2001 2002 St.dieđ. nr. 34 9 Kvaliteahttaođastus Alit sámi oahpu ja dutkama birra 2 Oktiigeassu Kapihtal 1 addá vuođusdokumeanttaid oppalašgeahčaldaga, maidda dieđáhus vuođđuduvvá, NOU 2000: 3 Sámi oahpaheaddjeoahppu iešguđetlágán máhttovieruid gaskkas (Nergård-lávdegotti čielggadus) ja NOU Frihet med ansvar om høyere utdanning og forskning i Norge (Luđolašvuohta ovddasvástádusain alit oahpu ja dutkama birra Norggas) (Mjøs-lávdegotti čielggadus). Sámedikki gulaskuddancealkámuš dáid čielggadusaide adnojuvvo deaŧalaš dán oktavuođas ja lea danne vásedin máinnašuvvon. Viidáseappot lea čilgejuvvon dieđáhusa dihto ráddjehusa birra dahkamis oaivila evttohusaide mat šaddet institušuvnnaid iežaset válddi vuollásažžan maŋŋá go Stuorradiggi lea gieđahallan St.dieđ. nr. 27 (20002001) ja mearridan stuorát institušuvnnalaš autonomiija. Dieđáhus vuođđuduvvá viidáseappot guovtti čielggadussii dutkama birra, Sámedikki čielggadus 1996 ja Norgga dutkanráđi čielggadus 1998, lassin dokumeanttaide mat gusket dáid čuovvoleapmái, earret eará St.meld. nr. 39 (199899) Forskning ved et tidsskille (Dutkan áigeearus). Kapihtal 3 čilge sámi veahkadaga iešguđetlágan dilálašvuođaid birra nugo sámegiela lávddu ja geavaheami, geatnegahtti riikkagottálaš ja riikkaidgaskasaš vuoigatvuođaid ja Sámedikki rolla eiseválddiid ráđđeaddi orgánan ja veahkadaga jietnaguoddin. Kapihtal 4 válddaha alit oahppoinstitušuvnnaid dálá doaimmaid mat leat erenoamáš čuožžovaččat dán oktavuođas. Erenoamážit leat máinnašuvvon institušuvnnat main lea vásedin ovddasvástádus addit alit oahpu sámi veahkadahkii oktan gullevaš dutkamiin. Kapihtal 5 čilge sámi bestenvuđđosa alit ohppui. Lohkomateriála čájeha ee. negatiiva oahppilohkogárgeduvvama dan guovtti sámi joatkkaskuvllas Kárášjogas ja Guovdageainnus, mii almmatge orru veajihuvvomin dainna go oahppit geat válljejit sámegiela fylkkagielddalaš joatkkaskuvllain lasket. Vásedin bestendoaibmabijut mat geavahuvvojit sisaválddedettiin muhtun universiteahtaide ja allaskuvllaide, čilgejuvvojit. Kapihtal 6 válddaha sámi dutkama oppalaš dili, ja deattuha erenoamážit Norgga dutkanráđi doaimma. Departemeanttaid ovddasvástádus gelbbolašvuođahuksemis dutkama vuolggahemiin ja ruhtademiin iežaset suorggi siskkabealde máinnašuvvo, ja dálá doaibmi dutkanprojeavttaid ovdamearkkat albmaduvvojit. Kapihtal 7 čilge davviriikkalaš ovttasbarggu oppalaččat dán duovdagis, ja deattuha namalassii Sámi Instituhta doaimma máinnašumi, ja Kapihtal 8 fas siskkilda iešguđetlágan orgánaid mat leat álggahuvvon ovddidit riikkaidgaskasaš dutkama ovttasbarggu eamiálbmotgažaldagaid birra. Kapihtal 9 sisdoallá ulbmiliid ja doaibmabijuid maid ráđđehus áigu doarjut oassin boahttevaš gárgedeamis. Ráđđehusa juksanmearrin lea nannet sámi oahpu ja dutkama oppalaččat, lasihit sámi studeanttaid bestema ja addit lasihuvvon diehtovuđđosa sámi servodatdilálašvuođaid ja sámi kultuvrra birra oassin ollislaš gelbbolašvuođahuksemis. Evttohuvvon doaibmabijut čuvvot ráđđehusa ovttasbarggu (Sem-julggaštusa) politihkalaš vuođđolávddi, mii sámiid dohkkehemiin