46 St.dieđ. nr. 33 2001 2002 Lassedieđáhus St.dieđáhussii nr. 55 (20002001) Sámepolitihka birra 15 Davviriikkalaš ja riikkaidgaskasaš ovttasbargu 15.1 Davviriikkalaš ovttasbargu 15.1.1 Davviriikkalaš sámi gažaldagaid virgeoapmahašorgána Davviriikkalaš ministariid ja sámediggepresideanttaid oktasaščoahkkimis skábmamánu 7. 2001 nuppástuhttojuvvui ovddeš virgeoapmahašdási ovttasbargoorgána namma ja šattai Davviriikkalaš sámi gažaldagaid virgeoapmahašorgána. Váfistan ja áimmahuššan dihtii ođđa ovttasbargovugiid main leat oktasaščoahkkimat ministariid ja sámediggepresideanttaid gaskkas lea virgeoapmahašorgána viiddiduvvon sámedikkiid bissovaš ovddastusain. 15.1.2 Davviriikkalaš sámekonvenšuvdna Ministarat ja sámediggepresideanttat mearridedje oktasaščoahkkimis skábmamánu 7. 2001 cegget áššedovdijoavkku mas leat ovddasteaddjit Suomas, Ruoŧas ja Norggas ja mii galgá ráhkadit davviriikkalaš sámekonvenšuvnna evttohusa raportta «Davviriikkalaš sámekonvenšuvnna dárbu ja vuođus» («Behov og grunnlag for en nordisk samekonvensjon») vuođul. Joavkkus galgaba leat guokte ovddasteaddji guđege riikkas, ja nuppi nammada guoskevaš sámediggi. Digaštallamis ávnnaslaš sisdoalu hárrái galgá áššedovdijoavku maiddái čielggadit galgágo ráhkaduvvot rámmakonvenšuvdna, vai konvenšuvdna mii bienalaččabut albmada stáhta ja sámiid vuoigatvuođaid ja geatnegasvuođaid. áššedovdijoavku galgá maiddái geahčadit dárkileappot dihto fáttáid ja áššeduovdagiid mat berrejit ja sáhttet ásahallojuvvot konvenšuvnna bokte. Fáttáid maid áššedovdijoavkku mandáhta mielde sáhttá leat áigeguovdil árvvoštallat leat sámiid stáhtus, sámedoahpaga meroštallan, iešmearrideapmi, ovttasbargu stáhtaid ja sámedikkiid gaskkas, giella, kultuvra, oahppu, biras, kulturmuitosuodjalus, dearvvasvuohta, dutkan, ovttasbargu mánáid ja nuoraid doaibmabijuid hárrái, ja sámi ealáhusat. Konvenšuvdnateavstta evttohus galgá ráhkaduvvot riikkaidgaskasaš neavvuid vuođul main guoskevaš riikkat leat čadnojuvvon, ja vieruiduvvama vuođul. áššedovdijoavku galgá maiddái dahkat oaivila váidalanvejolašvuođaide konvenšuvnna doahttaleami ja bearráigeahččoorgána dárbbu hárrái. Juos joavku gávnnaha diekkár dárbbuid gávdnot, de galgá dát boahtit ovdan konvenšuvdnateavstta evttohusas. Ráđđehus áigu deattuhit ahte konvenšuvdna ii šatta dálá neavvuid geardduhussan, amaset šaddat latnjalas njuolggadusčállosat. áššedovdijoavku bargagoahtá 2003 álggus, ja joavku galggašii geargat bargguinis 2004 mielde. 15.1.3 Sámi parlamentaralaš ráđđi Ráđđehus atná sámedikkiid iežaset ovttasbargoorgána, Sámi parlamentaralaš ráđi, positiiva doaibmabidjun. Ráđđi šaddá deaŧalaš orgánan davviriikkalaš ovttasbarggus ovddasguvlui, ja das šaddá maiddái mearkkašupmi riikkaidgaskasaš oktavuođas. Ráđđehus atná dettolažžan ahte ráđđái addojuvvojit buorit ovttasbargoeavttut ja gárgedanvejolašvuođat. Sámi parlamentaralaš ráđđi dagai čoahkkimis miessemánu 22. 2001 gaskaboddosaš mearrádusa ahte čállingoddedoaibma galgá čuovvut dan sámedikki mas ain lea ráđi presideantaluohttámušdoaibma. Gielda- ja guovlodepartemeanta juolludii kr 250 000 Sámediggái 2001s Sámi parlamentaralaš ráđi čállingoddedoibmii čatnasuvvi goluid máksimii. 15.2 Eamiálbmogat veahkkebargguin NORAD lea dál ráhkadeamen njuolggadusaid doarjagiid hárrái eamiálbmogiidda ja čearddaide. Bargu vurdojuvvo gárvánit 1. jahkebealis 2002. Sámediggi ja eará áigeguovdilis sámi institušuvnnat váldojuvvojit mielde dán bargui gulahallanguoibmin ja gulaskuddaninstánsan. NORAD addá doarjagiid eamiálbmogiidda máŋgga kanála bokte. Norgga eamiálbmotprográmma addá doarjaga njuolga eamiálbmotorganisašuvnnaide Brasilii, Chilii, Guatemalai, Paraguayii ja Perui. Norgga ja riikkaidgaskasaš eaktodáhtolaš organisašuvnnat ožžot doarjaga projeavttaide mat leat oaivvilduvvon eamiálbmogiidda máŋgga riikkas. Lassin addet muhtun ambassádat doarjaga njuolga eamiálbmogiidda. Romssa universiteahta Sámi dutkamiid guovddáš oažžu doarjaga doallat jahkásaš Foruma 2001 2002 St.dieđ. nr. 33 47 Lassedieđáhus St.dieđáhussii nr. 55 (20002001) Sámepolitihka birra eamiálbmotgažaldagaid birra veahkkebargguin. Dát galgá lea gávnnadanbáikin veahkkeoassádalliide geat barget eamiálbmogiiguin. Eaktodáhtolaš organisašuvdna Sámiráđđi oažžu doarjaga projeavttaide eamiálbmogiidda gárgedusriikkaide. NORAD gulahallá bures Sámedikkiin, Romssa universiteahta Sámi dutkamiid guovddážiin ja Sámiráđiin. áigumuš lea joatkit ja gárgedit dán ovttasbarggu maiddái eará sámi birrasiidda mat barget eamiálbmogiiguin veahkkebargguin. Ođđa njuolggadusat mat leat ráhkaduvvomin, dahket vuđđosa NORAD:a boahttevaš bargui eamiálbmogiid ja čearddaid hárrái, ja dainna maiddái vuđđosa ovttasbargui ovddasguvlui sámi institušuvnnaiguin ja organisašuvnnaiguin. Sámediggi lea váldán ovdan gažaldaga sierra Eamiálbmogiid Agenda 21 birra. Dát gažaldat árvvoštallojuvvo dárkileappot ee. Báikkálaš Agenda 21 sámi guovddášbáikedoaimma árvvoštallama vuođul, mii válbmejuvvo 2002s.