Kernowek. Kernowek po Kernewek yw yeth keltek Kernow. Bretonek yw y gar nessa, hag yma an dhiw yeth na, gans Kembrek, ow kul an bagas Brythonek a'n kordh keltek. Yma Kernowek ow kevrenna 80% a'y erva selvenek gans Bretonek, 75% gans Kembrek, ha 35% gans an yethow Godhelek, Iwerdhonek ha Gwydhelek an Alban. Yma Kembrek ow kevrenna 70% a'y erva selvenek gans Bretonek. Avel yeth ranndiryel a Bow Kernow, yma Kernowek dhe les dh'unn gre sodhogel, hag yma Konsel Kernow ("gwelewgh Politegieth Kernow") ow ri arhans rag hwarvedhyansow y'n yeth dasserhyes. Lien. Yma dew vagas a oberow lien kernowek, herwydh an prys. An kynsa yw an lien hengovek, hag an nessa yw lien an dasserhyans. Manahow gatholik ha pronteryon erel a skrifas oberow chyf a'n lien hengovek. An lien arnowydh yw askorras kenedhlogoryon hag erel a erviras gul devnydh a'n yeth. Y'n termyn ma, brassa yw korf an lien arnowydh ages an korf hengovek. Kernowek yw pupprys skrifys y'n lytherennek romanek, mes war-lergh manerow pals. Yn Kernowek hengovek, oberow liennek o skrifys yn peswar system dre vras: huni an "Vocabularium Cornicum" (Kernowek Koth); huni a Gernowek Kres (warbarth gans vershyon arbennek Radulphus Ton); huni a Kernowek diwedhes a-dro dhe Bensans (Tonkin, Borlase, an teylu Boson h.e.); ha huni a Edward Lhuyd. Istori an Yeth. Yth esa trigoryon Vreten Veur ow kewsel yeth keltek kyns termyn Iulius Caesar. An Romanyon a asas an enys yn 410, hag an Sowson a drevesigas yn Pow Sows. Kas Dyrham yn 577 a dhiberthas an Vrythonyon yntra "Brythonyon an Worlewin" (an Gembroyon) ha "Brythonyon an Dehow" (an Gernowyon). Yn 936 y tryghas luyow Athelstan (an myghtern sows) bro Kernow hag apoyntya Dowr Tamer avel an amal ynter tus Dewnans ha'n Gernowyon. Yma nebes skrifennow Kernowek Koth ow tydhya a'n oos ma, yn arbennek an "Vocabularium Cornicum". An Pla Meur a hedhas Breten Veur yn 1349. Yth esa kemmys ankow na dhaskavas niver a Gernowegoryon nevra hwath. Y'n degbledhenyow ow tos, y skrifas hwelow chyf a lien Kernowek Kres – an "Ordinalia" ha "Beunans Meriasek" – yn Kollji Glasneth (sodhva a epskobeth katholik Karesk). Mes yth esa an yeth hwath ow kelli hy hys. Kaws a Rebellyans an Lyver Pysadow yn 1549 o enebi an lyvrow pysadow protestant nowyth, skrifys yn sowsnek yn unnik. Kernowek Diwedhes a dhisplegyas yn 17ves kansblydhen yn kevrangow Pennwydh ha Kerrier. Sempelheansow gramasek hag omgerdh fonologiek o gnasow arbennek an oos ma. Yth esa an skoler brythonek Edward Lhuyd yn Kernow ow studhya an yeth y'n furv dhiwedhes ma yn 1700. Unn a'n diwettha Kernowegoryon aga mammyeth o Dolly Pentreath a Borthynys; hi a veu marow yn 1777. A-dhia 1904, nebes aktivedhyon a omgemmeras kaskyrgh rag dyski, devnydhya ha dasvywa an yeth yn Dasserhyans Kernowek. Yn 1986, an omsav Kernowek a wodhevis fols yn tri bagas; mes ny lehas an niver a studhyoryon an yeth. Wosa kansblydhen a vywder tavosel, an yeth a gavas hy haswon gans Senedh an Rywvaneth Unys avel taves ranndiryel Gernow yn 2002 yn-dann an Chartour Europek rag Yethow Ranndiryel po Bian. Studhyans. Y'n 17ves kansblydhen, William Scawen (1601-1689) o onan a'n kynsa tus a vynna kuntelles lavarow ha remenans an yeth Kernowek. Nebes termyn wosa henna, y tisplegyas skol antikwaris Pennwydh a-dro dhe John Keigwin, an teylu Boson, William Borlase, h.e. An skoler kembrek Edward Lhuyd (onan a'n fondyers a studhyow Keltek) a obera warbarth gans eseli an bagas ma. Kansblydhen wosa henna ogatti, William Pryce (1725?-1790) a berhennogas hwithransow Kernowek Lhuyd ha'ga dyllo avel "Archaeologia Cornu-Britannica" (1790). Rowedh meur esa dhe'n lyver ma y'n bledhenyow a-varr a studhyansow Kernowek, kyns skoloryon dhe wodhvos bos Lhuyd an awtour chyf. Attendya an taves Kernowek a wrug moy ha moy a akademedhyon y'n 19ves kansblydhen. Edwin Norris (1795-1872) a dhyllas an "Ordinale" yn 1859 ("The Ancient Cornish Drama"), warbarth gans treylyans Sowsnek ha gramasek Kernowek. Whitley Stokes (1830-1909), den laha a Iwerdhon, o den a boos yn studhyansow Keltek; dyllansow "Gwreans an Bys" ha "Beunans Meriasek" ev a wrug warbarth gans gerva a 2000 ger. An skoler bretonek Joseph Loth (1847-1934) a studhya Bretonek ha Kembrek warbarth gans Kernowek. Ev a dhylla lies erthygel a-dro dhe'n yeth Kernewek yn "Revue Celtique". Henry Jenner, kynsa hembrenkyas an dasserhyans, a avowys Loth ha Stokes avel ragresegedhyon a res dhodho. "Llawlyfr Cernyweg Canol" o gramasek Kernowek Kres gans Henry Lewis hag esa dhe les dhe A.S.D. Smith ha Kembregoryon erel. Revd Robert Williams a skrifas "Lexicon Cornu-Britannicum" (gerva) yn 1865, ha Dr Frederick W.P. Jago unn gerlyver Sowsnek-Kernowek yn 1885. Gramasek ha gerva Kernowek o materow alhwedhel sertan rag gedyoryon an Dasserhyans: Jenner, Hal Wyn, Mordon, Caradar, h.e. Yma Ray Edwards, Oliver Padell, Nicholas Williams, Richard Gendall ha Ken George ow pesya aga hwithransow bys an dedhyow ma. A-der an Dasserhyans, kevrohow notadow dhe studhyansow an yeth Kernowek a wrug Paula Neuss, Brian Murdoch, Lauren Toorians, hag erel. Fonologieth. Yma lies tybyans a-dro dhe fonologieth Kernowek a'n eyl oos ha'n aral, ha nyns eus unnveredh war lies poynt posek. Yn-mysk an skoloryon ow studhya an maters ma lemmyn, y tegodh notya Nicholas Williams, Ken George, Charles Penglase, Richard Gendall hag Ifan Wmffre. Notyewgh George dhe brederi bos bagasow kesonennow:. Ny grys Nicholas Williams bos dyffrans ynter hag yn Kernowek Kres, naneyl ynter hag. Hwath pella, Mordon ha skoodhoryon Kernewek Unys a-lemmyn na grysa bos dyffrans ynter hag yn Kernowek Kres. Notyewgh Wmffre dhe brederi bos /kʷ, gʷ/ bagasow a gesonennow: /k+w, g+w/, mes /ʍ/ kesonen hy honan. Nyns yw ev sertan yw po nag yw /z/ dihaval yn fonologek dhe /s/, /ʒ/ dhe /dʒ/, po /ħ/ dhe /h/. Gramasek. Kernowek a'n jeves lies poynt gramasek hevel dhe yethow Brythonek ha Keltek erel – rewlyans selvenek a lavarow VSO, treylyansow, kesyewa rag-geryow, h.e. An Dasserhyans. "Erthygel leun a vanylyon: Dasserhyans Kernowek" Kernow. Kernow yw kenedhel, radnvro ha dugeth y'n soth west a Vreten Veur, y'n Ruwvaneth Unys. Yma hy emlow gen an Mor Keltek dhe'n north, an Mor Bretadnek dhe'n soth, ha Dewnans, conteth Pow Sows, dhe'n est. Truru yw hy fedncita. An Gwlascor Kernow keltek anserhek a wrug omdhisqwedhes woja perhenegy Dumnonia gans an Sowson yn 8ves cansvledhen. A-dro dhe'n 11ves cansvledhen, Kernow a veu sugnys yn Curun Pow Sows, kensa avel yurleth, ena avel dugeth. An 16ves cansvledhen a welas sordyansow warbydn rewl an Bow Sows, ha peryl rag an yeth kenedhlek, an Kernowek. Warbydn an 18ves cansvledhen, Kernow o gyllys ewngemyskys gen Pow Sows, ha'n yeth o namna verwys. Hedhyw, yma Kernow ow pesya dhe ventena hy gonisogeth, ertach ha yeth dyblans, hag yma lies bagas ha meur a Gernowyon ow cul caskergh rag ajon a Gernow avel kenedhel ha'n Gernowyon avel pobel. Istori Kernow. Yth esa pobel ow pewa yn desedhans Kernow arnowydh a-dhia 10,000 vledhen kyns Krist. Leun a bobel o Kernow yn Oos Brons; i a wrug an niver meur a grugow, torrow ha donsow meyn y'n pow. Kernow o an dallethvos chyf rag sten yn bys an Mor Kresdorel. Ena an yeth keltek o an taves unnik kewsys yn Breten Veur. Yth esa an looth "Dumnoniorum" ow triga yn Dewnans ha Kernow. Yn 43 a'n Oos Kemmyn, an Romanyon a dryghas Vreten Veur, mes ny varsons i vewnansow an Gernowyon nameur. Yn 410 OK y hasas an lyjyons an enys, ha wosa henna yth esa res dhe'n Geltyon rag ammok aga honan erbynn omsettyansow. Latin re gewsys gans an werin namoy, mes yeth vrythonek an dus a Vreten Veur a worta yn few. Lies Brython a asas an enys rag Breten nowyth a-dreus an Chanel, Breten Vyhan. Wosa gasa an Romanyon, an Sowson skon a omsettyas Vreten Veur. Y'n keth termyn, an Wodhyli a drevesigas yn Alban, Enys Manow, ha Dehowbarth Kembra. Yth esa myghternedh Kernow (po myghternedh an "Dhumnonii") ow reynya dres Dewnans ha Kernow. Yn 577 OK, kas orth "Deorham", ogas dhe Vristol, a dhiberthas an Vrythonyon a-gledhbarth (an Gembroyon) a Vrythonyon a-dheghowbarth (an Gernowyon po West-Kembroyon). Yth esa an Sowson ow pyghanhe tiredh Kernow tamm ha tamm, bys 936 OK, pan dhesedhas an myghtern sowsnek Æðelstán an amal kernowek orth an Tamer. Yn 1337, Edward III a fondyas Dugeth Kernow rag pe rentow dh'y vap, an Pryns Du. Yth esa rebellyans yn 1497 gans Mighal an Gov ha Tommas Flamank avel hembrenkysi. Hanter kansbledhen wosa, yth esa Rebellyans an Lyver Pysadow yn 1549 erbynn an lyvrow pysadow a esa nowyth, protestant hag yn yeth sowsnek. Brassa rann an Gernowyon a skoodhya an kaws ryal erbynn Senedh Westminster y'n 17ves kansbledhen. Teyr kas a veu omledhys yn Kernow yn 1642 ha 1644. Tamm ha tamm, eglos an Vethodysi a dheuth ha bos eglos an niver vrassa a'n werin gernowek. Y'n 18ves ha 19ves kansbledhenyow, termyn Humphry Davy ha Richard Trevithick, yth esa hwel balyow ow tevi ha diwysyans kernowek ow tisplegya. Mes an diwysyans sten a veu gwannhes y'n 19ves kansbledhen, ha lies den bal a Gernow a waya dreus an mor dhe'n Statys Unys, Ostrali (yn arbennek Konna-tir Yorke yn Soth Ostrali), Afrika Dehow, Meksiko ha gwlasow erel. An dasserhyans Kernowek a dhallathas yn 1904. Gorsedh Kernow ha Kuntellesow Kernow Goth res avonsyas gnas keltek a Gernow y'n termyn ma. Hwel sten, pyskessa, ha gonisogeth an tir re nahas a-dhia Nessa Bresel an Norvys. Ytho, erbysieth an pow yw pupprys moy serhek war dornyaseth, awos an tirwelyow arvorek bryntin usi omma. An Unyans Europek a aswonnis esow erbysiethek Kernow ow ri dhedhi savla Amkan Onan. Gwlasegeth. Yma 123 esel dhe Konsel Kernow. Kernow yw Dugeth rennys yn nebes ranndiryow y'n eur ma, ha kyns yn kontethow. A-dhia 2009, nyns eus parti politigeth moyha posek yn Kernow, mes yma hengov a bolitegoryon anserhek ha livrel. Doronieth. Kernow yw konna-tir fest yn soth-west Enys Vreten Veur. Dowr Tamer a wra an amal yntra Kernow hag an gonteth sowsnek a Dhewnans y'n howldrehevel. Ottomma tiredh Kernow orth ledanna, gans 75 km. A-dhehowbarth yma'n Chanel, hag a-gledhbarth hag y'n howlsedhes yma Mor Havren ha'n Mor Keltek. Tir garow yw pervedh an pow, a-ban yw ystynnans a Woon Esk ha Dartmoor Bronn Wennili, 419 m. Dowr Tamer yw an brassa avon; yn mysk an erel yma Avon Kammel, Avon Fowydh, hag Avon Fal. Kernow yw geryes da awos hy threthow ha gewer dom. Austol. Austol yw tre yn Kernow, Breten Veur. Wostalleth y tava an dre awos hy bos an kynsa le mayth esa pri gwynn mengleudhys yn Europa. Palys hwath yw hag esperthys yw der an porth, Porthmeur y hanow, yn ogas. Tornyaseth yw moy ha moy dhe les rag erbysieth Austol. Tennys yw an havysi gans an trethow yn ogas ha'n Edenva, desedhys yn mengleudh kyns. Yn 2004, yma 23 500 a drigoryon y'n dre; y'n niveryans 2001, yth esa 22 658. Bosvenegh. Bosvenegh (Sowsnek: "Bodmin") yw tre yn kres Kernow, Breten Veur, desedhys orth amal west an Hal Fowydh. Fondys veu eglos managhti omma gans Sen Petrok y'n 6ves kansblydhen; ev a ros an hanow arall dhe Vosvenegh neb yw "Petrockstow". Eglos Sen Petrok a veu drehevys y'n 15ves kansblydhen, ha hi yw an brassa eglos yn Kernow. Diwysogneth sten o pennjist an erbysieth Bosvenegh dres brassa rann istori an dre. Yn 2004, yma 16 600 a drigoryon y'n dre; an poblans yn niveryans 2001 o 12,778. Profys re beu bos hanow an dre yn Sowsnek, "Bodmin", dhiworth an geryow kernewek 'bos' ha 'menegh', mes kevys yw an hanow kyns fondyans an managhti a skoedh an profyans na. Mars yw gwir po kamm, Bosvenegh yw hanow an dre yn Kernewek hedhyw. Martesen an hanow a gampoell desedhyans menegh a-varra fondys gans Sen Guron, a gemmeras Sen Petrok avel y dyller y honan. Yma chi Lannhydrek y'n kyrghynn; abatti Sen Petrok a biwo an stat ma kyns Terroes an Managhtiow gans Henry VIII. Cambron. Eglos Sens Meryasek ha Martin, Cambron. Cambron yw tre yn Kernow, Breten Veur, dhe west an dre gentrevek, Resrudh. Aswonnys yn ta yw avel kresenn an dhiwysogneth sten yn Kernow. Poblans Cambron-Resrudh yn niverans 2001 o 39,937 a dus. Awos rowedh palya metol rag an erbysieth gernewek y tevis an Skol Balyow Cambron avel an unn skol rag adhyskans karrek-gales y'n Rywvaneth Unys. Lemmyn rann a Bennskol Karesk yw. Kevys yw gradhesigyon an skol ma yn diwysogneth balyow dres oll an norvys. Spit dh'y bysmer dreus rann bras a Gernow avel ranndir boghosek, yma Cambron, Poll, ha Resrudh orth kres towlenn dastineythyans a £150 milyon ('CPR Regeneration', avel y'n gelwir yn Sowsnek) hag a veder diswul an difyk kowethasel hag erbysiethek y'n kyns kresenn dhiwysyansek a Gernow ma. An dowlenn a vynnsa gwruthyl peder mil oberrenn ha kressya gobrow y'n ranndir tann 15%. Sen Meryasek ha Sen Martin yw tasogyon an dre. Breten Veur. Ynys veur yn Europa yw Breten Veur. Yma ynni peswar a bymp pow an Ruwvaneth Unys: Alban, Kembra, ha Pow Sows. Pow an Ruwvaneth Unys yw Kledhbarth Wordhon ynwedh, mes rann a Ynys Wordhon yw. Konna-tir yn soth-west an ynys yw Kernow; y prederir nep-prys mayth yw Kernow an peswara pow a Vreten Veur. Europa. Europa yw brastir hengovek (po rann veur a'n brastir "Eurasi"). Yth esa 666 498 000 a drigoryon ynni yn 2001, po unn seythves a boblans an nor. Mes nebes byghan yw an brastir: gans enep a 10 400 000 km², nyns yw Europa moy nag Ostrali nameur. A-dhia Nessa Bresel an Norvys, y tallathas statow Europa dos keffrys. Unyans erbysiethek ha gwlasek yw an Unyans Europek, gans 27 a statow eseli a-dhia vis-Me 2004. Mes yma statow europek oll (moy po le) yn keskusulyans lowsa, Konsel Europa. Unyans Europek. Statow eseli hag ombrofyoryon an UE y'n eur ma. Ruwvaneth Unys. Stat yn Europa hag y'n Unyans Europek yw an Ruwvaneth Unys. Yma tri a'y beswar pow yn enys Breten Veur: Alban, Kembra, ha Pow Sows; hag yma an peswara yn Enys Wordhon: henn yw Wordhon Gledh. Konna-tir yn soth-west an enys yw Kernow; y prederir nep-prys mayth yw Kernow an peswara pow a Vreten Veur. An Senedh yw an korf ughella ow kul reythyow y'n ruwvaneth. Ledyer an Senedh, David Cameron (Parti Gwithadorek), yw Pennmenyster. An Vyhternes Elisabeth II yw sovran an wlaskor. Wordhen. Wordhen po Iwerdhon yw hanow ynys veur yn Europa. Yma gans an ynys dhiw rann gwlasek, Repoblek Wordhen ha Kledhbarth Wordhen (pow a'n Rywvaneth Unys). Y hwrer devnydh a'n hanow "Wordhen" lieskweyth rag an Repoblek Wordhen y honan. A-dhia termyn Henry VIII, yth esa myghterneth Pow Sows ow toen an titel "Myghtern Wordhen". Rywvaneth hy honan o Wordhon ytho, mes yth esa finwedh ynn dhe ewnderyow an gemmynieth katholik wosa an Dasfurvyans. Rebellyans rag repoblek wordhonek ansoedhogel a dardhas yn 1798 yn mysk breseli an Domhwelans Frynkek. Governans an Rywvaneth Unys a worthybas ow kul Reyth Kevunyans yn 1801: dreus an reyth ma y teuth Wordhen ha bos rann a dernas unnik ynno Wordhen, Pow Sows, Alban, Kembra, ha Kernow. Wosa rebellyansow yn 1916 ha 1918-1921, y tiberthas Wordhen yn dew stat: Kledhbarth Wordhen (hwegh konteth y'n north-est) ha Stat Rydh Wordhen (po "Saorstát na hÉireann", an hwegh konteth arall war'n ugens). Y teuth an Stat Rydh ha bos ansoedhogel yn 1922, mes Kledhbarth Wordhen a dhewisas gwitha y'n Rywvaneth Unys. Truru. Stret yn Truru. Y hyllir gweles diblans an benneglos. Truru po Tryverow (Sowsnek: "Truro") yw sita yn Kernow, Breten Veur; pennsita Kernow yw hi. Avel dre balyow sten hi a wrug displegya wostalleth; hi o onan a hwegh tre Stennegow y'n dhugeth. Yma Penneglos a Eglos Pow Sows ena ynwedh; kowlwrys veu hi yn 1910. Yn 2004, yth esa 21 000 a drigoryon y'n dre. Truru yw an tyller unnik yn Kernow ganso studh soedhogel avel 'sita'. Deryvyans hanow 'Truru'. Synsys yu bos an hanow Sawsnek 'Truro' deryvys dyworth an Kernewek rak 'Try Berow' po 'Tryverow'. An arweth 'Try Berow' yu arweth Keltek pur goth ha nerthek. Porthpyra. Porthpyra (KU: Porth Pera; Sowsnek: "Polperro") yw gwig byskessek yn Kernow, Breten Veur. An wig yw 6 km diworth Logh ha 40 km diworth Aberplymm. Awos an desedhans ma, ha'y forth teg war an Chanel, Porthpyra yw godrigys a-les gans havysi. Yma dhodho Arvor Ertach. Pyskessa hern ha noswikorieth yw diwysyansow hengovek. Essa. Essa (Sowsnek: "Saltash") yw tre yn Kernow, Breten Veur, a-dreus Dowr Tamer a Aberplymm (yn Dewnans). Yma chi Koesheyl yn kyrghynn an dre. Yn ranndir Karadon yw an dre. Yma dhedhi boblans a nebes 15,000 a drigoryon (po 14,124 war-lergh niveryans 2001). Koesheyl. Chi brav a-dhia an Oesow Kres yw Koesheyl ("Cotehele" yn sowsnek) yn kyrghynn Essa yn Howldrehevel Kernow. Yma dhodho lowarth teg ha pervedh preservys yn ta. Ynter an blydhynyow 1485 ha 1627 y feu va drehevys. Plas an teylu Edgecumbe o Koesheyl dres re kansblydhynyow; y'n eur ma an Trest Kenedhlek a'n with. Porthwikkel. Porthwikkel (Sowsnek: "Portwrinkle") yw gwig vyghan yn Howldrehevel Kernow, Breten Vyghan ynter Essa ha Logh war Gammas Aberplymm. Kowethas an Yeth Kernewek. Kowethas an Yeth Kernewek yw kowethyans rag avonsya an Dasserghyans Kernewek, yn arbennik an rannyeth Kernewek Kemmyn. Skorenn eseleth werin rag Kesva an Taves Kernewek yw ev. An Kowethas a dhyllo an lyver-termyn "An Gannas" pub mis. Dyllo yw rann dhe les an ober gwrys gans an Kowethas, yn arbennik lyvrow, dydhlyvrow, hwedhlow ha daffar dyski. Lyvrow gans snodow ha plasennow arghansek yw dyllys keffrys rag gweres dhe’n studhyoryon. An Kowethas a wra kwethow-te, hanafow, arwoedhygyow karr, pluvennow, kartennow, krysyow-T ha taklow erell dhe wertha. Dres an vlydhen an Kowethas a rester nebes dydhyow an taves, skoedhys yn fenowgh gans ilow kernewek ha donsya. Chons yw rag Kernewegoryon dhe gesvetya yn hwarvos gans Kernewek kewsys yn unnik. An Bennseythun Gernewek yw hwarvos may ma Kernewegoryon a bub nivell ow kodriga warbarth ha kewsel an yeth. Herwydh usadow, synsys Paskweyth yw. Yn-mysk an hwarvos erell yma kerdhow kevarwoedhys, kuntellesow Yeth an Werin (chons rag kesklappya yn Kernewek, synsys yn diwotti yw herwydh usadow) ha Dydhyow Lowender. An Kowethas a re gwasonieth derivadow digost war studhow a istori, studhyansow, henwyn tus ha tylleryow yn Kernewek, treylyans ha devnydh a Gernewek yn negysyow hag argemmynnieth. An Kowethas a re gweres dhe’n klasow Kernewek a-hys Kernow ha pella. An Kowethas a with kevrennow gans meur a gowethasow gonisogethek, hag y’ga mysk kowethasow yeth hag adhyskans y’n powyow keltek erell. An Kowethas yw kowethas bodhek (niver alusen 1065527) ha'y arghans yw sevys dre nebes grontow, eseleth, gwerthow ha rohow. Dasserghyans Kernewek. Dasserghyans an taves Kernowek a dhallathas yn 1904 gans dyllans "Handbook of the Cornish Language", gans Henry Jenner. Istori. Wosa Jenner, Robert Morton Nance a wre hembrenkya an movyans a-barth Kernowek. Studh arnowydh. Nebes flehes re dhyskas Kernowek dasserghyes avel mammyeth dhyworth aga herens hag yw Kernowegoryon. An Dasserghyans re askorras niver meur a hwelyow lien Kernowek ynwedh. Mes yma lies kaletter hwath rag an yeth: nyns eus plas fast rag Kernowek yn adhyskans, hag yma lies studhyer an yeth owth hedhi gul devnydh anedhi wosa diwedh aga studhyans. Savla nowyth an yeth avel taves ranndiryel, gwaynyes yn 2002, a wra chons rag avonsyans meur. A-dhia an vlydhen na, niver a fondyansow a-barth an taves re beu gwrys, yn arbennek Keskowethyans an Taves Kernewek, hag unn Rewlyores rag displegya an Taves Kernowek a veu dewisys. An Strateji rag an Yeth Kernowek re beu dyllys. A-dhia 2006, yma keskusulyans tu hag unn furv skrifys savonek. Kernowek Standard a veu avonsyes gans UdnFormScrefys, unn bagas ledan a skodhyoryon skrif-komposter hengovek. Albert Bock ha Ben Bruch a wrug profya Kernowek Dasunys avel dasfurvyans a Gernewek Kemmyn. Mis Kevardhu 2007, bagas "ad hoc" a wrug devisya furv savonek yntra Kernewek Kemmyn ha Kernowak Standard. Wosa daswel a'n Furv Savonek Skrifys na, chanjyow (mars eus) a vydh dyllys 2013. Bagasow. Lies fondyans a hwil avonsya an yeth kernowek. Yethow Keltek. Teylu a yethow eyndo-europek yw an yethow keltek. An hanow ma a gavsons i a'n Geltyon, tus boesek a gledhbarth Europa yn oes an Romanyon. Yma hwegh yeth keltek arnowydh, gansa dew vagas le. Yethow goedhelek. * Oos Kemmyn. An Oos Kemmyn (po Oes Krist) yw an aray dydhyans moyha usys y'n Norvys. Dalleth an oes yw Kalann Genver yn 27ves blydhen a reyn Augustus Caesar; ytho, yth eson ni lemmyn yn 21ns kansblydhen a'n oes ma – henn yw, y'n vlydhen. (Skoloryon gristyon yn Europa a wrug an aray dydhyans ma rag enesigeth Yesu Krist, mes nyns o kewar aga amontyans herwydh skoloryon arnowydh an Bibel.) O.K. yw an hanow-lyther rag Oos Kemmyn, K.O.K yw an hanow-lyther rag Kyns Oos Kemmyn. Blydhynnow y'n Oes Kemmyn yw usys warbarth gans dydhyow gregorek, herwydh usadow. Yn mysk arays dydhyans erell usys y'n eur ma, yma Oes Saka (promovyes gans governans Eynda) hag Oes an Hijra (aray dydhyans a Islam). Kastell Boterel. Kastell Boterel (Sowsnek: "Boscastle") yw tre vyghan desedhys orth an arvor kledh a Gernow. Yma dhedhi an unn porth naturel a-hys an arvor rag ugens mildir, gwithys gans dew fos-porth a ven drehevys yn 1584 gans Syrr Richard Grenville (kapten an "Revenge"). Yma kottha rannow an dre a-dro dhe’n porth neb a esporthas legh seuladhydh, hag i a ystynn nansow an avonyow Valensi ha Jordan war-vann. Drehevyansow moy arnowydh (y’n brassa rann annedhow) a grambel an bankennow ha breow ledan a ven a-dro dhe’n porth ha’n nansow. Yma dhe Gastell Boterel onan a’n nessa ostel yownynketh dhe Gastell Dintagell, yn arbennik ow kerdhes a-hys neb pymp mildir a’n Troe’lergh Arvorek Kernewek, yw rann an hirra Troe’lergh an Sothwest. Nyns eus saw magor hedhyw an kastell a ros y hanow dhe’n dre. Resrudh. Resrudh (Sowsnek: "Redruth") yw tre usi ogas hag eth mildir dhiworth Truru, dewdhek mildir dhiworth Porth Ia, ha pymp mildir dhiworth Aberfal. Y’n termyn usi passyes yth o Resrudh tre-varghas vyghan, gorskeusys gans hy hentrevogyon bys pan esa tevyans bras yn edhomm a voen kober dhe benn an 17ves kansblydhen. An moen na a veu tewlys dhe-ves avel skoell gans tus bal seuladhydh, mes yth esa edhomm anodho rag gul brest, metol a res y’n Domhwelans Diwysyansek. Awos henna yth eth ha bos Resrudh, dres kansblydhen martesen, onan a’n ryccha ha brassa randiryow-bal yn Breten Veur. Poblans an dre a devis yn feur awos an moen kober mes pur voghosek o teyluyow an dus bal. Orth penn an 18ves kansblydhen y feu an brassa rann a’n moen dres dhiworth tramor ha diw rann a’n dus bal a omdhivroas dhe Amerika, Ostrali hag Afrika Deghow. Yth esa dhe Gernow an diwettha bal sten y’n Europa bys mis-Meurth 1998, Krofti Deghow y hanow yn Pol (ynter Resrudh ha Cambron), mes ev a degeas awos maynys moy effeythus rag palas sten y’n Pell Est. Yn 2004, yma 38 500 a drigoryon yn Cambron-Resrudh. Aberfala. Aberfala (gwelewgh a-is rag henwyn erel) yw porth orth an arvor soth a Gernow ryb dhowr Fala. Meur y vry yw ystory morek an dre; porth Aberfala yw an downa in Europa west. Negys morek re dhyfegas ha tornyaseth yw moy dhe les hedhyw. An Gwithty Morek Kenedhlek a egoras yn Aberfala in mis Whevrel 2003. In 2004, th'era 18 300 a drigoryon yn Aberfala-Penryn. Lehe a wre poblans; war-lergh an nyveryans in 2001, th'era poblans a 22 658 dhe Aberfala. Aberfala a wra radn a bastel-vro Aberfala ha Cambron yn Senedh an Ruwvaneth Unys, hag a Gerrier yn governans ranndiryel. Desedhans cres an Unyversytys Kesunys in Kernow yw Tremogh, por ogas hag Aberfala, hag y'n dre hy honan yma Coljy Unyversyta Aberfala (neb era Coljy Artow Aberfala bys 2005). Drefen an yonkers ow studhya y'n kyrhyn, Aberfala a'n jeves an moyha helyow dons yn Kernow, woja Tewyn Pleustry. Nyns era mès nebes treven pyscadoryon kens 1613, pan fondyas Syr John Killegrew an dre arnowyth. Castel Pendynas, war dhowr Fala, o onen a'n dywettha castelly fethys i'n Bresel Civil. Th'era lies den ow pyskessa rag hern dhyworth porth Aberfala in termyn a veu. Henwyn. An hanow Sowsnek rag an dre-ma yw "Falmouth". Scriforyon hengovek a ûsyas an hanow ‘Falmeth’, ‘Falmouth’ in termyn Kernowek dywedhes. I'n 20 cansbledhen, an Dasserhyans a greatys hanow nowyth, ‘Aberfal’, ow qwil devnyth a wredh Keltek. War-lergh Craig Weatherhill, war an par aral, ‘Loghfala’ a via gwell a-ban nag eus ensompel a "aber" in henwyn tylleryow in Kernowek hengovek. En 2011 bagas arwodhyow Maga a wrug ervira war an hanow Aberfala. Weatherhill a brofyas ynwedh an hanow ‘Arwennak’, mès yma'n hanow-ma ow styrya lebmyn parth bian a'n dre. Hanow coth aral an dre o "Penny-come-quick" in Sowsnek. Yma radn ow leverel tro an hanow-ma devedhys dhyworth "Peny-cwm-cuic" (‘Penn an Comm Qwyck’), mès war-lergh erel styr an hanow yw Sowsnek pur. Hellys. Hellys (Sowsnek: "Helston") yw tre vyghan yn Kernow orth penn kledh konna-tir an Lysardh. Onan a beder tre stenegow yw hag a vri awos an Dons Feri selys y’n 17ves kansblydhen. Yth yw genesigva Bob Fitzsimmons, an kynsa kampyer boksusi y’n norvys dhe waynya an titel teyrgweyth. Yma'n chi may trigas ev ynno hwath ena yn Hellys, hag yma arwoedh kov a-ugh an daras. Yn niveryans 2001, yth esa dhe Hellys poblans a 10,578; poblans an plyw o 10,233. Wosa degeans balyow sten, tornyaseth yw diwysyans poesik; leun a ostelyow gweli hag hansel yw an dre. Lannstefan. Lannstefan (Sowsnek: "Launceston") yw tre yn Kernow gans poblans a 7,000. Aswonnys yw hi avel "Yet Kernow". Penn-sita an pow o Lannstefan bys an 19ves kansblydhen. Kastell Lannstefan a sev a wartha an dre. Yma Lannstefan arall in Tasmani. Tre war Venydh. Tre war Venydh (po Dintagell) yw gwig war arvor kledh Kernow. Aswonnys yw yn ta rag y gevrennow gans henhwedhlow yn kever an Myghtern Arthur hag y varghogyon. Geoffroi a Venow hag Alfred, Lord Tennyson a skrifas yn y gever avel kresva a istori Arthur, ha lies tornyas a wodrig an wig rag an reson na. An Kastell. Drehevys veu Kastell Tre war Venydh gans Reginald, Yurl Kernow war Benn Tre war Venydh, yn le mayth esa lys Myghternedh Kernow herwydh henhwedhlow kernewek. Arwoedhek o mynnas an kastell; nyns esa ganso bri avel ynjin breselek. An Myghtern Arthur a via genys ena herwydh derivadow y vos megys gans Myghtern Kernow. Penrynn. Pennrynn yw tre yn Kernow, Breten Veur, war Avon Pennrynn. Mestra a Aberfal yw hi y'n jydh ma dre vras, mes porth poesek o hi y'n Oesow Kres. Yn y gyrghynn yth esa Kollji Glasneth, le may feu skrifys lies hwel lyenn kernewek. Yn Pennrynn hedhyw yma kres an Pennskolyow Kesunys yn Kernow. Lien Kernowek. Yma dew vagas a oberow lien Kernowek, herwydh an prys. An kynsa yw an lien hengovek, ha'n nessa yw lien an Dasserhyans. Manahow gatholik ha pronteryon erell a skrifas oberow chyf a'n lien hengovek. An lien arnowyth yw askorras kenedhlogoryon hag erell neb a erviras gul devnydh a'n 'eth. Y'n termyn ma, brassa yw korf an lien arnowyth ages an korf hengovek, hag yma'n lien dasserghys ow tevi. Kernewek Unyes. Robert Morton Nance (Mordon) hag A.S.D. Smith (Caradar) a fastyas Kernewek Unys yn kensa hanter an 20 cansbledhen. Rod Lyon a dhefendyas an lytherenyeth ma erbyn Kernewek Kemmyn. Yn 1997, N.J.A. Williams a wruk chanjys dhe Gernewek Unys. Hanow an lytherenyeth ow-sewya yu Kernewek Unys Amendys (KUA). Mes ny-dhegemeras leverysy Kernewek Unys oll an chanjys ma. Kernewek Unys yu scodhyes gans Agan Tavas ha Gorseth Kernow. Kernowek Unys Amendys. N.J.A. Williams a brofyas amendyansow dhe Kernowek Unys yn 1997 gans y lyvrow, "Cornish Today" ha "Clappya Kernowek". Kernowek Unys Amendys yw hanow an sewyans. KUA a wra whelas usya lytherennansow ha gramasek a-dhya dermyn an teylu Tudor, r.e. maner screfa Pregothow Tregear ha Sacrament an Altar. Kernewek Kemmyn. Kernewek Kemmyn yw rannyeth dhasserghys Kernewek. Ken George a'n ordenas yn 1986 avel dasfurvyans moy fonologiek ages Gernewek Unys. Avonsya Kernewek Kemmyn a wra Kesva an Taves Kernewek ha Kowethas an Yeth Kernewek, ynter erell. Nyns eus dyffransow meur yntra gramasegow Kernewek Kemmyn ha Kernewek Unys; dhe wir, y hyllir medhes aga bos dew lytherennans rag rannyeth unnik. Mes a-dhia 1986, yma fols nowydh yn materow gerva. Dre vras, yma Kernewek Kemmyn ow kwruthyl moy a eryow nowydh a-dhia Gembrek, Bretonek, ha garrow kernewek (r.e. "steronieth" yn le "astronomy"); hag yma Kernewek Unys ow kwitha moy a eryow Sowsnek. (Kehevel studh Hindi hag Ourdou, po Serbek ha Kroatek.) Wella Brown a skrifas lyver gramasek savonel a Gernewek Kemmyn yn 1984 (yth esa dyllansow diwedhes yn 1993 ha 2001). Ray Edwards re ros lies kevro dhe lytherennans hag usadow Kernewek Kemmyn. Pennskolyow Kesunys yn Kernow. An Pennskolyow Kesunys yn Kernow (yn Sowsnek "Combined Universities in Cornwall") yw kesunnses a bennskolyow oll a-lemmyn yn Kernow. Yma krespoynt an Pennskolyow yn Tremogh, Pennrynn, mes yma skorr gansa yn nebes trevow erell. Logh. Logh yw an kynsa tre-vorrep yn Kernow sothest, ha synsys ynni Logh ha Porthbyhan. Junys yns gans pons viktorianek ha dhodho seyth gwarak a-dreus an Avon Logh. Drehevys yw Logh a-dro dhe’n Eglos Sen Nikolas a’n 14ves kansblydhen a’s teves kleghtour "kampanile". Yma dhe Borthbyhan burjesti koth ha’n Eglos Sen Maria a’n 13ves kansblydhen. War Ynys Logh ogas ha hanter mildir dhiworth an arvor, yma magor managhti a’n oesow kres. Aswonnys ynwedh yw Logh awos Meneghi Simes yn ogas, hag awos pennsoedhva bredennek pyskessa morvleydh. Lostwydhyel. Lostwydhyel yw tre vyghan yn Kernow, orth penn heyl an Avon Fowydh. Desedhys yw an dre war an fordh dhiworth Aberplymm bys Kernow Deghow, hag yma dhedhi gorsav war an linenn hyns-horn dhiworth Aberplymm dhe Bennsans. An drehevyansow yn Lostwydhyel an moyha dhe les yw an Eglos Sen Bartholomew ha Kastell Rostorrmoel. Fowy (tre). Fowy yw tre yn Kernow soth, orth heyl an dowr Fowy. Hi re beu porth dres kansblydhynyow, y'n kynsa le avel tre an lu ervys, ha wosa henna avel kresenn esperthyans pri gwynn. Hedhyw bysi yw an porth gans skathow draylya ha goelya. Yma Fowy orth penn Fordh an Sens hag yma kowlbalyow a-dreus an avon bys yn Porthruan ha Bodinnik. Yma lies drehevyans istorek y'n dre, y'ga mysk magor Kastell Sen Katherin, hag yma treth dhe Borth Rys an Men (Sowsnek: "Readymoney Cove"). Yma chi Lannhydrek war an dowr Fowy. Yn kyrghynn Fowy y kavas "men Trystan" ha Kastell Dor; y prederir nepprys bos pennsita Margh Kynver ena. Lulynn. Lulynn (yn sowsnek "Newlyn") yw tre yn Kernow Sothwest. An dre a wra kestrevyans gans hy hentrevek Pennsans. Pyskessa yw an penn dywysyans yn Lulynn, ha skoedhys yw an dre gans an porth. Selys yw pub linenn ughelder ha splatt ughelder war nivel an mor yn Lulynn gans an asienteth bredennek rag mappaow. Unn a'n diwettha trevow yn le may kewsys an yeth Kernewek. Yth esa Skol Lulynn owth ober omma hag yn Pennsans. Lysardh. An Lysardh ("The Lizard" yn sowsnek) yw konna-tir yn Konteth Kerrier, Howlsedhes Kernow, ha'n rynn pella y'n Deghow yn Ynys Vreten Veur. Peryllus o an arvor y'n termyn usi passyes, hag yma gans an Lysardh an les-hanow "Ynkleudhva Gorholyon". An Lysardh yw unn a leow boghes may hyll byw an moryonn "Formica exsecta" (an moryonn penn kul). Yma tredanva-wyns ha gorsav loerell a British Telecom war Woen Hyli ('Goonhilly' yn Sowsnek) kevogas. Sten. Sten yw elvenn gymyk gans an arwoedh Sn ha'n niver atomek 50. Metol 'truan' yw ev, avel arghans y liw, a sevel orth kanker. Y hyllir y usya avel pil difresyas erbynn kanker war sortow erell a vetol. Yma balyow sten dhe bymthek bro warn ugens y'n Norvys. Kynth yw skant an elvenn. Hanter a sten y'n bys a dheu a-dhiworth Asi Soth-Est. Sten o unn a'n kynsa sortow a vetol aswonnys gans tus. A-dhia 3 500 kyns OK y hwres devnydh anodho rag krevhe kober: brons yw an metol ow sywya. Yntra Kernow, Dewnans ha Rom, Pow Grew, h.e., yth esa kenwerth poesek a sten. An diwettha bal sten yn Kernow, Crofty Deghow, a dhegeas y'n blydhynyow 1990. Rod Lyon. Rod Lyon yw person a boes y'n Dasserghyans Kernewek. Skrifa nebes livrow yn kever an yeth Kernewek a wrug ev, ha defendya Kernewek Unys a-wos 1986. Yn-mysk y lyvrow yma treylyans a "Enys Tresor" (1984) gans Robert Louis Stevenson. An Bardh Meur a'n Orsedh Kernow o ev a 2003 bys 2006 ynwedh. Ev a lenn an nowodhow yn Kernewek war BBC Kernow. yw y hanow bardhek. Gorsedh Kernow. Gorsedh Kernow (po Gorseth Kernow yn Kernewek Unyes) yw kowethyans rag avonsya studyans a'n yeth Kernewek ha rag downhe gnas keltek a Gernow. Yma kowethyansow haval yn Kembra a-dhia dermyn Iolo Morgannwg, hag yn Breten Vyghan a-dhia 1899. Aga darvos kres yw an kesstrivyans gonisogethek a hwer pub blydhen yn le arall dre "Gorsedh Igor", pan guntell an verdh oll warbarth. Henry Jenner a fondyas Gorsedh Kernow yn 1928 gans solempnytys yn Boskawenn-Unn hag yth o ev an kynsa Bardh Meur. Kernewek Unys yw rannyeth soedhogol an Orsedh; mes ymons i owth aswonn kevrannow yn Kernewek Kemmyn ha Kernewek Diwedhes ynwedh. An Bardh Meur a-lemmyn yw Mick Paynter. Pub bardh a gemmer hanow bardhek yn Kernewek. Jenkin, John Chirgwin (2007). "BYRTH GORSETH KERNOW 1928-2007: Bards of the Gorseth of Cornwall". Gorseth Kernow. ISBN 1-903668-01-6. Lannhydrek. Chi a'n 19ves kansblydhen yw Lannhydrek war Avon Fowydh, yn Kernow. Yma an chi yn kyrghynn Bosvenegh. An abatti Sen Petrok yn Bosvenegh a biwo an stat, mes yn termyn Henry VIII y'n prenas perghennow priva. Yn 1620 y feu drehevys an kottha rann a'n chi a rowan; mes tan yn 1881 a dhistruyas an brassa darn. An perghenn, an 7ves Isyurl Clifden, a ros an chi dhe'n Fydhyans Kenedhlek yn 1953 gans 162 ha a diryow. Yma Eglos vyghan plyw Lannhydrek yn ogas. Bewnans Ke. "Bewnans Ke" (po "Bywnans Ke" yn lytherennans Kemmyn) yw an diwettha diskudhans a lyenn Kernewek hengovek (henn yw, kyns an Dasserghyans). Yn 2002, Graham Thomas a gavas an dornskrif yn Lyverva Genedhlek Gembra. Nyns yw kowal an dornskrif ma: kyllys yw pymp folenn yn dalleth an gwari, diw y'n pervedh ha pymp y'n diwedh. War-lergh Oliver Padel, y skrifas kynsa vershyon "Bywnans Ke" a-dro dhe 1500; agan dornskrif ni a via skrifys a-dro dhe 1575. Y'n kynsa rann a "Vywnans Ke", yma Sen Ke (po "Keladocus") ow tefendya y fydh kristyon erbynn an Myghtern Tewdar (Teutharus). Sen Ke a dhiank a brison an myghtern hag a wra marthusyon erell. Hwarvedhyansow an nessa rann yw haval dhe'n re yn "Historia Regum Britanniae" gans Geoffroi a Venow. An Myghtern Arthur a gemmer omaj gans myghternedh lies bro. Mes an Emperour a Rom a vynn diwedha anserghogeth Vreten Veur. Y'n vresel ow sywya, Moddras a dhemmedh an vyghternes Gwynnever. Dhe Arthur war nuk yn kormeuledhek, bysi yw omladh y noy fals ev. "Bywnans Ke" ha "Bywnans Meryasek" yw an dhew vywnans-sens unnik ow turya y'n yeth kernewek. Sywyans yethoniethek. Yma niver a eryow Kernewek diskudhys y'n dhornskrif nag esa aswonnys kyns, r.e. 'kedhlow', 'feus', 'ystoeth', keffrys ha lies hanow tyller, r.e. 'Norgagh' ha 'Kint'. Dhe vreus Ken George, gnas an yeth usys y'n kynsa rann a'n gwari ma yw mars ughel po ughella es yeth "Bywnans Meryasek". Robert Morton Nance. Robert Morton Nance (1873-1959) o person a rowedh eghenn y'n Dasserghyans Kernewek. Yma tri a'n peswar vershyon skrifys a Gernewek – Kernewek Unys, KUA, ha Kernewek Kemmyn – yw grondys yn y ober ow savonegi Kernewek Kres. Den klor o Robert Morton Nance na vostya nevra yn kever y wriansow ha sewenyansow. Dres y vywnans ev o lymner, skrifer, arbenniger y’n destenn a worholyon a’n Oesow Kres, oberer rag an wonisogeth kernewek hag onan a’n hembrenkysi – an brassa hembrenkyas, martesen – a dhasserghyans an yeth. Bywnans a-varr. Dineythys veu, ow ri dhodho y hanow bardhek, mis-Ebryl y’n vlydhen 1873 yn Tredegaville yn Kembra. Kernowyon o y dhew gerens – William Edwin Nance o den dhiworth Lannwedhenek ha’y vamm, Jane Morton, o benyn dhiworth Porth Ia. Y’n vlydhen 1878 y tiannedhis an teylu dhe Benarth, ogas dhe’n lestriva yn Kardydh, ha movys o Mordon gans an gorholyon ow mos hag ow tos y’n porth bysi. Ev a wrug lies patron ha lies delinyans a lestri a welas ev pup dydh hag ev ow kerdhes y’n stretow ogas dhe’n porth. Yth esa gorholyon yn y woes, drefenn bos lies henedh a varners y’n dhew denewen a’y deylu. Gwrier skathow o y dhehengeugh ha tas gwrier an kynsa skath-sawya yn Porth Ia. Mordon a dhyski moy yn kever skathow dhiworth y das-gwynn pan eth ev dhe Borth Ia rag gortos ena erna dhaskavas ev wosa kleves. Maw kosel o, neb a gara redya lyvrow, kepar hag "Antiquities" gans William Borlase, ha "Cornish Legends" gans Hunt; hag ev a skrifa gwariow byghan, war an voes y’n stevell hansel, rag y vreder ha’y hwoer. Mes ev a fyllis an apposyansow arsmetryk (rag entra dhe bennskolyow Rysoghen po Kargront), ha rakhenna ev eth dhe Gollji Art Kaerdydh le may hwrug ev lies tenn a Gernow, Porth Ia ha’y deythogyon. Diwettha yth eth ev dhe Skol Herkomer yn Bushey, Pow Sows, le may tyskas ev delinya, hag omma ev a vetyas orth studhyores, Beatrice Michell hy hanow, an venyn a eth ha bos y wreg yn 1895. Difennys o dhodho pesya y’n skol drefenn an demedhyans, ytho ev a dhewelis dhe Benarth gans Beatrice, le may feu dineythys aga myrgh Jeniver. Y’n termyn ma y hyllys gweles onan a’y dhelinyansow y’n Royal Academy hag y liwyansow a waynyas piwasow orth an Eisteddfod Kenedhlek a Gembra. Herwydh an gusul Professor Herkomer ev a fondyas Skol Liwyans gans y wreg, mes drog o hy kleves, ha res o dhedha mos dhe Borthcawl, le mayth o gwella an ayr. Lymner ha skrifer. Beatrice a verwis, hag yn 1902, Mordon eth dhe Baris, Pow Frynk, rag studhya liwyans, mes ev a dhehwelis tre wosa nebes misyow drefenn bos savon y dhyskadoryon mar isel, dell grysis. Mordon a erviras attendya orth y gerensa a worholyon, hag ev a dhiskwedhas y ober y’n ‘New Gallery’ yn Loundres hag ev a dhyllas nebes lyvrow – "Britain’s Sea Story", gans E.E. Speight (1905), "The Romance of the Merchant Venturers" (1906), hag ev a dhyghtyas an delinyansow rag "Voyages" gans Hakluyt. Y’n vlydhen 1906 Mordon a dhemmedhis Annie Maud Cawker re vetsa ev orti y’n skol yn Bushey. I a’s teva tri flogh, Robert, Richard ha Phoebe, hag i a drigas yn Nankledra, yntra Pennsans ha Porth Ia, le may skrifas ev an ‘Gwariow Kledri’. Ev a brenas pennti yn Trevail, ryb an arvor ogas dhe Sennen, mes yn 1914 y tiannedhas an teylu dhe Garrbons, le may pesyas ev gul patronow a worholyon ha may skrifas ev lyver arall, "Sailing Ship Models", dyllys yn 1924. An Dasserghyans. Hag ev ow triga yn Kernow, Mordon a oberi pur grev rag an wonisogeth kernewek. Ev a fondyas an kynsa Kowethas Kernow Goth yn Porth Ia yn 1920, ‘Kuntellewgh an Brewyon’ hy lavar arwoedhek, hag eth ha bos kovadhor a’n unnyans a gowethasow yn 1924. Dres y vywnans ev o Pennskrifer a’n lyver-termyn "Kernow Goth", Esel-vynari a’n ‘Royal Cornwall Polytechnic’, Lywydh a’n ‘Royal Institution of Cornwall’ yntra 1951 ha 1955, Lywydh an Asrann Gernewek a’n Kuntellyans Keltek ha Lywydh an Unnyans Kowethasow Kernow Goth. Hwath y kavas Mordon termyn dhe studhya hag oberi rag an yeth. Ev a dhiskas nebes geryow kernewek avel flogh, pan geheveli y das an henwyn-tylleryow kembrek ha kernewek, ha pan redya ev "Antiquities" gans Borlase, ha "Specimens of Cornish Provincial Dialect" gans Sandy. Ev a studhya an yeth dhiworth "Handbook of the Cornish Language" gans Henry Jenner, mes ny assayas ev kewsel po skrifa Kernewek y’n termyn na, dell skrif ev yn erthygel "Cornish Beginnings" yn "Kernow Goth". Ev a dhallathas kuntell geryow kernewek dhiworth an rannyeth hag ev a vetyas orth Henry Jenner pan wre ev hwithrans yn Aberfal rag y lyver "Glossary of Sea Words" na veu dyllys saw wosa y vernans avel lyver kovadh. Ev eth gans Jenner dhe Dreorchy yn Kembra mis Hedra, 1928, rag mos ha bos bardh kembrek, ow kemmeres an hanow ‘Mordon’, hag yn 1929 ev a dhyllas y lyver "Cornish for All" wosa ervira bos Kernewek kres an gwella sel rag dasserghyans an yeth. Yn 1934 y feu ev ynstallys avel Bardh Meur. Ev a skrifa lies erthygel yn kever an yeth ha’n tekstow koth, lies lyther yn Kernewek, ha lies lyenn, kepar ha’n gwari "An Balores", ha’n hwedhel "Lyver an Pymp Marthus Seleven". Mes y vrassa ober, pur dhe-les hwath rag Kernewegoryon hedhyw, o y erlyver, "Gerlyver Noweth Kernewek ha Sawsnek". Mordon a besya oberi rag an yeth bys yn y vernans yn Heyl an 28ves a vis Me 1959. Ev a veu ynkleudhys yn Senor, ha war ven y vedh yma an geryow mar wir ‘Oberow y vewnans yw y wir kovadh’. Hanow bardhek. Hanow bardhek yw hanow synsys gans benyn po den pan a ha bos esel an Orsedh. Yma lies eghenn a hanow bardhek, yw ervirys gans an bardh y honan. Nebes ensamplow yw - Mordon, Caradar, Abransek, Karer Lowarthow, Bryallen, Myrgh Kembra, Arlydhes Ywerdhon. Bardh. Bardh yw esel an Orsedh. Gelwys yw tus dhe'n Orsedh rag mos ha bos bardh awos ober a vri rag Kernow po wosa apposyans y'n taves kernewek. Res yw dhe'n verdh nowydh ti lelder dhe Gernow, ha kemmeres hanow bardhek. Trevow yn Kernow. Nyns eus tre veur yn Kernow. An voyha yw Kammbronn-Rysrudh, mes Truru yw penn-sita an pow. Doronieth Kernow. Kernow yw konna-tir fest yn soth-west Ynys Vreten Veur. A Benn an Wlas dhe Borth Bud yma 120 km a bellter. Dowr Tamer a wra an amal yntra Kernow ha'n gonteth sowsnek a Dhewnens y’n howldrehevel. Ottomma tiredh Kernow orth ledanna, gans 75 km. A-dheghowbarth yma an Chanel, hag a-gledhbarth y’n howlsedhes yma Mor Havren hag an Mor Keltek. Yma 155 km yntra Kernow ha Breten Vyghan Isel a-dreus an Chanel; ha 85 km yntra Kernow ha Konteth Pennvro yn Kembra a-dreus an Vor Geltek. Wordhon yw 200 km yn kerdh a-dreus an keth mor. Enep an pow yw 3 549 km². A-ban yw tir Kernow hirra a west dhe est ages a north dhe soth, nyns yw koynt bos dyffransow poesek yntra Howldrehevel ha Howlsedhes an pow. Dihaval yw rannyethow sowsnek kewsys y'n dhew enep ma, gans or a-dro dhe gyrghynn Truru po Sen Ostell. Tir garow yw pervedh an pow, a-ban yw ystynnans a Woen Esk ha Dartmoor Bronn Wennili, 419 m. Is yw an tiredh owth avonsya dhe'n West. Yma klegerow serth war an arvor gledh yntra Dintagell hag an kor a Dhewnans. An niver vrassa a Gernowyon a drig y'n morrep. Dowr Tamer yw an brassa avon; yn mysk an erell yma Avon Kammel (ow tenewi dhe'n Kledh troha Pleg-mor Lannwedhenek), Avon Fowydh, hag Avon Fal. Yma'n Tamer, an Fowydh, hag an Fal ow tenewi dhe'n Deghow. Rann a Gernow yw Ynysek Syllan yn hengovek, mes ymons i 40 km a-dre Benn an Wlas, hag yma gnas dhiblans dhe'n ynysow. Awtorita unnik yns i a-dhia an blydhynyow 1990. Yma pymp ynys annedhys, ha nebes 140 karrek arall. Kernow yw an toemma darn a Vreten Veur. A-gynsow yma re ow hwilas tevi gwinreun rag gwin, ha palmwydh a yll tevi y’n pow. Sten, kober, ha pri gwynn yw moen pur boesek. Ranndiryow ha Kevrangow. Yma pymp ranndir arnowydh: Kernow Kledh, Karadon, Karrek, Rostorrmoel, Kerrier, ha Pennwydh. I a gollenow le an naw "konteth" po kevrang a Gernow goth: "Kerrier, Lysnowydh, Pennwydh, Powder, Pidar, Strasnedh, Tryger, Wivelshire Est," ha "Wivelshire West". Karyans. Yma ayrborthow yn Tewynn Pleustri hag yn Aberplymm, a-dreus Dhowr Tamer yn Dewnans. Aberfal ha Pennsans yw an portys an moyha poesek y’n pow. Nebes fordhow meur a dreus Kernow. Yma an A39 owth entra an pow ogas dhe Vud ha berya dres Truru bys Aberfal. Yma an A30 ow talleth yn Pennsans hag a wra kevrenn gans Kammbronn-Rysrudh, Bosvenegh ha Lannstefan. Hag yma an A38 ow treusi an Tamer yn Essa hag ystynna dhe gyrghynn Bosvenegh; yma an A390 ow kesunya an A38 gans Sen Ostell ha Truru. Yma linenn hyns-horn yntra Aberplymm ha Pennsans, gans skorennow dhe Dewynn Pleustri, Aberfal, Porthia, ha Logh. Lannwedhenek. Lannwedhenek yw penn tornysi daromrys y'n arvor a-gledhbarth Kernow, Breten Veur, nebes 22 km dhe'n est a Dewynn Pleustri war aber Avon Kammel. An keginer Rick Stein a biw niver a voestiow hag ostelyow y'n dre. Yma hanow Sowsnek an dre, "Padstow", ow talleth gans Petrek, sans kembrek devedhys y'n kyrghynn yn 500 OK. Diwysyans hengovek an dre yw pyskessa, hag yma re lestri pyskessa hwath. Orth niveryans 2001, poblans plyw Lannwedhenek o 3 162 a drigoryon.¹ Y hyllir tretha a-dreus an Kammel. A-dhia 1899 bys 1967, linenn hyns-horn a gevrenna Lannwedhenek dhe Vosvenegh ha Ponsrys; y'n dydhyow ma, an linenn ma yw hyns rag kerdhes po diwrosa ryb an avon. Hobihors. Geryes da yw an Goel "Hobihors" rag Kalann Me. An goel a dhallath Nos Kalann Me, pan gan tus an dre "kan an myttin". Morow, y lennir an dre a lasneth ha gorra bleujyow a-dro dhe welenn Me. Ena y teu donsyoryon worow gwiskys yn kapa dhu ha visour boban. An Hobihors a hwil kachya morenyon yonk yn-dann y gapa. Hanternos dydh Kalann Me y kan an pobel a vernans an Hobihors bys y dhasvywnans an nos Kalann Me ow sywya. Pennsans. Pennsans yw port yn Kernow, Breten Veur, a-dal an Howlsedhes war an Chanel. Gwrys bos korf yn 1615, yma ganso poblans a 20 900 a drigoryon a-lemmyn. Pennsans yw an dre jyf war Bedn an Wlas, hag onan a dhew bort chyf a Gernow (Aberfal yw an arall). Genys veu an kymyst Humphry Davy y'n dre. Yn Chi "Penlee" yma gwithti art, ganso lies liwyans a Skol Lulynn. Pennsans yw an desedhans fug rag gwari Gilbert ha Sullivan, "The Pirates of Penzance" ("An Vorladron a Bensans"). Kyrghynn an dre, Pennwydh howlsedhes, o onan a'n diwettha tylleryow yn le y kewsys Kernewek avel mamm-yeth kyns an Dasserghyans. Gwlasegeth Kernow. Yma politegieth Kernewek owth oberi war nebes nivelyow. Wostalleth, yma gans pow Kernow nivel a wovernans avel konteth a Bow Sows (ottomma Konsel Kernow yn Truru). Rann a'n Rywvaneth Unys yw Kernow, ytho yma politegieth kernewek war nivel Senedh an Rywvaneth Unys yn Westminster. Stat esel a'n Unyans Europek yw an Rywvaneth Unys ynwedh. Ha wor'tiwedh, yma yn Kernow lies korf governans teythek (rag an ranndiryow, an plywow, an trevow...). An Parti Livrel-Werinel yw an parti politigeth moyha poesek yn Kernow, mes yma hengov a bolitegoryon anserghek ynwedh. Herwydh usadow, ymons i ow tiskwedhes "gwelhevin" goth teythek. Ha gensi, an Parti Gwithadorek yw krev lowr y'n pow. Yn Kammbronn yn arbennik, yma hengov lavur poesek. Parti ranndiryel yw Mebyon Kernow (neskar a Blaid Cymru). Yth esa Parti Kenedhlogydh Kernow ynwedh. Unnveredh Kernewek hag an kaskyrgh rag Senedh Kernow yw dew vagas gwlasek heb barti. Yn Truru. An parti LivWer a waynyas leun a esedhow. Mebyon Kernow a gollas aga honsler unnik; ha'n anserghogyon ha Lavur a gollas krevder ynwedh. A-dhia an dewisyansow, John Lobb a besy yn y soedh avel lywydh an konsel. Yn Brussel. Saw an partiow a-ugh, an Parti Gwyrdh a gavas an niver brassa a raglevow. Goen Brenn. a>, torr growanek orth or deghow Goen Brenn (Lymnans gans Mick Knapton) Bronn Wennili, an ughella tyller yn Kernow Goen Brenn (yn sowsnek, "Bodmin Moor") yw goen rowanek yn North-Est Kernow, 208 km² hy myns. Yma torrow growanek ow trehevel yn tramasek a-dhiwar an woen gneghek. Bronn Wennili yw ughella poynt an woen. Does esa poblans Goen Brenn yn Oes Brons, hag i a wrug an krugow ha donsyow meyn keskar. Nyns eus lies triger namoy yn Goen Brenn a-der an wig vyghan a "Bolventor". Yn deghow an woen yma "Dozmary Pool", yn le may tewlis Syr Bedwyr an kledha Kalesvolgh (BK: ; yn Sowsnek, "Excalibur") war-tu Arloedhes an Lynn, herwydh henhwedhlow Myghtern Arthur. Geryes da yw diw wig arall y'n kyrghynn, Dintagell ha Ryskammel, rag henhwedhlow yn kever Arthur. Enep a Dekter Naturel Dres Eghenn yw Goen Brenn yn soedhogel. Bronn Wennili. Bronn yn Goen Brenn yw Bronn Wennili. Ow sevel 420 m a-ugh, hi yw an ughella poynt yn Kernow. Karnedhek yw penn an vronn, ha growanek yw an dor omma. Yma hi ogas dhe Ryskammel, yntra Lannstefan ha Lannwedhenek yn kledhbarth a Vosvenegh. Rol a dus a Gernow. Notenn: Yma an rol ma ow synsi ynni tus aga genesigeth, kerens po trigas seuladhyth yn Kernow. Rol a Gernowyon ethnek a via martesen moy finwedhys. Ann Trevenen Jenkin. Ann Trevenen Jenkin o an kynsa benyn ynstallys avel Bardh Meur yn Kernow hag y'n bys Keltek oll. Dyskadores ha lyvrores o hi yn kalwesik. Yn 2003, hi a skrifas lyver byrr rag fleghes yn kever ki a wrug rann a Geskerdh Kernow bys Loundres yn 1997 yn kovheans Omsav 1497. " yw hy hanow bardhek. Jenkin, Ann Trevenen Henry Jenner. Henry Jenner (1848-1934) o hembrenkyas a dhasserghyans an yeth Kernewek a-varr. Ev a veu genys yn Sen Kolomm; pronter o y das. Wosa 1869, y'n jevo soedh yn Asrann Hen Dhornskrifow an Gwithti Predennik der gerensa y das gans Arghepskop Kargens. Jenner a bresentyas skrifenn dhe'n Kowethas Filologiek a-dro dhe'n tavas Manowek yn 1874. Jenner a dhiskwedhas Keynskrif an Chartour orth an Gwithti Predennik yn 1877. Y hwrug ev lies kevrenn gans omsav bretonek keltek y'n blydhynyow 1890 ha 1900. Yn 1903, y hwrug ev pregoth yn Kernewek orth Lesneven, Breten Vyghan. Y'n keth vlydhen, Jenner eth ha bos bardh a Orsedh Breten Vyghan, hag a fondyas an Cowethas Kelto-Kernuak. Gras dhodho y teuth Kernow ha bos esel leun a'n Kuntelles Keltek yn 1904 ynwedh. Ev a skrifas "Handbook of the Cornish Language" yn 1904, an lyver a dhyskas Robert Morton Nance an yeth dhiworto. Yn 1909, yth omdennas Jenner ha'y wreg Kitty dhe Heyl (an dre le may feu Kitty genys). Jenner o soedhek Lyverva Morrep a 1912 dhe 1927. Gorsedh Kernow a selyas ev yn 1928, hag y teuth va ha bos kynsa Bardh Meur an Orsedh. o y hanow bardhek kyn skrifas ev 'Gwas Myhal' y honan. Yma sampel a skrifennow Jenner orth, h.y. an gan "Dhô'm Gwrêg Gernûak". Versyon yn Kernûak Jenner î hŏnen. Henry Jenner (1848-1934) o hembrenkyas a dhasserghyans an tavas Kernûak a-varr. Ev vê gennes yn Sen Colom; pronter o î dâs. Ŏja 1869, ev an jeve sôdh yn Adran Dornscrîfow Kôth an Gwithti Predennik der gerenja î dâs gan Arghepskop Cargens. Jenner a bresentyas skrefen dhô'n Cowethas Filologîek a-drô dhô'n yêth Manowek yn 1874. Jenner a dhisquedhas Keynscrîf an Chartor orth an Gwithti Predennik yn 1877. Ev a wruk lias kevren gans omsav bretonek keltek y'n bledhenyow 1890 ha 1900. Yn 1903, y kwruk ev pregoth yn Kernûak orth Lesneven, Breten Vîan. Y'n kêth bledhan, Jenner êth ha bôs bardh a Orsedh Breten Vîan, hag a fondyas an Cowethas Kelto-Kernuak. Grâs dhodho y têth Kernow ha bôs esel lên an Kuntelles Keltek yn 1904 ynwêdh. Ev a scrîfas "Handbook of the Cornish Language" yn 1904, an lyver y tyscas Robert Morton Nance an yêth dhŏrto. Yn 1909, Jenner ha'y wrêg Kitty a omdennas dhô Heyl (an drê yn lê y fê Kitty gennes). Jenner o sôdhek Lyverva Morrep a 1912 dhô 1927. Gorsedh Kernow ev a selyas yn 1928, ha Jenner a dhêth ha bôs kenja Bardh Mêr an Orsedh. Gwâs Myhal o y hanow bardhek. Ema sampel a scrifennow Jenner orth, h.y. an gân "Dhô'm Gwrêg Gernûak". Nicholas Williams. Scoler keltek a Bow Sows ye Nicholas Williams (aswonys inwedh avel N. J. A. Williams; genys veu ev in 1942 in Loundres). Ev a amendyas Kernowek Unys in 1995-1997 gans y lyvrow, "Cornish Today", "Clappya Kernowek", hag erell. " o y hanow bardhek. Yma ev ow tysky yn penscol Dublin. Kernoweger ha Gwydhaleger yw ev. Willams, Nicholas J A Golvan. Golvan yw edhen vyghan Europek y'n teylu "Passeridae". Y'n Oesow Kres, y helwys pub sort a edhen vyghan "sparrow" yn Sowsnek. Yma 35 eghenn a wolvan y'n teylu na; dre vras, golvanes yw berrik ha gorm po loes, gans lostow berr ha gelvines krev. Golvan yw hanow bardhek Nicholas Williams ynwedh. Mebyon Kernow. Mebyon Kernow (MK) yw parti politek ranndiryel yn Kernow. Y'n dewisyans dhe Westminster yn 2001, y kavsons 3 199 raglev, po 1.3% a'n sommenn. MK re gollas aga konseler Kernow unnik y'n dewisyans na. Lywydh an parti a-lemmyn yw Konseler Ranndir Dick Cole. Yma gans an parti nebes kevrennow gans Plaid Cymru yn Kembra hag an Parti Kenedhlek Albanek y'n Alban. A-dhia an 11ves a vis Du 2004, yma peswar konseler MK yn Ranndir Kerrier, unn yn Rostorrmoel hag unn yn Kernow Kledh. Yma konseloryon erell war gonsels trevow, r.e. Kammbronn ha Lyskerrys. Yn 2005, Konseler Loveday Jenkin a junyas governans Ranndir Kerrier, an kynsa esel a MK y'n soedh na. Yn dewisyans 2005, MK a dhewisas avel aga ombrofyoron:- Yn Porthia, nyns esa ombrofyer awos kesunynas MK ha'n Parti Gwyrdh. Y kwaynyas MK 1.7% a'n raglevow y'n peswar esedh a jallenjsons i; an kesunyans MK/Gwyrdh warbarth a waynyas 2.0% a'n raglevow dres Kernow. Bardh Meur. An Bardh Meur yw an bardh penn yn Gorsedh Kernow. Ken George. Ken George yw professor a voronieth yn Pennskol Aberplymm. Yma doktourieth a studhyow keltek ganso a-dhiworth Pennskol Vreten Vyghan West ynwedh. Ev a dhevisyas Kernewek Kemmyn yn 1986 avel lytherennans moy fonologiek a Gernewek dasserghyes. Lies lyver yn kever an taves Kernewek ev a skrifas, rag ensompel "Gerlyver Kernewek Kemmyn" ha'n kynsa dyllans a "Vywnans Ke" (2006). A-ban yw ev moronydh, yw y hanow bardhek ev. Yeth ranndiryel. Omsav rag ammok a'n tavosow ranndiryel re dheuth ha bos tuedh poesek a-dreus Europa a-dhia an blydhynyow 1990. Styrys yw an savla "soedhogel" avel yeth ranndirek yn-dann an Chartour Europek rag Yethow Ranndiryel ha Nebes Kewsys. Yethow keltek yw an tavosow ma oll, saw skots (ha skots Ulster). Yma'n Soedhva Ewropek a-barth Tavosow Le Devnydhys ow promovya yethow ranndiryel yn dyllans, adhyskans, tavethlians, h.e. Historia Regum Britanniae. "Historia Regum Britanniae" yw istori hengovek a Ynys Vreten Veur skrifys yn 1133 gans Jeffri a Venow. Herwydh Jeffri, an lyver yw treylyans a lyver pur goth yn yeth vrythonek. Yma an "Historia" ow terivas dalleth tarosvannus an dus vrythonek y'n Troys, omladh Karasek erbynn an Romanyon, ha hwedhlow an Myghtern Arthur. Yma'n istori ow turya bys an Sowson dhe drygha Ynys Breten y'n 7ves kansblydhen. Yn mysk lies rewler kyhwedhlys y'n istori, an moyha notyadow yw:- Dres lies kansblydhen, nyns o disputys gwiryonedh an "Historia", devedhys skon. Istori Jeffri yw garow ha digyfyans, mes yma hi ow tyghtya sel rag leun a lyenn sowsnek ha kembrek. Dallethvos an istori yw skrifennow Nennius ha Gildas warbarth gans brutyow kembrek ha mammskrif gellys. Yma istorioryon arnowydh ow krysi, dre vras, bos "Historia" fugieth kemmyskys gans nebes elvennow a wirder. Yn "The Age of Arthur", y skrif John Morris unnweyth hy bos mynnys avel ges. Jeffri a Venow. Jeffri a Venow (a-dro dhe 1100 bys 1154 OK) o skrifer yn yeth latin a "Historia Regum Britanniae", "Vita Merlini", hag oberow erell. Kembro a dhevedhyans Frynkek ha Bretonek o ev. Geoffroi o kloerek a dheuth ha bos epskop Lannelwy yn Kembra. Yma "Sita an Lyjyons" (Caerllion, yn Konteth Menow) ow kwari rann boesek y'n "Historia". Adheskans yn Kernow. Rann boesek a adhyskans yn Kernow yw an Pennskolyow Kesunys yn Kernow, gans aga kres yn Pennrynn. Yma lies Kernow ow kasa Kernow rag aga adhyskans, yn arbennik yn Pennskol Karesk, Loundres, Rysoghen, po pennskolyow erell. Y fydhir may fydh brassa le dhe'n yeth kernewek yn adhyskans wosa dendil savla avel yeth ranndiryel. Brythonek. Yth esa an tavosow brythonek kyns kesunys bys diwedh an Oesow Kres, mes nebes dyffransow yntra Kembrek ha Kernewek-Vretonek a omdhiskwedhas y'n 8ves kansblydhen. Y kewsys rannyethow brythonek yn Dewnans bys an 10ves kansblydhen; yn Kledhbarth Pow Sows ha Deghowbarth Alban bys an 11ves kansblydhen martesen (homm yw an yeth "kelesonek" po "Cumbrian"); hag yn Deghowbarth Wordhon bys an 8ves kansblydhen. Y fia gans an Fightyon yeth vrythonek, herwydh nebes tybyansow. Kembrek a'n jeves an sallwa studh soedhogel. Y hyllir klywes Kembrek yn Kuntelles Kenedhlek Kembra, yn pennskolyow, eglosyow, ha war an radyo ha pellwolok. Kernewek yw aswonnys avel yeth ranndiryel Kernow a-dhia mis Du 2002; mes nyns eus an studh ma hwath dhe Vretonek. Byttegyns, governans an ranndir Breten Vyghan a selyas "Ofis ar Brezhoneg" rag avonsya an devnydh a Vretonek. * Kembra. Kembra (Kembrek: "Cymru") yw unn a'n powyow Keltek. Rann yw a'n Rywvaneth Unys. Pow Sows yw y gentrevek unnik, mes yn ogas yma Wordhon, Kernow, Alban, hag Ynys Manow (powyow keltek erell) a-dreus Mor Wordhon, an Mor Keltek, po Mor Havren. Kembra yw konna-tir menydhek yn Howlsedhes Breten Veur. Glow hag owr o poesek yn erbysieth Pow Kembra seulajydh, mes yma an balyow ow nagha a-dhia an blydhynyow 1970. Hanow usys treweythyow rag an pow yw Prynseth Kembra ("Tywysogaeth Cymru" yn Kembrek, "Principality of Wales" yn Sowsnek), mes nyns eus gans Pryns Kembra gweythres marnas arwoedhek yn governans an pow. Yma omrewl finwedhys dhe'n pow a-dhia 1999, pan omguntellas Kuntelles Kenedhlek Kembra yn Kardydh wostalleth. Abertawe ha Kasnowydh yw an trevow chyf wosa an bennsita. Trevek ha diwysyansek yw glynnow Deghow Kembra, mes nyns eus poblans meur yn menydhyow Kres ha Gogledh Kembra. An Normanyon a dryghas Kembra dre nebes tonnow, ha'n diwettha yn 1282. Rebellyans Owain Glyndŵr a-dhia 1400 bys 1409 a dhaswrug prynseth anserghek dres termyn. Yn 1536, Kembra a dheuth ha bos rann a Rywvaneth Pow Sows. Ranndiryow chyf. Yma 22 "ranndir jyf" yn Kembra a-dhia 1996: 3 tre, 9 konteth, ha 10 burjestra gonteth. Gweriniethoryon Livrel. An Gweriniethoryon Livrel yw parti politek y'n Rywvaneth Unys. Krev yns i yn politegieth kernewek. Lywydh an parti a-dhia 2007 yw Nick Clegg. Yma gansa 57 esel an Senedh yn Westminster a-dhia an dewisyans yn 2010, ow synsi ynna tri a'n hwegh esel an Senedh a Gernow. Fondys yn 1988 o an parti avel kesunyans an Parti Livrel koth gans an Parti Kowethasel-Werinel. Andrew George. Andrew Henry George (genys an 2a a vis Kevardhu 1958) yw politeger an Rywvaneth Unys. Esel a'n Senedh Livrel-Werinel yw ev dhiworth Porthia yn Kernow. Esel a Vebyon Kernow o ev kyns treusfurvyans MK ha bos parti politek. Yma ev owth avonsya an yeth Kernewek hag an kaskyrgh rag Senedh Kernow hwath. Yethow Eyndo-Europek. An yethow eyndo-europek a furv gordeylu kowrek a yethow, kewsys yn arbennik yn Europa, Amerika, hag Asi Soth ha Kres (ow synsi ynni Eynda). Yma poblansow ow kewsel yethow eyndo-europek yn Ostralasi hag Afrika Deghow ynwedh, hag avel yethow nessa y hwrer devnydh a yethow eyndo-europek y'n Norvys oll. Y tybir an yethow Eyndo-Europek dhe dhalleth yn neb le a-dro dhe'n Mor Du: Russi dheghow, Ukrayn, po Turki martesen. * Lannales. Lannalez yw gwig yn Howldrevel Kernow, ogas dhe Essa. Yma hanow sowsnek an wig, "St Germans" ow talleth gans hanow an eglos a usi ena, eglos "Sancti Germani". Bys 1027 a lyha, Lannales o se epskob Kernow; mes a-wosa y tisplegyas an epskobeth tu ha Karesk. A-dhia dasfondyans Epskobeth Kernow yn 1877, y teuth Lannales ha bos se epskop sufragan rag Howldrehevel Kernow. Yma Chi Trevanta yn kyrghynn an wig. Trevanta. Trevanta yw hanow a vanerji yn Penntorr, yn Howldrehevel Kernow a-ugh Dowr Tamer ogas hag Essa. A-barth Syrr William Carew y feu an chi drehevys y'n blydhynyow 1710. Heyl. Heyl (Sowsnek: "Hayle") yw tre yn Kernow, Breten Veur. Ponsrys. Ponsrys (yn Sowsnek: "Wadebridge"; KU: Ponswad) yw tre yn Kledhbarth Kernow, Breten Veur. Yth esa an dre yn kevrang Tryger seulabrys; hedhyw unn a'n dew gres menystrans a ranndir Kledhbarth Kernow yw hi. Yma Ponsrys orth aber Avon Kammel. Porthbud. Porthbud yw port byghan yn Kernow, Breten Veur, war Vor Havren orth aber Avon Bud. Yma 4674 a drigoryon y'n dre. Yma'n dre menestrys warbarth gans Strasnedh, tre marghas 2 km dhe'n howldrevel, gans Konsel Tre Porthbud-Strasnedh. Klegerek yw an morrep dhe soth an dre. Tornyaseth yw an diwysyans chyf; pyskek hag esperthyans growdir o diwysyansow poesek seulabrys. An Dowrgleudh Porth Bud a vos a'n lokvor yn Porth Bud dhe Helebridge ogas Marhamchurch. Porth Ia. Porth Ia yw tre yn Kernow, Breten Veur. Wosa devedhyans an hyns-horn yn 1877, Porth Ia a dheuth ha bos kres tornyaseth ha trevesigeth lymnoryon. Yma trevesigeth lymnoryon ow turya omma bys hedhyw. Yn niveryans 2001, yth esa dhe Borth Ia poblans a 9,866 trigor. Yma an virva art Tate Porth Ia y'n dre. Porth Ia yw hanow war bastell-vro Senedh an Rywvaneth Unys ynwedh. Yma'n bastell-vro owth ystynna dres Kerrier ha Howlsedhes Pennwydh. Andrew George yw Esel an Senedh rag an bastell-vro ma lemmyn. Porthpyran. Porthpyran (Sowsnek: "Perranporth") yw tre yn Karrek, Kernow, Breten Veur. Pub blydhen, yma'n dre owth hostya Lowender Peran, goel kes-keltek yn enor Sen Pyran. Ryskammel. Ryskammel (Sowsnek: "Camelford") yw tre yn Kernow, Breten Veur. Avel Dintagell (gwig gentrevek), Ryskammel yw an destenn a nebes henhwedhlow yn kever an Myghtern Arthur. Rag ensompel, kas Kammlann po lys "Camelot" a via yn Ryskammel herwydh an hwedhlow ma. Yma'n dre war Avon Kammel yn Kledhbarth Kernow. Kyllas o hy chyf diwysyans. Y'n eur ma, yma Gwithti Kledh Kernow y'n dre ha tornyaseth yw an diwysyans an moyha. Yn Mis Gortheren 1998, ugens tonnas a "aluminium sulphate" re skoellys y'n tank kamm yn gweythva dhowr Lowermoor yn Bosvenegh, hag a dhefolas dowr Ryskammel ha'n gyrghynn. Yma hwath govynnow yn kever effeythyow an anfeusi dre'n hirneth, spit dhe gyns derivas dyllys yn Mis Genver 2005 gans desedhek govynn anserghek (furvys yn 2002). Tewyn Plustry. Tewyn Plustry po Por Lestry yw tre yn Pydra, Kernow, Breten Veur. Kres tornyaseth yw hi orth arvor an Mor Keltek yn ranndir Rostorrmoel. Yma'n keginer keryes da, Rick Stein owth oberi niver a voestiow y'n dre. Tewyn Plustry yw an kres a helyow dons yn Kernow y'n eur ma. Yma Tewyn Plustry ow tynnerghi nebes milvil a havysi ha godrigoryon erell pub blydhen – hemm yw moy ages sommenn dhewblek an poblans a Gernow oll. Mes an poblans sad yw 19,562 a dus, herwydh niveryans 2001. Eglos Pow Sows. Eglos Pow Sows yw an eglos kristyon selys yn soedhogel yn Pow Sows, Kernow, Ynys Manow, hag Ynysek an Chanel. Eglos Pow Sows a dhallathas y'n gedrynn ynter Henry VIII hag an Pab yn kever torrva demmedhyans an myghtern. Yn 1536 yth esa Reyth Gorughelder ow kwarnya mayth o Henry VIII penn gorughel a'n eglos yn Pow Sows. (Yth esa diwedh an fols ma ynter Pow Sows ha Rom a-dhia 1553 bys 1559, yn termyn Maria Tudur, mes an vyghternes Elizabeth Tudur a dhasselyas an sovran avel penn gorughel a'n eglos.) Penn an eglos yn-dann an sovran yw Arghepskop Kargens (Justin Welby a-lemmyn). An skorrenn a Eglos Pow Sows yn Kernow yw Epskobeth Truru, diberthys yn 1877 a Epskobeth Karesk. Epskobeth Truru. Epskobeth yn Eglos Pow Sows yw an Epskobeth Truru; yma hi ow synsi ynni Kernow oll, ha nebes plywow yn Dewnans. Y tasfondyas an epskobeth yn 1877, dell esa rann a Epskobeth Karesk a-dhia gres an 11ves kansblydhen. Timothy Thornton yw an epskop a-lemmyn; an peswardhegves epskop arnowydh yw ev. Yma dhe'n epskobeth penneglos vryntin yn Truru. Yth esa se nebes epskobow a Gernow, a lyha, yn Lannales y'n Oesow Kres. Hedhyw, yma se sufragan yn Lannales ow synsi ynno Howldrehevel Kernow oll; yma'n remenant a Gernow yn-dann epskop Truru yn ewn. Yma Kesva an Taves Kernewek ha Konsel Ekumenek Epskop Truru rag Servisyow y'n Yeth Kernewek owth omgemmeres projekt rag treylya an Bibel oll yn Kernewek Kemmyn ha Kernewek Unys, ow chekkya an treylyans erbynn tekstow Ebrow ha Grew. Y tyllas vershyon Kernewek Kemmyn a'n Testament Nowydh yn 2004. Sowsnek. Sowsnek yw yeth ermanek kewsys gans 400 milvil a dus yn lies pow an Norvys. Yma an yeth ow talleth yn Pow Sows, Breten Veur; mes yma an niver brassa a sowsnegoryon ow triga yn Statys Unys Amerika y'n termyn ma. Nyns yw sowsnek yeth europek namoy, mes yeth treusvysek. Yn lies pow, sowsnek yw yeth soedhogel kewsys avel nessa yeth dre vras (rag ensompel, Eynda, Nijeri, po Pakistan). Gans an yethow skots ha frisek, yma sowsnek ow kul rann a'n bagas sows-frisek, eev rann a'n yethow germanek west. Sowsnek Pow Sows. Pow Sows (Sowsnek: "England") yw unn a vroyow an Ruwvaneth Unys, war enys Breten Veur. Yma hanow an pow ow talleth gans an Sowson, tus ermanek a dheuth y'n pow ma wosa eskerdh an Romanyon yn 410. Yma ganso nebes 50 milvil a drigoryon. An pennsita ha sita brassa yw Loundres. Dowr Humbyr a dreus an pow hag a dhiberth an North a'n Soth. Dowr Havren ha Dowr Tavoes yw diw avon vras arall. Yma 38 konteth hengovek yn Pow Sows. An or howlsedhes Pow Sows yw avon Tamar. Pow Sows o gwlaskor unnik a-dhia dermyn Athelstan bys yn 1707, pan unyas ev dhe Alban. Arthur Gernow. Imaj an Myghtern Arthur diworth an Oes Viktorianek. Arthur o hembrenkyas henhwedhlek an luyow brythonek erbynn an Sowson. Herwydh "Historia Regum Britanniae" gans Jeffri a Venow, Myghtern Breten o ev neb a verwis y'n vlydhen 542 OK. Geryes da yw ev yn arbennik yn henhwedhlow a Gembra, Breten Vyghan, Kernow, Pow Frynk, ha Pow Sows. Genys yn dinas Gorles, yurl Kernow, y fia ev herwydh Geoffroi. Margh Kynver o "Myghtern Kernow" yn y dermyn ev. Kalesvol o hanow y gledha. Y noy Moddras a'n ladhas yn Kas Kammlann wosa usurpya an gurun ha demmedhi an vyghternes, Gwynnever. Yn "Bywnans Ke", Arthur yw gelwys Arthur Gernow ('Arthur Gornow', 'Arthor Gurnow' yn lytherennans an vammskrif). Dewnens. Dewnens, Dewnans po Densher ("Devon" yn Sowsnek, "Dyfnaint" yn Kembrek, "Devnent" yn Bretonek) yw konteth yn Pow Sows, a-dreus Dowr Tamer a Bow Kernow. Yma'n kontethow Gwlas an Hav ha Dorset war an Howldrehevel, Mor Havren a-gledh, hag an Chanel a-dheghow. Yma deg ranndir yn Dewnans, mes awtoritas unnik yw dew anedha: nyns yns i menystrys avel rannow a Dhewnans. Yma unnek esel an Senedh gans Dewnans. Petrek yw tasek an vro. Istori Dewnans. Wosa gasa an Romanyon, an Sowson skon a omsettyas orth Breten Veur. Y'n keth termyn, an Woedhyli a drevesigas yn Alban, Ynys Manow, ha Deghowbarth Kembra. Yn 577 OK, kas orth "Deorham", ogas dhe Vristol, a dhiberthas an Vrythonyon a-gledhbarth (an Gembroyon) a Vrythonyon a-dheghowbarth (an Gernowyon po West-Kembroyon). An Sowson a omgemmeras bresel erbynn an drigoryon vrythonek a Dhewnans (an "Dumnonii") yn 614. Y teuth Dewnans ha bos rann a rywvaneth Wessex yn soedhogel yn 805. Æðelstán a Bow Sows a ordenas ladh leun a Vrythonyon dhewnansek rag klerhe an fordh dhe'n poblans sowsnek. Mes yth esa hwath tus a wodhya kewsel an tavas keltek bys yn 1400 (Risdon). Yn 1549 yth esa Rebellyans Lyver Pysadow (yn Samford Courtenay) erbynn an lyvrow pysadow nowydh ha protestant. Erbys. Avel Gernow, yth esa Dewnans ow kemmeres sten ha kober a'n balyow y'n pervedh. Tamer. Dowr Tamer yw avon fest yn soth-west Breten Veur. An Tamer a wra an amal yntra Kernow ha Pow Sows. Pennfenten an avon yw 6 km dhiworth arvor kledh Kernow war Vor Havren, mes yma hi ow tinewi dhe'n deghow hag ow junya an Chanel yn Kammas Aberplymm. Bys 1974, yth esa nebes gwigow y'n north a Lannstefan, war du west an avon, ow kul rann a Dhewnans, mes rann a Gernow yns i lemmyn dhe'n brassa rann. Diskwedhys yw an or ynter Kernow ha Pow Sows yn kres an avon war mappaow hedhyw, mes an Myghtern Athelstan a settyas an or ynter an dhiw vro orth glann sowsnek an avon y'n 10ves kansblydhen. Ny veu ervirans Athelstan chanjys gans lagha vydh a-wosa, ha rakhenna y hwelir bos an avon kowal rann a Gernow. Kollji Glasneth. Kollji Glasneth o kres a dhyskans managhek yn Kernow y'n Oesow Kres. Yth esa an kollji yn Pennrynn. Fondyes veu yn 1265 gans an epskop a Garesk. Omma y skrifas lies hwel pur-boesek a lyenn Kernewek: an "Ordinalia" ha "Beunans Meriasek", gwariow kryjyk y'n yeth Kernewek. Terrys veu an kollji yn 1548 yn termyn an Dasfurvyans. Dargan yn kever Kollji Glasneth yw an kottha kows leun sawyes y'n tavas Kernewek: "In Polsethow ywhylyr anethow" (Yn Pollsethow y hwelir anethow) – "Polsethow" o hanow koth war Lasneth. Yma'n lavar ma ow ragresek fonyans an kollji yn 1265, herwydh Henry Jenner ("Handbook," 1904). Kembrek. Kembrek (po "Cymraeg" y'n yeth hy honan) yw yeth keltek Kembra. Pur haval yw kembrek dhe'n yeth kelesonek hag o kewsys yn Alban deghow. Gans Bretonek ha Kernewek, yma Kembrek ow kul an bagas brythonek a'n kordh keltek. Yma Kembrek ow kevrenna 70% a'y erva selvenek gans Bretonek, ha 75% gans Kernewek. Herwydh niveryans 2004, yth esa 21,7% a boblans Pow Kembra ow kewsel Kembrek: hemm yw kressyans a 3,0% moy ages yn niveryans 1991. Avel mammyeth, kreffa yw Kembrek yn Howlsedhes an pow: yn Gwynedh, Meryonydh, Ynys Mon, Konteth Kervyrdhin, kledhbarth Konteth Bennvro, ha Keredigyon. Yma Kuntelles Kenedhlek Kembra ow tevnydhya kembrek avel yeth soedhogel, ha diwyethek (yn kembrek ha sowsnek) yw menystrans an pow mar rewl. Niver a Gembroyon a drevesigas rann a Batagoni yn Deghow Arghantina y'n 19ves kansblydhen. Yma aga threvesigeth, "Y Wladfa" war Avon Kammwy, ow kortos diwyethek yn kembrek ha spaynek. A.S.D. Smith. A. S. D. Smith (1883-1950; y henwyn o Arthur Saxon Dennett, mes aswonnys yw pupprys avel A.S.D. Smith) o hembrenkyas a dhasserghyans an yeth Kernewek warbarth gans Robert Morton Nance. Bardh a Orsedh Kernow o ev, gans an hanow bardhek ". Genys veu yn vlydhen 1883 yn Sussex, Pow Sows, yn teylu kernewek. Ev a studhyas Kembrek pan o ev yowynk, hag ev a skrifas dornlyver Kembrek, "Welsh Made Easy" y hanow kyns ervira dyski Kernewek gans an lyver Kembrek "Llawlyfr Cernyweg Canol" skrifys gans Henry Lewis. Y'n vlydhen 1930 yth o Smith dyskador yn Tiverton le may tyskas ev Kernewek dhe'n vebyon y'n skol. Pur sewen o an klasow ha rakhenna Smith a dhellos dornlyver an taves Kernewek, "Lessons in Spoken Cornish" y hanow. Yn 1933 yth eth dhe driga yn Kernow le may tallathas dyski an yeth yn klasow gorthugherweyth. Ev a oberas gans Nance rag askorra an "English-Cornish Dictionary" ("Gerlyver Sowsnek-Kernewek") yn 1934. Ev a askorras an kynsa lyver-termyn yn Kernewek yn tien, "Kernow" y hanow, mes an dyllans ma a worfennis pan dhehwelis Smith dhe Sussex yn 1936. Ev a besyas gans y studhyansow hag yn 1939 y tyllas ev "Cornish Simplified" ("Kernewek Sempelhes"), lyver aswonnys yn ta. Dyllansow erell a vri yw "Nebes Whethlow Ber", "The Story of the Cornish Language" ("Hwedhel an Yeth Kernewek"), "How to learn Cornish" ("Fatell dhyskir Kernewek"), "Whethlow an Seyth Den Fur A Rom" hag ev re worfennsa an brassa rann a dreylyans an hwedhel "Trystan hag Ysolt:" an hirra hwel gwers y'n yeth Kernewek, pan verwis ev yn 1950. Dyllys veu an gwers na yn 1951, unn vlydhen wosa y vernans. Ynkleudhys yw yn korflann eglos Amberley yn Sussex. Bretonek. Bretonek yw an yeth keltek a Vreten Vyghan Isel. (Kewsel yeth romanek ogas dhe frynkek, an "gallo", a wre tus Breten Vyghan Ughel yn hengovek. Mes y'n eur ma, Frynkek yw an yeth kewsys gans an moyha riv a dus dres Breten Vyghan oll.) Yn 1999, yth esa 265 000 a dus yn Breten Vyghan ow kodhvos kewsel Bretonek herwydh an INSEE ("Fondyans Godhvos Statistikel hag Erbysiethek Pow Frynk"). Yth esa neb 35 000 a vretonegoryon ow triga yn tylleryow erell yn Pow Frynk. An nessa taves dhe Gernewek yw Bretonek. Nyns eus ganso savla soedhogel avel Kembrek, mes radyo ha pellwolok a davethel nebes towlennow yn bretonek pub dydh. Yma "Ofis ar Yezh Brezhoneg", po Ofis an Yeth Vretonek (selyes gans governans Rannvro Breten Vyghan), owth oberi rag avonsya an taves. Ensamplow Kehevelep. Yma'n ensamplow a-is ow tiskwedhes kehevelepterow ynter an tavosow Kernewek, Bretonek, Gallo, ha Frynkek. Wordhonek. Wordhenek po Iwerdhonek (po "Gaeilge" y'n yeth hy honan) yw yeth keltek Wordhon. Gans an yethow Manowek ha Gwydhelek Alban (po Albanek), yma Wordhonek ow kul bagas goedhelek an kordh keltek. Y tyskir Wordhonek yn skolyow elvennek oll y'n Repoblek; ytho, yma gans niver bras a Wydhyli (moy ages milvil) aswonnvos a'ga thaves kenedhlek. Adhyskans ha governans y'n Repoblek yw dew enep yn le mayth usi savla krev dhe'n yeth. Yma gans an tylleryow yn Wordhon may ma an rann vrassa a'n dus ow klappya Wordhonek aswonnvos soedhogel. Gylwys "An Ghaeltacht" yns - ranndiryow byghan yn seyth konteth dhyffrans. Pyth yw dha hanow? - Cad is ainm duibh? ...ov vy -... is ainm dom/is mise... fatla genes? - Conas atá tú? Conas at(h)á(ir)/taoi/tás tú (Munster), cé'n chaoi an bhfuil tú (Connaught), Cad é mar atá tú? (Ulster) - Goidé mar atá thú? - Antrim ha Rathlin Island. Tháim i mo chonaí i mBaile Dhún na nGall Wordhonek Koth yw yeth an brassa hwelyow a lyenn keltek, ow synsi ynno "magnum opus" a lyenn henhwedhlek yn Keltia, "Táin Bó Cuailgne". Fowy (dowr). An Fowy yw dowr yn Kernow est, Breten Veur. Pennfenten an avon usi west a Lyskerrys, hag y tremen dres Chi Lannhydrek, Kastell Rostorrmoel, ha Lostwydhyel kyns junya an Chanel yn tre Fowy. Y hyllir goelya ynni dres 11 km diwettha hy res. Trelawny. "Trelawny" (po "Kan an Dus West") yw hymna gwlasek a Bow Kernow. Yma'n gan ow kovhe an epskop Jonathan Trelawny, prisonyes yn Tour Loundres gans an myghtern James VII. Lu gernewek a omladha rag y rydhhe. Yma mater an hymna ma ow ri y hanow dhe Lu Trelawny, an para rygbi kenedhlek. An hymna kenedhlek ansoedhogel arall a Gernow yw "Bro Goth Agan Tasow". Sowsnek. A good sword and a trusty hand! And have they fixed the where and when? 'If London Tower were Michael's hold, With "one and all," and hand in hand; And who shall bid us nay? And when we come to London Wall, Here's men as good as you. 'Trelawny he's in keep and hold; Lyskerrys. Lyskerrys (Sowsnek: "Liskeard") yw tre yn Kernow, Breten Veur orth penn nans Dowr Logh. Kres menystryans rag Ranndir Karadon yw hi, gans poblans a 8,478 yn niveryans 2001. Kryjyans yn Kernow. Nyns yw kryjyans yn Kernow mar boesek avel seulabrys. Yn Niveryans 2001, yth esa Kristonyon ow kul 74% a boblans Kernow. An eglosyow moyha poesek yn hengovek yw Eglos an Vethodysi, Eglos Pow Sows, hag an Eglos Katholik Romanek. Yma epskobeth an Eglos Pow Sows yn Kernow, ha gensi penneglos yn Truru. Yth esa kryjygyon erell ow kul le ages 1% a boblans an pow. Bouddhistyon o an brassa niver ahanan. Nyns esa gans 16% a'n poblans kryjyans y'n bys. Ny worthybis 9% a'n poblans an govynn ma. Rom. Rom (po "Roma" yn Latin hag Italek) yw sita vras yn kres Itali. Pennsita a Emperoureth veur o hi seulabrys. Repoblek o Rom a-dhia 509 kyns OK. An Emperoureth y'n West a dhiwedhas yn 476 OK. Y'n termyn ma, pennsita an Repoblek Italek yw hi, gans poblans a 3,5 milvil a drigoryon. Kres an Eglos Katholik Romanek yw Rom ynwedh: Yn kres Rom yma Sita an Vatikan, nag yw rann a'n repoblek italek, le may trig an Pab, lywydh an Eglos Katholik Romanek. Ranndiryow Kernow. Yma hwegh ranndir yn Kernow y honan hag unn ranndir unnik, an Ynysek Syllan. Yma rol aga foblansow omma herwydh Niveryans an Rywvaneth Unys, 2001. Syllan. Yma an ynysek ow kul niver meur a vleujow rag esperthyans dhe Ynys Vreten Veur (an lili Korawys yn arbennik). Awelyow gwyls a’n Atlantek a skwaty an ynysek nepprys. Tornyaseth ha pyskessa yw diwysyanow poesek an ynysek. Y hyllir mires orth lies edhen anusadow, yn mis Hedra yn arbennik. Tro-eskelli ha trethyow a hedh an ynysek a Bennsans, hag yma jynn-ebrenn ow tremena ynter ayrborth Ennor hag ayrborthow trevow erell y’n Rywvaneth Unys. Dugeth Kernow a biw an ynysek. Yth esa tus Syllan ow kewsel an yeth Kernewek bys an 17ves kansblydhen martesen. Alban. Alban yw bro geltek yn Breten Veur ha synsys ynni an tir meur dhe gledh an or hag a ystynn ynter an avon Solway ha’n dre sowsnek Berwick, warbarth gans an ynysow Heledh, Orgh ha Shetlond. Y’n west yma an keynvor Atlantek, hag y’n est yma an Mor Kledh. Yma moy ages pymp milvil a drigoryon yn Alban, ha neb 80 mil anedha a woer kewsel Gwydhelek, yeth keltek. Kyns trygh an Romanyon, trigoryon Alban o Fightyon ha Keltyon (erell). Y trevesigas Goedhelegoryon a Wordhon (an "Scotti") yn west an wlas dres an Oesow Kres, ha tus gansa yeth ermanek (aswonnys moy diwedhes avel Skots) y'n soth-est. An Ankredoryon mor a omsettyans an ynysow. An Sowson a omsettyas war Alban y'n 14ves kansblydhen, mes an myghtern Robert I po Robert Bruce a waynyas an vresel erbyn an Sowson hag Alban a synsys hy franketh. Trygh Alban yn kas Bannockburn yn 1314 a veu an trygh moyha a vern y'n vresel-ma. Alban o rywvaneth krev lowr bys yn 1603, pan wrug hy maghtern James VI kemmeres kurun Pow Sows. Senedhow Alban ha Pow Sows a veu unys yn 1707. Hedhyw Alban yw unn a bedwar pow an Rywvaneth Unys. Byttegyns, yma dhedhi omrewl ledan lowr a-dhia 1998. Yn 2007, Parti Kenedhlogel Alban a wrug waynya dewisyansow dhe Senedh Alban. Handbook of the Cornish Language. Skrifys veu "A Handbook of the Cornish Language" ("Dornlyver an Yeth Kernewek") gans Henry Jenner yn kynsa blydhynyow an 20ves kansblydhen, ha dyllys veu gans David Nutt yn Loundres "yn-dann arwoedh an Phoenix" yn 1904. L.C.R. Duncombe-Jewell a wovynnas Jenner dhe skrifa an lyver ma rag krevhe studh Kernow avel pow Keltek. An "Handbook" yw aswonnys avel an pyth a gennerthas yn feur dasserghyans an yeth kernewek. Yma diw rann warnodho: Rann I yw istori an taves Kernewek (yn Sowsnek sur): y dhisplegyans, derivadow istorek yn y gever, ha'y lyenn y honan. Rann II yw gramasek, skrifys yn Sowsnek ha vershyon war Gernewek Diwedhes yn lytherennans ow kemmyska elvennow a skrifennow Eduard Lhuyd, an teylu Boson, ha'n Ordinalia, yn mysk erell. Jenner a grysa nag o an diffransow yntra Kernewek Kres ha Diwedhes mar boesek avel aga semlant. Bro Goth Agan Tasow. Bro Goth Agan Tasow yw kenys orth penn an Orsedh, pan doch an verdh an cledha Myghtern Arthur (po bardh aral a doch an cledha). An ilow yw an kethsam ilow ages an gan gembrek "Hen Wlad fy Nhadau" mes nyns yw an geryow (scrifys y'n kynsa le gans Henry Jenner mes nebes amendys a-wosa) treylyans an can na. Y clewir an keth ilow ynwedh y'n hymna kenedhlek bretonek, "Bro Gozh Ma Zadoù", hag an hymna kenedhlek kembrek, "Hen Wlad Fy Nhadau". Ny dal esedha pan genir an gan ma, ha res yw garma 'Kernow bys Vykken' wosa gorfenna. An hymna kenedhlek ansodhogel aral a Gernow yw "Trelawny". Geryow. Bro goth agan tasow, dha flehes a'th kar, Gwlas ker an howlsedhes, pan vro yw dha bar? War oll an norvys 'th on ni scollys a-les, Gwlascor Myghtern Arthur, an Sens kens, ha'n Gral Moy kerys genen nyns yw tiredh aral, Ynnos sy pub carn, nans, menydh ha chi A gews yn Kernowek dhyn ni. Yn tewlder an bal ha war donnow an mor, Pan esen ow qwandra dre diryow tramor Yn pub le pynag, hag yn keniver bro Pri gwynn. Pri gwynn yw growan podrek devnydhys yn diwysyans paper, cheni ha medhygneth. Kevys veu yn Bre Tregonin (po "Tregonning"), ogas dhe Eglosvreg (po "Breage") gans kymyst dhiworth Aberplymm, William Cookworthy y hanow, yn 1746. Nyns o an pri gwynn na da, byttegyns, hag yn 1748 ev a gavas proviyans gwella war an Hensbarrow ogas dhe Sen Ostell. Fondys veu an kynsa Kowethas Pri Gwynn Kernewek yn 1782, ha pri gwynn kernewek a veu dannvenys ganso, yn gorholyon dhiworth an porthow Porth ("Par") ha Porthmeur ("Charlestown"), dhe lies priweythva dhe vri (kepar ha Wedgewood) yn kres Pow Sows. Kyn tegeas an balyow sten ha kober, hwath yn fyw yw an diwysyans pri gwynn ha pur boesek yw rag erbysieth kernewek hedhyw, yn-dann rewl a gowethas henwys "Pri Gwynn Sowsnek" (sic). Menydhyow a skoellyon dhiworth an diwysyans ma yw tremynn aswonnys yn ta yn ranndir Sen Ostell. Yma'n Edenva yn mengleudh kyns rag pri gwynn ogas dhe Sen Ostell. An Gannas. "An Gannas" yw lyver-termyn dyllys pub mis yn Kernewek yn tien. Dyllys yw gans Kowethas an Yeth Kernewek ha dannvenys yw dhe Gernewegoryon yn lies bro a-dro dhe’n norvys. Pennskrifer "An Gannas" a-dhia hy dalleth yn 1976 re beu Graham Sandercock. Eseli an kowethas a skrif an erthyglow yn "An Gannas" – hwedhlow, bardhonogow, nowodhow, krowseryow h.e., ha redys yw gans kernewegoryon freth ha dallethoryon maga ta. Pedn an Wlas. Pedn an Wlas yw penn tir ha trev vyhan y'n west a Gernow. An tyller an moyha dhe'n howlsedhes yn Kernow ha Breten Veur yw. Yma war an konna tir Pennwydh, a-dro dhe 8 mildir (13 km) west-sothwest a Bennsans. Dhyworth an alsyow a goodh y'n Keynvor Atlantek y hwelir an Golowji Longships ha Syllan neb 28 mildir (45 km) yn pellder. Herwydh an henhwedhel, yma tiredh kellys Ker Is yn-dann an mor yntra Pedn an Wlas ha Syllan. Lies den re gerdhas dhyworth Pedn an Wlas dres Breten Veur bys yn John O’Groats, an 'diwettha' tyller yn Alban. Doronieth. Pedn an Wlas a'n jeves heglowans arbennek drefen y'n devnydhir yn fenowgh rag kewsel a-dro dhe bellder. Pedn an Wlas dhe John O'Groats yw pellder a 838 mildir (1,349 km) dre fordh, hag y tevnydhir an pellder kemmyn "Pedn an Wlas dhe John O'Groats" yn fenowgh rag styrya resegow, kerdhow po hwarvosow a jerita yn Breten Veur. Yma an Longships, bagas a enesigow karygek, unn mildir dhyworth Pedn an Wlas, hag yma Syllan a-dro dhe 28 mildir (45 km) dhe'n soth-west. An penn tir re beu res an titel a "Tyller Plansow Posek" gans an kowethyans Plantlife, rag ehennow tanow a flora. Kesva an Taves Kernewek. Kesva an Taves Kernewek a veu fondys yn 1967 gans an Orsedh ha'n Kuntellesow Kernow Goth rag avonsya an yeth Kernewek ow tewlel towl yeth ha menystra apposyansow. Yn 1987, an Gesva a dhegemmeras Kernewek Kemmyn avel hy furv yeth soedhogel, mes hi a wra hwath usya Kernewek Unys rag apponsyansow ha gwertha lyvrow koth skrifys yn KU. An Gesva a rester apposyansow y'n yeth pub blydhen. An ughella gradh y'n apposyansow yw an peswara gradh, ha synsys ynno galloes y'n yeth, istori an yeth, ha lyenn hengovek hag arnowydh kernewek. Nebes tus hag a sewenas y'n peswara gradh, ha wosa bos kommendys dhe Gonsel an Orsedh, re beu degemmerys yn-mysk berdh an Orsedh "dres apposyans yn taves kernewek". Hy skorenn eseleth werin yw Kowethas an Yeth Kernewek. Yma'n Gesva ow resseva grontys arghansek dhiworth Konsel Kernow, an Unyans Europek, Fondyans Dug Kernow, h.e. Kowethas an Yeth Kernewek yw hy bagas a eseleth efan. Peran. a> yw kroes wynn war enep du. Peran yw an sans tasek a stenoryon. Herwydh an henhwedhel, Peran a dhiskudhas sten pan enowas ev tan – an sten a resegas dhiworth an moen esa y’n kyrghynn. An baner kernewek, aswonnys avel baner Peran ynwedh, yw selys war an henhwedhel ma – an grows wynn yw an sten, ha’n du yw an moen leskys. Genys yn Wordhon, Peran o tewlys dhiworth als hag ev a dheuth dhe Gernow, dres an mor, war ven-melin. Wosa tira yn Kernow ev a dhrehevis oratri y’n tewynnow yntra Porthpyran ha Tewynn Pleustri. Yma oratri hwath ena, kudhys gans tewes. Y leverir Peran dhe verwel pan goedhas ev yn puth wosa eva re – medhow o ev. Hedhyw yma lavar yw kemmyn hwath ow kul vri a'n hwarvos ma – "mar vedhow avel Peraner"! Peran yw aswonnys yn ta avel sans tasek Kernow, mes nepprys Myghal po Petrok a biw an titel ma. Dydh goel Peran yw an 5es a vis Meurth. Yma tre Porthpyran owth hostya goel Lowender Peran pub blydhen gelwys der enor dhe sans tasek an dre. Myhal an Gof. Mighal Josep an Gov o hembrenkyas an Gernowyon a geskerdhas dhe Loundres yn 1497. Serrys awos an myghtern dhe vynnes kavoes toll rag omsettya erbynn Alban, Mighal an Gov, trigys yn Lannaghevren, a erviras mos dhe Loundres rag protestya. Lies den eth ganso, ha’n lu na eth ha bos brassa war an fordh, yn arbennik pan omjunyas gansa Tomas Flamank, den an lagha yn Bosvenegh. Yth esa bresel vyghan yn Guildford, Pow Sows, mes sewen lowr o an Gernowyon. Byttegyns fethys vons gans lu bras an myghtern yn Rosdhu (Blackheath) yn Loundres. Ledhys veu lies Kernow, ha Mighal an Gov a veu kregys, tennys ha kwartronys. Y’n dydhyow ma yma solempnytys pub blydhen yn Lannaghevren ha Marble Arch yn Loundres, rag kovhe mernans Mighal an Gov ha’n hwarvosow ma. Gallowek. Gallowek ("galo" y'n taves y honan, "gallo" yn Frenkek) yw yeth romanek kewsys yn Breten Vyghan Awartha (est). Onan a dhiw yeth arbennik a Vreten Vyhan yw hi (an arall yw Bretonek); i re shapyas an eyl hy ben. Frenkek, unn yeth unnwos ha yeth kenedhlek Pow Frynk, re gollenwis le Gallowek. Mes a-dhia an blydhynyow 1990 yma omsav nowydh rag dasserghi an gallo ow tevi. Senedh an Ruwvaneth Unys. Senedh an Rywvaneth Unys yw an korf chyf ow kul reythyow yn Breten Veur ha Wordhon Gledh. Yma dew jambour po rann a'n Senedh: "Chi an Gemmynyon", an chambour is; ha "Chi an Arlydhi", an huni ugh. Yn Chi an Gemmynyon, yma 659 a Eseli an Senedh (ES). Hembrenkyas an Senedh yw an Pennmenyster (David Cameron y'n termyn ma). Yma'n Senedh owth esedha yn Westminster, yn Loundres. An diwettha dewisyans o an 5ves a vis Me 2005. Penntorr. Penntorr (po Stert yn Kernewek Unyes, "Torpoint" yn sowsnek) yw tre yn Soth-Est pow Kernow, Breten Veur, a-dreus dowr Tamer a Aberplymm. Yma Penntorr yn deghow a Essa, pur ogas. Yma neb 11 000 a drigoryon (8,633 war-lergh niveryans 2001). Yn plyw Trevanta esa an dre wostalleth. Pentorr yw hanow bagas ilow ynwedh. I a sen ilow gernewek. Pentorr yw aga hanow drefenn eseli an band oll dhe driga yn Penntorr po Lannales. Myghternedh Kernow. Wosa diwedh kevoeth an Romanyon yn Breten Veur, myghternedh Kernow a selyas aga nerth yn gwlaskor an "Dumnonii", h.y. Dewnans ha Kernow arnowydh. Nyns yw an derivadow y'ga hever sertan mann. Nyns yw kowal an rol a-is, hag yma hi ow kemmyska derivadow dhiworth istori, lyenn, ha henhwedhlow (r.e. "Historia Regum Britanniae" gans Geoffroi a Venow). Wordhen Gledh. Pow a'n Rywvaneth Unys yn Ynys Wordhen yw Wordhen Gledh po Iwerdhon Gledh ("Northern Ireland" yn Sowsnek, "Tuaisceart na hÉireann" yn Wordhonek, ha "Norlin Airlan" y'n Skots a Ulster). Enep an pow yw 14 139 km², hag yma ynno poblans a 1 710 300 a dus (1 685 000 yn termyn an niveryans yn mis Ebryl 2001). Wosa anserghogeth "Stat Rydh Wordhen" (Repoblek Wordhen a-lemmyn) yn 1921, Wordhen Gledh a dhewisas gortos y'n Rywvaneth Unys. An brassa niver a'n poblans yw unyansydh, mes yma kemmynieth kenedhlogydh ow hwilas Wordhen unys. Belfast (an benn-sita) ha Ker Dherow yw an brassa sitys yn Wordhen Gledh. Yn 2007, Wordhen Gledh a waynyas omrewl wosa keskolonn istorek an DUP, Sinn Féin, partiow erell, ha governansow an RU ha'n Repoblek. Ian Paisley ha Martin McGuinness yw lemmyn lywydhyon a wovernans nerth-kevranna. Fordh-veur an Kowr, Konteth Antrim. Westminster. Westminster (ynweth San Steffan) yw rann a dre Loundres yn Pow Sows. Lys Westminster yw an tyller yn le mayth esedh Senedh an Rywvaneth Unys, hag yn Abatti Westminster yma ynkleudhva jyf myghternedh an Rywvaneth Unys. Arghantina. An Repoblek Arghantinek (yn spaynek, "República Argentina") yw gwlas veur yn Deghow Amerika. Spaynek yw hy yeth soedhogel. Hy foblans yw 37 813 000 a drigoryon, gans enep a 2 766 890 km2, heb akontya 1 000 000 km2 a direth challenjyes yn Antarktik. An bennsita yw Buenos Aires. Cristina Fernández de Kirchner yw Lywydh an Repoblek. Powyow kentrevek a Arghantina yw Brasil, Uruguay, Paraguay, Bolivi ha Chile. Ostrali. Ostrali (yn sowsnek, "Australia") yw gwlas veur yn Ostralasi ow kul brastir hy honan. Sowsnek yw hy yeth soedhogel. Hy foblans yw 20 181 000 a drigoryon, gans enep a 7 686 850 km2, heb akontya tireth challenjyes yn Antarktik. An bennsita yw Canberra, mes Sydney ha Melbourne yw an sitys brassa. Rywvaneth werinek yw Ostrali, gans pennmenyster (Kevin Rudd y'n eur ma) avel penn an governans. Powyow kentrevek a Ostrali a-dreus an mor yw Indonesi, Mordir Nowydh, Papoua Gyni Nowydh, Timor Est, ha Kelesoni Nowydh. Difeythtir tewesek yw 40% a enep an pow. Yma koesow glawek y'n kledh, mes yma gwresenn demprek yn soth-est ha soth-west an pow: ena y trig niver vrassa an poblans. Lies den bal kernewek a drevesigas yn Ostrali y'n 19ves kansblydhen, ha hwath hedhyw yma trevow kepar ha Moonta ha Kadina (yn Soth Ostrali) yw leun a dus ha dhedha gorhengeughow gernewek. Yma 25 bardh Gorsedh Kernow ow triga yn Ostrali y'n termyn ma. Pow Frynk. An Repoblek Frynkek yw stat yn howlsedhes Europa. (Yma rannow a Bow Frynk yn Mor Karib, yn Amerika Dheghow, hag yn ynys afrikanek y'n Keynvor Eyndek ynwedh.) Stat esel a'n Unyans Europek ha'n Kenedhlow Unys yw hi. Frynkek yw an yeth soedhogel unnik. François Hollande yw Lywydh an Repoblek. An mona kemmyn yw an euro. Yn 2014, yth esa poblans a 63,929,000 a drigoryon y'n gwlas (66,616,416 ow komprehendya an ranndiryow tramor). Breten Vyghan yw pow keltek war an konna-tir arvorek dhe'n howlsedhes a Bow Frynk. Kentrevogyon an wlas yw Pow Belg, Luksembourg, Almayn, Swistir, hag Itali y'n howldrevel; ha Monako, Spayn hag Andorra y'n soth. Yma Pow Sows (ha Kernow) a-dreus an Chanel. * Repoblek Wordhen. Repoblek Wordhen po Repoblek Iwerdhon (yn wordhonek, "Éire" po "Poblacht na hÉireann") yw stat yn deghow enys Wordhen yn kledhbarth Europa. Stat esel a'n Unyans Europek ha'n Kenedhlow Unys yw hi. An wlas kentrevek unnik yw Kledhbarth Wordhen, pow a'n Rywvaneth Unys. Yn 2004, poblans an pow yw 4 040 000. An bennsita ha sita voyha yw Dulyn (po "Baile Átha Cliath" yn wordhonek). Brian Ó Comhain po Brian Cowen yw an "taoiseach" (pennmenyster). An mona kemmyn yw an euro. Wordhonek yw an yeth kenedhlek ha kynsa yeth soedhogel an stat, mes sowsnek yw yeth usadow an niver vrassa a Wydheli. Enep an pow yw 70 273 km². Wosa rebellyansow yn 1916 ha 1918-1921, y tiberthas Wordhen yn dew stat: Kledhbarth Wordhen (6 konteth y'n north-est) ha Stat Rydh Wordhon (po "Saorstát na hÉireann", an 26 konteth arall). Y teuth an Stat Rydh ha bos ansoedhogel yn 1921. An korf-lagha dewisys yn 1937 a janjyas hanow kemmyn an stat dhe "Éire" (Wordhen), hag yn 1949 y tiskleryas Éire hy bos repoblek. Yn blydhynyow 1990, erbys Wordhen a devi yn uskis, ha'n Repoblek a waynyas hy les-hanow avel an "Tiger Keltek". Frenkek. Frenkek ("français") yw yeth romanek a-dhiworth Pow Frynk wostalleth, ha kewsys y'n eur ma gans 130 milvil a dus yn 52 vro. Yeth soedhogel yw hi yn Pow Frynk, Pow Belg, Swistir, Kanada, Côte d'Ivoire, Hayti ha lies gwlas arall. An yeth a dhallathas yn Latin an werin a Bow Gall, gans lies chanj byghan dhiworth yeth ermanek an Frankydh. Yn Breten Vyghan, an yeth frenkek re gemmeras le an "gallo" y'n Est, ha part an bretonek y'n West. Rannyethow. Mappa a rannyethow Frynkek ha'n yethow erell kewsys yn Pow Frynk Frynkek Kernow Kledh. Kernow Kledh yw unn a'n hwegh ranndir yn Kernow arnowydh. Yma an ranndir ow synsi ynno teyr hevrang po konteth a Gernow north-est: Tryger, Strasnedh, ha Lysnowydh; ha rann a gonteth Pydar. (Furvys a gevrang Tryger o an kontethow Strasnedh ha Lysnowydh nans o lies kansblydhen.) Yn Kernow Kledh yma dorn veur a'n ugheldir kernewek, Goen Brenn. Yma soedhvaow an ranndir yn Ponsrys ha Bosvenegh. Yn 2001, yth esa 81,889 a dus ow triga y'n ranndir. Penwyth (ranndir). Penwyth o ranndir, fest yn howlsedhes Pow Kernow. Yth esa konna-tir Penn an Wlas ow kul an dhorn brassa a dhoronieth Penwyth. Dhe'n est yth esa ranndir Keryer. An ranndir o dileys yn 2009 pan wrug awtorita unnik Kernow dalleth. Penwyth o an gevrang dhiwettha yn le may kewsys Kernewek yn hengovek. Pennsans o tre jyf an ranndir. Yn 2001, yth esa 63,012 a dus ow triga y'n ranndir. Yth esa morrep kledh a ranndir Keryer (ow synsi an trevow meur Kammbronn ha Rysrudh), rann a gevrang Penwyth a-der ranndir Penwyth. Keryer (ranndir). Keryer o onan a'n hwegh ranndir yn Kernow. An ranndir a veu dileys yn 2009 pan wrug awtorita unnik Kernow dalleth. Yn deghow an ranndir yth esa konna-tir an Lysardh. Darn a Bennwydh (ranndir kentrevek) o arvor kledh an kevrang yn hengovek. A-berth an oryon arnowydh yma kres koth a bastell-vro balyow sten, yn Kammbronn ha Rysrudh. Yth esa ranndir Karrek war amal est Keryer. Yth esa soedhvaow an ranndir yn Kammbronn. Yn 2001, 92 000 a dus a driga y'n ranndir. Yn Mis Me 2005, wosa profyans Kslr Loveday Jenkin, Konsel Keryer a votyas rag diwyethogeth yn arwoedh an Konsel ha nebes arwoedhyow fordh. Konteth Karrek. Konteth Karrek yw unn a'n hwegh ranndir yn Kernow arnowydh. Yma an ranndir ow synsi ynno an darnow west a gevrangow Powder ha Pydar. Yma Rostorrmoel war amal north-est an ranndir, ha Kerrier war an amal soth-west. Truru yw an dre an voyha poesek a Gonteth Karrek, ha gensi penneglos Eglos Pow Sows hag esedhva Konsel Kernow. Yn Pennrynn yma kres an Pennskolyow Kesunys yn Kernow. Yth esa 89 000 a dus ow triga yn Konteth Karrek yn 2002. Rostorrmoel. Rostorrmoel yw unn a'n hwegh ranndir yn Kernow arnowydh. Yma an ranndir ow synsi ynno an darnow est a'n kevrangow koth Pidar ha Powder. Yma Konteth Karrek war an amal soth-west, hag yma Kledhbarth Kernow ha Karadon y'n est. Sen Ostell ha Tewynn Pleustri yw an dhiw dre vras a Rostorrmoel, ha war dhew arvor an ranndir ymons i. Yn Sen Ostell yma soedhvaow an governans ranndiryel. Karadon. Karadon yw unn a'n hwegh ranndir yn Kernow arnowydh. Yma an ranndir ow synsi ynno diw dharn a'n gevrang goth "Wivelshire": Est ha West. Yn gogledh an ranndir yma darn a'n ugheldir kernewek. Yma Dowr Tamer ow tinewi y'n howldrehevel hag ow kul an amal gans Aberplymm ha Dewnans. Essa ha Penntorr yw an trevow brassa. Yth esa 80 000 a dus ow triga omma yn 2001. Skol Lulyn. "Between The Tides" gans Walter Langley, 1901 An hanow skol Lulynn yw devnydhys rag styrya dew vagas a dus ow kesober yn Howlsedhes Kernow: lymnoryon an 19ves kansblydhen ha yethonydhyon an 18ves kansblydhen. An kynsa styr yw moy kemmyn dre bell. Art. Eseli a Skol Lulynn o bagas a lymnoryon a driga yn Lulynn, po ogas dhedhi, a-dro dhe dhiwedh an 19ves kansblydhen. I a dhewisas Lulynn awos an golow bryntin ha'n bywnans a bris isel. Lymnansow dhiworth an 'Skol Lulynn' a dhiskwa bywnans kemmyn an dus a driga yn Lulynn y'n dydhyow na. 'Skol Lymnans' a veu fondys gans Stanhope Forbes ha'y wreg Elizabeth y'n vlydhen 1899. Yethonieth. Yma nebes eseli an Dasserghyans Kernewek (r.e. Ken George) ow tevnydhya an kethsam hanow rag styrya an skol a antikwaris Kernewek a Gernow West y'n 17ves ha kansblydhynyow. Aga skrifow yw an pennfeynten selvenek rag aswonnvos Kernewek Diwedhes, rag an yethonydh Edward Lhuyd avel ragon ni hedhyw. Mor Keltek. An Mor Keltek yw an mor yntra Kernow ha Wordhon. Oryow an mor yw Wordhon, Kembra, Kernow ha'n Keynvor Iwerydh. Orth gogledh an Mor Keltek yma'n Mor Wordhonek, hag yma Kanel Sen Jori owth aga junnya. Keltek Ylow. Ylow yw patron sonyow lyeskweyth rag art po yntertaynment. Ilow Kernow. Yma ilow Kernow ow synsi ynni hengovyow bandyow brest ha keuryow mebyon ow talleth yn ertach diwysyansek trevow bal. Yma dasvywnans a wonisogeth keltek a-dhia Nessa Bresel an Norvys ow krevhe kevrennow ynter ilow Kernow ha'n powyow keltek erell. Band teylu Anao Atao yw gwrythyoryon kan werin keryes gwella, dell hevel. Ilewydhyon gernewek res usas maynys divers, hag y'ga mysk an "mandolin", an "banjo", an "accordion", an "bazouki", ha maynys hengovek keltek. An kroeder kroen (sort a "bhodhrán" kernewek) yw tambour meur y hanow. Troyllyow po goelyow ilow o kemmyn, ha haval dhe'n "festoù-noz" bretonek, an "ceilidh(ean)" gaelek ha'n "céilí" gwydhelek. Keryes da yw ilow dons kernewek yn arbennik rag dons pluvek a'n 19ves kansblydhen, grondys yn dons an lys frynkek. Yth esa Richard Gendall ha Brenda Wootton ow kul kanow y'n yeth kernewek dres lies blydhen. Y'n eur ma, yma niver a vandyow ow kul ilow y'n taves kernewek, y'ga mysk Dalla (keltek), Skwardya (rokk 'karrji'), Krena (rokk po punk), Sowena (jazz), Covath (hengovek, gans fyll), Bolingey Troyl Band, hag Anao Atao (keltek). Henhwedhlow Kernewek. Yma lies henhwedhel yn Kernow. Y'ga mysk yma korf hwedhlow yn kever an Myghtern Arthur, y geffresysi hag y varghogyon (henn yw an "mater a Vreten" po "matiere de Bretaigne" dell y'n gelwys y'n Oesow Kres). An kynsa skrif a'n mater a Vreten y'n yeth kernewek yw Bewnans Ke (15ves po 16ves kansblydhen), mes y prederir gans nebes skoloryon y fia kynsskrif "Historia Regum Britanniae" martesen yn kernewek (mar pedha kynsskrif a'n par na!). Yma hwedhlow genesik, mes martesen diwedhes, owth henwel Dintagell, Ryskammel, "Dozmary Pool", hag erell, avel desedhyansow a hwarvedhyansow y'n mater a Vreten. Gorles, Margh Kynver, ha Trystan yw tus gansa kevrennow arbennik gans Kernow y'n lyenn ma. Ker Is (po "Lyonesse" yn sowsnek) yw gwlas veudhys yn Keynvor Atlantek, herwydh henhwedhel kemmyn yn Howlsedhes Kernow. An Elligesow yw mater a henhwedhlow erell. Spyrysyon dhiwysek yw an re ma. Hwedhel koth yw "Dzhûan Tshei an Hɐr", kuntellys gans Nicolas Boson hag Eduard Lhuyd. Yma mester ow ri dh'y was, Jowann, tri foynt a skians a as dhodho sawya y gothmans ha diank nebes peryllow. Comptyor. Comptyor po Amontyer yu jynn owth obery gans tredanegow. Ymons y ow callos contya ha gul lyes gwryansow usadow. Astronymyl. Astronymyl (KUA) po steronieth (KK) yw skians an ster, planettys ha spas. Steronieth yw skians pur goth, y'n istori mab-den. Movyans an planettys erbynn an ster "stag", o studhys gans tus Babylon, ha hen sivilisasyonow erell. Yn kothenep hag an oosow kres, nyns o steronieth diblans orth sterdhewynyeth. Displegyans posek y'n gwrians skians steronieth arnowydh o dismygyans pellweler. Yn nownsegves kansblydhen, spektroskopieth a dhallethas dhe vos usys yn steronieth. Henn o displegyans pur boosek, y teuth ha bos possybyl dhe dhiskudha natur gwir an ster, movyans gwradhek an ster, hag lesans an ollvys. Yn ugensves hag onan warn ugensves kansblydhenyow, displegyans posek yw an igeryans tonhesow yn-mes golow neb a yll bos gwelys gans lagas mab-den dhe studh gans steronieth. Rag ensomple tonhesow radyo, is-rudh, ughviolet, X-golowenn, gamma-golowenn. Dhe les yw dhe usya loerellow rakhenna, drefenn bos lies an tonhesow lettys gans ayrgylgh an dor. Bywonieth. Bywonieth (KK; byologyl yn KUA ha bewonyeth yn KU) yw studhyans godhoniethek a greatoryon byw, yn arbennik enyvales. (Studhyans plansow yw gelwys losonieth, ha studhyans korrbryves yw gelwys korrvywonieth.) Yn foy efan, bywonieth yw skians bywnans y honan, ow studhya natur ha fara kreatoryon, devedhyans edhennow, ha kesvywder ekolojiek. Yma bywonieth ow studhya bywnans yn y liestekter oll. "(Gans an howl a'n gwartha gledh)" Korrbryv kolera, gwydhenn keres, skavell-groenek leth, payon. Dororyeth. Dororyeth yu scyens an bys ma: dor, tyreth, kerryk h.e. Tredan. Tredan yw teythi nebes manylyon materyel le es atomow a gaws yntredha nerthow ow tenna ha herdhya. Y kryjir bos nerth tredanek-tennvenek onan a'n nerthow selvenek yn Natur (an re erell yw gravedh, nerth nuklerek krev ha nerth nuklerek gwann). Diw sort kargow tredanel a usi: an garg boesedhek (gans protonow ha positronow) ha negedhek (gans elektronow). Manylyon gans an keth sort karg a herdh an eyl an arall dhe-ves; manylyon. Myns an herdhyans po tennva na yw dargenys der lagha Couloumb. Y hyllir kavoes tredan yn furv lughes, tennveyn, hag erell. Y'n dydhyow ma, wosa dismygyansow Benjamin Franklin, Alessandro Volta, Thomas Edison, Nikola Tesla, h.e., tredan yw kemmyn yn jynnow divers, y'ga mysk jynnow-amontya, bollennow, pellwologow, ha yeynellow. Tus a dhineyth tredan dre durbinys treylys gans ethenn, dowr, gwyns po linyow erell. Dell vydh moyha usys, y leskir oyl, gas-dor, po glow rag gul an ethenn na. Yn fenowgh, dowr ow passya der dommennow a dreyl an turbinys; hag yn tredanvaow nuklerek, an wres gwrys dre fara nuklerek a wra an ethenn a's treyl. Melinyow-gwyns, batriow howlek, ha starnyow an mordid na wra marnas myns byghan a'n dredan devnydhys y'n Norvys. Tredan a gaws menowgh tanyow ha jagys. Aberplymm. "The Hoe" ha'n "Royal Citadel" gwelys diworth "Mount Batten". Aberplymm (yn Kernewek Kemmyn) po Plymouth (yn Sowsnek ha nepprys yn Kernewek) yw sita boesek yn soth west Breten Veur. An sita yw rann hengovek a Dhewnans, mes awtorita unnik yw hi a-dhia 1998. Yma Aberplymm a-dreus an Tamer a Essa ha Penntorr yn Pow Kernow. Poblans an awtorita unnik o 240 467 a drigoryon yn 2002; henn yw ogas ha hanter a boblans Kernow oll. Krev yw hengovyow morek an dre ma, port sows poesek orth an Chanel. Gras dhe Bons Tamer, Aberplymm yw onan a'n chyf fordhow rag entra Kernow. Universita Aberplymm yw an vrassa yn Soth West Pow Sows; moy es 30 000 skollik a wra studhya ena. Warbarth gans Bristol, Aberplymm yw onan a bennsitys an Rannvro Soth West. left Mor Bretannek. Mappa an Mor Bretannek (yn Frynkek). An Mor Bretannek yw rann a'n Keynvor Iwerydh ow kevrenna an Mor Keltek ha'n Mor Kledh. War an arvor gogledh yma Pow Sows ha Kernow; war an arvor deghow yma Pow Frynk ow synsi ynno Vreten Vyghan ha Pow Normanek. Yma kowfordh karrhyns ha hyns-horn owth ystynna a Folkestone yn Kint dhe Boulogne yn Pas-de-Calais. War boynt kulha an mor, nyns yw moy na 34 km; mes war y boynt efanha 240 km usi. Yma an Mor Bretannek ow tiberth Ynys Breten Veur a dir meur Europa. Béla Bartók. Béla Bartók (1881-1945) o composyth hungarek ha studhyer ilow werin a-dhiworth Howldrehevel Europa. Piano esa ev owth y seni ynwedh. Composydh. Composyth yu person a scryf ylow. Styr an ger "composyth" yn Sawsnek yu "composer". An rol us awoles a rol erthyglow yn kever Composydhyon y'n Wikipedia Kernewek. Hungarek. Hungarek yu yeth Fynnek-Ugrek kewsys yn Hungari hag yn randyryow adenewan yn Romanya, Slovakya, Ukren, Croatya, Austrya, Serbya ha Slovenya. An hanow hungarek rag an yeth yu "magyar. Yma adhedro 14.5 mylyon a gewsoryon hungarek, ha 10 mylyon anedha a dryk yn Hungary. Hungarek yu y'n-moyha cryjys dhe vos esel a'n tylu yethow ugrek, un yndan-bagas an yeth Fynnek-Ugrek, hag yu ynweth scoren an yethow ugrek. Yma tybyansow erel yn kever dallethvos an yeth hungarek, mes an re-ma yu sconys dre reson nag us lowr a substans dustunyans. Yeth. Teyluyow yeth an bes (yn Norgahek) Rol yethow an norvys herwydh aga theylu yeth yw an rol awoles. Yethow Eyndo-Europek. Keltek - Germanek - Romanek - Slavek - Baltek - Albaynek - Grew - Armynek - Eyndo-Iranek Yethow Fynnek-Ugrek. Fynnek - Estonek - Hungarek - Hantiek - Mansiek Yethow Samoyedek. Nenets - Enets - Nganasan - Selkup - Kamas Yethow Turkek. Turkek - Azeri - Uzbek - Kazakh - Chuvash Yethow Mongolek. Mongolek - Buryat - Kalmyk - Monguor - Mogholi Yethow Syno-Tybetek. Sinek - Tybetek - Burmek - Karen Yethow Ostronesek. Indonesek - Sundanek - Tagalog - Maori Yethow Afro-Asiatek. Arabek - Ebrow - Amharek - Somali - Tamazight - Hausa Yethow Nijero-Kongoek. Swahili - Zoulou - Yoruba - Fulfulde Yethow Unnik. Nihonek - Baskek - Koreek Sciens yeth. Yethonieth, po scyens yeth, yw an studhyans a yethow denel – aga gramasegow (morfologieth, "syntax") ha sonyow (fonologieth), aga displegyans istorek (phylologyl), devedhyans geryow (etymologyl), aga klasyans genynnek. Gwelewgh ynwedh. Yethegow Corpus ("Corpus Linguistics")-- Yethegow Dysscryfek ("Descriptive Linguistics")-- Yethegow Deucronek ("Diachronic Linguistics")-- Yethegow Omryes ("Applied Linguistics")-- * Phylologyl. Phylologyl yu studhyans testennow ha yethow coth. An hanow a styryas y'n dallethvos kerensa (Grekek "philo-") a skentoleth, lyen ha geryow (Grekek "-logia"). Phylologyl o onen a'n kensa assay scyensek y'n 19ves cansvledhen dhe studhya yeth denus, mes ev a omros dhe'n scyens arnoweth yethydhyeth y'n 20ves cansvledhen avar yndan an scodhyans a Ferdinand de Saussure neb a argyas fatel goth an yeth kewsys cafos an kensa plas. Un scoren a phylologyl yu yethydhyeth ystorek. Hevelepterow ynter Sanskrit ha'n yethow europek a vue notyes yn kensa y'n 18ves cansvledhen avar, hag a ledyas dhe'n dyskevrans a proto-yndo-europek. Bern phylologyl yn hen yethow a hembronkyas dhe'n studhyans a byu y'n 19ves cansvledhen o yethow estranjek rag an golow a allsons y tewlel y'n understondyans ha dyskevrans y'n cotha testennow. Y'n SUA, an Jornal Amerycanek rak Phylologyl a vue fundyes yn 1880 gans Lanneau Basil Gildersleeve professor yn unyversyta Johns Hopkins. Etymologyl. Etymologyl yu an studhyans a dhevedhyans geryow. Nebes geryow re bu tennys dyworth yethow erel, martesen yn shappa chanjyes (an geryow kenegen yu henwys "etymons"). Dre destennow coth ha comparyans gans yethow erel, etymologydhyon a assay dasdhrehevel an ystory a eryow. Pan entrons dhe un yeth, dyworth pypar kenegen, ha fatel janjyas aga shap ha styr. Etymologydhyon a assay keffrys dasdhrehevel aswonvos yn kever yethow hag yu re goth rak nep aswonvos dhe vos aswonys. Dre gomparya geryow yn yethow tyluek, y hyllir dysky yn kever aga yeth kerens sharyes. Y'n forth ma, gwrethyl geryow re bu kefys a yl bos sewys dhe dhallethvos an tylu yeth yndo-europek. An ger "etymologyl" y honen a dhe dyworth an Grekek "etymos", ow styrya "styr ger" ha "logos", ow styrya "scyens" po "ger". Planet. Planet yw lorel vuer ow mos a-dro dhe'n howl (po steren aral). Yma eth planet y'gan system howlek. An peswar planet pervedhel. An peswar moyha planet, aga braster kevalhes dhe huny an Howl. Corfow erel a vydh keworrys dhe'n classyans ma, dell hevel. Mis Gwyngala. Mys Gwyngala yu an nawves mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans dek deth war'n ugans. An hanow a dhe dyworth an Latynek "septem", rak seyth – Mys Gwyngala o yn tallethvos an seythves mys y'n vledhen, kens mys Genver ha mys Whevrer a vue gorrys ynni. Mis Hedra. Mys Hedra yu an degves mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. An hanow "October" a dhe dyworth an Latynek "octo", rak eth – Mys Hedra o yn tallethvos an ethves mys y'n vledhen, kens mys Genver ha mys Whevrer a vue gorrys ynni. Naoned. Naoned (hemm yw hy hanow bretonek; y's helwir "Naunnt" yn gallo ha "Nantes" yn frynkek) yw sita vretonek yn "département" frynkek Liger-Atlantek. Port ogas hag aber Dowr Liger yw Naoned. Yma an dre ow tenna hy hanow a'n "Namnetes", loeth gallek ow triga y'n Liger-Atlantek arnowydh a-dhia termyn kyns Iulius Caesar. Omma yn 937 OK y fondyas Alain Barbe-Tort dugeth Vreten Vyghan. An bennsita a Vreten Veur o Naoned y'n Oesow Kres; yma kastell an Dhugys hwath y'n sita. Yeth an niver vrassa a werin Naoned o gallo yn hengovek, hag frynkek a-wosa. Y'n 18ves kansblydhen y teuth Naoned ha bos kres poesek a'n "kenwerth trehornek" ow kevrenna Europa, Afrika ha trevesigethow an Mor Karib. Kenwerth kethow o selvenek, hag awos keryow kethow Senegal y teuth an port ha bos golusek. Yth esa an Almanyon ow kevannedhi an sita a-dhia 1940 bys 1944. Yn 1943, tanbellennans gans Lu Ayr an Statys Unys a dhistruis kresenn an sita ow ladha 1 463 person hag owth aperya 2 500 arall. Kres diwysyansek ha gonisogethek yw Naoned hedhyw; yma Pennskol Vreten Vyghan Ughel omma ynwedh. An Parti Sosialistek yw an parti kreffa y'n dre. Yth esa 270 251 a dus ow triga y'n sita yn 1999, ha 632 475 y'n gemmynieth trevek. Dugeth Vreten Vyghan. Herwydh an oes, y helwys pennsevigyon a Vreten Vyghan "dugys", a-wosa "myghternedh Breten Vyghan", "yurlys", hag ynwedh wor'tiwedh dugys Breten Vyghan ha gwahalyethow Frynk. Myghternedh Breten Vyghan. "907-937: Omsettyansow normanek–defens gans Juhel, yurl Roazon" Chi Capet. "Bresel an Eretons Bretonek" Wosa kesunyans yntra Frynk ha Breten Vyghan yn 1532, yma myghterneth Pow Frynk ow toen an titel dugel bretonek. (Yth esa gwerin Naoned ow tynnerghi an myghtern frynkek gans an kri "«Vive le Duc»".) Katalanek. An yeth katalanek (yn katalanek: "català") yw yeth romanek kewsys yn Kataloni, Pow Valensinek, Ynys Balearek hag Aragon (Spayn), Andorra, Rossello (Pow Frynk) hag Alghero (Itali) gans 7 milvil a dus. Katalanek yw yeth soedhogel yn Kataloni a-dhia 1979, warbarth gans Spaynek; yma gans an yeth savla soedhogel yn ranndiryow erell ow kewsel katalanek ynwedh. Rannyethow. Katalanek savonel yw fondys war rannyeth Barcelona, honn yw sort a Gatalanek Est. Y promovir nepprys Valensinek avel yeth diberth, mes y preder yethonydhyon erell hy bos unnweyth rannyeth a Gatalanek West. Sampel. "Pare nostre que esteu en el cel." "vingui a nosaltres el vostre regne," "així a la terra com es fa en el cel." "El nostre pa de cada dia," "així com nosaltres perdonem als nostres deutors." "I no permeteu que caiguem a la temptació" Amerika. Mappa a Amerika herwydh an CIA. Amerika yw brastir (po bagas a vrastiryow) ynter an Keynvor Atlantek (y'n howldrehevel) ha'n Keynvor Hebask (y'n howlsedhes). Yma an Mor Karib ow tiberth Amerika Dheghow hag Amerika Gledh. Rakhenna, yma kuldir owth aga kevrenna yn Pow Panama. Spaynek, Sowsnek ha Portyngalek yw an yethow moyha kewsys yn Amerika. Yma 34 pow anserghek ha lies tiredh arall yn Amerika. Amerika Latin yw an re le'ma tus ow kewsel Spaynek po Portyngalek avel yeth soedhogel. Kledh-barth Amerika yw an re yn le'ma dhe Sowsnek po Frynkek an studh ma. Mes yma styryansow divers dhe'n termow ma; rag ensampel, an ynysek Karib a via martesen y'n eyl po an arall. Powyow an Mor Karib. Mes sevi y'n Repoblek Dhominikanek. Henry VIII a Bow Sows. Lymnans a Henry VIII gans Hans Holbein Yowynk. Henry VIII (1491-1547) o myghtern Pow Sows, Wordhon, hag yn titel Pow Frynk. Yth esa y vestrynses ow komprehendya Kembra, Kernow, hag Ynysek an Chanel ynwedh. Tri flogh dhodho eth ha bos sovran Pow Sows: Edward VI, Maria Tudur, hag Elizabeth. Genys veu Henry yn Loundres, mes Kembro o y das, an myghtern Henry Tudur. Skriforyon yn Kernowek. Yma an rol-ma ow sensy ynny screforyon neb re dhyllo oberow i'n tavas Kernowek. Nyns yw hy oll yn tien, martesen. Bert Biscoe. Bert Biscoe yw kaderyor Omguntellyans Selreth rag Kernow, an kaskyrgh rag Senedh Kernow, ha konseler anserghogek yn Konsel Kernow a-barth Truru. Konseler Ranndir Karrek ha Sita Truru yw Biscoe ynwedh. Biscoe a woer kewsel Kernewek, hag unn a'n awtours a "Verdh Arnowydh Kernewek" (1995) ova gans Pol Hodge hag Alan Kent. Mis Du. Mys Du yu an unnegves mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans dek deth war'n ugans. An hanow a dhe dyworth an Latynek "novem", rak naw – Mys Du o yn tallethvos an nawves mys y'n vledhen, kens mys Genver ha mys Whevrer a vue gorrys ynni. Mis Kevardhu. Mys Kevardhu yu an deudhegves mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. Mis Genver. Mys Genver yu an kensa mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. Mis Whevrer. Mys Whevrer (bo Whevrel) yu an nessa mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans eth deth war'n ugans yn bledhen gemmyn ha naw deth war'n ugans yn bledhen lam. An Dowror ha'n Puskes yu arwodhyow an arwothkylgh a vyth a-lemmyn mys Whevrer. Mis Meurth. Mys Merth yu an tressa mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. Mis Ebrel. Mys Ebrel yu an peswera mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans dek deth war'n ugans. Mis Me. Mys Me yu an pympes mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. Mis Metheven. Mys Metheven yu an wheghes mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans dek deth war'n ugans. Mis Gortheren. Mys Gortheren yu an seythves mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. Mis Est. Mys Est yu an ethves mys y'n vledhen y'n calans gregorek, gans unnek deth war'n ugans. Cofscryvaow y'n newodhow 20040928. Yma'n caskergh dhe wytha mernansow morhoghas dyworth an arvor Dewnans ha Pow Kernow ow pésya, del gemer ES kernewek an omlath dhe Europe. Candy Atherton yú ran consel DEFRA neb a vyn assaya trélya ervyrans an Comun Europek ma na dhyfen pyskessa draylya copel. An Comun a leverys an deryvadow scýensek a bresentyas Governans An Gwlascor Kesünyes na wrük avowa dyfen desempys. Mes Ms Atherton a lever y tegóth dhe'n byskessva bós degés. Pyskessa draylya copel, le mayth yú rós vrás, serghak dhe dheu scath, draylys der an dowr, yú cablys rak mylyow a vernansow mórhoghas pup bledhen. An mayn yú usys yn chýf gans scathow estrennek. Moy ages 300 carynyas ó cefys marow war dréthow y'n vro y'n vledhen 2002 dhe 2003. An ES rak Aberfal ha Cambron neb a gaderyas kessedhek senedhek neb a nótyas yn kever mernansow mórhoghas, a leverys: "We are taking this fight to the heart of Europe. "We must change European public opinion, so the maximum pressure is put on politicians in other countries. The fishery should be closed." An gorholeth bretennek rak dyfen a vue gwres gans Menyster a-barth Pyskessa, ES rag Keresk, Ben Bradshaw. Yma breseloryon wlasegethek ow quarnya an Gwlascor Kesünyes y hyll gweryn an mórhoghas bós ledhys yn tien. Yth yu amontyes neb 10,000 mórhoghes dhe verwel pup yn kerghyn An Gwlascor Kesünyes hag arvorow Frynkek, lýes anedhans wosa bos meglys yn rósow yown. Kanada. Kanada yw rywvaneth werinel keffrysyes yn Amerika Gledh. Yma'n Keffrysyans ow tydhya a-dhia 1867 hag ynno 10 pow ha 3 tiredh y'n eur ma. Trevesigethow frynkek ha predennek o niver a'n powyow ma. An brassa sitys yw Toronto ha Montréal, mes Ottawa yw pennsita an Keffrysyans. Vancouver yw an vrassa sita y'n Howlsedhes. Sowsnek ha Frynkek yw yethow soedhogel an Keffrysyans; y kewsir Frynkek gans an vrassa niver a dus yn Pow Québec, ha gans niveryow le yn tylleryow erell (yn arbennik Ontario ha Brunswick Nowydh). Yma an yeth Sowsnek ow kwarthevya y'n naw pow saw Québec. Nyns eus dhe Ganada gwlas kentrevik saw onan, an Statys Unys. An Emperoureth Predennek a dryghas powyow est Kanada a'n Frynkyon yn 1713 (pow "Acadie") ha 1759-1760 (pow "Canada"). Tus Kanada a omladha erbynn an Amerikanyon y'n Domhwelans Amerikan ha Bresel 1812. Kanada yw anserghek yn soedhogel a-dhia Reyth Westminster yn 1931. Toronto. Toronto yw sita yn Ontario, Kanada. Ev yw pennsita Ontario, ha'n poesekka kres arghansek ha gonisogethek yn Kanada oll. Awos fros a estrenyon ow tos dhe Doronto dhiworth lies gwlas, gnas liesgonisogethek y'n jeves an sita. Pennskol Toronto, yn kres an sita, yw an bennskoll eryes gwella yn Kanada, gensi nebes 60 000 a studhoryon. Poblans Toronto yw 2 milvil moy po le; yma nebes 4 milvil yn Enep Brassa Toronto (po an GTA, "Greater Toronto Area"). Y tallathas hanow an sita avel ger irokwoyanek (yn taves Huron-Wendat po Mohawk) ow styrya 'le metyans' po 'koresow pyskessa'. Yethow germanek. Teylu a yethow eyndo-europek yw an yethow germanek. Sowsnek yw an esel moyha kewsys a'n teylu ma; mes yma gans almaynek poes arbennik yn Europa ynwedh. Gnas poesek an bagas ma yw "Lagha Grimm", h.y. treylyans a'n sonyow proto-eyndo-europek "*p *t *k" dhe "f þ x", "*b *d *g" dhe "p t k", ha "*bh, *dh, *gh" dhe "b, d, g". Y kewsir an yethow ma oll yn Europa, saw Afrikaans (kewsys yn Afrika Deghow ha nebes powyow erell yn deghowbarth Afrika). Mes yma'n niver brassa a sowsnegoryon owth omgavoes yn Amerika Gledh (yn arbennik y'n Statys Unys ha Kanada). Dhe wir, yma sowsnegoryon Amerika Gledh ow kul moyhavriv a dus ow kowsel yethow germanek. * Edenva. An Edenva yw bedhas konsevys gans Tim Smit rag drehevel ha mentena bywgromm-do kyrghynnedhel yn mengleudh pri gwynn kyns, tu hag 8 km alemma a Sen Ostell yn Kernow. An bedhas re dheu ha bos unn tennvos godrigoryon an moyha godrigys y'n Rywvaneth Unys. Yma dew hanter-kyrgh bras boll owth hevelebi kyrghynnedh naturel tesek, an eyl glyb ha'y gila segh. Unn mynnas an bedhas yw studhya displegyans an kyrghynnedhow a-dreus amser. Dugeth Kernow. Dugeth Kernow yw fondyans gans savla korf-laghel disputys. Herwydh kenedhlogoryon gernewek, Kernow hy honan yw Dugeth sovran ("palatine state"); yma an savla ma ow terivas orth unnikter Kernow yn korf-lagha an Rywvaneth Unys. Mes herwydh negesydhyon an Dugeth, nyns yw an Dugeth moy ages kowethyans kerthow synsys yn trest rag dyghtya rentow rag er kurun an Rywvaneth Unys (lemmyn Charlys, Pryns Kembra). Yma derivadow selvenek yn kever Kernow yn erthygel chyf y honan. An erthygel ma yw desynys ytho rag derivadow yn kever (1) styryans korf-laghel a Dhugeth Kernow rag an pow, ha (2) kerthow trest an Dugeth. An Dugeth a veu fondys yn 1337 gans Edward III a Bow Sows a-barth y vab, Edward, an Pryns Du. Nyns yw keth offisyow Pryns Kembra ha Dug Kernow, a-ban yw res gwruthyl Pryns Kembra pub gweyth, mes eritir an dugeth yn sempel. Nyns usi an Dugeth ow pe toll-dir. Sommenn a gerthow an Dugeth yw 571 km², ha hanter anodho yn Dewnans (285 km², yn arbennik yn "Dartmoor"). Yma leun a gerthow an trest yn Kernow hag Ynysek Syllan (93 km²), Gwlas an Hav (60 km²), ha Herefordshire (54 km²) ynwedh. Dugethow ryal unnik y'n Rywvaneth Unys yw Dugeth Kernow ha Dugeth Lancashire. Yn hengovek, yth esa rentow an Dugeth ow talleth yn balyow sten. Yma kenedhlogoryon Gernewek (ha ken Kernowyon pals) ow nagha bos Pow Kernow "konteth" ("shire county") y'n styryans usadow, ha poesek yw bosva an Dugeth rag igeri an tybyans ma. Y leverir menowgh, rag ensampel, bos Kernow dugeth a-der konteth ha gensi kontethow hy honan. Hwath pella, yth esa dhe Dhug Kernow gweythres korf-laghel ow kelwel Senedh an Stenegow. Dug Kernow a via ytho penn an stat yn Kernow. Ny vern bos gans an dugeth kerthow yn Pow Sows ha Kembra, herwydh an argyans ma: Kurun an Rywvaneth Unys a yll synsi kerthow yn powyow erell heb chanjya savla an Vyghternes y'n Rywvaneth hy honan. Kevrennow yn-mes. *Dugeth Kernow Keverangow Kernow. Yth esa keverangow yn Kernow a-dhia termyn Wella an Trygher, a lyha, bys 1867. Mes niver hag oryon an keverangow ma re janjyas nebes. Wosa termyn, y kevrannas kontethow Howldrehevel Kernow. Kontethow Stradneth ha Lysnowyth a dhallathas avel rannow a Drigordh, hag y tiberthas Wivelshire dhe "Est" (Ryslegh) ha "West" (Fowy). Yth esa ranndiryow ("districts") yn Kernow kyns dallethans awtorita unnik Kernow yn 2009. Stradneth (tre). Stradneth yw tre varghas yn Kernow Kledh, Breten Veur. Hi o kres plyw hy honan, hag a ros hy hanow dhe geverang Stradneth. Yma Stradneth 2 km mes a Borth Bud, hag y fenystrys Stradneth hedhyw warbarth gans Bud yn Konsel Tre Bud-Stradneth. Marghasyow. Marghasyow (po "Marazion" yn Sowsnek) yw tre vyghan yn ranndir Pennwydh yn Howlsedhes Kernow, Breten Veur. Nyns yw hi moy ages 3 km dhiworth Pennsans. Marghasyow o porth pyskek ha tre varghas yn termyn an Romanyon (hy hanow Latin o "FORVM IOVIS"). Wosa y's jevo hwath poesekter awos tyller pergherinses kentrevek, Karrek Loes y'n Koes (Sowsnek, "St Michael's Mount"). Yma'n hengov ma ow pesya y'n eur ma dre dornyaseth. Iseldiryek. Iseldiryek (y'n yeth hy honan, "Nederlands") yw taves germanek kewsys gans nebes 21 milvil a dus, yn arbennik yn Iseldiryow ha Pow Belg. Mes Iseldiryek yw yeth soedhogel ynwedh yn Surinam, an Ynysek Antillek Iseldiryek hag Aruba; hag yma niveryow a Iseldiryegoryon yn gogledh Pow Frynk hag Indonesi. An "Nederlandse Taalunie" (Kesunyans an Yeth Iseldiryek), ow synsi ynno Iseldiryow, Pow Belg, ha Surinam, a dhesin savon an yeth. Yn Pow Belg, y kelwir an yeth menowgh Flamanek: mes homm yw deskrifans ethnek hag istorek a-der yethoniek. Trevesigoryon iseldiryek yn Afrika Deghow a selyas an yeth Afrikaans ena. Yma Afrikaans haval dh'Iseldiryek hwath, mes yma dyffransow yn gramasek, gis-leveryans ha lytherennans (ha hengov lyennek diberth) ow surhe bos Afrikaans yeth y honan. Rannyethow. 