KAPITTUL I: INNGANGUR I.1 Løgtingssamtyktin Løgtingið samtykti tann 28 . mai 2014 at seta nevnd av tingfólki eftir § 19 í stýrisskipanarlógini til at kanna alment umvarðandi viðurskifti viðvíkjandi Eik Grunninum og eftirlitinum við grunninum (løgtingsmál 152/2013) . Landsstýrismaðurin í vinnumálum legði málið fyri Løgtingið tann 8 . mai 2014, málið fekk 1 . viðgerð 9 . mai 2014 og varð síðan beint í Vinnunevndina . Vinnunevndin skrivaði álit 28 . mai 2014, og Løgtingið samtykti sama dag uppskotið við einari broyting, sum Vinnunevndin skeyt upp . í uppskotinum stóð, at § 19 nevndin skuldi kanna virksemið hjá Eik Grunninum og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðnum 2002-2010 . Vinnunevndin helt tað vera skilabetri at víðka tíðarskeiðið viðvíkjandi eftirlitinum soleiðis, at hesin parturin av kanningararbeiðnum skuldi umfata tíðarskeiðið frá 2002 og fram til mai 2014 . Tann endaliga samtyktin er tískil henda: "Løgtingið samtykkir at seta 3 manna tingnevnd sbrt . stýrisskipanarlógini § 19 at kanna alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik Grunninum í tíðarskeiðnum 2002-2010, og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðnum 2002 til mai 2014 . Arbeiðssetningurin fevnir ikki um agamáls- ella revsirættarviðurskifti hjá einstaklingum ." Uppskotið varð samtykt við 31 atkvøðum fyri, ongari ímóti og ongari blankari . í viðmerkingunum til uppskotið verður sagt, at høvuðsmálið við kanningini er at fáa til vega neyðugar upplýsingar, soleiðis at stig kunnu verða tikin til, at vit ikki endurtaka óhepnar mannagongdir og avleiðingar, sum hava verið av Eik-grunsmálinum . Skráseting Føroya setti annars í verk gransking av Eik Grunninum sbrt . § 59 í anordning nr . 1113 frá 20 . september 2007 om ikrafttræden for 12 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde (vinnugrunnalógin) . Hetta arbeiðið varð ikki gjørt liðugt . Løgd er fram ávegis frágreiðing, men játtan fekst ikki til at gera arbeiðið liðugt, soleiðis sum Skráseting Føroya og granskingarfólkið høvdu ætlað . í staðin fyri at gera granskingina lidna, skeyt Vinnumálaráðið upp heldur at seta nevnd eftir § 19 í stýrisskipanarlógini . Løgtingið tók einmælt undir við at seta eina § 19 nevnd . Fleiri orsøkir vóru til hetta val . Føroya Landfúti hevði boðað frá, at møgulig revsiábyrgd í málinum var fyrnað, og sambært bústjóranum í trotabúnum eftir Eik Grunnin, var møgulig endurgjaldsábyrgd helst eisini fyrnað . Landið kundi í hvussu er einki krav seta fram móti Eik Grunninum ella Eik Banka, tí landskassin hevði einki mist . Ein eyðsýndur fyrimunur við at kanna málið eftir § 19 í stýrisskipanarlógini var eisini - soleiðis sum Vinnunevndin eisini viðmerkir - at framhaldandi kanning eftir § 59 í vinnugrunnalógini ikki eisini kundi umfata kanning av grunnaeftirlitinum, men bara av viðurskiftum í Eik Grunninum . I.1.1 Stýrisskipanarlógin § 19 1 í stýrisskipanarlógini § 19 stendur: "Løgtingið kann skipa nevndir av tingmonnum at kanna alment um varðandi mál . Nevndirnar hava rætt at krevja skrivligar ella munnligar upplýsingar frá einskildum borgarum eins væl og frá almennum embætis- monnum ." Tá álit um stýrisskipanarviðurskifti Føroya varð skrivað í 1994, var samsvarandi áseting í gomlu stýrisskipanarlógini § 18 ongantíð brúkt; 1 í Danmarks Riges Grundlov frá 5 . juni 1953 er í § 51 ásett: "Folketinget kan nedsætte kommissioner af sine medlemmer til at undersøge almenvigtige sager . Kommissionerne er berettigede til at fordre skriftlige eller mundtlige oplysninger sável af private borgere som af offentlige myndigheder ." í álitinum um stýrisskipan Føroya frá 1994 á síðu 183 stendur, at § 19 í galdandi stýrisskipanarlóg er ein endurtøka av § 18 í gomlu lógini, sum aftur er "...avrit av grundlógarinnar § 51 ." men stutt eftir, at nýggja stýrisskipanarlógin varð sett í gildi, setti Løgtingið tingmannanevnd eftir § 19 til at gera kanningar og at skriva "Frágreiðing um 80-árini ." Frágreiðingin kom í 2000 . Eftir § 25 í tingskipanini sita § 19 nevndir, til arbeiðið er liðugt, tó ikki longri enn til eitt løgtingsval hevur verið 2 . I.1.2 "Alment umvarðandi" Tey mál, sum kunnu kannast eftir § 19 í stýrisskipanarlógini, skulu vera ." . .alment umvarðandi mál ." Móðurmálsorðabókin lýsir "umvarðandi" sum "sera umráðandi, týðandi, týdningarmikil ." Ivi er ikki um, at soleiðis verður orðið eisini fatað í sambandi við brúk av § 19 í stýrisskipanarlógini . álit um stýrisskipanarviðurskifti Føroya frá 1994 nevnir einki beinleiðis um, hvussu "alment" í hesum sambandi skal skiljast, men tykist at leggja ta merking í tað, at talan skal vera um mál, sum hava stóran týdning fyri "tað almenna", t .v .s . landið: "Viðvíkjandi teimum privat settu kemur tað sjáldan fyri, at privat nokta at vera til hjálpar hjá nevnd, sum er sett at kanna almenn viðurskifti . Kanningin er ikki vend ímóti teim privatu, men heldur ímóti tí almenna" 3 í álitinum um stýrisskipanarviðurskiftini verður sagt, at reglan í § 19 í stýrisskipanarlógini er " . . .avrit av grundlógarinnar § 51 ." Grundlógin § . 2  § 25. Løgtingið kann seta aðrar løgtingsnevndir enn tær, sum nevndar eru í § 24, at geva Løg- tinginum tilmæli í ávísum málum . Hesar nevndir sita bara, til nevndin hevur avgreitt setning sín og í ongum føri longri enn, til tingsetan endar . Stk. 2. Nevndir, sum settar verða sbrt . stýrisskipanarlógini § 19, sita, til tær hava avgreitt setning sín tó ikki longur enn til, at løgtingsval hevur verið . . 3  "álit um stýrisskipanarviðurskifti Føroya", Sjúrður Rasmussen, Annfinn V . Hansen, Bjørn á Heyg- um, Hans Trygvi Henriksen og Kjartan Hoydal, 1994, síða 183-184 . KAPITTUL I: INNGANGUR - 13 14 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 51 brúkar orðið "almenvigtige ." 4 Tað kundi bent á, at talan er um eitt breiðari hugtak, sum eisini tekur atlit at "almenninginum" . í viðmerkingum til § 51 í grundlógini stendur í Karnov Lógasavninum m .a .: "Det er overladt til tinget selv at afgøre, om en sag er almenvigtig ." Tí má sigast, at tað er Løgtingið sjálvt, sum ger av, hvat er alment umvarðandi, og tingið hevur við sínari samtykt tann 28 . mai 2014 samtykt, at málið um Eik Grunnin og grunnaeftirlitið er eitt slíkt mál . § 19 í stýrisskipanarlógini er bert einaferð brúkt fyrr . Løgtingið setti í 1994 tingmannanevnd eftir § 19 í stýrisskipanarlógini at kanna 80-árini . Tað, sum fór fram á tí politiska pallinum, í tí fíggjarliga geiranum og í fyrisiting hesi árini, er og verður fatað sum eitt serligt samfelagsfyribrigdi, sum Løgtingið í baksýni metti skuldi kannast sum alment umvarðandi . I.1.2.1 Føroyingar og virðisbrøv Verður "spekulatión" allýst sum keyp og søla av virðisbrøvum við vinningi fyri eyga, er spekulatión í virðisbrøvum, herundir keyp og søla av partabrøvum, lutfalsliga nýggj siðvenja í Føroyum . Ikki fyrr enn føroyskir peningastovnar í 00-árunum vórðu skrásettir í virðisbrævaskálum, tók henda spekulatión dik á seg . í seinnu helvt av 20. øld vórðu nógv flakavirki og fiskavirki sett á stovn í Føroyum . Ein vanligur leistur var, at bygdafólkið og arbeiðarafeløg, ofta saman við onkrum høvuðseigara, teknaðu partapening í einum felag, sum skuldi byggja og reka eitt fiskavirki. Hetta varð ikki gjørt fyri at selja partabrøvini aftur, men sum eitt slag av stuðli til eitt nýtt arbeiðspláss, har bygdafólkið síðani kundi fáa arbeiði . í nýggjari tíð hava føroyingar teknað seg sum ábyrgdarar í sparikassum - í stóran mun av somu grund: Fyri at stuðla lokalsamfelagið sum heild 4 í donsku "Undersøgelseskommissionsloven" § 1 stendur: Justitsministeren kan nedsætte en kommission til at gennemføre en undersøgelse af nærmere bestemte forhold af almenvigtig betydning . í viðmerkingunum til hesa orðing stendur m .a : Som altovervejende hovedregel skal det forhold, der skal undersøges, have tilknytning til staten, f.eks. vedrøre statslige myndigheders sagsbehandling, herunder sager om anvendelse af statslige midler. Statslige aktieselskaber er utvivlsomt omfattet, men en undersøgelse af private forhold kan normalt alene tænkes, hvis den indgár som et integreret element i en undersøgelse af statslige myndigheders forhold. KAPITTUL I: INNGANGUR - 15 við at styrkja sparikassarnar . Har fólkini á staðnum ofta eisini høvdu síni húsalán og innlán . Helst hava føroyingar eisini í ávísan mun sett seg fyri ábyrgdarpening í sparikassa við vinningi fyri eyga, meðan onnur mest bara hava ynskt at stuðla . Undan fíggjarkreppuni í 2008 tók seg upp eitt nýtt rák á partabræva- marknaðinum í Føroyum . Fleiri føroyskar fyritøkur vórðu skrásettar á virðisbrævaskálum, og føroyingar valdu í stóran mun at seta pening í partabrøv í føroysku fyritøkunum, herundir í føroysk banka partabrøv . Eik Banki var ein av hesum . Um 9 .000 føroyingar og føroyskar fyritøkur valdu at keypa partabrøv í hesum bankanum . I.1.2.2 Spekulantar og spararar Tann 30 . september 2010, tá Finansiel Stabilitet yvirtók P/f Eik Banka, varð allur partapeningurin hjá eigarunum mistur, men viðskiftafólk, sum høvdu pening standandi á konto í bankanum, mistu einki . Tá P/f Eik Banki mátti gevast, og tað nýggja felagið hjá Finansiel Stabilitet, P/f Eik Banki Føroya tók yvir, átti Eik Grunnurin 53,8 % av partabrøvunum í P/f Eik Banka . Restina áttu aðrir partaeigarar, herundir umleið 9 .000 føroyingar og føroyskar fyritøkur . Hesi mistu øll tað, ið tey høvdu sett í partabrøvini . Tað vóru ikki bara royndir spekulantar, sum mistu pengar, men tað vóru í stóran mun "vanlig" fólk, ið lótu seg ríva við nýggja rákinum í Føroyum . Nøkur valdu eisini at nýta sína pensjónsuppsparing til at keypa partabrøv í Eik Banka við vón um lættan vinning . Partur av hesum partabrøvum varð enntá fíggjaður við lántøku . Bara í 2006 og 2007 metti Fíggjarmálaráðið, at fólk og fyritøkur í Føroyum tóku umleið 200 mió . kr . í lánum til at keypa virðisbrøv fyri . Nøkur av hesum virðisbrøvum vóru partabrøv í Eik Banka - partabrøv, ið mistu alt virði . Samanumtikið hevur lagnan hjá Eik-samtakinum havt umfatandi ávirkan á føroyska samfelagið, og eisini av hesi orsøk hevur Løgtingið mett málið at vera alment umvarðandi . 16 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM I.2 Banki og grunnur P/f Eik Banki var peningastovnur, sum varð rikin sum partafelag . Hann var sum peningastovnur undir eftirliti av tí danska fíggjareftirlitinum, tí føroysku bankarnir eru undir donskum lóggávuvaldi . Eik Grunnurin var ikki peningastovnur, men vinnurekandi grunnur . Hann var sum grunnur undir eftirliti av danska grunnaeftirlitinum fram til 31 . desember 2007, og tí føroyska grunnaeftirlitinum eftir 1 . januar 2008 . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen útinti tann danska grunnamyndugleikan, og Skráseting Føroya útinnir tann føroyska grunnamyndugleikan . Tey árini, grunnamyndugleikin var danskur, varð skrásetingarmyndugleikin fyri vinnurekandi grunnar tó í Føroyum . Vinnurekandi grunnar og grunnaeftirlit hava síðan 1 . januar 2008 verið undir føroyskum lóggávuvaldi . Aftaná drúgvar kanningar av Eik Banka-málinum hava danskir myndug- leikar reist sakarmál um endurgjald móti fyrrverandi leiðsluni í Eik Banka . Ikki er greitt, nær málið verður liðugt avgreitt . Eik Grunnurin er ikki partur av hesum sakarmáli, og viðurskifti millum bankan og grunnin eru heldur ikki partur av grundarlagnum undir endurgjaldskravinum . Eik Grunnurin var nógv størsti partaeigari í P/f Eik Banka, og tí slepst ikki undan, at í ávísan mun verður eisini komið inn á P/f Eik Banka . í hesum kanningarmáli verður fyrst og fremst grunnurin settur undir sjóneyku saman við grunnaeftirlitinum m .a . fyri at staðfesta, hvørji stig eiga at verða tikin, so møguligar óhepnar mannagongdir og avleiðingar ikki verða endurtiknar . I.2 Arbeiðssetningurin Grundað á uppskotið til samtyktar, ið Løgtingið hevur samtykt, hevur § 19 nevndin nágreinað arbeiðssetningin soleiðis: KAPITTUL I: INNGANGUR - 17 í høvuðsheitum eigur kanningin av fevna um: GRUNNAEFTIRLITIÐ . 1 .  Lýsalógargrundarlagiðfyrieftirlitiðviðføroyskumvinnurekandi grunnum í tíðarskeiðnum 2002 til mai 2014 . . 2 .  LýsaframdagrunnaeftirlitiðavEikGrunninumítíðarskeiðnum 2002 til mai 2014 . . 3 .  Staðfesta um samsvar var millum lógagrundarlagið og framda eftirlitið av Eik Grunnninum, og við hesum vísa á, hvørji stig eiga at verða tikin til, at møguligar óhepnar mannagongdir og avleiðingar ikki verða endurtiknar . EIK GRUNNURIN . 1 .  LýsaviðtøkuroglógargrundarlagfyriEikGrunninítíðarskeiðnum 2002 til og við 2010 . . 2 .  Lýsa virksemið í Eik Grunninum í tíðarskeiðnum 2002 til og við 2010 . . 3 .  Staðfesta um samsvar var millum viðtøkur, lógagrundarlag og virksemið hjá Eik Grunninum og við hesum vísa á, hvørji stig eiga at verða tikin til, at møguligar óhepnar mannagongdir og avleiðingar ikki verða endurtiknar . I.2.1 Avmarking í arbeiðssetningi Løgtingið samtykti uppskot til samtyktar frá Vinnumálaráðnum um at kanna alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik Grunninum, og eftirlitinum við grunninum . Samtyktin hevði eisini ta viðmerking, at kanningin ikki skuldi fevna um agamáls- ella revsirættarviðurskifti hjá einstaklingum . Tí fevnir henda kanning ikki um agamáls- ella revsirættarviðurskifti hjá einstaklingum . 18 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM I.2.2 Innihaldsskipan Frágreiðingin er skipað eftir hesum leisti: Kapittul II greinar lógargrundarlagið . Kapittul III viðger tann fyrra partin av sjálvum arbeiðssetninginum, t .e . grunnaeftirlitið og arbeiði tess, hildið upp ímóti lógargrundarlagnum . Kapittul IV viðger tann seinna partin av arbeiðssetninginum, t .e . virk- semið hjá Eik Grunninum, hildið upp móti lógargrundarlagnum og viðtøkum grunsins . Kapittul V er ein roynd at greiða frá, hví P/f Eik Banki fór av knóranum . Hetta er grundað á, at meginparturin av ognum grunsins vóru partabrøv í Eik Banka í kapittul VI verður tikið samanum grundleggjandi veikleikar í lógar- og regluverkinum við atliti at framtíðar ábótum fyri at forða fyri møguligum óhepnum mannagongdum og avleiðingum . § 19 nevndin ger sína niðurstøðu her í endanum í hesum kapitli . I.2.3 Fyrivarni Nevndin hevur ikki fingið alt tað tilfar, sum hon hevur sóknast eftir. Tískil er skjalagrundarlagið ófullfíggjað . Tað kann hava ávirkað ávís viðurskifti í frágreiðingini, men ikki tær høvuðsniðurstøður, sum nevndin ger . I.3 § 19 nevndin og nevndararbeiðið í § 19 nevndina vórðu vald tingfólkini : Joen Magnus Rasmussen, Helgi Abrahamsen og Kristina Háfoss . Joen Magnus Rasmussen varð valdur til formann og Kristina Háfoss varð vald til næstforkvinnu . Nevndin valdi Sigmund Poulsen, advokat, til kanningarráðgeva . Rannvá Sólheim hevur verið skrivari hjá nevndini . KAPITTUL I: INNGANGUR - 19 I.3.1. Skjalatilfar § 19 nevndin hevur fingið nógv skjalatilfar í sambandi við kanningina, m .a . frá Skráseting Føroya, Vinnumálaráðnum, Fíggjarmálaráðnum, Erhvervsstyrelsen, Kappingareftirlitinum, Odd A. Bjellvág, Eyðfinni Jacobsen, Christian F . Andreasen og Eik Grunninum . Nevndin hevur eisini sjálv í neyðugan mun fingið til vega alment atkomiligt tilfar. Av tí, at ein munandi partur av hesum tilfari má metast at vera trúnaðarskjøl ella privat skjøl, hevur nevndin valt - saman við samandráttum av frágreiðingum - bert at leggja við nøkur yvirskipaði meginskjøl: . 1 .  Samandráttur av frágreiðingunum, sum eru givnar nevndini . 2 .  Uppskotið til samtyktar um at seta § 19 nevnd at kanna málið . 3 .  álitið frá Vinnunevndini . 4 .  Vinnugrunnalógin Anordning nr . 113 fra 20 .september 2007 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde . . 5 .  Kunngerðin um upploysn av vinnurekandi grunnum Bekendtgørelse nr . 1386 fra 11 . december 2007 for Færøerne om opløsning af erhvervsdrivende fonde (likvidation, konkurs, tvangsopløsning og fusion) . 6 .  Lógarreglurnar um umskipan av sparikassa til banka Kapittul 12b í Lovbekendtgørelse nr . 182 fra 20 marts 1995 om banker og sparekasser m .v . som sat i kraft ved anordning nr . 168 af 22 . marts 1999 . 7 .  Viðtøkur fyri Eik Grunnin . 8 .  Búuppgerð fyri Eik Grunnin í konkurs . 9 .  FrágreiðingfráFíggjarmálaráðnum18 .mars2015umsamskiftið millum Fíggjarmálaráðið og danskar myndugleikar í sambandi við at Eik Banki fór av knóranum . 10 . Frágreiðing frá Fíggjareftirlitinum 4 . juli 2013 um hví Eik Banki fór av knóranum 11 . Skráseting Føroya Mannagongdir Skráseting av og eftirlit við vinnurekandi grunnum 20 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM I.3.2. Samrøður og samskifti Nevndin hevur havt samrøður við hesar persónar: Jógvan Thomsen, stjóra á Skráseting Føroya Kristin Balle, fyrrverandi deildarstjóra á Skráseting Føroya Tommy Petersen, fyrrverandi stjóra á Skráseting Føroya Eyðfinn Jacobsen, granskingarfólk Jóhan Dahl, landsstýrismann í vinnumálum, herundir vinngrunnalóggávu Arna Poulsen, fyrrverandi aðalstjóra í Vinnumálaráðnum Sørin P . Sørensen, løgfrøðiligan ráðgeva í Vinnumálaráðnum Frithleif Olsen, fyrrverandi nevndarformann í Eik Grunninum og í P/f Eik Banka Odd Bjellvág, fyrrverandi nevndarformann og næstformann í Eik Grunninum og P/f Eik Banka Marner Jacobsen, fyrrverandi forstjóri í P/f Eik Banka Hans Laksá, fyrrverandi grannskoðari hjá Eik Grunninum og P/f Eik Banka Jóannes Eidesgaard, fyrrverandi landsstýrismann í fíggjarmálum Petur Alberg Lamhauge, fyrrverandi aðalstjóra í Fíggjarmálaráðnum Harafturat hevur nevndin fyri at nágreina ymsar spurningar havt eftir- fylgjandi skrivligt og munnligt samskifti við nakrar av nevndu persónum, serliga Kristin Balle frá Skráseting Føroya og Odd Bjellvág, fyrrverandi næstformann og formann í Eik Grunninum . Nevndin hevur eisini fingið umbidna skrivliga frágreiðing frá Jørn Astrup Hansen, fyrrverandi stjóra í P/f Eik Banka Føroya . Eisini hevur nevndin havt samskifti við fleiri myndugleikar, nevnast kunnu: Skráseting Føroya Vinnumálaráðið Fíggjarmálaráðið Erhvervsstyrelsen Finanstilsynet Finansiel Stabilitet Rigsombudsmanden pá Færøerne Kappingareftirlitið I.4 Bakstøðið nærri lýst í 2002 varð Føroya Sparikassi umskipaður . Hetta varð gjørt eftir serligum reglum í tágaldandi lóggávu um umlegging av sparikassa til ein banka . Føroya Sparikassi legði sítt virksemi í eitt nýstovnað bankapartafelag . Eigari av partabrøvunum var ein grunnur, sum Føroya Sparikassi stovnaði til sama endamál . Grunnurin varð fyrst nevndur "Sparikassagrunnurin", men broytti seinni navn til "Eik Grunnurin ." Fyri pengarnar, sum grunnurin setti í bankan, fekk grunnurin partabrøv í bankanum . Grunnurin seldi burtur av partabrøvunum í P/f Eik Banka, men hann var alla tíðina størsti partaeigari í P/f Eik Banka við meira enn helvtini av partabrøvunum . Atkvøðuavmarking var tó øll árini í viðtøkunum hjá P/f Eik Banka . Høvuðsendamál Eik Grunsins var at reka virksemið, sum var í Føroya Sparikassa, víðari í P/f Eik Banka, soleiðis at Eik Banki altíð skuldi vera ein kappingarførur og tryggur peningastovnur . í lógarreglunum fyri umskipan av sparikassa til banka stóð, at nevndin í bankanum skuldi velja meirilutan av nevndini í grunninum millum limirnar í bankanevndini, og formaðurin í bankanevndini skuldi vera limur í grunsnevndini . Nevndin í Eik Grunninum var stórt sæð alla tíðina tann sama sum nevndin í P/f Eik Banka . á heysti 2010 kláraði P/f Eik Banki ikki longur at lúka solvenskrøvini frá Fíggjareftirlitinum, og tann 30 . september hetta árið varð avtala gjørd millum bankan og Finansiel Stabilitet, sum gjøgnum nýstovnað dótturfelag, P/f Eik Banki Føroya, yvirtók øll rættindi og allar skyldur hjá Eik Banka, uttan partapening og eftirstillaðan kapital . Staðfestast kundi tá endaliga, at partabrøv í P/f Eik Banka vóru virðisleys . Eik Grunnurin misti sostatt øll partabrævavirði í P/f Eik Banka og hevði upp á seg bert smávegis eftir av virðum . Grunnurin hevði tá eisini eina skuld til P/F Eik Banka upp á meira enn 400 mió . kr . Við avtalu dagfest 13 .12 .2010 seldi Eik Grunnurin P/f Eik Banka KAPITTUL I: INNGANGUR - 21 22 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Føroya allar sínar ognir og fekk strikað alla skuld til Eik Banka Føroya, og tveir dagar seinni bað grunnurin grunnaeftirlitið, Skráseting Føroya, um loyvi at fara í likvidatión . Ført varð fram, at hetta var møguligt, tí at P/f Eik Banki Føroya, sum nú hevði yvirtikið kravið hjá P/f Eik Banka móti grunninum, var einasti kreditor hjá grunninum . í hesum sambandi setti eftirlitið nakrar spurningar um fíggjarviðurskifti grunsins . Tá eftirlitið ikki í nøktandi mun fekk svar frá grunninum upp á hesar spurningar, varð í januar 2011 farið í gongd við at fyrireika gransking av viðurskiftum í Eik Grunninum eftir § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar . Granskingin skuldi serliga kanna og meta, um nevndin í grunninum hevði virkað í samsvari við lóggávuna, undir hesum um ognarumsiting og bókførsla grunsins vóru nøktandi í mun til lóggávu og viðtøkur . Nakað eftir hetta fekk skiftirætturin umbøn frá P/f Eik Banka Føroya, sum kreditorur hjá Eik Grunninum, umbøn um konkurs . Eik Grunnurin varð tikin undir konkursviðgerð í mars 2011 . Granskingin helt tó fram og endaði við granskingarfrágreiðing, dagfest 28 .11 .2013 . Granskingin endaði tá, men var sambært granskingarfólkinum ikki liðug . Granskingin helt ikki fram, tí Eik Grunnurin kundi ikki gjalda fyri gransking, sum annars ásett í lógini, og Skráseting Føroya sum grunnaeftirlit fekk ikki játtað pening til at gera granskingina lidna . Landsstýrið bað uttan úrslit um at fáa játtan til at gera § 59 granskingina lidna . Tað endaði við, at landsstýrið í staðin legði fyri Løgtingið uppskot til samtyktar um at seta eina nevnd eftir § 19 í stýrisskipanarlógini at kanna málið . I.5 Høvuðsniðurstøða út frá teimum upplýsingum, sum § 19 nevndin hevur útvegað í arbeiði sínum við hesum kanningaráliti, er tað nevndarinnar fatan og høvuðsniðurstøða, at orsøkin til, at Eik Grunnurin fór av knóranum, KAPITTUL I: INNGANGUR - 23 var fyrst og fremst, at P/f Eik Banki fór av knóranum . Størsti partur av ogn grunsins var partabrøv í P/f Eik Banka, og tá bankin mátti gevast, mistu partabrøvini alt virði . Sum steinur oman á byrðu kom eisini, at fastognarmarknaðurin, sum grunnurin eisini hevði gjørt íløgur í, var eina harðast raktur av fíggjarkreppuni í árunum frá 2008, til bankin og grunnur fóru av knóranum . Grunnurin misti tí eisini her ein meginpart av teimum ognum, sum ikki lógu í partabrøvum í P/F Eik Banka . *** § 19 nevndin heldur, at hvørki arbeiðið hjá grunnaeftirlitinum ella hjá Eik Grunninum vóru nøktandi . Ein partur av orsøkini til hetta heldur nevndin tó vera ógreitt og inkonsekvent lógargrundarlag . Um lógargrundarlagið heldur § 19 nevndin - at lógarreglurnar um umskipan av sparikassum til bankar vóru ógreiðar og sampakkaðu illa við lóg um vinnurekandi grunnar, - at lógarreglurnar um umskipan av sparikassum til bankar ava ikki verið nøktandi, tí tveir heilt ólíkir tulkingarmøguleikar hava verið fyri grunnaleistin, sum er grundarlagið undir samstarvi millum grunn og banka, - at tað var eitt stórt og avgerandi mistak, at nevndin í bankaparta- felagnum skuldu velja meirilutan í grunsnevndini sínamillum, - at tað var ein vansi, at skrásetingarmyndugleikin og grunna- myndugleikin fram til 2008 vóru í hvør sínum landi, - at tað er ein vansi at eftirlitini við banka og tilhoyrandi spari- kassagrunni eru undir ymiskum myndugleikum og í ymsum londum, - at bankar og sparikassagrunnar áttu at verið undir somu lóg og undir sama eftirliti, 24 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM - at eftirlitið við vinnurekandi grunnum eigur at verða neyvari ásett, styrkt og skipað, og ikki einans at vera eitt legalitetseftirlit, - at eisini ikki-vinnurekandi grunnar eiga at verða skipaðir við lóg . Víst verður til útgreinaðu niðurstøðuna um lógargrundarlagið undir kap. II.10. Víst verður eisini til kap. VI.1 "Ørkymlandi lógargrundarlag." Um grunnaeftirlitið 2002-2014 heldur § 19 nevndin - at tað var skeivt, at Skráseting Føroya játtaði umsókn frá Eik Grunninum um at sleppa at veita óavmarkaða trygd fyri Eik Banka fram til 31 .12 .2013 . Nevndin metir, at Skráseting Føroya ikki framdi ta málsviðgerð, ið var neyðug, fyri at taka avgerð um óavmarkaða trygd, - at óvist er tó, um avgerðin hevði verið øðrvísi, um nøktandi máls- viðgerð varð framd í mars 2010, tí myndugleikarnir - Finansiel Stabilitet og Finanstilsynet - ið høvdu neyvt innlit í Eik Banka, boðaðu so seint sum 19 . august 2010 føroyskum myndugleikum frá, at tað stóð væl til við Eik Banka, - at grunnamyndugleikin og skrásetingarmyndugleikin longu bein- anvegin áttu at verið varugir við og at átala, at Eik Grunnurin ongantíð gjørdi konsernroknskap við bankan - at tað er sera óheppið, at danski grunnamyndugleikin (sum tann føroyski fylgir) ikki fyrr enn í 2009 ger vart við, at spari- kassagrunnar í sera stóran mun øll hesi árini hava tulkað sínar heimildir í ósamsvari við lóg um vinnurekandi grunnar, - at grunnaeftirlitið (danskt fram til 1 . januar 2008, og føroyskt eftir hetta), hóast tað ikki er ella var lógarkravt, átti at framt neyvari eftirlit við Eik Grunninum . Víst verður til útgreinaðu niðurstøðuna um grunnaeftirlitið undir kap. III.3. KAPITTUL I: INNGANGUR - 25 Um virksemið hjá Eik Grunninum 2002-2010 heldur § 19 nevndin - at Eik Grunnurin í fleiri málum hevur virkað í ósamsvari við vinnugrunnalóggávuna, - at í fleiri av hesum málum hevur grunsnevndin (= bankanevndin) ikki tikið nóg stór atlit til grunsins áhugamál, - at Eik Grunnurin hevur útlutað til Eik Banka í ósamsvari við viðtøkurnar og harvið eisini í ósamsvari við lóg um vinnurekandi grunnar, - at grund er til at halda, at persónar í Eik Banka í veruleikanum hava tikið avgerðir, sum nevndin í Eik Grunninum átti at taka - eisini sjálvt um nevndin fyri Eik Grunnin eftirfylgjandi hevur góðkent hesar avgerðir, - at tað er brot á viðtøkurnar, at Eik Grunnurin ikki gjørdi konsern- roknskap við bankan, - at tað var brot á vinnugrunnalógina, at Eik Grunnurin ikki bað um loyvi frá grunnamyndugleikanum, áðrenn hann seldi P/f Eik Banka Føroya allar sínar ognir í desember 2010 . Víst verður til útgreinaðu niðurstøðuna um virksemið hjá Eik Grunninum undir kap. IV.6. I.6 Tilmæli § 19 nevndin mælir til, at lógarreglurnar um sparikassagrunnar og eftirlit við teimum verða endurskoðaðar, og at lóg um vinnurekandi grunnar verður dagførd, soleiðis at spurningar um konsernviðurskifti, eftirlit og skyldu altíð at arbeiða fyri grunsins besta verða greiðari . Mælt verður til, - at lóggáva um sparikassagrunnar verður gjørd greiðari fyri at sleppa undan misskiljingum og skeivum tulkingum, - at sparikassagrunnar koma undir meira útgreinað eftirlit, og 26 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM møguliga somu høvuðslóggávu sum bankar í tann mun, tað er gjørligt og relevant, - at sparikassagrunnar eiga at koma undir sama eftirlit sum bankin í fíggjarsamtakinum, - at eftirlitið við sparikassagrunnum verður styrkt, - at hesar skerpaðu reglur eisini verða settar í verk fyri onnur stór fíggjarsamtøk, sum eru skipað eftir øðrum reglum enn vinnu- grunnalóg og lov om finansiel virksomhed, - at lóggáva um ikki-vinnurekandi grunnar eisini verður gjørd § 19 ásannar, at tað hevur verið torført at fáa allar ynsktar upplýsingar til vega í kanningararbeiðnum, tí mál um peningastovnar eru undir donskum lóggávuræði . Tær lógir, sum geva møguleika fyri innlit í slík mál, geva eftir danskari meting ikki § 19 nevndini rætt til innlit í slík mál . § 19 nevndin er ikki samd í hesari meting og mælir til at skapa greiðari lógargrundarlag fyri at tryggja, at § 19 nevndir í framtíðini eisini fáa møguleika fyri innliti í skjøl hjá donskum myndugleikum, sjálvt um talan er um málsøki, sum ikki eru yvirtikin . Harafturat verður mælt til at umhugsa lóggávu, sum skapar grundarlag fyri at seta aðrar serligar kanningarnevndir . í hesum sambandi kann verða víst til danska lóggávu um serligar kanningarnevndir, "Lov 1999- 06-02 nr . 357 om undersøgelseskommissioner ." 5 5 § 1 í nevndu lóg: Justitsministeren kan nedsætte en kommission til at gennemføre en undersøgelse af nærmere bestemte forhold af almenvigtig betydning . En sádan kommission skal nedsættes, hvis Folketinget vedtager beslutning herom Stk . 2 . Justitsministeren udpeger den eller de personer, der skal være medlemmer af undersøgel- seskommissionen, og formanden for kommissionen, hvis kommissionen skal have flere medlemmer . Stk . 3 . Justitsministeren udpeger en person, der som udspørger i overensstemmelse med under- søgelseskommissionens bestemmelser tilrettelægger og foretager afhøringer i kommissionen eller i retten . Stk . 4 . Sáfremt der er vedtaget folketingsbeslutning som nævnt i stk . 1, sker den fornødne nærmere udformning af bestemmelserne om kommissionens opgaver i samrád med Folketingets Udvalg for Forretningsordenen eller et underudvalg nedsat af udvalget . Det samme gælder afgørelser efter stk . 2 og 3 . Stk . 5 . Justitsministeren sørger for, at den fornødne sekretariatsbistand og anden praktisk bistand stilles til rádighed for undersøgelseskommissionen . KAPITTUL I: INNGANGUR - 27 Tíðaryvirlit 2002 Eik Grunurin og Eik Banki stovnaðir 2008 Januar: Vinnulóggávan verður yvirtikin Nýggj lóg um vinnurekandi grunnar kemur í gildi Grunnaeftirlitið flytur frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen til Skráseting Føroya 2003 2004 2005 2006 2009 Eik Grunnurin minkar so líðandi sín ognarpart í bankanum frá 100% til 62% Februar: Dulnevndar klagur um virksemið í Eik Grunninum Gransking sett í verk . Mai: Eik Banki søkir um statsgaranti Juli: Granskingar- frágreiðing um keyp av SPRON partabrøvum Grunnurin fær átalu 2007 Eik Banki verður skrásettur á virðisbræva- skálanum Ognarpartur grunsins minkar til 52% 2010 Mars: Eik Banki fær statsgaranti . Skrásetingin gevur grunninum loyvi at veita trygd August: FMR fund við Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet . "Eingin vandi á ferð" September: Eik Banki fer av knóranum Desember: Grunnurin selur allar ognir til nýggja bankan og biður um loyvi til likvidatión Februar: Búroknskapur Mars: Fútin staðfestir revsirættarliga fyrning Mai: Samtykt at seta § 19 nevnd 2011 Januar: Skrásetingin biður um nærri upplýsingar Mars: Grunnurin konkurs eftir umbøn frá nýggja bankanum November: Skrásetingin setir í verk gransking 2012 2013 Gransking . 2014 November 2013: Granskingar- frágreiðing verður løgd fram 28 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ II.1 Yvirlit Lógargrundarlagið undir stovnan og tilveru Eik Grunsins vóru tær serligu reglurnar í ANORDNING NR . 813 AF 2 . OKTOBER 2002 OM IKRAFT- TRÆDEN FOR FÆRØERNE AF LOV OM BANKER OG SPARE- KASSERM .V .-Kapitel12b:Sparekassersomdannelsetilaktieselskaber Hesar reglur eru í stóran mun endurtiknar í ANORDNING NR . 86 AF 10 . FEBRUAR 2006 OM IKRAFTTRÆDEN FOR FÆRØERNE AF LOV OM FINANSIEL VIRKSOMHED - Kapitel 14: Sammenlægning og omdannelse, við seinni broytingum Lógargrundarlagið undir virksemi hjá vinnurekandi grunnum yvirhøvur og grunnaeftirliti var upprunaliga ANORDNING NR . 247 AF 3 . MAJ 1993 OM IKRAFTTRÆDEN FOR FÆRØERNE AF LOV OM ERHVERVSDRIVENDE FONDE Lógin var galdandi til 31 . desember 2007 . 6 6 Til lógina hoyrdu hesar kunngerðir: BEKENDTGØRELSE NR . 992 AF 14 . DECEMBER 1993 FOR FÆRØERNE OM ANMEL- DELSER M .V . TIL DEN FÆRØSKE REGISTRERINGSMYNDIGHEDS REGISTER FOR ERHVERVSDRIVENDE FONDE . BEKENDTGØRELSE NR . 993 AF 14 . DECEMBER 1993 FOR FÆRØERNE OM NED- SÆTTELSE AF GRUNDKAPITALEN I ERHVERVSDRIVENDE FONDE . BEKENDTGØRELSE NR . 994 AF 14 . DECEMBER 1993 FOR FÆRØERNE OM OP- LØSNING AF ERHVERVSDRIVENDE FONDE Tann 1 . januar 2008 kom í gildi ANORDNING NR . 1113 AF 20 . SEPTEMBER 2007 OM IKRAFT- TRÆDEN FOR FÆRØERNE AF LOV OM ERHVERVSDRIVENDE FONDE 7 Henda lóg er framvegis í gildi . 8 Danska lógin frá 1993 varð sett í gildi í Føroyum í 2002 . Frá 1 . januar 2002 til 31 . desember 2007 var lógarverkið frá 1993 í gildi, og frá 1 . januar 2008 hevur lógarverkið frá 2007 verið í gildi . Munirnir millum ta fyrru og ta seinnu vinnugrunnalógina hava ikki týdning fyri tey evni, sum § 19 nevndin varð sett til at viðgera . Arbeiðið hjá § 19 nevndini byggir sostatt á galdandi vinnugrunnalóg frá 2007 . II.2 Sparikassa- og bankalóggáva søguliga Tann fyrsti sparikassin í Danmark varð settur á stovn í 1810 . Tá Føroya Sparikassi varð stovnarður í 1832, vóru bara 16 sparikassar tilsamans í . 7  seinni broytt við: LØGTINGSLóG NR . 18 FRá 8 . MAI 2008 UM AT BROYTA YMSAR LóGIR UNDIR VINNUMáLARáÐNUM LØGTINGSLóG NR . 52 FRá 11 . MAI 2009 UM AT BROYTA YMSAR VINNUFELAGA- LóGIR (FYLGIBROYTINGAR TIL GRANNSKOÐARALóGINA) LØGTINGSLóG NR . 75 FRá 25 . MAI 2009 UM BROYTING í YMISKUM LØGTINGS- LóGUM UM óMYNDUGLEIKA V .M . LØGTINGSLóG NR . 69 FRá 27 . MAI 2011 UM AT BROYTA áRSROKNSKAPARLóGINA, LóG UM áVíS VINNUREKANDI VIRKIR, LóG UM VINNUREKANDI GRUNNAR, GRANNSKOÐARALóGINA OG TRYGGINGARLóGINA . 8  Til hana hoyra hesar kunngerðir: KUNNGERÐ NR . 97 FRá 18 . NOVEMBER 2008 UM GJØLD FYRI VINNUREKANDI GRUNNAR BEKENDTGØRELSE NR . 1386 FRá 11 . DECEMBER 2007 FOR FÆRØERNE OM OPLØS- NING AF ERHVERVSDRIVENDE FONDE (LIKVIDATION, KONKURS, TVANGSOPLØSNING OG FUSION) BEKENDTGØRELSE NR . 1382 FRá 11 . DECEMBER 2007 FOR FÆRØERNE OM AN- MELDELSE, REGISTRERING OG OFFENTLIGGØRELSE M .V . HOS DEN FÆRØSKE REGISTRERINGSMYNDIGHED KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 29 30 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Danmark . Lóg um sparikassar var eingin . Tann fyrsta sparikassalógin kom ikki fyrr enn í 1880 . 9 Lógin frá 1880 allýsir ikki sparikassar, men tekur sítt útgangsstøði í teimum faktisku viðurskiftunum hjá sparikassunum . Ikki fyrr enn við sparikassalógini frá 1919 fæst ein løgfrøðilig allýsing av, hvat ein sparikassi er, ella hvat endamál hann skal hava . 10 Tann fyrsti privati bankin í Danmark varð stovnaður í 1846 . Lóg um bankar var eingin . Ikki fyrr enn í 1919 kom tann fyrsta bankalógin . Sparikassar og bankar virkaðu sostatt undir hvør sínari lóg - í Danmark fram til 1975, tá sparikassar og bankar komu undir eina og somu lóg, og í Føroyum fram til 1994, tá danska banka- og sparikassalógin varð sett í gildi í Føroyum . Banka- og sparikassalógin tók burtur munin í virkismøguleikunum hjá bankum og sparikassum . í 1988 læt banka- og sparikassalógin í Danmark upp fyri møguleikanum at umskipa sparikassar til bankar . Henda regla varð sett í gildi í Føroyum í 1999 11 . Hetta gjørdi, at sparikassarnir í Føroyum fingu høvi at umskipa seg til bankar . Bæði Føroya Sparikassi og Suðuroyar Sparikassi brúktu hetta høvið . Norðoya Sparikassi er sostatt einasti sparikassi í Føroyum . Endamálið við umskipanarreglunum var at fáa sjálvsognarstovnsins (sparikassans) kapital við yvir í eitt nýtt partafelag, sum skuldi reka virksemið hjá sparikassanum víðari sum banki . 9 Lov nr . 64 af 28 maj 1880 10 §1ílógini:Ensparekassesformáleratmodtageindskudafpengetilforrentningogatanbringede indskudte midler pá betryggende máde (sásom i let sælgelige værdipapirer, navnlig statsobligationer, kreditobligationer og lignende) eller i udlán (mod pant, selvskyldnerkaution, denne ogsá i vekselform, eller i tilsvarende sikkerhed) 11 Lovbekendtgørelse nr . 182 fra 20 . mars 1995 om banker og sparekasser m .v . som sat i kraft ved anordning nr . 168 af 22 . marts 1999 . Vildi tú umskipa sparikassa til banka, vóru - og eru - tvinnir møguleikar í at velja: 1 . Grunnaleisturin 2 . Hylkisleisturin 12 Ad 1. Eftir grunnaleistinum varð stovnað eitt nýtt partafelag, sum rak virksemi sparikassans víðari sum banki . Stovnast skuldi eisini ein grunnur, sum skuldi eiga kapitalin hjá tí gamla sparikassanum og brúka hann til at hjálpa tí nýstovnaða partafelagnum at reka virksemið hjá sparikassanum víðari sum banki . Ad 2. Eftir hylkisleistinum varð eisini stovnað eitt nýtt partafelag at reka sparikassans virksemi víðari sum banki, men kapitalurin hjá tí gamla sparikassanum varð settur í bankan - íhylkjaður bankans kapital - sum ein serlig trygdarkonto, ið bankin kundi brúka til at standa ímóti við, tá illa visti við . II. 2.1. Føroya Sparikassi Føroya Sparikassi varð stovnaður 24 . august 1832 og æt tá Færø Amts Sparekasse . í 1965 skifti hann navn til Føroya Sparikassi . Sum sparikassi var Føroya Sparikassi sjálvsognarstovnur . í 1991 varð hann umskipaður til ein sonevndan ábyrgdarasparikassa . Tað merkti, at tú sum viðskiftafólk fekst høvi at gerast ábyrgdari við einari upphædd, sum varð sett á serliga ábyrgdarakonto . Upphæddirnar á ábyrgdarakonto taldu við í eginkapitalinum hjá sparikassanum á líknandi hátt sum partabrøv í partafeløgum . á aðalfundi tann 5 . apríl 2002 samtykti umboðsráðið, at sparikassin við virknaði frá 1 . januar 2002 skuldi leggja um til banka eftir reglunum í banka- og sparikassalógini . Av teimum 49 umboðsráðslimunum atkvøddu 48 fyri . Við ársbyrjan 2002 vóru stívliga 6 .000 ábyrgdarar í Føroya Sparikassa . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 31 12 ídonskumhøpinevndir"fondsmodellen"og"indkapslingsmodellen ." 32 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Frá ársbyrjan 2002 og fram til aðalfundin í apríl øktist talið av ábyrgdarum upp í nærum 9 .000 . ábyrgdararnir høvdu valið ímillum at fáa sín ábyrgdarpening útgoldnan, ella at fáa hann umbýttan til kurs 100 við partabrøv í tí nýggja banka- partafelagnum, P/f Eik Banka . Ætlanin var at ábyrgdararnir skuldu hava møguleika at tekna upp til 25 mió . kr . tilsamans í tí nýggja bankafelagnum, men áhugin var so stórur, at avgjørt varð at hækka upphæddina upp í 40 mió . kr . Tá avtornaði, vóru meira enn 40 mió . kr . teknaðar, og loft varð tí sett á tekningina, soleiðis at ábyrgdararnir í mesta lagi kundu tekna 2,8 ferðir sín ábyrgdarpening í sparikassanum . 13 Eginognin í Føroya Sparikassa var ultimo desember 2001 slakar 799 mió . kr . - ikki íroknað ábyrgdarpening . Av hesum vóru 25 mió . kr . nýttar til grundkapital í tí nýstovnaða Eik Grunninum . 774 mió . vóru sostatt eftir sum eykakapitalur . Tann 1 . januar 2002, tá virksemið hjá tí nýggja bankapartafelagnum byrjaði, fekk grunnurin 6 .392 .120 partabrøv í bankanum til kurs 125, og grunnurin átti tá allan partapeningin í bankanum . í apríl 2002 fingu ábyrgdararnir sum nevnt høvi til at konvertera sín ábyrgdarpening til partapening í bankanum . í sparikassanum vóru tá 9 .751 ábyrgdarar, og av teimum nýttu 8 .713 høvið at seta sín ábyrgd- arpening í sparikassanum inn sum partapening í bankanum . Seinni keyptu aðrir føroyingar eisini partabrøv í P/f Eik Banka, og tá bankin fór av knóranum verður mett, at talið lá um 9 .000 . Eitt ár eftir stovnanina var eigaraparturin hjá Sparikassagrunninum í bankapartafelagnum 94,1% . II.3 Føroya Sparikassi umskipaður til banka og grunn Sum nevnt, so kundu sparikassar eftir banka- og sparikassalógini umskipast til bankavirksemi í partafelagsformi eftir ávísum reglum . 13 ZakariasWang:Eikirøtur,síða340 KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 33 Sparikassi, sum vildi leggja um til bankavirksemi, kundi velja antin -  at seta sín kapital í ein grunn, sum skuldi virka sum ein heild saman við bankanum (grunnaleisturin), ella -  at seta sín kapital inn í sjálvan bankan sum eitt serligt trygdarinnskot (hylkisleisturin) . Ein treyt við grunnaleistinum var, at so stórt samanfall skuldi vera millum nevnd í grunni og banka, at nevndin í bankanum somuleiðis skuldi hava allan avgerðarrættin í grunninum . Føroya Sparikassi valdi grunnaleistin og stovnaði ein grunn eftir kapittul 12b, § 52c í tágaldandi lóg . II.3.1 Grunnaleisturin Eftir grunnaleistinum kundi sparikassin gevast og lata einum (nýggjum) bankapartafelag sína nettoogn, móti at bankapartafelagið skrivaði út partabrøv fyri samsvarandi virði til ein grunn, sum sparikassin stovnaði . Grunnurin skuldi hava til endamáls saman við bankapartafelagnum at reka sparikassans virksemi víðari sum banki, og annars at arbeiða fyri, at bankin var ein sterkur og tryggur peningastovnur . Grunnaleisturin var orðaður soleiðis í banka- og sparikassalógini: 14 Lógartekstur: Kapitel 12 b: Sparekassers omdannelse til aktieselskaber § 52 c . I sparekasser, der drev virksomhed den 1 . januar 1989, kan repræsentantskabet efter reglerne i §§ 52 d-52 g beslutte, at sparekassen opløses uden likvidation ved overdragelse af sparekassens aktiver og gæld som helhed til et af sparekassen ejet 14 í dag eitur lógin "lov om finansiel virksomhed ." § 207, stk . 1 í lógini hevur somu orðing sum § 52c í banka- og sparikassalógin hevði . Sjálvur leisturin er sostatt óbroyttur, men munandi broytingar eru gjørdar í ávísum øðrum treytum fyri grunnaleistinum; her verður serliga hugsað um, at eftir upprunaligu reglunum skuldi nevndin í banka- partafelagnum hava ræði á grunninum, men í dag er hetta beinleiðis bannað . 34 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM eller oprettet aktieselskab, der har tilladelse til at drive penge- institutvirksomhed, og at aktier i aktieselskabet svarende til værdien af de indskudte aktiver efter fradrag af sparekassens gæld overdrages til en fond, der anses som en erhvervsdrivende fond, jf . dog § 52 d, stk . 2 . Stk . 2 . Beslutning i henhold til stk . 1 træffes med det flertal, der kræves til sparekassens opløsning . § 52 d . Anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers §§ 134-134 l i finder med de nødvendige ændringer anvendelse pá fusionen mellem aktieselskabet som det fortsættende selskab og sparekassen som det ophørende selskab . Stk . 2 . Garanterne i sparekassen skal tilbydes efter eget valg enten en ombytning til markedskurs af deres garantbeviser til aktier i aktieselskabet eller kontant indløsning . Sparekassen kan endvidere tilbyde garanterne, at garantikapitalen bliver stáende i selskabet i en periode pá indtil 5 ár . Garantikapitalen medregnes i denne periode ved opgørelsen af kernekapitalen, jf . § 21 a . I tilfælde af selskabets opløsning fyldestgøres garantindskud før aktiekapitalen . Den i anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers § 134 a nævnte fusionsplan skal indeholde oplysning og bestemmelse om de rettigheder, der tillægges garanterne . Stk . 3 . Den i anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers § 134 b nævnte fælles regnskabsopstilling og ábningsbalance udarbejdes efter de for pengeinstitutter gældende regnskabsregler . Stk . 4 . Dokumenter, der ifølge anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers §§ 134-134 l i skal indsendes til den færøske registreringsmyndighed, indsendes tillige til tilsynet . Stk . 5 . Tilsynet skal godkende fusionen i henhold til § 48 . § 52 e. Fonden ledes af en bestyrelse pá mindst fem medlemmer . Stk . 2 . Et flertal af medlemmerne udpeges af sparekasseaktie- selskabets bestyrelse blandt bestyrelsens medlemmer . Formanden for sparekasseaktieselskabets bestyrelse er altid medlem af fondens bestyrelse 15 . Stk . 3 . Finder reglerne i anordning om ikrafttræden for Færø- erne af lov om erhvervsdrivende fonde om konsernmedarbejder- repræsentation ikke anvendelse, udpeges et medlem af og blandt sparekasseaktieselskabets medarbejderrepræsentanter . Reglerne i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om aktieselskaber om konsernrepræsentation finder tilsvarende anvendelse for det págældende medlem . § 52 f. Sparekasseaktieselskabets vedtægter skal indeholde be- stemmelse om stemmeretsbegrænsning for aktionærerne . § 52 g. Et aktieselskab, som i medfør af reglerne i dette kapitel overtager en sparekasse, er berettiget til at betegne sig som spare- kasse, idet dog ordet "aktieselskab" eller "partafelag" eller deraf dannede forkortelser skal tilføjes navnet . Stk . 2 . Reglerne for banker finder i øvrigt anvendelse pá aktie- selskabet . Viðmerkingar: í Karnov lógarsavninum eru fylgjandi viðmerkingar til umskipan frá sparikassa til banka - bæði eftir grunnaleistinum og eftir hylkisleistinum: Formálet med kap 12 b er at skabe lovhjemmel for, at sparekasser kan ændre deres selskabsretlige organisationsform fra selvejende institutioner til aktieselskaber . Loven opstiller to alternative model- ler for omdannelse . Ifølge den ene model (§§ 52 c-52 g) fusionerer sparekassen med et af den oprettet eller ejet aktieselskab, der har tilladelse til at drive pengeinstitutvirksomhed, samtidig med at aktier svarende til værdien af de indskudte aktiver i aktieselskabet efter fradrag af sparekassens gæld overdrages til en erhvervsdrivende 15 Hettaerusomunevndarreglur,sumvóruførdarvíðariílovomfinansielvirksomhed,sumí2007 kom í gildi í Føroyum í staðin fyri banka- og sparikassalógina . í 2010 varð lógin í Danmark broytt hesum viðvíkjandi til næstan beint tað øvugta, soleiðis at skott er sett millum nevndina í bankapartafelagnum og nevndina í grunninum . Hendan broyting kom í gildi í Føroyum í 2012 . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 35 36 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM fond . Fondens formál er at videreføre den af sparekassen drevne pengeinstitutvirksomhed . Ifølge den anden model (§§ 52 h-52 j), der først blev indsat under folketingsbehandlingen, fusionerer sparekassen ligeledes med et af den oprettet eller ejet aktieselskab, der har tilladelse til at drive pengeinstitutvirksomhed, men i stedet for oprettelsen af en fond, oprettes der i aktieselskabet en bunden sparekassereserve svarende til værdien af de indskudte aktiver efter fradrag af sparekassens gæld . Gennem henholdsvis fonden og den bundne sparekassereserve er det søgt sikret, at de i sparekassen opsamlede reserver fortsat stár til rádighed for sparekassens drift . Garant- og kundedemokratiet fortsætter med den forskel, at der efter omdannelsen er tale om et aktionærdemokrati, evt gennem delegeretordningen i § 8 a...... Ivi er tí ikki um, at endamálið við teimum báðum leistunum var júst tað sama: At uppsparda peningaognin hjá tí fyrrverandi sparikassanum skuldi vera atkomilig til raksturin hjá tí nýggja bankanum . í forarbeiðnum til grunnaleistin stóð millum annað: Den selvejende institution adskiller sig fra aktieselskabet navnlig derved, at der ikke bag den selvejende institution er en ejerkreds . Hverken sparekassens garanter eller andre har andel i sparekassens formue eller overskud . I tilfælde af sparekassens ophør skal formuen uddeles til almennyttige og velgørense formál . Ved overgang til aktieselskabsform har det derfor været afgørende at sikre, at de opsparede reserver i den tidligere sparekasse kunne være til rádighed for sparekasseaktiesekskabets [bankin] drift sam- tidig med at det sikredes, at de nye aktionærer [í bankanum] ikke fik andel i disse midler . Det forstás derfor, at der i forbindelse med omdannelsen over- drages aktier fra aktieselskabet til en hvervsdrivende fond svarende KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 37 til værdien af sparekassens reserver efter ombytning til en skønnet markedskurs af garantikapitalen til aktiekapital . Fondens formál i vedtægten vil være at videreføre sparekassens virksomhed i aktieselskabet, sáledes at dette til stadighed frem- stár som et konkurrencedygtigt og velkonsolideret pengeinsti- tut . Samtidig sikres det, at fondens formue i tilfælde af penge- institutvirksomhedens ophør uddeles til almennyttige og velgørende formál... . Ved omdannelsen vil aktieselskabet sáledes fá to aktionærgrupper, fonden og de tidligere garanter . Efter omdannelsen vil akitesel- skabet have samme mulighed for kapitaltilførsel via aktieemission som bankerne . Erhvervsdrivende fonde er omfattet af lov om erhvervsdrivende fonde . Nár en sparekasse ved omdannelse efter lovforslaget op- deles i en fond og et aktieselskab, er det nødvendigt at sikre, at begge virksomheder fortsat undergives en erhvervsøkonomisk lovgivning, henholdsvis lov om erhvervsdrivende fonde og bank- og sparekasseloven, da det fortsat er hensigten, at de to virksom- heder forretningsmæssigt skal fungere som en helhed . Det er der- for præciseret i stk . 1, at fonden anses som en erhvervsdrivende fond . Det betyder, at fonden til stadighed er undergivet lov om erhvervsdrivende fonde . Sparekassens formál er i dag at drive pengeinstitutvirksomhed og aktieselskabets og fondens formál skal tilsammen være at videreføre denne virksomhed . Efter lov om erhvervsdrivende fonde vil en fond kunne have til formál udelukkende at opretholde og videreføre en virksomhed . Der kræves ikke noget eksternt uddelingsformál . Fonden vil som følge af sit formál kunne geninvestere eventuelt udbetalt udbytte som ny aktiekapital i selskabet eller varetage anden tilknyttet finansieringsvirksomhed . I vedtægten sikres, at de i sparekassen opbyggede reserver anvendes til almennyttige og velgørende formál, hvis hovedformálet, konsolidering af penge- institutvirksomheden, mátte ophøre . 38 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM II.3.1.1 Grunnaleisturin og vinnugrunnalógin Hesar viðmerkingarnar til grunnaleistin, um at grunnurin og bankin saman og sum ein heild skulu reka virksemi sparikassans víðari, hava elvt til ivasama tulking av grunnaleistinum, tá hann verður hildin upp ímóti lógarreglunum fyri vinnurekandi grunnar . Lóg um vinnurekandi grunnar er ein generell lóg fyri tey virki, sum velja at reka sítt vinnuvirksemi í grunnaskapi . Lógin er ikki upprunaliga ætlað til sparikassagrunnar, og hon hevur ikki serligt rúm fyri rakstrinum hjá sparikassagrunnum í tí formi, sum nevndin í Eik Grunninum rak sítt virksemi fyri bankan . Tær grundleggjandi reglurnar í vinnugrunnalógini um rakstur og ábyrgd skulu lesast á sama hátt sum reglur í lóg um partapeløg og smápartafeløg, og sjálvandi skal nevndin tí røkja áhugamál grunsins . Hin møguleikin, um at arbeiða fyri bankans besta, sjálvt um tað skaðar grunnin, er ikki til í vinnugrunnalógini . Eftir stendur so spurningurin, hví sparikassagrunnarnir yvirhøvur eru vinnurekandi grunnar . Svarið er rímiliga einfalt: Tað stóð beinleiðis í banka- og sparikassalógini kapittul 12a, at teir skulu vera vinnurekandi grunnar, líka mikið um teir lúka treytirnar í vinnugrunnalógini fyri at vera vinnurekandi grunnar . Orsøkin er, at tað var hildið at vera neyðugt, at sparikassagrunnarnir vóru undir onkrum eftirliti . Bankin, rekur peningastovnsvirksemi, og er undir eftirliti hjá Finanstilsynet . Tá sparikassagrunnarnir vóru vinnurekandi grunnar, komu teir undir eftirlit hjá vinnugrunnamyndugleikanum . Hetta var einasta orsøkin til, at sparikassagrunnarnir vórðu vinnurekandi grunnar . Líkt er til, at teir flestu sparikassagrunnarnir í Danmark, eins og Eik Grunnurin, við grunnaleistinum sum grundarlag høvdu ta fatan, at teir við heimild í grunnaleistinum høvdu munandi víðari heimildir í sínum arbeiði fyri bankan, enn lógin um vinnurekandi grunnar gav teimum . Líkt er eisini til, at líka síðan grunnaleisturin í banka- og sparikassalógini kom í gildi í Danmark síðst í áttati árunum og fram til 2009-2010, hava danskir sparikassagrunnar eftir hesum skilt og praktiserað grunnaleistin á sama hátt, sum Eik Grunnurin gjørdi . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 39 í mars 2009 setti danska Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í verk eina gransking af sparikassagrunninum, EBH Fonden . Granskingarúrslitið kom í oktober 2009, og har vísir granskingarfólkið á, at grunsins arbeiði eftir hansara meting á fleiri økjum hevði verið í ósamsvari við vinnugrunnalógina . Her skal nevnast, at EBH Fonden og Eik Grunnurin arbeiddu stórt sæð upp á sama máta, og teir samstarvaðu eisini . Granskingarleiðarin metti, at EBH Grunnurin var farin út um sínar heimildir eftir vinnugrunnalógini . Hann helt, at grunnaleisturin í banka- og sparikassalógini, seinni lov om finansiel virksomhed, ikki gav heimild til at gera undantak frá ásetingum og krøvum í vinnugrunnalógini . Eftir hesa niðurstøðu skrivaði Erhvervs- og Selskabsstyrelsen til fleiri grunnar og gjørdi vart við, at teirra virksemi ikki var í samsvari við vinnugrunnalógina, sí undir III .1 .1 .1 "Donsk grunnamál um sparikassagrunnar ." Grunnaleisturin fyri umskipan av sparikassa til banka eftir lógini um bankar og sparikassar skal eftir hesari "nýggju" fatan skiljast soleiðis, at sparikassagrunnurin bert kann røkja sína skyldu at hjálpa bankanum við at seta møguligt vinningsbýti av partabrøvunum í bankanum aftur í bankan sum nýggjan partapening . Hetta er heilt ørðvísi fatan enn tann, sum leiðslan í Eik Grunninum hevði, og sum leiðslurnar í donskum sparikassagrunnum høvdu, sí undir II .5 "Er grunnaleisturin ein serregla fram um vinnugrunnalóginá ." Síðsti nevndarformaðurin í Eik Grunninum hevur greitt § 19 nevndini frá, at tey um hetta mundið í 2009-2010 fingu at vita um hendan "nýggja praksis", sum hann nevnir tað . Skráseting Føroya veit ikki um ta nýggju fatanina hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen fyrr enn í september 2010, og Skrásetingin hevði tá ongantíð framt eftirlit á henda hátt . II.3.2 Hylkisleisturin Eftir hylkisleistinum er ikki neyðugt hjá sparikassa at stovna ein grunn at flyta sín kapital í. Sparikassin kann í staðin seta sína nettoogn beinleiðis inn í (nýtt) bankapartafelag við serligum treytum . Treytirnar eru, at 40 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM hesin kapitalur kann bara brúkast til at gjalda undirskot, og bara um eingin annar fríur kapitalur er í bankapartafelagnum til at gjalda hetta . Við hylkisleistinum verður allur kapitalur gamla sparikassans í veru- leikanum fluttur beinleiðis yvir til tað nýggja bankapartafelagið, tó við nevndu treytum . Hylkisleisturin er orðaður soleiðis í banka- og sparikassalógini: 16 § 52 h . I sparekasser, der drev virksomhed den 1 . januar 1989, kan repræsentantskabet beslutte, at sparekassen opløses uden likvidation ved overdragelse af sparekassens aktiver og passiver som helhed til et af sparekassen ejet eller oprettet aktieselskab, der har tilladelse til at drive pengeinstitutvirksomhed . Der oprettes i aktieselskabet en bunden sparekassereserve svarende til værdien af de indskudte aktiver efter fradrag af sparekassens gæld, jf . §§ 52 i-52 j . Stk . 2 . § 52 c, stk . 2, samt §§ 52 d, 52 f og 52 g finder anvendelse . § 52 i . Den bundne sparekassereserve kan bruges til dækning af underskud, der ikke dækkes af beløb, der kan anvendes til udbytte i aktieselskabet . Stk . 2 . I tilfælde af pengeinstituttets ophør kan udlodning til aktio- nærerne kun finde sted, nár forpligtelserne efter stk . 4 er opfyldt . Stk . 3 . Ved fusion med et andet pengeinstitut overtager det fort- sættende selskab sparekassereserven pá de samme vilkár, som indtil fusionen var gældende . Stk . 4 . I tilfælde af pengeinstituttets ophør anvendes sparekasse- reserven til almennyttige eller velgørende formál efter nærmere regler fastsat i omdannelsesbeslutningen efter § 52 h, stk . 1 . § 52 j . Ud over de i § 38 foreskrevne henlæggelser skal der árligt af den del af árets overskud, der ikke medgár til dækning af underskud 16 í dag eitur lógin "lov om finansiel virksomhed", har §§ 211 til 213 hava somu orðing av hylkis- leistinum sum banka- og sparikassalógin hevði . fra tidligere ár, henlægges 10 pct . til den bundne sparekassereserve . Den i 1 . pkt . nævnte henlæggelse kan ikke overstige den forrentning af sparekassereserven, der svarer til den af skatteministeren fast- satte mindsterente med fradrag af forholdsmæssig andel af árets selskabsskat . Eftir tí upprunaliga lógaruppskotinum var bert møguligt at umskipa sparikassa til banka eftir grunnaleistinum . Tí er hylkisleisturin ikki umrøddur í forarbeiðnum til lógaruppskotið . Undir viðgerðini í Fólkatinginum varð broytingaruppskot sett fram um eina alternativa umskipanarloysn - hylkisleistin, og hetta varð samtykt . Viðmerkingar: Karnov lógarsavnið hevur viðmerkingar til hylkisleistin: Sparekassereserven vil ikke kunne anvendes til udbyttebetaling, men kan benyttes til dækning af underskud, hvis de frie reserver ikke slár til . Sparekassereserven hæfter sáledes forud for aktiekapitalen . Dette gælder dog kun sá længe sparekasseaktieselskabet er en levende organisation . Hvis aktionærerne beslutter sig for at op- løse sparekasseaktieselskabet eller i tilfælde af konkurs, vil spare- kassereserven ... . skulle udloddes til almennyttige formál forud for sá vel de øvrige reserver som aktiekapitalen Báðir umskipanarleistirnir hava verið fyri atfinningum - grunnaleisturin m .a . tí hann er ógreiður og av hesi orsøk eisini yvirhøvur hevur verið praktiseraður í ósamsvari við lóg um vinnurekandi grunnar . Hylkisleisturin tí at hann í veruleikanum gevur nýggjum partaeigarum í bankapartafelagnum lut í tí kapitali, sum sparikassin hevur savnað og arbeitt upp áðrenn umskipanina . II.3.3 Eftirlit Eftirlitið við peningastovnum er hjá Finanstilsynet, tí málsøkið er ikki yvirtikið mál og undir donskum ræði . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 41 Eftirlitið við vinnurekandi grunnum var hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen 42 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM fram til 31 . desember 2007, og hevur síðani 1 . januar 2008 verið hjá Skráseting Føroya, tí málsøkið tá varð yvirtikið . Skráseting Føroya hevur tó verið skrásetingarmyndugleiki fyri vinnurekandi grunnar alla tíðina . Eftir viðmerkingunum til grunnaleistin í banka- og sparikassalógini var ætlanin, at grunnur og banki skuldu virka saman sum ein heild, men av tí, at grunnurin ikki skuldi reka beinleiðis pengastovnsvirksemi, varð ásett, at grunnurin skuldi vera ein vinnurekandi grunnur, júst fyri at koma undir okkurt eftirlit . í viðmerkingunum til reglurnar í banka- og sparikassalógini, kapittul 12b um umskipan frá sparikassa til banka stendur m .a . Erhvervsdrivende fonde er omfattet af lov om erhvervsdrivende fonde . Nár en sparekasse ved omdannelse efter lovforslaget op- deles i en fond og et aktieselskab, er det nødvendigt at sikre, at begge virksomheder fortsat undergives en erhvervsøkonomisk lov- givning , henholdsvis lov om erhvervsdrivende fonde og bank- og sparekasseloven, da det fortsat er hensigten, at de to virksomheder forretningsmæssigt skal fungere som en helhed . Det er derfor præ- ciseret i stk . 1, at fonden anses som en erhvervsdrivende fond . Det betyder, at fonden til stadighed er undergivet lov om erhvervs- drivende fonde . Hetta kann tykjast eitt sindur margháttligt, tí Finanstilsynet, sum hevur eftirlit við bankanum, hevur ikki atgongd til viðurskiftini hjá grunninum, og grunnaeftirlitið, sum hevur eftirlit við vinnurekandi grunnum, hevur ikki atgongd til viðurskiftini hjá bankanum . Eftirlitini eru eisini í hvør sínum landi . í báðum londum eru økini vinnurekandi grunnar og bankar undir ábyrgd av hvør sínum lands- stýrisfólki/ráðharra, ið umsita hvør sítt aðalráð/ministerium . í Føroyum hevur Vinnumálaráðið ábyrgd av økinum vinnurekandi grunnar, og Fíggjarmálaráðið ábyrgd av økinum bankar, og aðalráðini hava rættiliga avmarkaða vitan um økið hvør hjá øðrum . Hetta hevur eftir nevndarinnar fatan víst seg at vera ein sera óheppin skipan . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 43 Besta ítøkiliga dømið er óivað, tá Skráseting Føroya í mars 2010 skuldi taka støðu til, um Eik Grunnurin skuldi sleppa at veita óavmarkaða trygd fyri Eik Banka fram til 1 . januar 2013 . Sum grunnaeftirlit kundi Skráseting Føroya ikki vita, hvussu vandamikið tað var, tí hon hevði ikki neyðuga innlitið í bankans viðurskifti . Skráseting Føroya var ikki eftirlitsmyndugleiki hjá bankanum - tað var Finanstilsynet . Sama støða gjørdi seg galdandi, tá Finansiel Stabilitet í sama viðfangi í mars 2010 setti sum treyt fyri statsgarantinum til Eik Banka, at Eik Grunnurin skuldi veita trygd . Spurningurin er, um Finansiel Stabilitet ella Finanstilsynet vistu, hvussu støðan í grunninum var, tí teir vóru ikki eftirlitsmyndugleiki - tað var Skráseting Føroya . Um vinnurekandi grunnar og bankar vóru undir einum og sama eftirliti, hevði tað eftirlitið havt innlit í veruligu støðuna hjá bæði banka og grunni . Undir viðgerðini í nevndini er komið fram, at bæði eftirlitini í stóran mun fingu sínar upplýsingar frá stjóranum í Eik banka. II.4 Serreglur fyri sparikassagrunnarnar Nevnt er, at grunnaleisturin ásetti, at sparikassagrunnar skuldu vera vinnurekandi grunnar, fyri at vera undir onkrum eftirliti, uttan mun til um teir vóru at meta sum vinnurekandi grunnar eftir vinnugrunnalógini ella ikki . Aðrar serreglur vóru eisini fyriskrivaðar: II.4.1 Nevnd Tað var lógarkrav, at varð grunnaleisturin valdur, so skuldi nevndin í bankapartafelagnum velja meirilutan í nevndini í grunninum, og hesin skuldu eisini veljast millum nevndarlimirnar í bankapartafelagnum, sbr . omanfyri § 52e, stk . 2 . Nevndarformaðurin í bankapartafelganum skuldi eisini vera limur í grunsnevndini . Hóast tað ikki var ein treyt, valdi Eiksamtakið, at hava sama nevndarformann í banka og grunni . 44 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tað merkir, at nevndin í bankapartafelagnum (Eik Banki) skuldi hava fult ræði á virksemi grunsins (Eik Grunnurin) . Hetta er grundarlagið fyri, at teir persónar, sum sótu í nevndini í P/f Eik Banka, vóru teir somu, sum sótu í nevndini í Eik Grunninum - tó undantikið ein nevndarlim, ið var umboð landsstýrisins í bankanevndini árini 2002-2005 17 . Tað var ikki eitt krav, at allir nevndarlimirnir skuldu vera teir somu, men tað var heldur ikki í ósamsvari við lógina . Nevnast kann, at frá 2010 í Danmark og frá 2012 í Føroyum er støðan beint tann øvugta: Nú fyriskrivar lov om finansiel virksomhed beinleiðis forboð fyri, at nevnd bankans ella starvsfólk í bankanum (stjórar) kunnu hava avgerandi ávirkan á (hvør verður valdur í) nevnd grunsins II.4.2 Viðtøkur Vinnurekandi grunnar hava til endamáls at reka vinnu av onkrum slagi, men sparikassagrunnarnir skuldu hava eitt heilt ávíst endamál: At føra virksemi sparikassans víðari í bankapartafelagnum: Fondens formál i vedtægten vil være at videreføre sparekassens virksomhed i aktieselskabet, sáledes at dette til stadighed frem- stár som et konkurrencedygtigt og velkonsolideret pengeinsti- tut . Samtidig sikres det, at fondens formue i tilfælde af penge- institutvirksomhedens ophør uddeles til almennyttige og velgørende formál... . (úr viðmerkingunum til lógina - seta inn navnið á lógini) á hesum grundarlagi hava allir sparikassagrunnar havt sera líkar viðtøkur . Høvuðsendamál Eik Grunsins var sambært viðtøkunum: . . . . at reka virksemi í sjálvsognarstovninum Føroya Sparikassa víðari í Eik Banka P/f, soleiðis at hesin altíð verður ein kappingarførur og tryggur peningastovnur . 17 Taðvareinleivdfrásparikassatíðini,atlandsstýriðtilnevndieinnevndarlim . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 45 II.5 Er grunnaleisturin ein serregla fram um vinnugrunnalóginá Reglurnar í banka- og sparikassalógini, sum góvu sparikassum møguleika at leggja sítt virksemi um til pengastovnsvirksemi av sama slag sum bankarnir, góvu sum nevnt sparikassunum tvinnar leistir at velja ímillum: Grunnaleistin ella hylkisleistin . í báðum førum var endamálið at føra sparikassavirksemið víðari í tí nýggja bankapartafelagnum eftir vanligum bankareglum . Valdi sparikassi at leggja um eftir grunnaleistinum, skuldi grunnurin hava til endamáls at føra virksemið víðari við tí fyri eyga, at bankin altíð skuldi vera góður og tryggur peningastovnur, og grunnurin og bankin skuldu virka sum ein heild, sum tað er orðað í viðmerkingunum til umskipanarregluna . Tá EBH Banken A/S fór av knóranum undir síðstu fíggjarkreppu, og EBH Fonden fór við í fallinum, kom spurningurin um sambandið millum sparikassagrunn og banka alment á breddan . Skjótt vísti tað seg at tvinnar høvuðsáskoðanir komu fram: . 1  Tað er ikki rímiligt, at grunnurin skal líða somu lagnu sum bank- in, tí grunnurin er sum vinnurekandi grunnur umfataður av lóg um vinnurekandi grunnar, sum byggir á tað grundsjónarmið, at kapitalurin hjá einum grunni skal vera intaktur . . 2  Tað er natúrligt, at grunnurin líður somu lagnu sum bankin, tí eftir umskipanarreglunum frá sparikassa til grunn var endamálið júst at tryggja framhaldandi rakstur av sparikassans virksemi, og sparikassans kapitalur skuldi brúkast til hetta endamál - líka mikið um grunnaleisturin ella hylkisleisturin varð brúktur . Dr . jur . Mads Bryde Andersen, løgfrøðiprofressari í Keypmannahavn, kallar ta seinnu áskoðanina fyri "samvirkeforudsætningen", her nevnd "samvirkisreglan" - hon er, at eftir umskipanarreglunum verður gingið út frá, at banki og grunnur samstarva tætt, og at kapitalur grunsins kemur bankanum til góðar í samsvari við grunsins høvuðsendamál . 46 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Hetta reisir spurningin, um grunnaleisturin við samvirkisregluni er ein serregla fyri sparikassagrunnar, sum á ávísum økjum gongur fram um ávísar reglur í vinnugrunnalógini, ella skal síggjast sum eitt ískoyti viðvíkjandi sparikassagrunnum . Tað, sum ført hevur verið fram um, - at lógarkravið um at meirilutin í bankanevndin skal velja meiri- lutan í grunnanevndini sínamillum - at sparikassagrunnar ikki eru vinnurekandi grunnar eftir vinnu- lógini, men eftir umskipanarreglunum frá sparikassa til banka í gomlu banka- og sparikassalógini fyri at hava teir undir onkrum eftirliti - at ætlanin var, at ognir sparikassans skuldu tæna til rakstur bank- ans stuðlar undir hesa áskoðan . Fyri stutt at útgreina tær báðar høvuðsáskoðanirnar av grunnaleistinum kunnu vit seta spurningin: Kann ein grunsnevnd taka eina avgerð, sum beinleiðis skaðar grunnin, men sum má metast at vera til fyrimuns fyri bankan? Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í Danmark hevur frá 2009 valt at halda seg til ta áskoðan, at spurningurin skal svarast noktandi . Sparikassagrunnarnir skulu í virkis- og eftirlitshøpi halda seg til teir karmar, sum vinnugrunnalógin setir, og sparikassagrunnarnir hava ikki við grunnaleistinum fingið nakað serligt heimildargrundarlag til meira víttgongdar avgerðir, enn aðrir vinnurekandi grunnar hava . í frágreiðingini "Vurdering af visse fondsretlige spørgsmál i sagen mellem EBH Fonden under konkurs og bl .a . EBH Bank A/S" viðger Dr . jur . Mads Bryde Andersen spurningin, um grunnurin kann seta sín kapital í váða fyri bankan, ella um grunnurin bert kann veita bankanum styrk við at seta nýggjan kapital í bankan sum partapening . Hansara niðurstøða er, at tað kann ikki hava verið ætlanin við um- skipanarregluni at forða hesum . Hann vísir á samvirkisregluna . Sum KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 47 stuðul fyri áskoðan sínari vísir hann eisini til, at sparikassarnir høvdu tveir møguleikar fyri umlegging . Umframt grunnaleistin við grunni og nýggjum partafelag (sum Føroya Sparikassi valdi), kundi umleggingin eisini gerast eftir hylkisleistinum . Hetta við uttan at stovna grunn, men við at tiltakskapitalurin hjá sparikassanum varð settur í bankan, og bankin kundi so brúka hendan kapital til at dekka undirskot, sum ikki kundu dekkast á annan hátt - tað er í roynd og veru ábyrgdarkapitalur tó við serstøkum avmarkingum . á hesum grundarlagi heldur hann, at tað ikki hevur verið ætlanin við umskipanarregluni at forða grunninum at seta sín kapital í váða fyri bankan - heldur tvørturímóti . Hann undirstrikar eisini ætlanina við lógini um, at bankin og grunnurin saman skulu "videreføre" peningastovnsvirksemið . II.6 Grunnar Hvørki í lóg um vinnurekandi grunnar ella í aðrari lóg er allýst, hvat ein grunnur er; teoretiskt løgfrøðiliga kann ein grunnur allýsast soleiðis: Ein sjálveigandi løgfrøðiligur persónur, sum eigur eitt fæ, sum stovnarin endaliga hevur latið frá sær til eitt ella fleiri ávís endamál, vanliga yvir longri áramál, soleiðis sum fyriskrivað í viðtøkum fyri grunnin. Legg til merkis: Ræði á einum grunni hevur ein sjálvstøðug grunsleiðsla, sum stovnarin ikki hevur ræði á. Eingin fysiskur ella løgfrøðiligur persónur uttan fyri ein grunn hevur nakran ognarrætt til fæ grunsins. Grunsfæið kann heldur ikki falla aftur til stovnaran. Ikki fyrr enn við lógini í 1993 um vinnurekandi grunnar komu lógarreglur um grunnar, soleiðis sum tað frammanundan var um t .d . partafeløg . Tískil vóru fyri ta tíð heldur ongar reglur um eftirlit við vinnurekandi grunnum . Danmark setti 1 . januar 1985 fyri fyrstu fer í gildi "Lov om fonde og visse foreninger" og "Lov om erhvervsdrivende fonde ." Skilt varð sostatt longu tá í donskum rætti millum í vinnurekandi og ikki vinnurekandi grunnar . 48 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Lógin um vinnurekandi grunnar varð, sum nevnt, sett í gildi í Føroyum í 1993, men ikki "Lov om fonde og visse foreninger ." Grunnar høvdu verið í Føroyum fyri ta tíð, men nú varð eisini í Føroyum skilt millum tvey sløg av grunnum: Vinnurekandi grunnar, sum høvdu eitt lógarverk, og ikki-vinnurekandi grunnar, sum ikki vóru skipaðir við lóg . Soleiðis er rættarstøðan framvegis, og lógarfest grunnaeftirlit er bert fyri vinnurekandi grunnar . II.6.1 Ikki-vinnurekandi grunnar í Føroyum er eingin lóg um ikki-vinnurekandi grunnar . Ikki-vinnurekandi grunnar eru tískil heldur ikki allýstir í lógarhøpi í Føroyum . Tó eru fleiri stovnar, feløg og felagsskapir, sum løgfrøðiliga kunnu bólkast sum ikki-vinnurekandi grunnar . Her verður hugsað um sjálveigandi stovnar, legat og ymisk áhugafeløg, og sjálvandi eisini grunnar í orðsins vanligu merking, sum ikki eru umfataðir av lóg um vinnurekandi grunnar . Slíkir stovnar og feløg hava sínar egnu viðtøkur og sítt egna stýri ella aðra leiðslu, tey ábyrgdast sjálvi við sínum ognum, og hava sjálvstøðugt rættarmálsføri sum løgfrøðiligir persónar . II.6.2 Vinnurekandi grunnar Hóast lógin um vinnurekandi grunnar ikki sjálv allýsir, hvat ein grunnur er, so setir hon upp karmar og treytir fyri, nær ein grunnur - t .e . eisini sjálveigandi stovnar, legat og feløg annars - skal roknast sum vinnurekandi og tískil kemur undir lógina . í § 1, stk . 2 í lógini er ásett: Stk. 2. En fond anses efter denne lov for erhvervsdrivende, hvis den: 1) overdrager varer eller immaterielle rettigheder, erlægger tjeneste- ydelser eller lignende, for hvilke den normalt modtager vederlag, eller . 2)  udøver virksomhed med salg eller udlejning af fast ejendom eller . 3)  har den i §§ 3 og 4 í løgtingslóg um parta- og smápartafeløg (vinnufelagslógin), anførte forbindelse med et aktie- eller an- partsselskab eller med en anden virksomhed af den i nr . 1 eller 2 nævnte art eller . 4)  udøver en bestemmende indflydelse over en anden virksomhed i henhold til vedtægt eller aftale og har en betydelig andel i dens driftsresultat uden at have den i nr . 3 anførte forbindelse med virksomheden . Teir sonevndu sparikassagrunnarnir hava tó sín uppruna í tí nevndu banka- og sparikassalógini, kapittul 12b um "Sparekassers omdannelse til aktieselskaber", seinni lov om finansiel virksomhed, og vóru har defineraðir sum vinnurekandi grunnar, uttan mun til ásetingarnar í vinnugrunnalógini § 1, stk . 2 . Orsøkin til, at sparikassagrunnarnir eru "føddir" sum vinnurekandi grunnar, er eftirlitsspurningurin . Eftir umskipanarreglunum frá sparikassa til grunn verður dentur lagdur á, at bæði banki og grunnur skulu vera undir vinnuløgfrøðiligari lóggávu . Høvuðsinnihaldi í allari vinnuløgfrøðiligari lóggávu er formlig viðurskifti og legalitetseftirlit: Nár en sparekasse ved omdannelse efter lovforslaget opdeles i en fond og et aktieselskab, er det nødvendigt at sikre, at begge virksomheder fortsat undergives en erhvervsøkonomisk lovgivning , henholdsvis lov om erhvervsdrivende fonde og bank- og sparekasseloven, da det fortsat er hensigten, at de to virksomheder forretningsmæssigt skal fungere som en helhed. Det er derfor præciseret i stk. 1, at fonden anses som en erhvervsdrivende fond. Det betyder, at fonden til stadighed er undergivet lov om erhvervsdrivende fonde. II.7 Vinnurekandi grunnar og onnur vinnufeløg - líkskapur og frábrigdi Frá 1 . januar 1985, tá tann fyrsta danska lóggávan um vinnurekandi grunnar kom, hevur lóggevarin við eftirfylgjandi broytingum synkroniserað reglurnar um vinnurekandi grunnar meira yvir ímóti reglunum um vinnufeløg, t .e . fyrst og fremst partafeløg og smápartafeløg . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 49 50 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tískil er í dag stórur líkskapur í reglunum fyri vinnurekandi grunnar og vinnufeløg, sum eru umfatað av vinnufelagslógini . Hetta er eisini natúrligt, tí talan er í báðum førum um feløg, sum reka vinnuvirksemi . II.7.1 Aðalfundur - eftirlit Ein avgerandi munur millum grunnar og vinnufeløg eftir vinnufelagslógini er, at grunnar hava ongan aðalfund . Tað er vanlig vitan og røtt fatan millum fólk, at aðalfundurin er "hægsti myndugleiki" hjá feløgum og felagsskapum av mongum slagi . í áhugafeløgum, yrkisfeløgum og líknandi felagsskapum, sum hava ein limaskara, er aðalfundurin tey, sum møta, tá lýst verður til aðalfund . Meirilutin av teimum møttu persónunum taka avgerðir, og allir limir hava hvør sína atkvøðu . í vinnufeløgum er aðalfundurin eisini "hægsti myndugleiki ." Her verður aðalfundurin skipaður av teimum, sum eiga kapital (partapening ella smápartapening) í felagnum, og meirilutin av kapitalinum tekur avgerðir 18 . Henda grundregla er eisini galdandi fyri íognarfeløg, kommandittfeløg, lutafeløg og onnur kapitalfeløg . í hesum sambandi kann nevnast, at hesi síðst nevndu ikki eru vorðin til við lóg, men við sáttmála og skipaðum samstarvi millum persónar ella feløg . 18 Løgtingslóg um parta- og smápartafeløg § 76 . Rættur kapitaleigaranna at taka avgerðir í kapitalfelagnum verður útintur á aðalfundinum . Stk . 2 . Avgerðir kapitaleigaranna á aðalfundinum kunnu ítøkiliga takast við fráviki frá lógarinnar og viðtøkurnar form- og freistkrøvunum, um allir kapitaleigararnir eru samdir um hetta, sbr . tó stk . 5 . Stk . 3 . Avgerðir kapitaleigaranna á aðalfundinum kunnu vanliga verða tiknar við fráviki frá lógarinnar form- og freist reglum, sbr . tó stk . 5 . Avgerð um hetta skal vera einmælt samtykt, og reglur um hetta skulu verða tiknar upp í viðtøkurnar . § 106 verður at nýta í sambandi við broyting ella striking av reglunum . Aðalfundurin skal tó verða hildin við fysiskari uppmøting, um kapitaleigarar, sum eiga meira enn 10 % av kapitali felagsins, krevja tað . Stk . 4 . Er ikki annað ásett í viðtøkunum, kann høvuðsleiðslan gera av, at onnur enn tey, sum eru nevnd í hesi lóg, kunnu vera við á aðalfundinum . Stk . 5 . Kapitaleigararnir í landspartafeløgum og í partafeløgum, ið hava partabrøv, sum kunnu verða handlað á einum reguleraðum marknaði í einum ES- ella EBS-landi, kunnu ikki taka avgerðir við fráviki frá lógarinnar form- og freistreglum, sbr . stk . 2 og 3 . Hetta er eisini galdandi fyri partafeløg, har tað við lóg ella kunngerð er ásett, at fjølmiðlarnir skulu hava atgongd til aðalfundin . Stk . 6 . Fjølmiðlarnir hava atgongd til aðalfundin hjá landspartafeløgum . Við lóg er seinni álagt slíkum feløgum at lúka ávísar formligar treytir fyri virki sínum, um tey reka vinnu 19 . Lógin fyriskipar reglur um skráseting, samanlegging kloyving, roknskaparkrøv og annað fyri vinnurekandi feløg av hesum slagi . Lógin hevur eisini nakrar allýsingar: "Ved virksomheder forstás i denne lov enkeltmandsvirksomheder, interessentskaber, kommanditselskaber, andelsselskaber (andelsforeninger) samt andre selskaber og foreninger med begrænset ansvar, som ikke er omfattet af vinnufelagslógin, lov om anpartsselskaber som ikraftsat for Færøerne ved kongelig anordning eller lov om erhvervsdrivende fonde som ikraftsat for Færøerne ved kongelig anordning . "Ved et interessentskab forstás i denne lov en virksomhed, hvor alle deltagerne hæfter personligt, uden begrænsning og solidarisk for virksomhedens forpligtelser ." "Eitt kommandittfelag er at skilja sum eitt virki, har ein ella fleiri luttakarar, nevndir komplementarar, hefta persónliga og uttan avmarking og, um teir eru fleiri, solidariskt fyri virkisins skyldum, meðan ein ella fleiri luttakarar, kallaðir kommanditistar, hefta avmarkað fyri virkisins skyldum ." "Ved en virksomhed med begrænset ansvar forstás i denne lov en virksomhed, hvor ingen af deltagerne hæfter personligt, uden begrænsning og solidarisk . Eitt lutafelag kann vera eitt íognarfelag (interessentskab), eitt komm- andittfelag ella eitt felag við avmarkaðari ábyrgd . Nevnast kann, at "L/f Føroya Keypssamtøka" er eitt lutafelag við avmarkaðari ábyrgd, og sama er galdandi fyri tað ovasta ognarfelagið í Tryggingarkonsernini "L/f Ognarfelag Tryggingartakaranna ." Føroya Keypssamtøka rekur sítt virki beinleiðis, meðan Ognarfelag Tryggingartakaranna rekur sítt virksemi gjøgnum holdingfelagið, TF Holding, sum aftur rekur virksemi gjøgnum onnur feløg . Av heimasíðuni hjá Tryggingarsamtakinum framgongur hetta yvirlit, 19 Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om visse erhvervsdrivende virksomheder, sum seinast broytt við løgtingslóg nr . 25 frá 16 . mars 2012 KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 51 52 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM sum vísir, hvussu eitt felag, sum ikki sjálvt er partafelag ella kapitalfelag, kann reka vinnuligt virksemi gjøgnum slík: OGNARFELAG TRYGGINGARTAKARANNA (felag við avmarkaðari ábyrgd) TF HOLDING (partafelag) Tryggingarfelagið Føroyar (partafelag) (par Betri Pensjón (partafelag) TF Ognir (partafelag) TF íløgur (partafelag) Faroese Insurance Company Guernsey (partafelag) (partafelag Eik Banki (70%) (partafelag Felags fyri øll feløgini í hesum yvirliti, eisini móðurfelagið, er, at tey hava eigaraeftirlit . Tað er, at tey hava eigarar, sum gjøgnum aðalfund ansa eftir, at felagsins reglur og áhugamál vera hildin . Høvuðsuppgávan hjá aðalfundum er vanliga at velja nevnd og taka støðu til roknskapin . Aðalfundurin kann altíð koma saman til at skifta nevndina út ella til at stinga út í kortið ávísa kós, sum nevndin skal fylgja . Aðalfundurin hevur á henda hátt eitt yvirskipað eftirlit við, at felagið verður rikið soleiðis , sum eigararnir ynskja, og aðalfundurin kann taka serlig stig, er tørvur á tí . Hetta yvirskipaða eigaraeftirlit er ikki í grunnum og øðrum sjálveigandi stovnum, tí teir eru sín egni eigari - sjálveigandi . Aftur til grunnarnar: Hvør skal so ansa eftir, at grunsleiðslan umsitur ognir grunsins sambært viðtøkunum? Hvør skal ansa eftir, at grunsleiðslan ikki fær sær óhoyrt stórar samsýningar? Hvør skal ansa eftir, at grunsleiðslan ikki broytir endamálið hjá grunninum? Hvør skal ansa eftir, at grunsleiðslan ikki tekur óvanligar avgerðir, sum kunnu seta grunnin í vandá Hvør skal ansa eftir, at grunsleiðslan ikki velur at likvidera grunnin? Ella stutt sagt: Hvør skal hava eftirlit við grunnum? Hesir spurningar vóru frammi fyrst í 80-árunum, áðrenn norðurlendsk lóggáva varð til á økinum . á Nordisk Juristmøde í Stockholm í 1981 vóru hesir spurningar viðgjørdir . Danski løgfrøðingurin Jørgen Nørgaard hevði ein fyrilestur, sum orðaskifti eisini var um http://jura .ku .dk/ njm/29/noergaard-joergen/ Grunnalóggávan er í stóran mun í samsvari við tey tilmæli, sum komu fram á nevnda norðurlendska løgfrøðingafundi 1981, og í 1984 tók tað almenna í Norðurlondum so á seg gjøgnum grunnalóggávu at hava eftirlit við grunnum . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og erhvervs- og økonomiministeren í Danmark hava útint grunnamyndugleikan í Føroyum til 31 . desember 2007, tá Vinnumálaráðið yvirtók ábyrgdina fyri økið, og Skráseting Føroya tók við sum myndugleiki . í lógini eru fleiri ásetingar um viðurskifti, sum grunnamyndugleikin kann ella skal góðkenna ella geva samtykki til . Nevnast kunnu: -  Grundkapitalurin kann ikki minkast uttan góðkenning frá grunnamyndugleikanum -  Grunnamyndugleikin kann í serligum førum seta nevndar- og stjórnarlimir í grunni frá -  Grunnamyndugleikin kann lækka samsýningar til nevndar- og stjórnarlimir -  Serligar avgerðir, "ekstraordinære dispositioner", sum kunnu hava við sær, at grunsviðtøkurnar ikki kunnu haldast, kunnu bara fremjast við samtykki frá grunnamyndugleikanum -  Grunnamyndugleikin kann krevja, at kallað verður inn til aðal- fundar -  Grunnamyndugleikin kann áleggja grannskoðara grunsins at lata upplýsingar KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 53 54 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM -  Grunnamyndugleikin kann áleggja grunni at økja ella minka útluting eftir endamálinum, vísir tað seg, at stórt ósamsvar er millum útluting og ognarvirði grunsins -  Grunnamyndugleikin kann leggja sak móti ábyrgdarpersónum grunsins -  Viðtøkurnar fyri ein grunn kunnu ikki broytast uttan góðtøku grunnamyndugleikans -  Grunnamyndugleikin kann seta í verk serliga kanning, "gransk- ing", av ávísum viðurkskiftum hjá grunni . -  Grunnur kann ikki fara í likvidatión uttan samtykki grunna- myndugleikans Sum longu nevnt, hevur nevndin í vinnufeløgum við eigarum rúmari ræsur í sínari stýring, men henda skal so eisini fremjast samsvarandi vilja eigaranna, sum gjøgnum aðalfundin virka sum eftirlit við nevndini og arbeiði hennara . Støðan viðvíkjandi grunnum er tann øvugta, tí grunnurin hevur júst ongar uttanhýsis eigarar . II.7.2 Leiðsluskyldur - kapitalfeløg og grunnar í galdandi lógarverki eru - bæði fyri kapitalfeløg og vinnurekandi grunnar - ásetingar um, hvussu leiðsla skal fremjast; men munur er á orðingunum . Um leiðsluna í kapitalfeløgum er m .a . ásett: "§ 115. í kapitalfeløgum, sum hava eina nevnd, skal nevndin, umframt at røkja yvirskipaðu og strategisku leiðsluna og at tryggja eina fullgóða skipan av virksemi kapitalfelagsins, ansa eftir, at . 1)  bókførslan og roknskaparframløgan fer fram á ein hátt, sum eftir viðurskiftum kapitalfelagsins er nøktandi, . 2)  skipaðar eru neyðugu mannagongdirnar fyri váðastýring og innanhýsis eftirliti, . 3)  eftirlitsráðið áhaldandi fær neyðugu frágreiðingarnar um fíggjarligu viðurskifti kapitalfelagsins, . 4)  stjórnin útinnur uppgávur sínar á ein hóskandi hátt og eftir leiðreglum nevndarinnar, og at . 5)  kapitaltilbúgving kapitalfelagsins til eina og hvørja tíð er ... . fullgóð, heruppií at nóg mikið av gjaldføri er til at nøkta verandi og komandi skyldur kapitalfelagsins, so hvørt sum tær fella til gjaldingar, og kapitalfelagið hevur sostatt til eina og hvørja tíð skyldu til at meta um fíggjarligu støðuna og tryggja, at verandi kapitaltilbúgving er fullgóð ." "§ 117. í kapitalfeløgum, ið hava eina leiðslu eftir § 111, stk . 1, nr . 1, hevur stjórnin dagligu leiðsluna av felagnum um hendi . Stjórnin skal fylgja teimum leiðreglum og leiðbeiningum, sum nevndin hevur givið . Dagliga leiðslan fevnir ikki um dispositiónir, sum eftir viðurskiftum kapitalfelagsins eru av serligum slagi ella av stórum týdningi . Slík tiltøk kann stjórnin bert fremja við serligari heimild frá nevndini uttan so, at bíðast kann ikki eftir avgerð nevndarinnar uttan týðandi bága fyri virksemi kapitalfelagsins . Um so er, skal nevndin skjótast til ber verða kunnað um framdu dispositiónirnar ." Tað er ikki lógarkrav fyri smápartafeløg av hava nevnd, men smápartafeløg skulu, eins og partafeløg, hava stjórn . Fyri grunnar eru reglurnar øðrvísi: Tað er ikki lógarkrav, at grunnar skulu hava stjórn, men teir skulu hava nevnd . Um leiðsluna í vinnurekandi grunnum er m .a . ásett: § 25. Bestyrelsen forestár ledelsen og organisationen af en erhvervs- drivende fonds virksomhed . Findes der en direktion, forestás ledel- sen af bestyrelsen og direktionen . Stk. 2. Direktionen varetager den daglige ledelse af fonden og skal derved følge de retningslinier og anvisninger, som bestyrelsen har givet . Stk. 3. Bestyrelsen skal páse, at bogføringen og formueforvaltningen kontrolleres pá en efter fondens forhold tilfredsstillende máde . Er der ansat en direktion, skal denne sørge for, at fondens bog- føring sker under iagttagelse af lovgivningens regler herom, og at formueforvaltningen foregár pá betryggende máde . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 55 56 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 4. Prokura kan kun meddeles af bestyrelsen . § 25 a. Bestyrelsen og direktionen skal give revisor de oplysninger, som má anses af betydning for bedømmelsen af fonden og, hvis fonden er en moderfond, konsernen . Stk. 2. Bestyrelsen og direktionen skal give revisor adgang til at foretage de undersøgelser, denne finder nødvendige, og skal sørge for, at revisor fár de oplysninger og den bistand, som revisor anser for nødvendig for udførelsen af sit hverv . Hesar síðstnevndu reglurnar í lógini um vinnurekandi grunnar hava nevndin fyri Eik Grunnin og Skráseting Føroya sum grunnamyndugleiki havt at halda seg til frá 1 . januar 2008 at rokna . í tíðini frá 2002 til 31 . desember 2007, tá grunnamyndugleikin lá í Danmark, var § 25 einsljóðani við galdandi lóg, men § 25a kom í lógina í 2008 . II.8 Nærri um lógargrundarlagið undir grunnaeftirlitinum Tann fyrsta grunnalógin, og harvið tær fyrstu reglurnar um grunna- myndugleika og grunnaeftirlit, komu í gildi 1 . januar 1994 . Tá var grunnamyndugleikin hjá "industriministeren ." Tá skift varð til galdandi lóg tann 1 . januar 2008, varð hetta í lógini broytt til "økonomi- og erhvervsministeren", sjálvt um økið tá varð yvirtikið sum sermál, og sjálvt um eftirlitið í veruleikanum varð flutt til landsstýrismannin í vinnumálum. Hvørki tann gamla lógin ella galdandi lóg nevnir grunnamyndugleikan sum "grunnaeftirlit" ella "fondtilsyn", men "tilsyn" er nevnt, og ivi er ikki um, at grunnamyndugleikans uppgáva er í ávísan mun at vera eftirlit við atburði og avgerðum hjá vinnurekandi grunnum . Nevnast kann eisini, at í forarbeiðnum til ta donsku lógina, sum kom í gildi í 1984, var ætlanin fyrst at seta eina orðing inn í lógina um sjálvt efirlitið, men hetta var hildið at vera óneyðugt og kom tí ikki við. Talan var um eina yvirskipaða orðing um, at grunnamyndugleikin skuldi hava eitt ávíst eftirlit við, at grunnar vóru riknir forsvarliga í samsvari við lóggávuna og viðtøkurnar . Tær ásetingarnar í lógini, sum hava við uppgávurnar hjá grunna- myndugleikanum og Skráseting Føroya at gera, eru hesar: Undantak frá lógini í serligum føri: § 1, stk . 5. Fondsmyndigheden kan med økonomi-og erhvervsministerens sam- tykke bestemme, at en fond, som pá anden máde end efter denne lov er undergivet offentligt tilsyn og økonomisk kontrol, helt eller delvis skal være undtaget fra loven. Lækking av grundkapitalinum krevur samtykki frá grunnamyndugleikan- um: § 11. Nedsættelse af grundkapitalen kræver fondsmyndighedens samtykke. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler om meddelelse af samtykke, herunder om underretning af kreditorer, og om indgivelse af anmeldelse til den færøske registreringsmyndighed. Meiriluti av nevnd kann ikki vera stjórar . Nevndarformaður kann ikki vera stjóri uttan samtykki: § 12, stk 3. Flertallet af bestyrelsens medlemmer má ikke være ansat som direktører i fonden 20. En direktør má ikke uden fondsmyndighedens samtykke vælges til formand. Bústaðarskylda - undantak krevur samtykki: § 13. Direktører og mindst halvdelen af bestyrelsesmedlemmerne skal være bosat her i landet, medmindre fondsmyndigheden undtager fra dette krav eller kravet strider mod internationale forpligtelser. Grunnamyndugleikin kann seta ábyrgdarpersónar frá, lúka teir ikki ávísar treytir: 20 Orsøkin til hetta er eyðsæð, at stjórnin ikki skal hava tað veruliga valdið í grunninum . Tí tykist tað undranarvert, at orðingin í § 209 í lógini um finansiel virksomhed tá fyriskrivaði, at fyri teir grunnar, sum vóru stovnaðir í sambandi við umskipan av sparikassum, skuldi stjórnin í bankanum velja meirilutan í nevndini í grunninum . Hetta er júst eitt av høvuðspunktunum í tí eftirfylgjandi viðgerðini av gongdini og lagnuni hjá Eik samtakinum . Meira um hetta seinni í hesi frágreiðing . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 57 58 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM § 15. Fondsmyndigheden kan afsætte et bestyrelsesmedlem eller en direktør, der ikke opfylder betingelserne i § 13. Fondsmyndigheden kan endvidere afsætte et bestyrelsesmedlem, der ikke opfylder kravene i oprettelsesdokumentet for fonden eller vedtægten, eller som skal udtræde af bestyrelsen efter reglerne i § 14, stk. 2-4. Grunnamyndugleikin kann í serligum førum velja nevndarlim: § 16. Ved et bestyrelsesmedlems afgang udpeges det nye medlem i overens- stemmelse med vedtægten. Stk. 2. Sker udpegning ikke i overensstemmelse med vedtægten, foretages den af fondsmyndigheden. Undantak frá reglunum um forboð fyri stovnarans møguleika fyri at hava avgerandi ávirkan: § 17. Stifteren, dennes ægtefælle eller personer, der er knyttet til de nævnte personer ved slægts- eller svogerskab i ret op- eller nedstigende linje eller side- linjen sá nært som søskende, kan ikke uden fondsmyndighedens samtykke udgøre bestyrelsens flertal. Stk. 2. Stiftes en fond af et selskab, kan en person, der direkte eller indirekte ejer mere end halvdelen af den stemmeberettigede kapital i selskabet, ikke uden fondsmyndighedens samtykke udgøre bestyrelsens flertal sammen med de personer, der er knyttet sá nært til den págældende som angivet i stk. 1, ligesom de sidstnævnte personer heller ikke uden fondsmyndighedens samtykke kan udgøre bestyrelsens flertal. Reglur um grunnamyndugleikans eftirlit við og ræði á reglum um samsýningar til nevndarlimir: § 19. Vederlag til bestyrelsesmedlemmer má ikke overstige, hvad der anses for sædvanligt efter hvervets art og arbejdets omfang. Stk. 2. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler om størrelsen af vederlaget til bestyrelsesmedlemmer . Et vederlag, der ikke er fastsat i overensstemmelse med disse regler, skal godkendes af fondsmyndigheden. Stk. 3. Fondsmyndigheden kan nedsætte et vederlag, der findes for højt. Krav um grunnamyndugleikans góðkenning av "ekstraordinære dispositioner": § 21, stk. 3. Fondens bestyrelse má kun med fondsmyndighedens samtykke foretage eller medvirke til ekstraordinære dispositioner, som kan medføre risiko for, at vedtægten ikke kan overholdes . Grunnamyndugleikin ella Skráseting Føroya, sum eftir yvirtøkuna av økinum vinnurekandi grunnar í 2008 vóru hjá sama myndugleika, kann krevja nevndarfund: § 26. Et medlem af bestyrelsen, en direktør, fondsmyndigheden eller den færøske registreringsmyndighed kan forlange, at bestyrelsen indkaldes. Grunnamyndugleikin kann seta grannskoðara, um eingin er . Grann- skoðarin skal í ávísum førum senda grunnamyndugleikanum serliga frágreiðing § 29. En erhvervsdrivende fonds ársrapport skal undergives revision af en eller flere revisorer udpeget af bestyrelsen eller i henhold til vedtægten. Stk. 2. Er der ingen revisor i fonden, udpeger fondsmyndigheden en revisor. Stk. 3. Revisor skal páse, om bestyrelsen overholder sine pligter til at oprette og føre bøger, fortegnelser og protokoller, samt om reglerne om forelæggelse og underskrivelse af revisionsprotokollen er overholdt. Konstaterer revisor, at de omhandlede krav ikke er opfyldt, skal revisor udfærdige en særskilt erklæring herom, der fremsendes til fondsmyndigheden. Grunnamyndugleikin kann í serligum føri seta grannskoðara frá: § 32. En revisor kan afsættes af den, der har valgt revisoren, eller af fonds- myndigheden. Ein grannskoðari kann einans verða settur frá, innan starvstíðin er úti, um grundgivin viðurskifti geva orsøk til tað. Grannskoðarin hevur skyldu til at ganga undir møgulig krøv frá grunnamyndugleikanum: § 34. I forbindelse med sin kritiske gennemgang af fondens regnskabsmateriale og fondens forhold i øvrigt skal revisor efterkomme de krav vedrørende revisionen, som den færøske registreringsmyndighed eller fondsmyndigheden stiller. KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 59 60 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 2. Revisor kan i øvrigt i pátegningen meddele oplysninger, som revisor anser det for rigtigt at lade komme til den færøske registreringsmyndigheds eller fondsmyndighedens kundskab. Grunnamyndugleikin ella Skráseting Føroya kann krevja grannskoðaran eftir upplýsingum: § 37. Den færøske registreringsmyndighed og fondsmyndigheden kan pálægge revisor at give oplysninger om fondens forhold. Grunnamyndugleikin kann í ávísum førum biðja nevndina luta meira ella minni út, enn nevndin hevur samtykt: § 42. Sáfremt uddelingen til formálet stár i klart misforhold til fondens midler, kan fondsmyndigheden henstille til bestyrelsen at overveje at søge uddelingen forøget eller nedsat. Stk. 2. Má uddelingens størrelse anses for at indebære fare for en krænkelse af fondens vedtægt, kan fondsmyndigheden efter forhandling med bestyrelsen pálægge bestyrelsen at foretage de fornødne dispositioner med henblik pá en forøgelse eller nedsættelse af uddelingen. Stk. 3. Den færøske registreringsmyndighed kan efter udtalelse fra fonds- myndigheden pálægge bestyrelsen at foretage henlæggelser. Grunnamyndugleikin kann taka avgerð um at stevna ábyrgdarpersónum: § 45. Beslutning om anlæggelse af søgsmál mod bestyrelsesmedlemmer, direk- tører, granskningsmænd, revisorer eller tredjemand kan træffes af bestyrelsen eller fondsmyndigheden. Grunnamyndugleikin skal geva samtykki til viðtøkubroyting § 48. Efter indstilling fra bestyrelsen og med justitsministerens samtykke kan fondsmyndigheden tillade, at en bestemmelse i en vedtægt ændres. Det kan herunder tillades, at fonden sammenlægges med andre erhvervsdrivende fonde eller opløses. Stk. 2. Bestemmelserne i stk. 1 finder anvendelse, uanset om der i vedtægten er tillagt bestyrelsen eller andre ret til at ændre vedtægten. Stk. 3. Justitsministeren kan fastsætte regler om, at visse vedtægtsbestemmelser kan ændres af bestyrelsen alene eller af bestyrelsen med fondsmyndighedens tilladelse. § 49. Justitsministeren kan efter forhandling med fondsmyn- digheden og bestyrelsen beslutte, at en vedtægtsbestemmelse skal ændres, nár bestemmelsen er uigennemførlig eller har vist sig klart uhensigtsmæssig . Stk . 2 . Justitsministeren kan beslutte, at en vedtægtsbestemmelse skal ændres, nár den strider mod lovgivningen eller oprettelses- dokumentet for fonden . Uppgávurnar hjá grunnamyndugleikanum og skrásetingarmynd- ugleikanum: Skrásetingarmyndugleikin kann t .d . eisini tala at, tá brot verða framd á lógina, og áleggja ábyrgdarpersónum at fáa viðurskiftini í rættlag Fondsmyndighedens og den færøske registreringsmyndigheds opgaver § 57. Fondsmyndighed efter denne lov udøves af økonomi- og erhvervsministeren . Henhører fondens hovedformál under justits- ministerens forretningsomráde, udøves fondsmyndigheden af justitsministeren . Det samme gælder, hvis fonden har flere lige- stillede formál, der ikke hører under samme minister . Stk . 2 . Ved overtrædelse af bestemmelserne i denne lov kan fondsmyndigheden eller den færøske registreringsmyndighed give bestyrelsen, direktør eller revisor pálæg om at bringe forholdet i overensstemmelse med lovens regler . Stk . 3 . Fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed kan forlange de oplysninger, der er nødvendige til varetagelse af deres opgaver . Stk . 4 . Den færøske registreringsmyndighed kan meddele forlæn- gelse af de frister, der er fastsat i denne lov . Grunnamyndugleikin kann gera av, at annað serligt eftirlit eisini skal galda fyri grunnar: § 57 a. Fondsmyndigheden træffer bestemmelse om, i hvilket omfang videre- gáende regler om tilsyn i stadfæstede fondes vedtægter skal gælde ved siden af anordningens almindelige regler. KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 61 62 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Grunnamyndugleikin kann seta í verk "gransking" av nærri lýstum viðurskiftum í grunnum: § 59. Fondsmyndigheden kan bestemme, at der skal foretages granskning af nærmere angivne forhold vedrørende en erhvervsdrivende fond, dens forvaltning eller regnskaber. Fondsmyndigheden udpeger en eller flere granskningsmænd. Udgifterne til granskning udredes foreløbig af fondsmyndigheden, men afholdes af fonden. Stk. 2. Fondens bestyrelse og direktion skal give granskningsmændene de oplysninger, som má anses af betydning for bedømmelsen af fonden og, hvis fonden er en moderfond, Stk. 3. Bestyrelsen og direktionen skal give granskningsmændene ad- gang til at foretage de undersøgelser, de finder nødvendige, og skal sørge for, at granskningsmændene fár de oplysninger og den bistand, som gransknings- mændene anser for nødvendig for udførelsen af deres hverv. Stk. 4. Granskningsmændene skal afgive en skriftlig beretning til fonds- myndigheden. Fondsmyndigheden fastsætter deres vederlag. Stk. 5. Fondsmyndigheden sender genpart af beretningen til den færøske registreringsmyndighed. Grunnamyndugleikin kann seta tvingsilstiltøk í verk móti ábyrgdar- persónum: § 64. Undlader en fonds bestyrelse, direktion eller revisor i rette tid at efterkomme de pligter, der páhviler dem i forhold til den færøske registreringsmyndighed eller fondsmyndigheden, eller som páhviler dem ifølge regler, der udstedes i medfør af loven, kan den færøske registreringsmyndighed eller fondsmyndigheden som tvangsmiddel pálægge de págældende daglige eller ugentlige bøder. II.8.1 Lýsing av ásetingum um grunnaeftirlitið Arbeiðið hjá grunnamyndugleikanum er samanumtikið at ansa eftir, at vilji stovnara grunsins á besta hátt verður fylgdur, og at ábyrgdarpersónar í grunninum ikki skeikla endamál grunsins ella taka avgerðir, sum fíggjarliga seta grunnin í vanda . Reglurnar kunnu bólkast soleiðis: Formlig undantøk: Ein partur av heimildum hjá grunnamyndugleikanum er í ávísum førum at geva undantak frá skipanarligum høvuðsreglum í lóg- ini . Tað merkir, at grunnur má biðja um loyvi frá grunnamyndugleikanum, áðrenn skráseting kann fara fram . Hetta er t .d . galdandi, tá talan er um stjóra sum nevndarformann og bústaðarskyldu hjá nevndarlimum, sbr . § 12, stk . 3 og § 13 . Hetta er eisini galdandi fyri nevndarlimir, sum kunnu hava tilknýti til stovnaran, sbr . § 17 . Hesin parturin av reglunum er fyri at tryggja ætlanina við grunninum og at forða fyri ósakligari ávirkan . Grunnamyndugleikin kann leggja uppí av sínum eintingum (ex officio): Hesin parturin av heimildum grunnaeftirlitsins er um tey føri, har grunnamyndugleikin verður varugur við ólóglig ella ónøktandi viðurskifti . Tá skal myndugleikin taka stig sjálvur . Hetta kann myndugleikin t .d . gera eftir § 15, tá ábyrgdarpersónur ikki lýkur treytirnar í § 13, og eftir § 16 tá nevndarlimur ikki verður valdur samsvarandi grunsviðtøkunum . Eisini kann grunnamyndugleikin krevja: - at aðalfundur verður innkallaður . sbrt . § 26 . - at um grunnur ikki hevur grannskoðara, skal grunnamyndug- leikin velja ein, sbrt . § 29, stk . 2, - at grannskoðari fer úr starvi (í heilt serligum førum) , sbrt . § 32, og - grannskoðara eftir upplýsingum, sbrt . §§ 34 og 37 . Av øðrum ásetingum av hesum slagi kunnu nevnast, at grunnamyndug- leikin: -  kann lækka nevndarsamsýningar, -  átala ónøktandi viðurskifti og seta freistir fyri at fáa tey í rættlag, -  seta tvingsilstiltøk í verk, -  stevna ábyrgdarpersónum, umframt -  at seta í verk gransking av ávísum viðurskiftum hjá grunni . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 63 64 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Hesin parturin av reglunum skal forða fyri, at óhepnar støður koma í og tryggja nøktandi viðurskifti annars í vinnurekandi grunnum . Serligar ásetingar: Eftir at nevna standa serliga fýra týdningarmiklar støður, sum krevja samtykki grunnamyndugleikans frammanundan, ella sum grunnamyndugleikin kann leggja seg út í: . 1 .  Lækking av grundkapitali grunsins, § 11 . . 2 .  Broyting av viðtøkum grunsins, §§ 48 og 49 . 3 .  Broyting av útluting grunsins, § 42 . 4 .  Serligar avgerðir, sum kunnu føra til, at grunnurin ikki klárar at halda viðtøkurnar, § 21, stk . 3 Viðvíkjandi 1 og 2: Grundkapitalurin hjá einum grunni kann ikki lækkast uttan samtykki grunnamyndugleikans, og viðtøkurnar kunnu heldur ikki broytast, uttan so at grunnamyndugleikin gevur loyvi til tess . Legg til merkis, at ein nevndarsamtykt um lækking av grundkapitalinum ella um eina viðtøkubroyting einki gildi hava yvirhøvur, hava tær ikki myndugleikans góðkenning frammanundan . í hesum sambandi skal nevnast, at Eik Grunnurin í trimum førum bað um loyvi frá grunnaeftirlitinum til at gera broytingar í viðtøkunum . Tað var í tíðini, áðrenn økið var yvirtikið, og grunnaeftirlitið var tá í Danmark . Hetta verður lýst nærri undir III .1 .2 .2 . Viðvíkjandi 3: Grunnamyndugleikin kann - t .d . í sambandi við eina gjøgnumgongd av roknskapinum - mæla einum grunni til at luta meira út ella luta minni út til endamálið, enn nevndin hevur samtykt . Legg til merkis, at grunnaeftirlitið hevur ikki skyldu til at gjøgnumganga innkomnar roknskapir, men kann sjálvandi gera hetta, og skal gera tað, um orsøk er til at halda, at okkurt er, sum ikki er rætt . Nevnast kann, at Erhvervsstyrelsen í Danmark bert ger hendinga stakroyndir . Víst verður til upprit frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sum er endurgivið niðanfyri undir III .1 .2 "Grunnaeftirlitið hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen ." Viðvíkjandi 4: Grunsnevndin kann ikki taka ella medvirka til "óvanligar avgerðir" (ekstraordinære dispositioner) uttan grunnamyndugleikans samtykki . Talan skal vera um óvanligar/serligar avgerðir, sum kunnu skapa vanda fyri, at viðtøkur grunsins ikki kunnu haldast - t .e . serliga, at grunnurin ikki klárar at halda fram við at arbeiða fyri endamálinum, ella at avgerðin setir tilveru grunsins í vanda . Legg til merkis, at tað er upp til grunsnevndina í hvørjum einstøkum føri sjálv at meta um, um biðjast skal um grunnamyndugleikans samtykki . Eik Grunnurin og Skráseting Føroya brúka § 21, stk . 3 í mars 2010, tá Eik Grunnurin søkir um og fær loyvi at veita trygd fyri, at P/f Eik Banki altíð lýkur hægstu solvenskrøv . Sjálvt um Grunnamyndugleikin, sum greinað omanfyri, hevur formligar reglur at vísa til í sínum eftirliti og eisini hevur møguleikar at taka stig sjálvur í ávísum førum, so er grunnamyndugleikin ikki beinleiðis at sammeta við aðalfundin í einum partafelag . Myndugleikin kann ikki kalla til árligan fund, sum kann samanlíknast við aðalfundin í øðrum vinnufeløgum, og myndugleikin hvørki kann ella skal so hvørt og í smálutum eftirkanna arbeiðið hjá grunsnevndini . Grunsnevndirnar hava sjálvar skyldu til at ansa eftir, at virðisumsiting grunsins er nøktandi og trygg, sbrt . § 25, stk . 3 í lógini 21 . Hvussu henda áseting skal tulkast, samanhildið við umskipanarreglurnar í banka- og sparikassalógini um, at grunnurin og bankin skulu virka sum ein heild, er sum fyrr nevnt eitt umráðandi evni í málinum um Eik Grunnin, og um teir sonevndu sparikassagrunnarnar í Danmark yvirhøvur II. 9 Fyrningarspurningar í februar 2014 bað Skráseting Føroya við grundarlagi í gransking- arfrágreiðingini frá Eyðfinni Jacobsen frá 6. desember 2013 Føroya Landfúta um at kanna, um grunsnevndin hevði framt brot á lóg um vinnurekandi grunnar ella aðra lóggávu . 21 §25 .stk .3 .Bestyrelsenskalpáse,atbogføringenogformueforvaltningenkontrollerespáenefter fondens forhold tilfredsstillende máde . Er der ansat en direktion, skal denne sørge for, at fondens bogføring sker under iagttagelse af lovgivningens regler herom, og at formueforvaltningen foregár pá betryggende máde . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 65 66 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Niðurstøða fútans var, at møgulig lógarbrot vóru fyrnað . Talan kann vera um bæði revsirættarliga fyrning (brot á lóg) og privat- rættarliga fyrning (endurgjald) . II.9.1 Revsirættarlig fyrning Lógarbrot fyrnast eftir kapitli 11 í revsilógini, "Ophør af den strafbare handlings retsfølger ." Eisini brot á aðra lóggávu enn revsilógina fyrnast eftir hesum reglum . Endurgjaldskrøv fyrnast eftir lóg frá 1908 um "Forældelse af visse fordringer ." Fútin tekur sær bara av revsirættarligum spurningum og ikki spurningum um endurgjald, og tá Skráseting Føroya meldaði málið til løgregluna, var tað fyri at vita, um grundarlag var fyri revsirættarligum átøkum . Víst varð til møgulig brot á vinnugrunnalógina ella "aðra lóggávu" - við tí síðsta verður ivaleyst fyrst og fremst meint revsilógina, men talan kann vera um aðra lóggávu uttan fyri revsilógina, eitt nú ársroknskaparlóg . ásetingar í vinnugrunnalógini, sum talan kundi vera um, er í fyrsta lagi § 25, stk . 3 Bestyrelsen skal páse, at bogføringen og formueforvaltningen kontrolleres pá en efter fondens forhold tilfredsstillende máde . Er der ansat en direktion, skal denne sørge for, at fondens bog- føring sker under iagttagelse af lovgivningens regler herom, og at formueforvaltningen foregár pá betryggende máde . Um revsing fyri brot á hesa áseting stendur í somu lóg § 63, stk . 2 Med bøde straffes forsætlig eller groft uagtsom overtrædelse af ... . . § 25, stk . 3... Talan kann eisini vera um § 21, stk . 3 Fondens bestyrelse má kun med fondsmyndighedens samtykke foretage eller medvirke til ekstraordinære dispositioner, som kan medføre risiko for, at vedtægten ikke kan overholdes . Um revsing fyri brot á hesa áseting stendur í somu lóg § 63, stk . 3 Med bøde straffes grov eller gentagen overtrædelse af ... . . § 21, stk . 3... Brot á hesar ásetingar í vinnugrunnalógini kunnu sostatt bert revsast við bót . Um fyrning av lógarbrotum stendur í revsilógini § 93, stk . 1, 1) Forældelsesfristen er 2 ár, nár der ikke er hjemlet højedre straf end fængsel i 1 ár for overtrædelsen Tað merkir, at fyri lógarbrot, har revsingin er bót, er fyrningarfreistin 2 ár . Fyrningarfreistin verður eftir revsilógini sum høvuðsregla roknað soleiðis: § 94, stk . 1 Forældelsesfristen regnes fra den dag, da den strafbare handling eller undladelse er ophørt . Eik Grunnurin hevði sín síðsta fund tann 13 . desember 2010, tá samtykt varð at fara í likvidatión . Eftir henda dag tók nevndin onga avgerð yvirhøvur . Tað merkir, at undir øllum umstøðum eru lógarbrot eftir vinnugrunnalógini fyrnað í seinasta lagi tann 13 . desember 2012 . Gjørnumgondin av málinum vísir tó, at er talan um brot á vinnu- grunnalógina, so er talan um avgerðir, sum eru tiknar nokkso langt fyri ta tíð. út frá granskingarfrágreiðingini frá Eyðfinni Jacobsen metti fútin, at tær avgerðir, sum kundu vera revsiverdar, eru tiknar í seinastal KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 67 68 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM lagi 31 . desember 2008 . Tað merkir, at so eru brotini fyrnað í seinasta lagi 31 . desember 2010 22 . Verður kannað eftir, um talan kundi verið um brot á revsilógina, so eru serliga tvær ásetingar at nevna: § 29623 Med bøde eller fængsel indtil 1 ár og 6 máneder straffes den, 1) ...... 2) ...... 3) groft overtræder den for en juridisk person gældende lovgivning vedrørende a) ...... b) anvendelse af den juridiske persons midler, Stk. 2. Begás en handling eller undladelse som nævnt i stk . 1 af grov uagtsomhed, er straffen bøde eller under skærpende omstæn- digheder fængsel indtil 4 máneder § 299 Med Bøde eller fængsel indtil 1 ár og 6 máneder straffes den, som uden at Betingelserne for at anvende § 280 foreligger, 1) i et Formueanliggende, som det paahviler ham at varetage for en anden, ved Tilsidesættelse af sin Pligt paafører denne et betydeligt Formuetab, som ikke erstattes inden Dom i første Instans, 2) ved varetagelse af en andens formueanliggender for sig selv eller andre pá pligtstridig máde modtager, fordrer eller lader sig tilsige gave eller anden fordel, sável som den, der yder, lover eller tilbyder en sádan gave eller anden fordel . Um fyrning av lógarbrotum stendur í revsilógini 22 Undir kapitli "IV .4 .4 Konkurs" nevnir Jørn Astrup Hansen, at møguliga kundi onkur hugsast at gjørt galdandi ábyrgdarelvandi dispositiónir í 2008-2009 . 23 Hendaorðingkomígildií2009 .Orðingintiltávar: Med bøde eller hæfte indtil 2 ár strafffes den, som uden at betingelserne for at anvende § 279 foreligger 1)...... 2)...... 3) overtræder de for aktieselskaber eller ande med begrænset ansvar gældende bestemmelser med hensyn til udfærdigelse af aktiebreve, andelsbeviser eller interimsbeviser, anvendelse af overskud, udbetaling af udbytte eller tilbagebetaling af indskud . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 69 § 93, stk . 1, 2) Forældelsesfristen er 5 ár, nár der ikke er hjemlet højere straf end fængsel i 4 Tað merkir, at fyri møgulig brot á nevndu ásetingar í revsilógini er 5 ára fyrningarfreist. út frá granskingarfrágreiðingini frá Eyðfinni Jacobsen metti fútin, at tær avgerðir, sum talan kann vera um sum revsiverdar, eru tiknar í seinasta lagi seint í 2008 . Hesi mál eru sostatt fyrnað í seinasta lagi seint í 2013 . Fyri at staðfesta revsiverd viðurskifti av hesum slagi, skal lógarbrotið vera gjørt við vilja ella av grovum ósketni . í summum førum er tað eisini ein treyt, at tað skal hava havt tap við sær . Einki av hesum er staðfest í málinum . Rættarfylgjan av, at eitt mál er fyrnað, er, at lógarbrotið kann ikki revsast, sbrt . § 92 í revsilógini . II.9.2 Privatrættarlig fyrning At revsing er fyrnað, merkir tó ikki, at eitt møguligt endurgjaldskrav eisini er fyrnað og fellur burtur . Endurgjaldskrøv, sum ikki byggja á serlóg ella serligan sáttmála, hava 5 ára fyrningarfreist, roknað frá tí degi, kravið kundi verið sett fram . Treytin fyri endurgjaldsgrundarlagi er, at skaðaelvarin visti ella átti at vitað, at hansara avgerð fór at hava skaða/tap við sær fyri annan . í málinum um Eik Grunnin má roknast við, at møgulig endurgjaldkrøv í stóran mun høvdu verið grundað á møguligar revsiverdar fíggjarliga skaðaelvandi avgerðir . Tað vil siga, at møgulig endurgjaldskrøv ivaleyst mugu metast at vera fyrnað seint í 2013 . Men av tí at freistin skal roknast frá tí, at kravið kundi verið sett fram - t .e . at tann, sum hevur verið fyri skaða, visti ella átti at vitað um tapið - kann sigast, at tann løgfrøðiligi spurningurin um møguligt endurgjald í prinsippinum enn stendur opin . 70 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tað má tó metast at vera púra óhugsandi, at endurgjald kann verða kravt nú, ikki bara vegna fyrning, men eisini tí at endurgjald kann bara tann krevja og kann bara verða kravt fyri tann, sum hevur havt eitt tap, og sum kann prógva, at onkur annar hevur elvt tað . í hesum máli er tað bara Eik Grunnurin, sum kann hava verið fyri tapi . Eik Grunnurin er ikki til longur . Víst verður eisini til tað, sum Jørn Astrup Hansen førir fram undir kapitli IV .4 .4 um konkursin hjá Eik Grunninum . Endurgjaldsgrundarlag er tó ongantíð staðfest í málinum um Eik Grunnin . Christian Andreasen, kurator í búnum Eik Grunnurin í konkurs, sigur i brævi til Skráseting Føroya, dagfest 5 . mai 2014, at endurgjaldsábyrgd "... helst eru fyrnað ." 24 Eyðfinnur Jacobsen, granskingarfólk, hevur sagt § 19 nevndini, at hann mótvegis Skráseting Føroya gjørdi vart við, at tað hevði stóran týdning, at granskingin kundi halda fram, tí málið kundi fyrna . Jógvan Thomsen, stjóri á Skráseting Føroya sigur, at Skráseting Føroya ongantíð fekk eitt formligt skriv frá granskingarfólkinum um, at her var nakað, sum kravdi skjóta handling frá grunnamyndugleikanum . II.9.2.1 Kundi Skráseting Føroya stevnt eftir endurgjaldi fyri Eik grunnin? Eftir kapitli 8 í grunnalógini eru nevndarlimir, stjórar, granskingarpersónar og grannskoðarar endurgjaldskyldugir fyri tap, sum teir í sínum arbeiði við vilja ella av ósketni elva grunninum, og hesir persónar eru eisini endurgjaldskyldugir fyri tann skaða, sum teir við vilja ella av ósketni elva kreditorum hjá grunninum: Kapitel 8. Erstatning § 44. Bestyrelsesmedlemmer, direktører og granskningsmænd, som under ud- førelsen af deres hverv forsætligt eller uagtsomt har tilføjet fonden skade, er pligtige at erstatte denne. Stk. 2. Bestemmelsen i stk. 1 finder tilsvarende anvendelse med hensyn til 24 í sama brævi ger hann annars vart við, at í konkursbúnum er bara ein kreditorur, P/f Føroya Banki, og at hesin ikki ynskir at seta fram endurgjaldskrav móti nøkrum . KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 71 revisorer. Er et revisionsselskab valgt til revisor, er báde revisionsselskabet og den revisor, hvem revisionen er overdraget, erstatningsansvarlige. Stk. 3. Erstatningen kan nedsættes, nár dette findes rimeligt under hensyn til skyldgraden, skadens størrelse og omstændighederne i øvrigt. § 45. Beslutning om anlæggelse af søgsmál mod bestyrelsesmedlemmer, direk- tører, granskningsmænd, revisorer eller tredjemand kan træffes af bestyrelsen eller fondsmyndigheden. § 46. De i § 44, stk. 1 og 2, nævnte personer er tillige erstatningsansvarlige for skade, de under udførelsen af deres hverv forsætligt eller uagtsomt har tilføjet kreditorer eller tredjemand. Stk. 2. § 44, stk . 3, finder tilsvarende anvendelse . § 47. Søgsmál mod bestyrelsesmedlemmer, direktører, gransknings- mænd eller revisorer kan anlægges ved retten pá det sted, hvor fonden har sit hjemsted. Eftir § 45 hevur grunnamyndugleikin møguleika sjálvur at reisa endur- gjaldskrav - eisini móti øðrum persónum . Skráseting Føroya hevði tí løgfrøðiligan førleika til at seta fram endurgjaldskrav, bæði móti ábyrgdarpersónum í grunninum og móti uttanfyri standandi, eitt nú P/f Eik Banka - í hvussu er í tíðini fyri konkursin . Fyri at reisa slíkt sakarmál var sjálvandi neyðugt við so stórum innliti í viðurskiftini, at tú næstan við vissu kundi siga, at endurgjaldsgrundarlag var, og at rættarmálið átti at verið vunnið . Og tað var eisini júst fyri at kanna viðurskiftini nærri, at Skráseting Føroya setti gransking av ávísum viðurskiftum í Eik Grunninum í verk í 2011 . Hendan gransking varð sum kunnugt ongantíð liðug, og tað hevði verið fíggjarliga óforsvarligt fyri Skráseting Føroya at stevnt eftir endurgjaldi, uttan betri innlit í viðurskiftini: Eitt hugsað krav upp á t .d . 450 mió . kr . (tað sum grunnurin læt bankanum í ábyrgdarlánum) hevði kostað 4,5 mió . kr . bara í rættargjaldi, og eitt tapt rættarmál í hesari stødd hevði kostað uppaftur meira í sakarkostnaði - til Skráseting Føroya at gjalda . Var kravið minni, t .d . 150 mió . kr . (sama krav sum í rættarmálinum hjá Finansiel Stabilitet móti ábyrgdarpersónum í Eik Banka), hevði rættargjaldið verið tað minni, uml . 2,5 mió . kr . 72 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Spurningurin í yvirskriftini kann tí svarast soleiðis: Ja, grunnamyndugleikin hevði eftir lógini formligan møguleika at leggja sak um endurgjald beinanvegin í 2011; men eitt rættarmál krevur neyvt innlit í viðurskiftini, og hetta innlit skal staðfesta endurgjaldsgrundarlag . Slíkt grundarlag varð, sum sagt, ikki staðfest, tí granskingin varð ikki gjøgnumførd . II.10 Niðurstøða um lógargrundarlagið Lógargrundarlagið undir virki Eik Grunsins og eftirlitsmyndugleikans var í høvuðsheitum tað sama øll árini, Eik Grunnurin virkaði . Nakrar justeringum vóru gjørdar í vinnugrunnalógini í 2007, sum komu í gildi við nýggjari vinnugrunnalóg 1 . januar 2008 . Nøkur ískoyti og broytingar vóru eisini í lógini um finansiel virksomhed, men ikki so, at tað ávirkaði tær grundleggjandi reglurnar fyri virki grunsins ella eftirlitsins . § 19 nevndin heldur, - at vinnugrunnalógin hevur roynst illa til so umfatandi vinnu- virksemi sum sparikassagrunnarnir reka, og at eftirlitið við hes- um serliga slagi av grunnum av hesi orsøk hevur verið ov lítið ítøkiligt, - at tað er ein vansi, at lóg um umskipan av sparikassum til bankar var ógreið, og ikki í nøktandi mun tók atlit at reglunum í lóg um vinnurekandi grunnar, - at umskipanarreglurnar í banka- og sparikassalógini sampakkaðu illa við reglurnar fyri vinnurekandi grunnar, og at hetta er orsøk til bæði misskiljingar og mistøk, - at betri var, um serreglur vórðu gjørdar fyri sparikassagrunnar í lógini um bankavirksemi, heldur enn, at teir komu undir lóg um vinnurekandi grunnar, m .a . soleiðis, at eftirlitið við teimum varð lagt til sama eftirlitsmyndugleika sum bankin, - at tað var ein stórur feilur, at nevndin í bankapartafelagnum skuldi velja meirilutan í grunsnevndini símamillum, KAPITUL II: LóGARGRUNDARLAGIÐ - 73 - at tað var ein feilur, at umskipanarreglurnar í banka- og spari- kassalógini høvdu tvinnar so ymiskar møguleikar, sum grunna- leistin og hylkisleistin, fyri umlegging frá sparikassa til banka at velja ímillum, uttan samstundis at gera púra greitt, at ikki somu reglur - og heldur ikki eftirlitsreglur - vóru galdandi fyri báðar leistirnar, - at tað var ein vansi, at skrásetingarmyndugleikin og grunna- myndugleikin fram til 2008 vóru í hvør sínum landi, - at tað er ein vansi, at eftirlitini við banka og grunni eru undir ymiskum myndugleikum og í ymsum londum, - at bankar og sparikassagrunnar áttu at verið undir somu lóg og undir sama eftirliti, Nevndin fer í hesum sambandi sum dømi at vísa á eftirlitsstøðuna í TF-samtakinum í dag, sum hugsandi kann elva til trupulleikar: o Eik Banki er undir eftirliti av Finanstilsynet í Danmark o Trygging og pensjón er undir eftirliti av Tryggingar- eftirlitinum i Føroyum o TFHoldingerundireftirlitiavFinanstilsynetíDanmark o Ognarfelag Tryggingartakaranna er undir eftirliti av Skráseting Føroya í Føroyum - at tað ikki er nøktandi, at einki er gjørt við grunnalóggávuna enn, hóast hetta skuldi hava høga raðfesting longu í 2010, - at vinnugrunnalógin eigur at vera broytt, so landsstýrismaðurin í vinnumálum stendur sum grunnamyndugleiki, og ikki sum nú "erhvervs- og økonomiministeren", soleiðis at samsvar verður millum praksis og lógartekst, - at eisini ikki-vinnurekandi grunnar eiga at verða skipaðir við lóg, 74 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Um fyrningarspurningin heldur § 19 nevndin - at høvdu eftirlitsreglurnar verið meira ítøkiligar, hevði grunna- myndugleikin havt møguleika sjálvur og skjótari at verið varugur við møguligar skaðaelvandi avgerðir og kundi tikið neyðug kann- ingarstig og eisini at reist sakarmál, um grundarlag var fyri tí - at grunnamyndugleikin kundi reist rættarmál áðrenn fyrning, men ásannar, at neyðugt hevði tá verið við fígging til tílíkt sakar- mál, og eisini hevði verið neyðugt at framskunda granskingina . Nevndin heldur ikki, at granskingin, sum varð gjørd, var nøkt- andi . KAPITTUL III: GRUNNA EFTIRLITIÐ í hesum kapitli verður skrivað um: - Arbeiðið hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sum grunnamynd- ugleiki frá 2002 og til 31 .12 .2007 - Arbeiðið hjá Skráseting Føroya sum grunnamyndugleiki frá 01 .01 .2008 og til mai 2014 - Mett verður síðani, um samsvar er millum lógargrundarlagið og tað framda eftirlitið av Eik Grunninum - Til endans verður gjørd ein niðurstøða um grunnaeftirlitið yvir- høvur III.1 Grunnaeftirlitið í praksis Frammanfyri er greitt frá um lógargrundarlagið fyri vinnurekandi grunnar og heimildargrundarlagið fyri tí slagnum av vinnurekandi grunnum, sum eru sonevndir sparikassagrunnar . í hesum kapitli verður roynt at lýsa arbeiðið hjá myndugleikanum, sum hevði eftirlit við vinnurekandi grunnum, grunnamyndugleikanum (fondsmyndigheden) . III.1.1 Grunnaeftirlitið hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen Erhvervs- og Selskabsstyrelsen fyrisat grunnamyndugleikan í Danmark, eisini fyri føroyskar vinnurekandi grunnar fram til 31 .12 .2007 . Hvussu Erhvervs- og Selskabsstyrelsen yvirskipað hevur útint grunna- eftirlitið, kemur fram í einum uppriti, sum er dagfest 10 . desember 2009 . Har lýsir Erhvervs- og Selskabsstyrelsen bæði sína uppgávu sum skrásetingarmyndugleiki og sína uppgávu sum grunnamyndugleiki fyri vinnurekandi grunnar . 76 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í hesum uppriti stendur m .a . um skrásetingaruppgávurnar: "Alle erhvervsdrivende fonde skal registreres hos Erhvervs- og Selskabsstyrelsen . Grundkapitalen skal udgøre mindst 300 .000 kr . Styrelsen er som det fremgár registreringsmyndighed for alle erhvervsdrivende fonde, hvilket indebærer at styrelsen typisk pá- ser følgende: - Det retlige grundlag for fondens oprettelse, f .eks . testamente eller gavebrev - Er der tale om en fond (Der findes ikke definition i fondslovene, men der eksisterer en række uskrevne fondsretlige grundsæt- ninger) . - Er fonden erhvervsdrivende (LEF § 1, stk . 2) 25 - Opfylder vedtægter minimumskravene (LEF § 7) - Er dokumentation for grundkapitalens indbetaling til fonden" Um uppgávuna sum grunnamyndugleiki stendur m .a .: "Der findes ca 1 .300 erhvervsdrivende fonde . . . . . . Da fonde ikke har nogen ejerkreds, er det nødvendigt med et overordnet tilsyn - en fondsmyndighed . Fondsmyndigheden kan sammenlignes med generalforsamlingen i et aktie- eller anparts- selskab, men uden helt de samme beføjelser . Styrelsen skal som fondsmyndighed føre tilsyn med, at fonden ledes forsvarligt og drives i overensstemmelse med lovgovningen og vedtægterne, herunderat bestyrelsen opfylder deres forpligtel- ser og varetager fondens formál og interesser . 25 LEF=Lovomerhvervsdrivendefonde KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 77 Styrelsen udfører ikke nogen form for udgáende kontrol hos fonden, men udfører derimod skrivebordskontrol . Det betyder at styrelsen behandler de enkelte sager skriftligt og pá bag- grund af konkrete henvendelser fra fondene eller tredjemand, eller pá baggrund af oplysninger i pressen eller regnskabs- kontrol . Styrelsen afholder desuden ofte møder med bestyrelses- medlemmer eller repræsentanter i form af advokat eller revisor . Fondsmyndigheden fører sáledes legalitetstilsyn - fondsretligt tilsyn - og ikke et økonomisk eller finansielt tilsyn cfr . Finanstils- ynets tilsyn ." Av hesum sæst, at grunnaeftirlitið hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hvørki formliga ella í dagligum verki kann samanberast við eftirlit innan fíggjargeiran annars, og at grunnaeftirlitið ikki hevði neyvt lýstar skyldur í lóggávuni, men kann í stóran mun velja, hvussu grunnaeftirlitið verður framt í verki . Sum lýst omanfyri, eru tað fyrst og fremst áheitanir frá uttanfyristandandi, umsóknir frá grunsleiðslum og konkretar umstøður annars, sum hava ført til tey stig, sum grunnamyndugleikin hevur tikið sum eftirlit . Av hesum sæst eisini, at ongar serreglur og ongar serstøður verða nevndar fyri sparikassagrunnarnar . Sparikassagrunnarnir vórðu viðgjørdir eins og aðrir vinnurekandi grunnar . Øll árini fram til 2008, meðan Erhvervs- og Selskabsstyrelsen var grunnamyndugleiki og hevði grunnaeftirlitið fyri vinnurekandi grunn- ar í Føroyum, var Skráseting Føroya skrásetingarmyndugleiki fyri vinnurekandi grunnar í Føroyum . Lógin var gjørd soleiðis, at hon legði eftirlitið til danskan myndugleika, og skrásetingarpartin til føroyska skrásetingarmyndugleikan . í nøkrum førum høvdu bæði Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og Skráseting Føroya málsføri, sí §§ 26 og 59 í vinnugrunnalógini (rætt at kalla inn til nevndarfundar og rætt at átala ávís viðurskifti) . Natúrligt er at spyrja: Hvussu kundi grunnaeftirlitið í Danmark hava eftirlit við grunnum, sum ikki vóru skrásettir hjá teimum, men sum vóru og eisini skuldu vera skrásettir í Føroyum? 78 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Ongastaðir í lóg ella kunngerð var nakað fyriskrivað um, at Skráseting Føroya óboðin skuldi senda danska grunnaeftirlitinum roknskapir ella aðrar upplýsingar . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen svaraði eisini § 19 nevndini, at tey høvdu ongar upplýsingar um ein grunn, sum nevndist Eik Grunnurin . § 19 nevndin bað um upplýsingar um viðurskifti hjá Eik Grunninum í Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, tey árini grunnurin var undir eftirliti hjá teimum, og fekk hetta svar: "Eik Grunnurin er alene registreret i Erhvervsstyrelsens CVR-register som "anden udenlandsk virksomhed." Dette er alene en skattemæssig registrering, til brug for afregning af moms i relation til SKAT. SKAT i Sønderborg forestár registreringer af denne type i CVR-registeret. Erhvervsstyrelsen ligger derfor ikke inde med noget materiale af den art, som du har anmodet styrelsen om." í hesum sambandi skal eisini nevnast, at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sum grunnamyndugleiki heldur ongantíð hevur sett seg í samband við Eik Grunnin . Tí er eisini skilligt, at Eik Grunnurin ongantíð hevur verið fevndur av stakroyndum hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sí III .1 .1 . III.1.1.1 Donsk mál um sparikassagrunnar Omanfyri er endurgivið úr uppriti frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um arbeiði stovnsins sum skrásetingar- og grunnamyndugleiki . Hetta er dagfest 10 . desember 2009 . Líkt er til, at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen ikki hevur gjørt nakað serligt við eftirkanning av sparikassagrunnum fyrr enn í 2009, tá granskingarúrslitið av EBH Grunninum var klárt . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 79 Tann 28 . september 2010 vendir Skráseting Føroya sær til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og biður um ráð um grunnaeftirlitarbeiði . Hetta hevur samband við, at tað tá er almannakunnugt, at P/f Eik Banki er í stórum trupulleikum, og ivasamt er, um bankanum er lív lagað . Spurningar verða tí eisini alment settir um Eik Grunnin og hansara virksemi . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sendir tá Skráseting Føroya avrit av øllum avgerðum (de samlede afgørelser), sum stovnurin hevur tikið mótvegis donskum "sparikassagrunnum ." Talan er um umleið 15 mál . Øll hesi málini eru frá 2009 ella 2010 . Felags fyri hesar avgerðir er, at myndugleikin setir spurningar í sambandi við eftirkanning av ársroknskapum hjá sparikassagrunnunum . Hesar avgerðir um eftirkanning av sparikassagrunnum hava sítt grundarlag granskingarúrslitinum av EBH Grunninum . Málini og brøvini líkast í mangar mátar . Fyri at lýsa hesa málsviðgerð, verður endurgivið burtur úr nøkrum teirra: 1. PENGAVEITING TIL BANKA Erhvervs- og Selskabsstyrelsen skrivaði sum grunnarmyndugleiki tann 22 .02 .2010 bræv til F-Fonden og gav boð um, at " uddelinger og tilskud eller lignende til Sparekassen F A/S straks skal ophøre ." Sparekassen F var eins og Føroya Sparikassi umskipaður til banka, soleiðis at talan var um ein grunn, F-Fonden, og eitt bankapartafelag, nevnt Sparekassen F A/S . Endamálið hjá grunninum var: Fondens primære formál er at videreføre Sparekassen F ?s virk- somhed gennem Sparekassen F A/S, sáledes at dette til stadighed fremstár som et konkurrencedygtigt og vel konsolideret penge- institut . Fondens sekundære formál er, at udøve anden virksomhed - even- tuelt via datterselskaber - gennem investeringer i aktier eller andre 80 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM betalende obligationer af enhver art samt inden investeringer i pantebrev, fast ejendom og lignende, samt at virke til gavn for almen velgørende formál, primært i Sparekassen F ?s oprindelige virkeomráde . F-Fonden hevur næstan upp á orðið sama endamál, sum Eik Grunnurin hevði . Grunnamyndugleikin vísti í skrivinum til viðmerkingarnar til § 59c í banka- og sparikassalógini: " . . . at reglerne skulle sikre at de opsparede reserver i den tidligere sparekasse kunne være til rádighed for sparekasse aktieselskabets drift samtidigt med, at det sikredes, at de nye aktionærer ikke fik andel i disse . Eventuelt udbetalt udbytte kunne fonden geninvestere som aktiekapital i aktieselskabet " . Grunnamyndugleikin heldur tí, at útluting (pengaveiting) til banka- partafelagið er í ósamsvari við viðtøkurnar: "Dette medfører at fondens uddelingsformál ikke omfatter uddeling eller tilskud til sparekasse aktieselskabet . Fonden kan derimod stille midler til rádighed for sparekasse aktieselskaber ved tegning af ny aktiekapital eller pá anden máde, hvorved det sikres, at de øvrige aktionærer ikke fár andel i fondens midler" . Hetta merkir, at grunnamyndugleikin í Danmark - í hvussu er í 2009 og 2010 - hevur ta áskoðan, at ein sonevndur sparikassagrunnur ikki kann veita bankanum beinleiðis peningaligan stuðul, men at hetta má gerast ígjøgnum nýtekning av partabrøvum . Orsøkin til hetta er m .a ., at ein peningaveiting frá grunninum til bankan kemur øllum partaeigarum bankans til góðar og ikki bert grunninum sum partaeigara . Nevnast skal í hesum sambandi, at Eik Grunnurin hevur fleiri ferðir veitt bankanum ábyrgdarlán . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 81 Mótvegis triðja manni hevur grunnurin veitt trygdir og hevur eisini goldið ávísar útreiðslur fyri P/f Eik Banka . Verður hetta roknað sum útluting, er talan um tilsamans einar 169 mió . kr . tilsamans . Eik Grunnurin heldur ikki, at alt er at rokna sum útluting . í frágreiðing, sum P/f Eik Banki og Eik Grunnurin saman senda Finansiel Stabilitet tann 21 . januar 2010 í sambandi við, at bankin hevði søkt um statsgaranti, verður tó greitt frá, hvussu hesar 169 mió . kr . í "direkte og inddirekte" útluting eru játtaðar . Nógv tann størsta upphæddin er í 2008, tá grunnurin stendur til í versta føri at hava útlutað slakar 160 mió . kr . til bankan . Talan er fyri stóran part um trygdir, sum ikki vórðu effektivar . Grunnurin garanteraði m .a . fyri bankan mótvegis BRF í sambandi við at bankin fór undir realkredittfígging í Føroyum . Tað var eisini hetta árið, at grunnurin keypti íslendsk virðisbrøv frá bankanum . Grunnurin stóð eisini inni fyri 89 mió . kr . í møguligum endurgjaldskrøvum í sambandi við Lehman Brothers . Sum nevnt er fyri ein stóran part talan um, at grunnurin hevur stillað trygdir, og tann uppgjørda beinleiðis og óbeinleiðis útlutingin merkir sostatt ikki, at grunnurin misti allar hesar 169 mió . kr . upp á bankan í útluting . Meira um trygdarveiting seinni í frágreiðingini . 2. UM UMSITINGARAVTALU VIÐ BANKAN í brævi til Fonden for Sparekassen H ger grunnamyndugleikin vart við, at grunsnevndin skal minnast til, at tað er hon, sum skal taka avgerðir, og at avgerðir ikki skulu leggjast til tann, sum við avtalu umsitur grunnin: "Fondsmyndigheden har nu gennemgáet fondsbestyrelsens rede- gørelser samt bilag . Styrelsen skal i denne forbindelse pátale punktet i den fremsendte administrationsaftale, hvoraf det fremgár, at den daglige drift samt administrationen af fonden varetages af Sparekassen H A/S . Fondsmyndigheden skal understrege at den daglige drift af fonden fortsat er fondsbestyrelsen ansvar, jfr . § 25 i lov om erhvervsdrivende fonde" . í hesum sambandi skal nevnast, at Eik Grunnurin hevði eina um- sitingaravtalu við P/f Eik Banka, sum hevði alla dagliga umsiting av 82 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM grunninum um hendi, og eisini í ávísan mun kundi taka avgerðir vegna grunnin . 3. UM úTLUTING OG VEITING AV TRYGD í einari avgerð viðvíkjandi Fonden for Sparekassen S ger grunna- myndugleikin greitt, at grunnurin beinanvegin skal gevast við at útluta pening til bankapartafelagið . í grundgevingini verður sagt: " En erhvervsdrivende fonds formál er udtryk for fondens over- ordnede virkeomráde og dermod fastlæggelse af rammene for fon- dens løbende aktiviteter, jfr . lov om erhvervsdrivende fonde § 7, stk . 1 nr . 4 . Bestemmelser om fondens resultatanvendelse herunder uddeling er efter lov om erhvervsdrivende fonde og bestyrelse praksis ikke en del af fondens formál og skal derfor angives i vedtægtens bestemmelser om anvendelse af overskud, jfr . § 7, stk . 1 nr . 10 . En erhvervsdrivende fonds vedtægter skal fortolkes i overens- bestemmelse med denne lovbe-stemte opdeling . Uddelinger skal derfor ske i overensstemmelse med disse bestem- melser og overholde reglen i lovens §§ 41 og 42 . Overførsel af midler fra fonden til andre pá ikke markedsmæssige vilkár, má alene ske med hjemmel i vedtægten og skal behandles som en uddeling ." Myndugleikin skilir sostatt ímillum orðingina í viðtøkunum og áseting um, hvat yvirskot kann brúkast til . At yvirskot ikki kann lutast út til bankapartafelagið, er ein fylgja av, at hetta ikke stendur í viðtøkunum, og tí kann grunnurin bara arbeiða fyri endamáli sínum um at stuðla bankanum við at gera tað á annan hátt, enn við at tilluta bankanum pening - fyrst og fremst við at brúka yvirskotið til at tekna nýggjan partapening í bankanum við . í sama máli verður komið inn á, at í tann mun, grunnurin hevur handilsligt samband við bankan, skulu slíkir handlar altíð vera upp á marknaðartreytir, " . . . efter et armslængde prinsip pá samme máde og vilkár, sum transaktioner mellem uafhængige parter . I modsat fald vil den tildelte fordel ved transaktionen skulle behandles som uddeling ." Hesin spurningur kom fram í sambandi við, at grunnurin hevði teknað nýggjan partapening í bankanum fyri ein yvirkurs fyri eitt virði upp á kr . 5,0 mió . kr . Grunnamyndugleikin sigur tí, at hesar kr . 5,0 mió . kr . í veruleikanum var ein gáva/útluting til bankapartafelagið . Hetta verður eisini ofta havt á lofti í viðurskiftunum millum Eik Grunnin og Eik Banka, tí nógvar dispositiónir vórðu gjørdar millum partarnar, og ofta stendur spurningurin eftir, um avtalan ella handilin eru gjørd við marknaðartreytum - um ikki, má tað metast sum útluting frá grunninum til bankan . 4. VEITING AV áBYRGDARLáNI TIL BANKA í einari avgerð frá 2010 mótvegis Sparekassen M Fonden finst grunnamyndugleikin hvassliga at grunninum fyri at hava útlutað upphæddir til Sparekassen M A/S . Grunnamyndugleikin hevur ta fatan, at hetta m .a . er gjørt við, at grunnurin hevur skotið 125 mió . kr . inn í bankan sum ábyrgdarlán (hybrid kernekapital) í hesi avgerð verður eisini víst til, " . . . at fondsbestyrelsen fremtidig alene kan tilføre Sparekassen M A/S midler ved kapitalindskud i forbindelse med kapitalforhøjelser for sá vidt, der er frie midler hertil . Fondsbestyrelsen skal derfor ophøre med at foretage uddelinger til sparekassen ." Eik Grunnurin læt í fleiri umførum P/f Eik Banka ábyrgdarlán (hybridan kjarnukapital). Beint eftir at Eik Grunnurin í mars 2010 hevði fingið loyvi at borga fyri Eik Banka, læt hann bankanum tvey lán - eitt upp á 150 mió . kr . og eitt upp á 80 mió . kr . III.1.1.2 Mál viðvíkjandi Eik Grunninum í arbeiði sínum hevur § 19 nevndin spurt Erhvervsstyrelsen (fyrr Erhvervs- og Selskabsstyrelsen) um tilfar viðvíkjandi eftirlitinum við Eik Grunninum . Fyrsta svarið var, at tey høvdu einki tilfar um grunnin, tí Eik Grunnurin ongantíð er skrásettur hjá teimum, sí frammanfyri undir III .1 .1 . At grunnurin ikki er skrásettur í Danmark er natúrligt, tí skrásetingin fór eftir lógini fram í Føroyum, og tískil skuldu roknskapir o .a . eisini latast skrásetingarmyndugleikanum í Føroyum . Undranarvert er tó, at KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 83 84 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM grunnaeftirsmyndugleikin ikki hevði skrásett teir vinnurekandi grunnar, hann skuldi hava eftirlit við . Av tí at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen umsat grunnamyndugleikan, og § 19 nevndin frá Skráseting Føroya hevur fingið avrit av skjølum, sum Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevði sent sum grunnamyndugleiki, varð spurt umaftur eftir tilfari. Tilfarið, sum nevndin síðani hevur fingið frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, er tað sama tilfarið, sum nevndin áður hevði fingið í avriti frá Skráseting Føroya. Eftirlitsvirkssemið hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen umfataði sostatt einans tey mál, sum grunnar lótu inn til Skráseting Føroya, men sum hoyrdu undir grunnamyndugleikan, og sum Skráseting Føroya tí sendi víðari til avgerðar ella viðmerkingar . Kristin Balle, fyrrverandi deildarleiðari og nú fulltrúi á Skráseting Føroya hevur fyri nevndini greitt frá, at skrásetingin eisini árini fyri yvirtøkuna fekk sendandi mál, sum grunnamyndugleikin í Danmark av røttum skuldi hava . Hesi sendi Skráseting Føroya víðari til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í Danmark, uttan at greiða avvarðandi grunnaumboðum frá, at málini av røttum skuldu sendast til Danmarkar . Hon hevur greitt frá, at Skráseting Føroya í ávísan mun virkaði sum eitt slag av skrivstovu fyri Erhvervs-og Selskabsstyrelsen . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sendi heldur ikki sínar avgerðir ella onnur boð viðvíkjandi málum til avvarðandi grunnaumboð, men sendi sínar avgerðir og møguligar útdýpandi spurningar aftur til Skráseting Føroya, sum síðani boðaði grunnaumboðunum frá tí, sum grunnamyndugleikin í Danmark hevði tikið avgerð um ella hevði spurningar um . Skráseting Føroya virkaði soleiðis í veruleikanum undan yvirtøkuni eisini sum avgreiðslustað hjá tí danska grunnamyndugleikanum, men hvørki lóg, kunngerð ella við avtalu vóru nakrar mannagongir um at senda upplýsingar sínamillum, og tískil var heldur eingin mannagongd um at senda Erhvervs- og Selskabsstyrelsen roknskapir hjá vinnurekandi grunnum í Føroyum . 26 26 ísambandiviðatmálsøkiðvarðyvirtikið1 .januar2008,varðeinavtalagjørdmillumSkráseting Føroya og Erhvervs- og Selskabsstyrelsen . Avtalan var um: "Løbende orientering om akuelle og pátænkte EU-initiativer pá alle for SF relevante lovomráder og om danske Sum grunnamyndugleiki hevur Erhvervs- og Selskabsstyrelsen viðgjørt hesi mál um Eik Grunnin: . 1 .  Umsókn um viðtøkubroyting um konsernroknskap . 2 .  Umsókn um viðtøkubroyting um navnabroyting . 3 .  Umsókn um viðtøkubroyting um endamál 1. UMSóKN UM VIÐTØKUBROYTING UM KONSERNROKNSKAP Síðst í 2005 boðaði Eik Grunnurin frá, at hann vildi gera eina broyting í § 10 í viðtøkunum, soleiðis at orðini "og konsernroknskapur" skuldu strikast . Konsernroknskapur var fyriskrivaður í viðtøkunum frá fyrsta degi, men konsernroknskapur við bankan var ongantíð gjørdur . Fráboðanin varð send Skráseting Føroya, sum 5 . januar 2006 skrivaði til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen: "Den færøske registreringsmyndighed har fáet anmeldelse fra en fond, der er registreret i det færøske selskabsregister, om at de vil ændre vedtægterne sáledes, at de vil slette et krav i vedtægterne om at lave konsernregnskab. Efter § 48 i lov om erhvervsdrivende fonde er det fondsmyndigheden der skal give tilladelse til at en bestemmelse i vedtægten ændres. Da det er Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, der er fondsmyndighed ifølde § 57, jfr. § 61, vil jeg gerne spørge, om den ovennævnte vedtægtsændring skal sendes til jer til stillingtagen." óvist av hvørjari orsøk hoyrdi hvørki Skráseting Føroya ella Eik Grunnurin aftur um hetta . Málið varð tí ongantíð viðgjørt . Odd Bjellvág hevur fyri § 19 nevndini greitt frá, at tá einki hoyrdist aftur, gekk grunnurin út frá, at avgerðin hjá nevndini um at broyta overvejelser og lovforslag i den forbindelse. Dette kan f.eks. ske ved, at der afholdes et eller flere møder om áret. Endvidere sender EOGS løbende kopier til de færøske myndigheder, nár lovforslag m.v. sendes i høring, henholdsvis fremsættes og vedtages. Kurser for færøske embedsmænd i nye regler. Her tænkes sável pá kurser af mere teoretisk karakter som pá kurser af praktisk karakter for medarbejdere ved Skráseting Føroya. Oplysning om lovfortolkning. Her tænkes pá bistand til generel fortolkning af en given regel og EOGS praksis i forbindelse hermed. Der udpeges kontaktpersoner hos de færøske myndigheder og EOGS, som formidler samarbejdet i praksis." KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 85 86 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM viðtøkurnar var góðkend, og at grunnurin tí allatíðina síðani 2006 hevur gingið út frá, at hetta var í lagi . Teirra fatan var tí, at grunsins viðtøkur síðani 2006 ikki høvdu krav um konsernroknskap . Umsóknin varð tó ongantíð formliga játtað . Tá grunnurin fyrst í 2007 søkti grunnamyndugleikan um loyvi at skifta navn frá "Sparikassagrunnurin" til "Eik Grunnurin", legði grunnurin saman við umsóknini eitt eintak av viðtøkunum, sum tær skuldu síggja út, tá navnabroytingin var farin fram . í hesari útskrift eru orðini í § 10 í viðtøkunum ." . .og konsernroknskapur" tikin burtur . Kristin Balle, fyrrverandi deildarleiðari og núverandi fulltrúi á Skráseting Føroya, hevur sagt fyri § 19 nevndini, at Skráseting Føroya ikki er vitandi um, hví einki hoyrdist aftur um málið, men at henda viðtøkubroyting lógformliga ikki er skrásett, tí loyvi frá tí danska grunnamyndugleikanum ongantíð kom . Eftir orðaljóðinum í brævinum frá Skráseting Føroya til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevur Skráseting Føroya ikki sent umsóknina til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, men brævið er ein fyrispurningur, um málið skal sendast teimum . 2. UMSóKN UM VIÐTØKUBROYTING UM NAVNABROYTING Fyrst í 2007 fekk Skráseting Føroya umsókn frá Eik Grunninum um at sleppa at broyta viðtøkurnar soleiðis, at grunnurin skifti navn frá "Sparikassagrunnurin" til "Eik Grunnurin ." Skráseting Føroya sendi umsóknina víðari til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sum var grunnamyndugleiki og tí skuldi taka støðu til umsóknina (ráðharrin hevur delegerað grunnamyndugleikan til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sbrt . § 61a í vinnugrunnalógini) . Grunnamyndugleikin gav sítt samtykki í mai 2007 . í samtykkinum verður víst á, at umsóknin verður játtað, tí talan bara er um at broyta sjálvt navnið . Legg til merkis, at grunnamyndugleikin við hesum ikki gevur sítt samtykki til, at kravið í viðtøkunum um konsernroknskap verður strikað . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 87 3. UMSóKN UM VIÐTØKUBROYTING UM ENDAMáL í september 2007 søkti Eik Grunnurin um loyvi at gera eina broyting í viðtøkunum . Upp í § 4, stk 1, b) í viðtøkunum skuldi skoytast: "veðbrøv, fastognir og onnur íløguaktiv, umframt at gera fíggjarligar avtalur ." Hetta skuldi føra til, at § 4, stk 1, b) skuldi fáa hesa orðing: "b) at reka reka annað fíggjarligt virksemi gjøgnum íløgur í partabrøv, aðrar kapitalpartar og umbýtilig virðisbrøv í vinnurekandi virkjum av øllum sløgum, veðbrøv, fastognir og onnur íløguaktiv, umframt at gera fíggjarligar avtalur ." Tá talan var um eina viðtøkubroyting, kravdist samtykki frá grunna- myndugleikanum . Skráseting Føroya, sum fekk fráboðanina um viðtøku- broytingina frá Eik Grunninum, sendi málið víðari til grunnamyndugleikan, Erhvervs- og Selskabsstyrelsen . Grunnamyndugleikin helt ikki, at tann ætlaða viðtøkubroytingin var neyðug . í skrivi til Skráseting Føroya í november 2007 stendur m .a .: "Pá baggrund af at jeg ikke kan se nødvendigheden af den nævnte tilføjelse, idet den gældende formáls formulering umiddelbart ogsá omfatter den ønskede tilføjelse, anmoder jeg jer om, at bestyrelsen i en redegørelse tydeliggør baggrunden for den nævnte tilføjelse." Eik Grunnurin gjørdi onga útdýpandi frágreiðing . Fyri § 19 nevnd- ini hevur Odd Bjellvág greitt frá, at grunnurin var samdur við niðurstøðuna hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, men hevði sent umsóknina inn fyri at tryggja sær, at uppfatanin og tulkingin hjá grunninum av endamálsásetingini í viðtøkunum var tann sama sum hjá grunnamyndugleikanum, og var tað ikki so, mátti loyvi fáast til at leggja ta ynsktu orðingina afturat . í samskifti millum Skráseting Føroya og Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um hetta mál kemur eisini fram, at umsóknir um veruligar viðtøkubroytingar ikki verða gingnar á møti "...hvis begrundelserne ikke er helt i top ." Orsøkin til hetta er sjálvandi, at ein av høvuðsuppgávunum hjá eftirlitinum 88 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM er júst at syrgja fyri, at arbeitt verður fyri endamálinum, sum stovnari grunsins hevur ásett í viðtøkunum . Eftir samskifti millum Skráseting Føroya og Eik Grunnin er semja um, at neyðugt er ikki við ætlaðu broytingini, og hon varð tí ikki skrásett . III.1.2 Grunnaeftirlitið hjá Skráseting Føroya Tær dagligu uppgávurnar hjá Skráseting Føroya hava bæði fyri og eftir yvirtøkuna 1 . januar 2008 fyrst og fremst verið skrásetingaruppgávur, t .v .s . skráseting av nevndarbroytingum og innkomnum roknskapum, á sama hátt sum við smáparta- og partafeløgum . Jógvan Thomsen, stjóri á Skráseting Føroya, og Kristin Balle, fyrrverandi deildarleiðari á Skráseting Føroya, hava greitt § 19 nevndini frá, at skrásetingin í tíðini eftir yvirtøkuna av grunnaeftirlitinum hevur havt somu fatan og hevur hildið seg til sama praksis sum Erhvervs- og Sel- skabsstyrelsen, síðani fyrr umrødda upprit frá desember 2009 kom . Kristin Balle hevur upplýst, at hon eisini fyri ta tíð hevur spurt seg fyri hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um innanhýsis reglur fyri grunnaeftirliti, men hevur fingið at vita, at tey høvdu ongar. III.1.2.1 Yvirtøka av grunnalóggávuni og grunnaeftirlitinum Við løgtingslóg nr . 93 frá 27 . oktober 2007 samtykti Løgtingið, at landsstýrið frá 1 . januar 2008 yvirtók málsøkið um grunnaviðurskifti . Legg til til merkis, at sama dag kom í gildi Anordning nr . 1113 af 20 . september 2007 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde . Hetta er galdandi lóg við seinni broytingum - hesar seinnu broytingar hava ikki týdning fyri kanningina hjá § 19 nevndini . Kongliga fyriskipanin er gjørd 20 . september 2007 til at koma í gildi . 1 . januar 2008 . Tann 27 . oktober 2007 - t .v .s . stívliga ein mánað seinni - samtykti Løgtingið at yvirtaka málsøkið um vinnurekandi grunnar við gildi frá 1 . januar 2008 . Sostatt er eitt samanfall millum yvirtøkudag av málsøkinum vinnurekandi grunnar og gildiskomu av kongligari fyriskipan frá 20 . september 2007 . Tað merkir, at sama dag, sum landsstýrið tekur við ábyrgdini av málsøkinum, koma nýggjar danskar reglur í gildi á økinum . Sørin Pram Sørensen, løgfrøðiligur ráðgevi í Vinnumálaráðnum, hevur greitt nevndini frá, at tað var týdningarmikið, at lóggávan varð dagførd, tá málsøkið varð yvirtikið . Johan Dahl, landsstýrismaður í vinnumálum gav eisini í september 2010 boð um, at dagføring av lógargrundarlagnum skuldi hava høga raðfesting fyri at bøta um teir veikleikar, sum komu fram í sambandi við, at Eik Banki fór av knóranum . Her var serliga hugsað um nevndarsamansetingina í sparikassagrunnum . Hesar reglur stóðu og standa í lov om finansiel virksomhed, og talan var tí um danskt málsøki . í Danmark varð nevnda regla broytt í 2010, men henda broyting varð ikki sett í gildi fyri Føroyar fyrr enn í 2012 . Við yvirtøkulógini frá 27 . oktober 2007 tók landsstýrið við málsøkinum vinnufeløg, grunnar og feløg og ársroknskaparlóggávu . Talan var um hesa lóggávu: - Lóg um roknskapir hjá ávísum vinnufeløgum v .m . - Lóg um smápartafeløg - Lóg um partafeløg - Lóg um vinnurekandi grunnar - Lóg um ávíst vinnurekandi virksemi Um avleiðingar av uppskotinum verður í viðmerkingunum til lógar- uppskotið m .a . sagt: Um kostnaðin: Yvirtøkan av málsøkjunum hevur ikki við sær útreiðslur fyri landskassan ella kommunurnar uttan útreiðslurnar, sum standast av umsitingini av lóggávuni, sum verða mettar til 3,0 - 3,5 mió . kr . árliga . ... Mett verður, at neyðugt kann verða at seta 5-6 starvsfólk afturat KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 89 90 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM orsakað av yvirtøkuni . Hetta eru starvsfólk, sum skulu setast hjá Skráseting Føroya at umsita lóggávuna og í Vinnumálaráðnum at halda lóggávuna við líka . Um stovnsræði: Skráseting Føroya er skrásetingarmyndugleikin í Føroyum, og tað verður tí ikki neyðugt at stovnseta ein nýggjan skrásetingar- myndugleika í sambandi við yvirtøkuna . Avgerðir, sum Skráseting Føroya hevur tikið, kunnu kærast til Erhvervsministeriets Erhvervs- ankenævn . Eftir yvirtøkuna kunnu avgerðir, sum Skráseting Før- oya hevur tikið, ikki longur kærast til Erhvervsankenævnet, og tað verður tí helst neyðugt annaðhvørt at stovnseta ein kæru- myndugleika, hagar avgerðir, sum Skráseting Føroya hevur tikið, kunnu kærast, ella at gera avtalu við donsku myndugleikarnar, at Erhvervsankenævnet framvegis verður kærumyndugleiki . Um grunnaeftirlit: ...grunnamyndugleikin eftir lov om erhvervsdrivende fonde verður yvirtikin og verður ætlandi lagdur til Skráseting Føroya, um ikki avtala verður gjørd við donsku myndugleikarnar um at hava eftirlitið . í tann mun, avtala verður gjørd við donsku myndugleikarnar um at virka sum kærumyndugleiki, eftirlitsmyndugleiki ella annað, verður uppskot til løgtinglóg um hetta lagt fyri tingið . Yvirtøkan varð løgfrøðiliga gjørd við, at nevnda lóg fyriskrivaði, at í løgtingslóg nr . 41 frá 10 . mai 2006 um ræði á málum og málsøkjum við seinni broytingum (ræðislógin), varð § 1, stk . 2, nr . 24 strikað . Hetta punkt var: ?Vinnufeløg, grunnar og feløg og ársroknskaparlóggáva ." Hetta hendi samstundis, sum broytt lóg um vinnurekandi grunnar kom í gildi tann 1 . januar; men eftir lógartekstinum er tann danski vinnumálaráðharrin framvegis grunnamyndugleiki: Fondsmyndighedens og den færøske registreringsmyndigheds opgaver § 57. Fondsmyndighed efter denne lov udøves af økonomi- og erhvervsministeren . Henhører fondens hovedformál under justitsministerens forretningsomráde, udøves fondsmyndigheden af justitsministeren . Det samme gælder, hvis fonden har flere ligestillede formál, der ikke hører under samme minister . Stk. 2. Ved overtrædelse af bestemmelserne i denne lov kan fonds- myndigheden eller den færøske registreringsmyndighed give be- styrelsen, direktør eller revisor pálæg om at bringe forholdet i over- ensstemmelse med lovens regler . Stk. 3. Fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed kan forlange de oplysninger, der er nødvendige til varetagelse af deres opgaver . Stk. 4. Den færøske registreringsmyndighed kan meddele forlængelse af de frister, der er fastsat i denne lov . Hetta er framvegis galdandi orðing . í § 2 í yvirtøkulógini stendur: "Er heimild ella skylda á yvirtiknum málsøki løgd til danskan myndugleika sambært lóg, liggja tær nú hjá avvarðandi føroyskum myndugleika ." Tað eru sostatt føroyskir myndugleikar, ið hava havt ábyrgd av vinnurek- andi grunnum, herundir eftirlit við hesum, síðan yvirtøkuna av málinum 1 . januar 2008 . Fyri at fáa samsvar millum áseting í lógini fyri vinnurekandi grunnar og vanligu mannagongdina, átti ásetingin um, at danskur ministari hevur ábyrgdina, at verið broytt til, at føroyskt landsstýrisfólk hevur ábyrgdina . III.1.2.2 Vinnurekandi grunnarnir í Føroyum Tann 8 . oktober 2010 vóru hesir vinnurekandi grunnar skrásettir: KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 91 Navn: Kapitalur: Framtaksgrunnur Føroya 101 mió . kr . Fíggingargrunnurin frá 1992 271,6mió . kr . Eik Grunnurin 25 mió . kr . Føroya Grunnurin frá 1971 20 mió . kr . 92 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Grunnur H . N . Jacobsens 4,8 mió . kr . Grunnurin Immanuel 25 mió . kr . Grunnurin Tórsvøllur 2,5 mió . kr . Suðuroyargrunnurin 1,0 mió . kr . Norðoyagrunnurin 4,2 mió . kr . Millum hesar grunnar eru tveir sonevndir sparikassagrunnur - Eik Grunnurin, sum varð stovnaður til at eiga P/f Eik Banka, og Suður- oyargrunnurin, sum varð stovnaður til at eiga P/f Suðuroyar Sparikassa . Nevnast kann, at endamálið hjá Suðuroyargrunninun er: . a)  at reka virksemið hjá Suðuroyar Sparikassa víðari í Suðuroyar Sparikassa P/F; . b)  at reka annað fíggjarligt virksemi gjørgnum íløgur í og sølu av partabrøvum, ella aðrar kapitalpartar og umbýtilig virðisbrøv í vinnurekandi virkjum av øllum sløgum; . c)  at gera íløgur í fastogn, umframt at útleiga fastogn . Sum tað sæst, er skipanin hjá Eik samtakinum og skipanin hjá Suðuroya Sparikassa júst tann sama: Virksemið í sparikassanum verður flutt í eitt partafelag, P/f Suðuroyar Sparikassa, sum ein grunnur eigur (meirilutan í), og endamálið er at ." . .reka virksemið hjá [sparikassanum] víðari . . . ." Arbeiðið hjá Skráseting Føroya sum skrásetingar- og eftirlitsmyndugleiki á grunnaøkinum hevur sostatt umfatað hesar 9 nevndu grunnar, her ímillum eru tveir sparikassagrunnar . III.1.2.3 Málsviðgerð viðvíkjandi vinnurekandi grunnum Umboðini fyri Vinnumálaráðið hava fyri § 19 nevndini greitt frá, at eftirlit við vinnurekandi grunnum var sera lítið umrøtt í sambandi við yvirtøku av málsøkinum og tíðina eftir hetta . Umboðini fyri Skráseting Føroya hava samsvarandi greitt frá, at eftirlit við vinnurekandi grunnum hevur verið ein sera lítil partur av arbeiði stovnsins, og fokus hevur ikki verið á hesum øki, fyrr enn P/f Eik Banki mátti gevast, og málið um Eik Grunnin kom fram - á sama hátt sum KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 93 í Danmark, har granskingin av EBH Grunninum kann sigast at hava skapt ein nýggjan eftirlitspraksis . Jógvan Thomsen, stjóri á Skráseting Føroya, metir, at umleið 1/10 av arbeiðstíðini hjá einum starvsfólki er farin til vinnurekandi grunnar . Skráseting Føroya upplýsir, at síðani 1. januar 2008 hava ikki fleiri enn 10-20 mál tilsamans (kanska fleiri enn 10, men færri enn 20) verið til viðgerðar hjá teimum, íroknað nevndu mál hjá Eik Grunninum . Stovnurin hevur bara einaferð fingið umsókn og tikið støðu eftir § 21, stk . 3 um "ekstraordinære dispositioner ." Skrásetingin metir, at síðani 2000 eru í miðal millum ein og tríggjar fráboðanir um árið komnar inn um vinnurekandi grunnar . III.1.2.4 Mál viðvíkjandi Eik Grunninum Sum grunnamyndugleiki hevur Skráseting Føroya viðgjørt hesi mál og hevur tikið fylgjandi stig viðvíkjandi Eik Grunninum: . 1 .  Biðið um frágreiðing um ávís viðurskifti . 2 .  Gransking av keypi av ávísum partabrøvum frá Eik Banka . 3 .  Umsókn um loyvi at broyta roknskaparuppseting fyri 2008 . 4 .  UmsóknumloyviatveitaóavmarkaðatrygdfyriP/fEikBanka . 5 .  Umsókn um likvidatión . 6 .  Granskingavfleiriviðurskiftumaftaná,atEikBankifórav knóranum 1. UMBØN UM FRáGREIÐING UM áVíS VIÐURSKIFTI Fyrst í 2009 venda tveir dulnevndir persónar sær skrivliga til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og gera vart við ávís viðurskifti millum Eik Grunnin og P/f Eik Banka, sum hesir halda vera brot á grunnareglurnar . Av tí at grunnaeftirlitið tá er á føroyskum hondum, sendir Erhvervs- og Selskabsstyrelsen skrivini víðari til Skráseting Føroya . Annar teirra brúkar orðini, "uregelmæssigheder" og at " . . .fonden anvendes som skraldespand, og at direktionen og bestyrelsen under udførelsen af deres hverv forsætligt tilføjer fonden skade ." 94 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Talan er um at Eik Grunnurin hevur keypt íslendsk og donsk partabrøv frá P/f Eik Banka fyri yvirprís . Grunnaeftirlitið setir seinni í verk eina gransking av hesum viðurskiftum, sbrt . § 59 í lóg um vinnurekandi grunnar . Skráseting Føroya sendir tann 23 . februar 2009 hesar upplýsingar víðari til P/f Eik Banka, att . Marner Jacobsen og biður um viðmerkingar . Við skrivi 23 . mars 2009 svarar Eik Grunnurin skrivinum frá Skráseting Føroya . Frithleif Olsen, nevndarformaður og Odd Bjellvág, næstformaður skriva undir . í skrivinum verður m .a . sagt: "Av tí at fyrispurningurin snýr seg um handlar, sum Eik Grunnurin hevur framt, halda vit, tað vera rættari, at Eik Grunnurin svarar Skráseting Føroya . Tó skal gerast vart við, at Eik Banki P/f hevur veitt eyka upplýsingar, har tað er neyðugt ." Leiðslan fyri Eik Grunnin vísir øllum skuldsetingum aftur og vísir millum annað á, at keypini eru í samsvari við endamálsorðingina hjá grunninum um at stuðla virkseminum í P/f Eik Banka, sbrt . § 4, stk . 