Oassi II Lasáhus St.dieđáhussii nr. 55 (20002001) Sámepolitihka birra 2001 2002 St.dieđ. nr. 33 17 Lassedieđáhus St.dieđáhussii nr. 55 (20002001) Sámepolitihka birra 3 Sámepolitihka rievttálaš vuođus 3.1 Sámi vuoigatvuođalávdegotti bargu čuovvoleapmi Sámi riektedilálašvuođaid čilgenbargu ja sámi kultuvrra luondduvuđđosa váfistanbargu jotkojuvvo. Ráđđehus áigu ovddidit Od.prp. lága birra Finnmárkku riektedilálašvuođaid ja vuođđohálddaheami birra giđđat 2003. Bargu dahkkojuvvo Sámi vuoigatvuođalávdegotti čielggadusa NAč 1997: 4 Sámi kultuvrra luondduvuođus vuođul, ja dán gulaskuddanmateriála vuođul. Justiisaministtar doallá oktasaš oktavuođa sámediggepresideanttain ja fylkkasátnejođiheddjiin vai oažžu čiekŋuduvvot guovdilis gažaldagaid ja dáid orgánaid rolla fylkka boahttevaš vuođđohálddaheamis. Ráđđehus atná dán deaŧalaš oassin barggus gávdnat čovdosiid mat sihke váfistit sámi kultuvrra luondduvuđđosa ja olles finnmárkkoveahkadaga beassanvuođa fylkka luondduvalljodatváriide. 3.2 Eamiálbmogiid vuoigatvuođaid gelbbolašvuođaguovddáš Eamiálbmogiid vuoigatvuođaid gelbbolašvuođaguovddáš galgá leat doaimmas čavčča rájes 2002. Gelbbolašvuođaguovddáš galgá leat fágalaččat iehčanas institušuvdna, man bargun lea čohkket, hukset, vuogádahttit, máŧasdoallat, ráhkadahttit, láhčit ja gaskkustit čuožžovaš informašuvnna ja dokumentašuvnna eamiálbmotvuoigatvuođaid birra riikkagottálaččat ja riikkaidgaskasaččat. Gelbbolašvuođaguovddáš sáhttá maiddái čujuhit dutkandárbbu áigeguovdilis duovdagiin. Gelbbolašvuođaguovddáža doaimma ulbmiljoavkkut leat buohkat geat ohcet dieđu eamiálbmogiid birra riikkagottálaččat ja riikkaidgaskasaččat. Gelbbolašvuođaguovddáš galgá ovddimustá láhčit ja gaskkustit informašuvnna Norgga ulbmiljoavkkuide, muhto sáhttá maiddái láhčit ja gaskkustit informašuvnna eará riikkaid áigeguovdilis ulbmiljoavkkuide. Gelbbolašvuođaguovddáža bálvalusfálaldat galgá hábmejuvvot ja gehččojuvvot ovtta olis eará sulastahtti riikkagottálaš ja riikkaidgaskasaš fálaldagaiguin. Gelbbolašvuođaguovddáža stivrra nammadeigga Gielda- ja guovlodepartemeanta ja Sámediggi searválaga miessemánus 2002. Nammaduvvui Romssa universiteahta, Sámi Instituhta, Sámi allaskuvlla, Olmmošvuoigatvuođaid instituhta ja Sámiráđi evttohan evttohasaid gaskkas. Nammadeapmi gusto golmma jahkái. Ráđđehus atná guovddáža ceggema mearkkašahtti ovdáneapmin eamiálbmogiidda guoski čuolbmabidjamiid čalmmusteamis ja gárgedeamis sihke Norggas ja olgoriikkas. 3.3 Sis Finnmárkku duopmostuolu ceggen Stuorradiggi mearridii giđđat 2001 ahte galgá ceggejuvvot ođđa duopmostuollu, Sis-Finnmárkku diggegoddi. áigumuššan lea ahte duopmostuollu galgá leat doaimmas ovdal go jahki 2004 lea vássán. Duopmostuollu galgá leat dábálaš vuosttasinstánsaduopmostuollu, mii galgá bálvalit buot ássiid iežas duopmosuohkana siskkabealde. Almmatge deattuhuvvo ahte duopmostuollu galgá leat guovttegielat. Dan geažil lea sávahahtti bestet duopmáriid ja áššegieđahalliid geat máhttet sihke dáru ja sámi giela. Galgá maiddái ráhkaduvvot ođđa áššegieđahallanvuogádat duopmostuoluide, mas lea láhččojuvvon sámi čállingiela geavaheapmái. Ráđđehus atná dasa lassin Sis-Finnmárkku diggegotti ceggema positiivvalažžan vejolašvuođaide gárgedit sámi juridihkalaš terminologiija. Sávaldat lea ahte sámi veahkadat galgá vásihit ahte riektelágádus šaddá eanet olahahttin, ja ahte riektelágádusa diehtu sámi vieruiduvvamiid ja riekteoainnuid hárrái galgá lassánit. Ráđđehus oaivvilda ahte lasihuvvon gelbbolašvuohta ja áddejupmi sámi kultuvrra ja vieruiduvvama hárrái berre vuoruhuvvot duopmostuoluin. Sis-Finnmárkku diggegotti ceggen šaddá deaŧalaš veahkkin dása.