9. Bildts, Midslands, Stadsfries hag Amelands Iseldiryek Frisek. Frisek (po "Frysk/Friisk") yw yeth ermanek kewsys yn Pow Fris, Iseldiryow, hag yn morrep hag ynysek Frisek yn Almayn. Yma ynter 450 000 ha 730 000 a Frisegoryon. Yn henynnek usi an taves pur ogas ha Sowsnek Koth. Frisek hag Iseldiryek yw yethow soedhogel a Bow Fris. Frisek Ynys Manow. Manow po Ynys Manow (FSS: Manow po Enys Vanow; Manowek: "Mannin" po "Ellan Vannin"; Sowsnek: "Mann" po "Isle of Man") yw ynys yn Mor Wordhon gensi omrewl. Manowek yw yeth keltek kenedhlek an ynys. Poblans an ynys o 84,497 yn niveryans 2011. Nyns usi Ynys Manow ow kul rann a naneyl Rywvaneth Unys nag Unyans Europek, mes yma kevrennow krev ynter ynysow Manow ha Breten Veur, a-ban yw an ynys serghek dhe Gurun an Rywvaneth Unys. Titel an Vyghternes y'n ynys yw Arloedh Manow, hag yma'n Rywvaneth Unys ow kwayta ammok an ynys. Sowson yw niver bras a drigoryon Manow. Senedh an ynys - Lys Tynwald - yw an kottha senedh y'n Norvys ow pesya prest. 2001. 1998 - 1999 - 2000 - 2001 - 2002 - 2003 - 2004 2001 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. Calans gregorek. An calans gregorek yu an calans usadow y'n Howlsedhes hedhyu. Yth usyr dedhyow an calans gregorek warbarth gans bledhynnow an "Os Kemmyn" (po "Os Cryst"), herwyth usadow. 2002. 1999 - 2000 - 2001 - 2002 - 2003 - 2004 - 2005 2002 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 2003. 2000 - 2001 - 2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 2003 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 2004. 2001 - 2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 2004 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. Hemm yw an Vlydhen Geswlasek a Ris. 1986. 1983 - 1984 - 1985 - 1986 - 1987 - 1988 - 1989 1986 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. Keynvor Iwerydh. Yma'n Keynvor Atlantek owth ystynna a-dreus enep a 100 000 000 km²; ev yw ytho an nessa keynvor an brassa y'n Norvys. Y furvyas ev dre dhibarth a vrastiryow Afrika hag Amerika nans yw milvilyow a vlydhynyow. Downder moyha an keynvor yw 9 560 m orth Kleudh Puerto Rico. Yn y gres yma steus menydhyow stedhys (homm yw Dren Kres Atlantek). Yma'n menydhyow ma ow sevel a'n dowr rag ensampel orth Pow Island po an Ynysek Açores. Iwerydh Tommas Flamank. Tommas Flamank (marow 1497) o den an lagha a Bow Kernow a hembrenkyas an Rebellyans Kernewek erbynn tollow yn 1497 warbarth gans Mighal an Gov. Tas Flamank o perghennek tiryow yn Bosvenegh. Praga an tollow ma o pe bel erbynn Alban; hag an Gernowyon a grysys na’ga deur an bresel ma awos aga pellter dhiworth Alban. Ytho y skonyas tus Kernow a be an doll. Yn Lannaghevran y teuth an omsav ma ha bones rebellyans igor, ha Flamank ha’n Gov a ledyas routh a gemmynyon dhe Loundres rag protestya ha kompella diswul an doll gans Henry VII. Wosa hedhes Blackheath a-der Loundres, res o dhe Flamank ha’n rebellysi erell omladh yn igor erbynn lu an Myghtern orth Kas Pons Deptford. Hemm o fethans diblans rag an rebellyans; Flamank a gavas y worra orth an gaslann ha kemmeres dhe Dour Loundres. Orth Tyburn y’n kregys ha’n tennys ha’n kwartronys, 24es a vis Metheven, warbarth gans an Gov. Y trehevyas delow Flamank ha’n Gov yn Lannaghevran yn 1997, rag solempnya 500ves penn-bloedh an rebellyans. Rebellyans Kernow 1497. Rebellyans Kernow o omsav tus bal ha tiogyon a Bow Kernow ha Pow Sows erbynn tollow yn 1497. Hembrenkysi gernewek an Rebellyans o Mighal an Gov ha Tommas Flamank, mes James Tuchet, an Arloedh Audley a gemmeras arghadow ughella yn Gwlas an Hav. Praga an tollow ma o pe bel erbynn Alban. An Gernowyon a skonyas a be toll rag an vresel ma awos aga pellder dhiworth Alban. Yn Lannaghevran y teuth an omsav ma ha bones rebellyans igor, ha Flamank ha’n Gov a ledyas routh a gemmynyon dhe Loundres rag protestya ha kompella diswul an doll gans Henry VII. Yth esa neb milyow a dus yn rebellyans pan hedhons i yn Blackheath a-der Loundres. Deg mil souder yn lu an Myghtern yn-dann Giles, an Arloedh Daubney a gylghyas an rebellysi orth Kas Pons Deptford. Hemm o fethans diblans rag an rebellyans, gans marow a 200 rebellyas. Gorrys o Audley ha Flamank orth an gaslann hag y's prisonyas yn Tour Loundres; an Gov a's junyas wosa kavoes y brena yn Greenwich. Orth Tyburn y krogas ha tennas ha kwartronas an Gov ha Flamank, 27ves a vis Metheven 1497. Y tibennas Audley ternos. Y trehevis delow Flamank ha’n Gov yn Lannaghevran yn 1997, rag solempnya 500ves penn-bloedh an rebellyans. Lannaghevran. Lannaghevran (yn sowsnek, "St Keverne") yw tre vyghan orth konna-tir an Lysardh yn Howlsedhes Kernow, Breten Veur. Omma y tallethas Rebellyans Kernewek 1497. Goen Hyli usi y'n kyrghyn. 2000. 1997 - 1998 - 1999 - 2000 - 2001 - 2002 - 2003 2000 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. Homm yw an Vlydhen Geswlasek rag Gonisogeth Kres. 1999. 1996 - 1997 - 1998 - 1999 - 2000 - 2001 - 2002 1999 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1998. 1995 - 1996 - 1997 - 1998 - 1999 - 2000 - 2001 1998 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. Hi o "Blydhen Geswlasek an Keynvor". 1997. 1994 - 1995 - 1996 - 1997 - 1998 - 1999 - 2000 1997 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1996. 1993 - 1994 - 1995 - 1996 - 1997 - 1998 - 1999 1996 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. Jowan Kernow. Jowann Kernow (yn Latin Iohannes Cornubiensis po Iohannes de Sancto Germano) o skoler ha dyskador ow triga yn Paris a-dro dhe'n vlydhen 1176. Ny wodhor nameur yn kever y vywnans, mes y horfennir awos y henwyn y vos genys yn Lannales ("St Germans") yn Kernow. Ev a studhyas gans Peder a Lombardi yn Paris, hag a skrifas "Eulogium ad Alexandrum Papam III, quod Christus sit aliquis homo", derivas ow naga dyskas Abelard yth esa denses Yesu Krist hepken mantell ow kwiska an Logos. Chi war Dreth. Chi war Dreth (sowsnek: "Tywardreath") yw treveglos yn Kernow, Breten Veur yntra Sen Ostell ha Fowydh ogas hag arvor an Chanel. Yma'n wig war benn bronn. Y'n Oesow Kres, yth esa fondyans eglosyek poesek y'n dre. War-lergh Nikolaus Pevsner, an peswar kres dhe les y'n eglos kernewek o Glasneth, Chi war Dreth, Lannales ha Bosvenegh. Y kasas lies triger an wig rag Amerika y'n blydhynyow 1860. An poblans a-lemmyn yw nebes 3 000 a dus. An kyns triger geryes gwell yw Daphne Du Maurier. Yesu Krist. Yesu, po Yesus (genys 6-4 kyns OK, marow 29-33 OK), o pregowther yedhowek yn termyn an Emperoureth Romanek; ev yw person kres Kristoneth. Herwydh Kristonyon, yma Yesu ow kul unn a dri person y'n Drynses Sans, warbarth gans Dyw an Tas ha'n Spyrys Sans. Yn "Gwrians an Bys", tybyans an Drynses yw styrys a'n par ma: "try ython in vn Substance/ comprehendys in vdn dew" ("tri yth on yn unn substans, komprehendys yn unn dyw"). Mes den o va keffrys, ha mab Maria Wynn. War-lergh an Aweylys, Dyw an Maw a dheuth ha bos den rag prena denses a'y beghes. An oberenn ma ev a gowlwrys der y dhughan ha krowsyans, herwydh an Bibel. War-lergh kryjyansow erell, profoes o Yesu (homm yw an dyskas rag ensampel a Islam hag a'n Fay Bahá'í). Yesu yw profoes a vri yn Islam; yth aswonnys ev avel عيسى ("Isa"). Yma nebes 74 gwers a'n Qur'án ow kampoella Isa/Yesu avel profoes a Islam hag a dhehwelsa Dydh Breus. Krist yw titel ow styrya "olewys (gans Dyw)"; an titel ma yw devedhys a'n ger Grew χριστός (leverys "ghristos"), ha styry an ger Ebrow משיח ("mashiah"). Hanow Yesu yw devedhys a'n ger Greka Ιησούς "yesous". Dell grys lies skoloryon, an hanow Greka yw devedhys a-dhia furv Aramek hag Ebrow ישוע "Yeshoua". Yn tekstow Kernewek hengovek, Yesu yw berrhes avel IHC, henn yw an teyr hynsa lytherenn a'n hanow Grew: Η yw η veur, ha Σσ o skrifys avel Cc menowgh y'n Oesow Kres. Ordinalia. An "Ordinalia" yw bagas a dri gwari gwers Kernewek, skrifys yn kwirhaval gans managhow yn Kollji Glasneth y'n 14ves kansblydhen. Mater chyf an gwariow ma yw kryjyans kristyon: yma themow dhiworth an Bibel hag a'n henhwedhlow kryjyansek a o kemmyn yn Europa y'n Oesow Kres. Y's gwariys onan pub dydh yn "plenys an gwari" rownd hag o igor dhe'n ayr. Aswonnvos an Ordinale re besya bys yn termyn Kernewek Diwedhes. William Jordan a dreylya "Origo Mundi" yn furv nowydh ("Gwryans an Bys") y'n 17ves kansblydhen, ha'n antikwaris a Skol Lulynn a aswonni an gwariow ha gwitha aga mammskrifow. Yn 1859, Edwin Norris a dhyllas an Ordinale yn-dann an hanow "The Ancient Cornish Drama", warbarth gans Sowsnekheans ha gramasek Kernewek. Origo Mundi. "Origo Mundi" (an hanow Latin rag "Gwrians an Bys" po "Dallethvos an Bys") yw an Kynsa rann a'n Ordinale. Passio Christi. Hanow an gwari a styr "Passhyon Krist" yn tiblans. Mater an gwari ma yw enebieth Yesu Krist ha Satnas, trial Yesu, ha'y dhugan ha mernans war an Grows. Y skrifas vershyon moy diwedhes a'n gwari avel "Passhyon agan Arloedh". Resurrectio Domini. Yma "Resurrectio Domini" ("Dasserghyans Agan Arloedh") a-dro dhe dhasvywnans Yesu. Peswara gwari? A-dhiwedhar Dr Ken George ha Keith Syed re brofyas yth esa unnweyth unn peswara gwari yn kever oberow Yesu pan ova flogh. ("An Gannas", mis-Hedra 2005) Wikipedya. Wikipedya yw godhoniador liesyethek gans dalgh igor, gruthys ha mentenys gans bodhogyon dre vedhelweyth wiki. An Fondyans Wikimedia yw hostys Wikipedya; nag eus dhodho ev amkan rag budh. Yma a-dro dhe 200 godhoniador Wikipedya, ha 100 anedha yn few. Deg dyllans a'n jeves pub huni moy ages 50,000 erthygel: Sowsnek, Almaynek, Frenkek, Japonek, Italek, Polonek, Swedek, Iseldiryek, Portyngalek ha Spaynek. War-lergh Hitwise, kowethyans musurya war-linen, Wikipedya yw an wiasva pennfenten derivadow moyha usys war an Kesrosweyth. Yma derivadow pella orth an Bennfolen hag yn tavosow erel. Ennor. Ennor (po "St Mary's" yn Sowsnek) yw an brassa ynys yn Ynysek Syllan war an tu a-ves Breten Veur. Gwig jyf an ynys yw Tre Huw (Sowsnek: "Hugh Town"). A-dhia 1949, trigoryon Tre Huw a biw an dre; Dugeth Kernow yw perghenn a'n remenant a'n Ynysek. Kuntelles Kenedhlek Kembra. Kuntelles Kenedhlek Kembra ("Cynulliad Cenedlaethol Cymru" yn Kembrek, "National Assembly for Wales" yn Sowsnek) a omwruthas yn 1998 wosa raglev an werin yn 1997. Yma'n Kuntelles, ganso 60 esel, owth esedha yn Kardydh. An Kynsa Menyster (Rhodri Morgan lemmyn) ha'y venystryon a wra Governans Kuntelles Kembra. Ny yll an Kuntelles naneyl gul laghys y honan, na tolli; an nerthyow ma usi hwath gans Senedh yn Westminster. Mes herwydh y skoedhyoryon, yma'n Kuntelles moy worthybadow ages an Offis Kembrek kyns. Yth esa dewisyansow dhe'n Kuntelles yn 1999, 2003 ha 2007. Lavur a wre governya warbarth gans an Livrolyon Werinel a-dhia 1999 bys yn 2003; heb keskelmysi bys yn 2007; ha warbarth gans Plaid Cymru a-dhia 2007. Eynda. Eynda yw repoblek meur yn Asi Soth. Gans moy ages mil vilvil a dus, hi yw an brassa gwerinieth y'n Norvys. Yma 28 stat ha 7 tiredh y'n kesunyans. Yn-mysk hy hentrevogyon yma Pakistan, Nepal, Bangladesh, ha China. Peder sita pur vras yw Mumbai, Kolkata, Delhi, ha Chennai. Yn-mysk an sitys erell a vri, merkyewgh Bengalour, Hayderabad, Kanpour, Ludhiana h.e. Yma'n mynydhyow Himalaya yn gogledh an wlas; a-is yth ystynn plenys an Indus ha Ganga. Yma kryjyansow Eyndek ow synsi ynna Hindoueth hag Islam, Kristoneth ha Bouddhisteth, Sikheth, Zoroastrianeth, ha lies kryjyans arall. An wlas ma yw an tyller le may tallathas an kryjyansow Jayna, Bouddhistek, Hindou ha Sikh. An taves chyf a Eynda Gledh yw Hindik, mes yma yethow ranndiryel erell ha gansa milyonow pals a gewsoryon: Marathek, Telougou, Tamil, Bengalek, Goujaratek, Kannadek, Panjabi, Oriya, Malayalam, Assamek, Maythili, Kashmiri, h.e. Yma studh soedhogel dhe'n tavosow ma, warbarth gans Sowsnek (kewsys gans lies person avel nessa yeth), Sindhi, Nepalek, Dogari, Santali ha Sanskrit. Symon Harner. Genys veu Symon Harner yn Eglos Velyan, ogas dhe Hellys yn Kernow yn 1970. Ev a dhallathas dyski Kernewek pan ova 16 bloedh y oes y'n vlydhen kyns Kesva an Taves Kernewek dhe ervira holya Kernewek Kemmyn. Res o dhodho hedhi studhya Kernewek awos adhyskans pella ha dalleth oberi avel teknydh golowedh an wariva yn Aberplymm hag a-wosa Birmingham bys yn 1993 pan dhallathas unnweyth arta dyski gans Kernewek dre Lyther ha'y dhyskador Ray Edwards. Ev a sewenas gans bri yn ughella gradh an apposyans settys gans an Gesva yn 1997 hag eth ha bos dyskador KDL ha Bardh Gorsedh Kernow y'n keth vlydhen. Yn 1998 y hwedhel berr "Unn Jydh yn Mis Du" a waynyas an Hanaf Morgarer, kynsa piwas rag yeth plen y'n Esedhvos Kernow hag a veu dyllys gans KDL nebes misyow diwettha. Ray Edwards a omdennas avel Ordenor KDL yn 2001, kyn hwra dyghtya hwath Dyllansow KDL, ha Symon a gemmeras y le, gweresys y'n eur ma gans para a naw dyskador dres an bys dien. Gelwys veu dhe oberi gans Kesva an Taves yn 2003. Pennmenyster an Rywvaneth Unys. Pennmenyster an Ruwvaneth Unys yw lywydh governans Ruwvaneth Unys Breten Veur ha Wordhen Gledh. Ev a wra gweythres a lies gallos an Sovran. Avel esel a Ji Kemmynyon, an Pennmenyster ha'y venystryon yw gorthybadow dhe'n Senedh herwydh usadow. David Cameron yw an Pennmenyster lemmyn a-dhia 2010. Notenn. 1 Pub gweyth notys, y kwityas an Pennmenyster y soodh, hag a-wosa y tehwelas soodh dhodho ow kul chanjys posek dhe eseleth y wovernans. Candy Atherton. Candice (Candy) Atherton (genys 21 vis Gwynngala 1955) o Esel an Senedh predennek rag Aberfal ha Kammbronn bys 2005. Esel a Barti Lavur yw hi. Strik yw hi ow tifres morhoghes, lewern, ha gnas kernewek hy fastell-vro. Unn a bymp ES rag Kernow o hi. Hi a gollas hy esedh yn dewisyans Senedh an RU, 2005, wosa disputyans a-dro dhe gas orth kethreythogyon, bresel Irak, ha chasya gans helgeun. Latin. Latin (po an "lingua latina") yw yeth italek a wreydh eyndo-europek, kewsys an kynsa yn Pow Latin, ogas ha Rom. Yma'n yethow romanek ow talleth yn Latin an Werin kewsys bys yn 9ves kansblydhen. Y'n eur ma, Latin yw unn yeth soedhogel yn Sita an Vatikan, taves a vri y'n Eglos Katholik Romanek, ha'n yeth usys rag klasyansow godhoniethek. Kernow Vyghan. Kernow Vyghan ("Bro Gerne" yn bretonek, "Cornouaille" yn frynkek) yw onan a naw bro po epskobeth hengovek yn Breten Vyghan. Yma hi ow synsi ynni an hanter deghow a "département" Penn an Bys. Kemper yw hy thre vrassa. Konteth esa Kernow Vyghan bys dh'y yurlys dhos ha bos dugys Breten Vyghan. Yma hanow an pow ow talleth gans huni Kernow yn Breten Veur. Y'n 218 kemmynieth ("communes, kumun") a Gernow Vyghan arnowydh y triga 456 307 a dus yn eur an niveryans 1999. Aga braster yw 5 979 km². Asturyek. Asturyek ("asturianu") yw yeth romanek a-dhiworth Spayn wostalleth, ha kewsys y'n eur ma gans 100.000 a dus yn Asturya, León ha Portyngal. An taves ma a wra sort a gevrenn yntra Galijek/Portyngalek ha Kastilek. Beunans Meriasek. "Beunans Meriasek" (po "Bywnans Meryasek" yn KK, "Ordinale de Sancti Mereadoci Episcopi et Confessoris" yn Latin) yw gwari gwers kernewek gorfennys yn 1504. Hanow an prydydh (po onan anedha) yw Mester "Rad(ulphus) Ton", po Mester "Hadton", herwydh redyans an tekst. Bywnans ha hwelyow Sen Meryasek yw mater an gwari. Kernewek yw yeth an tekst oll, saw niver a lavarow yn latin, sowsnek ha frynkek (yma notennow routyans yn latin ynwedh). Yma'n gwari owth ystynna bys 4 568 a linyow, diberthys yn diw rann ow kasa gwrythyans dres dhew jorna. Y skrifys ev orth Kollji Glasneth, herwydh tybyansow pals. Kollys o an gwari dreus lies blydhen kyns das-dyskudhans an tekst yn 1869 yn Pennyarth, konteth Meryonydh, yn Kembra, gans W. W. E. Wynne. Whitley Stokes, skoler keltek a Wordhon, a dhyllas treusskrif gans treylyans sowsnek yn 1872, ha'n dyllans ma a furv sel rag das-dyllans gans Ray Edwards ha Keith Syed (1996) gans lies ewnans ha treusskrif Kernewek Kemmyn. Myrna Combellack-Harris a wrug treylyans sowsnek nowydh ynwedh. "Bywnans Meryasek" yw hwel pur boesek rag dasserghyans Kernewek. Warbarth gans an "Ordinalia", ev yw pennfenten chyf rag geryow ha gramasek Kernewek Kres. Ha Kernewek Kemmyn a dhiskwa, dre vras, studh fonologiek an yeth yn termyn an gwari ma. Eglos Katholik Romanek. An Eglos Katholik Romanek yw unn eglos a Gristonyon a-dreus an bys ma yn komunyans leun gans an Pab (Epskop Rom) hag owth holya kryjyansow a gonsels an Eglos koth. Yma hi ow terivas kevrenn heb dorr a-dhia an Eglos fondys y'n 1sa kansblydhen gans Yesu Krist ha'n abostel Peder (deskrifys avel an kynsa Pab). Yth usi moy ages 1,200 vilyon a bobel eseli a'n Eglos ma. An Eglos yw urdhas mayth yw klerji ordenys po epskobow, po pronteryon, po dyagonyon. Diwedh 2004, an bys yw diberthys yn 2755 epskobeth katholik. Penn oll an epskobethow ma yw huni Rom, se an Pab. Basilika Sen Peder yn Rom. Yn Breten Veur, tus katholik a veu persekutys wosa reyn Maria Tudur, ha Jamys VII a gollas y gurun rag own y fydh katholik an deylu ryal. (Y'n keth oes, gwlaskordhow katholik a bersekutya Protestans ynwedh, r.e. yn Spayn ha Pow Frynk.) An Eglos Katholik a besya krev yn Wordhon, yn despit dhe bersekuytans, ha rag henna y tannvenis trevesigoryon protestant dhe'n ynys yn termyn Elizabeth I. Kryjygyon katholik a bys war lies sans rag gweres. An sans moyha kerys yw Maria, mamm Yesu yn tevri. Avon Kammel. Yma Avon Kammel yn gogledh Kernow, Breten Veur, ow sevel yn-dann Goen "Hendraburnick" hag owth omdhinewi yn Mor Havren orth kammas Lannwedhenek. Yma Hyns Kammel, keryes da gans kerdhoryon ha diwrosoryon, ow talleth orth "Keybridge" hag owth holya glann est an Kammel bys Bosvenegh kyn' treylya rag sywya linenn an hyns-horn kyns war lann soth dre Bonsrys dh'y dhiwedh yn Lannwedhenek. Ryskammel yw gwig arall treusys gans an avon. Meryasek. Sen Meryasek ("Meriadeg" yn bretonek) o sans kristyon a'n 4ves kansblydhen OK, moy po le. Yth aswonnys y vywnans dre "Vywnans Meryasek", gwari kernewek, ha nebes kampoellansow erell. Ev yw tasek Kammbronn, ha'y dhydh goel yw an kynsa dy' Gwener yn mis Metheven herwydh y destament diwettha. Breton a deylu dugys o Meryasek. Konan, myghtern a Vreten Vyghan y'n eur na, a vynn araya demmedhyans politek ragdho; mes gwell yw dhe Veryasek mos ha bos pronter. Y eretons ev a nagh ynwedh, hag a-dreus an Chanel yth a ev rag fondya oratri yn Kammbronn, Kernow Veur. Yn spys y vyaj, y tiserr ev tewedh dre bysadow. An glevyon ev a saw, ha fenten dowr dhiworth karrek ev a wra. Mes yma turant ha pagan ow rewlya an rannvro – Tewdar, y lys yn Menek – ha Tewdar a'n chas a Gernow. Dhe-dre yn Breten Vyghan, y hwra ev chapel yn Josselin, yn bro Yurl Rohan. An Yurl a'n dervynn fesya an ladron a Josselin. Meryasek a bys, ha niver a ladron a ha bos kristyon; an erell a fi. Yma Meryasek hwath ow sawya klevyon hag evredhogyon, heb kemmeres gober y'n bys. Ofis a epskop Venetens a nagh ev wostalleth; mes epskop Kernow Vyghan, yurlys, h.e. a der y vos ha bos epskop. Hevis reun a hwisk ev hwath, ha gwell yw dhodho kowethyans klavorogyon es ugheloryon. Eledh a'n mag. Kyn' marow, Meryasek a dhiskler y fydh tyller sans y japel yn Kammbronn, le y hyll tus pysi dhodho rag yaghus. Massen Wlesik. Massen Wlesik (gwelowgh a-is rag henwyn erell) (c. 335–28ves a vis Gortheren, 388) o emperour a Emperoureth Romanek y'n howlsedhes a-dhia 383 bys y vernans yn 388. Hengov. Herwydh Jeffri a Venow, myghtern an Vrythonyon o ev wosa mernans Owdav Hen. Kelt kristyon a Spayn, Massen a gavas y dhisklerya emperour gans y soudoryon yn 383 ow servya gans an lu yn Breten Veur. Herwydh an "Mabinogion," Massen a dhemmedhas Helen, myrgh penntern y lys yn "Segontium" (Karnarvon). Y hyllir aswonn an penntern ma avel Owdav, a vynnys trovya gorti poesek romanek rag y vyrgh herwydh Jeffri. Yn "Historia Regum Britanniae", lu meur Massen a guntellas rag pylla trevow an Frankys. Wosa tirans orth Southampton, ev a gavas myghternses a Vreten, hag Owdav owth omdenna. Herwydh henhwedhlow kembrek, Massen a wrug kildenna luyow romanek dhiworth Kembra, ugens blydhen kyns eskerdh an Romanyon a'n remenent a Vreten Veur. Y'n pymes blydhen a'y vyghternedh (herwydh Jeffri ynwedh), Massen a guntellas lu lestri meur rag trygh Bro Gall. Breten Veur ev a asas yn-dann rewl Karasek. Devedhys yn "Armorica", an lu a fethas an myghtern hag a ladhas milyow a drigoryon. Massen a ordenas Konan Meryasek, noy Owdav, avel myghtern an pow. "Armorica" a veu gelwys Breten Vyghan wosa henna. Yn "Bywnans Meryasek" fethyans orth kas byghan yn Breten Vyghan a gavas Massen erbynn turant pagan. Onan a'y gowetha o dalghennys avel prisner. Wosa trygh Breten Vyghan, Massen a fethas y eskar chyf, Gratianus, ogas ha Paris. Y ladhas Gratianus ow fia orth "Lugdunum" (Lyon) 25es a vis Est, 383. Massen a fesyas Valentinianus II a-dhiworth Rom bys Theodosius I. An bennsita a emperoureth Massen o "Augusta Treverorum" (Trier) yn Bro Gall. Emperour kerys gans an werin o ev, spit dhe bersekutyans gorthkryjygyon ganso. Theodosius, emperour romanek y'n Howldrehevel, a fethas Massen hag a'n dibennas warbarth gans y vab. Yth euth Valentinianus II a-dre ha bos emperour y'n Howlsedhes (ha herwydh Jeffri, Dionotus broder Karasek a waynyas myghternses an Vrythonyon). Dafydd Iwan a ganas a-dro dhodho y'n gan genedhlogydh geryes da yn Kembra, "Yma o Hyd". Henwyn. Magnus Maximus po Maximianus o hanow Massen yn Latin. Yn skrifow Kembrek kres, Maxen Wledig yw y hanow (‘Macsen Wledig’ yn skrifa-komposter arnowydh). ‘Massen’ yw furv Kernewek an hanow yn "Bywnans Meryasek". Edward Lhuyd a skrifas y hanow avel ‘Maksen Ulezek’. Kristoneth. Kristoneth yw kryjyans poesek y'n bys ma, gans moy ages diw vil vilvil a gryjygyon. An Drynses yw dyskas chyf Kristoneth: henn yw, yma Dyw unnik gans tri ferson – Dyw an Tas, Yesu Krist, ha'n Spyrys Sans. Yma lies eglos kristyon; an moyha anedha yw an Eglos Katholik Romanek. Kristoneth yw kryjyans an brassa niver a dus yn Europa, Amerika, Afrika Is-Sahara, Ostralasi, ha'n Filipinys. Kepar ha kryjyans yedhowek hag Islam, Kristoneth yw fay unndywyel a linyeth Abrahamek. An Pader yw an gologhas aswonnys yn kwell gans Kristonyon. Lyver sans a Gristonyon oll yw an Bibel; yma lyvrow erell degemmerys avel skryptor gans nebes bagasow kristyon, r.e. Lyver Mormon gans eseli Eglos Yesu Krist a Sens Dhiwedhes. Menek. Menek ("Sowsnek": Meneage) yw tyller yn Kerrier, Kernow, yntra Hellys ha Lannaghevren. Herwydh "Bywnans Meryasek", Lystewdar yn Menek o pennsita an turant pagan Tewdar y'n 4a kansblydhen. Venetens. Venetens (Bretonek: "Gwened", Frenkek: "Vannes") yw cita ystorek war arvor dehow Breten Vyhan. Y foblans yn 1999 o 51 759 heb nyveryansow dewblek, hag yth esa 118 029 a dus y’n randir drevek. Yma nyver a bennskolyow kevrennys dhe’n Université de Bretagne Sud. Penncita a "département" Mor Byhan yw Venetens. Yma hanow an cita ow talleth gans huni an looth keltek neb a driga a-dro dhe’n cita, an "Veneti". Kyns termyn Julius Caesar, yth esa dhodha morlu posek ha kevrennow kenwerth gans Breten Veur. An cita romanek, henwys "Dariorigum," a veu selyes omma. Yth esa tus Venetens ow kewsel Latin kyns devedhyans an Vrythonyon yn Breten Vyhan; wosa henna, ’eth an cita ha’y hyrhyn o Bretonek bys termyn Nessa Bresel an Norvys. Y’n Osow Cres Venetens o penncita Bro Venetens. Padern rug selya epskobeth Venetens a-dro dhe'n vledhen 500. Yn lien Kernewek, Meryasek a gyv menehi ogas dhe Venetens yn Josselin, ha Yurl Venetens a’n pys heb seweni a vos epskop an dre. Dragon. Dragon yw enyval mythologiek, haval dhe sarf bras mes gans eskelli ha, herwydh usadow, peder po diw arr. Hwytha tan a yll hi, hag yma hi menowgh ow kwitha gogo leun a owr. Dragon rudh yw arwoedh kenedhlek Kembra, hag yn profoes Myrdhin yma dragon wynn avel arwoedh an Sowson. Yn "Bywnans Meryasek", yma'n pab Sen Sylvester I ow tovhe dragon ogas ha Rom. Dor. An Nor (po an Norvys, an bys) yw an planet y'n system howlek yn le may fyw tus. An tressa planet dhiworth an howl yw hi, brassa yn mysk an planetys fast. Furvys o an nor nans yw 4500 milvil a vlydhynyow. Hy arwoedh steroniethek yw ⊕ po ♁ yn Unicode. Myns enep an Nor yw 510,067,420 km², warnedhi 29.2 % a dir (148,847,000 km²) ha 70.8 % a dhoer (361,220,420 km²). An Loer yw an loer unnik ow kul resegva a-dro an bys ma. Oes an Norvys yw dismygrivys y'n eur ma orth 4,550 milvil vlydhen. Nebes 4,000 milyon vloedh yw gans an kottha kerrek aswonnys, ha tanow yw an re kottha ages 3,000 milvil vloedh. An kottha remenans a groaduryon a veu treylys yn meyn nans yw le ages 3,900 milvil vlydhen. An Nor yw furvys a weliow dibarow: krevenn an nor, an pall ughel (ow kul, warbarth gans an grevenn, an karngylgh po "lithosfer"), an gwanngylgh po "asthenosfer", an pall isel, ha kolonnenn an nor. A-ugh an grevenn, po gweli enep an planet, yma'n ayrgylgh po "atmosfer" gonedhys dre vras a nitrojen hag oksyjen. Fay Bahá'í. An Fay Bahá'í yw kryjyans ow tyski unnsys a Dhyw hag a gryjyansow oll. An Vahá'ísi a syw preseptys Bahá'u'lláh, an profoes a fondys an kryjyans yn 1863. Ev a dhyskas bos kannasethow an brofoesi — Moyses, Kryshna, an Bouddha, Zarathushtra, Yesu, Mahomm ha'n Báb — ow tiskwedhes displegyans a hwarheans tamm ha tamm. Herwydh Bahá'ísi, Bahá'u'lláh yw an profoes an moyha diwedhes y'n linaja ma ha ev wosa ri dyskansow rag esow an bys arnowydh. Kres an Bys Bahá'í, Hefa, Ysrael. Yma nebes 6 milvil a Vahá'ísi a-dreus 247 gwlasow ha powyow y'n norvys. Chyf skryptor an Fay yw Kitáb-i-Aqdas, po "an Sanssa Lyver", mes Bahá'ísi a enor skryptors a bub fydh. Yma seyth "chi gordhyans", po tempel bahá'í, a-dreus an bys y'n eur ma. Kres menystrans an Fay Bahá'í usi yn Hefa, Ysrael. Mahomm. Mahomm (po محمد, "Muhammad", yn arabek) yw an diwettha ha moyha profoes a Islam. Genys y'n vlydhen 570 OK, moy po le, yn Mekka, Arabi, ev a gavas y gynsa hunros dhiworth an el Gabriel yn 610, herwydh hwedhel hengovek y vywnans. Gabriel a'n erghis kovhe ha dythya an gwersow a wra hedhyw an Qur'án, lyver sans a Vuslimyon. Yn 622 y eskerens a'n fesyas a-dhiworth Mekka, mes Mahomm a wrug kres gordhyans nowydh yn Medina. A-dhiworth Medina, Mahomm a unyas Arabi oll yn-dann vaner Islam. Y ferwis ev yn 632 yn Medina, Arabi. Yn Europa y'n Oesow Kres, Kristonyon a dhispresyas Mahomm avel arwoedh a 'dhiskryjyans' an Sarsyns. Yn lyenn an oes ma, yma tus pagan ow kordhya Mahomm warbarth gans Satnas avel dywow. Y'n for' ma, Mahomm yw gordhys gans an arloedh Tewdar yn "Bywnans Meryasek". Byttegyns, nyns usi Muslimyon ow kordhya Mahomm dhe wir – enorys yw ev unnweyth avel "sel an brofoesi". Arabi. Arabi yw rannvro veur ynni lies gwlaskor anserghek. Yma "Arabi" ow styrya an konna-tir arabek yn le may tallethas an pobel arabek; po an powyow oll ynna poblans arabek hedhyw. Unyans Arabek. Yma'n mappa ma ow tiskwedhes an statys eseli a'n Unyans Arabek, h.y. nessa styryans an term "Arabi". Arabi hag Islam. Yma Islam ow talleth y'n konna-tir arabek, yn le ma yma hwath an sitys pur sans Mekka ha Medina; hag a-ban yw skrifys yn arabek an Qur'án, yma Muslimyon a-dreus an bys ow studhya an yeth arabek rag aga dyskansow kryjyk. Byttegyns, le es 33% a boblans Muslim an bys yw Arabys hedhyw. Afrika Dhyhow. Africa Dhehow yw repoblek anserhek orth pedn dhehow Africa. In 2002 yth esa poblans a 43 647 658 a drygoryon i'n pow. An gwlasow kentrevek yw Lesotho, Swaziland, Moçambique, Zimbabwe, Botswana, ha Namibi. Yma nyver veur a dus "wydn" (europek aga hendeuhyon) hag Eyndogyon, mes tus Afrikek a furvy an brassa nyver a dus. Balyow an Witwatersrand (a-dro dhe Johannesburg) yw jynn chyf a erbys Afrika Deghow. Yma unnek ’eth sodhogel, y'ga mysk sowsnek, afrikanek, zoulou, xhosa, sotho ha tswana. A-dhia 1994, yma governans gorth-ahel, h.y. an Kuntelles Kenedhlek Afrikek (ANC) neb a omladho erbydn wovernans "apartheid" an dus wydn. Nelson Mandela veu kensa lewyth an repoblek wosa devedhyans gwerynieth. Ev a lewya an repoblek dres pemp bledhen yn udnyk; Thabo Mbeki a'y sywyas a-dhia 1999 bys 2008. Jacob Zuma a dhysputyas lywyans an ANC, ha wosa budhugoleth Zuma, an ANC a wovydnas Mbeki dhe asa y soodh. In mis Gwyngala 2008, Kgalema Motlanthe a veu tressa lewyth an repoblek; cothman Zuma ywa. Wosa dewysyans 2009, Zuma a veu peswara lewyth an repoblek in mis Me 2009. Islam. Islām (arabek الإسلام, "obayans (dhe Dhyw)") yw fay unndywyel ha'n nessa moyha kryjyans y'n nor. Yma kryjygyon Islam, aswonnys avel Muslimyon, ow krysi y tiskudhas Dyw (po, yn arabek, "Allāh") y volonjedh dhe Vahomm (c. 570–632 OK) ha profoesi erell, y'ga mysk Adam, Abraham, Moyses, ha Yesu. Herwydh Muslimyon, an Qur'an yw kovnotenn chyf a dhiskudhans dhe dus. Yma Islam ow tyski bos kryjyans Yedhewon ha Kristonyon furvow iselhes war gryjyans an brofoesi oll. Yma diw skorenn veur a Islam: Sunni ha Shia. Y hyllir kavoes sel a gryjyans muslimek y'n "shahādatan" ("dew dherivas"): "lā ilāhā illā-llāhu; muḥammadur-rasūlu-llāhi" — "Nyns eus dyw saw Dyw; Mahomm yw kannas Dyw." Trigordh. Trigordh o keverang yn north-est Kernow. Yth esa y oryon kottha haval dhe re ranndir Kledhbarth Kernow neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009; mes wosa dibarth keverangow Stradneth ha Lysnowyth a-dhiworth Trigordh, y finwedhys Trigordh orth dharn west an keverang ma. Avon Kammel, Bosvenegh hag Eglosheyl a esa y'n keverang. Loundres. Loundres (Sowsnek, "London") yw penn-sita Pow Sows ha'n Rywvaneth Unys. Yma moy es 7 milvil a dus ow triga yn Loundres Brassa. Fondys yn termyn an Emperoureth Romanek avel "Londinium", y teuth an sita ha bos kres an Emperoureth Predennek ha chyf jynn a arghans, gwlasegeth, an artys ha gin yn Breten Veur. Yma Sita Westminster ha Sita Loundres ow kul rann a Loundres arnowydh. Joseph Bédier. Joseph Bédier (1864-1938) o skrifyas frynkek y'n 20ves kansblydhen. A dhevedhyans bretonek o y deylu, mes yn Réunion y trigys ev mar flogh. Dyskador a lyenn frynkek eth ev ha bos. Ev a wrug dyllansow a nebes tekstow poesek frynkek koth, y'ga mysk "Tristan et Yseult" (1900), "La Chanson de Roland" (1921), ha "Fabliaux" (1893). Esel a'n Académie française o ev a 1920 bys termyn y vernans. A. S. D. Smith a gernewekhas y lyver "Tristan et Yseult". Omar Khayyám. Omar Khayyám (1048–1123; yn persek, "عمر خیام") o bardh ha kalkor genys yn Nishapur, Iran. Y hanow leun o "Ghiyath al-Din Abu'l-Fath Umar ibn Ibrahim Al-Nisaburi al-Khayyami". (Yma "al-Khayyami" ow styrya "gwrier tyldow"). Geryes da o Omar Khayyam yn bywnans y honan avel kalkor ha steronydh a wrug gwellheans dhe'n lyver-dydhyow persek. An Sodon Jalal ad-Din Malekshah Saljuqi a selyas an lyver-dydhyow dasfurvyes yn soedhogel 15 mis Meurth 1079. Mes an lyenn a skrifas Omar Khayyám yw aswonnys yn kwell hedhyw. Nebes mil gwersow a beswar linenn a skrifas ev. Treylyans Edward Fitzgerald (1809-1883) a'y "Rubáiyát" a wrug Omar Khayyám awtour a vri y'n bys ow kewsel sowsnek, rag ensompel. Yn 1990, Jowann Richards a dhyllas treylyans an "Rubáiyát" yn kernewek. KHAYYAM Omar Jowan Bolitho. John Bolitho (1930-2005) o kenedhleger kernewek a vri, genys yn Bud. Ev a omjunnyas y'n Morlu Ryal hag ganso 16 bloedh; y'n Morlu y pesya deg blydhen. Wosa henna, Bolitho a gana menowgh der an bellwolok. Yth eth ev ha bos bardh an Orsedh yn 1981 wosa dyski an taves Kernewek. Bardh Meur o va a-dhia 2000 bys yn 2003. Hwath pella, avel konseler Mebyon Kernow y servya ev yn Konsel Ranndir Kernow Kledh a-barth Bud-Strasnedh hag yn konsel an dre na bys termyn y vernans. o y hanow bardhek. Y ferwis ev an 5 a vis Kevardhu 2005 gans kanker an kolodhyon. E.G. Retallack Hooper. E.G. Retallack Hooper o den a boes y'n dasserghyans kernewek wosa Nessa Bresel an Norvys. An yeth kernewek ev a dhiskas yn y ji yn Kammbronn. Yn mysk y hwelyow lyennek, yma pennskrifyansow a "Lyver Hymnys ha Salmow" (1962) ha "Gwryans an Bys" (1985). Y tyllas ev "Kemysk Kernewek" yn 1964 ynwedh. o y hanow bardhek. Retallack Hooper, E.G. Radulphus Ton. Radulphus Ton (a vywa a-dro dhe 1504) yw hanow possybyl war awtour "Beunans Meriasek". Y hyllir redya an hanow yn mammskrif avel "Dominus Hadton", "Dominus Nadton", po "Dominus Rad. Ton" (hemm yw an styryans a yw gwell gans Ken George). Managh katholik o ev, dell hevel, yn Kollji Glasneth ogas hag Aberfal, mes Ray Edwards a brofyas y vos dhe wir triger a Gammbronn wostalleth. Ton a junyas niver a hwedhlow rag furvya "Beunans Meriasek" – hwedhel Sen Sylvester, hwedhel Massen Wlesik, hag erell – hag henna heb sleyneth lyennek, devri. Mes yma'n hwedhlow ma ow tiskwedhes omdalghow Kernowyon an oes na yn kever lies testenn: istori romanek, Yedhewon ha Muslimyon, renkasow. Nyns yw usadow an gis lytherennans a eus dhodho, a-ban yw gwell ganso dhiskwedhes hys bogalennow der gesunyans a lytherenn holyes gans "y" — rag ensompel, "tayl", "breys", "ponfoys" yn le "tal", "brys", ha "poenvoes" (yn lytherennans KK arnowydh). Rag henna y tisputyas George bos "Beunans Meriasek" an fondyans rag Kernewek Kemmyn. Æðelstán a Bow Sows. Bedh Æðelstán yn Malmesbury, Pow Sows. Æðelstán (po "Athelstan" yn sowsnek arnowydh; tu hag 895 bys 939) o myghtern Pow Sows oll a-dhia 924 bys termyn y vernans. Ev o genys yn Wessex, Edward Hen y das ha Egwina y vamm. (Egwina o bugeles voghosek wostalleth.) Lies budhogoleth o gans y luyow erbynn Ankredoryon Mor, Kembroyon, ha Kernowyon. Orth Kas Brunanburh o y vudhogoleth vrassa: ena yn 937 y fethas ev an kesunyans hembrenkyes gans Kostennin II, myghtern Alban. Dowr Tamer a wrug ev an or yntra Kernow ha Dewnens, wosa ladhva lies Brython yn Dewnens. Unn mab-meythrin dhodho o Håkon Dha, hag eth ha bos myghtern Norgagh. Y kwitha lys Æðelstán yn kestav gans an gwlaskordhow erell yn Ewrop: y hanter-hwerydh a dhemmedhas eseli teyluyow ryal, ha godrigoryon estren a'n hwila – y'ga mysk Egill Skallagrímsson, testunn a "Egils Saga" yn Islendek. Den kryjyk o Æðelstán hag a ros yn hel dhe'n eglos yn Wessex. Y tewisas ev ynkleudhyas orth Malmesbury, y vohya faverys abatti, yn Gloucester. Nyns esa fleghes ganso, ha'y vroder Eadmund a'n holyas avel maghtern. War-tu hag yn 2000, an band rokk Skwardya a skrifas Athelstan, kan Gernewek yn kever an "glanheans ethnek" wrug gans Æðelstán erbynn dus Vrythonek a Dhewnens ha tylleryow erell. Kevrenn yn-mes. Aedhelstan Aedhelstan Parti Lavur. An Parti Lavur (Sowsnek: "Labour Party") yw parti politek kres-kledh y'n Rywvaneth Unys. Gordon Brown yw lewydh an parti a-dhia 2007. Kesunyansow lavur a furvyas an parti yn 1900. A-dhia an dewisyans yn 2010, Lavur yw an nessa parti y'n Senedh. Yn Kernow an Parti Livrel-Werinel yw an enebieth kreffa orth an Withadoryon. Yn Kledhbarth Wordhon, an SDLP yw keffrysyas Lavur. Lavur y honan na wra kontestya dewisyansow yn Kledhbarth Wordhon. Loveday Jenkin. Loveday Jenkin yw politegores Mebyon Kernow ha kernewegores. Konseler Ranndir Kerrier yw hi a-dhia 1995. Kaderyores Kowethas an Yeth Kernewek yw hi ynwedh, a-dhia 2002. Y hwaynyas hi soedh yn governans Konsel Ranndir Kerrier rag nowydhans gwerinel Mis Kevardhu 2004: hemm yw an kynsa prys mayth yw esel a barti MK yn soedh governans. Mis Me 2005, wosa hy frofyans, Konsel Kerrier a votyas rag diwyethogeth yn arwoedh an Konsel ha nebes arwoedhyow fordh. Aljeri. Aljeri yw stat yn Kledhbarth Afrika. Stat esel an Kesunyans Arabek yw hi. Arabek yw an yeth soedhogel, mes Tamazight yw yeth kenedhlek ynwedh. Petrek. Sen Petrok (aswonnys avel "Pedrog" yn Kembrek, "Pereg" yn Bretonek ha "Perreux" yn Frynkek (c.468–564 OK) yw sans kristyon a'n 6ves kansblydhen. Awos dineythyans yn Kembra, dhe Vrythonyon a Dhewnans, Kernow, ha Gwlas an Hav y fenystras ev kyns oll. Tasek Dewnans yw ev, ha baner nowydh Dewnans yw aswonnys avel "baner Sen Petrok". Y dhydh goel ev yw an 4a a vis Metheven. Yma lymnoryon orth y dhiskwedhes warbarth gans karow, herwydh usadow. Tas Petrok herwydh henhwedhlow kembrek o Glywys Kernow penntern Glywysing. Y studhyas Petrok yn Wordhon, yn le mayth o ev dyskador a Caomhghín Sans. Wosa henna, yn Kernow y tallathas ev y venystrans orth managhtiow Lannwedhenek ha Bosvenegh. Yn Lannwedhenek yth esa ev ow kortos dres prys hir, hag yma hanow sowsnek an dre ("Padstow") ow mos dhiworth y hanow ev ("Padrock-stowe"). Yn haval, yma y hanow war Petrockstow, Newton St Petroc, ha nebes trevow erell yn Dewnans. Tasek Timberscome yn Gwlas yn Hav yw Petrok ynwedh. Wosa deg blydhen warn ugens, yth eth ev dhe Rom ow passya dre Vreten Vyghan. Dydh. Dydh yw unnsys prys ow turya 86,400 a eylennow, po 24 eur. Yma seyth dydh ow kul seythun. 2005. 2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008 2005 OK yw bledhen gemmyn y'n dedhyans gregorek, ow talleth de Sadorn. Hemm yw "Bledhen a'n Bes-ma rag Fisegieth". Grew. Grew, po Greka ("Ελληνικά" /ɛˌliniˈka/ y'n yeth hy honan), yw yeth eyndo-europek kewsys yn Europa (Pow Grek, Kyproes ha deghowbarth Albani) ha tramor (gans Grekys yn Ostrali, an Statys Unys, Pow Frynk ha gwlasow erell) gans nebes pymthek milvil a dus. Y'n lytherennek rew yth yw Grew skrifys. Yma tus ow kewsel Grew y'n konna-tir balkanek a-dhia an sekond milvlydhen kyns OK. Yma dhe Rew gerva a 600 000 ger, onan a'n vrassa y'n norvys. An taves grew yw huni Homer, lyenn Grekys an Oes Klasek, an Emperoureth gonedhys gans Aleksander ha'y hembrenkysi, ha'n Testament Nowydh. Hedhyw, yeth soedhogel yw Grew yn Pow Grek, Kyproes, ha'n Unyans Europek. Oesow Kres. Yma'n Oesow Kres ow furvya an spys kres y'n kevrennans hengovek a istori Europa yn tri oes: Hwarheans klasek, an Oesow Kres, ha Hwarheans arnowydh. Yn Howlsedhes Europa, yma'n Oesow Kres ow turya, herwydh usadow, a-dhia finwedh an Emperoureth Romanek yn Howlsedhes (4a kansblydhen) bys derow an 16ves kansblydhen, termyn an Dasfurvyans, vyajyow hwithrans, pryntya, ha dasserghyans denedhyeth. Lysnowyth. Lysnowyth o keverang yn north-est Kernow, a-barth an ranndir arnowyttha Kernow Kledh (dileys lemmyn). Wostalleth, rann a geverang Trigordh o hi. Yth esa Dintagell, Ryskammel, Alternonn ha Lannwarburgh y'n geverang. Alternonn. Alternonn (sowsnek: "Altarnun") yw tre vyghan teg yn Howldrevel Kernow, Breten Vyghan, yn mysk Goen Brenn. An wig a gavas hy hanow a Nonn, mamm Dewi Sans. Alternonn usi desedhys yn Kernow Gledh yntra Bosvenegh ha Lannstefan. Darnow a eglos Sen Nonn a veu drehevys yn termyn an Normanyon, hag yma kroes keltek pur hen ha puth sans Sen Nonn yn kyrghynn an eglos. A-dro dhe Alternonn usi plyw a'n keth hanow, hag ynni an gwigow a "Fivelanes" ha "Treween". 976 a dus a driga y'n blyw yn eur niveryans 2001. Kostentin I a Rom. Kostentin Veur (yn latin, "Flauius Ualerius Constantinus"; 272-337) o rewlyer Romanek a-dhia 306 OK. Y dhyneydhyans o yn Serbi arnowydh; Helen o y vamm. Yn 306, y kwarnyas y luyow yn Evrek, Breten Veur, y vos Emperour. Yn 313 ev a removyas an laghys erbynn Kristonyon der Warnyans Milan. Kynsa Konsel Nicaea ev a elwis yn 325, ha gans henna y tallathas an gis romanek rag promovya Kristoneth. Yn 330, ev a wrug "Byzantion" po Sita Kostentin ("İstanbul" arnoywdh) pennsita an emperoureth. Y'n bys brythonek, Kostentin o geryes da awos tybyans bos Helen a Vreten Veur. Jeffri a Venow a lesas an tybyans bos Kostentin myghtern predennek. Yma hwedhel yn kever Kostentin ha'n den supposys dh'y sawya a'n kleves meur, Pab Sylvester I, yn "Beunans Meriasek". Pader. An Pader, po Pader agan Arloedh, yw pysadow kristyon res gans Yesu Krist y honan dh'y dhyskyblon, herwydh an Bibel (Matt. 6:9-13 ha Luk 11:2-4). Hemm yw, dell hevel, an pysadow aswonnys yn kwell yn Kristoneth oll. Vershyon a'n Pader yn Kernewek. Yma genen ni hwath a'n Pader yn kernewek hengovek. Pow Ereder. Pow Ereder o kevrang yn deghow ha kres Kernow ow synsi ynno an darnow deghow a ranndiryow Karrek ha Rostorrmoel neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009. Pedera. Pedera o onen a'n naw keverang orth vorrep a-gledh Kernow, ow synsi ynno an darnow kledh a ranndiryow Rostorrmoel ha Karrek neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009. 1995. 1992 - 1993 - 1994 - 1995 - 1996 - 1997 - 1998 1995 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1994. 1991 - 1992 - 1993 - 1994 - 1995 - 1996 - 1997 1994 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. Omguntellyans Selreth rag Kernow. Omguntellyans Selreth rag Kernow yw bagas gwlasek yn Kernow, Breten Veur owth oberi rag Senedh Kernow. An omsav a dhallathas yn mis Gortheren 2000 yn Truru hag ynno eseli an Parti Livrel Werinel, Parti Lavur, an Withadoryon, Mebyon Kernow, Unnveredh Kernow, hag anserghogyon. An konseler anserghek Bert Biscoe yw kaderyor an Omguntellyans. Yn 2000, Omguntellyans Selreth a guntellas hanowskrifow 50 546 a dus (ha 41 650 anedha yn Kernow) ow tisklerya aga bones rag Senedh Kernow. Yn 2001, negesydhyon an Omguntellyans (Andrew George, Bert Biscoe, Richard Ford, Dick Cole, David Fieldsend hag Andrew Climo Thompson) a ros an rol a hanowskrifow dhe'n Pennmenyster. Bledhen gemmyn. Y'n dydhyans gregorek ha yuliek, blydhen gemmyn yw blydhen hag ynni 365 dydh. Blydhen lamm yw an sort arall a vlydhen, hag ynni 366. Bledhen lamm. Y'n dydhyans gregorek, blydhen lamm yw blydhen ynni 366 dydh. Blydhen gemmyn yw an sort arall a vlydhen. Yma dydh blydhen lamm war 29a a vis Hwevrer pub peswara blydhen, saw blydhynyow orth dhiwedh an gansblydhen. Ryslegh. Ryslegh o keverang yn soth-est Kernow, Breten Veur, ow synsi ynno rann howldrevel a ranndir Karadon, neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009, ryb Dowr Tamer. Wostalleth, Ryslegh ha keverang Fowy a wre rann a geverang "Wivelshire". Yn-mysk an trevow yn Ryslegh, yma Essa, Lannales, Penntorr, Kelliwik, Lannstefan, Rysteusi, ha Trevanta. Fowy (keverang). Fowy o keverang yn soth-est Kernow, Breten Veur, ow synsi ynno rann howlsedhes a ranndir Karadon neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009 war armor an Mor Bretadnek. Wostalleth, Fowy ha Ryslegh a wre rann a gevrang "Wivelshire". Yn-mysk an trevow yn Fowy, yma Lyskerrys, an tre Fowy (Langordhow), Logh, Sen Iv, Sen Kler, ha Lanndreth-Porth. Jowann Richards. John Willis Richards (14ves a vis Metheven 1926 – 28ns a vis Genver 2005), po Jowann Richards dell yth aswonnys pup-prys yn kernewek, o onan a'n awtours yeth kernewek an moyha askorradow yn termyn an Dasserghyans Kernewek. Ev o ynjinor, genys yn Dorset, Pow Sows. Yn 1986 yth eth ev ha bos bardh an Orsedh, y hanow bardhek, dre apposyans wosa seweni yn steus Kernewek Dre Lyther. Y tyllis ev vershyon war "Yowann, Chi an Hordh" yn lytherennans Kernewek Kemmyn yn 1987, ha treylyans "Peder Skorenn an Mabinogion" yn 1989. Y kwaynyas Richards pymp piwas yn 1985-1989 ha 1993 der gesstrivansow lyennek y'n tavosow Kernewek ha Kembrek. Yn 1990 y kernewekhas ev an "Rubaiyat" gans Omar Khayyam. Y ferwis Jowann Richards awos shorr kolonn yn 2005. Yn Hampshire yth esa ev ow triga. Kryjyans. Yma dew vagas chyf a gryjyans y'n bys ma, h.y. kryjyansow Abrahamek ha kryjyansow dharmek. Dustunyoryon Yehovah. Dustunyoryon Yehovah yw bagas kryjyk kristyon. Istori. An istori arnowydh a Dhustunyoryon Yehovah a dhallathas y'n 19ves kansblydhen yn Philadelphia, Statys Unys. Charles Taze Russel gans kowetha a wrug studhya an Bibel drefenn ny allas krysi yn “ifarn”. Nyns esa hanow an bagas ma, ytho, tus a wrug leverel yn aga hever avel "Russelites" po an "Studhyoryon an Bibel". Mes yn 1931, yn kuntellyans, i a dhewisas an hanow nowydh "Dustunyoryon Yehovah". Yth esa an hanow ma y'n Bibel, yn lyver Ysay 43:10. Yehovah. Yehovah yw hanow Dyw y'n kryjyans Yedhowek hag yn Kristoneth. Y hwrer devnydh a'n hanow ma 7000 weyth y'n Bibel. Y'n yeth Ebrow, Yehovah yw skrifys יהוה po YHVH, heb bogalennow. Yn termyn Yesu, difennys o prononsya an hanow sans; pegh o hemma. Ytho, hedhyw na yllir godhvos an leveryans koth. An furv "Yehovah" a dhos diworth Latin Iehovah, ha hemma diworth an ger Ebrow YHVH gans bogalennow an ger "Elohah" (Dyw). Skolerow arnowydh re brofyas furv nowydh an hanow: "Yahveh" po "Yahweh", mes nyns o hengovek yn Kernewek an furv ma. Bibel. An Bibel yw kuntell lyvrow ha lytherow sans rag Yedhewon ha Kristonyon. Yma diw rann: An "Testament Koth" ha'n "Testament Nowydh". An Yedhewon a dhegemmer an Testament Koth (henwys ynwedh an Bibel Ebrow, po an Tanagh) avel skryptour sans. An Gristonyon a wra degemmeres an dhiw rann avel skryptours, mes an Eglos Katholik Romanek a wra keworra 6 lyvrow dhe'n kynsa chenon (66 lyvrow) Domhwelans Frynkek. An Domhwelans Frynkek o an domhwelans meur hwarvedhys yn Pow Frynk yn 1789. An Domhwelysi a wrug governans Frynk yn repoblek yn 1792. Mes Napoleon I a avas nerth yn 1799 hag a dheuth ha bos emperour yn 1801. Yn Breten Vyghan ha'n Vendée, yth esa an "Chouanted" owth omladh rag an Gurun erbynn an Repoblek. Santiago de Compostela. Santiago de Compostela yw pennsita Galisi yn Spayn. Poblans an sita yn 2002 o 93 000 a drigoryon. Yma hanow an sita ow styrya "Sen Jago (po Jamys) a Gompostela" y'n yethow Galijek ha Spaynek. Rosa Luxemburg. Clara Zetkin ha Rosa Luxemburg. Rosa Luxemburg (Polonek: "Róża Luksemburg"; 5ves a vis Meurth 1870 po 1871 – 15ves a vis Genver 1919) o gwlasegoryes almaynek sosialistek. Yedhow a Boloni o hi wostalleth. Yth hembrenkyas hi an movyans almaynek rag domhwelans marksydh (an "Spartakusbund") a eth ha bos Parti Kemmynegorek Almayn. Hi ha lies kans a dus erell o ledhys yn mysk omsav kemmynegorek yn Berlin yn 1919. Luxemburg Rosa Lushaborg. Luksembourg (lushaborgek: "Lëtzebuerg"; almaynek: "Luxemburg"; frynkek: "Luxembourg") yw dugeth anserghek byghan yn Howlsedhes Europa. Stat esel an Unyans Europek ha'n Kenedhlow Unys yw ev. Almayn, Pow Frynk, ha Pow Belg yw kentrevogyon an dugeth. Poblans an pow yw nebes 514,862 a dus (niver ogas ha trigoryon Kernow). Pennsita Luksembourg yw sita gans an keth hanow, dhedhi boblans a 103,641 a dus yn 2013. Yma teyr yeth soedhogel kewsys yn Luksembourg. Almaynek yw an chyf yeth a adhyskans ha'n nowodhow. Adhyskans ughella, an Senedh, ha'n lysow lagha a wra devnydh a Frynkek, dre vras. Ha'n yeth Luksembourgek yw an tavas kemmyn yn mysk kowetha hag y'n deylu. Dur, arghansereth, ha kymygieth yw poesekka diwysyansow an pow sewen ma. Yma myns meur a weythoryon bortyngalek, spaynek, h.e. ow triga y'n Dhugeth. Rag an sosialydh geryes da, gwelewgh "Rosa Luxemburg". Aberfal ha Cambron. Aberfal ha Cambron a-jy dhe Gernow. Aberfal ha Cambron (Sowsnek: "Falmouth and Camborne") yw onen a bemp dyberthas gwlasek in Kernow rag Seneth an Ruwvaneth Unys. Yma'n sedh ow synsy eta an radn a Gernow gans an vrassa nyver a drigoryon trevow, rag ensompel Cambron-Rysrudh, Aberfal-Penryn, hag erell. Th'era leun a dus balyow i'n tyller ma kens dywedh whelyow sten yn Kernow, hag ytho th'era lies scodhyer Lavur. Bytegens, an partiow LivWer ha Tory era crev y'n kyrhyn ynwedh. An bastel-vro veu creatyes in 1950. Frank Hayman ha John Dunwoody a wythas an sedh bys yn 1950 a-barth Party Lavur. Mes in 1970, David Mudd a gemeras an sedh a-barth an Wythadoryon. Mudd ha Sebastian Coe a venja gwytha hy i'n coloven Tory bys 1997. I'n vledhen na, Candy Atherton veu dewysys avell Esel an Senedh a-barth Party Lavur. In dewysyans 2005, Aberfal ha Cambron era sedh dhe les a-dreus Breten Veur awos gwander politek Atherton ha ger drog erbydn Lavur woja Bresel Irak. Th'era Julia Goldsworthy (LivWer) hag Ashley Crossley (Gwythador) ow kesstryvya i'n sedh, warbarth gans ombrofyoryon Livrel, UKIP, Mebyon Kernow, Veritas hag anserhek. Th'era disputyans erbydn Ashley Crossley a-jy dhe Barty Gwythadorek awos y vos kethreythek. Julia Goldsworthy a waynyas an sedh gans 16,747 raglev erbydn 14 861 rag Atherton, 12 644 rag Crossley, ha 3 673 rag an ombrofyoryon erel oll. Desedhek Oryon a-barth Pow Sows re rug ervyra pastel-vro Cambron ha Resrudh dhe gemeres le Aberfal ha Cambron dre vrâs i'n nessa dewysyans. Aberfal a wra junya udn sedh nowyth, Trùrù hag Aberfal. Almayn. Almayn (Almaynek: "Deutschland") yw repoblek kesunys yn Howlsedhes Europa. Yma dhodho amal gans Denmark y'n kledh, gans Pow Chek ha Poloni y'n howldrevel, an Swistir hag Awstri y'n deghow, ha Pow Frynk, Luksembourg, Pow Belg ha'n Iseldiryow y'n howlsedhes. Berlin yw an bennsita. Aswonnys avel tavosow ranndiryel yw Danek, Sorbek, Romek ha Frisek. An Unyans Europek re aswonnis Is-Almaynek ("Plattdeutsch") ynwedh. Tornyaseth yn Kernow. Tornyaseth yw jynn posek in erbys Kernow arnoweth. Yma milyow a havysy ow codryga Kernow, hag yn arbednek hy morrebow, rag omlowenhe i'n tobma hin in Breten Veur oll. Serhek war dornyaseth yw leun a drevow in Kernow, r.e. Lanwedhenek, Logh, Tewyn Plestra, Falmeth, hag erel. War-lergh Bord Tornyaseth Kernow, 4.6 milvil dornyas a wrug ostya in Kernow in 2006. An tornyas men a wrug spendya 5.5 nos i'n Dugeth ha pea £46 pùb nos. Yma aga ostyans ow provia whel rag 38,000 a dus. Yma moy ages cans mil tornyas ow qweles an Enesek Syllan pùb bledhen, kynth eus scantlowr dyw vil treger i'n enesow. Yma lies tornyas ow medna prena treven in Kernow rag gallos dewheles pùb bledhen dhe'n keth teller. Yma'n desir rag treven Kernow ow cressya prisyow treven rag pùbhuny. Yma nebes Kernowyon ow crejy na dal kevrohow havysy oy dhe'n gemmynieth leel, hag y ow tesa wàr an treth, gasa atal ena, ha dewheles dhe Bow Sows. Herwyth an breusow ma, tornysy a via danjer dhe wonisogeth Kernow. Erbydn henna (yn-medh dadhelwer tornyaseth yn Kernow), yma tornysy ow ry bêwder erbysek dhe'n Dugeth wosa degeans dewysyansow sten ha kober; gwell yw dhe Gernow kemeres prow dhyworta, ages gortos avell kyns lownyow balyow yn Rosow Kembra po Conteth Evrek, rag ensompel. Ha gonysogeth Kernow hy honen yw dhe les a nyver veur a dornysy. In 2006, UNESCO a wrug aswon tiryow whel balyow in Kernow ha Densher west avell deller eretons an bës. Rannvro Soth West. Rannvro Soth West yw onan a rannvroyow Pow Sows, mes yma ev ow synsi ynno Kernow, Syllan, ha (rag dewisyansow UE) Gibraltar ynwedh. Yth yw an rannvro hevel dhe gyns tiredh Rywvaneth Wessex (mes Hampshire yw a-ves an rannvro ma). Yma Soedhvaow an Governans Soth West yn Bristol hag Aberplymm. Studh Kernow a-ji dhe'n Soth West a dhisples an Gernowyon, dre vras. Yma Omguntellyans Selreth rag Kernow, Mebyon Kernow, Unnveredh Kernow, ha lies esel an Parti LivWer ow tervynn digresennans Kernow "a-mes" an Soth West. Aga fetyshyon rag Senedh Kernow re waynyas moy ages 50 000 hanow skrifys. Charlys, Pryns Kembra. Charlys, Pryns Kembra ha Dug Kernow. Y Ughelder Ryal Charlys Mountbatten-Windsor (14ves a vis Du 1948– ) yw Pryns Kembra, Dug Kernow (hag erell), hag er dhe gurun an Rywvaneth Unys ha moy ages dewdhek Gwlaskor Les an Gemmyn arall (r.e. Kanada, Ostrali, ha Papoua Gyni Nowydh). Y vamm yw Elizabeth II, ha'y das yw Philip, Dug Dinedin. Y havas an Pryns y adhyskans orth Pennskol Kargront warbarth gans yn Ostrali hag Aberystoeth, Kembra. Elians Charlys avel Pryns Kembra orth Kastell Karnarvon, Kembra Gogledh, o solempnyta afinys. A-dhia 1981 bys 1996, yth o ev demmedhys dhe Diana, Prynses Kembra; Pryns Wella ha Pryns Harry yw aga mebyon. Yn 2005, y tasdemmedhys Charlys gans Camilla Parker Bowles, y gowethes nans o lies blydhen. Kernûak Nouedzha. Kernuack Nowedga, po Curnoack Nowedga, ew idden version screefez wor an tavaz Kernuack. Ma an letherednanz ma a profya gweel defneth a dhewetha manner an tavaz bew, hebm ew en 17ves ha 18ves cansblethenio. Richard Gendall ew kenja ledyer a'n scoal letherednans ma. Teer ha Tavaz ew an bagaz chief a promovya Curnoack Nowedga. Ma Cussel an Tavas Kernuack a rewlya savon an radden-tavaz. Ma an try letherednanz orol usya gerrio ha whathe leverianjo a Gernuack Dewethaz (en arbednick 'UCR-West'), bez pidnfenten a letherednanz Kernuack Nowedga ew screffanjo an teylu Boson ha'ga huthmans (Tonkin, Gwavas, h.e.). Richard Gendall. Richard Gendall yw hembrenkyas chyf an movyans rag Kernewek Diwedhes a-dhia 1986. Gendall re kesoberis gans Robert Morton Nance, hag a skrifas "Kernewek Bew" – lyver gramasek a vri yn Kernewek Unys. Ev yw awtour a niver a skrifow yn kever an yeth Kernewek, ha gul kanow y'n taves warbarth gans Brenda Wootton. Yma ev ow hwithra orth an Fondyans rag Studhyansow Kernewek, Pennskol Karesk. yw y hanow bardhek. Rol a'y Skrifennow. Nyns yw an rol ma hwath kowal. Mahunyes. Mahunyes (sowsnek: "Menheniot") yw gwig ogas ha Lyskerrys yn Kevrang Est (ranndir Karadon), Kernow, Breten Veur. Yma gorsav war an hyns-horn yntra Paddington ha Pennsans y'n dre. Poblans an plyw yn 1998 o 1,665 a drigoryon, herwydh. Cussel an Tavas Kernuack. Cussel an Tavas Kernuack ew an consel yethoniek o'promovya Curnoack Nowedga. Ma ev o'tyllo gramasegow, gerlyvrow, ha lyver-termyn ("An Garrack"). Teer ha Tavas ew coweth ev rag eseleth efan. Grond an radnyeth ew scrifednow a-dhia 1558 bes 1776; ma'n savon o'tisqwedhes studh an tavas war-tu ha 1667. Ma pemp esel e'n Consel. Ma arhans an Consel o'tos dhort an esely aga honan, rohow a-vodh, ha gront a fondyans yeth Consel Kernow. Richard Gendall a fondyas an Consel e'n bledhenyow 1980, ha ma ev o'servya edno whath. Ma burow an Consel en Mahunyes, Pednwydh West. Konsel Kernow. Konsel Kernow yw an awtorita udnik rag Kernow. Yma 123 esel an konsel owth esedha en Lys Kernow en Truru. Kens mis Ebrel 2009, yth esa hwegh ranndir dhe Gernow: Penwyth, Keryer, Karrek, Rostormol, Karn ha'n Tiredh Uhel. War 1a mis Ebrel, an hwegh ranndir a veu dileys ha'n awtorita udnik a wrug dalleth. Woja dowisyans leel en 2009, nyns esa parti udnik ow rowlya an konsel. Kabynet an konsel yw gwres a gesgovernans a withadoregyon hag anserhegyon. Dewisyans Senedh an RU, 2005. Yth esa dewisyansow rag Senedh an Ruwvaneth Unys an 5 Me 2005. An studh yn Kernow. Yma pymp pastell-vro yn Kernow. ("Gwelewgh" Gwlasegeth Kernow.) Parti Gwithadorek. Arwoedh nowydh an Parti Gwithadorek. An Parti Gwithadorek, po an Parti Tori avel y's gelwir yn fenowgh, yw onan a'n tri chyj parti politek y'n Rywvaneth Unys. An moyha parti orth askell dhegow yn Breten Veur yw ev. Yma Eseli Eurosenedh an parti owth esedha yn mysk bagas Gwithadoryon ha Dasfurvyon Europek. An ledyer a-lemmyn yw David Cameron, a lywy an Enebieth Soedhogel. Yth yns i an brassa parti y'n Senedh a-dhia an dewisyans yn 2010. 1497. 1494 1495 1496 - 1497 - 1498 1499 1500 1497 o blydhen y'n dydhyans julyanek. Afrika. Afrika yw brastir, an nessa brassa y'n norvys yn mater poblans ha myns, wosa Eurasi. Yma hy henep a 30,244,050 km2 ow synsi 20.3% a enep tir oll an Nor, ha gans 800 milvil a drigoryon dhenel yn 54 pow anserghek, yma Afrika ow synsi 1/7 a boblans an bys ma. Powyow Afrikan. Afrika yw diberthys, dell vydh usys, yn Afrika North (dhe gledh an Difeythtir Sahara) hag Afrika Is-saharan. Homma yw diberthys arta yn Afrika West, Afrika Gres, Afrika Est, hag Afrika Soth. 1904. 1901 1902 1903 - 1904 - 1905 1906 1907 1904 o blydhen lamm y'n dydhyans gregorek ow talleth dy' Gwener. Dzhûan Tshei an Hɐr. Dzhûan Tshei an Hɐr, po Jooan Chei a Horr ("Jowann Chi an Hordh" yn Kernewek Kemmyn, "Jowan Chy an Horth" yn Kernewek Unys) yw hwedhel berr an werin yn Kernewek diwedhes. Nicholas Boson hag Edward Lhuyd a skrifas vershyons war an hwedhel ma. Yma tekst Edward Lhuyd yn "Archaeologia Britannica" (1707). William Pryce a dhyllas an tekst hwath yn "Archaeologia Cornu-Britannica" (1790) yn-dann y hanow y honan. Yn termyn an Dasserghyans, John Page a dhyllas dielvennans gramasek a'n hwedhel ("Jowan Chy an Horth Examined", 1982). Jowann Richards a skrifas dyllans nowydh a'n hwedhel ma gans tekst an vammskrif ha 'treylyans' yn lytherennans Kernewek Kemmyn ("Yowann Chi an Hordh", 1987). Jowann a as y ji ha'y wreg rag hwilas hwel dhe wul. Ev a drov mester a ri dhodho tri 'foynt a skians' yn le gobrow. Wosa servya an mester ma dres teyr blydhen, Jowann a dehwel dh'y ji. Gans sywya an poyntow a skians, Jowann a sawy y gowetha (omsettys gans ladron). Yn tre dhe-rag, Jowann a drov bos gobrow y hwel yn y boket – y vester re'ga ros dhodho yn hwir. Hag yth esa y wreg gans flogh pan asas ev, heb godhvos an pyth; ytho, yma baban nowydh dhodho. Graham Sandercock. Graham Sandercock yw dyskador, kenedhloger Kernewek, ha skrifer y'n taves Kernewek. Ev yw penn asrann doronieth yn Skol Nessa Devonport rag Mebyon. Sandercock yw person a boes yn Dasserghyans Kernewek y'n eur ma. Ev yw awtour a skrifennow pals y'n taves Kernewek, y'ga mysk lyvrow gramasek (r.e. "Holyewgh an Lergh" 1999 ha "Kernewek Mar Plek" 1998, warbarth gans Crysten Fudge), treylyans a dhew lyver an Bibel ("Eksodus" 2000, An Lyther dhe'n Ebrowyon" 1999), hwedhlow berr (r.e. "An Wedhwes" 1994), ha dyllansow a dekstow hengovek ("Passio Christi", "Resurrexio Domini", ha "Silvester ha'n Dhragon" dhiworth "Vywnans Meryasek": y'n skrifennow ma, Sandercock a dreylys yn Kernewek Kemmyn an vershyons gwrys yn Kernewek Unys gans Mordon). Ev a bennskrif "An Gannas", ha kyns kaderyor Kesva an Taves Kernewek ha Kowethas an Yeth Kernewek yw ev hwath pella. Sandercock re wrug niver a ganow yn Kernewek, hag a dhyllas diw blasenn arghansek (sidi), "Poll Pri" hag "Yn Gwynn ha Du". Yth esa Sandercock owth ombrofya esedh Senedh Kernow Soth-Est yn dewisyans 2005 rag Mebyon Kernow. Sandercock a waynyas 1.4 % a'n raglevow ow kelli an esedh dhe Golin Breed. Loor. An Loor yw an loor unnik ow kul resegva a-dro an Nor. Arwodh steroniethek an Loor yw krommenn (Unicode: ☾). Pellder kresek ynter an Loor ha'n Nor yw 384,403 km. Ynter 1969 ha 1972, towlenn Apollo a dhannvonas dewdhek den rag tira war an Loor; an kynsa tus o Neil Armstrong and Buzz Aldrin. An Mare Imbrium ha poll Copernicus. Myns enep an Loor yw 37 930 000 km2, po 7.4% a enep an bys ma. Yma hanow Latin war an Loor, "luna", ow ri hanow Kernewek rag dy' Lun. Y'n gonisogeth romanek, dywes an loor yw Luna po Diana. Dy' Lun. Dy' Lun (po de' Lun) yw dydh an seythun yntra dy' Sul ha dy' Meurth. Y talleth y hanow a "luna", an ger Latin rag an Loer. Dy' Lun yw kynsa dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma. Rag ensampel, yn Europa hag Amerika Latin, yma'n seythun ow talleth dy' Lun, hag yn China hanow an dydh ma yw "Dydh Onan" hogen ("Xingqi Yi"). Yma savon keswlasek ISO 8601 ow styrya dy' Lun avel kynsa dydh an seythun. Yn tylleryow erel, dy' Lun yw an nessa dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Hanow an dydh yw "nessa dydh" yn Arabek, Grew, ha Portyngalek. Byttegyns, dy' Lun yw hwath an kynsa dydh a seythun lavur yn gwlasow a'n par ma. UKIP. UKIP, po United Kingdom Independence Party ("Parti Ansergheth an Rywvaneth Unys"), yw parti politek a-dheghow ow hwilas kildenna an Rywvaneth Unys diworth an Unyans Europek. Arwoedh an parti yw £ (arwoedh an peuns sterling). Unn kyns Gwithador, Roger Knapman EES, a lywy an parti; yma ev ow triga yn Dewnans. Veritas yw parti nowydh furvys gans Robert Kilroy-Silk ha nebes kyns eseli erell a UKIP. Edmund Bonner. Edmund Bonner (?1500 – 5ves Gwynngala 1569) o Epskop Loundres yn-dann Henry VIII ha'n Vyghternes Maria. Wostalleth, yth esa ev ow promovya an gorughelder ryal dres an Eglos, ha negysydh Henry VIII o ev yn Rom. Mes nyns o da ganso an dasfurvyansow gwrys yn termyn Dug Gwlas an Hav. Lyver Pysadow Kemmyn ev a enebas, hag y tehwelas ev orth an Eglos Katholik Romanek. Prisner o Bonner dres reyn Edward I. Yn-dann Varia, y servya ev avel Epskop Loundres ynwedh, ha persekutya Protestans avel 'kammgryjygyon' mar vilus hag ev dhe waynya an titel "Bloody Bonner" ("Bonner Goesek"). Yn 1555, y skrifas ev dewdhek pregoth gelwys "Homelies sette forth by Eddmune Byshop of London... to be read within his diocese of London of all Parsons, vycars and curates, unto their parishioners upon Sondayes and holy days". Nebes blydhen wosa henna, John Tregear a'ga hernewekhas: ottomma an Pregothow Treger ("gwelewgh an") a yw mar boesek yn Dasserghyans Kernewek (yn arbennik rag Kernewek Unys Amendys ha Kernewek Dewedhes). Elizabeth yw devedhys myghternes yn 1558, hag yn 1560 y tehwelas Bonner dhe brison rag mentenya an Oferenn yn y benneglos. Naw blydhen wosa henna y ferwis ev, hwath prisner. Dowr Fala. Dowr Fala yw dowr ow tinewi der Gernow ha drehedhes an Chanel orth Aberfal. Truru yw ogas ha fennfenten an Fal: rag hemma y hyll Truru servya avel porth. Y'n kyrghynn usi kastelli Penndhinas ha Lannvowsedh, ha Lowarth Trelesik. Yma'n Fal ow tiberth konna-tir Ros (warnedhi Lannsiek, r.e.) a remenant Kernow. John Page. John Page o skrifer Kernewek. Ev a gernewekhas unn awayl ha pennskrifa "Dzhuan Tshei an Hor" yn 1982. Y tyllas ev niver a hwedhlow berr ynwedh. o y hanow bardhek. Whitley Stokes. Whitley Stokes (1830-1909) o den lagha ha skoler Keltek a dhiwedhans Wordhonek (genys yn Dulynn y feu). Yth eth ev ha bos laghyas yn 1855 wosa studhya orth Trinity College, Dulynn. Stokes a obera yn Eynda a 1862 dhe 1882 avel gonisyas yn mater an lagha; yn 1877 an is-myghtern a'n wrug esel laghel a'y gonsel, hag ev a dhesinyas an godenn sivil ha kodenn drogober. Mes Whitley Stokes yw geryes gwell avel skoler Keltek. Ev a studhya tekstow Wordhonek, Bretonek ha Kernewek (yn Eynda hag y'n RU). Yn mysk y lies skrifenn a-dro dhe lyenn keltek yma "Three Irish Glossaries" (1862), "Three Middle-Irish Homilies" (1877), hag "Old Irish Glosses at Merzburg and Carlsruhe" (1887). Ev o onan a bennskriforyon "Irische Texte", dyllys orth Leipzig (1880-1900); hag ev a bennskrifas ha treylya "Lives of Saints" dhiworth "Lyver Lios Mór" (1890). Warbath gans Professor A Bezzenberger y skrifas ev "Urkeltischer Sprachschatz" (1894). Yn mysk y skrifennow Kernewek yma: dyllans a Bascon Agan Arluth (1862); an kynsa dyllans a "Veunans Meriasek" (1872); gwellheansow dhe'n treylyans a Geynskrif an Chartour gwrys gans Henry Jenner (c.1877); dyllans a'n mater Kernewek y'n "Boke of the Introduction of Knowledge" gans Andrew Borde; ha dyllans a'n delivransow yn Aweylys Bosvenegh (yn "Revue Celtique" yth omdhiskwedhas an tri skrif ma). An chyf skrifenn laghel gans Stokes o "The Anglo-Indian Codes" (1887). Stokes, Whitley William Jordan. William Jordan o awtour a'n gwari Kernewek "Gwrians an Bys" (1611). Nyns eus skant kedhlow a-dro dh'y vywnans y honan. Mes yth esa Jordan ow triga yn Hellys, Kernow, yn 1611. Yeth "Gwrians an Bys" yw kemmysk a elvennow Kernewek Kres ha Kernewek Diwedhes. Yma Ken George ow profya bos Jordan den koth pan skrifas ev an gwari – ytho, yeth y flogholeth a via Kernewek Kres, mes yth esa dhodho troeth a'n Kernewek Diwedhes kewsys a-derdro. Yma'n gwari ow kul devnydh a elvennow dhiworth "Origo Mundi", mes moy kompleth yw an persons yn "Gwrians an Bys". L.C.R. Duncombe-Jewell. Louis Charles Richard Duncombe-Jewell (po Ludovico Cameron Duncombe-Jewell avel y kelwys ev nepprys) o romanseger Keltek ha kenedhleger kernewek. Genys yn Loundres veu ev. Yn 1901-03 Duncombe-Jewell o skrifennyas an Cowethas Kelto-Kernuak. Ev yw awtour an kynsa "sonnet" y'n taves Kernewek y'n lyver-termyn "Celtia" (1901). Drefenn y wovynn eev y skrifas Henry Jenner "Handbook of the Cornish Language" yn 1904. Jakobitydh diogel ova, ha war-lergh Aleister Crowley (kevrinek keryes da a o koweth dhodho) Duncombe-Jewell a vynna kesunya an powyow Keltek oll rag gul emperoureth. Y treylyas ev ha bos Katholik Romanek. Onan a'n kynsa berdh yn Gorsedh Kernow o ev, ha ganso an hanow bardhek. John Keigwin. John Keigwin (1641-1716) o antiqwary ha Kernoweger, genys in Porth Enys, Kernow. "Uheldas" o va a'n antiqwarys in Penwyth West, i'ga mysk teylu Boson, Wella Gwavas, Thomas Tonkin, William Borlase, Oliver Pender, ha James Jenkins a Alverton. War-lergh Lhuyd ha Borlase, skentoleth Keigwin a-dro dhe'n tavas Kernowek o "down ha cowal" ("profound and complete"). "Den deskys fur" o va war-lergh John Boson. Th'era va ajon Frenkek, Latyn, Grew, hag Ebrow ynwedh. Keigwin a wrug an treylyansow Sowsnek a "Pascon Agan Arluth" (rag Syr Jonathan Trelawny, Epscop Caresk) ha "Creacon of the World" a venja bos dyllys gans Davies Gilbert yn 1826 ha 1827. Dew gernowekheans an Pader ev a wrug (onen yn Kernowek Cres ha'n eyl yn Kernowek Dewedhes), warbarth gans kernowekheansow an Deg Lavar Duw, an kensa chaptra a Lever Jenesis, ha lether Charlys I dhe'n Gernowyon. War-lergh Henry Jenner, th'era nyver a "gabmwreansow coynt" ("extraordinary mistakes") yn treylyans Keigwin a'n gwariow "Pascon" ha "Creacon". Jenner ha P. Berresford Ellis rug merkya Keigwin dhe ûsya an ger Ebrow "milchamath" rag "war" in treylyans lether Charlys. Jenner a bredery ynwedh bos Keigwin re wothus a-dro dh'y aswonvos. Porthynys. Porthynys (Porth Enys yn Kernewek Unys, "Mousehole" yn Sowsnek) yw gwig pyskessa ogas ha Lulynn yn Howlsedhes Pennwydh, Kernow. Yma dhe'n porth gerda avel onan a'n tekka y'n Rywvaneth Unys. Porthynys yw geryes da rag y wolowyjyon Nadelik, gwrys pub blydhen rag kuntelles alusenow. A-dhia 1981, an golowyjyon yw difeudhys 19 Kevardhu der unn heur yn kov an dus ledhys yn anfeusi skath-sawya Pennlegh. Porthynys o onan a'n diwettha trevow yn le Kernewek hengovek o kewsys avel mammyeth. Yth esa Dolly Pentreath ow triga omma, ha John Keigwin o Kernewegor geryes da arall a Borthynys. Charlys I a Pow Sows hag Alban. Charlys I (19ves Du 1600–30ns Genver 1649) o Myghtern Pow Sows, Alban ha Wordhon a-dhia 27ns Meurth 1625 bys y vernans. Yth esa ev ow kwynnel rag galloes erbynn an Senedh; y skoedhya ev 'ewnder dywyel myghternedh', ha lies Senedheger a dhoutya y kwaynnya ev nerth pur. Yth esa enebieth efan orth y wriansow, r.e. tolli heb bodh an Senedh. Charlys o eskarek orth Puredhydhieth, hag a skoedhya solempnytys Eglos Pow Sows kowal yn Lyver Pysadow Kemmyn. Fog an diwettha blydhynyow a reyn Charlys o Bresel Sivil Pow Sows. Charlys o fethys, gwrys prisner, ha dibennys avel traytour. Y teuth Pow Sows ha bos repoblek (po turanneth an lu). Mab Charlys, Charlys II, a dhehwela yn Restoryans an Myghternses yn 1660. Kernowyon a skoedhas an Myghtern, dre vras, ha teyrgweyth an Senedhegoryon a omsettyas Kernow. Charlys a skrifas lyther geryes da ow kormel an Gernowyon rag aga lelduri (an lyther ma John Keigwin a dreylyas yn Kernewek). Yn Eglos Pow Sows, y prederir Charlys yn merthyr ha sans. Eglos unn plyw yn Aberfal yw omres dhe Jarlys Myghtern. Charlys I William Borlase. An Revrond Dr William Borlase (2sa Hwevrer 1695 – 31ns Est 1772) o pronter hag antikwari Kernewek. Y kenys ev yn Penndin (plyw Lannyust) ha kavoes y adhyskans orth Pennsans, Aberplymm, ha Rysoghen. Y sakrys ev yn 1720 hag appoyntya prontor a Lusowan – y turya ev y'n soedh ma der dhiw vlydhen war hanterkans. Yn 1732 y kava ev prontereth Lannyust ynwedh. Yn 1749 y skrifas Borlase erthygel a-dro dhe adamantys Kernow, ha rag henna yth eth ev ha bos esel an Kowethas Ryal. Y tyllas ev "Cornish Antiquities" yn 1754, akont a-dro dhe Syllan yn 1756, ha "Natural History of Cornwall" yn 1758. Y ros ev dhe'n Gwithti Ashmolean, Rysoghen, niver a enyvales gyllys yn meyn ha traow erell. Borlase a aswonni niver a dus lettrys a'y dermyn, yn arbennik Alexander Pope. Borlase a witha lies dornskrif Gernewek a'y gowetha (John Boson, John Keigwin, Thomas Tonkin, h.e.), rag ensampel "Nebbaz Gerriau dro tho Carnoack" ha browsyon a "The Duchesse of Cornwall's Progress" gans John Boson. Y ferwis ev yn Lusowan. Diyskynnyas dhodho, William Copeland Borlase, a dhyllas y dhornskrifow yn-dann an hanow "A Collection of hitherto unpublished Proverbs and Rhymes in the ancient Cornish Language" yn 1866. Edward Lhuyd. Edward Lhuyd (po Llwyd) (1660–30ns Metheven, 1709) o naturor, losonydh, yethonydh, dorydh hag antikwari a Gembra. Genys veu ev yn Keredigyon; y havas ev adhyskans yn Kroes Oswald ha Pennskol Rysoghen yn 1682. Yn 1684, y kwaynyas ev soedh avel darbarer dhe Withyas an Gwithti Ashmolean. Yth esa Lhuyd y honan Gwithyas an Gwithti a-dhia 1690 bys 1709. Yth esa Lhuyd ow vyajya a-les. Yn 1688, y hwrug ev rol a loson leel yn Eryri, Kembra Gogledh. (Yma lili Eryri, "Lloydia serotina", ow toen y hanow hwath.) Wosa 1697, Lhuyd a wodrigas pub konteth yn Kembra, hag a-wosa Alban, Wordhon, Kernow, ha Breten Vyghan. Yn 1699, gans gweres arghansek a Isaac Newton, y tyllas ev rol a enyvales gyllys yn meyn kuntellys a-derdro Pow Sows. Pennskol Rysoghen a'n gwrug Mester Artys yn 1701. Yn 1707 y tyllas ev an kynsa lyver a "Archaeologia Britannica: an Account of the Languages, Histories and Customs of Great Britain, from Travels through Wales, Cornwall, Bas-Bretagne, Ireland and Scotland". Yma'n lyver ma ow preservya lies flourenn a Gernewek, warbarth gans akontys gramasek hir a'n yethow Keltek oll. Yma y skrifennow Kembrek, Kernewek, h.e. ow kul devnydh a lytherennans fonologiek a-varr. (Gwelewgh Dzhûan Tshei an Hɐr rag.) Blydhen a-wosa, ev a veu dewisys avel esel an Kowethas Ryal. Y ferwis ev a fagel an skevens yn 1709. Bledhen. Bledhen yw spas a amser owth hevelebi amser dhe dro unn planet a-derdro y steren. War an Nor, an spas rag tro a-derdro an Howl yw 365.256363051 dydh, hag yn pubhuni anedha 86 400 eylen SI. (Dihaval yw an spas ma war blanettys erel. Rag ensampel, bledhen Meurth yw 686.971 dydh.) Y'n dydhyans gregorek ha yuliek, yma dew sort a vledhen: bledhen lamm a 366 dydh, ha bledhen gemmyn a 365 dydh. 1993. 1990 - 1991 - 1992 - 1993 - 1994 - 1995 - 1996 1993 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. Lannyust. Lannyust (Sowsnek: "St Just") yw gwig yn Howlsedhes Pennwydh, Kernow, Breten Veur. Yma istori krev a valyow dhe'n drevesigeth koth. Yn kyrghynn an dreveglos yma Kap Kernow. 1992. 1989 - 1990 - 1991 - 1992 - 1993 - 1994 - 1995 1992 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1951. 1948 - 1949 - 1950 - 1951 - 1952 - 1953 - 1954 1951 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. Dy' Meurth. Dy' Meurth (po De Meurth) yw dydh an seythun yntra dy' Lun ha dy' Merher. Y talleth y hanow a "Mart-" po "Mars", an ger Latin rag an dyw a vresel ha'n planet Meurth. Dy' Meurth yw nessa dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma – rag ensampel, yn Europa (dre vras) hag Amerika Latin. Yn tylleryow erel, dy' Meurth yw an tressa dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Hanow an dydh yw "tressa dydh" yn Arabek, Grew, ha Portyngalek. Matthew Taylor. right Matthew Owen John Taylor (genys 3sa a vis Genver 1963 yn Loundres) yw gwlaseger y'n Rywvaneth Unys. Ev yw kadoryer an Parti Livrel-Werinel hag Esel an Senedh rag Truru ha Sen Ostell yn Kernow. Yn 1987 y tewisys ev wostalleth avel ES, yn istewisyans wosa mernans David Penhaligan. Yth esa ev yowynka Esel an Senedh y'n eur na, 24 bloedh. Kevrennow yn-mes. Taylor, Matthew Lanndreth-Porth. Lanndreth (Sowsnek: "St Blazey") yw tre vyghan yn Kernow, Breten Veur. Yma'n dre ogas ha Porth (hy thre gentrevek) ha Chi war Dreth yntra Sen Ostell ha Fowydh yn Konteth Powder. Porth (Sowsnek: "Par") yw ystynnans morrep a Lanndreth. Yn niveryans 2001, yth esa 9,256 a drigoryon dhe Lanndreth-Porth. Diwysyans pri gwynn a-dro dhe Sen Ostell yw an acheson rag tevyans Lanndreth ha Yet Lanndreth y'n 19ves kansblydhen. 1987. 1984 - 1985 - 1986 - 1987 - 1988 - 1989 - 1990 1987 yw blydhen y'n dydhyans gregorek ow talleth Dy' Yow. 1990. 1987 - 1988 - 1989 - 1990 - 1991 - 1992 - 1993 1990 yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek ow talleth Dy' Lun. Mor Havren. Pons a-dreus Mor Havren orth Kas-gwens, Kembra. Mor Havren yw bras an Keynvor Iwerydh yntra Kembra ha Pow Sows yn Ynys Breten Veur. Yma Dowr Havren owth efanhe y heyl yn Mor Havren ogas ha Bristol – ottomma an acheson rag an hanow Sowsnek war an mor ma, "Bristol Channel". Yma Pons Havren owth ystynna yntra Glamour ha Konteth Gloucester Soth. Havren Estrych. Estrych (almaynek: "Österreich") yw pow yn Cres Ewrop. Stat esel an Unyans Ewropek ha'n Kenedhlow Unys yw hy. Hy hentrevygyon yw Jermany, Pow Chek, Hungary, Sloveny, Ytaly, ha Swystyr. Poblans Estrych o 8 150 835 a dregoryon yn 2001. Estrych yw republyk gans seneth ha penmenester, gelwys an Cansler (po "Kanzler" – Wolfgang Schüssel bys yn 2006). Almaynek. Almaynek (po "deutsch" y'n taves y honan) yw yeth ermanek, kewsys yn Almayn, Estrych, Swistir, Lushaborg ha broyow erell. Yma savon Almaynek arnowydh ow talleth yn Sessoyn, yn arbennik gans Bibel Martin Luther. Wosa Russek, Almaynek yw an yeth an moyha kewsys yn Europa – yma neb 97 milvil a Almeynegoryon Europek. Yma neb 23 milvil den ow kewsel Almaynek a-ves Europa, yn arbennik yn Amerika (an Statys Unys, Brasil, Kanada...) ha Namibi. Almaynek Pennsylvani yw rannyeth devedhys a huni an Rheinland neb a gewsir yn Amerika Gledh. Gramasek. Yma peswar kays yn Almaynek: an substansek, an akusek, an riek hag an piwek. Spayn. Spayn (Spaynek ha Galijek: "Reino de España"; Katalanek: "Regne d'Espanya"; Baskek: "Espainiako Erresuma"; Asturyek: "Reinu d'España"; "Reino d'Espanya") yw rywvaneth werinel yn Howlsedhes Europa, yntra Pow Frynk ha Portyngal war gonna-tir Iberi. Andorra ha Jybraltar yw hy hentrevigyon ynwedh. Yma sitys Ceuta ha Melilla, war vorrep Marokk, ow perghenn dhe Spayn, ha'n ynysek Canarias yn kres Keynvor Iwerydh. 1991. 1988 - 1989 - 1990 - 1991 - 1992 - 1993 - 1994 1991 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. Namibi. Namibi (Sowsnek: "Namibia") yw repoblek anserghek y'n howlsedhes a dheghowbarth Afrika war vorrep an Keynvor Iwerydh. Yn 2002 yth esa poblans a 1,820,916 a drigoryon y'n pow. An gwlasow kentrevek yw Afrika Dheghow, Botswana, Simbabwe, hag Angola. Yth esa Afrika Dheghow ow kovernya an pow (erbynn an lagha keswlasek) bys 1988. Yma niver veur a dus "wynn" (europek aga hendeughyon) ha tus kemmysk, mes tus Afrikan a furvy an vrassa niver a dus. A-dhia 1990, yma governans gorth-aghel, h.y. SWAPO neb a omladho erbynn wovernans "apartheid" an dus wynn. Soth Ostrali. Soth Ostrali (Sowsnek: "South Australia") yw pow Ostrali yn darn dheghow kres an wlaskor, war hys an Keynvor Deghow. Y syns ynni enep a 984 377 km². Soth Ostrali yw aswonnys avel Stat Goelyow ha Stat Gwin, ha'y fenn-sita yw Adelaide. Y teuth hi ha bos pow Predennik yn 1836 ha junnya Kemmynieth Ostrali yn 1901. Poblans an stat yw ogas hag 1.53 milvil (2004), ha'n niver vrassa anedha ow triga y'n morrebow ha downans an Avon Murray. Lies Kernow a drevesigas yma y'n 19ves kansblydhen, yn arbennik war an gonna-tir Yorke, yn le yth esa balyow kober. Eglos an Vethodysi. Yma'n movyans Medhodek ow kul rann a Gristoneth Protestantek. John Wesley a dhallathas an movyans yn Pow Sows y'n 18ves kansblydhen. An Vethodysi a bregowtha orth kuntellyansow plen, hag a dheuth ha bos sywys a-les yn Kembra, Gogledh Pow Sows, Kernow, ha tylleryow erell. Gweythoryon Vethodek o dhe les y'n kesunyansow lavur y'n 19ves kansblydhen. Y'n termyn eus passys, yth esa niver vras a eglosyow y'n movyans Methodek: an Vethodysi Elvenek (Sowsnek: "Primitive Methodists"), Kristonyon an Bibel, Eglos Unys an Vedhodysi, an Vethodysi Galvinistek, ha'n Vethodysi Wesleyanek, h.e. An teyr hynsa eglos ma a furvyas Eglos an Vethodysi a Vreten Veur; mes yma eglosyow erell ow turya. Korf kres a Eglos an Vethodysi y'n Gwlaskor Unys yw an Junnyas ("Connexion"). Maria I a Bow Sows. Maria Tudur (1516-1558) o myghternes Pow Sows (warbarth gans Kembra ha Kernow) ha myghternes Wordhon ow reynya a-dhia 1553 bys termyn hy mernans. Mergh Henry VIII, hi yw kevys yn kwella rag assaya selya arta an Eglos Katholik Romanek. Yn 1533, hy dineythyans o deklarys mes a dhemmedhyans wosa torrva Henry gans hy mamm, Katrin a Aragon. Mes mernans hy les-vroder Edward a's gasas erita an Gurun. Hi a dhemmedhis Felipe II, myghtern Spayn, ha persekutya Protestans (nebes 300 anedha a veu leskys avel kammgryjyogyon – rag henna y's gelwys hi yn Sowsnek "Bloody Mary"). Yn mysk an epskobow owth holya an polisi fronnadow ma yth esa Edmund Bonner. Colin Breed. Colin Breed yw Esel an Senedh LivWer rag Soth-Est Kernow a-dhia 1997. Genys yn Loundres yn 1947, y hevis ev y adhyskas yn Dewnans. Ev yw kyns dyghtyer a Midland Bank ha wosa henna Mer a Essa. Y kwithas Breed y esedh senedhek orth dewisyansow 2001 ha 2005. Pregowther Methodek yw ev ynwedh. Kelliwik. Kelliwik (Sowsnek "Callington") yw tre yn soth-est Kernow, Breten Veur, yn Ranndir Karadon. Desedhans an wig yw yntra Goen Brenn ha Bronn Kit. Kowethyans pastiow Ginsters a's peus y hweythva omma. Poblans Kelliwik o 4,048 yn 2001 ha 3,511 yn 1996. Y'n 18ves kansblydhen, kyrghynn Kelliwik o onan a'n poesikka ranndiryow balyow y'n Ynysek Predennik. Y hevis arghans y'n Nans Arghans kentrevik. Y'n eur ma, y hyllir gweles lies bern bal y'n dirwel, mes nyns eus balyow snell namoy saw mengleudh growan war Woen Hingston. Yma'n kyns tre varghas ammeth orth le kuntellyans fordh Aberplymm-Bud (ow mos a-gledhbarth hag a-dheghowbarth der Essa ha Lannstefan) ha fordh Tavistock-Lyskerrys (ow mos dhe'n howlsedhes ha dhe'n howldrehevel). 19ves kansbledhen. 18ves kansblydhen | 19ves kansblydhen | 20ves kansblydhen An 19ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1801 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1900. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1800, h.y. an prys a-dhia 1800 bys 1899. Omdhoen Madrid, gans Antoine-Jean Gros An gansblydhen ma o an oes owr a jatelydhieth, mes a sosialisteth ha kemmynieth ynwedh. Yth ystynnas rewl Predennik a-dreus an vrassa rann a Eynda hag est ha soth Afrika; an nerth Frynkek a ystynnas dreus north ha west Afrika hag Asi Soth-Est. Powyow Amerika Latin a waynyas aga anserghogeth, ow talleth gans Hayti yn 1804. An hyns horn, tredan, ha papurow nowodhow a wrug chanjys meur yn bywnans pub-dydhyek a vilvilyow a dus. Mordir Nowydh. Pow ynysek yn deghowbarth an Keynvor Hebask yw Mordir Nowydh (Sowsnek: "New Zealand"), henwys yn yeth Maori "Tir an Kommolenn Wynn Hir" ("Aotearoa"). Yma diw ynys veur (an Ynys Gledh ha'n Ynys Dheghow), ha lies ynys vyghan arall. Yma'n bennsita, Wellington, ha'n vrassa sita, Auckland y'n Ynys Gledh, mes an menydh an moyha ughel, Menydh Aoraki (po Menydh Cook) yw y'n Ynys Dheghow. An brassa niver a'n poblans a drig y'n Ynys Gledh. Yn 2005, poblans an pow yw 4,092,900. Sowsnek ha Maori yw hy yethow soedhogel. Yn Kernewek Unys Amendys, an pow y's helwir Selond Nowyth. Pow Belg. An Ruwvaneth Belgek (Frenkek: "Royaume de Belgique", Iseldiryek: "Koninkrijk België", Almaynek: "Königreich Belgien") yw stat yn howlsedhes Europa, ynter an Iseldiryow, Almayn, Luksembourg ha Pow Frynk. Brusselas yw an benncita. Yma teyr yeth sodhogel kewsys yn Pow Belg: Frenkek, Iseldiryek hag Almaynek. Brusselas yw cita diwyethek ow kul rann a'n Gemmynieth Frenkek hag a'n Gemmynieth Flamanek y'n keth prys. Byttegyns, yma'n vrassa rann a'y fobel ow klappya Frenkek. Danmark. Danmark (Danek: "Kongeriget Danmark") yw rywvaneth werinel yn howlsedhes Europa. Danmark yw bagas a ynysow hag unn konna-tir ynter an Mor Baltek ha'n Mor Kledh. Yma Swedherwyk – neb yw rywvaneth skandinavek ynwedh – a-dreus chanel byghan a bennsita Danmark, Kopenhavn. Estoni. Repoblek Estoni yw stat yn kledhbarth Europa, ryb an Mor Baltek. Pow Grek. An Repoblek Grek (yn Greka, Ελληνική Δημοκρατία) yw stat yn deghow Europa. An hwarheans greka yw onan a'n kottha yn Europa. Hungari. Hungari (yn Hungarek, "Magyar Köztársaság") yw repoblek yn Kres Europa. Iseldiryow. Iseldiryow (yn Iseldiryek, "Nederland") yw rywvaneth werinel yn howlsedhes Europa, ynter Almayn, Pow Belg ha'n Mor Kledh. Iseldiryek ha Frisek yw an yethow soedhogel, mes Is-Almaynek ha Limbourgek yw yethow ranndiryel ynwedh. Itali. An Repoblek Itali (yn Italek, "Repubblica Italiana") yw stat yn deghow Europa. Euro. An euro (€ po EUR) yw mona kemmyn soedhogel pymthek stat esel a'n Unyans Europek, po "tireth an euro" ("eurozone" po "zone euro"). Wellington. Wellington yw pennsita Mordir Nowydh war vorrep a-dheghowbarth an Ynys Gledh. Godhelek. An yethow Goedhelek yw skorenn a deylu tavosow Keltek. Ymons i ow talleth yn Wordhon goth hag a veu dannvenys yn Alban, Ynys Manow, ha Kembra dheghow a-dro dhe'n 6ves kansblydhen. Y'n eur ma, yma'n tavosow ma oll bragys gans Sowsnek y'ga teyr fow. Manowek. Manowek ("Gaelg" po "Gailck" y'n yeth hy honan) yw yeth keltek Ynys Manow. Yeth dasserghys kepar ha Kernewek yw, mes an gowsoryon deythyek a besyas bys yn kres an 20ves kansblydhen. Albanek. Gwydhalek ("Gàidhlig" y'n yeth hy honan) yw yeth keltek Alban. Y's gelwir nepprys Albanek yn Kernewek ynwedh. An vrassa niver a Wydhelegoryon a drig yn Ynysow an Howlsedhes ha war arvor west Alban. Governansow Alban ha'n Rywvaneth Unys a aswonn Gwydhelek avel yeth ranndiryel an pow na, mes ny gyv an yeth vydh an keth skoedhyans hag Wordhonek (taves Wordhon), rag ensampel. Manowek ha Wordhonek (yn arbennik rannyeth Ulster) yw tavosow pur ogas hwath. Dyffransow ynter an teyr yeth ma yw le yn tevri ages an re ynter an yethow Brythonek. 1989. 1986 - 1987 - 1988 - 1989 - 1990 - 1991 - 1992 1989 yw blydhen gemmyn ow talleth Dy' Sul. 1988. 1985 - 1986 - 1987 - 1988 - 1989 - 1990 - 1991 1988 yw blydhen lamm ow talleth Dy' Gwener. Meurth (planet). Meurth yw an peswera planet y'gan system howlek ha'n tressa lyha planet wosa Plouto ha Mergher. Yma diw loer dhodho: "Deimos" ha "Phobos". Awos liw rudhik an planet ma, tus an kothenep a gonvedhas avel an dyw a gasow – Ares rag an Grekys hag a-wosa Meurth (Latin: "Mars") rag an Romanyon. Y'n eur ma, yth aswonnys Meurth avel an planet rudh ynwedh. Kesunyans Keltek. An Kesunyans Keltek yw bagas politek ha gonisogethel an powyow Keltek. Ev o fondys yn 1961 gans kreffa gnas politegiethek ages, rag ensampel, an Kuntelles Keltek. Portyngal. Portyngal yw repoblek yn howlsedhes Europa, war gonna-tir Iberi. Malta. Malta yw bro anserhek war dhiw enys veur (Malta ha Gozo) ha nyver a enesygow bian, y'n mor ynter Itali ha Tunisi. Marhogyon Sen Jowan a wovernyas an enesow a-dhia 1530 bys 1798, pan gemeras Napoléon Bonaparte rewl anodha. Yn 1814, kevambos Vienna a ros Malta dhe'n Emperoureth Predenek. An enys a veu anserhek yn 1964. Malta a omjunyans an Unyans Europek yn 2004. Yn 2008, Malta ha Kobros a gemeras an euro avell aga mona kemmyn yn le lira maltek (MTL) ha peuns Kobros. War-lergh statistigow an Unyans Europek, yma 100% a dus Malta ow kewsel Maltek, an taves Semitek nacyonal; 88% Sowsnek, an taves sodhogel aral; 66% Italek, unn taves sodhogel bys an bledhynyow 1930s; ha 17% Frenkek. Pow Chek. Pow Chek yw stat yn Kres Europa, ynter Almayn, Poloni, Slovaki ha Estrych. Pow Finn. Pow Finn yw stat yn Kledhbarth Europa, ryb an Mor Baltek ynter Skandinavi ha Russi. Dres niver a gansblydhynyow, Pow Finn o rann a'n Rywvaneth Swedek; mes wosa an breseli Napoleonek y teuth ev ha bos Dugeth a Russi. Repoblek anserghek yw ev a-dhia dermyn an Domhwelans Russek. Island. Island yw pow ynysek yn kledhbarth an Keynvor Atlantek. Kobros. Kobros yw enys yn dehow-barth Europa (po howlsedhes Asi war-lergh nebes doronydhyon). Yma'n rann gledh a'n enys yn-dann governans Repoblek Turkek Kobros Kledh, nag yw aswonnys gans gwlaskor vydh saw Turki. Turkek yw klappyes y'n gogledh, ha Muslimyon yw an vrassa rann a'n dus ena. Yn rann dehow an enys, Grew yw taves kemmyn an pobel, neb yw Krystonyon Orthodoks, dre vras. Yma governans Repoblek Kobros ow challenjya rewl an enys oll. Esel a'n Unyans Europek yw an repoblek. Yn 2008, Kobros ha Malta a gemeras an euro avell aga mona kemmyn yn le peuns Kobros (CYP) ha lira Malta. Latvi. Latvi yw repoblek yn Europa reb an Mor Baltek. Slovaki. Slovaki yw repoblek yn Kres Europa. Rann a Jekoslovaki o hi warbarth gans Repoblek Chek; kyns henna, an pow ma o rann a Rywvaneth Hungarek. Sloveni. Sloveni yw repoblek yn kres Europa. An powyow kentrevik yw Kroati, Estrych, hag Itali (an rannvroyow hengovek Frioul ha Veneto). Kyns 1991 yth o an pow ma rann a Yougoslavi; ha kyns henna hi o rann a Emperoureth Estrych. A-dhia 2003 yth yw Sloveni rann a'n Unyans Europek. Poloni. Poloni yw stat yn Kres Europa. Yma moyha tus Poloni ow kewsel yethow Slavek – Polonek dell vydh usys, po yeth unnwoes gelwys Kashoubek. Bys 1945, Almanyon pals a driga yn gogledh ha howlsedhes Poloni (Prussi, Silesi, ha Mecklenburg), mes Polonyon a drevesigas an tiredhow ma wosa Nessa Bresel an Norvys. Meur a dus polonek a driga yn powyow kentrevik kyns an bresel na – Lithywani, Belarous, Ukrayn, h.e. – mes an vrassa rann anedha a veu dasleys tro ha'n tiredhow kyns almaynek. Eglos moyha Polonyon yw an Eglos Romanek Katholik – ha sur o an Pab Jowann Pawl II y honan polonek. Yn 2004, Poloni re dheuth ha bos an brassa esel nowydh a'n Unyans Europek a-dhia omjunnyans Spayn yn 1986. Swedherwyk. Swedherwyk, po Sweden, yw rywvaneth yn kledhbarth Europa yntra Norgagh ha Pow Finn war an gonna-tir Skandinavek. Yma Denmark a-dreus an "Skaggerak". Lithouani. Lithouani, Lietuva yw repoblek yn Europa reb an Mor Baltek, an Latvi, Poloni, Russi (Russek), Belarus. Yn 2004 yth omjunnyas Lithywani an Unyans Europek (po an UE). Swistir. Swistir (po "Keffrysyans Swistir") yw pow yn howlsedhes Europa. Ker Dherow. Ker Dherow (Wordhonek, "Doire" po "Doire Colm Cille"; Sowsnek, "Derry" po "Londonderry") yw sita yn Wordhon, fondys gans Sen Kolomm y'n 6ves kansblydhen. Ha dhedhi 105,000 a drigoryon, an nessa brassa tre yn Kledhbarth Wordhon yw hi, wosa Belfast. Ker Dherow yw desedhys orth penn Loch Feabhail, yn le'ma Avon Feabhail po Foyle ow metya an Keynvor Iwerydh. Saw Carcassonne yn Pow Frynk, Ker Dherow yw an sita unnik gans murow yn Howlsedhes Europa. Murow Derow yw geryes da awos durya omsettyans yn 1688-1689. Konteth Dún na nGall, yn Repoblek Wordhon, yw pur ogas ha'n dre. Karesk. Karesk (yn Sowsnek, "Exeter") yw sita war Avon Esk yn Dewnens, Breten Veur. Yth esa nebes 111,000 person ow triga y'n sita yn 2001. An Romanyon a fondyas an dre a-dro dhe 50 OK. Y servya Penneglos Karesk Dewnens oll ha Kernow ynwedh a-dhia termyn an Normanyon bys 1877. Kresow Pennskol Karesk, ha Konsel Konteth Dewnans, a yw y'n dre. Yn 2004, Karesk a waynyas studh avel sita "Fairtrade". Dulyn. Dulyn (Wordhonek: "Baile Átha Cliath") yw an voyha sita yn Wordhon. Pennsita an Repoblek Wordhon yw hi. Yth esa 495,000 a drigoryon y'n sita yn 2002. Y'n 10ves kansblydhen, yth esa trevesigeth Ankredoryon Mor orth Dulyn ("Dyflinn" hy hanow) ha gwig Goedhyli ynwedh ("Áth Cliath"). A-dhia 1171, Dulyn yw pennsita an drevesigeth Sowsnek ha Normanek yn Ynys Wordhon. Yth esa Senedh Wordhon owth esedha y'n dre, ha Kastell Dulyn o kres an galloes Predennik y'n ynys. Elisabeth I a igeris Kollji an Trynses Dulynn (po TCD, "Trinity College Dublin") yn 1595 avel pennskol Protestant rag an gwellhevin a Wordhon. Wosa anserghogeth Stat Rydh Wordhon, Dulyn a dheuth ha bos pennsita an stat na. Norgagh. Norgagh yw rywvaneth yn kledhbarth Europa yntra Swedherwyk ha'n Mor Norgaghek war an gonna-tir Skandinavek. Avon Logh. Avon Logh yw avon yn Kernow sothest, ha drehedhes an Chanel orth Logh. Ynys Logh. Ynys Logh (FSS: Enys Logh) yw ynys vyghan y'n Chanel ogas dhe Logh. Kober. Kober yw elvenn gymyk gans an arwoedh Cu ha'n niver atomek 29. Yma hanow an metol rudhik ow talleth y'n geryow Latin "aes Cyprium" (metrol Kobros) ha'y wosa "cuprum". Devnydh a gober yw gwrys rag furvya brons. Yn mythow hag alkymygieth, kober yw kevrennys dhe'n dhywes Gwener. Balieth kober a veu diwysyans poesik yn Kernow ha Dewnans bys an 20ves kansblydhen. Spaynek. Spaynek yw yeth romanek kewsys yn Spayn hag Amerika Latinek. Wosa Sinek, Spaynek yw an yeth an moyha kewsys y'n norvys – yma moy es 500 milvil a Spaynegoryon yn Amerika hag Europa. Spaynek a dhisplegya dhiworth Latin an werin yn Kasteyl (kres-gogledh Spayn) ha teva a-dreus an konna-tir Iberi yn termyn an "Reconquista" (dastryghyans, 11ves kansblydhen–1492). Wosa henna, an yeth a veu diffusys a-dreus Amerika Latinek der dryghyow Cristóbal Colón, Francisco Pizarro, Hernán Cortés hag erell. Portyngalek. Portyngalek yw yeth romanek kewsis yn Portyngal, Amerika Latinek, hag Afrika. An yeth skrifys yw pur haval dhe Spaynek, mes y kewsir Portyngalek gans sonyow dihaval lowr. Wallonek. Wallonek yw yeth romanek kewsys yn Walloni, Pow Belg. Roumanek. Roumanek yw yeth romanek kewsys yn Roumani ha Moldova. Hyhi yw an esel chyf a'n tavosow romanek Est, haval lowr dhe Latin mes shappys gans an yethow Slavek, yn arbennik yn kever hy fonologieth. War-lergh governans Moldova, yeth an bro na yw gelwys Moldovek. Oksitanek. Oksitanek ("occitan" po "lenga d'òc" yn Oksitanek) yw yeth Romanek kewsys yn deghowbarth Pow Frynk, yn Spayn, yn Itali hag yn Monako. Italek. Italek yw yeth Romanek kewsys yn Itali, Swistir, Sen Marin ha'n Sita an Vatikan. Galijek. Galijek yw yeth romanek kewsys yn Galisi. Romanek. An tavosow romanek yw teylu a yethow eyndo-europek ow talleth y'n furvow war Latin kewsys y'n Emperoureth Romanek diwedhes. Spaynek yw an esel moyha kewsys a'n teylu ma, yn arbennik yn Amerika Latinek; mes yma gans Frynkek, Portyngalek, hag Italek moy ages 50 milvil a gewsoryon ynwedh. Y tallathas an yethow romanek oll yn Europa, mes yma dhe Amerika Latinek an moyha niver a romanegoryon. Yn Afrika, yma milvilow a dus ow kewsel yethow romanek avel nessa yeth, yn arbennik Frynkek ha Portyngalek. * Tony Blair. Tony Blair o Pennmenyster an Rywvaneth Unys a Vreten Veur ha Gogledh Wordhon, a-dhiworth an Parti Lavur. Ev a veu genys an 6ves a vis Me, 1953, orth Din Edyn, Alban. Ev o Ledyer an Parti Lavur a-dhia 1994 bys 2007, ha Pennmenyster a-dhia 1997 bys 2007. Blair a bellhas Lavur dhiworth y ertach sosialistek hag a fondyas an bagas "New Labour" ("Lavur Nowydh") rag avonsya gwlasegeth Kres y'n parti. Blair, Tony Dalleth. Dalleth o bagaz skoedhyans rag teyluyow ow mage fleghez dre Gernewek. Ordenyz o kampow hav keffryz ha hwarvozow erell, dre vras yn termyn goelyow Kernewek ha Keltek. Ynwedh, gweres a wrug darbari lyvrow ha devnydh dyski yn Kernewek, y'ga mysk treylyansow dhiworth yethow Keltek erell. Pan ove kreffa, Dalleth a synsis a-dro dhe neb dewdhek teylu, mez awoz i dhe voz skoellyz a-lez dres Kernow yn tien, ny allaz ordene yn sewen hwarvozow menowgh avel bagazow gwari. Gwannhez veu Dalleth worth devedhyans Kernewek Kemmyn, ha nebez a'y eseli a'n moya diwyzek ow pezye gans Kernewek Unyyz. Wortiwedh omjunye a wrug Dalleth arte yn Kowethas an Yeth Kernewek, ha nynj ywe na moy bagaz arbennik. Cornish Today. "Cornish Today" yw lyver le may tispleg Nicholas Williams y amendyans a Gernewek Unys, dyllys gans Kernewek dre Lyther yn 1995. Kardydh. Kardydh (Kembrek: "Caerdydd") yw pennsita Kembra, yn le 'ma Avon Tav owth omwaghe yn Mor Havren. Poblans an sita yn 2001 o 305,340 a drigoryon; ytho, homm o an 16ves brassa trevesigeth y'n Wlaskor Unys. An hembronkyas romanek Aulus Didius a fondyas an sita, hag yma'n gastell romanek hwath orth kres an dre. Kardydh a waynyas leun a les y'n 19ves kansblydhen, pan esa hi kres poesek a garyans glo. Port Kardydh, aswonnys avel Tiger Bay, a veu unnweyth onan a'n moyha bysi porth y'n norvys ha'n poesekka port glo y'n bys dreus neb prys. Yn 1905, Kardydh a dheuth ha bos 'sita' soedhogel. Erbysieth an sita re dheuth pur wann wosa diwedh Nessa Bresel an Bys yn 1945. Kardydh a veu henwys avel pennsita Kembra yn 1955, hag a-dhia 1999, yma Kuntelles Kenedhlek Kembra owth esedh omma. Wosa termyn a wall hir, Tiger Bay a gav y dhasserghi avel kwartron artys, didhan ha donsya. Baya Kardydh, mordidek kyns bos drehevys Arge Baya Kardydh yn 1999, yw leun a dhowr frysk pupprys lemmyn, lenwys gans dew avon, Tav hag Eli. Yn gwlasegeth trevek, nyns eus maystri dres oll gans parti vydh lemmyn, mes yma'n LivWer an parti chyf. Yn kyrghynn an sita yma Pennskol Kardydh ha dew gollji a Bennskol Kembra. Roazhon. Roazhon (Frynkek: "Rennes", Gallo: "Resnn") yw sita yn Breten Vyghan Uhel, orth poynt metyans an avonydh Gwilun ("Vilaine") hag Il ("Ille"). Yma hi ow servya avel pennsita Rannvro Breten Vyghan, hag esedh Consel Ranndiryel Breten Vian ew. Yma diw bennskol y'n sita: Pennskol Roazhon I ha Pennskol Roazhon II. Poblans a ranndir an sita ("aire urbain") yw nebes 550 000 person. Statys Unys. Statys Unys Amerika (yn Sowsnek, "United States of America") yw stat yn Amerika Gledh, yntra Kanada ha Meksiko. I yw repoblek ow kesunya hanterkans stat gans omrewl. Dydh soedhogel a fondyans an SUA yw an 4a a vis Gortheren, 1776. A-dhia gres an 20ves kansblydhen, an Statys Unys a's teves kevoeth leun dres materow erbysieth, gwlasegeth, nell lu, skians, teknegolieth ha gonisogeth y'n bys ma. Yma 94,882,000 a vughes y'n Statys Unys, herwydh Asrann Agrikoleth an SU. Yma 50 stat (pow) y'n Statys Unys, unn ranndir a-barth an bennsita, ha niver a bowyow enesek tramor. Tavosow. Sowsnek yw an yeth kemmyn a-dreus an brassa rann a'n wlas. Milyonow a dus a gews Spaynek ynwedh, yn arbennik y'n Soth-West (ogas dhe or meksikan), yn sitys, hag yn Florida dheghow. An trysa taves herwydh niver a gewsoryon yw Chinek (rannyeth Kantonek dre vras) hag a gewsir yn arbennik y'n sitys ha ryb arvor an Keynvor Hebask. Frynkek a gewsir yn Louisiana ha Pow Sows Nowydh; hag y hyllir klewes Almaynek yn statys an gogledh – yma hwath rannyeth arbennik, henwys "Pennsilfaanisch", yn Pennsylvani ha statys erell. 20ves kansbledhen. 19ves kansblydhen | 20ves kansblydhen | 21ns kansblydhen An 20ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1901 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 2000. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1900, h.y. an prys a-dhia 1900 bys 1999. 18ves kansbledhen. 17ves kansblydhen | 18ves kansblydhen | 19ves kansblydhen An 18ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1701 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1800. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1700, h.y. an prys a-dhia 1700 bys 1799. Hwarvedhyansow. Mernans Marat, lymnys gans Jacques-Louis David 17ves kansbledhen. 16ves kansblydhen | 17ves kansblydhen | 18ves kansblydhen An 17ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1601 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1700. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1600, h.y. an prys a-dhia 1600 bys 1699. 16ves kansbledhen. 15ves kansblydhen | 16ves kansblydhen | 17ves kansblydhen An 16ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1501 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1600. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1500, h.y. an prys a-dhia 1500 bys 1599. 15ves kansbledhen. 14ves kansblydhen | 15ves kansblydhen | 16ves kansblydhen An 15ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1401 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1500. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1400, h.y. an prys a-dhia 1400 bys 1499. Hwarvedhyansow. a>. Skeusenn wrys a-dro dhe 1912. 14ves kansbledhen. 13ves kansblydhen | 14ves kansblydhen | 15ves kansblydhen An 14ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1301 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1400. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1300, h.y. an prys a-dhia 1300 bys 1399. Hwarvedhyansow. Lymnans an Pla Meur dhiworth Bibel yn Almayn. Ray Edwards. Ray Edwards yw skoler hag awtour Kernewek a vri veur y'n Dasserghyans arnowydh. Ev o dyskador tavosow kyns omdenna a-varr yn 1980; ena y tallathas ev studhya Kernewek. Geryes gwell yw Edwards awos dyllo Kernewek Dre Lyther bys 2001. Edwards re bennskrifas hwelow bardhonieth hengovek (Passyon agan Arleth yn 1972 ha Keynskrif an Chartour yn 1994), ha re skrifas niver a hwedhlow y honan: "An Asyn", "Dew Hwedhel Istorek", "An Teyr Myghternes", ha "Whethlow dyworth an Kesskryfer". Yn 1986, Edwards a dyllas treylyansow nebes lyvrow an Bibel, ha treylyans a "Alys y'n Vro a Varthusyon" gans Lewis Caroll yn 1998. Symon Harner re-n sywyas avel Ordener Kernewek Dre Lyther. 13ves kansbledhen. 12ves kansblydhen | 13ves kansblydhen | 14ves kansblydhen An 13ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1201 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1300. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1200, h.y. an prys a-dhia 1200 bys 1299. 12ves kansbledhen. 11ves kansblydhen | 12ves kansblydhen | 13ves kansblydhen An 12ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1101 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1200. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1100, h.y. an prys a-dhia 1100 bys 1199. 11ves kansbledhen. 10ves kansblydhen | 11ves kansblydhen | 12ves kansblydhen An 11ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 1001 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1100. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 1000, h.y. an prys a-dhia 1000 bys 1099. 21ns kansbledhen. 20ves kansblydhen | 21ns kansblydhen | 22ns kansblydhen An 21ns kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 2001 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 2100. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 2000, h.y. an prys a-dhia 2000 bys 2099. Hwarvedhyansow. Dowrow an tsounami owth ystynna arvorow Pow Tay. 10ves kansbledhen. 9ves kansblydhen | 10ves kansblydhen | 11ves kansblydhen An 10ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 901 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 1000. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 900, h.y. an prys a-dhia 900 bys 999. 9ves kansbledhen. 8ves kansblydhen | 9ves kansblydhen | 10ves kansblydhen An 9ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 801 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 900. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 800, h.y. an prys a-dhia 800 bys 899. 8ves kansbledhen. 7ves kansblydhen | 8ves kansblydhen | 9ves kansblydhen An 8ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1ª a vis Genver 701 hag ow tiwedh an 31 a vis Kevardhu 800. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 700, h.y. an prys a-dhia 700 bys 799. 7ves kansblydhen. 6ves kansblydhen | 7ves kansblydhen | 8ves kansblydhen An 7ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 601 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 700. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 600, h.y. an prys a-dhia 600 bys 699. 6ves kansblydhen. 5es kansblydhen | 6ves kansblydhen | 7ves kansblydhen An 6ves kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 501 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 600. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 500, h.y. an prys a-dhia 500 bys 599. Hwarvedhyansow. Stela Bouddhistek drehevys yn China y'n 6ves kansblydhen. 5es kansblydhen. 4a kansblydhen | 5es kansblydhen | 6ves kansblydhen An 5es kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver 401 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 500. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 400, h.y. an prys a-dhia 400 bys 499. Hwarvedhyansow. a> Lew I, lymnys gans Raffaello Sanzio. 4a kansblydhen. 3sa kansblydhen | 4a kansblydhen | 5es kansblydhen An 4ª kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1 a vis Genver 301 hag ow tiwedh an 31 a vis Kevardhu 400. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 300, h.y. an prys a-dhia 300 bys 399. 3sa kansblydhen. 2sa kansblydhen | 3sa kansblydhen | 4a kansblydhen An 3sa kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1 a vis Genver 201 hag ow tiwedh an 31 a vis Kevardhu 300. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 200, h.y. an prys a-dhia 200 bys 299. Hwarvedhyansow. a> yn Aksoum.Drehevys wostalleth y'n 3 kansblydhen, mes distruys ha dastrehevys y'n 11 ha 17 kansblydhynyow. 2sa kansblydhen. 