1, a) í viðtøkunum . 2. GRANSKING AV KEYPI AV áVíSUM PARTABRØVUM FRá EIK BANKA Eftir hetta samskiftið við Eik samtakið tók grunnamyndugleikin avgerð um at seta í verk gransking av nøkrum av teimum viðurskiftum, sum teir dulnevndu persónarnir í fráboðan sínum vísa á . Majken Johansen, advokatur, varð sett at granska . Arbeiðssetningur hennara var at kanna mál um grunsins keyp av partabrøvum frá P/f Eik Banka . Talan var um partabrøv í Investea A/S og luttøku grunsins í kapitalhækking í einum dótturfelag hjá sama felag, og grunsins keyp av partabrøvum hjá P/f Eik Banka í Sparisjóður Reyjavikur og nágrennis hf ., stytt SPRON . Granskingarkvinnan kom til ta niðurstøðu, at grunsins keyp av parta- brøvunum í Investea A/S var gjørt fyri marknaðarprís og var ikki ein óvanlig dispositión, og at grunsins luttøka í dótturfelagnum Investea Sweden Properties A/S var heldur ikki óvanlig . Hesi viðurskifti kravdu KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 95 ikki kravdu grunnamyndugleikans góðkenning, sbrt . § 21, stk . 3 í lóg um vinnurekandi grunnar . í hinum málinum kom granskingarkvinnan til ta niðurstøðu, at parta- brøvini í SPRON vóru keypt fyri yvirkurs, og at grunnurin tí átti at biðið um samtykki frá grunnamyndugleikanum til at fremja handilin . Skráseting Føroya boðaði tann 25 .08 .2009 Eik Grunninum, Att . Marner Jacobsen, forstjóra formliga frá hesum . Spurd, hví Skráseting Føroya sendi fráboðanir til Eik Grunnin til Marner Jacobsen, forstjóra í P/f Eik Banka, sigur Kristin Balle, at hann var "høvuðspersónurin" í Eik samtakinum . Marner Jacobsen, fyrrverandi forstjóri í P/f Eik Banka, hevur fyri nevndini greitt frá, at hann í hesum sambandi virkaði sum umsitingarligur kontaktpersónur fyri grunnin samsvarandi umsitingaravtaluni millum grunnin og bankan . Marner Jacobsen ger vegna Eik Grunnin viðmerkingar til gransk- ingarúrslitið hjá Majken Johansen og einsljóðandi avgerð hjá Skráseting Føroya . Hann heldur ikki, at SPRON-handilin er av slíkum slagi, at hann kravdi samtykki eftir § 21, stk . 3 í lógini . Stutt eftir hetta gera løgfrøðiligu ráðgevararnir hjá Eik Grunninum viðmerkingar til granskingarniðurstøðuna . Millum annað verður sagt: "Eik Grunnurin havde ultimo 2007 en egenkapital pá DKK 1,931 mia kr . Tabet pá 39,8 mió . svarer til 2,06 % af egenkapitalen ultimo 2007 . Opgøres tilsvarende tab ultimo 2008, svarer beløbet pá 38,9 mió . til 2,65 % af egenkapitalen . Dispositionen har sáledes under ingen omstændigheder kunnet bringe fondens eksistens i fare, hvilket totalt overses . . . . . . Konklusionen, hvorefter fondsbestyrelsen burde have indhentet fondsmyndighedens tilladelses til køb af Spron-aktierne, er sáledes . . . forkert ." 3. UMSóKN UM LOYVI AT BROYTA ROKNSKAPARUPPSETING 2008 Við umsókn 4 . mars 2010 søkir Eik Grunnurin um loyvi til at gera eina broyting í roknskaparuppsetingini fyri 2009, sum kundi verið gjørd í 96 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 2008 . Víst verður á, at eftir broyttum roknskaparreglum kundi hallið í 2008 verið mótroknað í bundnum grunnum í staðin fyri í framflutta úrslitinum frá 2007, men at hetta av misgáum ikki varð gjørt tá . Tær nýggju roknskaparreglurnar skuldu brúkast í 2009, men kundu eisini brúkast í 2008 27 : Kunngerðin § 154: Virksomheder omfattet af denne bekendtgørelse, jf. § 1, der har indrettet deres regnskabspraksis efter reglerne i bekendtgørelsen, pá det tidspunktet hvor bekendtgørelsen træder i kraft, kan vælge at anvende bekendtgørelsen i sin helhed for regnskabsár der begynder 1. januar 2008. For disse virksomheder, finder stk. 2-9 anvendelse. Grunnurin vísir í umsókn sínari til § 41, stk . 2 í lógini um vinnurekandi grunnar: § 41. Til uddeling kan anvendes beløb, der i fondens senest god- kendte ársrapport er opført som overført overskud og reserver, med fradrag af overført underskud . Følgende kan dog ikke anvendes: 1) Reserver for opskrivning efter indre værdis metode, 2) alle øvrige opskrivnings- og opregulerings reserver samt 3) reserver, der er bundne i henhold til vedtægter . Stk. 2. Reserven for opskrivning efter indre værdis metode kan helt eller delvis anvendes til eliminering af underskud, der ikke kan elimineres pá anden máde . Stk. 3. Foruden det i stk . 1 anførte kan kapitalnedsættelsesbeløb efter § 11 anvendes til uddeling . Skráseting Føroya svaraði í brævi tann 09 .03 .2010, at hon hevði " . . .ongar viðmerkingar til ætlaðu broytingarnar ." Svarið varð sent við telduposti, og í teldupostinum verður viðmerkt, ." . .at henda broyting greitt eigur at framganga í ársfrágreiðingini fyri 2009, við frágreiðing um hvør broytingin er, og hvussu hon verður framd, og orsøkin til hana ." 27 Bekendtgørelsenr .390fra21 .maj2008forFærøerneomfinansiellerapporterforkreditinstitutter og fondsmæglerselskaber m .fl KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 97 4. UMSóKN UM LOYVI AT VEITA TRYGD FYRI EIK BANKA Hetta mál verður viðgjørt fyri seg niðanfyri undir III .1 .2 .4 .1 . 5. UMSóKN UM LIKVIDATIóN Sum greitt frá undir I .4 um bakstøðið, søkti Eik Grunnurin tann 15 .12 .2010 um at sleppa í likvidatión, eftir at sáttmáli var gjørdur millum grunnin og P/f Eik Banka Føroya, soleiðis at grunnurin hvørki hevði ogn ella skuld longur og kundi fara í likvidatión . Skráseting Føroya skrivaði sum grunnamyndugleiki til Eik Grunnin 7 . januar 2011 og bað um nakrar nakrar upplýsingar, áðrenn støða kundi takast til umsóknina um at likvidera grunnin . í brævi sínum til Eik Grunnin skrivaðar Skráseting Føroya m .a .: "Likvidatión av einum vinnurekandi grunni er treytað av góðkenning frá Skráseting Føroya og samtykki frá Vinnumálaráðnum . . . . Skráseting Føroya skal við hesum biðja nevndina í grunninum um eina frágreiðing, har greitt verður frá grundgevingunum fyri at likvidera grunnin . Vísandi til at Skrásetingin bara kann skráseta likvidatión av vinnu- rekandi grunnum, ið eru solventir, verður nevndin somuleiðis biðin um at skjalprógva at grunnurin er solventur . Um ein ella fleiri kreditorar hava givið endaligt avkall ella tilsøgn, ið ikki kann takast aftur, um at avskriva áogn sína móti grunninum, verður grunnurin biðin um at lata Skrásetingini skjalfest avrit av hesum ." Tann 12 . januar 2011 skrivar Skráseting Føroya til Christian Andreasen, advokat, sum ætlandi skuldi vera likvidator . Skrásetingin hevur nakrar ítøkiligar spurningar og skrivar m .a .: "Eik Banki P/F var 30 .09 .2010 avhendaður til Finansiel Stabilitet, sum hevur stovnað tvey dóttirfeløg, eitt føroyskt: Eik Banki Føroya P/F og eitt danskt: Eik Banki Danmark A/S . Upplýsingarnar um, at grunnurin bara hevur ein kreditor, samsvarar ikki við fylgiskjal 98 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 20 í skrivi frá grunninum dagfest 07 .12 .10 til skráseting Føroya, sum umtalar dividendu til simplar kreditorar upp á 20,94 % eftir ætlaðu avhendingina av øllum ognum grunsins" . Sambært fundarfrásøgn 13 .12 .10, har Jørn Astrup Hansen, Olav Guttesen og Christian Andreasen hava luttikið, hevur nevndin avgjørt at selja allar ognir hjá grunninum til Eik Banka Føroya P/F . Somuleiðis skilst á fundarfrásøgnini, at grunnurin hevur gjørt avtalu við allar kreditorar, sum hava góðkent søluprísin . í samband við omanfyri nevndu viðurskifti, hevur Skráseting Føro- ya hesir spurningar: . 1 .  Hvør er ella hevur verið kreditorur í grunninum? Upplýsast skal um upphædd, navn, orsøk til skuld, mvg-frágreiðing og skattlig viðurskifti . . 2 .  á hvønn hátt er goldið til kreditorararnar? . 3 .  Hevur Finansiel Stabilitet góðkent avgerðina skrivligá . 4 .  Hevur nakar advokatur á Advokatskrivstovuni virkað sum advo- katur fyri Eik Banka ella grunnin? . 5 .  Grannskoðaraváttan um innihaldið av pkt . 1-2 . . 6 .  Skrivlig dokumentatión um pkt . 3 ." Tann 14 . januar 2011 svarar advokaturin Skrásetingini . Til spurning 1 og 2 verður svarað undir einum, at talan er um kreditorarnar P/f Eik Banka Føroya, Føroya Lívstrygging og ein privatan kreditor . Tilsamans slakar 430 mió . kr ., harav P/f Eik Banki Føroya er tann størsti við stívliga 403 mió . kr . Upplýst verður, at upphæddirnar eru goldnar, og víst verður til hjáløgd skjøl sum skjalprógv fyri tí . Til spurning 3 verður svarað, at umboð fyri Finansiel Stabilitet, sum sita í nevndini í P/f Eik Banka Føroya, hava góðkent dispositiónirnar, og hava óbeinleiðis umvegis stjórn bankans innstillað undirritaða sum likvidator fyri Eik Grunnin . Til spurning 4 verður víst til longu givin svar, og upplýst verður, at Advokatskrivstovan bert hevur havt ad hoc uppgávur fyri Eik Banka og fyri Eik Grunnin . Til spurning 5 verður svarað, at adokaturin metir ikki, at tað er neyðugt við grannskoðaraváttan . Víst verður eisini til skriv frá grannskoðara grunsins frá 9 . november 2010 um metta dividendu í sambandi við ein møguligan konkurs . Til spurning 6 verður svarað, at advokaturin hevur ikki onnur skrivlig skjalprógv fyri góðkenningini enn, at leiðslan fyri P/f Eik Banka Føroya hevur skrivað undir allar avtalur millum Eik Grunnin og P/f Eik Banka Føroya . Skrivið frá advokatinum til Skráseting Føroya endar við hesum orðum: " Eg fari beinanvegin at biðja um góðkenning fyri, at grunnurin fer í likvidatión við undirritaða sum likvidator . Verður hetta ikki góðkent, ætli eg mær beinanvegin at senda áheitan til Føroya Skiftirætt um, at Eik Grunnurin verður tikin undir trotabúaviðgerð ." Skráseting Føroya svarar aftur 21 . januar 2011 og vil vita, hvønn kreditor biðið verður um konkurs fyri, og fyri hvat krav . Advokaturin upplýsir, at tað er bert ein kreditor í Eik Grunninum, og tað er P/f Eik Banki Føroya . Hann vísir til avtaluna millum grunnin og bankan, og at grunnurin á hesum grundarlagi er solventur, at bankin eisini stendur inni fyri kostnaðinum at avtaka grunnin, og at pengar eru settir av til tað . 6. GRANSKING AV FLEIRI VIÐURSKIFTUM Tann 11 .03 .2011, tók grunnamyndugleikin avgerð um at seta í verk gransking eftir § 59 í lóg um vinnurekandi grunnar 28 . í uppriti frá Skráseting Føroya sama dag verður m .a . ført fram: "Frágreiðing frá grunninum 07 .12 .2010 upplýsir nevndarformaðurin fyri Eik Grunnin at Eik Grunnurin er insolventur og ikki longur er førur fyri at útinna sítt endamál sambært viðtøkunum . Eisini verður upplýst, at kr . 1 .133 .000 .000,- av hallinum í tíðar- KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 99 28 TáhevðiP/fEikBankiFøroyastuttframmanundanbiðiðumkonkurs . 100 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM skeiðinum fyri Eik Grunnin frá 01 .01 . til 30 .09 . stavar frá niður- skriving av fíggjarligari støðisogn . Høvuðsparturin av hesari niðurskriving er ognarparturin hjá Eik Grunninum í Eik Banka P/F , sum er niðurskrivaður til null kr . Upplýst verður, at eginpeningur grunsins 30 .09 .2010 er negativur við kr . 341 .000 .000,- . Aftaná, at Skráseting Føroya sum grunnamyndugleiki hevur við- gjørt tær upplýsingar, sum myndugleikin hevur fingið um Eik Grunnin, er Skráseting Føroya komin til ta niðurstøða, at fleiri viðurskifti í grunninum eiga at verða kannað nærri . Hesi viðurskifti eru, at spurningur kann setast við, um tað, sum grunnurin hevur gjørt, er í samsvari við viðtøkur grunsins um lóg um vinnurekandi grunnar, m .a .: . . . - Tað, sum Eik Grunnurin hevur gjørt, undir hesum at selja alt til Eik Banka Føroya P/F - Hvussu skriv frá 12 .03 .2010, avtala millum Finansiel Stabilitet og Eik Banka, eigur at tulkast - Um grunnurin hevur skyldu mótvegis P/F EB frá 30 .09 .2010 og - Hvussu grunnurin hevur átikið sær skyldu til at tilføra Eik Banka kapital ." Lóg um vinnurekandi grunnar heimilar grunnaeftirlitinum at seta granskingar í verk og krevja, at viðkomandi grunnur ber kostnaðin av granskingini . Av tí, at Eik Grunnurin formliga var farin á húsagang, kundi Skráseting Føroya ikki nýta henda møguleika . Tann 15 .03 .2011 søkti Skráseting Føroya Vinnumálaráðið um eykajáttan upp á 1 mió . kr . til at seta í verk granskingina av Eik Grunninum . Løgtingið játtaði 500 .000 kr . við eykajáttanarløgtingslóg fyri september 2011 . Arbeiðssetningurin fyri granskingina var klárur 01 .11 .2011 . Granskingin fór formliga í gongd í desember 2011 umleið 9 mánaðir eftir, at Eik Grunnurin í mars 2011 var farin konkurs . Skráseting Føroya valdi Eyðfinn Jacobsen, advokat, til at fremja granskingina. Av tí at granskingin ikki fór í gongd fyrr enn í november 2011, vóru bert 185 .000 kr . av eykajáttanini í 2011 brúktar, og restin fall burtur . Eingin játtan varð sett av til arbeiðið í fíggjarlógini fyri 2012, og tí varð biðið um eykajáttan til at arbeiða víðari við frágreiðingini í 2012 . Upplýst varð, at kostnaðurin fyri at gera kanningina lidna varð mettur at vera tilsamans 1,3 mió . kr ., og at 300 .000 kr . av hesum skuldu brúkast í 2012 . Løgtingið játtaði 300 .000 kr . við eykajáttanarløgtingslóg fyri september 2012 . Eingin játtan varð sett av til arbeiðið í fíggjarlógini fyri 2013, og aftur varð biðið um eykajáttan til at arbeiða víðari við frágreiðingini í 2013 . Meiriluti fekst ikki fyri hesum á Løgtingi . Nevnast skal, at tá tær 300 .000 kr . vóru játtaðar í september 2012, gjørdi Fíggjarnevndin hesa viðmerking: "Nevndin heldur, at kanningin skal byrgja uppfyri, at slíkt hendir aftur . Nevndin heldur, at ein gjøgnumgongd av teimum frágreiðingum, ið longu eru gjørdar, skal staðfesta, um grundarlag er fyri, at ein gransking verður sett í verk, og eigur leikluturin hjá føroyskum myndugleikum at vera partur av kanningini ." Tá Løgtingið í 2013 ikki vildi játta meira, vísti Fíggjarnevndin til hesa viðmerking sína frá 2012 og legði afturat: "Fíggjarnevndin hevur nú fingið upplýst, at áheitanin frá Fíggjarnevndini er ikki tikin til eftirtektar. Meirilutin heldur tað tí ikki vera rætt at játta fleiri pengar, tá hendan kanning enn ikki er gjørd ." Skráseting Føroya spurdi Christian Andreasen, kurator, um hann kundi spyrja nýggja bankafelagið, P/f Eik Banka Føroya, um tey vildu fíggja granskingina, men svar kom ongantíð upp á hetta . Skráseting Føroya spurdi eisini tað nýggja bankafelagið, P/f Eik Banka Føroya, um tey vildu fíggja granskingina, men hetta ynski varð ikki gingið á møti . Tann avmarkaða granskingin, sum gjørd varð, kostaði tilsamans 485 .000 kr . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 101 102 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Fyrst í desember 2013 kom "Granskingarfrágreiðing viðvíkjandi ávísum viðurskiftum hjá Eik Grunninum ." FYRIVARNI: Granskingarfólkið tekur í frágreiðingini hetta fyrivarni: "Tær niðurstøður, sum verða gjørdar í hesi frágreiðing, byggja einans á tað tilfar, ið er innkomið í sambandi við granskingina. Fyrivarni verður tí tikið fyri , at ikki alt viðkomandi tilfar viðvíkjandi Eik Grunninum hevur verið atkomiligt hjá mær Tað tilfar, sum ikki hevur verið atkomiligt hjá mær, kann hava ávirkan á tær niðurstøður, ið framganga av hesi frágreiðing." SKERD KANNING: Granskingarfólkið hevur hetta brotið undir heitinum "Skerd kanning": "Tað er staðfest við dómi, at kravið hjá grunnamyndugleikanum, Skrá- seting Føroya, móti grunninum um at rinda útreiðslurnar av granskingini ikki hevur framíhjárætt í trotabúnum . Tá Løgtingið í vár harafturat sýtti fyri at játta pening til eina fullfíggjaða gransking av grunninum, hevur Skráseting Føroya 14 . mai 2013 heitt á meg um fyrst og fremst at kanna og meta, um grunnurin hevði skydu til at taka Eik Banka P/f við í konsernroknskapirnar og hvørja ávirkan ein innrokning av Eik Banka P/f vildi havt á ársfrásagnirnar, sum grunnurin hevur greitt úr hondum fyri 2008 og 2009 . Vegna tørvandi fígging hevur tað ikki verið møguligt at greina spurningin um, hvørja ávirkan ein innrokning av Eik Banka P/f í ein konsernroknskap vildi havt, men í frágreiðingini geri eg viðmerkingar til virðisásetingar í framløgdu ársfrásagnunum fyri 2008 og 2009 . Har afturat komi eg inn á fyrisitingina av grunninum og geri vart við samtyktir hjá grunninum um at veita lán, sum eg meti falla uttan fyri endamál grunsins . Mælt verður til at kanna umrøddu viðurskifti nærri ." Fleiri staðir í granskingarfrágreiðingini verður víst til, at granskingin er ófullfíggjað . Frágreiðingin er góðar 27 síður tilsamans . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 103 III.1.2.4.1 Eitt serligt mál - loyvi um at veita óavmarkaða trygd fyri Eik Banka Sama dag, sum Eik Grunnurin bað um loyvi til at broyta roknskap- aruppsetingina fyri 2008, sendi grunnurin Skráseting Føroya eisini hesa umsókn: Fyrispurningur sbrt. § 21, stk. 3 í lóg um vinnurekandi grunnar Viðtøkurnar fyri Eik Grunnin § 4, stk 1, a) áseta: § 4 Endamál grunsins er: a) at reka virksemi í sjálvsognarstovninum Føroya Sparikassa víðari í Eik Banka P/f, soleiðis at hesin altíð verður ein kappingarførur og tryggur peningastovnur Vísandi til § 21, stk . 3 í lóg um vinnurekandi grunnar skal Eik Grunnurin hervið biðja um samtykki til, at Eik Grunnurin átekur sær fylgjandi skyldu at tilføra Eik Banka P/f (instituttet) kapital: 1 . Fonden er forpligtet til at tilføje kapital til instituttet, sáledes at instituttet til enhver tid opfylder det højeste af solvenskravet og det individuelle solvensbehov for instituttet 2 . Forpligtelserne i denne erklæring bortfalder, nár de garanterede forpligtelser er fuldt indfriet af instituttet . Upplýsast skal, at garanteraðu skyldurnar ætlandi eru fult innfríaðar í seinasta lagi 31 . desember 2013 . Skráseting Føroya svarar eisini hesi umsókn tann 09 .03 .2010 og veitir ." . .samtykki sambært § 21, stk . 3 í lóg um vinnurekandi grunnar ." . . . . . "Um garanteraðu skyldurnar ikki eru innfríaðar 31 . desember 2013, verður Eik Grunnurin biðin um at venda sær til Skráseting Føroya hesum viðvíkjandi ." 104 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Kristin Balle hevur fyri § 19 nevndini greitt frá um viðgerðina av hesi umsókn til grunnamyndugleikan: Táverandi stjórin, Tommy Petersen, var burturstaddur . Fyri Eik Grunnin vóru Marner Jacobsen, forstjóri í P/f Eik Banka, og táverandi nevndarformaðurin fyri Eik Grunnin, Frithleif Olsen við á fundinum . Fyri skrásetingina vóru Kristin Balle 29 og Kitty May Ellefsen, fulltrúi á skrásetingini . Umboðini fyri Eik Grunnin gjørdu greitt, at málið hevði stóran skund . Eik Banki hevði fingið eina tíðarfreist og slapp ikki við í bankapakka 2, fekst hetta loyvið ikki frá skrásetingini til, at grunnurin kundi binda seg til at "tilføje kapital" til bankan, soleiðis at bankin altíð lýkur tað hægsta solvenskravið og tann individuella solvenstørvin . 30 Umboðini fyri skrásetingina kendu seg undir trýsti og fingu ta fatan, at fekk grunnurin ikki loyvi at veita trygd fyri kapitali til bankan, soleiðis sum fyriskrivað í umsóknini, so kom hetta Eik Banka sera illa við . Sagt varð ikki, at tað kundi hava við sær, at bankin fór av knóranum, men tað var týdningarmikið at sleppa við í bankapakka 2 . Skrásetingin hevði roknskapin fyri 2008, men kannaði eingi viðurskifti nærri, og roknskapurin fyri 2009 var ikki komin inn . Hetta var av teirri orsøk, at tey kendu tað, sum at tey í veruleikanum einki val høvdu . Av góðum grundum høvdu tey ikki innlit í viðurskifti bankans, tí hesin var undir eftirliti hjá Finanstilsynet; men tá avvarðandi danskir myndugleikar høvdu kannað viðurskifti bankans gjølla og vildu góðtaka bankan til at fáa individuellan statsgaranti og lata bankan koma upp í bankapakka 2, hildu tey ikki, at tey kundu gera annað enn at játta umsóknini . Tommy Petersen upplýsir fyri § 19 nevndini: "Tíðarneyð var ein grundgeving til manglandi kanningar i tilsagnarmálinum . Frágreiðingin, sum umboð fyri grunnin góvu Skráseting Føroya á fundinum, var ein . 29  Tommy Petersen sigur fyri nevndini, at av tí, at hann var burtur í meira enn eina viku, hevur Kristin Balle hetta tíðarskeiðið verið settur stjóri . Hann vísir tó ikki aftur, at hon kann hava ráðført seg við hann yvir telefon ella á annan hátt . . 30  MarnerJacobsen,fyrrverandiforstjóri,hevurgreittfra,atFinansielStabilitetjáttaðiumsókninium statsgaranti, treytað av, at Eik-Banki í Føroyum garanteraði fyri Eik-Banka í Danmark, og treytað av, at Eik Grunnurin garanteraði fyri Eik-Banka í Føroyum, ." . . . . og tað var ikki nakað, sum stóð til diskussión . Hatta vóru treytirnar ." onnur grundgeving . Men ikki minst hevdi tað týdning, at luttøkan i Bankapakkanum var eitt alment skipað bjargingartiltak ." § 19 nevndin heldur, at hetta mál er eitt gott dømi um, at lógargrundarlagið undir sparikassagrunnunum hevur verið ørkymlandi, eitt nú við atliti til, at grunnaeftirlit og bankaeftirlit eru undir hvør sínum myndugleika: . 1 .  Her skal grunnaeftirlitið taka støðu til umsókn um loyvi at veita trygd fyri banka, hvørs viðurskifti lógargrundarlagið ikki gevur grunnaeftirlitinum møguleika at fáa innlit í . . 2 .  Lógargrundarlagið gevur heldur ikki Finanstilsynet ella Finansiel Stabilitet møguleika at fáa innlit í viðurskifti grunsins . . 3 .  Grunnaeftirlitiðgavsíttsamtykkitilatveitatrygdátígrundarlagi, at danskir fíggjarmyndugleikar høvdu sagt gott fyri bankanum, um Eik Grunnurin fekk loyvi at veita trygd fyri Eik Banka . Og Finansiel Stabilitet kann eisini sigast at hava givið statsgaranti á tí grundarlagi, at Skráseting Føroya segði gott fyri grunsins styrki til at veita trygd . . 4 .  Grundarlagið fyri støðutakanini hjá Finansiel Stabilitet og Skrá- seting Føroya sær út til einans at vera samskifti teirra við Eik Banka og Eik Grunnin, og ivi er ikki um, at tað eru somu per- sónar, sum geva svar í báðum førum: á sumri 2008 søkti Eik Banki um individuellan statsgaranti, og umfatandi samskifti er millum bankan og Finansiel Stabilitet um hesa umsókn til fram móti vári 2010 . Finansiel Stabilitet spyr fleiri ferðir uppaftur um ymisk viðurskifti í bankanum fyri at meta um umsóknina . Finansiel Stabilitet tekur til endans støðu og vil veita bankanum statsgaranti við teirri treyt, at Eik Grunnurin skal veita óavmark- aða trygd . Finansiel Stabilitet setir seg ongantíð í samband við Eik Grunnin . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 105 106 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Eik Grunnurin sendir Skráseting Føroya umbøn um at sleppa at veita trygd fyri Eik Banka, og á fundi við Skráseting Føroya luttaka leiðslan í Eik Banka saman við leiðsluni í Eik Grunninum . Skráseting Føroya kennir seg kroysta til at góðtaka, at Eik Banki veitir trygd, tí annars er stórur vandi fyri, at tað fær avleiðingar fyri bankan . Tað er lætt at síggja, at hetta er ikki ein haldfør ella nøktandi skipan, ikki minst tá Finanstilsynet greitt sigur, at tey høvdu einki at gera við metingina hjá Finansiel Stabilitet, um Eik Banki átti at fáa statsgaranti . Tað er í samsvari við lógina um finansiel Stabilitet og merkir, at statsgarantiurin til Eik Banka og trygdarveitingin frá Eik Grunninum einans hevur grundarlag í teimum upplýsingum, sum Eik Banki (Eik Grunnurin) sjálvir góvu . Tá málið um at loyva grunninum at veita óavmarkaða trygd fyri Eik Banka kom fram aftur í september 2010 í sambandi við, at bankin fór av knóranum, bað Vinnumálaráðið Skráseting Føroya um nærri upplýsingar um avgerðina . Eftir samskifti við Skráseting Føroya um málið, kom Vinnumálaráðið til hesa niðurstøðu: "Mett verður, at tað ikki er grundarlag fyri at finnast at innihaldinum í avgerðini, men at Skráseting Føroya: - ikki hevur fylgt reglunum í innlitslógini um at skriva upp upp- lýsingar av týdningi fyri avgerðina í málinum, - ikki hevur upplýst málið nóg væl, - skapt iva um, hvørt tað er gjørd ein verulig ítøkilig meting av málinum, - skapt iva um, hvørt óviðkomandi áhugamál hava havt ávirkan á avgerðina í málinum, - ikki grundgivið avgerðina nøktandi og samsvarandi fyrisitingar- lógini, - ikki eftirfylgjandi, tá ivi varð reistur um viðgerðina og avgerðina í málinum, hevur kunna grundgivið nøktandi fyri viðgerðini og avgerðini í málinum, - eftirfylgjandi hevur givið ymsar og eisini skeivar grundgevingar . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 107 Hetta kundi havt skatt trúvirðið á stovnin, og tað er avgerandi fyri at varðveita ella at endurskapa álitið á stovnin, at stovnurin eftirmetir viðgerðina og avgerðina í hesum málinum, og tekur neyðug stig at tryggja forsvarliga og nøktandi málsviðgerð og avgerðir soleiðis, at álit kann vera á, at málviðgerðin fer rætt fram, og at stovnurin tekur lógligar og rættar avgerðir ." III.2 Samsvar millum lógargrundarlag og framda eftirlitið við Eik Grunninum? Lógarreglurnar um eftirlit við vinnurekandi grunnum eru ikki eintýddar og kunnu bólkast í tveir bólkar: 1 . Uppgávur, sum skulu gerast 2 . Uppgávur, sum kunnu gerast Tann fyrri bólkurin er serliga at taka støðu til mál, sum vinnurekandi grunnar sjálvir reisa fyri eftirlitinum, tað veri seg avgerðir eftir § 21, stk . 3 ella t .d . loyvi til formligar broytingar ella formlig undantøk, sum lógin gevur møguleika fyri . Tann seinni bólkurin eru tær heimildir, sum lógin gevur eftirlitinum annars - her verður eitt nú hugsað um at gera stakroyndir av roknskapum, biðja nevnd ella grannskoðan um upplýsingar ella seta í verk gransking eftir § 59 í vinnugrunnalógini . Hvussu vóru eftirlitsmálini avgreidd hjá grunnamyndugleikanum, samanhildið við tær reglur, sum galda fyri grunnamyndugleikan og hansara eftirlit? III.2.1 Grunnamyndugleikans viðgerð av málum viðvíkjandi Eik Grunninum Viðvíkandi Eik Grunninum er tilsamans talan um viðgerð av sjey málum - trý mál í tíðini, tá grunnaeftirlitið var danskt, og fýra mál meðan eftirlitið var føroyskt . 108 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1. UMSóKN UM AT BROYTA VIÐTØKUR UM KONSERNROKNSKAP Frá fyrsta degi í 2002 stóð í viðtøkum grunsins, at grunnurin skuldi gera konsernroknskap . Hetta varð ongantíð gjørt - heldur ikki tað fyrsta árið . Hóast hetta, so varð umsóknin um loyvi at broyta viðtøkurnar ikki latin inn fyrr enn í desember 2005 . Grunnaeftirlitið var danskt, og tí skuldi Erhvervs- og Selskabsstyrelsen taka sær av málinum . Av røttum skuldi umsóknin verið send Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, sum útinti grunnamyndugleikan . Umsóknin varð tó, sum fyrr nevnt, latin Skráseting Føroya, sum var skrásetingarmyndugleiki . Skráseting Føroya spyr, um Erhvervs- og Selskabsstyrelsen skuldi hava málið til støðutakan . Skráseting Føroya frætti ongantíð nakað aftur, og rykti heldur ikki eftir svari . Tað undrar, at Eik Grunnurin ikki ger konsernroknskap samsvarandi ásetingum í viðtøkum grunsins, samstundis sum Eik Grunnurin grundar hetta á, at biðið er um eitt loyvi til at strika krav um konsernroknskap í viðtøkunum . Eitt loyvi, ið Eik Grunnurin ongantíð fekk . Samanumtikið tykist, sum partarnir ikki hava tikið formliga góðkenning av viðtøkubroyting í nóg stórum álvara: . 1 .  Eik Grunnurin sendir umsókn um viðtøkubroyting til skeivan myndugleika - Skráseting Føroya heldur enn Erhvervs- og Sel- skabsstyrelsen . . 2 .  Eik Grunnurin setir í verk viðtøkubroyting, hóast Eik Grunnurin ongantíð hevur fingið formliga góðkenning av viðtøkubroyting- ini, og ongantíð hevur rykt Skráseting Føroya ella Erhvervs- og Selskabsstyrelsen eftir svari . . 3 .  Erhvervs- og Selskabsstyrelsen átti sjálvandi at havt svarað spurn- inginum frá Skráseting Føroya, eins væl og tey áttu at viðgjørt umsóknina um viðtøkubroyting, og sent Eik Grunninum svar . 2. UMSóKN UM VIÐTØKUBROYTING UM NAVN Umsóknin um at skifta navn frá Sparikassagrunnurin til Eik Grunnurin varð latin inn til Skráseting Føroya tann 15 . mars 2007 . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen fekk máli vegna danska grunnamyndugleikan og játtaði umsóknini tann 30 . mai 2007 . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 109 Endamálið við, at eftirlitið skal góðkenna viðtøkubroytingar - herundir navnabroytingar - er, at ætlaða endamál stovnara grunsins skal varðveitast, og tí skulu viðtøkubroytingar kannast gjølla, áðrenn loyvi verður givið; men tá talan bert er um at skifta navn, eigur slík umsókn næstan altíð at verða játtað . Henda avgerð var røtt og í samsvari við vinnugrunnareglurnar . 3. UMSóKN UM VIÐTØKUBROYTING UM ENDAMáL Umsóknin um at broyta endamálsorðingina hjá grunninum verður send Skráseting Føroya tann 22 . oktober 2007 . Skrásetingin sendi málið víðari til grunnamyndugleikan í Danmark . Grunnamyndugleikin svarar, at tey halda, at tann ætlaða ískoytisorðingin ikki er neyðug, tí hon (við tulking) longu er innihildin í galdandi orðing . Myndugleikin biður um útdýpandi frágreiðing frá Eik Grunninum . Grunnurin ynskir ikki at gera fleiri viðmerkingar, men staðfestir, at endamálsorðingin longu umfatar tað, sum søkt var um loyvi til . Eik Grunnurin sendir tí einki svar og onga útdýpandi frágreiðing til grunnamyndugleikan . Eingin fyrisitingarlig avgerð verður tikin, og málið fellur formliga burtur . § 19 nevndin staðfestir, at Eik Grunnurin velur at arbeiða víðari, sum um at Eik Grunnurin hevði fingið formligt loyvi, hóast hetta ongantíð varð staðfest av grunnamyndugleikanum . 4. GRANSKING AV KEYPI AV áVíSUM PARTABRØVUM FRá EIK BANKA Hetta mál er eitt, sum ikki hevur sín uppruna í umsókn, men í dulnevndum skrivum til grunnamyndugleikan 23 . februar 2009 . Bæði Skráseting Føroya og Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hava greitt frá, at tey fyrst og fremst virkaðu sum "skriviborðseftirlit", og at tey ikki uttan serliga bakgrund gjørdu víðari kanningar . Tá Skráseting Føroya fær tey áður nevndu dulnevndu skrivini, verða tey beinanvegin løgd fyri Eik Grunnin, sum fær høvi at gera viðmerkingar . Skráseting Føroya heldur tann 23 . mars 2009 fund við umboð fyri Eik 110 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Grunnin og Eik Banka um málið, og Eik Grunnurin letur sama dag myndugleikanum eina skrivliga frágreiðing . Eftir hetta tekur Skráseting Føroya avgerð um, eftir § 59 í vinnugrunnalógini, at seta í verk gransking av grunsins keypi frá Eik Banka av partabrøvum í Investea A/S og í SPRON hf . og grunsins luttøku í kapitalhækking í Investea Properties A/S . Granskingin kemur til ta niðurstøðu, at Eik Grunnurin átti at biðið um loyvi frá grunnamyndugleikanum til at keypa SPRON-partabrøvini, sbrt . § 21, stk . 3 í vinnugrunnalógini . Hetta verður fráboðað Eik Grunninum . Hetta er annað av málunum, har Skráseting Føroya sum grunnamyndugleiki av sínum eintingum átekur sær eina eftirlitsuppgávu, sum myndugleikin hevur heimild til, men ikki formliga hevur skyldu til at gera . § 19 nevndin staðfestir, at Skráseting Føroya sum grunnamyndugleiki avgreiðir málið í samsvari við lóggávuna . 5. UMSóKN UM AT BROYTA ROKNSKAPARUPPSETING FYRI 2008 Umsókn um loyvi til broyting av nýtslu av ársúrsliti 2008 verður latin Skráseting Føroya tann 4 . mars 2010 . Ætlanin er ikki at gera nýggja roknskaparuppstilling fyri 2008, men at rætta býtið millum framflutt úrslit og bundnar grunnar í ársroknskapinum fyri 2009 . Heimildin er fyri hesi broyting í Bekendtgørelse nr . 390 fra 2008 for Færøerne om finansielle rapporter for kreditinstitutter og fonds- mæglerselskaber m.fl. Skráseting Føroya svarar, at tey hava ongar viðmerkingar til hetta, men vísa á, at broytingin skal framganga av roknskapinum 2009 saman við frágreiðing um, hvør broytingin er, hvussu hon er framd og orsøkina til hana . Tann umbidna frágreiðingin frá grannskoðaranum kemur 27 . oktober 2010 . Hetta mál hevur ikki beinleiðis tilvísing til ávísa áseting í lóggávuni um, hvørjar heimildir grunnamyndugleikin hevur . Grein § 19 nevndin staðfestir, at avgreiðslan av hesum máli er í samsvari við lóggávuna . 6. UMSóKN UM AT VEITA TRYGD FYRI EIK BANKA Umsóknin frá Eik Grunninum um at fáa myndugleikans samtykki til at veita trygd fyri, at Eik Banki altíð skuldi lúka hægsta solvenskrav og tann individuella solvenstørvin, varð latin Skráseting Føroya tann 4 . mars 2010 . Grunnurin skuldi soleiðis veita trygd fyri bankans solvensi til 31 . desember 2013 . Skrásetingin hevði beinanvegin fund við umboð fyri grunnin . Umsóknin varð játtað longu 9 . mars 2010 . Skrásetingin gjørdi ongar kanningar, áðrenn avgerð varð tikin . Grunnurin gjørdi vart við, at málið hevði skund, og at Eik Banki slapp ikki við í bankapakka 2, fekst ikki hetta samtykki frá skrásetingini . Skráseting Føroya kendi tað, sum at tey sum grunnamyndugleiki einki val høvdu . Tá hildið varð, at danskir myndugleikar á fíggjarøkinum høvdu kannað viðurskifti bankans, helt grunnamyndugleikin, at hann kundi ikki gera annað enn at játta umsóknini . Ivi er ikki um, at her er talan um eitt mál, sum er umfatað av § 21, stk . 3 í lógini um "ekstraordinære dispositioner", og grunnurin hevur eisini reist málið sum slíkt . Ivi er heldur ikki um, at eftir praksis hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen 31 viðvíkjandi § 21, stk . 3 og eftir vanligari grunnarættarligari meting, 31 íteldupostitilSkrásetingFøroya14 .januar2011skrivarErhvervs-ogSelskabsstyrelsen: Erhvervs- og Selskabsstyrelsen har ikke i henhold til § 21, stk . 3 i lov om erhvervsdrivende fonde givet tilladelse til at en erhvervsdrivende fond har kunne pátage sig en forpligtelse af den nævnte karakter over for et pengeinstitut . Styrelsen er desuden ikke bekendt med at en generel forpligtelse af den nævnte karakter skulle være indgáet . Der er dog i konkrete tilfælde givet tilladelse til en erhvervsdrivende fond til i enkeltstáende tilfælde og i begrænset omfang at kunne pátage sig en forpligtelse over for et pengeinstitut . Det er styrelsens praksis, at en generel forpligtelse til at tilføre pengeinstituttet midler ikke vil blive tilladt, men henset til fondens formál vil forpligtelsen i et konkret engagament - efter en konkret vurdering - eventuelt kunne tillades . I en konkret sag har styrelsen sáledes eksempelvis givet tilladelse til at en erhvervsdrivende fond kunne stille garanti over for det underliggende sparekasseaktieselskab til at indestá for udeblivende betalinger pá et lán ydet af sparekasseaktieselskabet . Garantien var begrænset i forhold til báde de tidsmæssige og økonomiske konsekvenser . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 111 112 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM átti myndugleikin ikki at givið sítt samtykki . Ivi kann ikki vera um, at ein slík trygd yvir fleiri ár setir grunsins tilveru í sera stóran vanda - serliga tá grunnamyndugleikin ikki hevði lógarmøguleika at fáa innlit í viðurskiftini hjá bankanum, sum grunnurin skuldi veita trygd fyri . Verður málið hinvegin ikki bert viðgjørt reint vinnugrunnarættarliga, men við áður nevndu serreglum í huga - um grunnaleistin og samvirkisregluna - er tað neyvan so ivaleyst . Avgerðir hjá grunnamyndugleikanum eftir § 21, stk . 3 skulu metast ítøkiliga fyri hvørt mál sær, m .a . eftir hvat søkt verður um, hvussu stórur ella fíggjarliga sterkur grunnurin er, hvussu stór avgerðin er fíggjarliga í mun til grunsins styrki og stødd, hvussu týdningarmikil avgerðin er fyri endamál grunsins og ikki minst, hvussu stórur vandin er fyri, at avgerðin kann hótta grunsins tilveru . § 19 nevndin staðfestir, at skrásetingin, áðrenn avgerð varð tikin í málinum, átti at fingið til vega so nógvar upplýsingar sum gjørligt, og gjørt sær eina grundaða meting av møguleikanum fyri, at grunnurin kundi koma heilskapaður ígjøgnum til 31 . desember 2013 . § 19 nevndin metir sostatt, at Skráseting Føroya ikki framdi ta málsviðgerð, ið var neyðug, fyri at taka avgerð um óavmarkaða trygd, sbrt . § 21, stk . 3 í lógini . 7. UMSóKN UM LIKVIDATIóN Vinnurekandi grunnar kunnu ikki fara í likvidatión uttan grunna- myndugleikans samtykki, sbrt . Bekendtgørelse nr . 1386 af 11 . desember 2007 for Færøerne om opløsning af erhvervsdrivende fonde (likvidation, konkurs, tvangsopløsning og fusion) . Umsókn um likvidatión er latin Skráseting Føroya tann 15 . desember 2010 - tveir dagar eftir, at grunnurin hevur gjørt avtalu við nýggja bankapartafelagið hjá Finansiel Stabilitet, P/f Eik Banka Føroya . Avtalan ásetti, at grunnurin selur øll síni aktiv til bankan, og at keypspeningurin verður mótroknaður í tí ágóða, sum P/f Eik Banki átti hjá grunninum . Ein ágóði, sum P/f Eik Banki Føroya hevði yvirtikið í sambandi við, at P/f Eik Banki varð yvirtikin av Finansiel Stabilitet . í umsóknini verður greitt frá, at eftir at P/f Eik Banki Føroya hevur KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 113 yvirtikið øll aktiv, og allir kreditorar eru avgreiddir, hevur grunnurin hvørki ogn ella skuld, og søkir um at sleppa í likvidatión . Grunnamyndugleikin svarar aftur við at seta ávísar spurningar um, hvussu aktiv og passiv grunsins eru avviklað . Samskifti er millum grunn og myndugleika um hesi viðurskifti, men Skráseting Føroya heldur seg ikki hava fingið nóg gott grundarlag fyri at geva loyvi til likvidatión, og grunnurin fekk ongantíð endaligt svar upp á umsóknina . Eik Grunnurin fekk sostatt ikki loyvi til at fara í likvidatión, men Eik Banki Føroya bað 3 mánaðar seinni um at fremja konkurs av Eik Grunninum . Málsviðgerðin hjá grunnamyndugleikanum av umsóknini frá Eik Grunninum um likvidatión er í samsvari við lóggávuna . 8. GRANSKING AV FLEIRI VIÐURSKIFTUM í kjalarvørrinum av samskiftinum við Eik Grunnin um likvidatión fór Skráseting Føroya undir at fyrireika gransking av fleiri viðurskiftum í grunninum eftir § 59 í vinnugrunnalógini . Hetta arbeiðið byrjaði, nakað áðrenn P/f Eik Banki Føroya sendir skiftirættinum áheitan um konkurs . Hóast konkursin heldur arbeiðið fram, og formlig avgerð verður eftir hetta tikin um gransking . Granskingarevnið er umfatandi og miðar bæði eftir at fáa greinað viðurskifti viðvíkjandi uppgerð av ogn og skuld mótvegis P/f Eik Banka Føroya, og eisini at fáa greinað grundleggjandi viðurskifti aftur í tíðina . Hetta endar við, at granskingarfólkið, Eyðfinnur Jacobsen, í desember 2013 letur úr hondum eitt granskingarálit, sum hann sigur er ófullfíggjað vegna vantandi fígging . § 19 nevndin staðfestir, at granskingarálitið varð ófullfíggjað . Nevndin staðfestir somuleiðis, at gransking varð framd samsvarandi § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar, samstundis sum grunnurin var undir konkurs . Hetta hevði við sær, at grunnamyndugleikin rindaði fyri granskingina . Einki fordømi er um hetta . Eftir lógini skal grunnurin sjálvur rinda útreiðslurnar til granskingina . 114 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM III.2.2 Mannagongdir hjá grunnamyndugleikanum Hvørki í Danmark ella Føroyum er líkt til, at veruligar mannagongdir fyri grunnaeftirlit hava verið tey árini, Eik Grunnurin virkaði . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevur eitt upprit frá 10 . desember 2009, sum Skráseting Føroya sigur seg eisini hava havt sum leiðreglu . At einki finst um leiðreglur ella mannagongdir fyri ta tíð, bendir á, at eftirlit við vinnurekandi grunnum hevur fylt sera lítið hjá myndugleikunum, soleiðis sum umboð fyri Skráseting Føroya eisini hava greitt frá . Umboðini hava somuleiðis greitt frá, at tað var lítið og einki hugsað um grunnaeftirlit, tá umsitingin av vinnulógum, herundir lóg um vinnurekandi grunnar, varð yvirtikin 1 . januar 2008 . í oktober 2014 hevur Skráseting Føroya gjørt sær skrivligar mannagongir fyri skráseting av og eftirliti við vinnurekandi grunnum . Hesar mannagongdir fyriskriva m .a ., hvussu vinnurekandi grunnar verða tiknir út til stakroyndarkanningar, nágreiniliga hvørji viðurskifti myndugleikin fer at kanna, og hvørjir spurningar skulu setast nevndini fyri grunnin . Stakroyndarkanningarnar hjá grunnaeftirlitinum taka útgangsstøði í viðtøkunum fyri grunnin og roknskapinum . Skráseting Føroya miðar eftir, at tveir vinnurekandi grunnar verða úttiknir um árið til kanningar, og at allir vinnurekandi grunnar hava verið úttiknir til stakroyndarkanningar umleið fjórða hvørt ár . III.3 Niðurstøða um grunnaeftirlitið 2002-2014 í tíðarskeiðnum frá 1 . januar 2002 til 31 . desember 2007 var grunna- myndugleikin danskur . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevði eftirlit við vinnurekandi grunnum í Føroyum . Vinnurekandi grunnar í Føroyum vóru fáir, og nevndin staðfestir, at í veruleikanum hevði Erhvervs- og Selskabsstyrelsen nærum einki eftirlit við vinnurekandi grunnum í Føroyum hesa tíðina . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 115 Tað danska grunnaeftirlitið hevur bert viðgjørt trý mál, og hetta eru øll mál, sum Eik Grunnurin sjálvur hevur reist, og tey eru øll avgreidd við Skráseting Føroya sum millumliði . Teir føroysku vinnurekandi grunnarnir vóru ikki skrásettir í Danmark . Lógarreglurnar um at skrásetingarmyndugleikin var í Føroyum og grunnamyndugleikin í Danmark hava møguliga gjørt, at danski myndug- leikin ikki reiðiliga hevur verið varugur við sínar eftirlitsmøguleikar og -skyldur mótvegis føroyskum grunnum; við undantaki av teimum umsóknarmálum, sum Skráseting Føroya sendi teimum vegna grunsleiðslur í Føroyum . Annað er so, at tey árini, eftirlitið var danskt, hevur helst einki verið uppi, sum hevur elvt til at fara undir eftirlitskanningar . Staðfestast kann í hvussu er, at danska grunnaeftirlitið ongantíð hevur valt Eik Grunnin út til eftirkanning av roknskapi og heldur ongantíð yvirhøvur hevur sett seg í samband við Eik Grunnin . Hetta er ikki í ósamsvari við lógargrundarlagið, tí lógin áleggur ikki grunnamyndugleikanum beinleiðis skyldu at gera stakroyndarkanningar ella geva ábreiðslur . Hetta kann tykjast sum ein veikleiki við vinnu- grunnalógini, at tað er upp til grunnaeftirlitið sjálvt, alt eftir játtan og manning, at taka stig til eftirlitskanningar . Eik Grunnurin hevur ongantíð fingið ábreiðslur frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen fyri sín máta at reka grunnin eftir grunsins egnu fatan av grunnaleistinum og samvirkisregluni . Tann 1 . januar 2008 kom grunnamyndugleikin á føroyskar hendur og varð lagdur til Skráseting Føroya at umsita . Vinnurekandi grunnar í Føroyum eru framvegis fáir . § 19 nevndin kann staðfesta, at umframt umsóknarmál hevur Skráseting Føroya sjálv tikið stig til tvær granskingar av viðurskiftum hjá Eik Grunninum, sbrt . § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar . Skráseting Føroya hevur bert viðgjørt eitt einasta mál eftir § 21, stk . 3 í vinnugrunnalógini . Hetta var umsóknin frá Eik Grunninum um at fáa samtykki til at veita trygd fyri Eik banka . 116 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM § 19 nevndin heldur - at tað var skeivt, at Skráseting Føroya játtaði umsókn frá Eik Grunninum at veita óavmarkaða trygd fyri Eik Banka fram til 31 .12 .2013 . § 19 nevndin metir, at Skráseting Føroya sum grunnamyndugleiki ikki framdi ta málsviðgerð, ið var neyðug, fyri at taka avgerð um óavmarkaða trygd . - at óvist er, um avgerðin hevði verið øðrvísi, um nøktandi máls- viðgerð varð framd í mars 2010, tí myndugleikarnir - Finansiel Stabilitet og Finanstilsynet - ið høvdu neyvt innlit í Eik Banka boðaðu so seint sum 19 . august 2010 føroyskum myndugleikum frá, at alt stóð væl til við Eik Banka . - at lógarverkið fyri ávikavist bankaeftirlit og grunnaeftirlit eisini ger, at grunnamyndugleikin ikki hevur atgongd til upplýsingar um bankans viðurskifti og tí í veruleikanum ikki sjálvur kann meta um vandan fyri, at ein trygd, sum grunnurin stillar, kann gerast effektiv . - at grunnamyndugleikin og skrásetingarmyndugleikin áttu at verið varug við, at Eik Grunnurin eftir viðtøkunum øll tey fyrstu árini ikki gjørdi konsernroknskap, hóast tað stóð í viðtøkunum, og áttu at átalað, at Eik Grunnurin virkaði sum um, at formlig góðkenning var fingin viðvíkjandi viðtøkubroyting, uttan at tryggja sær at viðtøkubroytingin formliga var góðkend - at lógargrundarlagið hevur ikki verið nøktandi fyri sparikassa- grunnarnar, tí tveir heilt ólíkir tulkingarmøguleikar hava verið fyri leiklutin hjá hesum grunnum, um samvirki teirra við avvarðandi bankapartafelag, hvørs áhugamál grunnarnir skulu røkja . Hetta hevur havt beinleiðis ávirkan á, hvussu grunnaeftirlitið hevur arbeitt við hesum serligu grunnum, og hetta hevur ført við sær samsvarandi iva um ávísar avgerðir . - at betri var, um serreglur vóru gjørdar fyri sparikassagrunnar í lógini um bankavirksemi, heldur enn at teir komu undir lóg um vinnurekandi grunnar, m .a . soleiðis, at eftirlitið við teimum varð lagt til sama eftirlitsmyndugleika sum bankin . KAPITTUL III: GRUNNAEFTIRLITIÐ - 117 - at tað er sera óheppið, at grunnamyndugleikin ikki fyrr enn í 2009 ger vart við, at sparikassagrunnar í sera stóran mun øll hesi árini hava tulkað sínar heimildir í ósamsvari við lóg um vinnu- rekandi grunnar . - at eftirlitið við vinnurekandi grunnum eigur at verða neyvari ásett, styrkt og skipað, og ikki einans at vera eitt legalitetseftirlit . - at grunnaeftirlitið (danskt fram til 1 . januar 2008, og føroyskt eftir hetta), hóast tað ikki er ella var lógarkravt, átti at framt neyvari eftirlit við Eik Grunninum . - at tær mannagongdir, sum Skráseting Føroya í oktober 2014 hevur gjørt sær viðvíkjandi skráseting av og eftirliti við vinnurek- andi grunnum, eru eitt munandi framstig . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN í hesum kapitli verður skrivað um: - Søgu Eik Grunsins, formligar reglur fyri grunnin og virksemi Eik Grunsins yvirskipað - Arbeiði Eik Grunsins í praksis - Tey mál, sum Eik Grunnurin sendi grunnaeftirlitinum - Nøkur mál, sum Eik Grunnurin ikki sendi grunnamyndugleik- anum - Fíggjarvirksemi Eik Grunsins - Mett verður síðani, um samsvar er millum lógargrundarlagið og virksemi grunsins - Til endans verður gjørd ein niðurstøða um virksemi Eik Grunsins IV.1 Sambandið millum grunn og banka Frammanfyri eru umskipanarreglurnar frá sparikassa til banka lýstar . Eik Grunnurin var eftir hesum reglum stovnaður til - saman við P/f Eik Banka - at føra virksemið hjá Føroya Sparikassa víðari . Eftir hesum ikki bara kundi, men eisini mátti og skuldi grunnurin hava tætt samband við bankan . So var eisini, tí við stovnan bankans átti grunnurin allan partapeningin, og øll árini var Eik Grunnurin størsti partaeigari í P/f Eik Banka . Afturat hesum var eisini lógarkrav, at nevnd bankans skuldi velja meirilut- an av nevnd grunsins sínamillum . Nevndin í grunninum var øll árini somu persónar, sum sótu í nevnd bankans, við undantaki av einum persóni (umboð landsstýrisins) í nøkur ár, so tættari samband millum grunn og banka fekst neyvan . Marner Jacobsen, fyrrverandi forstjóri í Eik Banka, hevur greitt § 19 nevndini frá, at hann var við í arbeiðnum at stovna grunnin, og at tey fyrireikaðu seg væl . Tosað varð nógv við danskar sparikassagrunnar um, KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 119 hvussu teir høvdu gjørt og gjørdu, og í fyrireikingararbeiðnum leitaðu teir sær eisini løgfrøðilig og grannskoðanarlig ráð . IV.1.1. Eigarapartur í P/f Eik Banka Eigarapartur grunsins í bankanum frá stovnan og fram til ársenda 2009 hevur verið soleiðis 32 : Dagur: Partabrøv Eigara- partur Viðmerking 05 .05 .2002 6 .391 .120 100,00 % Við stovnan av grunni og bankapartafelag 31 .05 .2002 6 .391 .120 94,08 % Kapitalur hækkaður, tá ábyrgdarar konverteraðu ábyrgdarpening til partapening 31 .12 .2002 6 .391 .120 94,08 % Við ársenda 31 .12 .2003 6 .391 .120 94,08 % Við ársenda 31 .12 .2004 6 .386 .120 94,01 % Bankin hevur keypt 5000 partabrøv frá grunninum til konvertering til ábyrgdaraprógv 31 .12 .2005 5 .960 .516 87,74 % Grunnurin selur burtur av til kurs 330 06 .06 .2006 5 .960 .516 83,80 % Kapitalur hækkaður til keyp av INVESTEA 31 .12 .2006 4 .441 .483 62,44 % Grunnurin selur burtur av til kurs 330 11 .07 .2007 4 .332 .483 53,29 % Kapitalur hækkaður til keyp av Skandiabanken - seinni Eik Bank Danmark A/S 31 .12 .2007 4 .207 .531 51,76 % Við ársenda 31 .12 .2008 4 .207 .531 51,76 % Við ársenda 31 .12 .2009 4 .248 .531 52,26 % Grunnurin fær partabrøv í bankanum sum dividendu í sambandi við lán til íslendskt felag, KISTA 32 Tølini eru úr frágreiðing frá Eik Grunninum og P/f Eik Banka til Finansiel Stabilitet 21 . januar 2010 120 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM IV.1.2. Samvirkið millum grunn og banka yvirhøvur Samvirkið millum Eik Grunnin og Eik Banka var øll árini sera tætt og eisini umfatandi . Nógv størsti parturin av øllum tí virksemi, sum grunnurin fekst við, var saman við bankanum, fyri bankan ella í samráð við bankan . Sí niðanfyri undir IV .4 "Grunsarbeiði í praksis ." Grunnurin hevði eisini eina avtalu við bankan um, at bankin skuldi umsita øll daglig viðurskifti grunsins, tí grunnurin hevði onga fyrisiting sjálvur og ongan stjóra . Tískil var leiðsla bankans eisini dagliga umboð grunsins úteftir . IV.2 Formligar reglur fyri Eik Grunnin Eik Grunnurin varð stovnaður 5 . apríl 2002 . Viðtøkurnar høvdu sum endamál at reka sparikassans virksemi víðari í bankanum, soleiðis sum fyriskrivað í umskipanarreglunum frá sparikassa til banka . Nevndin í grunninum gjørdi sær tíðliga karmar um arbeiðshátt og virksemi . Umframt at gera avtalu við P/f Eik Banka um at hava ta dagligu umsitingina av grunninum um hendi, orðaði nevndin sær eisini ein skrivligan íløgupolitikk . IV.2.1 Viðtøkur Við stovnanina í 2002 vóru viðtøkurnar niðanfyri samtyktar, tó so at navnaskiftið til "Eik Grunnurin" fór fram í 2007, tá bankin skifti navn til "P/f Eik Banki ." Viðtøkurnar vóru hesar: Navn, heimstaður og endamál § 1 Navn grunsins er Eik Grunnurin og hjánavn grunsins Spari- kassagrunnurin . § 2 Heimstaður grunsins er Tórshavnar kommuna . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 121 § 3 Stovnari grunsins er sjálvsognarstovnurin Føroya Sparikassi, Tórshavn . § 4 Endamál grunsins er: . a)  at reka virksemi í sjálvsognarstovninum Føroya Sparikassa víðari í Eik Banka P/F, soleiðis at hetta altíð verður ein kappingarførur og tryggur peningastovnur, og . b)  at reka annað fíggjarligt virksemi gjøgnum íløgur í partabrøv, aðrar kapitalpartar og umbýtilig virðisbrøv í vinnurekandi virkj- um av øllum sløgum . Inntøkur, ið nevndin í einum roknskaparári ikki nýtir til tess at røkka endamálsásetingunum omanfyri, kunnu flytast til seinni roknskaparár . Nevndin kann tó taka avgerð um at leggja eina upp- hædd í grunn at nýta til vælgerandi ella almannagagnlig endamál . § 5 Kapitalur Stovnsfæ grunsins er kr . 25 .000 .000,- inngoldnar í partabrøvum í Eik Banka P/F, ið eru settar í grunnin í sambandi við umskipan av Føroya Sparikassa til Eik Banka P/F . Stovnsfæ grunsins kann verða hækkað eftir avgerð nevndarinnar: . 1 .  við at flyta tiltakspening ella yvirskot sambært seinasta grann- skoðaða ársroknskapi grunsins, . 2 .  við arv, gávu ella líknandi veitingum, sum grunnurin hevur mót- tikið til hækking av stovnsfænum, ella . 3 .  við øllum sløgum av veitingum, heruppií við partabrøvum, ið grunnurin fær afturat í sambandi við kapitalhækking ella saman- legging . Við stovnanina av grunninum er tiltøkupeningurin kr . 773 .891 .225,02 . Fæ grunsins er við stovnanina av grunninum so- statt kr . 