eamiálbmogin, njuolga dadjá ahte ráđđehus áigu doarjut sámi kultuvrra dan bokte ahte nanne Romssa universiteahta sámi dutkanbirrasa ja Sámi allaskuvlla Guovdageainnus. Ráđđehusa politihkalaš juksanmeriid čuovvoleami dihtii leat evttohuvvon čuovvovaš doaibmabijut: Ráđđehus deattuha ahte ovttasbargu oahppoja dutkandoaimmaheaddji institušuvnnaid gaskkas nannejuvvo ja áigu dahkat álgaga čađahit čielggadanbarggu mii čatnasa dan golmma institušuvdnii Sámi allaskuvlii, Sámi Instituhttii ja Romssa universitehttii, mii galgá árvvoštallat iešguđetlágan organisatuvrralaš rámmaid fágalaš ovttasbargui, dán vuolde maiddái hálddahuslaš ovttasorganiserenvugiid. Romssa universitehttii biddjojuvvo riikkagottálaš ovddasvástádus eamiálbmogiidda guoski dutkamis, oahpus ja gaskkusteamis, maiddái sámegielas. Oassin ráđđehusa dutkama oppalaš lasihanplánas oažžu Romssa universiteahtta juolluduvvot bestenvirggiid mat leat bealljemerkejuvvon sámiguoski fágaduovdagiidda. Dutkioahppu dáid fágaduovdagiin šaddá opparat guovdilis dahkamuššan universitehttii. 10 St.dieđ. nr. 34 2001 2002 Kvaliteahttaođastus Alit sámi oahpu ja dutkama birra Dábálaš budjeahttajuolludeamis áigu departemeanta árvvoštallat addit Romssa universitehttii ruđaid doibmiibidjat institušuvnna sámi oahpu ja dutkama strategiijaplána. Ráđđehus áigu doarjut ahte Sámi allaskuvla oažžu riikkagottálaš ovddasvástádusa áimmahuššat ja gárgedit sámegiela dieđafágan. Allaskuvlla fágabiras nannejuvvo ruđaid juolludemiin stipendiáhttavirggiide ja professor IIvirggiide. Ulbmilin lea nannet birrasa vai sámegiella galgá sáhttit álggahuvvot alit dásis (mastergrádan) mii lea vuođusin sáhttit juolludit doavttergráda. Sámi allaskuvlla fágabiras galgá nannejuvvot dainna ulbmiliin ahte sámi duodji sáhttá álggahuvvot alit dásis allaskuvlii. Deattuhuvvo ahte ovttasbargu Oslo allaskuvllain jotkojuvvo, muhto duoji váldofága gal hámolaččat heaittihuvvo Oslo allaskuvllas. Ráđđehus áigu doarjut dihto fágalaš viiddideami Sámi allaskuvllas, ovdamearkka dihtii modulaiguin luondduja valljodatvárrehálddaheamis ja muhtun servodatfágain. Ráđđehus doarju ahte Sámi allaskuvla nannejuvvo nu ahte allaskuvlla stáhtus sáhttá nuppástuhttojuvvot dieđalaš allaskuvlan. Ovdehuvvo ahte stáhtusa nuppástuhttinohcamušaid dábálaš meannudanvuohki čuvvojuvvo. Dat mearkkaša ahte Sámi allaskuvlla ohcamuša ferte vuos fápmudanorgána gieđahallat mii árvvoštallá adnojuvvojitgo fágalaš eavttut devdojuvvon. Sámi allaskuvla ferte vuoruhit doaibmabijuid mat lasihit studeantabestema. Institušuvdna oažžu juolluduvvot liigeruđaid máksit goluid hálddahuslaš virgái mii earret eará pláne ja doaimmaha árjjálaš bestenbarggu. Mánáidja bearašdepartemeanta áigu ovttasbarggus Sámedikkiin čielggadit gažaldaga vásedin stipeanddas studeanttaide geat váldet ovdaskuvlaoahpaheaddjeoahpu Sámi allaskuvllas. Budejju allaskuvllas galgá ain leat riikkagottálaš ovddasvástádus julevsámi gielas ja kultuvrras oassin oahpaheaddjeoahpus. Departemeanta áigu árvvoštallat dárbbu juolludit liigeruđaid mat čatnasit allaskuvlla ovddasvástádusduovdagii. Davvi-Trøndelága