1sa kansblydhen | 2sa kansblydhen | 3sa kansblydhen An 2ª kansblydhen o spys a amser ow talleth an 1ª a vis Genver 101 hag ow tiwedh an 31 a vis-Kevardhu 200. Yma lies tus owth usya an lavar ma gans an keth styryans ha'n blydhynyow 100, h.y. an prys a-dhia 100 bys 199. Gwlas an Hav. Kylgh meyn yn Gwlas an Hav. Gwlas an Hav yw konteth yn Soth West Pow Sows, gans poblans a 869,835 a drigoryon. Gwlas an Hav yw desedhys war arvor deghow Mor Havren, north a Dhewnans. Y tiberthys Gwlas an Hav yn unn gonteth menystrans ha diw awtorita unnik, Gwlas an Hav Gogledh ha Karvath ha Gwlas an Hav North-Est. Taunton yw pennsita an gonteth; yn mysk trevow erell yma Karvath, Wells, Frome ha Yeovil. Kenedhlow Unys. Drehevans KU yn Evrok Nowydh An Kenedhlow Unys yw kesunyans keswlasek, furvys wosa diwedh Nessa Bresel an Norvys yn 1945 rag avonsya kres y'n bys ma. Yma y 192 stat esel ow synsi y'ga mysk ogas ha statow an bys oll, a-dhia junnyans Montenegro yn 2006. Yma drehevyansow chyf an KU yn Evrok Nowydh. Tus. Tus, po pobel (unnplek den), yw eseli an ehen "Homo sapiens". Gnasow kemmyn a dus a-dreus an norvys yw skientoleth ha godhvos, yeth, kowethas, ha gonisogeth. Yth esplegyas an ehen dhenel yn Afrika, ha'y wosa omystynna a-dreus an bes oll saw Antarktik. Yma nebes 6,450 milvil a dus y'n bes y'n eur ma. Esel tevesik a'n ehen ma a'n gelwir gour, ha'n ger "den" a styr person gorow yn fenowgh ywedh. Esel tevesiges a "Homo sapiens" yw benyn, po hwath gwreg. Esel yonk yw flogh (liesplek flehes) po baban rag tus pur yonk; y hellir leverel mowes mars yw an flogh benow po maw mars yw gorow. An ehen dhenel a via a-dro dhe 400,000 bloodh, war-lergh tus skiensek y'n eur ma. Y hwra tus rann a'n urdh "Primates", unn bagas a vronviles ow komprehendya appys, simes, lemours ha tarsirs keffrys. An nessa ehennow dhe dus y'n urdh ma yw "Pan troglodytes" (an chimpansi kemmyn) ha "Pan paniscus" (an bonobo). War dhiw war y hell tus kerdhes – ottomma gnas posek a'gan linyeth esplegyansek. Tus a's peus garrow pur hir may's kehevelir dhe re "Primates" erel. Hirder kresek tevesigesow an bes yw a-dro dhe 159 cm (y'n Gwlaskor Unys, 164 cm); huni tevesigyon yw adro dhe 172 cm (y'n Gwlaskor Unys, 178 cm). Govenek bewnans a dus a-dreus an bes yw 65 bloodh rag benynes ha 61 bloodh rag gwer; mes yma dyffransow meur y'n niverow-ma y'n eyl gwlas ha'n aral. Govenek bewnans yn Japan yw 81 bloodh; huni yn Zambia yw 37 bloodh (gras yn arbennek dhe AIDS). Mor Cosel. An Mor Cosel ew an broassa keynvor e'n Nor. Ma ev owth ystydna dhort an Arctek e'n noor dhe Mor an Soth (po herwydh tybyans, dhe Antarctica) e'n soth, gen Asya hag Australya dhe'n west, hag America dhe'n est. Orth 165.2 milvil kilometer pedrek (63.8 milvil mil pedrek) en enep, ma'n broassa radn-ma Keynvor an Bys ow cudha neb 46% a vejeth dowr an Nor hag a-dro dhe dressa radn a'y vejeth en sobm, orth y cul broassa avel enep tir an Nor oll war-barth. Ma'n creskelgh orth y radna dhe'n Mor Cosel Noor ha'n Mor Cosel Soth, gen diw dorva rowl: an Enesow Galápagos ha'n Enesow Gilbert. Kyn fon'jei war an creskelgh, mon'jei prederys avel bos a-jei en tien an Cosel Soth. An Cledh Mariana e'n Cosel Noor westek ew an downna poynt e'n bys, ow trehedhes downder a 10,911 meter. An Mor Cosel a veu gwelys gen Europians a-varr e'n 16ves cansvledhen, kensa gen an whithrer tiryow Vasco Núñez de Balboa a wrug tremena Ros Panama en 1513 hag y henwel "Mar del Sur" (Mor an Soth). Y hanow noweja a veu res gen an whithrer tiryow a Bortyngal Ferdinand Magellan dres caskerdh Spayn a wolyans a-dro dhe'n bys en 1521, a wrug cavos gwynsow ewn hag ev ow trehedhes an mor hag y elwel "Mar Pacifico" en Portyngalek, ow styrya "mor cosel". Devydnow. Cosel Mor Kledh. Mor Kledh yw mor yntra Breten Veur y'n howlsedhes, gonna-tir Skandinavek ha Denmark y'n howldrehevel, hag Almayn, Iseldiryow, Pow Belg ha Pow Frynk y'n soth. Yn Gogledh, an Mor Kledh a vet Mor Norgagh, neb yw rann a'n Keynvor Iwerydh. An Chanel a gevrenn an Mor Kledh dhe'n Mor Keltek ha Kammas Biskay. Kledh Thabo Mbeki. Thabo Mvuyelwa Mbeki (1942– ) o lywydh Afrika Deghow a-dhia 1997 bys 2008. Ev o nessa lywydh an Repoblek wosa diwedh "apartheid", ow sywya Nelson Mandela. Geryes da o ev rag promovya an tybyans a "Dhasserghyans Afrika" yn arbennik der an Unyans Afrikek ha NEPAD; hag awos negesa kres yn Rwanda, Burundi ha Kongo. Arabek. Arabek yw yeth Afro-Asiatek, kewsys yn powyow arabek y'n Konna-tir Arabek, Kledhbarth Afrika ha Keynvor Eyndek. Ejyp. Ejyp yw stat yn Kledhbarth Afrika, ynter Ysrael ha Konna Gasa y'n Est, Lybi y'n West, ha Soudan y'n Soth. Dy' Merher. Dy' Merher (po De Merher) yw dydh an seythun yntra dy' Meurth ha dy' Yow. An dydh ma yw gelwys war-lergh an planet Merher ha'n duw a'n keth hanow. Y teuth an henwyn ma dhe'n yeth Kernowek diworth an geryow Latin "Mercurius" ha "dies Mercurii". Dy' Merher yw tressa dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma – rag ensampel, yn Europa (dre vras) hag Amerika Latin. Yn tylleryow erel, dy' Mergher yw an peswara dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Hanow an dydh yw "peswara dydh" yn Arabek, Grew, ha Portyngalek. Yn kettep kas, yma dy' Merher orth kres an seythun ober. Dy' Yow. Dy' Yow (po De' Yow) yw dydh an seythun yntra dy' Merher ha dy' Gwener. An dydh ma yw gelwys war-lergh an planet Yow ha'n duw a'n keth hanow. (Hanow tre Marhasyow a'n jeves an kethsam talleth.) Y teuth an henwyn ma dhe'n yeth Kernowek dhyworth an geryow Latin "Iouem" (po "Jovem") ha "dies Iouis/Jovis". Dy' Yow yw peswara dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma – rag ensampel, yn Europa (dre vras) hag Amerika Latin. Yn tylleryow erel, dy' Yow yw an pympes dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Hanow an dydh yw "pympes dydh" yn Arabek, Grew, ha Portyngalek. Y'n Ruwvaneth Unys, yma dewisyansow senedhek oll owth hwarvos war dhy' Yow a-dhia 1935. Dy' Gwener. Dy' Gwener (po De' Gwener) yw dydh an seythun yntra dy' Yow ha dy' Sadorn. An dydh ma yw gelwys war-lergh an planet Gwener ha'n dhuwes a'n keth hanow. Y teuth an henwyn ma dhe'n yeth Kernowek dhyworth an geryow Latin "Venus" ha "dies Veneris". Dy' Gwener yw pympes dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma – rag ensampel, yn Europa (dre vras) hag Amerika Latin. Yn tylleryow erel, dy' Gwener yw an hweghes dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Hanow an dydh yw "hweghes dydh" yn Arabek, Grew, ha Portyngalek. Herwydh an hengov kristyon, Yesu Krist a veu ledhys war dhy' Gwener. Dy' Gwener yw diwettha dydh an seythun ober. Dy' Sadorn. Dy' Sadorn (po De' Sadorn) yw dydh an seythun yntra dy' Gwener ha dy' Sul. Dy' Sadorn yw kynsa dydh an bennseythun. An dydh ma yw gelwys war-lergh an planet Sadorn ha'n duw a'n keth hanow. Y teuth an henwyn ma dhe'n yeth Kernowek dhyworth an geryow Latin "Saturnus" ha "dies Saturni". Dy' Sadorn yw hweghes dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma – rag ensampel, yn Europa (dre vras) hag Amerika Latin. Yn tylleryow erel, dy' Sadorn yw an seythves dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Hanow an dydh yw "seythves dydh" yn Arabek, Grew, ha Portyngalek. Herwydh an hengov yedhowek, dy' Sadorn ha nos Gwener yw an Saboth. Dy' Sul. Dy' Sul (po De' Sul) yw dydh an seythun yntra dy' Sadorn ha dy' Lun. Dy' Sadorn yw nessa ha diwettha dydh an bennseythun. An dydh ma yw gelwys war-lergh hanow Latin an Howl, h.y. "dies Solis". Dy' Sul yw seythves dydh an seythun, herwydh an brassa niver a dus y'n bys ma – rag ensampel, yn Europa (dre vras) hag Amerika Latin. Yn tylleryow erel, dy' Sul yw an kynsa dydh, rag ensampel y'n Statys Unys. Herwydh eglosyow kristyon pals, dy' Sul yw an Saboth po jorna sans. Yethow Slavek. Teylu a yethow eyndo-europek yw an yethow slavek. Russek yw an esel moyha kewsys a'n teylu ma. Y tallathas an yethow slavek oll yn Europa, mes Russek kewsys yn Siberi ha Asi Kres ynwedh. A-ji dhe'n gordeylu eyndo-europek, an yethow slavek yw kevrennys yn nessa dhe'n yethow Baltek (Lithywanek ha Letonek). Irak. Repoblek Irak yw stat yn Mesopotami, yntra Koweyt, Arabi Saoudek, Jordan, Syri, Turki hag Iran. Moyha Irakyon yw Arabyon, mes yma kemmyniethow Kurdek ha Turkek ynwedh. A-dhia dallath a vresel Irak yn 2003, lu an Statys Unys yw an nerth krev war diredh Irak. An pennsita yw Baldak. Hayti. Hayti yw repoblek ynysek y'n Mor Karib. Y teuth hi ha bos anserghek wosa omsav kethyon afrikan erbynn aga mesters frynkek (1791-1803). An sekond gwlaskor anserghek yn Amerika veu hi ytho. Governans an Statys Unys a gevannedhi an ynys 1915-1934. Nyns o lies blydhen a'y wosa, an lywydhyon Duvalier a gemmeris galloes avel turans. Yn 2006, pobel Hayti a dhewisis René Préval avel aga lywydh wosa termyn a wovernans yn-mes a'n lagha. Yma hwath soudoryon an Kenedhlow Unys y'n wlas a-dhia 2004 dhe witha kres. An soudoryon ma, yn kaskyrgh henwys MINUSTAH, yw gedyes gans Brasil; yth esa nebes 7,500 anedha yn mis Ebryl 2005. Brasil. Brasil yw repoblek yn Amerika Dheghow. Homma yw an voyha tir yn Amerika Latin, hag ystynna a'n Andes bys an Iwerydh a wra. Nans an Amason a ystynn a-dreus gogledh an wlas. An vrassa sitys usi desedhys y'n soth hag est, y'ga mysk São Paulo ha Rio de Janeiro. Meksiko. Meksiko yw repoblek yn Amerika Gledh, ynter an Statys Unys ha Belisa ha Gwatemala. Paris. Paris yw pennsita Pow Frynk yn kres-gogledh an wlas war Dhowr Seyn. Yma moy es 11 milvil a dus ow triga yn Brassa Paris. Komprehendys y'n sita yma morrep deghow ("Rive droite") ha morrep kledh ("Rive gauche"). Geryes da a-dreus an bys rag hy drehevyansow meur ha bywder gonisogethek, Paris yw keffrys kres erbysiethek a vri hag arwoedh istorek krev. Asi. Asi (UCR "Asia") yw brastir hengovek (po rann veur a'n brastir Eurasi). Moy ages 4,000 milyon a dus a drig yn Asi – a-dro dhe dhew dhen yn tri y'n bys ma. Henry VII a Bow Sows. Henry VII (1457–1509) o Myghtern Pow Sows hag Arloedh Wordhon a-dhia 1485 bys termyn y vernans. Ev a veu genys yn Pennvro, Kembra; y dhevedhyans o Frynkek, Kembrek ha Sowsnek warbarth. Tas Henry o "Edmond Tudur", Yurl Richmond, a verwis awos an Pla Meur kyns dineythyans y vab. Dama-wynn Henry Tudur o unn kyns myghternes Pow Sows, "Katrin a Valois". Hag eev flogh, y triga Henry yn Breten Vyghan. Yn 1485, ewnter Henry, "Jasper Tudur", a hembrenkyas trygh sewen yn Kembra. An myghtern y'n eur na, Hykka III, a fethsons ynsi orth Kas Bosworth, ha Henry eth ha bos myghtern. Bugh. Chatel ("Bos taurus") yw enyvales bras y'n teylu Bovidae. Y kelwir esel benow an eghenn ma bugh, hag esel gorow tarow po oghen. Drefenn aga leth, kig, ledher ha nerth owth aras, milvilyow a jatel a vydh megys gans tus yn bargen-tiryow ha ken tylleryow. Ymons i ow tybri gwels ha plansow greun erell. Avel vronnviles, yma bughes ow bronna aga yowynkes (gelwys leughi) der sagh bras ynter aga diwarr helergh. Leth bughes a'n veus bri veur yn erbys denel. Yn mysk askorr lethek poesek gwrys a-dhia leth bughes, yma keus, yogort, kowles, dyenn, hag amanenn. Bughes yw enyvalow sans yn Hindoueth; war-lergh unn lavar Eyndek, "An vugh yw agan mamm drefenn aga ri leth". Hanow kig chatel yw bewin. Yma lies aghow a jatel y'n bys ma, r.e. an sebou Eyndek neb yw bothek rag durya yn kwell an bros trovannel. Chatel Frisek po Holstein yw an moyha agh lethek y'n bys. Chatel Hereford a'n megir yn kynsa le rag bewin. Ster. An Tarow (20px, Latin "Taurus") yw bagas sterennow y'n arwoedhkylgh, es y weles y'n Gwav. Y dhesedhans usi ynter an Evellyon dhe'n West ha'n Hordh dhe'n Est. Perseus hag Auriga usi dhe'n North. Aldebaran yw an splanna sterenn y'n bagas. Yn sterorieth an Howlsedhes, yma arwoedh an Tarow ow talleth an 20ves a vis Ebryl ha gorfenna an 20ves a vis Me. Mes y'n sterorieth Hindou yma'n arwoedh ow talleth an 14ves a vis Me ha gorfenna an 19ves a vis Metheven. Y tybir bos an Tarow unn 'arwoedh an dor' (avel an Wyrghes ha'n Aver). Gwener a's teves hy threveth ynno. Hindoueth. An lyther sans "omkara". "Om" yw ton unnik gwrians, a-ban veu an bys gwrys pan leveris Brahma an son ma, herwydh an hengov Hindou. An "Vedas" yw hen skryptors an wonisogeth Eyndo-Aryanek. Yth yns i kuntelles hymnys ha dyskansow gwrys a-dro dhe'n vlydhen 1000 kyns an Oes Kemmyn, hag i holys hwath gans Hindouyon. Mes skryptors pals re devis a-dhia an oes Vedek, y'ga mysk kampoellasow skyansek (r.e. an "Upanishads" ha "Brahmanas") ha dew vardhonek meur mythologiek, "Mahabharata" ha "Ramayana". Rann boesek an "Mahabharata" yw an "Bhagavad Gita", yn le'ma Kryshna ow tisplegya dhe Arjuna lies poynt selvenek a dybyans Hindou. Kryjyans. War-lergh moyha Hindouyon, Dywses yw onan. Vayshnavydhyon a aswonn Dywses avel Kryshna, Rama, po ken enep a Vishnou. Shayvydhyon ha Shaktydhyon a'n aswonn avel Shiva warbarth gans y gowethes ha “galloes” Shakti. Yma Smartydhyon ow tyski bos Dywses yn puptra ha pubonan. Yma leun a hwedhlow sans a-dro dhe dhywow hag a yw enebow an Dywses. Ganesha, Sarasvati, Skanda, Hanuman, ha Lakshmi yw dywow erell a vri arbennik. Tempel Hindou yn breow Maysour, Eynda Soth. Herwydh Hindouyon, mernans yw sywys gans dasvywnans dres troweyth a bes, gelwys "samsara". Rag diank an droweyth ma hag omgesunya y'n gwynnvys a Dhywses (studh gelwys "moksha"), res yw dhe dus obaya aga devar spyrysek ("dharma") rag drehedhes keweras tamm ha tamm. Yma'n ober gwrys y'n bys ma ("karma") ow ri delys y'n nessa bywnans. A-ban wra puptra rann a spyrys kemmyn an bys oll ("atman" po "Brahma"), yma Hindouyon ow talvos "ahimsa", po anfreudh. "Ahimsa" yw omassayys der berthyans, skonya a gig, h.e. Yma'n Drynses Hindou ow konsystya a'n Gwrier Brahma, an Gwithyas Vishnu, ha'n Distruyer Shiva. Devos. Den ow kordhya yn dowr Ganga orth Varanasi, sita bergherinses yn Eynda Gledh. Y fydh Hindouyon ow kordhya Dywses yn nebes furvyow, mes an moyha niver a wordh Vishnou, yn arbennik y omdhiskwedhyans ("avatar") avel an arloedh Kryshna. A-dhia an 6ves kansblydhen, an movyans omriadow ("bhakti") re boeslevas kerensa ynter an gordhyer ha'n dyw dewisys ("Ishtadeva"). Yn devosow Hindou, yth enor gordhyoryon an dhywow yn chi po orth tempel owth aga hynnik boes, kosta, tan, po bleujennow hag ow kana hymnys. Yma lies hymna a dhevedhyans an "Vedas"; mes yma par arall a gan sans, "bhajan", skrifys dre vras y'n 14ves-17ves kansblydhynyow ha kevrennys dhe'n movyans "bhakti". Milyonow a Hindouyon a wra pergherinses dhe leow sans – rag ensampel, Varanasi, Rameshwaram, Ayodhya, Haridwar, Nashik, Ujjayn, Allahabad ha Somnath. Dowr Ganga yw pur sans, war-lergh Hindoueth. Yma Hindouyon owth enora bughes, awos aga bos “mammethow” tus. Ny dhyber Hindouyon pals bewin – hemm yw elvenn boesek a "ahimsa" (anfreudh). Sans yw simys ynwedh, awos an gweres res gans Hanuman ha'y lu a simys dhe Rama rag fetha an jevan Ravana (ha re ravnas Sita, gwreg Rama, war-lergh an "Ramayana"). "Varna" ha "jati". War-lergh an "Bhagavad Gita", yma "dharma" (devar spyrysek) a bubonan ow tyffra herwydh agh ("varna") an person. Ytho, devar an "shudras" (tiogyon) yw ammetha; devar an "vayshyas" (marchons) yw kenwertha; devar an "kshatriyas" (breselysi) yw omgasa; ha devar an "brahmanas" (oferysi) yw gordhya. Yth esa tus heb "varna" byth – gelwys "dalits" hedhyw – a esa arweskys gans remenant an poblans avel "achouta" (andochyadow, na allo bos tevys). Y'n eur ma, pub "varna" yw kevrennys yn lies "jati". Yn hengovek, nyns o eseli a "jatis" dihaval ow tybri warbarth na demmedhi y gila. A-dhia anserghogeth Eynda, an dyffransow ma reth omwannhes, mes yma arwodhvos "jati" ha "varna" ow pesya. Lies dasfurvyer Hindou – y'ga mysk Rammohan Roy, Ramakryshna, hag M.K. Gandhi – re hwilas distrui kammhynsethow "jati" hag andochyadowder. Istori ha kryjyansow erell. Bouddhisteth ha Jayneth a dhallathas avel vershyons dasfurvys a Hindoueth nebes kansblydhynyow kyns an Oes Kemmyn. Ynsi a naghas dihevelepterow "jati" ha "varna" hag awtorita an "Vedas", mes a besya ow koela orth "samsara" (an droweyth a vywnans ha dasvywnans), an "Upanishads", hag elvennow erell a'n hengov Hindou. Ytho, Hindoueth vrahmanek y's tevo le rowedh es Bouddhisteth yn Eynda glasek dres nebes kansblydhynyow. An movyans "bhakti" a nowydhhas bywder an hengov Hindou, ha'n woedh skyansek "Vedanta" a dhisplegya tybyansow an "Vedas" yn lies furv. Hindoueth a omlesas a-dreus Asi Soth-Est, le may fes an kryjyans hwath (yn arbennik yn Bali ha howldrevel Java). Wosa tevyans Islam yn Asi Soth, yth esa lies urdh ha doeth ow kesunya spyrysogeth Hindou ha Muslim – rag ensampel, Kabir ha Gourou Nanak (an fondyer a Sikheth). Yedhoweth. Yarmulke ha menorah, arwoedhow an fydh yedhowek. Yedhoweth yw kryjyans Abrahamek ow talleth yn Ysrael milvlydhen po moy kyns an Oes Kemmyn. An Bibel yw lyver sans an Yedhewon (heb an Testament Nowydh hag a geworras Kristonyon). Yn mysk profoesi Yedhowek yma Moyses, Abraham, Ysay, Esekiel, h.e. Yma a-dro dhe 14 milvil Yedhow y'n bys y'n eur ma. Yma moyha Yedhewon ow triga y'n Statys Unys, Ysrael, po Pow Frynk. Yedhowek. Yedhowek (ייִדיש, "yidiš") yw an yeth germanek kewsys yn hengovek gans an Yedhewon Ashkenasek a Europa Gledh hag Howldrehevel. Awos henedhladh an Yedhewon orth an "Shoah", nyns eus kemmynieth veur a Yedhowegoryon namoy, saw diw dhrevesigeth Hasidek: an eyl yn Brooklyn, Evrok Nowydh, SUA, ha'y ben yn Karsalem, Ysrael. Yma a-dro dhe deyr milvil Yedhoweger y'n eur ma (tus koth dre vras – yma moyha Ashkenazim yowynk ow kewsel Ebrow, Sowsnek, Russek, Frynkek, h.e.). Yedhowek yw pur ogas hag Almaynek, mes yma moy a sonow kessonennel dihaval, le a sonow bogalennel, ha lytherennek Ebrow. Sardaynek. Sardaynek yw yeth romanek kewsys yn Sardayn, ynys omrewlys a Itali. Hi yw an unnek esel a'n tavosow Romanek Soth, hwath ogas lowr dhe Latin. Furlanek. Fourlanek yw yeth reto-romanek kewsys yn Frioul, borlewen Itali. Roumantsh. Roumantsh yw yeth reto-romanek kewsys yn Swistir. Aragonek. Aragonek yw yeth romanek kewsys yn ranndir an menydhyow Pyreneek yn gogledh Aragon. Dre vras yth yw haval dhe'n yethow romanek kentrevek, Spaynek ha Katalanek, mes yma dyffransow sertan. Ny vydh Aragonek kewsys gans niver vras a dus namoy; mes an gothyon yn gogledh an pow re'n withas, hag yma skolyow lemmyn ow tyski y'n taves. Rudh yw an tylleryow le y fydh kewsys Aragonek. Zoulou. Zoulou yw ’eth bantou kewsys in Africa Dhehow, le mayth yw hy udn tavas sodhogel ha’n tavas moyha kemmyn oll. Yma moy ages 50% a boblans an wlas na ow convedhes an tavas; cowsoryon Xhosa, an tavas Nguni ûsyes yn arbednyk in pow Codna-Tir an Est, a yll onderstondya Zoulou. In statow KwaZulu-Natal, Gauteng ha Mpumalanga yma'n brassa nyverow a Zoulouegoryon. Avell davosow erel in dehowbarth Africa, yma in Zoulou lies son 'clyck': c (, gwrÿs gans an dens), q (, gwrÿs a-dhelergh an dens), ha x (, gwrÿs gans tuyow an tavas). Lien screfys in Zoulou a wrug omdhysqwedhes i'n 19 cansbledhen gans treylyans an Beybel in 1883. John Dube ha Reginald Dhlomo o screforyon bosek in Zoulou i'n kensa hanter an 20 cansbledhen. I'n eur ma, Zoulou yw ûsyes dre radyo, pellgowser, ha fylm. "Yesterday" (2004) o an kensa fylm a hireth plen i'n tavas. Jacob Zuma, an peswara lewyth a repoblek Africa Dhehow, a wor clappya Zoulou avell y gensa tavas. Indonesek. Indonesek ("bahasa Indonesia") yw unn furv a'n taves Malayek ("bahasa Melayu") hag yw soedhogel yn Indonesi. Yma moyha tus y'n wlas na ow kewsel Indonesek avel sekond yeth po avel vammyeth, hag Indonesek yw taves chyf an trevow. Byttegyns, yma yethow erell ha gansa brassa niver a gewsoryon mammyeth, r.e. Javanek ha Soundanek. Ebrow. Ebrow yw yeth semitek kewsys yn Ysrael hag usys rag gordhyansow yedhowek a-dreus an bys. Y skrifir Ebrow yn lytherennek hy honan (skrifys a'n deghow dhe'n gledh). Ebrow yw an tavas y skrifas moyha lyvrow an Testament Koth a'n Bibel ynno. Baskek. Basque Country in Spain and France Baskek yw yeth unnik kewsys y'n Pow Bask. Kes-soedhogel gans yeth spaynek yw hi y'n Kemmynieth Omrewlys Bask, y'n Rywvaneth Spayn. Koreek. Koreek yw yeth kewsys y'n Konna-tir Koreek (Korea Dhyhow ha Korea Gledh). Albaynek. Albaynek yw yeth Eyndo-Europek kewsys yn Albayn, Makedoni, Kosova (hwath rann a Serbi ha Montenegro herwydh an Kenedhlow Unys), ha Pow Grew, hag yn nebes gwigow yn Itali dheghow. Yma Albaynek ow kul teylu hy honan a-ji dhe'n gordeylu Eyndo-Europek. Y skrifir y'n lytherennans Latin. Slovenek. Slovenek yw yeth slavek kewsys yn Sloveni. Yma dyffransow poesek lowr ynter hi ha Serbo-Kroatek, an yeth slavek kewsys yn hentrevek. Bulgarek. Bulgarek yw an yeth slavek kewsys yn Bulgari. Por haval yw dhe Makedonek, an taves kentrevek usyes gans Slavyon Repoblek Makedoni. Bulgarek Koth yw taves tradycyonal an Eglos Orthodoks yn gwlasow slavek; ‘Slavonek Koth an Eglos’ yw ken hanow warnodho. Cyril ha Methodi re wrug devnydh anodho rag treylya an Bibel yn tavaseth slavek. Ytho, a-barth Bulgarek y feu an kottha versyon a'n lytherennek cyrilek devysys; yma Bulgarek ow tevnydhya an lytherennek cyrilek bys an eur ma. Slovakek. Slovakek yw yeth slavek kewsys yn Slovaki. Pur ogas dhe Jekek yw, mes yma dyffransow a vri; studh an dhiw yeth ma yw haval dhe'n eyl yntra Sowsnek ha Skots. Polonek. Polonek yw yeth slavek kewsys yn Poloni. Hi yw an kreffa esel a'n bagas Slavek West. Y skrifir Polonek y'n lytherennans Latin. Chekek. Chekek yw an yeth slavek kewsys yn Pow Chek (Bohemi ha Moravi). Pur ogas dhe Slovakek yw, mes yma nebes dyffransow diblans ynter an dhew davas. Russek. Russek yw yeth slavek kewsys yn Russi ha lies gwlas kentrevek. An yeth a waynyas rowedh meur a-dreus Europa Howldrehevel yn termyn an Unyans a Repoblegow Sosialistek Sovietel. Yma hi ow pesya bos an brassa esel a'n teylu slavek a bell. Lithywanek. Lithywanek yw yeth kewsys yn Lithywani (le mayth yw hi yeth soedhogel ha kenedhlek an bro), an Statys Unys, Russi ha powyow erell. Lushaborgek. Lushaborgek yw yeth ermanek kewsys yn Lushaborg, pur ogas hag Almaynek yn hy gramasek, mes gans lower a erva Frynkek ynwedh. Yma dhedhi studh avel taves soedhogel, mes y tevnydhir Frynkek yn foy menowgh gans an governans. Lushaborgek yw poesek rag an kynsa gradh a adhyskans y'n Dhugeth Veur. Swedek. Swedek yw yeth ermanek kewsys yn Swedherwyk, Åland ha Pow Finn. Norgahek. Norgaghek yw yeth ermanek kewsys yn Norgagh. Yma diw furv skrifys: "Bokmål" (vershyon a Dhanek dell dhevnydhys yn Norgagh), ha "Nynorsk" (selys war rannyethow a Howlsedhes Norgagh). Yma nebes 80% a Norgaghegoryon ow skrifa yn "Bokmål", mes dyvers lowr yw an rannyethow kewsys. Islandek. Islandek yw yeth ermanek kewsys yn Island. Faroyek. Faroyek yw yeth ermanek pur ogas hag Islandek, kewsys y'n Ynysek Faroyek gans 48,000 a dus, ha Denmark gans 25,000 a dus. Danek. Danek yw yeth ermanek kewsys yn Denmark, an Ynysek Faroyek, ha Groenlond. Estonek. Estonek yw yeth Ouralek kewsys yn Estoni. Neskar yw dhe'n tavosow Finnek, Karelyek, ha Sami. Finnek. Finnek yw yeth Ouralek kewsys yn Pow Finn, kledhbarth Swedherwyk, ha (ow synsi ynni rannyethow Karelek) Russi. Ottomma an unnik taves meur yn Loghlann na wra rann a'n yethow germanek po unnweyth Eyndo-Europek. An "Kalevala", kuntellys gans Elias Lonnröt, yw an ober geryes gwella a lyenn finnek. Fonologieth. 240px Palores. Palores ("Pyrrhocorax pyrrhocorax") yw eghenn a edhen ow kul rann a'n teylu a vrini, "Corvidae". Eghenn arall y'n keth bagas yw "Pyrrhocorax graculus". Yma'n balores ow triga yn Ynysow Breten Veur, Manow, ha Wordhon warbarth gans powyow Europa dheghow, an Alpow, ha mynydhyow a-dreus kres Asi bys Eynda ha China. Yn Breten Veur, yma paloresow ow triga yn ugheldiryow hag alsyow howlsedhes Kembra hag Alban, mes yn tiwedhes i re drevesigas yn Kernow arta. Yma'n balores war gota arvow Kernow, hag aswonnys avel edhen genedhlek Kernow yw hi. Yth esa paloresow moy kemmyn nans yw niver a vlydhynyow, mes an chogha ("Corvus monedula") re gesstrivas erbynn an balores rag tiredh. Diwwarr an balores yw kogh; hy fluvennow yw du; ha'y gelvin yw kogh. Yma hi ow tybri hwesker ha miles heb mell keyn. Kri an balores yw galow hir – sort a "kyy-oo" ughel – hag yw moy diblans ages huni an chogha. An balores a's teves nij neuvelladow hag es. Neyth an balores yw tew, gonedhys a rug, eythin, po plansow erell, ha linys gans gwlan po blew. Yma tri bys hwegh oy brith, dedhwys mis Ebryl po mis Me. "An Balores" yw hanow gwari berr gans Robert Morton Nance ynwedh. Breanek. Breanek (yn Sowsnek, "St Agnes") yw tre war arvor gogledh Kernow. Yn termyn eus passys yth esa kyrghenn Vreanek geryes da rag hy balyow sten. Yn dydhyow ma y pes hwath lies remenant an oes na, rag ensampel magoryow a dhrehevyansow rag gwitha an jynnyow. Orth niveryans 2001, poblans Breanek o 2,759 a drigoryon, bo tanowheans a 4.8% nans o deg blydhen. Senedh Europa. Senedh Europa yw senedh an Unyans Europek, ow neges a-barth 500 milvil a vurjysi an UE. A-dhia Mis Gortheren 2013, yma 766 esel a Senedh Europa, dewisys poran gans an pobel. Warbarth gans Konsel Menystryon an UE, Senedh Europa yw an skorenn an UE ow kul laghys. An Eurosenedh a wra maystri a dowlargh an UE. Mes an Desedhek Europek a'n jeves an nerth unnik dhe brofya laghys. Yma Senedh Europa owth esedh yn diw sita – Brusselas, Pow Belg, ha Strasbourg, Pow Frynk. Emily Hobhouse. Emily Hobhouse (1860-1926) o aktivydh Predennik a-barth sewena ha kres. Hi yw gwella kevys rag diskwedhes an studh a dus gwrys prisner yn Bresel Afrika Dheghow. Genys yn Lyskerrys, hy thas o pronter yn Eglos Pow Sows. Wosa mernans hy thas yn 1895, Hobhouse eth dhe Minnesota, Statys Unys rag pregotha dhe'n dus bal kernewek ena. Hi a dhehwelis dhe Vreten Veur yn 1900, mes a wrug vyaj dhe Afrika Dheghow y'n blydhen na, 1901, ha 1903; yth esa hi dyskadores yn Afrika Dheghow 1905-1908. Hi o fest erbynn Kynsa Bresel an Bys. Yn 1920, hy herens yn Afrika Deghow a dhannvenis dhedhi arghans y prenno hi chi yn Kernow. Ytho, Hobhouse a brenas chi yn Porthia. Y ferwis hi yn 1926 yn Loundres. Hern. Hern (po hernenn avel ger unnplek) yw teylu a bysk byghan oylek, "Clupeidae". Synsys y'n teylu ma yw hern gwynn, hern byghan, damyow an hern po keynoges, ha eghennow erell. Yma naw "genus" a hern gwynn krenn ("Dussumieriinae"), eth a hern byghan ("Clupeinae"), eth a dhamyow an hern ha menhadennow ("Alosinae"), seytek a "Pellonulinae", hwegh a hern an grommbil ("Dorosomatinae"), ha peswardhek "genus" arall. Yma hern yn-mysk an moyha poesek puskes rag boes y'n bys ma. Unn eghenn a hern gwynn an Iwerydh, "Clupea harengus", yw an eghenn a buskes a'n moyha lanwes y'n bys, herwydh Lyver Rekordys Guinness. A-dro dhe 1700, John Boson a skrifas kan Gernewek yn kever salyans hern, "Reem an Parra Hearn". Yma'n gan ow korfenna, Sarf. Sarf (liesplek serf) yw kramvil hir ha moen, heb esker, ow kul rann a'n is-urdh "Serpentes". Yma serf ow furvya an urdh "Squamata" warbarth gans an pedrevanes. Yma serf oll ow tybri enyvales byghan – y'ga mysk pedrevanes, serf erell, logos, ydhyn, oyow ha hwesker. Neb serf a's teves gwenon y'ga brath. Eghennow erell a ladh aga fray der dag. Korf an sarf yw gorherys dhe skans. Yma serf ow "nija y'n dor" gans movyans gwius. Serf yw pur gemmyn yn powyow trovannel a'n bys ma, r.e. Eynda po Brasil. Sen Sylvester. Sylvester I o pab a vis Genver 314 bys 31ns Kevardhu 335, ow sywya Miltiades. Yn termyn y fabeth, Kostentin Veur a ros lies ro dhe'n Eglos Romanek, war-lergh an "Liber Pontificalis" (7ves po 8ves kansblydhen); an acheson hengovek yw Sylvester dhe sawya Kostentin a'n kleves meur. Vershyon war an hengov ma a wra rann a "Vywnans Meryasek". War-lergh an hengov (ow tydhya a dhiwedh an 5es kansblydhen herwydh Johann Döllinger), Kostentin a via byjydhyes gans Sylvester ha ri studh arbennik dhe Gristoneth der lywyans Sylvester. An tekst pur goth (mes kamm) "Constitutum Donatio Constantini" a styry an ro supposys gans Kostentin dhe Sylvester a wovernans Itali gres. Sylvester a dhannvenis kannasow dhe Gynsa Konsel Nicaea ha gelwis konsel orth Rom rag damnya kammgryjogyon Arianek hag erell. Dy' Goel Sylvester yw an 31ns a vis Kevardhu, po an jydh kyns Kalann Genver. Skots. Skots (po "Scots", ow styrya "Albanek" y'n yeth hy honan) yw yeth ermanek kewsys yn iseldir Alban ha Kledhbarth Wordhon. Yn lies ranndir, Skots yw kewsys warbarth gans an tavosow Gwydhelek ha Sowsnek. Skots yw an nessa yeth ha Sowsnek; an dhiw yw devedhys a'n rannyethow Anglian ha Hen-Sowsnek kewsys yn howldrevel Breten Veur y'n Oesow Kres a-varr (7ves kansblydhen yn soth-est Alban). An tavosow skandinavek (yn arbennik Norgaghek) ha Frynkek re asas aga remenens y'n yeth Skots ynwedh. Devnydh a Skots avel yeth lyennek re veu gwrys wostalleth yn kres an 14ves kansblydhen; nyns eus lower a dhyffransow yntra Skots ha rannyethow gogledh a Sowsnek y'n eur na. Mes y'n 15ves kansblydhen an dyffransow ma a dava, ha Skotegoryon a dhallathas galow aga thaves" 'Scots'." A-dro dhe amser Unyans an Dhiw Gurun (Alban ha Pow Sows) yn 1707, studh Skots o disputys yn treusi gans Sowsnek. Mes Robbie Burns o bardh a vri veur hag a witha bywder an yeth Skots y'n termyn na. Y'n 20ves kansblydhen, yth esa dasserghyans a Skots avel yeth lyennek ("Lallans"). Y'n jydh ma, yth aswonnir Skots avel taves ranndiryel a Alban; mes nyns eus towlenn leun rag promovya an yeth y'n pow na. Yma'n "Boord o Ulster-Scotch" (Kesva a Skots a Ulster) ow promovya an yeth ha gonisogeth Skots yn Wordhon (Wordhon Gledh ha Konteth Dún na nGall yn Repoblek Wordhon). Afrikaans. Afrikaans yw yeth ermanek kewsys yn Afrika Dheghow ha Namibi. An tavas a dhallathas avel furv Iseldiryek dannvenys dhe Gonna-tir Govenek Da. Godhonieth. Godhonieth yw an maner hwithrans godhoniethek, po an korf ordenys a skians gwaynys der an maner hwithrans ma. A. A yw kynsa lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an kynsa bogalenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn A a via leverys a. An lytherenn ma a via an moyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. B. B yw nessa lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an kynsa kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn B a via leverys be. An lytherenn ma a via onan a'n lyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. C. C yw tressa lether an letherennek romanek dre vroas, ha huny a Gernewek Unys ha Nowejya. Hei ew an second kessonen keffres y'n letherennegy ma. Nyns ew C ow qwil radn a'n letherennek a Gernowek Kebmyn mann; yn hy le ma'n letheren dhowblek Ch. Ma dhe C an kethsam devedhyans ha G. Ma an Furv Skrifys Savonek ow usya an letheren C. Y'n furv chyf, C ew kevys a-rag an bogalednow E, I ha Y (rag ensompel y'n ger "cita"), le ma hei styrya puppres an son /s/. Y'n furv adenowen ha henwyn telleryow, C a ell styrya ynwedh an son /k/ (rag ensompel y'n ger "cara" ha'n hanow "Cambron"). Ch. Ch yw tressa lytherenn an lytherennek Kernewek Kemmyn, ow kollenwel le an lytherenn C nag yw devnydhys. Hi yw an nessa kessonenn yn Kernewek Kemmyn keffrys. Ch yw lytherenn hy honan y'n yethow Bretonek, Chamorro, Chekek, Slovakek, ha Lacinka (rag Belarussek) ynwedh. Bys 1994, Ch o lytherenn an lytherennek Spaynek, mes y'n eur ma hi yw prederys bos kevres a dhiw lytherenn. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn Ch a via leverys cha. An lytherenn ma a via an lyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. D. D yw peswera lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an tressa kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn D a via leverys de. An lytherenn ma a via menowgh lowr yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. E. E yw pympes lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an nessa bogalenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn E a via leverys e. An lytherenn ma a via an nessa lytherenn moyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. F. F yw hweghes lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an peswera kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn F a via leverys ev. An lytherenn ma a via onan a'n lytherennow lyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. Tus Etruri a dhevnydha an lytherenn dhewblek FH rag an son [f] – henn a styrya [wh], a-ban styrya digamma (ϝ) an son [w]. Digamma o lytherenn Rew a-varr, mes nyns yw devnydhys na'n sonenn na'n lytherenn yn Grew arnowydh po klasek. Yma dhe F an kethsam devedhyans hag U, V, ha W. Skwardya. Skwardya yw band rokk ow kana yn Kernewek neb a dhallathas performya a-dro dhe 1999 ha pesya bys yn hedhyw. Eseli Skwardya yw Matthew Clarke, Dave Miller, Colin Roberts hag Alison Roberts. Yma tri sidi a yllir prena dhiworth. Matthew Clarke o esel a Krena keffrys. An band na a waynyas an PanKeltek 2005 gans kan henwys: 'Fordh dhe Dalvann'. Skwardya a veu gwelys a-hys Breten Veur der BBC Breakfast wosa i dhe sonskrifa nebes kanow Beatles yn Kernewek. An hwedhel a lesas a hys an bys keffrys. Byttegyns, nyns esa kummyas dhedha a usya kanow an Beatles, ytho ny vydh dyllans soedhek der sidi. Yma Skwardya ow pareusi sidi flamm nowydh hag a vydh dyllys kyns pell. Krena. Seni ilow rokk ha punk a wra band rokk Kernewek Krena. Yth esa Matthew Clarke, unn esel a Grena, ow seni ha kana yn Skwardya ynwedh. I eth dhe Wordhon ha gwaynya an PanKeltek 2005 gans an gan 'Fordh dhe Dalvann'. I a dhehwelas yn 2007 heb gwaynya. Hemm o an diwettha performans an band. Gwydheo a'n gan 'Fordh dhe Dalvann' a vydh diskwedhys orth Goel Fylm Kernow 2008. Hemm a vydh an kynsa gwydheo popp/rokk y'n taves Kernewek. Kataloni. Kataloni ("Catalunya" yn Katalanek, "Cataluña" yn Spaynek, "Catalunha" yn Aranek) yw kemmynieth omrewlys Spayn gans studh avel kemmynieth istorek. Yma hi yn Borlewen an Konna-Tir Iberi desedhys. A-dro dhedhi yma kemmyniethow omrewlys Pow Valensianek hag Aragon, Roussillon yn Pow Frynk, Andorra, ha'n Mor. Y triga 6.5 milvil dhen omma yn 2003. Barcelona yw an pennsita ha'n brassa tre. Tavosow. Yma teyr yeth soedhogel dhe Gataloni, ha diw anedha devnydhys yn menystrans an pow. An eyl yw Katalanek, yeth teythyek an pow, ha'y ben yw Spaynek, yeth a wlaskor Spayn. Mes yn Bro Aran y kevir rannyeth Oksitanek aswonnys avel Aranek ("aranés"): honn yw taves Gaskoynek, hag y'n bro na yeth soedhogel yw hi. Asrannow. Kataloni a gomprehend peder konteth: Barcelona, Girona, Lleida, ha Tarragona. An kontethow ma yw diberthys yn 41 "comarca" Governans. An "Generalitat de Catalunya" yw hanow an maner governans a Gataloni. Yn fenowgh y helwir Senedh an pow yndella ynwedh. A-dhia 1977, pan dhehwelis Josep Tarradellas dhiworth Bow Frynk (le may triga ev ha'n "Generalitat" yn termyn Francisco Franco), an "Generalitat" a'n jeves omrewl. Lytherennek. Lytherennek yw bagas rewlys a "lytherennow" – arwoedhyow skrifys selvenek – ow styrya sonennow unn taves kewsys, dell yw lemmyn po dell o martesen yn termyn eus passys. Yma ken vanerow skrifa may styry arwoedhyow geryow leun (r.e. Chinek) po syllabennow (r.e. y'n yeth Cree). Lytherennek Romanek. An lytherennek moyha devnydhys y'n bys ma yw huni romanek, displegys rag skrifa Latin mes usys y'n dydhyow ma rag skrifa moyha yethow Europa (saw yethow Howldrevel Europa, y'ga mysk Russek ha Greka), Turkek, Vietnamek, ha'n vrassa niver a yethow kewsys yn Amerika hag Afrika a-is an Sahara. Y'n lytherennek ma y skrifir Kernewek sertan. Drefenn an dihevelepterow yethoniethek yn-mysk oll an tavosow ma, y chanjir tamm an lytherennek Romanek war-lergh maner pub yeth. Yma dhe nebes tavosow lytherennow keworrys: rag ensampel Æ, Ø hag Å yn Danek ha Norgaghek; Þ hag Ð yn Islensek; Ŋ yn Inuktitut; Ą, Ć, Ę, Ł, Ń, Ś, Ź, Ż yn Polonek; ha lies chanj arall a'n par ma. Lytherennegi erell. Byttegyns, yma lytherennegi pals usys y'n norvys. Yn mysk an re moyha notadow yma lytherennegi Arabek (usys rag skrifa Persek, Ourdou, ha lies yeth arall ynwedh), Ebrow, Amharek, Kyrrilek (hag usir yn Russek, Bulgarek, Serbek, Ukraynek h.e.), Grew, ha'n teylu kowal a lytherennegi Brahmek a Eynda hag Asi Soth-Est – lytherennegi Devanagari, Thai, Tamil, Bengali, Burmek, hag erell. An Geltyon goth a skrifa yn lytherennek arbennik gelwys Ogam. Y kavsons i an tybyans dhe skrifa yndellma, dell grys skoloryon, a-dhia niverennow Romanek; mes nebes unnik yw an furv ha patron a Ogam. G. G yw seythves lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an pympes kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn G a via leverys ge. Warbarth gans Y ha Z, G yw onan a'n lytherennow Romanek na's teves devedhyans Etruskek a-dhevis. Y'n 3sa kansblydhen kyns OK, unn Spurius Carvilius Ruga a dhismygis an lytherenn ma, dell dybir, ow chanjya nebes an C Etruskek (gamma Greka) hag a arwoedhya an sonennow [k] ha [g] bys ena. H. H yw ethves lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an hweghes kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn H a via leverys ha. H a via onan a'n kessonnennow moyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. I. I yw nawves lyther an lytherennek Kernewek hag a'n lytherennans romanek dre vras. Hi yw an tressa bogalenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn I a via leverys i. An lytherenn ma a via an nessa bogalenn lyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. Devnydh a'n lyther I yw unn poynt a dhyffrans pur boesek yntra Kernewek Kemmyn ha Kernewek Unys, a-ban nag yw an lytherenn ma kevrennek mann yn Mordonnek. Yma dhe'n lytherenn ma an keth devedhyans ha J – nyns o an lytherennow ma diberthys yn tiblans kyns an 16ves kansblydhen. Golowan. Golowan yw goel ow hwarvos yn Pennsans mis Gortheren pub blydhen. Yma diw seythun a wrythyansow ilow, arethow, ha diskwedhyansow art ow tiwedh Dydh "Mazey" an diwettha dy' Sadorn. Stretow chyf Pennsans yw deges orth daromles, bodhogyon a afin an stretow a vaneryow ha plansow, kansow a dus a dhonsy a-dreus an stretow, ha milyow a erell a dheu dhe vires. Tasek an woel yw Yowann Besydhyer. Goelowann yw goel goth dasserghys yn 1991 wosa kansblydhen a dhifyk. J. J yw degves lytherenn a'n lytherennans romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an nawves marna reknir I yn Kernewek Unys). Hi yw an seythves kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn J a via leverys je. An lytherenn ma a via an nessa lytherenn lyha menowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. Yma dhe'n lytherenn ma an keth devedhyans hag I. Davas. Davas "bighorn", po "korn meur" Davas (liesplek deves) yw enyval y'n teylu "Bovidae". Yma seyth eghenn a dheves a lyha y'n bys ma, ha pub huni anedha ow kul rann a'n "genus "Ovis". An eghenn aswonnys yn kwella yw an dhavas kemmyn ("Ovis aries"); mes yma ynwedh an vouflon ("Ovis musimon") ha davas an ergh ("Ovis nivicola"). Yma'n dhavas "bighorn" ("korn meur", "Ovis canadensis") ha'n dhavas "thinhorn" ("korn kul", "Ovis dalli") ow triga yn Amerika Kledh a-dro dhe'n Mynydhyow Karrek. An "argali" ("Ovis ammon") a wander yn mynydhyow Asi Kres ha'n "urial" ("Ovis vignei") yn Eynda. Awos aga gwlan ha kig, yma tus ow maga milvilyow a dheves kemmyn yn Ostrali, Mordir Nowydh, Uruguay ha powyow erell. An ger "davas" yw koynt yn Kernewek, drefenn y hyllir y dreylya yn diw fordh wosa an erthygel: "an dhavas" poken "an navas". Furv Kembrek an wreydhenn vrythonek ma yw "dafad". Davas arow a's henwir hordh; huni yowynk yw oen (liesplek enas). "Jowann, Chi an Hordh" yw hanow hwedhel hengovek Kernewek Diwedhes geryes da. Ster (an Hordh). An Hordh (20px, Latin "Aries") yw bagas sterennow y'n arwoedhkylgh ynter an Puskes ha'n Tarow. Nyns yw y sterennow pur splann, mes onan anedha – Sterenn Teergarden – yw kentrevek pur ogas dhe'gan Howl ni. Yn sterorieth an Howlsedhes, yma arwoedh an Hordh ow talleth an 21ves a vis Meurth ha gorfenna an 19ves a vis Ebryl. Mes y'n sterorieth Hindou yma'n arwoedh ow talleth an 19ves a vis Ebryl ha gorfenna an 13ves a vis Me. Y tybir bos an Hordh unn 'arwoedh a'n tan' (avel an Sethor ha'n Lew). Meurth a's teves hy threveth ynno. An Hordh, an Kanker, an Aver, ha'n Vantol yw arwoedhyow chyf a beswar poynt an kompas. K. K yw unnegves lytherenn a'n lytherennans romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an degves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an ethves kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn K a via leverys ka. Yn lytherennansow Kernewek Unys (Amendys) ha Kernewek Nowyjya, yma C ow kemmeres le K kyns kessonennow dre vras ha kyns an bogalennow A, O, hag U. L. L yw dewdhegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an unnegves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an nawves kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn L a via leverys el. M. M yw trydhegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an dewdhegves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an degves kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn M a via leverys em. N. N yw peswardhegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an trydhegves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an unnegves kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn N a via leverys en. N yw an moyha menowgh lytherenn yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. O. O yw pymthegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an beswardhegves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an pesweres bogalenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn O a via leverys o. Avel an bogalennow erell saw U hag I, O yw lytherenn pur venowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. Devedhyans an lytherenn ma yw an arwoedh Foenisek rag an gessonenn, mes yn Etruskek ha lytherennegi Europek erell yth eth hi hag arwoedhya bogalenn. P. P yw hwetegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a'n lytherennek Kernewek (mes an pymthegves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an dewdhegves kessonenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn P a via leverys pe. P yw lytherenn boghes venowgh yn Kernewek Kemmyn herwydh unn studhyans servadow. Q. Q yw seytegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a re lytherennansow Kernewek (mes an hwetegves mar ny niverir I yn Kernewek Unys). Hi yw an trydhegves kessonenn keffrys y'n lytherennegi ma. Yn Kernewek Kemmyn, nyns yw devnydhys an lytherenn ma mann – an yn le an lytherennow "qu" yth usir "kw" y'n rannyeth na. Yn Latin ha lies yeth arall, nyns usir Q saw U a'y wosa – yth arwoedhya an lytherenn dhewblek ma. R. R yw etegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a re lytherennansow Kernewek (mes an seytegves yn Kernewek Kemmyn, hag yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an pymthegves kessonenn keffrys (peswardhegves yn Kernewek Kemmyn). War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn R a via leverys er. R a via an peswara moyha menowgh lytherenn yn Kernewek Kemmyn wosa N, S ha H, herwydh unn studhyans servadow. S. S yw nownsegves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a re lytherennansow Kernewek (mes an etegves yn Kernewek Kemmyn, hag yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an pymthegves kessonenn keffrys (peswardhegves yn Kernewek Kemmyn). War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn S a via leverys es. S a via an nessa moyha menowgh lytherenn yn Kernewek Kemmyn wosa N, herwydh unn studhyans servadow. T. T yw ugensves lytherenn a'n lytherennek romanek dre vras hag a re lytherennansow Kernewek (mes an nownsegves yn Kernewek Kemmyn, hag yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an hwetegves kessonenn keffrys (pymthegves yn Kernewek Kemmyn). War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn T a via leverys te. U. U yw kynsa lytherenn war'n ugens a'n lytherennek romanek dre vras hag a re lytherennansow Kernewek (mes an ugensves yn Kernewek Kemmyn, hag yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an pympes bogalenn keffrys. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn U a via leverys u. U a via an nessa lytherenn lyha menowgh yn Kernewek Kemmyn, wosa I, herwydh unn studhyans servadow. Yma dhe'n lytherenn ma an keth devedhyans Semitek hag F, V, ha W. Nyns o diberthys yn tiblans an lytherennow U ha V bys an 16ves kansblydhen. V. V yw an nessa lytherenn war'n ugens a'n lytherennek romanek dre vras hag a re lytherennansow Kernewek (mes an kynsa war'n ugens yn Kernewek Kemmyn, hag yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an seytegves kessonenn keffrys (hwetegves yn Kernewek Kemmyn). War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn V a via leverys ve. V yw lytherenn boghes venowgh yn Kernewek Kemmyn, herwydh unn studhyans servadow. Yma dhe'n lytherenn ma an keth devedhyans Semitek hag F, U, ha W. Nyns o diberthys yn tiblans an lytherennow U ha V kyns an 16ves kansblydhen. W. W yw an tressa lytherenn war'n ugens y'n lytherennek romanek dre vras hag yn re lytherennansow Kernewek (mes an nessa war'n ugens yn Kernewek Kemmyn, hag yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an etegves kessonenn keffrys (seytegves yn Kernewek Kemmyn). Yn Kernewek Nowyjya, W yw nepprys bogalenn gans an sonenn. War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn V a via leverys we. Yma dhe'n lytherenn ma an keth devedhyans Semitek hag F, U, ha Y. Y tallathas W avel kesunyans a "uu" po "vv" y'n Oesow Kres (kehaval dhe "æ", arwoedh ow kesunya "a" gans "e"). Y. Y yw an pympes lytherenn war'n ugens y'n lytherennek romanek dre vras hag yn re lytherennansow Kernewek (mes an tressa lytherenn war'n ugens yn Kernewek Kemmyn, ha'n peswara war'n ugens yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Hi yw an hweghes bogalenn (pympes yn Kernewek Unys), ha nepprys an ugensves kessonenn ynwedh (etegves yn Kernewek Kemmyn). War-lergh "A Grammar of Modern Cornish" gans Wella Brown, hanow an lytherenn Y a via leverys ye. Y yw an diwettha lytherenn yn Kernewek Kemmyn (hag yn Kernewek Unys mar ny niverir Z). Yma dhe'n lytherenn ma an keth devedhyans Semitek hag F, U, ha W. An Romanyon a gemmeris an lytherenn ma a-dhiworth an lytherennek Rew rag arwoedhya an sonenn, a-der hag o arwoedhys gans U. X. X yw an peswara lytherenn war'n ugens y'n lytherennek romanek dre vras hag yn re lytherennansow Kernewek (mes an tressa lytherenn war'n ugens yn Kernewek Unys mar ny niverir I). Y'n lytherennegi ma, X yw an nownsegves kessonenn keffrys. Nyns yw devnydhys X yn Kernewek Kemmyn mann – yn y le y skrifir "ks" (r.e. KK "boks", KU "box"); mes X yw pur danow yn pub lytherennansow a Gernewek oll. Nyns yw sertan bo devedhyans Semitek rag an lytherennow Grew X, Ξ ha Ψ po nag eus – an lytherenn Etruskek/Latin a dhothya a onan a'n dhiw gynsa lytherenn na. Z. Z yw an hweghes lytherenn war'n ugens y'n lytherennek romanek dre vras hag yn re lytherennansow Kernewek. Yn lytherennegi a'n par ma, Z yw an kynsa kessonenn war'n ugens ha'n diwettha lytherenn keffrys. Nyns yw devnydhys Z yn Kernewek Kemmyn na Kernewek Unys mann, mes pur gemmyn yw hi yn Kernewek Nowyjya. 1985. 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986 - 1987 - 1988 1985 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1984. 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986 - 1987 1984 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1983. 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986 1983 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1982. 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 1982 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1981. 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 1981 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1980. 1977 - 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 1980 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. Kastell Penndinas. Kastell Penndinas (Sowsnek, "Pendennis Castle") yw kastell yn Kernow, drehevys yntra 1540 ha 1545 a-barth an Myghtern Henry VIII rag gwitha aber Avon Fal war hy glann west (mayth yw Aberfal lemmyn). Yma Kastell Sen Mawes a-dal Penndinas orth an lann est. Yma dhe'n kastell unn tour krenn sempel ha yett klos gans isella fos. Y krevhas an kastell yn termyn an Armada Spaynek. Y'n Bresel an Pymp Kenedhel, yth esa esedhva a bymp mis pan dhefendya John Arundell an kastell a-barth an Ryalydhyon. Wosa henna, an Senedh a withya an kastell gans 500 soudor. Yth esa krevheans pella dhe Benndinas yn termyn an Breseli Napoleonek, Kynsa Bresel an Bys ha Nessa Bresel an Bys. Ertach Sowsnek a withy an kastell y'n eur ma. Persek. Persek (فارسی) yw yeth Eyndo-Europek kewsys yn Iran, Afganistan, Bahreyn, Tajikistan ha nebes ranndir Ousbekistan gans a-dro dhe 75 vilvil a dus. Ev yw yeth soedhogel a Iran (le mayth yw aswonnys ynwedh avel "farsi"), Afganistan (le mayth yw aswonnys avel "dari") ha Tajikistan (le mayth yw aswonnys avel "tajik"). Persek yw skrifys dre vras yn furv war an lytherennek arabek (mes Tajik yw skrifys yn lytherennek syrillek). Gramasek ha fonologieth Persek yw pur dhihaval hag Arabek, ha nyns yw an dhew daves na kerens mann. Persek yw yeth lyennek a vri yn Asi Kres ha Soth, kekeffrys hag yn Iran ha Turki. Unn ober a lyenn Persek re dreylyas yn Kernewek – h.y. an "Rubaiyyat" gans Omar Khayyam. Ynys Skaw. Yma Ynys Skaw (FSS: Enys Skaw; Sowsnek: "Tresco") yn Ynysek Syllan – an nessa brassa ynys yw hi. Yma warnedhi tirwelyow pur dhivers, y'ga mysk goenyow ha karnegi growan y'n gogledh, ha trethow howlyek y'n deghow hag est. Yn Lowarthow an Abatti ("Abbey Gardens") yma plansow is-trovannel ow teva. Yma gwerthji, lytherva, ha bargenyow-tir yn kres an ynys, warbarth gans diw ostel ha dew gastell koth. Dugeth Kernow yw perghennek an ynys oll, ha stat Dorrien-Smith a's gobren diworthi. Nebes 180 a dus a drig war an ynys. Teylu Boson. An teylu Boson o teylu a Gernewegoryon a-dro dhe Lulynn, Pennwydh West, orth diwedh an 17ves ha dalleth an 18ves kansblydhen. Ynsi a guntelli remenants an taves kewsys y'n eur na, ha skrifa lytheryow y'n taves dh'aga hothmans (John Keigwin, James Jenkins, hag erell). Nicholas Boson (marow 1703) a skrifas an hwedhel "Jowann Chi an Hordh", hag Edward Lhuyd a avas vershyon anedho pan esa eev yn Kernow. John Boson (marow 1730) ha Thomas Boson a wrug tri threylyans an Pader yn Kernewek Diwedhes. Skrifow an telyu a veu konservys yn Kuntelles Gwavas a vammskrifow, "Archaeologia Britanniae" gans Edward Lhuyd, ha tylleryow erell. Yn 1974, Oliver Padel a guntellis an skrifow ma yn dyllans nowydh. Pur boesek o an skrifow ma rag an dasserghyans a 'Gernuack Nowedga' gans Richard Gendall ha'y gowethas. Ontario. Ontario yw pow yn Kanada. Gans 12.5 milvil driger, Ontario yw an pow an moyha poblys y'n wlaskor. (A-dro dhe 37.9% a dus Kanada a drig yn Ontario.) Pennsita an pow yw Toronto, hag Ottawa – pennsita a Ganada oll – usi y'n pow ma ynwedh. Hamilton ha Loundres yw sitys bras erell. Yn "Ontario Deghow" – h.y. an rann a'n pow dhe'n soth-est a Lynn Nipissing – yma poblans does ha lies bargen-tir, diwysyans h.e. "Ontario Gogledh" yw brassa lower, gans poblans pur vyghan ha tiredh koesek. Yma peswar a'n pymp Lynn Meur ow kelghi Ontario. Pow Kebek usi dhe'n howldrehevel a-dreus Avon Ottawa; yma'n Statys Unys dhe'n soth a-dreus an Lynnow Meur, ha Manitoba orth an amal north-west. Sowsnek yw an yeth moyha kewsys omma a-dhia drevesigans Ontario Deghow gans Lelysi an Emperoureth Kesunys ("United Empire Loyalists") yn 1783 wosa an Domhwelans Amerikan. Byttegyns, yma nebes 550 000 a dus ow kewsel Frynkek (ymons i ow triga kyns oll yn kyrghynn Ottawa); yma'n gemmynieth a Frynkegoryon yn Ontario a-dhia kres an 17ves kansblydhen. Kathleen Wynne a'n Parti Livrel yw kynsa menyster Ontario lemmyn. Niagara Falls, orth aber Avon Niagara yn Ontario Deghow. Kurun. An gurun a Alban, gwiskys wostalleth gans Jamys V yn 1540. Kurun yw sort a hatt – yn fenowgh gans meyn ker, owr, perlys h.e. – gwiskys gans myghternedh ha tus ryal erell. Yma'n gurun owth arwoedhya myghternses, hag ytho nerth an Stat (yn arbennik yn rywvanethyow). Lyenn. "An Gurun Wosek a Geltya" yw novel skrifys yn Kernewek gans Melville Bennetto. "An Anwan ha'n Gurun" yw istori berr yn kever Mighal an Gov ha Rebellyans Kernewek 1497. Liwles. Liwles ("Isatis tinctoria") yw plans bleujyowadow y'n teylu "Brassicaceae". Yth yw ev ynwedh an hanow an liwyans glas askorrys a'n plans. Liwles a dhallathas ow teva yn plenys ha difeythtiryow a'n Kawkasus, Asi Gres ha West, mes y hyllir y gavoes ynwedh yn Europa soth-est ha kres. Hwath pella, yth ammethys liwles rag liwya a-dreus Howlsedhes ha Deghow Europa a-dhia Oes Men. Yn Oes Horn, remenants a liwles re gavas orth Heuneburg, Hochdorf, ha Hohmichele. Herwydh Iulius Caesar, an Vrythonyon geltek a liwya aga horfow a liwles. An Fightyon ynwedh a gavas aga hanow Latin ("Picti", po 'an re bayntys') rag an keth acheson. Devnydh a liwles a besya yn termyn an Ankredoryon Mor (r.e. orth Evrok) hag y'n Oesow Kres yth ammethys ev yn Lincolnshire ha Gwlas an Hav yn Pow Sows; Gaskoyn, Normani, Toulouse, ha Breten Vyghan yn Pow Frynk; Toskani ha Piedmont yn Itali; hag Erfurt ha Thuringi ha tylleryow erell yn Almayn. Indigo diworth Eynda ha'n Statys Unys a gemmeras le liwles y'n 18ves kansblydhen awos klerra yw y liwyans ages huni liwles. Hag y'n 20ves kansblydhen, liwyans synthesek a gemmeras le an dhew. Mes yma askorr liwles owth ynkressya arta y'n Rywvaneth Unys (rag ynk hegar dhe'n kyrghynnedh) hag yn Almayn (rag gwitha prenn rag podredhes heb kymygow dyantell). Howl. An Howl yw an sterenn a-dro dhedhi yma'n Nor ha'n planettys erell y'gan system howlek ow kylgha. Yma'n Howl nebes brassa ages sterenn gresek. Myns a enep an Howl yw 6.09 × 1012 km², hag yw haval dhe 11,900 weyth enep an Norvys. Yma'n Howl ow kul rann a'n ster golowys an Hyns Lethek. Turkek. Turkek ew tavas Turky ha Cobros Cledh. Nag ujy hei qwil radn a'n teylu Eyndo-Europek, bes kevrednys ew dhe davasow Asy Gres pokar ha Kazaghek hag Ouzbek. An lytherennek Latin a veu selyes avell scrifa-composter sodhogel an ’eth yn 1928, yn le an lytherennek Arabek. A-dhia fondyans Kowethas an Tavas Turkek ("Türk Dil Kurumu") yn 1932, an tavas re rug chanjys broas dhe erva hei ynwedh. Yn arbednik, geryow Arabek ha Persek re gollas aga le dhe eryow nowyth furvyes dhyworth elvednow Turkek "pur". Tavas Māori. Yeth polynesek yn Mordir Nowydh yw Māori. Yeth soedhogel yn Mordir Nowydh yw hi, gans Sowsnek ha Yeth Arwoedhow a Vordir Nowydh. Nihonek. Nihonek po Japanek yw yeth kewsys y'n ynysek Nihon ha tylleryow erell may trig tus nihonek ena. Yma tri system-skrifa dhe Nihonek: kanji (漢字), hiragana (平仮名), ha katakana (片仮名). Y devnydhir an lytherennek Latin ynwedh treweythyow, henwys romaji (ローマ字). 1sa kansbledhen. 1sa kansblydhen kyns OK | 1sa kansblydhen | 2sa kansblydhen An 1a kansblydhen a'n Oes Kemmyn o spys a amser ow talleth an 1sa a vis Genver blydhen 1 hag ow tiwedh an 31ns a vis Kevardhu 100. Yma lies tus owth usya an lavar ma rag styrya an prys a-dhia 1 bys 99. Rysoghen. Kuntelles erbynn boghoseth yn Rysoghen, mis Metheven 2005. Rysoghen (Sowsnek: "Oxford") yw sita ha ranndir yn Konteth Rysoghen, Pow Sows, gans poblans a 134 248 yn niverans 2001. Y'n sita ma usi Pennskol Rysoghen, an kottha pennskol y'n bys ow kewsel Sowsnek. Yth esa managhti sowsnek omma y'n 8ves kansblydhen. Ena y kwaynyas an dre rowedh avel dinas war an amal yntra Wessex ha Mercia. Y fondys an bennskol y'n 12ves kansblydhen. Yma gweythji y'n dre gentrevek Cowley ow kwruthyl kerri a-dhia dermyn hir. Duw. a> gans Michelangelo Buonarroti yn Chapel Sistin. Yma moyha kredoryon ow kryji ynwedh yn nerthow spyrysek erell, le ages Duw po duwow – eledh, sens, "djinn", dyowlow, "devas", les-dhywow, spyrysyon hengeughyon, h.e. Henwyn. Etymologyl an ger Kernewek "Duw" yw an wreydhenn Eyndo-Europek "*dyēus". Y hyllir kavoes an kethsam wreydhenn y'n geryow Latin ("deus" ha "Iouis"), Grew (Ζεύς/"Zeus" ha Δίας/"Dias"), Wordhonek ("dia"), Germanek (Hen Norgaghek "Týr"). Yma yethow ha kryjyansow dihaval owth usya geryow divers rag Duw. Yn Islam, hanow Duw yw "Allah"/الله, ger Arabek ow styrya 'An Duw (unnik)'. Hanow hengovek Kristyon yw Yehovah, ha dallathas gans an wreydhenn Ebrow "YHWH"/יהוה, redys "adonai" (ow Arloedh). Yn Hindoueth, "Brahma" po "Brahman"/ब्रह्म yw hanow a enev an unyvers. Pab. Pab yw penn an Eglos Katholik Romanek hag Epskop Rom. Herwydh an Eglos Katholik, an Pab a'n jeves hwath an awtorita ros gans Yesu Krist dhe Symon Peder, h.e. an alhwedhow dhe'n Nev ha'n Nor. Ytho, an Pab yw ughella ages epskobow, arghepskobow, ha pronteryon oll – hepken Konsel Ekywmenek, rag ensampel Vatikan II, a'n jeves moy a alloes y'n Eglos. Hwath pella, an Pab yw sovran Sita an Vatikan – stat-sita ansoedhogel yn kres Rom. An Pab a-lemmyn yw Fransis, genys Jorge Mario Bergoglio yn Buenos Aires, Arghantina, ha dewisys avel Pab yn 2013 wosa omdennans Benedikt XVI. Bys yn 1870, an Pab a rewla rann vras a Itali gres, gelwys "Patrimonium Petri" ('Eretons Peder'). Ofis ha nerth an Pab o unn acheson chyf a'n Dasfurvyans, hag a greatyas an Eglosyow Protestant, Anglikanek, h.e. Yn lyenn Kernewek, an Pab Sylvester a saw Kostentin Veur a gleves meur yn "Bywnans Meryasek". Aroedh myghternses an Pab yw kurun tryblek gelwys an "triregnum". 1979. 1976 - 1977 - 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 1979 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. Etruskek. Y kewsys an taves Etruskek yn Etruri yn Itali gres – kepar ha Toskani arnowydh – a'n 8ves kansblydhen kyns OK bys yn 2sa kansblydhen an Oes Kemmyn. An yeth ma yw aswonnys der vagas a skrifow, liesweyth a veyn, hag a bes hwath. Naw anedha yw hir lowr. Hepken an yeth kewsys yn Lemnos kyns trygh an Rekys yw kar diblans a Etruskek, mes yma hevelepterow ynter Etruskek ha nebes yethow Anatoli ha Soumer. Nyns yw yethonydhyon unnver o Etruskek yeth Eyndo-Europek po nag o. An lytherennek Etruskek yw pennfenten poesek rag agan huni Latin. __NOTOC__ Henwyn dywow. Yn mysk henwyn an dhywow Etruskek, yma: "Tarchonte/Tagete" (=Teshub), "Turan" (dywes an nev, =Gwener), "Laran" (dyw an glaw, =Meurth), "Fufluns" (dyw an howl), ha "Thesan" (dywes an golow, =Aurora). Tewdar. Tewdar po Teudar (a-dro dhe 520 – a-dro dhe 580) o maghtern bretonek ha pennsevik kernewek y'n Oesow Kres a-varr. Yn lyenn Kernewek, ev yw turant ha pagan a bersekutya an sens kristyon a'n oes na. Rag ensampel, yn "Bywnans Meryasek", y lys usi yn Menek, ha chassya Meryasek a-dhiworth Kernow a wra ev. Tormentorys pals yw arvethesigyon Tewdar y'n hwedhel ma, ha Mahomm ev a wordh. Yn "Bywnans Ke", Tewdar a appos fydh Ke ow skornya dyskas an Trynses ha'n dineythyans gwyrgh. War-lergh David Nash Ford, tas Tewdar o Hoel Veur, noy an myghtern Arthur. Tewdar o divroys a'y wlaskor Kernow Vyghan yn Breten Vyghan gans Macliau, myghtern Venetens, hag ena selya y vyghternses yn Pennwydh ha Kerrier. Yn 577, Tewdar a fethas Macliau mes gasa y vreur Weroc war dron Venetens. Furv Latin y hanow a via nepprys "Teutharius", nepprys "Theodoricus". An Frankyon a's galwa "Thierry", ha'n Kembroyon "Tewdr". Studhyansow Kernowek. Ottomma rol a skrifow ow tochya an yeth Kernewek: lyvrow gramasek/yethonieth, steusow rag tus ow tyski an taves, gerlyvrow, ha studhyansow kemmyskys. (Nyns yw an rol ma kowal, mes leun lowr yw.) Gwelewgh Lyenn Kernewek rag rol a tekstow gwruthys y'n taves, ha Skriforyon yn Kernewek rag rol a dus ow skrifa ynno. Edhen. Strus, "Struthio camelus" – edhen na yll nija. Edhen (liesplek ydhyn) yw esel unn ugh-urdh a enyvales (Lat. "Aves"), pub huni gans diw esker, pluv, lithyow yn-rag ow kul eskelli, eskern kew, ha gallos dedhwi. Yma 8,800–10,200 eghenn a ydhyn ow fyw y'n bys ma; ytho, ynsi yw an liesekka klas a viles gans mell keyn war dir. Yma nebes ydhyn ow tybri sugen bleujyow, plansow, has, hwesker, logos, puskes, karyn, po ken ydhyn. Difun dydhweyth a vydh moyha ydhyn, mes re anedha a vydh difun nosweyth po mo. Lies edhen a vyaj yn pell rag triga y'n gwella hin; erell a vyw dre vras orth an mor. Yma hwath eghennow a yll koska hag i ow nija. Yn mysk gnasow kemmyn ydhyn yma gelvin askornek heb dens, dedhwi oyow krogenek, ha korf eskern skav mes kres. An vrassa rann anedha a yll nija y'n ayr, mes niver a eghennow (yn arbennik war ynysow) re gollas an gallos ma: r.e. pennow-gwynn, strusyow hag ydhyn kiwi. Sur yth hevel y'n eur ma ydhyn dhe esplegya diworth arghpedrevanes, h.y. diworth an bagas "Maniraptora" a'n is-urdh "Theropoda". An ydhyn a wra ytho rann a'n klas "Reptilia" (kramviles), ha'ga nessa kerens y'n klas na yw krokodiles. Yma ydhyn, kramviles erell, ha bronnviles ow furvya an "Amniota", enyvales gans mell keyn a omgerdhas rag triga war dir. Derow. Derow (unnplek derwen, Lat. "Quercus petraea") yw eghen a wydhen, yn genas Quercus, ow triga yn Europa hag Anatoli. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Prenn an derow yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, balyers h.e. Hanow an Dherwydhyon yw devedhys martesen a'n gwydh ma. I a omdhiskwa yn mythologieth keltek ha henhwedhlow arnowydh, rag ensampel yn Neo-Paganieth ha lyver Robert Graves. Krevder ha perthyans a arwoedhyons i. Derow yw an gwydh kenedhlek a Gembra ha Kernow. Dar. Dar yn Baginton, Pow Sows Dar (Lat. "Quercus robur") yw eghen a wydhen, yn genas Quercus, ow triga yn Europa hag Asi west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Prenn an dar yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, balyers h.e. Hanow an Dherwydhyon yw devedhys martesen a'n gwydh ma. I a omdhiskwa yn mythologieth keltek ha henhwedhlow arnowydh, rag ensampel yn Neo-Paganieth ha lyver Robert Graves. Krevder ha perthyans a arwoedhyons i. Dar yw an gwydh kenedhlek a Bow Sows. China. a>) ow tiskwedhes an dhiw repoblek ha tiredhow disputys. China (Chinek: 中国 "Zhōngguó") yw gwlaskor yn Howldrehevel Asi. Hemm yw onan a'n kottha ha posekka hwarheansow y'n bys ma. China yw diberthys yn diw repoblek arnowyth: Repoblek an Werin China, ha Repoblek an China (war enys Taywan). Hong Kong ha Macau a'n jeves studh arbennik. Yma a-dro dhe 1,329,000,000 a dus ow triga yn China. Shanghai yw an vrassa cita. Beijing yw penncita Repoblek an Werin China, ha Taipei yw huni Repoblek China. Calans Wordhen. Tus yn Wordhon a dhevnyth an calans gregorek (gans henwyn an mysyow ha dedhyow yn Ywerdhonek, certan). Bytegens, an sesons a dhallath an 1 a vys Whevrer ("Lá Fhéile Bríd" po Calan Whevrer), an 1 a vys Me ("Lá Fhéile Bealtaine" po Calan Me), an 1 a vys Est ("Lá Fhéile Lúnasa"), ha'n 1 a vys Du ("Lá Fhéile Samhna" po Calan Gwaf), dell wrussons yn powyow Keltek erell. Chinek. Chinek (汉语/漢語 "Hànyǔ", 华语/華語 "Huáyǔ" po 中文 "Zhōngwén") ew yeth a China, cowsys gen 1.1 bilvil a dus. Galisi. Galisi po Galisa (henwys "Galiza" po "Galicia" y'n taves teythyek) yw kemmynieth omrewl yn north-west Spayn. An keynvor Iwerydh usi dhe North ha West an pow; y'n Est yma Asturya ha Leon (rann a gemmynieth Kastil ha Leon) yn Spayn; ha dhe'n Soth yma Portyngal. Galijek, yeth teythyek Galisi, yw pur ogas ha Portyngalek. Trigoryon hen an pow, an "Gallaeci" a via Keltyon war-lergh re awtoritaow, hag yth esa trevesigeth Predennek a-dhia an 6ves kansblydhen bys dhe'n 9ves a-dro dhe Santa Maria de Bretoña (h.y. "Sen Maria a Vreten"). Yn blydhynyow diwedhes, yma bolonjedh ow tevi dhe greatya kesunyansow gans an powyow Keltek. Sen Jago, ha Lugo le pergherinses a vri goth, yw pennsita an gemmynieth. Vigo, A Coruña, ha Ferrol yw teyr sita arall a boes y'n bro (ha pub huni anedha brassa es an bennsita). An hanow "Galiza" (po 'Galisa' yn furv kernewekhes) yw kottha ages "Galicia", ha trovys yn hen dekstow Galijek-Portyngalek. Ytho yth ompreder kenedhlogydhyon alijek y vos an furv unnik ewn. War-lergh governans Galisi, yma dhe'n dhew hanow ("Galiza" ha "Galicia") studh soedhogel. Kemmynieth Omrewlys Bask. Kemmynieth omrewlys yn Spayn yw Kemmynieth Omrewlys Bask, ow komprehendya tri a seyth ranndir a Bow Bask hengovek. An yethow soedhogel yw Spaynek ha Baskek. Yn-mysk trevow an gemmynieth usi Bilbao, Gernika, Vitoria-Gasteiz, ha San Sebastián-Donostia. Enyval. Naw eghenn enyval, pub huni dhiworth "phylum" dihaval. Enyvales po miles yw eseli an wlaskor vywoniethek "Animalia". Y fywons i y'n mor ha'n nor; lies eghenn a yll nija y'n ayr ynwedh. Lies kell a'n jeves, ha galloes gwaya ha gorthybi dhe'n kyrghynnedh. I a dyber kreatoryon byw erell (enyvales, plansow, korrbryves, h.e.). War-lergh savonow bywonieth, tus a wra rann a'n wlaskor "Animalia" (h.y. y'n urdh "Primates" a'n "Mammalia", po bronnviles). Ottomma rol a asrannow meur ha "phyla" y'n wlaskor na (yn lytherennow hardh y skrifir henwyn an naw brassa "phyla"). Nyns usi an rol ma ow tiskwedhes asrannow le ages "phylum" saw yn "Chordata" (agan "phylum" nyni). Jamys VII ha II. Jamys VII ha II Myghtern Pow Sows, Alban ha Wordhon Jamys Stuart (1633–1701) a reynya avel an myghtern Jamys VII a Alban, I a Bow Sows hag yn titel a Wordhon ha Pow Frynk a-dhia 1685. A-dro dhe 1668 y teuth ev ha bos katholik, dell wrug y vroder Charlys II yn eur y vernans. Ev o Dug Evrek kyns sywya y vroder avel maghtern. An Senedh a'n chassyas dhiworth Breten Veur yn 1688 wosa dineythyans y vab, James Francis Edward Stuart, ha Wella a Oranje a gemmeris y le. Luyow Jamys ha Wella a omladhas bresel yn Wordhon 1689-1690, mes Jamys a veu chassys yn-mes arta. Dhe Bow Frynk yth eth ev. An re a'n skoedhya ev ha'y eryon yw henwys an Jakobitydhyon. Myghternedh Pow Sows. Athelstan a Wessex a unyas wostalleth Pow Sows avel rywvaneth unnik. Wosa Reyth Unyans 1707, an rywvaneth ma a veu junyas gans huni Alban rag furvya an Rywvaneth Unys a Vreten Veur. A-dhia an termyn na, Pow Sows yw onan a beswar pow an RU, warbarth gans Alban, Kembra, Wordhon Gledh (ha Kernow war-lergh nebes tybyansow). Chi Stuart. Nyns esa myghtern ow reyna yntra ladh Charlys I yn 1649 ha dehwel an rywvaneth yn 1660. Oliver Cromwell ha'y vab Richard a reynya avel "Arlydhi Dhifresor", mes sort dihaval a studh o henna. Wosa 1707, nyns yw ewn an termow "myghtern Pow Sows" ha "myghternes Pow Sows". Yma rol a dhiwettha myghternedh war an rol myghternedh an Rywvaneth Unys. Gerens vab Erbin. Gerens vab Erbin (6ves kansblydhen, Kembrek: Geraint ab Erbin) yw person yn istori gembrek ha henhwedhlow a-dro dhe'n myghtern Arthur. Myghtern Dewnens ha Kernow o ev, ha breseler brav. Martesen y fywa ev yn termyn Arthur, mes nebes skoloryon na grys ev dhe byw byth. Y'n hwedhel Kembrek "Gereint ac Enid" yth omdhiskwa ev, hag ena yma dhodho gnasow Erec, dhiworth "Erec et Enide" gans Chrétien de Troyes. War-lergh moyha skoloryon, an hwedhel kembrek yw devedhys dhiworth huni Chrétien; mes erell a grys aga bos aga dew dhiworth pennfeynten arall gellys. Tas Gerens yw Erbin, ha war-lergh "Culhwch ac Olwen" yma dhodho breder gelwys Ermind ha Dywel. Yn "Y Gododdin" ynwedh, yma Gerens owth omladh "rac Deheu" (rag an Deghow, h.y. Dewnens ha Kernow). Onan a dri vyajoryon an mor diworth Ynys Breten yw ev yn "Trioedd Ynys Prydein". Yma kan yn Lyver Du Karvyrdhin ha Lyver Rudh Hergest ow kevi den gelwys Gerens a verwis orth Kas Llongborth. Nyns yw sertan, byttegyns, yw an den ma Gerens vab Erbin po Gerens a Dhewnens (hag a veu marow owth omladh dhe Ine a Wessex). Bronnvil. Bronnviles yw eseli a "Mammalia", unn klas a enyvales ow triga a-dreus an bys. Aga gnasow a rowedh yw: tethow (ha'n re a vronnviles benow ow kul leth rag bronna aga askorr); blew; ha goes toemm. An ympynnyon a rewl kylghya an goes der unn golonn a peswar chambour. An klas "Mammalia" a gomprehend nebes 5500 eghenn rennys yn 152 deylu ha bys 46 urdh, mes an niver ma a vydh dihaval herwydh an dowlenn a glasyans devnydhys. Margh. Margh ("Equus caballus") yw bronnvil veur lowr ow perghenni dhe onan a seyth eghenn an "genus Equus". Yma dhedha karnow yn-dann aga threys ha mongow orth aga honnaow. Margh tevesik a boes a-dro dhe 650 kg. A-dhia dhiw vil vlydhen kyns an OK, y hwra tus devnydh a vergh rag doen traow, marghogeth, ha gweytha yn ken fordhow. Bys y'n 20ves kansblydhen, mergh o poesek yn breselyow ynwedh, hag kreslu gustel a varghok hwath. Yn resys ha sportys erell yma mergh pur gemmyn hedhyw. Y helwir mergh benow kasegi, ha mergh yowynk leughi. Leugh a dh ha bos tevesik orth 3 bloedh. Yma mergh ow triga yn gwelstiryow. Dell vydh usys, yma y'ga greow unn margh kellek ha 'harem' a unn bys deg kasek, warbarth gans leughi an kasegi. Oes a 20 po 30 bloedh a dhrehedh mergh yn fenowgh. I a dheber gwels ha greun (r.e. kergh, heydh, ha nepprys ys eynek). Gryghias a wrons i. Mergh yn lyenn ha mythologieth. Yn lyenn keltek hag Eyndo-Europek, yma kevrenn grev lowr yntra mergh ha myghternses.¹ Yn "Táin Bó Cuailgne", Macha a ros hy hanow dhe Emain Mhacha (pennsita a Ulster koth) ow tineythi gevellow wosa gwaynya res yn erbynn kasek. Yn "Pedeir Keinc y Mabinogi", Pryderi yw gevell dineythys yn marghti unn gasek gevrinek; ha Pwyll Pennsevik Dyfed a vetyas y bennseviges Rhiannon ha hi ow marghogeth yn farthus der an koes. (Ford 1977:4-11) "Ha margh yw best hep parow" Margh yw hanow an myghtern a Gernow yn termyn Trystan hag Isolt. (Byttegyns, an hanow ma yw devedhys dhiworth huni Latin, "Marcus" – dre wall y tallathas an gevrenn ynter y hanow ha mergh.) Is-Almaynek. Yeth Germanek, po bagas yethow, kewsys yn kledhbarth Almayn, Iseldiryow ha Pow Belg yw Is-Almaynek (y'n yeth hy honan, "Plattdüütsch" po "Nedderdüütsch"). Taves ranndiryel yn Iseldiryow yw hi. Iseldiryek, Afrikaans ha Limbourgek yw yn Is-Almaynek. Limbourgek. Taves ranndiryel kewsys yn Iseldiryow yw Limbourgek. Keynskrif an Chartour. Keynskrif an Chartour yw bardhonek Kernewek a 41 linenn, kevys gans Henry Jenner y'n Gwithti Predennek yn 1877. An bardhonek a veu skrifys orth keyn unn chartour ("Add. Charter 19,491") warnodho an dydhyans 1340. Ytho, an geynskrif hy honan a veu gwruthys wosa henna – Jenner a brofyas dydhyans a-dro dhe 1400. Leveryas an bardhonek a soen demmedhyans yntra dew berson – dhe'n den ev a brays gnasow an venyn ("Nag eus hy far/ a barth ma dhe bons Tamar"), ha dhe'n venyn ev a gusul lelduri ("Mar a'n keffydh yn danjer/ synsa fast yndella"). Jenner a gavas an geynskrif hag ev ow hwilas geryow Kernewek war geynyow chartours yn kever Eglosstefan (yn konteth Powder ogas ha Sen Ostell). Kynsa vershyon an gan ma a dhyllas Jenner y'n "Athanaeum" yn 1877, ha Whitley Stokes a dhyllas vershyon ewnhes y'n "Revue Celtique". Lauran Toorians a dhyllas breus arnowydh yn kever an gan ("The Middle Cornish Charter Endorsement – The Making of a Marriage in Medieval Cornwall", Innsbruck, 1991; ISBN 3-85124-622-5) hag ynno treylyans Sowsnek ha kampoellow a-gritik. Yn 1994, Ray Edwards a wrug dyllans an tekst hengovek warbarth gans treuslytherennans Kernewek Kemmyn. Elisabeth I a Bow Sows. Elisabeth Isa o Myghternes a Bow Sows (hag yn titel a Wordhon ha Pow Frynk ynwedh) a-dhia 1558 bys termyn hy mernans yn 1603. Genys yn 1533, myrgh Henry VIII a Bow Sows hag Ann Boleyn o hi; mes wosa dibennans hy mamm, y tiskleryas hy bos bastardh. Reyn Elisabeth yw kevys hwath rag splannder gonisogeth sowsnek an oes na. An skriforyon William Shakespeare, Ben Johnson ha Christopher Marlowe a lavurya y'n termyn na; Francis Drake a worhemmynna morlu Pow Sows; ha Walter Raleigh ha Humphrey Gilbert a dhallathas trevesigethow yn Amerika. Ni dhemmedhis Elisabeth nevra – rag henna yth aswonni hi avel an 'Vyghternes a Wyrghes'. Kenderow dhedhi, Jamys Stuart a Alban, a gemmeris an gurun a'y wosa. Edward VI a Bow Sows. Edward VIves o Myghtern Pow Sows (hag yn titel huni Wordhon ha Pow Frynk ynwedh) a-dhia 1547 bys termyn hy mernans yn 1553. Ev o mab Henry VIII ha'y drysa myghternes, Jane Seymour. Pan esa y oes 9 bloedh, Henry a veu marow hag Edward eth ha bos myghtern a'y wosa. Edward Seymour, Dug Gwlas an Hav (ewnter an myghtern), a wovernya an wlaskor yn le Edward a 1547–1549. Wosa henna, John Dudley, Dug Northumberland a gemmeris an galloes na. Reyn Dudley (1549–1553) a grevhas gnas Protestant a Eglos Pow Sows – kyns henna, an eglos na o "eglos katholik heb an Pab". Maw skiensek o Edward, mes klav yn fenowgh. Y halla ev kewsel Sowsnek, Latin, Frynkek ha Greka. Y fu ev marow hag ev 15 bloedh. Wosa henna, yth esa an gurun dh'y hwoer gatholik Maria. Margh Kynver. "King Mark of Cornwall", lymnys gans Howard Pyle (1905). Margh (Latin "Marcus Cunomorus", Kembrek "Cynfawr") o Myghtern Kernow y'n 6ves kansblydhen a-varr. War-lergh an henhwedhlow, kenderow dhe Arthur ha tas po ewnter dhe Drystan o ev. Yma men bedh kevys ogas ha Fowydh ow tustunia bos Trystan (DRVSTANVS) esel a deylu Margh (CVNOMORI). Y'n henhwedhel geryes da yn kever Trystan hag Isolt, Margh a dhannvonas Trystan dhe Wordhon doen Isolt tre rag demmedhi dhodho (h.y. dhe Vargh). Mes Trystan hag Isolt a gara y gila orth an vyaj, ha res o dhedha gasa Kernow ha mos dhe Vreten Vyghan, yn le may's kavas Margh. Yn Kernewek, hanow Margh Kynver yw keth ha huni an margh ("Equus caballus"). Mes yw an sywyans naturel a hanow Latin y'n yethow Predennek; ytho, nyns eus styryans arbennik dhe'n gevrenn ma. 1921. 1918 - 1919 - 1920 - 1921 - 1922 - 1923 - 1924 1921 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1972. 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 1972 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1949. 1946 - 1947 - 1948 - 1949 - 1950 - 1951 - 1952 1949 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1905. 1902 - 1903 - 1904 - 1905 - 1906 - 1907 - 1908 1905 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1945. 1942 - 1943 - 1944 - 1945 - 1946 - 1947 - 1948 1945 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1918. 1915 - 1916 - 1917 - 1918 - 1919 - 1920 - 1921 1918 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. Kostentin Kernow. Kostentin Kernow (Kembrek: "Custennin Corneu", Latin: "Constantinus") o myghtern Kernow a'n 6ves kansblydhen, keredhys gans Gweltas rag y dhrokter. Y helwi ev Kostentin Sans wosa Petrek dh'y dreylya tro ha Kristoneth yn 586. Y hasas Kostentin (po person arall a'n keth hanow hag oes) rag pregowtha dhe'n Fightyon; mertherys y feu yn 598 yn Alban. Kostentin Kernow a ros y hanow dhe Lanngostentin. Syrr Kostentin, a omdhiskwa yn henhwedhlow an myghtern Arthur, yw grondys y'n keth person, dell hevel. 1978. 1975 - 1976 - 1977 - 1978 - 1979 - 1980 - 1981 1978 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1977. 1974 - 1975 - 1976 - 1977 - 1978 - 1979 - 1980 1977 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1976. 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 - 1978 - 1979 1976 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1975. 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 - 1978 1975 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1974. 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1974 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1973. 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 1973 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1971. 1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 1971 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1970. 1967 - 1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 1970 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1969. 1966 - 1967 - 1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 1969 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1968. 1965 - 1966 - 1967 - 1968 - 1969 - 1970 - 1971 1968 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1967. 1964 - 1965 - 1966 - 1967 - 1968 - 1969 - 1970 1967 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1966. 1963 - 1964 - 1965 - 1966 - 1967 - 1968 - 1969 1966 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1965. 1962 - 1963 - 1964 - 1965 - 1966 - 1967 - 1968 1965 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1964. 1961 - 1962 - 1963 - 1964 - 1965 - 1966 - 1967 1964 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1963. 1960 - 1961 - 1962 - 1963 - 1964 - 1965 - 1966 1963 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1962. 1959 - 1960 - 1961 - 1962 - 1963 - 1964 - 1965 1962 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1961. 1958 - 1959 - 1960 - 1961 - 1962 - 1963 - 1964 1961 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1960. 1957 - 1958 - 1959 - 1960 - 1961 - 1962 - 1963 1960 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1959. 1956 - 1957 - 1958 - 1959 - 1960 - 1961 - 1962 1959 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1958. 1955 - 1956 - 1957 - 1958 - 1959 - 1960 - 1961 1958 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1957. 1954 - 1955 - 1956 - 1957 - 1958 - 1959 - 1960 1957 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1956. 1953 - 1954 - 1955 - 1956 - 1957 - 1958 - 1959 1956 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1955. 1952 - 1953 - 1954 - 1955 - 1956 - 1957 - 1958 1955 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1954. 1951 - 1952 - 1953 - 1954 - 1955 - 1956 - 1957 1954 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1953. 1950 - 1951 - 1952 - 1953 - 1954 - 1955 - 1956 1953 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1952. 1949 - 1950 - 1951 - 1952 - 1953 - 1954 - 1955 1952 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1950. 1947 - 1948 - 1949 - 1950 - 1951 - 1952 - 1953 1950 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1948. 1945 - 1946 - 1947 - 1948 - 1949 - 1950 - 1951 1948 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1947. 1944 - 1945 - 1946 - 1947 - 1948 - 1949 - 1950 1947 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1946. 1943 - 1944 - 1945 - 1946 - 1947 - 1948 - 1949 1946 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. Brastir. Mappa an norvys ow tiskwedhes an brastiryow.Klikkyewgh an imaj rag brassa gwel. Brastir yw rann veur an tiryow usi y'n Norvys. Nyns yw dorydhyon unnver yn kever niver ha styryans an brastiryow. Rag ensampel, Europa a wrussa rann a'n brastir (po ugh-vrastir) Eurasi herwydh lies dorydh; Amerika a via po unn brastir po dew; Ostrali a via po brastir hy honan po rann a Ostralasi/Tiryow an Keynvor. 1944. 1941 - 1942 - 1943 - 1944 - 1945 - 1946 - 1947 1944 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1943. 1940 - 1941 - 1942 - 1943 - 1944 - 1945 - 1946 1943 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1942. 1939 - 1940 - 1941 - 1942 - 1943 - 1944 - 1945 1942 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1941. 1938 - 1939 - 1940 - 1941 - 1942 - 1943 - 1944 1941 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1940. 1937 - 1938 - 1939 - 1940 - 1941 - 1942 - 1943 1940 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1939. 1936 - 1937 - 1938 - 1939 - 1940 - 1941 - 1942 1939 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1938. 1935 - 1936 - 1937 - 1938 - 1939 - 1940 - 1941 1938 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1937. 1934 - 1935 - 1936 - 1937 - 1938 - 1939 - 1940 1937 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1936. 1933 - 1934 - 1935 - 1936 - 1937 - 1938 - 1939 1936 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1935. 1932 - 1933 - 1934 - 1935 - 1936 - 1937 - 1938 1935 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1934. 1931 - 1932 - 1933 - 1934 - 1935 - 1936 - 1937 1934 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1933. 1930 - 1931 - 1932 - 1933 - 1934 - 1935 - 1936 1933 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1932. 1929 - 1930 - 1931 - 1932 - 1933 - 1934 - 1935 1932 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1931. 1928 - 1929 - 1930 - 1931 - 1932 - 1933 - 1934 1931 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1930. 1927 - 1928 - 1929 - 1930 - 1931 - 1932 - 1933 1930 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1929. 1926 - 1927 - 1928 - 1929 - 1930 - 1931 - 1932 1929 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1928. 1925 - 1926 - 1927 - 1928 - 1929 - 1930 - 1931 1928 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1927. 1924 - 1925 - 1926 - 1927 - 1928 - 1929 - 1930 1927 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1926. 1923 - 1924 - 1925 - 1926 - 1927 - 1928 - 1929 1926 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1925. 1922 - 1923 - 1924 - 1925 - 1926 - 1927 - 1928 1925 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1924. 1921 - 1922 - 1923 - 1924 - 1925 - 1926 - 1927 1924 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1923. 1920 - 1921 - 1922 - 1923 - 1924 - 1925 - 1926 1923 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1922. 1919 - 1920 - 1921 - 1922 - 1923 - 1924 - 1925 1922 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1920. 1917 - 1918 - 1919 - 1920 - 1921 - 1922 - 1923 1920 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1919. 1916 - 1917 - 1918 - 1919 - 1920 - 1921 - 1922 1919 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1917. 1914 - 1915 - 1916 - 1917 - 1918 - 1919 - 1920 1917 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1916. 1913 - 1914 - 1915 - 1916 - 1917 - 1918 - 1919 1916 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1915. 1912 - 1913 - 1914 - 1915 - 1916 - 1917 - 1918 1915 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1914. 1911 - 1912 - 1913 - 1914 - 1915 - 1916 - 1917 1914 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1913. 1910 - 1911 - 1912 - 1913 - 1914 - 1915 - 1916 1913 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1912. 1909 - 1910 - 1911 - 1912 - 1913 - 1914 - 1915 1912 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1911. 1908 - 1909 - 1910 - 1911 - 1912 - 1913 - 1914 1911 OK yw bledhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. 1910. 1907 - 1908 - 1909 - 1910 - 1911 - 1912 - 1913 1910 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sadorn. 1909. 1906 - 1907 - 1908 - 1909 - 1910 - 1911 - 1912 1909 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. 1908. 1905 - 1906 - 1907 - 1908 - 1909 - 1910 - 1911 1908 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1907. 1904 - 1905 - 1906 - 1907 - 1908 - 1909 - 1910 1907 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1906. 1903 - 1904 - 1905 - 1906 - 1907 - 1908 - 1909 1906 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. 1903. 1900 - 1901 - 1902 - 1903 - 1904 - 1905 - 1906 1903 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Yow. 1902. 1899 - 1900 - 1901 - 1902 - 1903 - 1904 - 1905 1902 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Mergher. 1901. 1898 - 1899 - 1900 - 1901 - 1902 - 1903 - 1904 1901 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Meurth. 1900. 1897 - 1898 - 1899 - 1900 - 1901 - 1902 - 1903 1900 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. Hindoustanek. Hindoustanek yw yeth Eyndo-Europek kewsys yn Asi Soth. Yma diw rannyeth soedhogel a'n yeth: Hindi (gans gerva sanskrytekhes) hag Ourdou (gans gerva persekhes). Hwath pella, lies rannyeth leel usi kewsys yn powyow divers a Eynda Gledh. Unn rannyeth Hindoustanek a's kewsir gans an poblans eyndek a Fiji. Belarussi. Belarussi yw stat yn Howldrehevel Europa, tir a-dro dhedhi orth pub tu. An powyow kentrevik dhedhi yw Russi, Lithywani, Poloni, Ukrayn, ha Letoni. Yma kevrenn arbennik ha krev yntra Belarussi ha Russi; an dhiw wlas ma a furvy "Unyans Russi ha Belarussi". Belarussi yw onan a'n pymthek stat anserghek a gomprehendya an Unyans Soviedel (URSS) seulabrys. Yma hanow an wlas ow styrya 'Rutheni Wynn'. Elisabeth II. Elizabeth Alexandra Mary Windsor, genys 21 Ebryl 1926, a reyny avel an Vyghternes Elisabeth II a-ugh an Rywvaneth Unys a Vreten Veur ha Wordhon Gledh, Kanada, Ostrali, Mordir Nowydh, Jamayka, Barbados, an Ynysow Bahama, Grenayd, Papoua Gyni Nowydh, Ynysow Seleven, Touvalou, Sen Lusia, Sen Vinsent ha'n Ynysow Grenadinek, Antiga ha Barbuda, Belisa, ha Sen Kitts ha Nevis. Arloedh Manow ha Dug Normani (yn reyth Ynysow an Chanel) yw hi hwath pella. A-dro dhe 125 milyon a dus a drig yn gwlasow yma hi Penn an Stat anedha. Hi yw 38ves yn linenn desedhans a Egbert, myghtern Wessex, onan a'n rywvanethow koth a Bow Sows. Yn 1947 y temmedhis hi Fylip, Dug Dinedin; Charlys, Pryns Kembra yw aga hynsa mab hag er gwaytys. Yma dhedha tri flogh arall (Anna, Andrew, hag Edward) ha seyth flogh-gwynn. Elisabeth yw myghternes a-dhia vernans hy thas Jori yn 1952. Belarussek. Belarussek ("беларуская мова", yn yeth hy honan) yw yeth Slavek ogas dhe Russek ha Ukraynek kewsys yn Belarussi ha north-est Poloni. Taves soedhogel a Velarussi yw hi, mes yeth brassa yn skol ha pellwolok yw Russek. Ukraynek. Ukraynek ("українська мова", yn yeth honan) yw yeth Slavek kewsys yn Ukrayn. Aberplymm Nowydh. Tre ha ranndir y'n Ynys Gledh a Vordir Nowydh yw Aberplymm Nowydh (Sowsnek: "New Plymouth"). Poblans a'n dre yw 49,500, ha poblans a'n ranndir yw 77,100. Yma lies treth dhedhi, hag ogas dhe Venydh Taranaki yw hi. Hanow an dre a govha Aberplymm yn Dewnens, Breten Veur. Myghternedh an Rywvaneth Unys. An Wlaskor Unys yw ruwvaneth a-dhia dermyn hy fondyans yn 1707. Hi a syw an wlaskor sowsnek fondys gans an Hen Sowson hag a besya yn-dann an Normanyon. Hanow an ruwvaneth re janjyas diwweyth wosa hy fondyans. A-dhia 1707 bys yn 1801, an titel soedhoegel o "United Kingdom of Great Britain" – poken "Great Britain" yn sempel yn foy menowgh. Wosa Wordhon dhe junya an Unyans, an hanow a dros yn "United Kingdom of Great Britain and Ireland". Ha wosa anserghogeth an Stat Rydh Wordhonek, an hanow yw devedhys "United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland". Jamys VI a Alban. Charlys Jamys Stuart o myghtern Alban (a-dhia 1567 yn-dann an hanow Jamys VI), Pow Sows hag Wordhon (a-dhia 1603 yn-dann an hanow Jamys I) bys eur y vernans yn 1625. Ev yw an kynsa myghtern a Ji Stuart yn Pow Sows, hag ev ow sywya an diwettha sovran Tudur, Elisabeth I neb a verwis heb fleghes. Korea. Korea yw konna-tir ha gwlaskor gyns yn Howldrehevel Asi, diberthys yn diw repoblek arnowydh: Korea Gledh (Repoblek Werinel Pobel Korea) ha Korea Dhyhow (Repoblek Korea). Korea Dhyhow. Korea Dhyhow po Repoblek Korea (Koreek: 대한민국; Hanja:大韓民國, "Daehan Minguk") yw gwlas yn Howldrehevel Asi orth an Konna-tir Koreek. Koreek yw hy yeth soedhogel. An Repoblek arnowydh veu selys yn 1948 wosa an Statys Unys ha'n Unyans Sovietek dhe dhiberth Korea war-hys an linenn 38° N. Hi yw gwerinieth a-dhia 1987, pan fondyas an Hweghves Repoblek. Charlys II a Pow Sows hag Alban. Charlys Stuart (1630-1685) a reynya avel myghtern Pow Sows, Alban, ha Wordhon a-dhia Dhaswrians an Myghternses yn 1660. Yth aswonnys ev avel an "Merry Monarch" (an 'Myghtern Heudh') drefenn splannder y lys, niver veur y vestresow, ha helder spyrys an oes. Hwath pella, Charlys a alla rewlya an Senedh yn sley. Peswardhek flogh a veu genys dhodho a lyha – nagonan anedha a-ji dh'y briosoleth gans Katrin a Bragança. Yn eur y vernans, Charlys a dreylyas ha bos Katholik. Fowt dhe vab laghel, breur Charlys a'n sywyas – hemma o Jamys VII, diwettha myghtern a Ji Stuart. Wella Brown. Wella Brown yw Kerneweger, yethor ha dyskajor. Ev a skrifas "A Grammar of Modern Cornish" (1984; yn y 3ª dyllans a-dhia 2001), hag yw gramasek tien lowr a Gernewek Kemmyn. An tri lyver a "Skeul an Yeth" (1996–98) a dhysk an taves der dhyskansow, gerva, h.e. rag an peswar gradh a apposyansow a Gesva an Taves. Brown re gesoberis yn a'n Bibel ynwedh. Ev a dreylyas pymthek chaptra a Lyver Ysay ('Nessa Ysay' po Dewtero-Ysay avel y'ga helwir nepprys) ha peswar epystyl an Testament Nowydh – tri lyther Yowann ha huni Pawl dhe'n Romanyon. Brown yw Skrifennyas an Gesva ha Bardh an Orsedh a-dhia lies blydhen. Ysrael. Ysrael yw stat yn Asi West orth arvor an Mor Kres. A-dro dhe Ysrael yma'n statow arabek a Ejyp, Arabi Saoudek, Jordan, an tiredhow Palestinek, Surri, ha Lebanon. Y'n eur ma Ysrael a rewly an tiredh palestinek a Lann West (warbarth gans Jerusalem Est) ha'n Ugheldiryow Golan, tiredh surrian. Hemma yw an stat Yedhowek unnik y'n bys ma, fondys yn 1947 gans an Kenedhlow Unys. Yethow soedhogel an stat yw Ebrow hag Arabek, mes yma tus pals ow kewsel Sowsnek avel taves keswlasek. An brassa sitys yw Tel Aviv, Hayfa, Jerusalem (an bennsita), ha Beer-Sheva. An KU a aswonn Tel Aviv avel pennsita an wlas. Yma 39 stat anserghek ow tenagha laghelder an stat Ysrael; an re ma yw, dre vras, statys arabek po poblys gans leun a Vuslimyon. Himnusz. Himnusz yw an hymna kenedhlek soedhogel a Hungari a-dhia 1844. An gan ma a's henwir ynwedh "Isten, áldd meg a magyart" herwydh hy hynsa linenn. Ynysow Faroe. An Ynysow Faroe (FSS: Enesow Faroe)yw pow ynysek y'n kledhbarth an Keynvor Atlantek, rewlys gans Denmark. Tus an ynysow a gows unn taves nessa dhe Islandek es dhe Dhanek. Latviek. Latviek (po "latviešu valoda" y'n yeth honan) yw yeth Baltek kewsys yn Latvi. Yethow Ouralek. An yethow Ouralek yw teylu yethow kewsys gans 20 milvil a dus yn kledhbarth Europa, kledhbarth Russi ha Hungari. Kebek. Kebek (Frynkek: "Québec") yw pow yn Kanada gans poblans a-dro dhe 7.5 milyon triger. Hemma yw an pow unnik war vrastir Amerika Gledh le may kows an brassa rann a'n bobel an taves Frynkek. Yma 24% a boblans Kanada ow triga yn Kebek. Yeth soedhogel unnik an pow yw Frynkek (mes yth yw Sowsnek ha Frynkek yethow soedhogel a wovernans an Kesunyans). Pennsita an pow yw Sita Kebek (henwys "Québec" yn Frynkek); mes unn brassa sita yw Montreal, hag yw sort a 'bennsita' erbysiethek ha gonisogethek. Yma'n brassa niver a dus ow triga war hys Dowr Sen Lorens, fest yn soth an pow. Ottomma an bastell-vro le may ma Kebek, Montreal, Trois-Rivières, h.e. An mynydhyow Appalachi a ystynn a howlsedhes Nans Sen Lorens bys y'n Konnna-Tir Gaspé. Mes tireth Kebek a ystynn ynwedh pur bell dhe'n north: a-dreus an mynydhyow Lorens ha koesow ledan an Gogledh bys y'n tiredhow Arktik a Nunavik. Tus Kebek a aswonn unnikter krev an pow – yn fenowgh yth ombrederons bos aga fow kenedhel dhiblans dhiworth Kanada (an kryjyans ma yw kreffa yn mysk Frynkegoryon). Alban Nowydh. Alban Nowydh yw pow yn Kanada. An pow a gomprehend diw rann boesek: konna-tir Alban Nowydh hag Ynys an Pennrynn Bretonek. Hemma yw tiredh koth an dus Míkmaq – neb a drig ena hwath – hag o an drevesigeth frynkek Akadi ("Acadie") wosa henna. An gurun bredennik a gemmeras an pow yn 1713 ha ri dhodho an hanow arnowydh, Alban Nowydh ("Nova Scotia"). Yma hwath nebes tus yn Ynys an Pennrynn Bretonek ow kewsel an taves Albanek. Yma'n kemmyniethow akadian, míkmaq, ha portyngalek ow kewsel aga thavosow hengovek (Frynkek y'n kas akadian), mes Sowsnek yw yeth an fest brassa niver. An taves na yw yeth soedhogel unnik an pow. Russi. Russi yw gwlas pur veur – an brassa y'n bys ma – yn Howldrevel Europa ha Gogledh Asi. A-dhia 1922 bys 1991, Russi o an kreffa repoblek y'n UBSS. Russi arnowydh yw kesunyans a rannvroyow, repoblegow omrewlys, h.e. An gwlasow a-dro dhe Russi yw: Norgagh, Pow Finn; Estoni, Letoni, Lithywani, Poloni, Belarous, Ukrayn; Georgi, Aserbayjan; Kasaghstan, Mongoli, ha China (RWC). Yma amal russek a-dreus an mor a Nihon ha'n Statys Unys. Rannvro Kaliningrad usi pell a remenant Russi ryb an Mor Baltek yntra Lithywani ha Poloni. Vladimir Poutin a sywyas Dmitrij Medvedev avel lywydh Russi yn 2012. Medvedev a veu pennmenyster. Wella Rowe. Willow Kereve (Sowsnek: William Rowe; Kernewek Kemmyn: Wella Kerew po Wella Rowe) o tiek ha Kerneweger y vammyeth neb a driga yn Eglossankres. Genys yn 1660 yn Eglosveryan, y skrifa va treylyansow Kernewek a teyr rann an Bibel ha'n Deg Gorhemmyn, warbarth gans gerva Kernewek-Sowsnek (homma yw kellys; yth o mammskrif a 354 folenn, gwelys yn tiwetha yn Boston yn 1830). Ny glappya ev nevra Kernewek dh'y fleghes. A-dro dhe 1700 y ferwis ev. Enep. Enep yw an rann a-dherag penn denel a'n tal dhe'n elgeth, ow komprehendya an tal, dewabrans, dewlagas, troon, diwvogh, diwweus, hag elgeth. Enep yw spas platt war beth fisek. "Myns" unn enep a vusur kompas an enep-na. Musurell an SI rag myns enep yw an m² (meter pedrek) ha musurellow erel a'n keth devedhyans (an km², cm², ha = 10,000 m² h.e.). Yn unn meter pedrek yma'n kethsam myns enep hag yma yn pedrek, unn meter pub tu. Yn doronieth, y hellir musurya enep unn tyller yn fordhow divers: myns enep an tir yn unnik; myns enep an tir ha'n dowr a-ji dhedhi; myns enep an tir ha'n dowr oll a-ji dhe oryon morek an le, h.e. Enep yw unn tu war folen yn lever. 2006. 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008 - 2009 2006 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. Hemma yw "Blydhen a'n Bys ma rag Difeythtiryow". Evrek Nowydh. Evrek Nowydh yw an vrassa sita y'n Statys Unys, desedhys le mayth omjun Dowr Hudson an Mor Iwerydh yn rann soth-est a Stat Evrek Nowydh. Yma moy ages 8,336,697 (2012) a dus ow triga y'n pymp tre ("boroughs"), hag 21 milyon y'n tiryow a-dro dhedha. Manhattan, kres an sita, yw ynys hir ha kul yn Dowr Hudson. Fenicek. Foenisek (y'n taves y honan, דברים פונים "dabarīm Pōnnīm") yw taves hag o kewsys wostalleth yn Lebnon, Surri ha'n kyrghynn. An tir na o henwys "Pūt" yn Foenisek, "Phoenicia" yn Latin, ha Kanaan yn Ebrow. Foenisek yw yeth Semitek a'n bagas Kanaanitek. Ogas lowr yw hi dhe Ebrow hag Aramayek. Foenisek a omystynnas bys yn Tunisi ha Spayn der an trevesigethow Karthajinek; an yeth o kewsys yn tiwetha yn Gogledh Afrika y'n 7ves kansblydhen martesen. Yma skrifow y'n lytherennek foenisek ow tydhya a'n vlydhen 1000 kyns OK. Byttegyns, nyns eus tekstow hir na foesek yn Foenisek genen namoy. Doesedh. Dosedh poblans yw an niver a dus yn enep a vyns sertan. Rag ensampel, yma 10,364,388 a dus ow triga yn Pow Belg, unn wlas a 30,528 km². Ytho, dosedh Pow Belg yw 339 triger rag pub kilometer pedrek. Nihon. Nihon po Japan (Nihonek: 日本 "Nihon" po "Nippon") yw gwlaskor werinel hag ynysek yn Asi Est. Yma'n Keynvor Hebask a-dro dhedhi. A-dreus an mor yn howlsedhes yma Korea, China ha Russi. Nihonek yw taves soedhogel unnik an wlas. Tokyo yw an bennsita ha'n vrassa sita. Asi Gres. Desedhans Asi Gres, war-lergh tri styryans politek ha gonisogethek. Asi Gres yw rann a Asi hag usi dhe'n soth a Siberi, dhe'n west a Asi Est, dhe'n north a'n Is-vrastir Eyndek ha dhe'n est a'n Howldrevel Ogas hag Europa. Yma niver a styryansow dhe'n term ma, mes dre vras ev a gomprehend an Mynydhyow Tianshan ha'n plenys veur a-dro dhedha. Plans. Plansow yw pythow byw ow kul rann a'n wlaskor vywoniethek "Plantae". Yn hengovek, y frederys bos "Fungi" ha "Protista" rann a'n gethsam gwlaskor. Plansow a wayn aga nerth der fotosynthesis, ha'ga delyow glas owth segi yn golow an Howl. Yma unn bagas bras a blansow owth ombalshe der has. Losonieth yw an astudyans akademik a blansow. Derow (ha gwydh a bub sort) yw ensamplow a blansow. Lies sort plansow yw dhe les a dus drefenn aga devnydh avel boes: notyon rag ensampel gwaneth, ris, heydh, kergh, sugal, sorgum; avalwydh, gwinbrennyer, olowbrennyer, patatys, gwinwel sugra, sevi, ha koll. Hwath pella, yma rowedh erbysiek dhe lies plans na dhyber tus dell vydh usys: koton, liwles, tobakko, lin, kewargh, h.e. 4. 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 Mernansow. 04 5. 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 Mernansow. 04 6. 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 Mernansow. 04 7. 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 Mernansow. 04 8. 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 8 o blydhen an Oes Kemmyn. Mernansow. 04 9. 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 9 yw blydhen an Oes Kemmyn (poken 763 AUC). Mernansow. 04 10. 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 10 yw blydhen y'n Oes Kemmyn (poken 764 AUC). Mernansow. 10 Nijeri. An Repoblek Kesunys a Nijeri yw gwlas yn Afrika West ha huni an moyha poblys yn Afrika oll. A-dhia 1999, Nijeri yw gwerinieth arta, wosa hwetek blydhen a wovernans gans an lu. Desedhans a hanow an pow yw Dowr Nijer, an avon eth a-dreus leun a'y diredh. A-dro dhe Nijeri yma Benin y'n west, Pow Nijer y'n north, Chad ha Kameroun y'n est, ha Baya Gyni y'n soth. Chyf sitys an wlas yw Lagos (an bennsita gyns), Abuja (an bennsita a-lemmyn), Ibadan, Kano, Port Harcourt, Jos, hag erell. Jakobitydh. Jakobitydh yw person ow skoedhya an eretons a Jamys I ha VII ha'y eryon dhe gurun Pow Sows, Alban, Pow Frynk ha Wordhon wosa Domhwelans 1688. An Domhwelans na re jassyas Jamys VII a Ji Stuart dhiworth Vreten Veur. Pur gemmyn o Jakobitieth y'n powyow keltek. An Jakobitydhyon a omladha skoedhoryon Wella IV a Oranje yn Wordhon 1688-1691 hag yn Alban 1689-1692 (yn-dann Isyurl Dundee). Yth esa rebellyans jakobitydh meur yn 1715, hag onan arall yn 1745, mes an lelysi a Ji Hannover a fethas an dhew. "Bonnie Prince Charlie" a verwis yn 1788 heb er saw y vreur Henry IX, dug Evrek, neb o Kardinal y'n Eglos Katholik Romanek. Ny alla an Kardinal Evrek demmedhi drefenn y alwesigeth, ha nagonan a'y eryon bell (eseli a jiow ryal italek hag almaynek) re jalenjyas aga studh avel eryon an Gurun bredennek. Maria Wynn. Maria yw mamm Yesu Krist war-lergh Kristoneth hag Islam. Y'n Bibel ha'n Qur'án, Maria yw gwyrghes pan dheriv an el Gabryel dhedhi y fydh genys dhedhi Krist (neb yw mab unnik Dyw war-lergh Kristonyon). Rag henna y's gelwir menowgh an Wyrghes Maria. Ha hi gans flogh, an karpenter Yosep a's demmedh; yn Galile y trigens i. Yn-mysk neskerens dhedhi o Elisabeth ha Yowann Baptyst. Present o Maria yn eur lies gwrians Yesu a rowedh: an demmedhyans orth Kana, godrik Yesu dhe'n Tempel, hag erell. Yn arbennik yth esa hi ryb an grows, warbarth gans Maria Magdalenen, Salome ha benynes erell, pan verwis hy mab. Anna ha Yoakim a via hy mamm ha tas, war-lergh Awayl Jamys (yn-mes a'n Bibel). Yma Katholigyon ha ken Gristonyon ow krysi Maria dhe vywa heb peghes hag yskynna dhe'n Nev wosa hy mernans. Y'n Qur'án, Maria ha Yesu yw an dus unnik gelwys "ayat Allah" ("arwoedhyow Dyw"); "gwesyon enorys" a Dhyw ens i warbarth. Hi yw pur ha sans, dell yw yn derivadow kristyon; hag yma unn lyver ("soura") an Qur'án henwys yn hy henor. Hanow hy theylu unnweyth yw dihaval y'n Qur'án (hy thas yw Imran yn le Yoakim), hag yma dhedhi breur henwys Haroun (Aron). Hy hanow yw מרים "Maryām" yn Aramek, Μαριαμ po Μαρια yn Grew, "Maria" yn Latin ha مريم "Maryam" yn Arabek. Y'n tekstow Kernewek hengovek, Maria yw gelwys an "wyrghes ker Maria", "Maria myghternes Nev", h.e. Agan Tavas. Agan Tavas yw an bagas chyf ow promovya Kernowek Unys ha Kernowek Unys Amendys. Yma dhedhy eseleth efan (kepar ha Kowethas an Yeth Kernewek ha Teer ha Tavas rag an lytherennansow erel), hag exortya an governans, whythra, ha dyllo a wra hy ynwedh. An caderyor yw Andrew Climo-Thompson. Andrew Climo. Andrew Climo (aswonnys avel Andrew Climo-Thompson yn termyn eus passyes) yw cadoryor Agan Tavas hag esel a vagas lywya an cuntellyans a-barth Seneth Kernow. Yn 2004, ombrofyer Livrel Werynel yn dewysyansow Consel Tre Pensans o va. Climo a screfas "Kernuak Es", lyvryk dyscasow Kernowek, yn 2002. Yn Kernowek Unys Amendys yma ef ow screfa. Wella Gwavas. Wella Gwavas (marow yn 1741) o den lagha ha Kerneweger a Blyw Pawl, Pennwydh West. Ev a guntella lies ober a lyenn Kernewek, ha kesober gans John Keigwin, Thomas Tonkin rag derivas studh aga thaves orth Edward Lhuyd. Mammskrif Gwavas o onan a beswar (MSS Tonkin, Lhuyd, ha Borlase) devnydhys gans William Pryce ow kuntell an "Archaeologia Cornu-Britannica". MS Gwavas o kuntellys 1709-36; yma nebes kanow skrifys gans Wella Gwavas y honan ynni, mes brassa niver a oberow tus erell. Dyowl. An Jowl po Satnas yw an hanow a spyrys dres natur, leun a dhrogedh ha temptyans herwydh kryjyansow Abrahamek. An ger Kernewek yw devedhys a furv Latin Predennek a "diabolus", Greka διαβολος, ow styrya "gowleveryas". Haval yw dhe'n geryow "diawl/diafol" yn Kembrek ha "diaoul" yn Bretonek. Yn Kernewek Kemmyn, 'dyowl' a ha bos 'jowl' wosa an erthygel 'an'; y furv liesek yw 'dywolow', ha'n huni benow yw 'dyowles'. Dell grys niver a skoloryon, an tybyans a unn nerth kres tebel yw devedhys yn Yedhoweth a-dhia Soroastrianeth, kryjyans Iranek koth. War-lergh dyskasow soroastrianek, yma dew Dhyw meur, an eyl da ("Ahura Mazda", an "Arloedh Fur") ha'n arall drog ("Ahriman", an "Spyrys Tebel"), hag i pupprys owth omladh. Byttegyns, nyns eus skoedhyans diblans yn tekst an Testament Koth rag an Jowl, yw ev po nag yw an nell unnik a Dhrog. An sarf a demptyas Eva yn Lowarth Eden; hag yma el ow tarsywya enevow an re marow drefenn aga feghosow. Y'n Testament Nowydh yma'n kynsa omdhiskwedhans sertan a'n Jowl, gelwys an gowleveryas (διαβολος, 33 gweyth), Satnas, Belial, Belsebuk, an dhragon, an temptyor, Appolyn, h.e. Dell vydh krysys yn Kristoneth, an Jowl yw el tewlys yn-mes a'n Nev drefenn y enebieth orth Dyw. (An bel yntra Dyw ha'n Jowl yw testenn a lyenn kristyon diwedhes, yn arbennik "Paradise Lost" gans John Milton.) Yn Islam, an Jowl yw gelwys "Iblīs" (=διαβολος), an "Sheytān" (=Satnas), "cIfrīt" (an rebel), an temptyor, hag erell. Nyns yw ev el, saw "jinn". Lyenn. Yn lyenn Kernewek, persons dhrog (kepar ha Tewdar) a wordh menowgh an Jowl po dywolow divers. Y'n "Ordinale", yma tri dyowl chyf: Lucyfer, Belsebuk, ha Satnas. Emperoureth Romanek. An Emperoureth Romanek yw an stat ha'y gres yn Rom, neb a dryghas Europa soth ha west, Afrika gledh, hag Asi west. Nerthus o an Romanyon y'n Mor Mediterraneek kyns termyn Yul Kesar; eev a dryghas Bro Gall, ha'y vab Oktavyan Awgust o an kynsa emperour. Y tiberthys an Emperoureth tamm ha tamm yn rann West (Latin) ha rann Est (Greka). Yn 381, Kristoneth veu selys avel kryjyans soedhogel an Emperoureth. Menystryes an West yw gyllys dhe'n Wothyon yn 476, mes an Emperoureth a besya y'n Est bys yn 1453 pan dryghas an Durkyon Kostentinopel. Gwerhes. Gwyrghes yw person heb perthyans (y'n styryans ledan), hag yn arbennik benyn heb perthyans a'n gweythres reydhel. Pallenn an gons yw pechyes menowgh ow kyjya; mes yma ken achesons pals a bechya an ballenn na, ha lies benynes yw genys hebdhi. Nepprys an term ma a styry unnweyth benyn yonk. Maria Wynn o gwyrghes pan omdhug hi Yesu, herwydh dyskasow kristyon hag islamek. An Spyrys Sans a's gwrug dhe'n omdhoen, war-lergh Kristonyon; henna o merkyl sempel war-lergh Muslimyon. An Wyrghes yw arwoedh steroriethek ynter an Lew ha'n Vantol. Yn sterorieth an Howlsedhes, yma'n arwoedh ma ow talleth an 23 a vis Est ha diwedh an 22 a vis Gwynngala. Yn sterorieth Hindou, war an par arall, termyn an Wyrghes yw 16 Gwynngala bys 30 Hedra. An Wyrghes yw unn arwoedh a'n dor, kepar ha'n Tarow ha'n Aver. Fas dhedhi yma'n Puskes. Hi yw tre an planet Meurth. Ynysow an Wyrghes ha Pow an Wyrghes (Vyrjini) a denn aga henwyn a wyrghesow – hemma drefenn Elisabeth I bos prederys unn wyrghes. Kurów. Kurów (leverys) yw gwig istorek yn Poloni soth-est. Hy foblans yn 2005 usi a-dro dhe 2,811. Kurów a gavas studh sita y'n blydhynyow 1430. Y'n 16ves kansblydhen, Kurów o kres Kalvinisteth yn Poloni, ha lies a'n Brederedh Polonek a drevesigas ena. Yn erbysieth an dre yth o kenwerth pellystow, ledher, hag askorr ammeth a rowedh. Poloni veu diberthys yn 1795. A-dhia 1815, Kurów re wrug rann a Rywvaneth Poloni, neb o kevrennys dhe gurun Russi. Wosa rebellyans yn 1870, Kurów a gollas hy studh avel sita wor'tiwedh. An dre a wra rann a Boloni anserghek arta, a-dhia 1918. Yn Nessa Bresel an Norvys, an ayrlu almaynek a dhistruis klavji (merkys yn tiblans a growsow rudh), ha tus pals ledhys ynni. Dew gamp-kethneth an Almanyon a selyas ena. Kurów yw tyller dineythyans an hembrenkyas ha pennmenyster Kemmynegorek, Wojciech Jaruzelski. Langoes. Langoes (Kembrek "Llangoed") yw tre vyghan ogas dhe Viwmaris, Ynys Mon. Llangoed yw tre gembrek. Yma gwerthji yn Llangoed ha skol ynwedh. Ynys Mon. Desedhans Ynys Mon a-ji Gembra. Ynys Mon (FSS: Enys Mon) yw ynys vyghan orth penn Kembra. Yma peder tre yn Ynys Mon: Caergybi (Kargybi), Llangefni (Langevni), Biwmaris hag Amlwch (Amlough). Ynys Mon yw konteth hengovek hag awtorita unnik. Moy ages 70% a boblans an ynys a yll kewsel, redya, skrifa, po onderstondya Kembrek. Tiredh an ynys yw leven, yn tihaval dhe dylleryow erell yn Gogledh Kembra. Yma unn bons hyns-horn hag onan fordh-veur ow kevrenna Ynys Mon dhe Wynedh. Kargybi yw kres diwysyans ha karyans an bastell-vro. Unn wig vyghan war an ynys yw henwys Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogoch, h.y. "lan Varia poell gwynn goll ogas ha'n fysk droboll lan Tysilyek gogo rudh". Hemma yw an sekond hirra hanow-tyller y'n Norvys, herwydh Lyver Rekordys Guinness. Esel an Senedh a-barth Ynys Mon yw Albert Owen (Parti Lavur); huni an Kuntelles Kenedhlek Kembrek yw Ieuan Wyn Jones (Plaid Cymru). Yn oes Pennsevigyon Kembra, Mon a wre rann a Brynseth Gwynedh: yn Aberfraw yth o lys Pennsevigyon Gwynedh, sertan. Biwmaris. Biwmaris (Sowsnek: "Beaumaris") yw tre yn Ynys Mon. Yma kastell yn Biwmaris, drehevys gans Edward I a Bow Sows y'n 13ves kansblydhen. Ha Sowson yn unnik gesys dhe drevesiga ena wostalleth, Biwmaris eth ha bos tre lys an gonteth "Anglesey". Y trehevis karghar ena yn 1829. Biwmaris yw hwath tyller tornyaseth a vri. Tre vyghan ogas dhe Biwmaris yw Llangoed (Langoes). Pennsylvaynek. Almaynek Pennsylvani (po "Deitsch, Pennsilfaanisch" y'n taves y honan) yw yeth ermanek, kewsys yn Statys Unys, Kanada ha broyow erell. Yma a-dro dhe 300 000 a Bennsylvaynegoryon yn Pennsylvani, Indiana, Ontaryo, Ohio ha tylleryow erell. Vyrjynia West. Vyrjynia West (yn Sowsnek, "West Virginia"; Kemmyn, Virjynni West) yw stat yn Statys Unys Amerika. Vyrjynia West a dorras dhe-ves dhyworth Vyrjynia dres an Vresel Cyvyl Amerycanek hag a vue degemmerys y'n Unyans avel stat dyblans an 20ves a vys Metheven 1863. Virjynni. Vyrjynia (yn Sowsnek, "Virginia"; Kemmyn, Virjynni) yw stat yn Statys Unys Amerika. Harrisonburg, Virjynni. Ma Harrisonburg yn Vyrjynia, Statys Unys Amerika, ogas dhe'n Menydhyow Appalachian yn Nans Shenandoah. Hy foblans yw dro dhe 40 468 a drigoryon. Ma motorforth 81 passya ryb an dre. Sothva bost an dre yw #22801. An dre a vue fondys yn 1737. Cyta anserghek yn mysk Conteth Rockingham yw hy. Philippi, Virjynni West. Yma Philippi y'n Menedhyow Appalachian yn Virjynni West. Yma Philippi ogas dhe Glarksburg hag Elkins. Staunton, Vyrjynia. Ma Staunton yn Vyrjynia, Statys Unys Amerika, ogas dhe'n Menydhyow Appalachian yn Nans Shenandoah. Hy foblans yw dro dhe 23 853 a drigoryon. Ma motorforth 81 passya ryb an dre. Cyta anserghek yn mysk Conteth Augusta yw hy. Ynys Rhode. Ynys Rhode (FSS: Enys Rhode; Sowsnek: "Rhode Island") yw stat yn Statys Unys Amerika. Monako. Prynseth Monako (yn Frynkek "Principauté de Monaco", yn Oksitanek "Principat de Mónegue", yn Ligurek "Principatu de Múnegu") yw sita-stat yn deghow Europa. Monte Carlo yw desedhys y'n Prynseth. Y hows re Monegaskek (rannyeth Ligurek) poken Provençal (rannyeth Oksitanek), mes Frynkek yw taves chyf ha soedhogel an stat. An teylu Grimaldi a reyn avel bennsevigyon Monako a-dhia 1297. Liechtenstein. Prynseth Liechtenstein (yn Almaynek, "Fürstentum Liechtenstein") yw stat yn kres Europa ynter Swistir hag Awstri. Andorra. Prynseth Andorra (yn Katalanek, "Principat d'Andorra"; yn Frynkek, "Principauté d'Andorre"; yn Spaynek, "Principado de Andorra") yw stat pur vyghan yn deghow Europa. An brynseth usi desedhys y'n Menydhyow Pyreneek yntra Kataloni ha Gaskoyn. Albani. Repoblek Albani (yn Albaynek, "Republika e Shqipërisë") yw stat yn deghow Europa. Sen Marin. Sen Marin (yn Italek, "Serenissima Repubblica di San Marino") yw stat yn deghow Europa. Tir Maria. Tir Maria (yn Sowsnek, "Maryland") yw stat yn Statys Unys Amerika. Istori. Tir Maria o onan a'n trydhek trevesigeth a sevis orth rewl Breten Veur y'n Domhwelans Amerikan. George Calvert, 1a Baron Baltimore a hwilas chartour ryal a Charlys I, myghtern Breten Veur, rag an tir a dho ha bos Tir Maria, an pyth o kledhbarth Virjynni y'n eur na. George Calvert a verwis mis Ebryl 1632, mes chartour rag "Trevesigeth Tir Maria" (yn Latin, "Terra Maria") a veu grontys dh'y vab Cæcilius Calvert, 2a Baron Baltimore, dhe'n 20ens a vis Metheven, 1632. Yth henwis an drevesigeth nowydh yn enor Henrietta Maria, Myghternes Charlys I. Stat Evrek Nowydh. Evrek Nowydh (yn Sowsnek, "New York") yw stat yn Statys Unys Amerika. Avel drevesigeth iseldiryek y feu fondyes y'n 17ves kansblydhen. Meksiko Nowydh. Meksiko Nowydh (yn Sowsnek, "New Mexico"; yn Spaynek, "Nuevo México"; Navahowek: "Yootó Hahoodzol") yw stat yn Statys Unys Amerika. An Bosti "El Farol", Santa Fe Bosni–Hercegovina. Bosni–Hercegovina (yn Serbek, Bosnek, ha Kroatek, "Bosna i Hercegovina") yw gwlas yn dehow Europa. Y'n bresel civil (1992–1995) ogas ha kans mil person a veu marow. A-dhia 1995, yma kres yn Bosni, mes an pow yw diberthys yn diw rann: an Federacyon Bosniak ha Kroatek ha'n Repoblek Serbek. Bulgari. Repoblek Bulgari (yn Bulgarek, "Република България - Republika Bulgariya") yw gwlas yn deghow Europa. Desedhys a-dro dhedhi yma Turki, Pow Grew, Repoblek Makedoni, Serbi ha Roumani. Kowsoryon unn yeth slavek (Bulgarek) ha Kristonyon Orthodoks yw an vrassa rann a'n poblans; byttegyns, yma niver veur a Vuslimys, Turkek poken Bulgarek (an rannyeth Pomak) aga thavas. Leun a dus Roma a drig yn Bulgari ynwedh. Chyf sitys Bulgari yw Sofia (an bennsita), Plovdiv, ha Varna. Kyns stat kommunistek, Bulgari a omjunnyas an Unyans Europek yn 2007. Kroati. An Repoblek Kroati (yn Kroatek, "Republika Hrvatska") yw gwlas yn deghow Europa. Alabama. Alabama yw stat yn Statys Unys Amerika. Merher (planet). Merher yw an kynsa planet y'gan system howlek. Planet an ogassa dhe'n howl yw. Ev a res a-dro dhe'n howl yn 88 jydh dor. Nyns eus ayrgylgh vydh dhe Verher. Drefenn bos Merher mar ogas dhe'n howl, an tu neb a eneb orth an howl yw pur booth. Kynth yw Merher mar ogas dhe'n howl, an tu neb a eneb diworth an howl yw pur yeyn, drefenn nag eus ayrgylgh dhe witha an tommder. Y hanow yw devedhys dhyworth huni Merher, an duw romanek a genwerth ha vyajys. Alaska. Alaska yw stat yn Statys Unys Amerika. Arisona. Arisona (yn Sowsnek ha Spaynek, "Arizona") yw stat yn Statys Unys Amerika. Geryes da yw rag an Grand Canyon, desedhys dhe gogledh an stat. Merher (duw). Mergher yw dyw romanek a genwerth, hevelep ha Hermes yn-mysk an Rekys. Ev o an dyw a vrassa bri yn Bro Gall romanek. Y hanow Kernewek yw devedhys a huni Latin "Mercurius", dhiworth an kethsam gwreydhenn ha "marchont", "marghas", h.e. Dyw gans tri fenn – unn furv war an Mergher gallek, po "*Lugos". Meurth (duw). Meurth yw dyw romanek a vresel hag ammeth, hevelep hag Ares yn-mysk an Rekys. Lies dyw keltek o kevrennys dhodho. Yow (duw). Yow yw myghtern an dhywow romanek ha myghtern an Nev, haval orth Zeus yn-mysk an Rekys. Minerva. Minerva yw dywes romanek, haval orth Athena yn-mysk an Rekys. Meur o hy rowedh yn Bro Gall romanek ynwedh. Yn Karvadhon hi o gordhyes avel "Sulis Minerva", dywes an bennfeynten yaghus. Asi Soth. Asi Soth, gwelys diworth loerell. Asi Soth yw rann a Asi henwys wostalleth an "Is-vrastir Eyndek". Desedhys usi ynter Asi Gres ha'n Keynvor Eyndek. Yma kevrennow poesek lowr ynter Asi Soth ha'n ranndiryow kentrevek a Asi West hag Asi Soth-Est. An gwlasow ma yw eseli oll a'n Kowethyans Soth-Asian rag Kesober Ranndiryel (gelwys war-lergh y verrheans Sowsnek, SAARC). Yma 40% a boblans ha 10% a diredh Asi synsys yn Asi Soth. An poblans a wlasow SAARC (1,467,255,669) yw haval dhe 23% a'n dus y'n bys ma. Dres brassa rann a Asi Soth, an amser a vydh leyth ha pur doemm yn misyow an hav, hag y'n gwav y fydh sygh ha hweg. Ris, gwaneth, te, ha jiwt a dev yn ta omma. Kessonen. Kessonenn yw son yeth gwrys ow lettya anall der an trakt a lev. Dre vras, ny furv kessonennow mann an golonnenn a unn syllabenn (dell wra bogalennow); yn le henna, y fydhons i orth dalleth unn syllabenn poken orth hy diwedh, yn unnik po avel vagas a gessonennow. Yethow denel a dhiberth kessonennow herwydh "le" aga gwrians, "maner", "hirder", "fonashyon" ha "mayn hwitha". Arwoedhyow fonetik, arrayes herwydh le, maner, ha fonashyon aga gwrians. Arwoedhyow skrifys. Yn lytherennegi skrifys, kessonenn yw lytherenn ow styrya (dell vydh usys) son kessonenn po kessonennow yethoniethek. Bogalen. Bogalenn yw son yeth gwrys der anall an trakt a lev heb veur a lettyans. Y furv bogalennow an golonnenn a unn syllabenn, dell vydh usys; mes les-vogalennow yw sonyow haval orth vogalennow neb a far avel gessonennow. Yethow denel a dhiberth bogalennow herwydh "ughelder" aga gwrians y'n ganow, "downder" y'n ganow, ha "krennder" an dhiwweus. Arwoedhyow fonetik, arrayes herwydh ughelder, downder, ha krennder a wrians. Omma yma arwoedhyow hirder, ton, h.e. ynwedh. Arwoedhyow skrifys. Yn lytherennegi skrifys, bogalenn yw lytherenn ow styrya (dell vydh usys) son bogalnenn po bogalennow yethoniethek. Bouddhisteth. Bouddhisteth yw kryjyans dharmek. Siddhartha Gawtama, gelwys an "Bouddha" (an Golowys), a bregowtha y dhyskasow kryjyk yn Eynda Gledh y'n 6ves ha 5ves kansblydhen kyns OK. Yma a-dro dhe 700 milyon a Vouddhistyon, yn arbennik yn Asi Soth-Est hag Asi Est, mes yma'n kryjyans ma ow tevi yn gwlasow an Howlsedhes hag yn Asi Soth. Yma dhe Vouddhisteth, Hindoueth, ha Jayneth gwreydhenn gemmyn y'n kryjyans koth a Eynda, hag yma'n tri kryjyans ma ow tyski niver veur a dybyansow kehaval. Byttegyns, nyns enor Bouddhistyon an Vedas na diffransow "jati" na "varna"; ha dywow Hindoueth yw le poesek ragdha ages an V-Bouddhas ha Bodhisattvas. Gravyans an Bouddha yn Laos. Pakistan. Pakistan yw repoblek meur yn Asi Soth. An gwlasow kentrevek yw Iran, Afghanistan, China, hag Eynda. An studh politek a Gashmir yw pennfeynten a vresel ha soer yntra governansow Pakistan hag Eynda. An mynydhyow Himalaya usi y'n gogledh an wlas, ha'n mynydhyow Hindou Koush y'n west; a-is yth ystynn plen an Avon Indus. Islam yw kryjyans an pur vrassa niver a dus; yn effeyth, Pakistan veu fondys avel stat-kenedhel rag an Vuslimyon a Eynda. Bangladesh a furvya rann a'n stat na bys 1973, pan vreselyas Bangladeshis hag Eyndogyon rag anserghogeth an stat na. An taves chyf a bobel Pakistan yw Panjabi, mes nyns eus studh soedhogel dhe'n yeth ma. Yn hy le, Ourdou yw yeth kenedhlek an stat. Yma dhe Sindhi, Pashtoun, Baloechi, ha Kashmiri milyonow a gewsoryon ynwedh. Pervez Musharraf esa lywydh an stat bys 2008. Y'n vlydhen na, Asif Ali Zardari a'n PPP (an kethsam parti ha Benazir Bhutto, y wreg ledhys) a veu dewisys lywydh gans Senedh Pakistan. Plaid Cymru. Plaid Cymru – The Party for Wales ('Parti Kembra', po 'an Parti rag Kembra') yw parti gwlasek a genedhlogyon gembrek. Yma dhedha 12 esel a Guntelles Kenedhlek Kembra ha 3 esel a Senedh an Rywvaneth Unys. Lywydh an parti yw Leanne Wood. An parti a skoedh anserghogeth Kembra a-ji dhe'n Unyans Europek ha sosialiseth werinel. Appolyn. Appolyn yw dyw greka ha romanek a ilow, a vedhygieth, ha menowgh a'n howl. Yn lyenn Kernewek a'n Oesow Kres, "Appolyn" yw devnydhys hwath avel hanow unn jowl gordhyes gans Tewdar ha paganyon erell. Mamm Veur an Dhuwow. An Vamm Veur, po Cybele, yw myghternes an dhywow yn mythologieth reka ha romanek diwedhes. Y tallathas hy gordhyans yn Pow Fryji, yn Turki arnowydh. Yth omspadha hy gordhyoryon moyha lel rag omri dhedhi yn leun. Rosmerta. Rosmerta yw dywes keltek a balster. Poesek lowr o hi yn Bro Gall, ha gordhyes po yn unnik po warbarth gans Mergher. Yn Gallek koth y styr hy hanow 'Proviades Veur'. Almayn soth-west o unn kres a'y gordhyans. Turki. Turki yw repoblek yn Asi west hag Europa soth-est. A-dro dhedhi yma Syri, Irak, Iran, Aserbayjan, Armeni, Pow Grousi, Bulgari ha Pow Grek. Kyproes usi ogas a-dreus rann a'n mor. Eglos Wir Yesu. Eglos Wir Yesu (Chinek: 真耶稣教会, Sowsnek: "True Jesus Church") yw eglos fondyes yn Beijing, China, yn 1917. An kadoryer dewisys a Guntelles Keswlasek a Eglos Wir Yesu yw Pregowthor Lin Yung-Ji. Yma a-dro dhe 1.5 milyon a eseli an eglos ma yn hwegh brastir an norvys. An eglos yw skorenn jinek a'n eglosyow Penkostel neb a dhisplegya y'n dalleth a'n 20ves kansblydhen. An eglos a gryj yn theologieth 'Penkostel Unnses', po an Dyskas a Hanow Yesu. Ny solempen an eglos Nadelik na Gwener an Grows drefenn aga dallethow paganek. Hi a dhysk bos gwir an Bibel ger rag ger. Iran. Iran (Persek: ايران) yw gwlas yn Asi Soth-West. Iran yw an er a'n hwarheans persek, onan a'n kottha y'n bys ma. A-dro dhe'n wlas yma Turkmenistan, Afghanistan ha Pakistan y'n est ha north, Irak, Turki, Aserbayjan, hag Armeni y'n west. A-dreus an Gammas Persek yma Koweyt, Arabi Saouditek, Bahreyn, Katar ha'n Pennternasedh Unys Arabek. Kryjyans soedhogel an stat yw Islam shiitek. Irritayn (Persek: گرگان "Gorgan") yw sita goth iranek menegys anedhi yn lyenn Kernewek. Repoblek Makedoni. Repoblek Makedoni (FYROM) (yn Makedonek, "Република Македонија") yw gwlas yn deghow Europa. Moldova. An Repoblek Moldova (yn Moldovek ha Roumanek, "Republica Moldova") yw gwlas yn Europa. Roumani. Roumani (yn Roumanek, "România") yw gwlas yn Europa. An vrassa rann a'n poblans a gows Roumanek, neb yw taves kenedhlek an wlas. Byttegyns, yma niver vras a Hungaregoryon, yn arbennik y'n kres ha north-west, ha moy es milyon a dus a gows Romek. Armeni. Armeni (yn Armynek, Հայաստան "Hayastan", Հայք "Hayq") yw gwlas yn Europa. Serbi ha Montenegro. Serbi ha Montenegro (yn Serbek: Србија и Црна Гора Srbija i Crna Gora) o gwlas yn deghow Europa a-dhia 2003 bys yn 2006. Serbi ha Montenegro o an dhiw repoblek yougoslavek unnik a dhuryas yn Repoblek Gesunyes Yougoslavi wosa 1992. Yn 2003, hanow an stat na a veu chanjyes dhe Serbi ha Montenegro pan janjyas studh an kesunyans. Yn 2006 y teuth Montenegro ha bos anserghek, ha Serbi a waynyas le y'n Kesunyans avel stat anserghek. Ukrayn. Ukrayn (yn Ukraynek, Україна "Ukrayina") yw gwlas vras yn Europa est. Yma emlow gans Russi, Belarussi, Poloni, Slovaki, Hungari, Roumani ha Moldova dhedhi. Russi a berghennogas konna-tir Krimea yn soth an wlas yn 2014. Cita Vatikan. Cita an Vatikan (yn Italek, "Città del Vaticano"; yn Latin, "Civitatis Vaticanae") yw cita-stat yn Europa. Radn a cita Rom ywa. An cita-stat a veu fondys yn 1929 der Gevambos Lateran yntra Pietro Gasparri ha Benito Mussolini. An kevambos ma a greatyas tiredh sovran a-barth an Sedh Sans y'n "rione" Borgo war ladn west Dowr Tiber. Yndelma, cres institucyons an Catholik Eglos a veu mes Italy. An Sedh Sans a'n jeves hedhyw kevrednow diplomatek gans 177 corf sovran, ow comprehendya Urdh Sovran Breselek Malta. 