773 .891 .225,02 í alt . Peningur, ið seinni fellur til grunnin, ella yvirskot, ið ikki er býtt út, verður eftir avgerð nevndarinnar annaðhvørt sett kontant í Eik 122 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Banka P/F sum innskot, sum ábyrgdar- ella partapeningur í Eik Banka P/F ella í virðisbrøv, fastogn ella líknandi . Grunnurin kann býta sína partabrævaogn í Eik Banka P/F um við partabrøv í einum av Eik Banka P/F ella grunn- inum stovnaðum holdingpartafelag, ella - í sambandi við eina samanlegging av Eik Banka P/F við annað felag - býta sína partabrævaogn um við eina partabrævaogn í tí framhaldandi felagnum ella tí felagnum, sum íkemur við samanleggingina . § 6 Nevnd í nevndini í Eik Grunninum eru 6 - 12 limir, tilnevndir av nevndini í Eik Banka P/F, soleiðis at nevndin sínámillum tilnevnir meirilutan av nevndarlimunum, harav starvsfólkavaldu umboðini í Eik Banka P/F sínámillum tilnevna í minsta lagi 1 nevndarlim . Nevndin í Eik Banka P/F ásetir talið á nevndarlimum . Formaður og næstformaður í nevndini í Eik Banka P/F eru ávikavist formaður og næstformaður í nevndini í grunninum . Nevndin verður tilnevnd fyri 1 ár í senn . Fer nevndarlimur frá í valskeiðnum, kann nevndin í Eik Banka P/F velja annan lim í hansara stað . Afturval kann fara fram . Nevndarlimir fara frá 4 mánaðir eftir, at tað ár, sum teir eru fyltir 70 ár, er umliðið . § 7 Nevndin er viðtøkufør, tá ið meirilutin av nevndarlimunum eru á fundi . Avgerðir nevndarinnar verða tiknar við vanligum meiriluta . Stendur á jøvnum, er atkvøða formansins avgerandi . Nevndarlimir kunnu fáa eina samsýning ásetta av nevndini . Sam- sýningin má ikki fara upp um tað, ið verður mett at vera vanligt í mun til starvið og vavið á tí . § 8 Tekningarreglur Grunnurin verður teknaður av nevndarformanninum saman við 1 nevndarlimi ella av 3 nevndarlimum í felag . Nevndin kann veita prokura . § 9 Gerðabók Um tað, sum hendir á nevndarfundi, verður førd ein gerðabók, ið verður undirskrivað av øllum hjástøddum limum . § 10 Roknskaparár og grannskoðan Roknskaparár grunsins er álmanakkaárið . Fyrsta roknskaparár gongur frá stovningini til 31 . desember 2002 . Fyri hvørt roknskaparár verður gjørdur ein ársroknskapur við javna, úrsliti og notum . Afturat hesum verða gjørd ein gjøllig ársfrágreiðing og konsernroknskapur 33 . Roknskapurin skal gerast sambært góðum roknskaparsiði og skal geva eina rættvísandi mynd av rakstri og javna grunsins . Roknskapur grunsins verður grannskoðaður av einum ella fleiri løggildum grannskoðarum, tilnevndir av nevndini í grunninum . § 11 Viðtøkubroyting og avtøka Til avgerð um broyting í viðtøkunum fyri grunnin, ella avtøku av grunninum, krevst, at øll nevndin er á fundi, og at í minsta lagi 2/3 av atkvøðunum eru fyri . Við avtøku skal ognin verða nýtt til almannagagnlig og góðgerandi endamál alt eftir avgerð nevndarinnar . Ognin kann tó ongantíð falla aftur til stovnaran ella teir persónar ella feløg, sum hava veitt stuðul til ogn grunsins . Soleiðis samtykt við grunsstovnanina, tann 5 . apríl 2002 og broyttar á nevndarfundi í grunninum tann 12 . januar 2007 . 33 Hettaertannupprunaligaorðingin,sumsøktvarðumatbroytaí2006-2007 .Seinniútgávurav viðtøkunum hava ikki orðini "og konsernroknskapur ." KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 123 124 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Víst skal vera á, - at grunnurin hevði eitt stovnsfæ upp á 25 mió . kr . - at grunnurin við stovnan hevði tiltøkupening upp á slakar 774 mió . kr . - at grunnurin hevði tvey endamál: - at stuðla undir P/f Eik Banka - at reka fíggjarligt virksemi gjøgnum íløgur - at nevndin í P/f Eik Banka valdi meirilutan í nevndini fyri Eik Grunnin og formann og næstformann sínámillum Hetta var alt í samsvari við vinnugrunnalóggávuna og fyrrverandi lóg um bankar og sparikassar § 52e, stk. 2 og seinni lov om finansiel virksomhed. IV.2.2 Umsitingaravtala við P/f Eik Banka Umsitingaravtala var øll árini millum Eik Grunnin og P/f Eik Banka . Smærri broytingar og dagføringar vóru gjørdar í henni av og á . Tann seinasta avtalan er frá 09 .02 .2007 . Skrivað undir fyri grunnin hava Frithleif Olsen, nevndarformaður, og Odd Bjellvág, næstformaður . Fyri P/f Eik Banka hava Marner Jacobsen, forstjóri, og Bjarni Olsen, stjóri, skrivað undir: Umsitingaravtala millum Eik Grunnin og Eik Banka P/f §1 Eik Grunnurin og Eik Banki P/f gera hervið umsitingaravtalu við niðanfyri nevndu treytum . Eik Banki P/f bindur seg til at halda hesa avtalu við nevndu treyt- um og at ráða innan teir av Eik Grunninum ásettu karmar . Avtalan áleggur Eik Banka P/f at: KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 125 -  hava dagliga umsiting av Eik Grunninum, heruppií innkeyp, sølu, inn- og útgjøld -  gera dagliga bókhaldið, ið lýkur viðkomandi lógarreglur (bók- føringarlógin/ársroknskapslógin) -  gera ymisku regluligu uppgerðirnar: rakstrarúrslit, fígjarstøða v .m . -  uppseta ársroknskap og lata grannskoðarunum hann innan galdandi tíðarfreistir -  gera sjálvuppgávu og stundisliga senda skattavaldinum hana -  gera og senda fundarinnkallingar, fundarfrágreiðingar v .m . í sambandi við nevndarfundir í grunninum -  goyma roknskapartilfar -  røkja grunsins samskifti og svara fyrispurningum frá almennum myndugleikum -  tryggja at grunnurin heldur onnur viðkomandi lógarkrøv, ið ikki eru nevnd omanfyri, herundir lóg um vinnurekandi grunnar -  senda roknskapin til Skráseting Føroya sambært galdandi reglum og fráboðan í sambandi við nevndarbroytingar §3 Eik Grunnurin rindar m .a . fylgjandi kostnað: -  uttanhýsis samsýningar, t .d . grannskoðara og sakførara -  almenn avgjøld/kostnaðir -  lýsingar -  nevndarfundir -  tryggingar, porto v .m . §4 árliga samsýningin fyri veitingarnar, nevndar undir § 2, verður ásett til 35 .000 kr . árliga + MVG og fellur til gjaldingar ársultimo . Einstøk gjøld, ið ikki eru fevnd av hesi avtalu, verða rindað sambært serligari avtalu . §5 Umframt veitingar nevndar undir § 2 áleggur henda avtala Eik Banka P/f at umsita dagliga raksturin av Eik Gávugrunninum eftir leiðreglum, sum nevndin í Eik Grunninum ásetir . 126 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Umsitingin fevnir m .a . um: móttøku, viðgerð og avgreiðslu av umsóknum til Eik Gávugrunnin játtan av umsóknum upp til 25 .000 kr . 34 í hvørjum einstøkum føri gera regluligar uppgerðir yvir veitingar úr Eik Gávugrunninum bóking av útgjøldum út Eik Gávugrunninum, jb . § 2 . §6 Fyri veitingar nevndar undir § 5 rindar Eik Grunnurin 6,0 % + MVG av samlaða játtaðu upphæddini í roknskaparárinum . §7 Umframt veitingar nevndar undir §2 og § 5 grannskoðar innanhýsis grannskoðanin hjá Eik Banka P/f roknskapin hjá Eik Grunninum - eftir leiðreglum frá uttanhýsis grannskoðarunum fyri Eik Grunnin . §8 Fyri veitingarnar eftir § 7 rindar Eik Grunnurin eftir rokning . Tíðarnýtslan verður avroknað eftir tí til eina og hvørja tíð galdandi tímataksti hjá Eik Banka (jb . virkisgongd 4 .3, stk 10), p .t . 350 kr . pr . tíma + MVG . §9 Umframt veitingarnar nevndar undir § 2, § 5 og § 7 útinnir Eik Banki eftir áheitan frá nevndini í Eik Grunninum Corporate Finance 35 og Corporate Finance líknandi uppgávur - eitt nú keyp og sølu av óskrásettum partabrøvum o .ø . ognarlutum vegna Eik Grunnin . § 10 Fyri veitingar eftir § 9 rindar Eik grunnurin, har annað ikki er avtalað, 3 % av kursvirðinum av keyptu ella seldu partabrøvunum, ognarlutum o .s .fr . Fyri ábyrgdarpening rinfar Eik Grunnurin 1 % . § 11 34 Hettavarðseinnihækkaðuppí40 .000kr . 35 Yvirskipaðstýringavfíggjarviðurskiftunumíeinarifyritøku .CorporateFinanceereittbreittheiti, sum t .d . fevnir um roknskap og fíggjarætlan, fyriskipan av íløgum, keyp og søla av virðisbrøvum o .m .a ., kann eisini umfata at stýra tilgongd við útboði av partabrøvum í fyritøkuni . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 127 Keyp og søla av skrásettum virðisbrøvum er fevnd av serstakari ognarrøktaravtalu millum Eik Banka og Eik Grunnin . § 12 Avtalan verður endurskoðað árliga í oktober mánaði, við virknað hvønn 1 . januar, um annar av pørtunum setir fram ynski um hetta . Umsitingaravtalan kann upsigast av báðum pørtum til endan av einum álmanakkaári við 12 mánaða freist . í § 8 í tí skrivliga íløgupolitikkinum hjá Eik Grunninum var ásett, at grunnurin legði allar sínar praktisku uppgávur til bankan at umsita - eisini at fremja og umsita íløgur (porteføljeforvaltning), sí eisini §§ 9 og 11 í umsitingaravtaluni . í skrivi til Finansiel Stabilitet í desember 2009, í sambandi við málið um statsgaranti til bankan, lýsir Marner Jacobsen, forstjóri, umsitingaravtaluna soleiðis: " I henhold til administrationsaftalen varetager Eik Banki pá vegne bestyrelsen for Fonden den daglige administration af fonden. Administrationsaftalen omfatter specifikke opgaver som bogføring, administration af gavefonden, korrespondance med offentlige myndiheder, registrering af bestyrelsesændringer hos Skráseting Føroya, opfølgning pá betydende investeringer to gange árligt, kvartárlig udarbejdelse af regnskaber til internt brug, kvartárlig udarbejdelse af oversigt over gavefondens uddelinger, udarbejdelse af ársregnskab, indsendelse af ársregnskab til Skráseting Føroya, udarbejdelse af selvangivelse til skattemyndighederne, udsendelse af indkaldelse til bestyrelsesmøder, udarbejdelse af mødereferater fra bestyrelsesmøder samt opbevaring af regnskabsmateriale." Hetta verður endurtikið í frágreiðing, sum Eik Grunnurin og P/f Eik Banki saman sendu Finansiel Stabilitet í januar 2010 . Her verður lagt afturat: "Den beslutningskompetance, der ligger heri omfatter: -  indkøb i forbindelse med den daglige administration -  salg i forbindelse med den daglige administration (har aldrig været anvendt) 128 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM - bevilge ansøgninger til gavefonden op til 40.000 kr. pr. beneficiant, inden for den ramme, som bestyrelsen har uddelt til gavefonden, dog ikke ansøgninger af principiel eller usædvanlig art Som eksempel pá indkøb kan nævnes køb af juridisk eller regnskabsmæssig bistand ifm. fondens forhold, køb af billetter, hotelophold m.v. i forbindelse med rejser relateret til fondens virksomhed, etc. Administrationsaftalen omfatter sáledes ikke "væsentlige" beslutninger. Køb og salg af værdipapirer er omfattet af særskilt porteføljeaftale med Eik Markets, dateret den 9. februar 2007. Aftalen indeholder investeringsstrategi, hvor bl.a. den tilladte porteføljesammensætning, maksimun for rente- og valutakursrisiko, samt hvilke benchmark performance skal holdes op imod, er fastsláet. Beslutningskompetance der ligger heri omfatter: Køb og salg af værdipapirer i henhold til porteføljeforvaltningsaftalen aftalte rammer." Marner Jacobsen hevur greitt § 19 nevndini frá, at stórvegis trupulleikar ella ivamál vóru ikki millum bankan og grunnin um tað virksemi, sum bankin tók sær av fyri grunnin eftir umsitingaravtaluni . Hann hevur greitt frá, at sum ein natúrlig avleiðing av umsitingaravtaluni var hann sum forstjóri í P/f Eik Banka saman við Bjarna Olsen, stjóra, við á so at siga øllum nevndarfundum hjá Eik Grunninum . Nevndarfundirnir í Eik Grunninum vóru vanliga skrálagdir rímiliga langt fram í tíðina og vóru hildnir sama stað og sama dag, sum nevndarfundir í P/f Eik Banka . Fundirnir vórðu ikki hildnir í senn, men út í eitt soleiðis, at tá tann fyrri fundurin endaði, byrjaði tann seinni beinanvegin . IV.2.3 íløgupolitikkur fyri Eik Grunnin í íløgupolitikkinum hjá Eik Grunninum vóru leiðreglur fyri, hvussu grunnurin skuldi gera íløgur . íløgupolitikkurin byrjar við at endurtaka endamál grunsins, soleiðis sum tað framgongur av § 4 í viðtøkunum, og sagt verður, at í endamálsgreinini KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 129 liggur, at grunnurin ." . . skal vera eitt búskaparligt bolverk fyri og skal stuðla undir virksemið hjá Føroya Sparikassa [t .e . Eik Banki], og í øðrum lagi skal Sparikassagrunnurin gjøgnum búskaparliga burðardyggar íløgur vera við til at skapa vøkstur ." Fyrrverandi nevndarformenninir í Eik Grunninum hava lagt dent á orðið "bolverk", tá teir hava greitt § 19 nevndini frá . Hvussu "bolverk" skuldi skiljast, og hvørji heimildarmørk lógu í hesum, er ógreitt, men eftirfylgjandi er staðfest, at heimildarmørkini eftir uppfatan grunsins vóru nógv víðari, enn grundarlag var og er fyri í lóg um vinnurekandi grunnar . Fyri § 19 nevndini hevur Marner Jacobsen greitt frá, at eftir hansara fatan var tað avgjørt í samsvari við endamál grunsins, at grunnurin átók sær tap fyri bankan, fyri at bankin skuldi standa "penari" í tí . Aftur her kemur fram spurningurin um meting og tulking av innihaldinum í grunnaleistinum, og um grunsnevndin hevur havt grund til at halda, at hetta gav víðari heimildir enn vinnugrunnalógin . Um íløgurnar stendur í íløgupolitikkinum hjá Sparikassagrunninum í § 2: íløgurnar skulu samansetast soleiðis, at fæið hjá Sparikassagrunn- inum gevur ein kappingarføran langsiktaðan ávøkstur, tá hædd er tikin fyri: - eini hóskandi váðaspjaðing, sum tryggjar móti stórum stakváð- um, ella stórum váðum í serliga váðafullum vinnugreinum, og - ein hóskandi partur av ognini, sum ikki er bundum í partabrøv- um í Føroya Sparikassa P/f [t .e . Eik Banki], er bundin í lætt um- setiligum fíggjarognum - samsvarandi teimum, ið kunnu roknast við í gjaldføri peningastovnanna, til tess at Sparikassagrunnurin til hvørja tíð er eitt bolverk hjá Føroya Sparikassa . Víðari stendur í § 4: 130 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Við atliti til § 1 og § 2 kunnu íløgur gerast í fylgjandi: - børsskrásett og ikki -skrásett lánsbrøv - børsskrásett og ikki -skrásett partabrøv av øllum sløgum - ansvarligan kapital 36 - útlán - fastognir og íløgufeløg, ið gera íløgur í omanfyristandandi . í íløgupolitikkinum stendur annars: §5 Avleidd fíggjaramboð, so sum futures, optiónir, repo-, revers repo, terminsghandlar v .m . kunnu einans nýtast, tá talan er um at avdekka váða . §6 Sparikassagrunnurin kann gera íløgur / hava ágóða í fremmandum gjaldoyrum . íløgur í onnur gjaldoyru enn DKK og EURO, størri enn 10 mió . DKK skulu avdekkast, uttan so at nevndin tekur avgerð um annað . §7 Sparikassagrunnurin luttekur sum meginregla í partafeløgum og smápartafeløgum sum fíggjarligur minnilutaeigari . Er talan um feløg innan fíggjarheimin, har íløgan verður gjørd við atliti til virksemið hjá Føroya Sparikassa P/f, kann Spari- kassagrunnurin - alt eftir umstøðunum - luttaka sum strategiskur íleggjari við upp til 100 % ognarparti . 36 Legg til merkis, at eftir hesum kann grunnurin veita bankanum ábyrgdarpening . Hetta er ósambæriligt við reglurnar í vinnugrunnalógini, kemur danska grunnaeftirlitið fram til seinni eftir at hava kannað ávís viðurskifti í sambandi við EBH-Fonden . Legg eisini til merkis, at eftir íløgupolitikkinum kann grunnurin eisini veita lán . Hetta skal tó ikki skiljast sum útlánsvirksemi eftir lóg um bankar og sparikassar, seinni lov om finansiel virksomhed . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 131 Sparikassagrunnurin kann eiga fastognir við upp til 100 % við útleigu fyri eygað . §8 Sparikassagrunnurin leggur sum meginreglu allar sínar praktisku uppgávur - eitt nú at fremja og umsita íløgur o .t . - til Føroya Sparikassa [t .e . Eik Banki] at útinna, uttan so at nevndin í hvørjum einstøkum føri tekur avgerð um, at tað tænir Føroya Sparikassa [t .e . Eik Banki] best, at einstaka uppgávan verður útint av øðrum enn sparikassanum . IV.3 Virksemi og fíggjarviðurskifti 2002-2010 yvirskipað Virksemi Eik Grunsins ta fyrstu tíðina snúði seg næstan bara um at røkja grunsins kapitalpart í bankanum . Grunnurin átti eisini Gávugrunnin og Vísindagrunnin . Grunnarnir vórðu brúktir til útluting til vælgerandi og almannagagnlig endamál sbrt . § 4, stk . 2 í viðtøkunum . Gávugrunnurin læt gávur til nógv ymisk endamál, t .d . Bláa Kross, Sangbók Føroya Fólks, MBF og Oyggjaleikir. Eisini smærri tiltøk fingu úr gávugrunninum . Vísindagrunnurin var grunnur við egnari nevnd, sum fekk tillutaðan kapital at ráða yvir . Grunnurin útlutaði vanliga umleið 200 .000 kr . um árið . Vísindagrunnurin læt stuðul til m .a . til vísindaligar verkætlanir og bókmentir . Eik Banki umsat Gávugrunnin og hevði heimild til at játta 25 .000 kr . - seinni 40 .000 kr . úr grunninum . Játtanirnar fekk nevndin fyri Eik Grunnin kunning um á nevndarfundunum, har stjórnin fyri bankan greiddi frá . IV3.1 Nevndararbeiði Frithleif Olsen, fyrrverandi nevndarformaður, hevur greitt § 19 nevndini frá, at nevndin hevði umleið 18 fastar fundir um árið . Formaðurin leiddi fundirnar . Stjórnin í Eik Banka var altíð við á nevndarfundunum . 132 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Skrivarin var tann sami sum hjá bankanevndini . Fundirnir vóru hildnir sama dag og sama stað sum nevndarfundirnir í P/f Eik Banka . Ein gjøgnumgongd av fundarfrágreiðingum vísir, at grunsnevndin virkaði sum formligt avgerðarvald . Hon gjørdi einki uppsøkjandi arbeiði sjálv . Eik Banki leitaði upp íløgumøguleikar og fíggjarliga áhugaverdar virkisætlanir, hevði framløgur um hetta fyri grunsnevndini og kom við tilmæli . Síðani tók grunsnevndin formliga avgerð . Bæði grunsleiðslan og bankaleiðslan hava greitt frá, at hesin arbeiðsháttur var skipaður við grundarlagi og heimild í umsitingaravtaluni millum grunnin og bankan . Hinvegin er týðiligt, at tað ikki altíð gekst so væl at skilja ímillum arbeiði í grunni og banka. Innanhýsis grannskoðanin hevur fleiri viðmerkingar um, at við hvørt tekur grunsnevndin avgerðir, sum hon ikki hevur heimild til at taka, eins og avgerðir, sum grunsnevndin skal taka, verða tiknar av øðrum . Tey mál, har bankin tók avgerð vegna grunnin, eru eftirfylgjandi løgd fyri grunsnevndina . í onkrum føri er hetta tó ikki fyrr enn ár seinni . Nevnast kann, at grunsnevndin ikki fyrr enn í 2010 fekk kunnleika um eitt partabrævakeyp fyri 2 mió . kr ., sum Eik Bank Danmark A/S hevði effektuerað síðst í 2007 . í sínum viðmerkingum til ársfrásøgnina fyri 2008 vísir innanhýsis grannskoðanin á fleiri ítøkilig viðurskifti og sigur: "Vores konklusion angáende manglende funktionsadskillelse skal ses i lyset af, at vi tidligere har gjort bestyrelserne i Fonden og Eik Banki P/f opmærksom pá lignende forhold, som vi nu igen har konstateret ved árets revision og som nævnt ovenfor . Vil derfor endnu en gang opfordre bestyrelsen af Fonden til at prioritere dette omráde, og pá ny overveje organiseringen og ledelsen af Fonden, og om det eventuelt er nødvendigt at ansætte en direktør eller administrator til at varetage den daglige ledelse af Fonden ." í hesum sambandi skal nevnast, at serliga í 2009 var fleiri ferðir umfatandi orðaskifti í nevndini um at umskipa karmarnar fyri umsiting KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 133 og leiðslu grunsins . ónøgd var í nevndini við viðurskiftini, sum tey vóru . Nevndarlimir vildu við hvørt ikki taka støðu, tí nøktandi tilfar var ikki at taka støðu út frá . Funnist varð eisini at, at stórmál komu til viðgerðar við stuttari freist . Eisini varð víst á, at viðtøkur grunsins, hvat viðvíkur nevndarlimum, vóru trengri enn karmarnir í lógini, og ítøkiligt uppskot kom eisini um broyting í viðtøkunum. Orðaskifti var um fleiri møguleikar: At broyta viðtøkurnar, at fáa uttanfyri standandi persónar inn í grunsnevndina, og/ella at seta sjálvstøðuga stjórn uttan um bankans ávirkan . Møguleikin fyri at styrkja umsiting og dagligu leiðslu grunsins við at seta ein fastan persón í Eik Banka til hetta, var eisini umrøddur, og tað var tann møguleikin, sum til endans varð valdur . Hetta kom formliga í lag í januar 2010 . IV.3.2 Broyting í íløgupolitikki Eik Banki varð børsskrásettur í juli 2007 . Tá tíðindi bórust um børs- skrásetingina, hækkaði virðið á partabrøvunum . Frithleif Olsen hevur greitt frá, at grunnurin um tað mundið av hesi orsøk sat inni við stórum virðum, og nógvir fyrispurningar komu um íløgur . Longu fyri ta tíð stóð grunsnevndini greitt, at skuldi grunnurin arbeiða fyri sínum høvuðendamáli og viðvirka til at føra virksemi hjá Føroya Sparikassa víðari í Eik Banka - soleiðis at bankin altíð skuldi vera ein kappingarførur og tryggur peningastovnur - so var neyðugt at selja burtur av partabrøvunum í bankanum og gera íløgur í onnur aktiv, sum ikki vóru so tætt knýtt at úrslitinum hjá P/f Eik Banka, og sum eftirfylgjandi kundu vera tøk til at stuðla bankanum . Nevndin helt, at á henda hátt kundi grunnurin best virka sum "eitt bolverk" fyri bankan, sbrt . íløgupolitikki grunsins . Henda broyting í virkseminum byrjaði av álvara í 2006, tá grunnurin yvirtók nakrar íløgur frá bankanum, og tók dyk á seg í 2007 í sambandi við avgerðina um, at bankin skuldi á virðisbrævamarknaðin . í 2005 átti grunnurin 94,1 % av partapeninginum í P/f Eik Banka, og við skrásetingini á virðisbrævamarknaðinum medio juli 2007 hevði grunnurin selt so nógv partabrøv ella latið seg "tynna út" (latið vera við at luttaka 134 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í kapitalhækkingum), at eigarapartur grunsins í bankanum var komin niður á 53,4 % . IV.3.3 úrslit og eginogn Fyrsta roknskaparár hjá Eik Grunninum var 2002, og síðsta heila roknskaparár var 2009 . Eingin ársroknskapur varð gjørdur fyri 2010, men roknskapur varð gjørdur fyri tíðarskeiðið frá 1 . januar til 30 . september 2010 . Eftir nevndu roknskapunum hevur gongdin verið nøkulunda henda, hvat úrsliti og eginogn viðvíkur . Eginogn og úrslit 2002-2009 1.931 1.500 1.362 854 734 830 954 626 28 0 96 143 436 ár úrslit mio kr. Eginogn mio kr. -425 853 -341 -652 2002 28 2003 0 2004 96 2005 143 2006 436 2007 626 2008 -425 2009 -652 2010 úrslit mio kr. Eginogn mio kr. 854 734 830 954 1.362 1.931 1.500 853 -341 Varð konsernroknskapur gjørdur, hevði myndin omanfyri verið nakað øðrvísi . Meira um hetta í IV .4 .7 IV.4 Grunsarbeiði í praksis Reglurnar fyri virksemið hjá vinnurekandi grunnum og virksemið hjá grunnaeftirlitinum eru í somu lóg, lóg um vinnurekandi grunnar . Tann fyrsta vinnnugrunnalógin kom í gildi 1 . januar 1994 . Nýggj lóg kom 1 . januar 2008, men innihaldsbroytingin var lítil og hevur ikki týdning fyri hetta kanningarmál . í kapitli II .8 eru uppgávurnar hjá grunnaeftirlitinum í lógini lýstar . Mió kr. Tær ásetingarnar í lógini, sum hava beinleiðis við uppgávur og ábyrgd hjá grunsleiðslum at gera, eru serliga hesar: § 25. Bestyrelsen forestár ledelsen og organisationen af en erhvervsdrivende fonds virksomhed. Findes der en direktion, forestás ledelsen af bestyrelsen og direktionen. Stk. 2. Direktionen varetager den daglige ledelse af fonden og skal derved følge de retningslinier og anvisninger, som bestyrelsen har givet. Stk. 3. Bestyrelsen skal páse, at bogføringen og formueforvaltningen kontrolleres pá en efter fondens forhold tilfredsstillende máde. Er der ansat en direktion, skal denne sørge for, at fondens bogføring sker under iagttagelse af lovgivningens regler herom, og at formueforvaltningen foregár pá betryggende máde. ... § 25 a. Bestyrelsen og direktionen skal give revisor de oplysninger, som má anses af betydning for bedømmelsen af fonden og, hvis fonden er en moderfond, konsernen. Stk. 2. Bestyrelsen og direktionen skal give revisor adgang til at foretage de undersøgelser, denne finder nødvendige, og skal sørge for, at revisor fár de oplysninger og den bistand, som revisor anser for nødvendig for udførelsen af sit hverv. Hetta skal ikki lesast øðrvísi enn vanlig nevndarábyrgd, á sama hátt sum í øðrum vinnufeløgum . Talan er neyvan um eina serliga skerpaða ábyrgd í mun til aðra vinnuliga nevndarábyrgd . Munurin liggur bara í eftirlitinum . Onnur vinnufeløg hava eigarar og aðalfund, sum hava eftirlit við arbeiðinum hjá nevndini . Vinnurekandi grunnar hava hvørki eigarar ella aðalfund, tí teir eru sjálveigandi, og hava bert tað avmarkaða eftirlit, sum er fyriskrivað í vinnugrunnalógini . Hetta skapar tó í sær sjálvum ikki heimild til, at nevndarlimir í vinnurekandi grunnum í størri ella minni mun kunnu skúgva til viks grunsins besta ella onnur atlit til grunsins tilveru . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 135 136 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Sjálvt um grunnaleisturin og samvirkisreglan skuldu givið heimild til at arbeiða øðrvísi í nevnd í sparikassagrunnum enn í øðrum vinnurek- andi grunnum, so er illa hugsandi, at tað skuldi givið heimild til at tikið avgerðir, sum eru beinleiðis skaðaelvandi ella oyðileggjandi fyri grunnin . IV.4.1 Um § 21, stk. 3 Meginspurningarnir í tulking av heimildunum hjá nevndum í sparikassa- grunnum í mun til nevndir í øðrum vinnurekandi grunnum eru hesir: . 1)  Skal nevndin altíð einans taka atlit til grunsins besta, tá avgerðir verða tiknar? (grunsins besta) . 2)  Kann nevndin eisini taka avgerðir, sum kunnu skaða grunnin, men sum eru til fyrimuns fyri bankan? (bankans besta) Hetta tykist ikki at hava verið eitt ivamál í nevndini fyri Eik Grunnin, tí staðfestast kann, at nevndin í Eik Grunninum tók fleiri avgerðir, sum í roynd og veru vóru til vansa fyri grunnin, men sum máttu metast at vera til fyrimuns fyri bankan . Tulking teirra var, at tað, sum var gott fyri bankan, eisini var gott fyri grunnin, tí høvuðsaktiv grunsins vóru partabrøvini í bankanum . Hetta sama tykist at hava verið galdandi fyri danskar sparikassagrunnar líka fram til 2009, tá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sum grunnamyndugleiki í Danmark skrivar til fleiri sparikassagrunnar um, at teir stórt sæð bara hava møguleikar at arbeiða fyri sín banka við at koma við nýggjum partapeningi . Eisini í mun til ta serligu ásetingina í lógini um serstakar avgerðir (ekstraordinære dispositioner) er hesin ivaspurningur komin fram . § 21, stk . 3: Fondens bestyrelse má kun med fondsmyndighedens samtykke foretage eller medvirke til ekstraordinære dispositioner, som kan medføre risiko for, at vedtægten ikke kan overholdes. KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 137 Hetta merkir, at heldur grunsnevndin, at stórur vandi er á ferð fyri grunnin - skal nevndin leggja málið fyri grunnamyndugleikan, áðrenn málið verður framt . Henda regla er bert brúkt heilt fáar ferðir í Føroyum . Reglan varð brúkt í sambandi við umsóknina frá Eik Grunninum í mars 2010 um loyvi til, við øllum sínum ognum, at veita trygd fyri, at Eik Banki altíð skuldi lúka hægstu solvenskrøv . Skráseting Føroya gekk umsóknini á møti . Ikki kann sigast annað enn, at tann avgerðin var sera vandamikil fyri grunnin, men ein avgerandi fyrimunur fyri bankan . Fekk bankin ikki hesa trygd, fekk hann heldur ikki statsgaranti . § 21, stk 3 í vinnugrunnalógini er meira brúkt í Danmark, orsøkin er sjálvandi, at har eru umleið 1300 vinnurekandi grunnar . í tí tilfari, sum er komið fram í hesum máli, og eftir tí løgfrøðiliga orðaskiftinum at meta, er sjónligt, at ósemja er um tulkingina av orðingini ." . . risiko for at vedtægten ikke kan overholdes ." Har afturat kann nevnast, at praksis hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen vísir, at summi mál, sum eru viðgjørd eftir § 21, stk . 3, í veruleikanum áttu at verið viðgjørd sum umsókn um broyting av viðtøkunum ella upploysn av grunninum . Broyting av viðtøkum krevur grunnamyndugleikans samtykki, og upploysn av grunnum krevur myndugleikans samtykki eftir kunngerð um upploysn av vinnurekandi grunnum . Hugsandi er eisini, at grunsnevnd kann taka eina avgerð, sum ikki setir grunnin í so stóran vanda, at samtykki myndugleikans eftir § 21, stk . 3 krevst, sum tó er skaðilig fyri grunnin . í slíkum førum er talan bara um vánaliga leiðslu . Slík føri verða ikki loftað av § 21, stk . 3 . Nær ein grunsnevnd metir, at ein avgerð er avgerandi vánalig, veldst eisini um, hvørja fatan nevndin hevur og hvørja løgfrøðiliga ráðgeving, nevndin stuðlar seg til . 138 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM IV.4.2 Løgfrøðilig meting um § 21, stk. 3 Grunsnevnd skal sjálv í hvørjum einstøkum føri meta um, um talan er um eina "ekstraordinær disposition ." Heldur nevndin, at talan er um slíka, hevur nevndin skyldu til at biðja grunnamyndugleikan um samtykki . Tað er natúrligt, at váðametingin er hjá grunsnevndini . Hon hevur jú bæði heimild og ikki minst ábyrgd . Tí hevur hon bæði rætt og skyldu til at meta um, hvørjar avgerðir eru skilagóðar ella minni skilagóðar at taka, og hvørjar kunnu vera so serliga váðamiklar, at tær fyrst eiga at verða lagdar fyri grunnamyndugleikan eftir § 21, stk . 3 . Letur grunsnevnd vera við at leggja eitt mál fyri grunnamyndugleikan, sum átti at verið lagt fyri myndugleikan, og avgerðin fær fylgjur fyri grunnin, kunnu nevndarlimir verða endurgjaldskyldugir og/ella fáa bót . Formligt samtykki frá grunnamyndugleikanum eftir § 21, stk . 3 fer tó ikki í sær sjálvum at hava við sær, at nevndarlimir altíð verða púra frítiknir fyri sína vanligu nevndarábyrgd, tí grunnamyndugleikin ger bert yvirskipaðar metingar út frá fyriliggjandi upplýsingum, og ger ikki nágreiniligar handilsligar kanningar ella metingar av málum, sum verða løgd fyri eftirlitið . Nevndir kunnu vera so ymiskar, og tað, sum onkur nevndarlimur heldur vera váðamikið, kann hava lítið upp á seg fyri annan . Tískil slepst neyvan undan, at avgerðir verða tiknar, sum áttu at verið lagdar fyri grunnamyndugleikan fyrst, og hinvegin at avgerðir verða lagdar fyri grunnamyndugleikan, sum ikki krevja myndugleikans samtykki . Um samtykki krevst ella ikki, veldst eisini um, hvussu stórur og sterkur grunnurin er, og hvussu umfatandi vinnuligt virksemi hann hevur . Tí kann ein avgerð í einum lítlum grunni krevja samtykki myndugleikans, meðan sama avgerð eftir umstøðunum ikki krevur samtykki í einum stórum grunni 37 . 37 í einum máli í Danmark í 2006 helt Erhvervs- og Selskabsstyrelsen ikki, at tað kravdist samtykki frá grunnamyndugleikanum fyri, at ein grunnur, sum hevði ognir fyri 1,5 mia kr ., gjørdi eina ávísa íløgu fyri meira enn 10 mió . kr .: "Et beløb af denne størrelsesorden kan efter styrelsens opfattelse ikke anses for væsentligt i forhold til fondens økonomiske forhold, jfr . ársrapporten for 2004 . . . . . .Pá det foreliggende grundlag, herunder det ovenfor anførte, er det Erhvervs- og Selskabsstyrelsens vurdering, at den Júst hesi viðurskifti um stødd grunsins í mun til váða og tap verða tikin fram í teimum viðmerkingum, sum Eik Grunnurin og hansara løgfrøðiliga ráðgeving eftirfylgjandi ger til grunnamyndugleikans gransking av grunsins keypi av SPRON-partabrøvunum frá Eik Banka . Niðurstøðan hjá Skráseting Føroya eftir gransking av málinum var: "Tá Eik Grunnurin keypti partabrøvini í SPRON í oktober 2008, var støðan so óvanlig, at Eik Grunnurin átti at biðið um samtykki frá Skráseting Føroya, áðrenn keypið varð framt (vísandi til lóg um vinnurekandi grunnar § 21, stk . 3)" Henda granskingin umfataði eisini keyp av pratabrøvum í Investea A/S og kapitalhækking í Investea Sweden Properties A/S, men í teimum førunum kom grunnamyndugleikin til ta niðurstøðu, at hesar dispositiónir ikki kravdu samtykki . Nevnast skal, at Eik Grunnurin staðfesti eitt tap upp á 38,9 mió . kr . av hesum handli . í hesum viðmerkingum varð m .a . ført fram, at tapið, sum grunnurin staðfesti, einans samsvaraði við millum 2 og 3 % av eginogn grunsins og harvið ikki avgerandi fyri tilveru grunsins . Talan kann saktans vera um avgerð (dispositión), sum er í samsvari við endamálsgreinina, men sum hóast hetta kann seta grunnin í stóran vanda - uttan mun til um talan er um ein vanligan vinnurekandi grunn ella ein sparikassagrunn . í hesum sambandi kann sum dømi verða víst til, at Eik Grunnurin á vári í 2010 bað grunnamyndugleikan um samtykki til mótvegis Finansiel Stabilitet at veita trygd fyri, at P/f Eik Banki altíð skuldi lúka hægstu solvenskrøvini frá Finanstilsynet . Ivi er ikki um, at her var talan um eina stóra og váðamikla avgerð; men avgerðin hjá grunninum um, at veita trygd fyri bankan við øllum sínum ognum yvirskipað var í samsvari við endamálið í viðtøkunum fyri Eik Grunnin . pátænkte disposition, hvorefter en del af fondens midler investeres via en fámandsforening, kan ske i henhold til den gældende fondslovgivning og fondens vedtægt . Der er ligeledes Erhvervs- og Selskabsstyrelsens vurdering, at fondens pátænkte investering af et beløb pá minimum 10 mió . kr . via en fámandsforening ikke er en væsentlig disposition set i forhold til fondens økonomiske forhold ." KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 139 140 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM ásetingin í § 21, stk . 3 umfatar ikki vanligar avgerðir, sum liggja innan fyri endamál grunsins, og ásetingin er sambært upprunaligu lógarviðmerkingunum til ta donsku lógina frá 1984 bert ætlað til heilt serlig undantaksføri . í forarbeiðnum til lógina stendur, at " . . . .samtykke kun skal kræves helt undtagelsesvis og kun ved ekstraordinære dispositioner, der vil kunne bringe fondens eksistens i fare ." Eftir forarbeiðnum til lógina og løgfrøðiligari teori skal § 21, stk . 3 skiljast soleiðis, at hon umfatar serliga tvey sløg av málum: - avgerðir, har ivasamt er, um heimild er fyri teimum í viðtøkunum (endamálinum) - avgerðir, har vandi er fyri grunsins tilveru í tí fyrra førinum er spurningurin, um talan í veruleikanum kann vera um eina viðtøkubroyting, og slíkar krevja altíð samtykki grunnamyndugleik- ans . Rættarpraksis av týdningi er ikki um § 21, stk . 3, men ásetingin hevur verið nógv brúkt í Danmark. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevur fleiri ferðir sýtt fyri at geva samtykki til umsóknir eftir § 21, stk . 3, eins og myndugleikin fleiri ferðir hevur funnist at avgerðum, sum eru tiknar uttan samtykki . Tá talan hevur verið um útgjøld, sum hava verið beinleiðis í ósamsvari við viðtøkur, hevur Erhvervs- og Selskabsstyrelsen eisini víst til § 21, stk . 3, hóast talan ikki hevur verið um stórar upphæddir upp á seg . í førum, har grunnur hevur útlutað meira, enn hann hevur loyvi til eftir sjálvari vinnugrunnalógini § 41, hevur Erhvervs- og Selskabsstyrelsen víst til hesa áseting í sínum eftirliti, men hevur tá eisini kravt, at upphæddin skal gjaldast aftur til grunnin 38 . 38 § 41 . Til uddeling kan anvendes beløb, der i fondens senest godkendte ársrapport er opført som overført overskud og reserver, med fradrag af overført underskud . Følgende kan dog ikke anvendes: 1) Reserver for opskrivning efter indre værdis metode, 2) alle øvrige opskrivnings- og opregulerings reserver samt 3)reserver,dererbundneihenholdtilvedtægter . Stk.2.Reservenforopskrivningefterindre í máli frá juli 2010 hevði nevnd í sparikassagrunni útlutað størri upphæddir, enn hon kundi sambært síðsta roknskap, sbrt . vinnugrunnalógini § 41 . í skrivi til grunnin skrivar Erhvervs- og Selskabsstyrelsen m .a .: "Fonden har som konsekvens af de ulovlige uddelinger et forventeligt tilgodehavende pá ca . 72 .000 kr ., som skal føres tilbage til fonden . Fondsbestyrelsen er ansvarlig for at søge beløbet tilbageført til fonden ." í hesum førinum var talan um ólógliga útlutingin til bankan, og Erhvervs- og Selskabsstyrelsen vísir til, at tá nevndirnar í grunninum og bankanum í so stóran mun eru somu persónar, var móttakarin av útlutingini, t .e . bankin, vitandi um, at talan var um ólógliga útluting, og tí skal bankin gjalda pengarnar aftur . Nevndarlimirnir í grunninum - t .e . stórt sæð teir somu sum í bankanum - hava ábyrgd fyri, at hetta verður gjørt . IV.4.3 Mál, sum Eik Grunnurin sendi grunnaeftirlitinum Tey málini, sum Eik Grunnurin sjálvur sendi grunnamyndugleikanum til støðutakan, eru seks í tali, og tey eru øll nevnd og lýst frammanfyri undir gjøgnumgongdini av arbeiði grunnamyndugleikans . Málini eru hesi: . 1 .  Umsókn um viðtøkubroyting um konsernroknskap . 2 .  Umsókn um viðtøkubroyting um navn . 3 .  Umsókn um viðtøkubroyting um endamál . 4 .  Umsókn um at broyta roknskaparuppstilling . 5 .  Umsókn um at veita trygd fyri P/f Eik Banka . 6 .  Umsókn um likvidatión Her verður roynt at lýsa hesi málini frá grunsins sjónarhorni: Viðtøkur fyri vinnurekandi grunnar kunnu ikki broytast uttan loyvi fæst frá grunnamyndugleikanum, sbrt . lógarinnar § 48 . I trimum førum hevur grunnurin sent inn umsókn um at sleppa at broyta viðtøkurnar . værdis metode kan helt eller delvis anvendes til eliminering af underskud, der ikke kan elimineres pá anden máde . Stk. 3. Foruden det i stk . 1 anførte kan kapitalnedsættelsesbeløb efter § 11 anvendes til uddeling . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 141 142 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Viðvíkjandi 1. Umsókn um viðtøkubroyting um konsernroknskap í viðtøkunum var, umframt krav um tíðarhóskandi roknskaparreglur, upprunaliga eisini ásett, at grunnurin skuldi gera konsernroknskap . Hetta varð tó ongantíð gjørt . Orsøkin til hetta kemur fram longu í fyrsta ársroknskapinum - fyri 2002 . Undir "Anvendt regnskabspraksis" skrivar grannskoðarin: "ársregnskabet er udarbejdet i overensstemmelse med Lov om Erhvervsdrivende Fonde . Da det er fondens første regnskabsár, indeholder ársregnskabet ingen sammenligningstal . Sparekassefondens ejerandel i Føroya Sparikassi P/f udgør 94,1 % . Pá grund af vedtægtsbestemmelserne I Føroya Sparikassi P/f er Sparekassefondens stemmerettigheder i Føroya Sparikassi P/f begrænsede til højst at udgøre 1 % af det samlede antal stemmer . Da Sparekassefonden sáledes ikke har bestemmende indflydelse, er der ikke tale om konsernforhold efter ársregnskabsloven, og der udarbejdes derfor ikke konsernregnskab ." Hesar viðmerkingar verða endurtiknar øll árini . Frá 2007 ger grunnurin tó konsernroknskap, men ikki við bankan . Konsernroknskapur verður gjørdur, tí grunnurin hevur gjørt íløgur í kapitalpartar í øðrum fyritøkum enn bankanum, og har grunnurin hevur fingið slíka eigarastøðu, at talan er um konsernviðurskifti eftir lógini . í slíkum førum skal konsernroknskapur gerast, uttan mun til um tað stendur í viðtøkunum ella ikki . Fyrrverandi nevndarformenninir í Eik Grunninum hava upplýst, at av tí at uttanhýsis grannskoðanin ikki metti, at grunnurin var í konsern við bankan eftir ársroknskaparlógini, og konsernroknskapur tí ikki skuldi gerast, søkti grunnurin um at strika konsernkravið í viðtøkunum . Henda umsókn varð tó ikki send fyrr enn í januar 2006, nærum 4 ár eftir at Eik Grunnurin varð stovnaður . Grunnurin fekk ongantíð svar . Málið er lýst í III .1 .1 .2 . Nevndin fyri Eik Grunnin hevur fylgt tí ráðgevingini, sum hon hevur fingið á hesum øki, og hevur í so máta borið seg rætt at. Spurningurin um grunnurin hevði skyldu til at gera konsernroknskap eftir ársroknskaparlógini er viðgjørdur undir IV .4 .7 . Men uttan mun til onnur viðurskifti, so stóð í viðtøkunum hjá Eik Grunninum, at konsernroknskapur skuldi gerast - uttan mun til at umsókn varð send grunnaerftirlitinum um at avtaka hesa reglu, tí umsóknin varð ongantíð formliga gingin á møti og átti heldur ikki at verið tað . Reglurnar fyri vinnurekandi grunnar eru yvirskipað ásettar í lóg um vinnurekandi grunnar, men tær reglur, sum vinnurekandi grunnur skal halda seg til í tí dagliga arbeiðnum, er fyrst og fremst viðtøkur grunsins . í viðtøkunum stendur, hvørjum endamáli grunnurin skal arbeiða fram ímóti, hvussu hetta skal gerast, og hvussu roknskapurin skal setast upp . Viðtøkurnar eru høvuðsamboð nevndarinnar, men tær eru eisini høvuðsamboð grunnaeftirlitsins í tess arbeiði . Brot á viðtøkurnar er líka stórt misbrot sum brot á vinnugrunnalógina . Viðvíkjandi 2. Umsókn um viðtøkubroyting um navn Tá sparikassin skifti navn til Eik Banki, varð í fyrsta umfari hildið, at Sparikassagrunnurin ikki skuldi skifta navn fyri á tann hátt at varðveita nakað av tí gamla sparikassaheitinum . Nakað eftir hetta skrivar stjórnin í bankanum til nevndina fyri Eik Grunnin og mælir til, at grunnurin skiftir navn frá "Sparikassagrunnurin" til "Eik Grunnurin ." Stjórnin í Eik Banka vísir á hesi viðurskifti sum grundarlag fyri sínum tilmæli um navnaskifti: - einki navnasamband er longur millum grunnin og Eik Banka, tí er ikki lætt hjá fólki at fata, at Sparikassagrunnurin og Eik hoyra til sama samtak 39 - tað er trupult at brúka grunnin til at gera Eik sjónligari 39 íhesumsambandiskalkonsernhugtakiðikkiskiljastroknskaparliga,mensumsamlaðurprofilur KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 143 144 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM - tað er ein trupulleiki/vansi í, at sparikassanavnið gjøgnum heitið Sparikassagrunnurin framvegis inngongur í nýggja profilinum - profilurin fyri grunnin víkir frá profilinum fyri bankan Tann 12 . januar 2007 samtykkir nevndin fyri Eik Grunnin, at grunnurin skal skifta navn til Eik Grunnurin . Søkt verður um grunnamyndugleikans góðtøku . Umsóknin verður játtað, tí talan er bert um at broyta sjálvt navnið í viðtøkunum . Hetta mál er løgfrøðiliga einfalt og er avgreitt eftir reglunum í vinnu- grunnalógini . Viðvíkjandi 3. Umsókn um viðtøkubroyting um endamál Umsóknin 22 . oktober 2007 um at broyta endamál grunsins við at skoyta upp í § 4, stk . 1, b) í viðtøkunum: " . . .veðbrøv, fastognir og onnur íløguaktiv, umframt at gera fíggjarligar avtalur" hevur samband við broytt fíggjarvirksemi . Grunsnevndin hevði ta fatan, at skuldi grunnurin viðvirka til at føra virksemi hjá Føroya Sparikassa víðari saman við Eik Banka, soleiðis at bankin altíð skuldi vera ein kappingarførur og tryggur peningastovnur, sbrt . § 4, stk . 1 a) í viðtøkunum, so mátti grunnurin selja burtur av sínum partabrøvum í bankanum og gera íløgur í onnur aktiv, sum ikki vóru so tætt knýtt at úrslitinum hjá P/f Eik Banka, og harvið at virðinum á partabrøvum grunsins í bankanum . Hesa tíðina átti grunnurin 94,1 % av partapeninginum í P/f Eik Banka, og ætlanin var tá at selja so mikið nógv, at eigarapartur grunsins í bankanum kom niður um 50 % . Pengarnir skuldu so brúkast til at seta í onnur aktiv, sum skuldu brúkast í arbeiðinum at vera "eitt bolverk" fyri bankan, sum tikið verður til í íløgupolitikki grunsins . Farið varð longu undir at minka eigarapart grunsins og at keypa fastognir, áðrenn søkt varð um viðtøkubroyting, men ivi var um, hvørt nýggja virksemið var í samsvari við ásetingarnar í viðtøkunum . Fyri at tryggja sær, at hetta ætlaða fíggjarvirksemið hevði heimild í viðtøkunum, søkti grunnurin um at gera nevnda ískoyti til § 4, stk 1, b) . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 145 Grunnamyndugleikin, Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, helt, at tað ætlaða viðtøkuískoytið longu lá í verandi orðing og bað um eina frágreiðing: "Pá baggrund af, at jeg ikke kan se nødvendigheden af den nævnte tilføjelse, idet den gældende formáls formulering umiddelbart ogsá omfatter den ønskede tilføjelse, anmoder jeg om, at bestyrelsen i en redegørelse tydeliggør baggrunden for den nævnte tilføjelse ." Hetta varð sent til Skráseting Føroya, sum hevði fingið umsóknina og sent hana víðari til grunnamyndugleikan í Danmark . Eftir hetta fær grunnurin teldupost frá Skráseting Føroya: "Viðheft svar frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um Eik Grunnin . Sum tú sært, halda tey ikki, at broytingin er neyðug . Skulu vit enda málið her, ella vilja tit fara víðarí ." á sama teldupost er seinni við hond áteknað, at grunnurin og skrásetingin eru samd um, at broytingin ikki varð skrásett . Eik grunnurin hevði sostatt fingið ábending um, at tað ætlaða ískoyti til grunsins endamál var óneyðugt, tí tað var umfatað av verandi orðing, og tí sendi grunnurin onga frágreiðing til grunnamyndugleikan, men fráfall tað ætlaða ískoytið til § 4, stk . 1, b) . Grunnamyndugleikin - Erhvervs- og Selskabsstyrelsen - fekk tó ongantíð nakra frágreiðing frá Eik Grunninum, og viðgjørdi tí ongantíð málið endaligt . Málið varð sostatt ongantíð formliga avgreitt . Viðvíkjandi 4. Umsókn um at broyta roknskaparuppstilling Eftir Bekendtgørelse nr. 390 fra 2008 for Færøerne om finansielle rapporter for kreditinstitutter og fondsmæglerselskaber m.fl. vórðu roknskaparreglur broyttar at koma í gildi fyri roknskapir í 2009, soleiðis at hall kundi mótroknast í bundnum grunnum . Eftir nevndu kunngerð kundu fyritøkur velja at brúka tær nýggju roknskaparreglurnar fyri roknskap í 2008 eisini . Eik Grunnurin søkti 4 . mars 2010 um loyvi til at gera broytingina í roknskaparuppsetingini fyri 2009, sum kundi verið gjørd í 2008 . Víst verður á, at eftir broyttum 146 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM roknskaparreglum kundi hallið í 2008 verið mótroknað í bundnum grunnum í staðin fyri í framflutta úrslitinum frá 2007, men at hetta av misgáum ikki varð gjørt tá . Einki er sagt um, hví Eik Grunnurin er so seinur við hesum máli, men talan er um eina umsókn, sum grunnamyndugleikin játtar . Málið er tí avgreitt í samsvari við grunnalógina . Viðvíkjandi 5. Umsókn um at veita trygd fyri P/f Eik Banka Er talan um "...ekstraordinære dispositioner, som kan medføre risiko for, at vedtægten ikke kan overholdes", skal grunsnevndin eftir § 21, stk . 3 í lógini um vinnurekandi grunnar biðja um grunnamyndugleikans samtykki . Tá ein grunsnevnd søkir um loyvi eftir § 21, stk . 3, er orsøkin, at nevndin heldur, at ivi kann vera um heimildina, ella at avgerðin kann hótta grunsins tilverugrundarlag . Nevndin fyri Eik Grunnin visti tann 4 . mars 2010, at skuldi grunnurin við øllum sínum ognum treytaleyst veita trygd fyri, at Eik Banki altíð skuldi lúka hægsta solvenskrav fram til 31 . desember 2013, so var talan um eina so mikið váðamikla avgerð, at hon kundi seta grunsins tilveru í vanda . Tí søkti nevndin um samtykki frá grunnamyndugleikanum og fekk játtandi svar . Tá grunnurin fær játtandi svar frá grunnamyndugleikanum, hevur grunsnevndin heimild til at taka avgerðina . Uttan mun til um avgerðin hjá Skráseting Føroya at geva samtykki til hesa dispositión var røtt ella skeiv, so kann staðfestast, at Eik Grunnurin hevur borið seg rætt at við at søkja, og at nevndaravgerðin at veita trygd fyri Eik Banka tí ikki var í ósamsvari við vinnugrunnalóggávuna . Harvið er ikki sagt at nevndaravgerðin var røtt fyri Eik Grunnin Viðvíkjandi 6. Umsókn um likvidatión Likvidatión av vinnurekandi grunnum skal fara fram eftir Bekendtgørelse nr . 1386 af 11 . december 2007 for Færøerne om opløsning av erhvervs- drivende fonden (likvidation, konkurs, tvangsopløsning og fusion) KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 147 Eftir hesum reglum krevst góðkenning frá grunnamyndugleikanum, áðrenn grunnurin kann fara í likvidatión, ella likvidator setast . "§ 1 . Beslutning om likvidation træffes under iagttagelse af § 48, stk . 1, i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde . Beslutningen anmeldes til den færøske registreringsmyndighed senest 2 uger efter, at beslutningen er truffet og godkendt af fondsmyndigheden . . . . . § 2 . Til at foretage likvidationen udpeger fondsmyndigheden en eller flere likvidatorer, som træder i bestyrelsens og direktionens sted . Likvidator anmeldes samtidig med beslutningen i henhold til § 1 . Bestemmelserne om bestyrelsen i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde finder med de for- nødne lempelser anvendelse pá likvidatorerne . Stk . 2 . Fondens vederlag til likvidator fastsættes af fondsmyndig- heden . . . . § 3 . Likvidatorerne skal afgive en redegørelse for de vigtigste ár- sager til likvidationen, og herunder angive om der er grund til at pábegynde undersøgelse med henblik pá strafforfølgelse . Likvi- datorernes redegørelse skal snarest indsendes til fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed ." í desember 2010 sendi Eik Grunnurin Skráseting Føroya fráboðan um, at grunnurin hevði samtykt at fara í likvidatión, treytað av grunna- myndugleikans góðkenning . Grunnurin hevði selt allar sínar ognir til tað nýggja bankapartafelagið hjá Finansiel Stabilitet, P/f Eik Banka Føroya . Sølupeningurin varð mótroknaður í skuld, sum grunnurin hevði til P/f Eik Banka, og sum tann nýggi Eik Banki Føroya - saman við øllum øðrum rættindum og skyldum - hevði yvirtikið frá tí gamla Eik Banka . Avtalan millum bankan og grunnin er dagfest 13 . desember 2010, sama dag sum nevndin í Eik Grunninum samtykti at fara í likvidatión . Likvidatión kundi bara fara fram, um grunnurin var solventur og um Skráseting Føroya góðkendi umsóknina um likvidatión . 148 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í umsóknini frá Eik Grunninum til grunnamyndugleikan varð víst á, at eftir sáttmálanum, sum grunnurin hevði gjørt við P/f Eik Banka Føroya, vóru allar skyldur grunsins mótvegis øðrum kreditorum avgreiddar, og nýggja bankapartafelagið P/f Eik Banki Føroya hevði eisini strikað alla restskuld hjá Eik Grunninum í bankanum - talan var um stívliga 300 mió . kr ., eftir mótrokning fyri ognirnar, sum grunnurin seldi bankanum; hesar vóru mettar til slakar 98 mió . kr . Samstundis varð grunnurin loystur frá skylduni at veita bankanum kapital, soleiðis at hesin altíð skuldi lúka hægsta solvenskrav . Tá grunnurin sostatt hvørki hevði skuld ella aðrar skyldur, var hann solventur og kundi fara í likvidatión, tí peningur varð settur av til likvidatiónskostnað . Ein avgerð um likvidatión uttan góðkenning frá grunnamyndugleikanum verður ikki skrásett og er uttan rættarvirknað . Tí var tað í samsvari við lógarverkið at søkja um likvidatión . Grunnamyndugleikin gav tó ikki samtykki til, at grunnurin kundi fara í likvidatión, men spurdi nærri um ávís viðurskifti, sí omanfyri um grunnaeftirlitið undir III .1 .3 .4 Mál viðvíkjandi Eik Grunninum, likvidatión . IV.4.4 Konkurs Tá grunnurin ikki fekk loyvi at fara í likvidatión, var hann framvegis í somu løgfrøðiligu støðu, sum undan samtyktini og umsóknini um likvidatión, og var tískil formliga virkin heilt fram til 1 . mars 2011, tá hann varð tikin undir konkurs í skiftirættinum - eftir kravi frá P/f Eik Banka Føroya . Avtalan við P/f Eik Banka Føroya var tó longu gjørd og eisini framd, við tað at føstu ognir grunsins vórðu tilskeytaðar P/f Eik Banka Føroya, og skeytini vóru tinglýst síðst í januar 2011 . Yvirtøkudagur var sbrt . avtaluni longu tann 5 . november 2010 . Ivi er ikki um, at tað kravdi grunnamyndugleikans samtykki at selja allar KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 149 ognir grunsins, og at tað var í ósamsvari við lógina, at grunnurin ikki bíðaði við at fremja avtaluna við P/F Eik Banka Føroya, til Skráseting Føroya hevði givið sítt samtykki til likvidatión . Tað framgongur ikki greitt av umbønini, hvat krav P/f Eik Banki Føroya tá helt seg hava móti grunninum, og hvussu hetta kann vera íkomið . í uppgerðini frá kurator sbrt . § 111, stk . 