allaskuvllas galgá ain leat riikkagottálaš ovddasvástádus oarjelsámi gielas ja kultuvrras oassin oahpaheaddjeoahpus. Departemeanta áigu árvvoštallat dárbbu juolludit liigeruđaid mat čatnasit allaskuvlla ovddasvástádusduovdagii. Ráđđehus áigu budjeahttaoktavuođas čuovvolit álggahuvvon kvaliteahttagárgedanprojeavtta sámi joatkkaoahpahusas gárgedan dihtii sámi joatkkaskuvllaid fágalaš gelbbolašvuođa ja váfistan dihtii dohkálaš resursaávkkástallama. Dan guovtti sámi joatkkaskuvlla hálddahuslaš čatnasupmi árvvoštallojuvvo maŋŋá go nammaduvvon bargojoavku lea addán cealkámuša. Ráđđehus áigu ovttasráđiid Sámedikkiin árvvoštallat ulbmillaš ortnegiid arvvosmahttit eambbo sámiid ohcat joatkkaoahpahussii. Sámi studeanttaid sisaváldima earreortnet alit ohppui sáhttá dárbu mielde viiddiduvvot, ja oktasaš eavttut sisaváldimii earreortnegiid bokte galget ráhkaduvvot. Sámediggi oažžu válddi mearridit rámmaplánaid erenoamáš sámi fágaide nugo sámegillii ja duodjái oahpaheaddjeoahpus. Rámmaplánaid eará fágaide mearrida departemeanta nugo ovdalge, muhto Sámediggi oažžu vejolašvuođa addit ráđiid dáid fágaid sámi geahččanvuogi birra. Mánáidja bearašdepartemeanta áigu árvvoštallat guđe láhkai Sámediggi sáhttá oažžut stuorát váikkuhanfámu mánáidgárddi rámmaplána vejolaš ođđa veršuvnna hábmemii. Ráđđehus áigu St.dieđáhusas nr. 1 (20022003) máhccat áššái Sámi allaskuvlla ja Sámi Instituhta je. oktiisajusteamis. Ráđđehus áigu buohkanas juolludusaid siskkabealde mat addojuvvojit Norgga dutkanráđi atnui, nannet Dutkanráđi sámi dutkama prográmma, deattuhemiin guhkesáiggečuolbmabidjamiid. Ráđđehus áigu nannet bestema sámi dutkamii. Nannen boahtá osohahkii Dutkanráđi bokte, osohahkii bestenvirggiid juolludemiin guoskevaš institušuvnnaid budjeahtaid bokte. Ráđđehus áigu dahkat álgaga ságaškuššat lagat davvirikkalaš ovttasbarggu sámi dutkama organiserema várás. Ráđđehus áigu fuolahit ahte eamiálbmotfierpmádat jotkojuvvo. Boahttevaš organiseren ferte árvvoštallojuvvot dárkileappot. Ráđđehus áigu doarjut ahte addojuvvo doarjja lonohallat dutkiid ja váldofágastudeanttaid nannen dihtii oktavuođa eará eamiálbmogiiguin. Doarjaga sturrodat ferte árvvoštallojuvvot dárkileappot. Ráđđehus áigu dahkat álgaga bargagoahtit lágidit sámi dilálašvuođaid álgovuolggalaš ja vuođusdieđuid vuođđoulbmillaš organiserema vai dieđut sáhttet dahkkojuvvot dábuhahttin oppalaš servodatplánemii ja dutkanulbmiliidda. 2001 2002 St.dieđ. nr. 34 11 Kvaliteahttaođastus Alit sámi oahpu ja dutkama birra Organiseren ja ruhtadeapmi ferte árvvoštallojuvvot dárkileappot. Kapihtal 10 válddaha ekonomalaš čuvvosiid mat leat doaibmabijuin mat evttohuvvojit dieđáhusas. Evttohuvvon vuoruhandoaibmabijut galget eanaš gehččojuvvot ovtta olis ráđđehusa dutkama oppalaš lasihanplánain, ja leat boahttevaš jagiid budjeahttarámmaid duohken. Doaibmabidjoevttohusat eai navdojuvvo mielddisbuktit hálddahuslaš čuvvosiid. Evttohuvvon čielggadus fágalaš ovttasbarggu gárgedeapmái guoski organisatuvrralaš rámmaid birra mielddisbuktá áiggi vuollái hálddahuslaš čuvvosiid.