558 a dus o burjyjy an stat an 31 a vis Kevardhu 2005; yma'n vrassa radn a'n dhus neb a ober y'n cita ow triga mes dhedhy. Yma Gwithyjy Swis ow servya avell lu an stat. Sqwyr Peder Sans yn Cita an Vatikan. Azerbayjan. Azerbayjan (yn Azerek, "Azərbaycan") yw gwlas yn Europa a-hys an Mor Kaspian. Yma dhedhi unn pow omrewlys, Nagorno-Karabagh, neb a dhiskleryas y anserhogeth yn 1992; yma soudoryon armenek ena a-dhia 1991. Ken repoblek omrewlys usi y'n wlas: Naghchivan, diberthys dhyworth an rann arall a Azerbaycan gans Repoblek Armeni. Yn gonisogeth ha yeth, yma dhe'n pobel azerek kevrennow krev gans an Durkyon. Yma leun a oyl ha gas-dor y'n Mor Kaspian. Pow Grouzi. Pow Grouzi (yn Kartulek, "საქართველო Sak’art’velo") yw gwlas yn Europa hag Asi ryb an menydhyow Caucasus ha'n Mor Du. A-dro dhodho yma Russi, Azerbayjan, Armeni ha Turki. Yma repoblogow Abhazi hag Osseti Dhyhow ow tisklerya aga bos anserhek a-dhia an bledhynnyow 1990. Russi res aswonnis an studh na yn mis Est 2008. Pow Kazagh. Pow Kazagh (yn Kazaghek, "Қазақстан Qazaqstan"; yn Russek, "Казахстан Kazakhstan") yw gwlas yn Asi Gres hag Europa. Gwener (planet). Gwener yw an nessa planet y'gan system howlek. Hi a res a-dro dhe'n howl yn 224.7 jydh dor. Dihaval orth Merher, yma ayrgylgh tew war Gwener. An rann brassa ayrgylgh Gwener yw karbon dioxid, hag an gwaskas yw degplek ha peswar ugens an gwaskas ayrgylgh agan dor. Yma kommol oll a-dro Gwener. An kropyans efander Magellan (kropyans efander)|Magellan a wrug mappa eneb Gwener gans radar, hag nebes kropyansow efander y'n towlenn Sovyetek Venera re dira warnedhi. Yow (planet). Yow yw an pympes ha brassa planet y'gan system howlek. Planet kowr gas yw, kepar ha Sadorn, Ouran ha Nevyon. Ev a res a-dro dhe'n howl yn 11.86 blydhen dor. Ev a drel a-dro y ehel y honan yn naw eur pymthek ha dew ugens mynysen. Yma system bysow dhe Yow, kynth yw le ages system bysow Sadorn. Yma pymp ha tri ugens loer (aswonnys) dhe Yow. An loerow brassa yw an peswar loer Galianek, Io, Europa, Ganymede ha Kallisto. An kropyansow efander Pioneer 10, Pioneer 11, Voyager 1, Voyager 2 ha Galileo re godrigas orth Yow. Sadorn (planet). Sadorn yw an wheghes planet y'gan system howlek. Planet kowr gas yw, kepar ha Yow, Ouran ha Nevyon. Ev a res a-dro dhe'n howl dhe 29.46 blydhen dor. Ev a drel a-dro y ehel y honan yn deg eur ha dew ugens mynysen. Yma system bysow dhe Sador, an brassa system bysow y'n system howlek. Yma dew ha tri ugens loer (aswonnys) dhe Sadorn. An loerow brassa yw Titan, Rhea, Iapetus, Dione, ha Enceladus. An kropyansow efander Pioneer 11, Voyager 1, Voyager 2 ha Cassini re godrigas orth Cassini. Ouran (planet). Ouran yw an seythves planet y'gan system howlek. Ev a res a-dro dhe'n howl dhe 84.01 blydhen dor. Planet kowr gas yw, kepar ha Yow,Sadorn, ha Nevyon. Ouran ha Nevyon yw traweythyow gelwys planetys kowr rew yn le kowr gas. Ouran a veu diskudha gans William Herschel yn 1781. An kropyans efander Voyager 2 re godrigas orth Ouran yn 1986. Yma seyth loer aswonnys warn ugens dhe Ouran. Nevyon (planet). Nevyon yw an ethves planet y'gan system howlek. Ev a res a-dro dhe'n howl dhe 164.79 blydhen dor. Yma trydhek loryow aswonnys dhe Nevyon, an brassa anedha yw Triton. Ev a veu diskudha gans steronydh Almaynek Johann Galle yn 1846, wosa bos dargenys dre awrgym gans John Couch Adams, steronydh kernewek, ha Urbain Leverrier, steronydh frynkek. Planet kowr gas yw, kepar ha Yow,Sadorn, ha Ouran. Ouran ha Nevyon yw traweythyow gelwys planetys kowr rew yn le kowr gas. Plouton (planet korr). Plouton yw planet korr ha tra a-dreus Nevyon y'gan system howlek. Diskudhys veu Plouton gans an steroniether Clyde W. Tombaugh dhe'n 18 a vis Hwevrer 1930. Ev a res a-dro dhe'n howl pub 248.58 blydhen dor. Yma dhe Blouton loer vras henwys Charon; martesen y tiskleryir bos Charon planet korr 'gevellys' dhe Blouton. Diw loer arall a veu diskudhys yn 2005; Nix ha Hydra yw aga hanow. A 1930 bys 2006, yth ombrederys bos Plouton planet leun. Yn 2006 wosa an styr nowydh a blanet ervirys gans an Unyans Steroniethek Keswlasek, yth ombrederir bos Plouton planet korr. Y'n keth fordh, yth esa dhe Ceres studh avel planet leun a 1801 bys an blydhynyow 1850; Ceres yw aswonnys a-dhia 2006 avel planet korr. Bolivi. An Repoblek Bolivi (yn Spaynek, "República de Bolivia") yw gwlas yn Deghow Amerika. Kaliforni. Kaliforni (yn Sowsnek ha Spaynek, "California") yw stat yn Statys Unys Amerika. Y'n gelwys wostalleth "Alta California" rag markya hy dihevelepter dhe Galiforni Isel. An Amerikanas a dryghas Kaliforni der an Bresel Meksikan-Amerikan yn 1845. Dakota Dheghow. Dakota Dheghow (yn Sowsnek, "South Dakota") yw stat yn Statys Unys Amerika. Dakota Gledh. Dakota Gledh (yn Sowsnek, "North Dakota") yw stat yn Statys Unys Amerika. Pennsylvani. Pennsylvani (yn Sowsnek, "Pennsylvania") yw stat yn Statys Unys Amerika. Trevesigeth an Grenoryon Sowsnek ha Kembrek o hi a-ji dhe'n Emperoureth Bredennek. Henedh trevesigoryon almaynek a-dro dhe Evrek a gows hwath Pennsylvaynek, taves germanek unnik dhe Amerika Gledh. Jeorji. Jeorji (yn Sowsnek, "Georgia") yw stat yn deghow-barth Statys Unys Amerika. Teksas. Teksas (yn Sowsnek ha yn Spaynek, "Texas") yw stat yn Statys Unys Amerika. Austin yw an pennsita. Jersi Nowydh. Jersi Nowydh (yn Sowsnek, "New Jersey") yw stat yn Statys Unys Amerika ryb an Keynvor Iwerydh. Florida. Florida yw stat yn Statys Unys Amerika. Karolina Dheghow. Karolina Dheghow (yn Sowsnek, "South Carolina") yw stat yn Statys Unys Amerika. Gwatemala. An Repoblek Gwatemala (yn Spaynek, "República de Guatemala") yw gwlas yn Amerika Gres. Los Altos yw rannvro ansoedhogel a-dro dhe Quetzaltenango yn west an wlas, ryb Chiapas. Hondouras. An Repoblek Hondouras (yn Spaynek, "República de Honduras") yw gwlas yn Amerika Gres. El Salvador. An Repoblek El Salvador (yn Spaynek, "República de El Salvador") yw gwlas yn Amerika Gres. Nikaragwa. An Repoblek a Nikaragwa (yn Spaynek, "República de Nicarágua") yw gwlas yn Amerika Gres. Yn 2007, Daniel Ortega a dheuth ha bos lywydh an repoblek wosa dewisyans yn 2006. Hembrenkyas an FSLN (Sandinistas) yw ev. Belisa. Belisa (yn Sowsnek, "Belize") yw gwlas yn Amerika Gres. Jamayka. Jamayka (yn Sowsnek, "Jamaica") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Panama. An Repoblek Panama (yn Spaynek, "República de Panamá") yw gwlas yn Amerika Gres. Kosta Rika. An Repoblek Kosta Rika (yn Spaynek, "República de Costa Rica") yw gwlas yn Amerika Gres. Gwayana. Gwayana (yn Sowsnek ha Spaynek, "Guyana") yw gwlas yn Amerika Dhehow. Yma'n brassa rann a'n poblans ow triga ryb an Keynvor Iwerydh, ytho yma kevrennow krev yntra Gwayana ha tiryow an Mor Karib. Bys yn 1966 yth o hi trevesigeth predennek, henwys "British Guiana". Yn termyn an drevesigeth, y teuth kethow dhyworth Afrika ha gwesyon dhyworth Eynda rag ober yn bargenyow-tir sugra. Henedh an dhiw genedhel ma a wra hwath an moyha bagasow a boblans an repoblek. Y'n eur ma, Gwayana a wra rann a "Caricom" (Kemmynieth ha Marhas Gemmyn an Mor Karib); Georgetown yw penncita an kuntelles na. Gwayana a veu anserhek a'n Ruwvaneth Unys yn 1966. Yth esa an Statys Unys ha'n RU ow hwilas promovya an People's National Congress, ledyes gans Forbes Burnham ha keskolon gans an West, rag gwannhe an People's Progressive Party ledyes gans Cheddi Jagan ha kevrennys dhe'n URSS. Dyffransow politek a'n par ma yw hwerow. Dre vras yma pobel a dhevedhyans afrikan ow sodhya an PNC, ha pobel a dhevedhyans eyndek an PPP. Burnham ha'y venyster, Desmond Hoyte, a wovernyas an wlas a-dhia dermyn anserhogeth bys 1992. Ena Cheddi Jagan a dheuth Pennmenyster wosa hwegh bledhen warn ugens y'n gorthenep. Yma'n PPP ow kovernya a-dhia an termyn na yn-dann dri Fennmenyster: Cheddi Jagan, y wedhwes Janet Jagan, ha Bharrat Jagdeo. Gwayana re jallenjyas hy oryon gans Venezuela ha Surinam dres termyn hir. Yn 2007, unn juj a erviras an disputyans gans Surinam. Chile. thumb An Repoblek Chile (yn spaynek, "República de Chile") yw gwlas yn Amerika Dheghow. An wlas a ystynn ynter an mynydhyow Andes ha'n Keynvor Hebask, ha bys yn Patagoni ha Tierra del Fuego. Synsys ynni yma niver a ynysow Hebask, rag ensampel Ynys Pask (Rapa Nui). Hwath pella, Chile a jallench perghennogeth a diredh meur yn Antarktik, ow komprehendya an Konna-tir Antarktik. Kolombi. An Repoblek Kolombi (yn Spaynek, "República de Colombia") yw gwlas yn Deghow Amerika. Ynysow an Wyrghes a'n Statys Unys. Ynysow an Wyrghes a'n Statys Unys (yn Sowsnek, "United States Virgin Islands") yw ynysek y'n Mor Karib. Gwyrghes SU Potomac. Dowr Potomac yw avon yn Statys Unys Amerika est, hag a enter yn Kammas Chesapeake orth Point Lookout, Tir Varia. Yma pennsita an Statys Unys, dinas Washington, war lan an Potomac. Paragway. An Repoblek Paragway (yn Spaynek, "República del Paraguay") yw gwlas yn Deghow Amerika. Perou. An Repoblek Perou (yn spaynek, "República del Perú") yw gwlas yn Amerika Dheghow. Pow Ekwadorel. An Repoblek Ekwadorel (yn Spaynek, "República del Ecuador") yw gwlas yn Deghow Amerika. Surinam. An Repoblek Surinam (yn Iseldiryek, "Republiek Suriname") yw gwlas yn Amerika Dheghow. Trynses ha Tobago. Repoblek Trynses ha Tobago (yn Sowsnek, "Republic of Trinidad and Tobago") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Urugway. Urugway (yn spaynek, "Uruguay") yw gwlas yn Deghow Amerika. Barbados. Barbados yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Sen Lusia. Sen Lusia (yn Sowsnek, "Saint Lucia") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Dominika. Dominika yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Grenayd. Grenayd (yn Sowsnek ha Spaynek, "Grenada") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Sen Vinsent ha'n Ynysow Grenadinek. Sen Vinsent ha'n Ynysow Grenadinek (yn Sowsnek, "Saint Vincent and the Grenadines") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Antiga ha Barbuda. Antiga ha Barbuda (Sowsnek: "Antigua and Barbuda") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Sen Kitts ha Nevis. Sen Kitts ha Nevis (yn Sowsnek, "Saint Kitts and Nevis") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Veneswela. An Repoblek Bolivarek Veneswela (yn Spaynek, "República Bolivariana de Venezuela") yw gwlas yn Deghow Amerika. Kolorado. Kolorado (yn Sowsnek ha Spaynek, "Colorado") yw stat yn Statys Unys Amerika. Karolina Gledh. Karolina Gledh (yn Sowsnek, "North Carolina") yw stat yn Statys Unys Amerika. Vermont. Vermont yw stat y'n vorlewen a Statys Unys Amerika ynter an Menydhyow Appalachian ha Lynn Champlain. Kansas. Kansas yw stat yn Statys Unys Amerika. Seythen. Diagramm a dhydhyow an seythun. Seythun yw spys a amser berra es mis ha hirra es jorna. Hirder unn seythun yw seyth dydh, dell vydh usys. Y'n dydhyansow gregorek ha hindou, pub huni a'n dydhyow a'n jeves hanow dallethys avel re an planettys, an howl, po an loer. Yma seythun a seyth dydh y'n vrassa rann a dhydhyansow an bys a-dhia dermyn an Vabylonyon goth. Unn jydh a bub seythun yw dydh sans (an Saboth) y'n dydhyansow yedhowek ha kristyon. Kristonyon a efanhes an seythun a seyth dydh a-dreus an Emperoureth Romanek. Y'n dydhyans islamek, unn jydh an seythun yw يوم السَّبْت "yowm as-sabt" (dydh an Saboth) mes dydh arall, يوم الجُمْعَة "yowm al-jumʿa", yw omres dhe guntelles ha gordhyans. Yth esa deg dydh y'n seythun herwydh Dydhyans an Domhwelans Frynkek. Tennessi. Tennessi (yn Sowsnek, "Tennessee") yw stat yn Statys Unys Amerika. Wolfgang Amadeus Mozart. Lymnans a Mozart gwrys yn 1777 gans lymner anwodhvos. Joannes Chrysostomus Wolfgang Theopilus Mozart (1756–1791) o komposydh a vri pur vras. Y triga va y'n Sans Emperoureth Romanek, po Estrych arnowydh (Salzburg ha Wien). Kyn ferwis ev ha pur yowynk, y skrifa 23 gwari-kan, moy es 41 "sinfonia", 17 "concerto" rag piano, h.e. Operau. Mozart Kuba. An Repoblek Kuba (yn Spaynek, "República de Cuba") yw gwlas ynysek yn Mor Karib. Fidel Castro, Ché Guevara ha'ga skoedhoryon a wrug kollenwel domhwelans kemmyniethek erbynn wovernans Batista yn 1959. Castro a wrug lywya an ynys a-dhia 1959 bys 2008, pan dheuth y vroder Raúl ha'y sywya ev y'n soedh. Montana. Montana yw stat yn Statys Unys Amerika. An bennsita yw Helena. Wyoming. Wyoming yw stat yn Statys Unys Amerika. Nebraska. Nebraska yw stat yn Statys Unys Amerika. Platt lowr yw rann veur a'n tiredh. Ammeth a las omma; yn arbennik chatel hag ys yw askorrasow a vri. Niver veur a drigoryon an stat yw henedh a Almanyon ha Skandinavogyon hag eth dhe Amerika ow hwilas tir dhe ammetha nans yw kansblydhen. Mississippi. Mississippi yw stat yn Statys Unys Amerika. Missouri. Missouri yw stat y'n kres a Statys Unys Amerika. Nevada. Nevada yw stat y'n howlsedhes a Statys Unys Amerika. Aguascalientes. Aguascalientes yw stat yn Meksiko. Baja California. Kaliforni Isel, po "Baja California" yn Spaynek, yw stat yn Meksiko. An stat yw desedhys war gonna-tir hir a-dreus Kammas Kaliforni (po Mor Córtez) diworth remenant Meksiko. Dhe'n north usi an stat amerikan a Galiforni, ha dhe'n soth usi Kaliforni Isel Soth. Baja California Sur. Kaliforni Isel Soth, po "Baja California Sur" yn Spaynek, yw stat yn Meksiko. Campeche. Campeche yw stat yn Meksiko. Chiapas. Chiapas yw stat yn Meksiko. An stat ma yw kres rebellyans an "Zapatistas", dallethys yn 1994. Chihuahua. Chihuahua yw stat yn Meksiko. Idaho. Idaho yw stat yn Statys Unys Amerika. Coahuila. Coahuila yw stat yn Meksiko. Colima. Colima yw stat yn Meksiko. Durango. Durango yw stat yn Meksiko. Guanajuato. Guanajuato yw stat yn Meksiko. Guerrero. Guerrero yw stat yn Meksiko. Arkansas. Arkansas yw stat yn Statys Unys Amerika. Hidalgo. Hidalgo yw stat yn Meksiko kres. Jalisco. Jalisco yw stat yn Meksiko. Y bennsita yw Guadalajara, neb yw an sekond brassa sita a Veksiko. Yma loskvenydh gwiw a Golima yntra statys Jalisco ha Colima. Stat Meksiko. An Stat a Veksiko (yn Spaynek, "Estado de México") yw stat yn Meksiko. Michoacán. Michoacán yw stat yn Meksiko. Morelos. Morelos yw stat byghan yn kres Meksiko. Lies Sowsneger a vyaj bys ena rag studhya Spaynek yn Cuernavaca. Nayarit. Nayarit yw stat byghan yn howlsedhes Meksiko. Nuevo León. Leon Nowydh (yn Spaynek, "Nuevo León") yw stat yn Meksiko. Oaxaca. Oaxaca yw stat yn Meksiko. Puebla. Puebla yw stat yn Meksiko. Querétaro. Querétaro yw stat yn Meksiko. Quintana Roo. Quintana Roo yw stat yn Meksiko. San Luis Potosí. San Luis Potosí yw stat yn Meksiko. Sinaloa. Sinaloa yw stat yn Meksiko. Sonora. Sonora yw stat yn Meksiko. Tabasco. Tabasco yw stat yn Meksiko. Tamaulipas. Tamaulipas yw stat yn Meksiko. Tlaxcala. Tlaxcala yw stat yn Meksiko. Veracruz. Veracruz yw stat yn Meksiko. Yucatán. Yucatán yw stat yn Meksiko. Zacatecas. Zacatecas yw stat yn Meksiko. Ranndir an Kesunyans Meksikan. Ranndir an Kesunyans Meksikan (yn Spaynek, "Distrito Federal") yw ranndir an kesunyans yn Veksiko. Acre (stat). Acre yw stat yn Brasil. Alagoas. Alagoas yw stat yn Brasil. Amapá. Amapá yw stat yn kledh-barth Brasil, ryb Wayana frynkek. Amazonas (Brasil). Amazonas yw stat yn Brasil. Bahia. Bahia yw stat istorek yn Borlewen Brasil. Sita jyf an stat ma, Salvador, o kynsa pennsita a Emperoureth Vrasil. Ceará. Ceará yw stat yn Borlewen Brasil. Espírito Santo. Espírito Santo yw stat yn Brasil. Goiás. Goiás yw stat yn pervedh Brasil. Maranhão. Maranhão yw stat yn Brasil kledh. Mato Grosso. Mato Grosso yw stat pur veur yn howlsedhes Brasil. Mato Grosso do Sul. Mato Grosso do Sul yw stat yn howlsedhes Brasil. Minas Gerais. Minas Gerais yw stat yn Brasil. Pará. Pará yw stat pur veur yn Brasil kledh. Dowr Amazon isel usi komprehendys ynno. Paraíba. Paraíba yw stat byghan yn Borlewen Brasil. Paraná. Paraná yw stat yn Brasil deghow. Pernambuco. Pernambuco yw stat yn Borlewen Brasil. Yth aswonnir avel gres istorek a dhiwysyans sugra yn Amerika. Piauí. Piauí yw stat yn Borlewen Brasil. Rio de Janeiro (stat). Rio de Janeiro yw stat yn Brasil. Synsys ynno usi an sita veur a'n keth hanow. Rio Grande do Norte. Rio Grande do Norte yw stat yn Borlewen Brasil. Rio Grande do Sul. Rio Grande do Sul yw stat yn Brasil deghow. A-dro dhodho yma Arghantina, Urugway, an Keynvor Iwerydh, ha stat Santa Catarina. Rondônia. Rondônia yw stat yn Brasil. Roraima. Roraima yw stat yn Brasil kledh, yntra Veneswela ha stat Amazonas. Santa Catarina (stat). Santa Catarina yw stat yn Brasil deghow. São Paulo (stat). São Paulo yw stat yn Brasil. Sergipe. Sergipe yw stat yn Brasil. Tocantins (stat). Tocantins yw stat yn Brasil. Ranndir an Kesunyans Brasilek. Ranndir an Kesunyans Brasilek (yn Portyngalek, "Distrito Federal") yw ranndir an kesunyans yn Brasil. Ohio. Ohio yw stat yn Statys Unys Amerika. Oklahoma. Oklahoma yw stat yn Statys Unys Amerika. Massachusetts. Massachusetts yw stat yn Statys Unys Amerika. Minnesota. Minnesota yw stat yn Statys Unys Amerika. Hampshire Nowydh. Hampshire Nowydh (yn Sowsnek, "New Hampshire") yw stat yn Statys Unys Amerika. Mayn. Mayn (yn Sowsnek ha Frynkek, "Maine") yw stat yn Statys Unys Amerika. Guam. Guam (yn Chamorro, "Guåhån") yw ynysek y'n Keynvor Hebask. Greunland. Brassa Ynys an bys yw Greunland (Greunlandek: "Kalaallit Nunaat") ynter an keynvoryow Iwerydh hag Arktik. A-dro dhe 81% a'n enep yw gorherys gans yey. Tus Inuit o an kynsa trigoryon aswonnys y'n ynys; ynsi a wra hwath an brassa niver a dus. Aga yeth, "Kalallisut" po Greunlandek, yw pur haval dhe'n yeth Inuktitut kewsys yn Nunavut ha Pow Kebek, Kanada. Tus Lyghlynn a drevesiga yn Greunland yn 986 yn-dann Erik an Rudh. Ynsi a henwi an ynys y'n yeth Norsek "Grænland", po "tir glas", spit dhe'n rew tew ow korheri enep an ynys. Greunland a besya avel trevesigeth norgaghek bys yn 1814, pan berghennogis Denmark an ynys der an rywvaneth unys a Norgagh ha Danmark. A-dhia 1ª Me 1979 yma omrewl dhe Reunland. Sovran Danmark yw penn an stat. Gans governans Danmark y fydh henwys unn "Rigsombudsmand" (Desedheger Ughel) heb leun a alloes neb a negysy a-barth governans Danmark ha'n Rywvaneth y'n ynys. Yma senedh hag ynno 31 esel dewisys rag peder blydhen. An governans a vydh lywys gans an Kynsa Menyster, Hans Enoksen lemmyn, hag yw lywydh an brassa parti y'n senedh, Siumut. Nyns yw Greunland esel mann a'n Unyans Europek a-dhia 1985 awos eseleth Danmark ynno. Byttegyns, an pow yw esel kevrennek a'n Konsel Nordek warbarth gans an kenedhlow lyghlynnek, Island, an Ynysow Faroe, ha Pow Finn. Oregon. Oregon yw stat yn Statys Unys Amerika. Ynys Navassa. Ynys Navassa (FSS: Enys Navassa; Sowsnek: "Navassa Island"; Frynkek: "La Navase") yw ynys y'n Mor Karib. War-lergh an Statys Unys, an ynys yw onan a 'diredhow ynysek byghan tramor an SU' "(US minor outlying islands)". Hayti a jallenjy an studh ma, ha disklarya a-dhia leun a amser bos Navassa rann a'y thiredh hy honan. An ynysik usi desedhys ynter Hayti ha Jamayka, fest yn soth a Guba ha Baya Guantánamo. Nyns eus nebonan ow triga war Navassa, mes yma Servis Puskes ha Goedhviles a wovernans an SU ow lywya golowji ena. Navassa Navassa Ynysow an Wyrghes Predennek. Ynysow an Wyrghes Predennek (yn Sowsnek, "British Virgin Islands") yw ynysek y'n Mor Karib. Gwyrghes RU Repoblek Dhominikanek. An Repoblek Dhominikanek (yn Spaynek, "República Dominicana") yw repoblek yn Mor Karib. Hi a wra kevrenna an ynys 'Spaynek (Hispaniola)' gans Hayti. Dominikanek Lebnon. Lebnon yw repoblek yn Asi West, yntra Israel ha Surri. Syri. An Repoblek Syrian Arabek yw gwlas yn Asi West. Syri arnowydh a waynyas hy anserghogeth dhiworth Pow Frynk yn 1946, mes pur kottha yw gonisogeth gwreydh Syri. Pennsita an Emperoureth Umayyad o Dhimashq, ha kyns henna kres Emperoureth an Selewkydys o yn Syri. Hwarheansow Mesopotami ha Foenisi a vleujyowas yn Syri; aga lytherennek Ugaritek ha Foenisek re dhros dalleth dhe re an Rekys, Romanyon ha Slavyon. An vrassa rann (dro dhe 90%) a bobel Syri hedhyw yw Arabyon, y'ga mysk 400 000 a foësigyon Balestinek. Kurdys a wra 9% a'n poblans, hag i ow triga dre vras yn Borlewen an wlas. Yma poblansow merkyadow a Assyryon hag Armenyon. Arabek yw taves soedhogel an stat; hwath pella, kenedhlogeth Arabek yw fondyans ideolojek an parti ow rewlya, h.y. an Parti Sosyalistek Arabek Ba'ath. Islam yw an kryjyans a 90% a'n dus; dre vras Sunnityon poken Alawityon yw an poblans muslumanek; le yw niveryow a Dhrusyon ha Shi'ityon. Kristoneth yw kryjyans nebes 10% a'n drigoryon – Orthodoks ha Katholik yw an brassa sektys. A-barth an bennsita Dhimashq, an sitys poesek a Syri yw Haleb, Latakya, Homs ha Hama. Brassa niver an dus a drig yn Howlsedhes an wlas ryb an arvor, poken ryb Dhowr Ewfratys y'n Borlewen. Ysrael a gemmeras an Ugheldiryow Golan dhiworth Syri yn bresel 1973; kontrarion hwerow yw Syri hag Ysrael hwath. Pow Kyrgys. Pow Kyrgys (yn Kyrgysek, "Кыргызстан") yw gwlas yn Asi Gres. Afghanistan. Afghanistan yw gwlas yn Asi Kres yntra Pakistan, Iran, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan ha China. Arabi Saoudek. Arabi Saoudek yw gwlas yn Asi West. Connecticut. Connecticut yw stat yn Statys Unys Amerika. Bahreyn. Bahreyn (yn Arabek, مملكة "al-Bahrain") yw gwlas ynysek yn Gammas Persek. Katar. Katar (yn Arabek, قطر "Qatar") yw gwlas yn Asi West. Konna Gasa. Konna Gasa yw tiredh yn Asi West orth arvor an Mor Kres. Ev yw onan a'n tiredhow palestinek; an arall yw an Lann West. Lu Ysrael a omdennas a Gonna Gasa, warbarth gans nebes milow a drevesigoryon, yn 2005. Jordan. Jordan (yn Arabek, أردنّ "ʼUrdunn") yw gwlas yn Asi West. Koweyt. Koweyt (yn Arabek, الكويت "al Kuwayt") yw gwlas yn Asi West. Yemen. An Repoblek Yemen (yn Arabek, الجمهورية اليمنية "Al-Jumhuriyah al-Yamaniyah") yw gwlas yn Asi West. Pennternasedh Unys Arabek. An Pennternasedh Unys Arabek (yn Arabek, الإمارات العربيّة المتّح "Al-Imārāt al-‘Arabīyah al-Muttahidah") yw gwlas yn Asi West. Yth yw federacyon a seyth pennternas, pubonan yn-dann rewl unn "emir" po arlodh: Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Foujairah, Ras al-Khaimah, Sharjah, hag Oumm al-Qouwain. Rych yw an Pennternasedh gras dhe olew. Lies den a wrug dos dhe Dubai, Abu Dhabi ha telleryow erel dhyworth Eynda, Iran, h.e. ow hwiles hwel. Indonesi. An Repoblek Indonesi (yn Indonesek, "Republik Indonesia") yw gwlas yn Asi Soth-Est. A-dro dhedhi yma Malaysi ha Singapour, Bruney Darussalam, Papoua Gyni Nowydh, ha Timor Est. An repoblek yw ynysek ynni re a'n brassa ynysow y'n norvys, yn arbennik Java, Sumatra, Sulawesi ha rannow a V-Borneo, Gyni Nowydh ha Timor. Indonesi yw kyns trevesigeth an Iseldiryow. Yma kevrennow istorek ynter an ynysek ha hwarheansow eyndek ha musulmanek. An vrassa rann a dus Indonesi yw Muslimyon, y'ga mysk niver veur a "Abangan", po Muslimyon logh aga fraktis. Yma dhe ynys Bali onan a'n poblansow hindou brassa yn-mes a Asi Soth. A-dhia 1975 bys yn 1999, Indonesi a wovernya Timor Est yn anlaghel avel onan a'y fowyow. Yma hwath bagasow ow hwilas anserghogeth rag powyow Aceh ha Papoua West. Wosa diwedh a wovernans an Lywydh Souharto, yma displegyans lent tro ha gwerinieth yn Indonesi. Delaware. Delaware yw stat yn Statys Unys Amerika. Euskadi Ta Askatasuna. Euskadi Ta Askatasuna (ETA) yw bagas a hwil anserghogeth an Vaskyon a-dhia 1959. ETA re wrussa lies ober freudhek bys 22 Meurth 2006, pan dhisklarsons i diwedh duryadow dhe'n omladh. Governansow Spayn, Pow Frynk, an Unyans Europek ha'n Statys Unys a breder eseli ETA dhe vos broweghysi. Arwoedh ETA yw sarf maylys a-dro dhe voel. Bhoutan. Bhoutan yw gwlas yn Asi Soth. Nepal. Nepal yw gwlaskor yn Asi Soth a-hys an Menydhyow Himalaya. Yma China hag Eynda a-dro dhe Nepal. An Guntelles a-barth laha selvenek nowyth Nepal a wrug disklerya an 28 a vis Me 2008 bos Nepal repoblek federal ha demokratek. Yndelma Gyanendra a wrug kelli kurun an ruwvaneth. Bys yn 2006, Hindoueth o kryjyans sodhogel Nepal; lemmyn, leg yw an stat. Yn 2008, an hembrenkyas Maoydh, Prachanda, a veu dewisys avel pennmenyster. Maldivys. An Repoblek Maldivys (yn Dhivehi, ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔ "Raajjeyge Jumhooriyyaa") yw gwlas ynysek yn Asi Soth. Glann West. An Lann West yw tiredh yn Asi West. Hi yw an eyl a'n tiredhow palestinek (an arall yw Konna Gasa). Oman. Oman yw gwlas yn Asi West. Bangladesh. Bangladesh yw repoblek yn Asi Soth. Shri Lanka. Shri Lanka yw gwlas ynysek yn Asi Soth. Rebellysi y'n Gogledh a omladh a-dhia an blydhynyow 1970 rag anserghogeth Tamil Eelam. Puerto Rico. Puerto Rico yw ynysek y'n Mor Karib. An hanow Spaynek a styr "port rych". "Boricua" yw hanow kemmyn arall an deythyogyon. Samoa Amerikan. Samoa Amerikan (yn Samoanek, "Amerika Samoa"; yn Sowsnek, "American Samoa") yw ynysek y'n Keynvor Hebask. Ynysow Mariana Kledh. Ynysow Mariana Kledh (FSS: Enesow Mariana Kledh; Sowsnek: "Northern Mariana Islands") yw "commonwealth" ynysek y'n Keynvor Hebask. Filipinys. An Filipinys (yn Filipinek, "Pilipinas"; yn Sowsnek, "Philippines") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Tunisi. Tunisi (yn Arabek, تونس) yw gwlas yn Afrika. Pow Ousbek. Pow Ousbek (yn Ousbek, "O‘zbekiston") yw gwlas yn Asi Gres. Pow Tajik. Pow Tajik (yn Tajik, "Тоҷикистон") yw gwlas yn Asi Gres. Pow Turkmen. Pow Turkmen (yn Turkmen, "Тоҷикистон Türkmenistan") yw gwlas yn Asi Gres. Mongoli. Mongoli (yn Mongolek, "Монгол Улс Mongol Uls") yw gwlas yn Asi Est. An bennsita ha'n sita vrassa yw Ulaanbaatar. Indiana. Indiana yw stat yn Statys Unys Amerika. Korea Gledh. Korea Gledh (yn Koreek, "조선민주주의인민공화국 Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk") yw gwlas yn Asi Est. Byrmani. Byrmani (yn Byrmanek, "Myanmar") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Bruney. Bruney (yn Malayek, "Brunei Darussalam") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Libi. Libi yw gwlas yn Kledhbarth Afrika. Marokk. Marokk (yn Arabek, "al Maghribīyah") yw gwlas yn Afrika. Andalousi. Andalousi yw kemmynieth omrewl yn soth Spayn. Aragon. Aragon yw kemmynieth omrewl yn north-est Spayn. Asturya. Asturya yw kemmynieth omrewl yn north-west Spayn. Ynysow Balearek. Ynysow Balearek (FSS: Enesow Balearek) yw kemmynieth omrewl yn Mor Gres. Canarias. Canarias yw kemmynieth omrewl yn Keynvor Iwerydh. Kantabri. Cantabria yw kemmynieth omrewl yn north-west Spayn. Extremadura. Extremadura ("Estremaura") yw kemmynieth omrewl yn west Spayn. Kastil-La Mancha. Kastil-La Mancha yw kemmynieth omrewl yn gres Spayn. Kastil ha Leon. Kastil ha Leon yw kemmynieth omrewl yn north-west Spayn. Kamboji. Kamboji (yn Khmer, "Kâmpŭchea") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Pow Lao. Pow Lao (yn Lao, "Sathalanalat Pasathipatai Pasason Lao") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Malaysi. Malaysi (yn Malayek ha Sowsnek, "Malaysia") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Singapour. Singapour (yn Malayek, "Singapura"; yn Sowsnek, "Singapore"; yn Tamilek, "Ciŋkappūr") yw sita-stat yn Asi Soth-Est. Pow Tay. Pow Tay (yn Tayek, "ประเทศไทย") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Madrid (kemmynieth omrewl). Madrid yw kemmynieth omrewl yn Spayn gres. Hawaii. Yma niver vras a ynysigow erell, yn arbennik dres Niʻihau dhe'n North-West. An ynysow a omfurvyas der vywder loskvenydhyek. Hawayii yw yeth polynesek kewsys gans teythyogyon an ynysow. An re ma a drevesigas an ynysek a-dro dhe'n 4a kansblydhen OK. A-dhia 1795 bys 1893, Hawaʻi o gwlaskor unyes hag anserghek. An Statys Unys a'n gemmeris avel diredh yn 1898. Palys ʻIolani, an unnik lys ryal y'n Statys Unys. Illinois. Illinois yw stat yn Statys Unys Amerika. Iowa. Iowa yw stat yn Statys Unys Amerika. Utah. Utah yw stat yn Statys Unys Amerika. Michigan. Michigan yw stat yn Statys Unys Amerika. Kentucky. Kentucky yw stat yn Statys Unys Amerika. Louisiana. Louisiana (yn Frynkek, "Louisiane") yw stat yn Statys Unys Amerika. Sanskrytek. Sanskrytek yw yeth koth kewsys yn Eynda, Pakistan, hag Afghanistan nans yw moy ages diw vil vlydhen. Sanskrytek yw yeth a lies Skryptor hindouek, bouddhistek ha jaynek, ytho y pes hi hwath avel yeth kryjyans ha lyenn. Yn arbennik, an "Vedas" (hymnys Hindou) yw skrifys yn furv pur goth a Sanskrytek. Sanskrytek klasek a's kewsys y'n keth oes ha Latin, Grew klasek, ha Cheynek klasek. Eyndogyon lettrys a'n oes na a dhevnydhya an taves yn kettermyn ha'n rannyethow Prakrytek neb o yethow an werin. Dre vras, an tavosow Eyndek arnowydh re dhisplegyas dhiworth an re Prakrytek, hag ynsi devedhys dhiworth Sanskrytek. Sanskrytek yw unn yeth soedhogel a Repoblek Eynda, usys yn arbennik yn system adhyskas an dir na. Geryow Sanskrytek a vydh usys yn amal rag gul gerva dyskys yn yethow Eynda hag Asi Soth-Est (r.e. Indonesek, Khmer, po Tayek). Yn unn wig a Garnataka, Eynda Soth, yma poblans byghan a Sanskrytegoryon aga mammyeth herwydh an derivas. Stat Washington. Washington yw stat yn Statys Unys Amerika. An stat usi yn North-West an wlas, a-dreus an or ganadek dhiworth Kolombi Bredennek. Wisconsin. Wisconsin yw stat yn Statys Unys Amerika. Istori. A-dhia 1787, Wisconsin o rann Tiredh Northwest an Statys Unys Northwest Territory. Y'n blydhynyow a sywyas, an tir yw lemmyn an stat a Wisconsin a dheuth ha bos rann a Diredh Indiana (1800-1809), Tiredh Illinois (1809-1818), Tiredh Michigan (1818-1836), ha Tiredh Wisconsin (1836-1848). Wisconsin a dheuth ha bos an 30ens stat dhe'n 29ens a vis Me 1848. Murcia. Murcia yw kemmynieth omrewl yn Spayn soth-est. Navarra. Navarra yw kemmynieth omrewl yn Spayn gledh. La Rioja. La Rioja yw kemmynieth omrewl yn Spayn gledh. Pow Valensianek. Pow Valensianek yw kemmynieth omrewl yn Spayn est. Timor Est. Timor Est (yn Tetum, "Timor Lorosa'e;" yn Portyngalek, "Timor-Leste") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Trevesigeth bortyngalek o Timor Est a-dhia an 1702. Indonesi a wrug fetha an wlas naw dydh wosa y dhiskleryans a anserghogeth yn 1975. Yntra 100,000 ha 200,000 a dus a wrug kelli aga bywnans der bad-oberow yn termyn galloes indonesek yn Timor Est. Indonesi a wrug gasa Timor Est wosa votyans an pobel yn 1999; soudoryon ostralyek an Kenedhlow Unys a wrug surhe kres. Yn 2002, kenedhlow an bys a wrug aswonn anserghogeth Timor Est. An kynsa penn-menyster, Marí Alkatiri, a asas y soedh yn 2006 wosa termyn a dhroplansow garow. Pobel Timor Est a wra sywya an fay katholik. Ynsi a wra kewsel leun a davosow malayek-polynesek poken papouek, mes Tetounek ("Tetum/Tetun") yw devnydhys avel yeth kemmyn a rann vras a'n bobel. An kottha tus a woer kewsel Portyngalek. An dhiw ma yw tavosow savonel an stat. Yonkers a woer kewsel Indonesek ha nepprys Sowsnek. Vietnam. Vietnam (yn Vietnamek, "Việt Nam") yw gwlas yn Asi Soth-Est. Gwernenys. Gwernenys (po "Guernsey" yn sowsnek, "Guernesey" yn frynkek) yw pow ynysek y'n Chanel. Benin. Benin (yn Frenkek, "Bénin") ew gwlas yn Africa West. A-dhia Dhowr Nijer y'n north dhe vorrep an keynvor Atlantek y'n soth yma hei owth hedha. Nijery, Pow Nijer, Burkina Faso ha Togo ew kentrevogyon dhedhy. Hanow hei bys yn 1975 o Dahomey. Kynth ew Porto-Novo an benncita nacyonal, Cotonou ew an broassa cita yn poblans ha kenwerth. "Savannah" trovadnel ew an sort chyf a hin a-dreus an wlas. Yma tus y'n north ow tevy meur a ys; frût ew plenteth y'n soth. Frenkek ew taves an stât; "quartier latin" Africa era les-hanow dhe Dhahomey yn termyn coth. Whath, yma an governans owth ajon deg 'eth aral avell tavosow nacyonal. Fonek, Yoroubek ha Batonoumek ew an broassa anodhans. Benin era stât Marxydh-Leninydh bys yn 1989. A-dhia an termyn na, ger dâ eus dhodho yn Africa dadn an Sahara avell gwerinieth lies-party crev. An lewydh a-lebmyn, Thomas Yayi Boni, a sewyas Mathieu Kérékou woja dewisyanjow an 19 Meurth 2006. Laha selyek Benin a dhefendyas Kérékou ha'n lewydh kyns, Nicéphore Soglo, dhe gesstrivya gras dhe vloodh anjei. Anserhek era Yayi Boni; th era dedhewys ganjo chanjya an system Kérékou ha "gwil dhe Benin bos an Hong Kong a Africa". Bermuda. Bermuda yw tiredh ynysek y'n Keynvor Iwerydh. Pow omrewlys Predennek yw. Svalbard. Svalbard yw pow ynysek y'n Keynvor Arktik. Ceuta. Ceuta yw sita omrewl Spaynek yn Afrika. Melilla. Melilla yw sita omrewl Spaynek yn Afrika. Tir Nowydh ha Labrador. Tir Nowydh ha Labrador (yn Sowsnek, "Newfoundland and Labrador"; yn Frynkek, "Terre-Neuve-et-Labrador"; yn Wordhonek, "Talamh an Éisc agus Labradóir") yw pow yn Kanada. Brunswick Nowydh. Brunswick Nowydh (yn Sowsnek, "New Brunswick"; yn Frynkek, "Nouveau-Brunswick"; yn Almaynek, "Neubraunschweig") yw pow yn Kanada. Ynys an Pryns Edward. Ynys an Pryns Edward (yn Sowsnek, "Prince Edward Island"; yn Frynkek, "Île-du-Prince-Édouard") yw pow yn Kanada. Alberta. Alberta yw pow yn Kanada west. Hi yw onan a'n ryccha powyow y'n wlaskor drefenn an olew kevys ena. Edmonton ha Calgary yw an sitys chyf, ha'n dhiw anedha ow tevi yn snell. Hwath pella, Alberta yw pow ammethek a boes. Stephen Harper, an pennmenyster kanadian a-lemmyn, yw den Alberta. Kolombi Bredennek. Kolombi Bredennek yw pow yn Kanada. Victoria yw an bennsita. Manitoba. Manitoba yw pow yn Kanada. Saskatchewan. Saskatchewan yw pow yn Kanada. Yukon. Yukon yw tiredh yn Kanada. Tiredhow an North-West. Tiredhow an Gledh-West yw tiredh yn Kanada. Nunavut. Nunavut yw tiredh yn Kanada. Togo. Togo yw gwlas yn Afrika West. Burkina Faso. Burkina Faso yw gwlas yn Afrika West. Moritani. Moritani (yn Arabek, "al-Muritaniyah"; yn Frynkek, "Mauritanie") yw gwlas yn Afrika Gledh. Côte d'Ivoire. Côte d'Ivoire yw gwlas yn Afrika West. Ghana. Ghana yw gwlas yn Afrika West. Soudan. Soudan yw gwlas yn Afrika Gledh. Gambi. Gambi (yn Sowsnek, "The Gambia") yw gwlas yn Afrika West. Gyni. Gyni (yn Frynkek, "Guinée") yw gwlas yn Afrika West. Gyni-Bissaw. Gyni-Bissaw (yn Portyngalek, "Guiné-Bissau") yw gwlas yn Afrika West. Liberi. Liberi (yn Sowsnek, "Liberia") yw gwlas yn Afrika West. Mali. Mali yw gwlas yn Afrika West. Pow Nijer. Pow Nijer (yn Frynkek, "Niger") yw gwlas yn Afrika West. Pennrynn Gwyrdh. Pennrynn Gwyrdh (yn Portyngalek, "Cabo Verde") yw gwlas yn Afrika West. Senegal. Senegal (yn Frynkek, "Sénégal") yw gwlas yn Afrika West. Sierra Leon. Sierra Leon (yn Sowsnek, "Sierra Leone") yw gwlas yn Afrika West. Chad. Chad (yn Frynkek, "Tchad"; yn Arabek, تشاد "Tašād") yw gwlas yn Afrika Gres. Gabon. Gabon yw gwlas yn Afrika Gres. Gyni Ekwadoriel. Gyni Ekwadoriel (yn Spaynek, "Guinea Ecuatorial"; yn Frynkek, "Guinée Équatoriale") yw gwlas yn Afrika Gres. Kameroun. Kameroun (yn Frynkek, "Cameroun"; yn Sowsnek, "Cameroon") yw gwlas yn Afrika Gres. Sen Tommas ha Pryns. Sen Tommas ha Pryns (yn Portyngalek, "São Tomé e Príncipe") yw gwlas ynysek yn Afrika Gres. Centrafrika. Centrafrika (yn Frenkek, "Centrafrique") yw gwlas yn Africa Gres. Hei yw desedhys ynter an ryvers Oubangi (y'n soth) ha Shari (y'n west), Soudan ha Soudan Soth (y'n est) ha Chad (y'n north). Yn 1966, Jean-Bedel Bokassa rug senjy nerth y'n wlas. Ev a veu "Emperour Bokassa I" a-dhia 1976 bys 1979, pan rug an Frenkyon y dedna va dhe'n dor. Ange-Félix Patassé a waynyas an kenja dewisyans fry yn istori an wlas yn 1993, mes an lu a jallenjyas gallos ev. François Bozizé, hembrenkyas an lu, a'y dhros ev dor yn 2003. Th era va hwath ow kovernya an wlas woja dewisyans unperfekt yn 2005. Repoblek Kongo. An Repoblek Kongo (yn Frynkek, "République du Congo") yw gwlas yn Afrika Gres. Repoblek Werinel Kongo. An Repoblek Werinel Kongo (yn Frynkek, "République Démocratique du Congo") yw gwlas yn Afrika Gres. Sen Helena. Sen Helena (yn Sowsnek, "Saint Helena") yw ynys Predennek y'n Keynvor Iwerydh. Burundi. Burundi yw gwlas yn Afrika Est. Eritrea. Eritrea yw gwlas yn Afrika Est. Ethiopi. Ethiopi (yn Amharek, "Ityopp'ya") yw gwlas yn Afrika Est. Jibouti. Jibouti (yn Arabek, جيبوتي "Ǧībūtī"; yn Frynkek, "Djibouti") yw gwlas yn Afrika Est. Kenya. Kenya yw gwlas yn Afrika Est. Komorys. Komorys yw gwlas ynysek yn Afrika Est. Desedhys yw y'n Keynvor Eyndek yntra Mosambik ha Madagaskar. Ouganda. Ouganda yw gwlas yn Afrika Est. Rwanda. Rwanda yw gwlas yn Afrika Est. Seychellys. Seychellys yw gwlas ynsek yn Afrika Est. Tanzania. Tansania (yn Sowsnek ha Swahilek, "Tanzania") yw gwlas yn Afrika Est. Somali. Somali (yn Somalek, "Soomaaliya"; yn Arabek, الصومال "As-Suumaal") yw gwlas yn Afrika Est. Mayotte. Mayotte yw "département d'outre-mer" ha "région d'outre-mer" y'n Keynvor Eyndek. Pow Frynk a's rewly avel diredh, mes Repoblek an Komorys a jallenjy an studh na. Angola. Angola yw gwlas yn Afrika Soth. Botswana. Botswana yw gwlas yn Afrika Soth. Zambi. Sambi (yn Sowsnek, "Zambia") yw gwlas yn Afrika Soth. Zimbabwe. Zimbabwe ew gwlas yn dehow-barth Africa. Nag eus dhedhy trewth dhe'n mor. A-dro dhedhy yma Africa Dhehow, Botswana, Zamby ha Mozambik. Sowsnek ew an taves sodhogel, mes yma an vroassa radn a'n pobel ow clappya Shonek, yn arbednik yn north ha cres an wlas, a-dro dhe Harare. Ndebelek ew kewsys gen an re na y'n soth a-dro dhe Bulawayo. Bys yn 1979, hanow Zimbabwe o "Southern Rhodesia". Yn 1965, governans Ian Smith a wrug declarya anserhogeth an wlas dhyworth an Ruwvaneth Unys. Yndelma yth era owth assaya gwitha tus wydn yn gallos. Nag eren'jei byth moy es 5.5% a boblans an wlas, hedn ew le na 300 000 dhen. Woja an ‘ger lonek’, an Ruwvaneth Unys a gemeras gallos arta yn 1979 rag y dhrei dhe ZANU-PF, lewys gen Robert Mugabe ha Canaan Banana, an vledhen woja hedna. Yn 2009, Morgan Tsvangirai a wrug omjunya governans Zimbabwe, hag ev lewydh MDC, an eskerens politek tradycyonal dhe ZANU-PF. Mosambik. Mosambik (yn Portyngalek, "Moçambique") yw gwlas yn Afrika Soth. Lesotho. Lesotho yw gwlas yn Afrika Soth. Jersi. Jersi (po "Jersey" yn sowsnek ha frynkek) yw pow ynysek yn Chanel. Malawi. Malawi (yn Chichewa, "Malaŵi") yw gwlas yn Afrika Soth. Nauru. Nauru (yn Nauruek, "Naoero") yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Madagaskar. Madagaskar (yn Malagasek, "Madagasikara"; yn Frynkek, "Madagascar") yw gwlas ynysek y'n Keynvor Eyndek. Samoa. Samoa yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Tonga. Tonga yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Tuvalu. Tuvalu yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Palau. Palau yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Ynys Morrys. Ynys Morrys (FSS: Enys Morrys; yn Sowsnek, "Mauritius"; yn Frynkek, "Maurice") yw gwlas ynsek y'n Keynvor Eyndek. Sen Peder ha Miquelon. Sen Peder ha Miquelon (yn Frynkek, "Saint-Pierre et Miquelon") yw "collectivité d'outre-mer" y'n Keynvor Iwerydh. Rol a Babow an Eglos Katholik Romanek. Rol a Babow an Eglos Katholik Romanek. Fiji. Fiji yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Vanuatu. Vanuatu yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Kiribati. Kiribati yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Villeneuve-d'Ascq. Villeneuve-d'Ascq yw sita yn Nord-Pas-de-Calais, Pow Frynk. Trigoryon an sita a skrif pupprys hy hanow heb strik – Villeneuve d'Ascq – mes nyns yw hemma an furv soedhogel war-lergh an Stat kres. Poblans Villeneuve d'Ascq yw 65,000 moy po le. Desedhys yw hi yntra Lille ha Roubaix, ha rann yw a gemmynieth trevek Lille Métropole. Washington, D.C.. Washington, D.C. yw pennsita an Statys Unys. Dorset. Dorset yw konteth yn Soth West Pow Sows, gans poblans a 700,500 a drigoryon. Hampshire. Hampshire yw konteth yn Soth Est Pow Sows, gans poblans a 1,663,000 a drigoryon. Gloucestershire. Konteth Karloyw (Sowsnek: Gloucestershire) yw konteth yn Soth West Pow Sows. Wiltshire. Wiltshire yw konteth yn Soth West Pow Sows. Kint. Kint (Sowsnek: "Kent") yw konteth yn Soth Est Pow Sows. Yma y'n gonteth tre Kargint (Sowsnek: Canterbury), an penneglos rag an Eglos Pow Sows Surrey. Surrey yw konteth yn Soth Est Pow Sows. Berkshire. Berkshire yw konteth yn Soth Est Pow Sows. Buckinghamshire. Buckinghamshire yw konteth yn Soth Est Pow Sows. Northumberland. Northumberland yw konteth yn North Est Pow Sows. Cumbria. Cumbria yw konteth yn North West Pow Sows. Tyne ha Wear. Tyne ha Wear yw konteth yn North Est Pow Sows. Konteth Durham. Konteth Durham yw konteth yn North Est Pow Sows. Lancashire. Konteth Karhirbre yw konteth yn North West Pow Sows. Cheshire. Konteth Kar yw konteth yn North West Pow Sows. Merseyside. Merseyside yw konteth yn North West Pow Sows. Essex. Essex yw konteth yn Pow Sows. Suffolk. Suffolk yw konteth yn Pow Sows. Norfolk. Norfolk yw konteth yn Pow Sows. Konteth Kargront. Konteth Kargront (Sowsnek: "Cambridgeshire") yw konteth yn Pow Sows. Sita Kargront, hag ynni hy fennskol a vri, yw desedhys y'n konteth. Konteth Rysoghen. Konteth Rysoghen (Sowsnek: "Oxfordshire") yw konteth yn Soth Est Pow Sows. Derbyshire. Derbyshire yw konteth yn Pow Sows. Nottinghamshire. Nottinghamshire yw konteth yn Pow Sows. Rutland. Rutland yw konteth yn Pow Sows. Leicestershire. Konteth Karlir yw konteth yn Pow Sows. Staffordshire. Staffordshire yw konteth yn Pow Sows. Shropshire. Konteth Amwydhek yw konteth yn Pow Sows. Hertfordshire. Hertfordshire yw konteth yn Pow Sows. Northamptonshire. Northamptonshire yw konteth yn Pow Sows. Warwickshire. Warwickshire yw konteth yn Pow Sows. Herefordshire. Konteth Fordhkoth (Sowsnek: Herefordshire) yw konteth yn Pow Sows. Worcestershire. Konteth Karwrangon yw konteth yn Pow Sows. Corsica. Corsica (Corsek: "Corsica", Frenkek: "Corse") ew enys ha kenedhel e'n Mor Cres. Ma'n enys west a Italy, soth-est a Frynk ha dhe'n noor a enys Sardinya. Corsica ew onen a 27 régions Frynk, bettegens yth ew henwys "collectivité territoriale" herwydh an laha, ha ma meur a nerthyow dhodho es regions erel. Istory Corsica ew merkys en froas dre woreskyn. An Carthagoyon, an Grekyon coth ha'n Etruscanyon o an kensa goreskynydhyon, kens an enys dhe dhos ha bos radnvro a'n Repoblek Romanek gen Sardinya war-barth. Woja an Emperoureth Romanek dhe godha, an enys a veu goreskydnys gen an Vandalysy, an Visigoths, an Sarsyns ha'n Lombards. Repoblek Genoa a gemeras an enys en 1347, hag y rowlya rag nes dhe 500 bledhen. Woja bresel a 26 bledhen an Repoblek Corsica anserhek a veu formys en 1755, bettegens nag alja an Corsyon towlel an Genowyon mes a'n citys veur arvorek, ha Frynk a bernas an enys dhort Genoa en 1764. Hedhyw ma tus Corsica ow keskergh rag aga gonisogeth ha tavas dhe vos diberthys, hag ow covyn rag omrowl politek po anserhogeth cowal dhort Frynk. Esedh an governans leel ew Senedh Corsica. Ynysow Salamon. Ynysow Salamon (FSS: Enesow Salamon; Sowsnek: "Solomon Islands") yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Ynysow Marshall. Ynysow Marshall (FSS: Enesow Marshall; Sowsnek: "Marshall Islands") yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Statys Kesunys Mikronesi. Statys Kesunys Mikronesi (yn Sowsnek, "Federated States of Micronesia") yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Bengalour. Bengalour (Kannadek: ಬೆಂಗಳೂರು; Sowsnek: "Bangalore") yw pennsita Karnataka yn Eynda. Palauek. Yeth polynesek yn Palau yw Palauek. Yeth soedhogel yn Palau yw hi, gans Sowsnek. Lyon. Lyon yw pennsita an rannvro Rhône-Alpes yn Pow Frynk yn le metyans an avenow Ros ha Saône. Yn termyn an Romanyon, an sita ma (henwys "Lugdunum") o pennsita an broyow gallek. Kres an Katholik eglos yn Frynk yw hi ynwedh. Tus Lyon a omladhas erbynn an Domhwelans Frynkek y'n 18ves kansblydhen, hag erbynn an Nazis y'n 20ves. Montserrat. Montserrat yw tiredh ynysek y'n Mor Karib. Pow omrewlys Predennek yw. Angwilla. Angwilla (yn Sowsnek, "Anguilla") yw tiredh ynysek y'n Mor Karib. Pow omrewlys Predennek yw. Ynysow Kayman. An Ynysow Kayman (FSS: Enesow Kayman; Sowsnek: "Cayman Islands") yw tiredh ynysek y'n Mor Karib. Pow omrewlys Predennek yw. Kayman Turks ha Kaykos. An Turks ha Kaykos (yn Sowsnek, "Turks and Caicos Islands") yw tiredh ynysek y'n Mor Karib. Pow omrewlys Predennek yw. Ynysow Bahama. An Ynysow Bahama (FSS: Enesow Bahama; Sowsnek: "The Bahamas") yw gwlas ynysek yn Keynvor Atlantek ogas dhe'n Statys Unys ha Kuba. Bahama Ynysow Pitcairn. Ynysow Pitcairn (FSS: Enesow Pitcairn; Sowsnek: "Pitcairn Islands"; Pitkern: "Pitkern Ailen") yw tiredh ynysek y'n Keynvor Hebask. Pow omrewlys Predennek yw. Jeorji Dheghow hag Ynysow Sandwich Deghow. Jeorji Dheghow hag Ynysow Sandwich Deghow (yn Sowsnek, "South Georgia and the South Sandwich Islands") yw tiredh ynysek y'n Keynvor Iwerydh. Pow omrewlys Predennek yw. Ynysow Falkland. Ynysow Falkland (FSS: Enesow Falkland; yn Sowsnek, "Falkland Islands"; yn Spaynek, "Islas Malvinas") yw tiredh ynysek y'n Keynvor Iwerydh. Pow omrewlys Predennek yw. Byttegyns, yma Arghantina ow chalenjya an rewl Predennek ena a-dhia dermyn hir. An dhiw wlas a omladhas a-dro dhe berghennogeth an ynysow yn Bresel an Ynysow Falkland yn 1982. Herwydh Arghantina, an ynysow a via rann a bow Tir an Tan "(Tierra del Fuego)". Konteth Harju. Konteth Harju (yn Estonek, "Harju maakond" po "Harjumaa") yw konteth yn Estoni. Harju Konteth Hiiu. Konteth Hiiu (yn Estonek, "Hiiu maakond" po "Hiiumaa") yw konteth yn Estoni. Hiiu Konteth Ida-Viru. Konteth Ida-Viru (yn Estonek, "Ida-Viru maakond" po "Ida-Virumaa") yw konteth yn Estoni. Ida-Viru Konteth Järva. Konteth Järva (yn Estonek, "Järva maakond" po "Järvamaa") yw konteth yn Estoni. Järva Konteth Jõgeva. Konteth Jõgeva (yn Estonek, "Jõgeva maakond" po "Jõgevamaa") yw konteth yn Estoni. Jõgeva Konteth Lääne. Konteth Lääne (yn Estonek, "Lääne maakond" po "Läänemaa") yw konteth yn Estoni. Lääne Konteth Lääne-Viru. Konteth Lääne-Viru (yn Estonek, "Lääne-Viru maakond" po "Lääne-Virumaa") yw konteth yn Estoni. Lääne-Viru Konteth Pärnu. Konteth Pärnu (yn Estonek, "Pärnu maakond" po "Pärnumaa") yw konteth yn Estoni. Pärnu Konteth Põlva. Konteth Põlva (yn Estonek, "Põlva maakond" po "Põlvamaa") yw konteth yn Estoni. Põlva Konteth Rapla. Konteth Rapla (yn Estonek, "Rapla maakond" po "Raplamaa") yw konteth yn Estoni. Rapla Konteth Saare. Konteth Saare (yn Estonek, "Saare maakond" po "Saaremaa") yw konteth yn Estoni. Konteth Tartu. Konteth Tartu (yn Estonek, "Tartu maakond" po "Tartumaa") yw konteth yn Estoni. Tartu Konteth Valga. Konteth Valga (yn Estonek, "Valga maakond" po "Valgamaa") yw konteth yn Estoni. Valga Konteth Viljandi. Konteth Viljandi (yn Estonek, "Viljandi maakond" po "Viljandimaa") yw konteth yn Estoni. Viljandi Konteth Võru. Konteth Võru (yn Estonek, "Võru maakond" po "Võrumaa") yw konteth yn Estoni. Võru Akershus. Akershus yw konteth yn Norgagh. Aust-Agder. Aust-Agder yw konteth yn Norgagh. Buskerud. Buskerud yw konteth yn Norgagh. Finnmark. Finnmark yw konteth yn Norgagh. Hedmark. Hedmark yw konteth yn Norgagh. Hordaland. Hordaland yw konteth yn Norgagh, hag ynno an sita veur Bergen. Edvard Grieg yw unn person geryes da neb o genys yn Hordaland. Hordaland yw gevellys dhe Gardydh, Kembra. Møre og Romsdal. Møre og Romsdal yw konteth yn Norgagh. Nordland. Nordland yw konteth yn Norgagh. Nord-Trøndelag. Nord-Trøndelag yw konteth yn Norgagh. Oppland. Oppland yw konteth yn Norgagh. Østfold. Østfold yw konteth yn Norgagh. Rogaland. Rogaland yw konteth yn Norgagh. Sogn og Fjordane. Sogn og Fjordane yw konteth yn Norgagh. Sør-Trøndelag. Sør-Trøndelag yw konteth yn Norgagh. Telemark. Telemark yw konteth yn Norgagh. Troms. Troms yw konteth yn Norgagh. Vest-Agder. Vest-Agder yw konteth yn Norgagh. Vestfold. Vestfold yw konteth yn Norgagh. Konteth Blekinge. Konteth Blekinge (yn Swedek, "Blekinge län") yw konteth yn Swedherwyk. An rannvro ma a wre furvya rann a rywvaneth Danmark bys yn 1658. Rannyeth an konteth ma yw hwath ogas ha'n taves Danek. Blekinge Konteth Dalarna. Konteth Dalarna (yn Swedek, "Dalarnas län") yw konteth yn Swedherwyk. Konteth Gotland. Konteth Gotland (yn Swedek, "Gotlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Konteth Gävleborg. Konteth Gävleborg (yn Swedek, "Gävleborgs län") yw konteth yn Swedherwyk. Konteth Halland. Konteth Halland (yn Swedek, "Hallands län") yw konteth yn Swedherwyk. An rannvro ma a wre furvya rann a rywvaneth Danmark bys yn 1645. Rannyeth an konteth ma yw hwath ogas ha'n taves Danek. Halland Konteth Jämtland. Konteth Jämtland (yn Swedek, "Jämtlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Jämtland Konteth Jönköping. Konteth Jönköping (yn Swedek, "Jönköpings län") yw konteth yn Swedherwyk. Jönköping Konteth Kalmar. Konteth Kalmar (yn Swedek, "Kalmar län") yw konteth yn Swedherwyk. Kalmar Konteth Kronoberg. Konteth Kronoberg (yn Swedek, "Kronobergs län") yw konteth yn Swedherwyk. Kronoberg Konteth Norrbotten. Konteth Norrbotten (yn Swedek, "Norrbottens län") yw konteth yn Swedherwyk. Norrbotten Konteth Örebro. Konteth Örebro (yn Swedek, "Örebro län") yw konteth yn Swedherwyk. Örebro Konteth Östergötland. Konteth Östergötland (yn Swedek, "Östergötlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Konteth Skåne. Konteth Skåne (yn Swedek, "Skåne län") yw konteth yn Swedherwyk. An rannvro ma a wre furvya rann a rywvaneth Danmark bys yn 1658. Rannyeth an konteth ma yw hwath ogas ha'n taves Danek. Skåne Konteth Stockholm. Konteth Stockholm (yn Swedek, "Stockholms län") yw konteth yn Swedherwyk. Stockholm Konteth Södermanland. Konteth Södermanland (yn Swedek, "Södermanlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Södermanland Konteth Uppsala. Konteth Uppsala (yn Swedek, "Uppsala län") yw konteth yn Swedherwyk. Uppsala Konteth Värmland. Konteth Värmland (yn Swedek, "Värmlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Värmland Konteth Västerbotten. Konteth Västerbotten (yn Swedek, "Västerbottens län") yw konteth yn Swedherwyk. Västerbotten Konteth Västernorrland. Konteth Västernorrland (yn Swedek, "Västernorrlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Västernorrland Konteth Västmanland. Konteth Västmanland (yn Swedek, "Västmanlands län") yw konteth yn Swedherwyk. Västmanland Konteth Västra Götaland. Konteth Västra Götaland (yn Swedek, "Västra Götalands län") yw konteth yn Swedherwyk. Västra Götaland Abruzzo. Abruzzo yw rannvro yn Itali. Basilicata. Basilicata yw rannvro yn Itali. Emilia-Romagna. Emilia-Romagna yw rannvro yn Itali. Friuli-Venezia Giulia. Friuli-Venezia Giulia (yn Furlanek, "Friûl-Vignesie Julie"; yn Kroatek ha Slovenek, "Furlanija-Julijska krajina"; yn Almaynek, "Friaul-Julisch Venetien") yw rannvro yn Itali. Kalabri. Kalabri (yn Italek, "Calabria"; yn Sisilek, "Calabbria"; yn Napulitanek, "Calavria") yw rannvro yn Itali. Kampani. Kampani (yn Italek ha Napulitanek, "Campania") yw rannvro yn Itali. Lazio. Lazio (yn Latin, "Latium") yw rannvro yn Itali. Liguri. Liguri (yn Italek, "Liguria") yw rannvro yn Itali. Lombardi. Lombardi (yn Italek, "Lombardia"; yn Lombardek, "Lumbardia") yw rannvro yn Itali. Marche. Marche yw rannvro yn Itali. Molise. Molise yw rannvro yn Itali. Piemonte. Piemonte yw rannvro yn Itali. Apuli. Apuli (yn Italek, "Puglia") yw rannvro yn Itali. Sardayn. Sardayn (yn Italek, "Sardegna"; yn Sardaynek, "Sardigna", "Sardinna" ha "Sardinnia") yw rannvro yn Itali. Veneto. Veneto yw rannvro yn Itali. Nans Aosta. An Valle d'Aosta (yn Arpitanek, "Val d'Outa"; yn Frynkek, "Vallée d'Aoste") yw rannvro vyghan yn Itali, ryb an Alpow. Hy thrigoryon a gows Frynkek po Arpitanek (Francoprovençal) yn hengovek, ha'n dhiw yeth soedhogel dhe'n pow yw Italek ha Frynkek. Umbri. Umbri (yn Italek, "Umbria") yw rannvro yn Itali. Trentino-Alto Adige. Trentino-Alto Adige (yn Almaynek ha Ladin, "Trentino-Südtirol") yw rannvro yn Itali. Sisili. Sisili (yn Italek ha Sisilek, "Sicilia") yw rannvro yn Itali. Toscana. Toscana yw rannvro yn Itali. Konteth Bjelovar-Bilogora. Konteth Bjelovar-Bilogora (yn Kroatek, "Bjelovarsko-bilogorska županija") yw konteth yn Kroati. Bjelovar-Bilogora Konteth Brod-Posavina. Konteth Brod-Posavina (yn Kroatek, "Brodsko-posavska županija") yw konteth yn Kroati. Brod-Posavina Konteth Dubrovnik-Neretva. Konteth Dubrovnik-Neretva (yn Kroatek, "Dubrovačko-neretvanska županija") yw konteth yn Kroati. Dubrovnik-Neretva Konteth Istri. Konteth Istri (yn Kroatek, "Istarska županija"; yn Italek, "Regione Istriana") yw konteth yn Kroati. Konteth Karlovac. Konteth Karlovac (yn Kroatek, "Karlovačka županija") yw konteth yn Kroati. Pow Swati. Pow Swati (yn Sowsnek, "Swaziland") yw rywvaneth yn Afrika Soth. Réunion. Réunion (yn Frynkek, "La Réunion") yw "département d'outre-mer" y'n Keynvor Eyndek yntra Madagaskar hag Ynys Morrys. Konteth Koprivnica-Križevc. Konteth Koprivnica-Križevc (yn Kroatek, "Koprivničko-križevačka županija") yw konteth yn Kroati. Konteth Krapina-Zagorje. Konteth Krapina-Zagorje (yn Kroatek, "Krapinsko-zagorska županija") yw konteth yn Kroati. Krapina-Zagorje Konteth Lika-Senj. Konteth Lika-Senj (yn Kroatek, "Ličko-senjska županija") yw konteth yn Kroati. Lika-Senj Konteth Međimurje. Konteth Međimurje (yn Kroatek, "Međimurska županija") yw konteth yn Kroati. Međimurje Konteth Osijek-Baranja. Konteth Osijek-Baranja (yn Kroatek, "Osječko-baranjska županija") yw konteth yn Kroati. Osijek-Baranja Konteth Požega-Slavoni. Konteth Požega-Slavoni (yn Kroatek, "Požeško-slavonska županija") yw konteth yn Kroati. Požega-Slavoni Konteth Primorje-Gorski Kotar. Konteth Primorje-Gorski Kotar (yn Kroatek, "Primorsko-goranska županija") yw konteth yn Kroati. Primorje-Gorski Kotar Wien. Wien (Almaynek: "Wien"; Slovenek: "Dunaj"; Kroatek ha Serbek: "Beč"; Romanek: "Viena"; Hungarek: "Bécs"; Chekek: "Vídeň"; Slovakek: "Viedeň"; Russek: "Вена") yw pennsita Estrych. Ynysow Cook. Ynysow Cook (FSS: Enesow Cook; Sowsnek: "Cook Islands") yw gwlas ynysek y'n Keynvor Hebask. Konteth Šibenik-Knin. Konteth Šibenik-Knin (yn Kroatek, "Šibensko-kninska županija") yw konteth yn Kroati. Šibenik-Knin Konteth Sisak-Moslavina. Konteth Sisak-Moslavina (yn Kroatek, "Sisačko-moslavačka županija") yw konteth yn Kroati. Sisak-Moslavina Konteth Split-Dalmati. Konteth Split-Dalmati (yn Kroatek, "Splitsko-dalmatinska županija") yw konteth yn Kroati. Split-Dalmati Mor Karib. Mappa a wlasow an Mor Karib hag Amerika Gres. An Mor Karib yw mor trovannel ow kul rann a'n Keynvor Iwerydh, soth-est a Gammas Meksiko. A-dro dhodho yma Amerika Dheghow, Amerika Gres, ha'n Antillys. Enep an mor yw a-dro 2,754,000 km². An hanow yw gyllys dhiworth huni an dus Karib, onan a genedhlow teythyek a'n moyha rowedh y'n kyrghynn yn eur an devedhyans europek yn 1492. An term 'Mor an Antillys' yw kevys hwath yn nebes yethow europek, diworth an hanow Spaynek "Antillas" a ros Cristóbal Colón dhe'n ynysek war amal est an mor. An Mor Karib o tremenyans kenwerth yn termyn a drevesigeth europek a Amerika. Kethow afrikan a veu drys bys ena rag lavurya an bargenyow-tir sugra; ha passya der an mor a wrug kansow a worholyon spaynek leun a arghans dhiworth Veksiko. Drefenn poes kenwerthel an rannvro ma, morladron o lies bys y'n 18ves kansblydhen. Niver a wlasow ynysek y'n Mor Karib res omjunnyas y'n Kemmynieth Karib, po CARICOM. Karib Konteth Varaždin. Konteth Varaždin (yn Kroatek, "Varaždinska županija") yw konteth yn Kroati. Konteth Virovitica-Podravina. Konteth Virovitica-Podravina (yn Kroatek, "Virovitičko-podravska županija") yw konteth yn Kroati. Virovitica-Podravina Konteth Vukovar-Srijem. Konteth Vukovar-Srijem (yn Kroatek, "Vukovarsko-srijemska županija") yw konteth yn Kroati. Vukovar-Srijem Zagreb. Zagreb Konteth Zadar. Konteth Zadar (yn Kroatek, "Zadarska županija") yw konteth yn Kroati. Konteth Zagreb. Konteth Zagreb (yn Kroatek, "Zagrebačka županija") yw konteth yn Kroati. Zagreb Konteth Alytus. Konteth Alytus (yn Lithywanek, "Alytaus apskritis") yw konteth yn Lithouani. Alytus Konteth Kaunas. Konteth Kaunas (yn Lithywanek, "Kauno apskritis") yw konteth yn Lithouani. Kaunas Konteth Klaipėda. Konteth Klaipėda (yn Lithywanek, "Klaipėdos apskritis") yw konteth yn Lithouani. Klaipėda Konteth Marijampolė. Konteth Marijampolė (yn Lithywanek, "Marijampolės apskritis") yw konteth yn Lithouani. Marijampolė Konteth Panevėžys. Konteth Panevėžys (yn Lithywanek, "Panevėžio apskritis") yw konteth yn Lithouani. Konteth Šiauliai. Konteth Šiauliai (yn Lithywanek, "Šiaulių apskritis") yw konteth yn Lithouani. Šiauliai Konteth Tauragė. Konteth Tauragė (yn Lithywanek, "Tauragės apskritis") yw konteth yn Lithouani. Tauragė Konteth Telšiai. Konteth Telšiai (yn Lithywanek, "Telšių apskritis") yw konteth yn Lithouani. Konteth Utena. Konteth Utena (yn Lithywanek, "Utenos apskritis") yw konteth yn Lithouani. Utena Konteth Vilnius. Konteth Vilnius (yn Lithywanek, "Vilniaus apskritis") yw konteth yn Lithouani. Vilnius Los Angeles. Los Angeles yw an brassa sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 3,833,995. Geryes da yw drefenn kres diwysogneth fylmow amerikan yn Hollywood, LA. Los Angeles a veu fondys yn 4 Gwyngala 1781 gans an governour Spaynek Felipe de Neve kepar "El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles del Río de Porciúncula". Åland. An Ynysow Åland ("Landskapet Åland" yn Swedek, "Ahvenanmaan maakunta" yn Finnek) yw pow omrewl yn Pleg-mor Botni. Swedek yw an taves kewsys gans moyha tus ena. Jibraltar. Jibraltar yw tiredh ynter Spayn yn Europa. Pow omrewlys Predennek yw. Charon. Charon yw loer vras an planet korr Plouton. Diskudhys veu Charon gans an steroniether James Christy dhe'n 22 a vis Metheven 1978. Diw loer arall veu diskudhys a-dro dhe Blouton yn 2005; Nix ha Hydra yw aga henwyn. Gothek. An taves Gothek (po "*Gutiska razda", *gutiska razda) yw yeth ermanek kewsys gans an Gothow hag yn arbennik gans an Visigothow. Yth aswonnir an taves dre vras dhiworth treylyans an Bibel gwrys y'n 4a kansblydhen OK, ha Gothek yw an unn yeth Ermanek Est re asas korpus bras. Ny aswonnir an yethow Germanek Est erell, kepar ha Burgundiek ha Vandalek, saw dre henwyn rekordyes yn tekstow koth. Dydhyador yuliek. An dydhyador yuliek yw henwys yndella awos y vos dyllys gans Yuli Kesar (Julius Caesar) yn 46 KK. Ev o an dydhyador usadow y'n Howlsedhes bys 1582 pan veu an dydhyador gregorek dyllys gans Pab Gregori XIII. Awos y vos dyllys gans an Eglos Katholik Romanek, lies bro brotestant a skonyas adoptya an dydhyador gregorek, hag a besyas gans an dydhyador yuliek, henwys ynwedh an dydhyador "Gis Koth (Old Style)", dres moy es kansblydhen. Breten Veur (ha'n trevesigethow predennek yn Amerika Gledh) a withas an dydhyador yuliek bys 1752, ha Russi ny janjyas dhe'n dydhyador gregorek bys 1917, wosa an Domhwelans Russek. Y'n dydhyador yuliek, yma 12 mis a 28, 30, po 31 dydh, ha hys an vlydhen gemmyn yw 365 dydh. Pub peswara blydhen, y keworrir dydh arall dhe vis Hwevrer, owth ystynna hys an mis na dhe 29 dydh ha hys an vlydhen dhien dhe 366 dydh; yth henwir an vlydhynyow ma blydhynyow lamm. Y'n Oes Kemmyn, pub blydhen rannadow ynter peswar (ytho 2000, 2004, 2008, h.e.) a vydh blydhen lamm herwydh an dydhyans yuliek. Drefenn bos pub peswara blydhen blydhen lamm, hys kresek an vlydhen yuliek yw 365.25 dydh. Hemm yw hirra ages hys an vlydhen drovannel, an pyth yw lemmyn a-dro dhe 365.2422 dydh. Yth usir dydhyow an dydhyador yuliek gans blydhynyow an "Oes Kemmyn" (po "Oes Krist"), herwydh usadow. Dydhyador an Repoblek Frynkek. Yth usys Dydhyador an Repoblek Frynkek po Dydhyador an Domhwelans Frynkek yn Pow Frynk ynter an blydhynyow 1793 (blydhen II) ha 1805 (blydhen XIV). Y'n system ma a dhydhyans, dalleth an vlydhen o dydh an kehysnos kynyavel, an pyth yw dre vras an 22 a vis Gwynngala. Kyn feu an dydhyador ma dyllys yn soedhogel gans an Guntelles Kenedhlek dhe'n 24 a vis Hedra 1793, y leverys blydhen I an dydhyador dhe dhalleth an 22 a vis Gwynngala 1792, an jydh pan veu deklarys an Kynsa Repoblek Frynkek. An dydhyador ma a rann an vlydhen ynter dewdhek mis a 30 dydh, ha pymp po hwegh dydh keworransel nag yns rann a vis vyth, henwys yn kynsa "les sans-culottides" yn enor an "sans-culottes", mes henwys wosa an vlydhen III (1795) "les jours complémentaires" (an dydhyow kollanwansel). Dydhyow an vlydhen. Kynth yw pub dydh y'n dydhyador gregorek yn-dann an Eglos Katholik Romanek kelmys gans hanow neb sans po sanses, pub dydh kemmyn yn Dydhyador an Repoblek Frynkek yw henwys yn enor unn plans po moen. Pub "quintidi" a'n jeves hanow unn enyval, ha pub "décadi" a'n jeves hanow unn toul. Saint-Dié-des-Vosges. Kota arvow Saint-Dié-des-Vosges yw cyta yn "département" an Vosges, Pow Frynk. Dorydhyeth. Poblans Saint-Dié-des-Vosges yw 22,569 moy po le (1999). An enep yw 46.15 km², an doesedh 489 triger/km². Ystory. Mappa "Universalis Cosmographia" (1507) 1507: "Cosmographiae Introductio" + mappa "Universalis Cosmographia " (Martin Waldseemüller) Hendhyskans yn Kernow. Yma niver a dylleryow hendhyskans yn Kernow a vri, r.e. Bargen-Tir Magor yn Egloshal ogas ha Rysrudh (an "villa" romanek unnik neb usi y'n west a Garesk). Yma leun a veyn hir ha men erell a'n par na. Kelesoni Nowydh. Kelesoni Nowydh ("Nouvelle-Calédonie" yn Frynkek; "Kanaky" rag anserghogydhyon) yw "collectivité d'outre-mer" y'n Keynvor Hebask. Pow Frynk a's rewly avel diredh y'n eur ma; yn 2014 y fydh raglev yn kever anserghogeth po pesyans an tiredh avel rann Pow Frynk. Kelesoni Nowydh yw ynysek yn Melanesi, dell yw an Ynysow Salamon, Papoua Gyni Nowydh, Fiji ha Vanuatu. Desedhys yw dhe north-est Ostrali ha north-west Mordir Nowydh. An vyajyer sowsnek James Cook a hanwas an pow ma "New Caledonia" war-lergh hanow Latin war Alban. Baie des Tortues yn Kelesoni Nowydh. Arpitanek. Arpitanek yw yeth romanek kewsys yn Swistir, Itali, ha Pow Frynk, a-dro dhe'n menydhyow Jura. Ev yw gelwys Francoprovençal ynwedh. A-ban yw Frynkek po Italek an yethow soedhogel a'n tylleryow may kewsir an taves, an niver a arpitanegoryon re lehas. Frynkek yw yeth an werin dres an vrassa darn a'n rannvro arpitanek hengovek (yn arbennik y'n Repoblek Frynk). Krev lowr yw an yeth y'n "Valle d'Aosta" yn unnik (yn Arpitanek, "Val d'Outa"). Dorydhyeth. An studhyans hevelep a-dro dhe vateryow a-ves dhe'n Norvys yu astronomy. Kelt. An Geltyon o pobel trigys yn Europa gres, gogledh, ha west yn oesow koth. Yethow Keltek i a gewsa: Gallek, Brythonek, Goedhelek, Keltiberek h.e. Keltia arnowydh. Y'n eur ma, yma leun a vagasow gonisogethek ha gwlasek kres-Keltek: Goel Fylm Kres-keltek y'n Oryans, Breten Vyghan; an Kesunyans Keltek; an Kuntelles Keltek, h.e. Yma dhe'n dasserghyans a ilow geltek gnas kres-Keltek krev ynwedh. Esedhvosow, troyllow (po "festou noz"), h.e. re waynyas roweth yn bywnans gonisogethek an powyow Keltek oll, y'n eyl shap po an arall (r.e. "Yn Chruinnaght" yn Manow, an "Mòd" yn Alban, ha'n "Eisteddfod" yn Kembra). Yma skorennow a Orsedh Berdh Ynys Pryden y'n powyow Brythonek oll. Urdhyans Kolomm yw kesobereth governansow Alban, Repoblek Wordhon ha Kledhbarth Wordhon rag promovya an gonisogethow Goedhelek. Beckley, Virjynni West. Beckley yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Yth esa dhedhi poblans a 16 994 a drigoryon yn 2004. Mountain State University usi desedhys y'n dre, neb yw penn-sita Konteth Raleigh ynwedh. Pryv. Enyvales heb askorn keyn yw pryv, ha gansa korfow hir heb garrow na lagasow. Akrotiri ha Dhekelia. Akrotiri ha Dhekelia (Grew Ακρωτήρι και Δεκέλεια, Turkek Ağrotur ve Dikelya) yw an dew enep sovran predennek yn Kobros. Aga enep yw a-dro dhe 254 km². Neb 14,000 a dus a drig ena, y'ga mysk 3,000 soudor predennek, aga theylu, ha 7,000 a dus Kobros. Yma Akrotiri yn howlsedhes an ynys ogas dhe Lemesos, hag yma Dhekelia y'n howldrevel ynter Larnaka ha Famagusta. Bro Dreger. Bro-Dreger po Tryger yn Bretonek ("Trégor" yn frynkek) yw epskobeth hengovek yn Breten Vyghan Isel. Synsys yn trevow chyf an bro ma yma Lanndreger, Lannuon ha Gwengamp. Montenegro. An Repoblek Montenegro (yn Montenegrek, "Црна Гора / Crna Gora") yw gwlas yn deghow Europa. Serbi. An Repoblek Serbi (yn Serbek, "Република Србија / Republika Srbija") yw gwlas yn deghow Europa. Fluminense Football Club. Fluminense Football Club yw bagas pell-droes yn Rio de Janeiro, Brasil. Yn 1902 y feu va fondyes. Hanow an bagas, "fluminense", a styr "a'n avon" poken "teythek a Rio de Janeiro". Fluminense re waynyas diwweyth kesstrivyansow kenedhlek ha diwweyth an tornament Rio-São Paulo. I yw onan a beswar bagas pell-droes chyf a'n sita, warbarth gans Botafogo FR, CR Vasco da Gama ha CR Flamengo. Seru Epenisa Cakobau. Seru Epenisa Cakobau (1815-1883) o penntern ha hembrenkyas breselek yn Fiji a unnyas, dres y ledyans, an kordhow esa ow kwerrya yn y vro. Ev a reynyas avel Myghtern a Fiji dhiworth an 5ves a vis-Metheven 1871 bys an 10ves a vis-Hedra 1874, pan hepkorras ev y vro dhe Vyghternes Viktoria a'n Rywvaneth Unys. Tamil Eelam. Tamil Eelam (Tamilek: தமிழ் ஈழம், "tamiḻ īḻam") yw an hanow res gans tus damilek dhe'n stat anserghek, hag yw aga medras, y'n rannow North hag Est a'n ynys Shri Lanka. Hag "Ilaṅkai" (இலங்கை) hag "Īḻam" (ஈழம்) yw henwyn tamilek rag an ynys dhien. Nyns yw Tamil Eelam aswonnys avel stat anserghek saw gans LTTE (berrheans a'n Sowsnek "Liberation Tigers of Tamil Eelam", gans styr yn Kernewek "Tigri a-barth Rydhses Tamil Eelam"). Rewlys gans LTTE yw a-dro dhe 40% po 50% a'n tir aswonnys avel kwarel gans Tamil Eelam. Synsys y'ga mysk yw an ranndiryow dien henwys Kilinochchi ha Mullaiththeevu, an brassa rann a'n ranndiryow Mannar, Batticaloa ha Vavuniya, ha rannow a'n ranndiryow Trincomalee hag Amparai. Transnistri. Transnistri (yn Moldovek, "Република Молдовеняскэ Нистрянэ") yw gwlas yn deghow Europa. Monegaskek. Monegaskek yw rannyeth Ligurek kewsys yn Monako. Gaskoynek. Gaskoynek ("gascon" yn Oksitanek) yw rannyeth a Oksitanek kewsys yn Gaskoyn, Pow Frynk ha rann pur vyghan a Gataloni (an Val d'Aran). Yth ombrederir yn fenowgh bos Gaskoynek rannyeth a Oksitanek. Hemm yw an savla war-lergh reyth omrewl an Van d'Aran. Mappa an bro may kewsir Gaskoynek, diskwedhes omma a-berth an rannvro Oksitanek. Gwayana Frynkek. Gwayana (frynkek) (yn Frynkek, "Guyane" [hanow soedhogel] po "Guyane française") yw "département d'outre-mer" ha rannvro tramor ("région d'outre-mer") a Bow Frynk yn Amerika Dheghow. Desedhys yw yntra Brasil ha Surinam, ryb an Keynvor Iwerydh. Unn kres a'n programm spas frynkek hag europek yw Kres Spas Gwayana yn Kourou, Gwayana. Gwayana a wra rann a'n Unyans Europek. Amazonas (Veneswela). Amazonas yw stat yn Veneswela. Amazonas Anzoátegui. Anzoátegui yw stat yn Veneswela. Apure. Apure yw stat yn Veneswela. Aragua. Aragua yw stat yn Veneswela. Barinas. Barinas yw stat yn Veneswela. Bolívar (stat). Bolívar yw stat yn Veneswela. Carabobo. Carabobo yw stat yn Veneswela. Cojedes. Cojedes yw stat yn Veneswela. Gastrektomi. Gastrektomi yw removyans an benngasenn, po yn rann po yn tien, dre jirurjeri. An kynsa gastrektomi sewen a veu gwrys gans Theodor Billroth yn 1881 erbynn kanker an benngasenn. Gwrys yw gastrektomiow rag dyghtya kanker, kasow sevur a gleves goli peptek, ha tell yn paros an benngasenn. An gwrians ma a ha bos le kemmyn awos bos goliow peptek dyghtys lemmyn yn fenowgh gans antibiotegi erbynn "Helicobacter pylori", po gans endoskoepi, ow kul devnydh a endoskoep rag mires a-berth y'n korf. Kamera lucida. Kamera lusida ("camera lucida" yn Latin hag a styr "stevell enowys") yw devis optykel hag yw devnydhys avel gweres delinyans gans lymnoryon. Patentys veu y'n vlydhen 1806 gans William Hyde Wollaston. Yma dustuni, dell hevel, ow tiskwedhes nag o an kamera lusida travyth moy yn gwiryonedh ages dastysmygyans a dhevis hag o desskrifys yn kler 200 blydhen a-varra gans Johannes Kepler yn y Dioptrice (1611). Erbynn an 19ves kansblydhen desskrifyans Kepler galsa dhe goll yn tien, ha rakhenna denvydh ny jallenjas kwarel Wollaston. An hanow 'kamera lusida' a veu dismygys gans Wollaston (g. Edmund Hoppe, "Geschichte der Optik," Leipzig 1926). An kamera lusida a worr imaj an destenn yw mirys orti war an enep a dhelin an lymnor warnodho. An lymnor a wel ha'n vu ha'n enep delinyans y'n keth termyn, kepar ha digloesyans dewblek jynn-skeusenn. Dres hemma an lymnor a yll treusperthi poyntow a vri dhiworth an vu dhe enep an delinyans, hag a weres gans diskwedhes golokva ewn. An lymnor a yll tresa hogen linennow an taklow y'n vu. Treuslytherennans a yethow Genesik yn Ostrali. Kyns devedhyans an dus europek, an yethow genesik yn Ostrali re bia yethow kewsys yn unnik ha nyns esa dhedha system rag lytherennans. Yn anwoheladow y feu alfabet latinek an drevesigoryon devnydhys rag treuslytherennans an yethow genesik yn Ostrali. Mes an manylyon a-dro dhe fatell yw an sonyow diskwedhys re janjyas dres an blydhynyow hag ynter skriforyon, ha'n sywyans re beu traweythyow myns bras a lytherennansow dyffrans a'n keth ger po a'n keth hanow. Antillys Iseldiryek. An Antillys Iseldiryek (yn Iseldiryek, "Nederlandse Antillen") o tiredh ynysek y'n Mor Karib. Pow omrewlys Iseldiryek o. Aruba a asas an unyans yn 1986 ha'n enesow erel a asas yn 2010. Aruba. Aruba yw tiredh ynysow y'n Mor Karib. Pow omrewlys Iseldiryek yw. Delta Amacuro. Delta Amacuro yw stat yn Veneswela. Falcón. Falcón yw stat yn Veneswela. Bro Sen Malo. Bro Sen Malo (Frynkek: Pays de Saint-Malo, Bretonek: Bro Sant-Maloù) yw onan a naw bro po eskobeth hengovek Breten Vyghan. Yma 198 kemmynieth ("kumun" po "commune") y'n bro a-dreus enep a 3,931km². Sen Malo o pennsita hengovek an bro. An poblans yn termyn niveryans 1999 o 314 934 a dus. Bro Sen Malo yw diberthys a-dhia dermyn an Domhwelans Frynkek ynter an "départements" Il-ha-Gwilen, Alsyow-an-Arvor ha Mor Byghan (bro Ploermael). Gwadeloup. Gwadeloup (Frynkek: "La Guadeloupe") yw bagas ynysek y'n Mor Karib neb yw rannvro ha "département" a Bow Frynk. An ynys chyf yw Gwadeloup, diberthys yn dew gonna-tir, Basse-Terre ('tir isel') ha Grande-Terre ('tir bras'). Y'n kyrghynn yma nebes ynysigow erell: Marie-Galante, La Désirades, Les Saintes, h.e. Diw ynys pell o kemmyniethow ("communes") Gwadeloup kyns 2007: Saint-Barth ha Saint-Martin, mes an re ma eth ha bos dew unnses tiryek diblans ("collectivités territoriales"). Gwadeloup a furv rann a'n Unyans Europek. Nebes 28% a'n drigoryon yw dilavur. Skeusenn a Wadeloup dhiworth loerell NASA. Romek. Romek yw yeth Eyndo-Europek kewsys gans an dus Roma a-dreus an bys. Panjabek yw an nessa yeth dhedhi war-lergh yethonydhyon. A-ji dhe'n taves Romek yma liester meur, ha remenans a gemmyska gans yethow kentrevek. Los Altos, Amerika Kres. Los Altos ("An Ugheldiryow" yn Spaynek) yw ranndir Amerika Kres a veu keworrys avel hweghves stat dhe'n Repoblek Kesunys a Amerika Kres y'n blydhynyow 1830. Quetzaltenango o an pennsita ha desedhys veu dhe'n west a Gwatemala dell yw hedhyw, hag a rannow a Chiapas. Devedhyans an stat o an dyffransow politek ha tynnder ynter Sita Gwatemala dhe'n eyl parth ha Quetzaltenango ha rannow erell a Amerika Kres a'n howlsehdhes dh'y gila. Dadhlow a-dro dhe dhibarth dhiworth Gwatemala a dhallathas termyn berr wosa anserghogeth Amerika Kres dhiworth Spayn y'n vlydhen 1821. Spas rag stat diblans a veu dyghtys gans an Gesva Gorf-laghek Kesunys synsys mis-Du 1824, mes yth esa gorthter bras lowr dhe'n dibarth yn Sita Gwatemala. Anserghogeth Los Altos dhiworth Gwatemala a veu derivys yn soedhogel an 2ª a vis-Hwevrer, 1838. An governans kesunys a aswonnis Los Altos avel hweghves stat an kesunyans ha ri esedhow dhe gannasow Los Altos y'n Kuntelles Kesunys an 5 a vis-Metheven y'n vlydhen na. Baner Los Altos o varyans a huni an Kesunyans Amerika Kres, gans sel gres ow tiskwedhes loskvenydh y'n keyndir ha kwetsal (po 'quetzal', edhen leel) a-rag. An kynsa baner Amerika Kres o hemma a wrug devnydh a'n kwetsal avel arwoedh; hi re bia rann baner Gwatemala a-dhia 1871. Ha'n Kesunyans ow prewi yn bresel sivil, Los Altos a dhiskleryas y vos repoblek anserghek. Quetzaltenango ha rann vras a Los Altos a veu dres a-berth yn Gwatemala dre wal gans lu Rafael Carrera y'n vlydhen 1840. Ledrys dre wonn herwydh gorhemmynnadow Carrera veu brassa rann soedhogyon an governans synsys a Los Altos. Ow kwaynya les y'n studh kemmyskys, rannow a'n pyth re bia Amerika Kres yn Chiapas arnowedh a'n howldrehevel a veu synsys gans Meksiko. Y'n blydhynyow 1844, 1848 ha 1849 sordyansow heb sewen erbynn turantieth Carrera a dherivas anserghogeth Los Altos arta dre dermyn berr. Diblans yw an ranndir hwath hedhyw, ha "Los Altos" yw les-hanow hwath rag an ranndir a Guatemala a-dro dhe Quetzaltenango. Y'n keth maner aswonnys yw rann an stat kyns, hag yw lemmyn yn Meksiko, avel "Los Altos de Chiapas". Yethow Semitek. An yethow Semitek a wra rann a'n gordeylu Afro-Asiatek. Yn mysk yethow Semitek yma Ebrow, Aramayek ha'n yethow Kanaanitek; Arabek ha Maltek; ha'n yethow Ethiopek (yn arbennik Amharek, Tigrinya, Ge'ez, Tigré, Silt'e, Cheha ha Soddo). Guárico. Guárico yw stat yn Veneswela. Fit an Goos y'n Dowr. Fit an "Goes y'n Dowr" (yn Hungarek "Melbourne-i vérfürdő", "Ladhva" yn Melbourne) o fit polo dowr ynter Hungari ha'n URSS y'n gwariow Olympek y'n vlydhen 1956. Y hyllir profya y vos an fit an moyha a vri yn istori polo dowr. Gwariys veu an fit a-dherag keyndir a'n sordyans hungarek yn 1956, ha Hungari a fethas an URSS 4-0. Dismygys veu an hanow gans an gwask wosa gwarier hungarek Ervin Zador dhe dhos dhiworth an poll, diwedhes y'n gwari, ha goes ow tivera dhiworth trogh yn-dann y lagas deghow. Lara. Lara yw stat yn Veneswela. Mérida (stat). Mérida yw stat yn Veneswela. Miranda (stat). Miranda yw stat yn Veneswela. Monagas. Monagas yw stat yn Veneswela. Nueva Esparta. Nueva Esparta yw stat yn Veneswela. Portuguesa. Portuguesa yw stat yn Veneswela. Sucre (stat). Sucre yw stat yn Veneswela. Ynys Norfolk. Ynys Norfolk (FSS: Enys Norfolk; Norfuk: "Norfuk Ailen"; yn Sowsnek: "Norfolk Island") yw gwlas ynys y'n Keynvor Hebask. Pow omrewlys Ostralek yw. Ynys Nadelik. Ynys Nadelik (FSS: Enys Nadelik; Sowsnek: "Territory of Christmas Island") yw gwlas ynys y'n Keynvor Eyndek. Pow omrewlys Ostralek yw. Wallis ha Futuna. Wallis ha Futuna (yn Frynkek, "Wallis et Futuna") yw gwlas ynys y'n Keynvor Hebask. Pow omrewlys Frynkek yw. Ynys Clipperton. Ynys Clipperton (FSS: Enys Clipperton; Frynkek: "Île de Clipperton") yw ynys y'n Keynvor Hebask. Nyns eus poblans mann war Clipperton, mes hy ferghennogeth yw an acheson rag Bow Frynk dhe avoes reythow ekonomik a-barth 435 612 km² a'n Keynvor Hebask a-dro dhedhi. Meksiko re jallenjyas an studh frynkek a'n ynys ma. Ynys Pask. Ynys Pask (FSS: Enys Pask; yn Spaynek, "Isla de Pascua", yn Rapa Nui, "Rapa Nui") yw ynys y'n Keynvor Hebask. Tavas Rapa Nui. Yeth polynesek yn Ynys Pask yw Rapa Nui. Táchira. Táchira yw stat yn Veneswela. Frankfurt. Frankfurt am Main yw cita veur in Almayn gres. Karrek lorek. Karrek loerek a dheskrif karrek a formyas war an loer. An hanow yw res yn lows dhe stoff loerek arall kuntellys dres hwithrans an loer. Y'n dydhyow ma yma war an norvys teyr fenten a garregi leurek: 1) an re kuntellys gans towlennow Apollo an Statys Unys; 2) samplow a veu dres tre gans towlenn Luna an URSS; ha 3) karregi a veu tewlys yn naturel dhiworth enep an loer gans hwarvosow a wrug gordell ha koedha a-wosa avel meteoritys loerek dhe'n norvys. Dres an hwegh vyaj Apollo war enep an loer, 2,145 sampel, 382 kg (842 lb) aga foester, a veu kuntellys, an brassa rann anedha gans Apollo 15, Apollo 16 hag Apollo 17. An tri sterlester Luna a dhehwelis gans 326 g (0.66 lb) a samplow moy. Moy ages 90 meteorit loerek re beu kevys war an norvys bys yn diwedh 2006, synsys ynna moy ages 30 g a stoff. Jan Mayen. Jan Mayen yw ynys y'n Keynvor Arktek. Repoblek Turkek Kobros Kledh. Repoblek Turkek Kobros Kledh (yn Turkek, "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti") yw repoblek yn parth gledh enys Kobros yn dehow-barth Europa (po howlsedhes Asi war-lergh nebes doronydhyon). Nyns yw hi aswonnys gans gwlaskor vydh saw Turki. Turkek yw klappyes ena, ha Muslimyon yw an vrassa rann a'n dus. Trujillo (stat). Trujillo yw stat yn Veneswela. Vargas. Vargas yw stat yn Veneswela. Yaracuy. Yaracuy yw stat yn Veneswela. Zulia. Zulia yw stat yn Veneswela. Niue. Niue yw ynys y'n Keynvor Hebask. Tokelau. Tokelau yw ynys y'n Keynvor Hebask. Ynysow Cocos (Keeling). Ynysow Cocos (Keeling) (FSS: Enesow Cocos Sowsnek: "Territory of Cocos (Keeling) Islands") yw gwlas ynys y'n Keynvor Eyndek. Pow omrewlys Ostralek yw. Serbek. Serbek yw yeth slavek kewsys yn Serbi, Bosni–Hertsegovina, Montenegro, ha Kroati Myhal Servetus. Michael Servetus (an 29 a vis-Gwynngala, 1511 – an 27 a vis-Hedra, 1553), (Miguel Servet po, dell o y'n dalleth, Serveto yn Spaynek) o theologydh, medhyk ha densesydh. Didheurek dhodho o lies godhonieth: steronieth ha meteorieth; doronieth, lagha, studhyans an Bibel, awgrym, korfonieth ha medhygieth. Aswonnys yn ta yw ev y'n istori a lies a'n testennow ma, yn arbennik medhygieth ha theologieth. Dineythys veu Servet yn Aragon, hag ev a studya orth pennskol Zaragoza poken huni Lléida. Y servya va Juan de Quintana, neb o konfessyor dhe Jarlys V. Servet ha Quintana a vyajyas dhe Almayn hag Itali yn 1529, ha Serveto a drigas wosa henna yn Swistir. Y'n blydhynyow 1531 ha '32 y tyllas niver a skrifennow theologiek ("De trinitatis erroribus" "Kammdybyansow yn kever an Drynses", "Dialogorum de Trinitate libri duo" "Keskowsow a-dro dhe'n Drynses yn dew lyver" ha "De Justitia Regni Christi" "Ewnder Reyn Krist"). Pub huni anedha a dest dhe gryjyans arbennik Servet yn kever an Drynses, henn yw, na vo grond mann y'n Bibel rag dyskas an Drynses; byttegyns, "Logos" Dyw a omjunnsa dhe Yesu pan esa va hwath yn torr Varia Wynn. Ytho, an "Logos" a dhurya bys vykken war-lergh Servet, mes an Mab o person kreatyes. Serveto a bassyas yn Pow Frynk ha studya medhygieth yn Paris ha Dalfinat. Ev a dhisputyas orth Jean Calvin dre lyther, hag yn 1553 y tisklaryas unn breuslys frynkek y vos kablus a gammwrians. Dhe Genève ev a fias; mes ena Calvin ha'y dhiskyblyon a'n kachyas. War-lergh gorhemmyn an galvinistyon, Servet veu gorrys dhe vernans gans tan drefenn y gryjyansow. Halifax. Halifax yw pennsita Alban Nowydh, Kanada. Reydh. Reydh yw hanow an dyffrans yntra benow ha gorow yn bywonieth. Yma dyffransow reydhel yn mysk plansow hag enyvales (ow synsi ynni tus). Charleston, Virjynni West. Charleston yw pennsita Virjynni West. Polynesi Frynkek. Polynesi Frynkek ("Polynésie française" yn Frynkek) yw "collectivité d'outre-mer" y'n Keynvor Hebask. Tiryow Deghow hag Antarktik Frynkek. Tiryow Deghow hag Antarktik Frynkek ("Terres australes et antarctiques françaises" yn Frynkek) yw "territoire d'outre-mer " y'n Keynvor Deghow. An konna-tir Rallier-du-Baty, Ynys Kerguelen. Vanessa Beeman. Vanessa Beeman o Bardh Meur a'n Orsedh Kernow a 2006 bys 2009. Y teuth ha bos bardh der apposyans y'n yeth; Kernewegoryes freth yw hi. yw hy hanow bardhek. Genys veu yn Kenya dhe gerens kernewek ha megys veu yn Tansania. Yn Kernow y trig hi a-dhia 1986. Hi yw an sekond benyn kurunys avel Bardh Meur. Hi a gernewekhas "An Ky a Gerdhas bys dhe Loundres" gans Ann Trevenen Jenkin (ISBN 0-9524601-4-9). Nouakchott. Nouakchott yw penncita Moritani yn Afrika. Aroumanek. External Links. Aroumanek yw yeth romanek kewsys yn Pow Grek, Albani, Roumani, Serbi, Bulgari, ha Repoblek Makedoni. Avel Roumanek, Istro-Roumanek ha Megleno-Roumanek, Aroumanek yw esel an bagas Est a davosow romanek. Champaynek. Champaynek ("Champenois" yn Champaynek ha Frynkek) yw yeth romanek kewsys yn Champayn yn Pow Frynk ha Walloni yn Pow Belg. Sahara West. Sahara West (yn Arabek, "Al-Ṣaḥrā' al-Ġarbiyyah"; yn Spaynek, "Sáhara Occidental") yw tiredh ha rann anodho rewlys gans Marokk yn Afrika. Besonten. Dyvydhyz a'nn deirlinenn woze tro ha' 1990. Henwyz rag hy phymtheg syllabenn, niver ann besontow war ann Skozon. Tim Saunders yw unn bardh a wra devnydh a vesontennow yn y ober. Albert II, Pryns Monako. Albert II, Pryns Monako ("Albert Alexandre Louis Pierre Grimaldi"; genys 14ves a vis Meurth 1958) yw Pryns Monako. Unyans Gwerinel Breten Vian. Unyans Gwerinel Breten Vian (Bretonek: "Unvaniezh Demokratel Breizh"; Frynkek: "Union démocratique bretonne") yw parti politek ranndiryel yn Breten Vian. Yma dhedha 3 esel a Senedh Ranndiryel Breten Vian. Konteth Barbour, Virjynni West. Konteth Barbour (yn Sowsnek, "Barbour County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Barbour Konteth Berkeley, Virjynni West. Konteth Berkeley (yn Sowsnek, "Berkeley County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Berkeley Konteth Boone, Virjynni West. Konteth Boone (yn Sowsnek, "Boone County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Boone Konteth Braxton, Virjynni West. Konteth Braxton (yn Sowsnek, "Braxton County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Braxton Konteth Brooke, Virjynni West. Konteth Brooke (yn Sowsnek, "Brooke County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Brooke Konteth Cabell, Virjynni West. Konteth Cabell (yn Sowsnek, "Cabell County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Cabell Konteth Calhoun, Virjynni West. Konteth Calhoun (yn Sowsnek, "Calhoun County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Calhoun Konteth Clay, Virjynni West. Konteth Clay (yn Sowsnek, "Clay County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Clay Konteth Doddridge, Virjynni West. Konteth Doddridge (yn Sowsnek, "Doddridge County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Doddridge Konteth Fayette, Virjynni West. Konteth Fayette (yn Sowsnek, "Fayette County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Fayette Konteth Gilmer, Virjynni West. Konteth Gilmer (yn Sowsnek, "Gilmer County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Gilmer Konteth Grant, Virjynni West. Konteth Grant (yn Sowsnek, "Grant County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Grant Konteth Greenbrier, Virjynni West. Konteth Greenbrier (yn Sowsnek, "Greenbrier County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Greenbrier Konteth Hampshire, Virjynni West. Konteth Hampshire (yn Sowsnek, "Hampshire County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Hampshire Konteth Hancock, Virjynni West. Konteth Hancock (yn Sowsnek, "Hancock County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Hancock Konteth Hardy, Virjynni West. Konteth Hardy (yn Sowsnek, "Hardy County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Hardy Konteth Harrison, Virjynni West. Konteth Harrison (yn Sowsnek, "Harrison County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Harrison Konteth Jackson, Virjynni West. Konteth Jackson (yn Sowsnek, "Jackson County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Jackson Konteth Jefferson, Virjynni West. Konteth Jefferson (yn Sowsnek, "Jefferson County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Jefferson Konteth Kanawha, Virjynni West. Konteth Kanawha (yn Sowsnek, "Kanawha County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Kanawha Konteth Lewis, Virjynni West. Konteth Lewis (yn Sowsnek, "Lewis County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Lewis Konteth Lincoln, Virjynni West. Konteth Lincoln (yn Sowsnek, "Lincoln County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Lincoln Konteth Logan, Virjynni West. Konteth Logan (yn Sowsnek, "Logan County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Logan Konteth Marion, Virjynni West. Konteth Marion (yn Sowsnek, "Marion County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Marion Konteth Marshall, Virjynni West. Konteth Marshall (yn Sowsnek, "Marshall County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Marshall Konteth Mason, Virjynni West. Konteth Mason (yn Sowsnek, "Mason County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Mason Konteth McDowell, Virjynni West. Konteth McDowell (yn Sowsnek, "McDowell County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. McDowell Konteth Mercer, Virjynni West. Konteth Mercer (yn Sowsnek, "Mercer County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Mercer Konteth Mineral, Virjynni West. Konteth Mineral (yn Sowsnek, "Mineral County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Mineral Konteth Mingo, Virjynni West. Konteth Mingo (yn Sowsnek, "Mingo County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Mingo Konteth Monongalia, Virjynni West. Konteth Monongalia (yn Sowsnek, "Monongalia County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Monongalia Konteth Monroe, Virjynni West. Konteth Monroe (yn Sowsnek, "Monroe County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Monroe Konteth Morgan, Virjynni West. Konteth Morgan (yn Sowsnek, "Morgan County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Morgan Konteth Nicholas, Virjynni West. Konteth Nicholas (yn Sowsnek, "Nicholas County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Nicholas Konteth Ohio, Virjynni West. Konteth Ohio (yn Sowsnek, "Ohio County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Ohio Konteth Pendleton, Virjynni West. Konteth Pendleton (yn Sowsnek, "Pendleton County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Pendleton Konteth Pleasants, Virjynni West. Konteth Pleasants (yn Sowsnek, "Pleasants County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Konteth Pocahontas, Virjynni West. Konteth Pocahontas (yn Sowsnek, "Pocahontas County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Konteth Preston, Virjynni West. Konteth Preston (yn Sowsnek, "Preston County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Preston Konteth Putnam, Virjynni West. Konteth Putnam (yn Sowsnek, "Putnam County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Putnam Konteth Raleigh, Virjynni West. Konteth Raleigh (yn Sowsnek, "Raleigh County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Raleigh Konteth Randolph, Virjynni West. Konteth Randolph (yn Sowsnek, "Randolph County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Randolph Konteth Ritchie, Virjynni West. Konteth Ritchie (yn Sowsnek, "Ritchie County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Ritchie Konteth Roane, Virjynni West. Konteth Roane (yn Sowsnek, "Roane County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Roane Konteth Summers, Virjynni West. Konteth Summers (yn Sowsnek, "Summers County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Summers Konteth Taylor, Virjynni West. Konteth Taylor (yn Sowsnek, "Taylor County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Taylor Konteth Tucker, Virjynni West. Konteth Tucker (yn Sowsnek, "Tucker County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Tucker Konteth Tyler, Virjynni West. Konteth Tyler (yn Sowsnek, "Tyler County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Tyler Konteth Upshur, Virjynni West. Konteth Upshur (yn Sowsnek, "Upshur County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Upshur Konteth Wayne, Virjynni West. Konteth Wayne (yn Sowsnek, "Upshur County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Wayne Konteth Webster, Virjynni West. Konteth Webster (yn Sowsnek, "Webster County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Webster Konteth Wetzel, Virjynni West. Konteth Wetzel (yn Sowsnek, "Wetzel County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Wetzel Konteth Wirt, Virjynni West. Konteth Wirt (yn Sowsnek, "Wirt County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Wirt Konteth Wood, Virjynni West. Konteth Wood (yn Sowsnek, "Wood County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Wood Konteth Wyoming, Virjynni West. Konteth Wyoming (yn Sowsnek, "Wyoming County") yw konteth yn Virjynni West, Statys Unys Amerika. Wyoming Brasília. Brasília yw pennsita Brasil. Pur arnowydh yw hi, ha fondys yn 1960 gans Juscelino Kubitschek. Nyns eus governans trevek dhe V-Brasília; gans huni Ranndir an Kesunyans y fydh menystrys. A-dro dhe 2 vilvil yw hy foblans. Międzyrzec Podlaski. Międzyrzec Podlaski yw gwig istorek yn Poloni soth-est. Hy foblans yn 2005 usi a-dro dhe 17.300. Konteth Allegany, Tir Maria. Konteth Allegany (yn Sowsnek, "Allegany County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Anne Arundel, Tir Maria. Konteth Anne Arundel (yn Sowsnek, "Anne Arundel County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Baltimore, Tir Maria. Konteth Baltimore (yn Sowsnek, "Baltimore County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Baltimore Konteth Calvert, Tir Maria. Konteth Calvert (yn Sowsnek, "Calvert County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Caroline, Tir Maria. Konteth Caroline (yn Sowsnek, "Caroline County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Carroll, Tir Maria. Konteth Carroll (yn Sowsnek, "Carroll County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Cecil, Tir Maria. Konteth Cecil (yn Sowsnek, "Cecil County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Charles, Tir Maria. Konteth Charles (yn Sowsnek, "Charles County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Dorchester, Tir Maria. Konteth Dorchester (yn Sowsnek, "Dorchester County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Frederick, Tir Maria. Konteth Frederick (yn Sowsnek, "Frederick County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Makedonek. Makedonek yw yeth slavek kewsys yn Repoblek Makedoni. Jeddah. Jeddah yw cita yn Arabi Saoudek. Hi yw an chyf porth dhe Mekka; rag henna, tre alhwodh yw Jeddah dhe lies pererin war an hajj. Osmaniye. Osmaniye yw cita yn Turki soth. Dorchester. Dorchester yw tre varhas yn Dorset, Breten Vuer. Yma hy war Avon Frome, ugans myldyr west a Poole hag eyth myldyr north a Weymouth. Poblans y dre yn 2001 o 16,171 a dus. An dre a vue gyllys pencita an conteth yn 1305. Hanow coth an cita yn termyn an Romanyon o "Durnovaria". Nick Griffin. Nick Griffin (genys yn 1959) yw lywydh an Party Kenedhlak Bretenak (BNP) a-dhia 1999. Y vywder yn gwlasegath an dehow pell a wrug dalleth pan th'esa 15 bloudh. Lanneves. Lanneves (yn Sowsnak, "Lanivet") yw gwyg ha plew yn randyr Kernow Gledh ha yn kens keverang Pydra. An wyg jyf yw desedhys peswar kilometer dheworth Vosvenehy tu wàr an soth-west. Yn eglos an plew yma meyn cofheans rag an teylu Courtenay a Tremere. Yma soras udn veneghva goth – huny St Benet, a'n urdh Benedyctyn – pòr ogas dh'an eglos. Udn hen sans, Congar, a wre byw y'n plew ma yn radn a-vàr an 6ves cansbledhen. François Fillon. François Fillon (genys 4 a vis Meurth 1954) o Pennmenyster an Repoblek Frynkek, a-dhiworth an UMP (Frynkek: "Union pour un Mouvement Populaire"). Ev re sywyas Dominique de Villepin y'n soedh na wosa budhugoleth Nicolas Sarkozy yn dewisyansow 2007. Fillon, François Kostentin II a Rom. Flavius Claudius Constantinus (yn kernewek, Kostentin II; 316-340) o rewlyer Romanek a-dhia 337 OK. Y dhyneydhyans o yn Arle (Pow Frynk) arnowydh; Fausta o y vamm. Jori VI. Jori VI ("Albert Frederick Arthur George"; 14 Kevardhu 1895—6 Whevrer 1952) o Myghtern a'n Rywvaneth Unys a-dhia 1936 bys termyn hy mernans yn 1952. Avon Cacapon. Dowr Cacapon yw avon yn Virjynni West, Statys Unys Amerika est, hag enter yn Dowr Potomac orth Great Cacapon. Region Hovedstaden. Region Hovedstaden ('Ranndir an Bennsita') yw rannvro yn Danmark. Furvys yn 2007 veu hi, hag ynni sitys København ha Frederiksberg, aga hyrghynn, hag ynys Bornholm. Hovedstaden Region Midtjylland. Region Midtjylland yw rannvro yn Danmark. Midtjylland Region Nordjylland. Region Nordjylland yw rannvro yn Danmark. Nordjylland Region Sjælland. Region Sjælland yw rannvro yn Danmark. Sjælland Region Syddanmark. Region Syddanmark yw rannvro yn Danmark. Syddanmark Kopenhavn. Kopenhavn (Danek: "København") yw penncita Danmark. Burgenland. Burgenland yw stat yn Estrych. 2007. 2004 – 2005 – 2006 – 2007 – 2008 – 2009 – 2010 Kymystry. Kymystry yw godhonieth a-dro dha deythy ha natur mater wàr an nyvel atomak, moleculerak, po macromoleculerak. Senjys y'n desten ma yw elvednow, crystalys, ha metol. Robert Boyle (1661), Antoine Lavoisier (1787), ha John Dalton (1808) yw ombrederys an try thas a gymystry arnoweth. Teenage Mutant Ninja Turtles. An Teenage Mutant Ninja Turtles yw kronogow-mor ervys yn hwedhlow dhe fleghes. Y'n hwedhlow ma ytho y fydhons ow tevnydhya hynwyn lymnoryon Italek an Quattrocento. Romney, Virjynni West. Romney yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Yth esa dhedhi poblans a 1,940 a drigoryon yn 2000. 3,933 pella den a drig yn kyrghynn an dre. Romney yw sedh konsel Konteth Hampshire. Romney yw ogas dhe Cumberland, Tir Maria, ha Winchester, Virjynni. Curitiba. Curitiba yw sita vyghan yn Paraná, Brasil. Yth esa dhedhi poblans a 1.808.969 a drigoryon yn 2007. Patagoni. Bro yn Arghantina ha Chile yw Patagoni'". A-dro dhe 25,000 person ena a gows Kembrek, yn arbennik yn nans Chubut ("Afon Camwy" yn Kembrek) yn kres Patagoni arghantinek. Neb 1,700,000 a dus a wra triga y'n rannvro ma. Patagoni a wra komprehendya an menydhyow Andes, tiredhow ledan ha platt, ha'n ynys Tierra del Fuego (Tir an Tan). Yn howldrevel, segh yw an gewer dre vras, mes ammeth yw possybyl gras dhe avenyow pals: an Río Negro, Río Deseado, Río Limay, Río Chubut, hag erell. Yn howlsedhes, an gewer yw glyppa hag yma goenyow. Konteth Flint. Konteth Flint (yn Kembrek: "Sir Y Fflint") yw efander pen ha keverang yn Kembra Cleth Yst. Ef oryon Cheshire, konteth Dinbygh ha Wreksam yma henwys rag an Konteth Flint Ystorek Keverang, py a'n jeva specyal oryon dyffrans. Yma Koed-Le/Koed-Lé yw penntrev ynno. An efander pen yw governyes dre an Consel Keverang Konteth Flint. Wreksam. Trev an mogha yn Kembra Gleth yw Wreksam (Kembrek: "Wrecsam", Sawsnek: "Wrexham"). Re omryas rak cyta gren lyes amserow, an mogha degensow yn 2002 del ran an solempnytys rag an Jubilee Owrek Elisabeth II a'n Rywvaneth Unys. Andy Morrell yw bos an club pel-droes eno ynweth. Ceres (planet còr). Ceres (henwys ‘1 Ceres’ ynwedh) yw planet còr yn system howlak ny. Hy yw an byhatna planet còr y'n system howlak ha'n huny udnyk y'n chyf bagas a asteroydys yntra Muerth ha Yow. Hy hanow hy a vue gemerys dhyworth huny an dewes Romanak Ceres, neb a wra governya plansow, an drevas, ha'n sesons. Wosa hy dyscudhyans an 1ª Genver 1801, gans Giuseppe Piazzi, tus skentyl a wrug aswon Ceres avel onan a'n planettys. Ceres a wrug kelly an studh na tabm ha tabm y'n bledhydnyow 1850. A-dhia 2006, Ceres yw aswonys yn sodhogel avel blanet còr gans an Unyans Steroniethak Keswlasak. Hes Ceres a-drues hy cres yw a-dro dha 950 km. Ytho, Ceres yw an brassa corf yn chyf bagas asteroydys, hag ynhy 1/3 a bous a vater oll y'n bagas ma. Furf Ceres yw huny udn bel – ot obma dyffrans cler ynter hy ha'n asteroydys erel. Yn mys Gwyngala 2007, NASA a vedn launchya mysyon rag studhya an planet còr ma. Eglyn. Gwers furvyeug berr yn Kernyweg po Kymbreg, dre-vras ha' ganzo teir linenn. 'Gans solas hag eglynyon', "Bywnanz Kei", 25, 48 Konteth Garrett, Tir Maria. Konteth Garrett (yn Sowsnek, "Garrett County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Valladolid. Valladolid yw penn-sita Kastil ha Leon yn Spayn. Poblans an sita yn 2006 o 319 943 a drigoryon. Huntington, Virjynni West. Huntington yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2000. Parkersburg, Virjynni West. Parkersburg yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2000. Helena, Montana. Helena yw pennsita Montana, SUA. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. Madrid. Madrid yw pencyta Spayn. Yma a-dro dhe 7,000,000 a dus ow tryga yn Madrid. Capon Bridge, Virjynni West. Capon Bridge yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2000. Weirton, Virjynni West. Weirton yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2000. Andorra la Vella. Andorra la Vella yw pennsita Andorra. Brusselas. Brusselas (Frynkek: "Bruxelles"; Iseldiryek: "Brussel"; Almaynek: "Brüssel") yw pennsita Pow Belg, ha pennsita "de facto" Unyans Europek. Yma a-dro dhe 1,080,000 a dus ow triga yn Ranndir-Pennsita Brusselas. Praha. Praha yw penncita Pow Chek. Yma a-dro dhe 1,200,000 a dus ow triga yn Praha. Stockholm. Gamla stan (Tre goth) ha Riddarholmen Stockholm yw penncita Swedherwyk. Yma a-dro dhe 810,000 a dus ow triga in Stockholm. Helsinki. Porth Helsinki ha Penneglos Helsinki Helsinki yw penncita Pow Finn. Yma a-dro dhe 580,000 a dus ow triga yn Helsinki. Konteth Harford, Tir Maria. Konteth Harford (yn Sowsnek, "Harford County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Ulbha. Ulbha (Sowsnak: Ulva) yw enys yn Alban. An hanow a dhue dhort an lavar Hen Norgaghak rag "enys an bleydh", "Ulfrsey". An enys yw bian (1 990 ha), gen 16 a dregoryon yn 2001. Yma nyver a drevow coth wàr an enys; onen anedha yw Ormaig. Perhenogyon an enys yw an teylu Howard dhort Pow Sows cledh. Chomutov. Yma Chomutov (leverys [ˈxomutof]) an dre yn Pow Chek. Yma ogas ha 100 kilometer dhe Praha. Yn Chomutov a drig ogas ha 50,900 an dus (2006). Breinigerberg. Breinigerberg yw gwig yn Nordrhein-Westfalen, Almayn. Yth esa 971 a drigoryon y'n tre yn 2005. Eschweiler. Eschweiler yw sita yn Almayn. Yth esa 56,000 a drigoryon y'n sita yn 2007. Edward VIII. Edward VIII ("Edward Albert Christian George Andrew Patrick David"; 23 Metheven 1894—28 Me 1972) o Myghtern a'n Rywvaneth Unys a-dhia 20 Genver—11 Kevardhu 1936. 1899. 1896 - 1897 - 1898 - 1899 - 1900 - 1901 - 1902 1899 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Sul. Harald V. Harald V, genys yn 1937, yw mytern Norgagh a-dhia vernans y das Olav V yn 1991. Ev o an kensa prens genys yn Norgagh a-dhia 1370. Ev a wrug fia warbarth gans an teylu rial ha trega i'n Statys Unys in termyn Second Bresel an Norveis. An teylu rial a wrug dewhelas dha Norgagh in 1945. Harald a wrug studhya ystory, economiath ha gwlasegath orth Unyversita Rysohan. Yn 1968 y whrug ev demmedhy gans benen gebmyn, Sonja Haraldsen; yma dhodhans lebmyn dew flogh, an prenses Märtha Louise ha'n prens Haakon. An mytern yw marner sewen; ev a wrug kesstryva i'n Gwariow Olympak. Martinik. Martinik (Frynkek: "Martinique") yw bagas ynysek y'n Mor Karib neb yw rannvro ha "département" a Bow Frynk. Martinik a furv rann a'n Unyans Europek. La Habana. Castillo de los Tres Reyes Magos del Morro La Habana yw penncita Kuba ha'n brassa cita y'n wlas gans 2.1 milvil a drigoryon. An cita a veu fondys gans an Spaynyoryon y'n 16ves kansvledhen. San Juan. San Juan yw pennsita Puerto Rico. Charlotte Amalie. Charlotte Amalie yw pennsita a'n Ynysow an Wyrghes a'n Statys Unys. Wheeling, Virjynni West. Wheeling yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Morgantown, Virjynni West. Morgantown yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Fairmont, Virjynni West. Fairmont yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Clarksburg, Virjynni West. Clarksburg yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. Martinsburg, Virjynni West. Martinsburg yw sita vyghan yn Virjynni West, SUA. South Charleston, Virjynni West. South Charleston yw sita yn Virjynni West, SUA. Welch, Virjynni West. Welch yw sita yn Virjynni West, SUA. Santo Domingo. Santo Domingo de Guzmán yw penncita an Repoblek Dhominikanek. Bluefield, Virjynni West. Bluefield yw sita yn Virjynni West, SUA. St. Albans, Virjynni West. St. Albans yw sita yn Virjynni West, SUA. Vienna, Virjynni West. Vienna yw sita yn Virjynni West, SUA. Saint Peter Port. Saint Peter Port (Frynkek: "Saint-Pierre-Port"; Gwernenysek: "Saint Pierre Port") yw pennsita Gwernenys. Saint Helier. Saint Helier (Frynkek: "Saint-Hélier"; Jersek: "Saint Hélyi") yw penncita Jersi. Vale, Gernsi. Vale (Frynkek: "Le Valle"; Gernsek: "Lé Vale") yw plyw yn Gernsi. Saint Andrew's, Gernsi. Saint Andrew's (Frynkek: "Saint-André-de-la-Pommeraye"; Gernsek: "Saint Andri") yw plyw yn Gernsi. Castel, Gernsi. Castel (Frynkek: "Sainte-Marie-du-Câtel"; Gernsek: "Lé Casté") yw plyw yn Gernsi. Forest, Gernsi. Forest (Frynkek: "La Forêt"; Gernsek: "La Fouarêt") yw plyw yn Gernsi. Saint Martin's, Gernsi. Saint Martin's (Frynkek: "Saint-Martin"; Gernsek: "Saint Martin") yw plyw yn Gernsi. Saint Peter's, Gernsi. Saint Peter's (Frynkek: "Saint-Pierre-du-Bois"; Gernsek: "Saint Pierre") yw plyw yn Gernsi. Saint Sampson's, Gernsi. Saint Sampson's (Frynkek: "Saint-Samson"; Gernsek: "Saint Samsaon") yw plyw yn Gernsi. Saint Saviour's, Gernsi. Saint Saviour's (Frynkek: "Saint-Sauveur"; Gernsek: "Saint Sauveux") yw plyw yn Gernsi. Torteval, Gernsi. Torteval (Frynkek: "Torteval"; Gernsek: "Tortévas") yw plyw yn Gernsi. Normanek. Normanek (po "normaund" y'n Normanek) yw yeth romanek kewsys yn Normandi (Pow Frynk) ha yn Ynysow Chanel (Rywvaneth Unys). Port of Spain. Port of Spain yw penncita Trynses ha Tobago. Saint John's, Antiga ha Barbuda. Saint John's yw penncita Antiga ha Barbuda. Kärnten. Kärnten (Slovenek: "Koroška") yw stat yn Estrych. Niederösterreich. Niederösterreich (Chekek: "Dolní Rakousy") yw stat yn Estrych. Oberösterreich. Oberösterreich yw stat yn Estrych. Salzburg (stat). Salzburg yw stat yn Estrych. Steiermark. Steiermark (Slovenek: "Štajerska") yw stat yn Estrych. Tirol. Tirol (Italek: "Tirolo") yw stat yn Estrych. Vorarlberg. Vorarlberg yw stat yn Estrych. Bayern. Bayern yw stat yn Soth Est Almayn. Poblans an stat yn niverans 2007 o 12,492,568 a dus. München yw an bennsita. Milano. Milano yw sita vras yn Itali gledh ha pennsita Lombardi. Torino. Torino yw sita vras yn Itali ha pennsita Piemonte. Plywyow Barbados. Map of the parishes of Barbados in alphabetical order Christ Church, Barbados. Christ Church yw plyw yn Barbados. Saint Andrew, Barbados. Saint Andrew yw plyw yn Barbados. Saint George, Barbados. Saint George yw plyw yn Barbados. Saint James, Barbados. Saint James yw plyw yn Barbados. Saint John, Barbados. Saint John yw plyw yn Barbados. Saint Joseph, Barbados. Saint Joseph yw plyw yn Barbados. Saint Lucy, Barbados. Saint Lucy yw plyw yn Barbados. Saint Michael, Barbados. Saint Michael yw plyw yn Barbados. Saint Peter, Barbados. Saint Peter yw plyw yn Barbados. Saint Philip, Barbados. Saint Philip yw plyw yn Barbados. Saint Thomas, Barbados. Saint Thomas yw plyw yn Barbados. Saint Andrew, Grenayd. Saint Andrew yw plyw yn Grenayd. Saint David, Grenayd. Saint David yw plyw yn Grenayd. Saint George, Grenayd. Saint George yw plyw yn Grenayd. Saint John, Grenayd. Saint John yw plyw yn Grenayd. Saint Mark, Grenayd. Saint Mark yw plyw yn Grenayd. Saint Patrick, Grenayd. Saint Patrick yw plyw yn Grenayd. Saint George's. Saint George's yw penncita Grenayd. Saint Andrew, Dominika. Saint Andrew yw plyw yn Dominika. Saint David, Dominika. Saint David yw plyw yn Dominika. Saint George, Dominika. Saint George yw plyw yn Dominika. Saint John, Dominika. Saint John yw plyw yn Dominika. Saint Joseph, Dominika. Saint Joseph yw plyw yn Dominika. Saint Luke, Dominika. Saint Luke yw plyw yn Dominika. Saint Mark, Dominika. Saint Mark yw plyw yn Dominika. Saint Patrick, Dominika. Saint Patrick yw plyw yn Dominika. Saint Paul, Dominika. Saint Paul yw plyw yn Dominika. Saint Peter, Dominika. Saint Peter yw plyw yn Dominika. Konteth Howard, Tir Maria. Konteth Howard (yn Sowsnek, "Howard County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Kent, Tir Maria. Konteth Kent (yn Sowsnek, "Kent County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Kent Konteth Montgomery, Tir Maria. Konteth Montgomery (yn Sowsnek, "Montgomery County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Worcester, Tir Maria. Konteth Worcester (yn Sowsnek, "Worcester County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Wicomico, Tir Maria. Konteth Wicomico (yn Sowsnek, "Wicomico County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Washington, Tir Maria. Konteth Washington (yn Sowsnek, "Washington County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Talbot, Tir Maria. Konteth Talbot (yn Sowsnek, "Talbot County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Somerset, Tir Maria. Konteth Somerset (yn Sowsnek, "Somerset County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Baltimore. Baltimore yw brassa sita Tir Maria. Porto. Porto yw cita vyghan yn Portyngal. Coimbra. Coimbra yw sita yn Portyngal. Konteth Prince George's, Tir Maria. Konteth Prince George's (yn Sowsnek, "Prince George's County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth Queen Anne's, Tir Maria. Konteth Queen Anne's (yn Sowsnek, "Queen Anne's County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. Konteth St. Mary's, Tir Maria. Konteth St. Mary's (yn Sowsnek, "St. Mary's County") yw konteth yn Tir Maria, Statys Unys Amerika. St. Mary's Hesse. Hessen yw stat (Almaynek: "Land") yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2007 o 6,070,428 a dus. Wiesbaden yw an bennsita. Hinton, Virjynni West. Hinton yw sita yn Virjynni West, SUA. Konteth Adams, Pennsylvani. Konteth Adams (yn Sowsnek, "Adams County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Allegheny, Pennsylvani. Konteth Allegheny (yn Sowsnek, "Allegheny County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Allegheny Konteth Washington, Pennsylvani. Konteth Washington (yn Sowsnek, "Washington County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Erie, Pennsylvani. Konteth Erie (yn Sowsnek, "Erie County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Greene, Pennsylvani. Konteth Greene (yn Sowsnek, "Greene County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Armstrong, Pennsylvani. Konteth Armstrong (yn Sowsnek, "Armstrong County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Beaver, Pennsylvani. Konteth Beaver (yn Sowsnek, "Beaver County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Bedford, Pennsylvani. Konteth Bedford (yn Sowsnek, "Bedford County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Berks, Pennsylvani. Konteth Berks (yn Sowsnek, "Berks County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Blair, Pennsylvani. Konteth Blair (yn Sowsnek, "Blair County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Bradford, Pennsylvani. Konteth Bradford (yn Sowsnek, "Bradford County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Bucks, Pennsylvani. Konteth Bucks (yn Sowsnek, "Bucks County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Butler, Pennsylvani. Konteth Butler (yn Sowsnek, "Butler County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Cambria, Pennsylvani. Konteth Cambria (yn Sowsnek, "Cambria County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Cameron, Pennsylvani. Konteth Cameron (yn Sowsnek, "Cameron County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Carbon, Pennsylvani. Konteth Carbon (yn Sowsnek, "Carbon County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Centre, Pennsylvani. Konteth Centre (yn Sowsnek, "Centre County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Chester, Pennsylvani. Konteth Chester (yn Sowsnek, "Chester County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Clarion, Pennsylvani. Konteth Clarion (yn Sowsnek, "Clarion County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Clearfield, Pennsylvani. Konteth Clearfield (yn Sowsnek, "Clearfield County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Clinton, Pennsylvani. Konteth Clinton (yn Sowsnek, "Clinton County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Columbia, Pennsylvani. Konteth Columbia (yn Sowsnek, "Columbia County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Crawford, Pennsylvani. Konteth Crawford (yn Sowsnek, "Crawford County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Cumberland, Pennsylvani. Konteth Cumberland (yn Sowsnek, "Cumberland County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Dauphin, Pennsylvani. Konteth Dauphin (yn Sowsnek, "Dauphin County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Delaware, Pennsylvani. Konteth Delaware (yn Sowsnek, "Delaware County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Elk, Pennsylvani. Konteth Elk (yn Sowsnek, "Elk County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Fayette, Pennsylvani. Konteth Fayette (yn Sowsnek, "Fayette County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Forest, Pennsylvani. Konteth Forest (yn Sowsnek, "Forest County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Franklin, Pennsylvani. Konteth Franklin (yn Sowsnek, "Franklin County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Fulton, Pennsylvani. Konteth Fulton (yn Sowsnek, "Fulton County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Huntingdon, Pennsylvani. Konteth Huntingdon (yn Sowsnek, "Huntingdon County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Huntingdon Konteth Indiana, Pennsylvani. Konteth Indiana (yn Sowsnek, "Indiana County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Indiana Konteth Jefferson, Pennsylvani. Konteth Jefferson (yn Sowsnek, "Jefferson County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Jefferson Konteth Juniata, Pennsylvani. Konteth Juniata (yn Sowsnek, "Juniata County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Juniata Konteth Lackawanna, Pennsylvani. Konteth Lackawanna (yn Sowsnek, "Lackawanna County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Lackawanna Konteth Lancaster, Pennsylvani. Konteth Lancaster (yn Sowsnek, "Lancaster County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Lancaster Konteth Lawrence, Pennsylvani. Konteth Lawrence (yn Sowsnek, "Lawrence County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Lebanon, Pennsylvani. Konteth Lebanon (yn Sowsnek, "Lebanon County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Lehigh, Pennsylvani. Konteth Lehigh (yn Sowsnek, "Lehigh County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Luzerne, Pennsylvani. Konteth Luzerne (yn Sowsnek, "Luzerne County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Lycoming, Pennsylvani. Konteth Lycoming (yn Sowsnek, "Lycoming County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth McKean, Pennsylvani. Konteth McKean (yn Sowsnek, "McKean County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Mercer, Pennsylvani. Konteth Mercer (yn Sowsnek, "Mercer County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Mifflin, Pennsylvani. Konteth Mifflin (yn Sowsnek, "Mifflin County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Monroe, Pennsylvani. Konteth Monroe (yn Sowsnek, "Monroe County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Montgomery, Pennsylvani. Konteth Montgomery (yn Sowsnek, "Montgomery County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Montour, Pennsylvani. Konteth Montour (yn Sowsnek, "Montour County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Northampton, Pennsylvani. Konteth Northampton (yn Sowsnek, "Northampton County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Northumberland, Pennsylvani. Konteth Northumberland (yn Sowsnek, "Northumberland County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Perry, Pennsylvani. Konteth Perry (yn Sowsnek, "Perry County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Philadelphia, Pennsylvani. Konteth Philadelphia (yn Sowsnek, "Philadelphia County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Pike, Pennsylvani. Konteth Pike (yn Sowsnek, "Pike County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Potter, Pennsylvani. Konteth Potter (yn Sowsnek, "Potter County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Schuylkill, Pennsylvani. Konteth Schuylkill (yn Sowsnek, "Schuylkill County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Schuylkill Konteth Snyder, Pennsylvani. Konteth Snyder (yn Sowsnek, "Snyder County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Somerset, Pennsylvani. Konteth Somerset (yn Sowsnek, "Somerset County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Somerset Konteth Sullivan, Pennsylvani. Konteth Sullivan (yn Sowsnek, "Sullivan County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Susquehanna, Pennsylvani. Konteth Susquehanna (yn Sowsnek, "Susquehanna County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Tioga, Pennsylvani. Konteth Tioga (yn Sowsnek, "Tioga County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Union, Pennsylvani. Konteth Union (yn Sowsnek, "Union County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Venango, Pennsylvani. Konteth Venango (yn Sowsnek, "Venango County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Warren, Pennsylvani. Konteth Warren (yn Sowsnek, "Warren County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Wayne, Pennsylvani. Konteth Wayne (yn Sowsnek, "Wayne County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Wayne Konteth Westmoreland, Pennsylvani. Konteth Westmoreland (yn Sowsnek, "Westmoreland County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Wyoming, Pennsylvani. Konteth Wyoming (yn Sowsnek, "Wyoming County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth York, Pennsylvani. Konteth York (yn Sowsnek, "York County") yw konteth yn Pennsylvani, Statys Unys Amerika. Konteth Kent, Delaware. Konteth Kent (yn Sowsnek, "Kent County") yw konteth yn Delaware, Statys Unys Amerika. Kent Konteth New Castle, Delaware. Konteth New Castle (yn Sowsnek, "New Castle County") yw konteth yn Delaware, Statys Unys Amerika. New Castle Konteth Sussex, Delaware. Konteth Sussex (yn Sowsnek, "Sussex County") yw konteth yn Delaware, Statys Unys Amerika. Uetersen. Uetersen yw tre yn Schleswig-Holstein, Almayn. Yth esa 17.865 a drigoryon y'n dre yn 2006. URSS. An Unyans a Repoblegow Socyalydh Sovyetek (URSS) o a-dhia 1922 bys 1991. Russi, Estoni, Letoni, Lithywani, Belarous, Ukrayn, Moldova, Pow Grousi, Aserbayjan; Kasaghstan, Kyrgysstan, Ousbekistan, Turkmenistan an Tajikistan o repoblek y'n URSS. Moskva o pennsita an unyans. Braga. Braga yw sita yn Portyngal. Vila Nova de Gaia. Vila Nova de Gaia yw cita yn Portyngal. Madeira. Madeira yw tiredh ynysek y'n Keynvor Iwerydh. Pow omrewlys Portyngalek yw. Ynysek Açores. An Ynysek Açores (FSS: Enesek Açores) yw tiredh ynysek y'n Keynvor Iwerydh. Pow omrewlys Portyngalek yw. Kosova. Kosova (Albaynak "Kosova" po "Kosovë;" Serbak "Kosovo") yw repoblak i'n Balkanyow. An powyow kentrevak dhedhy yw Serby, Makedony, Albany ha Montenegro. Yma'n vrassa radn a'n dus ow clappya Albaynek (Geg) ha sewya Islam sunnitak. Serby a wrug batalya an Emperourath Ottoman a-barth Kosova i'n tressa Bresel an Balkanyow (1912) ha kenja Bresel an Norvys (1914-1918). Woja hedna, Kosova o radn a Vyternath Serbyon, Croatyon ha Slovenyon ha ena Yougoslavy. A-dhia 1990, Albanyon Kosova re wrug batalya a-barth anserhogath dhyworth Yougoslavy. In 1999, NATO a wrug bombya Serby ha Montenegro (an diwetha repoblaks in Yougoslavy i'n eur na) rag gorfedna freudh an governans erbedn an poblans albaynak. Ervirans 1244 gen Consel Diogeladh an Kenedhlow Unys a wrug selya UNMIK ha KFOR avel nerthow dres Kosova, a-der Yougoslavy. In 2007 ha 2008, kescowsow intra governans an ranvro ha huny Serby na aljas gwruthyl acordyans a-dro dha studh Kosova. Ytho an 17ves a vis Whevrer 2008, governans Kosova a wrug disclarya anserhogath an pow. 2008. 