2 í konkurslógini, dagfest 16 . mars 2011, sást, at P/f Eik Banki Føroya ger galdandi krav upp á 300 mió . kr ., umframt eitt annað krav í sambandi við, at bankin hevur gjørt avtalu við ein kreditor hjá Eik Grunninum um, at bankin keypir eitt krav, sum hesin kreditor hevði móti grunninum . Avtalan millum hetta felag og bankan er dagfest 8 . desember 2010 . Kravið er í nevndu uppgerð frá kurator gjørt upp til góðar 20 mió . kr . Tann samlaða skuldin til bankan verður sostatt gjørd upp til góðar 320 mió . kr . Hvussu hetta kundi bera til, tá bankin í avtaluni við Eik Grunnin frá 13 . desember 2010 hevði gjørt upp við grunnin og avskrivað alla restskuld, sæst ikki . Eftir avtaluni frá 13 . desember 2010 millum bankan og grunnin um ávikavist keyp og sølu av øllum ognum grunsins, vóru hesar treytir galdandi sbrt . § 6: "Sælger [grunnurin] og køber [Eik Banki Føroya] er enige om, at den del af købesummen, som i henhold til bestemmelsen i § 4, litra 2) tilfalder køber, sker til fuld og endelig afgørelse af ethvert mellemværende mellem køber og sælger....." Avtalan millum bankan og grunnin var treytað av góðtøku frá Kapp- ingarráðnum, og hesa góðtøku skuldi bankin fáa til vega . Kapp- ingarmyndugleikin fekk tó ongantíð umsókn um góðkenning . í sambandi við umbøn frá grunninum til Skráseting Føroya um likvidatión kunnaði Skráseting Føroya Kappingareftirlitið á einum fundi, tí nevnt varð í avtaluni, at hon var treytað av góðkenning teirra . § 19 nevndin hevur spurt Kappingareftirlitið, um avtalan millum bankan og grunnin hevði fingið góðkenning Kappingareftirlitsins, um søkt varð um góðkenning . Kappingareftirlitið svarar: "Tað ber illa til at svara hesum spurningi uttan at kenna nakrar grundleggjandi upplýsingar . á fundinum við Skráseting Føroyar 150 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM vístu vit á, at ein av treytunum, ið er ræðisbroytingin yvir ognunum, fór at fara fram um avtalan var førd út í lívið . Hetta tí at Eik Grunn- urin var ikki partur av sama samtakið sum P/f Eik Banki Føroyar . Hinar treytirnar eru, at tær ognir sum vera yvirtiknar eru at meta sum eitt sjálvstøðugt vinnuøkið, og at marksvirðini fyri fráboð- anarskyldu eru nádd . Nær ognir bara eru ognir, ella at meta sum eitt sjálvstøðugt vinnu- øki, má avgerast "case by case", men sum meginregla er talan um sjálvstøðugt vinnuøkið, um tað sum verður yvirtikið kann rekast frameftir sum sjálvstøðug fyritøka, t .d . við at aðrir keyparir eru til vøruna hjá yvirtikna virkseminum, enn keyparin sjálvur . Er talan um yvirtøku av ognum sum eru at meta sum eitt samlað sjálvstøðugt vinnuøkið, so kemur transaktiónin undir samanleggingarhugtakið í §13 í gomlu og galdandi kappingarlóg . Støða var ikki tikin til hetta á fundinum við Skráseting Føroyar, tí Kappingareftirlitið kendi tá ikki innihaldi av avtaluni . Hóast ein transaktión kemur undir samanleggingarhugtakið í §13 í kappingarlógini, so er ikki altíð at hetta skal fráboðast kapp- ingareftirlitinum, tí í lógini eru ásett markvirðið, sum hava til endamáls at lúka burtur tær transaktiónir sum hava eina solítla stødd, at tær verða ikki mettar at kunna ávirka kappingina . Mark- virðini eru sett fyri at umganga at myndugleikin skal brúka tíð og pening uppá, at viðgera mál sum lítlan ella ongan týdning hava fyri kappingina . í gomlu kappingarlógini vóru markvirðini soleiðis, at minst tvær av luttakandi feløgunum skuldi hava 4 mió . kr . hvør, meðan samlaði umsetningurin skuldi vera minst 75 mió . kr . í Føroyum . á fundinum við Skráseting Føroyar var støða ikki tikin til um markvirðini vóru nádd, tí Kappingareftirlitið hevði ikki hesar upplýsingar . Fundurin við Skráseting Føroyar var tann 11 . januar 2011, og tann 20 . januar 2011 fekk Kappingareftirlitið fráboðan um, at TF Holding ynskti at keypa 70% av P/f Eik Banka Føroyar . Henda yvirtøka var góðkend tann 16 . februar 2011 ." KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 151 Tá bankin hevði gjørt slætt borð við grunnin, er natúrligt at hugsa, at so var lagna grunsins ikki longur viðkomandi fyri bankan, og at bankin ongan veruligan, rættarligan áhuga kundi hava fyri grunninum . § 19 nevndin hevur á hesum grundarlagi spurt Jørn Astrup Hansen, táverandi stjóra í bankanum, hví P/f Eik Banki Føroya bað um at fáa Eik Grunnin undir konkursviðgerð í februar 2011 . Jørn Astrup Hansen hevur í skrivi greitt nevndini frá, at tá Skráseting Føroya ikki gav sítt samtykki til likvidatión, var grunnurin í desember 2010 í veruleikanum harraleysur . Nevndin metti seg at vera farna frá við avgerðini um likvidatión . Grunnurin hekk í leysum lofti uttan nevnd, uttan likvidator og uttan kurator . Jørn Astrup Hansen: "Det lá os i banken og i Finansiel Stabilitet meget pá sinde, at Grunnurins sammenbrud ikke gav anledning til et omfattende men nytteløst erstatningsretligt opgør . Det kunne muligvis gøres gældende, at Eik Banki ved sin adgang til at disponnere for Eik Grunnurin havde páført Grunnurin et tab ved bankens salg til Grunnurin i 2008-09 af en række aktiver, som efterfølgende skulle vise sig ikke at have den forventede værdi . Men en mulig erstatning, som banken mátte blive pálagt at udrede, ville tilgá Grunnurins (boets) kreditorer: Eik Banki [Føroya] og Finansiel Stabilitet (bankens eneaktionær) . I realiteten ville Finansiel Stabilitet sáledes komme til at betale en eventuel erstatning - til sig selv . Pá denne baggrund var der mellem de involverede parter enighed om, at en afvikling af Eik Grunnurin mátte forekomme hensigtsmæssig - og at en sádan afvikling ikke ville være til skade for nogen ." Tann endaligi búroknskapurin fyri Eik Grunnin í konkurs er frá 6 . februar 2014 . Ein orsøk til, at konkursviðgerðin tekur drúgva tíð, er, at Skráseting Føroya leggur sak móti búnum við kravi um, at kostnaðurin fyri granskingina av grunninum skal hava framíhjárætt í búnum, fram um øll konkurskrøv . 152 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tær samlaðu ognirnar vóru tá gjørdar upp til 3,7 mió . kr . Burtur av hesum fór kostnaður fyri konkursviðgerðina upp á stívliga 500 .000 kr . Viðmerkjast skal, at henda upphædd er nevnd í uppriti frá grannskoðaranum, tá mett varð um, hvussu stór dividendan til áognarar grunsins fór at vera, um grunnurin fór konkurs, uttan at avtalan við P/f Eik Banka Føroya var gjørd . Netto at býta út til Eik Banka Føroya sum kreditor vóru sostatt 3,2 mió . kr . Av roknskapinum framgongur, at tað samlaða kravið hjá Eik Banka Føroya var slakar 347 mió . kr . Tað vil siga, at dividendan til Eik Banka Føroya var umleið 0,9% IV.4.5 Mál sum Eik Grunnurin ikki sendi grunnaeftirlitinum Fyrr í hesum kapitli eru øll tey mál viðgjørd, sum Eik Grunnurin sendi grunnamyndugleikanum til støðutakan . í kapitlinum um grunnaeftirlitið eru øll tey mál, sum grunnamyndugleikin av sínum eintingum reisti mótvegis Eik Grunninum . Nevndin í Eik Grunninum hevur í sínum arbeiði sjálvandi tikið hópin av øðrum avgerðum, sum ikki eru sendar grunnamyndugleikanum at viðgera . Niðanfyri í kapitlinum um "Fíggjarvirksemi Eik Grunsins 2002-2010" verða nøkur mál hjá grunninum viðgjørd, og mett verður um, í hvønn mun talan er um avgerðir, sum vóru grunninum at gagni og í hesum viðfeingi, um grunnurin møguliga átti at biðið um grunnamyndugleikans samtykki eftir § 21, stk . 3 . Søla av øllum ognum Málið frá desember 2010 um at selja P/f Eik Banka Føroya allar ognir grunsins er serligt og kann illa roknast sum "fíggjarvirksemi" í sjálvum sær; tað verður tí viðgjørt her fyri seg: Tær ognir, sum grunnurin seldi P/f Eik Banka Føroya í desember 2010, vóru hesar: 100 % av partapeninginum í P/f frá 13 . februar, reg .nr 2609 20,3 % av partapeninginum í P/f Data Quality Systems, reg,nr . 4753 47 % av partapeninginum í P/f Notio Framtaksfelag, reg .nr . 3365 57 % av partapeninginum í P/f Set, reg .nr . 3504 50 % av partapeninginum í P/f Skálafjarðartunlinum, reg .nr . 4186 1 % av partapeninginum í P/f Fastogn, reg .nr . 3689 37 % av partapeninginum í P/f Veks, reg .nr . 5497 51 % av partapeninginum í DSK A/S Hús í Djóna í Geilgøtu 8, Tórshavn, matr .nr . 649d, Tórshavn 40 Hús á Viðareiði, matr .nr . 73b, Viðareiði 41 Vinnubygningur í Klaksvík, Bøgøta 1, matr .nr .667, Klaksvík 42 Hotellíbúð á Rømø, matr .nr . 278x, Rømø 43 Hús og jørð á Eiði, matr .nr . 437a, Eiði 44 Prísurin fyri hesar ognir varð tilsamans settur at vera 98 .876 .000 kr . Afturat hesum komu virðisbrøv í nøkrum øðrum feløgum, sum øll vóru virðismett til 0,00 kr . Hesi vóru Brundtland Center Danmark A/S, TopSun A/S, P/f North Atlantic Football Agency, Investea A/S, P/f Bitland, P/f Atlantic Fishing, P/f Faroe Cod Farm og K/f 26 .06 .FDI í sínum útgangsstøði má søla av øllum ognunum merkja, at grunnurin gevst . Søla av øllum ognum grunsins til P/f Eik Banka Føroya var tí ein partur av likvidatiónstilgongdini, so fyri at selja allar sínar ognir skuldi grunnurin fyrst hava góðkenning frá grunnamyndugleikanum um likvidatión, áðrenn sølan kundi fara fram . Um so skuldi verið, at grunnurin ikki ætlaði at gevast, men bara at selja allar ognir, hevði tað uttan iva eisini kravt loyvi frá grunnamyndugleikanum, sbrt . § 21, stk . 3 í vinnugrunnalógini . . 40  Ætlanin var at ríva húsini niður og at gera eitt parkeringsøki, sum skuldi leigast út til onnur at dríva . . 41  Talanvarumeinisummarhús . 42  HettaerdeildarskrivstovaníKlaksvík,sumgrunnurinleigaðibankanum . 43  Talanerumeinafrítíðaríbúð . 44  Talanerumeinasummarhúsogn,sumgrunnurinleigaðibankanum KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 153 154 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Ivi er ikki um, at tað kravdi grunnamyndugleikans samtykki at selja allar ognir grunsins, og at tað var í ósamsvari við lógina, at grunnurin ikki bíðaði við at fremja avtaluna við P/F Eik Banka Føroya, til Skráseting Føroya hevði givið sítt samtykki til likvidatión . Hinvegin vekur tað ikki undran, at grunnurin ynskti at gevast, tá Eik Banki var givin við bankavirksemi sínum . Grunnurin var insolventur og kundi ikki halda fram við endamálinum um at reka fíggjarvirksemi . Gjørligt var heldur ikki longur at arbeiða fyri endamálinum um at virka fyri, at Eik Banki altíð skuldi vera ein tryggur peningastovnur . Tað er eyðsæð, at grunnurin stóð ikki til at bjarga undir nøkrum umstøðum, soleiðis sum støðan var vorðin; men tað er og var grunnamyndugleikans uppgáva at ansa eftir og at kanna ávís viðurskifti, tá vinnurekandi grunnar verða avtiknir . Tí setir eftirlitið grunninum spurningar, áðrenn møgulig avgerð um samtykki til likvidatión verður tikin . Tað er als ikki nøktandi, at Eik Grunnurin svarar á slíkan hátt, at grunnamyndugleikin ikki heldur seg at hava nóg gott grundarlag til at meta um og taka støðu til umsóknina um at sleppa í likvidatión . IV.4.6 Fíggjarvirksemi Eik Grunsins 2002-2010 Grunnurin hevði tvey endamál sambært viðtøkunum - stutt skrivað: . 1)  Altíð at virka fyri bankans besta (§ 4, stk . 1a) og . 2)  At reka fíggjarligt virksemi við vinningi fyri eyga (§ 4, stk . 1b) . Bæði bankaleiðslan og grunsleiðslan hava ta avgjørdu fatan, at tað fíggjarliga virksemið, sum grunnurin kundi reka undir endamáli 2), var fyri at fáa til vega kapital til at røkja endamál 1) - t .e . at bankin altíð skuldi vera ein tryggur og kappingarførur peningastovnur . Tí kann stutt sigast, at grunnurin í veruleikanum bara hevði eitt endamál: Bankans besta . Virksemið, sum grunnurin rak ella tók lut í, kann býtast upp í høvuðsbólkar soleiðis: KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 155 1 . Tiltøk viðvíkjandi Eik Banka 2 . íløguvirksemi 3 . útlánsvirksemi 4 . Onnur tiltøk Summi tiltøk kunnu bólkast í meira enn ein bólk, og tí skal bólkingin takast við fyrivarni . Fleiri ferðir er talan um tiltøk, sum týðiliga hava til endamáls bráðfeingis og beinleiðis at hjálpa bankanum, men sum eisini eru ella kunnu vera íløgur í ávísar fyritøkur ella fíggjarligt virksemi annars, við vinningi fyri eyga, sbrt . § 4, stk . 1b) í viðtøkunum . Her verða tiknar fram nakrar avgerðir fyri at geva eina mynd av fíggj- arvirksemi grunsins . Tey mál, sum eru nevnd niðanfyri, eru bara vald út fyri at lýsa, hvørji sløg av tiltøkum, grunnurin framdi, og hvat heimildargrundarlag, grunnurin metti seg at hava til tiltøkini . Viðgerðin av nevndu málum er avmarkað . IV.4.6.1 Tiltøk viðvíkjandi Eik Banka Tætt samband var millum grunn og banka øll árini, og nógvir handlar og onnur tiltøk fóru fram teirra millum . ábyrgdarpeningur Grunnurin veitti fleiri ferðir bankanum ábyrgdarlán. Hetta er váðakapitalur, sum verður roknaður upp í kjarnukapital bankans . Tilsamans veitti grunnurin bankanum ábyrgdarlán fyri meira enn 300 mió . kr . Tey seinastu lánini vórðu veitt á vári í 2010, tá bankin hevði fingið játtað statsgaranti við teirri treyt, at grunnurin veitti trygd fyri, at bankin altíð skuldi lúka hægstu solvenskrøv . Talan var tá um tvey lán - eitt upp á 151 mió . kr ., og eitt upp á 80 mió . kr . Burtur av hesum læt P/f Eik Banki ein stóran part víðari til dótturfelagið Eik Bank Danmark A/S, sum P/f Eik Banki hevði bundið seg til at veita trygd fyri á sama hátt, sum grunnurin mótvegis Finansiel Stabilitet hevði bundið seg til at veita trygd fyri P/f Eik Banka . Eik Grunnurin mátti avskriva øll ábyrgdarlánini, tá P/f Eik Banki mátti gevast . 156 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Lán úr Eik Banka Tá avtornaði, skyldaði grunnurin Eik Banka uml . 400 mió . kr . Henda upphædd stavar frá nøkrum lánum, sum grunnurin tók í bankanum til at gera íløgur fyri . Tað størsta lánið var eisini eitt av teimum fyrstu, sum grunnurin tók í bankanum . Lánið var tikið í sambandi við, at grunnurin keypti partabrøv í felagnum Investea A/S . Hetta felag rak ymiskt virksemi á fastognarmarknaðinum . íløgan kostaði 325 mió . kr . og varð fíggjað partvíst við láni úr Eik Banka og partvíst eginfíggjað . Saldo á hesum láni var í oktober 2010 umleið 162 mió . kr . Partabrøvini í Investea A/S keypti grunnurin frá P/f Eik Banka, sum soleiðis sjálvur partvíst fíggjaði søluna av partabrøvunum til Eik Grunnin . Handil millum grunn og banka er viðgjørdur í granskingarfrágreiðingini hjá Majken Johansen í august 2009, har niðurstøðan er, at handilin er í samsvari við endamál grunsins, og at hann ikki var av slíkum slagi, at hann kravdi samtykki frá grunnamyndugleikanum sbrt . § 21, stk . 3 í vinnugrunnalógini . Eitt annað stórt lán tók grunnurin í bankanum í sambandi við keyp av partabrøvum í týsku handilsketuni EBH Zweitmark . í sambandi við hesa íløgu arbeiddi grunnurin saman við EBH Fonden . EBH Fonden og Eik Grunnurin keyptu hvør sína helvt av partabrøvunum . Henda íløga kostaði 53 mió . kr . Grunnurin lænti samstundis EBH Zweitmark 75 mió . kr ., sum aftur vórðu læntar úr Eik Banka . Saldo á hesum láni var í oktober 2010 umleið 120 mió . kr . Seinni tók grunnurin eitt lán afturat upp á 70 mió . kr . í bankanum í sambandi við, at EBH Bankin segði eitt lán upp, sum grunnurin hevði tikið, sí niðanfyri . Trygdarveitingar á vári 2007 skipaði P/f Eik Banki fyri kapitalhækking . Hetta hevði samband við, at Eik Bank Danmark A/S keypti Skandiabanken . Hann varð saman við tilhoyrandi feløgum lagdur saman við Eik Bank Danmark A/S . Um somu tíð fyrireikaði P/f Eik Banki eisini sína skráseting á virðisbrævamarknaðinum . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 157 í hesum sambandi veitti Eik Grunnurin trygd fyri tekning av kapitali upp til 450 mió . kr . Hesin garantiur fall burtur, uttan at hava verið effektivur, tí stórur áhugi var fyri at tekna kapital í bankanum . Grunnurin átti sjálvur tekningarrætt til meira enn 356 mió . kr . og stillaði sostatt trygd fyri 94 mió . kr . meira . Grunnurin seldi tá eisini burtur av sínum tekningarrætti fyri at minka sín kapitalpart í Eik Banka, og fyri hetta fekk grunnurin 56 mió . kr . Sum heimildargrundarlag fyri hesari trygd vísir grunsnevndin til viðtøkurnar § 4, stk 1b), tí grunnurin fekk garantiprovisión upp á 0,2 % av teimum 94 mió . kr . *** í sambandi við, at Eik Banki og BRF í 2005 gjørdu avtalu um at bjóða út realkredittlán í Føroyum, setti BRF sum treyt, at bankin skuldi veita trygd fyri 25% av teimum til eina og hvørja tíð útistandandi obligatiónum, og at bankin eisini skuldi stilla trygd fyri 12,5% av útistandandi obligatiónsskuld . Stjórn bankans og grunsleiðslan hava í frágreiðing til Finansiel Stabilitet í 2009 í sambandi við umsókn um bankans statsgaranti greitt frá, at av tí at bankin tá hevði ávísar aðrar útlendskar avtalur, sum kundu gera tað trupult hjá bankanum formliga at stilla hesa trygd, átók grunnurin sær at stilla trygdina fyri bankan mótvegis BRF . Trygdin varð ikki aktuell við nakrari upphædd . Sum heimildargrundarlag fyri hesari trygd vísir grunsnevndin til viðtøkurnar § 4, stk 1b), tí bankin rindaði grunninum provisión upp á 0,25% av tí í miðal deponeraðu upphæddini . *** í sambandi við eina danska byggiverkætlan, nevnd Sydporten, veitti grunnurin á sumri 2007 eina trygd mótvegis Eik Banka upp á 92,5 mió . kr ., so Eik Banki kundi stilla somu trygd mótvegis BRF . Eik Banki fráfall eftirfylgjandi ein part av trygdini soleiðis, at 16 mió . kr . stóðu eftir . Trygdin varð veitt í innistandandi hjá grunninum í bankanum . 158 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Talan var um eina stóra byggiætlan, og ætlanin var, at Eik Grunnurin eisini skuldi veita lán til ætlanina . Hetta varð tó av ongum - eins og verkætlanin sjálv . Restin av hesi trygd gjørdist aktuell fyri grunnin við øllum teimum 16 mió . kr ., sum grunnurin sostatt misti til bankan . Bankin rindaði upphæddina víðari til BRF . Sum heimildargrundarlag fyri hesari dispositión vísir grunsnevndin til viðtøkurnar § 4, stk 1, b), tí grunnurin tók lut sum partur í ætlanini eftir somu vanligu íløgutreytum sum aðrir luttakarar og skuldi eisini hava sín part av yvirskotinum . *** Tá Lehmann Brothers fór av knóranum, samtykti grunsnevndin í september 2008 at halda Eik Banka skaðaleysan upp til 87 mió . kr . fyri møgulig endurgjaldskrøv frá fólki, sum høvdu keypt sonevnd trygg virðisbrøv . Talan var um garanteraðar Lehmann obligatiónir, sum fylgdu við, tá bankin yvirtók virksemið hjá Kaupthing Banka í Føroyum . Einki krav gjørdist aktuelt fyri grunnin . Grunnurin fekk onga garantiprovisión ella annað gjald fyri hesa trygd . Sum heimildargrundarlag fyri hesari dispositión vísir grunsnevndin til viðtøkurnar § 4, stk 1a) - ásetingin um at arbeiða fyri, at bankin altíð er ein kappingarførur og tryggur peningastovnur, sí niðanfyri um útlutingar frá grunni til banka . Onnur tiltøk viðvíkjandi Eik Banka Øll árini frá 2003 til 2008 stóð Eik Banki fyri at selja burtur av partabrøvum grunsins í bankanum . Fyri hetta fekk bankin 0,75% av kursvirðinum av seldum partabrøvum . Bankin og grunnurin føra fram, at henda avtala varð gjørd eftir vanligum marknaðartreytum, sum sostatt var eitt fíggjarligt tiltak eftir § 4, stk 1b) í viðtøkunum . Grunsins keyp av bankans partabrøvum í SPRON er mál av serligum slag millum grunnin og bankan . Her var talan um eitt tiltak, sum KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 159 innlýsandi var ein vansi fyri grunnin, men sum var til fyrimuns fyri bankan . Grunnurin viðmerkir, at av tí, at tiltakið var gott fyri bankan, var tað eisini gott fyri grunnin, sum var størsti eigari av partabrøvum í bankanum . Sum áður nevnt, kom granskingin av málinum til ta niðurstøðu, at grunnurin átti at biðið um loyvi frá grunnamyndugleikanum, áðrenn keypið fór fram . Grunnurin vísir til niðurstøðu hjá ráðgevandi advokatum, sum høvdu øvugta uppfatan bæði fyri og eftir handilin, og hesa uppfatan stuðlaði grunnurin sína avgerð á, tá SPRON-partabrøvini vórðu keypt . SPRON var íslendskur sparikassi, sum varð umlagdur til partafelag í 2007 . Handilin varð gjørdur um tað mundið, tá íslendski fíggjarheimurin steðgaði heilt upp, og keypið varð gjørt, tí at Eik Grunnurin vildi sleppa undan, at bankin fekk ringa umtalu av sínum íløgum í íslandi . Samstundis keypti grunnurin eisini tvey lán frá bankanum, sum bankin hevði veitt tveimum íslendskum lántakarum . Tað mundi standa grunsnevndini greitt, at vandi var fyri, at hesi bæði lánini neyvan vóru ein serliga góð íløga í sær sjálvum . Eins og við SPRON, vórðu hesi lánini yvirtikin frá Eik Banka fyri at sleppa bankanum undan alment at verða knýttur til íslendska fíggjarheimin og harvið ivasamari umrøðu uttanlands . Grunnurin hevði tap av hesum, og tað stóð grunsnevndini greitt longu frammanundan; men eftir rágeving frá sínum advokatum gjørdi grunnurin av at fremja hesar handlar . Orsakað av SPRON-partabrøvunum misti grunnurin 39,8 mió . kr ., sum var handilsivirðið á partabrøvunum . Sum heimildargrundarlag fyri hesum handlum vísir grunnurin til § 4, stk 1a) í viðtøkunum, og at tað var umráðandi fyri grunnin, at bankin slapp undan vánaligari umtalu av sínum sambandi við ísland, tí tað kundi føra við sær, at kursurin á Eik-partabrævinum fall . Harvið fall virðið eisini á høvuðsogn grunsins, sí niðanfyri um útlutingar frá grunni til banka . *** í 2006 keypti grunnurin virðisbrøv frá bankanum fyri 135 mió . kr . Orsøkin var, at Finanstilsynet í sambandi við sína eftirlitsvitjan gjørdi 160 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM vart við, at ein feilur var í uppgerðina av grundkapitali bankans í 2005 . Ognarpartar bankans í ávísum øðrum peningastovnum vóru tiknir við í útrokningina av grundkapitalinum, og tað var ikki eftir reglunum . Av hesi orsøk kundi solvensurin lækka 2% . Fyri at sleppa undan hesum seldi bankin virðisbrøv fyri nevndu upphædd til grunnin . Talan var um virðisbrævaskrásett partabrøv og lánsbrøv, umframt kapitalpart í einum donskum felag . Um heimildargrundarlagið fyri hesum vísa grunnur og banki á, at hesin handil varð gjørdur undir vanligum marknaðartreytum og var í samsvari við endamál grunsins, viðtøkurnar § 4, stk . 1 . IV.4.6.2 íløguvirksemi Fyri at lýsa, hvørji sløg av íløgum, talan kundi vera um at gera sbrt . § 4, stk . 1, b) í viðtøkum grunsins um íløguvirksemi, verða her lýstar nakrar íløgur, sum Eik Grunnurin gjørdi . íløgurnar, sum verða nevndar, eru næstan allar millum tær størstu íløgurnar, sum grunnurin gjørdi . Tá grunnurin broytti sín íløgupolitikk frá mestsum bara at vera røkt av ognarparti í P/f Eik Banka til eisini at vera annað fíggjarligt virksemi, sum ikki hevði tilknýti til Eik Banka, var keypið av partabrøvunum í Investea A/S tann fyrsta stóra íløgan . íløgan kostaði 325 mió . kr . og var, sum áður nevnt, fíggjað partvíst við láni úr Eik Banka og partvíst eginfíggjað . Investea A/S fekst við ráðgeving um íløgur í fasta ogn og annað virksemi á fastognarmarknaðinum, eitt nú fyrisiting og keyp/sølu av kommandittfelagspørtum . í 2006 hevði Eik Banki keypt 29% av partabrøvunum í Investea A/S . Tá nýggir íleggjarar komu uppí, seldi bankin burtur av sínum ognarparti, soleiðis at bankans ognarpartur kom niður á góð 6 % . í hesum sambandi keypti grunnurin 20,3% av partapeninginum í Investea A/S frá Eik Banka . Investea A/S fór á húsagang, tá fíggjarkreppan kom, og fastogn- armarknaðurin so at siga steðgaði heilt upp . Hetta hevði við sær, at Eik Grunnurin misti alla sína íløgu upp á 325 mió . kr . *** KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 161 EBH-Zweitmarkt Gmbh var eitt týskt felag, sum EBH Fonden bjóðaði Eik Grunninum at vera við í . Talan var um eina røð av sølumiðstøðum í Týsklandi . Eik Grunnurin tók av tilboðnum og keypti partapening, soleiðis at Eik Grunnurin og EBH Fonden komu at eiga hvør sína helvt . Um hetta mundið tók grunnurin eitt gjaldførislán upp á 150 mió . kr . frá EBH Bank . Tá EBH Banki fór av knóranum, og Finansiel Stabilitet yvirtók bankan, varð hetta lán uppsagt og fall til gjaldingar alt fyri eitt . Grunnurin fekk onga grundgeving fyri uppsøgnini . Tað fyrsta skrivið, sum Eik Banki fekk eftir hetta, hevði enntá tað innihald, at hetta fór ikki at ávirka nakað, men stutt eftir kom so uppsøgnin . Roynt varð at tosa við nýggja bankan hjá Finansiel Stabilitet um at geva skotbrá ella at sleppa at avdraga lánið við 25 mió . kr . hvørja ferð, men eisini hetta varð noktað . Nevnast skal, at um somu tíð, sum Eik Grunnurin tók 150 mió . kr . lánið úr EBH Bank, tók EBH Fonden eitt lán í Eik Banka upp á somu upphædd . í november 2008 fór EBH Fonden i gjaldsteðg, samstundis sum EBH Bank varð yvirtikin av Finansiel Stabilitet . Av tí at EBH Grunnurin var farin í gjaldsteðg, kundi Eik Banki ikki siga lánið upp, eins og EBH Bank hevði gjørt við Eik Grunnin . Tí misti Eik Banki tær 150 mió . kr ., sum bankin hevði lænt EBH Fonden . Hetta var um somu tíð, sum grunnurin skuldi stilla trygd mótvegis bankanum fyri BRF, og hetta hevði við sær, at grunnurin mátti fáa til vega tilsamans umleið 200 mió . kr . beinanvegin . Hetta gjørdi grunnurin við at selja virðisbrøv fyri umleið 75 mió . kr ., selja lán, sum grunnurin hevði latið P/f Notio Framtaksfelag, fyri 23,5 mió . kr ., selja tvær útleiguognir fyri 30 mió . kr . og so eisini at taka lán í Eik Banka fyri 70 mió . kr . Soleiðis kundi grunnurin gjalda lánið í EBH Bank og stilla trygd mótvegis BRF í sambandi við, at bankin fór at bjóða út realkreditfígging í Føroyum . Nevnast skal, at tá EBH Samtakið fór av knóranum, keypti Eik Banki 162 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM partin hjá teimum í EBH Zweitmark, soleiðis at grunnurin og bankin komu at eiga hvør sína helvt . *** Kaupthing Banki átti í sínari tíð 49,8% av partapeninginum í P/f Notio Framtaksfelag . Hetta felag átti m .a . 48,5 % av partapeninginum í P/f Faroe Seafood . P/f Notio Framtaksfelag átti eisini kapitalpartar í øðrum vinnum, eitt nú alivinnuni, skipasmiðjuni og frálandavinnuni . Tá Kaupthing seldi sítt virksemi í Føroyum til Eik Banka í desember 2007, keypti Eik Grunnurin henda ognarpart fyri slakar 107 mió . kr . Prísurin var tann sami, sum Kaupthing Banki annars vildi selja Eik Banka ognarpartin fyri . Vegna ávísar innanhýsis avtalur millum partaeigarar í P/f Notio framtaksfelag var ætlanin, at grunnurin skuldi keypa 39,8% afturat av partapeninginum . Hetta varð tó av ongum, tí tað hevði havt við sær, at grunnurin kom at eiga meira enn 50% av partapeninginum í P/f Notio Framtaksfelag og kom sostatt í konsern við felagið . Hetta hevði so aftur havt við sær, at Notio skuldi takast við, tá bankin gjørdi síni viðurskifti við Eik Grunnin upp . Hetta hevði verið ov stórt fyri bankan . Avgjørt varð tí, at Eik Banki skuldi keypa tey partabrøv í Notio, sum Eik Grunnurin hevði bundið seg til at keypa . Hetta fór fram í tíðarskeiðnum frá januar til september 2008, og partabrøvini skuldu keypast í trimum umførum . Fastur prísur varð avtalaður frammanundan millum Eik Grunnin og tann seljandi parta- eigaran í P/f Notio Framtaksfelag, men tá Eik Banki keypti partabrøvini frá grunninum í september 2008, var hetta fyri minni prís . Orsøkin var, at mett varð ikki, at partabrøvini tá høvdu sama virði, sum grunnurin hevði bundið seg til at gjalda fyri tey fyrr á árinum . í sambandi við handilin millum Eik Banka og Eik Grunnin varð ein virðismeting gjørd av uttanveltaðum løggildum grannskoðara . *** KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 163 Eik Grunnurin keypti í 2005 bygningin í Farimagsgade 15 í Keypmannahavn, sum Eik Banki Danmark A/S leigaði . Prísurin var 35 mió . kr . Leigumálið hjá Eik Banka Danmark helt fram við somu treytum sum hjá fyrrverandi útleigaranum . Bygningurin varð umvældur og síðani seldur í 2008 fyri 64 mió . kr . Eik Banki Danmark A/S tók sær av sølutingingunum og øllum praktiskum arbeiði í sambandi við søluna og fekk tí 10% av vinninginum í ómaksgjaldi . Eik Grunnurin fekk av hesi íløgu ein vinning upp á 21,8 mió . kr . *** Seint í 2007 vísti Eik Banki Danmark Eik Grunninum á Hotel Golden Tulip í Vejle sum eina góða íløgu . Bankin hevði funnið keypara, og íløgan var tí klár at fremja . Bankin vildi tó ikki sjálvur keypa, tí ivasamt var, um hetta læt seg gera innan fyri viðtøkukarmar bankans . Avtalað varð tí millum Eik Banka Danmark og Eik Grunnin, at grunnurin skuldi keypa hotellið fyri 90 mió . kr ., og at bankin skuldi hava 90% av vinninginum í ómaksløn, tá grunnurin seldi víðari, tí bankin hevði gjørt alt arbeiðið við søluni . Hotellið varð selt aftur við einum avlopi upp á 5,7 mió . kr . Av hesum fekk Eik grunnurin 10% og Eik Banki Danmark 90% . Grunnurin vísir á, at handilin er ein íløga, sum er gjørd samsvarandi § 4, stk 1b) í viðtøkunum, og at avtalan við Eik Banka Danmark er ein avtala eftir vanligum marknaðarviðurskiftum, tí grunnurin skuldi ikki gera annað enn leggja navn til handilin og fekk fyri hetta 10% av vinninginum . *** Eik Grunnurin gjørdi íløgu í felagið TopSun A/S, sum arbeiddi við at menna ein nýggjan máta at seta sólsellur saman, eins og arbeitt varð við einari vanligari sólselluskipan . Eik Banki kom seinni eisini við í hesa íløgu . Eik Grunnurin átti slakar 1,8 mió . kr . í TopSun í partapeningi og veitti felagnum ábyrgdarlán fyri góðar 11 mió . kr . 164 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í sambandi við hækking av partapeninginum í TopSun A/S læt grunnurin Eik Banka sín tekningarrætt, tí grunnurin metti seg ikki at hava likviditet til at vera við í kapitalhækkingini . Av tí at fíggjarstøðan hjá TopSun A/S júst tá var hættislig, varð ikki mett, at tekningarrætturin, sum grunnurin læt bankanum, hevði nakað virði, og bankin rindaði tí einki fyri at yvirtaka tekningarrættin . Grunnurin og bankin eru samdir um, at hetta var í samsvari við marknaðarprísin tá . TopSun A/S leigaði í bygningi hjá Brundtland Center Danmark A/S, og ætlanin var, at framleiðslan av sólselluskipanum skuldi fara fram í hesum bygningi . Eik Grunnurin setti í hesum sambandi 2 mió . kr . í partapeningi í Brundtland Center Danmark A/S . Hetta var fyri 30% av partabrøvunum . *** Síðst í hesum parti verður víst til frágreiðing, sum Finanstilsynet gjørdi í 2013, um orsøkirnar til, at Eik Banki fór av knóranum . Har verður sagt um viðurskifti við Eik Grunnin: "Udover konsernens eksponering mod fast ejendom og byggeri opbyggede banken i perioden 2006-2010 et betydeligt engagement med fonden Eik Grunnurin, som ejede størstedelen af banken . Engagementet udgjorde ved halváret 2010 mere end 20 pct . af bankens basiskapital . De aktiver, som fonden erhvervede for provenuet af lánet, var i vidt omfang solgt fra den daværende sparekasse til fonden og var af ringe bonitet, hvorfor fonden i realiteten dækkede lánet med bankens egne aktier . Banken og fonden havde sammenfaldende bestyrelser ." IV.4.6.3 útlánsvirksemi í granskingarfrágreiðingini frá Eyðfinni Jacobsen verður spurningurin um grunsins heimild at veita lán viðgjørdur . Ført verður fram, at grunnurin hevði ikki til endamáls at reka útlánsvirksemi, og at grunnurin hevði ikki sum endamál at reka peningastovnsvirksemi . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 165 í somu granskingarfrágreiðing undir yvirskriftini "Samtyktir um at veita lán" verður víst á føri, har grunsnevndin skal hava veitt óheimilað lán: 1 . Lán stórt 100 mió . ? til tveir íslendskar privatpersónar 2 . Lán stórt 40 mió . kr . til P/f Thor 3 . Lán stórt 27 mió . kr . til Vagn Andersen o .o . 4 . Lán stórt 25 mió . kr . til P/f Notio Framtaksfelag 5 . Lán stórt 10 mió . kr . til EBH Zweitmark 6 . Keyp av tveimum lánum hjá Eik Banka til tvey íslendsk feløg Fyrrverandi leiðsla grunsins hevur greitt § 19 nevndini frá -  at lánið til tveir møguligar íslendskar lántakarar ongantíð varð veitt . Orsøkin var, at lántakararnir ikki kundu lúka tær treytir, sum grunnurin setti fyri at veita lánið . Hesar treytir vóru harðar og umfatandi, tí grunnurin ikki vildi veita so stór lán uttan so, at trygdin var púra ivaleys -  at tað ikki var Eik Grunnurin, men Eik Banki, sum læt P/f Thor lán -  at lánið til Vagn Andersen o .o . ongantíð varð latið - av somu orsøk sum tað ætlaða lánið til tveir íslendskar privatpersónar ikki varð latið Tey bæði íslendsku lánini, sum eru nevnd undir punkt 6, og sum grunnurin keypti frá Eik Banka, eru nevnd omanfyri . Hesi vórðu keypt samstundis, sum grunnurin keypti SPRON partabrøvini frá Eik Banka . Eftir tí, sum fyrrverandi leiðsla grunsins hevur greitt frá, læt Eik Grunnurin tilsamans trý lán: 1 . Lán til P/f Notio Framtaksfelag 2 . Lán til EBH Zweitmark 3 . Lán til TopSun A/S Lánini til EBH Zweitmark og TopSun A/S vórðu veitt í sambandi við, at grunnurin gjørdi íløgur í hesar fyritøkur . Umframt at keypa ella seta kapital í feløgini varð í báðum førum eisini veitt lán, sum ein 166 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM partur av íløguni og ikki sum útlánsvirksemi í sjálvum sær . Bæði eru lýst frammanundan . Lánið, sum Eik Grunnurin veitti EBH Zweitmark, var upp á 75 mió . kr . Lánið, sum Eik Grunnurin veitti TopSun A/S, var eitt ábyrgdarlán upp á stívliga 11 mió . kr . í IV .4 .6 .2 um íløguvirksemi er greitt frá íløgu grunsins í P/f Notio Framtaksfelag . Notio Framtaksfelag átti stóran part í P/f Faroe Seafood . í sambandi við kapitalhækking í tí felagnum skuldi Notio sum partaeigari tekna 20 mió . kr . í nýggjum kapitali . í hesum sambandi veitti Eik grunnurin Notio eitt lán á 25 mió . kr . IV.4.6.4 útluting Sum nevnt undir IV .2 um formligar reglur fyri Eik Grunnin, hevði grunnurin umframt tey fyrr nevndu tvinnandi endamálini eisini møguleika fyri at lata pening til vælgerandi endamál í § 4, stk . 2 í viðtøkunum er ásett: -  Inntøkur, ið nevndin í einum roknskaparári ikki nýtir til tess at røkka endamálsásetingunum omanfyri, kunnu flytast til seinni roknskaparár . -  Nevndin kann tó taka avgerð um at leggja eina upphædd í grunn at nýta til vælgerandi ella almannagagnlig endamál . í hesum sambandi verður eisini víst til § 41 í vinnugrunnalógini: § 41. Til uddeling kan anvendes beløb, der i fondens senest god- kendte ársrapport er opført som overført overskud og reserver, med fradrag af overført underskud . Følgende kan dog ikke anvendes: 1) Reserver for opskrivning efter indre værdis metode, 2) alle øvrige opskrivnings- og opregulerings reserver samt 3) reserver, der er bundne i henhold til vedtægter . Stk. 2. Reserven for opskrivning efter indre værdis metode kan helt eller delvis anvendes til eliminering af underskud, der ikke kan elimineres pá anden máde . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 167 Stk. 3. Foruden det i stk . 1 anførte kan kapitalnedsættelsesbeløb efter § 11 anvendes til uddeling . í frágreiðing til Finansiel Stabilitet í januar 2010 í sambandi við, at Eik Banki søkti um statsgaranti, greiða bankin og grunnurin frá, hvørji tiltøk møguliga kunnu sigast at vera beinleiðis ella óbeinleiðis útluting frá grunninum til bankan - alt eftir tulking . Frágreiðingin umfatar øll árini . Har verða nevnd trý tiltøk, sum grunnurin hevur goldið ella goldið part av: -  Navnaskiftið frá "Føroya Sparikassi" til "Eik Banki" 4 mió . kr . (bankin rindaði 3 mió . kr .), -  175 ára føðingardagur hjá Føroya Sparikassa 4,5 mió . kr . (bankin rindaði 3,2 mió . kr .), og -  útgáva av bókini "Eikirøtur", sum grunnurin rindaði 2,5 mió . kr . fyri . Eik Grunnurin fatar upphæddirnar fyri navnaskiftið og føðingardagin sum útluting til Eik Banka og útgávuna av "Eikirótum" sum almannagagnligt tiltak fyri øll føroysk húsarhald . Umframt hetta vísir frágreiðingin til Finansiel Stabilitet í januar 2010 til fylgjandi mál, sum møguliga kunnu koma undir útluting: -  Fyri áður umrøddu trygd, sum Eik Grunnurin veitti bankanum mótvegis BRF í sambandi við, at bankin fór at bjóða realkredittlán út í Føroyum, fekk grunnurin onga provisón fyrr enn í 2009 . Trygdin varð veitt í 2005, og provisiónin fyri árini frá 2005 til og við 2008 kann koma undir útluting til bankan . -  Tá grunnurin stillaði trygd vegna Eik Banka í sambandi við málið um Sydporten, fekk grunnurin onga garantiprovisión fyri hetta . Hevði grunnurin fingið provisión, hevði talan verið um 463 .000 kr . Henda upphædd kann takast sum óbeinleiðis útlut- ing til Eik Banka . 168 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM -  Grunsins keyp av partabrøvunum í SPRON og tveimum ís- lendskum lánum fyri tilsamans 93,5 mió . kr . frá Eik Banka gav grunninum eina dividendu upp á 21,4 mió . kr . Tapið var sostatt 72,1 mió . kr . Grunnurin hevur fyrr greitt frá sínari heimild til hesar transaktiónir, men førir fram, at kann heimildin í § 4, stk 1b) ikki metast at vera nøktandi, so er talan um óbeinleiðis út- luting til bankan . -  í 2007 samtykti nevndin í grunninum at seta til viks 1,0 mió . kr . til at luta út til almannagagnlig tiltøk í Danmark í navninum hjá Eik Banka Danmark . -  í sambandi við, at amerikanski varaforsetin, Al Gore, vitjaði í Føroyum, veitti Eik Grunnurin eina trygd upp á 750 .000 kr . mótvegis Eik Banka, sum veitti samsvarandi trygd mótvegis Før- oya Arbeiðsgevarafelag, sum stóð fyri vitjanini . Fyri hesa trygd fekk grunnurin onga provisión . Grunnurin metti hesa trygd sum útluting til almannagagnligt endamál . Verður ikki mett, at heimildargrundarlag er fyri hesum, vísir grunnurin til, at tal- an er um óbeinleiðis útluting til bankan upp á 4 .000 kr ., sum garantiprovisiónin annars hevði verið . Trygdin varð ikki aktuell fyri nakra upphædd . -  Eik Grunnurin fekk heldur ikki provisión fyri, at grunnurin helt Eik Banka skaðaleysan fyri upp til 87 mió . kr . í sambandi við yvirtøku av bankans Lehman Brothers-virðisbrøvum frá Kaupthing Banka . Grunnurin vísti á § 4, stk 1a) sum heimild- argrundarlag . Verður ikki mett, at heimildargrundarlag er fyri hesum, vísir grunnurin til, at talan er um óbeinleiðis útluting til bankan . Trygdin varð ikki aktuell fyri nakra upphædd . IV.4.7 Roknskaparligir ivaspurningar í álitinum frá granskingini, sum Skráseting Føroya læt Eyðfinn Jacobsen gera, verða ávís roknskaparviðurskifti viðgjørd . Spurnartekin verður m .a . sett við, hví grunnurin ikki gjørdi konsernroknskap við bankan, roknskaparligu virðisásetingina av partabrøvunum hjá Eik Grunninum í P/f Eik Banka, og hvussu virðið av øðrum atknýttum fyritøkum er gjørt upp . Granskingarfólkið, Eyðfinnur Jacobsen, kemur til niðurstøðu, sum bendir á, - at grunnurin átti at gera konsernroknskap við P/f Eik Banka - at ognarpartur grunsins í P/f Eik Banka átti at verið gjørdur upp til kursvirði - at uppgerðin av virðinum av atknýttum virkjum ikki er konse- kvent/nøktandi Nevnast skal, at í frágreiðing til Finansiel Stabilitet 21 . januar 2010 váttar nevndin fyri Eik Grunnin, at roknskaparpraksis líka frá stovnan og til tá ongantíð var broytt . Partabrøvini í P/f Eik Banka vóru øll árini gjørd upp til innara virði, og sama er galdandi fyri atknýtt virki og kapitalpartar í atknýttum fyritøkum . Konsernspurningurin Eik Grunnurin gjørdi roknskapir øll árini frá stovnan í 2002 til og við triðja ársfjórðing 2010 . Grunnurin gjørdi ongantíð konsernroknskap, hóast tað stóð í § 10 í viðtøkunum, at konsernroknskapur skuldi gerast . Grunnurin hevur tó ongantíð fingið fyrispurning, átalu ella rættleiðing frá skrásetingarmyndugleika ella grunnaeftirliti fyri ikki at gera konsern- roknskap . Longu í roknskapinum fyri 2002 verður undir "Anvendt regnskabspraksis" viðmerkt: "Sparekassefondens ejerandel i Føroya Sparikassi P/F udgør 94,1 %. Pá grund af vedtægtsbestemmelser 45 i Føroya Sparikassi P/F er Sparekassefondens stemmerettigheder i Føroya Sparikassi P/F begrænset til højst at udgøre 1 % af det samlede antal stemmer. Da Sparekassen sáledes ikke har bestemmende indflydelse, er der ikke tale om konsernforhold efter ársregnskabsloven, og der udarbejdes derfor ikke konsernregnskab." (1 % varð seinni broytt til 2,5% og uppaftur seinni til 5%) . 45 HerverðurvísttilviðtøkurnarhjáP/fEikBanka KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 169 170 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Henda viðmerking um konsernroknskaparviðurskifti viðvíkjandi P/f Eik Banka verður endurtikin í roknskapinum fyri øll árini - tey seinnu árini verður nevnt, at P/f Eik Banki er tikin við sum kapitalpartur, og konsernroknskapur er gjørdur fyri onnur feløg, har grunnurin eigur meira enn 50%, og har avmarkingar í atkvøðurættinum ikki galda . í oktober 2005 samtykti nevndin í grunninum at broyta viðtøkurnar og at taka orðini " . . .og konsernroknskapur" úr § 10: § 10 Roknskaparár og grannskoðan Roknskaparár grunsins er álmanakkaárið . Fyrsta roknskaparár gongur frá stovningini til 31 . desember 2002 . Fyri hvørt roknskaparár verður gjørdur ein ársroknskapur við javna, úrsliti og notum . Afturat hesum verða gjørd ein gjøllig árs- frágreiðing og konsernroknskapur . Roknskapurin skal gerast sambært góðum roknskaparsiði og skal geva eina rættvísandi mynd av rakstri og javna grunsins . Nevndarsamtyktin varð send Skráseting Føroya tann 23 .12 .2005 . Fyrst í januar 2006 vendi Skráseting Føroya sær til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og spurdi, um tey sum grunnamyndugleiki skuldu hava málið til støðutakan . Greitt er frá hesum máli undir III .1 .1 .2 . Um grunnurin eftir ársroknskaparlógini var í konsern við bankan ella ikki, ger ongan mun, tí longu eftir viðtøkunum skuldi grunnurin gera konsernroknskap, og ivi kann ikki vera um, at viðtøkurnar við orðingini "konsernroknskap" sipa til konsernroknskap við Eik Banka og ikki onnur feløg . Spurningurin um skyldu at gera konsernroknskap eftir ársroknskaparlógini veldst um tulking . í allýsing nr . 4 til tágaldandi ársroknskaparlóg stóð: Modervirksomhed: En virksomhed, som . 1)  besidder flertallet af stemmerettighederne i en anden virksom- hed, . 2)  er virksomhedsdeltager og har ret til at udnævne eller afsætte et KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 171 flertal af medlemmerne i den anden virksomheds øverste ledel- sesorgan, . 3)  er virksomhedsdeltager og har ret til at udøve en bestemmende indflydelse over en anden virksomheds driftsmæssige og finansi- elle ledelse pá grundlag af vedtægter eller aftale med denne, . 4)  ervirksomhedsdeltagerogpágrundlagafaftalemedandredel- tagere ráder over flertallet af stemmerettighederne i en anden virksomhed eller . 5)  besidder kapitalandele i en anden virksomhed og udøver en bestemmende indflydelse over dennes driftsmæssige og finansi- elle ledelse . Eik Grunnurin vísti øll árini til atkvøðuavmarkingina í viðtøkunum fyri P/f Eik Banka sum grundarlag fyri ikki at gera konsernroknskap . Niðurstøða grunsins var, at punkt 1) í allýsingini av móðurfelag í ársroknskaparlógini var ikki aktuelt, tí grunnurin hevði ongantíð meirilutan av atkvøðurættindunum, hóast hann øll árini átti meira enn helvtina av partabrøvunum . Spurningurin er so, um hetta er røtt tulking av allýsingini "Moder- virksomhed" í ársroknskaparlógini . í einari avgerð hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen frá 7 . juli 2010 mótvegis einum donskum sparikassagrunni verður hesin spurningur viðgjørdur . Talan er um ein sparikassagrunn, sum ikki hevur gjørt konsernroknskap . í hesum máli hevði grunnurin ikki grundgivið fyri, hví konsernroknskapur ikki var gjørdur . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen skrivar m .a .: "Moder-/dattervirksomhedsforholdet berøres dog ikke af bestemmelser i vedtægterne, der uanset størrelsen af en selskabsdeltagers aktiepost og de tilknyttede stemmerettigheder, begrænser vedkommendes stemmerettigheder til en given procentsats af de samlede stemmerettigheder, der er mindre end flertallet af alle stemmerettighederne. Dette fremgár af lovbemærkningerne til ársregnskabslovens § 114, stk. 2, nr. 1, og bygger pá Europa Kommissionens fortolkningsmeddelelse vedrørende bestemte artikler i Rádets fjerde og syvende regnskabsdirektiv, 20.01.1998, afsnit 52. Dette betyder altsá, at der stadig er tale om moder-/dattervirksomhedsforhold, selv om der er indført stemmeloft i ....[bankapartafelagnum]." 172 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í nevndu tulkingarfráboðanini frá Europa Kommissiónini stendur m .a .: Med henblik pá definitionen af moder-/datterselskabsforholdet bør der ved flertal af stemmerettigheder altid forstás et simpelt flertal af alle stemmerettighederne i et selskab . Det gælder ogsá, selv om loven, stiftelsesoverenskomsten eller selskabsvedtægterne foreskriver, at alle eller visse beslutninger i et selskab skal træffes med kvalificeret flertal . Moder-/datterselskabsforholdet berøres ikke af bestemmelser i loven, stiftelsesoverenskomsten eller selskabsvedtægterne, der uanset størrelsen af en selskabsdeltagers aktiepost og de dertil knyttede stemmerettigheder begrænser vedkommendes stemmerettigheder til en given procentsats af de samlede stemmerettigheder, der er mindre end flertallet af alle stemmerettighederne . Hetta merkir, at átti grunnurin vanligan meiriluta av atkvøðurættindunum á aðalfundinum í P/f Eik Banka, so var talan um konsern eftir árs- roknskaparlógini, og grunnurin hevði so eisini eftir henni skyldu at gera konsernroknskap við bankan . Verður hugt nærri at atkvøðurættindunum í P/f Eik Banka, so var atkvøðuavmarkingin soleiðis, at eingin einstakur eigari á aðalfundinum hevði størri atkvøðuvekt enn 5% av tí samlaða partapeninginum . Eik Grunnurin átti meira enn helvtina av partapeninginum, men á aðalfundinum hevði hevði hesin eigarapartur ikki atkvøðuvekt við meira enn 50%, men einans 5% . Aðalfundur Eik Banka varð skipaður soleiðis, at atkvøðurætt høvdu 55 umboðsráðslimur, sum vóru valdir í 7 umboðsdømum í landinum - 15 í Suðurstreymoy, 10 í Eysturoy, 6 í hvørjum av umboðsdømunum í Norðoyggjum, Norðurstreymoy, Suðuroy, Sandoy og Vágoy . Partaeigarar bankans vóru skrásettir í einum av teimum 8 umboðs- dømunum, og hvør av teimum 55 umboðsráðslimunum umboðaði ein so stóran part av partabrøvunum í umboðsdøminum, sum samsvaraði við talið av umboðsráðslimum . Teir 15 umboðsráðslimirnir fyri Suðurstreymoy umboðaðu soleiðis á aðalfundinum hvør sær 1/15 av partabrøvunum, sum vóru skrásett í Suðurstreymoy . Ein serlig regla var eisini, at partaeigarar, sum áttu meira enn 40 .000 partabrøv (1% av partapeninginum fram til 2009) høvdu rætt at velja sín egna umboðsráðslim . á hesum grundarlagi hevði Eik Grunnurin sín egna umboðsráðslim afturat teimum, sum vóru valdir í umboðsdømunum . Eftir hesi skipan var sjálvandi møguleiki fyri, at fleiri umboðsráðslimir saman atkvøddu ímóti ynskjum ella áhugamálum Eik Grunsins, og at grunnurin kom í minniluta á aðalfundinum; men henda skipanin kundi ikki føra til, at ein einstakur umboðsráðslimur, valdur úti í umboðsdømunum, einsamallur kundi taka umboðsráðslim Eik Grunsins av ræði við sínari atkvøðu . á hesum grundarlagi kann staðfestast, at Eik Grunnurin einsamallur hevði "et simpelt flertal." Hetta má føra við sær, at eftir avgerðini hjá Erhvers- og Selskabsstyrelsen í 2010 hevði grunnurin eftir tulking hjá Europa Kommissiónini lógarskyldu til at gera konsernroknskap við Eik Banka, tí vanligur meiriluti eftir nevndu tulking er at meta sum ein, sum "...besidder flertallet af stemmerettighederne" í P/f Eik Banka . Hóast nevnda tulking av ársroknskaparlógini er frá 1998, so er einki, sum bendir á, at hon hevur verið brúkt fyrr, hvørki í Føroyum ella í Danmark . Avgerðin hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í 2010 má tí metast at vera ein broyting av praksis, og kravið um at gera konsernroknskap eftir ársroknskaparlógini kann ikki setast fyrr enn eftir avgerðina 7 . juli 2010 . ásetingin í § 10 í viðtøkunum um konsernroknskap tykist annars at sampakka við ætlanina við grunnaleistinum og viðmerkingunum til umskipanarreglurnar frá sparikassa til banka í tágaldandi banka- og sparikassalóg: Erhvervsdrivende fonde er omfattet af lov om erhvervsdrivende fonde . Nár en sparekasse ved omdannelse efter lovforslaget opdeles i en fond og et aktieselskab, er det nødvendigt at sikre, at begge virksomheder fortsat undergives en erhvervsøkonomisk lovgivning, henholdsvis lov om erhvervsdrivende fonde og bank- og sparekasseloven, da det fortsat er hensigten, at de to KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 173 174 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM virksomheder forretningsmæssigt skal fungere som en helhed. Det er derfor præciseret i stk . 1, at fonden anses som en erhvervsdrivende fond . Det betyder, at fonden til stadighed er undergivet lov om erhvervsdrivende fonde . Eyðfinn Jacobsen hevur víst § 19 nevndini á, at eftir hansara gransk- ingarfrágreiðing, so hevði konsernroknskapur við bankan havt við sær, at tað hevði sæst eini tvey, trý ár fyrr, " . . . at tað var galið ." Odd Bjellvág, fyrrverandi formaður og næstformaður í nevndini fyri Eik Grunnin hevur greitt frá, at nevndin fylgdi teirri roknskaparligu ráðgeving, sum hon fekk: "Eg dugi ikki at síggja, at vit sum nevnd kundu havt handlað øðrvísi, og um tú skuldi tikið og gjørt ein konsernroknskap millum tann danska og føroyska bankan at tikið tað inn í grunnin, tað hevði ikki broytt nakað upp á virðisásetingina, tá man brúkar innara virðið frammanundan . Um grunnurin hinvegin hevði verið í konsernini hjá bankanum, so hevði tað avdekkað, at man kanska hevði eina størri risiko samlað sæð ." Samtak ella "konsern" verður allýst ymiskt í ymiskum lógarhøpi . Talan kann t .d . vera um konsernreglur í vinnufelagshøpi, í fíggjareftirlitshøpi ella konsernásetingar í sjálvari vinnugrunnalógini sum kunnu fáa ávirkan á konsernviðurskifti . 46 Her skal tó leggjast afturat, at Eik Grunnurin fyrst og fremst er vinnurekandi grunnur eftir ásetingini í lógini um umskipan av sparikassa til banka eftir tí sonevnda grunnaleistinum, uttan mun til um hann lýkur treytirnar í sjálvari vinnugrunnalógini . Konsernheitið verður eisini brúkt í øðrum sambandi, t .d . í sambandi 46 §1 . . .Stk .2 .Enfondansesefterdennelovforerhvervsdrivende,hvisden: ...... 3) har den i §§ 3 og 4 í løgtingslóg um parta- og smápartafeløg (vinnufelagslógin), anførte forbindelse med et aktie- eller anpartsselskab eller med en an den virksomhed af den i nr . 1 eller 2 nævnte art eller 4) udøver en bestemmende indflydelse over en anden virksomhed i henhold til vedtægt eller aftale og har en betydelig andel i dens driftsresultat uden at have den i nr . 3 anførte forbindelse med virksomheden . § 2 . En fond, som omfattes af § 1, stk . 2, nr . 3, anses som moderfond, og den eller de aktie- eller anpartsselskaber eller andre virksomheder, med hvilke fonden har den der anførte forbindelse, anses som dattervirksomheder . Stk . 2 . En moderfond og dens dattervirksomheder udgør i forening en konsern . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 175 við samarbeiði um profilering av fleiri fyritøkum við somu áhugamálum, uttan at hesar eftir ársroknskaparlógini eru samtak (konsern) . Uppgerð av ognarparti í P/F Eik Banka í staðin fyri at taka P/f Eik Banka við í konsernroknskap, er ognarparturin hjá Eik Grunninum í P/f Eik Banka innroknaður sum "aðrir kapitalpartar ." Virðið á hesum er øll árini gjørt upp samsvarandi roknskaparreglum um "innara virði" 47 . P/f Eik Banki varð skrásettur á virðisbrævamarknaði í juli 2007, og tí hevur borið til roknskaparárini 2007, 2008 og 2009 at gjørt virðið upp sum kursvirðið á børsinum . Eftir ársroknskaparlógini kann ivi ikki vera um, at kursvirðið av partabrøvunum í P/f Eik Banka við ársenda var besta útgangsstøðið fyri dagsvirðinum, ella í hvussu er lýkur tað treytirnar til dagsvirðisáseting á " . . .et velfungerende marked ." Varð dagsvirðið ásett sum kursvirði á virðisbrævamarknaðinum í roknskapinum sbrt . regluni í § 37 48 í ársroknskaparlógini um virðisáseting á einum " . . .velfungerende marked" - í staðin fyri innara virði - hevði tað havt fylgjandi ávirkan á eginognina: ár Virði smb. roknskap: Dagsvirðis- innrokning: Munur: 31 .12 .2007 1 .088 .975 .000 kr . 2 .189 .700 .000 kr . + 1 .100 .725 .000 kr . 31 .12 .2008 876 .000 .000 kr . 403 .903 .000 kr . - 472 .397 .000 kr . 31 .12 .2009 702 .914 .000 kr . 340 .129 .000 kr . - 362 .785 .000 kr . 47 Tað er eginognin býtt við samlaða talinum á partabrøvum, faldað við talinum av partabrøvum, sum partaeigarin eigur 48 Virksomhedenskalefterførsteindregningløbenderegulerefinansielleaktiver,jf .dogstk .2,samtde finansielle forpligtelser, der indgár i en handelsbeholdning eller er afledte finansielle instrumenter, til dagsværdi . Denne máles til den salgsværdi, der kan konstateres for de págældende aktiver eller forpligtelser pá et velfungerende marked . Kan salgsværdien ikke umiddelbart konstateres for aktiverne eller forpligtelserne, máles de ud fra markedets salgsværdier pá aktivets eller forpligtelsens enkelte bestanddele . Eksisterer der heller ikke et velfungerende marked for disse bestanddele, skal dagsværdien sá vidt muligt máles til en tilnærmet salgsværdi ved hjælp af den for aktivet eller forpligtelsen relevante kapitalværdi, hvis denne kan beregnes ved hjælp af almindeligt accepterede værdiansættelsesmodeller og -teknikker . Kan en tilnærmet salgsværdi ikke beregnes, skal aktivet eller forpligtelsen máles til kostpris . 