2005 – 2006 – 2007 – 2008 – 2009 – 2010 – 2011 2008 yw blydhen lamm ow talleth dy' Meurth. Moyses. Moyses (Ebrow מֹשֶׁה "Moshe;" Grew μωυσης "Môysês") o profùs Yedhowak aswonnys dhyworth Leverow Exodus ha Nyveryow; war-lergh hengov kebmyn, awtour an Torah (kenja pemp lever an Bîbel) o va inwedh, in-dadn arhadow Duw. War-lergh Exodus, Moyses a wrug lewya an Yedhowon yn-mes a Ejyp a-dreus codna-tir Sinai bys yn Canaan (Ysrael ha Palestin arnoweth). Ev a veu marow kens entrans an Ebrowyon yn Canaan. I'n Qur'ân, Moyses (po موسى "Mûsâ") yw onen a brofosy Islam. Tressa lever "(soura)" an Qur'ân yw henwys "Teylu Imran" in enor "Amram", neb o tas Moyses hag Aaron. Conteth Evrek. Conteth Evrek (Sowsnek: "Yorkshire") yw conteth hengovek yn Pow Sows cledh. In 1974, Conteth Evrek a veu dyberthys in pajar conteth noweth: Conteth Evrek North, Soth, ha West, ha "Humberside" (warbarth gen radn a gonteth Lincoln). Ma udn ranvro sowsnek arnoweth, Conteth Evrek ha Dowr Humbyr, ûsya hanow an conteth ha senjy eta an pajar conteth na. A-dhia 1996, Conteth Evrek yw dyberthys in try conteth ha pemp awtorita udnyk. Evrek o an cita a'n moyha poos istorek bes in termyn an Domwhelans Dywysyanjek. Ena Leeds, Sheffield ha tylleryow erell a wrug gwaynya poos erbysiek ha poblanjek. Byttegens, Conteth Evrek yw whath onen a'n glassa ha rycha yn abmeth in Pow Sows oll. Rag an acheson ma, ma lies tus owth henwy hy "God's Own Country," "pow Duw y honen". Avon North. Avon North yw avon yn Statys Unys Amerika est, hag enter yn Avon Cacapon orth Forks of Cacapon, Virjynni West. Athína. Athína yw pencyta an Republyk Grek. Yma 745,514 a dus ow triga yn Athina (2001). Prishtina. Prishtina (Albaynak: "Prishtinë" po "Prishtina"; Serbak: "Приштина" po "Priština") yw pedncita Kosova. Ma cita romanak, Lipjan (Latin: "Ulpiana"), 15 km dha'n soth. I'n 13 ha 14 cansbledhydnyow, Prishtina a wrug servya avel bedncita an Myterneth Serbak. Woja omladh Kosova in 1389, an Emperoureth Ottomanak a wrug fetha Prishtina. Pjetër Bogdani, an cotha screfer in Albaynak, a wrug tryga in Prishtina dres termyn. Shanghai. Shanghai ("Shànghǎi") yw an vrassa sita yn China. Yma a-dro dhe 20,000,000 a dus ow triga yn Shanghai. Plew Golom. Plew Golom (Sowsnek: "St Columb Major") yw tre vian in Kernow cres, dro dha 8 km dhort an Mor Keltek, in randir Rostormel. Castel Dynas hag udn pednventen Dowr Fala ujy i'n blew. Eglos an dre a veu drehevys i'n 15 cansvledhan; yma dhedhy tour teg, crows Colom sans, ha lyther gras scrifys gen an mytern Charlys I dha bobel Kernow. 3 984 o poblans an blew in termyn nyveryans 2001. In 1645 th'era batel vian an Bresel Civil i'n blew. Th'era lu an Mytern owth ostya i'n dre pan dheuth lu an Seneth in-dadn Syr Thomas Fairfax dhort Vosvenehy. Caslu Nathaniel Rich a-barth an Seneth a wrug fetha huny an Prens. Jamys Paynter a wrug disclerya in Plew Golom in 1715 bos Jamys Francis Edward Stuart an nessa mytern woja mernans an vyternes Ann. Woja hedna, les Lanstefan a wrug ervyra bos Paynter ancablys a draison. I'n 19 cansvledhan, th'era an omdowler Jamys Polkinghorne owth obery udn dywoty in Plew Golom, an Red Lion. Parti Livrel. Parti Livrel, po Bagas Larch, yw parti politek an Rywvaneth Unys. Hong Kong. Hong Kong (, Mandarin (pinyin): "Xiānggǎng", Cantonek (Jyutping): "hoeng1 gong2") yw sita yn China. Yma a-dro dhe 7,000,000 a dus ow triga yn Hong Kong. An gwlasow kentrevek yw Guangdong ha Mor China Dhyhow. Studh arbennik a omrewl eus dhodho. Chatelieth yw system erbysiek an sita, neb yw kres kenwerthel a boes. Rugby. Rugby yw sport. Gwerinek yn Kernow yw ev. Kloes. Ef a vue shapyes kensa yn 1974 yn dan an governans a'n le gwyth 1972 del merger an keverangow menystransek Konteth Flint ha (an mogha) Konteth Denbygh a dhe wans an Edeyrnyon a'n pow pastel vro dyworth Konteth Meyryon. Rak governans a'n le mynnasow, Kloes a vue felsys yn 1996 y'n unytary auctorytys Konteth Flint, Wreksam keverang borgh, Konteth Dinbygh, ha rannow Konwy ha Powys. Yn 2003, an kyfythyes keverang Kloes a vue trelyes dhe gudha an remenant Kloes (py a'n jeva kens a ve gwreugh dyberth Gwynedh). Philadelphia. Philadelphia yw an vrassa sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Końskowola. Końskowola (leverys) yw gwig istorek yn Poloni soth-est. Hy foblans yn 2004 usi a-dro dhe 2,188. Ranvro Breten Vian. Breten Vian (Frenkek: "Région Bretagne", Bretonek: "Rannvro Breizh") yw onen a whegh ranvro war'n ugens in Pow Frynk. Hanow an pow in Kernowek a ell inwedh bos Lesow war-lergh Eduard Lhuyd, neb a'y scrifas ev avell "Lezou". Ma'n ranvro ma ow hedha a-dreus pejar a'n pemp "département" in Breten Vian ystorek. Ystory. An ranvro a veu creatys an 28 a vis Du 1956. Oryon hei yw egwall dhe re ‘Ranvro Roazon’, creatys an 1 a vis Gortheren 1941 gans Philippe Pétain. Bohes a allos era dhe'n ranvroyow i'n termyn na. A-dhia 1982, cossylyers an ranvroyow yw dewesys der votyans an pobel. Ma Ranvro Breten Vian ow scodhya unyans an ranvro gans "département" Liger-Atlantek. Nag ell an ranvroyow in Pow Frynk gwil lahys aga honen. Tavosow. Ma'n ranvro ow ajon ha scodhya dyw davas ranvroyel, Bretonek ha Gallowek. Hei re selyas in 1999 Ofys an Bretonek, neb ujy ow conys an 'eth na in arwodhyow poblek, mappys, clasys, h.e. Gwlasegeth. Consel Ranvro Breten Vian woja dewysyans 2004. In 2004, partiow an cledh rug prevailya in dewysyans an ranvro. Ma'n PS–PRG–DVG ow furvya an governans gans aga 40 cossylyer. Ma an UMP ow ledya an enebieth orth anjei woja kelly an dewysyans; holma yw party governans an cres, huny Nicolas Sarkozy. An UDF yw an tressa creffa party; woja anjei ma an PCF (kemmynegoryon) ha'n Party Gwerdh. Unyans Gwerinel Breten Vyghan re waynyas pejar kenja sedhyow anjei. Breten Vian. Breten Vian (Frenkek: "Bretagne", Bretonek: "Breizh", Gallowek: "Bertaèyn") yw pow keltek ystorek war godna-tir an broastir europek ynter an Mor Bretannek ha Baya Biscay. A-dhia an Domwhelans Frenkak a 1789, ma Breten Vian ow qwil radn a'n Repoblek Frenkek. Hanow an pow in Kernowek a ell inwedh bos Lesow war-lergh Edward Lhuyd, neb a'y scrifas ev avell "Lezou". Dyberthys yw hei lebmyn yntra dyw ranvro ("régions") frenkek, Ranvro Breten Vian ha Ranvro Broyow an Liger. I'n kenja ranvro, ma pejar a'n pemp "département" an pow ystorek; an pempes (Liger-Atlantek) ujy in Broyow an Liger, warbarth gans "départements" dhyworth powyow erell (Poitou, Maine, ha Touraine). Ystory. Lies ragadasow a'n Vretonyon a asas Breten Veur woja an Romanyon dhe omdenna in 410 OK. I'n 9 cansvledhen, Nevenoioù ("Nominoë" yn Frenkek) rug kesunya Breten Vian oll in ruwvaneth eudnyk. Ancredoryon mor a wadnhas an ruwvaneth ma in dalleth an 10 cansvledhen. An ruwvaneth rug kelly Naoned ha'n Liger isel in 909, pan veu Foulque d'Anjou Yurl Naoned. Breten Vian a veu dugeth sempel in-dadn Alan an Lowarn (Alain Barbetorte), neb a rainyas a-dhia 936 bys in 952. Lies Bretonyon a omjunyas dhe drëgh an Normanyon a Vreten Veur in 1066. Anjou ha'n Normanyon, ha woja hedna an Sowson ha Pow Frynk, o in strif dres termyn hir orth maistry war Vreten Vian. In 1203, Conteth Naoned a veu restoryes dhe Vreten Vian; Naoned a venja servya avell bedncita an dhugeth dres termyn hir. Gallowek ha Frenkek a veu an chyf tavosow i'n dhugeth. Bresel an Eretons Bretonek yntra 1341 ha 1364 a enebas keffrysysy Pow Sows erbydn keffrysysy curun Pow Frynk. Les-serhek era an dhugys i'n termyn na. Kevambos Unyans a dhywedhas anserhogeth Breten Vian in 1532, bes an pow era whath omrewl a-jei dhe Bow Frynk bys 1789. Kerens an Sowson erbydn an Domwhelans Frenkak o an "Chouanted". Théodore de La Villemarqué rug cuntelles ha dyllo canow Breten Vian Awartha, "Barzaz Breiz," in 1839. An lever ma a veu geryes da in Frynk. Gweres dasserhy lien Bretonek ha studhyansow Keltek rugava. In 1978, an gorhel "Amoco Cadiz" ow toon olew dhyworth an Baya Persian tu ha Rotterdam, rug sedha i'n mor por ogas dhe Portsall in Pedn an Bës. Th'era 1,604,500 balyer (219,797,000 kg) a olew war an gorhel. Hebm yw onen a'n drokka labmow ecolojyk in ystory. Relejyon. Seyth den sans rug selya Cristoneth in Breten Vian: Pawl (Paol/Pol Aurélien) orth Saint-Pol-de-Léon, Tudwal (Tugdual) orth Treger, Briek orth Sen-Briek, Malo orth Sen-Malo, Samzun (Samson) orth Dol, Padern (Paterne) orth Venetens, ha Cowrentyn (Kaourintin/Corentin) orth Kemper. An broassa radn a Vretonyon rug gortos i’n Eglos Catholyk in termyn an Dasfurvyans ha’y woja. Tavosow. In Breten Vian Awoles (loos), ma tus ow cowsel Gallowek yn hengovek; in Breten Vian Awartha (lywyow erell), mownjei ow cowsel Bretonek. A-dhia an Osow Cres, yma dyfrans cler yntra Breten Vian Awartha (i’n Gorlewen: "Breizh-Izel" po "Goueled-Breizh"; "Basse-Bretagne") ha Breten Vian Awoles (i’n Est: "Breizh-Uhel" po "Gorre-Breizh;" "Haute-Bretagne" po "Pays Gallo"). Ma’n broassa nyver a Vretonegoryon in Breten Vian Awartha, le may ma trevow Kemper, Brest, An Oryens, ha Venetens. In Breten Vian Awoles, in fordh arall, th’era an deythyogyon ow cowsel Gallowek, hag ena yma dyw cita veur (Naoned ha Roazon) warbarth gans lies tre arall (rag ensompel, Sen Malo, Sen Naser, Pontivy ha Sen Briek). Ma an ‘or’ wonisogethel ow ystydna dhort Sen Briek tu ha tre Venetens. An ’eth Vretonek re rug gwadnhe a-dhia 1945. I’n dëdh ma, ma broassa radn an bobel in Breten Vian Awartha hag Awoles ow clappya Frenkek avell genja tavas anjei. Ma whath 257 000 a gowsoryon Bretonek ha 28 300 a gowsoryon Gallowek in Ranvro Breten Vian. Doronieth. Costys por hir eus dhe Vreten Vian; ma an mor ow medalhe hin an pow. Yma leun a law ha oll sortow les. Parthow an pow hengovek hag arnoweth. In termyn an Domwhelans Frenkek, Breten Vian a veu diberthys in pemp "département:" Bro Venetens. Bro Venetens (Frenkek: "Vannetais", Bretonek: "Bro-Gwened" po "Bro-Wened") yw onen a naw bro po epscobeth hengovek Breten Vian. Ma 222 kemmynieth ("kumun" po "commune") i'n bro owth hedha a-dreus 5 649 km². Venetens o penncita hengovek an bro. An poblans in termyn nyveryans 1999 o 595 801 a dus. Th'era an bobel in est an bro ow clappya Gallowek, ha'n re in west Bretonek. In termyn coth, hanow an bro era Bro Waroc’h. A-dhia dermyn an Domwhelans Frenkek, ma an "département" Mor Bian ow comprehendya an vroassa radn a'n bro. Ma radn vian anedhy hy in sothwest Il ha Gwilen, ha nebes kemmynieth in Penn an Bës hag Alsyow Arvor. Bro Sen Briek. Bro Sen Briek (Frenkek: "Pays de Saint-Brieuc", Bretonek: "Bro Sant-Brieg") yw onen a naw bro po epscobeth hengovek Breten Vian. Ma 131 kemmynieth ("kumun" po "commune") i'n bro owth hedha a-dreus 2 558 km². Sen Briek o penncita hengovek an bro. An poblans in termyn nyveryans 1999 o 271 513 a dus. Th'era tus Pentever (an vroassa radn a'n bro – "Penthièvre" po "Pentevr") ow clappya Gallowek, bès Bretonek yw tavas bro Goëllo i'n gorlewen. Ma tireth oll an bro ow qwil radn a "département" Alsyow Arvor a-dhia dermyn an Domwhelans Frenkek, saw kemmynieth po dhyw in Mor Bian. Bro Naoned. Bro Naoned (Frenkek: "Pays nantais", Bretonek: "Bro Naoned") yw onen a naw bro po epscobeth hengovek Breten Vian. Ma 237 kemmynieth ("kumun" po "commune") i'n bro owth hedha a-dreus 7 352 km². Naoned o penncita hengovek an bro ha'n dhugeth, bès Sen Nazer yw tre veur i'n vro i'wedh. An poblans in termyn nyveryans 1999 o 1 149 432 a dus, ha'n vroassa radn anodhans in Naoned. Gallowek yw tavas hengovek an bro ma. Ma tireth oll an bro ow qwil radn a "département" Liger Atlantek a-dhia dermyn an Domwhelans Frenkek, saw nyver vian in Mor Bian po Il ha Gwilen. Liger Atlantek yw an "département" udnyk a Vreten Vian in Ranvro Broyow an Liger. Bearnaraigh Mòr. Bearnaraigh (Mòr) (Sowsnak: "(Great) Bernera") yw enys yn Alban. Bro Dhol. Bro Dhol (Frenkek: "Pays de Dol" po "Pays dolois") yw an byhatna a'n naw bro po epscobeth hengovek Breten Vian. Ma 43 kemmynieth ("kumun" po "commune") i'n bro owth hedha a-dreus 637 km². Samzun a fondyas an epscobeth i'n 6 cansvledhen. Sedh arhepscop a-ugh Breten Vian oll era Dol a-dhia an 9 cansvledhen (a-dro dhe 848) bys 1195. Epscobeth sempel o va bys 1801. Lebmyn ma tireth Bro Dhol ow qwil radn a epscobeth Roazon ha "département" Il ha Gwilen, saw radn vian in Alsyow Arvor. An poblans in termyn nyveryans 1999 o 47 434 a dus. Gallowek yw tavas hengovek an bro ma. Truru hag Austol. Trùrù hag Austol yw pastel-vro in dewysyansow dhe Senedh an Ruwvaneth Unys, desedhys in Kernow gres. Creatyes y feu in 1950, ha gensy i'n eur na an hanow sempel a Drùrù. In 1997, hanow an bastel-vro a veu chanjyes dhe Trùrù hag Austol gras dhe vraster an second tre. David Penhaligon, gwlaseger Livrel geryes da, esa Esel an Senedh a-barth Trùrù a-dhia 1974 bys termyn y vernans in droglamm carr in 1987. Matthew Taylor a gemeras y le, hag yma ev whath i'n soodh wosa dewysyans 2005. Desedhek Oryon a-barth Pow Sows res ervyras y fÿdh Trùrù hag Austol dyberthys in dew bastel-vro nowyth in termyn an nessa dewysyans: Trùrù ha Falmeth, ha Austol ha Tewyn Pleustry. Indelma Trùrù ha Falmeth a vÿdh por haval dhe randir Carrek, hag Austol ha Tewyn Pleustry dhe randir Rostormel. Kernowek Standard. Selven KS yw an screfa-composter ûsyes in "Creacon of the World" gen William Jordan (1611). Indelma, KS a vydna bos 'pons' yntra Kernowek cres ha Kernowek dywedhes. Nebes haval dhe screfa-composter Henry Jenner yw va inwedh. In 2007-8, na veu Kernowek Standard dewysys avell an Form Screfys Standard (FSS) rag Kernowek in ûsadow sodhogel, mès onen a dhew bednventen a'n FSS o va warbarth gen Kernowek Kebmyn. Ma nebes dyffransow yntra KS ha'n FSS. Tekst ensampel in Kernowek Standard. Yth esa bugeleth i’n keth pow-na hag y i’n gwel ow qwetha aga flockys dres an nos. El an Arlùth a dhysqwedhas dhedhans ha glory an Arlùth a wrug dywy oll adro, hag own brâs a’s teva. Ha’n el a leverys dhedhans, “Na berthowgh own; rag merowgh, yth esof ow try dhywgh messach a lowena vrâs rag oll an bobel; rag hedhyw re beu genys dhywgh in cyta Davyth Sylwyas, hèn yw an Arlùth Crist. Ha helma a vëdh sin ragowgh: why a gav an flogh bian maylys fast gans lysten hag ev a’y wroweth in presep.” Ha dystowgh y feu gwelys warbarth gans an el nyver brâs a lu nev ow praisya Duw hag ow leverel, “Glory dhe Dhuw avadn ha wàr an norvës cres dhe’n re-na usy orth y blesya!” Osseti Dhyhow. Ossety Dhehow yw repoblek i'n menydhyow Caucasus. Radn a Bow Grouzy yw hy war-lergh governans an wlas-ma ha'n brassa radn a'n re erel i'n bës ma. Bytegens, Ossety Dhehow yw anserhek "de facto" a-dhia 1991; Russy a wrug ajon an anserhogeth-ma an 26 Est 2008. An Ossetyon yw sevys a'n Alanyon, udn bobel sarmatek a davas iranek. Cristonyon yw an vrassa radn anodhans (61%); Muslimyon yw re erel. Woja dhyweth an URSS, an Ossetyon a wrug protestya erbydn aga bos kevys in Pow Grouzy. Ma radn aral a'n Ossetyon a-dreus an menydhyow Caucasus in Ossety Gledh, neb yw radn a Russy, ha ma an Ossetyon ow scodhya politek Russy dre vrâs. Ma passportys russek dhe leun a Ossetyon an Dehow. In 2008, woja omsetyans gen Pow Grouzy erbydn Ossety Dhehow, Russy res entras in Pow Grouzy ha fetha lu an wlas-na. Governans Dmitry Medvedev a ajwanas anserhogeth Ossety Dhehow hag Abhazy termyn berr woja hedna. Louvre. Louvre ("Musée du Louvre") Paris "Mona Lisa", "The Virgin and Child with St. Anne", "Venus de Milo", "Code of Hammurabi", "Winged Victory of Samothrace" Alsass. Ranvro Alsass (Frenkek: "Région Alsace", Almaynek: "Region Elsass") yw onen a whegh ranvro war'n ugens in Pow Frynk. Gwlasegeth. Consel Ranvro Alsass woja dewysyans 2004. Azerek. skeusennik Seattle. Seattle yw an vrassa sita yn Stat Washington, Statys Unys. San Francisco. San Francisco yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 808,977. An sita a veu fondys 29 Metheven 1776 gans Lieutenant José Joaquin Moraga ha "Padre" Francisco Palóu. Beijing. Beijing ("Běijīng") yw pennsita Repoblek an Werin China. Golnans. Golnans (Sowsnek: "Golant") yw gwig vyghan ogas dhe Fowydh yn Kernow. Norwich. Norwich yw tre vras yn Norfolk. José Calvete. Genys veu José Calvete (José Gonzalo CALVETE CAÑÓN yw furv leun y hanow) yn Pow Bask mes y hendasow a dheu dhiworth Galisi hag Asturya, rannvroyow keltek a Spayn. Ev yw bardh Gorsedh Kernow a vlydhen 1998. Mab Breogan yw y hanow bardhek. Ev a dhyskas Kernewek yntra 1994 ha 1998 gans Kernewek Dre Lyther gans Ray Edwards, skoler a vri veur y'n Dasserghyans arnowydh, dyskador hag Ordener Kernewek Dre Lyther bys 2001. Ev re dreylyas yn Kernewek Kemmyn hwedhel an Mabinogion henwys « Hunros Macsen» dyllys gans Kernewek Dre Lyther yn 1999. Ev a dreylyas ynwedh dyskansow kynsa gradh Kernewek Dre Lyther yn Bretonek. Dyllys veu Kernewek Dre Lyther yn Bretonek yn 2000 gans Skol Ober a wra profya ynwedh dyskansow Bretonek dre lyther. Wosa henna Calvete re bennskrifas « Vocabularium Cornicum» yn 2001 ha dyllys gans Kesva an Taves Kernewek. Ev re skrifas erthyglow yn Kernewek Kemmyn, Sowsnek ha Bretonek yntra 1999 ha 2005 rag Carn lyver-termyn an Kesunyans Keltek (the Celtic League). Koed-Le. Penntrev yn Konteth Flint yw Koed-Le (Kembrek: "Coed-llai") ha (Sowsnek: "Leeswood"). Bristol. Pons Bristol ha'n Avon Avon. Bristol (ha nepprys Brystow) yw sita boesek yn Breten Veur Soth-West. Bristol, Aberplymm ha Taunton yw pennsitys a'n Rannvro Pow Sows Soth-West. Yma 416,400 a dus neb a drig y'n awtorita unnik. Hanow an sita a veu "Brycgstow" yn Sowsnek Koth ("le orth an pons"). Yma Sea Mills yn Bristol. Pan esa an Romanyon yn Breten Veur, hanow an drevesigeth ma a veu Abona. Ogas dhe Clifton, yma nans down. Ughel a-ugh an avon yw kregys an pons. Hanow an avon yw Avon! Leonek. Leonek ("llengua llionesa") yw yeth romanek kewsys yn León. León. León (Leonek: "Llión") yw sita yn Spayn. Barcelona. Barcelona yw sita yn Spayn. Bilbao. Bilbao (Baskek: "Bilbo") yw sita yn Spayn. Sevilla. Sevilla yw sita yn Spayn. Guangzhou. Guangzhou ("Guǎngzhōu") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 7,607,200 a dus ow triga yn Guangzhou. Shenzhen. Shenzhen ("Shēnzhèn") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 8,615,500 a dus ow triga yn Shenzhen. Tianjin. Tianjin ("Tiānjīn") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 11,760,000 a dus ow triga yn Tianjin. Chongqing. Chongqing ("Chóngqìng") yw cita yn China. Yma 5,087,197 a dus ow triga yn Chongqing (2006). Nanjing. Nanjing ("Nánjīng") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 7,588,900 a dus ow triga yn Nanjing. Wuhan. Wuhan ("Wǔhàn") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 6,660,000 a dus ow triga yn Wuhan. Dongguan. Lowarth Ke Yuan, yn Dongguan Dongguan ("Dōngguǎn") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 6,445,700 a dus ow triga yn Dongguan. Dalian. Dalian ("Dàlián") yw cita yn China. Yma a-dro dhe 3,120,000 a dus ow triga yn Dalian. Pons Golden Gate. Pons Golden Gate yw pons yntra San Francisco ha Konteth Marin, Kaliforni, Statys Unys. 2009. 2006 – 2007 – 2008 – 2009 – 2010 – 2011 - 2012 2009 (MMIX) yw bledhen gemmyn ow talleth dy' Yow. Space Needle. An Space Needle yw tour yn Seattle, Stat Washington, Statys Unys. Baldak. Baldak (Arabek: بغداد‎ "Baghdād") yw an vrassa cita ha penncita Irak. Yma a-dro dhe 5,000,000 a dus ow triga yn Baldak. Bangkok. Bangkok (Tayek: กรุงเทพมหานคร‎) yw an vrassa cita ha penncita Pow Tay. Yma a-dro dhe 6,600,000 a dus ow triga yn Bangkok. Bogotá. Bogotá yw an vrassa cita ha penncita Kolombi. Yma a-dro dhe 7,200,000 a dus ow triga yn Bogotá. Buenos Aires. Avenida del Libertador yn Buenos Aires Buenos Aires yw brassa cita ha penncita Arghantina. Yma a-dro dhe 2,700,000 a dus ow triga yn Buenos Aires. Lagos. Lagos yw an vrassa cita yn Nijeri. Yma a-dro dhe 8,000,000 a dus ow triga yn Lagos. Cita Mexico. Cita Mexico (Spaynek: "Ciudad de México") yw an brassa cita ha penncita Mexico. Yma a-dro dhe 8,500,000 a dus eus trigys yn Cita Mexico. Seoul. Drehevyansow koth yw nowyth yn Seoul Seoul (Koreek: 서울 "Seoul") yw an vrassa cita ha penncita Korea Dhyhow. Yma a-dro dhe 10,200,000 a dus ow triga yn Seoul. Tokyo. Tokyo (Nihonek: 東京 "Tōkyō") yw an vrassa cita ha penncita Nihon. Yma a-dro dhe 12,700,000 a dus ow triga yn Tokyo. Ev yw an vrassa sita y'n bys. Karachi. Karachi (Sindhi: ڪراچي, Ourdou: کراچی "Karāchi") yw an vrassa cita yn Pakistan. Yma a-dro dhe 12,000,000 a dus ow triga yn Karachi. Mumbai. Mumbai (Marathi: मुंबई "Mumbaī") yw an vrassa cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 14,000,000 a dus ow triga yn Mumbai. São Paulo. São Paulo yw an vrassa cita yn Brasil. Yma a-dro dhe 10,900,000 a dus ow triga yn São Paulo. Rio de Janeiro. Rio de Janeiro yw cita yn Brasil. Yma a-dro dhe 5,400,000 a dus ow triga yn Rio de Janeiro. Nairobi. Nairobi yw an vrassa cita ha penncita Kenya. Yma a-dro dhe 2,900,000 a dus ow triga yn Nairobi. Sydney. Sydney yw an vrassa cita y'n Ostrali. Yma a-dro dhe 4,300,000 a dus ow triga yn Sydney. Tehran. Tehran yw an vrassa cita ha penncita Iran. Yma a-dro dhe 8,000,000 a dus ow triga yn Tehran. Kinshasa. Kinshasa yw an vrassa cita ha penncita Repoblek Werinel Kongo. Yma a-dro dhe 7,500,000 a dus ow triga yn Kinshasa. Pennfolen/Dynnargh. Lemmyn yma a erthyglow y'n Wikipedia Kernewek. Mar kodhes konvedhes Kernewek ty a yll ri gweres dhyn! Gwra skrifa erthygel a-dro dhe neppyth a les dhis, po gwelhe, po ewnhe an pyth usi omma seulabrys. Rag hwilas erthygel arbennek, mir orth an kevrennow a-woles po usya an gelligen 'hwila' a-gledh. Porth an gemeneth An tavern Towl 1,000 erthyglow Pennfolen/Kevrennow. Porth an gemeneth Towl 1,000 erthyglow Pennfolen/Bewskrif dre jons/1. Emily Hobhouse (1860-1926) o aktivydh Predennik a-barth sewena ha kres. Hi yw gwella kevys rag diskwedhes an studh a dus gwrys prisner yn Bresel Afrika Dheghow. Genys yn Lyskerrys, hy thas o pronter yn Eglos Pow Sows. Wosa mernans hy thas yn 1895, Hobhouse eth dhe Minnesota, Statys Unys rag pregotha dhe'n dus bal kernewek ena. Hi a dhehwelis dhe Vreten Veur yn 1900, mes a wrug vyaj dhe Afrika Dhyhow y'n bledhen na, 1901, ha 1903; yth esa hi dyskadores yn Afrika Dheghow 1905-1908. Hi o fest erbyn Kynsa Bresel an Bys. Yn 1920, hy herens yn Afrika Deghow a dhannvenis dhedhi arhans y prenno hi chi yn Kernow. Ytho, Hobhouse a brenas chi yn Porthia. Y ferwis hi yn 1926 yn Loundres. Pennfolen/Erthygel dre jons/1. Erthygel diskwedhys: Timor Est Timor Est yw gwlas yn Asi Soth-Est. Trevesigeth portyngalek o Timor Est a-dhia 1702. Indonesi a wrug fetha an wlas naw dydh wosa y dhiskleryans anserhogeth yn 1975. Yntra 100,000 ha 200,000 a dus a wrug kelli aga bewnans der bad-oberow yn termyn gallos indonesek yn Timor Est. Indonesi a wrug gasa Timor Est wosa votyans an pobel yn 1999; soudoryon ostralyek an Kenedhlow Unys a wrug surhe kres. Yn 2002, kenedhlow an bys a wrug aswon anserhogeth Timor Est. An kensa penn-menyster, Marí Alkatiri, a asas y soodh yn 2006 wosa termyn a droplansow garow. Pobel Timor Est a wra sewya an fay katholik. Ynsi a wra kewsel leun a davosow malayek-polynesek poken papouek, mes Tetounek yw devnydhys avel yeth kemmyn a rann vras a'n pobel. An gottha tus a yll kewsel Portyngalek. An dhiw ma yw tavosow savonel an stat. Yonkers a yll kewsel Indonesek ha nepprys Sowsnek. Pennfolen/Kernow. Erthyglow: Kernow - Kernewek - Kernowyon - Dasserhyans Kernewek - Istori Kernow - Doronieth Kernewek - Trevow yn Kernow - Adhyskans yn Kernow - Gwlasegeth Kernow - Henhwedhlow Kernewek - Lyenn Kernewek - Rol a dus a Gernow - Gorsedh Kernow - Kryjyans yn Kernow - Tornyaseth yn Kernow - Ilow Gernewek - Pasti Klasyansow:  -  -  -  -  -  -  -  - Pennfolen/Imaj diskwedhys dre jons. 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 Jakarta. Jakarta yw an vrassa cita ha penncita Indonesi. Yma a-dro dhe 8,800,000 a dus ow triga yn Jakarta. Himalayas. An Himalayas yw menydhyow yn Asi, yntra Pakistan, Eynda, Bhoutan, Nepal ha Tibet yn China. Menydh Everest (8,848 meter) yw an ughella menydh y'n bys. Menydh Everest. Menydh Everest yw menydh yn Asi, yntra Nepal ha Tibet yn China. Esel an menydhyow Himalayas yw ev, ha'n ughella menydh y'n bys yw ev (8,848 meter). Istori Kernow. An Dalleth a Gernow . An istori a Gernow yw leun a henhwedhlow ha kedhlow yn kever an tir a Gernow. An hanow Kernow yw pur koth. Ev a veu usyes y'n "Ravenna Cosmography" rag le a henwys "Durocornowi" po Din a'n Gernowyon. An lyver ma o gwrys y'n nawves kansvlydhen mes an kedhlow yn kever kernow yw diworth an hweghves kansvlydhen. An hweghves kansvlydhen yw an oes syns. Morvran. Morvran yw rann a'n kordh edhen; Phalacrocoracidae, owth yssynsi dres 40 eghenn ruw a morvranow ha spilgarnow. Hanow. Nyns eus diblans ynter morvranow ha spilgarnow. An hanow yw "morvan" po "spilgarn" Tavistock. Tavistock yw tre varghas yn Dewnens. Yn chi marghas vras yma 'marghas kowell'. Y hyllir prena meur a draow dhe-les ena. Yn kres an dre yma magor managhti a-rag an eglos. Syrr Francis Drake yw mab geryes da a Tavistock. Ev a veu genys yn 1540 orth Bargen-tir Crowndale. Stenoryon a driga yn Tavistock hag yma lies jynnji koth ogas dhe'n dre. Delow an Frankedh. Delow an Frankedh ("Liberty Enlightening the World" po "Lady Liberty") yw delow yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yma'n delow war Liberty Island, yn Porth Evrek Nowyth. Pobel Pow Frynk a ros an delow dhe'n Statys Unys yn 1886. Kastell Lannstefan. Kastell Lannstefan yw kastell koth ow kwarthevya an dre Lannstefan. Yma ev war y vre vyghan y honan. Kastell kerweyth Normanek yw, drehevys gans Robert, Yurl a Mortain, hanter-broder William an Trygher yn 11ves kansblydhen. Ev a veu pennplas an Yurlys neb a wovernyas Kernow dres an kansblydynyow. Yn 1548, eth kernow warn ugens a veu gorrys y'n kastell wosa ladha William Body yn Hellys. Ev a dorra traow y'n krervaow rag surhe lelder an poblans. Meur a'n gernowyon a veu kregys. Prisonys veu Fondyer an Grenoryon, George Fox, yn Kastell Lannstefan yn 1656. Gonisogeth. Ogas dhe'n kastell, da yw gans tus kuntell rag Goel Sen Pyran. I a dhre aga baneryow Sen Pyran a-rag an kastell. Ena, y kerdhons bys yn kres an dre kyns kerdhes dhe'n diwotti rag pastiow ha korev. Kilimanjaro. Kilimanjaro (Swahilek: "Kilima Njaro") yw menydh yn Tanzania. An ughella menydh yn Afrika yw ev (5,891 meter). Washington Monument. An Washington Monument yw tour yn Washington, Ranndir Golombi, Statys Unys. Dowr Shenandoah. Dowr Shenandoah yw avon yn Virjynni West ha Virjynni, Statys Unys Amerika est, hag enter yn Dowr Potomac orth Harpers Ferry. Konteth Fairfax, Virjynni. Konteth Fairfax (yn Sowsnek, "Fairfax County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Fairfax Konteth Loudoun, Virjynni. Konteth Loudoun (yn Sowsnek, "Loudoun County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Arlington, Virjynni. Konteth Arlington (yn Sowsnek, "Arlington County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Arlington Konteth Prince William, Virjynni. Konteth Prince William (yn Sowsnek, "Prince William County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Prince William Konteth Clarke, Virjynni. Konteth Clarke (yn Sowsnek, "Clarke County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Clarke Konteth Frederick, Virjynni. Konteth Frederick (yn Sowsnek, "Frederick County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Stafford, Virjynni. Konteth Stafford (yn Sowsnek, "Stafford County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Cairo. Cairo (Arabek: لقـــاهــرة al-Qāhira) yw an brassa sita ha pennsita Ejyp. Yma a-dro dhe 7,947,121 a dus ow triga yn Cairo. Cape Town. Cape Town (Afrikaans: Kaapstad; Xhosa: iKapa) yw pennsita Afrika Dhyhow. Yma a-dro dhe 3,497,097 a dus ow triga yn Cape Town. Pretoria. Pretoria (Ndebele: iPitori) yw pennsita Afrika Dhyhow. Yma a-dro dhe 3,497,097 a dus ow triga yn Pretoria. Amerika Dheghow. Deghow Amerika yw brastir. Yma hy henep a 17,840,000 km2 ow synsi 12% a enep tir oll an Nor, ha gans 371,000,000 a drigoryon dhenel yn 12 pow anserghek. Porto Novo. Porto Novo yw pencyta Benin. Ouagadougou. Ouagadougou yw pencyta Burkina Faso. Konteth Accomack, Virjynni. Konteth Accomack (yn Sowsnek, "Accomack County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Accomack Konteth Albemarle, Virjynni. Konteth Albemarle (yn Sowsnek, "Albemarle County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Albemarle Konteth Alleghany, Virjynni. Konteth Alleghany (yn Sowsnek, "Alleghany County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Amelia, Virjynni. Konteth Amelia (yn Sowsnek, "Amelia County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Amelia Konteth Amherst, Virjynni. Konteth Amherst (yn Sowsnek, "Amherst County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Amherst Konteth Appomattox, Virjynni. Konteth Appomattox (yn Sowsnek, "Appomattox County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Appomattox Amerika Gledh. Amerika Gledh yw brastir. Yma hy henep a 24,709,000 km2 ow synsi 14.9% a enep tir oll an Nor, ha gans 528,720,588 a drigoryon dhenel yn 23 pow anserghek. Amerika Gres. Amerika Gres yw rannvro yn Amerika. RHS Garden Harlow Carr. Harlow Carr yw lowarth Sowskek yn Bro Evrog. Konteth Augusta, Virjynni. Konteth Augusta (yn Sowsnek, "Augusta County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Augusta Konteth Bath, Virjynni. Konteth Bath (yn Sowsnek, "Bath County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Stratosphere Las Vegas. Stratosphere Las Vegas yw tour yn Las Vegas, Nevada, Statys Unys. Moskva. Moskva ("Москва́ Moskva" yn Russek) yw sita vras yn Russi. Y'n termyn ma, pennsita Russi yw hi, gans poblans a 10,382,754 a drigoryon. Sen Pederburg. Sen Pederburg ("Санкт-Петербург Sankt-Peterbúrg" yn Russek) yw sita vras yn Russi. N'Djamena. N'Djamena (Arabek: نجامينا Nijāmīnā) yw pencyta Chad. Yamoussoukro. Yamoussoukro yw pencyta Côte d'Ivoire. Asmara. Asmara (Ge'ez: Asmera; Arabek: أسمرا ‎Asmara) yw pencyta Eritrea. Konteth Bedford, Virjynni. Konteth Bedford (yn Sowsnek, "Bedford County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Bedford Amerika Latin. Amerika Latin yw rannvro yn Amerika. Enesik Johnston. Enesik Johnston (yn Sowsnek, "Johnston Atoll") yw enesik y'n Keynvor Hebask. War-lergh an Statys Unys, an ynys yw onan a 'diredhow ynysek byghan tramor an SU' "(US minor outlying islands)". Johnston Enesik Midway. Enesik Midway (yn Sowsnek, "Midway Atoll") yw enesik y'n Keynvor Hebask. War-lergh an Statys Unys, an ynys yw onan a 'diredhow ynysek byghan tramor an SU' "(US minor outlying islands)". Midway Enesik Palmyra. Enesik Palmyra (yn Sowsnek, "Palmyra Atoll") yw enesik y'n Keynvor Hebask. War-lergh an Statys Unys, an ynys yw onan a 'diredhow ynysek byghan tramor an SU' "(US minor outlying islands)". Midway Konteth Bland, Virjynni. Konteth Bland (yn Sowsnek, "Bland County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Bland Konteth Botetourt, Virjynni. Konteth Botetourt (yn Sowsnek, "Botetourt County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Botetourt Konteth Brunswick, Virjynni. Konteth Brunswick (yn Sowsnek, "Brunswick County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Brunswick Konteth Buchanan, Virjynni. Konteth Buchanan (yn Sowsnek, "Buchanan County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Buchanan Konteth Buckingham, Virjynni. Konteth Buckingham (yn Sowsnek, "Buckingham County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Buckingham Konteth Campbell, Virjynni. Konteth Campbell (yn Sowsnek, "Campbell County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Campbell Konteth Caroline, Virjynni. Konteth Caroline (yn Sowsnek, "Caroline County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Caroline Konteth Carroll, Virjynni. Konteth Carroll (yn Sowsnek, "Carroll County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Carroll Konteth Charles City, Virjynni. Konteth Charles City (yn Sowsnek, "Charles City County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Charles City Konteth Charlotte, Virjynni. Konteth Charlotte (yn Sowsnek, "Charlotte County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Charlotte Konteth Chesterfield, Virjynni. Konteth Chesterfield (yn Sowsnek, "Chesterfield County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Chesterfield Konteth Craig, Virjynni. Konteth Craig (yn Sowsnek, "Craig County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Culpeper, Virjynni. Konteth Culpeper (yn Sowsnek, "Culpeper County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Cumberland, Virjynni. Konteth Cumberland (yn Sowsnek, "Cumberland County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Henrico, Virjynni. Konteth Henrico (yn Sowsnek, "Henrico County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Henrico Konteth Montgomery, Virjynni. Konteth Montgomery (yn Sowsnek, "Montgomery County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Dickenson, Virjynni. Konteth Dickenson (yn Sowsnek, "Dickenson County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Dinwiddie, Virjynni. Konteth Dinwiddie (yn Sowsnek, "Dinwiddie County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Essex, Virjynni. Konteth Essex (yn Sowsnek, "Essex County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Konteth Fauquier, Virjynni. Konteth Fauquier (yn Sowsnek, "Fauquier County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Fauquier Konteth Floyd, Virjynni. Konteth Floyd (yn Sowsnek, "Floyd County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Floyd Konteth Fluvanna, Virjynni. Konteth Fluvanna (yn Sowsnek, "Fluvanna County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Fluvanna Konteth Franklin, Virjynni. Konteth Franklin (yn Sowsnek, "Franklin County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Franklin Malabo. Malabo yw pencyta Gyni Ekwadoriel. Sita Jibouti. Sita Jibouti yw pencyta Jibouti. Konteth Giles, Virjynni. Konteth Giles (yn Sowsnek, "Giles County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Ford's Theatre. Ford's Theatre yw gwariva yn Washington, Ranndir Golombi, Statys Unys. Nans Shenandoah. Nans Shenandoah yw nans ha rannvro yn Virjynni ha Virjynni West. Enys Baker. Enys Baker (yn Sowsnek, "Baker Island") yw enys y'n Keynvor Hebask. War-lergh an Statys Unys, an ynys yw onan a 'diredhow ynysek byghan tramor an SU' (US minor outlying islands). Baker Konteth Gloucester, Virjynni. Konteth Gloucester (yn Sowsnek, "Gloucester County") yw konteth yn Virjynni, Statys Unys Amerika. Istanbul. Palys Topkapi, Hagia Sophia ha Mosk Glas Istanbul (Turkek: "İstanbul") yw an vrassa cita yn Turki. Yma an cita y'n Europa "hag" Asi. Yma a-dro dhe 12,500,000 a dus ow triga yn Istanbul. Damask. Damask (Arabek: دمشق) yw an vrassa sita ha pennsita Syri. Yma a-dro dhe 4,000,000 a dus ow triga yn Damask. Delhi. Delhi (Hindik: दहली, Urdu: دہلی dehlī) yw an vrassa sita yn Eynda. Jerusalem. Jerusalem yw an vrassa cita ha penncita Ysrael. Yma a-dro dhe 747,600 a dus ow triga yn Jerusalem. Repoblek Werin China. Repoblek an Werin China (Chinek: 中华人民共和国 "Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó") yw gwlas yn Asi Est. Beijing yw an benncita, ha'n vrassa cita yw Shanghai. Yma a-dro dhe 1,300,000,000 a dus ow triga yn Repoblek an Werin China. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Cita Ebron Nowyth. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Cita Ebron Nowyth a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Cita Ebron Nowyth, Ebron Nowyth der uhelder. Drehevyans an uhella yn Cita Ebron Nowyth yw Drehevyans Stat Emproreth a 102 leur, hag a omsav 1250 ts (381 m) ha 1472 ts (449 m) der uhelder y bynykal, yn Kres an Dre Manhattan hag a veu kowlwrys yn 1931. Drehevyansow an uhella der uhelder an pynakyl. An rol ma a radheg touryow ebren yn Cita Evrek Nowyth selys war uhelder a’ga fynakyl, hag a syns y’ga mysk gwernow radyo hag ayrlorhow. Awos y vos possybyl prederi a dremynnow pennsernethek ha peulyow avel sojetus, yth yw gwell gans nebes diwysogyon tourow ebren an vaner ma a vusurans. Musurans uhelder pennsernethek savonek, hag a eske ayrlorhow yn uhelder drehevyans, yw synsys rag ententys komparek. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Newark. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Newark a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Newark, Jersi Nowyth der uhelder. Drehevyans an uhella yn Newark yw National Newark Building a 34 leur, hag a omsav 465 ts (142 m) hag a veu kowlwrys yn 1931. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Memphis. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Memphis a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Memphis, Tennessi der uhelder. Drehevyans an uhella yn Memphis yw 100 North Main a 37 leur, hag a omsav 430 ts (131 m) hag a veu kowlwrys yn 1965. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Cincinnati. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Cincinnati a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Cincinnati, Ohio der uhelder. Drehevyans an uhella yn Cincinnati yw Carew Tower a 49 leur, hag a omsav 574 ts (175 m) hag a veu kowlwrys yn 1931. Cantonek. Cantonek (Chinek: 粵語 po 廣東話) ew yeth Sino-Tibetek cowsys gans nebes 71 milvil a dus en China (Hong Kong, Macau ha Guangdong). Fonologieth. 250px Rol a dhrehevyansow an uhella yn Amarillo. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Amarillo a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Amarillo, Teksas der uhelder. Drehevyans an uhella yn Amarillo yw Chase Tower a 31 leur, hag a omsav 374 ts (114 m) hag a veu kowlwrys yn 1971. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Anchorage. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Anchorage a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Anchorage, Alaska der uhelder. Drehevyans an uhella yn Anchorage yw Conoco-Phillips Building a 22 leur, hag a omsav 296 ts (90 m) hag a veu kowlwrys yn 1983. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Birmingham, Alabama. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Birmingham a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Birmingham, Alabama der uhelder. Drehevyans an uhella yn Birmingham yw Wachovia Tower a 34 leur, hag a omsav 454 ts (138 m) hag a veu kowlwrys yn 1986. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Lubbock. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Lubbock a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Lubbock, Teksas der uhelder. Drehevyans an uhella yn Lubbock yw Metro Tower a 20 leur, hag a omsav 274 ts (20 m) hag a veu kowlwrys yn 1955. Mekka. Masjid al-Haram, kres an Mekka Mekka (Arabek: ‎مكة‎ "Makka") yw cita yn Arabi Saoudek. Yma a-dro dhe 1,700,000 a dus ow triga yn Mekka. Dhaka. Dhaka (Bengalek: ঢাকা‎ [ɖʱaka]) yw an brassa cita ha penncita Bangladesh. Yma a-dro dhe 12,000,000 a dus ow triga yn Dhaka. Shahid Sriti Stombho - Sohrawardy Uddan. Kolkata. Kolkata (Bengalek: কলকাতা‎ ['kolkat̪a]) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 15,000,000 a dus ow triga yn Kolkata. Bengalek. Bengalek yw yeth Eyndo-Iranek kewsys yn Bangladesh hag Eynda gans a-dro dhe 230 milvil a dus. Marilyn Monroe. Marilyn Monroe y'n fylm "The Asphalt Jungle" (1950) Marilyn Monroe (genys 1 Metheven 1926, marow 5 Est 1962) o gwarier amerikan geryes da. Neil Armstrong. Neil Armstrong (genys 5 Est 1930 - marow 25 Est 2012) yw stervarner Amerikanek omdennys. Ev o an kensa den war an Loor. Marco Polo. Marco Polo (genys 1254, marow 8 Genver 1324) o ergerdher ha marchont Italek. Rann a'n kynsa tus dhyworth Europa dhe wodriga Asi Est o ev. Rol a dhrehevyansow an uhella yn Chicago. An rol ma a dhrehevyansow an uhella yn Chicago a wradheg tourow ebren y’n cita S.U. a Chicago, Illinois der uhelder. Drehevyans an uhella yn Chicago yw Sears Tower a 108 leur, hag a omsav 1,450.58 ts (442 m) ha 1,730 ts (527 m) der uhelder y bynykal, yn Chicago Loop hag a veu kowlwrys yn 1973. Drehevyansow an uhella der uhelder an pynakyl. An rol ma a radheg touryow ebren yn Chicago selys war uhelder a’ga fynakyl, hag a syns y’ga mysk gwernow radyo hag ayrlorhow. Awos y vos possybyl prederi a dremynnow pennsernethek ha peulyow avel sojetus, yth yw gwell gans nebes diwysogyon tourow ebren an vaner ma a vusurans. Musurans uhelder pennsernethek savonek, hag a eske ayrlorhow yn uhelder drehevyans, yw synsys rag ententys komparek. Bratislava. Bratislava (hanow koth Pressburg) yw penncita Slovaki. Kernowyon. Bagas ethnek ha honanses kenedhlek dhyworth Kernow yw an Gernowyon. Cumbric. Kumbryk (kelesonek) yw hanow an yeth keltek a Kelesonow hag Alban deghow. Gernow Kumbryk (reconstructes) - Kernewek/Cwmbraíc - Carnowec Keffrysyans Rydh Europa. Keffrysyans Rydh Europa yw parti politek Senedh Europa. Partis kenedhlek gwlasow Europa yw eselyow, gans parti Kernow, Mebyon Kernow. Kemper. Penn-sita Kernow Vyghan yw Kemper. Pasti. Descryfans. Pastis yw boes hengofek dybrys yn Kernow. Hedhyw yn Kernewek yma'n geryow "pasti", "hogen" ha'n ger hen "whyogen". Y re bue dybrys a-dhia an 18ves cansblóth hep dhowt, ha del hevel rak cansow a vledhynnyow kens. Yma lyes eghen a basti. Pastis hengofek a's teves fugen, kyk bowyn po on, patata, ervynen, onyonen ha puber. Nebes a's teves aval y'n corn rak gorfen prýs. Kyn na wruk pastis dos dyworth Kernow yn tallethfosek, y yw aswonys gans Kernow hedhyu. Yn gwyr, yma consayt der an Kesunyans Europek dhe wruthyl unwyth pastis kernewek dyworth kernow re wyr. Del vue gwres gans Champagne ha Mordhoshogh Parma. Hegoleth. Nevra ny dal corn "cresten" pasti bos dybrys, ha corn yw tewlys rag spyrysow tus bal, "Knockers", po tus mor marow. Hayl Maria. Hayl Maria yw pysadow sans a hengof gans eglosyow Crystyon. Treylyans II gans Andrew Climo-Thompson: yn Kernowek Unys Amendys. Keynvor. Keynvor yw lown bras hyli yntra brastiryow ha moryow. Keynvor Hebask yw an brassa keynvor y'n bys. Nil. An Nil (Arabek: النيل "an-nīl") yw avon yn Afrika. An hirra avon y'n bys yw hi (6,650 km). Avon Amazon. Avon Amazon (Spaynek ha Portyngalek: "Rio Amazonas") yw avon yn Amerika Dheghow. An nessa hirra avon y'n norvys yw hi hag yma an brassa dalghedh a dhowr dhedhi. Res dowr an Amazon yw a-dro dhe ugens kansrann res dowr y'n norvys. Lester an Amazon yw ynter 1.6 ha 10 kilometer (0.99 ha 6.2 mi) yn poynt isella y'n vlydhen, mes moy ages 48 km (30 mi) dre prys glyb. Nyns eus pons dres an Amazon. Nyns yw hemma awos lester an avon - y fia posybel drehevel pons dres avon rag brassa rann hy hys, mes yma boghes tre po fordh saw gwylgoes. An Dek Aradow. An Dek Aradow yw rol a rewlys yn Cristoneth ha Yedhoweth. Herwydh an Bibel, Duw a ros dhe Moyses an aradow. Tamilek. Tamilek (தமிழ் "tamiḻ") yw yeth Dravidek kewsys gans nebes 66 milvil a dus yn Eynda, Sri Lanka ha Singapour. Hynwyn teylu kernewek. Dalleth ystorek. Hynwyn teylu kernewek a dhallethas y'n Oesow Kres. Pobel sempel ny wruk cafos hynwyn teylu mes, del aven, bryntynsys a'n jeva hynwyn teyu avar yn ystory. Ef ny vue bys an Oesow Kres dewetha a vue porres dhe gafos hanow teylu. Hynwyn teylu o a fundyas dres Kernow dre an deweth an 15ves kansblydhen yn lyklod oll. Christ's Hospital. Christ's Hospital yw skol ogas dhe Horsham yn Sussex, Pow Sows. Edward VI a Bow Sows o fondyer an skol. Lannvorek. Lannvorek (yn sowsnek, "Mevagissey") yw tre vyghan orth konna-tir an Kernow, Breten Veur. Chasewater. Chasewater yw gwig yn Kernow, yntra Truru ha Rysrudh. Strasbourg. Strasbourg (yn Frenkek) po Straßburg (yn Almaynek) yw cita yn Pow Frynk. Montroulez. Montroulez yw tre yn Breten Vyhan, ynter Treger ha Leon. Gevellys yw gans Truru (Kernow) Furv Skrifys Savonek. An Furv Skrifys Savonek (po "FSS") yw skrifa-compostor a'n taves kernowek. Saunders Lewis. Saunders Lewis (John Saunders Lewis) (Hedra 15, 1893 - Gwynngala 1, 1985) o bardh, skrifer gwariow, istorior ha breusyas lyenn Kembra. Fondyer Plaid Cymru o ev ynwedh. Men an Toll. Men an Toll (po Mên-an-Tol) yw furvyans byhan a dri menhir ogas dhe fordh-veur Madron-Morvah, Kernow (OS: SW426349). Unyans Afrika. Unyans Afrika yw keffrysyans gwlasek yn Afrika. Vincent van Gogh. Vincent Willem van Gogh (30 mis-Meurth 1853 - 29 mis-Gortheren 1890) o lymner Iseldiryek an movyans "Post impressionism". Lymner aswonnys yn ta yw ev hedhyw, ha lemmyn geryes da yw y lymnansow, yth esons i yn mysk an kerra y'n norvys. Yn y vewnans yth o ev dyskador ha marchont art, ny dhallathas ev y resegva art bys an oes 27 bloodh. Byttegyns, yn termyn an diwettha deg bloodh y vewnans ev re wrys moy ha 2,000 oberow art. Y ferwis ev yn y weli yn Auvers-sur-Oise, Pow Frynk. 37 bloodh o ev. Leonardo da Vinci. Vincent di Ser Piero da Vinci (15 mis Ebryl, 1452 – 2 mis Me, 1519) o godhonydh, kalkor, jynnweythor, dismygyor, lymner, gravyer, pennser, losonydh, korfonydh, ilewydh ha skrifer Italek. Yth o ev deskrifys menowgh avel patron den Renaissance. Ev a veu genys y'n tre Vinci, Florens. Mab noter Piero da Vinci ha trevesiges Caterina o ev, hag ev a veu adhyskys gans lymner Verrocchio. Wostalleth ev a oberas rag Ludovico il Moro yn Milano, mes diwettha ev a oberas yn Rom, Bologna ha Venezia ynwedh. Aswonnys yn kynsa yw ev avel lymner. Yma dhodho lymnansow geryes pur dha, rag ensompel an Mona Lisa, an Diwettha Soper, an Den Vitruve, ha'n Gwrians Adam. Hedhyw yma martesen 15 a'y oberow art yn bosva. Yth o ev an konsevyor askell-dro, tank, galloes howlyek, rekner ha traow erell. Y ferwis ev war 2 mis Me 1519 yn Amboise, Pow Frynk. Brechiek. Yma Brechiek (po "St Martin's" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Aganas. Yma Aganas (po "St Agnes" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Bryher. Yma Bryher yn Ynysek Syllan. Keow. Yma Keow (po "Gugh" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Gwithial. Yma Gwithial (po "Gweal" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Annet. Annet yw ynys yn Ynysek Syllan a-dro dhe 1 km dhe'n west a Aganas. Yma enep a 22 hektar dhodho. Ynys Elidius. Yma Ynys Elidius (FSS: Enys Elidius; Latin: "Telius"; po "St Helen's" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Teän. Yma Teän yn Ynysek Syllan. Guen Hily. Yma Guen Hily (po "Great Ganilly" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Men an Eskob. Yma Men an Eskob (po "Bishop Rock" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. An Creeban. Yma An Creeban (po "Crim Rocks" yn Sowsnek) yn Ynysek Syllan. Ynys Samson. Yma Ynys Samson (FSS: Enys Samson) yn Ynysek Syllan. Dyves. Dyves (Kembreg: "Dyfed") yw kyfythyes keverang Kembry. Dyworth 1974 bys 1996, ef a vue keverang, gans keverang konsel, hag a vue dyberthys yn whegh pastellow bro Ef a vue shapyes kensa yn 1974 yn dan an governans a'n le gwyth 1972 del merger an keverangow menystransek Konteth Penfro ha (an mogha) Konteth Ceredigion. Empire State Building. An Empire State Building ("Drehevyans Stat Emproreth") yw drehevyans yn Evrek Nowyth, Statys Unys. An uhella drehevyans y'n cita yw ev (381 meter). Keskowethyans an Taves Kernewek. Keskowethyans an Taves Kernewek ew kowethyans rag avoncya an dasserhyans Kernowek, yn arbennek an Furv Skrifys Savonek. Huang Xianfan. Huang Xianfan (Chinek:黄現璠/黄现璠; 13ves a vis Du 1899 – 18ns a vis Genver 1982) o skoler istori Chinek y'n 20ves kansblydhen, skrifer yn yeth Chinek a Istori Zhuang(General History of the Zhuang). Hengov. Genys veu yn vlydhen 1899 yn Guangxi, China, mes yn Fusui y trigys ev mar flogh. Ev a studhyas gans Skol Nanning (1922-1926; Nanning yw cita ha pennsita Guangxi yn China)yn Guangxi, Beijing Normal University(1926-1935) ha Tokyo emperoureth University(1935-1937) yn Nihon. Dyskador a istori Chinek eth ev ha bos. Ev a wrug dyllansow a nebes tekstow istori Chinek, y'ga mysk Istori yeth Chinek(1932-1934) ha Istori Zhuang(1957,1988). Mor Kres. An Mor Kres yw mor ynter Europa, Asi hag Afrika. Enep an mor yw a-dro dhe 2,500,000 km². Kres Hurlian. Hurlian yw sport Kernewek. "Hyrlîan yw gen gwaré nyi" yn-medhav Edward Lhuyd. Dan Rogerson. Daniel John Rogerson yw Esel an Senedh rag Kernow Gledh. Esel a'n Parti Livrel-Werinel yw ev. Ev a veu genys yn 23ens a vis Gortheren 1975 ha trigys yw yn Lannstefan. Ev yw yowynkka Esel an Senedh yn Chi an Gemmynyon, Westminster. Qin Shi Huang. rightQin Shi Huang (259 KP - 210 KP) o kensa emperour Chyna. He ha Li Si a wrüg stues amendyansow muer yn economy hag yn polytek, hag y a omgemeras keweythow cawrüs, rag sampel an kensa versyon a'n "Gwal Muer". Venis. Kerwenes (Latineg "Venetae", Gweneseg "Venexia" po "Venessia", Italeg "Venezia") yw sita war ynysow yn morlogh aberow Brenta ha Piave. Herwydh an hengov, y feu selys Kerwenes y'n 6es kansblydhen gans foesygyon a'n tir bras. Y teuth Kerwenes dhe vones potestas a vri yn kenwerth ha marnorieth, ha'y gorholyon ow trehedhes porthow Kernow. Y'n 16ves kansblydhen, y teriva lyskannasow Kerwenes studh Kernow, herwydh yeth ha kryjyans, yn-ewn lowr. Musée d'Orsay. An Musée d'Orsay yw gwithti yn Paris, Pow Frynk. Ygerys veu yn 1986. Ev a wra gorheri 57,400 m². Godrigys veu gans 3,200,000 a dus yn 2007. Mor Du. An Mor Du yw mor ynter Europa hag Asi. Yma whegh bro a-dro dhe'n Mor Du: Bulgari, Pow Grouzi, Roumani, Russi, Turki ha Ukrayn. Du Amharek. Amharek yw yeth sodhogel Ethiopi. Esel a'n yethow Semitek y'n teylu Afro-Asiatek yw ev. Parti Kenedhlek Alban. Parti Kenedhlek Alban ("Pàrtaidh Nàiseanta na h-Alba") yw parti gwlasek a genedhlogyon albanek. Yma dhedha 49 esel a Senedh Alban, 6 esel a Senedh Ruwvaneth Unys, ha 2 esel a Senedh Europa. Lewydh an parti yw Alex Salmond. An parti a skoodh anserhogeth Alban a-ji dhe'n Unyans Europa ha sosialiseth werinel. Papynjay-tredan. Papynjay-tredan po jynn-gorthebi yw devis rag sonskrifa negysyow pellgows pan na vydh an perghennek a-ji. Kroatek. Kroatek yw yeth Slavek kewsys yn Kroati, Bosni–Hercegovina ha gwlasow kentrevek. Ev yw pur haval dhe Serbek ha Bosnek. Houston, Teksas. Houston yw an brassa sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 2 242 193. An sita a veu fondys yn 1837 gans an vreder Augustus Chapman Allen ha John Kirby Allen. Chicago, Illinois. Chicago yw an vrassa sita yn Illinois, Statys Unys. An sita a veu fondys yn 1770s. Robin Llwyd ab Owain. Bardh Kembrek yw Robin Llwyd ab Owain (genys 1958). Est Kres. An Est Kres (yn Arabek الشرق الأوسط, yn Ebrow המזרח התיכון) yw bagas a wlasow yn Asi hag Afrika, yntra'n Keynvor Eyndek ha'n Mor Kres. Lordi. Lordi yw band rokk a Bow Finn. Eseli Lordi yw Mr. Lordi, Amen, Hella, Mana hag OX. Liverpool. Lyverpoul yw sita yn Merseyside, Pow Sows. Yn 2007, poblans an sita o 434,900. Blejen ergh. Blejen ergh ("Galanthus nivalis") yw blejen. Bro Leon. Onan a naw pow istorek Breten Vyghan yw Leon. Kastell-Paol yw hy fennsita istorek, ha Paol Aorelian yw hy thasogyon. Yma yn Leon ynwedh porth Rosko. Kastell-Paol. Pennsita Leon yw Kastell-Paol. Gevellys yw gans Penarth (Kembra). Sen Paol Aorelian yw hy thasek. Rosko. Tre a Vreten Vyghan, yn Leon, yw Rosko. A Rosko y has gorholyon war-tu Aberplymm, yn Pow Sows, ryb Kernow. Confucius. Confucius (Chinek: 孔子; pinyin: Kǒng zǐ) (551 BC – 479 BC) o prederyor Chinek ha filosofer kowethasek, neb a dhyskasow ha filosofi re janjys yn town tybyansow ha bewnans Chinek, Koreek, Japanek ha Vietnamek. Strollad Breizh. Strollad Breizh (Frynkek: "Parti breton") yw parti politek gwlasek a genedhlogyon vretonek. Herman Van Rompuy. Herman Van Rompuy yn 2008 Herman Van Rompuy (genys 31 mis Hedra 1947) yw kensa lewydh Konsel Europek a-dhia 1 mis Kevardhu 2009. Ev o penn-menyster Pow Belg ynter 30 mis Kevardhu 2008 ha 25 mis Du 2009. Mirante do Vale. An Mirante do Vale (Miranti du Vali) yw drehevyans yn São Paulo, Brasil. An uhella drehevyans y'n cita yw ev (170 meter). Burj Khalifa. Burj Khalifa (Arabek: برج خليفة) yw drehevyans yn Dubai, Pennternasedh Unys Arabek. An uhella drehevyans y'n norvys yw ev (828 meter). Dubai. Dubai (Arabek: دبيّ "Dubayy") yw onan a'n seyth pennternas yn Pennternasedh Unys Arabek. Yma a-dro dhe 2,262,000 a dus ow triga yn Dubai, hag yma an uhella drehevyans y'n norvys, an Burj Khalifa, ena. Oceania. Oceania yw brastir. Yma Ostrali, Mordir Nowyth ha meur a enesow hebask ena. Konteth Maricopa, Arisona. Konteth Maricopa (yn Sowsnek, "Maricopa County") yw konteth yn Arisona, Statys Unys Amerika. Maricopa Phoenix. Phoenix ("leverys /ˈfiːnɪks/") yw an brassa sita ha'n bennsita yn Arisona, Statys Unys. Konteth Autauga, Alabama. Konteth Autauga yw konteth yn Stat Alabama yn Statys Unis Amerika. Poblans an Konteth yn niverans 2008 o 50,364 a dus. Konteth Baldwin, Alabama. Konteth Baldwin yw konteth yn Stat Alabama yn Statys Unis Amerika. Poblans an konteth yn niverans 2000 o 140,415 a dus. Rheinland-Pfalz. Rheinland-Pfalz yw stat yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2007 o 4,049,000 a dus. Mainz yw an bennsita. Baden-Württemberg. Baden-Württemberg yw stat y'n Soth West a Almayn. Yn 2007, poblans an stat yw 10 775 000. Stuttgart yw an bennsita. Brandenburg. Brandenburg yw stat yn Almayn. Yn 2008, poblans an stat o 2 522 493. Potsdam yw an bennsita. Mecklenburg-Vorpommern. Mecklenburg-Vorpommern yw stat yn Almayn. Yn 2009, poblans an stat o 1 569 000. Schwerin yw an bennsita. Marlene Dietrich. Marlene Dietrich war stamp almaynek Marlene Dietrich (27 mis Kevardhu 1901 – 6 mis Me 1992) o gwariores ha kanores almaynek. Charlie Chaplin. Charlie Chaplin ow kwiska y wiskas "an skajyn" Charlie Chaplin (16 mis Ebryl 1889 – 25 mis Kevardhu 1977) o gwarior ha gwrier a fylmow sowsnek geryes da. Sarah Bernhardt. Sarah Bernhardt (23 mis Hedra, 1844 yn Paris, Pow Frynk - 26 mis Meurth, 1923) o gwariores frenkek geryes da. Fylmow. Sarah Bernhardt, yn portrayans, 1890s. Niedersachsen. Niedersachsen yw stat yn Almayn. Yn 2009, poblans an stat o 7 977 000. Hanover yw an bennsita. Truro, Alban Nowydh. Truro yw tre yn Alban Nowydh, Kanada. Yn 2006, poblans an tre o 11 675. Nordrhein-Westfalen. Nordrhein-Westfalen yw stat yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2009 o 17 920 000 a dus. Saarland. Saarland yw stat yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2007 o 1 039 000 a dus. Sachsen. Sachsen yw stat yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2008 o 4 192 700 a dus. Dresden yw an bennsita. Sachsen-Anhalt. Sachsen-Anhalt yw stat yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2009 o 2 389 859 a dus. Schleswig-Holstein. Schleswig-Holstein yw stat yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2007 o 2 837 021 a dus. Thüringen. Rydhstat Turingi (Almaynek: Freistaat Thüringen) yw stat keffrysek (Almaynek: Bundesland) yn Almayn. Poblans an stat yn niverans 2008 o 2,278,136 a dus. Trigys yn Almayn kresel yw Turingi. Aswonys yw Turingi gans an les-hanow "Kolon wyrdh a Almayn" ("das grüne Herz Deutschlands") awos yma'n Gooswik Duringi (Thüringer Wald) ow korheri lower a'n stat. Hamburg. Hamburg Hamburg yw sita yn Almayn. Yn 2007, poblans an sita o 1,769,117. Bremen. Bremen Bremen yw sita yn Almayn. Yn 2006, poblans an sita o 548,477. Mainz. Pennsita o Rheinland-Pfalz yn Almayn yw Mainz (Frenkek: "Mayence", Latin: "Moguntiacum"). Yn 2007, poblans an sita o 200,234. An Romanyon a fondyas an dre a-dro dhe 13 kyns OK. Gool Peran. Gool Peran en Pensans, 2006 Gool Peran yw dedh kenedhlek Kernow, sensys war'n 5ves mis Meurth pub bledhen. Henwys yw an dedh rag onen a sensow tasek Kernow, Peran, an sens rag sten. Devedhyans. Gool Peran a wrug dalleth avel onen a'n lies gool stenoryon solempnys gans tus bal Kernow. Yma golyow stenoryon erel pecar ha Gool Peran ow comprehendya Gool Picrous ha Chewidden. Nyns eus meur a dhescrifans orth hengovyon dibarow an jedh-ma. Bettegens, yma notyes gans meur a dus an consumyans bras a dhiwes ha boos dres an gool. An dedh woja Gool Peran a veu godhvedhys dre meur a dus en Sowsnek avel 'Mazey Day', termyn eus usyes lebmyn gans an gool dasserghyes Golowan en Pensans. An lavar en Sowsnek 'drunk as a perraner' ('mar vedhow avel peranyer') a veu usyes en Kernow a'n 19ves cansvledhen rag descrifa tus a wrug eva meur a alcohol. Solempnyansow arnowyth. Solempnyans arnowyth Gool Peran avel arwodh kenedhlek a Gernowyon a wrug dalleth orth diwedh an 19ves cansvledhen ha dalleth an 20ves cansvledhen, pan'th o whans dhe dhasvewansydhyon Geltek ri dhe dus Kernow dedh kenedhlek pecar ha'n dedhyow ujy solempnys en kenedhlow erel. Dhia an 1950s, an gool yw gyllys moy ha moy solempnys, ha dhia dalleth an 21ves cansvledhen, yma ogas dhe bub kenedhel Kernow ow senjy neb sort a solempnyans rag Gool Peran. Baner Peran yw gwelys ynwedh war an jedh-ma. Gool Peran yw solempnys pub bledhen ynwedh en Grass Valley, Californya, Statys Unys, rag onoura tus bal dhyworth Kernow a wrug kemeres radn en istory an le ow talleth en cres an 19ves cansvledhen. Degol sodhogel. En 2006, Dan Rogerson, esel kernowek Senedh an RU, a wrug govyn orth an governans dhe wul an 5ves a vis Meurth degol sodhogel en Kernow rag ajon solempnyansow rag Gool Peran. Moy a-dhiwedhes, yth esa pejadow rag an gool. Nebes oberoryon consel Bosvena a veu res an gool en 2006, hag y feu lies gorholeth ha pejadow rag degol sodhogel kernowek war an 5ves a vis Meurth. Dhia 2009, Consel Tre Pensans a wrug ri dh'y arfedhysogyon gool kebmyn woja keskerdh a'n Kesunyans Keltek. 1 Genver. 1a mis Genver yw an kensa dydh y'n kalander gregorek. Yma 364 dedh gesys y'n vledhen (365 yn bledhenyow lamm). Golyow. Genver 2 Genver. 2a mis Genver yw an nessa dydh y'n kalander gregorek. Yma 363 dedh gesys y'n vledhen (364 yn bledhenyow lamm). Golyow. Genver 3 Genver. 3a mis Genver yw an tressa dydh y'n kalander gregorek. Yma 362 dedh gesys y'n vledhen (363 yn bledhenyow lamm). Golyow. Genver Ottawa. Parliament Kanada yn Ottawa Ottawa yw pennsita Kanada. Yn 2006, poblans an sita o 812,129. 4 Genver. 4a mis Genver yw an peswara dydh y'n kalander gregorek. Yma 361 dedh gesys y'n vledhen (362 yn bledhenyow lamm). Golyow. Genver Konteth Harris, Teksas. Konteth Harris (yn Sowsnek, "Harris County") yw konteth yn Teksas, Statys Unys Amerika. Dallas. Dallas, Teksas Dallas yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 1,279,910. An sita a veu fondys yn 1841. Corsek. Corsek ("Corsu" po "Lingua corsa" en Corsek) ew yeth romanek cowsys en Corsica. Venetek. Venetek ("Vèneto" yn Venetek) yw yeth romanek kewsys y'n rannvro Veneto (Itali). Montreal. Montreal yw an brassa sita yn Kebek, Kanada. Yn 2006, poblans an sita o 1,620,693. An sita a veu fondys yn 4 Me 1642. Hebe Camargo. Hebe Maria Camargo (genys 8 Meurth 1929) o gwarier brasilek geryes da. Powys. Powys yw konteth vras yn Kembra gres war an amal gans Pow Sows. Fondyes veu war 1 Ebryl 1974. Yma hy hanow ow kovhe gwlaskor goth Powys. Vancouver. Vancouver yw an brassa sita yn Kolombi Bredennek, Kanada. Yn 2006, poblans an sita o 578,041. An Sita Vancouver a veu inkorporatys yn 6 Ebrel 1886. 1776. 1773 - 1774 - 1775 - 1776 - 1777 - 1778 - 1779 1776 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Lun. Kenedhel heb stat. Kenedhel heb stat yw kenedhel nag eus stat dhedhi, rann a stat liesethnek yw. Borneo. Borneo yw enys vras war an Kehesedh yn Asi Soth-est. Rennys yw yntra teyr gwlas: Bruney ha rannow a Indonesi ha Malaysi. Yma dhedhi enep a 743,330 km2 ha poblans a 18,590,000. Menydh Kinabalu yw an uhella menydh gans uhelder a 4,095 m. Dewisyans ollgemmyn Ruwvaneth Unys, 2010. Yth esa dewisyans rag Senedh an Ruwvaneth Unys war 6 Me 2010. Monzón. Monzón yw sita yn Aragon (Spayn). Yn 2010, yth esa 17,115 a drigoryon y'n dre. Monte Carlo. Monte Carlo yw desedhys yn Prynseth Monako. Yma chi gwari gerys da dhedhi. 1836. 1833 - 1834 - 1835 - 1836 - 1837 - 1838 - 1839 1836 OK yw blydhen lamm y'n dydhyans gregorek, ow talleth dy' Gwener. Las Vegas, Nevada. Las Vegas yw an brassa sita yn Nevada, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 558,383. Cita Ho Chi Minh. Cita Ho Chi Minh yw brassa cita Vietnam. An skrifennyas ollgemmyn yw Tran Thanh Hai, ha'n lewydh yw Nguyen Hong Quan. Enep an cita yw 2,095 km², hag yma dosedh a 7,135,576 a drigoryon. 2010. 2007 – 2008 – 2009 – 2010 – 2011 – 2012 - 2013 2010 (MMX) yw bledhen gemmyn ow talleth dy' Gwener. Le Corbusier. Le Corbusier (6 mis Hedra 1887 - 29 mis Est 1965) o pennser ha skrifor a veu genys yn Swistir. Y'n bledhennyow 1930, ev a dheuth ha bos burjeth a Frynk. Geryes da yw ev rag y dhybyansow war bennserneth arnowyth. David Cameron. David Cameron yw Pennmenyster an Rywvaneth Unys, a-dhiworth an Parti Gwithadorek. Ev a veu genys an 9ves a vis Hedra, 1966, orth Loundres. Ev yw Ledyer an Parti Gwithadorek a-dhia 2005, ha Pennmenyster a-dhia 11ves a vis Me 2010. Cameron, David Salvador Dalí. Salvador Dalí (11 mis Me 1904 - 23 mis Genver 1989) o lymner a Spayn a dheuth ha bos geryes da rag an imajys anusadow usys ganso yn y lymnansow. Ev a veu genys yn Figueres yn Kataloni. Ayrborth Keswlasek Tan Son Nhat. Ayrborth Keswlasek Tan Son Nhat yw ayrborth ogas dhe Cita Ho Chi Minh yn Vietnam. Ayrborth Dong Hoi. Ayrborth Dong Hoi ("Sân bay Đồng Hới") yw ayrborth ogas dhe Dong Hoi yn Vietnam. Ayrborth Ca Mau. Ayrborth Ca Mau ("Sân bay Cà Mau") yw ayrborth ogas dhe Ca Mau yn Vietnam. Ayrborth Phu Bai. Ayrborth Phú Bài ("Sân bay Phú Bài") yw ayrborth ogas dhe Huế yn Vietnam. Ayrborth Da Nang. Ayrborth Da Nang ("Sân bay quốc tế Đà Nẵng") yw ayrborth ogas dhe Da Nang yn Vietnam. Dong Hoi. Dong Hoi yw brassa cita Quang Binh, Vietnam. Enep an cita yw 154,55 km², hag yma dosedh a 103.988 a drigoryon. Ayrborth Dong Hoi is 6 km north of Dong Hoi. Cornwall, Ontario. Sita yn est Ontario, Kanada ha pennsita Kontethow Unys Stormont, Dundas ha Glengarry yw Cornwall. Yn 2006, poblans an sita o 45,965. An sita a veu fondys yn 1784 gans Sir John Johnson ha "Loyalists" o Evrek Nowydh. Ayrborth Con Dao. Ayrborth Con Dao ("Sân bay Cỏ Ống") yw ayrborth war enesow Con Dao yn Vietnam. Jori V. An Vyghtern Jori V gans Sir Luke Fildes, 1911 Jori V ("George Frederick Ernest Albert"; 3 Metheven 1865—20 Genver 1936) o Myghtern a'n Rywvaneth Unys a-dhia 1910 bys termyn hy mernans yn 1936. Ev a veu genys yn Chi Marlborough, Westminster, Loundres. Tas Jori o Albert Edward, Pryns Kembra ha'y vamm o Alexandra, Prynses Kembra. Edward VII a'n Rywvaneth Unys. Edward VII ("Albert Edward"; 9 Du 1841—6 Me 1910) o Myghtern a'n Rywvaneth Unys a-dhia 1901 bys termyn hy mernans yn 1910. Ev a veu genys yn Buckingham Palace, Westminster, Loundres. Mamm Edward o Prynses Viktorya ha'y tas o Pryns Albert an Saxe-Coburg hag Gotha. Florens. Florens (Italek: "Firenze") yw cita en Italy, en radnvro Toscana. Yma 368,362 a dus yw trigys en Florens. Donatello. Donato di Niccolò di Betto Bardi (po Donatello) (1386 – 13 mis Kevardhu 1466) o artist Italek dres an Renaissance. Trigys o ev en Florens hag ev o pur geryes da drefen ev dhe vos onen a'n gwella gravyoryon en y dhedhyow. Ev a usys sort arbednek a dechnyk henwys 'hebasca bas', a wras y obereth apperya pur wir. Mab Niccolo di Betto Bardi o ev, hag ev a veu genys en Florens. Termyn Donatello a veu cottha, ev a studhyas gen Filippo Brunelleschi, an pednser. Ynwedh ev a weresas an gravyor Lorenzo Ghiberti dhe wul delowow rag an Battistero di San Giovanni. Rann a obereth moyha geryes da Donatello yw delowow a "Mary Magdalene" ha delow myns-gwir a David. Albrecht Dürer. "Ombortrayans" (1500) gen Albrecht Dürer Albrecht Dürer (21 mis Me 1471 – 6 mis Ebrel 1528) o lymner, gravyer ha calcor almaynek. Ev a veu genys hag a wrug merwel en Nuremborg, Almayn hag yw gwella godhvedhys avel gwryer a pryntys mester coth. Yth o y bryntys lies gweyth en rew, ytho yma bagas a bryntys dihevelep a-dro dhe udn vater. An kevres an moyha geryes da yw an "Discudhyans" (1498) hag y dhiw gevres war'n Passyon warlergh an Cryst, an "Passyon Meur" (1498–1510) ha'n "Passyon Bian" (1510–1511). Pryntys Dürer a'n gwras geryes da a-dreus Europa kens ev a veu 30 bloodh, hag yma lies dus ow leverel dr'yw ev gwella lymner an Renaissance en Europa North. Nathalia Dill. Nathalia Goyannes Dill Orrico (genys 24 Meurth 1986) yw gwariores vrasilek geryes da. Ayrborth Phu Quoc. Ayrborth Phu Quoc ("Sân bay Phú Quốc") yw ayrborth war enys Phu Quoc yn Vietnam. Godhoniador. Godhoniador yw sort ober godhvos, cotheans ow sensy derivas cot a dherivadow dhort poken pub scoren skentoleth po scoren arbednek skentoleth. Peugeot 20Cup. Peugeot 20Cup yw teyrros worthtreylys unngorv, formys gans carbon-fyber, hag ow cowalhe cabyn lewyador diw-esedh ha pedn arag Peugeot 207, ha tin motordhewros. Jynn. An jynn gwres dre dowl 1.6 liter a veu drehevys gans BMW ha PSA. Yma'n jynn petrol turbo-cargys, gans peswar cylynder ha whetek clapes, ow ri 170bhp avel y bower moyha. Desyn. An desyn teyrros worthtreylys, henwys ynwedh furvyans "tadpole". Karnarvon. Tre yn Gwynedh, Kembra, Breten Veur yw Karnarvon (Kembrek: "Caernarfon"). Poblans an tre yn 2001 o 9,611 a drigoryon. Yma kastell yn Karnarvon, drehevys gans Edward I a Bow Sows y'n 13ves kansblydhen. Herwydh niveryans 2001, yth esa 86,1% a boblans Karnarvon ow kewsel Kembrek. Francisco de Goya. Francisco de Goya y Lucentes (30 mis Meurth 1746 — 30 mis Ebrel 1828) o lymner a Spayn. Ev a wre lymna lies portrayans a Deylu Ryal Spayn. Yth yw y bycturs moyha geryes da "Charlys IV a Spayn hag y Deylu" hag "An Kensa a vis Me 1808". Sigur Rós. Sigur Rós yw band rokk a Reykjavík, Island. I a gan yn Islandek ha'n yeth fug a henwys 'vonlenska' po 'Hopelandic' yn Sowsnek. Mölnlycke. Mölnlycke yw sita yn Swedherwyk. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2005. Göteborg. Göteborg Göteborg yw sita yn Swedherwyk. Yn 2010, poblans an sita o 509,847. An sita a veu fondys yn 1621. Jacksonville, Florida. Jacksonville yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 813,518. An sita a veu fondys yn 1791. Tallahassee, Florida. Tallahassee Tallahassee yw pennsita Florida, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 172,574. An sita a veu fondys yn 1824. Malmö. Malmö Malmö yw sita yn Swedherwyk. Yn 2009, poblans an sita o 290,078. An sita a veu fondys yn 1353. Vilnius. Vilnius Vilnius yw penncita Lithouani. Yma a-dro dhe 810,000 a dus ow triga in Vilnius. An sita a veu fondys yn 1387. Kaunas. Kaunas Kaunas yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 355,550. An sita a veu fondys yn 1408. Crows geltek. Crows geltek yw arwodh eus ow kesunya crows gans kelgh ow mos a-dro dhe'n crowstrogh. Y'n bys Crystyon Celtek, hy o kesunys gans crows Crystyon, ha'n desyn-ma o usyes yn fenowgh rag crowsow uhel – crows franksevel gwres a men ha menowgh taclys yn ta. Y'n Dasserghyans Keltek, an shap, taclys del yw usyes gans motyfs dhyworth art enesek, a wrug dos ha bos gerys da rag covebow, golyow, arwodhow hag usyansow erel. An crows geltek yw omlesys pella es an Enesow Bretennek, hag yw gyllys gerys da a-dro dhe'n bys. Uppsala. Uppsala Uppsala yw sita yn Swedherwyk. Yn 2009, poblans an sita o 144,839. An sita a veu fondys yn 1497. Klaipėda. Klaipėda Klaipėda yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 238,000. An sita a veu fondys yn 1254. Miami, Florida. Miami yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 446,986. An sita a veu fondys yn 1825. Tampere. Tampere Tampere yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 211,691. An sita a veu fondys yn 1775. Gwiasva. Tampere Espoo. Espoo Espoo yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 244,930. An sita a veu fondys yn 1458. Gwiasva. Espoo Turku. Turku – Åbo Turku (Swedek: "Åbo") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 176,401. An sita a veu fondys yn 1229. Gwiasva. Turku Jyväskylä. Jyväskylä Jyväskylä yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 129,777. An sita a veu fondys yn 1837. Gwiasva. Jyväskylä Oulu. Oulu Oulu (Swedek: "Uleåborg") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 139,579. An sita a veu fondys yn 1605. Gwiasva. Oulu Linköping. Linköping Linköping yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 97,428. An sita a veu fondys yn 1287. Västerås. Västerås Västerås yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 107,005. Šiauliai. Šiauliai Šiauliai yw sita yn Lithouani. Yn 2007, poblans an sita o 128,396. An sita a veu fondys yn 1589. Panevėžys. Panevėžys Panevėžys yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 113,653. An sita a veu fondys yn 1837. Alytus. Alytus Alytus yw sita yn Lithouani. Yn 2009, poblans an sita o 74,563. An sita a veu fondys yn 1581. Fort Lauderdale, Florida. Fort Lauderdale Fort Lauderdale yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 184,892. An sita a veu fondys yn 1911. Tampa, Florida. Tampa Tampa yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 345 556. An sita a veu fondys yn 1849. Frida Kahlo. Frida Kahlo ha Diego Rivera en 1932 Magdalena Carmen Frida Kahlo y Calderón (6 mis Gortheren 1907 – 13 mis Gortheren 1954) aswonnys del yw usyes avel Frida Kahlo, o lymner a Vexico. Hi o aswonnys rag hy obereth surreal ha pur bersonek. Demedhys o hi dhe Diego Rivera, lymner ynwedh meur y hanow. Genys veu hi yn Coyoacán, Mexico. Yth esa polio dhedhy, a's gasas evredhek termyn hi a veu 6 bloodh, hag yma nebes tus ow predery dr'esa dhedhy martesen spina bifida ynwedh. Hi a dhescas fisek, ha whansus o hi dos ha bos medhek. Dre reson droglabm trafik orth 18 bloodh a's shyndyas yn trog, yth esa termynyow a bayn garow dhedhy rag radn aral hy bownans. Woja an droglabm-ma, hi a wrug cessya hy studhyansow fisek ha dalleth lymna. Hi a wre devnydh a dybyansow a-barth taclow o wharvedhys dhedhy. Lies gweyth yth o hy lymnansow screuthus, yma meur anedhans ow tisqwedhes payn ha'n bownansow anwhek a venenes, specyly hy thybyansow a-dro dhe vos dyallus dhe gawas flehes. Pymthek ha dew ugens a hy 143 lymnans yw a hy honan. Hi a veu awedhys ynwedh gans gonisogeth genesik Mexico, disqwedhys yn liwyow spladn, gans kemysk a realieth ha surrealieth. Hy lymnansow a wrug tedna dynyans Diego Rivera, lymner neb a wrug hi demedhes yn tiwedhes. Henwys yw obereth Kahlo traweythyow "surrealydh", ha kyn whrug hi restry disqwedhyansow art lower termyn gans surrealyon a Ewrop, nyns o da gensy hi an label-ma. Hy dynyans orth themys benyn, ha'n lendury disqwedhys yn hy lymnansow, a's gwrug fygur cult a femynystieth yn degvledhednow diwettha an 20ves cansvledhen. Radn a hy obereth a ell bos gwelys orth Hendrajy Frida Kahlo, trovys yn hy genesygla ha hy thre yn mestrevow Cita Mexico. Örebro. Örebro yw sita yn Swedherwyk. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2005. Norrköping. Norrköping yw sita yn Swedherwyk. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2005. Vantaa. Vantaa Vantaa yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 198,351. An sita a veu fondys yn 1351. Gwiasva. Vantaa Kotka. Kotka Kotka yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 54,769. An sita a veu fondys yn 1879. Gwiasva. Kotka Marijampolė. Marijampolė Marijampolė yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 47,244. An sita a veu fondys yn 1792. Mažeikiai. Mažeikiai Mažeikiai yw sita yn Lithouani. Yn 2007, poblans an sita o 40,788. An sita a veu fondys yn 1924. St. Petersburg, Florida. St. Petersburg St. Petersburg yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2006, poblans an sita o 248,098. An sita a veu fondys yn 1876. Key West, Florida. Key West Key West yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 25,478. An sita a veu fondys yn 1828. Buffalo, Evrek Nowydh. Buffalo Buffalo yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 270,240. An sita a veu fondys yn 1801. Pensacola, Florida. Pensacola Pensacola yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2006, poblans an sita o 54,734. An sita a veu fondys yn 1559. Orlando, Florida. Orlando yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 235,860. An sita a veu fondys yn 1875. Daytona Beach, Florida. Daytona Beach Daytona Beach yw sita yn Florida, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 64,211. An sita a veu fondys yn 1876. Helsingborg. Helsingborg Helsingborg yw sita yn Swedherwyk. Yn 2008, poblans an sita o 95,444. An sita a veu fondys yn 1085. Jönköping. Eglos Sofia, Jönköping Jönköping yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 84,423. An sita a veu fondys yn 1284. Joensuu. Joensuu Joensuu yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 72,791. An sita a veu fondys yn 1848. Gwiasva. Joensuu Vaasa. Eglos Trynses, Vaasa Vaasa (Swedek: "Vasa") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 59,232. An sita a veu fondys yn 1606. Gwiasva. Vaasa Jonava. Jonava Jonava yw sita yn Lithouani. Yn 2007, poblans an sita o 34,528. An sita a veu fondys yn 1864. Utena. Utena Utena yw sita yn Lithouani. Yn 2010, poblans an sita o 31 940. An sita a veu fondys yn 1599. Sacramento, Kaliforni. Sacramento Sacramento yw pennsita Kaliforni, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 500,189. An sita a veu fondys yn 1850. Berkeley, California. Berkeley Berkeley yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 102,822. An sita a veu fondys yn 1878. San Jose, Kaliforni. San Jose yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,006,892. An sita a veu fondys yn 1850. San Diego, Kaliforni. San Diego San Diego yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,359,132. An sita a veu fondys yn 1769. Santa Barbara, Kaliforni. Santa Barbara Santa Barbara yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 86,353. An sita a veu fondys yn 1847. Pasadena, Kaliforni. Pasadena Pasadena yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 143,667. An sita a veu fondys yn 1874. Palm Springs, Kaliforni. Palm Springs Palm Springs yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 42,350. Pori. Pori – Björneborg Pori (Swedek: "Björneborg") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 82,868. An sita a veu fondys yn 1558. Gwiasva. Pori Umeå. Umeå Umeå (Finnek: "Uumaja", Sami: "Ubmi") yw sita yn Swedherwyk. Yn 2010, poblans an sita o 75,645. Lund. Lund Lund yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 76,188. An sita a veu fondys yn 990. Lahti. Lahti – Lahtis Lahti (Swedek: "Lahtis") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 176,401. An sita a veu fondys yn 1905. Gwiasva. Lahti Rovaniemi. Rovaniemi Rovaniemi (Inari Sami: "Ruávinjargâ", Kledhbarth Sami: "Roavenjárga ha Roavvenjárga", Skolt Sami: "Ruäˊvnjargg") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 59,967. An sita a veu fondys yn 1960. Gwiasva. Rovaniemi Kėdainiai. Kėdainiai Kėdainiai yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 30,214. An sita a veu fondys yn 1590. Telšiai. Telšiai Telšiai (Samogitianek: "Telšē") yw sita yn Lithouani. Yn 2001, poblans an sita o 31,460. An sita a veu fondys yn 1791. Eureka, Kaliforni. Eureka Eureka yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 26,097. An sita a veu fondys yn 1850. Bakersfield, Kaliforni. Bakersfield Bakersfield yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 333,819. An sita a veu fondys yn 1869. Fresno, Kaliforni. Fresno Fresno yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 505,479. An sita a veu fondys yn 1872. Borås. Borås Borås yw sita yn Swedherwyk. Yn 2009, poblans an sita o 63,441. An sita a veu fondys yn 1621. Sundsvall. Sundsvall Sundsvall yw sita yn Swedherwyk. Yn 2009, poblans an sita o 49,339. An sita a veu fondys yn 1621. Rauma. Rauma - Raumo Rauma (Swedek: "Raumo") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 39,755. An sita a veu fondys yn 1442. Gwiasva. Rauma Seinäjoki. Seinäjoki Seinäjoki yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 57,291. An sita a veu fondys yn 1868. Gwiasva. Seinäjoki Eskilstuna. Eskilstuna Eskilstuna yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 60,185. An sita a veu fondys yn 1658. Lappeenranta. Lappeenranta – Villmanstrand Lappeenranta (Swedek: "Villmanstrand") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 71,913. An sita a veu fondys yn 1649. Gwiasva. Lappeenranta Visaginas. Visaginas Visaginas yw sita yn Lithouani. Yn 2001, poblans an sita o 29,555. An sita a veu fondys yn 1977. Long Beach, Kaliforni. Long Beach Long Beach yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 492,682. An sita a veu fondys yn 1897. Oakland, Kaliforni. Oakland Oakland yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 446,901. An sita a veu fondys yn 1852. Santa Ana, Kaliforni. Santa Ana Santa Ana yw sita yn Kaliforni, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 355,662. An sita a veu fondys yn 1869. Gävle. Gävle Gävle yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 68,700. Karlskrona. Karlskrona Karlskrona yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 32,606. Hämeenlinna. Hämeenlinna - Tavastehus Hämeenlinna (Swedek: "Tavastehus") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 66,504. An sita a veu fondys yn 1639. Gwiasva. Hämeenlinna Albany, Evrek Nowydh. Albany Albany yw pennsita Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 93,539. An sita a veu fondys yn 1686. Syracuse, Evrek Nowydh. Syracuse Syracuse yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 138,560. An sita a veu fondys yn 1825. Salo. Salo Salo yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 54,987. An sita a veu fondys yn 1887. Gwiasva. Salo Tauragė. Kastell Tauragė Tauragė yw sita yn Lithouani. Yn 2005, poblans an sita o 28,504. Rochester, Evrek Nowydh. Rochester Rochester yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 219,773. An sita a veu fondys yn 1803. New Rochelle, Evrek Nowydh. New Rochelle New Rochelle yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 72,182. An sita a veu fondys yn 1899. Lackawanna, Evrek Nowydh. Lackawanna Lackawanna yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 19,064. An sita a veu fondys yn 1909. Halmstad. Halmstad Halmstad yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 55,688. An sita a veu fondys yn 1307. Södertälje. Södertälje Södertälje yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 60,279. Mikkeli. Mikkeli (Swedek: "S:t Michel ") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 45, 757. An sita a veu fondys yn 1838. Gwiasva. Mikkeli Porvoo. Porvoo – Borgå Porvoo (Swedek: "Borgå") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 45,757. An sita a veu fondys yn 1380. Gwiasva. Porvoo Ukmergė. Ukmergė Ukmergė yw sita yn Lithouani. Yn 2010, poblans an sita o 26,970. An sita a veu fondys yn 1486. Plungė. Plungė Plungė yw sita yn Lithouani. Yn 2007, poblans an sita o 23, 138. An sita a veu fondys yn 1792. Troy, Evrek Nowydh. Troy Troy yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 49,170. An sita a veu fondys yn 1787. Schenectady, Evrek Nowydh. Schenectady Schenectady yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 61, 821. An sita a veu fondys yn 1798. Niagara Falls, Evrek Nowydh. Niagara Falls Niagara Falls yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 55,593. An sita a veu fondys yn 1892. Penwyth (keverang). Penwyth o onen a'n naw keverang Kernow. Brassa o an geverang avel an ranndir gans an keth hanow neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009. Keryer (keverang). Keryer o onen a'n naw keverang Kernow. Biadna o an geverang avel an ranndir gans an keth hanow neb a wre bewa dhia 1974 dhe 2009. Hi a wrug gorhery ogas ha'n keth cost mes nyns esa arvow war'n north dhedhy. Gool Media Keltek. An Gool Media Keltek yw gool eus ow medra dhe bromovya yethow ha gonisogethow an broyow Keltek e'n media. An gool yw diskwedhes tri dedh bledhennek, gans media ha fylmow dhort Alban, Manow, Wordhen, Kembra, Kernow ha Breten Vian. An kensa gool a veu sensys en 1980, war enesow South Uist ha Benbecula en Alban. An 30ves gool a veu sensys en mis Meurth 2009 en Caernarfon, Kembra. Luleå. Luleå Luleå (sami gledh: Luleju; lulesami: Julev; finnek: Luulaja) yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 54,435. An sita a veu fondys yn 1621. Härnösand. Härnösand Härnösand yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 18,003. An sita a veu fondys yn 1585. Mariehamn. Pommern yn Mariehamn Mariehamn (finnek: "Maarianhamina") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 11,161. An sita a veu fondys yn 1861. Gwiasva. Mariehamn Kokkola. Kokkola Kokkola (Swedek: "Karleby") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 46,040. An sita a veu fondys yn 1620. Gwiasva. Kokkola Šilutė. Šilutė Šilutė (almaynek: "Heydekrug") yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 21,476. An sita a veu fondys yn 1941. Kretinga. Kretinga Kretinga (almaynek: "Krottingen") yw sita yn Lithouani. Yn 2010, poblans an sita o 21,175. An sita a veu fondys yn 1607. Mount Vernon, Evrek Nowydh. Mount Vernon yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 68,321. An sita a veu fondys yn 1851. Yonkers, Evrek Nowydh. Yonkers Yonkers yw sita yn Evrek Nowydh, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 201,588. An sita a veu fondys yn 1646. Karlstad. Karlstad Karlstad yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 58,544. Nyköping. Nyköping Nyköping yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 27,720. Nurmijärvi. Nurmijärvi Nurmijärvi yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 39,737. An sita a veu fondys yn 1605. Gwiasva. Nurmijärvi Lohja. Lohja - Lojo Lohja (Swedek: "Lojo") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 39,444. An sita a veu fondys yn 1926. Gwiasva. Lohja Radviliškis. Radviliškis Radviliškis yw sita yn Lithouani. Yn 2001, poblans an sita o 20,339. An sita a veu fondys yn 1923. Druskininkai. Druskininkai Druskininkai yw sita yn Lithouani. Yn 2001, poblans an sita o 18,233. An sita a veu fondys yn 1893. San Antonio, Teksas. San Antonio San Antonio yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 1,373,668. An sita a veu fondys yn 1718. Austin, Teksas. Austin Austin yw pennsita Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 786,382. An sita a veu fondys yn 1835. El Paso, Teksas. El Paso El Paso yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 620,447. An sita a veu fondys yn 1659. Fort Worth, Teksas. Fort Worth Fort Worth yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 727,575. An sita a veu fondys yn 1849. Arlington, Teksas. Arlington Arlington yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 380,084. An sita a veu fondys yn 1876. Corpus Christi, Teksas. Corpus Christi Corpus Christi yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 285,507. An sita a veu fondys yn 1839. Plano, Teksas. Plano Plano yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 273,611. An sita a veu fondys yn 1845. Garland, Teksas. Garland Garland yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 222,013. An sita a veu fondys yn 1891. Falun. Falun Falun yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 36,447. An sita a veu fondys yn 1641. Visby. Visby Visby yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 22,236. An sita a veu fondys yn 1645. Järvenpää. Järvenpää – Träskända Järvenpää (Swedek: "Träskända") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 38,747. An sita a veu fondys yn 1967. Gwiasva. Järvenpää Kajaani. Kajaani – Kajana Kajaani (Swedek: "Kajana") yw sita yn Pow Finn. Yn 2010, poblans an sita o 38,240. An sita a veu fondys yn 1651. Gwiasva. Kajaani Palanga. Palanga Palanga yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 17,600. An sita a veu fondys yn 1791. Rokiškis. Rokiškis Rokiškis yw sita yn Lithouani. Yn 2008, poblans an sita o 17,600. An sita a veu fondys yn 1791. Aberteifi. Tre yn Keredigyon, Kembra, Breten Veur yw Aberteifi (Sowsnek: "Cardigan"). Poblans an tre yn 2001 o 4,203 a drigoryon. Karvyrdhin. Tre yn Konteth Karvyrdhin, Kembra, Breten Veur yw Karvyrdhin (Kembrek: "Caerfyrddin", Sowsnek: "Carmarthen"). Poblans an tre yn 2001 o 14,648 a drigoryon. An cita romanek, henwys "Moridunum," a veu selyes omma. Aberystwyth. Tre yn Keredigyon, Kembra, Breten Veur yw Aberystwyth. Poblans an tre yn 2001 o 15,935 a drigoryon. Yma Pennskol Aberystwyth y'n sita ma. Llandrindod. Tre yn Powys, Kembra, Breten Veur yw Llandrindod (Sowsnek: "Llandrindod Wells"). Poblans an tre yn 2001 o 5,024 a drigoryon. Lubbock, Teksas. Lubbock Lubbock yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 225,856. Yma Pennskol Texas Tech y'n sita ma. An sita a veu fondys yn 1876. Irving, Teksas. Irving Irving yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 205,540. An sita a veu fondys yn 1914. Laredo, Teksas. Laredo Laredo yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2007, poblans an sita o 233,152. An sita a veu fondys yn 1755. Östersund. Östersund Östersund yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 43,796. An sita a veu fondys yn 1786. Växjö. Växjö Växjö yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 65,000. An sita a veu fondys yn 1342. Kalmar. Kalmar Kalmar yw sita yn Swedherwyk. Yn 2005, poblans an sita o 35,170. An sita a veu fondys yn 1100. Tórshavn. Tórshavn yw pennsita Ynysow Faroe. Yma a-dro dhe 19,000 a dus ow triga yn Tórshavn. Amarillo, Teksas. Amarillo Amarillo yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 200,001. An sita a veu fondys yn 1877. Pasadena, Teksas. Penscol Texas - Clear Lake Pasadena yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2004, poblans an sita o 152,968. An sita a veu fondys yn 1836. Brownsville, Teksas. Brownsville yw sita yn Teksas, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 139,722. An sita a veu fondys yn 1849. Stephen Harper. Stephen Joseph Harper yw 22ves Pennmenyster Kanada, dhiworth Parti Gwithadorek Kanada. Ev a veu genys war'n 30ves a vis Ebrel, 1959, yn Toronto. Ev yw Ledyer Parti Gwithadorek Kanada a-dhia 2003, ha Pennmenyster a-dhia 6ves a vis Whevrer 2006. Ev yw esel a Senedh Kanada rag Calgary Soth-west a-dhia an 28 vis Metheven 2002. Barack Obama. Barack Hussein Obama II yw an 44ves Lywydh a'n Statys Unys. Ev a veu genys war'n 4ves a vis Est, 1961, yn Hawaii. Ev yw Lywydh a-dhia an 20ves a vis Genver 2009. Denver, Kolorado. Denver Denver yw an vrassa cita ha penncita Kolorado, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 610,345. An sita a veu fondys yn 1858. Boulder, Kolorado. Boulder Boulder yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 100,160. An sita a veu fondys yn 1858. Osasco. Osasco yw an cita yn Brasil. Alamosa, Kolorado. Alamosa yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 7,960. An sita a veu fondys yn 1878. George Washington. Portrayans a George Washington gans Gilbert Stuart George Washington (22 a vis Whevrel, 1732 – 14 a vis Kevardhu, 1799) o kensa Lywydh an Statys Unys. Washington a veu genys yn Konteth Westmoreland, Virjynni yn 1732, mab Augustine ha Mary Ball Washington. Ev o Lywydh an Statys Unys a-dhia 30ves a vis Ebrel, 1789 bys 4a a vis Meurth, 1797. Ev a wrug merwel yn 1799 yn Mount Vernon, Virjynni. 5 Genver. 5es mis Genver yw an pympes dydh y'n kalander gregorek. Yma 360 dedh gesys y'n vledhen (361 yn bledhenyow lamm). Golyow. Genver 6 Genver. 6es mis Genver yw an wheghes dydh y'n kalander gregorek. Yma 359 dedh gesys y'n vledhen (360 yn bledhenyow lamm). Golyow. Genver 1491. 1488 - 1489 - 1490 - 1491 - 1492 - 1493 - 1494 1491 OK yw blydhen gemmyn y'n dydhyador yuliek. Chartour Europek rag Yethow Ranndiryel po Bian. An chartour yw sinys ha fast'hes yn gwlasow dulas, sinys mes nyns yw fast'hes yn gwlasow gwerwyn, ha nyns yw an chartour na sinys na festys yn gwlasow gwydn. An Chartour Europek rag Yethow Ranndiryel po Bian yw ambos a Gonsel Europa degemerys yn 1992 rag difres ha promovya yethow ranndiryel ha bian yn Europa. Kernowek a wrug gwaynya ajon sodhogel yn-dadn an chartour yn 2002. Henri Matisse. Henri Matisse (Le Cateau-Cambrésis, Nord, Pow Frynk, 31 Kevardhu 1869 – 3 Du 1954) o artyst a Bow Frynk, godhvedhys rag y dhevnydh a liw hag y lynenieth berus ha gwredhek. Lynednor, pryntwryer ha gravyor o ev, mes ev yw godhvedhys yn chyf avel lymner. Gwelys yw Matisse avel onen a'n artysts chyf neb a wrug gweles dhe wruthyl an displegyanjow wheldroek yn art a-varr y'n 20ves cansvledhen. Kynth o ev henwys yn kensa "Fauve" (best gwyls), warbydn an 1920s ev o gwelys moy ha moy avel mentenyor a hengov classek lymna Pow Frynk. Y vaystry a yeth semlantek a gomposter ha liw, yn obereth a wrug rewhansa moy es hantercans, a wrug gwaynya dhodho ajon avel fygur chyf yn art arnowyth. 2011. 2008 – 2009 – 2010 – 2011 – 2012 – 2013 – 2014 2011 yw bledhen gebmyn a wrug dalleth de' Sadorn. Colorado Springs, Kolorado. Colorado Springs Colorado Springs yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 414,658. An sita a veu fondys yn 1886. Glenwood Springs, Kolorado. Glenwood Springs Glenwood Springs yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 9,053. An sita a veu fondys yn 1885. Aspen, Kolorado. Aspen Aspen yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 5,914. An sita a veu fondys yn 1881. Ronald Reagan. Ronald Wilson Reagan (6 Whevrer, 1911 – 5 Metheven, 2004) o 40ves Lywydh an Statys Unys. Reagan a veu genys yn Tampico, Illinois yn 1911, mab John Edward Reagan ha Nelle Wilson Reagan. Ev o Lywydh an Statys Unis a-dhia Genver 1981 bys Genver 1989. David Lloyd George. David Lloyd George (17 Genver 1863 – 26 Merth 1945) o Pennmenyster an Rywvaneth Unys (1916 - 1922) a-dhiworth an Unyans. Ev a veu genys yn 1863 orth Mankenyon, Pow Sows. Lloyd George, David Stradneth (keverang). Stradneth o onen a'n naw keverang Kernow. Hi a wre rann a Drigordh koth, fest yn kledh-barth an pow. An keverang ma o an kynsa huni may feu kewsys Sowsnek gans an werin, herwydh Dr Ken George. Carrek Loos y'n Coos. Carrek Loos y'n Coos, yn 1901. Carrek Loos y'n Coos yw enys yn Cabmas an Carrek Loos, ogas dhe Varhas Yow, yn Penwyth. Junyes yw gans an dir dre cauns growan a ell bos drehevys orth trig hepken. Cabmas an Carrek Loos. Cabmas an Carrek Loos dhort tro-askel Cabmas an Carrek Loos yw cabmas war arvor an Mor Bretadnek yn Kernow. Yma ev owth ystydna yn shap hanter-loor dhort tu est gorenys Pedn an Wlas dhe Lesard, hag ev re beu usys avel porth naturek a-dhia termynyow coth. Yma Carrek Loos y'n Coos orth cres an cabmas. An brassa cabmas yn Kernow yw ev. Nolwenn Leroy. Nolwenn Leroy (genys 28 mis Gwynngala 1982 en Lokournan, Breten Vian) ew canores ha scrifores a Vreten Vian, neb a veu discudhys der an dowlen pellwolok Frenkek "Star Academy". Geryes da ew hi rag hy dew gan niver-onen "Casse!" ha "Nolwenn Owho!" Bownans. Pan veu hi pajar bloodh, hy herens a garas Lokournan gensy hi. Woja bos trigys en Paris, Lille ha Gwengamp, hi, hy mabm hag hy whor yonkka a wrug triga gen hy herens wydn en Saint-Yorre. Hy mabm a wrug didhemedhy tas Leroy, gwarier pel-droos galwesek Jean-Luc Le Magueresse, en 1992. Hi a studhyas orth an "Collège des Célestins" en Vichy. Pan veu Leroy 11 bloodh, hy descajor a wrug gweles hy ro rag ilow, hag hy henertha dhe dhesky fatla dhe wary an fyll. Pan veu hi 13 bloodh, hi a wrug gwaynya "Les écoles du désert", kesstrif ew scoodhys gen an bagas gorvarhas Cora, hag a wrug vajya dhe Vali gen canaseth dengerenjedhek a Gao dhe Dimbuktu. Ma leverys gensy dre wrug hebma hy awedhya en town. En mis Gortheren 1998, hi a veu ros scolorieth gen Rotary Club Vichy rag studhya en Cincinnati, Ohio avel studhyores keschanj. Ha hi ena, hi a wre attendya scol an artys obery Hamilton High School. Woja dewheles dhe Frynk, hag ow cowsel Sowsnek freth, hi a dhallathas mos dhe glassys rag cana classek orth losowjy ilow Vichy. A-dhia 2001 hi a studhyas laha orth Universita Clermont Ferrand, rag resekva aral cudh dhe ilow. Star Academy. Woja gweles kensa dyllans Star Academy en 2001, Leroy a veu kemeres en fras gen onen a varnoryon an gwary, Armande Altaï, hag a erviras dhe studhya en clas cana Altaï. En 2002, woja ombrofya ha bos dowisyes rag nessa seson an gwary, an bobel a wrug vota ragdhy dhe waynya an kesstrif en le gorfednor aral, Houcine. Nolwenn Leroy (2003). Kensa cuntel Leroy, "Nolwenn", a veu dyllys en mis Meurth 2003 hag y feu moy es 400,000 copy gwerthys warbydn mis Du a'n vledhen-na. En 2006, Universal Music a wolednas dr'o moy es 900,000 copy gwerthys, mes nag eus destans sodhogel a hebma gwres gen an Syndicat national de l'édition phonographique. Pajar can dhort an cuntel - "Cassé", "Une Femme cachée", "Suivre une étoile" hag "Inévitablement", a veu dyllys avel canow udnik. A-dhia mis Kevardhu 2003, canow dhort an cuntel a veu performys war dro Leroy a Frynk, Pow Belg ha Swistir. Histoires Naturelles (2005). Nessa cuntel Leroy, "Histoires Naturelles", a veu ascoras gen Laurent Voulzy. Pemp canow udnik a veu dyllys dhort an cuntel. "Nolwenn Ohwo!", scrifys gen Alain Souchon ha Voulzy, eth dhe bedn chartys ilow Frynk. An nessa can udnik o hens an titel, "Histoire Naturelle". Videos ilow a veu gwres rag an dhew gan; an video rag "Histoire Naturelle" a wrug meneges thema chyf an cuntel gen Leroy ow bos portrayes avel taclow disqwedhes en hendrajy istory naturek. A-barth an dyllanjow erel, "Mon Ange" a veu radnys en tijital, ha "J'aimais tant l'aimer" ha "Reste Encore" a veu rag promovyans hepken. Canow dhort "Histoires Naturelles" ha "Nolwenn" a veu performys war nessa tro Leroy henwys "Histoires Naturelles Tour", a wrug dalleth en mis Gwynngala 2006. Kensa cuntel bew Leroy a veu dyllys en mis Hedra 2007. Le Cheshire Cat & Moi (2009). Le Cheshire Cat & Moi o towl a wrug dalleth en 2007, scrifys gen Leroy and Teitur Lassen, gen kevradnow dhort Jonatha Brooke, Michelle Featherstone, Mike Errico ha Rupert Hine. Ev a veu arayes hag ascorys gen Lassen, ha recordys en Sweden ha'n Enesow Faroe. Th'esa tavans moy acoustek dhodho dr'esa dhe "Histoires Naturelles", hag ev a ros dhe Leroy an chons dhe gomposa ilow rag an kensa termyn. An cuntel a veu dyllys en mis Kevardhu 2009. Tro henwys "Le Cheshire Cat & Vous" rag promovya an hens a veu senjys en 2010. Bretonne (2010). Leroy a wrug dylla peswara cuntel studio, henwys "Bretonne", war 6 mis Kevardhu 2010. Th'esa an towl ow comprehendya versyons cudha a ganow hengovek Keltek, pecar'a "Tri Martolod", "Bro Gozh va Zadoù" ha "Mná na h-Éireann", keffres ha canow arnowyth pecar'a "Brest" gen Christophe Miossec. Brassa radn an hensow a veu kevrednys dhe enysva an ganores, Breten Vian. An cuntel eth dhe bedn chartys cuntellow Frynk 5 seythen woja y dhyllans. Bro Gozh ma Zadoù. Bro Gozh ma Zadoù (Bretonek rag "Bro Goth ow Thasow") ew can genedhlek Breten Vian. Kenys ew dhe'n keth ilow avel can genedhlek Kernow "Bro Goth agan Tasow" ha can genedhlek Kembra "Hen Wlad Fy Nhadau". An geryow Bretonek a veu scrifys gen François Jaffrennou en 1897 ha'n ilow usys a veu composyes gen James James a Gembra rag "Hen Wlad Fy Nhadau". An gan nowyth a veu kensa dyllys en 1898 hag eth a-dro avel "Henvelidigez" ("Desedhans"). Hi a veu dowisyes avel can kenedhlek (ha can rag golya an gerenja ynter an Kembroryon ha'n Bretonyon) en 1903, orth cuntelles a Kevredigezh Broadel Breizh (Unyans Ranndiryel Breten Vian) o senjys en Lesneven. Maurice Duhamel a wrug hy desedha rag an piano, ha hi a veu kensa recordys gen Pathé en 1910. Nolwenn Leroy a ganas versyon a'n gan-ma en hy huntel 2010 "Bretonne". Geryow. Ni, Breizhiz a galon, karomp hon gwir Vro ! Brudet eo an Arvor dre ar bed tro-do. Dispont kreiz ar brezel, hon tadoù ken mat, Breizh, douar ar sent kozh, douar ar varzhed, N'eus Bro all a garan kement 'barzh ar bed. Pep menez, pep traoñienn, d'am c'halon zo kaer, Enno 'kousk meur a Vreizhad taer ! Ar Vretoned zo tud kalet ha kreñv; N'eus pobl ken kalonek a-zindan an neñv, Gwerz trist, son dudius a ziwan eno, O ! pegen kaer ec'h out, ma Bro ! Mar d'eo bet trec'het Breizh er brezelioù bras, He Yezh a zo bepred ken beo ha bizkoazh. He c'halon birvidik a lamm c'hoazh 'n he c'hreiz, Dihunet out bremañ, ma Breizh ! Brenda Wootton. Brenda Wootton (née Ellery) (1928 - 1994) o bardhes ha canores gwerin a Gernow neb a veu gwelys avel canasor rag hengov ha gonisogeth Kernow. Hi a wrug dalleth hy resekva ilow pan veu hi scolores yonk, ow cana en helow trev dres Kernow west. Hi a dhallathas dhe vos bew e'n bys a gana gwerin e'n 60s a-varr ha namna wrug gwitha bew gensy hy honen an hengov a ganow gwerin en Kernow rag lies bledhen. Hy kensa cuntellow a veu recordys war label Kernow "Sentinel", menowgh gen hy howethysy cana John the Fish (godhvedhys ywedh avel John Langford), Robert Bartlett ha Richard Gendall. Hy repertoire dres an bledhydnyow a wrug cudha cana gwerin, rock, hiredh, jazz ha hympnys hogen, mes hi ew gwella remembrys rag hy "standardys" kernowek pecar'a "Lamorna", "The White Rose", "Camborne Hill", "The Stratton Carol" ha'n balladys "Mordonnow" ha "Tamar". Hi a wre cana en Kernowek, Bretonek ha Sowsnek hag o geryes da en Breten Vian, a wrug hi visitya en fenowgh, keffres hag hy Hernow genesek. Hi a wrug egery club gwerin hy honen, an Pipers Folk Club, en Eglos Beryan, hag apperya e'n kensa Gool Keskeltek an Oriant en Breten Vian. Wootton o esel a Worseth Kernow, le mayth esa an hanow bardhek "Gwylan Gwavas" dhedhy. En hy bledhydnyow diwettha, hi a wrug dos ha bos moy geryes da en Kernow der hy ober avel presentyores rag BBC Radio Cornwall. En 1994 mergh Wootton a wrug dylla lyver a eryow hy hanow, hy versyow wharthus, hy balladys hag hy whedhlow, henwys "Pantomime Stew". Gool Keskeltek an Oriant. Fest-noz y'n Salle Carnot (2010) Gool Keskeltek an Oriant (yn Bretonek: "Emvod ar Gelted en Oriant") yw gool a dhalathas y'n Oriant, Breten Vyhan yn 1971, hag a veu fondyes gans Polig Montjarret. Y synsir an kuntelles bledhynnyek yn kres an dre pub mis Est hag yma kanoryon hag ilewydhyon geltek a ilow hengovek, klassek, gwerin, jazz ha rock, donsyoryon, lymners, gravyoryon, skriforyon hag artydhyon erel. Dhyworth Breten Vian, Kernow, Kembra, Wordhen, Alban, Manow, Galisi, Enys Cape Breton ha dhyworth oll an bys keltek y tons. Hen Wlad Fy Nhadau. Hen Wlad Fy Nhadau (Kembrek rag "Gwlas Goth ow Thasow") ew can kenedhlek Kembra. Kenys ew dhe'n keth ilow avel can genedhlek Kernow "Bro Goth agan Tasow" ha can genedhlek Breten Vian "Bro Gozh ma Zadoù". An geryow a veu scrifys gen Evan James hag an ilow a veu composyes gen y vab, James James, aga dew trigys en Pontypridd, Sir Forgannwg, en mis Genver 1856. Ma an copy scrifys moyha a-varr en Lyverjy Kenedhlek Kembra. Geryow. "Hen Wlad Fy Nhadau", recordyes en 1899 Mae hen wlad fy nhadau yn annwyl i mi, Gwlad beirdd a chantorion, enwogion o fri; Ei gwrol ryfelwyr, gwladgarwyr tra mâd, Hen Gymru fynyddig, paradwys y bardd, Pob dyffryn, pob clogwyn, i'm golwg sydd hardd; Trwy deimlad gwladgarol, mor swynol yw si Os treisiodd y gelyn fy ngwlad tan ei droed, Mae hen iaith y Cymry mor fyw ag erioed, Ni luddiwyd yr awen gan erchyll law brad, Kekesow. Kekesow ("Erica vagans") ew ehen a rug a'n jeves bleujyow gwydnrudh ha del cres-glas. Y hanow Sowsnek, "Cornish heath", ew drefen bos Lesard en Kernow an udn deller neb ell kekesow bos kevys. Gwell ew ganso gweres alcalyn, ha gras a dhorek coynt Lesard, ma meur anodho. Kekesow a veu votyes Bleujen Kernow en 2002. Eau Claire, Wisconsin. Eau Claire yw sita yn Wisconsin, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 61,704. Atlanta, Jeorji. Atlanta Atlanta yw pennsita Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 540,922. An sita a veu fondys yn 1847. Augusta, Jeorji. Augusta Augusta sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 250,000. An sita a veu fondys yn 1736. Savannah, Jeorji. Savannah yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 134,669. An sita a veu fondys yn 1733. Columbus, Jeorji. Columbus, A. J. McClung Memorial Stadium Columbus yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 190,414. An sita a veu fondys yn 1828. Macon, Jeorji. Macon Macon yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 92,582. An sita a veu fondys yn 1823. Athens, Jeorji. Athens Athens yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 114,983. An sita a veu fondys yn 1806. Gainesville, Jeorji. Gainesville yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 114,983. An sita a veu fondys yn 1806. Albany, Jeorji. Albany, Phoebe Putney Memorial Hospital Albany sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 76,939. An sita a veu fondys yn 1838. Valdosta, Jeorji. Valdosta yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 43,724. An sita a veu fondys yn 1860. Warner Robins, Jeorji. Warner Robins yw sita yn Jeorji, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 61,336. An sita a veu fondys yn 1942. Fortaleza Esporte Clube. Fortaleza Esporte Clube yw bagas pell-droes yn Fortaleza, Brasil. Yn 1918 y feu va fondyes. Hanow an bagas, "Fortaleza", a styr "a'n avon" poken "teythek a Fortaleza". Columbia, Karolina Dheghow. Columbia yw an vrassa cita ha penncita Karolina Dheghow, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 129,272. An sita a veu fondys yn 1786. Charleston, Karolina Dheghow. Charleston yw sita yn Karolina Dheghow, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 120,083. An sita a veu fondys yn 1670. Myrtle Beach, Karolina Dheghow. Charleston yw sita yn Karolina Dheghow, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 31,968. An sita a veu fondys yn 1938. Florence, Karolina Dheghow. Florence yw sita yn Karolina Dheghow, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 32,180. An sita a veu fondys yn 1890. Sumter, Karolina Dheghow. Sumter yw sita yn Karolina Dheghow, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 40,524. An sita a veu fondys yn 1845. Portland, Oregon. Portland yw sita yn Oregon, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 583,776. An sita a veu fondys yn 1845. Salem, Oregon. Salem yw pennsit Oregon, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 155,469. An sita a veu fondys yn 1842. Eugene, Oregon. Eugene yw sita yn Oregon, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 156,185. An sita a veu fondys yn 1846. Beaverton, Oregon. Beaverton yw sita yn Oregon, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 86,205. An sita a veu fondys yn 1893. Gresham, Oregon. Gresham yw sita yn Oregon, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 105,954. An sita a veu fondys yn 1905. Hillsboro, Oregon. Hillsboro yw sita yn Oregon, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 91,611. An sita a veu fondys yn 1876. Concepcion, Chile. Concepcion (yn Spaynek, "Concepción") yw sita yn Chile. Yth esa dhedhi poblans a 216,061 a drigoryon yn 2002. Konteth Bibb, Alabama. Konteth Bibb yw konteth yn Stat Alabama yn Statys Unis Amerika. Poblans an Konteth yn niverans 2010 o 22,915 a dus. Sedh an konteth yw Centreville. An konteth a veu fondys an 7 a vis Whevrer, 1818. Evrek. Evrek (Sowsnek: "York") yw sita yn Conteth Evrek, Pow Sows. Yn 2008, poblans an sita o 195,400. An sita a veu fondys yn 71 OK gans an Romanekow. Kowethyans Kenedhlow ha Poblow heb Kanasedhyans. Kowethyans an Kenedhlow ha Poblow heb Kanasedhyans (UNPO), formys 11 mis Hwevrel 1991 en Den Haag, yw kowethyans keswlasek a gowethyansow politek ha governansow eus ow kanasedhi "poblow teythyek ha bian, ha tiredhow anedhys po heb ajon". Neb eseli kens, kepar'a Armeni, Timor Est, Estoni, Latvi ha Jeorji, a wrug gwayna kowl-anserhogeth ha junya orth an Kenedhlow Unys. Sam Houston. Samuel Houston (2 a vis Meurth, 1793 – 26 a vis Gortheren, 1863) o kensa Lywydh an Repoblek Texas. Granada. Granada yw sita yn Pow Spayn hag yma y'n ranndir Andalusia. Y'n 2005, yth esa 236,982 den y'n sita ha 472,638 y'n tir trevel brassa. Granada yw an 13ves brassa sita yn Pow Spayn. Toledo. Toledo (Latinek: "Toletum", Arabek طليطلة Ṭulayṭulah) - yma Toledo yn kres Pow Spayn, 70 km a-dhyghow a Vadrid. Pennsita an ranndir Castile-La Mancha yw. Toledo a veu disklerys World Heritage Site gans UNESCO yn 1986 - onan a'n kyns pennsitys Emperoureth Spaynek o. Lies den a vri a veu genys po trigys yn Toledo, y'ga mysk Al-Zarqali, Garcilaso de la Vega, Eleanor a Toledo, Alfonso X hag El Greco. Toledo o ynwedh le hwarvosow istorek, yn arbennik an Konselyow Visigothek Toledo. Yn 2009, poblans an sita o 82,291 ha braster tir an sita o 232.1 km2. José Luis Rodríguez Zapatero. José Luis Rodríguez Zapatero (leveryans Spaynek: [xoˈse ˈlwiz roˈðɾiɣeθ θapaˈteɾo]; genys 4 mis Est 1960) yw politeger Spaynek ha esel Ev a veu etholys Pennmenyster Pow Spayn yn etholansow 2004 ha 2008. An 2a mis Ebrel 2011 ev a dheklerys na vynn ev ombrofya arta yn etholans 2012. Jowann Charlys I a Spayn. Jowann Charlys I a Spayn Juan Carlos I (besydhys Juan Carlos Alfonso Víctor María de Borbón y Borbón-Dos Sicilias; genys 5 mis Genver 1938) yw Myghtern ow rewlya Pow Spayn. An 22ves mis Du 1975, diw jydh a-wosa mernans Francisco Franco, Juan Carlos a veu disklerys myghtern war-lergh laghenn rew kommendys gans Franco. Myghtern Jowan Carlos a dhemmedhas Sophia a Bow Grek ha Denmark yn 1962. Yma tri flogh hag eth floghwynn dhe'n dewbries. Bagas asteroydys. An bagas asteroydys yw an hanow rag an bagas korfow karnek nevek byghan y'n system howlek ynter Meurth ha Yow. Yma asteroydys erell yn kres system howlek (kepar ha Asteroydys Ogas dhe'n Dor), ha'n bagas Trojan ha dres Yow. An korfow rewek yw gelwys sterennow lostek po taklennow bagas Kuiper. An brassa asteroyd yn bagas asteroydys ynter Meurth ha Yow yw Ceres. Ceres yw gelwys planet korr ynwedh. Planet korr. "Na wra kemmyska gans Planet le." a> yn liw ogas lowr dhe wir diworth manylyon albedo Pellweler Efander Hubble a> gans y loryow, Hiʻiaka and Namaka (argraf artydh) Planet korr, definys gans Unyans Steroniethek Keswlasek, yw korf nevek ow resa a-dro an howl neb yw gronnedhek lowr dhos ha bos pelyek awos gravedh y honan mes na re klerhas y ranndir a planetesimalys, ha nyns yw loor. Yma edhomm dhodho gronnedh lowr dhe fedha y nerth gwaskek ha drehedhes komposter hydrostatyk. An hanow "planet korr" a veu adoptys yn 2006 yn unn glassans korfow ow resea a-dro an howl yn teyr rann. Yth esa moghheans yn diskudhansow taklennow treus-Nevyon neb a gesstrivyas erbynn Pluton yn braster, hag yn gortiwedh an diskudhans Eris, taklenn gans moy a ronnedh es Pluton. An klassans a lever bos korfow gronnedhek lowr dhe glerhe ranndir aga resekva gelwys "planetys", hag an re nag yw gronnedhek lowr dhe dhos ha bos pelyek awos gravedh y honan bos gelwys "korfow byghan system howlek". Yntredha, yma planetys korr. An styryans adoptys yn sodhogel gans an USK re veu lawa hag arvreusys, ha disputys gans godhonydhyon kepar hag Alan Stern. An USK a aswonn pymp planetys korr y'n termyn ma: Ceres, Pluton, Haumea, Makemake ha Eris. Dew hepken, Ceres ha Pluton re veu mires yn ta lowr dhe brevi aga bos pelyek lowr ha kewera an styryans. Steronydhyon a grys Eris yw pelyek lowr drefenn y vos brassa y ronnedh es Pluton. Diwettha, an USK a erviras res yw taklennow treus-Nevyon heb hanow gans myns pur golowa es +1 (ha dredho braster kalkys gans awrgym moy ages 838 km) bos henwys yn-dann desev planetys korr yns. Gogrysys yw moy ages dew ugens taklennow aswonnys erell yn system howlek yw planetys korr, ha bys dew kans planetys korr yn ranndir gelwys grogys Kuiper. Ny wrug klassans korfow haval orth planetys korr yn systemow planettys erell bos prederys. Podolsk. Podolsk () yw sita diwysyansel ha'n gresenn menystran Ranndir Podolsky, Oblast Moscow, Russi. Devedhys yw war Avon Pakhra (ysavon Avon Moskva). Poblans: 188,000 (Niveryans Russi 2010 sewyans kynsa); 180,963 (Niveryans Russi (2002)); 209,178 (Niveryans Sovyetek (1989)); 183,000 (1974); 129,000 (1959); 72,000 (1939). Istori. An sita Podolsk a tevis diworth treveglos Podol. Yn etegves kansblydhen yth esa an treveglos ma dhe'n Managhtti Danilov yn Moskow. Catherine Veur a ros studh "tre" dhe Bodolsk yn 1791. Kyns Domhwelans Russi, Podolsk o yn bagas sitys an moyha diwysyansel yn Russi. Gwethva ow kul jynnow-gwrias Singer o drehevys ena. An telyu Ulyanov family a triga yn Podolsk. Vladimir Lenin a godrigas an sita traweythyow. Yn hwir, yth esa pyth ha krowji dhodho ena. Yn 1900, ev a synsas kuntelles yn Podolsk gans neb bagas diworth Moscow ha sitys arall dhe waynya aga skodhyans rag paper-nowodhow "Iskra", re veu hwath yn gwrians. Yn 1971, Podolsk a wrug bos ri Ordyr Baner Rudh Lavur. Y'n termyn Sovyetek, Podolsk o onan a'n kowrow diwydhyansel yn Oblast Moscow. Yn termyn na, yth esa moy ages deg ha tri ugens gweythva y'n sita. Yth esa rann brassa an drigoryon owth oberi y'n gweythvaow ma. Yn 2000, selva vreselek vras o fondys yn ogas. Yma'n Govskrifenn Kresel Menystrans Defens Russi yn Podolsk. Jenesis. Jenesis yw an kynsa lyver Testament Koth y'n Bibel. Raglavar. An titel "Jenesis" a diworth treylyans Septuagint Grew an Testament Koth. Ev a styr 'pennfennten' po 'dalleth'. Ev a dheriv hwedhel gwrians an bys, sivilisation, an liv, pennfennten pobel Duw. Avel diskwedhyans y tysk gwyrderow a-dro dhe Dhuw ha mab-den. Ev a dheriv a-dro devedhyans pegh y'n bys dre goedh mab-den, fyllens kowl mab-den dhe sylwa aga honan, ow korfenna y'n liv; hag an dewisyans Duw telyu Abraham dhe venniga mab-den oll. Tus a vri yn lyver Jenesis yw Adam, Eva, Abel, Kain, Noy, Abraham, Yakob, Esau ha Yosef. Awtour. Awtour an kynsa pymp lyver an Bible, o Moyses herwydh hengov an Yedhowyon. Framweyth. Yn Bibel Kristyon, yma deg chaptra ha dew ugens dhe'n lyver Jenesis. Yn Lyenn Kernewek. An gwariow kernewek Origo Mundi, ha Gwrians an Bys a dheriva meur diworth an lyver Jenesis. Eksodus. Eksodus yw an nessa lyver Testament Koth y'n Bibel. Raglavar. An hanow 'Eksodus' diworth treylyans Grew Septuagint a styr 'mos yn-mes'. Yth yw hwedhel dasprenans ha delivrans an pobel Ysrael diworth kethneth yn Ejyp. Awtour. Haval orth Jenesis, hengov an Yedhewon a lever bos Moyses an awtour lyver Eksodus. Hwedhel. An lyver a dhalleth gans an bobel Ysrael yn kethneth yn Ejyp. Moyses yw gelwys dhe hembronk an bobel na. Duw a wra dri breus war Ejyp awos Faro a nagha gasa pobel Ysrael gasa Ejyp. Deg pla o gorrys war Ejyp hag an bobel Ysrael a wra treusa an Mor Rudh ha gasa Ejyp. Rag termyn hir, Ysrael a wandra y'n difeythtir. Duw a ros an deg arghadow ha rannow arall system lagha dh'y bobel orth Menydh Sinay. IPad. iPad ew amontyer legh a veu desinyes, displegyes ha marhasys gen Apple Inc. avel toul rag gweles media clowwelyek, ow comprehendya levrow, jornalys, fylmow, ilow, gwariow, ha dalhen an gwias. Ma y mens ha poster ow codha ynter fonys codnyk hag amontyoryon laptop. An iPad a wra usya an keth system oberyans avel an iPod Touch ha'n iPhone—hag ev a ell lonchya y dowlednow y honan keffrys ha towlednow iPhone. Heb chanjyans, na wra an iPad bes lonchya towlednow comendys gen Apple ha gorrys en-mes der App Store Apple (marnas towlednow a ell obery a-ji dhe beurel wias iPad). Pecar ha'n iPhone ha'n iPod Touch, rowlys ew an iPad dre dhispleytans liestoch—dyffrans dhort an broassa radn a amonytoryon legh kens, a wrug usya stylus sordyes dre boos—keffres ha besowek warscrin furvwir en le besowek corforek. An iPad a wra usya junyans rosweyth anter leel dhiwiver ("Wi-Fi") rag hedhes rosweythow anter leel (LAN) ha'n Kesrosweyth. Ma dhe neb modelys ynterfas rosweyth dhiwiver 3G ynwedh, a ell junya gen rosweythow data HSPA po EV-DO ha pella dhe'n Kesrosweyth. Dyghtyes ha kettermynegys ew an devis der iTunes en udn lonchya war amontyer personel dre gapel USB. Apple a wrug dyllo an kensa iPad en mis Ebrel 2010, ha gwertha 3 milvil a'n devisow en 80 dedh. Dres 2010, Apple a wrug gwertha 14.8 milvil iPad dres oll an bys - 75 cansran a werthanjow a amontyoryon legh orth diwedh 2010. Jynn amontya legh. Jynn amontya legh ew jynn amontya bian e'n shap a legh, heb besowek po logosen, ha usys dre dochya scrin toch plat der an besies po an dorn. Pluven vesyel a ell bos usys war neb amontyoryon legh ynwedh. Peurel wias. Peurel wias yw towlen amontyer may halla tus usya rag hedhes folednow gwias war an Kesrosweyth. Yma niver a beurellow wias kavadow dhe dhevnydhyoryon, ow komprehendya Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome, Safari hag Opera. Lydn Baikal. Lydn Baikal yw lydn bras en Siberya, radnvro a Russi. Lydn Baikal yw an brassa kreun a dhowr fresk e'n bys. Yma'n lydn ogas dhe Irkutsk. Yth yw a-dro dhe 636 km en hirder, ynter 20 km ha 80 km en lester, hag orth y boynt downna yth yw 1,700 meter en downder. Gans an downder-ma, an lydn downna war'n Nor yw. Pur arbednek yw an lydn. Yma pesk e'n lydn na wra bewa bus obma, a-dar teller veth e'n bys. Ensampel a hedna yw pesk henwys Omul, sort a drudh. Bestas ha losow. Puskes Omul en marhas Listyanka Yma en Lydn Baikal moy es 1000 ehen a losow ha 1550 ehen a vestas. Moy es 60% a vestes yw endemek. A les yw is-ehen endemek a'n pesk omul ("Coregonus autumnalis migratorius"). Pyskessys, megys, ha gwerthys yw en keniver marhas a-dro dhe'n lydn. Rag lies tremenyas war'n hens-horn Treus-Siberya, perna omul megys yw onan a wolowboyntys an viaj hir. Yma dhe Baikal ynwedh ehednow a reun, an reun Baikal po "nerpa". Orses ha kerewi a ell bos mirys ha helhys orth arvoryow Baikal. Morlader. Morlader yw den a lader ha gul drog-oberow dhe vor. El Greco. El Greco (1541 – 7 mis Ebrel 1614): lymner, gravyer ha pennser y'n Renaissance Spaynek. "El Greco" (An Grek) o leshanow, kampoellans dh'y dhevedhyans Grek, hag an lymner a wre sina y hanow dien yn lytherennow Grek - Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Doménikos Theotokópoulos). El Greco a veu genys yn Kreth hag o rann Repoblek Venezia y'n eur na ha kres art Post-Byzantinek. Ev a vyajyas dhe Venezia pan o 26 bloedh, hag yn 1570 ev a vovyas dhe Rom le may igeras ev hwelji ha kowlwul kevres oberennow. Y'n vlydhen 1577, ev a vovyas dhe Doledo, Pow Spayn le may trigas ev bys dh'y vernans. Ena, ev a gowlwrug lies lymnans a vri. Gis-lymna El Greco o dramasek ha nyns o meurgerys yn y vywnans. Diwettha y'n ugensves kansblydhen, lymnansow El Greco eth ha bos meurgerys ha bos gwelys ages delanwes rag Expressionism ha Kubism. Baner Peran. Baner Peran ew baner Kernow. Kensa descrifans godhvedhys an baner avel baner Kernow a veu scrifys en 1838. Usyes ew gen Kernowyon avel arwodh a honenieth. An baner henwys rag Peran ew crows wydn war kilva dhu. Leverys ew dre wrug Piran dowis an dhew liwyow-ma woja gweles an sten tedh ow scollya mes a'n mun du en y tan. Hemm a wrug wharvos dres y dhiscudhyans a sten e'n 6ves cansvledhen, ow dos ha bos tassans stenyoryon. Devedhyanjow. Leverys ew dr'ujy an desin ow tos dhort kensa 1188 pan veu an baner usyes e'n Crowsgasow, ha ma erthygel en Encyclopaedia Britannica ow leverel dre veu an baner degys gen an barth Gernowek orth Cas Agincourt (1415). Bettegens, y hevel dr'ew an devyn res gen Encyclopaedia Britannica derayes gen onen a wra dos dhort bardhonek a 1590 henwys "Poly-Olbion" gen Michael Drayton. Ma'n bardhonek ow leverel dre wrug an baner degys gen an Gernowyon orth Agincourt disqwedhes dew omdowler a Gernow en colm. An dustuny godhvedhys an moyha a-varr a'n baner-ma a veu recordyes gen Davies Gilbert en y ober 1838 'The Parochial History of Cornwall', lebma ev ow leverel a-dro dhe "grows wydn war kilva dhu a veu kens obma baner Peran ha baner Kernow; dres lycklod gen nebes campol dhe'n mun du ha'n alcan gwydn a sten". Onen a'n disqwedhyanjow an cottha a'n baner a ell bos gwelys en fenester gweder liw orth Westminster Abbey. Discudhys a veu en 1888 dhe gov an deviser hag ynjynnyor gerys da a Gernow Richard Trevithick. Ma'n fenester ow tisqwedhes Myhal orth an pedn ha naw sans a Gernow, Peran, Petrok, Pinnock, Jermyn, Julyan, Cyriacus, Constentyn, Nonna and Gerens a-woles. Y hevel dr'ew Pedn Peran portrayans a Trevithick y honen, ha ma ev ow ton baner Kernow. Árstíðir. Árstíðir yw band rokk a Reykjavík, Island. Eseli "Árstíðir" yw Hallgrímur Jónas, Karl Aldinsteinn, Gunnar Már, Ragnar Ólafsson, Daníel Auðunsson hag Jón Elísson. Icon in me. Icon in me yw bagas rock a Moskva, Russi. Eseli "Icon in me" yw Tony JJ, D. Frans, MasterMike ha Morten. Treron sieboldii. "Treron sieboldii" ew ehen a edhen e'n teylu Columbidae. Kevys ew en China, Japan, Korea Soth, Laos, Russy, Taiwan, Pow Tay, ha Vietnam. Senedh Corsica. Senedh Corsica ew esedh governans radndiryel Corsica. Desedhys ew e'n Grand Hôtel d'Ajaccio et Continental, en pedncita Corsica, Ajaccio. Ma 51 esel, dowisyes rag termen a whegh bledhen. Lacuna Coil. Lacuna Coil yw band rokk a Milano, Itali. Eseli "Lacuna Coil" yw Cristina Scabbia, Andrea Ferro, Cristiano Migliore, Marco Biazzi, Marco Coti Zelati hag Cristiano Mozzati. Rockford, Illinois. Rockford Rockford yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 152,871. An sita a veu fondys yn 1834. Peoria, Illinois. Peoria Peoria yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 115,007. An sita a veu fondys yn 1680. Naperville, Illinois. Naperville Naperville yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 141,853. An sita a veu fondys yn 1831. Springfield, Illinois. Springfield, Illinois Springfield yw pennsita Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 116,250. An sita a veu fondys yn 1821. East St. Louis, Illinois. East St. Louis yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 27,006. An sita a veu fondys yn 1820. Galesburg, Illinois. Galesburg yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 33,207. An sita a veu fondys yn 1836. Joliet, Illinois. Joliet yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 147,433. An sita a veu fondys yn 1833. Kankakee, Illinois. Kankakee Kankakee yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 26,840. An sita a veu fondys yn 1853. Champaign, Illinois. Champaign Champaign yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 81,055. An sita a veu fondys yn 1855. Galena, Illinois. Galena Galena yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 3,429. An sita a veu fondys yn 1826. Urbana, Illinois. Urbana Urbana yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 41,250. An sita a veu fondys yn 1833. DeKalb, Illinois. DeKalb yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 39,018. An sita a veu fondys yn 1837. Decatur, Illinois. Decatur Decatur yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 76,122. An sita a veu fondys yn 1823. Rock Island, Illinois. Rock Island Rock Island yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 38,084. An sita a veu fondys yn 1835. Harrisburg, Pennsylvani. Harrisburg Harrisburg yw pennsita Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 49,528. An sita a veu fondys yn 1791. Pittsburgh, Pennsylvani. Pittsburgh Pittsburgh yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 305,704. An sita a veu fondys yn 1717. Gettysburg, Pennsylvani. Gettysburg Gettysburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 7,620. An sita a veu fondys yn 1780. Kittanning, Pennsylvani. Kittanning yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 4,787. An sita a veu fondys yn 1803. Beaver, Pennsylvani. Beaver Beaver yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 4775. An sita a veu fondys yn 1792. Bedford, Pennsylvani. Bedford Bedford yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 3,141. An sita a veu fondys yn 1751. Reading, Pennsylvani. Reading Reading yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 88,085. An sita a veu fondys yn 1748. Hollidaysburg, Pennsylvani. Hollidaysburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 5,368. An sita a veu fondys yn 1768. Towanda, Pennsylvani. Towanda Towanda yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 2,815. An sita a veu fondys yn 1784. Doylestown, Pennsylvani. Doylestown Doylestown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 8,380. An sita a veu fondys yn 1745. Butler, Pennsylvani. Butler Butler yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 15,121. An sita a veu fondys yn 1802. Ebensburg, Pennsylvani. Ebensburg Ebensburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 3,091. An sita a veu fondys yn 1825. Johnstown, Pennsylvani. Johnstown Johnstown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 20,978. An sita a veu fondys yn 1770. Emporium, Pennsylvani. Emporium Emporium yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 2,526. An sita a veu fondys yn 1810. Jim Thorpe, Pennsylvani. Jim Thorpe yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 4,804. An sita a veu fondys yn 1818. Bellefonte, Pennsylvani. Bellefonte Bellefonte yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 6,187. An sita a veu fondys yn 1795. West Chester, Pennsylvani. West Chester West Chester yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 17,861. An sita a veu fondys yn 1788. Clarion, Pennsylvani. Clarion Clarion yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 6,185. An sita a veu fondys yn 1839. Clearfield, Pennsylvani. Clearfield yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 6,631. An sita a veu fondys yn 1805. Lock Haven, Pennsylvani. Lock Haven Lock Haven yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 9,149. An sita a veu fondys yn 1769. Bloomsburg, Pennsylvani. Bloomsburg Bloomsburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 12,375. An sita a veu fondys yn 1797. Meadville, Pennsylvani. Meadville Meadville yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 13,685. An sita a veu fondys yn 1788. Carlisle, Pennsylvani. Carlisle Carlisle yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 17,970. An sita a veu fondys yn 1751. Consel Ranndiryel Breten Vian. Consel Ranndiryel Breten Vian ew esedh governans ranndiryel Breten Vian. Ma 83 esel, dowisyes rag termynyow a whegh bledhen. Desedhans an consel ew an Hôtel de Courcy en Roazhon. Esely an consel a-dhia 2010 Benetice. Benetice ew trev en Pow Chek, neb 100 kilometer dhort Praha. Ma trigys en Benetice a-dro dhe 30 a dus (2011). Media, Pennsylvani. Media Media yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 5,533. An sita a veu fondys yn 1850. Ridgway, Pennsylvani. Ridgway, Pennsylvani Ridgway yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 4,591. An sita a veu fondys yn 1822. Erie, Pennsylvani. Erie Erie yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 103,817. An sita a veu fondys yn 1795. Uniontown, Pennsylvani. Uniontown Uniontown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 12,422. An sita a veu fondys yn 1776. Tionesta, Pennsylvani. Tionesta yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 483. Chambersburg, Pennsylvani. Chambersburg Chambersburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 18,302. An sita a veu fondys yn 1734. McConnellsburg, Pennsylvani. McConnellsburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,073. An sita a veu fondys yn 1786. Waynesburg, Pennsylvani. Waynesburg Waynesburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 4,184. An sita a veu fondys yn 1796. Huntingdon, Pennsylvani. Huntingdon yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 6,918. An sita a veu fondys yn 1767. Indiana, Pennsylvani. Indiana, Pennsylvani Indiana yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 14,895. An sita a veu fondys yn 1805. Brookville, Pennsylvani. Brookville Brookville yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 4,230. An sita a veu fondys yn 1796. Punxsutawney, Pennsylvani. Groundhog Day Punxsutawney yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 6,271. An sita a veu fondys yn 1816. Mifflintown, Pennsylvani. Mifflintown Mifflintown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 861. An sita a veu fondys yn 1790. Scranton, Pennsylvani. Scranton Scranton yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 76,089. An sita a veu fondys yn 1866. Lancaster, Pennsylvani. Lancaster Lancaster yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 59,322. An sita a veu fondys yn 1730. New Castle, Pennsylvani. New Castle New Castle yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 20000, poblans an sita o 26,309. An sita a veu fondys yn 1798. Lebanon, Pennsylvani. Lebanon Lebanon yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 20000, poblans an sita o 25,477. An sita a veu fondys yn 1756. Allentown, Pennsylvani. Allentown Allentown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 118,032. An sita a veu fondys yn 1751. Wilkes-Barre, Pennsylvani. Wilkes-Barre Wilkes-Barre yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 41,498. An sita a veu fondys yn 1769. Williamsport, Pennsylvani. Williamsport Williamsport yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2009, poblans an sita o 29,304. An sita a veu fondys yn 1769. Dilma Rousseff. Dilma Vana Rousseff (genys 14ves Mis Kevardhu, 1947) yw an 36ves Lywydh a Vrasil ha'n kynsa benyn y'n soedh na. Hi a veu etholys an 31ves Mis Hedra 2010. Nicolas Sarkozy. Nicolas Sarkozy (genys Nicolas Paul Stéphane Sarközy de Nagy-Bocsa; 28 mis Genver 1955) o an 23a Lywydh a'n Repoblek Frynkek hag ex-officio Kespennsevik a Andorra. Ev a dheuth ha bos lywydh an 16ves a vis Me 2007 wosa fetha Ségolène Royal yn etholans 10 dydh kyns. Ev a dhemmedhis an ganores-kanskrifores Carla Bruni an 2a a vis Hwevrer 2008 y'n Palas Élysée, Paris. Smethport, Pennsylvani. Smethport Smethport yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,684. An sita a veu fondys yn 1807. Mercer, Pennsylvani. Mercer Mercer yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 2,391. An sita a veu fondys yn 1803. Lewistown, Pennsylvani. Lewistown Lewistown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 8,998. An sita a veu fondys yn 1790. Stroudsburg, Pennsylvani. Stroudsburg Stroudsburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 6,674. Norristown, Pennsylvani. Norristown Norristown yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 34,324. An sita a veu fondys yn 1812. Danville, Pennsylvani. Danville Danville yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 4,897. An sita a veu fondys yn 1776. Easton, Pennsylvani. Easton Easton yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 26,800. An sita a veu fondys yn 1752. Bethlehem, Pennsylvani. Bethlehem Bethlehem yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 71,329. An sita a veu fondys yn 1741. Soudan Soth. Soudan Soth ew gwlas en Africa cres. Sunbury, Pennsylvani. Sunbury Sunbury yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 9,905. An sita a veu fondys yn 1772. Bloomfield, Pennsylvani. Bloomfield Bloomfield yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,077. An sita a veu fondys yn 1824. Milford, Pennsylvani. Milford Milford yw sita yn Konteth Pike, Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,104. An sita a veu fondys yn 1733 - 1798. Coudersport, Pennsylvani. Coudersport Coudersport yw sita yn Konteth Potter, Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 2,650. An sita a veu fondys yn 1807. Pottsville, Pennsylvani. Pottsville Pottsville yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 15,549. An sita a veu fondys yn 1806. Middleburg, Pennsylvani. Middleburg Middleburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,382. Somerset, Pennsylvani. Somerset yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 3,762. An sita a veu fondys yn 1795. Laporte, Pennsylvani. Laporte Laporte yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 290. An sita a veu fondys yn 1850. Montrose, Pennsylvani. Montrose Montrose yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,843. An sita a veu fondys yn 1812. Wellsboro, Pennsylvani. Wellsboro Wellsboro yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 3,328. An sita a veu fondys yn 1806. Lewisburg, Pennsylvani. Lewisburg Lewisburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 5,620. An sita a veu fondys yn 1806. Franklin, Pennsylvani. Franklin Franklin yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 7,212. An sita a veu fondys yn c. 1740. Warren, Pennsylvani. Warren Warren yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 10,259. An sita a veu fondys yn 1795. Washington, Pennsylvani. Washington Washington yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 13,663. An sita a veu fondys yn 1768. Honesdale, Pennsylvani. Honesdale Honesdale yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 4,874. An sita a veu fondys yn 1826. Greensburg, Pennsylvani. Greensburg Greensburg yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 15,889. An sita a veu fondys yn 1799. Tunkhannock, Pennsylvani. Tunkhannock Tunkhannock yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1,911. York, Pennsylvani. York yw sita yn Pennsylvani, Statys Unys. Yn 2000, poblans an sita o 1741. An sita a veu fondys yn 1741. Chy. Chy ew drehevyans a ell bos trigys etto gen tus. Stjórnin. yw band rokk a Reykjavik, Island. Eseli "Stjórnin" yw Grétar Örvarsson hag Sigriður Beinteìnsdottir. Fright Night. Fright Night, Plan B, 2010 Fright Night yw band rokk a Moskva, Russi. Eseli "Fright Night" yw Winter, Shade, Weena Morlock, Lestat hag Dmitry. Ayrborth Keswlasek Long Thanh. Ayrborth Keswlasek Long Thanh yw ayrborth ogas dhe Cita Ho Chi Minh yn Vietnam. Ayrborth Keswlasek Lien Khuong. Ayrborth Keswlasek Lien Khuong yw ayrborth ogas dhe Da Lat yn Vietnam. Palestayn. thumb Palestayn yw stat yn Asi West orth arvor an Mor Kres: Glann West a Gonna Gasa. Vung Tau. Vung Tau yw brassa cita Ba Ria-Vung Tau, Vietnam. Enep an cita yw 140 km², yn 2009, hag yma dosedh a 278.988 a drigoryon. An sita a veu fondys yn 1930. Horn. Horn yw elven gymyk gans an arwodh Fe (dhyworth Latin: "ferrum") ha'n niver atomek 26. Metol loos, krev, tennvenek yw. Pur gemmyn yw ev yn kolonnen ha kreven an Norvys. Devnydhys yw rag gul dur. Anna a Vreten Vyghan. Anna (25 Genver 1477 – 9 Genver 1514) o Duges a Vreten Vyghan a-dhia 1488 bys 1514. Genys yn 1477, dug Francis II a Vreten Vyghan hag Margaret a Foix o hi. Yn 1490 y temmedhis hi Maximilian I a Estrych. Yn 1491 y temmedhis hi Charles VIII a Frynk. Yn 1499 y temmedhis hi Louis XII a Frynk. Zhengzhou. Zhengzhou ("Zhèngzhōu") yw cita yn China. Chennai. Chennai (Tamilek: சென்னை, ‎ ˈtɕennəj) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 4,681,087 a dus ow triga yn Chennai. Hyderabad (India). Hyderabad (Telougou: హైదరాబాద్, ‎ ɦəjd̪ərɑːbɑːd̪; Urdu: حیدرآباد]) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 4,010,238 a dus ow triga yn Hyderabad. Ahmedabad. Ahmedabad (Goujaratek: અમદાવા) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 5,570,585 a dus ow triga yn Ahmedabad. Pune. Pune (Marathek: पुणे) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 3,446,330 a dus ow triga yn Pune. Surat. Surat (Goujaratek: સુરત) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 5,064,519 a dus ow triga yn Surat. Kanpur. Kanpur (Hindik: कानपुर; Urdu: کان پور) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 6,368,043 a dus ow triga yn Kanpur. Devedhyans an Matern. Devedhyans an Matern (Devedhyans an Mytern) yw can Nadelik scrifys gans Henry Jenner. Geryow. Sav aman, Dinas Dew, devedhes yu Dha Wolow, an roul coth yu tremenes, Fethes an Escar, taw an Tuller deu, An Matern gwir a dhe wostewedh dhes. Tewlder a wressa kîdha fas an bes, Trom warnen ny drog-allosow an Nos. En splander sans Ev a ve denethes; Golow yu'n bes, ha'n Matern ny ow tos. An Vaternes a'n sens war î deulin; Matern Maternow, heb brîs yu Dha Drôn! Mîreugh, coyn rîal rag E vegyans gwin, Ha'n Werhes worth E vaga a'i deuvron. Kensyu saw beugh has asen ol adro, Ha bîgely 'ga Matern dho wordhya, E vîgely gans roow dhô servya. 'Wren E gorona lemmen? Nynsyu gwres E ober; tanow yu E servisy. En dadn E dreys pan vedh pebtra settyes, Coron adro dhoy dal y whorrans y. 'Wren E gorona gans owr? Nyns yu'n êr; Garlons a dhevnedh aral rag E ben, Pan wel tîs ol an bes en gordhyans mêr Agan Matern ow roulya a'n Grows-Pren, Hedhew a'n dra a wharfo na woleugh. Ogas dhoy Stevel-Trôn heb own deugh why; Can an Pescador Kernûak. Can an Pescador Kernûak (Can an Pescador Kernowek) yw can scrifys gans Henry Jenner. Kenys yw en udn sewya ton an hymna "The Pilgrim of the Night". Geryow. Adro'n Lethosow ma an mor ow crîa, Rag corfow tîs Carrek an Bleidh a wol; Gwren môs en rag, dre weres Mab Marîa, Dhô beryl mor ha carrek heb own ol. Crîst, tî elwas pescadoryon a'n kensa War drêth Mor Galilêa dhô'th holya; Ol agan gwaith haneth rag dha garensa Dheso en lên offrenny ny a wra. Jaipur. Jaipur (Rajasthanik: जैपर, Hindik: जयपुर) yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 3,910,570 a dus ow triga yn Jaipur. Lucknow. Lucknow (Hindik: लखनऊ; Urdu: لکھنؤ, "Lakhnaū") yw cita yn Eynda. Yma a-dro dhe 4,681,416 a dus ow triga yn Lucknow. Sether. Sether "(Morus bassanus)" yw eghenn a edhen a'n mor y'n Keynvor Iwerydh. An sether yw haval dhe gwarak ha seth. Marghsylli. Marghsylli yw enyval mythologiek, haval dhe bryv po sarf bras, mes gans eskelli ha penn haval dhe dhragon ha dewdroes haval dhe Bogan Yar. Hi a yll bos kevys yn henhwedhlow hag yn kotow arvow. Henhwedhlow. a> yn Fabelwesen gans Friedrich Bertuch Henhwedhlow yw drollow po hwedhlow a dermyn eus passyes a-rag skrifennow istorek, haval dhe Henhwedhlow Kernewek. Marghkell. Marghkell (Greka "Πήγασος/Pegasos", Latin "Pegasus") yw enyval mythologiek, haval dhe vargh mes gans eskelli. Fentynyow a wrussa omdhiskwedhes yn y olow karn. Ev a wrussa kyrghes lughesennow rag Zeus. Y dama o Medusa an Gorgon hag y sira o Poseidon an mor duw. Bogan Yar. Bogan Yar yw enyval mythologiek, haval dhe pryv, sarf bras po dragon, mes gans eskelli ha dewdroes haval dhe Marghsylli ha penn an kulyek. An Bogan Yar yw haval dhe Bogan Sarf. An Bogan Yar yw oy Kulyek a goras yndan kroenek, mes an Bogan Sarf yw oy kroenek po oy sarf a goras yndan Kulyek. Yma hi yn henhwedhlow hag yn kotow arvow. Bogan Sarf. Bogan Sarf yn Fabelwesen gans Friedrich Bertuch Bogan Sarf (Greka "βασιλίσκος basilískos," "myghtern byghan;" Latin "Regulus") yw enyval mythologiek, haval dhe pryv, sarf bras po dragon, mes gans eskelli ha dewdroes haval dhe Marghsylli ha penn an kulyek. An Bogan Sarf yw pur gwenonek. An Bogan Sarf yw haval dhe Bogan Yar. An Bogan Sarf yw oy kroenek po oy sarf a goras yndan Kulyek, mes an Bogan Yar yw oy Kulyek a goras yndan kroenek. Mor Baltek. Mor Baltek yw mor yntra Danmark, Swedherwyk, Estoni, Pow Finn, Almayn, Latvi, Lithouani, Poloni, ha Russi. Dobra. Dobra (germ. - Dobrau) - yw cita yn Poloni. An Bibel yn Kernewek. A-dhia gansblydhynyow, an Bibel y'n tavosow Kembrek ha Bretonek a veu dyllys. An bibel Kembrek o skrifys gans William Morgan yn 1588 ha'n Testamenth Nowydh Bretonek gans Yann-Frañsez ar Gonideg yn 1827. Temmigow an Bibel o treylys yn Kernewek y'n 18ves kansblydhen, avel lyver Jenesis ha Mathew gans John Keigwin, John Boson ha Wella Rowe. A-dhia 1996, kesoberoryon Epskop Truru a veu yn bysi ow treylya an Bibel oll yn Kernewek. Nicholas Williams a wrug treylyans diberth a'n Testament Nowydh ynwedh yn 2002. Treylyans yn Kernewek Kemmyn an Testament Nowydh a veu lonchys yn Eglos Sen Petrok yn mis-Est 2004. Treylyans leun a'n bibel, skrifys gans Nicholas Williams, a veu dyllys yn 2011, y'n skrifa-komposter Kernowek Standard. Bom Bras. An Bom Bras, po an Big Bang yw hanow dybieth a-dro dhe dhalleth an Univers. Yn arbennik, an dybieth a dhispleg fatell omlesas an univers a boynt dosedh didhiwedh dh'y studh a-lemmyn. Andy Morrell. Gwaryer peldroes yw Andrew Morrell. Bos Klub Peldroes Wreksam yw ev ynweth. Ayrborth Cam Ranh. Ayrborth Cam Ranh ("Sân bay Cam Ranh") yw ayrborth ogas dhe Nha Trang yn Vietnam. Ayrborth Pleiku. Ayrborth Pleiku ("Sân bay Pleiku") yw ayrborth ogas dhe Pleiku yn Vietnam. Ayrborth Rach Gia. Ayrborth Pleiku ("Sân bay Rach Gia") yw ayrborth ogas dhe Rach Gia yn Vietnam. Doesedh (fisegieth). Yn fisegieth, dosedh yw musur a ronnedh yn musurel dalhedh. Dosedh yw musuryes yn kg/m³. Lugo. Lugo yw sita Galisi yn Spayn. Poblans an sita yn 2010 o 98 000 a drigoryon. Livonek. Livonek yw yeth Ouralek kewsys yn Latvi. Entrena. Entrena yw tre yn La Rioja, Spayn. Yth esa 1.503 a drigoryon y'n dre yn 2011. Pysk. Pysk yw enyval gans eskelli, mellow keyn ha goos yeyn. Yma a-dro dhe 32,000 ehen a buskes. Ymons i ow triga yn moryow ha dowr fresk dres oll an bys. Yma'n bagasow a buskes ow komprehendya puskes askornek, puskes migornek (r.e. morvleydhi ha rohys) ha puskes heb genyow (r.e. mornadrys). Eisenstadt. Eisenstadt yw cita yn Estrych. Judy Garland. Judy Garland y'n fylm "The Wizard of Oz" (1939) Judy Garland (genys 10 Metheven 1922, marow 22 Metheven 1969) o gwarier amerikan geryes da. Saratov. Saratov yw sita yn Russi. Yth esa dhedhi poblans a 837,400 a drigoryon yn 2011. The Duchesse of Cornwall's Progresse. The Dutchess of Cornwall's progresse to see the Land's end & to visit the mount o ober liennek skrifys gans Nicholas Boson. Yma Matthew Spriggs ow prederi y feu skrifys ynter 1660 ha 1670. Brassa rann an skrifen o skrifys en Sowsnek, gans nebes linennow en Kernewek hepken. Ny wrug an skrifen treusvewa yn tien; nyns eus dhyn marnas linennow devynnys gans Edward Lhuyd ha William Borlase, neb a'n jevo hedhes dhe mammskrif an ober. Yth esa dhe Borlase dew versyon mammskrif a'n ober, hag onen a'n versyons-na a veu an keth versyon del veu gwelys gans Lhuyd. An hwedhel a veu skrifys gans Boson rag y flehes. Tekst. a) Nages travith dale talues an bees Bus gen dieu benegas do gweel gan crees. Nyn ges travith dale talues en Beez Buz gen dew Benigas do gweel gun Crees b) rag an Arlothas an wolas kernow. Dreth gwz Kibmias Benigas, Why ra Cavas dreeu an gwas Harry ma Poddrack broas. 1. Kensa, vrt an hagar auall iggeva gweell do derevoll wareny Keniffer termen drerany moas durt pedden an wolas do sillan &c. 2. Nessa, vrt an skauoll Crackan codna iggeva setha war en crees an aules ewhall heb drogi veeth. 3. Tregya, vrt an Gurroll iggeva gweell gen askern skooth davas, &c. Dreth ‘guz kibmias beniggas Why ra cavas dreeu an gwas Harry ma Poddrack broas Kensa, urt an hagar-awal iggeva gweel do derevoll war ren ny keniffer termen drera ny moas durt Pedden an woolaes do Sillan Nessa, urt an Skavoll Crack-an-codna iggava setha war en Cres an awles ewhall (cries tutton Harry an lader) heb drog veeth Treega, urt an gurroll iggeva gwell gen askern skooth Davas... e) Eue Rateera war mean Merlin Ra leske pawl, pemsans, ha Newyn. f) Peth Prawnter. A priest’s goods or estate. h) Theram Ry do why an Bele ma Lansing, Michigan. Lansing, Michigan Lansing yw pennsita Michigan, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 114,297. An sita a veu fondys yn 1835. Detroit, Michigan. Detroit yw an vrassa sita yn Michigan, Statys Unys. Grand Rapids, Michigan. Grand Rapids Grand Rapids yw sita yn Michigan, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 188,040. An sita a veu fondys yn 1826. Warren, Michigan. Warren Warren yw sita yn Michigan, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 134,056. An sita a veu fondys yn 1957. Sterling Heights, Michigan. Sterling Heights Sterling Heights yw sita yn Michigan, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 129,699. An sita a veu fondys yn 1968. Ann Arbor, Michigan. Ann Arbor Ann Arbor yw sita yn Michigan, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 113,934. An sita a veu fondys yn 1824. Flint, Michigan. Flint Flint yw sita yn Michigan, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 102,434. An sita a veu fondys yn 1818. Aurora, Illinois. Aurora Aurora yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 197,899. An sita a veu fondys yn 1834. Elgin, Illinois. Elgin Elgin yw sita yn Illinois, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 108,188. An sita a veu fondys yn 1834. Milwaukee. Milwaukee yw an vrassa sita yn Wisconsin, Statys Unys. Madison, Wisconsin. Madison Madison yw pennsita Wisconsin, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 233,209. An sita a veu fondys yn 1848. Green Bay, Wisconsin. Green Bay Green Bay yw sita yn Wisconsin, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 104,057. An sita a veu fondys yn 1854. Kenosha, Wisconsin. Kenosha Kenosha yw sita yn Wisconsin, Statys Unys. Yn 2011, poblans an sita o 99,218. An sita a veu fondys yn 1835. Racine, Wisconsin. Racine Racine yw sita yn Wisconsin, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 78,860. An sita a veu fondys yn 1699. Appleton, Wisconsin. Appleton Appleton yw sita yn Wisconsin, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 78,086. An sita a veu fondys yn 1835. Olympia, Washington. Olympia yw pennsita Washington, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 46,478. An sita a veu fondys yn 1859. Spokane, Washington. Spokane yw sita yn Washington, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 208,916. An sita a veu fondys yn 1871. Tacoma, Washington. Tacoma yw sita yn Washington, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 198,397. An sita a veu fondys yn 1875. Vancouver, Washington. Vancouver yw sita yn Washington, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 161,791. An sita a veu fondys yn 1825. Bellevue, Washington. Bellevue yw sita yn Washington, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 161,791. An sita a veu fondys yn 1869. Boston. Boston yw an vrassa cita ha penncita Massachusetts, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 617,594. An sita a veu fondys yn 1630. Worcester, Massachusetts. Worcester yw sita yn Massachusetts, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 181,045. An sita a veu fondys yn 1673. Springfield, Massachusetts. Springfield yw sita yn Massachusetts, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 153,060. An sita a veu fondys yn 1636. Lowell, Massachusetts. Lowell yw sita yn Massachusetts, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 106,519. An sita a veu fondys yn 1653. Cambridge, Massachusetts. Cambridge yw sita yn Massachusetts, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 105,162. An sita a veu fondys yn 1630. New Bedford, Massachusetts. New Bedford yw sita yn Massachusetts, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 95,072. An sita a veu fondys yn 1640. Baton Rouge, Louisiana. Baton Rouge Baton Rouge (yn Frynkek: "Bâton-Rouge", yn Kernewek: "glena rudh") yw pennsita Louisiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 229,553. An sita a veu fondys yn 1719. New Orleans. New Orleans (yn Frynkek: "La Nouvelle-Orléans", yn Kernewek: "Orleans Nowydh") yw an vrassa sita yn Louisiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 343,829. An sita a veu fondys yn 1718. Shreveport, Louisiana. Shreveport Shreveport yw sita yn Louisiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 218,021. An sita a veu fondys yn 1836. Lafayette, Louisiana. Lafayette Lafayette yw sita yn Louisiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 120,623. An sita a veu fondys yn 1821. Billings, Montana. Billings yw an vrassa sita yn Montana, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1877. Missoula, Montana. Missoula Missoula yw sita yn Montana, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1866. Great Falls, Montana. Great Falls Great Falls yw sita yn Montana, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1883. Butte, Montana. Butte Butte yw sita yn Montana, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. Columbus, Ohio. Columbus yw an vrassa cita ha penncita Ohio, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 787,033. An sita a veu fondys yn 1812. Cleveland, Ohio. Cleveland yw sita yn Ohio, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1796. Gwiasva. 300px Cincinnati, Ohio. Cincinnati yw sita yn Ohio, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1788. Toledo, Ohio. Toledo Toledo yw sita yn Ohio, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1833. Akron, Ohio. Akron Akron yw sita yn Ohio, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1825. Dayton, Ohio. Dayton Dayton yw sita yn Ohio, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1796. Charlotte, Karolina Gledh. Charlotte yw an vrassa sita yn Karolina Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1755. Raleigh, Karolina Gledh. Raleigh yw pennsita Karolina Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1792. Greensboro, Karolina Gledh. Greensboro yw sita yn Karolina Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1808. Winston-Salem, Karolina Gledh. Winston-Salem Winston-Salem yw sitys yn Karolina Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sitys a veu fondys yn 1766 (Salem), 1849 (Winston). Durham, Karolina Gledh. Durham Durham yw sita yn Karolina Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1869. Fayetteville, Karolina Gledh. Fayetteville Fayetteville yw sita yn Karolina Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1762. Annapolis, Tir Maria. Annapolis Annapolis yw pennsita Tir Maria, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 38,394. An sita a veu fondys yn 1649. Frederick, Tir Maria. Frederick Frederick yw sita yn Tir Maria, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 65,239. An sita a veu fondys yn 1745. Rockville, Tir Maria. Rockville Rockville yw sita yn Tir Maria, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 62,476. An sita a veu fondys yn 1803. Gaithersburg, Tir Maria. Gaithersburg Gaithersburg yw sita yn Tir Maria, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 59,933. An sita a veu fondys yn 1802. Bowie, Tir Maria. Bowie Bowie yw sita yn Tir Maria, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 54,727. An sita a veu fondys yn 1882. Saint Paul, Minnesota. Saint Paul yw pennsita Minnesota, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1854. Minneapolis, Minnesota. Minneapolis yw an vrassa sita yn Minnesota, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1867. Rochester, Minnesota. Rochester Rochester yw sita yn Minnesota, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1854. Duluth, Minnesota. Duluth Duluth yw sita yn Minnesota, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1857. Bloomington, Minnesota. Bloomington Bloomington yw sita yn Minnesota, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1843. Santa Fe, Meksiko Nowydh. Santa Fe (Navahowek: " Yootó", Tewek: "Ogha Po'og") yw pennsita Meksiko Nowydh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1607 - 1608. Albuquerque, Meksiko Nowydh. Albuquerque (Navahowek: "Beeʼeldííl Dahsinil") yw an vrassa sita yn Meksiko Nowydh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1706. Las Cruces, Meksiko Nowydh. Gwel Las Cruces ha Menydhyow Organ Las Cruces (daswedyans: "The City of the Crosses", "Cita an Krowsyowyw") yw sita yn Meksiko Nowydh, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 97,618. An sita a veu fondys yn 1849. Rio Rancho, Meksiko Nowydh. Hel an dre, Rio Rancho Rio Rancho yw sita yn Meksiko Nowydh, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 88,901. An sita a veu fondys yn 1961. Roswell, Meksiko Nowydh. Kres an dre Roswell Roswel yw sita yn Meksiko Nowydh, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 48,366. An sita a veu fondys yn 1869. Bismarck, Dakota Gledh. Bismarck yw pennsita Dakota Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1872. Fargo, Dakota Gledh. Fargo yw an vrassa sita yn Dakota Gledh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1871. Grand Forks, Dakota Gledh. Kres an dre, Grand Forks Grand Forks yw sita yn Dakota Gledh, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 52,838. An sita a veu fondys yn 1870. Minot, Dakota Gledh. Kres an dre, Minot Minot yw sita yn Dakota Gledh, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 40,888. An sita a veu fondys yn 1886. Providence, Ynys Rhode. Providence yw an vrassa cita ha penncita Ynys Rhode, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 178,042. An sita a veu fondys yn 1636. Warwick, Ynys Rhode. Hel an dre, Warwick Warwick yw sita yn Ynys Rhode, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 82,672. An sita a veu fondys yn 1642. Cranston, Ynys Rhode. Cranston yw sita yn Ynys Rhode, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 80,387. An sita a veu fondys yn 1754. Pawtucket, Ynys Rhode. Pawtucket ha Dowr Men-Dhu Pawtucket yw sita yn Ynys Rhode, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 71,148. An sita a veu fondys yn 1671. Newport, Ynys Rhode. Kay Bannister yn Newport Newport yw sita yn Ynys Rhode, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 24,672. An sita a veu fondys yn 1639. Lincoln, Nebraska. Lincoln yw pennsita Nebraska, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1856. Omaha, Nebraska. Omaha yw pennsita Nebraska, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1854. Bellevue, Nebraska. Bellevue (kernewek: "gwel teg") yw sita yn Nebraska, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 50,137. An sita a veu fondys yn 1822. Grand Island, Nebraska. Hall County court house, Grand Island Grand Island (kernewek: "ynys meur") yw sita yn Nebraska, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 48,520. An sita a veu fondys yn 1857. Kearney, Nebraska. Hel an dre, Kearney Kearney yw sita yn Nebraska, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 30,787. Salt Lake City. Salt Lake City yw an vrassa cita ha penncita Utah, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1847. West Valley City, Utah. West Valley City yw sita yn Utah, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 129,480. An sita a veu fondys yn 1848. Provo, Utah. Provo yw sita yn Utah, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 112,488. An sita a veu fondys yn 1849. West Jordan, Utah. Provo yw sita yn Utah, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 104,447. An sita a veu fondys yn 1848. Orem, Utah. thumb Orem yw sita yn Utah, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 88,328. An sita a veu fondys yn 1877. Montgomery, Alabama. Montgomery yw pennsita Alabama, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1854. Birmingham, Alabama. Birmingham yw an vrassa sita yn Alabama, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1871. Mobile, Alabama. Mobile Mobile yw sita yn Alabama, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1702. Huntsville, Alabama. Huntsville Huntsville yw sita yn Alabama, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1805. Tuscaloosa, Alabama. Stret Greensboro yn Huntsville Tuscaloosa yw sita yn Alabama, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1819. Joe Biden. Joseph Robinette "Joe" Biden, Jr. yw an Is-lywydh 47ves Joe Biden a'n Statys Unys. Ev a veu genys war'n 20ves a vys Du, 1942, yn Scranton, Pennsylvani. Ev yw Is-lywydh a-dhia an 20ves a vis Genver 2009. Tucson, Arisona. Tucson yw sita yn Arisona, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1775. Mesa, Arisona. Mesa yw sita yn Arisona, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1878. Chandler, Arisona. Kres an dre Chandler Chandler yw sita yn Arisona, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 236,123. An sita a veu fondys yn 1920. Glendale, Arisona. Sportva yn Pennskol Phoenix Glendale yw sita yn Arisona, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 226,721. Scottsdale, Arisona. Kres an dre Scottsdale Scottsdale yw sita yn Arisona, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 217,385. An sita a veu fondys yn 1951. Tempe, Arisona. Tempe Tempe yw sita yn Arisona, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 161,719. An sita a veu fondys yn 1894. Anchorage, Alaska. Anchorage yw an vrassa sita yn Alaska, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1914. Juneau, Alaska. Juneau yw pennsita Alaska, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1881. Fairbanks, Alaska. Fairbanks Fairbanks yw sita yn Alaska, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 31,535. An sita a veu fondys yn 1903. Sitka, Alaska. Sitka Sitka yw sita yn Alaska, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 8,986. An sita a veu fondys yn 1799. Ketchikan, Alaska. Ketchikan Ketchikan yw sita yn Alaska, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 8,050. An sita a veu fondys yn 1799. Memphis, Tennessi. Memphis yw an vrassa sita yn Tennessi, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1819. Nashville, Tennessi. Nashville yw pennsita Tennessi, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1779. Knoxville, Tennessi. Cita an Knoxville Knoxville yw sita yn Tennessi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 178,874. An sita a veu fondys yn 1791. Chattanooga, Tennessi. Chattanooga Chattanooga yw sita yn Tennessi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 167,674. An sita a veu fondys yn 1815 (del "Ross' Landing"). Clarksville, Tennessi. Clarksville Clarksville yw sita yn Tennessi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 132,929. An sita a veu fondys yn 1785). Dover, Delaware. Dover Dover yw pennsita Delaware, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 36,047. An sita a veu fondys yn 1683. Wilmington, Delaware. Wilmington yw an vrassa sita yn Delaware, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 70,851. An sita a veu fondys yn 1638. Newark, Delaware. Newark Newark yw sita yn Delaware, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 31,454. An sita a veu fondys yn 1694. Middletown, Delaware. Middletown Middletown yw sita yn Delaware, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 18,871. Boise, Idaho. Boise yw an vrassa cita ha penncita Idaho, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 205,671. An sita a veu fondys yn 1863. Nampa, Idaho. Sodhva an post, Nampa, Idaho Nampa yw sita yn Idaho, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 81,557. An sita a veu fondys yn 1886. Meridian, Idaho. Hel an dre, Meridian, Idaho Meridian yw sita yn Idaho, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 75,092. An sita a veu fondys yn 1893. Idaho Falls, Idaho. Eglos an Vormon y'n kwartron gwer Idaho Falls yw sita yn Idaho, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 56,813. An sita a veu fondys yn 1864. Jackson, Mississippi. Jackson yw an vrassa cita ha penncita Mississippi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 173,514. An sita a veu fondys yn 1822. Gulfport, Mississippi. Gulfport yw sita yn Mississippi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 67,793. An sita a veu fondys yn 1898. Hattiesburg, Mississippi. Gwariva Saenger yn Hattiesburg Hattiesburg yw sita yn Mississippi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 51,993. An sita a veu fondys yn 1882. Southaven, Mississippi. Fordh Nail ha Fordh Getwell yn Southaven Southaven yw sita yn Mississippi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 48,982. An sita a veu fondys yn 1882. Biloxi, Mississippi. Southaven yw sita yn Mississippi, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 45,670. An sita a veu fondys yn 1699. Hartford, Connecticut. Hartford yw pennsita Connecticut, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1849. Bridgeport, Connecticut. Bridgeport yw an vrassa sita yn Connecticut, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. New Haven, Connecticut. New Haven, Connecticut New Haven yw sita yn Connecticut, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 129,779. An sita a veu fondys yn 1638. Stamford, Connecticut. Gorsav Metro-North yn Stamford Stamford yw sita yn Connecticut, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 122,643. An sita a veu fondys yn 1641. Little Rock, Arkansas. Little Rock yw an vrassa cita ha penncita Arkansas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 193,524. An sita a veu fondys yn 1821. Fort Smith, Arkansas. Stret yn Fort Smith Fort Smith yw sita yn Arkansas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 86,209. An sita a veu fondys yn 1817. Fayetteville, Arkansas. Fayetteville Fayetteville yw sita yn Arkansas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 73,580. An sita a veu fondys yn 1906. Springdale, Arkansas. Springdale yw sita yn Arkansas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 69,797. An sita a veu fondys yn 1838. Sioux Falls, Dakota Dheghow. Sioux Falls yw an vrassa sita yn Dakota Dheghow. Yn 2010, poblans an sita o 153,888. An sita a veu fondys yn 1856. Rapid City, Dakota Dheghow. Kres an dre Rapid City Rapid City yw sita yn Dakota Dheghow, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 67,956. An sita a veu fondys yn 1876. Aberdeen, Dakota Dheghow. Aberdeen Aberdeen yw sita yn Dakota Dheghow, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 26,091. An sita a veu fondys yn 1882. Hweskeren. Hwesker yw enevales heb mellow keyn y'n klass Insecta. Yma hwegh garr vellek ha diw davel dhedha. Rynnys yw aga horfow yn teyr rann. Yma moy ages milvil ehen aswonys a hweskeren y'n bys. Tania Khalill. Tânia Calil Padis Campos (genys 8 July 1977) yw gwariores vrasilek geryes da. Folen dre. __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ An godhoniador rydh rag onan hag oll erthygel yn Kernewek Wikipedya yw godhoniador warlinen heb kost, ygor ha liesyethek, a yll bos skrifys gans onan hag oll. Gelwys yw pub den dhe'gan gweres dre wellhe erthyglow ha der ynkressya an myns a Gernewek war an kesrosweyth. Mar mynnowgh peuri an kuntel a erthyglow a's teves an wiasva, hwi a yll hwilas testen dre dhevnydhya an gisten hwilas orth penn pub folen. Ynwedh, y sortir keniver folen herwydh klassys, may hyllir gweles rol dhien omma, po klyckyewgh an kevrennow orth goles folennow rag gweles rol a erthyglow y'n keth klass. Yma an gemeneth Kernewek pub prys ow hwilas kevriysi nowyth. Hwi a yll dalleth skrifa a-dhistowgh, a-dro dhe desten vyth oll a'gas deur. Mara'gas beus hwans a dhyski moy a-dro dhe gemeres rann, kewgh dhe borth an gemeneth, po gesewgh govyn y'n tavern. Ostyes yw Wikipedya gans an Fondyans Wikimedia, kowethas heb budh. An Fondyans a ost ynwedh an ragdresow wiki Kernewek erel a syw： Quercus. Quercus yw genas a 600 ehen gwydh, yn teylu Fagaceae, ow triga yn tylleryow oer a hanter-kylgh gogledh an Norvys. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Prenn an Quercus yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, balyers h.e. Hanow an Dherwydhyon yw devedhys martesen a'n gwydh ma. I a omdhiskwa yn mythologieth keltek ha henhwedhlow arnowydh, rag ensampel yn Neo-Paganieth ha lyver Robert Graves. Krevder ha perthyans a arwoedhyons i. Ehenow a Quercus yw an gwydh kenedhlek a'n Wlaskor Unys, an Statys Unys, hag Almayn. Klassans. "Rag rol leun, gwelewgh omma" Pierre, Dakota Dheghow. Pierre Pierre yw pennsita Dakota Dheghow, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 13,646. An sita a veu fondys yn 1880. Manchester, Hampshire Nowydh. Manchester yw an vrassa sita yn Hampshire Nowydh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1751. Concord, Hampshire Nowydh. Concord Concord yw pennsita Hampshire Nowydh, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 42,695. An sita a veu fondys yn 1773. Nashua, Hampshire Nowydh. Nashua Nashua yw sita yn Arkansas, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 86,494. An sita a veu fondys yn 1746. Dover, Hampshire Nowydh. Dover yw sita yn Hampshire Nowydh, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 29,987. An sita a veu fondys yn 1623. Indianapolis, Indiana. Indianapolis yw an vrassa cita ha penncita Indiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 829,718. An sita a veu fondys yn 1821. Fort Wayne, Indiana. Fort Wayne Fort Wayne yw sita yn Indiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 253,691. An sita a veu fondys yn 1794. Evansville, Indiana. Evansville y'n nos Evansville yw sita yn Indiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 117,429. An sita a veu fondys yn 1812. South Bend, Indiana. Gwel South Bend South Bend yw sita yn Indiana, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 101,168. An sita a veu fondys yn 1865. Des Moines, Iowa. Des Moines yw an vrassa cita ha penncita Iowa, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 203,433. An sita a veu fondys yn 1843. Cedar Rapids, Iowa. Cedar Rapids yw sita yn Iowa, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 126,326. An sita a veu fondys yn 1849. Davenport, Iowa. Davenport Davenport yw sita yn Iowa, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 99,685. An sita a veu fondys yn 1836. Sioux City, Iowa. Sioux City Sioux City yw sita yn Iowa, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 82,684. An sita a veu fondys yn 1854. Waterloo, Iowa. Waterloo Waterloo yw sita yn Iowa, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 68,406. An sita a veu fondys yn 1868. Newark, Jersi Nowydh. Newark yw an vrassa sita yn Jersi Nowydh, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1625. Jersey City, Jersi Nowydh. Kres an dre, Jersey City Jersey City yw sita yn Jersi Nowyd, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 247,597. An sita a veu fondys yn 1630. Paterson, Jersi Nowydh. Paterson Paterson yw sita yn Jersi Nowyd, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 146,199. An sita a veu fondys yn 1791. Elizabeth, Jersi Nowydh. Elizabeth yw sita yn Jersi Nowyd, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 124,969. An sita a veu fondys yn 1665. Trenton, Jersi Nowydh. Trenton Trenton yw pennsita Jersi Nowyd, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 84,913. An sita a veu fondys yn 1792. Wichita, Kansas. Wichita yw an vrassa sita yn Kansas, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1863. Overland Park, Kansas. Pennplas Black & Veatch Overland Park yw sita yn Kansas, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1905. Kansas City, Kansas. Gwel Kansas City Kansas City yw sita yn Kansas, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. Topeka, Kansas. Gwel Topeka Topeka yw pennsita Kansas, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1854. North Charleston, Karolina Dheghow. Hel an dre, North Charleston North Charleston yw sita yn Karolina Dheghow, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. Mount Pleasant, Karolina Dheghow. Bargen-Tir Boone Hall yn Mount Pleasant Mount Pleasant yw sita yn Karolina Dheghow, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. Louisville, Kentucky. Louisville yw an vrassa sita yn Kentucky, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1780. Frankfort, Kentucky. Frankfort Frankfort yw pennsita Kentucky, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 25,527. An sita a veu fondys yn 1786. Lexington, Kentucky. Lexington Lexington yw sita yn Kentucky, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 295,803. An sita a veu fondys yn 1775. Bowling Green, Kentucky. Bowling Green Bowling Green yw sita yn Kentucky, Statys Unys. Yn 2008, poblans an sita o 58,067. An sita a veu fondys yn 1798. Aurora, Kolorado. Aurora yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1891. Fort Collins, Kolorado. Fort Collins Fort Collins yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1864. Lakewood, Kolorado. Lakewood Lakewood yw sita yn Kolorado, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1889. Portland, Mayn. Portland yw an vrassa sita yn Mayn, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1633. Augusta, Mayn. Augusta Augusta yw pennsita Mayn, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 19,136. An sita a veu fondys yn 1754. Lewiston, Mayn. Lewiston Lewiston yw sita yn Mayn, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 36,592. An sita a veu fondys yn 1863. Bangor, Mayn. Bangor Bangor yw sita yn Mayn, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 35,473. An sita a veu fondys yn 1834. Auburn, Mayn. Auburn Auburn yw sita yn Mayn, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 35,473. An sita a veu fondys yn 1786. Kansas City, Missouri. Kansas City yw an vrassa sita yn Missouri, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1853. St. Louis, Missouri. St. Louis yw sita yn Missouri, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1764. Jefferson City, Missouri. Gwel Jefferson City Jefferson City yw pennsita Missouri, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 43,079. Springfield, Missouri. Springfield, Missouri Springfield yw sita yn Missouri, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 159,498. An sita a veu fondys yn 1838. Independence, Missouri. Lys yn Independence, Missouri Independence yw sita yn Missouri, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 116,830. An sita a veu fondys yn 1827. Falhun prierin. An falhun prierin ("Falco peregrinus") yw edhen y'n teylu Falconidae. Trigys yw ev yn pub brastir marnas Antarktika. Yma hys a 35–51 cm dhodho. Yma keyn glas-loos, "minvlew" du ha torr wynn gans bondys tewal dhodho. Ev a wra dybri ydhyn erel dre vras. Henderson, Nevada. Henderson Henderson yw sita yn Nevada, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. North Las Vegas, Nevada. North Las Vegas North Las Vegas yw sita yn Nevada, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1946. Reno, Nevada. Reno Reno yw sita yn Nevada, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1858. Carson City, Nevada. Carson City Carson City (hanow sodhogel: "Consolidated Municipality of Carson City") yw penncita Nevada, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1858. Oklahoma City, Oklahoma. Oklahoma City yw an vrassa cita ha penncita Oklahoma, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 579,999. An sita a veu fondys yn 1889. Tulsa, Oklahoma. Tulsa yw sita yn Oklahoma, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 391,906. An sita a veu fondys yn 1836. Norman, Oklahoma. Norman, Oklahoma Norman yw sita yn Oklahoma, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1889. Broken Arrow, Oklahoma. Broken Arrow, Oklahoma Broken Arrow yw sita yn Oklahoma, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1902. Lawton, Oklahoma. Lawton, Oklahoma Lawton yw sita yn Oklahoma, Statys Unys. Yth esa dhedhi poblans a a drigoryon yn 2010. An sita a veu fondys yn 1901. Burlington, Vermont. Burlington yw sita yn Vermont, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 42,417. An sita a veu fondys yn 1783. Montpelier, Vermont. Montpelier Montpelier yw pennsita Vermont, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 7,855. An sita a veu fondys yn 1787. South Burlington, Vermont. Skol yn Montpelier South Burlington yw sita yn Vermont, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 17,904. An sita a veu fondys yn 1865. Rutland, Vermont. Rutland Rutland yw sita yn Vermont, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 16,495. An sita a veu fondys yn 1865. Barre, Vermont. Barre Barre yw sita yn Vermont, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 9,052. An sita a veu fondys yn 1895. Cheyenne, Wyoming. Cheyenne yw an vrassa cita ha penncita Wyoming, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 59,466. An sita a veu fondys yn 1867. Casper, Wyoming. Casper, Wyoming Casper yw sita yn Wyoming, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 55,316. Laramie, Wyoming. Laramie, Wyoming Laramie yw sita yn Wyoming, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 30,816. Gillette, Wyoming. Gillette, Wyoming Gillette yw sita yn Wyoming, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 29,087. Rock Springs, Wyoming. Rock Springs, Wyoming Rock Springs yw sita yn Wyoming, Statys Unys. Yn 2010, poblans an sita o 23,036. An sita a veu fondys yn 1888. Best Goon Brenn. Best Goon Brenn yw cath bras prederys dhe vos trigys war Goon Brenn. Kramvil. Kramviles yw enevales gans mellow keyn ha goos yeyn y'n klass Reptilia. Gorherys yw aga krohen gans skans. Yma peder garr po hendasow gans peder garr dhedha. Kevys yns i yn pub brastir marnas Antarktika, yn arbennek powyow tesek ha sygh. Ayrborth Sao Vang. Ayrborth Sao Vang ("Sân bay Sao Vang") yw ayrborth ogas dhe Thanh Hoa yn Vietnam. Chris Pine. Chris Pine (genys 26 Est 1980) yw gwarier Amerikan geryes da. Jeremy Renner. Jeremy Renner (genys 7 Genver 1971) yw gwarier Amerikan geryes da. Josh Duhamel. Josh Duhamel (genys 7 Du 1972) yw gwarier Amerikan geryes da. Taylor Lautner. Taylor Lautner (genys 11 Whevrer 1992) yw gwarier Amerikan geryes da. Osmar Prado. Osmar do Amaral Barbosa (genys 18 August 1947) yw gwarier brasilek geryes da. Andrew Garfield. Andrew Garfield (genys 20 Est 1983) yw gwarier Amerikan geryes da. Kolom. Kolom po kolommen yw edhen y'n teylu Columbidae. Yma a-dro dhe 335 ehen y'n teylu; kevys yns i yn pub brastir marnas Antarktika. Ydhyn korfek gans gelvin byhan ha pluv medhel yw kelemmi. I a wra dybri has, frooth ha del dre vras. Biobío. An Biobío (yn spaynek, "Río Biobío") yw avon yn Chile (380 km). Nha Trang. Nha Trang yw brassa cita Khanh Hoa, Vietnam. Enep an cita yw 251 km², hag yma dosedh a 392.244 a drigoryon (2010). Ayrborth Cam Ranh is 6 km south of Nha Trang. Ba Ria. Ba Ria yw brassa cita Ba Ria-Vung Tau, Vietnam. Enep an cita yw 91,5 km², yn 2011, hag yma dosedh a 122.424 a drigoryon. An sita a veu fondys yn 1930. Thanh Hoa. Thanh Hóa yw brassa cita Thanh Hoa, Vietnam. Enep an cita yw 146,77 km², yn 2012, hag yma dosedh a 393.294 a drigoryon. An sita a veu fondys yn 1930. Phan Thiet. Phan Thiết yw brassa cita Binh Thuan, Vietnam. Enep an cita yw 206 km², yn 2012, hag yma dosedh a 350.000 a drigoryon. An sita a veu fondys yn 1930. Ben Tre. Ben Tre yw brassa cita Ben Tre, Vietnam. Enep an cita yw 67 km², yn 2012, hag yma dosedh a 116.000 a drigoryon. An sita a veu fondys yn 1950. Lanlivery. Lannlyvri (Sowsnek: Lanlivery) yw trev yn Kernow, Breten Veur. Motorhead. Motörhead yw band rokk eseli yw Lemmy Kilmister, Phil Campbell, Mikkey Dee. Vinh Long. Vinh Long yw brassa cita Vinh Long, Vietnam. Enep an cita yw 48 km², yn 2009, hag yma dosedh a 147.039 a drigoryon. An sita a veu fondys yn 1950. Tremar Coombe. Tremar Coombe (po "Komm Tremar" yn Kernowek hy honan) yw gwodrev vyghan yn ranndir Karadon dhe'n north a Lyskerrys yn Kernow. Konsydrys yw hy bos "trevesigeth dhiwysyansek" awos darnas bras an wodrev a veu byldyes y'n gansblydhen hanter-nownsegves dhe gavoes chiow dhe weythyoryon an balyow ha mengleudhyow ha'ga theyluyow. References. http://www.historic-cornwall.org.uk/cisi/tremar_coombe/tremar_coombe.htm Morvleydh. Morvleydhes (Selachimorpha po Selachii) yw bagas a buskes migornek. Yma moy ages 470 ehen a vorvleydh yn moryow an bys. Preydhoryon yns i dre vras. Tren. Tren yw kevres junya kertow kledhrenn a rakherdh war hyns (po "hyns-permanent") dhe dreusperthi karg po pobel. Yma nell ow provia gans jynn-kledhrenn diblans po motoryow yn unnytys-liesek omrakherdhya. A-istori nell-ethenn a warthevyes gans lokomotyvyow-ethenn, mes hedhyw yma jynnow-disel ha tredan moy a gemmyn. An power rag jynnow-tredan yw proviys gans gwiver a-ugh penn po kledher ynwedhek. Hynsyow-tren a gonsyst a dhew, tri po peswar kledher, gans niver a unngledher ha hynsyow-gidya maglev y'n kabol. Jynn-ethenn hyns-horn. Jynn hyns-horn yw lokomotyv-ethenn hyns-horn a dhineyth y nell gans jynn-ethenn. An jynnow-ma a lesk keunys fossil avel glow, oyl po glowwydh dhe boetha dowr ha gwul ethenn y'n boyler, py a dhriv an jynn-ethenn. Yma'n keunys ha dowr tennys gans an lokomotyv; treweythyow war an jynn y honan po yn kert a-dryv. Lokomotyvyow-ethenn a veu displegyes yn Breten hag a warthevyes treusporth hyns-horn bys kres an kansblydhen ugensves. A'n nownsek-kansows jynnow-ethenn a veu asleys gans jynnow-disel ha tredan. Lokomotyvyow-ethenn a veu (ha hwath yw) devnydhys dhe denna trenow a gochow po kertow war hynsyow-horn. Augusto De Luca. Augusto De Luca (genys 1 July 1955, Napoli ‪Kampani‬) o artist (skeusenner) 20px Italek. Dowrgleudh. __TOC__ Goethow gwrys gans tus yw dowrgleudhyow. Yn usadow yth yw dowrgleudhyow lywadow gans skathow po kreftow-dowr arall. Dowrgleudhyow a yll bos devnydhyes dhe junya bodiys a dhowr kepar ha loghow, moryow po avonyow. Unn ensampel a hemma yw an Dowrgleudh Panama a wra junya an Keynvor Hebask hag an Keynvor Atlantek. Dowrgleudhyow a yll bos junyes yn roesweyth-sit, kepar hag an "gracht" yn Amsterdam ynwedh. Noswedhow. Dowrgleudh sempel a gonsyst a gleudh lenwelys a dhowr. Treweythyow res o dhe dhowrgleudhyow dhe vos gwiskys gans pri po kentevynn, an argerdh-ma a veu goya dell "follennya". Res yw dhe dhowrgleudhyow dhe vos yn leven, mar hemma o gwrug gans troghvaow ha bouryow. Dhe yskynna po diyskynna breyer moy a dhowrgleudhyow a dhevnydhyes lokyow, mar neb a dhevnydhyes lifts po plenow-goleder dhe janjya ardh an skathow. Dowrgleudhyow a greus avonyow, fordhow po nansow gans dowrbonsow. An dowrbons moyha a eryes-da yw an Dowrbons Pontcysyllte yn Kembra a greus an Avon Dowrdiw. Dowrgleudhyow an Ruwvaneth Unys. Yma dhew ryw dowrgleudhyow y'n Ruwvaneth Unys; dowrgleudhyow-ynn, rag skathow-ynn ha skathow-hir, ha dowrgleudhyow-gorhel, rag skathow brassa avel lestri po gorhelow-kruws. Moy a dhowrgleudhyow an Ruwvaneth Unys yw dowrgleudhyow-ynn a dreus an tir ynter sitys bras kepar ha Loundres, Birmingham ha Lyverpoul. Neb a'n dowrgleudhyow-ynn yw aga honan kepar hag an Dowrgleudh Monmouthshire ha Brecon. An dowrgleudhyow-gorhel a jun sitys kepar ha Mankeynyon dhe'n mor. Yma 2,200 mildir a dhowrgleudhow y'n Ruwvaneth Unys a ober hedhyw. An hirra dowrgleudh yn Breten Veur yw an Dowrgleudh Leeds ha Lyverpoul, 127 mildiryow y hirder. An berra dowrgleudh Breten Veur yw an Dowrgleudh Wardle yn Middlewich, Cheshyr, yw 154 trys-hys. Dowrgleudhyow yn Kernow. Remenant an Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh ogas Logh. Yma dew vildir a dhowrgleudhow a ober yn Kernow war an Dowrgleudh Porth Bud, an dowrgleudh-ma yw devnydhyes gans tus owth usya kayakow, kanouyow ha skathow-dhelit yn-unnek, a-der skathow-ynn. Yn y dhydh yth esa an Dowrgleudh Porth Bud 32 mildir yn hirder hag ev a dhiwedhas ogas dhe Lanstefan, hedhyw ev a dhiwedh ogas dhe Helebridge. Yma dew lok war an dowrgleudh skath-hir hag y borpos o devnydhya goledrow y'n plas lokyow war an 30 mildir a dhowrgleudh skath-beol yntra Helebridge, Lanstefan ha Holsworthy. Dowrgleudh arall yn Kernow o an Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh, ev eth a Lyskerrys der an Glynn Avon Logh rag 6 mildir dhe Logh. Yth esa 24 lok war an dowrgleudh, mes hedhyw nyns eus lot a'n dowrgleudh ow remaynya, yma'n moya ogas dhe Logh. Alan Stivell. Alan Stivell orth Nuremberg, Almayn, 2007 Alan Stivell (genys Alan Cochevelou 6 mis Genver 1944) yw ilowydh, caner, artydh recordya ha mester a'n delyn geltek, neb a wrug a-dhia an bledhynnyow 1970 dasserhy les ollvysel y'n delyn geltek hag ilow geltek. Bewnans a-vres. Genys veu Alan yn tre Riom yn Auvergne. Y das Georges Cochevelou o gonisek civil yn Menystrans Arhans Frynk a wrug cowlwul y hunros a dhaswruthyl telyn geltek po bretonek y'n dre vian a Gourin, Breten Vian. Yn 1953, Alan a dhalathas seny an mayn orth naw bloodh yn-dann dhescans y das ha Denise Megevand, telynyores gescan. Mythologieth keltek, art hag istory a wrug Alan desky ynwedh, keffres ha'n yeth vretonek, dons hengovek Breten Vian ha seny an vombard, mayn hengovek a Vreten Vian dhyworth an teylu obow. Ev a dhalathas seny orth kescanow orth unnek bloodh ha desky ilow gwerin Breten Vian, Pow Sows, Alban, Wordhon ha Kembra, keffres ha desky an tambour, an tollgorn wordhonek, ha'n whythel sten. Ev a waynyas lies kesstrif ilow hengovek bretonek hag ev yn bagas pibow Bleimor. Alan a spenas y dermyn avel flogh yn Paris, gans y dhelanwesow cosmopolitek dhyworth Frynk, Aljery, Moroco ha teleryow erel. Mes ev a gavas kerensa dhown rag ilow Breten Vian ha gonisogeth keltek yn kemmyn, ha menowgh y whre ev dewheles dhe Vreten Vian yn y vledhynnyow degowek. Kensa recordyans Alan a dheudh yn 1960 ("Musique gaelique", Ilow godhalek), hens a veu sewyes gans an LP "Telenn Geltiek" (Telyn Geltek) in 1964. Yth esa recordyes ganso canoryon telyn rag an gilva yn 1959 gans "Breiz ma bro" ("Breten Vian ow pow") hag EP "Mouez Breiz" ("Lev Breten Vian") gans an ganores Andrea Ar Gouilh. "Stivell" yw y hanow gwary, ow styrya "fenten" yn Bretonek. Yma an hanow-ma ow tuchya war an dasserhyans bretonek keffres ha'y hanow teylu "Cochevelou" (chanj dhyworth "kozh stivelloù", "coth fentynyow"). Radyo an Gernewegva. Radyo an Gernewegva (RanG) yw gonis radyo podcast yw darlesys warlinen yn Kernowek. Cowethyans heb budh yw, mes yma ow receva rann a'y arhesans dhyworth Kescowethyans an Tavas Kernowek. Istory. An gonis a wrug dalleth yn 2007 avel 'Nowodhow an Seythen', podcast cot pajar mynysen y hirder, dyllys pub seythen dres bagas a wiasvaow Kernowek. Cressyes veu an gonis dhe hanter our pub seythen yn 2008, yn unn gemeres an hanow nowyth. An furvyans a wrug chanjya gans hemma dhe dowlen an termyn, ynny ilow, kescows ha nowodhow. Yn 2010 y feu 'Nowodhow an Seythen' kesunys arta gans RanG. Presentyoryon. Matthi Clarke yw an presentyer chyf, hag y feu dalgh proviys yn fenowgh gans James Hawken, Tim Saunders ha Nicholas Williams. Nightwish. Band metol nell symffonek yw Nightwish a Gitee, Pow Finn. An band a veu furvyes yn 1996 gans an penn-skrifergan ha gwarierbiano Tuomas Holopainen, gitarydh Emppu Vuorinen, ha kanores Tarja Turunen a wrug kavoes hy aslea gans kanores kyns Alyson Avenue Anette Olzon. Yn 2002, an gwariervass dalethel Sami Vänskä a veu asleys gans Marco Hietala a gemmerys charj an rol kaner, Holopainen po kanoryon gwester re wrug an rol-ma yn kyns. Dowrgleudh Porth Bud. An Dowrgleudh Porth Bud yw dowrgleudh a wrug dhe servya an pervedhdir a-vrenn y'n tir him ynter Kernow ha Dewnens y'n Ruwvaneth Unys. Penn-ober an dowrgleudh o dhe gyrghes tewes gans kalgh rag godeyl-ammethva. Esa'n system Dowrgleudh Porth Bud onan a'n koynta yn Breten. Yma dew vildiryow an dowrgleudh hwath yn dowr ogas Porth Bud yn Kernow North. Ev a dhevnydhyes plenow-goleder dhe denna skathow-tubb rag rosow dhe'n levenow ughel. Yma dew lokyow normal war an dowrgleudh ogas Porth Bud hag unn lokvor yn Porth Bud y honan, mes nyns eus moy aves an tri-ma war an dowrgleudh. An dowrgleudh eth rag 35 mildiryow hag a yskynnys 433 treys-hys a-ugh levenvor. Kays Gramasek. Yn gramasek, kays an hanow po rakhanow yw furv janjadow a sin y weythres gramasek yn fres, klows po lavarenn. Rag ensampel, rakhanow a yll bos an gostoedh ("My" a'n kas"), an dra ("Ev am" kas") po an perghennek ("Ow" fel yw an bel-na"). Nyns eus kaysys yn Kernowek awos Kernowek dhe dhevnydhya dardrigyow yn le an kaysys. Yma systemow kays hwath yn yethow arnowydh kepar hag Almaynek po Finnek hag yma tresow an kaysys yn Sowsnek kyn nag eus lowr anedhans i. Yn Almaynek. Yma peswar kays gramasek yn Almaynek nowydh: Substansek, Akusek, Riek ha Piwek. An substansek yw devnydhyes dhe sinya gostoedh an verb vyghan. An akusek yw devnydhyes dhe sinya tra an verb. An riek yw devnydhyes dhe sinya tra a-dhirekt an verb. An piwek yw devnydhyes dhe sinya perghennek an hanow arall. Kepar hag yn Kernowek, yma teyr fordh dhe wul an piwek; an kensa gans "von" ("a") + riek (avel an "a'n" kernowek) gans artykyl piwek (avel "an" yn Kernowek) po gans "s" orth fin an ger ow tegemmeres. Yn Finnek. Yma 15 kaysys yn Finnek; mirewgh orth an moos a-is dhe dhyski moy anedhans i. Yn Sowsnek. Hedhyw, nyns eus kaysys gramasek yn Sowsnek kepar ha'n re yn Almaynek po Finnek, mes yth esa nebes yn Sowsnek-Koth. An kaysys a gontynew dhe vywa yn Sowsnek-arnowydh yw an piwek ha'n riek. An piwek. Yn Sowsnek an piwek yw furvyes gans "of" ("a") po s"; an s"-ma yw remenant piwek Sowsnek-Koth. Ev a ober haval dhe Almaynek; an s" war fin an ger ow tegemmeres yw kepar ha'n "s" finek y'n piwek almaynek. Rag ensampel: "Der Hund "des" Mann"s" a yll bos "Der Mann"s" Hund" yn Almaynek anstrothys. An anstrothys yw an pyth yw kevys hwath yn Sowsnek: "The mans" dog". An Riek. An riek yn Sowsnek formal a vyw bosva ow merwel. Y benn-ober yw gans who ("piw") yn lavarennow relatyf gans an dardrigow to ("dhe"), with ("gans"), for ("rag") po from ("a"), pan yw who devnydhyes yn riek lyennek "m" yw adyes dhe'n who dhe wul "whom". 2012. 2009 - 2010 - 2011 - 2012 - 2013 - 2014 - 2015 2012 (MMXII) yw blydhen lamm a wrug dalleth de' Sul. Chittagong. Chittagong (Bengalek: চট্টগ্রাম, Chôţţogram) yw cita yn Bangladesh. Yma a-dro dhe 5,680,000 a dus ow triga yn Chittagong. Kenedhlow keltek. An kenedhlow keltek yw bagas a hwegh kenedhel yn west Europa, gwelys avel keltek drefen bos hwath bew aga yethow keltek ha'ga gonisogethow hengovek. Alban, Breten Vian, Kembra, Kernow, Manow ha Wordhon yw an hwegh kenedhel. Fong. Fongow yw bagas a organedhow y'n wlaskor Fungi. Yma a-dro dhe 100,000 ehen dheskrifys a fongow, ow komprehendya skavellow kronek, burm ha kosk. Lies fong a wra tevi war enevales po plansow marow. Teurek war organedhow byw yw lower a ehennow erel. Freinsheim. Freinsheim Freinsheim yw sita yn Almayn. Yn 2011, poblans an sita o 5,000. Marjorie Estiano. Marjorie Dias de Oliveira (genys 8 Meurth 1982) yw gwariores vrasilek geryes da. Oula. Oula po kowan yw edhen y'n urdh Strigiformes. Yma a-dro dhe 229 ehen y'n bagas. Yma penn ha lagasow bras, fas ledan, lost berr ha pluv medhel dhedha. An rann vrassa anedha a wra helghya dres an nos rag bronnviles byhan, hwesker hag enevales erel. Menydhyow Karnek. Park kenedhlek Banff, Alberta, Kanada An Menydhyow Karnek yw kadon a venydhyow y'n Statys Unys ha Kanada. Desedhys yw an Menydhyow Karnek yn statys Kolorado, Wyoming, Meksiko Nowydh, Utah, Idaho ha Montana, hag yn rannvroyow Alberta ha Kolombi Bredennek. Chordata. An fylum Chordata yw onan a'n brassa fyla a enevales, ow komprehendya a-dro dhe 65,000 a ehennow. An mellkeynogyon (puskes, diwelvenogyon, kramviles, ydhyn ha bronnviles) yw eseli a'n Chordata. Yma dew vagas a enevales heb mellow keyn, Tunicata (skitviles hag erel) ha Cephalochordata, y'n fylum ynwedh. An kynsa eseli a'n Chordata a omdhiskwedhas nans yw 550 milyon bledhen. Camila Pitanga. Camila Manhães Sampaio (genys 14 Metheven 1977) yw gwariores vrasilek geryes da. Melldrosek. Melldrosek yw eneval heb askorn keyn y'n fylum Arthropoda. Yma a-dro dhe 1,230,000 ehen dheskrifys y'n bagas, ow komprehendya hwesker, arachnidow ha krestenogyon. Yma garrow mellek ha korf eskern a-ves dhedha ha rynnys yw aga horfow yn trehow. An Hirgylghyek. An Hirgylghyek yw bagas pel-droes yn Béal Feirste, Wordhen Gledh. 2013 FA Cup finek. A-barth 2013 FA Cup finek yw bagas pel-droes a-barth FA Cup tredh Manchester City ha'n Wigan Athletic yn Wembley Stadium, Loundres. Gwydh. Gwydh (unnplek gwydhen) yw bagas a blans gans garr vras henwys kyf. Gwern. Gwern (unnplek gwernen, Lat. "Alnus glutinosa") yw ehen a wydhen yn genas Alnus, ha teylu Betulaceae. Trygys yw yn brassa rann Europa (gans oll Enesow Breten ha Finn-Skandynavi), hag Asi dyhow-howlsedhes. Gwern yw gorow ha benow an dhew. "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow gorow ha bleujyow benow. Prenn an gwern yw bleudh mes defensek er-bynn dour; y tevnydhir rag gwruthyl mebyl, eskisyow, bollow, selbrenn h.e. Gwern a dyv yn ta yn leow glyb, ytho le glyb yw henwys gwern (liesplek "gwernow"). Kelli wern yw henwys gwernek (liesplek "gwernegi"). Alnus. Alnus yw genas a 30 ehen gwydh, yn teylu Betulaceae, ow triga yn tylleryow oer a hanter-kylgh gogledh an Norvys. Alnus yw gorow ha benow an dhew. "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow gorow ha bleujyow benow. Prenn an gwern yw bleudh mes defensek er-bynn dour; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, eskisyow, bollow, selbrenn h.e. Michelangelo. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (6 Meurth 1475 – 18 Hwevrel 1564), godhvedhys avel Michelangelo, o lymner, gravyer, pennser, prydydh, hag ynjynor a Itali y'n Renessans. War-barth ha Leonardo da Vinci, y'n gylwir yn fenowgh "den a'n Renessans" a styr y'n jeva roas meur yn lies devnydh. Michelangelo a vewa bewnans bysi dres ehen, yn unn wruthyl niver bras a oberennow. Yma rann a oberennow Michelangelo yn-mysk an re moyha aga bri a'n jeves an bys. Ynna yma diw dhelow varbel gerys-da, "an Pieta" yn Basilica Sen Peter ha "Davydh" a sevi unnweyth yn piazza yn Florens mes yma lemmyn y'n Virva Accademia. Y lymnansow an moyha gerys-da yw frescos hujes, nen an Chapel Sistin hag an "Vreus Dhiwettha". Y oberen an moyha gerys-da a bennserneth yw penn est ha dom Basilica Sen Peter. Y hwodhor meur a vewnans Michelangelo drefen ev dhe asa lies lyther, bardhonek ha jornal. Drefen y vos a gemmys bri, ev a veu an kynsa artydh dhe weles dyllo bewskrif a'y vewnans hag ev byw hwath. Treweythyow y'n gylwir "Il Divino". Artydhyon erel a leveris y'n jeva "terribilità", (ow styrya y perthys own a'y oberennow drefen aga bos mar vras ha leun a amovyansow krev). Lies artydh aral hag a welas y ober a assaya kopia an keth gnas a amovyansow. Dhyworth an tybyans ma a "terribilità" y teuth gis artydh henwys Mannerism. Istori. Istori, po ystory, yw an studhyans a dharvosow passys. Tus a woer a-dro dhe'n darvosow passys dre vires orth traow diworth an termyn usi passys. An traow ma yw kovathow (kepar ha lyvrow, paperyow nowodhow ha lytherow) ha hendraow (kepar ha priweyth, toulys ha gesyon denel po enyval). Lyvervaow, kovskrifennow ha gwithtiow a guntell ha gwitha an traow ma rag tus a studh istori. Istorior yw den a studh istori. Hendhyskonydh yw den a studh kynsistori dre draow dhiworth hen wonisogethow. Anthropologieth yw studhyans a dhenses ha kowethas. Kynsistori. Kynsistori yw an termyn kyns tus dhe dhalleth skrifa, yntra 12,000KOK ha 3000KOK. Traow dhiworth kynsistori yw henwys kynsistorek. Kynsistori a yll dalleth gans gwrians an ollvys mes styr an ger moy yn fenowgh yw an termyn gans kroaduryon byw war an norvys. Arghpedrevanes yw ensampel a enyval kynsistorek ha tus gynsistorek yw henwys tus-fow treweythyow. Ny wodhon lies tra a-dro dhe gynsistori drefen nag esa an dus ow skrifa. Ni a woer neb tra a-dro dhe gynsistori awos mires orth traow avel toulys, eskern ha lymnansow-fow. Kynsistori a dhiwedhas yn tyleryow ken dhe weythyow ken pan dhallathas tus skrifa. Yn oos kynsistorek tus a vewas yn bagasow henwys kordhow, ha trigys ens yn fowys ha tyldys (chiow gwrys a greghyn). Yth esa toulys sempel dhedha, gwrys a brenn hag eskern, ha toulys rag treghi, gwrys a veyn (avel kellester). I a wrug devnydh a'n toulys ma rag helghya ha gul traow sempel. I a wrug tan yn lies fordh, hag i a geginas boos hag omwitha tomm ryb an tan. Alamandwydh. Alamandwydh (unnplek alamandwydhen, Lat. "Prunus dulcis") yw ehen a wydhen vyhan yn teylu Rosaceae (genas Prunus). An frooth alamandwydh yw know alamand. Aval. Aval (unnplek Avalen, Lat. "Malus domestica"), po avalwydh, yw ehen a wydhen vyhan yn teylu Rosaceae (genas Malus). Aval henwys yw an frooth aval ynwedh. Avalenek (liesplek "avalenegi"), po avallan (liesplek "avallanow"), henwys yw an le tus a dyv aval. Gwydh krabbys. Gwydh krabbys (unnplek gwydhen krabbys, Lat. "Malus sylvestris"), po aval krabbys, yw ehen a wydhen vyhan yn teylu Rosaceae (genas Malus). Aval krabbys henwys yw an frooth gwydh krabbys. Malus. Malus yw genas a 30-55 ehen a wydhen vyhan yn teylu Rosaceae. Salix. Salix yw genas a 400 ehen a wydhen ha prysken, yn teylu Salicaceae, ow triga yn tylleryow oer a hanter-kylgh gogledh an Norvys. I a gar doryow gwylgh. An moyha ehen yw henwys helyk yn Kernowek, mes neb gans del kul yw henwys owsyl. Salix yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. An prenn yw da rag gul glowbrenn, ha gwel salix yw da rag gul helygweyth. Rusk an salix yw da rag difres dolor. Helyk gwynn. Helyk gwynn (unnplek Helygen wynn, Lat. "Salix alba") yw ehen a wydhen yn genas Salix, ha yn teylu Salicaceae. Trygys yw yn Europa, hag Asi howlsedhes ha kresel. Helyk gwynn a dyv yn ta yn leow gwylgh. Helyk gwynn yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. Prenn an helyk gwynn yw krev ha skav mes heb defens er-bynn poder. An prenn yw da rag gul glowbrenn, ha gwel helyk gwynn yw da rag gul helygweyth. Rusk an helyk gwynn yw da rag difres dolor. Helyk bryw. Helyk bryw (unnplek Helygen bryw, Lat. "Salix fragilis") yw ehen a wydhen yn genas Salix, ha yn teylu Salicaceae. Trygys yw yn Europa, hag Asi howlsedhes. Helyk bryw a dyv yn ta yn leow gwylgh. Helyk bryw yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. Prenn an helyk bryw yw pur grin. Owsyl. Owsyl (unnplek Owsylen, Lat. "Salix viminalis") yw ehen a wydhen yn genas Salix, ha yn teylu Salicaceae. Trygys yw yn Europa, hag Asi howlsedhes. Owsyl a dyv yn ta yn leow gwylgh. Owsyl yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. An prenn yw da rag gul tredan, ha gwel owsyl yw da rag gul helygweyth. Helyk loos. Helyk loos (unnplek Helygen loos, Lat. "Salix cinerea") yw ehen a wydhen yn genas Salix, ha yn teylu Salicaceae. Trygys yw yn Europa, hag Asi howlsedhes. Helyk loos a dyv yn ta yn leow gwylgh. Helyk loos yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. Helyk. Helyk (unnplek Helygen, Lat. "Salix caprea") yw ehen a wydhen yn genas Salix, ha yn teylu Salicaceae. Trygys yw yn Europa, hag Asi howlsedhes ha kresel. Helyk a dyv yn ta yn leow gwylgh. Helyk yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. Owsyl purpur. Owsyl purpur (unnplek Owsylen burpur, Lat. "Salix purpurea") yw ehen a wydhen yn genas Salix, ha yn teylu Salicaceae. Trygys yw yn Europa, hag Asi howlsedhes. Owsyl purpur a dyv yn ta yn leow gwylgh. Owsyl purpur yw gorow po benow ha "Kathigenow" (kuntellek "kathik", unnplek "kathigen") yw aga bleujyow. Gwel owsyl purpur yw da rag gul helygweyth. Anggun. Anggun Cipta Sasmi yw kanores dhyworth Indonesi. Trigys yw hi yn Pow Frynk ha hi a gesstrivas a-barth an wlas y'n Kesstrif Kan Europek yn 2012. Salicaceae. Salicaceaealus yw teylu a 55 genas a blans bleujek. Paul Ireland. Paul Ireland yw gwarier a Alban. Pobel Vrasil. Pobel Brasil yw tus dhyworth Brasil. Yth esa a-dro dhe 194,625,211 pobel vrasilek yn 2012. Brasil yw den a Vrasil, ha Brasiles yw benyn a Vrasil. Pobel Alban. Pobel Alban yw tus dhyworth Alban. Alban yw den a Alban, hag Albanes yw benyn a Alban. Pobel an Statys Unys. Pobel an Statys Unys yw tus dhyworth an Statys Unys. Yth esa 308,745,538 den y'n Statys Unys yn 2010. Amerikan yw den a'n Statys Unys, ha Amerikanes yw benyn a'n Statys Unys. Gwinwydh. Gwinwydh (unnplek Gwinwydhen, Lat. "Viburnum lantana") yw ehen a wydhen vyhan yn genas Viburnum, hag yn teylu Adoxaceae. Trygys yw yn Europa dyhow ha howlsedhes, Afrika north-west hag Asi soth-west. Skaw dowr. Skaw dowr (unnplek skawen dhowr, Lat. "Viburnum opulus") yw ehen a blans bleujek yn genas Viburnum, hag yn teylu Adoxaceae. Trygys yw yn Europa, Afrika kledh, hag Asi kresel. Ewin. Ewin (unnplek ewinen, Lat. "Taxus baccata") yw ehen a wydhen yn genas Taxus, hag yn teylu Taxaceae. Trygys yw yn Europa howlsedhes, kresel, ha dehow, Afrika north-west, Iran kledh, hag Asi soth-west. Nebes ewinennow a vew oos hir kepar ha'n Ewinen Llangernyw yn Kembra yw 5,000 bloodh martesen. Hal Holbrook. Harold Rowe "Hal" Holbrook (genys 17 Whevrel 1925) yw gwarier amerikan geryes da. Dixie Carter. Dixie Virginia Carter (25 Me 1939 – 10 Ebrel 2010) o gwarier amerikan geryes da. Joey King. Joey Lynn King (30 Gortheren 1999) yw gwarier amerikan geryes da. Martin Landau. Martin Landau (20 Metheven 1928) yw gwarier amerikan geryes da. Roger Ebert. Roger Joseph Ebert (18 Metheven 1942 – 4 Ebrel 2013) o jornalyas ha barner fylm amerikan geryes da. Gene Siskel. Eugene Kal "Gene" Siskel (26 Genver 1946 – 20 Whevrer 1999) o jornalyas ha barner fylm amerikan geryes da. Morgan Freeman. Morgan Porterfield Freeman, Jr. (1 Metheven 1937) yw gwarier amerikan geryes da. Mike Kellogg. Michael "Mike" Kellogg (Chicago, Illinois) yw ost radyo amerikan. Ev yw deklaryer kottha gans Moody Radio hag ost rag Music Through the Night. Don Keefer. Donald H. "Don" Keefer (18 Est 1916) yw gwarier amerikan geryes da. Christopher Plummer. Arthur Christopher Orme Plummer (13 Kevardhu 1929) yw gwarier kanadek geryes da. Charles Bronson. Charles Dennis Buchinsky (3 Du 1921 – 30 Est 2003) o gwarier amerikan geryes da. Jack Klugman. Jacob Joachim "Jack" Klugman (27 Ebrel 1922 – 24 Kevardhu 2012) o gwarier amerikan geryes da. Charles Durning. Charles Edward Durning (28 Whevrer 1923 – 24 Kevardhu 2012) o gwarier amerikan geryes da. Marlon Brando. Marlon Brando (3 Ebrel 1924 – 1 Gortheren 2004) o gwarier amerikan geryes da. John Lithgow. John Arthur Lithgow (19 Hedra 1945) yw gwarier amerikan geryes da. Gregory Peck. Eldred Gregory Peck (5 Ebrel 1916 – 12 Metheven 2003) o gwarier amerikan geryes da. James Coburn. James Harrison Coburn (31 Est 1928 – 18 Du 2002) o gwarier amerikan geryes da. Pat Hingle. Martin Patterson "Pat" Hingle (19 Gortheren 1924 – 3 Genver 2009) o gwarier amerikan geryes da. Conrad Bain. Conrad Stafford Bain (4 Whevrer 1923 – 14 Genver 2013) o gwarier amerikan geryes da. Kevin Costner. Kevin Michael Costner (18 Genver 1955) yw gwarier amerikan geryes da. Russell Crowe. Russell Ira Crowe (7 Ebrel 1964) yw gwarier ostralek geryes da. Andy Griffith. Andy Samuel Griffith (1 Metheven 1926 – 3 Gortheren 2012) o gwarier amerikan geryes da. Ernest Borgnine. Ernest Borgnine (24 Genver, 1917 – 7 Gortheren, 2012) o gwarier amerikan geryes da. Donald Pleasence. Donald Henry Pleasence (5 Hedra 1919 – 2 Whevrer 1995) o gwarier sowsnek geryes da. Richard Griffiths. Richard Griffiths (31 Gortheren 1947 – 28 Merth 2013) o gwarier sowsnek geryes da. Humphrey Bogart. Humphrey DeForest Bogart (25 Kevardhu 1899 – 14 Genver 1957) o gwarier amerikan geryes da. Lauren Bacall. Lauren Bacall (16 Gwyngala 1924) yw gwarier amerikan geryes da. Vincent Price. Vincent Leonard Price, Jr. (27 Me 1911 – 25 Hedra 1993) o gwarier amerikan geryes da. Jack Nicholson. John Joseph "Jack" Nicholson (22 Ebrel 1937) yw gwarier amerikan geryes da. Dennis Hopper. Dennis Lee Hopper (17 Me 1936 – 29 Me 2010) o gwarier amerikan geryes da. Alan Alda. Alan Alda (28 Genver 1936) yw gwarier amerikan geryes da. Michael Caine. Michael Caine (14 Merth 1933) yw gwarier sowsnek geryes da. Gary Oldman. Gary Leonard Oldman (21 Merth 1958) yw gwarier sowsnek geryes da. Tom Hanks. Tom Hanks (9 Gortheren 1956) yw gwarier amerikan geryes da. Y filmow a gomprehend "Forrest Gump", "Saving Private Ryan" ha'n filmow "Toy Story". Sean Penn. Sean Penn (17 Est 1960) yw gwarier amerikan geryes da. Andrew Greeley. Andrew M. Greeley (5 Whevrer 1928 – 29 Me 2013) o pronter amerikan-iwordhonek geryes da. David Letterman. David Michael Letterman (12 Ebrel 1947) yw ost pellwolok ha gesyer Amerikan geryes da. David Kelly. David Kelly (11 Gortheren 1929 – 12/13 Whevrer 2012) o gwarier iwordhonek geryes da. Michael Gough. Michael Gough (23 Du 1916 – 17 Merth 2011) o gwarier sowsnek geryes da. Jonathan Frid. Jonathan Herbert Frid (2 Kevardhu 1924 – 14 Ebrel 2012) o gwarier kanadek geryes da. Jonathan Winters. Jonathan Harshman Winters III (11 Du 1925 – 11 Ebrel 2013) o gwarier amerikan geryes da. Christopher Lee. Sir Christopher Frank Carandini Lee (27 Me 1922) yw gwarier sowsnek geryes da. Clive Dunn. Clive Robert Benjamin Dunn (9 Genver 1920 – 6 Du 2012) o gwarier sowsnek geryes da. Ev a waria Lance-Corporal Jack Jones yn towlen bellwolok BBC Dad's Army. James Gandolfini. James Joseph Gandolfini, Jr. (18 September 1961 – 19 June 2013) o gwarier amerikan geryes da. Glastan. Glastan (unnplek Glastanen, Lat. "Quercus ilex") yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Europa Dehow hag Afrika north-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Prenn an glastan yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, balyers h.e. Castanea. Castanea yw genas a 8 po 9 ehen gwydh, yn teylu Fagaceae, ow triga yn tylleryow oer a hanter-kylgh gogledh an Norvys. "Kathik" yw aga bleujyow ha "kesten" po "know kesten" yw aga froeth. Prenn an Castanea yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, balyers h.e. Kesten. Kestenen a vil vloodh yn Corsica Kesten (unnplek kestenen, Lat. "Castanea sativa") yw eghen a wydhen, yn genas Castanea, ow triga yn Europa hag Asi Le. "Kathik" yw aga bleujyow ha "kesten" po "know kesten" yw aga froeth. Res yw dhe gnow kesten bos keginys rag dybri. Prenn an Kesten yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, balyers h.e. Fagaceae. Fagaceae yw teylu a 8 dhe 10 genas a wydh. Fagus. Fagus yw genas a 50 ehen gwydh, yn teylu Fagaceae, ow triga yn Asi, Europa, hag Amerika Gledh. "Kathik" yw aga bleujyow ha "mes fow" yw aga froeth. Prenn an fagus yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, balyers, korev, traow megys (korev, keus, mordhos hogh Westfali, selsik), rayon h.e. Fow. Fow yn Koswik Grib yn rann kledh a Sealand, Denmark Fow, po Fowydh, (unnplek Fowen, po Fowydhen, Lat. "Fagus sylvatica") yw eghen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Europa ha Turki west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "mes fow" yw aga froeth. Prenn an fow yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, grisyow, morbennow h.e. Fow Nihon. Fow Nihon, po Fowydh Nihon, (unnplek Fowen Nihon, po Fowydhen Nihon, Nihonek "buna", Lat. "Fagus crenata") yw eghen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Nihon, dhyworth Konna Tir Oshima yn enys Hokkaidō dhe'n Konna Tir Ōsumi yn enys Kyūshū. Fow China. Fow China, po Fowydh China, (unnplek Fowen China, po Fowydhen China, Lat. "Fagus engleriana") yw eghen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn China kresel hag est (rannvroyow Anhui, Guangxi, Guizhou, Henan, Hubei, Hunan, Shaanxi, Sichuan, Yunnan, ha Zhejiang). Fow Amerika Gledh. Tre fow Amerika Gledh (gwyrdh) Fow Amerika Gledh, po Fowydh Amerika Gledh, (unnplek Fowen Amerika Gledh, po Fowydhen Amerika Gledh, Lat. "Fagus grandifolia") yw eghen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Amerika Gledh est. "Kathik" yw aga bleujyow ha "mes fow" yw aga froeth. Prenn an fow Amerika Gledh yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow h.e. Fow Taiwan. Fow Taiwan, po Fowydh Taiwan, (unnplek Fowen Taiwan, po Fowydhen Taiwan, Lat. "Fagus hayatae") yw ehen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Taiwan. Fow Glas Nihon. Fow Glas Nihon, po Fowydh Glas Nihon, (unnplek Fowen Las Nihon, po Fowydhen Las Nihon, Nihonek "inubuna" ("buna ki"), po "kurobuna" ("buna du"), Lat. "Fagus japonica") yw eghen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Nihon. Fow China Dyhow. Fow China Dyhow, po Fowydh China Dyhow, (unnplek Fowen China Dyhow, po Fowydhen China Dyhow, Lat. "Fagus longipetiolata") yw ehen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn China ha Vietnam. Fow Splan. Fow Splan, po Fowydh Splan, (unnplek Fowen Splan, po Fowydhen Splan, Lat. "Fagus lucida") yw ehen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn China soth hag est. Fow Meksiko. Fow Meksiko yn Hidalgo, Meksiko Fow Meksiko, po Fowydh Meksiko, (unnplek Fowen Veksiko, po Fowydhen Veksiko, Lat. "Fagus mexicana") yw ehen (po isehen a Fow Amerika Gledh) a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Meksiko north-est ha kresel. "Kathik" yw aga bleujyow ha "mes fow" yw aga froeth. Fow Howldrehevel. Del ha mes fow howldrehevel Fow Howldrehevel, po Fowydh Howldrehevel, (unnplek Fowen Howldrehevel, po Fowydhen Howldrehevel, Lat. "Fagus orientalis") yw ehen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Europa soth-est hag Asi soth-west, dhyworth Bulgari ha Turki y'n west dhe menydhyow Kawkas hag Albors yn Iran. "Kathik" yw aga bleujyow ha "mes fow" yw aga froeth. Fow Krymi. Fow Krymi, po Fowydh Krymi, (unnplek Fowen Krymi, po Fowydhen Krymi, Lat. "Fagus taurica") yw ehen a wydhen, yn genas Fagus, ow triga yn Krymi ha ken rannow a Europa est. "Fagus moesiaca" yw an ehen ma ynwedh. "Kathik" yw aga bleujyow ha "mes fow" yw aga froeth. Rol a Ehennow Quercus. Quercus yw genas a 600 ehen, ottomma rol nebes anedha. Tregh "Quercus". An "Derow Gwynn" (tregh kesstyr "Lepidobalanus" po "Leucobalanus"). Europa, Asi, Afrika Kledh, Amerika Gledh. Berr yw an styl, an mes a adhves yn hwegh mis, hweg po nebes hwerow ons, heb blew yw an plisk mes a-bervedh. Tregh "Mesobalanus". Europa, Asi, Afrika Kledh. Hir yw an styl, an mes a adhves yn hwegh mis, hwerow ons, heb blew yw an plisk mes a-bervedh (kelmys yn ogas dhe tregh Quercus). Tregh "Cerris". Europa, Asi, Afrika Kledh. Hir yw an styl, an mes a adhves yn etek mis, pur hwerow ons, heb blew po gans nebes blew yw an plisk mes a-bervedh. Tregh "Protobalanus". Amerika Gledh soth-west (Statys Unys soth-west ha Meksiko north-west). Berr yw an styl, an mes a adhves yn etek mis, pur hwerow ons, gwlanek yw an plisk mes a-bervedh. Tregh "Lobatae". An "Derow Rudh" (tregh kesstyr "Erythrobalanus"). Amerika Gledh, Kresel, ha Dehow. Hir yw an styl, an mes a adhves yn etek mis, gwlanek yw an plisk mes a-bervedh. Isgenas "Cyclobalanopsis". An "Derow Meskon Kylghek" (genas kesstyr "Cyclobalanopsis"). Asi est ha soth-est. Dihaval orth isgenas Quercus ons i, gans meskon gans kylghyow a skans. Yma bonniow mes tew dhe neb ehen mes nyns eus dhe oll. Yma a-dro dhe 150 ehen. Sean Connery. Thomas Sean Connery (25 August 1930) yw gwarier albanek geryes da. Nelson Mandela. Nelson Rolihlahla Mandela o an 1sa den africanek bos Lywydh a Afrika Dhyhow. Ev a veu genys war'n 16ves a vis Gortheren, 1916, yn Mvezo. Ev o Lywydh a-dhia an 10ves a vis Me 1994. Lília Cabral. Lília Cabral Bertolli Figueiredo (genys 13 July 1957) yw gwariores vrasilek geryes da. Porthtreth. Porthtreth yw trev ha porth pyskessa war arvor kledh Kernow. Yma an drev a-dro dhe dri mildir (5 km) north-west a Resrudh. An drev a ystyn war an dhew denewen a nans gover a-hys, ha drehevys yw a-dro dhe'n porth hag an treth. West a entrans an porth hag a'n torrdowr yma dew dreth tewesek yw gerys da gans havysi ha mordardhoryon. Dowr Karrek. Yma Dowr Karrek war arvor dyhow Kernow ogas dhe Aberfala. Fordh dowr bras yw, gwruthys wosa an Oos Rew a hen nans a livas pan wrug an dowrow teudha may saffa yn tramasek nivel an mor, ow kwruthyl porth naturel bras yw hefordh a Aberfala dhe Druru. Karn Bre. Karn Bre, gwelys dhyworth Resrudh Karn Bre yw karn yn Kernow, a-dro dhe unn vildir (1.6 km) soth-west a Resrudh. Karn Ujek. Karn Ujek, gwelys dhyworth an north Karn Ujek yw bre yn Pennwydh, Kernow. Gorherys yn meyn bras yw. Plen an gwari. Plen an gwari yw gwariva a-ves kresosel, diblans dhe Gernow. Dew ensampel yw plen an gwari Lannust ha Kylgh Peran yn Breanek. Plen an gwari Lannust yw spas bras kylhek, hag yn y gerhyn yma fos 2 veter yn uhelder, gwrys a ven. Yma dew entrans dhe'n spas. Y tevnydhys an tyller gwari rag kuntelyansow teythyek, hwarvosow sport, ha gwariow. Yth esa ynwedh gwariow mir yn Kernewek, skrifys rag promovya Kristonedh. Dolly Pentreath. Y leverir bos Dolly Pentreath, po Dorothy Pentreath (besydhyes 1692, merwys mis Kevardhu 1777) o an diwettha Kerneweger genesik ha freth, kyns dasserghyans an yeth yn 1904. Kyn y's godhvedhir avel diwettha kowser unyethek an taves - an diwettha person na gewsi marnas Kernewek, heb Sowsnek - hy derivas hy honan a gontradi hemma. Lyther William Bodinar. Lyther William Bodinar yw lyther yn Kernewek ha Sowsnek skrifys gans an Kerneweger William Bodinar an 3 mis Gortheren 1776. Ev a gews a-dro dhe studh an yeth yn y dermyn, ha fatel y's dyskas. Posek yw an lyther rag Kernewegoryon hedhyw drefen y vos an diwettha ensampel a yeth plen y'n taves hengovek. Delyow Sevi. Delyow Sevi yw kan goth yn Kernewek. Ensampel yw a gan dhyworth an taves hengovek. An ganores a Gernow, Brenda Wootton, a gana versyon war-barth ha Robert Bartlett, a veu diskwedhys war hy huntel Sentinel 1975 "Starry Gazey Pie". Geryow. Ple'th esowgh hwi ow mos, mowes vludh ha teg Gans agas bejeth gwynn, ha'gas blew melyn? A allav vy mos genowgh hwi, mowes, vludh ha teg Gans agas bejeth gwynn, ha'gas blew melyn? Fatel vydh mar kwrav vy agas gorra hwi y'n dor, Gans agas bejeth gwynn, ha'gas blew melyn? Fatel vydh mar kwrav vy agas dri hwi gans flogh, Gans agas bejeth gwynn, ha'gas blew melyn? Piw a vynnowgh hwi kavos rag syrra rag'as flogh, Gans agas bejeth gwynn, ha'gas blew melyn? Pandr'a vynnowgh hwi kavos rag lennow rag'as flogh Gans agas bejeth gwynn, ha'gas blew melyn? Richard Schiff. Richard Schiff (27 Me 1955) yw gwarier amerikan geryes da. Paramore. Paramore yw band rokk a Statys Unys. Eseli "Pàramore" yw Hayley Williams, Jeremy Davis ha Taylor York. Jonathan Trelawny. Syr Jonathan Trelawny, 3a Baronet (24 mis Meurth 1650 – 19 mis Metheven 1721) o den a Gernow a veu Epskop Bristol, Epskop Karesk hag Epskop Winchester. Y'n godhvedhir rag y rann y'n hwarvosow kyns an Domhwelans Gloryus, a gampollir y'n gan gernewek "Trelawny". Dick Cole. Richard "Dick" Cole (genys 6 mis Ebrel 1968) yw politeger a Gernow. Esel a Gonsel Kernow yw, ha lewydh an parti politek Mebyon Kernow, rann re'n jeva a-dhia 1997. Trigys yw yn Fraddon. Ayrborth Tewynblustri. Ayrborth Tewynblustri po Ayrborth Tewynblustri Kernow (IATA: NQY, ICAO: EGHQ) yw an ayrborth kenwerthel chif rag Kernow. Yma yn Lanherne, 4.6 mildir (7.4 km) north-est a Dewynblustri war arvor north Kernow. Pran. Pran (12ves a vis-Hwevrer 1920 – 12ves a vis-Gortheren 2013) yw gwarier eyndek geryes da. Quercus arizonica. "Quercus arizonica", an Glastan Gwynn Arisona, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Statys Unys soth-west ha Meksiko north-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Pur gales yw Prenn an quercus arizonica; y tevnydhyr rag keunys. Quercus berberidifolia. "Quercus berberidifolia", an Glastan Krann Kaliforni, yw ehen a wydhen po pryskynn bythlas po rannvythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Kaliforni. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus chapmanii. "Quercus chapmanii", an Glastan Chapman, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-est. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Henwyn kesstyr yw Quercus minima forma pygmaea, Quercus minima forma reasoneri, Quercus obtusiloba var. parvifolia, ha Quercus pygmaea. Quercus cornelius-mulleri. "Quercus cornelius-mulleri", an Glastan Muller, yw ehen a wydhen po pryskynn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Kaliforni soth ha Kaliforni Isel. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus copeyensis. "Quercus copeyensis", yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga y'n Koswigow Menydhyow Talamanca yn Kosta Rika ha Panama. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus depressipes. "Quercus depressipes", an Glastan Menydh Davis, yw ehen a bryskynn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Teksas ha Meksiko. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus deserticola. "Quercus deserticola", yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Meksiko. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus dilatata. "Quercus dilatata", yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga y'n menydhyow Himalayas. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus dumosa. "Quercus dumosa", an Glastan Krann Arvorek, yw ehen a bryskynn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Kaliforni soth. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus durata. "Quercus durata", an Glastan Ledher, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Kaliforni. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus engelmannii. "Quercus engelmannii", an Glastan Engelmann, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Kaliforni soth ha Kaliforni Isel north-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus faginea. "Quercus faginea", an Glastan Portyngal, yw ehen a wydhen golldhel po rannvythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Europa soth-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Prenn an quercus faginea yw gales; y tevnydhyr rag keunys ha gwruthyl kebrow ha peulyow. Quercus furuhjelmi. "Quercus furuhjelmi", o ehen a wydhen, yn genas Quercus, ow triga yn oor Paleogene. Quercus fusiformis. "Quercus fusiformis", an Glastan Teksas po Glastan Uhelgompes, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh kresel soth. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus geminata. "Quercus geminata", an Glastan Tewes, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-est. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus glaucoides. "Quercus glaucoides" yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Meksiko. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus grisea. "Quercus grisea", an Glastan Loos, yw ehen a wydhen po pryskynn bythlas po kolldhel, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh kresel soth. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus hinckleyi. "Quercus hinckleyi", an Glastan Hinckley, yw ehen danow a bryskynn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Teksas west ha martesen Meksiko north-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus intricata. "Quercus intricata", an Glastan Krann Kohwila, yw ehen a bryskynn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Brewster, Teksas ha Meksiko north. I a dhaskorro gans aga skyll. Quercus john-tuckeri. "Quercus john-tuckeri", an Glastan Tucker, yw ehen a bryskynn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Pennskol Aberfala. An entrans dhe'n drehevyans Skol Art Aberfala derowel Pennskol Aberfala yw pennskol lies-art yn Aberfala ha Pennrynn. Y'n gelwys "Pennskol-Kolji Aberfala" kyns hi dhe receva studh pennskol yn mis Kevardhu 2012. An bennskol a's teves dew gampus, yma an brassa yn Tremogh, hag yma an kampus aral, Bownder Prenn, yn kres Aberfala. Yma a-dro dhe 3,400 studhyer orth an bennskol. Tate Porth Ia. Tate Porth Ia yw mirva art yn Porth Ia, a dhiskwa ober gans artydhyon arnowyth a Vreten Veur. An Tate a venyster drehevyans aral yn Porth Ia, Gwithti ha Lowarth Gravyansow Barbara Hepworth a ygoras yn 1980. Lowender Peran. Lowender Peran yw gool bledhynnyek synsys yn Porthpyran a solempen ertach diblans Kernow a ilow, dons, kanow ha hwedhlow hengovek, keffrys hag y gevrennow gans Breten Vyhan, Kembra, Enys Manow, Alban ha Wordhen. Performyoryon. Fal Folk, Kemysk, Quylkyn Tew, Celtic Pipe Band, Bucca, Mordros, Mo hag Ern Keast, Gwesper, Breder Richards, Kenysy Kernow, Brian Webb, John Bolitho, Keur Loveny, Keur Peder Bownder, Keur Flehes Bosvena, Cam Kernewek, Ros Keltek, An Tryskell, Heva, Angus ha Des, Jon Mills, Brenda Wootton, Bagas Byghan, Myrghes Morwenna, Keur Goonvre, Kanoryon Porthysek, Peswar Den, Carnon Vale Choir, Knee High Theatre, A39 Theatre, Trev Lawrence, Joy Stephenson, Mudansa, Gwaryoryon, Last Orders, Anao Atao, Blue Ticket, Eia, Gaja, Tamar Troylers, Lapyor Tom, Newquay Band, John ha Frances Webb, Bedlam, Stampede, Penglas, Myrghes Lowen a Vythyan, Ryb an Gwella, Otta Nye Moaz, Graham Sandercock and James Hawken, Bert Biscoe, Ragamuffin, Free Fall, Poll Pri, Pyba, Blues Ticket, Bolingey Troyl Band, Myrghes an Vro, White Noise, Sue Allen, Can an Ethen, Juggins Lugger, Scarlets Well, Berdh Arnowydh Kernewek, Kanoryon Calstock, Captain Kernow and the Jack and Jenny Band, Asteveryn, Kana Kara, Tan Ha Dowr, Pete Berryman, Hubbadillia, Mike O’Connor, Blossom the Clown, Sowena, Zabuloe, Dew Varth, Tan Ha Dowr, Rosie Fierek, Mo Keast, Tregajorran Troylers, Skwardya, Spit, Ebren Vras, Cornwall Songwriters, Clay Players, Davey/Webb, Konteth Karrek, Kescanna, Dalla, Naked Feet, Aveladenn, Perraners, Ahanan, Geof Tredinnick, BIM, Chris ha Mary Humphries, Kerensa, Joy Stephenson, Krena, Donsyoryon Lowender Peran, Pentorr, Ray ha Becky Delf, Scoot, Bagas Crowd, Kerens, We Be, Julie Elwin, Samba Celtica, Caracana, Camelford Friends Playford Group, Laura Divall, Horners, Pengizers, Red Army, Riff Raff, Alan Woolard, Bagas Porthia, Troyl and Error, Kekezza, Cape Cornwall Singers, Cornwall Fiddle Orchestra, Tros An Treys, Dee ha Dave Brotherton, Hedra, Trev ha Jacki Lawrence, Cowetha, Gwydh Donsya. Yeth weythresek. Yeth weythresek yw yeth usys gans kowethyans keswlasek, kowethas, gwlas po korf aral avel y bennyeth rag keskomunya, drefen bos eseli a gews yethow dihaval dhodho. Yma yethow gweythresek dhe'n rann vrassa a gowethyansow keswlasek, ha yethow a'n par a yll bos y yeth sodhogel ynwedh. Yethow gweythresek an KU. Yma hwegh yeth weythresek dhe Gussul Dhiogeledh an KU. Wos'talleth, Frynkek ha Sowsnek o yethow gweythresek an Kenedhlow Unys. Wosa henna, Arabek, Chinek, Russek ha Spaynek a veu keworrys avel yethow gweythresek an Kuntelles Ollgemmyn ha'n Gussul Erbysek ha Kowethasek. Arabek, Chinek, Frynkek, Russek, Sowsnek ha Spaynek yw yethow gweythresek an Gussul Dhiogeledh. Taywan. Taywan (Chinek: 台灣 po 臺灣, "Táiwān"), yn sodhogel Repoblek China (中華民國, "Zhōnghuá Mínguó"), yw gwlas yn Asi Est. Desedhys yw ogas dhe arvor China soth-est, yntra Nihon (Japan) dhe'n north-est ha'n Filipinys dhe'n soth. Rewlys yw nebes enesow byhan avel Penghu, Kinmen ha Matsu gans an repoblek keffrys hag enys Taywan hy honan. Johnny Cash. Johnny Cash (26 February 1932 – 12 September 2003) o gwarier amerikan geryes da. Gool Fylm Kernow. Gool Fylm Kernow yw gool bledhynnyek, dalethys yn 2001, a fogel war fylmow gwrys yn Kernow, may prof diskwedhyansow kynsa teythyek ha kenedhlek, hag a ost klassys, hweljiow ha dadhlow. An gool a skoodh gul fylmow yn Kernow yn Kernewek po yn Sowsnek, hag yma kesstrif henwys "Govyn Kernewek", may komend ombrofyoryon aga thybyans rag fylm y'n yeth kernewek. An waynyoryon a recev skoodhyans arhansek ha teknogel rag an askorrans. Lies gwrier fylmow a ober yn Sownek hepken a alow aga honan gwrioryon fylmow Kernewek. Aga fylmow a wra devnydh yn fenowgh a themow po tirwedhow Kernow. Rag diwysyans fylm Kernow y feu gwruthys an termyn "Oggywood". Kernow King. Kernow King (Edward Rowe y hanow gwir) yw gesyer kernewek. Ev a dheuth ha bos geryes da yn Kernow wosa ughkarga gwydhyows komedi war an wiasva YouTube, may tevnydh meur a rannyeth Kernow ha may hwra lies devyn dhe vewnans arnowyth yn Kernow, keffrys ha dh'y drev enesik, Tregarrek. Wosa y wydhyows, ev a wayas dhe gomedi sevel, gans y gynsa diskwedhyans "Wonders of the Cornish Universe" a dornyas a-dro dhe Gernow ha dhe lies tyller pella y'n Ruvaneth Unys. Y nessa diskwedhyans, "Splann!" a dhalleth tornya yn 2013. Ev re dhalathas devnydhya moy Kernewek yn y wydhyows, yn arbennek pan omdhiskwa war-barth hag an Cornish Oafs. Tregarrek. Tregarrek yw trev yn Kernow kres, yntra Sen Ostel ha Bosvena. Hanow an drev a dheu dhyworth karrek rowan eus est dhe'n drev. Tregarrek yw trev enesik Kernow King. Frank Lloyd Wright. Frank Lloyd Wright (genys Frank Lincoln Wright; 8 Metheven 1867 - 9 Ebrel 1959) o pennser ha skrifer amerikanek. Ev a dhesinyas moy ages 1000 dhrehevyans ha 532 anedha a veu gorfennys kepar ha Fallingwater yn Pennsylvani ha Gwithti Solomon R. Guggenheim yn Evrek Nowyth. Ev a vedras desinya drehevyansow yn kessenyans gans an kerhynnedh (pennserneth organek). Otto Sander. Otto Sander (30 mis-Metheven 1941 – 12 mis-Gywynngala 2013) o gwarier almaynek geryes da. Bob Newhart. George Robert "Bob" Newhart (1929-) yw gwarier amerikan geryes da. Krestennek. Krestennek yw eneval heb askorn keyn y'n is-fylum Crustacea. Yma a-dro dhe 67,000 ehen y'n bagas, ow komprehendya kankres, legesti, bibynes bubyn, sker ha gwrahes oles. Yma dew gopel a davellow dhedha ha rynnys yw aga garrow yn diw skorren dre vras. Trigys yw an rann vrassa a grestenogyon y'n mor po yn dowr fresk. Tregorlann. Tregorlann (sows.: "Poundstock") yw tre yn Kernow, Ruwvaneth Unys. Yth esa 805 a drigoryon y'n dre yn 2001. Queen. Queen yw band rokk eseli yw Freddie Mercury, Brian May, Roger Taylor, John Deacon. Stadtroda. Treroda (Stadtroda yn Almaynek) yw tre vyghan y'n Saale-Holzland-Kreis (Saale-Argos-Kylgh) yn Turingi, Almayn. Yma Treroda trigys war an Avon Roda, ragavon a'n Saale. Herwydh neb a bennfentynnyow yth esa Faust genys yn Treroda yn 1480. An Roda y'n kres an dre. Lewis Caroll. Lewis Caroll ombortrayans ca. 1856. Charles Lutwidge Dodgson, 27 Genver 1832 – 14 Genver 1898, o aswonys yn hwella gans y hanow pluven, Lewis Carroll, o skifer, awgrymydh, lojygydh, decon Anglikan ha skeusennydh sowsnek. Y oberennow moyha aswonys yw "Alys yn Pow an Anethow" ha'y sewyans "Der an mirour ha'n pyth a welas Alys ena", ha'n bardhonogow "An Morvleydhhelgh" ha "Jabdhawokki", oll anedhans yw ensamplow a flows liennek. Attendyes yw ev rag y ergwari, lojyk ha fantasi. Edward Lear. Edward Lear (12 Me 1812 – 29 Genver 1888) o artydh, lymner, awtour ha bardh sowsnek, hag yw aswonys lemmyn rag y flows liennek yn bardhonogow ha yeth plen ha'y limmerikow yn arbennik. Johann Wolfgang von Goethe. Portrayans a Goethe yn 1826. Johann Wolfgang von Goethe (28 Est 1749 – 22 Meurth 1832) o skrifer ha politegiethor almaynek. Y oberennow a gomprehend: bardhonogow epyk ha liennek, yeth plen ha dramas, memours, ombiografi, ha lowr moy. An Vreder Grimm. Portrayans a Wilhelm (kledh) ha Jacob Grimm (dyghow) gans Elisabeth Jerichau-Baumann yn 1855. An Vreder Grimm (Almaynek: "Brüder Grimm" po "Die Gebrüder Grimm"), Jacob (1785–1863) ha Wilhelm Grimm (1786–1859), o akademogyon, yethoryon, hwithroryon wonisogethel hag awtours almaynek, a guntela hag a dhylli liennow gwerin. I yw neb a'n mogha aswonys awtours a dhrollow gwerin, i a wre drollow gerys-da kepar ha: "Sinderik" (Aschenputtel), "An Kwylkynbennsevik" (Der Froschkönig), Hensel ha Gretel (Hänsel und Gretel), "Rapunsel", "Rumpelstiltsik" (Rumpelstilzchen), hag "Erghwynnik" (Schneewittchen). Aga hensa kuntel a dhrollow gwerin, Kinder- und Hausmärchen (Drollow fleghes ha meni), o dyllys yn 1812. Mezzo Mix. Askorras kola a The Coca-Cola Company yw Mezzo Mix. Ev o komendyes dhe Almayn yn 1973. Mezzo Mix Zero ha Mezzo Mix. A-dro dhe Mezzo Mix. Mezzo Mix yw gwerthys hag askorrys yn Almayn, Pow Swis, Estrych ha Pow Finn yn-unnik. Y arm argemynna, yn Kernowek, yw "Kola a amm dhe owraval" ("Cola küsst Orange" yn Almaynek). An elvennek yw Coca-Cola savonek gans blas owraval skav. Michael Jackson. Michael Joe Jackson (29 Est, 1958) o gwarier amerikan geryes da. Justin Bieber. Justin Drew Bieber (1994) o gwarier amerikan geryes da. Marcia Wallace. Marcia Karen Wallace (1 Du 1942 – 2013) o gwarier amerikan geryes da. Round Maple. Round Maple yw gwig yn Suffolk, Pow Sows. Desedhys yw yn pluw Edwardstone yn ranndir Babergh. Kesordenogyon:. Bakteria. Bakteria (unplek: bakteriom) yw bagas a organedhow ungellek, korrwelek. Yma kellow byhan heb sprusen wir dhedha. Pur gemmyn yns i yn ogas pub kerhynnedh war an planet. Nebes bakteria a gaws disesys avel kolera, klavor ha'n pla gwynn. Peter O'Toole. Peter Seamus Lorcan O'Toole (8 mis-Est 1932 – 14 mis-Kevardhu 2013) o gwarier Iwerdhonek geryes da. Segar Bastard. Segar Richard Bastard yw bagas pell-droes yn Bow.. Willis Tower. An Willis Tower yw drehevyans yn Chicago, Illinois, Statys Unys. An uhella drehevyans y'n cita yw ev (527 meter). An Travyth Kevys. An Travyth Kevys yw bagas pel-droes yn Newry, Wordhen Gledh. Plastek Bret. Plastek Bret yw arvedhenn medra Breten Vian Olympians genesik a-ves an Ruwvaneth Unys. Gleneagles Hotel. Gleneagles Hotel eus yw ostel a-barth Torquay, Pow Sows. An Garrek. An Garrek (sows.: "Angarrack") yw tre yn Kernow, Ruwvaneth Unys. Kledhrennow kul. Hyns-horn kledhrennow kul yw hyns-horn gans kledhrennow nes es an 4 tros-hys 8 1⁄2 meusva (1,435 mm) a hensi-horn kledhrennow savonek. An les yntra'n gledhrennow war voya hensi-horn yw ynter 1 tros-hys 11 5/8 meusva (600 mm) ha 3 tros-hys 6 meusva (1,067 mm). Gorwolok. Kehevelyans a gledhrennow savonek (glas) ha kledhrennow kul (rudh). Awos hensi-horn kledhrennow kul yw byldyas gans gwarrow radius byghanna, kledhrennow skavva, h.e., del yw usys isella yw an pris drehevya, darbari hag oberi es hensi-horn kledhrennow savonek po efan. Hensi-horn kledhrennow kul yw devnydhyas lower gweyth dhe oberi yn diwysyansyow, rag ensampel: balyow, mengleudhyow, gweythvaow, h.e., ple'ma res dhe vraster tren pur vyghan. Yma devnydhyow ollgemmyn dhe hensi-horn kledhrennow kul keffrys. Hensi-horn menydh kledhrennow kul didhiwysyansek yw po o lemmyn y'n Menydhyow Karnek y'n Statys Unys, yn Meksiko, Kanada, Pow Swis, Pow Grek hag Eynda. An savon yw kledhrennow kul yn neb a wlasow, avel kledhrennow Kap (3 tros-hys 6 meusva) yn Japan, Mordir Nowyth, Afrika Dhyghow ha Tasmani, ha kledhrennow meter yn Malaysi ha Pow Tay. Lower a gerri stet a dhevnydh kledhrennow kul, yn Europa dres oll ple'ma kledhrennow meter devnydhyes yn kemmyn. Hensi-horn kledhrennow kul yn Kernow. Yth esa lower a hensi-horn kledhrennow kul yn Kernow bys ha dres an domhwelans diwysyansek, ow komprehendya: an hyns-horn Rysrudh ha Chasewater a eth dhyworth Rysrudh dhe Dheveryon war gledhrennow 4 tros-hys (1,219 mm), ha'n hyns-horn Bentewyn a eth dhyworth Sen Ostell dhe Ventewyn war gledhrennow 2 dros-hys 6 meusva (762 mm); an dhew hyns-horn-ma yw hensi-dewrosa y'n jydh hedhyw. Oll an hensi-horn kledhrenn kul yn Kernow y'n jydh hedhyw yw hensi-horn havyasek. An Hyns-horn Ethenn Lannstefan a vos dhyworth Lannstefan dhe Velinyow Nowydh war hyns koth an hyns-horn Kernow North. Ev a dhevnydh kledhrennow 1 tros-hys 11 1/2 meusva (597 mm). An Hyns-Horn Ethenn Glynn Lappa a vos dhyworth Benny Halt dhe'n bal, East Wheal Rose, war gledhrennow 15 meusva (kledhrennow ispoyntel). Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh. 157x157px __TOC__ Dowrgleudh efan o an Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh eth yntra Lyskerrys ha Logh yn Kernow, Breten Veur. Ogasti 6 mildir (10 km) yn hys o hag yth esa 25 lokyow dhodho. Ygerys o yn rannow dhyworth 1827. An ynjynor o Robert Coad. 245x245px Y'n dalleth y bennborpos o an karyans a vordewes ha kalgh dhe wellhe an drenkenweres a wlasow ammethek. Gweythyas o an trovyans a dhepositow a vonyow war Vre Garn; yth esa les meur dhodho hag a garyas an monyow dhe'n leur dhe'n porth yn Logh. An kenwerth a gressays dhe'n poynt bos res dhe vyldya hyns-horn ryb tenewen y hyns gans an kompani dowrgleudh, ha'n dowrgleudh a stoppyas ow pos hefordh y honan war an diwedh. Gwethheans an dowrgleudh ha'n dowrgleudh hedhyw. 239x239px Ygerys o an Hyns-horn Lyskerrys ha Logh yn 1860 hag a dremenys an dowrgleudh dhe bymp leow, tri isella es Tewesva ha dew ughella, mes an hyns-horn a dhisruys an dowrgleudh dh'y benn kledh. Porthva vysi o Tewesva hwath awos an gwriansow John Buller; ev a hevelys bos an dowrgleudh ughella es Tewesva gasys gwethhe, kyn nyns esa hemma sewyans a dhrehevyans an hyns-horn. An dowrgleudh a dhuryas ow kwethhe hag y hwylli skathow byghan devnydhya an dowrhyns yn-unnik. Hyns-horn an West Bras a brenys an kompani dowrgleudh yn 1909 dhe wallos prena an hyns-horn ha'y draffik havyasek rych. An Hyns-horn Lyskerrys ha Karadon (an hyns-horn a garyas an monyow dhyworth an Ranndir Palas Karadon) a wrug degea yn 1917, mes an Hyns-horn Lykserrys ha Logh a ober hwath avel an Hyns-horn Glynn Logh. Rannow a'n dowrgleudh re treusvewys bys hedhyw hag a yll bos gwelys a-hys y hyns; neb a lokyetow ha lokjambour a yll bos gwelys ogas dhe Logh, mes leun a leys dhyworth an Heyl Logh Est yw. Dowr a fros a-hys moya a'n dowrgleudh hwath. Bybliografi. •Hadfield, Charles (1967). The Canals of South West England. David and Charles. ISBN 0-7153-4176-6. •Messenger, Michael (2001). Caradon & Looe - The canal, railways and mines. Twelveheads Press. ISBN 0-906294-46-0. •Popplewell, Lawrence (1977). The Railways, Canal and Mines of Looe and Liskeard. Oakwood Press. ISBN 978-0-85361-212-4. •Joseph Priestley (1831). "Historical Account of the Navigable Rivers, Canals, and Railways of Great Britain". London: Longman, Rees Orme, Brown and Green. •Squires, Roger (2008). Britain's restored canals. Landmark Publishing. ISBN 978-1-84306-331-5. Hyns-horn Bosvenegh ha Wenford. Hyns-horn ertach yn Bosvenegh, Kernow yw an Hyns-horn Bosvenegh ha Wenford (Sowsnek: the Bodmin and Wenford Railway). Yma keschanj gans an rosweyth kledhrennow kenedhlek dhodho dhe Worsav Bodmin Parkway, penn soth an hyns. __TOC__ Istori. Hyns-horn an West Bras a ygerys y skorren dhyworth Fordh Vosvenegh dhe Vosvenegh Jeneral (Bodmin General) war 27ves mis Me 1887, ha hyns-horn dibarthva dhe junya gans an Hyns-horn Bosvenegh ha Ponsrys o ygerys war 3a mis Gwynngala 1888. An hyns-horn a dhigeys war 3a mis Hedra 1983 wosa diwedh an fresdraffik dhyworth Wenford. An Kowethas Gwitha Hyns-horn Bosvenegh (the Bodmin Railway Preservation Society) o formys yn 1984 ha'ga dydh yger kensa dhe Vosvenegh Jeneral o dew vledhen diwettha. Yn 1987 an Kowethas Lokomotyv Ethenn Kernowek (the Cornish steam Locomotive Society) a wayas aga daffar dhyworth Karnrosveur dhe Vosvenegh. Gorhemmyn Hyns-horn Skav o grontyas yn 1989 ha trennow trethysi a dhallathys yntra Bosvenegh Jeneral ha Parkfordh Bosvenegh (Fordh Vosvenegh yn kens) an bledhen nessa. An skorren koth a ygerys arta yn 1996 gans gorsav nowydh dhe Dhibarthva Voskarn. Hyns. An hyns yntra Bosvenegh Jeneral ha Parkfordh Bosvenegh yw 3.5 mildir (5.6 km) hag yntra Bosvenegh Jeneral ha Dibarthva Voskarn yw 3 mildir (4.8 km). An hyns a dreus an Avon Fowydh war Bonsfordh dhe Barkfordh Bosvenegh kens owth yskynna war-tu Bosvenegh Jeneral. Yma unn halt yntra Parkfordh ha Jeneral dhe Coleslogget Halt. Ev o byldyas yn 1993 rag Park Bargen Tir a dhegeys lemmyn; yn jydh hedhyw Coleslogget Halt a offr le dalleth rag rosweyth a gerdhvaow dhe Goos Kardhinan. An viaj a gemmer 25 mynysen yntra'n dhew worsavow. Wosa an viaj dhe Barkfordh Bosvenegh an tren a worthtreyl dhe Vosvenegh Jeneral kens ow talleth an viaj dhe leur an skorren nessa dhe Dhibarthva Voskarn. Ogas an Hyns-diwros Kammel yw gorsav Dibarthva Voskarn. Yma aspiryansow dhe'n hyns-horn dhe ystyn ryb tenewen an hyns-diwros dhe Bonsrys y'n termyn a dheu. Arth. Arthes, po orses, yw bronnviles yn teylu Artheges ("Ursidae"). Yma eth ehen a arth byw yn tri isteylu. Arth yowynk yw henwys "arthik" po "orsik". Arthes benow yw "orsesow" po "arthesow". Keskolm gans tus. Peryllus dhe dus yw neb ehen. An ehennow ma yw arth gwynn, arth gweusek, hag arth gell, le mayth aga bos ogas dhe dus yn arbennek. Krev yw oll ehennow hag i a yll ladha den, mes gohelus yns i hag avoydya tus dre vras. Orses a vynn difres aga orsigow mars aga klewes peryl. Boos. Arthes yw ollboosa hag i a dheber lies sort a voos. Neb ehennow a yskynn gwydh rag frooth ha know. An arth gwynn a dheber bronnviles mor dre vras. An panda bras a dheber bambou dre vras. Yma tavas ha diwweus hir dhe'n arth gweusek rag dybri moryon, moryon gwynn, ha preves erel. Arth gell a yl pyskessa, ehek rag ensampel, mes nyns yw oll aga boos. Gonisogeth. Yma lies devnydh gonisogethel a Arthes. Orsigow Tedi. Orsik Tedi yw an hanow a sort a wariel vyrlyek. An ger "Tedi" yw dhyworth Theodore "Teddy" Roosevelt, Lywydh a'n Statys Unys. Henwyn. An hanow a Arthur Gernow, Myghtern a Vreten, yw dhyworth an ger "arth". An hanow "Bjorn" yw dhyworth an ger rag arth y'n tavosow a Swedherwyk, Island, Norgagh, ha Danmark, mes "Otso" yw yn Pow Finn. "Ursula" (benow) hag "Urs" (gorow) yw henwyn dhyworth Latin. An styr a hanow teylu "McMahon" yw "map arth" yn Wordhonek. Bern, penncita a Swistir, yw dhyworth an ger Almaynek rag arth ynwedh. Kotys arvow. Yma arthes war kotys arvow a neb teyluyow gernowek kepar ha kota arvow Pennarth (Gwynn. chevron yntra tri fenn arth skwardyek Du. starnyow Owr.) ha'n grib Pendarves (Arthik Ermin. starn Owr.). Lien ha kannow. Yma kan "Piknik an Orsigow" gans Jimmy Kennedy, tralyas dhe Gernowek gans Ken George. Winnie-the-Pooh ha Orsik Paddington yw arthes yn hwedhlow flehes. Hyns-horn an West Bras. Hyns-horn an West Bras (HWB) po The Great Western Railway (GWR) yn Sowsnek o kompani hyns-horn bretennek a junyas Loundres gans an west ha'n soth-west a Bow Sows ha lower a Gembra. Fondyas yn 1833 o hag a recevys y Ober a Senedh yn 1835. Isambard Kingdom Brunel o an yngynor, a wrug dewis kledhrennow efan a 7 tros-hys ha kwartron meusva (2,140 mm), mes dhyworth 1854 ev a dhallathys owth oberi trennow 4 tros-hys 8 ha 1/2 meusva (1,435 mm), kledhrennow savonek. An tren kledhrennow efan diwettha Hyns-horn an West Bras a oberys yn 1892. An kompani a stoppyas ow pos dhe'n diwedh 1947 pan ev a eth hag o an Ranndir West a Gledhrennow Bretennek. Ertach. Lower a govyow HWB re beu gwithys gans gwithtiow avel STEAM - the museum of the GWR (y'n hwelji hyns-horn Swindon koth) ha'n Didcot Railway Centre. Lower a hensi HWB re beu gwithys ynwedh, rag ensampel an hyns yntra Fordh Bosvenegh ha'n Dre Vosvenegh (y'n jydh hedhyw an Hyns-horn Bosvenegh ha Wenford) po an hyns yntra Totnes ha Buckfastleigh (an Hyns-horn Dewnens Soth). An hensi-horn-ma a with hag a dhevnydh lower a jynnow ha kochow HWB keffrys. Marhek (edhen). Marheges yw bagas a edhen hirgarrek divroansek bras a'n genas "Limosa". Marheges a dheber melhwes ha buluk dowr. Dihaval orth gelvinogyon yw marheges drefen moy kompes po nebes tro-vann yw gelvin marhek, ha dihaval orth stankioghyon drefen hirra yw diwar marhek. Disliw yw aga pluv gwav, mes yma istorr rudhek dhe teyr ehen y'n prys kyjya. Marhogesow yw brassa ages marheges. Kig marhek a veu mar dha gans tus ha bos debrys meur anodho en termyn eus passys. Ehennow. Hes a hirgarrek divroansek, marhek rudh dre vras Hyns-horn Lyskerrys ha Karadon. Hyns-horn moon yn Kernow o an Hyns-horn Lyskerrys ha Karadon a ygerys yn 1844. Byldyas o dhe garya kober, sten ha growan dhyworth aga devedhyansow war Vre Garn dhe Moorswater rag treusworhelas dhe'n porth yn Logh ha gorhelas kostek. Yn kensa an Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh o devnydhyas rag an treusworhelas ha diwettha an Hyns-horn Lyskerrys ha Logh. Pur sewen o an Hyns-horn Lyskerrys ha Karadon hedre dhevynnas moon a vumyas, mes ev a gregys war an traffik-na ha pan an balyow ha mengleudhyow a dheklinyas, an hyns-horn a dheklinyas ynwedh. Wos'tiwedh an hyns-horn a dhiygyas a-arghans. Yn 1909 prenys o gans Hyns-horn an West Bras, mes niverys o y dhydhyow hag ev a dhigeys yn 1917. Kledhrennow ha pythyow an hyns-horn o removys rag an assay bell. __TOC__ An hyns-horn hedhyw. Lower a'n hyns-horn re dreusvewys bys hedhyw y'n furv a weliow kledhren, ponsow koth ha chiow shyndyas. Ogas dhe Moorswater an gweli kledhren o distruys gans an fordh A38, mes moya a weli kledhren an hyns-horn a yll bos gwelys yntra Moorswater ha Tremabe hag yntra Darite ha Kilmar. Hyns-kerdhes da yw an hyns-horn koth war Vre Garn ha Goon Bre. Yma lower a hunyoryon koth war an hyns; lower anedhans i o gwrug a ven, mes neb anedhans i war an hyns dhe'n Mengleudh Keuswask o gwrug a goos. Yma neb kledhrennow koth y'n tregh dhe'n Mengleudh Keuswask. Teyr pons an hyns-horn re dreusvewys ynwedh: Onan dhe Wood Hill, ogas dhe Moorswater; onan dhe Dremar hag onan dhe Wonamena. Ny yllowgh whi kerdhes war an ponsow-ma awos diantel po war wlas brivedh yns; yma lowarth war an bons dhe Dremar. Yth esa pons an hyns-horn dhe Venyon ynwedh, mes destruys o yn Bell an Bys Nessa gans assay trenyans. Unn pons dres an hyns-horn a yll bos gweles ogas dhe Corw's Nest yn tregh koth. Yma chi koth a'n hyns-horn yn Ryskarasek hwath, mes oll chiow erell an hyns-horn re beu ow tistruys. Unn treusvayet re dreusvewys yntra Ryskarasek ha Moorswater, kudh yn ke. James Avery. James LaRue Avery (27 Du 1945 – 2013) o gwarier amerikan geryes da. Deutsche Bahn. An Deutsche Bahn Aktiengesellschaft (Kompani Strothys Poblek an Hyns-horn Almaynek) po DB yw kompani karyans Almaynek eus selyas yn Berlin. Gwrug o yn 1994 a gesteudhans a hyns-horn stat an Republik Keffrysek Almayn (Almayn West), an Deutsche Bundesbahn, ha hyns-horn an Republik Demokratek Almayn (Almayn Est), an Deutsche Reichsbahn. Y'n jydh hedhyw an kompani a ober servisyow keswlasek bysi ha servisyow a-bervedh yn Almayn. Onan a'n kompanis hyns-horn brassa yn kreseuropa yw an Deutsche Bahn AG. DB Regio. Iskowethyans an Deutsche Bahn yw DB Regio AG a ober trenow trethysi war viajyow berr ha kresek yn Almayn. Arayas yw an trenow DB Regio gans an Bundesländer (statys Almaynek) po aga Landkreise (ranndiryow). Yn neb a'n statys yma ambosow termynow hir dhe DB Regio (del yw usys 10 bys 15 bledhynnyow). DB Fernverkehr. Rannans hanteranserhek an Deutsche Bahn yw DB Fernverkehr AG a ober trenow trethysi pelder hir yn Almayn. Fondyas o yn 1999 gans an hanow DB Reise&Touristik, eylhenwelys o yn 2003. Oll an trenow InterCityExpress (ICE) ha'n trennow InterCity (IC) yw oberys gans DB Fernverkehr yn Almayn ha lower a drenow EuroCity yn Europa. DB Ferverkehr a ober moy es 100 trenow pub dydh. Pete Seeger. Pete Seeger (3 May 1919 – 27 January 2014) o gwarier amerikan geryes da. Bre Garn. Y'n ranndir koth a "Garadon" war Woon Brenn yn Kernow yw Bre Garn. 371 meter (1,217 tros-hys) a-ugh leven an mor yw hy thop. Y'n termyn eus passyes yth o an vre a-vri rag hy balyow kober mes dhegeys yns i lemmyn. An Bal Kober Karadon Soth eus 1 km dhe soth west a'n dreuskorrel o an bal kober brassa yn y dhydh, nans yw 150 bledhen. Balyow kober ha sten erel yw skattrys a-derdro benn an vre. Mengleudhys o gorwan war Vre Garn keffrys. Nans yw 100 bledhen an Hyns-horn Lyskerrys ha Karadon eth a-derdro Bre Garn hag y'n jydh hedhyw an gweli kledhren koth yw hyns-kerdhes da dhe gerdhes a-derdro an vre. An gorsav treuskorrel Bre Garn a yll bos gwelys war benn Bre Garn dhe'n tyller grid: SX 272 707 Menyon. Gwig y'n ranndir Karadon koth yn Kernow yw Menyon ("Minions" yn Sowsnek). Trigys yw war an amal est a Woon Brenn ha north west a Vre Garn, peswar mildir (6 km) dhe'n north a Lyskerrys yw. Yn pluw Lanngynhorn yw an wig hag unn mildir dhe-ves a'n Geuswask yw. Ev yw lavarys bos an wig an wig ughella yn Kernow awos hi a esedh dhe 300 meter (980 tros-hys) a-ugh leven an mor. Gwarthevyes yw an wig gan Bre Garn eus 371 meter (1,217 tros-hys) a-ugh; yma treuskorrel war dop an vre. Yn sewyans yma fordh a vos dhe dop dhyworth Menyon. Yma lower a valyow ha mengleudhyow koth y'n arenebedh Menyon hag unn mengeludh a ober war Vre Garn. Dhe west an wig yw tri hylgh men, an Hurlysi, a-lemmyn yth esa kleudhyans hendhyskoniethel dhe'n Hurlysi ha kons koth o trovyes. Yma unn diwotti, dew deva hag unn sodhva bost y'n wig. An Geuswask. Torr growan yn Kernow yw an Geuswask (Sowsnek: the Cheesewring). Trigys yw war amal est Goon Brenn war Vre Stowe y'n bluw Lanngynhorn; yn ogas peswar mildir (6 km) dhe'n north a Lyskerrys yw. An growanek o formys yn naturel gans tewedhans. Hy hanow a dhos dhyworth hy hevelep dhe "weuswask", devis esa devnydhyes dhe wul keus. Trigys yw hi ogas an Mengleudh Keuswask ha kerhynnys yw gans lower a rowanekyow erel. Braggyes gans distruyans o an timos-ma y'n kansbledhen nownsegves awos yth esa oberyansow blastyans dhedhorn, mes sawyes o hi gans krodhvolyow leel. Yma diwotti yn Menyon eus henwelys "The Cheesewring" rag an Geuswask. Koyt Tredhewi. Koyt Tredhewi (Sowsnek: Trethevy Quoit) yw krommlegh eus trigys yn Komm Tremar y'n bluw Ryskarasek dhe'n north a Lyskerrys yn Kernow. Naw tros-hys (2.7 meter) ughel yw, hi a gonsyst a bymp menhir a gappys gans legh veur. Menystrys yw an koyt gans an Cornwall Heritage Trust a-barth dhe English Heritage. Richard Trevithick. Deviser hag ynjynor balweyth bretennek dhyworth Kernow o Richard Trevithick (13 Ebrel 1771 – 22 Ebrel 1833). Genys o y'n golondir valweyth a Gernow, troghyes o Trevithick yn balweyth hag ynjynorieth dhyworth bloodh yowynk. Mab a valgapten, ev a berformyes yn trog dhe'n skol, mes ev a wrug mos ha bos ragresor a garyans ethenn fordh ha kledhren a-varr. Y gevro mogha a bris o displegyans an jynn-ethenn gwaskedh ughel kensa, ev a vyldyes an jynn-ethenn hyns-horn skeul leun kensa a oberys ynwedh. War 21 Hwevror 1804, an viaj hyns-horn kensa esa tennys gans lokomotyv an bys a wrug hwarvos pan jynn-ethenn heb hanow Trevithick a dennys tren a-hys hyns-tram an Hornweythva Pen-y-darren yn Merthyr Tydfil, Kembra. Trevithick a oberys tramor ynwedh; kusulyas balweyth yn Perou o hag ev a eksploryes rannow a Gosta Rika. Yth esa lower a boyntyow ughel hag is dhe'n oberen Richard Travithick, dhe unn poynt ev a enebys diswirans arhansek. Ev a soffrys rivalyans krev a lower a ynjynoryon balweyth hag ethenn yn y dhydh. Dhe benn y oberen, figur aswonys ha gordhyes o, mes ogas dhe benn y vewnans ev a dhileghys an lages poblek. Y'n jydh hedhyw aswonys yw dhe'n klyghyow balweyth, ynjynorieth ha hyns-horn. __TOC__ Puffing Devil. Yn 1801 Trevethick a vyldyes lokomotyv-fordh ethenn war tyller ogas dhe'n Fore Street a-lemmyn yn Kammbronn. Trevithick a henwelys y gocha 'Puffing Devil' (Jowl a hweth) ha war an jydh kyn Nadelik bledhen-na, ev a wrug y dhiskwedhes hag a'y lewys yn-bann Fore Street ha dhe'n benn Bre Gammbronn, dhyworth Krowsgammbronn dhe'n wig a Dansys gans hwegh trethyas war an kocha. An viaj-ma a awenys an kan "Camborne Hill" (Bre Gammbronn). Tri dydh diwettha, dres assays pella, an lokomotyv a derrys wosa ow passya dres lonk y'n fordh. Dileghys o an koch a-is skovva gans y dan ow leski hwath ha'y vayni a eth dhe dhiwotti ogas rag boos ha diwosow. Y'n kettermyn an dowr y'n galter a wrug bryjyon dhe-ves, an jynn a dommhes hag ev o kowleskys a'y dhistruys. Tevithick a dybys bos an problem error an mayni ha na'y dhesin. Yn 1802 Trevithick a batentys y jynn-ethenn gwaskedh ughel. Dhe brovya y dybyansow, ev a vyldyes jynn-kosel dhe'n gweythva gompani Coalbrookedale yn Shropshire. An jynn-ma a herdhyes dowr dhe ughelder musurys dhe vusura'n ober esa gwug. An jynn a oberys dhe dhew-ugens bommenow pub mynysenn gans gwaskedh a 145 psi yn y galter. An Lokomotyv Pen-y-darren. Yn 1802, Trevithick a vyldyes jynn-ethenn gwaskedh ughel dhe lewa morthol dhe'n Hornweythva Pen-y-Darren yn Merthyr Tyfil, Kembra Dyghow. Gans gweres a Rees Jones, arvethesik an hornweythva, ha gans an menystrans Samuel Homfray, an perghen, ev a yskynnys an jynn war rosow hag a'y janjyes dhe lokomotyv. Yn 1803, Trevithick a werthys y patentow rag y jynnow dhe Samuel Homfray. Lokomotyv Trevithick a sordyes marth yn Homfray hag ev a wrug kenwostel gans hornmester aral, Richarch Crawshay. Ev a genwostlys 500 gynis bos lokomotyv-ethenn Trevithick a ylli tenna deg tonnas a horn a-hys an hyns-tram Merthyr Tydfil dhyworth Pen-y-Darren dhe Abercynon, pelder a 9.75 mildir (16 km). War 21 Hwevror 1804 an lokomotyv a dennys deg tonnas a horn, pymp kocha ha deg ha tri-ugens tus an pelder leun yn peswar eur ha pymp mynysenn. Y dooth kresek o 2.4 m/e (3.9 km/e). Gwaynyas o an kenwostel, hag ev a dhiskwedhys y vos possybyl dhe denna kochow poos ow tevnydhya posow glenus ha lokomotyv-ethenn galosek. Re boos o an lokomotyv hag ev a derrys neb a'n kledhrennow awos desinyes ens i rag beghow mogha skava; dell wosa an kenwostel an hyns-tram a eth delergh dhe varghnell. Yth esa'n jynn gorrys war stockys hag a eyldhallathys y ober ow lewa an morthol. Replika an lokomotyv Pen-y-Darren o byldyes an 1981 hag a eth dhe'n Welsh Industrial and Maritime Museum (Gwithti a Arvor ha Diwysyans Kembrek) yn Kardydh; pan henna a digeys an jynn a eth dhe'n National Waterfront Museum (Gwithti kenedhlek an glannow) yn Abertawe. An lokomotyv a ober lower a weythyow pub bledhen war 40 meter a gledhrennow dhe'n gwithti. An Hyns-horn Lyskerrys ha Logh. An Hyns-horn Lyskerrys ha Logh yw hyns-horn esa byldyes yntra Moorswater ogas dhe Lyskerrys ha Logh yn Kernow, Breten Veur. Diwettha an hyns-horn o ystynys dhe Worsav Lyskerrys dhe junya gans an pennhyns-horn Kernow. Rann kensa an hyns-horn a ygerys yn 1860 hag perghennys o gans an Kompani Dowrgleudh Kesunyans Lyskerrys ha Logh; an dowrgleudh re beu byldyes mogha a-varr dhe garya mordewes ha kalgh yn-bann an glynn Avon Logh Est, porpos an dowrgleudh o dhe weres gwellhe an drenkenweres a wlasow ammethek. Pan trovyes o kober ha sten war Vre Garn, yth ens i driys dhe'n leur dhe borth Logh gans an dowrgleudh; re veur o dalhedh an traffik rag an dowrgleudh ha byldyes o an hyns-horn. Berr a vona o an kompani hag ev a oberys gans unn lokomotyv hirbrenys wor'talleth. An hyns-horn a garyes monyow dhyworth an ranndir balweyth Karadon dhe'n mor dhe Logh, keffrys glow ha jynnweythow, ha neb a dhaffar ammethek yn-barr an glynn. Traffik trethyas a dhallathys yn 1879 ha dhe'n unn termyn yth esa estennans moon ow teklinya seulabrys. An kompani a wrug drehevel hyns-horn junyans yntra Moorswater ha gorsav Lyskerrys dhe gennertha traffik trethyas ha gwara ollgemmyn; hemma o ygerys yn 1901. Yma ledrow serth ha gwarrow glew dhe'n skorren yntra Lyskerrys ha'n dhibarthva dhe Gomm. Hedhyw an hyns-horn yw ygor dhe draffik trethyas hwath eus oberys gans First Great Western ha lemmyn ev yw henwelys "An Hyns-horn Glynn Logh". Bob Barker. William Robert "Bob" Barker (12 Du 1923 –) o gwarier amerikan geryes da. Philip Seymour Hoffman. Philip Seymour Hoffman (1967 – 2014) o gwarier amerikan geryes da. Angela Merkel. Angela Dorothea Merkel (née Kasner, genys 17ves Gortheren 1954) yw politegores Almaynek. Hi re beu an chansler Almayn a-dhia 2005 ha penn an Unyans Demokratek Kristyon (CDU, Christlich Demokratische Union) a-dhia 2000. An venyn gensa dhe sodha y'n dhew yw hi. Siligo. Siligo yw trevow vras yn Itali ha pennsita Sardayn. Deutsche Reichsbahn (1945–1993). Hyns-horn stat an Republik Demokratek Almayn (Almayn Est) o an Deutsche Reichsbahn (Hyns-horn an Empir Almaynek) po DR. Wosa Bell Nessa an Bys yth esa va gwrug a dharnow an Deutsche Reichsbahn y'n kwarton-sesyans Sovietek. An Deutsche Reichsbahn a dreusvewas an Eylunyans Almayn bys an 31ves a Vis Kevardhu 1993, war an kensa a Vis Genver 1994 an Deutsche Reichsbahn a junyas gans an Deutsche Bundesbahn dhe wul an Deutsche Bahn AG. Yth esa'n Deutsche Reichsbahn an arvethor brassa y'n RDA. Hanow. Wosa an bell yth esa termyn a annazihans a-dreus oll a Almayn, mes hyns-horn an RDA a withas y hanow Nazi. Yth esa dew reson meur rag hemm; yn kensa, gans ow kwitha'n hanow an RDA a ylli oberi trenow (ha karyans poblek) yn Berlin West. Yn nessa o an mona, mar an RDA re janjyas hanow an hyns-horn res re via dhedhans i chanjya hanow war oll an pythow gans hanow an kompani koth. The Railway Series. The Railway Series (Kernowek: Kevres an Hyns-horn) yw kuntel a lyvrow drolla a-dro dhe gevreyth hyns-horn trigys war an enys fugiethek a Sodor. Yma 42 lyver y'n kevres, dyllas o an kensa yn 1945. Skrifas o hwegh warn ugens gans an Revrond Wilbert Awdry bys 1972. Skrifas o 16 moy gans y vab, Christopher Awdry; 14 yntra 1983 ha 1996, ha dew yntra 2007 ha 2011. Grondyas war dharvosow gwir o ogasti oll an drollow "The Railway Series". Awos enthusyast hyns-horn o Awdry, y fynni va bos y dhrollow mar wir dhe vewnans avel possybyl. Ogasti oll an gnasow jynnow o grondyas war glasys jynn gwir, ha neb a'n hensi-horn o grondyas war hensi gwir y'n Enesow Bretenek. Gnasow ha drollow a "The Railway Series" a wrug grond a'n kevres pellwolok fleghes "Thomas and Friends". Aswiwans sonskrifys a "The Railway Series" re beu sonskrifas lower gweyth gans hanow "The Railway Stories". Dalethow. Ankoth yw grondys an rim-ma, mes hwithrans gans Brian Sibley a brof y vos dhalleth dhe neb tyller kyns Bell Kensa an Bys. Rimyow avel an onan-ma ha moy a weras aweni an drollow gans Revrond Awdry. Revrond Wilbert Awdry. Wilbert Vere Awdry OBE (15 Mis Mehevin 1911 - 21 Mis Meurth 1997) o klorek Anglikan, enthusyat hyns-horn ha awtour fleghes sowsnek. Aswonys gwella avel an Revrond W. Awdry, ev a wrug Tomas an Jynn Tank, gnas kresel yn y dhrollow yn The Railway Series. Hyns-horn Talyllyn. An hyns-horn Talyllyn (Kembrek: "Rheilffordd Talyllyn", Sowsnek: "Talyllyn Railway") yw hyns-horn kledhrennow-kul gwithys yn Kembra a vos rag 7.25 Mildir (11.67 km) dhyworth Tywyn war an kost Kembra kres dhe Nant Gwernol ogas dhe'n wig, Abergynolyn. Ygeras o an hyns-horn yn 1866 dhe garya legh dhyworth an mengleudhyow dhe Vryn Eglwys dhe Dywyn. An hyns-horn kledhrennow-kul kensa yn Breten esa gasas karya trethysi gans Akt a Senedh ow tevnydhya halyans ethenn. Despit fyllel a gevarhow an hyns-horn a wrug gortos yger, hag yn 1951 ev a wrug mos ha bos hyns-horn gwithys kensa an bys dhe vos gwithas avel hyns-horn ertach gans bodhogyon. A-ban withans, an hyns-horn re oberas avel tennvos havyasek ha re efanas y rol a gerri hyns-horn ga re vyldyas jynnow ha kochow nowydh. Hyns-horn Lynn Padarn. Hyns-horn Lynn Padarn (Kembrek: "Rheilffordd Llyn Padarn", Sowsnek: "Llanberis Lake Railway") yw hyns-horn kledhrennow kul war lergh 1'11½" (597 mm) a bon dres 2.5 mildir (4 km) a-hys glann est Lynn Padarn yn Eryri, Gwynedd. Istori avel Hyns-horn Padarn. An hyns-horn a hol rann a'n Hyns-horn Padarn koth, hyns-horn 4' 0" esa byldyes yn 1842 dhe garya legh dhyworth an Mengleudh Dinorwik dhe'n Velinhyli. An Hyns-horn Padarn a veu degys an 3sa Mis Du 1961. Lyftyes veu an hyns-horn yntra Mis Me 1962 ha Mis Hwevror 1963. Dasserghyans. An kensa towl dhe eylygeri an hyns-horn a veu gwrys gans den leel G. Ward a brofyas hyns-horn a gylghya Lynn Padarn ow tevnydhya gweliow kledhren an hyns-horn Padarn ha skorren Lannberis koth Kledhrennow Bretennek. An towl re venja devnydhya kerri a'n Mengleudh Legh Dinorwik, mes ny eth an towl yn-rag. Mis Gortheren 1966 A. Lowry Porter a brofyas hyns-horn berra dhe bonya dhyworth hwelji an mengleudh dhe Gilfach Ddu ogas dhe Lannberis dhe Bennlynn, a-hys gweli kledhren mogha est an Hyns-horn Padarn. An mengleudh a veu degys Mis Gortheren 1969 ha hweljiow an mengeludh a veu prenys gans Konsel Konteth Gwynedd gans an mynnas a vyldya park gwlasek. An kompani hyns-horn Lowry Porter a brenas tri jynn-ethenn hag unn jynn-disel rag an hyns-horn lynn. Mis Metheven 1970 konsel an gonteth a brenas gweli kledhren an Hyns-horn Padarn hag a agrias y dhevnydh rag an hyns-horn lynn. Devnydhyes veu an jynn-disel Ruston dhe bottya lergh. Y'n kettermyn yth esa an kensa jynn-ethen, "Dolbadarn", daskorrys rag oberans. Res o dhe'n kompani eylgeyjya lower a'y gerri awos bos geyj nowydh an hyns-horn 1' 11½" (597 mm) yn le geyj anusadow an mengleudhyow a 1' 10¾" (578 mm). An kompani a vyldyas kochow bogi nowydh, mes yth esa lower a broblemmow gansa i. Ygeryans an hyns-horn nowydh. Ygerys o an hyns-horn an 28ves Mis Me 1971, mes awos bos res dhe'n kompani eyldhesinya an kochow ny dhalathas an kensa trenow poblek bys an 19ves Mis Gortheren 1971. An hyns-horn a wrug ystyn dh'y bennworsav fros dhe Bennlynn yn gwav yn 1971. Ystynnans Lannberis. Mis Methevin 2003 an hyns-horn a wrug ystyn dhe dre Lannberis gans gorsav nowydh ogas dhe worsav an Hyns-horn Menydh an Oodhva. An pennworsav dhe Gilfach Ddu yw derworsav lemmyn rag an Gwithti Kenedhlek Legh ha Kastell Dolbadarn. Oberansow. An hyns-horn a dhevnydh tri jynn-ethen (mirewgh orth "Jynnow" a-is) a'n Mengleudh Dinorwik. Yma nebes jynnow-disel war an hyns-horn hwath, devnydhyes yns i rag hweldrenow ha pan nag yw an jynnow-ethenn kavadow. Hyns-horn Padarn. Yth esa'n Hyns-horn Padarn hyns-horn kledhrennow kul yn Gwynedd, Kembra. Devnydhyas o rag an karyans a legh dhyworth an Mengleudh Dinorwik ogas dhe Lannberis dhe'n porth y'n Velinhyli. An hyns-horn a bonas dhyworth hweljiow an mengleudh dhe Gilfach Ddu hag a dhevnydhyas kledhrennow a'n geyj 4' 0" (1,219 mm). Istori. An hyns-horn a ygeras avel hyns-tram a dhevnydhyas mergh dhe denna an wagonow yn 1824. Ev a wrug mos ha bos hyns-horn yn 1843 gans an komendyans a jynnow-ethenn, yth esa va an hyns-horn mengleugh kensa dhe dhevnydhya jynnow-ethenn. An hyns-horn a dhegeas yn 1961 ha'n lyftyas o an kledhrennow yntra Mis Me 1962 ha Mis Hwevror 1963. Rann a'n hyns-horn o eylygeras yn 1971 avel an Hyns-horn Lynn Padarn a bon a-hys glann Lynn Padarn. Wagonow Karyans. Nas anusadow an hyns-horn o an wagonow karyans. An kerri-ma o wagonow plat 4' 0" (1,219 mm) geyj gans dew lerghow kettuel 1' 10 ¾" (578 mm) warnedhans i. Kargas war an wagonow karyans o wagonow legh kargys a'n geyj 1' 10 ¾" (578 mm) a devnydhyas war hyns-horn pervedhek an mengleudh. Pub wagon karyans a ylli karya peswar wagon legh dhe Borth Dinorwik y'n Velinhyli, ple yth ens i digargas dre leven ynklynyes 2 dros-hys (610 mm) a ledyas dhe'n porth. Hyns-horn Ffestiniog. An Hyns-horn Ffestiniog (Kembrek: "Rheilffordd Ffestiniog", Sowsnek: "Ffestimiog Railway" po "Festiniog Railway") yw hyns-horn kledhrennow kul yn Gwynedd, Kembra. Adro 13½ mildir (21.7 km) yw an hyns-horn a jun an porth dhe Borthmadok dhe'n dre valweyth legh a Vlaenau Ffestiniog hag yw Tennvos havysi gerys-da an hyns-horn y'n jydh hedhyw. An hyns-horn geyj 1' 11½" (597 mm) o bylydyes y'n gansvledhen 19ves dhe garya legh dhyworth an mengleudhyow ha balyow yn Blaenau Ffestiniog dhe'n gorholyon yn Porthmadok dhe vos esperthys. Oberans mergh ha gravedh. Fondyes o war 23 Mis Me 1832 gans Akt a Senedh ha'n kompani hyns-horn kottha an bys a ober hwath hedhyw yw (nyns yw an hyns-horn kottha a ober, henna yw an Hyns-horn Middleton). Blydyes o an hyns-horn yntra 1833 ha 1836 rag oberans margh ha gravedh; mergh a venja tenna an wagonow gwag dhe benn an hyns-horn ha'n wagonow leun a venja rolya delergh dhe'n leur gans nell a ravedh. Trenow dhe'n leur a venja kemeres a-dro 1 our ha 30 mynysen ha trenow yn-bann a venja kemeres a-dro hwegh our. Oberans ethenn ha gravedh.. Y'n 1850ow kler o bos an hyns-horn ow hedhes y dhalhuster moyha pan Yth esa'n mengleudhyow yn Blaenau Ffestiniog owth askorra moy ha moy a legh. Yn 1860 an kompani a dhalathas ow hwistra an possybylta a dhevnydhya jynnow-ethenn dhe weres moghhe dalhuster karyans an hyns-horn. Bys an termyn-ma nyns esa lower a jynnow-ethenn war lergh mar vyghan. Yn 1862 an kompani a argemynnas rag gwrioryon dhe wul jynnow kensa an hyns-horn. Yn Mis Hwevror 1863 George England and Co. o dewisys dhe vyldya an jynnow kensa. An jynn kensa dhe vos delivrys dhe Borthmadok o "Mountaineer" war an 18ves Mis Gortheren 1863. Jynn nessa, "The Princess", o delivrys beb a dhydhyow diwettha. An jynnow-ethen 0-4-0 'ma a walosegas trenow legh hirra dhe vos ponyes ha'n komendyans sodhogel a drenow trethysi yn 1865. Jynn-Fairlie-dewblek kensa an hyns-horn o komendyes yn 1869; an jynnow-ma re wrug mos ha bos arwodh ikonek an hyns-horn yn bledhynnyow a-dhiwedhes. Trenow dhe'n leur o oberys gans gravedh hwath, mes peryllus o dhe wasa trenow trethysi rolya heb jynn, del threnow legh o oberys gans gravedh yn-unnik hag oll trenow erel o oberys gans jynn; trenow legh o oberys gans gravedh bys diwedh trenow trethysi yn 1939. Yn 1872 an Hyns-horn Ffestiniog a gomendyes an kochow-boogi kensa dhe Vreten, kochow niver 15 ha 16; yn oberans yns i hwath hedhyw. Torrow gwakter o komendyes yn 1893. Sinelyes leun o an hyns-horn gans telegraf tredan hag oberans lath ha tokyn. Lath dren dredan o komendyes yn 1912 ha devnydhyes yns i hwath war an hyns-horn hedhyw. Deklinyans a legh. Y'n 1920ow yth esa'n demond rag legh ow teklinya hag yn sewyans an hyns-horn a wrug godhav deklinyans yn traffik. Yn 1923 junyes o an Hyns-horn Ffestiniog gans an Hyns-horn Ugheldir Kembra dhe weres kenertha tomyaseth war an dhew hyns-horn. An Hyns-horn Ugheldir Kembra eth bankskwatthyes yn 1933 hag a dhegeas yn 1937. An Hyns-horn Ffestiniog a besyas oberi y drenow legh ha gwesyon hwel war dhydhyow y'n seythyn ha trenow tomyaseth y'n hav. Oberansow trethysi normal a hedhas war an 15ves Mis Gwynngala 1939. An oberans gwesyow hwel a oberas war dhydh Sadorn an 16ves Mis Gwynngala 1939. Yth esa tri thren legh pub seythyn bys kalan Mis Est 1946. Rann an hyns-horn dhyworth Duffws dhe warth y'n north west yn Blaenau Ffestiniog o gobrenys dhe'n mengleudhyow yn Mis Hedra 1946. Forsakyes o an hyns-horn awos nyns esa mona dhe'n kompani dhe amendya an Akt a Senedh dhe removya an lergh hag erel. An hyns-horn a wrug mos ha bos overdevys hag andhevnydhyadow. Gwithans. Enthusyast hyns-horn, Alan Pegler, o nesys gans kothmans dhe brena an hyns-horn ha dhe glerya y gendon ha galosegi y brena. War an 24ves Mis Methevin 1954, Pegler ha'n bodhogyon a wrug kavos maystri a'n hyns-horn. Pegler a wrug ri an hyns-horn dhe'n Ffestiniog Railway Trust a byw hag a ober an hyns-horn hwath hedhyw. Dhyworth 1954 an bodhogyon a eylygeras an hyns-horn yn rannow. An tren trethysi kensa a oberas yntra Porthmadok ha Boston Lodge war 23 Mis Gortheren 1955. An oberans trethysi o ystynys dhe Vinffordd war 19ves Mis Me 1956, dhe Benrhyn war 5ves Mis Methevin 1957 ha dhe Dan-y-Bwlch war 5ves Mis Ebrel 1958. An hyns-horn dhe Dduallt a ygeras war 6ves Ebrel 1968. Eryans Lynn Strasow. Yn 1954 byldyans an Rester Dowrdredan Ffestiniog a dhalathas. Hemm a gomprehendyas gwrians an lynn Tanygrisiau a livas rann an hyns-horn dhe'n north. Yntra 1965 ha 1978, byldyes o an Eryans Hyns-horn Ffestiniog, eryans 2½ mildir (4 km) an hyns-horn ytra Dduallt ha Tanygrisiau. Byldyes gans bodhogyon o mogha an eryans. Dh'y benn dhe'n soth yw an Troyll Dduallt. Kowfordh Voelwyn nowydh o byldyes gans ynjynoryon balweyth sten kernowek gans bagas byghan a arvethesigyon. 310 lath (280 m) yw an gowfordh nowydh. An hyns-horn a eyljun an hyns koth dhe Danygrisiau. Project Blaenau. Wosa ow korfen an hyns nowydh dhe Danygrisiau, yth esa 1½ mildir (2.4 km) yn-unnik kyn ow trehedhes Blaenau Ffestiniog. An hyns-horn a eylygeras dhe Vlaenau Ffestiniog war 25 Mis Me 1982 dhe'n gorsav nowydh yn Blaenau Ffestiniog a gevrenn gans trenow dhyworth Llandudno. Mengleudh Dinorwik. Mengleudh Dinorwik o onan a'n dhew vengleudh brassa yn Kembra gans Mengleudh an Penrhyn. Yn kettermyn an dhew vengleudh-ma o brassa mengleudhyow an bys. Yma'n mengleudh war ledrow Elidir Fawr, ogas dhe Lynn Padarn ha'n wig Lannberis yn Kembra. Istori. Mengleudhya war dyller an mengleudh a-lemmyn a dhalathas yn 1787. Mes ny efanas ev kyns byldyans an hyns-tram dhe Borth Dinorwik yn 1842. Dh'y dop y'n 19ves cansbledhen, an mengleudh a wrug arveth moy es 3,000 a dus hag o nessa brassa leghaskorrer an wlas. Er-bynn 1930, niver a'y arvethesigyon a dhroppyas dhe 2,000. An mengleudh a veu degys heb gwarnyans yn 1969. Degeans. An mengleudh a veu degys Mis Gortheren 1969 wosa deklinyans an diwysyans ha removans kales an legh. Y'n 1950ow ha 1960ow, estennans a wrug mos ha bos kales awos lower a skollvaow a slynkyas y'n oberansow meur. Yth esa slynkyans meur yn 1966 a weras degea an mengleudh. Mis Kevardhu 1969, yth esa strifwerth poblek dhe weres akwytya an mengleudh a neb a'y gendonow. Peswar jynn-ethenn an mengleudh, "Dolbadarn", "Red Damsel", "Wild Aster" hag "Irish Mail" a veu gwerthys y'n strifwerth. Hweljiow an mengleudh a veu prenys gans Konsel Konteth Gwynedd rag may alsa ev aga gwitha ha nebes a'n traow ynnans i. Karyans. Yn 1824, an kensa hyns-tram margh geyj 2' (610 mm), an Hyns-horn Dinorwik, a veu ygerys yntra'n mengleudh ha'n Velinhyli. Yn 1848, an geyj 4' (1,219 mm) Hyns-horn Padarn a veu ygerys dhe eylsettya an hyns-tram koth. An Hyns-horn Padarn a junyas an mengleudh gans an mor bys 1961. Y'n mengleudh y honan, yth esa kevreyth a hensi-tram war an levenow liesek. An kensa lokomotyvyow a veu proviys gans De Winton yn Kernarvon. Lower a jynnow erel an mengleudh o proviys gans an Hunslet Engine Company. Yntra 1935 ha 1949, an mengleudh a brenas 22 jynn-disel byghan rag devnydhyans war an levenow; pan veu an mengleudh degys yn 1969, tri anedhans i yn-unnik a dreusvewas. Y'n jydh hedhyw. Hweljiow an mengleudh dhe Gilfach Ddu yw chi an Gwithti Legh Kenedhlek. Daffarow hensi-tram an mengleudh a veu devnydhyes dhe vyldya an Hyns-horn Lynn Padarn war rann an gweli kledhren Hyns-horn Padarn. Rann a'n mengleudh re beu devnydhyes rag an Nellva Dhinorwik, Rester Dowrdredan. An Mengleudh Vivan, mengleudh byghan a'n Dinorwik yw devnydhyes rag sedhans ha karrekgramblans. Remnant an mengleudh yw an Park Gwlasek Padarn ha pobel a yll kerdhes dre rannow an mengleudh koth. Philip Levine. Philip Levine (1928 –) o gwarier amerikan geryes da. Sung Jae-ki. Sung Jae-ki'"(Koreek: 성재기; Hanja:成在基, 11ves a vis Gwyngala 1967 - 26ves a vis Gortheren 2013)yw human rights activists and civic activist, philosophers yn Korea Dhyhow. Sidney Poitier. Sidney Poitier (1927 –) o gwarier amerikan geryes da. Penarth. Penarth yw tre yn Bro Glamour, Kembra Soth. Yma a-dhyhowbarth Baya Kardydh. Braster Penarth yw nessa yn Bro Glamour, a-dryv kres menystransek, Barri. Aswonnys o Penarth yn oos Victoria, avel le a vri dy golyow. Ha kayys Kardydh ow tos ha bos moy bysi, kayys Penarth a vrashas avel le may tylli glow dhyworth balyow Kembra Soth dhyworto. Viktorya. Myghternes Viktoria (Alexandrina Victoria; 24 mis Me 1819 – 22 mis Genver 1901) o myghternes Ruwvaneth Unys Breten Veur hag Ywerdhon a 20 mis Metheven 1837 bys dh'y mernans. Wosa 1 mis Me 1876, yth esa titel dhedhi 'Emperes Eynda' ynwedh. Viktorya o myrgh Pennsevik Edward, Duk a Gent ha Strathearn, y honan peswara mab myghern Jori III. Hi a dheuth ha bos myghternes 18 bloodh hy oos, wosa mernans tri broder hy thas. Demmedhys veu yn 1840 dh'y genderow, Pennsevik Albert a Saxe-Coburg ha Gotha. Aga naw flogh a dhemmedhis teyluyow dres Europ. Hy leshanow yw 'An Mamm-Wynn a Europ'. Hyns-horn an Woodhva. Hyns-horn an Woodhva (Kembrek: "Rheilffordd yr Wyddfa", Sowsnek: "Snowdon Mountain Railway") yw hyns-horn kledhrennow-kul a bon rag 4.7 mildir (7.6 km) dhe benn an Woodhva dhyworth Lannberis yn Eryri, Gwynedd, Kembra North. An hyns-horn rak ha pinyon unnik yn Breten Veur yw va. Onan an bennfenten jif a dornyaseth yn Gwynedd yw an hyns-horn. Trenow a gonsyst a unn koch ha jynn-ethenn po jynn-disel; an jynn a herdh an tren dhe dop an menydh. Pur serth yw an hyns-horn ha res yw dhe'n trenow viajya war radyentow bys 1 yn 5.5, mes 1 yn 7.86 yw gradyent kresek an hyns-horn. An hyns-horn a grambl somm a 3,140 tros-hys dhyworth 353 tros-hys a-ugh leven an mor dhe Lannberis. Nebbaz Gerriau dro tho Carnoack. Scrifys o "Nebbaz Gerriau dro tho Carnoack" (FSS "Nebes Geryow adro dhe Gernowek") gen Nicholas Boson en c. 1660-1700. Thera Nicholas Boson ow descrifa an drog desedhans o an Kernowek ydno e'n termen na. Corbin Bleu. Corbin Bleu Reivers (1989) o gwarier amerikan geryes da. Rhuthun. Rhuthun yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra. Yma hi 113 mildir (182 km) dhiworth Caerdydd ha 175 m (281 km) dhiworth Loundres. 5265 o braster an poblans yn 2011, ha 2195 (41.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Birchgrove. Birchgrove yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS79NW16). Yma hi 32.6 mildir (52.5 km) dhiworth Kardydh ha 161.1 m (259.3 km) dhiworth Loundres. 7030 o braster an poblans yn 2011, ha 1022 (14.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Nigel Martyn. Anthony Nigel Martyn (po Nigel Martyn) yw seuladhydh gwaryor pelldroes a wrug gwari rag Pow Sows 23 gweth. Ev a veu genys 11 mis-est 1966 yn Austol. Nigel Martyn a worfennis y resegva dhe Everton wosa gwari rag Leeds United, Crystal Palace ha Bristol Rovers. Ev o an kynsa gwythyas-amkan Sowsnek gwerthys rag milvil beuns pan wrug ev mos dhe Crystal Palace dhiworth Bristol Rovers yn 1989. Efrem Zimbalist, Jr.. Efrem Zimbalist, Jr, (30 Du 1918 – 2 Mayo 2014) o gwarier amerikan geryes da. Dehen molys. Dehen molys yw ehen a dhehen tew. Yn hengovek, dybrys yw yn Kernow ha Dewnens gans skons ha kyfeyth. Llanddinol. Llanddinol yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS59SE13). Yma hi 40 mildir (64.3 km) dhiworth Kardydh ha 170 m (273.6 km) dhiworth Loundres. 517 o braster an poblans yn 2011, ha 55 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-rhys. Pen-rhys yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS48NE85). Yma hi 43.5 mildir (69.9 km) dhiworth Kardydh ha 174 m (280 km) dhiworth Loundres. 441 o braster an poblans yn 2011, ha 25 (5.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontarddulais. Pontarddulais yw tre yn Abertawe, Kembra; (SN50SE87). Yma hi 40.4 mildir (65 km) dhiworth Kardydh ha 168.4 m (270.9 km) dhiworth Loundres. 6047 o braster an poblans yn 2011, ha 1910 (31.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Port Einon. Port Einon yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS48NE30). Yma hi 44.7 mildir (72 km) dhiworth Kardydh ha 175.5 m (282.4 km) dhiworth Loundres. 579 o braster an poblans yn 2011, ha 46 (7.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Reynoldston. Reynoldston yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS49SE60). Yma hi 44.4 mildir (71.4 km) dhiworth Kardydh ha 174.7 m (281.2 km) dhiworth Loundres. 421 o braster an poblans yn 2011, ha 42 (10%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhosili. Rhosili yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS48NW36). Yma hi 48.1 mildir (77.4 km) dhiworth Kardydh ha 178.7 m (287.5 km) dhiworth Loundres. 269 o braster an poblans yn 2011, ha 23 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Sgeti. Sgeti yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS69SW55). Yma hi 36 mildir (58 km) dhiworth Kardydh ha 165.8 m (266.9 km) dhiworth Loundres. 14015 o braster an poblans yn 2011, ha 1529 (10.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Tre-gŵyr. Tre-gŵyr yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS59NE72). Yma hi 38.8 mildir (62.5 km) dhiworth Kardydh ha 168.2 m (270.7 km) dhiworth Loundres. 5054 o braster an poblans yn 2011, ha 666 (13.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Uplands. Uplands yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS69SW75). Yma hi 35.4 mildir (56.9 km) dhiworth Kardydh ha 165.1 m (265.7 km) dhiworth Loundres. 15375 o braster an poblans yn 2011, ha 1638 (10.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Mwmbwls. Y Mwmbwls yw tre yn Abertawe, Kembra; (SS68NW36). Yma hi 35.9 mildir (57.9 km) dhiworth Kardydh ha 166.4 m (267.7 km) dhiworth Loundres. 16147 o braster an poblans yn 2011, ha 1571 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Abertyleri. Abertyleri yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO20SW38). Yma hi 17.3 mildir (27.8 km) dhiworth Kardydh ha 129.8 m (209 km) dhiworth Loundres. 11171 o braster an poblans yn 2011, ha 801 (7.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Bryn-mawr. Bryn-mawr yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO11SE83). Yma hi 22 mildir (35.4 km) dhiworth Kardydh ha 132.1 m (212.6 km) dhiworth Loundres. 5321 o braster an poblans yn 2011, ha 425 (8%) a wodhya kewsel Kembrek. Cendl. Cendl yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO11SE43). Yma hi 21.9 mildir (35.2 km) dhiworth Kardydh ha 133.3 m (214.6 km) dhiworth Loundres. 3730 o braster an poblans yn 2011, ha 301 (8.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm. Cwm yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO10NE70). Yma hi 17.9 mildir (28.8 km) dhiworth Kardydh ha 131.9 m (212.3 km) dhiworth Loundres. 4136 o braster an poblans yn 2011, ha 342 (8.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanhiledd. Llanhiledd yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO20SW30). Yma hi 15.1 mildir (24.3 km) dhiworth Kardydh ha 129.5 m (208.4 km) dhiworth Loundres. 4599 o braster an poblans yn 2011, ha 325 (7.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rasa. Rasa yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO11SE13). Yma hi 22.1 mildir (35.6 km) dhiworth Kardydh ha 134.2 m (215.9 km) dhiworth Loundres. 3115 o braster an poblans yn 2011, ha 228 (7.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Tredegar. Tredegar yw tre yn Blaenau Gwent, Kembra; (SO10NW87). Yma hi 20.4 mildir (32.8 km) dhiworth Kardydh ha 134.9 m (217.2 km) dhiworth Loundres. 14610 o braster an poblans yn 2011, ha 1212 (8.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Dinas Powys. Dinas Powys yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST17SE12). Yma hi 3.6 mildir (5.8 km) dhiworth Kardydh ha 132.9 m (213.8 km) dhiworth Loundres. 7286 o braster an poblans yn 2011, ha 723 (9.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Ewenni. Ewenni yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS97NW14). Yma hi 17.1 mildir (27.5 km) dhiworth Kardydh ha 148.2 m (238.5 km) dhiworth Loundres. 750 o braster an poblans yn 2011, ha 126 (16.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwenfô. Gwenfô yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST17SW45). Yma hi 4.4 mildir (7.1 km) dhiworth Kardydh ha 135 m (217.2 km) dhiworth Loundres. 1810 o braster an poblans yn 2011, ha 235 (13%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-faes. Llan-faes yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS96NE69). Yma hi 13.3 mildir (21.3 km) dhiworth Kardydh ha 143.8 m (231.5 km) dhiworth Loundres. 397 o braster an poblans yn 2011, ha 38 (9.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-fair. Llan-fair yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST07SW03). Yma hi 11.7 mildir (18.9 km) dhiworth Kardydh ha 142.5 m (229.4 km) dhiworth Loundres. 597 o braster an poblans yn 2011, ha 81 (13.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-gan. Llan-gan yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS97NE15). Yma hi 14 mildir (22.6 km) dhiworth Kardydh ha 145.1 m (233.5 km) dhiworth Loundres. 688 o braster an poblans yn 2011, ha 93 (13.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbedr-y-fro. Llanbedr-y-fro yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST07NE62). Yma hi 6.2 mildir (10.1 km) dhiworth Kardydh ha 137.3 m (221 km) dhiworth Loundres. 857 o braster an poblans yn 2011, ha 102 (11.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llancarfan. Llancarfan yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST07SE00). Yma hi 9.1 mildir (14.7 km) dhiworth Kardydh ha 139.5 m (224.4 km) dhiworth Loundres. 725 o braster an poblans yn 2011, ha 100 (13.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandochau. Llandochau yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST17SE45). Yma hi 2.3 mildir (3.7 km) dhiworth Kardydh ha 132 m (212.3 km) dhiworth Loundres. 1923 o braster an poblans yn 2011, ha 161 (8.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandŵ. Llandŵ yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS97SW86). Yma hi 15 mildir (24.2 km) dhiworth Kardydh ha 146.1 m (235 km) dhiworth Loundres. 706 o braster an poblans yn 2011, ha 105 (14.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanilltud Fawr. Llanilltud Fawr yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS96NE38). Yma hi 14.2 mildir (22.9 km) dhiworth Kardydh ha 144.7 m (232.9 km) dhiworth Loundres. 9157 o braster an poblans yn 2011, ha 882 (9.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-llin. Pen-llin yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS97NE42). Yma hi 13.1 mildir (21.1 km) dhiworth Kardydh ha 144.2 m (232.1 km) dhiworth Loundres. 1469 o braster an poblans yn 2011, ha 166 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Pendeulwyn. Pendeulwyn yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST07NE13). Yma hi 7.7 mildir (12.4 km) dhiworth Kardydh ha 138.8 m (223.4 km) dhiworth Loundres. 444 o braster an poblans yn 2011, ha 50 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Sili. Sili yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST16NE06). Yma hi 5.5 mildir (8.8 km) dhiworth Kardydh ha 133.3 m (214.5 km) dhiworth Loundres. 4445 o braster an poblans yn 2011, ha 385 (8.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Tregolwyn. Tregolwyn yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS97NW80). Yma hi 15.1 mildir (24.2 km) dhiworth Kardydh ha 146.1 m (235.2 km) dhiworth Loundres. 436 o braster an poblans yn 2011, ha 57 (13.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Barri. Y Barri yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST16NW36). Yma hi 6.6 mildir (10.7 km) dhiworth Kardydh ha 135.4 m (218 km) dhiworth Loundres. 49364 o braster an poblans yn 2011, ha 5459 (11.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Rhws. Y Rhws yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (ST06NE12). Yma hi 10 mildir (16.1 km) dhiworth Kardydh ha 139.1 m (223.9 km) dhiworth Loundres. 5961 o braster an poblans yn 2011, ha 601 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Wig. Y Wig yw tre yn Bro Morgannwg, Kembra; (SS97SW44). Yma hi 16.3 mildir (26.3 km) dhiworth Kardydh ha 147.3 m (237 km) dhiworth Loundres. 685 o braster an poblans yn 2011, ha 75 (10.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Adamsdown. Adamsdown yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE83). Yma hi 0.6 mildir (1 km) dhiworth Kardydh ha 130.5 m (210 km) dhiworth Loundres. 9949 o braster an poblans yn 2011, ha 838 (8.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Butetown. Butetown yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE60). Yma hi 0.6 mildir (1 km) dhiworth Kardydh ha 131.1 m (211 km) dhiworth Loundres. 9715 o braster an poblans yn 2011, ha 928 (9.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Caerau. Caerau yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NW61). Yma hi 3.2 mildir (5.1 km) dhiworth Kardydh ha 134.2 m (216 km) dhiworth Loundres. 10691 o braster an poblans yn 2011, ha 924 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Cathays. Cathays yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE66). Yma hi 1 mildir (1.6 km) dhiworth Kardydh ha 131.2 m (211.2 km) dhiworth Loundres. 17817 o braster an poblans yn 2011, ha 1882 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Cyncoed. Cyncoed yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST18SE82). Yma hi 3.1 mildir (5 km) dhiworth Kardydh ha 130.6 m (210.2 km) dhiworth Loundres. 10918 o braster an poblans yn 2011, ha 1324 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Gabalfa. Gabalfa yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE37). Yma hi 1.8 mildir (2.9 km) dhiworth Kardydh ha 132.1 m (212.6 km) dhiworth Loundres. 8556 o braster an poblans yn 2011, ha 903 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Grangetown. Grangetown yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17SE69). Yma hi 1.2 mildir (1.9 km) dhiworth Kardydh ha 131.4 m (211.4 km) dhiworth Loundres. 18362 o braster an poblans yn 2011, ha 1867 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandaf. Llandaf yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE05). Yma hi 2.1 mildir (3.3 km) dhiworth Kardydh ha 133 m (214 km) dhiworth Loundres. 8746 o braster an poblans yn 2011, ha 1337 (15.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanisien. Llanisien yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST18SE43). Yma hi 3.4 mildir (5.5 km) dhiworth Kardydh ha 131.7 m (212 km) dhiworth Loundres. 16736 o braster an poblans yn 2011, ha 1779 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrhymni. Llanrhymni yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST28SW41). Yma hi 3.4 mildir (5.5 km) dhiworth Kardydh ha 128.8 m (207.3 km) dhiworth Loundres. 10597 o braster an poblans yn 2011, ha 791 (7.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llys-faen. Llys-faen yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST18SE75). Yma hi 4.1 mildir (6.6 km) dhiworth Kardydh ha 131 m (210.8 km) dhiworth Loundres. 3620 o braster an poblans yn 2011, ha 389 (10.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-twyn. Pen-twyn yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST28SW13). Yma hi 3.6 mildir (5.8 km) dhiworth Kardydh ha 129.6 m (208.6 km) dhiworth Loundres. 14807 o braster an poblans yn 2011, ha 1174 (7.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-y-lan. Pen-y-lan yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE96). Yma hi 1.5 mildir (2.4 km) dhiworth Kardydh ha 130.2 m (209.5 km) dhiworth Loundres. 12219 o braster an poblans yn 2011, ha 1548 (12.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pentyrch. Pentyrch yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST08SE94). Yma hi 6.3 mildir (10.2 km) dhiworth Kardydh ha 136.3 m (219.4 km) dhiworth Loundres. 5934 o braster an poblans yn 2011, ha 1219 (20.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontprennau. Pontprennau yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST28SW34). Yma hi 4.2 mildir (6.7 km) dhiworth Kardydh ha 129.1 m (207.8 km) dhiworth Loundres. 6929 o braster an poblans yn 2011, ha 770 (11.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhiwbeina. Rhiwbeina yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST18SE23). Yma hi 3.6 mildir (5.9 km) dhiworth Kardydh ha 132.6 m (213.3 km) dhiworth Loundres. 11070 o braster an poblans yn 2011, ha 1433 (12.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Riverside. Riverside yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE42). Yma hi 0.7 mildir (1.1 km) dhiworth Kardydh ha 131.8 m (212.1 km) dhiworth Loundres. 13171 o braster an poblans yn 2011, ha 1808 (13.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Tongwynlais. Tongwynlais yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST18SW64). Yma hi 4.7 mildir (7.6 km) dhiworth Kardydh ha 134.2 m (216 km) dhiworth Loundres. 1797 o braster an poblans yn 2011, ha 210 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Tredelerch. Tredelerch yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST27NW49). Yma hi 3 mildir (4.9 km) dhiworth Kardydh ha 128.8 m (207.3 km) dhiworth Loundres. 8510 o braster an poblans yn 2011, ha 658 (7.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Trelái. Trelái yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NW62). Yma hi 3.1 mildir (4.9 km) dhiworth Kardydh ha 134.2 m (215.9 km) dhiworth Loundres. 13708 o braster an poblans yn 2011, ha 1203 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Trowbridge. Trowbridge yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST28SW71). Yma hi 4.3 mildir (7 km) dhiworth Kardydh ha 127.7 m (205.5 km) dhiworth Loundres. 15225 o braster an poblans yn 2011, ha 1221 (8%) a wodhya kewsel Kembrek. Tyllgoed. Tyllgoed yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NW75). Yma hi 2.9 mildir (4.6 km) dhiworth Kardydh ha 133.9 m (215.4 km) dhiworth Loundres. 12437 o braster an poblans yn 2011, ha 1221 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Mynydd Bychan. Y Mynydd Bychan yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE59). Yma hi 2.2 mildir (3.5 km) dhiworth Kardydh ha 131.6 m (211.8 km) dhiworth Loundres. 12148 o braster an poblans yn 2011, ha 1422 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Rhath. Y Rhath yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE84). Yma hi 0.6 mildir (1 km) dhiworth Kardydh ha 130.6 m (210.2 km) dhiworth Loundres. 17645 o braster an poblans yn 2011, ha 1724 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Sblot. Y Sblot yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE93). Yma hi 1 mildir (1.6 km) dhiworth Kardydh ha 130.1 m (209.4 km) dhiworth Loundres. 12525 o braster an poblans yn 2011, ha 1077 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Eglwys Newydd. Yr Eglwys Newydd yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE19). Yma hi 2.8 mildir (4.5 km) dhiworth Kardydh ha 132.9 m (213.8 km) dhiworth Loundres. 13798 o braster an poblans yn 2011, ha 2109 (15.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Ystum Taf. Ystum Taf yw tre yn Caerdydd, Kembra; (ST17NE07). Yma hi 2.5 mildir (4 km) dhiworth Kardydh ha 133 m (214 km) dhiworth Loundres. 7996 o braster an poblans yn 2011, ha 895 (11.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Abercarn. Abercarn yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST29SW39). Yma hi 11.6 mildir (18.7 km) dhiworth Kardydh ha 129.4 m (208.3 km) dhiworth Loundres. 5139 o braster an poblans yn 2011, ha 600 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Argoed. Argoed yw tre yn Caerffili, Kembra; (SO10SE50). Yma hi 14.7 mildir (23.7 km) dhiworth Kardydh ha 132.1 m (212.6 km) dhiworth Loundres. 2652 o braster an poblans yn 2011, ha 290 (10.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Bargod. Bargod yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NE08). Yma hi 14.5 mildir (23.3 km) dhiworth Kardydh ha 133.7 m (215.1 km) dhiworth Loundres. 11412 o braster an poblans yn 2011, ha 1143 (10%) a wodhya kewsel Kembrek. Caerffili. Caerffili yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST18NE13). Yma hi 6.7 mildir (10.8 km) dhiworth Kardydh ha 132.8 m (213.8 km) dhiworth Loundres. 14629 o braster an poblans yn 2011, ha 2007 (13.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Cefn Fforest. Cefn Fforest yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NE25). Yma hi 13.3 mildir (21.4 km) dhiworth Kardydh ha 132.8 m (213.8 km) dhiworth Loundres. 3749 o braster an poblans yn 2011, ha 358 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Coed Duon. Coed Duon yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NE44). Yma hi 12.8 mildir (20.6 km) dhiworth Kardydh ha 132.1 m (212.5 km) dhiworth Loundres. 8242 o braster an poblans yn 2011, ha 869 (10.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Crosskeys. Crosskeys yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST29SW43). Yma hi 9.9 mildir (15.9 km) dhiworth Kardydh ha 129 m (207.6 km) dhiworth Loundres. 3156 o braster an poblans yn 2011, ha 285 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Crymlyn. Crymlyn yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST29NW26). Yma hi 13.7 mildir (22.1 km) dhiworth Kardydh ha 129.8 m (208.9 km) dhiworth Loundres. 5756 o braster an poblans yn 2011, ha 590 (10.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Gelligaer. Gelligaer yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NW73). Yma hi 13.1 mildir (21 km) dhiworth Kardydh ha 134.5 m (216.4 km) dhiworth Loundres. 17683 o braster an poblans yn 2011, ha 2115 (12%) a wodhya kewsel Kembrek. Maes-y-cwmwr. Maes-y-cwmwr yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19SE19). Yma hi 11.5 mildir (18.6 km) dhiworth Kardydh ha 133.2 m (214.3 km) dhiworth Loundres. 2175 o braster an poblans yn 2011, ha 223 (10.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Nelson. Nelson yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NW20). Yma hi 12.6 mildir (20.3 km) dhiworth Kardydh ha 135.8 m (218.5 km) dhiworth Loundres. 4502 o braster an poblans yn 2011, ha 553 (12.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Pengam. Pengam yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NE14). Yma hi 13.1 mildir (21.1 km) dhiworth Kardydh ha 133.3 m (214.4 km) dhiworth Loundres. 3687 o braster an poblans yn 2011, ha 466 (12.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Penmaen. Penmaen yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NE65). Yma hi 13.3 mildir (21.4 km) dhiworth Kardydh ha 131.7 m (211.9 km) dhiworth Loundres. 5044 o braster an poblans yn 2011, ha 510 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontllan-fraith. Pontllan-fraith yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19NE51). Yma hi 12.1 mildir (19.4 km) dhiworth Kardydh ha 131.8 m (212.2 km) dhiworth Loundres. 8237 o braster an poblans yn 2011, ha 831 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhydri. Rhydri yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST18NE74). Yma hi 6.8 mildir (11 km) dhiworth Kardydh ha 130.9 m (210.7 km) dhiworth Loundres. 1028 o braster an poblans yn 2011, ha 122 (11.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhymni. Rhymni yw tre yn Caerffili, Kembra; (SO10NW25). Yma hi 19.8 mildir (31.9 km) dhiworth Kardydh ha 136.5 m (219.7 km) dhiworth Loundres. 8545 o braster an poblans yn 2011, ha 859 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Trecelyn. Trecelyn yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST29NW13). Yma hi 12.8 mildir (20.6 km) dhiworth Kardydh ha 129.9 m (209 km) dhiworth Loundres. 6285 o braster an poblans yn 2011, ha 557 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Tredegar Newydd. Tredegar Newydd yw tre yn Caerffili, Kembra; (SO10SW86). Yma hi 16.8 mildir (27 km) dhiworth Kardydh ha 134.3 m (216.2 km) dhiworth Loundres. 4728 o braster an poblans yn 2011, ha 346 (7.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Fan. Y Fan yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST18NE33). Yma hi 6.4 mildir (10.3 km) dhiworth Kardydh ha 132.3 m (212.8 km) dhiworth Loundres. 4720 o braster an poblans yn 2011, ha 492 (10.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Ynys-ddu. Ynys-ddu yw tre yn Caerffili, Kembra; (ST19SE65). Yma hi 10 mildir (16.1 km) dhiworth Kardydh ha 131.5 m (211.7 km) dhiworth Loundres. 3802 o braster an poblans yn 2011, ha 387 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Allt-yr-ynn. Allt-yr-ynn yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NW07). Yma hi 10.5 mildir (16.9 km) dhiworth Kardydh ha 123.8 m (199.3 km) dhiworth Loundres. 8476 o braster an poblans yn 2011, ha 828 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Alway. Alway yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NW95). Yma hi 12.3 mildir (19.8 km) dhiworth Kardydh ha 121.1 m (194.9 km) dhiworth Loundres. 7911 o braster an poblans yn 2011, ha 821 (10.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Betws. Betws yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST29SE70). Yma hi 10.9 mildir (17.5 km) dhiworth Kardydh ha 124.7 m (200.7 km) dhiworth Loundres. 7268 o braster an poblans yn 2011, ha 578 (8%) a wodhya kewsel Kembrek. Caerllion. Caerllion yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST39SW81). Yma hi 13 mildir (21 km) dhiworth Kardydh ha 121.6 m (195.6 km) dhiworth Loundres. 7871 o braster an poblans yn 2011, ha 774 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Coedcernyw. Coedcernyw yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST28SE47). Yma hi 7.1 mildir (11.4 km) dhiworth Kardydh ha 125.5 m (202 km) dhiworth Loundres. 2022 o braster an poblans yn 2011, ha 199 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Goldcliff. Goldcliff yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38SE36). Yma hi 11.9 mildir (19.2 km) dhiworth Kardydh ha 119.9 m (192.9 km) dhiworth Loundres. 322 o braster an poblans yn 2011, ha 33 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwynllwg. Gwynllwg yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST28SE42). Yma hi 6.2 mildir (10 km) dhiworth Kardydh ha 125.6 m (202.1 km) dhiworth Loundres. 723 o braster an poblans yn 2011, ha 42 (5.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Langstone. Langstone yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NE39). Yma hi 14.2 mildir (22.8 km) dhiworth Kardydh ha 119.7 m (192.7 km) dhiworth Loundres. 3202 o braster an poblans yn 2011, ha 356 (11.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-wern. Llan-wern yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NE36). Yma hi 13.5 mildir (21.8 km) dhiworth Kardydh ha 119.8 m (192.8 km) dhiworth Loundres. 281 o braster an poblans yn 2011, ha 25 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfaches. Llanfaches yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST49SW63). Yma hi 18.2 mildir (29.3 km) dhiworth Kardydh ha 115.8 m (186.4 km) dhiworth Loundres. 393 o braster an poblans yn 2011, ha 29 (7.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel-y-Fedw. Llanfihangel-y-Fedw yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST28SW89). Yma hi 6.1 mildir (9.8 km) dhiworth Kardydh ha 127.6 m (205.3 km) dhiworth Loundres. 291 o braster an poblans yn 2011, ha 17 (5.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llyswyrny. Llyswyrny yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NW84). Yma hi 11.7 mildir (18.9 km) dhiworth Kardydh ha 121.5 m (195.5 km) dhiworth Loundres. 11428 o braster an poblans yn 2011, ha 1028 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Maerun. Maerun yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST28SE14). Yma hi 5.9 mildir (9.4 km) dhiworth Kardydh ha 126.5 m (203.6 km) dhiworth Loundres. 2924 o braster an poblans yn 2011, ha 290 (9.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Malpas. Malpas yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST39SW01). Yma hi 11.6 mildir (18.7 km) dhiworth Kardydh ha 123.9 m (199.4 km) dhiworth Loundres. 7749 o braster an poblans yn 2011, ha 656 (8.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-hŵ. Pen-hŵ yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST49SW41). Yma hi 17.3 mildir (27.8 km) dhiworth Kardydh ha 116.4 m (187.4 km) dhiworth Loundres. 731 o braster an poblans yn 2011, ha 48 (6.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Pillgwenlli. Pillgwenlli yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NW33). Yma hi 10.4 mildir (16.8 km) dhiworth Kardydh ha 123 m (197.9 km) dhiworth Loundres. 6978 o braster an poblans yn 2011, ha 595 (8.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Redwick. Redwick yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST48SW28). Yma hi 14.9 mildir (24 km) dhiworth Kardydh ha 116.9 m (188.2 km) dhiworth Loundres. 200 o braster an poblans yn 2011, ha 19 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Ringland. Ringland yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NE07). Yma hi 13.1 mildir (21.1 km) dhiworth Kardydh ha 120.6 m (194.1 km) dhiworth Loundres. 8201 o braster an poblans yn 2011, ha 668 (8.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Shaftesbury. Shaftesbury yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NW28). Yma hi 11.3 mildir (18.1 km) dhiworth Kardydh ha 123.2 m (198.2 km) dhiworth Loundres. 4925 o braster an poblans yn 2011, ha 420 (8.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Stow Hill. Stow Hill yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NW05). Yma hi 10.2 mildir (16.4 km) dhiworth Kardydh ha 123.7 m (199.1 km) dhiworth Loundres. 4594 o braster an poblans yn 2011, ha 380 (8.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefesgob. Trefesgob yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38NE84). Yma hi 14.5 mildir (23.4 km) dhiworth Kardydh ha 118.3 m (190.4 km) dhiworth Loundres. 2068 o braster an poblans yn 2011, ha 244 (11.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefonnen. Trefonnen yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST38SW87). Yma hi 10.9 mildir (17.5 km) dhiworth Kardydh ha 121.2 m (195 km) dhiworth Loundres. 276 o braster an poblans yn 2011, ha 11 (4%) a wodhya kewsel Kembrek. Tŷ-du. Tŷ-du yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST28NE37). Yma hi 9.1 mildir (14.7 km) dhiworth Kardydh ha 126.1 m (202.9 km) dhiworth Loundres. 9796 o braster an poblans yn 2011, ha 957 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Gaer. Y Gaer yw tre yn Casnewydd, Kembra; (ST28NE83). Yma hi 9.4 mildir (15.2 km) dhiworth Kardydh ha 124.3 m (200 km) dhiworth Loundres. 8371 o braster an poblans yn 2011, ha 681 (8.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberafan. Aberafan yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79SE10). Yma hi 27.7 mildir (44.6 km) dhiworth Kardydh ha 157.6 m (253.6 km) dhiworth Loundres. 5232 o braster an poblans yn 2011, ha 411 (7.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Baglan. Baglan yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79SE05). Yma hi 28.7 mildir (46.3 km) dhiworth Kardydh ha 158.1 m (254.5 km) dhiworth Loundres. 6627 o braster an poblans yn 2011, ha 557 (8.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Blaendulais. Blaendulais yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN80NW47). Yma hi 30.3 mildir (48.7 km) dhiworth Kardydh ha 154.7 m (248.9 km) dhiworth Loundres. 2049 o braster an poblans yn 2011, ha 469 (22.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Blaengwrach. Blaengwrach yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN80NE31). Yma hi 26.6 mildir (42.8 km) dhiworth Kardydh ha 151.4 m (243.7 km) dhiworth Loundres. 1117 o braster an poblans yn 2011, ha 162 (14.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Bryn. Bryn yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS89SW24). Yma hi 24.9 mildir (40.1 km) dhiworth Kardydh ha 154.2 m (248.1 km) dhiworth Loundres. 885 o braster an poblans yn 2011, ha 110 (12.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Castell-nedd. Castell-nedd yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79NE05). Yma hi 29.8 mildir (47.9 km) dhiworth Kardydh ha 158.2 m (254.5 km) dhiworth Loundres. 18599 o braster an poblans yn 2011, ha 1666 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Cilybebyll. Cilybebyll yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN70SW78). Yma hi 32.6 mildir (52.5 km) dhiworth Kardydh ha 159.4 m (256.6 km) dhiworth Loundres. 4633 o braster an poblans yn 2011, ha 1252 (27%) a wodhya kewsel Kembrek. Coed-ffranc. Coed-ffranc yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79SW29). Yma hi 31.5 mildir (50.7 km) dhiworth Kardydh ha 160.6 m (258.5 km) dhiworth Loundres. 8755 o braster an poblans yn 2011, ha 1006 (11.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwmafan. Cwmafan yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79SE54). Yma hi 26.9 mildir (43.3 km) dhiworth Kardydh ha 156.3 m (251.6 km) dhiworth Loundres. 5445 o braster an poblans yn 2011, ha 914 (16.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwmllynfell. Cwmllynfell yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN71SW95). Yma hi 35.3 mildir (56.9 km) dhiworth Kardydh ha 159.5 m (256.6 km) dhiworth Loundres. 1137 o braster an poblans yn 2011, ha 669 (58.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Dyffryn Clydach. Dyffryn Clydach yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79NW78). Yma hi 31.2 mildir (50.1 km) dhiworth Kardydh ha 159.3 m (256.3 km) dhiworth Loundres. 3078 o braster an poblans yn 2011, ha 350 (11.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Glyn-nedd. Glyn-nedd yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN80NE63). Yma hi 26.5 mildir (42.7 km) dhiworth Kardydh ha 150.8 m (242.6 km) dhiworth Loundres. 4138 o braster an poblans yn 2011, ha 814 (19.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Glyncorrwg. Glyncorrwg yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS89NE48). Yma hi 23.8 mildir (38.3 km) dhiworth Kardydh ha 150.7 m (242.5 km) dhiworth Loundres. 5082 o braster an poblans yn 2011, ha 343 (6.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwauncaegurwen. Gwauncaegurwen yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN71SW03). Yma hi 37.1 mildir (59.6 km) dhiworth Kardydh ha 162.1 m (260.8 km) dhiworth Loundres. 4100 o braster an poblans yn 2011, ha 2352 (57.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansawel. Llansawel yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79SW88). Yma hi 29.5 mildir (47.5 km) dhiworth Kardydh ha 158.7 m (255.4 km) dhiworth Loundres. 5723 o braster an poblans yn 2011, ha 517 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Margam. Margam yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS78NE64). Yma hi 25.8 mildir (41.5 km) dhiworth Kardydh ha 156 m (251 km) dhiworth Loundres. 2908 o braster an poblans yn 2011, ha 295 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Onllwyn. Onllwyn yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN81SW80). Yma hi 29.8 mildir (48 km) dhiworth Kardydh ha 153.3 m (246.7 km) dhiworth Loundres. 1161 o braster an poblans yn 2011, ha 222 (19.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Pelenna. Pelenna yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79NE91). Yma hi 26.8 mildir (43.1 km) dhiworth Kardydh ha 155.2 m (249.8 km) dhiworth Loundres. 1113 o braster an poblans yn 2011, ha 178 (16%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontardawe. Pontardawe yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN70SW48). Yma hi 33.4 mildir (53.7 km) dhiworth Kardydh ha 160.3 m (258 km) dhiworth Loundres. 6599 o braster an poblans yn 2011, ha 2083 (31.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Port Talbot. Port Talbot yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS78NE39). Yma hi 27.1 mildir (43.6 km) dhiworth Kardydh ha 157 m (252.6 km) dhiworth Loundres. 5457 o braster an poblans yn 2011, ha 518 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Resolfen. Resolfen yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN80SW55). Yma hi 27.5 mildir (44.2 km) dhiworth Kardydh ha 153.8 m (247.5 km) dhiworth Loundres. 2248 o braster an poblans yn 2011, ha 273 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Tonna. Tonna yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SS79NE58). Yma hi 29 mildir (46.6 km) dhiworth Kardydh ha 156.8 m (252.3 km) dhiworth Loundres. 2445 o braster an poblans yn 2011, ha 292 (11.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Creunant. Y Creunant yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN70SE89). Yma hi 29.9 mildir (48.2 km) dhiworth Kardydh ha 156 m (251 km) dhiworth Loundres. 1851 o braster an poblans yn 2011, ha 465 (25.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Ystalyfera. Ystalyfera yw tre yn Castell-nedd Port Talbot, Kembra; (SN70NE48). Yma hi 32.6 mildir (52.5 km) dhiworth Kardydh ha 157.6 m (253.7 km) dhiworth Loundres. 4482 o braster an poblans yn 2011, ha 1812 (40.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Aber-porth. Aber-porth yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN25SE22). Yma hi 73.7 mildir (118.6 km) dhiworth Kardydh ha 193.3 m (311.1 km) dhiworth Loundres. 2293 o braster an poblans yn 2011, ha 1018 (44.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberaeron. Aberaeron yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN46SE15). Yma hi 70 mildir (112.7 km) dhiworth Kardydh ha 183.3 m (295 km) dhiworth Loundres. 1390 o braster an poblans yn 2011, ha 832 (59.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Beulah. Beulah yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN24NE72). Yma hi 70.3 mildir (113.1 km) dhiworth Kardydh ha 190.9 m (307.2 km) dhiworth Loundres. 1591 o braster an poblans yn 2011, ha 841 (52.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Ceinewydd. Ceinewydd yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN35NE79). Yma hi 71.5 mildir (115 km) dhiworth Kardydh ha 187 m (300.9 km) dhiworth Loundres. 1048 o braster an poblans yn 2011, ha 435 (41.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Ciliau Aeron. Ciliau Aeron yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN55NW08). Yma hi 66.5 mildir (107.1 km) dhiworth Kardydh ha 180.1 m (289.9 km) dhiworth Loundres. 901 o braster an poblans yn 2011, ha 483 (53.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Dyffryn Arth. Dyffryn Arth yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN56SW85). Yma hi 66.8 mildir (107.5 km) dhiworth Kardydh ha 178.4 m (287.1 km) dhiworth Loundres. 1147 o braster an poblans yn 2011, ha 570 (49.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Henfynyw. Henfynyw yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN46SE02). Yma hi 69.6 mildir (111.9 km) dhiworth Kardydh ha 183.5 m (295.4 km) dhiworth Loundres. 1025 o braster an poblans yn 2011, ha 557 (54.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanarth. Llanarth yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN45NW45). Yma hi 69 mildir (111.1 km) dhiworth Kardydh ha 184.5 m (297 km) dhiworth Loundres. 1549 o braster an poblans yn 2011, ha 785 (50.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbadarn Fawr. Llanbadarn Fawr yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN68SW01). Yma hi 74.3 mildir (119.5 km) dhiworth Kardydh ha 178.5 m (287.3 km) dhiworth Loundres. 3311 o braster an poblans yn 2011, ha 963 (29.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbedr Pont Steffan. Llanbedr Pont Steffan yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN54NE56). Yma hi 58.3 mildir (93.8 km) dhiworth Kardydh ha 173.9 m (279.8 km) dhiworth Loundres. 2870 o braster an poblans yn 2011, ha 1346 (46.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddewibrefi. Llanddewibrefi yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN65NE20). Yma hi 58.7 mildir (94.5 km) dhiworth Kardydh ha 169.9 m (273.4 km) dhiworth Loundres. 620 o braster an poblans yn 2011, ha 347 (56%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandyfrïog. Llandyfrïog yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN34SW62). Yma hi 66.5 mildir (107.1 km) dhiworth Kardydh ha 187.8 m (302.3 km) dhiworth Loundres. 1773 o braster an poblans yn 2011, ha 970 (54.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandysiliogogo. Llandysiliogogo yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN35SE66). Yma hi 68.9 mildir (110.9 km) dhiworth Kardydh ha 186.4 m (300 km) dhiworth Loundres. 1087 o braster an poblans yn 2011, ha 581 (53.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandysul. Llandysul yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN44SW31). Yma hi 62.1 mildir (99.9 km) dhiworth Kardydh ha 182.5 m (293.6 km) dhiworth Loundres. 2665 o braster an poblans yn 2011, ha 1530 (57.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair Clydogau. Llanfair Clydogau yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN65SW42). Yma hi 58 mildir (93.3 km) dhiworth Kardydh ha 171.5 m (275.9 km) dhiworth Loundres. 623 o braster an poblans yn 2011, ha 268 (43%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfarian. Llanfarian yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN57NE85). Yma hi 73 mildir (117.4 km) dhiworth Kardydh ha 178.5 m (287.2 km) dhiworth Loundres. 1468 o braster an poblans yn 2011, ha 792 (54%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangeitho. Llangeitho yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN65NW39). Yma hi 62.6 mildir (100.7 km) dhiworth Kardydh ha 173.4 m (279.1 km) dhiworth Loundres. 796 o braster an poblans yn 2011, ha 430 (54%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangoedmor. Llangoedmor yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN24NW01). Yma hi 74.5 mildir (119.8 km) dhiworth Kardydh ha 196.1 m (315.5 km) dhiworth Loundres. 1103 o braster an poblans yn 2011, ha 544 (49.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangwyryfon. Llangwyryfon yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN57SE91). Yma hi 68.8 mildir (110.8 km) dhiworth Kardydh ha 176.5 m (284 km) dhiworth Loundres. 577 o braster an poblans yn 2011, ha 342 (59.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangybi. Llangybi yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN65SW16). Yma hi 59.5 mildir (95.8 km) dhiworth Kardydh ha 172.8 m (278.1 km) dhiworth Loundres. 639 o braster an poblans yn 2011, ha 356 (55.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynfelyn. Llangynfelyn yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN69SE14). Yma hi 78.9 mildir (126.9 km) dhiworth Kardydh ha 177.7 m (286 km) dhiworth Loundres. 570 o braster an poblans yn 2011, ha 274 (48.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanilar. Llanilar yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN67NW40). Yma hi 70.5 mildir (113.5 km) dhiworth Kardydh ha 176.1 m (283.3 km) dhiworth Loundres. 1053 o braster an poblans yn 2011, ha 625 (59.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanllwchhaearn. Llanllwchhaearn yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN35NE93). Yma hi 69.7 mildir (112.2 km) dhiworth Kardydh ha 185.9 m (299.1 km) dhiworth Loundres. 838 o braster an poblans yn 2011, ha 396 (47.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrhystud. Llanrhystud yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN56NW79). Yma hi 70.4 mildir (113.3 km) dhiworth Kardydh ha 179.8 m (289.4 km) dhiworth Loundres. 933 o braster an poblans yn 2011, ha 529 (56.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansanffraid. Llansanffraid yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN56NW24). Yma hi 70.2 mildir (113 km) dhiworth Kardydh ha 181 m (291.2 km) dhiworth Loundres. 1176 o braster an poblans yn 2011, ha 628 (53.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwenog. Llanwenog yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN44NE80). Yma hi 60.5 mildir (97.4 km) dhiworth Kardydh ha 178.5 m (287.2 km) dhiworth Loundres. 1317 o braster an poblans yn 2011, ha 751 (57%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwnnen. Llanwnnen yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN54NW64). Yma hi 59.7 mildir (96 km) dhiworth Kardydh ha 176.4 m (283.8 km) dhiworth Loundres. 471 o braster an poblans yn 2011, ha 307 (65.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Lledrod. Lledrod yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN67SW90). Yma hi 67.2 mildir (108.2 km) dhiworth Kardydh ha 173.7 m (279.6 km) dhiworth Loundres. 714 o braster an poblans yn 2011, ha 386 (54.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Melindwr. Melindwr yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN67NE59). Yma hi 71.6 mildir (115.1 km) dhiworth Kardydh ha 173.8 m (279.7 km) dhiworth Loundres. 1038 o braster an poblans yn 2011, ha 568 (54.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Nancwnlle. Nancwnlle yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN55NE57). Yma hi 63.4 mildir (102 km) dhiworth Kardydh ha 175.6 m (282.5 km) dhiworth Loundres. 780 o braster an poblans yn 2011, ha 352 (45.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Penbryn. Penbryn yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN25SE94). Yma hi 72.3 mildir (116.4 km) dhiworth Kardydh ha 191.3 m (307.9 km) dhiworth Loundres. 1246 o braster an poblans yn 2011, ha 619 (49.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Tirymynach. Tirymynach yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN68NW10). Yma hi 76.4 mildir (122.9 km) dhiworth Kardydh ha 179 m (288 km) dhiworth Loundres. 1837 o braster an poblans yn 2011, ha 1006 (54.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Tregaron. Tregaron yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN65NE69). Yma hi 60.4 mildir (97.2 km) dhiworth Kardydh ha 169.6 m (272.9 km) dhiworth Loundres. 1173 o braster an poblans yn 2011, ha 785 (66.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Troedyraur. Troedyraur yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN34NW50). Yma hi 68.2 mildir (109.8 km) dhiworth Kardydh ha 188.5 m (303.4 km) dhiworth Loundres. 1272 o braster an poblans yn 2011, ha 647 (50.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Borth. Y Borth yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN68NW19). Yma hi 79 mildir (127.1 km) dhiworth Kardydh ha 180.1 m (289.8 km) dhiworth Loundres. 1367 o braster an poblans yn 2011, ha 443 (32.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Ferwig. Y Ferwig yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN14NE69). Yma hi 76.8 mildir (123.7 km) dhiworth Kardydh ha 197.8 m (318.3 km) dhiworth Loundres. 1159 o braster an poblans yn 2011, ha 700 (60.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Ysbyty Ystwyth. Ysbyty Ystwyth yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN77SW62). Yma hi 65.3 mildir (105.1 km) dhiworth Kardydh ha 168.8 m (271.7 km) dhiworth Loundres. 395 o braster an poblans yn 2011, ha 173 (43.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Ystrad Meurig. Ystrad Meurig yw tre yn Ceredigion, Kembra; (SN76NW05). Yma hi 64 mildir (103 km) dhiworth Kardydh ha 169.7 m (273.1 km) dhiworth Loundres. 343 o braster an poblans yn 2011, ha 181 (52.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Abergele. Abergele yw tre yn Conwy, Kembra; (SH97NW95). Yma hi 125.8 mildir (202.4 km) dhiworth Kardydh ha 190.4 m (306.4 km) dhiworth Loundres. 10279 o braster an poblans yn 2011, ha 2014 (19.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Bae Colwyn. Bae Colwyn yw tre yn Conwy, Kembra; (SH87NE07). Yma hi 127.5 mildir (205.2 km) dhiworth Kardydh ha 195.6 m (314.7 km) dhiworth Loundres. 10605 o braster an poblans yn 2011, ha 1897 (17.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Betws yn Rhos. Betws yn Rhos yw tre yn Conwy, Kembra; (SH97SW17). Yma hi 123.6 mildir (199 km) dhiworth Kardydh ha 190.7 m (306.9 km) dhiworth Loundres. 1020 o braster an poblans yn 2011, ha 473 (46.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Betws-y-Coed. Betws-y-Coed yw tre yn Conwy, Kembra; (SH75NE82). Yma hi 114.4 mildir (184.1 km) dhiworth Kardydh ha 189.9 m (305.6 km) dhiworth Loundres. 542 o braster an poblans yn 2011, ha 252 (46.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Bro Garmon. Bro Garmon yw tre yn Conwy, Kembra; (SH85NW44). Yma hi 114.5 mildir (184.3 km) dhiworth Kardydh ha 188.8 m (303.8 km) dhiworth Loundres. 635 o braster an poblans yn 2011, ha 372 (58.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Caerhun. Caerhun yw tre yn Conwy, Kembra; (SH77SE41). Yma hi 123.3 mildir (198.4 km) dhiworth Kardydh ha 196.1 m (315.6 km) dhiworth Loundres. 1263 o braster an poblans yn 2011, ha 563 (44.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Capel Curig. Capel Curig yw tre yn Conwy, Kembra; (SH75NW46). Yma hi 116.5 mildir (187.4 km) dhiworth Kardydh ha 194.2 m (312.6 km) dhiworth Loundres. 198 o braster an poblans yn 2011, ha 113 (57.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Cerrigydrudion. Cerrigydrudion yw tre yn Conwy, Kembra; (SH94NE07). Yma hi 107.8 mildir (173.5 km) dhiworth Kardydh ha 179 m (288 km) dhiworth Loundres. 711 o braster an poblans yn 2011, ha 549 (77.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Conwy. Conwy yw tre yn Conwy, Kembra; (SH77NE65). Yma hi 127.4 mildir (205 km) dhiworth Kardydh ha 198.4 m (319.3 km) dhiworth Loundres. 14274 o braster an poblans yn 2011, ha 3901 (27.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Dolgarrog. Dolgarrog yw tre yn Conwy, Kembra; (SH76NE34). Yma hi 121.4 mildir (195.4 km) dhiworth Kardydh ha 195.1 m (314 km) dhiworth Loundres. 427 o braster an poblans yn 2011, ha 200 (46.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Dolwyddelan. Dolwyddelan yw tre yn Conwy, Kembra; (SH75SW74). Yma hi 112.8 mildir (181.5 km) dhiworth Kardydh ha 191.5 m (308.1 km) dhiworth Loundres. 459 o braster an poblans yn 2011, ha 238 (51.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Eglwys-bach. Eglwys-bach yw tre yn Conwy, Kembra; (SH87SW01). Yma hi 122.9 mildir (197.7 km) dhiworth Kardydh ha 194.6 m (313.2 km) dhiworth Loundres. 914 o braster an poblans yn 2011, ha 448 (49%) a wodhya kewsel Kembrek. Hen Golwyn. Hen Golwyn yw tre yn Conwy, Kembra; (SH87NE46). Yma hi 126.8 mildir (204 km) dhiworth Kardydh ha 194.2 m (312.5 km) dhiworth Loundres. 7844 o braster an poblans yn 2011, ha 1719 (21.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Henryd. Henryd yw tre yn Conwy, Kembra; (SH77SE49). Yma hi 125.9 mildir (202.6 km) dhiworth Kardydh ha 197.9 m (318.4 km) dhiworth Loundres. 704 o braster an poblans yn 2011, ha 261 (37.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandrillo-yn-Rhos. Llandrillo-yn-Rhos yw tre yn Conwy, Kembra; (SH88SW81). Yma hi 128.6 mildir (206.9 km) dhiworth Kardydh ha 196.6 m (316.4 km) dhiworth Loundres. 7422 o braster an poblans yn 2011, ha 1366 (18.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandudno. Llandudno yw tre yn Conwy, Kembra; (SH78SE74). Yma hi 130.1 mildir (209.4 km) dhiworth Kardydh ha 199.9 m (321.7 km) dhiworth Loundres. 20111 o braster an poblans yn 2011, ha 4079 (20.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanefydd. Llanefydd yw tre yn Conwy, Kembra; (SH97SE61). Yma hi 121.3 mildir (195.2 km) dhiworth Kardydh ha 186 m (299.4 km) dhiworth Loundres. 571 o braster an poblans yn 2011, ha 348 (60.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair Talhaearn. Llanfair Talhaearn yw tre yn Conwy, Kembra; (SH97SW50). Yma hi 121.4 mildir (195.3 km) dhiworth Kardydh ha 188.4 m (303.2 km) dhiworth Loundres. 1044 o braster an poblans yn 2011, ha 465 (44.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfairfechan. Llanfairfechan yw tre yn Conwy, Kembra; (SH67NE60). Yma hi 127.3 mildir (204.9 km) dhiworth Kardydh ha 202.3 m (325.5 km) dhiworth Loundres. 3523 o braster an poblans yn 2011, ha 1646 (46.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Glyn Myfyr. Llanfihangel Glyn Myfyr yw tre yn Conwy, Kembra; (SH94NE88). Yma hi 108 mildir (173.8 km) dhiworth Kardydh ha 177.4 m (285.4 km) dhiworth Loundres. 184 o braster an poblans yn 2011, ha 128 (69.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangernyw. Llangernyw yw tre yn Conwy, Kembra; (SH86NE44). Yma hi 120.1 mildir (193.4 km) dhiworth Kardydh ha 189.9 m (305.6 km) dhiworth Loundres. 1043 o braster an poblans yn 2011, ha 672 (64.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangwm. Llangwm yw tre yn Conwy, Kembra; (SH94SE39). Yma hi 105.4 mildir (169.6 km) dhiworth Kardydh ha 177 m (284.8 km) dhiworth Loundres. 462 o braster an poblans yn 2011, ha 284 (61.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrwst. Llanrwst yw tre yn Conwy, Kembra; (SH86SW03). Yma hi 117.6 mildir (189.3 km) dhiworth Kardydh ha 191.5 m (308.2 km) dhiworth Loundres. 3187 o braster an poblans yn 2011, ha 1943 (61%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansannan. Llansannan yw tre yn Conwy, Kembra; (SH96NW61). Yma hi 118.7 mildir (191 km) dhiworth Kardydh ha 186.4 m (300 km) dhiworth Loundres. 1299 o braster an poblans yn 2011, ha 831 (64%) a wodhya kewsel Kembrek. Llysfaen. Llysfaen yw tre yn Conwy, Kembra; (SH87NE84). Yma hi 126.2 mildir (203 km) dhiworth Kardydh ha 192.9 m (310.4 km) dhiworth Loundres. 2621 o braster an poblans yn 2011, ha 552 (21.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Mochdre. Mochdre yw tre yn Conwy, Kembra; (SH87NW57). Yma hi 127.6 mildir (205.3 km) dhiworth Kardydh ha 196.6 m (316.4 km) dhiworth Loundres. 1847 o braster an poblans yn 2011, ha 416 (22.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Penmaenmawr. Penmaenmawr yw tre yn Conwy, Kembra; (SH77NW32). Yma hi 127.5 mildir (205.1 km) dhiworth Kardydh ha 201.1 m (323.6 km) dhiworth Loundres. 4210 o braster an poblans yn 2011, ha 1425 (33.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Pentrefoelas. Pentrefoelas yw tre yn Conwy, Kembra; (SH85SE42). Yma hi 110.4 mildir (177.7 km) dhiworth Kardydh ha 184.1 m (296.3 km) dhiworth Loundres. 345 o braster an poblans yn 2011, ha 241 (69.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefriw. Trefriw yw tre yn Conwy, Kembra; (SH76SE66). Yma hi 118.7 mildir (190.9 km) dhiworth Kardydh ha 193 m (310.6 km) dhiworth Loundres. 761 o braster an poblans yn 2011, ha 342 (44.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Ysbyty Ifan. Ysbyty Ifan yw tre yn Conwy, Kembra; (SH84NW87). Yma hi 109.2 mildir (175.7 km) dhiworth Kardydh ha 184.8 m (297.3 km) dhiworth Loundres. 191 o braster an poblans yn 2011, ha 151 (79.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Aber. Aber yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH67SE05). Yma hi 126.3 mildir (203.2 km) dhiworth Kardydh ha 202.9 m (326.5 km) dhiworth Loundres. 233 o braster an poblans yn 2011, ha 113 (48.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberdaron. Aberdaron yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH12NE42). Yma hi 112.3 mildir (180.7 km) dhiworth Kardydh ha 213.9 m (344.2 km) dhiworth Loundres. 937 o braster an poblans yn 2011, ha 695 (74.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberdyfi. Aberdyfi yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SN69NW21). Yma hi 82.2 mildir (132.3 km) dhiworth Kardydh ha 181.2 m (291.6 km) dhiworth Loundres. 869 o braster an poblans yn 2011, ha 263 (30.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Arthog. Arthog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH61SW89). Yma hi 92.1 mildir (148.2 km) dhiworth Kardydh ha 184.5 m (296.9 km) dhiworth Loundres. 1008 o braster an poblans yn 2011, ha 285 (28.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Bangor. Bangor yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH57SE54). Yma hi 127.2 mildir (204.7 km) dhiworth Kardydh ha 206.5 m (332.4 km) dhiworth Loundres. 15928 o braster an poblans yn 2011, ha 5801 (36.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Beddgelert. Beddgelert yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH54NE86). Yma hi 112.8 mildir (181.6 km) dhiworth Kardydh ha 197.6 m (317.9 km) dhiworth Loundres. 444 o braster an poblans yn 2011, ha 231 (52%) a wodhya kewsel Kembrek. Bermo. Bermo yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH61NW22). Yma hi 93.7 mildir (150.8 km) dhiworth Kardydh ha 186.7 m (300.4 km) dhiworth Loundres. 2422 o braster an poblans yn 2011, ha 1005 (41.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Bethesda. Bethesda yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH66NW43). Yma hi 123.2 mildir (198.2 km) dhiworth Kardydh ha 202.2 m (325.4 km) dhiworth Loundres. 4519 o braster an poblans yn 2011, ha 3501 (77.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Betws Garmon. Betws Garmon yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH55NW83). Yma hi 118.8 mildir (191.2 km) dhiworth Kardydh ha 202.8 m (326.4 km) dhiworth Loundres. 239 o braster an poblans yn 2011, ha 131 (54.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Bontnewydd. Bontnewydd yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH46SE60). Yma hi 122.1 mildir (196.4 km) dhiworth Kardydh ha 207.1 m (333.3 km) dhiworth Loundres. 1125 o braster an poblans yn 2011, ha 929 (82.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Botwnnog. Botwnnog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH23SE22). Yma hi 111.8 mildir (180 km) dhiworth Kardydh ha 210.3 m (338.4 km) dhiworth Loundres. 966 o braster an poblans yn 2011, ha 733 (75.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Brithdir a Llanfachreth. Brithdir a Llanfachreth yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH72SE72). Yma hi 93.1 mildir (149.8 km) dhiworth Kardydh ha 178.4 m (287.1 km) dhiworth Loundres. 737 o braster an poblans yn 2011, ha 496 (67.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Bryn-crug. Bryn-crug yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH60SW16). Yma hi 86.5 mildir (139.2 km) dhiworth Kardydh ha 183.4 m (295.1 km) dhiworth Loundres. 603 o braster an poblans yn 2011, ha 316 (52.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Clynnog. Clynnog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH44NW39). Yma hi 117.7 mildir (189.5 km) dhiworth Kardydh ha 207.4 m (333.7 km) dhiworth Loundres. 954 o braster an poblans yn 2011, ha 698 (73.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Corris. Corris yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH70NE05). Yma hi 85.8 mildir (138.1 km) dhiworth Kardydh ha 176.4 m (283.9 km) dhiworth Loundres. 698 o braster an poblans yn 2011, ha 367 (52.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Cricieth. Cricieth yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH43NE96). Yma hi 109.1 mildir (175.6 km) dhiworth Kardydh ha 199.3 m (320.8 km) dhiworth Loundres. 1716 o braster an poblans yn 2011, ha 1101 (64.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Dolbenmaen. Dolbenmaen yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH54SW06). Yma hi 111.8 mildir (179.8 km) dhiworth Kardydh ha 200.5 m (322.7 km) dhiworth Loundres. 1303 o braster an poblans yn 2011, ha 883 (67.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Dolgellau. Dolgellau yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH71NW55). Yma hi 92.3 mildir (148.5 km) dhiworth Kardydh ha 180.8 m (290.9 km) dhiworth Loundres. 2616 o braster an poblans yn 2011, ha 1694 (64.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Dyffryn Ardudwy. Dyffryn Ardudwy yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH52SE76). Yma hi 98.3 mildir (158.3 km) dhiworth Kardydh ha 190 m (305.8 km) dhiworth Loundres. 1484 o braster an poblans yn 2011, ha 704 (47.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Ffestiniog. Ffestiniog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH74SW03). Yma hi 107.1 mildir (172.3 km) dhiworth Kardydh ha 189.6 m (305.2 km) dhiworth Loundres. 4696 o braster an poblans yn 2011, ha 3689 (78.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Ganllwyd. Ganllwyd yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH72SW59). Yma hi 96.3 mildir (155 km) dhiworth Kardydh ha 182.8 m (294.2 km) dhiworth Loundres. 172 o braster an poblans yn 2011, ha 107 (62.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Harlech. Harlech yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH53SE62). Yma hi 103.1 mildir (166 km) dhiworth Kardydh ha 192.7 m (310.1 km) dhiworth Loundres. 1417 o braster an poblans yn 2011, ha 726 (51.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanaelhaearn. Llanaelhaearn yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH34SE79). Yma hi 115.6 mildir (186.1 km) dhiworth Kardydh ha 207.3 m (333.6 km) dhiworth Loundres. 1069 o braster an poblans yn 2011, ha 816 (76.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbedr. Llanbedr yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH52NE73). Yma hi 100.5 mildir (161.7 km) dhiworth Kardydh ha 191.2 m (307.7 km) dhiworth Loundres. 615 o braster an poblans yn 2011, ha 338 (55%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbedrog. Llanbedrog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH33SW53). Yma hi 110.2 mildir (177.3 km) dhiworth Kardydh ha 206.8 m (332.8 km) dhiworth Loundres. 974 o braster an poblans yn 2011, ha 526 (54%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanberis. Llanberis yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH56SE50). Yma hi 120.3 mildir (193.6 km) dhiworth Kardydh ha 202.4 m (325.7 km) dhiworth Loundres. 1959 o braster an poblans yn 2011, ha 1464 (74.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddeiniolen. Llanddeiniolen yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH56NW92). Yma hi 124.4 mildir (200.2 km) dhiworth Kardydh ha 206 m (331.5 km) dhiworth Loundres. 4870 o braster an poblans yn 2011, ha 3712 (76.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandderfel. Llandderfel yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH93NE64). Yma hi 100.6 mildir (161.8 km) dhiworth Kardydh ha 173.5 m (279.2 km) dhiworth Loundres. 1055 o braster an poblans yn 2011, ha 708 (67.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandwrog. Llandwrog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH45NE02). Yma hi 120.5 mildir (194 km) dhiworth Kardydh ha 207.5 m (334 km) dhiworth Loundres. 2471 o braster an poblans yn 2011, ha 1920 (77.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandygái. Llandygái yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH57SE91). Yma hi 126.2 mildir (203.1 km) dhiworth Kardydh ha 205 m (330 km) dhiworth Loundres. 2403 o braster an poblans yn 2011, ha 1622 (67.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanegryn. Llanegryn yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH60NW00). Yma hi 87.9 mildir (141.5 km) dhiworth Kardydh ha 184.4 m (296.7 km) dhiworth Loundres. 297 o braster an poblans yn 2011, ha 148 (49.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanelltud. Llanelltud yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH71NW38). Yma hi 93.4 mildir (150.4 km) dhiworth Kardydh ha 181.8 m (292.6 km) dhiworth Loundres. 500 o braster an poblans yn 2011, ha 287 (57.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanengan. Llanengan yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH22NE84). Yma hi 108.6 mildir (174.7 km) dhiworth Kardydh ha 207.3 m (333.6 km) dhiworth Loundres. 1937 o braster an poblans yn 2011, ha 1074 (55.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair. Llanfair yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH52NE58). Yma hi 102.2 mildir (164.5 km) dhiworth Kardydh ha 192.5 m (309.7 km) dhiworth Loundres. 447 o braster an poblans yn 2011, ha 201 (45%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel-y-Pennant. Llanfihangel-y-Pennant yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH60NE47). Yma hi 88.2 mildir (141.9 km) dhiworth Kardydh ha 181.3 m (291.8 km) dhiworth Loundres. 338 o braster an poblans yn 2011, ha 174 (51.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfrothen. Llanfrothen yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH64SW42). Yma hi 108.1 mildir (174 km) dhiworth Kardydh ha 193.6 m (311.6 km) dhiworth Loundres. 422 o braster an poblans yn 2011, ha 296 (70.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangelynnin. Llangelynnin yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH50NE44). Yma hi 89.6 mildir (144.2 km) dhiworth Kardydh ha 186.4 m (300 km) dhiworth Loundres. 662 o braster an poblans yn 2011, ha 273 (41.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangywer. Llangywer yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH93SW04). Yma hi 98.3 mildir (158.2 km) dhiworth Kardydh ha 175.9 m (283 km) dhiworth Loundres. 253 o braster an poblans yn 2011, ha 170 (67.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanllechid. Llanllechid yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH66NW47). Yma hi 124.4 mildir (200.1 km) dhiworth Kardydh ha 202.9 m (326.6 km) dhiworth Loundres. 861 o braster an poblans yn 2011, ha 581 (67.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanllyfni. Llanllyfni yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH45SE33). Yma hi 117.6 mildir (189.2 km) dhiworth Kardydh ha 205.1 m (330.1 km) dhiworth Loundres. 3986 o braster an poblans yn 2011, ha 3156 (79.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llannor. Llannor yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH33NE04). Yma hi 112.3 mildir (180.8 km) dhiworth Kardydh ha 206.9 m (333 km) dhiworth Loundres. 2078 o braster an poblans yn 2011, ha 1614 (77.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrug. Llanrug yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH56SW67). Yma hi 123 mildir (198 km) dhiworth Kardydh ha 205.7 m (331.1 km) dhiworth Loundres. 2794 o braster an poblans yn 2011, ha 2302 (82.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwnda. Llanwnda yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH45NE56). Yma hi 121.3 mildir (195.2 km) dhiworth Kardydh ha 206.9 m (333 km) dhiworth Loundres. 1906 o braster an poblans yn 2011, ha 1556 (81.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanycil. Llanycil yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH93SW29). Yma hi 99.9 mildir (160.7 km) dhiworth Kardydh ha 176.2 m (283.6 km) dhiworth Loundres. 404 o braster an poblans yn 2011, ha 325 (80.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanystumdwy. Llanystumdwy yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH43NE46). Yma hi 109.8 mildir (176.7 km) dhiworth Kardydh ha 200.7 m (323 km) dhiworth Loundres. 2017 o braster an poblans yn 2011, ha 1553 (77%) a wodhya kewsel Kembrek. Maentwrog. Maentwrog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH64SE21). Yma hi 106.9 mildir (172.1 km) dhiworth Kardydh ha 191.2 m (307.7 km) dhiworth Loundres. 609 o braster an poblans yn 2011, ha 410 (67.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Mawddwy. Mawddwy yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH81SE19). Yma hi 88.3 mildir (142.2 km) dhiworth Kardydh ha 172.8 m (278 km) dhiworth Loundres. 603 o braster an poblans yn 2011, ha 359 (59.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Nefyn. Nefyn yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH34SW11). Yma hi 115.5 mildir (185.9 km) dhiworth Kardydh ha 210.4 m (338.6 km) dhiworth Loundres. 2512 o braster an poblans yn 2011, ha 1863 (74.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Pennal. Pennal yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH60SE90). Yma hi 82.6 mildir (133 km) dhiworth Kardydh ha 177.5 m (285.7 km) dhiworth Loundres. 394 o braster an poblans yn 2011, ha 185 (47%) a wodhya kewsel Kembrek. Penrhyndeudraeth. Penrhyndeudraeth yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH63NW27). Yma hi 107 mildir (172.2 km) dhiworth Kardydh ha 193.5 m (311.3 km) dhiworth Loundres. 2071 o braster an poblans yn 2011, ha 1568 (75.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pentir. Pentir yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH56NE54). Yma hi 124.2 mildir (199.9 km) dhiworth Kardydh ha 204.7 m (329.4 km) dhiworth Loundres. 2366 o braster an poblans yn 2011, ha 1389 (58.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pistyll. Pistyll yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH34SW53). Yma hi 115.8 mildir (186.3 km) dhiworth Kardydh ha 209.8 m (337.7 km) dhiworth Loundres. 552 o braster an poblans yn 2011, ha 381 (69%) a wodhya kewsel Kembrek. Porthmadog. Porthmadog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH53NE38). Yma hi 108 mildir (173.8 km) dhiworth Kardydh ha 195.9 m (315.3 km) dhiworth Loundres. 4051 o braster an poblans yn 2011, ha 2827 (69.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Pwllheli. Pwllheli yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH33NE50). Yma hi 110.6 mildir (178 km) dhiworth Kardydh ha 205.1 m (330 km) dhiworth Loundres. 3927 o braster an poblans yn 2011, ha 3092 (78.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Talsarnau. Talsarnau yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH63NW21). Yma hi 105.3 mildir (169.4 km) dhiworth Kardydh ha 192.5 m (309.8 km) dhiworth Loundres. 537 o braster an poblans yn 2011, ha 332 (61.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Trawsfynydd. Trawsfynydd yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH73NW31). Yma hi 103.2 mildir (166.1 km) dhiworth Kardydh ha 187 m (300.9 km) dhiworth Loundres. 944 o braster an poblans yn 2011, ha 725 (76.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Tudweiliog. Tudweiliog yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH23NW73). Yma hi 115.6 mildir (186 km) dhiworth Kardydh ha 213.1 m (343 km) dhiworth Loundres. 928 o braster an poblans yn 2011, ha 686 (73.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Tywyn. Tywyn yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH50SE71). Yma hi 85.6 mildir (137.7 km) dhiworth Kardydh ha 183.9 m (295.9 km) dhiworth Loundres. 3173 o braster an poblans yn 2011, ha 1189 (37.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Waunfawr. Waunfawr yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH55NW48). Yma hi 120.9 mildir (194.5 km) dhiworth Kardydh ha 204.9 m (329.7 km) dhiworth Loundres. 1378 o braster an poblans yn 2011, ha 1095 (79.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Bala. Y Bala yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH93NW52). Yma hi 100.4 mildir (161.6 km) dhiworth Kardydh ha 176 m (283.2 km) dhiworth Loundres. 1889 o braster an poblans yn 2011, ha 1482 (78.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Felinheli. Y Felinheli yw tre yn Gwynedd, Kembra; (SH56NW44). Yma hi 125.4 mildir (201.8 km) dhiworth Kardydh ha 207.5 m (333.9 km) dhiworth Loundres. 2189 o braster an poblans yn 2011, ha 1407 (64.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Bedlinog. Bedlinog yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (SO00SE82). Yma hi 16.4 mildir (26.4 km) dhiworth Kardydh ha 137.2 m (220.8 km) dhiworth Loundres. 3178 o braster an poblans yn 2011, ha 306 (9.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Dowlais. Dowlais yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (SO00NE35). Yma hi 20.8 mildir (33.5 km) dhiworth Kardydh ha 139.5 m (224.5 km) dhiworth Loundres. 4082 o braster an poblans yn 2011, ha 318 (7.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Pant. Pant yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (SO00NE27). Yma hi 21.6 mildir (34.8 km) dhiworth Kardydh ha 139.8 m (225 km) dhiworth Loundres. 2579 o braster an poblans yn 2011, ha 177 (6.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Parc. Parc yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (SO00NW84). Yma hi 21.1 mildir (34 km) dhiworth Kardydh ha 140.8 m (226.6 km) dhiworth Loundres. 4213 o braster an poblans yn 2011, ha 335 (8%) a wodhya kewsel Kembrek. Treharris. Treharris yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (ST09NE94). Yma hi 13.9 mildir (22.3 km) dhiworth Kardydh ha 136.9 m (220.3 km) dhiworth Loundres. 6126 o braster an poblans yn 2011, ha 716 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Faenor. Y Faenor yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (SO01SW90). Yma hi 22.7 mildir (36.5 km) dhiworth Kardydh ha 140.7 m (226.4 km) dhiworth Loundres. 3459 o braster an poblans yn 2011, ha 328 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Gurnos. Y Gurnos yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (SO00NW96). Yma hi 21.3 mildir (34.3 km) dhiworth Kardydh ha 140.5 m (226.2 km) dhiworth Loundres. 5015 o braster an poblans yn 2011, ha 303 (6%) a wodhya kewsel Kembrek. Ynys-wen. Ynys-wen yw tre yn Merthyr Tudful, Kembra; (ST09NE59). Yma hi 15.9 mildir (25.5 km) dhiworth Kardydh ha 138.2 m (222.5 km) dhiworth Loundres. 3695 o braster an poblans yn 2011, ha 373 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Bracla. Bracla yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS97NW39). Yma hi 16.6 mildir (26.8 km) dhiworth Kardydh ha 147.6 m (237.5 km) dhiworth Loundres. 11276 o braster an poblans yn 2011, ha 1126 (10%) a wodhya kewsel Kembrek. Cefn Cribwr. Cefn Cribwr yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS88SE05). Yma hi 20.8 mildir (33.5 km) dhiworth Kardydh ha 151.5 m (243.8 km) dhiworth Loundres. 1443 o braster an poblans yn 2011, ha 117 (8.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm Garw. Cwm Garw yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS98NW19). Yma hi 19.1 mildir (30.8 km) dhiworth Kardydh ha 148.4 m (238.8 km) dhiworth Loundres. 7498 o braster an poblans yn 2011, ha 713 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Maesteg. Maesteg yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS89SE02). Yma hi 22.5 mildir (36.3 km) dhiworth Kardydh ha 151.8 m (244.2 km) dhiworth Loundres. 16946 o braster an poblans yn 2011, ha 1867 (11%) a wodhya kewsel Kembrek. Merthyr Mawr. Merthyr Mawr yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS87NE65). Yma hi 18.6 mildir (30 km) dhiworth Kardydh ha 149.7 m (240.9 km) dhiworth Loundres. 260 o braster an poblans yn 2011, ha 32 (12.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-coed. Pen-coed yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS98SE23). Yma hi 14.3 mildir (22.9 km) dhiworth Kardydh ha 145 m (233.3 km) dhiworth Loundres. 8868 o braster an poblans yn 2011, ha 1004 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-y-bont ar Ogwr. Pen-y-bont ar Ogwr yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS97NW19). Yma hi 17.3 mildir (27.9 km) dhiworth Kardydh ha 148.3 m (238.6 km) dhiworth Loundres. 14462 o braster an poblans yn 2011, ha 1289 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Porthcawl. Porthcawl yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS87NW33). Yma hi 22.7 mildir (36.5 km) dhiworth Kardydh ha 153.8 m (247.5 km) dhiworth Loundres. 15647 o braster an poblans yn 2011, ha 1339 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Trelales. Trelales yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS87NE59). Yma hi 19.3 mildir (31 km) dhiworth Kardydh ha 150.2 m (241.7 km) dhiworth Loundres. 12063 o braster an poblans yn 2011, ha 1300 (10.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Pîl. Y Pîl yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS88SW54). Yma hi 22.5 mildir (36.2 km) dhiworth Kardydh ha 153.3 m (246.6 km) dhiworth Loundres. 7136 o braster an poblans yn 2011, ha 639 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Ynysawdre. Ynysawdre yw tre yn Pen-y-Bont ar Ogwr, Kembra; (SS88SE98). Yma hi 18.3 mildir (29.5 km) dhiworth Kardydh ha 148.8 m (239.4 km) dhiworth Loundres. 3245 o braster an poblans yn 2011, ha 290 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Abaty Cwm-hir. Abaty Cwm-hir yw tre yn Powys, Kembra; (SO07SE02). Yma hi 59.4 mildir (95.6 km) dhiworth Kardydh ha 150.1 m (241.6 km) dhiworth Loundres. 231 o braster an poblans yn 2011, ha 28 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberedw. Aberedw yw tre yn Powys, Kembra; (SO04NE64). Yma hi 44.5 mildir (71.6 km) dhiworth Kardydh ha 143.6 m (231.1 km) dhiworth Loundres. 223 o braster an poblans yn 2011, ha 25 (11.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberhafesb. Aberhafesb yw tre yn Powys, Kembra; (SO09SE34). Yma hi 72.4 mildir (116.5 km) dhiworth Kardydh ha 154.7 m (249 km) dhiworth Loundres. 406 o braster an poblans yn 2011, ha 65 (16%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberhonddu. Aberhonddu yw tre yn Powys, Kembra; (SO02NW96). Yma hi 33.4 mildir (53.8 km) dhiworth Kardydh ha 142.8 m (229.8 km) dhiworth Loundres. 7979 o braster an poblans yn 2011, ha 1013 (12.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberriw. Aberriw yw tre yn Powys, Kembra; (SJ10SE71). Yma hi 77.3 mildir (124.4 km) dhiworth Kardydh ha 150.8 m (242.6 km) dhiworth Loundres. 1312 o braster an poblans yn 2011, ha 125 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Bausley gyda Chrugion. Bausley gyda Chrugion yw tre yn Powys, Kembra; (SJ31NW40). Yma hi 86.6 mildir (139.4 km) dhiworth Kardydh ha 148.5 m (239 km) dhiworth Loundres. 690 o braster an poblans yn 2011, ha 54 (7.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Bronllys. Bronllys yw tre yn Powys, Kembra; (SO13SW89). Yma hi 36.4 mildir (58.6 km) dhiworth Kardydh ha 137.9 m (221.9 km) dhiworth Loundres. 823 o braster an poblans yn 2011, ha 80 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Bugeildy. Bugeildy yw tre yn Powys, Kembra; (SO17NE99). Yma hi 64.1 mildir (103.2 km) dhiworth Kardydh ha 144.2 m (232.1 km) dhiworth Loundres. 708 o braster an poblans yn 2011, ha 75 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Caersws. Caersws yw tre yn Powys, Kembra; (SO09SW63). Yma hi 72.4 mildir (116.4 km) dhiworth Kardydh ha 156.7 m (252.2 km) dhiworth Loundres. 1530 o braster an poblans yn 2011, ha 324 (21.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Carno. Carno yw tre yn Powys, Kembra; (SN99NE23). Yma hi 76.1 mildir (122.5 km) dhiworth Kardydh ha 162 m (260.7 km) dhiworth Loundres. 708 o braster an poblans yn 2011, ha 255 (36%) a wodhya kewsel Kembrek. Carreghwfa. Carreghwfa yw tre yn Powys, Kembra; (SJ22SE11). Yma hi 89.6 mildir (144.2 km) dhiworth Kardydh ha 153.6 m (247.2 km) dhiworth Loundres. 654 o braster an poblans yn 2011, ha 67 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Castell Caereinion. Castell Caereinion yw tre yn Powys, Kembra; (SJ10NE21). Yma hi 80.3 mildir (129.2 km) dhiworth Kardydh ha 153.5 m (247.1 km) dhiworth Loundres. 569 o braster an poblans yn 2011, ha 86 (15.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Castell-paen. Castell-paen yw tre yn Powys, Kembra; (SO14NE32). Yma hi 43.4 mildir (69.9 km) dhiworth Kardydh ha 138.3 m (222.6 km) dhiworth Loundres. 502 o braster an poblans yn 2011, ha 37 (7.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Cegidfa. Cegidfa yw tre yn Powys, Kembra; (SJ21SW33). Yma hi 84 mildir (135.2 km) dhiworth Kardydh ha 152.5 m (245.4 km) dhiworth Loundres. 1680 o braster an poblans yn 2011, ha 264 (15.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Ceri. Ceri yw tre yn Powys, Kembra; (SO19SW90). Yma hi 70.6 mildir (113.6 km) dhiworth Kardydh ha 149.8 m (241 km) dhiworth Loundres. 2002 o braster an poblans yn 2011, ha 259 (12.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Cilmeri. Cilmeri yw tre yn Powys, Kembra; (SO05SW12). Yma hi 47.9 mildir (77 km) dhiworth Kardydh ha 148.8 m (239.5 km) dhiworth Loundres. 420 o braster an poblans yn 2011, ha 51 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Cleirwy. Cleirwy yw tre yn Powys, Kembra; (SO24SW27). Yma hi 41.8 mildir (67.2 km) dhiworth Kardydh ha 135.1 m (217.4 km) dhiworth Loundres. 758 o braster an poblans yn 2011, ha 67 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Crai. Crai yw tre yn Powys, Kembra; (SN82SE98). Yma hi 34.7 mildir (55.8 km) dhiworth Kardydh ha 151.4 m (243.6 km) dhiworth Loundres. 235 o braster an poblans yn 2011, ha 76 (32.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Crughywel. Crughywel yw tre yn Powys, Kembra; (SO21NW37). Yma hi 26.2 mildir (42.2 km) dhiworth Kardydh ha 131.2 m (211.1 km) dhiworth Loundres. 2028 o braster an poblans yn 2011, ha 169 (8.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm Grwyne. Cwm Grwyne yw tre yn Powys, Kembra; (SO22SW78). Yma hi 30 mildir (48.2 km) dhiworth Kardydh ha 130.6 m (210.1 km) dhiworth Loundres. 712 o braster an poblans yn 2011, ha 67 (9.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Errwd. Errwd yw tre yn Powys, Kembra; (SO04SE96). Yma hi 41.7 mildir (67.2 km) dhiworth Kardydh ha 141.9 m (228.4 km) dhiworth Loundres. 412 o braster an poblans yn 2011, ha 40 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Glantwymyn. Glantwymyn yw tre yn Powys, Kembra; (SH80SW48). Yma hi 82.6 mildir (133 km) dhiworth Kardydh ha 171.9 m (276.6 km) dhiworth Loundres. 1143 o braster an poblans yn 2011, ha 607 (53.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Glasgwm. Glasgwm yw tre yn Powys, Kembra; (SO15SE16). Yma hi 47.7 mildir (76.8 km) dhiworth Kardydh ha 140.2 m (225.6 km) dhiworth Loundres. 533 o braster an poblans yn 2011, ha 78 (14.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Glyn Tarell. Glyn Tarell yw tre yn Powys, Kembra; (SN92SE66). Yma hi 31.8 mildir (51.1 km) dhiworth Kardydh ha 146.1 m (235.2 km) dhiworth Loundres. 614 o braster an poblans yn 2011, ha 90 (14.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwernyfed. Gwernyfed yw tre yn Powys, Kembra; (SO13NE44). Yma hi 37.8 mildir (60.9 km) dhiworth Kardydh ha 136.6 m (219.8 km) dhiworth Loundres. 1014 o braster an poblans yn 2011, ha 104 (10.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-ddew. Llan-ddew yw tre yn Powys, Kembra; (SO03SE11). Yma hi 34.7 mildir (55.8 km) dhiworth Kardydh ha 142.5 m (229.4 km) dhiworth Loundres. 229 o braster an poblans yn 2011, ha 40 (17.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-gors. Llan-gors yw tre yn Powys, Kembra; (SO12NW65). Yma hi 32 mildir (51.5 km) dhiworth Kardydh ha 137.4 m (221.1 km) dhiworth Loundres. 1056 o braster an poblans yn 2011, ha 129 (12.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanandras. Llanandras yw tre yn Powys, Kembra; (SO36SW28). Yma hi 55.2 mildir (88.9 km) dhiworth Kardydh ha 133.6 m (215 km) dhiworth Loundres. 2641 o braster an poblans yn 2011, ha 246 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbadarn Fynydd. Llanbadarn Fynydd yw tre yn Powys, Kembra; (SO07NE95). Yma hi 63.2 mildir (101.7 km) dhiworth Kardydh ha 149.3 m (240.2 km) dhiworth Loundres. 295 o braster an poblans yn 2011, ha 26 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbister. Llanbister yw tre yn Powys, Kembra; (SO17SW16). Yma hi 60.4 mildir (97.2 km) dhiworth Kardydh ha 147.6 m (237.5 km) dhiworth Loundres. 370 o braster an poblans yn 2011, ha 36 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbryn-mair. Llanbryn-mair yw tre yn Powys, Kembra; (SH80SE95). Yma hi 80.5 mildir (129.5 km) dhiworth Kardydh ha 167.1 m (268.8 km) dhiworth Loundres. 897 o braster an poblans yn 2011, ha 432 (48.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddewi yn Hwytyn. Llanddewi yn Hwytyn yw tre yn Powys, Kembra; (SO26NE44). Yma hi 56.7 mildir (91.2 km) dhiworth Kardydh ha 136.7 m (220 km) dhiworth Loundres. 346 o braster an poblans yn 2011, ha 28 (8.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddewi Ystradenni. Llanddewi Ystradenni yw tre yn Powys, Kembra; (SO16NW17). Yma hi 57.5 mildir (92.5 km) dhiworth Kardydh ha 146.4 m (235.6 km) dhiworth Loundres. 296 o braster an poblans yn 2011, ha 27 (9.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandinam. Llandinam yw tre yn Powys, Kembra; (SO08NW56). Yma hi 70.3 mildir (113.1 km) dhiworth Kardydh ha 156.1 m (251.2 km) dhiworth Loundres. 895 o braster an poblans yn 2011, ha 131 (14.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandrinio. Llandrinio yw tre yn Powys, Kembra; (SJ21NE84). Yma hi 87.8 mildir (141.3 km) dhiworth Kardydh ha 150.7 m (242.6 km) dhiworth Loundres. 1448 o braster an poblans yn 2011, ha 176 (12.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandysilio. Llandysilio yw tre yn Powys, Kembra; (SJ21NE38). Yma hi 88.8 mildir (142.9 km) dhiworth Kardydh ha 152.5 m (245.4 km) dhiworth Loundres. 1088 o braster an poblans yn 2011, ha 127 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanelwedd. Llanelwedd yw tre yn Powys, Kembra; (SO05SW93). Yma hi 47.6 mildir (76.6 km) dhiworth Kardydh ha 146.5 m (235.7 km) dhiworth Loundres. 413 o braster an poblans yn 2011, ha 60 (14.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanerfyl. Llanerfyl yw tre yn Powys, Kembra; (SJ00NW69). Yma hi 83.3 mildir (134.1 km) dhiworth Kardydh ha 161.8 m (260.4 km) dhiworth Loundres. 395 o braster an poblans yn 2011, ha 223 (56.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair Caereinion. Llanfair Caereinion yw tre yn Powys, Kembra; (SJ10NW02). Yma hi 80.9 mildir (130.2 km) dhiworth Kardydh ha 157 m (252.6 km) dhiworth Loundres. 1757 o braster an poblans yn 2011, ha 632 (36%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair Llythynwg. Llanfair Llythynwg yw tre yn Powys, Kembra; (SO25NW60). Yma hi 49 mildir (78.8 km) dhiworth Kardydh ha 136.3 m (219.3 km) dhiworth Loundres. 404 o braster an poblans yn 2011, ha 27 (6.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair-ym-Muallt. Llanfair-ym-Muallt yw tre yn Powys, Kembra; (SO05SW82). Yma hi 47.2 mildir (75.9 km) dhiworth Kardydh ha 146.6 m (235.9 km) dhiworth Loundres. 2475 o braster an poblans yn 2011, ha 385 (15.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfechain. Llanfechain yw tre yn Powys, Kembra; (SJ12SE70). Yma hi 89.4 mildir (143.9 km) dhiworth Kardydh ha 157 m (252.7 km) dhiworth Loundres. 459 o braster an poblans yn 2011, ha 90 (19.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel. Llanfihangel yw tre yn Powys, Kembra; (SJ01SE18). Yma hi 86.1 mildir (138.6 km) dhiworth Kardydh ha 162 m (260.7 km) dhiworth Loundres. 460 o braster an poblans yn 2011, ha 242 (52.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Rhydieithon. Llanfihangel Rhydieithon yw tre yn Powys, Kembra; (SO16NE03). Yma hi 56.1 mildir (90.3 km) dhiworth Kardydh ha 143.5 m (231 km) dhiworth Loundres. 223 o braster an poblans yn 2011, ha 15 (6.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfrynach. Llanfrynach yw tre yn Powys, Kembra; (SO02NE41). Yma hi 31.4 mildir (50.6 km) dhiworth Kardydh ha 140.7 m (226.5 km) dhiworth Loundres. 562 o braster an poblans yn 2011, ha 39 (6.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfyllin. Llanfyllin yw tre yn Powys, Kembra; (SJ11NW89). Yma hi 88.9 mildir (143.1 km) dhiworth Kardydh ha 159.2 m (256.2 km) dhiworth Loundres. 1482 o braster an poblans yn 2011, ha 505 (34.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangatwg. Llangatwg yw tre yn Powys, Kembra; (SO21NW25). Yma hi 25.7 mildir (41.3 km) dhiworth Kardydh ha 131.5 m (211.6 km) dhiworth Loundres. 985 o braster an poblans yn 2011, ha 93 (9.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangedwyn. Llangedwyn yw tre yn Powys, Kembra; (SJ12SE78). Yma hi 91.9 mildir (147.9 km) dhiworth Kardydh ha 158.5 m (255.1 km) dhiworth Loundres. 386 o braster an poblans yn 2011, ha 84 (21.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangurig. Llangurig yw tre yn Powys, Kembra; (SN97NW19). Yma hi 66.5 mildir (107 km) dhiworth Kardydh ha 160.5 m (258.3 km) dhiworth Loundres. 703 o braster an poblans yn 2011, ha 122 (17.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynidr. Llangynidr yw tre yn Powys, Kembra; (SO11NE18). Yma hi 26.8 mildir (43.1 km) dhiworth Kardydh ha 135 m (217.3 km) dhiworth Loundres. 1014 o braster an poblans yn 2011, ha 115 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynllo. Llangynllo yw tre yn Powys, Kembra; (SO27SW22). Yma hi 59 mildir (94.9 km) dhiworth Kardydh ha 141.2 m (227.2 km) dhiworth Loundres. 366 o braster an poblans yn 2011, ha 28 (7.7%) a wodhya kewsel Kembrek. LLangynog. LLangynog yw tre yn Powys, Kembra; (SJ02NE02). Yma hi 93.4 mildir (150.3 km) dhiworth Kardydh ha 166.1 m (267.2 km) dhiworth Loundres. 332 o braster an poblans yn 2011, ha 122 (36.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynyw. Llangynyw yw tre yn Powys, Kembra; (SJ10NW57). Yma hi 82.4 mildir (132.5 km) dhiworth Kardydh ha 156.5 m (251.9 km) dhiworth Loundres. 573 o braster an poblans yn 2011, ha 202 (35.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanidloes. Llanidloes yw tre yn Powys, Kembra; (SN98SE09). Yma hi 68.7 mildir (110.6 km) dhiworth Kardydh ha 159.1 m (256 km) dhiworth Loundres. 2831 o braster an poblans yn 2011, ha 439 (15.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanigon. Llanigon yw tre yn Powys, Kembra; (SO24SW20). Yma hi 39.7 mildir (63.9 km) dhiworth Kardydh ha 134.6 m (216.6 km) dhiworth Loundres. 464 o braster an poblans yn 2011, ha 44 (9.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanllyr. Llanllyr yw tre yn Powys, Kembra; (SO06SW85). Yma hi 54.3 mildir (87.4 km) dhiworth Kardydh ha 148.8 m (239.5 km) dhiworth Loundres. 1112 o braster an poblans yn 2011, ha 127 (11.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrhaeadr-ym-Mochnant. Llanrhaeadr-ym-Mochnant yw tre yn Powys, Kembra; (SJ12NW42). Yma hi 93.1 mildir (149.7 km) dhiworth Kardydh ha 162.4 m (261.3 km) dhiworth Loundres. 1169 o braster an poblans yn 2011, ha 497 (42.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansilin. Llansilin yw tre yn Powys, Kembra; (SJ22NW16). Yma hi 94.3 mildir (151.8 km) dhiworth Kardydh ha 158.8 m (255.5 km) dhiworth Loundres. 687 o braster an poblans yn 2011, ha 184 (26.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwddyn. Llanwddyn yw tre yn Powys, Kembra; (SJ01NW38). Yma hi 89.2 mildir (143.5 km) dhiworth Kardydh ha 165.6 m (266.5 km) dhiworth Loundres. 252 o braster an poblans yn 2011, ha 96 (38.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwrthwl. Llanwrthwl yw tre yn Powys, Kembra; (SN96SE57). Yma hi 55.8 mildir (89.8 km) dhiworth Kardydh ha 153 m (246.3 km) dhiworth Loundres. 190 o braster an poblans yn 2011, ha 35 (18.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwrtyd. Llanwrtyd yw tre yn Powys, Kembra; (SN84NE53). Yma hi 47.6 mildir (76.5 km) dhiworth Kardydh ha 155.6 m (250.4 km) dhiworth Loundres. 824 o braster an poblans yn 2011, ha 147 (17.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llywel. Llywel yw tre yn Powys, Kembra; (SN83SE30). Yma hi 38.6 mildir (62.1 km) dhiworth Kardydh ha 153.7 m (247.3 km) dhiworth Loundres. 485 o braster an poblans yn 2011, ha 125 (25.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Machynlleth. Machynlleth yw tre yn Powys, Kembra; (SH70SW91). Yma hi 81.9 mildir (131.8 km) dhiworth Kardydh ha 174.9 m (281.5 km) dhiworth Loundres. 2168 o braster an poblans yn 2011, ha 1119 (51.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Maes-car. Maes-car yw tre yn Powys, Kembra; (SN92NW96). Yma hi 35.4 mildir (56.9 km) dhiworth Kardydh ha 148.7 m (239.3 km) dhiworth Loundres. 937 o braster an poblans yn 2011, ha 225 (24%) a wodhya kewsel Kembrek. Maesyfed. Maesyfed yw tre yn Powys, Kembra; (SO26SW21). Yma hi 52.5 mildir (84.5 km) dhiworth Kardydh ha 138.7 m (223.2 km) dhiworth Loundres. 399 o braster an poblans yn 2011, ha 26 (6.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Manafon. Manafon yw tre yn Powys, Kembra; (SJ10SW24). Yma hi 78.4 mildir (126.2 km) dhiworth Kardydh ha 155.3 m (249.9 km) dhiworth Loundres. 294 o braster an poblans yn 2011, ha 54 (18.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Meifod. Meifod yw tre yn Powys, Kembra; (SJ11SE06). Yma hi 85 mildir (136.8 km) dhiworth Kardydh ha 156.5 m (251.8 km) dhiworth Loundres. 1288 o braster an poblans yn 2011, ha 314 (24.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Merthyr Cynog. Merthyr Cynog yw tre yn Powys, Kembra; (SN93NE48). Yma hi 41.1 mildir (66.1 km) dhiworth Kardydh ha 148.8 m (239.5 km) dhiworth Loundres. 238 o braster an poblans yn 2011, ha 44 (18.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Nantmel. Nantmel yw tre yn Powys, Kembra; (SO06NW52). Yma hi 56.7 mildir (91.2 km) dhiworth Kardydh ha 150.5 m (242.2 km) dhiworth Loundres. 621 o braster an poblans yn 2011, ha 73 (11.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Pencraig. Pencraig yw tre yn Powys, Kembra; (SO25NW98). Yma hi 51.5 mildir (82.8 km) dhiworth Kardydh ha 136.1 m (219 km) dhiworth Loundres. 735 o braster an poblans yn 2011, ha 52 (7.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhaeadr Gwy. Rhaeadr Gwy yw tre yn Powys, Kembra; (SN96NE46). Yma hi 58.5 mildir (94.1 km) dhiworth Kardydh ha 154.3 m (248.3 km) dhiworth Loundres. 2012 o braster an poblans yn 2011, ha 238 (11.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Talgarth. Talgarth yw tre yn Powys, Kembra; (SO13SE17). Yma hi 35.7 mildir (57.4 km) dhiworth Kardydh ha 137 m (220.4 km) dhiworth Loundres. 1681 o braster an poblans yn 2011, ha 198 (11.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Trallong. Trallong yw tre yn Powys, Kembra; (SN92NE39). Yma hi 35.7 mildir (57.5 km) dhiworth Kardydh ha 147.8 m (237.8 km) dhiworth Loundres. 361 o braster an poblans yn 2011, ha 55 (15.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Tref-y-clawdd. Tref-y-clawdd yw tre yn Powys, Kembra; (SO27SE74). Yma hi 59.9 mildir (96.4 km) dhiworth Kardydh ha 137.2 m (220.8 km) dhiworth Loundres. 2931 o braster an poblans yn 2011, ha 249 (8.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefaldwyn. Trefaldwyn yw tre yn Powys, Kembra; (SO29NW43). Yma hi 74.7 mildir (120.2 km) dhiworth Kardydh ha 147.5 m (237.3 km) dhiworth Loundres. 1257 o braster an poblans yn 2011, ha 156 (12.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefeglwys. Trefeglwys yw tre yn Powys, Kembra; (SN99SE31). Yma hi 72.2 mildir (116.1 km) dhiworth Kardydh ha 159.8 m (257.1 km) dhiworth Loundres. 890 o braster an poblans yn 2011, ha 257 (28.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Treflys. Treflys yw tre yn Powys, Kembra; (SN95SW24). Yma hi 49.9 mildir (80.4 km) dhiworth Kardydh ha 154.4 m (248.5 km) dhiworth Loundres. 469 o braster an poblans yn 2011, ha 71 (15.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Tregynon. Tregynon yw tre yn Powys, Kembra; (SO09NE97). Yma hi 76.2 mildir (122.6 km) dhiworth Kardydh ha 155 m (249.4 km) dhiworth Loundres. 855 o braster an poblans yn 2011, ha 199 (23.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Clas-ar-wy. Y Clas-ar-wy yw tre yn Powys, Kembra; (SO13NE58). Yma hi 39 mildir (62.8 km) dhiworth Kardydh ha 136.5 m (219.6 km) dhiworth Loundres. 967 o braster an poblans yn 2011, ha 90 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Trallwng. Y Trallwng yw tre yn Powys, Kembra; (SJ20NW55). Yma hi 81.5 mildir (131.1 km) dhiworth Kardydh ha 150.9 m (242.8 km) dhiworth Loundres. 6437 o braster an poblans yn 2011, ha 785 (12.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Ystog. Yr Ystog yw tre yn Powys, Kembra; (SO29SE58). Yma hi 73.3 mildir (117.9 km) dhiworth Kardydh ha 143.9 m (231.6 km) dhiworth Loundres. 1641 o braster an poblans yn 2011, ha 70 (4.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Ysgir. Ysgir yw tre yn Powys, Kembra; (SO03SW00). Yma hi 35.3 mildir (56.7 km) dhiworth Kardydh ha 145.6 m (234.3 km) dhiworth Loundres. 419 o braster an poblans yn 2011, ha 75 (17.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Ystradfellte. Ystradfellte yw tre yn Powys, Kembra; (SN91SW66). Yma hi 27.8 mildir (44.8 km) dhiworth Kardydh ha 148.2 m (238.5 km) dhiworth Loundres. 550 o braster an poblans yn 2011, ha 116 (21.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Ystradgynlais. Ystradgynlais yw tre yn Powys, Kembra; (SN71SE70). Yma hi 32.3 mildir (52 km) dhiworth Kardydh ha 156.8 m (252.3 km) dhiworth Loundres. 7868 o braster an poblans yn 2011, ha 3369 (42.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberaman. Aberaman yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SO00SW22). Yma hi 18.8 mildir (30.3 km) dhiworth Kardydh ha 142.3 m (229 km) dhiworth Loundres. 9411 o braster an poblans yn 2011, ha 870 (9.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Abercynon. Abercynon yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09SE69). Yma hi 13.1 mildir (21 km) dhiworth Kardydh ha 137.7 m (221.6 km) dhiworth Loundres. 6125 o braster an poblans yn 2011, ha 552 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberdâr. Aberdâr yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SN90SE95). Yma hi 19.9 mildir (32.1 km) dhiworth Kardydh ha 143.2 m (230.4 km) dhiworth Loundres. 14054 o braster an poblans yn 2011, ha 1625 (11.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberpennar. Aberpennar yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09NW98). Yma hi 16.5 mildir (26.6 km) dhiworth Kardydh ha 140.1 m (225.4 km) dhiworth Loundres. 7114 o braster an poblans yn 2011, ha 740 (10.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm Clydach. Cwm Clydach yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99SE55). Yma hi 16.4 mildir (26.4 km) dhiworth Kardydh ha 144.2 m (232.1 km) dhiworth Loundres. 2695 o braster an poblans yn 2011, ha 238 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm-bach. Cwm-bach yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SO00SW43). Yma hi 18.6 mildir (29.9 km) dhiworth Kardydh ha 141.6 m (227.9 km) dhiworth Loundres. 4229 o braster an poblans yn 2011, ha 448 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Ferndale. Ferndale yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99NE93). Yma hi 17.2 mildir (27.6 km) dhiworth Kardydh ha 142.9 m (230 km) dhiworth Loundres. 4034 o braster an poblans yn 2011, ha 478 (11.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Hirwaun. Hirwaun yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SN90NE11). Yma hi 22.9 mildir (36.9 km) dhiworth Kardydh ha 146 m (234.9 km) dhiworth Loundres. 4799 o braster an poblans yn 2011, ha 788 (16.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanharan. Llanharan yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST08SW06). Yma hi 12 mildir (19.3 km) dhiworth Kardydh ha 142.3 m (229 km) dhiworth Loundres. 6969 o braster an poblans yn 2011, ha 909 (13%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanhari. Llanhari yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST08SW10). Yma hi 11.3 mildir (18.1 km) dhiworth Kardydh ha 142.1 m (228.6 km) dhiworth Loundres. 3460 o braster an poblans yn 2011, ha 482 (13.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanilltud Faerdref. Llanilltud Faerdref yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST08SE59). Yma hi 8.4 mildir (13.6 km) dhiworth Kardydh ha 137.7 m (221.7 km) dhiworth Loundres. 14587 o braster an poblans yn 2011, ha 2501 (17.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llantrisant. Llantrisant yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST08SW96). Yma hi 9.3 mildir (15 km) dhiworth Kardydh ha 139.4 m (224.4 km) dhiworth Loundres. 14731 o braster an poblans yn 2011, ha 2068 (14%) a wodhya kewsel Kembrek. Llwyn-y-pia. Llwyn-y-pia yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99SE87). Yma hi 15.9 mildir (25.6 km) dhiworth Kardydh ha 143.1 m (230.3 km) dhiworth Loundres. 2178 o braster an poblans yn 2011, ha 198 (9.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llwytgoed. Llwytgoed yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SN90SE89). Yma hi 21.2 mildir (34.1 km) dhiworth Kardydh ha 143.7 m (231.3 km) dhiworth Loundres. 1271 o braster an poblans yn 2011, ha 183 (14.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-y-waun. Pen-y-waun yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SN90SE49). Yma hi 22 mildir (35.3 km) dhiworth Kardydh ha 144.9 m (233.2 km) dhiworth Loundres. 2913 o braster an poblans yn 2011, ha 305 (10.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Pendyrys. Pendyrys yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09NW21). Yma hi 16 mildir (25.8 km) dhiworth Kardydh ha 142.1 m (228.7 km) dhiworth Loundres. 4368 o braster an poblans yn 2011, ha 443 (10.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Pentre. Pentre yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99NE32). Yma hi 18.1 mildir (29.2 km) dhiworth Kardydh ha 144.8 m (233 km) dhiworth Loundres. 5035 o braster an poblans yn 2011, ha 610 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontypridd. Pontypridd yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09SE40). Yma hi 11 mildir (17.7 km) dhiworth Kardydh ha 138.2 m (222.4 km) dhiworth Loundres. 31538 o braster an poblans yn 2011, ha 3978 (12.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Tonypandy. Tonypandy yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99SE84). Yma hi 15.5 mildir (24.9 km) dhiworth Kardydh ha 143.1 m (230.3 km) dhiworth Loundres. 3609 o braster an poblans yn 2011, ha 353 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Tonyrefail. Tonyrefail yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST08NW16). Yma hi 13.1 mildir (21 km) dhiworth Kardydh ha 142 m (228.5 km) dhiworth Loundres. 11852 o braster an poblans yn 2011, ha 1286 (10.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Trealaw. Trealaw yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09SW04). Yma hi 14.9 mildir (24 km) dhiworth Kardydh ha 142.5 m (229.3 km) dhiworth Loundres. 3871 o braster an poblans yn 2011, ha 334 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Treherbert. Treherbert yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99NW86). Yma hi 20.2 mildir (32.5 km) dhiworth Kardydh ha 146.5 m (235.8 km) dhiworth Loundres. 5503 o braster an poblans yn 2011, ha 857 (15.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Treorci. Treorci yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99NE13). Yma hi 18.8 mildir (30.2 km) dhiworth Kardydh ha 145.4 m (233.9 km) dhiworth Loundres. 7465 o braster an poblans yn 2011, ha 1085 (14.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Cymer. Y Cymer yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09SW41). Yma hi 13.3 mildir (21.4 km) dhiworth Kardydh ha 141.1 m (227.1 km) dhiworth Loundres. 4605 o braster an poblans yn 2011, ha 423 (9.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Gilfach-goch. Y Gilfach-goch yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS98NE68). Yma hi 14.9 mildir (24 km) dhiworth Kardydh ha 143.8 m (231.4 km) dhiworth Loundres. 3315 o braster an poblans yn 2011, ha 286 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Maerdy. Y Maerdy yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99NE56). Yma hi 18.7 mildir (30 km) dhiworth Kardydh ha 144.4 m (232.4 km) dhiworth Loundres. 3046 o braster an poblans yn 2011, ha 296 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Porth. Y Porth yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09SW52). Yma hi 13.6 mildir (21.9 km) dhiworth Kardydh ha 141.1 m (227.1 km) dhiworth Loundres. 5764 o braster an poblans yn 2011, ha 769 (13.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Rhigos. Y Rhigos yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SN90NW42). Yma hi 24.5 mildir (39.4 km) dhiworth Kardydh ha 148.1 m (238.4 km) dhiworth Loundres. 869 o braster an poblans yn 2011, ha 135 (15.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Ynys-hir. Ynys-hir yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (ST09SW45). Yma hi 14.2 mildir (22.8 km) dhiworth Kardydh ha 141.2 m (227.2 km) dhiworth Loundres. 3185 o braster an poblans yn 2011, ha 361 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Ystrad. Yr Ystrad yw tre yn Rhondda Cynon Taf, Kembra; (SS99NE70). Yma hi 16.8 mildir (27 km) dhiworth Kardydh ha 143.5 m (231 km) dhiworth Loundres. 5652 o braster an poblans yn 2011, ha 692 (12.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberdaugleddau. Aberdaugleddau yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM80NE91). Yma hi 81.9 mildir (131.8 km) dhiworth Kardydh ha 211.5 m (340.4 km) dhiworth Loundres. 13308 o braster an poblans yn 2011, ha 1191 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Amroth. Amroth yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN10NE24). Yma hi 66.1 mildir (106.4 km) dhiworth Kardydh ha 195.1 m (313.9 km) dhiworth Loundres. 1205 o braster an poblans yn 2011, ha 140 (11.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Angle. Angle yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM80SE35). Yma hi 83.3 mildir (134.1 km) dhiworth Kardydh ha 213.2 m (343.2 km) dhiworth Loundres. 329 o braster an poblans yn 2011, ha 35 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Arberth. Arberth yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN11SW19). Yma hi 70.7 mildir (113.7 km) dhiworth Kardydh ha 198.8 m (319.9 km) dhiworth Loundres. 2418 o braster an poblans yn 2011, ha 524 (21.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Boncath. Boncath yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN23NW06). Yma hi 71.8 mildir (115.6 km) dhiworth Kardydh ha 195.1 m (314 km) dhiworth Loundres. 720 o braster an poblans yn 2011, ha 441 (61.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Breudeth. Breudeth yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM82SE17). Yma hi 87.3 mildir (140.5 km) dhiworth Kardydh ha 215 m (345.9 km) dhiworth Loundres. 988 o braster an poblans yn 2011, ha 189 (19.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Burton. Burton yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90NE60). Yma hi 76.5 mildir (123.1 km) dhiworth Kardydh ha 206 m (331.6 km) dhiworth Loundres. 1185 o braster an poblans yn 2011, ha 119 (10%) a wodhya kewsel Kembrek. Caeriw. Caeriw yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN00SW97). Yma hi 72.3 mildir (116.4 km) dhiworth Kardydh ha 201.9 m (325 km) dhiworth Loundres. 1482 o braster an poblans yn 2011, ha 179 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Camrose. Camrose yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM92SW50). Yma hi 82.4 mildir (132.7 km) dhiworth Kardydh ha 210.4 m (338.6 km) dhiworth Loundres. 1707 o braster an poblans yn 2011, ha 293 (17.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cas-blaidd. Cas-blaidd yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM92NE12). Yma hi 82.1 mildir (132.2 km) dhiworth Kardydh ha 209.1 m (336.4 km) dhiworth Loundres. 620 o braster an poblans yn 2011, ha 187 (30.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cas-lai. Cas-lai yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM82NE91). Yma hi 85.4 mildir (137.4 km) dhiworth Kardydh ha 212.7 m (342.2 km) dhiworth Loundres. 451 o braster an poblans yn 2011, ha 167 (37%) a wodhya kewsel Kembrek. Cas-mael. Cas-mael yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN02NW19). Yma hi 80.1 mildir (128.9 km) dhiworth Kardydh ha 206.3 m (332 km) dhiworth Loundres. 550 o braster an poblans yn 2011, ha 287 (52.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cas-wis. Cas-wis yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN01NW46). Yma hi 76.5 mildir (123.1 km) dhiworth Kardydh ha 204.4 m (328.9 km) dhiworth Loundres. 1066 o braster an poblans yn 2011, ha 231 (21.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Castell Gwalchmai. Castell Gwalchmai yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM81SE42). Yma hi 84.1 mildir (135.3 km) dhiworth Kardydh ha 213.2 m (343.1 km) dhiworth Loundres. 355 o braster an poblans yn 2011, ha 54 (15.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cilgerran. Cilgerran yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN14SE95). Yma hi 73.8 mildir (118.8 km) dhiworth Kardydh ha 196.2 m (315.7 km) dhiworth Loundres. 1461 o braster an poblans yn 2011, ha 775 (53%) a wodhya kewsel Kembrek. Clunderwen. Clunderwen yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN11NW48). Yma hi 71.1 mildir (114.3 km) dhiworth Kardydh ha 198.4 m (319.3 km) dhiworth Loundres. 899 o braster an poblans yn 2011, ha 439 (48.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Cosheston. Cosheston yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN00SW07). Yma hi 75 mildir (120.7 km) dhiworth Kardydh ha 204.7 m (329.4 km) dhiworth Loundres. 804 o braster an poblans yn 2011, ha 86 (10.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Crymych. Crymych yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN13SE67). Yma hi 71.6 mildir (115.2 km) dhiworth Kardydh ha 195.9 m (315.3 km) dhiworth Loundres. 1677 o braster an poblans yn 2011, ha 991 (59.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm Gwaun. Cwm Gwaun yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN03SW28). Yma hi 81 mildir (130.4 km) dhiworth Kardydh ha 206.4 m (332.2 km) dhiworth Loundres. 300 o braster an poblans yn 2011, ha 178 (59.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Dale. Dale yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM80NW11). Yma hi 87.1 mildir (140.2 km) dhiworth Kardydh ha 216.9 m (349 km) dhiworth Loundres. 222 o braster an poblans yn 2011, ha 13 (5.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Dinas. Dinas yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN03NW27). Yma hi 82.4 mildir (132.5 km) dhiworth Kardydh ha 207 m (333.1 km) dhiworth Loundres. 805 o braster an poblans yn 2011, ha 357 (44.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Dinbych-y-pysgod. Dinbych-y-pysgod yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN10SW61). Yma hi 66.9 mildir (107.6 km) dhiworth Kardydh ha 196.7 m (316.5 km) dhiworth Loundres. 4544 o braster an poblans yn 2011, ha 470 (10.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Doc Penfro. Doc Penfro yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90SE36). Yma hi 77.1 mildir (124.1 km) dhiworth Kardydh ha 206.9 m (332.9 km) dhiworth Loundres. 9359 o braster an poblans yn 2011, ha 866 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Dwyrain Trewiliam. Dwyrain Trewiliam yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN00NE90). Yma hi 69.7 mildir (112.2 km) dhiworth Kardydh ha 199.1 m (320.3 km) dhiworth Loundres. 1784 o braster an poblans yn 2011, ha 217 (12.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Eglwyswrw. Eglwyswrw yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN13NW87). Yma hi 75.2 mildir (121.1 km) dhiworth Kardydh ha 199 m (320.2 km) dhiworth Loundres. 705 o braster an poblans yn 2011, ha 446 (63.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Freystrop. Freystrop yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM91SE12). Yma hi 79 mildir (127.2 km) dhiworth Kardydh ha 207.9 m (334.6 km) dhiworth Loundres. 607 o braster an poblans yn 2011, ha 84 (13.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Herbrandston. Herbrandston yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM80NE35). Yma hi 83.7 mildir (134.7 km) dhiworth Kardydh ha 213.2 m (343.1 km) dhiworth Loundres. 386 o braster an poblans yn 2011, ha 41 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Hook. Hook yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM91SE52). Yma hi 77.8 mildir (125.2 km) dhiworth Kardydh ha 206.7 m (332.6 km) dhiworth Loundres. 803 o braster an poblans yn 2011, ha 106 (13.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Hundleton. Hundleton yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90SE21). Yma hi 77.3 mildir (124.4 km) dhiworth Kardydh ha 207.2 m (333.5 km) dhiworth Loundres. 877 o braster an poblans yn 2011, ha 98 (11.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Hwlffordd. Hwlffordd yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM91NE01). Yma hi 80.1 mildir (128.9 km) dhiworth Kardydh ha 208.6 m (335.6 km) dhiworth Loundres. 11514 o braster an poblans yn 2011, ha 1682 (14.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Jeffreyston. Jeffreyston yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN00NE73). Yma hi 70.4 mildir (113.3 km) dhiworth Kardydh ha 199.6 m (321.2 km) dhiworth Loundres. 560 o braster an poblans yn 2011, ha 69 (12.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Johnston. Johnston yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM91SW61). Yma hi 80.4 mildir (129.4 km) dhiworth Kardydh ha 209.5 m (337.1 km) dhiworth Loundres. 1866 o braster an poblans yn 2011, ha 196 (10.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbedr Felfre. Llanbedr Felfre yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN11SE08). Yma hi 68 mildir (109.4 km) dhiworth Kardydh ha 196 m (315.4 km) dhiworth Loundres. 1172 o braster an poblans yn 2011, ha 237 (20.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddewi Efelffre. Llanddewi Efelffre yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN11NW93). Yma hi 69 mildir (111 km) dhiworth Kardydh ha 196.6 m (316.4 km) dhiworth Loundres. 383 o braster an poblans yn 2011, ha 117 (30.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandyfái. Llandyfái yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN00SW20). Yma hi 74 mildir (119 km) dhiworth Kardydh ha 203.9 m (328.1 km) dhiworth Loundres. 830 o braster an poblans yn 2011, ha 80 (9.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrhian. Llanrhian yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM83SW32). Yma hi 91.2 mildir (146.7 km) dhiworth Kardydh ha 217.9 m (350.7 km) dhiworth Loundres. 875 o braster an poblans yn 2011, ha 408 (46.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanstadwel. Llanstadwel yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90SE09). Yma hi 78.3 mildir (126 km) dhiworth Kardydh ha 207.9 m (334.5 km) dhiworth Loundres. 888 o braster an poblans yn 2011, ha 98 (11%) a wodhya kewsel Kembrek. Maenclochog. Maenclochog yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN02NE64). Yma hi 75.2 mildir (121 km) dhiworth Kardydh ha 201.4 m (324.1 km) dhiworth Loundres. 722 o braster an poblans yn 2011, ha 389 (53.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Maenorbŷr. Maenorbŷr yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SS09NE35). Yma hi 70.6 mildir (113.5 km) dhiworth Kardydh ha 200.7 m (322.9 km) dhiworth Loundres. 1291 o braster an poblans yn 2011, ha 152 (11.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Manordeifi. Manordeifi yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN24SW56). Yma hi 72.3 mildir (116.4 km) dhiworth Kardydh ha 194.3 m (312.7 km) dhiworth Loundres. 529 o braster an poblans yn 2011, ha 253 (47.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Martletwy. Martletwy yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN01SW71). Yma hi 74.3 mildir (119.6 km) dhiworth Kardydh ha 203.1 m (326.9 km) dhiworth Loundres. 555 o braster an poblans yn 2011, ha 81 (14.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Mathri. Mathri yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM83SE53). Yma hi 87.9 mildir (141.5 km) dhiworth Kardydh ha 214.3 m (344.9 km) dhiworth Loundres. 559 o braster an poblans yn 2011, ha 196 (35.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Merlin's Bridge. Merlin's Bridge yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM91SW98). Yma hi 80.1 mildir (128.9 km) dhiworth Kardydh ha 208.7 m (335.8 km) dhiworth Loundres. 2126 o braster an poblans yn 2011, ha 307 (14.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Mynachlog-ddu. Mynachlog-ddu yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN13SW80). Yma hi 72.8 mildir (117.2 km) dhiworth Kardydh ha 198.2 m (318.9 km) dhiworth Loundres. 484 o braster an poblans yn 2011, ha 204 (42.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Nanhyfer. Nanhyfer yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN03NE69). Yma hi 78.8 mildir (126.8 km) dhiworth Kardydh ha 202.7 m (326.2 km) dhiworth Loundres. 839 o braster an poblans yn 2011, ha 417 (49.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Neyland. Neyland yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90NE20). Yma hi 77.8 mildir (125.3 km) dhiworth Kardydh ha 207.4 m (333.8 km) dhiworth Loundres. 3364 o braster an poblans yn 2011, ha 361 (10.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-caer. Pen-caer yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM83NE89). Yma hi 89.1 mildir (143.4 km) dhiworth Kardydh ha 214.3 m (344.9 km) dhiworth Loundres. 454 o braster an poblans yn 2011, ha 187 (41.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Penalun. Penalun yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SS19NW38). Yma hi 67.6 mildir (108.8 km) dhiworth Kardydh ha 197.5 m (317.9 km) dhiworth Loundres. 827 o braster an poblans yn 2011, ha 114 (13.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Penfro. Penfro yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90SE72). Yma hi 75.8 mildir (121.9 km) dhiworth Kardydh ha 205.7 m (331 km) dhiworth Loundres. 7278 o braster an poblans yn 2011, ha 772 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Rosemarket. Rosemarket yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM90NE06). Yma hi 78.9 mildir (126.9 km) dhiworth Kardydh ha 208.1 m (334.9 km) dhiworth Loundres. 594 o braster an poblans yn 2011, ha 95 (16%) a wodhya kewsel Kembrek. Rudbaxton. Rudbaxton yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM92SE20). Yma hi 80.6 mildir (129.6 km) dhiworth Kardydh ha 208.3 m (335.3 km) dhiworth Loundres. 749 o braster an poblans yn 2011, ha 136 (18.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Saundersfoot. Saundersfoot yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN10SW79). Yma hi 67.4 mildir (108.4 km) dhiworth Kardydh ha 196.7 m (316.5 km) dhiworth Loundres. 2568 o braster an poblans yn 2011, ha 269 (10.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Scleddau. Scleddau yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM93SW88). Yma hi 84.8 mildir (136.5 km) dhiworth Kardydh ha 210.6 m (338.9 km) dhiworth Loundres. 971 o braster an poblans yn 2011, ha 332 (34.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Solfach. Solfach yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM82SW08). Yma hi 90.8 mildir (146 km) dhiworth Kardydh ha 218.5 m (351.7 km) dhiworth Loundres. 841 o braster an poblans yn 2011, ha 258 (30.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Spittal. Spittal yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM92SE56). Yma hi 80.2 mildir (129.1 km) dhiworth Kardydh ha 207.6 m (334.1 km) dhiworth Loundres. 483 o braster an poblans yn 2011, ha 101 (20.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Templeton. Templeton yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN11SW22). Yma hi 69.9 mildir (112.4 km) dhiworth Kardydh ha 198.4 m (319.3 km) dhiworth Loundres. 920 o braster an poblans yn 2011, ha 136 (14.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Tiers Cross. Tiers Cross yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM91SW11). Yma hi 82 mildir (132 km) dhiworth Kardydh ha 211.1 m (339.7 km) dhiworth Loundres. 563 o braster an poblans yn 2011, ha 80 (14.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Treamlod. Treamlod yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN02NW01). Yma hi 79.5 mildir (127.9 km) dhiworth Kardydh ha 206.3 m (332 km) dhiworth Loundres. 376 o braster an poblans yn 2011, ha 129 (34.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefdraeth. Trefdraeth yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN03NE18). Yma hi 80 mildir (128.7 km) dhiworth Kardydh ha 204.2 m (328.6 km) dhiworth Loundres. 1129 o braster an poblans yn 2011, ha 483 (42.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Treletert. Treletert yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM92NW79). Yma hi 83.9 mildir (135.1 km) dhiworth Kardydh ha 210.5 m (338.7 km) dhiworth Loundres. 1200 o braster an poblans yn 2011, ha 505 (42.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Mot. Y Mot yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SN02NE20). Yma hi 75.9 mildir (122.1 km) dhiworth Kardydh ha 202.5 m (325.9 km) dhiworth Loundres. 424 o braster an poblans yn 2011, ha 142 (33.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Hafanau. Yr Hafanau yw tre yn Sir Benfro, Kembra; (SM81SE27). Yma hi 85.2 mildir (137.1 km) dhiworth Kardydh ha 214.1 m (344.5 km) dhiworth Loundres. 1139 o braster an poblans yn 2011, ha 147 (12.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberchwiler. Aberchwiler yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ06NE98). Yma hi 119.9 mildir (193 km) dhiworth Kardydh ha 180 m (289.7 km) dhiworth Loundres. 293 o braster an poblans yn 2011, ha 81 (27.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Betws Gwerful Goch. Betws Gwerful Goch yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ04NW63). Yma hi 106.1 mildir (170.8 km) dhiworth Kardydh ha 174.4 m (280.6 km) dhiworth Loundres. 341 o braster an poblans yn 2011, ha 204 (59.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Bodelwyddan. Bodelwyddan yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SH97NE91). Yma hi 124.3 mildir (200.1 km) dhiworth Kardydh ha 187.3 m (301.4 km) dhiworth Loundres. 2064 o braster an poblans yn 2011, ha 369 (17.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Bodfari. Bodfari yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ07SE80). Yma hi 120.4 mildir (193.8 km) dhiworth Kardydh ha 180.5 m (290.5 km) dhiworth Loundres. 314 o braster an poblans yn 2011, ha 68 (21.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Bryneglwys. Bryneglwys yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ14NW94). Yma hi 106.1 mildir (170.8 km) dhiworth Kardydh ha 169 m (271.9 km) dhiworth Loundres. 361 o braster an poblans yn 2011, ha 130 (36%) a wodhya kewsel Kembrek. Cefnmeiriadog. Cefnmeiriadog yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ07SW15). Yma hi 122.3 mildir (196.8 km) dhiworth Kardydh ha 185.6 m (298.6 km) dhiworth Loundres. 382 o braster an poblans yn 2011, ha 116 (30.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Clocaenog. Clocaenog yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ05SE68). Yma hi 110.6 mildir (178 km) dhiworth Kardydh ha 174.7 m (281.2 km) dhiworth Loundres. 248 o braster an poblans yn 2011, ha 135 (54.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Corwen. Corwen yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ04SE56). Yma hi 103.9 mildir (167.3 km) dhiworth Kardydh ha 171 m (275.1 km) dhiworth Loundres. 2265 o braster an poblans yn 2011, ha 1084 (47.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Cyffylliog. Cyffylliog yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ05NE15). Yma hi 112.9 mildir (181.7 km) dhiworth Kardydh ha 177.2 m (285.2 km) dhiworth Loundres. 482 o braster an poblans yn 2011, ha 255 (52.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Cynwyd. Cynwyd yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ04SE12). Yma hi 102.6 mildir (165.2 km) dhiworth Kardydh ha 171.2 m (275.4 km) dhiworth Loundres. 528 o braster an poblans yn 2011, ha 312 (59.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Derwen. Derwen yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ05SE41). Yma hi 108.5 mildir (174.6 km) dhiworth Kardydh ha 174 m (280 km) dhiworth Loundres. 409 o braster an poblans yn 2011, ha 191 (46.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Dinbych. Dinbych yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ06NE02). Yma hi 118.1 mildir (190.1 km) dhiworth Kardydh ha 180.8 m (291 km) dhiworth Loundres. 8670 o braster an poblans yn 2011, ha 3057 (35.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Dyserth. Dyserth yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ07NE18). Yma hi 126.1 mildir (203 km) dhiworth Kardydh ha 185.7 m (298.9 km) dhiworth Loundres. 2193 o braster an poblans yn 2011, ha 444 (20.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Efenechtyd. Efenechtyd yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ15NW31). Yma hi 111.4 mildir (179.3 km) dhiworth Kardydh ha 173.7 m (279.5 km) dhiworth Loundres. 639 o braster an poblans yn 2011, ha 349 (54.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwyddelwern. Gwyddelwern yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ04NE53). Yma hi 105.9 mildir (170.5 km) dhiworth Kardydh ha 172.2 m (277.1 km) dhiworth Loundres. 485 o braster an poblans yn 2011, ha 295 (60.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Henllan. Henllan yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ06NW56). Yma hi 119.4 mildir (192.2 km) dhiworth Kardydh ha 182.8 m (294.1 km) dhiworth Loundres. 832 o braster an poblans yn 2011, ha 353 (42.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbedr Dyffryn Clwyd. Llanbedr Dyffryn Clwyd yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ15NW88). Yma hi 113.6 mildir (182.9 km) dhiworth Kardydh ha 173.8 m (279.6 km) dhiworth Loundres. 771 o braster an poblans yn 2011, ha 239 (31%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandegla. Llandegla yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ15SE94). Yma hi 109.3 mildir (175.8 km) dhiworth Kardydh ha 168.5 m (271.1 km) dhiworth Loundres. 549 o braster an poblans yn 2011, ha 149 (27.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandrillo. Llandrillo yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ03NW64). Yma hi 100.2 mildir (161.3 km) dhiworth Kardydh ha 170.8 m (274.9 km) dhiworth Loundres. 569 o braster an poblans yn 2011, ha 337 (59.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandyrnog. Llandyrnog yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ16NW10). Yma hi 117.3 mildir (188.7 km) dhiworth Kardydh ha 177.8 m (286.1 km) dhiworth Loundres. 1063 o braster an poblans yn 2011, ha 352 (33.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanelidan. Llanelidan yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ15SW10). Yma hi 108.1 mildir (174 km) dhiworth Kardydh ha 172.1 m (277 km) dhiworth Loundres. 292 o braster an poblans yn 2011, ha 131 (44.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair Dyffryn Clwyd. Llanfair Dyffryn Clwyd yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ15NW60). Yma hi 111.2 mildir (179 km) dhiworth Kardydh ha 172.7 m (277.9 km) dhiworth Loundres. 1024 o braster an poblans yn 2011, ha 488 (47.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanferres. Llanferres yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ16SE71). Yma hi 114.5 mildir (184.2 km) dhiworth Kardydh ha 172.2 m (277.1 km) dhiworth Loundres. 807 o braster an poblans yn 2011, ha 162 (20.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangollen. Llangollen yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ24SW34). Yma hi 102.9 mildir (165.6 km) dhiworth Kardydh ha 163.6 m (263.3 km) dhiworth Loundres. 3567 o braster an poblans yn 2011, ha 697 (19.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynhafal. Llangynhafal yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ16SW57). Yma hi 116.3 mildir (187.2 km) dhiworth Kardydh ha 176.2 m (283.5 km) dhiworth Loundres. 621 o braster an poblans yn 2011, ha 231 (37.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch. Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ06SE66). Yma hi 116.3 mildir (187.2 km) dhiworth Kardydh ha 178.4 m (287 km) dhiworth Loundres. 1003 o braster an poblans yn 2011, ha 514 (51.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llantysilio. Llantysilio yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ14SE87). Yma hi 104.1 mildir (167.5 km) dhiworth Kardydh ha 165.4 m (266.2 km) dhiworth Loundres. 413 o braster an poblans yn 2011, ha 102 (24.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanynys. Llanynys yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ16SW05). Yma hi 115.8 mildir (186.4 km) dhiworth Kardydh ha 177.1 m (284.9 km) dhiworth Loundres. 738 o braster an poblans yn 2011, ha 353 (47.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Nantglyn. Nantglyn yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ06SW14). Yma hi 116 mildir (186.6 km) dhiworth Kardydh ha 181.6 m (292.2 km) dhiworth Loundres. 312 o braster an poblans yn 2011, ha 130 (41.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Prestatyn. Prestatyn yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ08SE26). Yma hi 128.7 mildir (207.1 km) dhiworth Kardydh ha 187.3 m (301.4 km) dhiworth Loundres. 18216 o braster an poblans yn 2011, ha 2751 (15.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhuddlan. Rhuddlan yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ07NW46). Yma hi 125.8 mildir (202.5 km) dhiworth Kardydh ha 187.1 m (301.1 km) dhiworth Loundres. 3597 o braster an poblans yn 2011, ha 712 (19.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefnant. Trefnant yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ07SE01). Yma hi 120.9 mildir (194.6 km) dhiworth Kardydh ha 182.7 m (294 km) dhiworth Loundres. 1530 o braster an poblans yn 2011, ha 428 (28%) a wodhya kewsel Kembrek. Tremeirchion. Tremeirchion yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ07SE65). Yma hi 122.2 mildir (196.6 km) dhiworth Kardydh ha 182.2 m (293.2 km) dhiworth Loundres. 690 o braster an poblans yn 2011, ha 221 (32%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Rhyl. Y Rhyl yw tre yn Sir Ddinbych, Kembra; (SJ08SW12). Yma hi 127.7 mildir (205.6 km) dhiworth Kardydh ha 189 m (304.1 km) dhiworth Loundres. 24112 o braster an poblans yn 2011, ha 3435 (14.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Brynbuga. Brynbuga yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO30SE51). Yma hi 19.3 mildir (31.1 km) dhiworth Kardydh ha 119.8 m (192.8 km) dhiworth Loundres. 2766 o braster an poblans yn 2011, ha 271 (9.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Caer-went. Caer-went yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST49SE31). Yma hi 19.7 mildir (31.7 km) dhiworth Kardydh ha 113.6 m (182.8 km) dhiworth Loundres. 1735 o braster an poblans yn 2011, ha 151 (8.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Caldicot. Caldicot yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST48NE55). Yma hi 19.4 mildir (31.3 km) dhiworth Kardydh ha 113.1 m (182 km) dhiworth Loundres. 9278 o braster an poblans yn 2011, ha 984 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Cas-gwent. Cas-gwent yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST59SW67). Yma hi 24.1 mildir (38.8 km) dhiworth Kardydh ha 109.8 m (176.7 km) dhiworth Loundres. 11880 o braster an poblans yn 2011, ha 1099 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Crucornau Fawr. Crucornau Fawr yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO32SW51). Yma hi 28.9 mildir (46.4 km) dhiworth Kardydh ha 124.8 m (200.9 km) dhiworth Loundres. 1166 o braster an poblans yn 2011, ha 109 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Devauden. Devauden yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST49NE68). Yma hi 23.3 mildir (37.5 km) dhiworth Kardydh ha 113.1 m (182.1 km) dhiworth Loundres. 1016 o braster an poblans yn 2011, ha 116 (11.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Drenewydd Gelli-farch. Drenewydd Gelli-farch yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST49SE57). Yma hi 21.2 mildir (34.1 km) dhiworth Kardydh ha 113.1 m (182 km) dhiworth Loundres. 1119 o braster an poblans yn 2011, ha 76 (6.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Goetre Fawr. Goetre Fawr yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO30SW49). Yma hi 19.5 mildir (31.4 km) dhiworth Kardydh ha 123.5 m (198.7 km) dhiworth Loundres. 2332 o braster an poblans yn 2011, ha 270 (11.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwehelog Fawr. Gwehelog Fawr yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO30SE78). Yma hi 21.4 mildir (34.5 km) dhiworth Kardydh ha 119.3 m (192 km) dhiworth Loundres. 485 o braster an poblans yn 2011, ha 54 (11.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-arth. Llan-arth yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO31SE52). Yma hi 24.6 mildir (39.6 km) dhiworth Kardydh ha 120.7 m (194.2 km) dhiworth Loundres. 875 o braster an poblans yn 2011, ha 69 (7.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-ffwyst Fawr. Llan-ffwyst Fawr yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO21SE76). Yma hi 23.8 mildir (38.3 km) dhiworth Kardydh ha 126.3 m (203.2 km) dhiworth Loundres. 3217 o braster an poblans yn 2011, ha 328 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-gwm. Llan-gwm yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO40SW50). Yma hi 21 mildir (33.8 km) dhiworth Kardydh ha 116.7 m (187.8 km) dhiworth Loundres. 432 o braster an poblans yn 2011, ha 23 (5.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbadog Fawr. Llanbadog Fawr yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST39NE59). Yma hi 18.9 mildir (30.3 km) dhiworth Kardydh ha 119.8 m (192.8 km) dhiworth Loundres. 796 o braster an poblans yn 2011, ha 81 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandeilo Bertholau. Llandeilo Bertholau yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO31NW20). Yma hi 25.5 mildir (41.1 km) dhiworth Kardydh ha 125 m (201.2 km) dhiworth Loundres. 3762 o braster an poblans yn 2011, ha 382 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandeilo Gresynni. Llandeilo Gresynni yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO31SE99). Yma hi 27.1 mildir (43.7 km) dhiworth Kardydh ha 119.8 m (192.9 km) dhiworth Loundres. 709 o braster an poblans yn 2011, ha 70 (9.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanelli. Llanelli yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO21SW69). Yma hi 24 mildir (38.7 km) dhiworth Kardydh ha 129.8 m (209 km) dhiworth Loundres. 3818 o braster an poblans yn 2011, ha 337 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Troddi. Llanfihangel Troddi yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO41SE80). Yma hi 28.4 mildir (45.7 km) dhiworth Kardydh ha 113.5 m (182.7 km) dhiworth Loundres. 1221 o braster an poblans yn 2011, ha 108 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangatwg Feibion Afel. Llangatwg Feibion Afel yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO41NE11). Yma hi 29.7 mildir (47.9 km) dhiworth Kardydh ha 116.1 m (186.8 km) dhiworth Loundres. 1009 o braster an poblans yn 2011, ha 94 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanhenwg. Llanhenwg yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST39SE05). Yma hi 14.5 mildir (23.4 km) dhiworth Kardydh ha 120.9 m (194.5 km) dhiworth Loundres. 485 o braster an poblans yn 2011, ha 42 (8.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanofer. Llanofer yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO30NW26). Yma hi 21.3 mildir (34.2 km) dhiworth Kardydh ha 124.4 m (200.2 km) dhiworth Loundres. 1369 o braster an poblans yn 2011, ha 104 (7.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Matharn. Matharn yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST59SW42). Yma hi 22.9 mildir (36.9 km) dhiworth Kardydh ha 110.2 m (177.4 km) dhiworth Loundres. 1039 o braster an poblans yn 2011, ha 96 (9.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Porth Sgiwed. Porth Sgiwed yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST58NW06). Yma hi 21.2 mildir (34 km) dhiworth Kardydh ha 111.4 m (179.2 km) dhiworth Loundres. 2083 o braster an poblans yn 2011, ha 220 (10.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhaglan. Rhaglan yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO40NW25). Yma hi 24.1 mildir (38.7 km) dhiworth Kardydh ha 118.1 m (190 km) dhiworth Loundres. 1876 o braster an poblans yn 2011, ha 209 (11.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rogiet. Rogiet yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (ST48NE26). Yma hi 18.6 mildir (30 km) dhiworth Kardydh ha 114 m (183.4 km) dhiworth Loundres. 1747 o braster an poblans yn 2011, ha 272 (15.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefynwy. Trefynwy yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO51SW15). Yma hi 30.3 mildir (48.8 km) dhiworth Kardydh ha 112.8 m (181.5 km) dhiworth Loundres. 10178 o braster an poblans yn 2011, ha 929 (9.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Tryleg Unedig. Tryleg Unedig yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO50NW01). Yma hi 26.6 mildir (42.9 km) dhiworth Kardydh ha 112.6 m (181.2 km) dhiworth Loundres. 2694 o braster an poblans yn 2011, ha 261 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Tyndyrn. Tyndyrn yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO50SW60). Yma hi 26 mildir (41.8 km) dhiworth Kardydh ha 110.3 m (177.6 km) dhiworth Loundres. 821 o braster an poblans yn 2011, ha 73 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Fenni. Y Fenni yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO21SE98). Yma hi 24.5 mildir (39.4 km) dhiworth Kardydh ha 125.7 m (202.2 km) dhiworth Loundres. 9770 o braster an poblans yn 2011, ha 948 (9.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Grysmwnt. Y Grysmwnt yw tre yn Sir Fynwy, Kembra; (SO42SW09). Yma hi 32.8 mildir (52.9 km) dhiworth Kardydh ha 120.6 m (194.1 km) dhiworth Loundres. 888 o braster an poblans yn 2011, ha 107 (12%) a wodhya kewsel Kembrek. Abergwili. Abergwili yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN42SW72). Yma hi 53.9 mildir (86.7 km) dhiworth Kardydh ha 179.1 m (288.2 km) dhiworth Loundres. 1571 o braster an poblans yn 2011, ha 887 (56.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Abernant. Abernant yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN32SW86). Yma hi 59.8 mildir (96.3 km) dhiworth Kardydh ha 185.3 m (298.2 km) dhiworth Loundres. 289 o braster an poblans yn 2011, ha 150 (51.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Bronwydd. Bronwydd yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN42SW39). Yma hi 56.1 mildir (90.3 km) dhiworth Kardydh ha 180.6 m (290.6 km) dhiworth Loundres. 554 o braster an poblans yn 2011, ha 309 (55.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Castellnewydd Emlyn. Castellnewydd Emlyn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN34SW11). Yma hi 67.4 mildir (108.4 km) dhiworth Kardydh ha 189.1 m (304.3 km) dhiworth Loundres. 1138 o braster an poblans yn 2011, ha 611 (53.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Cenarth. Cenarth yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN24SE33). Yma hi 69.6 mildir (112.1 km) dhiworth Kardydh ha 191.6 m (308.3 km) dhiworth Loundres. 1004 o braster an poblans yn 2011, ha 434 (43.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cil-y-cwm. Cil-y-cwm yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN74SE00). Yma hi 47.7 mildir (76.8 km) dhiworth Kardydh ha 162.1 m (260.9 km) dhiworth Loundres. 473 o braster an poblans yn 2011, ha 223 (47.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwmaman. Cwmaman yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN61SE67). Yma hi 38.6 mildir (62.1 km) dhiworth Kardydh ha 163.4 m (262.9 km) dhiworth Loundres. 4338 o braster an poblans yn 2011, ha 2567 (59.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cydweli. Cydweli yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN40NW23). Yma hi 51.5 mildir (82.9 km) dhiworth Kardydh ha 179.8 m (289.3 km) dhiworth Loundres. 3402 o braster an poblans yn 2011, ha 1510 (44.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Cynwyl Elfed. Cynwyl Elfed yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN32NE45). Yma hi 59.5 mildir (95.7 km) dhiworth Kardydh ha 183.7 m (295.6 km) dhiworth Loundres. 1004 o braster an poblans yn 2011, ha 528 (52.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Cynwyl Gaeo. Cynwyl Gaeo yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN64SE44). Yma hi 51.7 mildir (83.2 km) dhiworth Kardydh ha 167.4 m (269.3 km) dhiworth Loundres. 911 o braster an poblans yn 2011, ha 420 (46.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Dyffryn Cennen. Dyffryn Cennen yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN61NW78). Yma hi 43.1 mildir (69.3 km) dhiworth Kardydh ha 166.7 m (268.3 km) dhiworth Loundres. 1143 o braster an poblans yn 2011, ha 603 (52.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Gors-las. Gors-las yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN51SE47). Yma hi 44.6 mildir (71.7 km) dhiworth Kardydh ha 170.4 m (274.2 km) dhiworth Loundres. 3938 o braster an poblans yn 2011, ha 2523 (64.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Hendy-gwyn. Hendy-gwyn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN11NE93). Yma hi 66 mildir (106.2 km) dhiworth Kardydh ha 193.5 m (311.3 km) dhiworth Loundres. 1727 o braster an poblans yn 2011, ha 749 (43.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Henllan Fallteg. Henllan Fallteg yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN11NE19). Yma hi 69.2 mildir (111.4 km) dhiworth Kardydh ha 196.3 m (315.9 km) dhiworth Loundres. 474 o braster an poblans yn 2011, ha 184 (38.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-crwys. Llan-crwys yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN64NW80). Yma hi 54.3 mildir (87.4 km) dhiworth Kardydh ha 169.4 m (272.6 km) dhiworth Loundres. 229 o braster an poblans yn 2011, ha 107 (46.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-gain. Llan-gain yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN31NE61). Yma hi 55.4 mildir (89.1 km) dhiworth Kardydh ha 182 m (293 km) dhiworth Loundres. 563 o braster an poblans yn 2011, ha 248 (44%) a wodhya kewsel Kembrek. Llan-non. Llan-non yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN50NW76). Yma hi 44.6 mildir (71.8 km) dhiworth Kardydh ha 171.9 m (276.7 km) dhiworth Loundres. 5083 o braster an poblans yn 2011, ha 3262 (64.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanarthne. Llanarthne yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN52SW70). Yma hi 48.5 mildir (78.1 km) dhiworth Kardydh ha 173.1 m (278.5 km) dhiworth Loundres. 746 o braster an poblans yn 2011, ha 413 (55.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanboidy. Llanboidy yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN22SW36). Yma hi 66.7 mildir (107.3 km) dhiworth Kardydh ha 192.9 m (310.4 km) dhiworth Loundres. 1039 o braster an poblans yn 2011, ha 450 (43.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddarog. Llanddarog yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN51NW03). Yma hi 49 mildir (78.9 km) dhiworth Kardydh ha 174.8 m (281.2 km) dhiworth Loundres. 1158 o braster an poblans yn 2011, ha 688 (59.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddeusant. Llanddeusant yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN72SE59). Yma hi 39.1 mildir (62.9 km) dhiworth Kardydh ha 158.7 m (255.4 km) dhiworth Loundres. 217 o braster an poblans yn 2011, ha 113 (52.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddowror. Llanddowror yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN21SE18). Yma hi 62.2 mildir (100.1 km) dhiworth Kardydh ha 189.8 m (305.4 km) dhiworth Loundres. 828 o braster an poblans yn 2011, ha 210 (25.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandeilo. Llandeilo yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN62SW65). Yma hi 44.7 mildir (72 km) dhiworth Kardydh ha 167.5 m (269.5 km) dhiworth Loundres. 1746 o braster an poblans yn 2011, ha 851 (48.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandybïe. Llandybïe yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN61NW30). Yma hi 42.7 mildir (68.7 km) dhiworth Kardydh ha 167.6 m (269.7 km) dhiworth Loundres. 10630 o braster an poblans yn 2011, ha 6104 (57.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llandyfaelog. Llandyfaelog yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN41SW33). Yma hi 52.4 mildir (84.4 km) dhiworth Kardydh ha 179.8 m (289.3 km) dhiworth Loundres. 1281 o braster an poblans yn 2011, ha 727 (56.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanedi. Llanedi yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN50NE73). Yma hi 41.6 mildir (67 km) dhiworth Kardydh ha 168.9 m (271.9 km) dhiworth Loundres. 5477 o braster an poblans yn 2011, ha 2476 (45.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanegwad. Llanegwad yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN52SW43). Yma hi 49.8 mildir (80.1 km) dhiworth Kardydh ha 174.1 m (280.2 km) dhiworth Loundres. 1428 o braster an poblans yn 2011, ha 847 (59.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair-ar-y-bryn. Llanfair-ar-y-bryn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN84SW10). Yma hi 45.9 mildir (73.9 km) dhiworth Kardydh ha 158.7 m (255.4 km) dhiworth Loundres. 611 o braster an poblans yn 2011, ha 200 (32.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Aberbythych. Llanfihangel Aberbythych yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN51NE55). Yma hi 45.5 mildir (73.2 km) dhiworth Kardydh ha 170.2 m (273.8 km) dhiworth Loundres. 1312 o braster an poblans yn 2011, ha 676 (51.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Rhos-y-Corn. Llanfihangel Rhos-y-Corn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN53SW99). Yma hi 53.5 mildir (86 km) dhiworth Kardydh ha 173.7 m (279.5 km) dhiworth Loundres. 458 o braster an poblans yn 2011, ha 185 (40.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel-ar-arth. Llanfihangel-ar-arth yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN43NE08). Yma hi 59.8 mildir (96.2 km) dhiworth Kardydh ha 180.1 m (289.8 km) dhiworth Loundres. 2141 o braster an poblans yn 2011, ha 1221 (57%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfynydd. Llanfynydd yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN52NE15). Yma hi 50.1 mildir (80.7 km) dhiworth Kardydh ha 172.4 m (277.4 km) dhiworth Loundres. 493 o braster an poblans yn 2011, ha 241 (48.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangadog. Llangadog yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN72NW16). Yma hi 43.8 mildir (70.5 km) dhiworth Kardydh ha 163.5 m (263.1 km) dhiworth Loundres. 1272 o braster an poblans yn 2011, ha 739 (58.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangathen. Llangathen yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN52SE74). Yma hi 46.8 mildir (75.2 km) dhiworth Kardydh ha 170.2 m (273.9 km) dhiworth Loundres. 497 o braster an poblans yn 2011, ha 257 (51.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangeler. Llangeler yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN33NE48). Yma hi 63.6 mildir (102.3 km) dhiworth Kardydh ha 184.9 m (297.6 km) dhiworth Loundres. 3327 o braster an poblans yn 2011, ha 1812 (54.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangennech. Llangennech yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN50SE23). Yma hi 41.7 mildir (67.1 km) dhiworth Kardydh ha 170.2 m (273.9 km) dhiworth Loundres. 4786 o braster an poblans yn 2011, ha 1912 (39.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangyndeyrn. Llangyndeyrn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN41SE18). Yma hi 50.8 mildir (81.7 km) dhiworth Kardydh ha 177.4 m (285.4 km) dhiworth Loundres. 3012 o braster an poblans yn 2011, ha 1771 (58.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynin. Llangynin yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN21NW99). Yma hi 63.9 mildir (102.9 km) dhiworth Kardydh ha 190.6 m (306.7 km) dhiworth Loundres. 280 o braster an poblans yn 2011, ha 147 (52.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynnwr. Llangynnwr yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN42SW50). Yma hi 54.1 mildir (87 km) dhiworth Kardydh ha 179.5 m (288.9 km) dhiworth Loundres. 2315 o braster an poblans yn 2011, ha 1111 (48%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangynog. Llangynog yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN31NW72). Yma hi 57.9 mildir (93.2 km) dhiworth Kardydh ha 184.8 m (297.4 km) dhiworth Loundres. 483 o braster an poblans yn 2011, ha 193 (40%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanllawddog. Llanllawddog yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN42NE18). Yma hi 55.8 mildir (89.7 km) dhiworth Kardydh ha 178.7 m (287.6 km) dhiworth Loundres. 686 o braster an poblans yn 2011, ha 370 (53.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanllwni. Llanllwni yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN43NE78). Yma hi 58.2 mildir (93.7 km) dhiworth Kardydh ha 178.1 m (286.6 km) dhiworth Loundres. 623 o braster an poblans yn 2011, ha 367 (58.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanpumsaint. Llanpumsaint yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN42NW29). Yma hi 58 mildir (93.4 km) dhiworth Kardydh ha 181.4 m (291.8 km) dhiworth Loundres. 719 o braster an poblans yn 2011, ha 383 (53.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansadwrn. Llansadwrn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN63SE82). Yma hi 45.7 mildir (73.5 km) dhiworth Kardydh ha 164.5 m (264.7 km) dhiworth Loundres. 504 o braster an poblans yn 2011, ha 201 (39.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansteffan. Llansteffan yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN31SE01). Yma hi 55.9 mildir (89.9 km) dhiworth Kardydh ha 183.7 m (295.6 km) dhiworth Loundres. 924 o braster an poblans yn 2011, ha 429 (46.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwinio. Llanwinio yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN22NE22). Yma hi 65.1 mildir (104.7 km) dhiworth Kardydh ha 190.4 m (306.4 km) dhiworth Loundres. 439 o braster an poblans yn 2011, ha 202 (46%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanwrda. Llanwrda yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN73SW23). Yma hi 45 mildir (72.5 km) dhiworth Kardydh ha 163.4 m (263 km) dhiworth Loundres. 504 o braster an poblans yn 2011, ha 257 (51%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanybydder. Llanybydder yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN54SW48). Yma hi 58.7 mildir (94.5 km) dhiworth Kardydh ha 176.6 m (284.2 km) dhiworth Loundres. 1568 o braster an poblans yn 2011, ha 897 (57.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanymddyfri. Llanymddyfri yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN73SE38). Yma hi 44.3 mildir (71.3 km) dhiworth Kardydh ha 160.4 m (258.2 km) dhiworth Loundres. 2008 o braster an poblans yn 2011, ha 856 (42.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Meidrim. Meidrim yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN22SE71). Yma hi 62 mildir (99.7 km) dhiworth Kardydh ha 188.2 m (302.9 km) dhiworth Loundres. 568 o braster an poblans yn 2011, ha 296 (52.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Myddfai. Myddfai yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN73SE40). Yma hi 42 mildir (67.6 km) dhiworth Kardydh ha 159.6 m (256.9 km) dhiworth Loundres. 394 o braster an poblans yn 2011, ha 196 (49.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-tywyn. Pen-tywyn yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN20NW65). Yma hi 62.1 mildir (99.9 km) dhiworth Kardydh ha 190.7 m (306.9 km) dhiworth Loundres. 336 o braster an poblans yn 2011, ha 61 (18.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Pencarreg. Pencarreg yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN54NW70). Yma hi 58.6 mildir (94.4 km) dhiworth Kardydh ha 175.9 m (283.1 km) dhiworth Loundres. 1110 o braster an poblans yn 2011, ha 673 (60.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontyberem. Pontyberem yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN51SW02). Yma hi 47.3 mildir (76.1 km) dhiworth Kardydh ha 174.2 m (280.4 km) dhiworth Loundres. 2681 o braster an poblans yn 2011, ha 1806 (67.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhydaman. Rhydaman yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN61SW54). Yma hi 41 mildir (65.9 km) dhiworth Kardydh ha 166.6 m (268.1 km) dhiworth Loundres. 5261 o braster an poblans yn 2011, ha 2709 (51.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Talyllychau. Talyllychau yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN63SW75). Yma hi 48.7 mildir (78.4 km) dhiworth Kardydh ha 168.2 m (270.7 km) dhiworth Loundres. 486 o braster an poblans yn 2011, ha 207 (42.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Tre-lech. Tre-lech yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN23SE60). Yma hi 65.2 mildir (104.9 km) dhiworth Kardydh ha 189.5 m (305 km) dhiworth Loundres. 737 o braster an poblans yn 2011, ha 440 (59.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Trimsaran. Trimsaran yw tre yn Sir Gaerfyrddin, Kembra; (SN40SE09). Yma hi 48.6 mildir (78.3 km) dhiworth Kardydh ha 177.1 m (284.9 km) dhiworth Loundres. 2452 o braster an poblans yn 2011, ha 1236 (50.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Bagillt. Bagillt yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ27SW49). Yma hi 123.3 mildir (198.4 km) dhiworth Kardydh ha 176.5 m (284 km) dhiworth Loundres. 3980 o braster an poblans yn 2011, ha 516 (13%) a wodhya kewsel Kembrek. Brynffordd. Brynffordd yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ17SE58). Yma hi 123 mildir (197.9 km) dhiworth Kardydh ha 178.3 m (286.9 km) dhiworth Loundres. 1038 o braster an poblans yn 2011, ha 195 (18.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Bwcle. Bwcle yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ26SE68). Yma hi 116.8 mildir (188 km) dhiworth Kardydh ha 169.2 m (272.3 km) dhiworth Loundres. 15069 o braster an poblans yn 2011, ha 1566 (10.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Caerwys. Caerwys yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ17SW55). Yma hi 122.1 mildir (196.6 km) dhiworth Kardydh ha 180 m (289.7 km) dhiworth Loundres. 1238 o braster an poblans yn 2011, ha 240 (19.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Cei Connah. Cei Connah yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ26NE89). Yma hi 120.2 mildir (193.5 km) dhiworth Kardydh ha 171.1 m (275.3 km) dhiworth Loundres. 16057 o braster an poblans yn 2011, ha 1611 (10%) a wodhya kewsel Kembrek. Chwitffordd. Chwitffordd yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ17NW96). Yma hi 125.4 mildir (201.8 km) dhiworth Kardydh ha 181.4 m (291.9 km) dhiworth Loundres. 2267 o braster an poblans yn 2011, ha 470 (20.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Cilcain. Cilcain yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ16NE50). Yma hi 117.3 mildir (188.8 km) dhiworth Kardydh ha 174.6 m (281 km) dhiworth Loundres. 1342 o braster an poblans yn 2011, ha 237 (17.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Coed-llai. Coed-llai yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ25NE49). Yma hi 114.1 mildir (183.5 km) dhiworth Kardydh ha 168 m (270.3 km) dhiworth Loundres. 2056 o braster an poblans yn 2011, ha 323 (15.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwernymynydd. Gwernymynydd yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ26SW35). Yma hi 115.7 mildir (186.2 km) dhiworth Kardydh ha 171.6 m (276.2 km) dhiworth Loundres. 1112 o braster an poblans yn 2011, ha 184 (16.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Helygain. Helygain yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ27SW11). Yma hi 120.6 mildir (194.1 km) dhiworth Kardydh ha 175.3 m (282.1 km) dhiworth Loundres. 2789 o braster an poblans yn 2011, ha 529 (19%) a wodhya kewsel Kembrek. Kinnerton Uchaf. Kinnerton Uchaf yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ36SW62). Yma hi 115.2 mildir (185.4 km) dhiworth Kardydh ha 165.9 m (266.9 km) dhiworth Loundres. 1647 o braster an poblans yn 2011, ha 189 (11.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanasa. Llanasa yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ18SW12). Yma hi 127.4 mildir (205.1 km) dhiworth Kardydh ha 184.6 m (297 km) dhiworth Loundres. 4214 o braster an poblans yn 2011, ha 879 (20.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llaneurgain. Llaneurgain yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ26NW86). Yma hi 119.3 mildir (192 km) dhiworth Kardydh ha 172.8 m (278 km) dhiworth Loundres. 2942 o braster an poblans yn 2011, ha 503 (17.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Mostyn. Mostyn yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ18SE10). Yma hi 126.6 mildir (203.8 km) dhiworth Kardydh ha 181.8 m (292.6 km) dhiworth Loundres. 1769 o braster an poblans yn 2011, ha 322 (18.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Nannerch. Nannerch yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ16NE39). Yma hi 120 mildir (193 km) dhiworth Kardydh ha 176.9 m (284.6 km) dhiworth Loundres. 487 o braster an poblans yn 2011, ha 73 (15%) a wodhya kewsel Kembrek. Nercwys. Nercwys yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ26SW61). Yma hi 114.5 mildir (184.2 km) dhiworth Kardydh ha 170.1 m (273.7 km) dhiworth Loundres. 576 o braster an poblans yn 2011, ha 145 (25.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-y-ffordd. Pen-y-ffordd yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ36SW03). Yma hi 115.4 mildir (185.7 km) dhiworth Kardydh ha 167.3 m (269.3 km) dhiworth Loundres. 3780 o braster an poblans yn 2011, ha 413 (10.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Penarlâg. Penarlâg yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ36NW31). Yma hi 117.9 mildir (189.8 km) dhiworth Kardydh ha 168.5 m (271.1 km) dhiworth Loundres. 13463 o braster an poblans yn 2011, ha 1376 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Saltney. Saltney yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ36SE59). Yma hi 117.6 mildir (189.2 km) dhiworth Kardydh ha 165.2 m (265.8 km) dhiworth Loundres. 4896 o braster an poblans yn 2011, ha 321 (6.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Sealand. Sealand yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ36NE07). Yma hi 120 mildir (193 km) dhiworth Kardydh ha 168.1 m (270.5 km) dhiworth Loundres. 2831 o braster an poblans yn 2011, ha 212 (7.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Shotton. Shotton yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ36NW17). Yma hi 119.8 mildir (192.8 km) dhiworth Kardydh ha 170.1 m (273.7 km) dhiworth Loundres. 6346 o braster an poblans yn 2011, ha 596 (9.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Treffynnon. Treffynnon yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ17NE72). Yma hi 124.2 mildir (199.9 km) dhiworth Kardydh ha 178.8 m (287.8 km) dhiworth Loundres. 8487 o braster an poblans yn 2011, ha 1192 (14%) a wodhya kewsel Kembrek. Treuddyn. Treuddyn yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ25NE06). Yma hi 112.9 mildir (181.7 km) dhiworth Kardydh ha 168.2 m (270.7 km) dhiworth Loundres. 1580 o braster an poblans yn 2011, ha 386 (24.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Fflint. Y Fflint yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ27SW86). Yma hi 122.2 mildir (196.7 km) dhiworth Kardydh ha 174.8 m (281.2 km) dhiworth Loundres. 12441 o braster an poblans yn 2011, ha 1509 (12.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Hôb. Yr Hôb yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ35NW16). Yma hi 113.3 mildir (182.3 km) dhiworth Kardydh ha 165.6 m (266.5 km) dhiworth Loundres. 4095 o braster an poblans yn 2011, ha 535 (13.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Wyddgrug. Yr Wyddgrug yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ26SW78). Yma hi 116.7 mildir (187.7 km) dhiworth Kardydh ha 171.4 m (275.8 km) dhiworth Loundres. 9699 o braster an poblans yn 2011, ha 2051 (21.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Ysceifiog. Ysceifiog yw tre yn Sir y Fflint, Kembra; (SJ17SE03). Yma hi 121.2 mildir (195.1 km) dhiworth Kardydh ha 178.3 m (287 km) dhiworth Loundres. 1258 o braster an poblans yn 2011, ha 267 (21.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Abersychan. Abersychan yw tre yn Torfaen, Kembra; (SO20SE36). Yma hi 17.5 mildir (28.2 km) dhiworth Kardydh ha 126.8 m (204 km) dhiworth Loundres. 6794 o braster an poblans yn 2011, ha 776 (11.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Blaenafon. Blaenafon yw tre yn Torfaen, Kembra; (SO20NE07). Yma hi 20.6 mildir (33.2 km) dhiworth Kardydh ha 128.1 m (206.1 km) dhiworth Loundres. 5823 o braster an poblans yn 2011, ha 581 (10%) a wodhya kewsel Kembrek. Croesyceiliog. Croesyceiliog yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST39NW12). Yma hi 14.3 mildir (23.1 km) dhiworth Kardydh ha 123.8 m (199.3 km) dhiworth Loundres. 5111 o braster an poblans yn 2011, ha 554 (10.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwmbrân Uchaf. Cwmbrân Uchaf yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST29NE53). Yma hi 13.9 mildir (22.4 km) dhiworth Kardydh ha 125.7 m (202.4 km) dhiworth Loundres. 5039 o braster an poblans yn 2011, ha 520 (10.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Fairwater. Fairwater yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST29SE58). Yma hi 12.6 mildir (20.2 km) dhiworth Kardydh ha 125.7 m (202.3 km) dhiworth Loundres. 11196 o braster an poblans yn 2011, ha 1139 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Henllys. Henllys yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST29SE37). Yma hi 12 mildir (19.4 km) dhiworth Kardydh ha 126.2 m (203.1 km) dhiworth Loundres. 2601 o braster an poblans yn 2011, ha 304 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Pont-y-moel. Llanfihangel Pont-y-moel yw tre yn Torfaen, Kembra; (SO20SE80). Yma hi 16.1 mildir (26 km) dhiworth Kardydh ha 125.1 m (201.3 km) dhiworth Loundres. 4847 o braster an poblans yn 2011, ha 393 (8.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Llantarnam. Llantarnam yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST39SW16). Yma hi 12.9 mildir (20.7 km) dhiworth Kardydh ha 123.7 m (199.1 km) dhiworth Loundres. 3972 o braster an poblans yn 2011, ha 331 (8.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanyrafon. Llanyrafon yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST39SW09). Yma hi 13.5 mildir (21.8 km) dhiworth Kardydh ha 123.9 m (199.4 km) dhiworth Loundres. 3156 o braster an poblans yn 2011, ha 321 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. New Inn. New Inn yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST39NW09). Yma hi 16.2 mildir (26.1 km) dhiworth Kardydh ha 124.2 m (199.9 km) dhiworth Loundres. 5831 o braster an poblans yn 2011, ha 500 (8.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen Transh. Pen Transh yw tre yn Torfaen, Kembra; (SO20SE32). Yma hi 16.2 mildir (26.1 km) dhiworth Kardydh ha 126.5 m (203.6 km) dhiworth Loundres. 5790 o braster an poblans yn 2011, ha 542 (9.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Pont-hir. Pont-hir yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST39SW55). Yma hi 13.5 mildir (21.8 km) dhiworth Kardydh ha 122.5 m (197.1 km) dhiworth Loundres. 1461 o braster an poblans yn 2011, ha 149 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Pontnewydd. Pontnewydd yw tre yn Torfaen, Kembra; (ST29NE92). Yma hi 14.2 mildir (22.9 km) dhiworth Kardydh ha 124.6 m (200.5 km) dhiworth Loundres. 4780 o braster an poblans yn 2011, ha 540 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Trefddyn. Trefddyn yw tre yn Torfaen, Kembra; (SO20SE64). Yma hi 17.1 mildir (27.6 km) dhiworth Kardydh ha 125.8 m (202.4 km) dhiworth Loundres. 4918 o braster an poblans yn 2011, ha 457 (9.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Acton. Acton yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35SW83). Yma hi 109.4 mildir (176 km) dhiworth Kardydh ha 161.4 m (259.7 km) dhiworth Loundres. 13064 o braster an poblans yn 2011, ha 1490 (11.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Bangor Is-coed. Bangor Is-coed yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ34NE71). Yma hi 105.8 mildir (170.3 km) dhiworth Kardydh ha 156.6 m (252 km) dhiworth Loundres. 1092 o braster an poblans yn 2011, ha 108 (9.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Bronington. Bronington yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ43NE78). Yma hi 103 mildir (165.8 km) dhiworth Kardydh ha 149.6 m (240.7 km) dhiworth Loundres. 1205 o braster an poblans yn 2011, ha 110 (9.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Brymbo. Brymbo yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ25SE87). Yma hi 110.5 mildir (177.8 km) dhiworth Kardydh ha 164.5 m (264.7 km) dhiworth Loundres. 4563 o braster an poblans yn 2011, ha 639 (14%) a wodhya kewsel Kembrek. Cefn. Cefn yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ24SE66). Yma hi 103.7 mildir (166.9 km) dhiworth Kardydh ha 160.8 m (258.8 km) dhiworth Loundres. 6719 o braster an poblans yn 2011, ha 757 (11.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Coed-poeth. Coed-poeth yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ25SE72). Yma hi 108.8 mildir (175.1 km) dhiworth Kardydh ha 163.7 m (263.4 km) dhiworth Loundres. 4498 o braster an poblans yn 2011, ha 825 (18.3%) a wodhya kewsel Kembrek. De Maelor. De Maelor yw kemeneth yn Wrecsam, Kembra; (SJ43NW86). An gemeneth a yssyns trevow Llannerch Banna "(Penley)" ha Bettisfield. Yma hi 101.7 mildir (163.7 km) dhiworth Kardydh ha 151.1 m (243.2 km) dhiworth Loundres. 1234 o braster an poblans yn 2011, ha 109 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Erbistog. Erbistog yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ34SE04). Yma hi 103.5 mildir (166.5 km) dhiworth Kardydh ha 157 m (252.7 km) dhiworth Loundres. 378 o braster an poblans yn 2011, ha 26 (6.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Esclusham. Esclusham yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ24NE96). Yma hi 106.9 mildir (172 km) dhiworth Kardydh ha 162 m (260.8 km) dhiworth Loundres. 3375 o braster an poblans yn 2011, ha 470 (13.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Glyntraean. Glyntraean yw kemeneth yn Wrecsam, Kembra; (SJ23NW65). Yma hi 100.4 mildir (161.6 km) dhiworth Kardydh ha 161.2 m (259.3 km) dhiworth Loundres. 802 o braster an poblans yn 2011, ha 183 (22.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Desedhys yw trevow Pontfadog, Llwynmawr ha Dolywern y'n gemeneth. Gresffordd. Gresffordd yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35SE09). Yma hi 111.2 mildir (179 km) dhiworth Kardydh ha 162.2 m (261 km) dhiworth Loundres. 4917 o braster an poblans yn 2011, ha 506 (10.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Gwersyllt. Gwersyllt yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35SW46). Yma hi 110.2 mildir (177.4 km) dhiworth Kardydh ha 163 m (262.4 km) dhiworth Loundres. 10206 o braster an poblans yn 2011, ha 1183 (11.6%) a wodhya kewsel Kembrek. Hanmer. Hanmer yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ43NE09). Yma hi 102.8 mildir (165.4 km) dhiworth Kardydh ha 151.2 m (243.2 km) dhiworth Loundres. 648 o braster an poblans yn 2011, ha 47 (7.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Holt. Holt yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ45SW17). Yma hi 111.1 mildir (178.7 km) dhiworth Kardydh ha 159.1 m (256 km) dhiworth Loundres. 1492 o braster an poblans yn 2011, ha 124 (8.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Is-y-coed. Is-y-coed yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ45SW00). Yma hi 108.8 mildir (175.1 km) dhiworth Kardydh ha 157.9 m (254.2 km) dhiworth Loundres. 380 o braster an poblans yn 2011, ha 34 (8.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llai. Llai yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35NW61). Yma hi 111.8 mildir (179.9 km) dhiworth Kardydh ha 163.5 m (263.1 km) dhiworth Loundres. 4636 o braster an poblans yn 2011, ha 506 (10.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Llansantffraid Glyn Ceiriog. Llansantffraid Glyn Ceiriog yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ23NW05). Yma hi 100.3 mildir (161.4 km) dhiworth Kardydh ha 162.6 m (261.6 km) dhiworth Loundres. 1010 o braster an poblans yn 2011, ha 335 (33.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Marchwiail. Marchwiail yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ34NE15). Yma hi 107 mildir (172.2 km) dhiworth Kardydh ha 159.1 m (256 km) dhiworth Loundres. 1333 o braster an poblans yn 2011, ha 136 (10.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Mwynglawdd. Mwynglawdd yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ25SE43). Yma hi 109.1 mildir (175.5 km) dhiworth Kardydh ha 164.7 m (265 km) dhiworth Loundres. 1569 o braster an poblans yn 2011, ha 290 (18.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Owrtyn. Owrtyn yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ34SE43). Yma hi 103.5 mildir (166.5 km) dhiworth Kardydh ha 155.9 m (250.9 km) dhiworth Loundres. 1342 o braster an poblans yn 2011, ha 118 (8.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Parc Caia. Parc Caia yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35SE00). Yma hi 108.4 mildir (174.5 km) dhiworth Kardydh ha 160.3 m (258 km) dhiworth Loundres. 11846 o braster an poblans yn 2011, ha 1070 (9%) a wodhya kewsel Kembrek. Pen-y-cae. Pen-y-cae yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ24NE60). Yma hi 105.1 mildir (169.1 km) dhiworth Kardydh ha 161.7 m (260.2 km) dhiworth Loundres. 3247 o braster an poblans yn 2011, ha 620 (19.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhiwabon. Rhiwabon yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ34SW07). Yma hi 104.3 mildir (167.8 km) dhiworth Kardydh ha 160 m (257.5 km) dhiworth Loundres. 4084 o braster an poblans yn 2011, ha 541 (13.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhos-ddu. Rhos-ddu yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35SW62). Yma hi 108.9 mildir (175.3 km) dhiworth Kardydh ha 161.5 m (259.9 km) dhiworth Loundres. 6641 o braster an poblans yn 2011, ha 777 (11.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhosllannerchrugog. Rhosllannerchrugog yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ24NE82). Yma hi 105.8 mildir (170.2 km) dhiworth Kardydh ha 161.6 m (260.1 km) dhiworth Loundres. 9193 o braster an poblans yn 2011, ha 2210 (24%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Waun. Y Waun yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ23NE86). Yma hi 100.7 mildir (162 km) dhiworth Kardydh ha 158.4 m (255 km) dhiworth Loundres. 4295 o braster an poblans yn 2011, ha 461 (10.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Yr Orsedd. Yr Orsedd yw tre yn Wrecsam, Kembra; (SJ35NE34). Yma hi 112.9 mildir (181.8 km) dhiworth Kardydh ha 162.5 m (261.4 km) dhiworth Loundres. 3137 o braster an poblans yn 2011, ha 266 (8.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Aberffraw. Aberffraw yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH36NE07). Yma hi 130.1 mildir (209.4 km) dhiworth Kardydh ha 216.8 m (348.9 km) dhiworth Loundres. 606 o braster an poblans yn 2011, ha 409 (67.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Amlwch. Amlwch yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH49SW85). Yma hi 142.1 mildir (228.7 km) dhiworth Kardydh ha 220.9 m (355.5 km) dhiworth Loundres. 3658 o braster an poblans yn 2011, ha 2234 (61.1%) a wodhya kewsel Kembrek. Biwmares. Biwmares yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH67NW12). Yma hi 129.1 mildir (207.7 km) dhiworth Kardydh ha 206.5 m (332.3 km) dhiworth Loundres. 1892 o braster an poblans yn 2011, ha 748 (39.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Bodedern. Bodedern yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH38SW60). Yma hi 137.1 mildir (220.7 km) dhiworth Kardydh ha 221.8 m (356.9 km) dhiworth Loundres. 1016 o braster an poblans yn 2011, ha 718 (70.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Bodffordd. Bodffordd yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH47NW53). Yma hi 133 mildir (214 km) dhiworth Kardydh ha 215.8 m (347.2 km) dhiworth Loundres. 938 o braster an poblans yn 2011, ha 680 (72.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Bodorgan. Bodorgan yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH37SE70). Yma hi 130.1 mildir (209.4 km) dhiworth Kardydh ha 215.6 m (347 km) dhiworth Loundres. 904 o braster an poblans yn 2011, ha 578 (63.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Bryngwran. Bryngwran yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH37NW95). Yma hi 135.3 mildir (217.8 km) dhiworth Kardydh ha 220.2 m (354.4 km) dhiworth Loundres. 857 o braster an poblans yn 2011, ha 597 (69.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Caergybi. Caergybi yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH28SW95). Yma hi 140.7 mildir (226.4 km) dhiworth Kardydh ha 227.1 m (365.4 km) dhiworth Loundres. 10942 o braster an poblans yn 2011, ha 4614 (42.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Cwm Cadnant. Cwm Cadnant yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH57SE16). Yma hi 128.4 mildir (206.6 km) dhiworth Kardydh ha 207.9 m (334.5 km) dhiworth Loundres. 2192 o braster an poblans yn 2011, ha 1261 (57.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Cylch-y-Garn. Cylch-y-Garn yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH39SW10). Yma hi 143.4 mildir (230.7 km) dhiworth Kardydh ha 226.5 m (364.5 km) dhiworth Loundres. 742 o braster an poblans yn 2011, ha 448 (60.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanbadrig. Llanbadrig yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH39SE58). Yma hi 144.2 mildir (232 km) dhiworth Kardydh ha 224.5 m (361.3 km) dhiworth Loundres. 1316 o braster an poblans yn 2011, ha 690 (52.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddaniel Fab. Llanddaniel Fab yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH47SE90). Yma hi 127.9 mildir (205.8 km) dhiworth Kardydh ha 210.1 m (338.1 km) dhiworth Loundres. 748 o braster an poblans yn 2011, ha 470 (62.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddona. Llanddona yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH57NE58). Yma hi 131.6 mildir (211.8 km) dhiworth Kardydh ha 209.2 m (336.6 km) dhiworth Loundres. 671 o braster an poblans yn 2011, ha 354 (52.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanddyfnan. Llanddyfnan yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH57NW07). Yma hi 132.5 mildir (213.3 km) dhiworth Kardydh ha 212.6 m (342.2 km) dhiworth Loundres. 1032 o braster an poblans yn 2011, ha 724 (70.2%) a wodhya kewsel Kembrek. Llaneilian. Llaneilian yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH49SE35). Yma hi 141.5 mildir (227.7 km) dhiworth Kardydh ha 219.4 m (353.1 km) dhiworth Loundres. 1151 o braster an poblans yn 2011, ha 653 (56.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfachraeth. Llanfachraeth yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH38SW24). Yma hi 138.9 mildir (223.5 km) dhiworth Kardydh ha 223.5 m (359.7 km) dhiworth Loundres. 573 o braster an poblans yn 2011, ha 380 (66.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfaelog. Llanfaelog yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH37SW76). Yma hi 132.9 mildir (213.9 km) dhiworth Kardydh ha 219.1 m (352.7 km) dhiworth Loundres. 1711 o braster an poblans yn 2011, ha 752 (44%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfaethlu. Llanfaethlu yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH38NW23). Yma hi 141.4 mildir (227.6 km) dhiworth Kardydh ha 225.1 m (362.3 km) dhiworth Loundres. 526 o braster an poblans yn 2011, ha 347 (66%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfair-yn-Neubwll. Llanfair-yn-Neubwll yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH37NW03). Yma hi 135.8 mildir (218.6 km) dhiworth Kardydh ha 222.1 m (357.5 km) dhiworth Loundres. 1746 o braster an poblans yn 2011, ha 678 (38.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanfihangel Ysgeifiog. Llanfihangel Ysgeifiog yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH47SE22). Yma hi 128.9 mildir (207.5 km) dhiworth Kardydh ha 212.1 m (341.3 km) dhiworth Loundres. 1499 o braster an poblans yn 2011, ha 1146 (76.5%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangefni. Llangefni yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH47NE11). Yma hi 131.6 mildir (211.9 km) dhiworth Kardydh ha 213.7 m (343.9 km) dhiworth Loundres. 4886 o braster an poblans yn 2011, ha 3942 (80.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Llangristiolus. Llangristiolus yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH47SW66). Yma hi 130.9 mildir (210.7 km) dhiworth Kardydh ha 214.4 m (345 km) dhiworth Loundres. 1310 o braster an poblans yn 2011, ha 970 (74%) a wodhya kewsel Kembrek. Llanidan. Llanidan yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH46NE83). Yma hi 125.8 mildir (202.5 km) dhiworth Kardydh ha 208.9 m (336.1 km) dhiworth Loundres. 1036 o braster an poblans yn 2011, ha 692 (66.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Mechell. Mechell yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH38NE19). Yma hi 141.9 mildir (228.4 km) dhiworth Kardydh ha 223.8 m (360.2 km) dhiworth Loundres. 1253 o braster an poblans yn 2011, ha 768 (61.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Moelfre. Moelfre yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH58NW22). Yma hi 136.8 mildir (220.1 km) dhiworth Kardydh ha 214.9 m (345.8 km) dhiworth Loundres. 1041 o braster an poblans yn 2011, ha 544 (52.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Penmynydd. Penmynydd yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH57SW19). Yma hi 130 mildir (209.2 km) dhiworth Kardydh ha 210.9 m (339.4 km) dhiworth Loundres. 451 o braster an poblans yn 2011, ha 333 (73.8%) a wodhya kewsel Kembrek. Pentraeth. Pentraeth yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH57NW47). Yma hi 132.1 mildir (212.6 km) dhiworth Kardydh ha 211.6 m (340.5 km) dhiworth Loundres. 1131 o braster an poblans yn 2011, ha 633 (56%) a wodhya kewsel Kembrek. Porthaethwy. Porthaethwy yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH57SE04). Yma hi 127.8 mildir (205.6 km) dhiworth Kardydh ha 207.8 m (334.4 km) dhiworth Loundres. 3263 o braster an poblans yn 2011, ha 1790 (54.9%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhoscolyn. Rhoscolyn yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH27NE31). Yma hi 136.2 mildir (219.2 km) dhiworth Kardydh ha 223.6 m (359.9 km) dhiworth Loundres. 531 o braster an poblans yn 2011, ha 248 (46.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Rhosybol. Rhosybol yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH48NW57). Yma hi 139.9 mildir (225.2 km) dhiworth Kardydh ha 220.1 m (354.1 km) dhiworth Loundres. 1046 o braster an poblans yn 2011, ha 642 (61.4%) a wodhya kewsel Kembrek. Trearddur. Trearddur yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH27NE17). Yma hi 138.3 mildir (222.5 km) dhiworth Kardydh ha 225.2 m (362.5 km) dhiworth Loundres. 1662 o braster an poblans yn 2011, ha 587 (35.3%) a wodhya kewsel Kembrek. Y Fali. Y Fali yw tre yn Ynys Môn, Kembra; (SH27NE89). Yma hi 137.8 mildir (221.7 km) dhiworth Kardydh ha 223.8 m (360.1 km) dhiworth Loundres. 2292 o braster an poblans yn 2011, ha 1253 (54.7%) a wodhya kewsel Kembrek. Bob Hoskins. Bob Hoskins (26 Hedra, 1942 – 29 Ebrel, 2014) o gwarier amerikan geryes da. Charles Fleischer. Charles Fleischer (27 Est, 1950) o gwarier amerikan geryes da. Michael Jeter. Michael Jeter (26 Est, 1952 – 30 Merth, 2003) o gwarier amerikan geryes da. Bill Irwin. William Mills "Bill" Irwin (11 Ebrel, 1950) o gwarier amerikan geryes da. Carrot Top. Scott Thompson (25 Whevrer, 1965) o gwarier amerikan geryes da. Daniel McKeague. Daniel "Dan" McKeague (1974 / 1975) o gwarier amerikan geryes da. Gilbert Gottfried. Gilbert Gottfried (28 Whevrer, 1955) o gwarier amerikan geryes da. Don Ameche. Dominic Felix Amici (1908 – 1993) o gwarier amerikan geryes da. Ralph Waite. Ralph Waite (1928 – 2014) o gwarier amerikan geryes da. Mandy Patinkin. Mandel Bruce "Mandy" Patinkin (1952) o gwarier amerikan geryes da. Joey Mazzarino. Joseph "Joey" Mazzarino (1968) o gwarier amerikan geryes da. Trojany. Trojany - yw cita yn Poloni. Quercus hondurensis. "Quercus hondurensis", an Glastan Hondouras, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Hondouras. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus lanata. "Quercus lanata", an Glastan Del-gwlanek, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga y'n Himalayas. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus leucotrichophora. Glastan Banj y'n jardin des Serres de la Madone, Pow Frynk "Quercus leucotrichophora", an Glastan Banj po Glastan Loos, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga y'n Himalayas. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus mohriana. "Quercus mohriana", an Glastan Mohr, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus minima. "Quercus minima", an Korrlastan, yw ehen a bryskyn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-est. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus oblongifolia. "Quercus oblongifolia", an Glastan Glas Meksiko, yw ehen a wydhen vyhan po pryskyn bras bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Statys Unys soth-west ha Meksiko north-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus oleoides. Glastan olivyek yn Lowarth Losoniethel Berlin "Quercus oleoides", an Glastan olivyek, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gres dhiworth Kosta Rika dhe Meksiko kledh. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus peduncularis. "Quercus peduncularis" yw ehen a wydhen vyhan po pryskyn bras bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gres. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus virginiana. Del ha mes an Lastan Dehow "Quercus virginiana", an Glastan Dehow, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-est. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus vaseyana. "Quercus vaseyana", an Glastan Vasey, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus turbinella. "Quercus turbinella", an Glastan Krann Sonora, yw ehen a bryskyn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh soth-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus toumeyi. "Quercus toumeyi", an Glastan Toumey, yw ehen a bryskyn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Meksiko Nowydh soth-west, Arisona soth-est ha Meksiko north. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus sagraeana. Glastan Kuba yn Lowarth Losoniethel Berlin "Quercus sagraeana", an Glastan Kuba, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Kuba west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus sadleriana. "Quercus sadleriana", an Glastan Sadler, yw ehen a bryskyn bythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Oregon soth-west ha Kaliforni north. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus rugosa. "Quercus rugosa", an Glastan Delroos, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Statys Unys soth-west ha Meksiko north-west. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus pungens. "Quercus pungens", an Glastan Delgarow, yw ehen a bryskyn bras po gwydhen vyhan bythlas po isbythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Amerika Gledh kresel soth. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus polymorpha. "Quercus polymorpha", an Glastan Monterrey po Glastan Gwynn Meksiko, yw ehen a wydhen vythlas, yn genas Quercus, ow triga yn Meksiko ha Teksas soth. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth. Quercus pacifica. "Quercus pacifica", an Glastan Krann Enys po Glastan Krann Enesow Kanel, yw ehen a wydhen vyhan po pryskyn bythlas, yn genas Quercus, ow triga y'n Enesow Kanel, Kaliforni. "Kathik" yw aga bleujyow ha "Mes" yw aga froeth.