176 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Varð roknskapurin settur upp eftir hesum í 2007, 2008 og 2009, so hevði eginognin verið henda: Eginogn 2007-2009 2003 734 1.362 3031 1.931 1.500 1027 853 490 854 734 830 954 2002 854 2004 830 2005 954 2006 1.362 2008 1.500 Eginogn roknskap Eginogn børsvirði 3031 1027 490 ár 2007 1.931 2009 853 Eginogn roknskap Eginogn børsvirði Her skal havast í huga, at úrslitið 2007-2009 hevði verið samsvarandi øðrvísi . Tann størsti parturin av ogn grunsins var øll árini partabrøvini í P/f Eik Banka . Tískil hevði kursvirðið á partabrævinum í bankanum stóra ávirkan á uppgerð av grunsins virði . Gongdin í kursvirðinum á Eik- partabrøvunum var nøkulunda henda: Mió kr. Eisini av hesari orsøk hevði grunnurin tørv á at finna "onnur bein at standa á" og ikki bara dúva upp á partabrøvini í Eik Banka . Uppgerð av atknýttum og assosieraðum fyritøkum 49 í granskingarfrágreiðingini hjá Eyðfinni Jacobsen verður víst á, at Eik Grunnurin lýsir roknskaparháttin viðvíkjandi virðisáseting av kapitalpørtum í atknýttum og assosieraðum fyritøkum sum "innara virði ella annað mett virði ." Ført verður síðani fram, at hesin roknskaparháttur er ikki mettur at vera í samsvari við ársroknskaparlógina . Víst verður eisini á, at velur grunnurin at brúka innara virði sum virðisáseting, skal innara virðið brúkast sum virðisáseting í øllum atknýttum og assosieraðum fyritøkum . Granskingarfólkið sigur eisini, at tað ber ikki til út frá roknskapinum at síggja, hvørjar kapitalpartar grunnurin hevur virðismett eftir "innara virði", og hvørjir eru settir til "annað mett virði ." IV.4.7.1 Viðmerkingar frá grannskoðara § 19 nevndin hevur fyrihildið Hans Laksá, statsgóðkendum grannskoðara hjá fyrrverandi Eik Banka og Eik Grunninum, omanfyri nevndu niður- støður hjá granskingarfólkinum . Hans Laksá hevði øll tey seinnu árini ábyrgdina av tí eksternu grannskoðanini av Eik Grunninum . Hann hevur greitt frá, at tað er rætt, at grunnurin ongantíð gjørdi konsernroknskap við bankan, men at grunnurin frá 2007 gjørdi kon- sernroknskap, tí hann var komin í konsern við onnur feløg, har hann hevði keypt partabrøv og hevði fingið avgerandi ávirkan - tá skal kon- sernroknskapur gerast eftir lógini . Hann vísir eisini á, at orðingin í viðtøkunum um konsernroknskap ikki vísir til, hvørja konsern talan er um, og at konsernroknskapur skal gerast uttan mun til orðing í viðtøkunum, um talan er um konsernviðurskifti . Tað er tað ikki, eftir teirra fatan, í mun til bankan . Tvørtur ímóti hevði grannskoðanin ta greiðu fatan, at grunnurin ikki var í konsern við bankan, 49 Atknýtt feløg eru dótturfeløg og móðurfelag hjá einari fyritøku og hini dótturfeløgini hjá móðurfelagnum - t .e . allar fyritøkurnar í einari konsern . Eigur eitt felag meira enn 50% av partapeninginum í einum øðrum felag, er tað seinna felagið dótturfelag hjá tí fyrra . Eigur eitt felag minni enn 50% men meira enn 20% av partapeninginum í einum øðrum felag, er tað seinna felagið assosierað fyritøka hjá tí fyrra . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 177 178 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM tí hóast grunnurin átti meirilutan av partabrøvunum í bankanum, so var atkvøðuavmarking í viðtøkunum fyri bankan, sum gjørdi, at grunnurin eftir teirra meting ikki hevði ta neyðugu avgerandi ávirkan á bankan, til at konsernroknskapur skuldi gerast . Hans Laksá vísir á, at hann seinni hevur fingið at vita um eina avgerð hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um tað øvugta, men tað var nógv seinni . Málið er lýst í kapitli IV .4 .7 . Talan er um eina avgerð frá 7 . juli 2010 . Um virðisásetingina av partabrøvunum í P/f Eik Banka sigur grannskoð- arin, at øll hesi árini vórðu tey tikin við í roknskapin til innara virði, eins og partabrøv, sum grunnurin átti í atknýttum fyritøkum . Hetta varð mett at vera tað rætta, og eingin hevur sett spurnartekin við tað, heldur ikki skrásetingin ella grunnaeftirlitið . Hann vísir eisini á, at skuldi eigarapartur grunsins í bankanum rokn- ast til kursvirðið á virðisbrævamarknaðinum í 2008 og 2009, so skuldi tað eisini verið galdandi fyri 2007, tí bankin varð skrásettur á virðisbrævamarknaðinum í juli 2007 . Varð tað gjørt, hevði virðið av partabrøvunum í Eik Banka verið tikið við til meira enn eina milliard krónur meira í virði . Virðið av øðrum ognum varð sett til dagsvirði ella keypsvirði - var ikki talan um ognir, ið vóru skrásettar á virðisbrævamarknaðinum, varð keypsvirðið brúkt . Hann hevur fyri § 19 nevndini váttað, at hann kann standa fult inni fyri grannskoðanini, og at roknskapirnir hjá Eik Grunninum ongantíð hava fingið grannskoðaraátekning við fyrivarni ella ískoytisupplýsingum. Hann heldur, at roknskapur og grannskoðan øll árini eru gjørd eftir galdandi reglum og nevnir, at sjálvt um onkrar viðmerkingar eru gjørdar í protokollina, so er ikki talan um so álvarsamar atfinningar, at tað hevur verið mett neyðugt at hava tað við í grannskoðanarátekningini í ársroknskapinum ella at givið grunnamyndugleikunum serskilda fráboðan . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 179 IV.5 Samsvar millum lógargrundarlag og virksemi Eik Grunsins? Við lógargrundarlag er í hesum sambandi at skilja - viðtøkur grunsins - lóg um vinnurekandi grunnar - umskipanarreglurnar frá banka til sparikassa (grunnaleisturin) - ársroknskaparlógina Takast skal við í metingina av samsvarinum millum lógagrundarlag og virkisemi Eik Grunsins, at grunnurin hevði ta fatan, at reglurnar í banka- og sparikassalógini, seinni lov om finansiel virksomhed, gav grunninum víðari heimildarmørk enn sjálv vinnugrunnalógin . Greitt er frá hesum frammanundan í hesi frágreiðing . 1. MáL SUM GRUNNURIN REISTI HJá GRUNNAMYNDUGLEIKANUM Øll málini, sum nevndin sjálv hevur reist hjá grunnamyndugleikanum, tað veri seg Erhvervs- og Selskabsstyrelsen ella Skráseting Føroya, eru reist í samsvari við lóg um vinnurekandi grunnar . Annað er, at trý tey fyrstu málini, sum nevnd eru niðanfyri, áttu at verið reist fyri Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og ikki fyri Skráseting Føroya . Hinvegin hevur Skráseting Føroya givið grunninum ta fatan, at tað var í lagi at senda málini til tey, og tað eigur tí ikki at lastast Eik Grunninum . . a)  Umsókn um viðtøkubroyting um konsernroknskap . b)  Umsókn um viðtøkubroyting um navn . c)  Umsókn um viðtøkubroyting um endamál . d)  Umsókn um broyting av roknskaparuppstilling . e)  Umsókn um at veita trygd fyri Eik Banka . f)  Umsókn um likvidatión a) Málið um konsernroknskap er ikki nøktandi frágingið - hvørki í Erhvervs- og Selskabsstyrelsen ella hjá Skráseting Føroya; men Eik Grunnurin hevur heldur ikki handfarið málið, sum hann átti . Grunnurin átti at vitað, at einki svar í føri sum hesum, er ikki tað sama sum samtykki . 180 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Her er talan um broyting í sjálvum viðtøkunum, og tað krevur altíð samtykki frá grunnamyndugleikanum . Samtykki er ongantíð komið, og tí kann ikki sigast at vera samsvar millum lógargrundarlagið og handfaring Eik Grunsins av hesum máli . b) Málið um navnaskifti er einki at viðmerkja til . Grunnurin søkir og fær játtandi svar, eftir at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen hevur tryggjað sær, at talan bert er um at skifta sjálvt navnið og ikki onnur viðurskifti . Tí er samsvar millum lógina og arbeiði grunsins í hesum máli . c) Málið um viðtøkubroyting reisti grunnurin fyri at tryggja sær, at heimild var fyri ávísum fíggjarligum virksemi, sum grunnurin ætlaði at fara út í . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen heldur ikki, at tað er neyðugt, tí tað, sum ætlandi skal koma afturat, longu man vera innihildið í verandi endamálsorðing . Grunnamyndugleikin biður um viðmerkingar, um okkurt er . Grunnurin átti kanska at loka hetta málið við at svara aftur og sagt, at hann hevði fingið tað at vita, sum hann vildi, men hetta mál hevur grunnurin avgreitt í samsvari við vinnugrunnalógina . d) Málið um broyting av roknskaparuppstilling er mál, sum Eik Grunnurin sendi eftirlitinum fyri at tryggja sær, at henda roknskaparliga broytingin var lóglig . Skráseting Føroya játtar umsóknini treytað av, at ein nærri frágreiðing verður givin seinni . Frágreiðingin kemur ikki fyrr enn fleiri mánaðir seinni, men hon kemur. Málið er avgreitt í samsvari við lógarverkið . e) Málið um at veita trygd fyri Eik Banka er uttan iva tað týdningarmesta málið, sum Eik Grunnurin legði fyri grunnaeftirlitið . Grunnurin gjørdi ikki annað enn tað, hann skal gera eftir lógini: Biðja um grunnamyndugleikans samtykki . Grunsins viðgerð av hesum máli er tí í samsvari við lógina . Harvið er tó ikki sagt, at avgerð nevndarinnar at biðja um hetta samtykki var tað besta fyri Eik Grunnin . f) Málið um umsókn um likvidatión er eisini formliga avgreitt, sum tað eigur eftir lógini; men aðrir møguleikar vóru heldur ikki, tí likvidatión uttan grunnamyndugleikans samtykki er ein nullitetur . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 181 Sjálvt um umsóknin var í samsvari við lógina, so var tað, sum samstundis fór fram tann 13 . desember 2010, ikki í samsvari við lógina . 2. SØLA AV ØLLUM OGNUM OG KONKURSUR Grunnurin seldi tann 13 . desember 2010 P/f Eik Banka Føroya allar sínar ognir uttan at biðja um loyvi frá Skráseting Føroya . Hetta er í ósamsvari við lóg um vinnurekandi grunnar, § 21, stk .3 . Til ber heldur ikki í føri sum hesum at vísa til eina øðrvísi uppfatan við grundarlagi í grunnaleistinum eftir umskipanarreglunum frá sparikassa til banka . Greitt er, at avtalan millum grunnin og bankan varð gjørd sum ein liður í tí ætlaðu likvidatiónini, sum grunnamyndugleikin tó ikki gav sítt samtykki til . Avtalan millum grunnin og P/f Eik Banka Føroya var annars eisini treytað av, at kappingarmyndugleikarnir góðkendu hana . Avtalan varð tó ongantíð send kappingarmyndugleikunum til góðkenningar . At grunnurin gjøgnumførdi avtaluna við P/F Eik Banka Føroya og seldi teimum allar ognirnar - hóast samtykki um likvidatión ikki fyrilá, og hóast góðkenning frá kappingarmyndugleikunum hvørki var umbiðin ella fingin til vega - er ikki bara brot á lóggávuna, men er eisini undranarvert, serliga tá hugsað verður um, at grunnurin hevði biðið um samtykki til likvidatión og bara bíðaði eftir svari . § 19 nevndin staðfestir, at Eik Grunnurin í sambandi við umbønina frá P/F Eik Banka Føroya um konkurs átti at mótmælt og víst til, at grunnurin hevði gjørt eina avtalu við bankan um avskriving av allari restskuld, ella at grunnurin í minsta lagi bað um eina góða grundgeving fyri, hví grunnurin nú knappliga aftur skyldaði bankanum 320 mió . kr . 3. INNANHýSIS REGLUR Viðtøkur grunsins vóru stórtsæð óbroyttar øll árini . Tær vórðu eisini sendar til Skráseting Føroya og góðkendar har . Endamálið var í fullum samsvari við reglurnar um umskipan frá sparikassa til banka, og viðtøkurnar annars, í samsvari við lóg um vinnurekandi grunnar . íløgupolitikkur grunsins sær í støðum út til at leggja upp til virksemi, sum er í ósamsvari við tulking av vinnugrunnalógini; her verður serliga 182 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM hugsað um, at grunnurin eftir íløgupolitikkinum kundi veita ábyrgdarlán, sum hann eisini gjørdi og hevði stór tap av . Nógvir sparikassagrunnar í Danmark gjørdu á sama hátt og veittu sínum banka ábyrgdarlán líka fram til 2009, men tað broytir tó ikki tann veruleika, at hetta var í ósamsvari við vinnugrunnalógina . Tó skal verða víst á, at grunnurin øll árini hevði løgfrøðiliga ráðgeving, sum hann helt seg til, tá allar slíkar avgerðir vórðu tiknar . Tulkingin av reglunum um konsern í ársroknskaparlógini tykist ikki at hava verið tann sama í árunum undan 2010, sum eftir hetta . Erhvervs- og Selskabsstyrelsen ger í 2010 vart við, at talan er um konsern, sjálvt um grunnurin er undir atkvøðuavmarking og tískil ikki fær atkvøtt við sínum partabrævameiriluta . Hinvegin var tað í viðtøkunum fyri Eik Grunnin ásett, at konsernroknskapur skuldi gerast . Sostatt var tað brot á § 10 í viðtøkunum, at eingin konsern- roknskapur varð gjørdur . Um uppgerð av virðinum av partabrøvum grunsins í bankanum og virðinum av grunsins pørtum í øðrum feløgum tykist at vera ósemja . Gott pláss er eisini fyri tulking í lógarreglunum og viðmerkingunum í ársroknskaparlógini . Grunnurin hevði øll árini løggildan grannskoðara at hava ábyrgd av roknskaparuppsetingini fyri at tryggja sær, at roknskaparuppsetingin var í samsvari við galdandi roknskaparreglur . 4. TILTØK VIÐVíKJANDI EIK BANKA Ein partur av teimum tiltøkum, sum grunnurin gjørdi saman við bankanum ella fyri bankan, er í ósamsvari við vinnugrunnalógina . Her verður serliga hugsað um ábyrgdarlánini upp á góðar 300 mió . kr . Talan er um mál av slíkum slagi, at grunnurin átti at søkt um loyvi frá grunnamyndugleikanum, men grunnamyndugleikin átti tó ikki at givið sítt samtykki . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 183 Tær trygdir, sum møguliga vóru serliga váðamiklar, og tær trygdir, sum vóru stillaðar uttan viðurlag, eru eisini í ósamsvari við vinnugrunnalógina . Tey lán, sum Eik Grunnurin tók í Eik Banka, vóru tikin sum liður í grunsins fíggjarvirksemi eftir endamálsgreinini § 4, stk . 1b) í viðtøkunum . Hesi lán eru, § 19 nevndini kunnugt, tikin undir vanligum treytum, og einki er at viðmerkja til tað . Hetta sama er at siga um tær trygdir, sum grunnurin veitti á reint handilsligum grundarlagi . Grunnurin og bankin í felag hava víst á, at grunsins keyp av bankans partabrøvum í SPRON varð gjørt undir vanligum marknaðartreytum, og vísa á, at hetta var í samsvari við endamál grunsins . Men her var talan um ein handil, sum greitt var ein vansi fyri grunnin . Grunnurin og bankin hava víst á, at talan var um ein handil, sum var góður fyri bankan, og at hann tí eisini var góður fyri grunnin, sum var størsti eigari av partabrøvum í bankanum . § 19 nevndin heldur, at hesin handil í sær sjálvum var skaðiligur fyri grunnin, og at grunsnevndin visti ella átti at vitað hetta . Tí var hann í sær sjálvum í ósamsvari við vanligar grundleggjandi skyldur og ábyrgdir, sum ein nevnd í vinnurekandi felag hevur . Talan var í øllum førum um ein handil, har grunnurin misti milli- ónaupphæddir, og hetta átti nevndin at vitað ella at hava sterkan illgruna um, áðrenn hon tók avgerð um at fremja handilin . Tað er sum so uttan mun til, um handilin kravdi myndugleikans samtykki eftir § 21, stk . 3 í vinnugrunnalógini - tí hann var av slíkum serligum og ivasomum slagi - ella um váðin var so lítil í krónum og oyrum - í mun til eginogn grunsins - at neyðugt var ikki við samtykki frá grunnamyndugleikanum . 5. íLØGUVIRKSEMI Tær íløgur, sum Eik Grunnurin gjørdi í Investea, EBH Zweitmark, Notio Framtaksfelag, Farimagsgade 15, Hotel Golden Tulip og TopSun A/S eru virksemi, sum er umfatað av endamálsorðingini í viðtøkunum § 4, stk . 1b) um fíggjarligt virksemi . Talan er um virksemi, sum er í samsvari við viðtøkurnar og harvið eisini lóg um vinnurekandi grunnar . 184 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í tann mun, staðfestast kann, at íløgur í veruleikanum eru gjørdar beinleiðis til fyrimuns fyri bankan heldur enn grunnin, er tað ikki í samsvari við reglurnar í vinnugrunnalógini . Her kann t .d . nevnast grunsins keyp av SPRON partabrøvum frá bankanum og grunsins keyp av lánum, sum bankin hevði veitt tveimum íslendskum feløgum um somu tíð . Tað er eyðsæð, at grunnurin í sínum íløgupolitikki fyrst og fremst hevur tikið atlit til bankan. Grunsnevndin átti at vitað, at í fleiri førum var talan ikki um góðar íløgur fyri grunnin, men váðamiklar íløgur . Tað ber tó ikki til við neyðugari vissu at siga, at grunnurin gjørdi íløgur, sum hann frammanundan við vissu visti, ikki kundu kasta nakað av sær til grunnin . 6. úTLáNSVIRKSEMI Grunnurin hevur ikki rikið peningastovnsvirksemi, og grunnurin hevur heldur ikki rikið útlánsvirksemi, sum er umfatað av banka- og sparikassalógini ella lov om finansiel virksomhed. Grunnurin læt trý lán . Eitt var latið Notio Framtaksfelag í sambandi við, at Notio skuldi vera við til at tekna nýggjan partapening í Faroe Seafood . Hini bæði lánini vórðu latin sum partur av íløgum, sum grunnurin gjørdi . Hetta lánsvirksemi var í samsvari við viðtøkur grunsins . § 19 nevndin heldur ikki, at talan er um nøkur viðurskifti, sum eru í ósamsvari við lógagrundarlagið . 7. úTLUTING Undir IV .4 .6 .4 um útluting er greitt frá upphæddum sum, grunnurin heldur, kunnu metast sum útluting eftir § 4, stk . 2 í viðtøkunum, um tað vísir seg, at onnur heimild ikki er fyri hesum útgjøldum . Mett verður ikki, at nøkur av teimum upphæddum, sum nevndar eru sum møguligar útlutingar, hava heimild í viðtøkunum . Eftir viðtøkunum kann nevndin luta út til "...vælgerandi ella almannagagnlig endamál ." § 19 nevndin heldur ikki, at tær útlutingarnar, sum víst verður til, kunnu metast at koma undir vælgerandi ella almannagagnligt endamál . Tær útlutingar, sum soleiðis eru gjørdar, eru í ósamsvari við viðtøkur felagsins og harvið eisini í ósamsvari við vinnugrunnalógina . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 185 IV.6 Niðurstøða um virksemi Eik Grunsins 2002-2010 Meginparturin av virkseminum hjá Eik Grunninum hevur øll árini verið við Eik Banka, saman við Eik Banka ella fyri Eik Banka . Grundarlagið undir tí sera tætta samvirkinum millum banka og grunn øll árini er fyrst og fremst lógarverkið um umskipan frá sparikassa til banka eftir tí sonevnda grunnaleistinum og viðmerkingarnar til hesar reglur . Grunnurin helt seg hava munandi víðari heimildir, enn lóg um vinnurekandi grunnar gav . Eik Grunninurin søkti sær serkøna løgfrøðiliga og grannskoðanarliga ráðgeving í hvørjum einstøkum føri . Eisini høvdu danskir sparikassa- grunnar í størstan mun somu fatan og virkaðu á sama hátt sum Eik Grunnurin . Sjálvt um tað hevur verið ein meginfatan hjá Eik Grunninum og øðrum sparikassagrunnum, at teir høvdu víðari heimildir eftir grunnaleistinum, enn vinnugrunnalógin gav, so er ikki ivi um, at ein partur av virki Eik Grunsins var í ósamsvari við vinnugrunnalógina . Tað er í ávísan mun skiljandi: - at tá løgfrøðin tykist at vera ósamd - at tá orsøkin til, at sparikassagrunnarnir skuldu vera vinnurek- andi grunnar, var at fáa teir undir okkurt eftirlit - at tá meirilutin av nevndarlimunum í grunninum eftir grunna- leistinum skuldi vera tann sami sum í bankanum fyri at tryggja tætt samvirki millum grunn og banka fyri at reka sparikassans virksemi víðari í bankalíki at grunnurin so hevur havt ta fatan av sínum virkismøguleikum, sum hann hevði . Aftur at hesum kemur so, at danski grunnamyndugleikin ikki fyrr enn so seint sum í 2009 - eftir at Skráseting Føroya hevur yvirtikið grunnaeftirlitið - gevur sína avmarkandi fatan til kennar . Grunnamyndugleikin á 186 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM donskum hondum hevur ongantíð yvirhøvur vent sær til Eik Grunnin, og Skráseting Føroya, sum fylgir donskum praksis, hevur heldur ongantíð havt viðmerkingar til roknskap ella virksemið annars, heilt fram til granskingina av SPRON- og Investea-málunum í 2009 . Tað ber ikki til at siga, at virksemið hjá Eik Grunninum sum heild var í ósamsvari við lógagrundarlagið, men ivi er ikki um, at Eik Grunnurin í ávísum førum virkaði í ósamsvari við lóg um vinnurekandi grunnar . Viðvíkjandi virksemi grunsins yvirskipað er at siga, at tað sást í fund- arbókini hjá grunninum, at tað var stjórnin í bankanum, sum við um- sitingaravtaluni við grunnin sum heimildargrundarlagi, í veruleikanum stýrdi Eik Grunninum, og at nevndarlimirnir so at siga bara virkaðu sum avgerðarmyndugeiki eftir at hava fingið fyrilagt íløguætlanir og aðrar ætlanir . Hetta er ikki ólógligt í sjálvum sær, men sum danski grunnamyndugleikin eisini hevur víst donskum vinnugrunnum á, so má ein umsitingaravtala ikki føra til, at tað verða onnur enn nevndin, ið taka avgerðirnar, sum nevndin hevur ábyrgdina av . § 19 nevndin heldur, - at lógargrundarlagið hevur ikki verið nøktandi fyri sparikassa- grunnarnar at arbeiða eftir, tí tveir heilt ólíkir møguleikar hava víst seg fyri tulking av virkseminum hjá sparikassagrunnunum sambært grunnaleistinum: . 1 .  Annar er við áherðslu á ætlanina um tætt samvirki millum grunn og banka í umskipanarreglunum í banka- og spari- kassalógini, sum talar fyri, at grunnurin altíð skal virka fyri bankans besta . . 2 .  Hin er vinnugrunnalóggávan, sum talar fyri, at gruns- nevndin altíð skal virka fyri grunsins besta . - at Eik Grunnurin í fleiri málum hevur virkað í ósamsvari við vinnugrunnalóggávuna . KAPITTUL IV: EIK GRUNNURIN - 187 - at í fleiri av hesum málum hevur grunsnevndin (= bankanevndin) ikki tikið nóg stór atlit til grunsins áhugamál sambært lóggávuni . - at Eik Grunnurin hevur útlutað til Eik Banka í ósamsvari við viðtøkurnar og harvið eisini í ósamsvari við lóg um vinnurekandi grunnar . - at grund er til at halda, at persónar í Eik Banka í veruleikanum hava tikið avgerðir, sum nevndin í Eik Grunninum átti at taka - eisini sjálvt um nevndin fyri Eik Grunnin eftirfylgjandi hevur góðkent hesar avgerðir - at tá Eik Grunnurin í virðum hevði ógvuliga umfatandi virksemi, átti grunnurin at havt egna dagliga leiðslu - at sjálvt um nevndarsamansetingin í grunninum var í samsvari við lógina, átti grunnurin - sum nevndin eisini umhugsaði - at fingið uttanfyri standandi persónar inn í grunsnevndina, innan fyri lógarinnar karm - at tað er í ósamsvari við viðtøkurnar, at Eik Grunnurin ikki gjørdi konsernroknskap við bankan - at tað er undranarvert, at tað ganga næstan 4 ár frá tí, at Eik Grunnurin er stovnaður við viðtøkum, sum áseta, at konsern- roknskapur skal gerast, til søkt verður um at taka hetta úr við- tøkunum . - at tað er brot á vinnugrunnalógina, at virkað verður sum um, at viðtøkubroytingin er góðkend, hóast Eik Grunnurin ongantíð fekk svar upp á umsóknina . - at tað var ein skeiv avgerð, sambært vinnugrunnalóggávuni, tá Skráseting Føroya gav loyvi at veita óavmarkaða trygd til Eik Banka í mars 2010 . - at tað var brot á vinnugrunnalógina, at Eik Grunnurin ikki bað um loyvi frá grunnamyndugleikanum, áðrenn hann seldi P/f Eik Banka Føroya allar sínar ognir í desember 2010 . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? í hesum kapitli verður roynt at lýsa orsøkina til, at Eik Banki fór . § 19 nevndin hevur í tí sambandi havt - Samskifti við Finanstilsynet - Samskifti við Finansiel Stabilitet - Samskifti við Fíggjarmálaráðið - Samskifti við Ríkisumboðið V.1 Gongdin í kanning sum hesari slepst ikki undan at koma inn á orsøkirnar til, at P/f Eik Banki ikki hóraði undan hóast alt, tí júst hetta var høvuðsorsøkin til, at Eik Grunnurin gjørdist insolventur . Tann størsti parturin av ognum grunsins var partabrøv í bankanum . Tey mistu alt virði, tá bankin mátti gevast . P/f Eik Banki gjørdi ársroknskapir fyri árini frá 2002 til og við 2009 . Niðanfyri er ein nøkulunda mynd av gongdini í eginogn og úrsliti hesi árini . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 189 í Lov om finansel virksomhed er ásett, at tá ein banki fer konkurs, ella størsti parturin av virkseminum steðgar ella verður latin øðrum, skal Finanstilsynet gera eina frágreiðing um bankan og um orsøkirnar til, at hann steðgaði sínum virksemi 50 . Tann 4 . juli 2013 almannakunngjørdi Finanstilsynet sína frágreiðing "Redegørelse om Finanstilsynets tilsyn med Eik Banki P/f ." Frágreiðingin er 29 síður og greiðir m .a . frá um tær eftirlitsvitjanir, sum Finanstilsynet hevur gjørt í Eik Banka í 2006, 2009 og 2010 . í einum samandrátti, sum eisini er byrjanin til sjálva frágreiðingina, greiðir eftirlitið soleiðis frá: "Eik Banki P/F ("banken") var moderselskabet i konsernen, der bl .a . bestod af banken selv og datterbanken Eik Bank Danmark A/S . Konsernen som helhed forfulgte i perioden 2004 - 2008 en vækststrategi . Moderbanken øgede i denne periode sine udlán med ca . 100 pct ., hvoraf størstedelen af forøgelsen var i 2007 . Datterbanken øgede sine udlán i perioden, bl .a . gennem opkøb, med ca . 600 pct . 51 Datterbanken havde ogsá den største forøgelse i 2007 med ca . 150 pct . 50 Lovomfinansielvirksomhed§352a I tilfælde, hvor en finansiel virksomhed er erklæret konkurs, størstedelen af den finansielle virksomheds drift er ophørt eller overdraget, eller hvor et forsikringsselskabs forsikringsbestand er taget under administration, udarbejder Finanstilsynet en redegørelse for ársagerne hertil, hvis et af nedennævnte forhold er indtruffet i forbindelse med eller i en kortere periode forud for virksomhedens konkurs m .v .: 1) Finansiel Stabilitet A/S har medvirket ved overdragelsen af virksomheden, jf . §§ 7 eller 8 i lov om finansiel stabilitet, eller staten har lidt tab pá en individuel statsgaranti i medfør af § 16 a i lov om finansiel stabilitet . 2) Staten har lidt tab pá kapital indskudt i virksomheden i medfør af lov om statsligt kapitalindskud i kreditinstitutter eller pá ejerbeviser, som staten har erhvervet som led i konverteringen af sádan kapital . 3) Staten i øvrigt har ydet garanti eller stillet midler til rádighed for virksomheden, dens kreditorer eller en erhverver af hele eller dele af virksomheden . Stk . 2 . Finanstilsynet skal offentliggøre redegørelsen efter stk . 1 . I forbindelse med offentliggørelsen finder § 354 ikke anvendelse, medmindre oplysningerne vedrører kundeforhold eller tredjemand, der er eller har været involveret i forsøg pá at redde den págældende finansielle virksomhed . Stk . 3 . Redegørelsen efter stk . 1 skal beskrive Finanstilsynets rolle under forløbet op til konkursen m .v . Stk . 4 . Finanstilsynets pligt til at udarbejde en redegørelse efter stk . 1 omfatter ogsá de finansielle virksomheder, som opfyldte bestemmelsens krav efter den 1 . marts 2009 . 51 Fyrrverandibankaleiðslanhevurgreitt§19nevndinifrá,atorsøkintil,athettatalersostórt,er, at Eik Bank Danmark A/S keypti Skandiabanken, sum var lagdur saman við Eik Bank Danmark, og tað eru útlán hjá Skandiabanken, sum talan fyrst og fremst er um . 190 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Som konsekvens af vækststrategien opbyggedes der i datterbanken en betydelig eksponering mod fast ejendom og byggeri . En eksponering, som efter Finanstilsynets opfattelse skete i forstáelse med moderbanken . I takt med, at flere af disse lán blev sá store, at datterbanken ikke selv kunne bevilge disse inden for lovens rammer, bevilgede moderbanken sákaldte aflastningsgarantier, dvs . den bevilgede de dele af lánene, som datterbanken ikke selv kunne . Datterbankens høje eksponering mod fast ejendom og byggeri var sáledes et strategisk valg for hele konsernen . Endvidere finansierede banken ogsá direkte ejendomme beliggende uden for Danmark . Udover konsernens eksponering mod fast ejendom og byggeri opbyggede banken i perioden 2006-2010 et betydeligt engagement med fonden Eik Grunnurin, som ejede størstedelen af banken . Engagementet udgjorde ved halváret 2010 mere end 20 pct . af bankens basiskapital . De aktiver, som fonden erhvervede for provenuet af lánet, var i vidt omfang solgt fra den daværende sparekasse til fonden og var af ringe bonitet, hvorfor fonden i realiteten dækkede lánet med bankens egne aktier . Banken og fonden havde sammenfaldende bestyrelser . Reglerne er efterfølgende ændret, sá det ikke længere er muligt at have bestyrelsessammenfald mellem et institut og dets ejerfond, netop for at imødegá uhensigtsmæssighederne ved at den samme bestyrelse kan beslutte handler og bevilge lán hertil mellem to selvstændige selskaber ." Eftir hesum meinar Finanstilsynet, at tað tætta sambandið ella fíggjarliga samvirkið millum Eik Banka og Eik Grunnin er ein viðvirkandi orsøk til, at Eik Banki mátti gevast . í hvussu er heldur Finanstilsynet ikki, at hetta hevur verið gott fyri bankan . í frágreiðingini frá Fíggjareftirlitinum stendur eisini, at eftirlitið eftir ta síðstu vitjanina í bankanum setti solvenskravið upp í 22,75% . Bankin hevði sjálvur mett tað til 10,93%: "Pá baggrund af den tabte egenkapital i datterbanken, som følge KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 191 af de store tab pá ejendomsengagementer, samt forringelserne i moderbankens egne engagementer, fastsatte Finanstilsynet den 27 . september 2010 et solvenskrav til banken pá 22,75 pct . mod bankens eget opgjorte pá 10,93 pct . . . . Bankens manglende opfyldelse af solvenskravene i lov om finansiel virksomhed § 124 var báde forársaget af omstændigheder, som vedrørte bankens interne forhold, samt nogle eksterne omstændigheder vedrørende den generelle økonomiske udvikling i Danmark pá daværende tidspunkt, som banken ikke havde direkte indflydelse pá, men som banken ikke havde garderet sig tilstrækkeligt imod ." Um konjunkturgongdina verður m .a . sagt: "Da konjunkturerne vendte i efteráret 2008, viste det sig vanskeligere end forudset af de to banker at fá færdiggjort byggerierne, bl .a . grundet manglende likviditet hos kunderne, og de faldende ejendomspriser medførte, at man ikke kunne opná den forventede realkreditbeláning, hvorfor de to banker selv stod med risikoen . For de erhvervsejendomme, der var færdigbygget, medførte kon- junkturtilbageslaget faldende ejendomspriser, som medførte at disse ejendomme i mange tilfælde var overbelánte . Konjunkturtilbageslaget medførte ogsá, at flere og flere af kunderne fik likviditetsproblemer som følge af større tomgang i ejendommene mv . Endelig havde banken ogsá andre færøske engagementer særligt inden for fiskeri, hvor boniteten var væsentligt forringet . I takt med at engagementerne blev forringet i perioden 2007- 2010 blev bankens egenkapital reduceret . Den blev i vidt omfang erstattet af fremmedfinansieret kapital, hvilket efterlod banken med en forringet kapitalstruktur og dermed en reduceret tabskapacitet i forhold til nedskrivninger ." Um virksemi og støðu bankans skrivar Finanstilsynet m .a .: "Samtidig bar bankens drift præg af, at den i høj grad bevægede 192 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM sig væk fra sit oprindelige virkeomráde, finansiering af fiskeri og erhverv pá Færøerne, til boligspekulation i Danmark og i udlandet . Dette var et stort skift báde i forhold til portefølje og geografi . Kreditomrádet bar præg af en svag risikostyring og uforsvarlig kreditgivning pá et mangelfuldt grundlag . Ledelsen traf beslutninger om store og risiko- fyldte engagementer uden at følge bankens retningslinjer for kreditgivning eller inddrage kreditafdelingens ressourcer . Yderligere overtrádte banken § 145 i lov om finansiel virksomhed ved at have engagementer, der oversteg 25 pct . af basiskapitalen . Finanstilsynet var pá undersøgelse i banken i 2006, 2009 og 2010 . Pá undersøgelsen i 2009 konstaterede Finanstilsynet, at ca . 30 pct . af de gennemgáede engagementer havde svaghedstegn . Finanstilsynet gjorde løbende i breve og undersøgelser fra 2006 og frem datterbanken opmærksom pá de risici, den pátog sig i relation til den høje udlánsvækst . Báde for sá vidt angik bekymringen for en prisboble pá boligmarkedet, som i sagens natur ville ramme konsernen særligt hárdt, samt mere specifikt advarslerne mod en fortsat vækst pá udlánene . Den administrerende direktør i banken var ogsá bestyrelsesformand i datterbanken og var dermed godt informeret om, hvilken strategi der var lagt for vækst i datterbanken ." V.2 Danskir myndugleikar Peningastovnsmál eru undir danskari lóggávu, tí málið ikki er yvirtikið . Fyri føroyskar peningastovnar galda tær rættarreglur, sum Fólkatingið setir í verk fyri peningastovnar í Danmark, við møguligum tillagingum, sum hildið verður neyðugt at gera fyri Føroyar . Virksemið hjá Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet umfatar eisini føroyskar peningastovnar . Finanstilsynet er sjálvstøðugur almennur stovnur, sum hevur til KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 193 høvuðsuppgávu at hava eftirlit við, at fíggjarstovnar halda tað fíggjarliga lógarverkið . Endamálið við Finanstilsynet er at arbeiða fyri fíggjarligum støðufesti og áliti á fíggjarstovnar og marknaðir . Finansiel Stabilitet var fram til 1 . juni 2015 eitt partafelag, sum danski staturin átti . 1 . juni 2015 er Finansiel Stabilitet umskipað til ein sjálvstøðugan almennan stovn . Finansiel Stabilitet hevur sum høvuðsuppgávu eftir "lov om rekonstruering og afvikling af visse finansielle virksomheder" at endurskipa og avtaka fíggjarstovnar, sum eru komnir illa fyri . Endamálið hjá Finansiel Stabilitet er eins og hjá Finanstilsynet í høvuðsheitum at tryggja fíggjarligt støðufesti . V 2.1 Finanstilsynet Lov om finansiel stabilitet krevur ikki, at Finanstilsynet skal vera við í avgerðini ella metingini, tá ein peningastovnur fær invididuellan statsgaranti . Finansiel Stabilitet tekur sær einsamalt av slíkum umsóknum, sbrt . §§ 16a og 16b í lógini . § 19 nevndin heldur tað vera undranarvert, at ein stovnur sum Fin- anstilsynet, sum hevur eftirlit við bankanum, og sum skuldi havt mest vitan um bankans støðu, ikki hevur nakran leiklut, tá Finansiel Stabilitet í mars 2010 tekur avgerð um at veita Eik Banka individuellan statsgaranti og setir krav um, at Eik Grunnurin skal veita óavmarkaða trygd mótvegis Eik Banka . Avgerðin um at veita garantiin verður bara grundað á upplýsingar frá Eik banka sjálvum, soleiðis sum lógin fyriskrivar 52 . § 19 nevndin bað m .a . av hesi orsøk Finanstilsynet um innlit í viðurskiftini 52 Lovomfinansielstabilitet§16b... . Stk . 2 .Ansøgningen om statsgaranti skal indsendes til Finansiel Stabilitet A/S og vedlægges følgende dokumenter: 1) En redegørelse for opgørelsen af det individuelle solvensbehov . 2) En redegørelse fra kreditinstituttet om instituttets økonomiske stilling og fremtidsudsigter samt en udtalelse fra instituttets godkendte revisor herom . 3) Den seneste ársrapport og det seneste kvartalsregnskab . 194 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM hjá Eik Banka og millum Eik Banka og Finanstilsynet frá 2007 og frameftir . Hetta varð noktað . Nevndin fekk soljóðandi svar: "AFGØRELSE Finanstilsynet kan ikke imødekomme anmodningen om aktindsigt af 12 . februar 2015 . Begrundelse De dokumenter, der ønskes aktindsigt i, er omfattet af Finans- tilsynets skærpede tavshedspligt . Det følger sáledes af § 354, stk . 1, 1 . pkt ., i den færøske anordning af lov om finansiel virksomhed, jf . bekendtqerelse nr . 969 af 27 . august 2014 af anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om finansiel virksomhed (herefter lov om finan- siel virksomhed), at Finanstilsynets ansatte er forpligtet til at hemmeligholde fortrolige oplysninger, som de fár kendskab til gennem tilsynsvirksomheden . Finanstilsynets tavshedspligt er en særlig tavshedspligt, og ad- gangen til aktindsigter sáledes begrænset i forhold til almindelige regler . Finanstilsynet har ved behandlingen at anmodningen om aktindsigt særligt undersøgt, hvorvidt aktindsigt kunne meddeles i medfør af § 354, stk . 6, nr . 7, i lov om finansiel virksomhed, hvorefter stk . 1 ikke er til hinder for, at fortrolige oplysninger videregives til undersøgelseskommlssioner nedsat ved lov eller i henhold til lov om undersøgelseskommissioner . Det af lagtinget nedsatte undersøgelsesudvalg er imid- lertid ikke nedsat ved lov eller i henhold til lov om under- søgelseskommissioner, men i stedet i henhold til § 19 i lov om Færøernes Styrelsesordning, og det er pá denne baggrund Finans- tilsynets vurdering, at der ikke i lov om finansiel virksomhed er hjemmel til udlevering af de ønskede dokumenter . Klageadgang Denne afgørelse kan, senest 4 uger efter at afgørelsen er modtaget, indbringes for Erhvervsankenævnet pr . email til adressen ean@ erst .dk eller pr . post til Dahlerups Pakhus, Langelinie Alle 17, Postboks 2000, 2100 København Ø, tlf . 35 29 10 93, jf . § 372, stk . 1, i lov om finansiel virksomhed ." KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 195 § 19 nevndin var ikki nøgd við hetta svar og sendi Finanstilsynet umbøn um at taka málið uppaftur til nýggja viðgerð . Nevndin skrivaði Finanstilsynet soljóðandi skriv: "Lagtinget har modtaget Finanstilsynets afgørelse om aktindsigt . Før der bliver taget stilling til en mulig kære, skal der lige pointeres, at det af Lagtinget nedsatte undersøgelsesudvalg er nedsat ved lov eller i henhold til lov . Udvalget er nedsat i henhold til § 19 i lov om Færøernes Styrelsesordning . § 19 i Styrelsesordningen er en kopi af grundlovens § 51§ . "Folke- tinget kan nedsætte kommissioner af sine medlemmer til at under- søge almenvigtige sager . Kommissionerne er berettigede til at fordre skriftlige eller mundtlige oplysninger sável af private borgere som af offentlige myndigheder ." Af § 354, stk . 6, nr . 6, fremgár, at bestemmelsen i stk . 1 er ikke til hinder for, at fortrolige oplysninger videregives til en parlamentarisk kommission nedsat af Folketinget . Da § 19 i lov om Færøernes Styrelsesordning er en kopi af grundlovens § 51, vil jeg formode, at dette ogsá er gældende for denne kommission nedsat af Lagtinget . Derfor undrer det os meget, at denne kommission ikke er omfattet af § 354, stk . 6, nr . 6, og/eller af § 354, stk . 6, nr . 7 . For at klargøre om jeres afgørelse beror pá et forkert grundlag, evt . pá grund af det færøske sprog, vil Lagtinget anmode om, at jeres afgørelse bliver taget op til fornyet behandling ." Nevndin fekk skjótt svar aftur: "AFGØRELSE Finanstilsynet fastholder sin afgørelse af 13 . marts 2015 . 196 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Begrundelse § 354, stk . 6, nr . 6, i den færøske anordning af lov om finansiel virksomhed (herefter lov om finansiel virksomhed) omhandler ud- levering af fortrolige oplysninger til parlamentariske kommissioner, som nedsættes af Folketinget . Der er ifølge bestemmelsens ordlyd og bemærkningerne til denne tale om en regel, som alene omfatter kommissioner, som er nedsat af Folketinget . Det er Finanstilsynets vurdering, at anvendelsesomrádet for § 354, stk . 6, nr . 6, ikke kan fortolkes til ogsa at omfatte undersøgelseskommissioner nedsat af Lagtinget, dvs . at det danske Folketing ved vedtagelse af den págældende bestemmelse har taget stilling til, at det er Folketinget, som udøver parlamentarisk kontrol i forhold til lov om finansiel virksomhed . Samtidig er det Finanstilsynet, som fører tilsyn med de færøske pengeinstitutter . Vedrørende § 354, stk . 6, nr . 7, i lov om finansiel virksomhed henvises til Finanstilsynets afgørelse af 13 . marts 2015 . Supplerende bemærkes, at det er Finanstilsynets vurdering, at det i medfør af denne bestemmelse er et krav, at en undersøgelseskommission er nedsat ved lov, det vil sige nedsat ved en særlig lov, der omhandler undersøgelseskommissonens opdrag . Den anden del at bestemmelsen gár pa Kommissioner, som nedsættes i henhold til en bestemt lov "lov om undersøgelseskommissioner ." Dette er ikke tilfældet i denne sag, hvor undersøgelseskommissionen er nedsat i henhold til lov om Færøernes styrelsesordning . Klageadgang Denne afgørelse kan, senest 4 uger efter at afgørelsen er modtaget, indbringes for Erhvervsankenrevnet jf . § 372, stk . 1, i lov om finansiel virksomhed . Klagen fremsendes Finanstilsynet, som inden 7 dage fra modtagelse videresender klagen til Erhvervsankenævnet, jf . § 37, stk . 2, i offentlighedsloven . Det er gratis at klage over et afslag om aktindsigt ." § 19 nevndin kundi sostatt staðfesta, at hon fekk ikki innlit í viðurskifti viðvíkjandi Eik Banka, Eik Grunninum og Finanstilsynet í tíðini frá 2007 og fram . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 197 Nevndin avgjørdi tí at senda Finanstilsynet soljóðandi skriv: "§ 19 kommissionen til undersøgelse af fondstilsynet og Eik Fonden: Spørgsmál til Finanstilsynet Under henvisning til Finanstilsynets skrivelse af 29 . marts 2015, j .nr . 601-0144, skal der indledningsvis bemærkes, at Lagtingets § 19 kommission til undersøgelse af fondstilsynet og Eik Fonden er uenig med Finanstilsynets konklusion og afgørelse . Kommissionen vil ikke benytte den klageadgang, som Finanstilsynet henviser til, men vil bringe sagen op pá et højere niveau . Da dette kan tage tid, og for at kunne fortsætte og afslutte sit arbejde inden for den fastsatte tidsfrist, vil kommissionen i stedet stille Finanstilsynet nogle spørgsmál, som er relevante og vigtige for kommissionens arbejde . Spørgsmálene skal ses pá baggrund af, at Eik Fondens helt over- vejende aktiv var aktierne i P/f Eik Banki, og da fonden tillige kautionerede ubegrænset for banken, har indsigt i P/f Eik Bankis endeligt, afgørende betydning for en redegørelse om fondens fallit . Kommissionen er af den opfattelse, at i tiden op til bankens krak, skete der meget, som forstáeligt har vækket undren blandt folk . Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet er centrale myndigheder, som má kunne medvirke til at afdække hændelses- og beslutningsforløbet op til bankens og dermed fondens endeligt . Det er for eksempel naturligt, at der stilles spørgsmálstegn ved, at P/f Eik Banki í for- sommeren 2010 opfyldte betingelserne for at opná statsgaranti pá flere milliarder, men at man allerede i september samme ár konstaterede, at banken ikke kunne overleve . Kommissionen er selvfølgelig godt klar over, at Finanstilsynet ikke havde tilsyn med Eik Fonden, men ikke desto mindre má fondens solvens og sundhed have været relevant ogsá for Finanstilsynet i dets vurderinger af Eik Banki ." 198 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM § 19 nevndin biður síðan Finanstilsynet um at svara 15 ítøkiligum spurningum . Finanstilsynet svarar fyrst: "Indledningsvis vil Finanstilsynet gerne henlede opmærksomheden pá, at der i perioden umiddelbart efter Eik Bankis konkurs er besvaret en række spørgsmál stillet af Folketingets Færøudvalg . Disse spørgsmál og besvarelserne heraf fremgár af Folketingets hjemmeside . Endvidere har Finanstilsynet offentliggjort redegørel- ser i medfør af § 352a i lov om finansiel virksomhed om Eik Banki og Eik Bank Danmark . Finanstilsynet har som bilag til besvarelsen af spørgsmálene ved- lagt udvalgte besvarelser af Folketingsspørgsmál samt kopi af redegørelsen vedrørende Eik Banki ." Síðani koma spurningarnir frá § 19 nevndini og svar frá Finanstilsynet: "1. Gælder der formelle regler for samarbejde eller anden form for interaktion mellem Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet? Hvorledes samarbejder de nævnte myndighederne iøvrigt overordnet? Svar: Finansiel Stabilitet har til opgave at forestá afviklingen af nødlidende pengeinstitutter . Herudover har Finansiel Stabilitet ydet individuelle statsgarantier til en række pengeinstitutter til brug for deres likviditetsberedskab i forbindelse med ophøret af den generelle statsgaranti 1 . oktober 2010 . Finansiel Stabilitet er ikke en myndighed, men et statsligt aktieselskab . I relation til afvikling af nødlidende pengeinstitutter samarbejder Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet i forløbet op til at Finans- tilsynet fastsætter et solvenskrav med henblik pá at kunne sikre den best mulige afvikling af pengeinstituttet 53 . Finanstilsynet har i lov 53 Eftir hesum samarbeiða Finanstilsynet og A/S Finansiel Stabilitet ikki, tá støða skal takast til, um ein peningastovnur skal fáa statsgaranti ella ikki . Tað er ein avgerð, sum Finansiel Stabilitet einsamalt tekur við støði í teimum upplýsingum, sum Finansiel Stabilitet fær til vega . Tá Finansiel Stabilitet tók avgerð um at játta Eik Banka statsgaranti, vóru upplýsingar tøkar frá árinum fyri í KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 199 om finansiel virksomhed hjemmel til at videregive oplysninger til Finansiel Stabilitet under forudsætning af, at Finansiel Stabilitet har behov herfor til varetagelsen af sine opgaver . Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet har sáledes ikke noget løbende samarbejde om pengeinstitutterne . I relation til tildeling af individuelle statgarantier havde Finans- tilsynet ikke nogen formel rolle . 2. Hvorledes samarbejdede Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet konkret med hensyn til Eik Bank Danmark, Eik Banki pá Færøerne og eventuelt Eik Fonden - herunder hvilken information fik Finansiel Stabilitet fra Finanstilsynet om Eik Bank og eventuelt ogsá Eik Fonden? Svar: Som det fremgár ovenfor har Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet ikke noget løbende samarbejde vedr . institutter, heller ikke Eik Bank Danmark eller Eik Banki . Finanstilsynet havde ingen tilsynsrolle i relation til Eik Fonden . 3. Blev Finanstilsynet af Finansiel Stabilitet eller anden myndighed bedt om en udtalelse om/ vurdering af Eik Banki forud for, at banken fik bevilget statsgaranti i forsommeren 2010? Svar: Som det fremgár af Finanstilsynets redegørelse af 4 . juli 2013 vedr . Finanstilsynets tilsyn med Eik Banki i henhold til § 352 a i lov om Finansiel virksomhed, var Finanstilsynet ikke involveret i processen om tildeling af statsgaranti til Eik Banki . Finanstilsynet har sáledes ikke afgivet nogen erklæringer til Finansiel Stabilitet eller andre myndigheder i den anledning . Finanstilsynet, men annars einki . Finanstilsynet hevur onga meting ella frágreiðing gjørt í sambandi við, at Eik Banki fekk statsgaranti . Lýkur pengastovnur solvenstreytirnar í § 16b, stk . 1 í lov om finansiel stabilitet, og letur Finansiel Stabilitet tær neyðugu upplýsingarnar, kann pengastovnurin fáa individuellan statsgaranti, smb . § 16a, stk . 1 . ítøkiligt samstarv er eftir hesum bara millum Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet í tíðini frá tí, at ein peningastovnur kemur í neyð, og fram til ta løtu, tá Finanstilsynet ásetir eitt solvenskrav fyri, at pengastovnurin kann halda fram . Eftir teimum upplýsingum, sum nevndin hevur, merkir hetta, at Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet helst hava samstarvað um støðuna hjá Eik Banka frá einaferð síðst í august ella mitt í september 2010 fram til 29 . september 2010, tá Finanstilsynet kom við tí endaliga solvenskravinum fyri, at Eik Banki kundi halda fram . 200 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 4. Indskærpede Finanstilsynet efter EBH Bankens og EBH Fondens konkurs tilsynet med den organisationsidentiske Eik konsern? Svar: Finanstilsynet kan ikke give andre oplysninger om tilsynet med Eik Banki og Eik Banki Danmark end, hvad der fremgár af de to redegørelser offentliggjort den 4 . juli 2013 . 5. Vidste Finanstilsynet, hvilke konsekvenser de betydeligt skærpede afskrivningsregler mht. fast ejendom i januar 2010 (værdi = salgsværdi inden for 6 mdr.) ville fá for Eik Bank konsernen? Svar: Finanstilsynet har siden 1993 ved værdiansættelse af fast ejendom haft praksis for at operationalisere den tænkte salgsperiode til 6 maneder . I 1998 blev dette formelt indsat i værdiansættelsesbekendtgerelsen for realkredit i overensstemmelse med hidtidig praksis . Skulle sikre fokus pá dagsværdi, som er værdiansættelseskravet, og undgá fokusering pá tvangsrealisation pá den ene side og mere eller mindre urealistisk langsigtet værdi pá den anden side, som máske først ville kunne opnás efter en længere árrække og maske kun efter opfyldelse af visse antagelser . Operationaliseringen med 6 mdr . har været anvendt analogt i forbindelse med værdiansættelse af alle former for fast ejendom pá de forskellige virksomhedsomráder . Den blev sáledes ogsá anvendt i forbindelse med Finanstilsynets undersøgelse af et pengeinstitut i 2009 . I lyset af et trægt ejen- domsmarked fandt instituttet de 6 mdr . for uacceptable og pá- klagede til Erhvervsankenævnet . Ved kendelse af 29 . oktober 2009 stadfæstede Erhvervsankenævnet Finanstilsynets vurderinger dermed fremgangsmáden med de 6 mdr . Der er sáledes ikke tale om skærpelse, men praksis siden 1993 . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 201 Ved revisionen af regnskabsbekendtgørelsen i 2012 blev der indført strammere nedskrivningsregler for ejendomsengagementer . 6. Var Finanstilsynet vidende om, at og hvorfor Finansiel Stabilitet i marts 2010 stillede Eik konsernens ubegrænsede kaution som en betingelse for statsgarantien? Svar: Der henvises til besvarelsen af spørgsmál 3 . Som det fremgár af redegørelsen af 4 . juli 2013 anmodede Finantilsynet efterfølgende banken om en vurdering af fondens evne til at tilføre banken kapital . jf . betingelserne stillet af Finansiel Stabilitet . Som det fremgár af redegørelsen, svarede banken, at det var dens opfattelse, at fonden, hvis nødvendigt, ville være i stand til at tilvejebringe yderligere kapital i størrelesordenden 100 mio . kr . ved salg af unoterede kapitalandele og fast ejendom . Som det ligeledes fremgár af redegørelsen var processen, som ultimativt førte til, at banken overgik til Finansiel Stabilitet startet, før end Finanstilsynet náede at følge op pá denne korrespondance . 7. Hvilke forhold hos Eik konsernen ændrede sig afgørende efter, at der blev bevilget statsgaranti i marts 2010? Svar: Det er uklart, hvad der spørges til . Formálet med garanti- stillelsen var at yde et likviditetsberedskab . Eik Bank Danmark og Eik Banki havde som andre institutter adgang til at søge om sádanne garantier, hvis ledelsen af instituttet vurderede, at det var relevant ." Síðani vísir Finanstilsynet til svar frá danska búskapar- og vinnu- málaráðharranum til spurningar frá Føroyanevnd Fólkatingsins 14 . oktober og 17 . november 2010 . í tí fyrra fyrispurninginum verður spurt um, hvør munur var á støðuni hjá Eik Banka tann 19 . august 2010, tá danski ráðharrin kunnaði landsstýrið um, at eingin vandi var á ferð, til heilt onnur boð komu frá Finanstilsynet bara ein mánað seinni . 202 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í svarinum verður m .a . sagt: "Jeg afholdt den 19. august 2010 det árlige møde med den færøske finansminister Joannes Eidesgaard. I mødet deltog ligeledes Finanstilsynets direktør. Pá mødet blev den aktuelle situation for færøsk økonomi, herunder for de færøske banker, drøftet. Finanstilsynet, der jo fører et uafhængigt tilsyn, oplyste pá mødet, at blandt andet henset til Eik Bank Danmark A/S' betydelige ejendomseksponering havde Finanstilsynet fremrykket en funktionsundersøgelse af Eik Bank Danmark A/S til efteráret 2010. Finanstilsynet var dog ikke pá dette tidspunkt klar over problemernes omfang, blandt andet henset til at Eik bankerne den 10. august havde offentliggjort et regnskab for 1. halvár 2010, der samlet set var positivt, men dog med et underskud i den danske del af konsernen. Pá baggrund af indikationer fra flere kilder afholdt Finanstilsynet den 15. september 2010 møde med Eik Bank-konsernens ledelse. Finanstilsynet fandt pá baggrund af mødet, at der kunne være problemer i Eik Bank Danmark A/S. Finanstilsynet indledte derfor en haste-undersøgelse af Eik Bank Danmark A/S, da den generelle statsgaranti ville udløbe den 30. september 2010. I forbindelse med undersøgelsen, der blev gennemført den 20. - 24. september 2010, blev en række af Eik Bank Danmark A/S' største engagementer gennemgáet. Undersøgelsen viste relativt hurtigt, at Eik Bank Danmark A/S' tabskapacitet ikke var tilstrækkelig. Der var ogsá risiko for, at de finansielle vanskeligheder kunne føre til, at moderselskabet Eik Banki P/F kunne fá finansielle vanskeligheder. Finanstilsynet pábegyndte den egentlige engagementsundersøgelse af Eik Banki P/F den 23. september 2010. Det blev da konstateret, at det ikke kun var i Eik Bank Danmark A/S, at der var økonomiske problemer, men at der ogsá var selvstændige økonomiske problemer pá Færøerne." í tí seinna fyrispurninginum, sum víst verður til frá Føroyanevnd Fólkatingsins, verður m .a . spurt, hvat á fastognarmarknaðinum í Danmark førdi til so nógv skerpað avsetingar- og avskrivingarkrøv . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 203 í svarinum verður m .a . sagt: "Eik Bankerne offentliggjorde den 10. august et regnskab for 1. halvár 2010, der samlet set var positivt, men dog med et underskud i den danske del af konsernen. Samtidig viste regnskabet, at Eik Bankerne havde en stor eksponering mod ejendomsmarkedet. I forbindelse med Finanstilsynets undersøgelse den 20. - 24. september 2010 blev Eik Bank Danmark A/S' 30 største engagementer gennemgáet. Engagementerne udgjorde samlet set 3,3 mia. kr. Af de 30 engagementer var de 28 ejendomsrelaterede (finansiering, projektudvikling, pantebrevs- beláning eller lign.). Ejendomsporteføljerne var ikke kun danske ejendomme /projektfinansieringer, men ca. halvdelen af engagementerne var finansiering af tyske, svenske og finske ejendomme. Herudover var der ogsá finansieret ejendomme i Norge, Polen og Frankrig. Der var projektfinansiering - ud over i Danmark - i bl.a. luksusferieboliger i Spanien, Frankrig og Polen. Der var tillige et større golfprojekt med tilhørende feriehuse i Sverige. I forbindelse med undersøgelsen konstaterede Finanstilsynet endvidere, at banken fra 30. juni 2009 og frem til 30. juni 2010 havde udvidet 29 af de undersøgte 30 engagementer med i alt 450 mio. kr. Kun e?t af engagementerne var blevet reduceret. Det fremgik af bankens kreditindstillinger, at udvidelserne i vidt omfang var sket som et alternativ til tab, hvilket efter Finanstilsynets opfattelse afspejlede, at engagementerne var svage. At ejendomsmarkedet har udviklet sig negativt ses ogsá for andre af de banker, Finansiel Stabilitet A/S har overtaget, idet ejendomseksponeringerne fortsat er med at give store nedskrivninger ." "8. Hvorfor var det ikke efterfølgende i forbindelse med spørgsmálet om afvikling af konsernen muligt at ophæve garantien fra Eik Fonden til Eik Bankí Svar: Det er ikke et spørgsmál, der er blevet behandlet af Finans- tilsynet ." 204 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Síðani vísir Finanstilsynet aftur til svar frá ráðharranum til fyrispurningar frá Føroyanevndina hjá Fólkatinginum á heysti 2010 . Hesir spurningar hava allir at gera við málið um møguleikarnar at loysa Eik Grunnin og P/f Eik Banka frá trygdini mótvegis A/S Eik Banki Danmark . úr svarunum frá ráðharranum kann m .a . lesast "I forbindelse med udstedelse af individuel statsgaranti vurderer Finansiel Stabilitet A/S, om det er forsvarligt at stille garanti i hele garantiens treárige løbetid, herunder om banken vil være solid nok til at kunne finansiere sig pá egen hánd, dvs. uden statsgaranti, efter garantiens udløb senest med udgangen af 2013. Finansiel Stabilitet A/S har i forbindelse med udstedelse af individuel stats- garanti aftalt særlige vilkár. Det drejer sig bl.a. om: - øget krav til kapital (solvensoverdækning), - øgetinformationspligtoverforFinansielStabilitet, - udpegning af bestyrelsesmedlemmer og mulighed for, at Finansiel Stabilitet kan anvise køber af instituttet, sáfremt instituttet pá et fremtidigt tidspunkt - inden for garantiens løbetid - ikke opfylder kapitalkravet, og hvis prob- lemerne ikke løses inden for den af Finanstilsynet fastsatte frist. Pá baggrund af ansøgningen om individuel statsgaranti fra Eik Bank Danmark A/S vurderede Finansiel Stabilitet A/S, at der var behov for at aftale særlige vilkár for, at udstedelsen af individuel statsgaranti kunne anses for forsvarlig. Det blev mellem parterne aftalt at gøre dette via en moderselskabsgaranti, der ville blive effektueret, hvis Eik Bank Danmark A/S kom i en situation, hvor banken ikke levede op til de af Finanstilsynet fastsatte solvenskrav. En løsning for Eik Banki P/F pá Færøerne adskilt fra Eik Bank Danmark A/S ville forudsætte, at Eik Banki P/F kunne frigøres fra den afgivne garantiforpligtelse uden økonomiske konsekvenser for staten. Det blev nøje undersøgt af Finansiel Stabilitet A/S og Økonomi- og Erhvervsministeri- et, men det viste sig ikke muligt inden for rammerne af lov om finansiel stabilitet. Staten skal varetage skyldige økonomiske hensyn under forvaltningen KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 205 af offentlige midler, ligesom det er klart, at færøske og danske banker skal behandles lige. ........ Pá baggrund af et færøsk ønske om at finde en færøsk løsning for Eik Banki P/F skitserede Finansiel Stabilitet A/S en mulig model pá et møde med Eik Banki P/F søndag den 26. september 2010. Dette skete under den klare forudsætning, at modellen skulle undersøges med henblik pá, om den var juridisk mulig. En del af det forslag, der blev undersøgt, indebar, at Eik Banki P/F umiddelbart skulle deponere 2,5 mia. kr. i Eik Bank Danmark A/S for at blive frigjort fra den garantiforpligtelse, som banken havde pátaget sig. Deponeringen ville være et simpelt krav for Eik Banki P/F pá Eik Bank Danmark A/S og ville dermed ikke løse solvensproblemerne i Eik Bank Danmark A/S. En deponering ville samtidig være omfattet af den generelle statsgaranti, hvorfor Eik Banki P/F umiddelbart kunne fá pengene retur, hvis Eik Bank Danmark A/S overgik til Finansiel Stabilitet A/S. For at deponeringen skulle kunne medføre et bortfald af moderselskabsgarantien blev det undersøgt, om Eik Banki P/F uden økonomiske konsekvenser for staten kunne frigøres fra sin forpligtelse til at sikre Eik Bank Danmark A/S' opfyldelse af solvenskravet. Dette var ikke tilfældet, jf. min besvarelse af spørgsmál 32 ........... Nár statens tab pá en nødlidende bank skal opgøres, kan der ikke blot ses pá det statslige kapitalindskud. Staten má nødvendigvis báde se pá, om banken har fáet et statsligt kapitalindskud, en individuel statsgaranti samt udarbejde et overslag over, hvad det vil koste staten (Finansiel Stabilitet A/S) at afvikle banken som en følge af den generelle statsgarantiordning. ...... 206 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Herudover gælder det helt generelt, at staten skal varetage skyldige økonomiske hensyn ved forvaltningen af offentlige midler. Det betyder, at hvis det klare udgangspunkt om afvikling via lov om finansiel Stabilitet i det konkrete tilfælde skulle afviges, skulle den alternative model være økonomisk mere hensigtsmæssig for staten. En alternativ model skulle sáledes indebære et mindre tab for staten. Det følger sáledes af loven, at muligheden for andre modeller kun kan anvendes, hvis det vurderes at páføre staten færre omkostninger, under hensyntagen til den finansielle stabilitet, end tilfældet ville være, hvis den i loven beskrevne afvikling anvendes. ...... For at staten kunne give afkald pá en værdi (moderselskabsgarantien), ville det kræve, at det skulle være økonomisk mere fordelagtigt at hándtere situationen efter den foresláede model Men da værdien af moderselskabsgarantien vurderedes at overstige statens tab pá kapitalindskuddet i Eik Banki P/F, var det ikke økonomisk mere fordelagtigt for staten at frafalde moderselskabsgarantien. Sáfremt der kunne ses bort fra moderselskabsgarantien, og sáfremt Finansiel Stabilitet A/S dermed alene skulle hándtere en afvikling af Eik Bank Danmark A/S (i spørgsmálet er dette benævnt den fremsatte løsningsmodel) var det sáledes Økonomi- og Erhvervsministeriets og Finansiel Stabilitet A/S' vurdering, at staten kunne blive páført et tab, der var større end ved at hándtere begge banker under lov om finansiel stabilitet. Eik Banki P/F pátog sig en garantiforpligtigelse overfor Eik Bank Danmark A/S og Finansiel Stabilitet A/S i forbindelse med, at Eik Bank Danmark A/S fik en individuel statsgaranti i juni 2010. Ledelsen i Eik Bank Danmark A/S havde i forbindelse med, at banken blev nødlidende, en selvstændig pligt til at varetage selskabets og kreditorernes interesser og derfor ogsá en selvstændig pligt til at vurdere, om banken skulle effektuere eller undlade at effektuere moderselskabsgarantien. Der blev sáledes ikke stillet krav fra Finansiel Stabilitet A/S eller andre om, at banken skulle kræve garantien indfriet. Derimod tilkendegav bankens ledelse i forbindelse med drøftelser af løsningsmuligheder, at banken ikke kunne frigive garantien, medmindre der blev afgivet friholdelseserklæringer fra KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 207 Finansiel Stabilitet A/S, Det Private Beredskab og den danske stat for det ansvar, som ledelsen mátte kunne mødes med, hvis frigivelsen ville medføre tab ved afvikling gennem Finansiel Stabilitet A/S. 9. Holdt de forudsætninger, som man nægtede ophævelse af garantien ud frá Svar: Der henvises til svaret pá spørgsmál 8 . 10. Nogle danske banker har fáet lang tid til at finde nye investorer og refinansiere sig, hvorfor fik Eik Banki kun nogle fá dage til at finde en Iøsning og nye investorer til banken?" í hesum sambandi vísir Finanstilsynet til sína frágreiðing sbrt . § 352a í lov om finansiel virksomhed, sum Finanstilsynet skal gera, tá peningastovnar mugu gevast: "Banken fik frist til opfyldelse af kapitalkravet til den 30. september kl. 18.00, med mulighed for forlængelse. Den 30. september 2010 anmodede banken om forlængelse af fristen indtil den 9. november 2010 med følgende begrundelse: - at banken havde modtaget interessetilkendegivelser fra forskellige investorer, og det derfor var bankens opfattelse, at det ville være muligt at fá tilført den nødvendige kapital gennem en aktieemission, - at banken fortsat var beneficiant af en hensigtserklæring fra TF Holding P/F, - at banken var blevet stillet i udsigt, at der ville komme en skriftlig til- kendegivelse fra Landstyret, - at der i nyere tid i finansielle virksomheder var opnáet betydelige tegnings- beløb i emissioner, hvor udstedelsen var sket til lave kurser og med stor udvanding, eventuel fuld udvanding af eksisterende aktier, sáledes at der var sket overtegning. Finanstilsynet imødekom ikke anmodningen om fristforlængelse med den begrundelse, at banken blev pálagt et solvenskrav pá 2.285 mio. kr., hvor kravet var under forudsætning af, at banken kunne frigøres uden yderligere 208 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM tab end bankens bogførte kapitalandel i datterbanken pá 911 mio. kr. For- udsætningen var dog bortfaldet, da datterbanken havde effektueret den afgivne moderselskabsgaranti og solvenskravet derfor ville øges med 313 mio. kr. Finanstilsynet vurderede endvidere ikke, at muligheden for en aktieemission var til stede. Dette var begrundet med, at Fonden for banken ikke havde midler til at deltage i en eventuel aktieemission samt bankens svage kapitalgrundlag. Finanstilsynet var endvidere bekendt med, at banken ikke havde efterkommet kravet i forbindelse med moderselskabsgarantien fra datterbanken. Pá denne baggrund var Finanstilsynet bekendt med, at Finansiel Stabilitet havde fremsat krav mod banken. Hensynet til den finansielle stabilitet efter den 1. oktober 2010 styrkede ogsá kravet til sandsynligheden for, at en emission kunne gennemføres før der blev givet fristforlængelse. Det skulle ses i sammenhæng med bankens træk pá likviditeten i forbindelse med Finanstilsynets afgørelse af 27. september 2010 og usikkerheden om, hvorvidt bankens fundingaftaler var misligholdt som følge af solvenskravet. Pá dette grundlag kunne Finanstilsynet ikke imødekomme anmodningen om fristforlængelse frem til den 9. november 2010. Finanstilsynet forlængede fristen til den 30. september 2010 kl. 23.00. Banken anmodede senere samme dag om forlængelse af fristen til den 8. oktober 2010 kl. 12.00. Det oplystes i anmodningen, at banken havde indgáet en betinget aftale om overdragelse af sin virksomhed til Finansiel Stabilitet. Finanstilsynet imødekom pá denne baggrund anmodningen om fristforlængelse. Den 14. oktober 2010 gav Finanstilsynet tilladelse til, at banken blev overdraget til Eik Banki Føroya P/F, et datterselskab under Finansiel Stabilitet A/S, med virkning fra den 30. september 2010." "11. Var der i september 2010 mulighed for at forlænge den tid, Bankpakke I kunne gælde for Eik Banki, for at give den nye bestyrelse mulighed for at finde en løsning og nye investorer? Hvis ja, hvorfor forlængede man sá ikke perioden? Hvis nej, hvorfor?" KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 209 Her vísir Finanstilsynet til svarið til spurning 10 . "12. Hvorfor blev det færøske landsstyre pá møde med Finans- tilsynet, Finansiel Stabilitet, Finansministeriet og Danmarks Nationalbank den 19. august 2010 orienteret om, at det stod godt til med Eik Bankí" Her vísir Finanstilsynet til tað, sum svarað er til spurning 7 . "13. I september 2010 fik ledelsen i Eik Banki fra Finanstilsynet besked om, at konsernen nok ikke stod til at redde. Hvad ændrede sig helt konkret med Eik Banki fra 19. august 2010 til 14. september 2010?" Her verður víst til svar, sum ráðharrin gav Føroyanevndini hjá Fólka- tinginum, siterað undir svarinum til spurning 7 . "14. Ved Finanstilsynet, om der pá noget tidspunkt efter finanskrisen blev taget en beslutning, politisk eller admini strativt, om at mindske antallet af banker i den danske banksektor? Svar: Finanstilsynet er ikke bekendt med, at der skulle være truffet sádanne politiske eller administrative beslutninger, og kan vanskeligt forestille sig, at det skulle være tilfældet . 15. Ved Finanstilsynet, om der pá noget tidspunkt efter finans krisen blev taget en beslutning - politisk eller administrativt - om de bankers skæbne, som havde store udlán indenfor fast ejendom? Svar: Som del af opfølgningen pá finanskrisen har Finanstilsynet indført den sákaldte Tilsynsdiamant, som fastsætter en række pejlemærker for pengeinstitutdrift . Et af disse pejlemærker er vedr . eksponeringer mod fast ejendom, hvor der er fastsat et øverste pejlemærke pá 25 pct . Finanstilsynet vil sáledes reagere overfor institutter, som har en ejendomseksponering pá mere end 25 pct . og vurdere om forholdet tilsiger tilsynsreaktioner i form af risikooplysninger eller evt . pábud . 210 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Endvidere blev bilag 10 til regnsbekendtgørelsen ændret i 2012 med skærpede regler for nedskrivninger pá nødlidende ejendomsengagementer ." V.2.2 Finansiel Stabilitet Umframt at virka í sambandi við yvirtøku og avtøku av fíggjarstovnum í neyð, umsitur Finansiel Stabilitet skipanina við statsgarantium til fíggjarstovnar . Hesar reglur standa í kapitli 4a í lov om finansiel stabilitet: "Ordning med individuel statsgaranti for simpel, usikret gæld ." Skipanin gevur fíggjarstovnum møguleika fyri at fáa statsgaranti í upp til 3 ár: "§ 16 a . Der etableres en ordning, hvorefter Finansiel Stabilitet A/S efter ansøgning kan indgá aftale om ydelse af individuel statsgaranti for eksisterende og ny ikkeefterstillet, usikret gæld og for et særligt dækkede obligations- eller særligt dækkede real- kreditobligationsudstedende instituts samt Danmarks Skibskredit A/S' supplerende sikkerhedsstillelse (junior covered bonds) med en løbetid pá op til 3 ár ." Høvuðstreytin fyri at fáa statsgaranti er, at fíggjarstovnurin lýkur ávís solvenskrøv: "§ 16 b . Ansøgning efter § 16 a kan indgives af danske pengeinstitutter, datterselskaber i Danmark af udenlandske pengeinstitutter samt realkreditinstitutter, som opfylder solvenskravet pá 8 pct ., kravet til instituttets individuelle solvensbehov og et eventuelt højere individuelt solvenskrav fastsat af Finanstilsynet, jf . § 124 i lov om finansiel virksomhed . Stk . 2 . Ansøgningen om statsgaranti skal indsendes til Finansiel Stabilitet A/S og vedlægges følgende dokumenter: 1) En redegørelse for opgørelsen af det individuelle solvensbehov . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 211 2) En redegørelse fra kreditinstituttet om instituttets økonomiske stilling og fremtidsudsigter samt en udtalelse fra instituttets god- kendte revisor herom . 3) Den seneste ársrapport og det seneste kvartalsregnskab . Stk . 3 . Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler om ansøgningskrav, om udtalelsen fra revisor, om behand- lingen af ansøgningerne og om offentliggørelse af oplysninger om udstedte garantier m .v . § 16 c . For individuel statsgaranti efter § 16 a gælder i statsgaranti- perioden følgende vilkár: 1) Der má ikke udbetales udbytte . Der kan dog udbetales udbytte fra den 1 . oktober 2010, forudsat at det kan rummes inden for det løbende overskud . Derudover má Danmarks Skibskredit A/S uanset 1 . pkt . udbetale 15 pct . af det árlige overskud til Den Danske Maritime Fond, forudsat at det kan finansieres inden for det løbende overskud . 2) Der má ikke foretages kapitalnedsættelser, hvor beløbet udbetales til aktionærer, garanter eller andelshavere, iværksættes nye tilbagekøbsprogrammer af egne aktier, udstedes fonds- eller friaktier til favørkurs eller i øvrigt gøres brug af lignende fordelagtige ordninger . Dette gælder dog ikke helt eller delvis tilbagekøb af statens aktier som led i en afvikling af et statsligt kapitalindskud i de institutter, hvor staten har en konverteringsret . 3) Der má ikke igangsættes nye aktieoptionsprogrammer eller andre lignende ordninger til direktionen, og eksisterende programmer og andre lignende ordninger má ikke forlænges eller fornyes . 4) Kreditinstituttet betaler en garantiprovision for statsgarantien, som fastsættes individuelt for hvert enkelt institut . Stk . 2 . Garantiprovisionen, jf . stk . 1, nr . 4, tilfalder staten . 212 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk . 3 . Reglerne i § 13, stk . 1-7, og § 15 finder tilsvarende anvendelse pá aftaler om individuel statsgaranti . Stk . 4 . Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler for fastsættelsen og beregningen af den garantiprovision, som skal betales til staten i henhold til stk . 1, nr . 4 . Stk . 5 . Hvis et pengeinstitut eller realkreditinstitut, der har indgáet aftale om en individuel statsgaranti pá lán, overtræder de vilkár, som følger af stk . 1, nr . 1-4, kan Finanstilsynet udstede en advarsel til det págældende kreditinstitut, afsætte bestyrelsesmedlemmer i det págældende institut eller pábyde instituttet at afsætte en direktør i det págældende institut . Stk . 6 . Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler om og vilkár for Finansiel Stabilitet A/S indgáelse af aftale om ydelse af statsgaranti efter § 16 a ." § 19 nevndin hevur eisini biðið Finansiel Stabilitet um innlit í viðurskiftini hjá Eik Banka og millum Eik Banka og Finansiel Stabilitet, men eisini Finansiel Stabilitet sýtti fyri at veita innlit og svaraði § 19 nevndini við hesum brævi: "Vedr. anmodning om aktindsigt I henhold til jeres brev af 25 . marts 2015 samt vores mail af 13 . april 2015 skal Finansiel Stabilitet hermed vende tilbage . Finansiel Stabilitet har behandlet jeres anmodning om aktindsigt i henhold til § 19 i lov om Færøernes styrelsesordning vedrørende materiale om individuelle statsgarantier til Eik Banki P/F og Eik Bank Danmark A/S . Lov om Færøernes styrelsesordning regulerer grundlaget for Færø- ernes interne styrelse og er vedtaget af Lagtinget pá Færøerne . Loven gælder sáledes ikke for danske borgere, virksomheder eller offentlige myndigheder, hvorfor den færøske kommission ikke kan anmode Finansiel Stabilitet om aktindsigt i medfer af denne lov . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 213 Efter reglerne i den danske offentlighedslov kan enhver anmode om aktindsigt i en sags dokumenter, nár de indgár som led i sags- behandlingen hos bl .a . selskaber, hvor offentlige myndigheder ejer mere end 75 % af ejerandelene . Finansiel Stabilitet er som statsligt aktieselskab umiddelbart omfattet af loven . I henhold til § 1, nr . 1 i bekendtqerelse nr . 1585 af 19 . ecember 2013 er Finansiel Stabilitet imidlertid undtaget fra offentlighedsloven . Baggrunden for, at Finansiel Stabilitet er undtaget fra offent- lighedsloven er, at selskabet udfører opgaver, der ikke har karakter af traditionel forvaltningsvirksomhed, men i stedet udøver finansiel virksomhed . Det bemærkes yderligere, at den færøske kommission ikke har mulighed for at søge om aktindsigt i rnedfør af den danske for- valtningslov, da kommissionen ikke har partsstatus . Pá baggrund af ovenstáende er anmodningen om aktindsigt ikke imødekommet . Finansiel Stabilitet er imidlertid indstillet pá, skriftligt og inden for tavshedspligten, at besvare de konkrete spørgsmal, som kommissionen mátte have vedrørende individuel statsgaranti ." § 19 nevndin vildi hava nærri at vita um tað, sum Finanstilsynet í sínari frágreiðing frá 4 . juli 2013 skrivar, at Finanstilsynet á ongan hátt var við í málinum, um P/f Eik Banki livdi upp til krøvini fyri at fáa individuellan statsgaranti eftir lógini um Finansiel Stabilitet . í frágreiðingini frá Finanstilsynet stendur m .a .: "...3.6 Individuel statsgaranti Ved en ændring af lov om finansiel stabilitet, som trádte i kraft den 4. februar . 2009, blev der etableret en ordning, efter hvilken den danske stat via Finansiel Stabilitet A/S ydede individuel statsgaranti for ny eller eksisterende gæld . 214 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Banken modtog en individuel statsgaranti pá 6,6 mia . kr ., og i den forbindelse anmodede Finansiel Stabilitet A/S fonden Eik Grunnurin om at forpligte sig til at tilføre kapital til banken, sáfremt der opstod solvensmæssige problemer . Datterbanken Eik Bank Danmark A/S ansøgte ligeledes om individuel statsgaranti . I forbindelse med tildelingen af denne stillede moderbanken efter krav fra Finansiel Stabilitet A/S en garanti om, at banken ville understøtte datterbanken, sáfremt den fik solvensmæssige problemer. Finanstilsynet var ikke involveret i denne proces ." Nevndin skrivaði tí og setti Finansiel Stabilitet fylgjandi spurningar, sum Finansiel Stabilitet svaraði soleiðis: "§ 19 kommissionen til undersøgelse af fondstilsynet og Eik Fonden: Spørgsmál til Finansiel Stabilitet Under henvisning til Finansiel Stabilitets svarskrivelse af 20 . mai 2015 ønsker lagtingets § 19 kommission til undersøgelse af fondstilsynet og Eik Fonden at stille Finansiel Stabilitet nogle spørgsmál, som er relevante og vigtige for kommissionens arbejde . Spørgsmálene skal ses pá baggrund af, at Eik Fondens helt overvejende aktiv var aktierne i P/f Eik Banki, og da fonden tillige kautionerede ubegrænset for banken, har en vis indsigt i P/f Eik Bankis endeligt, afgørende betydning for en redegørelse om fondens fallit . Kommissionen er af den opfattelse, at i tiden op til bankens krak, skete der meget, som forstáeligt har vækket undren blandt folk . Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet er centrale myndigheder, som má kunne medvirke til at afdække hændelses- og beslutningsforløbet op til bankens og dermed fondens endeligt . Det er for eksempel naturligt, at der stilles spørgsmálstegn ved, at P/f Eik Banki í forsommeren 2010 opfyldte betingelserne for at opná statsgaranti pá flere milliarder, men at man allerede I september samme ár konstaterede, at banken ikke kunne overleve . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 215 Lagtingets § 19 kommission til undersøgelse af fondstilsynet og Eik Fonden anmoder derfor til Finansiel Stabilitet om venligst at besvare følgende spørgsmál: 1. Hvorledes samarbejdede Finansiel Stabilitet og Finans- tilsynet konkret med hensyn til Eik Bank Danmark, Eik Banki pá Færøerne og eventuelt Eik Fonden - herunder hvilken information fik Finansiel Stabilitet fra Finanstilsynet om Eik Bank og eventuelt ogsá Eik Fonden? Svar: Ved en ændring af lov om finansiel stabilitet, som trádte i kraft den 4 . februar 2009, blev der etableret en ordning, efter hvilken den danske stat via Finansiel Stabilitet A/S ydede individuel statsgaranti for ny eller eksisterende gæld . Finansiel Stabilitet A/S foretog ved hver enkelt ansøgning en uafhængig kreditvurdering af det ansøgende institut og fastsatte pá baggrund af denne vurdering størrelsen og betingelser for den individuelle statsgaranti . Dette gjorde sig ligeledes gældende ved bevilling af individuel statsgaranti til Eik Bank Danmark og Eik Banki . Finanstilsynet var sáledes ikke involveret i denne proces . 2. Bad Finansiel Stabilitet Finanstilsynet om en udtalelse om/vurdering af Eik Banki forud for at banken fik bevilget statsgaranti i forsommeren 2010? Svar: Finanstilsynet havde, jf . lov om finanasiel virksomhed, ikke hjemmel til at udlevere institutspecifikke oplysninger til brug for Finansiel Stabilitet A/S' behandling af ansøgninger om individuel statsgaranti, hvorfor Finansiel Stabilitet A/S ikke modtog oplysninger fra Finanstilsynet i forbindelse med behandlingen af Eik Bankis ansøgning om individuel statsgaranti . 216 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 3. Pá hvilken baggrund bevilgede Finansiel Stabilitet Eik Banki statsgaranti i 2010? Svar: Der henvises til besvarelse af spørgsmál 13 . alm . stillet af Færøudvalget den 20 . oktober 2010 efter ønske af Høgni Hoydal (TF) . Vedlagt som bilag. (Hetta er sami fyrispurningur, sum Finanstilsynet vísir til í sínum svari) . 4. Hvorfor stillede Finansiel Stabilitet i 2010 Eik Fondens ubegrænsede kaution, som en betingelse for statsgarantien til Eik Bankí Svar: Det var Finansiel Stabilitet A/S' vurdering at det ikke ville være forsvarligt at stille en 3 árig garanti til Eik Banki, med mindre at der blev stillet visse særlige vilkár, herunder at Eik Fonden stillede en ubegrænset kaution overfor Eik Banki . Der henvises herundover til besvarelse af spørgsmál 13 . alm . stillet af Færøudvalget den 20 . oktober 2010 efter ønske af Høgni Hoydal (TF) . Vedlagt som bilag . (Hetta er sami fyrispurningur, sum Finanstilsynet vísir til í sinum svari til § 19 nevndina) . 5. Nár ovennævnte kaution skulle stilles, var det sá nødvendigt, at det var fra Eik fonden - kunne kautionen ikke ligesá godt komme fra en anden kilde? Svar: I forbindelse med bevillling af indviduel statasgaranti til Eik Banki blev der ikke identificeret andre mulige kautionstillere end Eik Fonden . 6. Er Finansiel Stabilitet vidende om, hvilke forhold i Eik konsernen ændrede sig sá afgørende, efter at der blev bevilget statsgaranti i marts 2010, at banken mátte ophøre ultimo september samme ár? KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 217 Svar: Finaniel Stabilitet A/S har ikke foretaget nogen selvstændig analyse af ársagen til Eik Bankis sammenbrud . Der henvises til besvarelse af spørgsmál 3 . alm . stillet af Færøudvalget den 6 . oktober 2010 efter ønske af Høgni Hoydal (TF), vedlagt som bilag, samt Finanstilsynets redegørelse vedrørende Finanstilsynets tilsyn med Eik Banki P/F i henhold til § 352 a i lov om finansiel virksomhed af 4 . juli 2013 . (Hetta er sami fyrispurningur, sum Finanstilsynet vísir til í sínum svari) . 7. Det færøske landsstyre var pá et møde med Finansiel Stabilitet, Finanstilsynet, Finansministeriet og Danmarks Nationalbank, 19. august 2010 orienteret om, at det stod godt til med Eik banki. I september 2010 fik ledelsen i Eik Banki fra Finanstilsynet besked om, at konsernen nok ikke stod til at redde. Er Finansiel Stabilitet vidende om, hvad ændrede sig sá afgørende med Eik Banki i tiden fra 19. august 2010 - 14. september 2010? Svar: Der henvises til besvarelse af spørgsmál 2 . alm . stillet af Færøudvalget den 6 . oktober 2010 efter ønske af Høgni Hoydal (TF)(vedlagt som bilag) samt Finanstilsynets redegørelse vedrørende Finanstilysnets tilsyn med Eik Banki P/F i henhold til § 352 a i lov om finansiel virksomhed af 4 juli 2013 . (Hetta er sami fyrispurningur, sum Finanstilsynet vísir til í sínum svari) ." V.3 Føroyskir myndugleikar Danska stjórnin varðar av Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet, men stovnarnir eru ikki skipaðir undir stjórnini í sínum avgerðum á fíggjarøkinum . Er tørvur á tí, fær danska stjórnin upplýsingar . 218 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Føroyskir myndugleikar hava ongan avgerðarrætt í fíggjarheiminum og hava ikki havt tað . Síðan bankakreppuna í 1990 árunum hava føroyskir og danskir fíggjar- myndugleikar avtalað at hittast eina ferð um árið til kunningarfund . Hetta er eisini formaliserað í skrivligari avtalu . Danski fíggjarmálaráðharrin og landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hava tí fastan fund eina ferð um árið . Endamálið er, at danskir myndugleikar greiða frá um danska fíggjarheimin og búskapin, og føroyskir myndugleikar greiða frá um samsvarandi føroysk viðurskifti . Henda avtala hevur havt við sær, at broyting er gjørd í lógini um finansiel virksomhed fyri at geva landsstýrismanninum í fíggjarmálum rætt til eitt ávíst innlit, sbrt. lov om finansiel virksomhed § 354, soleiðis at danski ráðharrin eisini fekk møguleika fyri at veita landsstýrismanninum meira kunning, enn hana, sum var alment atkomulig: "§ 354. Finanstilsynets ansatte er under ansvar efter straffelovens §§ 152-152 e forpligtet til at hemmeligholde fortrolige oplysninger, som de fár kendskab til gennem tilsynsvirksomheden . Det samme gælder personer, der udfører serviceopgaver som led i Finanstilsynets drift, samt eksperter, der handler pá tilsynets vegne . Dette gælder ogsá efter ansættelses- eller kontraktforholdets ophør . 1 .-3 . pkt . finder tillige anvendelse pá ansatte i den færøske registreringsmyndighed, for sá vidt angár oplysninger, som de fár kendskab til gennem opgaveløsningen efter § 83, stk . 2 og 3, i lov om værdipapirhandel m .v ., som sat i kraft for Færøerne ved kongelig anordning . ......... Stk. 6. Bestemmelsen i stk . 1 er ikke til hinder for, at fortrolige oplysninger videregives til: ... . . 6) En parlamentarisk kommission nedsat af Folketinget . 7) Undersøgelseskommissioner nedsat ved lov eller i henhold til lov om undersøgelseskommissioner . ... . . KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 219 14) Finansiel Stabilitet A/S, under forudsætning af at Finansiel Stabilitet A/S har behov herfor til varetagelse af sine opgaver . ... . . 17) Skráseting Føroya, nár oplysningerne vedrører en fond omfattet af § 207, og oplysningerne vurderes at have betydning for styrelsens tilsynsopgaver . ... . . 27) Den færøske landsstyremand for finansanliggender som led i ansvaret for den økonomiske stabilitet pá Færøerne og til brug for krisehándtering af finansielle virksomheder pá Færøerne . ... . . 29) Færøernes Lagtings stáende udvalg vedrørende en færøsk finansiel virksomheds generelle økonomiske forhold, for sá vidt angár krisehándtering af færøske finansielle virksomheder, nár der træffes beslutning om, hvorvidt Færøernes landsstyre skal yde garanti eller stille midler til rádighed . Tilsvarende gælder i forbindelse med den parlamentariske kontrol i sager omfattet af 1 . pkt ." V.3.1 Fíggjarmálaráðið Tann 19 . august 2010 vóru Jóannes Eidesgaard, sum tá var landsstýrismaður í fíggjarmálum, og Petur Alberg Lamhauge, sum tá var aðalstjóri í Fíggjarmálaráðnum, á fundi við danskar myndugleikar um støðuna hjá fíggjarstovnunum í Føroyum . Talan var ikki um ein serligan fund bara um Eik Banka, men árligan fund eftir avtalu . Við á fundi tann 19 . august 2010 vóru, umframt umboðini fyri landsstýrið, umboð fyri donsku stjórnina, Danmarks Nationalbank, Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet . Einki serligt kom fram á hesum fundi, og tá Jóannes Eidesgaard beinleiðis spurdi um støðuna hjá Eik Banka, varð einki sagt um, at Eik Banki møguliga var í vanda . Av tí, at nógv var at lesa og hoyra í fjølmiðlunum í Danmark og í Føroyum 220 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM um Eik Banka, bóðu Jóannes Eidesgaard og Petur Alberg Lamhauge um fund við Finansiel Stabilitet og Finanstilsynet dagin eftir, t .e . tann 20 . august 2010 . Har varð sagt, at tey høvdu einki at viðmerkja um føroyskar peningastovnar, at hálvársroknskapurin hjá Eik Banka fyri fyrra hálvár 2010 var batnandi, og at Finanstilsynet fór á eftirlitsvitjan í Eik Banka í september . Jóannes Eidesgaard hevur greitt frá, at tað var ikki vanligt at gera fundarfrásagnir frá teimum árligu fundunum, men av tí, at so nógv var at lesa og hoyra í fjølmiðlunum um Eik Banka, hildu partarnir, at best var at koma við einari fráboðan eftir fundin . Landsstýrismaðurini fíggjarmálum og Finansiel Stabilitet gjørdu tískil eftir fundin tann 20 . august 2010 eina felags almenna fráboðan: "Det finansielle omráde er dansk anliggende og underlagt tilsyn og reglulering fra Finanstilsynet i Danmark pá lige fod med danske pengeinstitutter. Fíggjarmálaráðið kan dog konstatere, at Eik har fáet 9,1 mia kr. i garanti fra den danske stat. Denne garanti er givet pá grundlag af en vurdering af banken, som Finansiel Stabilitet A/S har foretaget. Det er en forudsætning for at fá garanti frá Finansiel Stabilitet A/S, at pengeinstituttet opfylder lovgivningens krav, herunder kravene til solvens. Finansiel Stabilitet vurderer, hvilke krav, der skal stilles, for at det er forsvarligt at stille den págældende garanti. De stillede vilkár skal medvirke til at sikre, at pengeinstitutten kan opfylde de garanterede forpligtelser, nár garantiperioden udløber. Garantien gives pá markedelignende vilkár. Fíggjarmálaráðið er som altid i løbende kontakt med de danske myndigheder, men involveres ikke i den almindelige tilsynsopgave. Der er aftaler om orientering af Fíggjarmálaráðið i krisesituationer. Pá denne baggrund føler Fíggjarmálaráðið for tiden ikke noget behov for yderligere informationer om situationen i Eik." Jóannes Eidesgaard vísir á, at frágreiðingin er sera varisliga orðað, men hetta varð gjørt fyri "ikki at loypa øði í ." KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 221 Jóannes Eidesgaard: "Men hondina á hjartað - mín fatan aftaná fundin var, at tann nógva umrøðan, ið hevði verið í pressuni, var ein stormur í einum glasi av vatni . Tað var mín uppfatan ." í døgunum beint áðrenn, Eik Banki fór undir Finansiel Stabilitet, var samskifti millum Finansiel Stabilitet og Fíggjarmálaráðið um, hvørjar treytir Finansiel Stabilitet setti fyri at leingja freistina fyri at fáa nýggjan kapital til vega til Eik Banka . Til endans varð eisini samskift um møguleikan fyri at loysa P/f Eik Banka frá tí garantii, sum bankin hevði givið Finansiel Stabilitet fyri dótturbankan Eik Bank Danmark A/S . á tann hátt kundi loysnin verið, at dótturbankin fór av knóranum, meðan móðurbankin í Føroyum kundi halda fram . Hetta læt seg tó ikki gera . Eftir tað var brævaskifti millum Jóannes Eidesgaard, landsstýrismann í fíggjarmálum, og danska ráðharran, Brian Mikkelsen, um hetta . Danski ráðharrin segði, at hetta kundi ikki lata seg gera, tí tað fór at kosta statinum meira enn at lata alla konsernina fara undir Finansiel Stabilitet . Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum var ónøgdur við, hvussu hann var kunnaður um støðuna hjá Eik Banka, og hann gjørdi vart við hetta fleiri ferðir hjá danska ráðharranum . Tað, sum síðani hendi, er kent . Jóannes Eidesgaard hevur fyri § 19 nevndini sagt, at hann heldur, at fundurin, sum tey hildu í august 2010, var ." . .spil for galleriet ." Petur Alberg Lamhauge, fyrrverandi aðalstjóri í Fíggjarmálaráðnum, sum var við Jóannes Eidesgaard til fundin í Danmark í august 2010, vísir á, at í sambandi við bankamálið í 90-árunum var ein avtala gjørd millum donsku stjórnina og landsstýrið, sum skuldi forða fyri, at tað kom fyri aftur, ." . . . at man bleiv vaktur á miðjari nátt ." Spurdur, hvussu tað kann bera til, at bankin fekk statsgaranti í mars 2010 og fór av knóranum longu í september sama ár, svarar Petur Alberg Lamhauge: 222 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM "Tað undrast vit eisini um enn tann dag í dag ." Odd Bjellvág hevur greitt § 19 nevndini frá, at hann við tí innliti, hann hevði sum nevndarformaður, heldur, at Fíggjarmálaráðið ikki fekk rættar upplýsingar á fundi við myndugleikarnar í Danmark í august 2010: "Eg trúgvi, at tað, sum hendi í juni mánaði, tá ið Fíggjarmálaráðið var í Danmark á fundi - eg eri púra sannførdur um, at teir ikki fingu rættar upplýsingar . Eg eri heilt sikkur upp á, at man visti, at støðan í bankanum var verri út frá teimum metingum, sum Fíggjareftirlitið og Finansiel Stabilitet høvdu sum grundarlag, og at tað bara var ein spurningur um at fáa hesa samtøkuna avviklaða undir skipaðum viðurskiftum . Líkamikið, hvat tað kostaði fyri statsapparatið . Tí er tað nakað man ikki tolir í einum og hvørjum samfelagi, so er tað, at ein peningastovnur fer á heysin, og tí eri eg púra sannførdur um, at longu tá man hevur sett kravið fram um hesa leypandi garantiina, at tá hevur man vita, hvat útfallið bleiv í september ." V.3.2 § 19 nevndin í sínum arbeiði hevur § 19 nevndin rent seg í tann trupulleika, at hon fær ikki atgongd til skjøl, sum hon fegin vildi sæð . Bæði Finanstilsynet og Finansiel Stabilitet hava víst umbøn um innlit aftur og hava sum grundarlag fyri hesum víst til fíggjarligt lógarverk . § 19 nevndin skrivaði tí Ríkisumboðnum soljóðandi skriv: "Spurningar frá § 19 nevndini: Sambært grein 19 í løgtingslógini um stýrisskipan Føroya kann Løgtingið skipa nevndir av tingmonnum at kanna alment umvarðandi mál . Nevndirnar hava rætt at krevja skrivligar ella munnligar upplýsingar frá einskildum borgarum eins væl og frá almennum embætismonnum . Men § 19 nevndin, sum Løgtingið í mai 2014 setti at kanna viðurskiftini kring Eik grunnin, hevur havt trupult við at fáa fatur á upplýsingum, sum nevndin hevur biðið um frá danska embætisverkinum . Víst hevur verið á, at trúnaðarupplýsingar kunnu gevast víðari til KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 223 "undersøgelseskommissioner nedsat ved lov eller i henhold til lov om undersøgelseskommissioner ." Men hóast hetta, so kann § 19 nevndin ikki fáa innlit í avvarðandi tilfar frá Fíggjareftirlitinum, tí at "det af Lagtinget nedsatte undersøgelsesudvalg er imidlertid ikke nedsat ved lov eller i henhold til lov om undersøgelseskommissioner, men i stedet i henhold til § 19 i lov om Færøernes Styrelsesordning ." Hetta reisir spurningin, um Stýrisskipanarlógin av danska embætisverkinum ikki verður roknað sum ein lóg á sama rættarstigi sum lógir, ið eru samtyktar av Fólkatinginum . Um so er, kann tað vera trupult hjá Løgtinginum at hava eftirlit við fyrisitingarliga valdinum, tí í Føroyum hava vit, sum kunnugt, nøkur málsøki, sum eru yvirtikin, meðan onnur eru felags málsøki . Serliga í málum, har ein partur kemur undir yvirtikin málsøki, meðan ein annar partur er felagsmál, kann tað gerast ógjørligt at fremja eftirlitið . Tí ynskir § 19 nevndin við hesum spurningum at fáa greiði á, um ríkisstjórnin hevur somu fatan sum embætisverkið . . 1 .  á hvørjum rættarstigi metir danska stjórnin føroysku Stýrisskip- anarlógina vera - í mun til lógir, samtyktar á Fólkatingí . 2 .  Metir danska stjórnin, at ein løgtingsnevnd, ið er vald sambært § 19 í Stýrisskipanarlógini, hevur somu heimild sum ein fólka- tingsnevnd, ið er vald sambært § 51 í donsku Grundlógini, til at kanna (ikki yvirtikin) felagsmál? . 3 .  Metir danska stjórnin, at ein løgtingsnevnd, sum er vald sambært §19 í Stýrisskipanarlógini, hevur rætt til at krevja upplýsingar frá donskum myndugleikum viðvíkjandi ikki yvirtiknum málsøkjum á sama hátt, sum hon kann krevja upplýsingar frá føroyskum myndugleikum viðvíkjandi yvirtiknum málsøkjum? . 4 .  Um nei - merkir tað so, at Løgtingið ikki hevur eftirlit við fyrisit- ingini, tá talan er um felagsmál? . 5 .  UmLøgtingiðikkihevureftirlitviðfyrisitingini,tátalanerum felagsmál, hvussu kann Løgtingið so fáa mál kannað, tá talan er 224 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM um málsøki, har ein partur er yvirtikin, og ein annar partur er felags málsøkí . 6 .  Metir danska stjórnin, at Fólkatingið kann krevja upplýsingar frá føroyskum myndugleikum (§51-kanning) viðvíkjandi málsøkjum, ið føroyskir myndugleikar hava yvirtikið? . 7 .  Kann tann støðan íkoma, at hvørki Løgtingið ella Fólkatingið - í samband við ávikavíst § 19 og § 51 kanningar - kann krevja fult innlit í mál, sum partvíst er yvirtikið mál, og partvíst er felagsmál?" Nevndin hevur ikki fingið svar upp á spurningarnar. Ríkisumboðið hevur sent hetta svar: "Rigsombudsmanden pá Færøerne har modtaget § 19-udvalgets henvendelse af 27 . maj 2015 vedrørende undersøgelse af forhold om Eik Fonden . Det kan i den anledning oplyses, at spørgsmálene som følge af udskrivelsen af valg til Folketinget først kan besvares, efter at der er dannet regering i forlængelse af valget ." § 19 nevndin hevur skrivað aftur til ríkisumboðið eftir fólkatingsvalið og hevur fingið hetta svar frá ríkisumboðsmanninum: "Jeg har forelagt spørgsmálet for Statsministeriet der oplyser, at svar ikke kan forventes at foreligge pá denne side af sommerferien ." Fyrst í august hevur ríkisumboðsmaðurin svarað rykkjara frá § 19 nevndini: "Rigsombudsmanden pá Færøerne har primo august 2015 fáet oplyst [frá § 19 nevndini], at besvarelse af § 19-udvalgets henvendelse af 27 . maj 2015 vedrørende undersøgelse af forhold om Eik Fonden senest bør foreligge i indeværende uge . Henvendelsen rejser væsentlige principielle problemstillinger, og det er derfor ikke muligt for de danske myndigheder at besvare henvendelsen inden for den oplyste tidsfrist . Som følge af KAPITTUL V: HVí FóR EIK BANKI AV KNóRANUM? - 225 sagens kompleksitet er det ikke muligt at angive en præcis tidsramme for en mulig besvarelse ." V.4 Niðurstøða um Eik Banka § 19 nevndin hevur ikki nóg gott skjalagrundarlag til at gera sína meting av teimum fíggjarligu viðurskiftunum og myndugleikametingum og -avgerðum, sum førdu til, at Finanstilsynet í september 2010 setti Eik Banka so strong solvenskrøv, at bankin ikki kláraði at lúka tey og mátti gevast . § 19 nevndin harmast um, at tað ikki hevur borið til at fáa hetta skjalatilfar, tí sjálvt um arbeiðssetningur nevndarinnar ikki beinleiðis er um Eik Banka, so var Eik Banki og hansara støða alt avgerandi fyri livilíkindi Eik Grunsins - ja, ein spurningur um lív ella deyð . Almenna frágreiðingin frá Finanstilsynet um húsagangin hjá Eik Banka er løgd við sum skjal . Eftir sítt kanningararbeiði við spurninginum um Eik Banka kann § 19 nevndin - staðfesta, at lógaverkið - ella donsk tulking av lógaverkinum - forðar fyri, at § 19 nevndin sum serlig kanningarnevnd eftir føroysku stýrisskipanarlógini kann fáa innlit í skjøl hjá donskum myndugleikum, sum hava við føroyskan banka at gera og mynd- ugleikanna viðgerð av støðu bankans, - staðfesta, at ein høvuðsorsøk, til at móðurbankin í Føroyum fór av knóranum, var, at hesin veitti danska dótturbankanum óav- markaða trygd, - staðfesta, at óvist er, um móðurbankin í Føroyum hevði hórað undan, hóast hesin slapp undan trygdini, ið veitt varð danska dótturbankanum, - undrast á, at Finansiel Stabilitet ikki fær upplýsingar frá Finans- tilsynet at brúka í sínari meting av, um Eik Banki skal fáa stats- 226 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM garanti, men tekur støðu, einans grundað á upplýsingar frá Eik Banka sjálvum, - undrast á, at føroyskir myndugleikar fingu upplýst so seint sum 19 . august 2010 frá donskum myndugleikum, at tað ikki var vandi á ferð við Eik Banka . Bert fáar dagar seinni fer bankin av knóranum, - staðfesta, at táverandi landsstýrismaðurin í fíggjarmálum metir, at fundirnir í august 2010 frá danskari síðu vóru "spæl fyri gall- arínum", - staðfesta, at EBH Bank og EBH Fonden líktust Eik Banka og Eik Grunninum óvanliga nógv, og undrast á, at Finansiel Stabilitet krevur, at Eik Grunnurin skal veita trygd fyri Eik Banka, stutt eftir, at EBH Bank og EBH Fonden eru farnir av knóranum, - undrast á, at Finansiel Stabilitet kravdi, at júst Eik Grunnurin skuldi veita óavmarkaða trygd fyri Eik Banka í mars 2010, heldur enn bert at seta krav um trygd av ávísari fíggjarligari stødd, - undrast á, at tað ikki bar til at loysa P/f Eik Banka frá trygdar- veiting síni til Eik Bank Danmark A/S, so tann føroyski parturin kundi halda fram . KAPITTUL VI: SAMANUMTIKIÐ VI.1 Ørkymlandi lógarverk § 19 nevndin heldur, at lógarverkið hevur verið ein grundleggjandi trupulleiki og høvuðsorsøkin til, at arbeiðið hjá Eik Grunninum og hjá grunnamyndugleikanum, fyrst Erhvervs- og Selskabsstyrelsen og síðani Skráseting Føroya, ikki hevur verið nøktandi . í gomlu banka- og sparikassalógini og seinni í lóg um fíggjarligt virksemi var ásett, at bankanevndin skuldi hava allan veruligan avgerðarrætt í grunninum eisini . Lógarkravið um, at bankanevndin skuldi velja meirilutan í grunsnevndini millum nevndarlimirnar í bankanevndini, og at nevndarformaður í bankanevndini skuldi vera partur av grunsnevndini, kann ikki tulkast øðrvísi enn, at lóggevarin við grunnaleistinum hevur viljað havt so tætt samband millum grunn og banka, at hesir skuldu vera at kalla samanrunnir fyri sama endamáli - bankans besta . Hinumegin er so lógin um vinnurekandi grunnar, ið Eik Grunnurin eisini skuldi liva upp til . Tað ber illa til samstundis at krevja óheftni og armslongd millum grunn og banka og krevja, at grunsnevndin skal halda seg strangt til bara at arbeiða fyri grunnin - ikki minst tá endamálið við grunninum eftir lógini skuldi vera at føra sparikassans virksemi víðari saman við bankanum og at syrgja fyri, at hesin altíð var kappingarførur og tryggur . Umskipanarreglurnar frá sparikassa til banka góvu eisini møguleika eftir hylkisleistinum at seta tiltakskapitalin hjá sparikassanum beinleiðis í bankan sum eina serliga trygd, men harvið eisini í veruleikanum sum váðakapital . Tí er í hvussu er skiljandi, at trupulleikar hava verið við at tulkað grunnaleistin so grundleggjandi øðrvísi og nógv strangari . § 19 nevndin heldur, at umskipanarreglurnar frá sparikassa til banka áttu at verið greiðari, og at reglurnar í lóg um vinnurekandi grunnar eisini áttu at verið greiðari og meira fullfíggjaðar . Hetta vóru tvær lógir, ið vóru mótstríðandi, og sjálvandi ber ikki til at velja, hvørjari lóg ein 228 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM ynskir at fylgja, tí báðar skulu haldast . Hetta er alt annað enn nøktandi, og hevur skapt stóran iva um, hvussu arbeiðið hjá sparikassagrunnunum skuldi skipast . Hetta kundi til dømis verið gjørt við at ásett serligar reglur fyri spari- kassagrunnarnar í lov om banker- og sparekasser (seinni lov om finansiel virksomhed) og møguliga eisini í lóg um vinnurekandi grunnar, og latið hesar grunnar verið undir sama eftirliti sum bankarnir . Um endamálið við umskipanarreglunum fyri sparikassar var, at spari- kassagrunnur og banki skuldu virka sum ein eind - soleiðis sum nógv bendir á - hevði verið rættast, at sparikassagrunnar als ikki vóru undir lóg um vinnurekandi grunnar, men í staðin vóru partar av somu lóg, sum bankarnir, og undir sama eftirlitsmyndugleika sum bankarnir . Er endamálið hinvegin - so sum eftirfylgjandi lógarbroyting bendir á - at greiður skilnaður skal vera millum sparikassagrunn og banka, eiga sparikassagrunnar bert at vera fevndir av lóg um vinnurekandi grunnar, við serligum ásetingum fyri hesar grunnar og eftirlitið við teimum, og ikki eisini av lov om finansiel virksomhed. Harafturat kemur, at sparikassagrunnar og bankar framvegis eru undir hvør sínum eftirliti, at eftirlitini eru undir hvør sínum aðalráði, og eftirlitsmyndugleikarnir eru í hvør sínum landi . VI.2. ásannaðir veikleikar Okkara vinnugrunnalóg er donsk, og í Danmark hava verið somu avbjóðingar sum í Føroyum . Fyri stuttum varð bankalógin í Føroyum "lov om finansiel virksomhed" broytt soleiðis, at nevndin í bankapartafelagnum ikki longur skal velja nevndina í grunninum - tvørturímóti er nú forboð fyri, at bankanevndin ella starvsfólk í bankanum kunnu velja meirilutan í grunsnevndini . Tilskilað er nú eisini serskilt í somu lóg, at nevndin í grunninum bara skal tæna grunsins áhugamálum . KAPITTUL VI: SAMANUMTIKIÐ - 229 Við hesum er ivin um grunsins besta ella bankans besta beindur av vegnum: - Nevndin í bankanum skal ikki hava møguleika at tilnevna meiri- lutan í grunsnevndini - Nevndin í bankanum skal arbeiða fyri bankans besta - Nevndin í grunninum skal arbeiða fyri grunsins besta Orsøkin til hesar lógarbroytingar er eyðsæð júst tann ivi, sum hevur valdað um grunsins besta og/ella bankans besta eftir lóg um vinnurekandi grunnar og serliga eftir grunnaleistinum í lógini um bankar og sparikassar, seinni lov om finansiel virksomhed Henda broyting kom í gildi í Føroyum í 2012 . í Danmark kom broytingin í gildi í 2011 . í yvirskipaðu viðmerkingunum til hesa broyting førdi ráðharrin fram: "I lov om finansiel virksomhed medfører lovforslaget ændringer vedrørende de sákaldte sparekassefonde . I dag stiller loven krav om, at flertallet af bestyrelsesmedlemmerne i en sparekassefond eller andelskassefond/forening skal udpeges af og blandt bestyrel- sesmedlemmerne i det underliggende sparekasse- eller andelskasse- aktieselskab . Dette har i praksis givet anledning til en række problemer, hvorfor det foreslás, at det fremover alene er mindretallet af medlemmerne af fonds- eller foreningsbestyrelsen, der kan udpeges og udgøres af medlemmerne af sparekasse- eller andelskasseaktieselskabets bestyrelse . Det præciseres ogsá, at formanden for fonds- eller forenings- bestyrelsen ikke samtidig má være formand for bestyrelsen i spare- kasse- eller andelskasseaktieselskabet ." ásetingin í § 209 í lov om finansiel virksomhed er sostatt nú henda: "De i henhold til § 207, stk . 1, oprettede, der ejer aktier i et spare- kasseaktieselskab, ledes af en bestyrelse pá mindst 3 medlemmer . 230 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Bestyrelserne for de i 1 . pkt . nævnte fonde skal varetage fondens interesser . Stk . 2 . Medlemmer af bestyrelsen for eller ansatte i spare- kasseaktieselskabet, jf . § 207, stk . 1, má ikke udpege eller udgøre et flertal af medlemmerne af bestyrelsen for den i stk . 1 nævnte fond . Tilsvarende gælder for medlemmer af bestyrelsen for eller ansatte i fondens datterselskaber eller associerede virksomheder . Stk . 3 . Formanden for bestyrelsen i sparekasseaktieselskabet má ikke samtidig være medlem af bestyrelsen for de i stk . 1 nævnte fonde ." Nevnast skal eisini, at meðan § 19 nevndin hevur sitið við arbeiði sínum nú í 2015, eru aftur gjørdar broytingar í "lov om finansiel virksomhed" í Føroyum . Ein partur av hesum broytingum gevur nú Finanstilsynet sum eftirlitsmyndugleika hjá bankunum atgongd til upplýsingar frá øðrum feløgum og stovnum - eitt nú einum møguligum sparikassagrunni, sum er knýttur at bankanum eftir grunnaleistinum . ásetingarnar í § 347 í "lov om finansiel virksomhed" geva nú Finanstilsynet víðar heimildir til at fáa upplýsingar til vega í sambandi við eftirlitsarbeiðið við bankum . 54 Tann 1 . januar 2015 kom heilt nýggj vinnugrunnalóg í gildi í Danmark . í 54 § 347 . De finansielle virksomheder, finansielle holdingvirksomheder, fælles datacentraler, leverandører og underleverandører skal give Finanstilsynet de oplysninger, der er nødvendige for tilsynets virksomhed . I overensstemmelse med bestemmelser fastsat i direktiver gælder dette tilsvarende for udenlandske kreditinstitutter, administrationsselskaber og investeringsselskaber, der udøver virksomhed her i landet gennem etablering af filial eller udbud af finansielle tjenesteydelser . Stk. 2. Finanstilsynet kan til enhver tid mod behørig legitimation uden retskendelse fá adgang til en finansiel virksomhed og dens filialer, en finansiel holdingvirksomhed eller en fælles datacentral med henblik pá indhentelse af oplysninger, herunder ved inspektioner . Stk. 3. I det omfang det er nødvendigt for bedømmelse af en finansiel virksomheds eller en finansiel holdingvirksomheds økonomiske stilling, kan Finanstilsynet indhente oplysninger og til enhver tid mod behørig legitimation uden retskendelse fá adgang til de virksomheder, med hvilke den finansielle virksomhed eller den finansielle holdingvirksomhed har særlig direkte eller indirekte forbindelse . Stk. 4. Finanstilsynet kan kræve alle oplysninger, herunder regnskaber og regnskabsmateriale, udskrift af bøger, andre forretningspapirer og elektronisk lagrede data, som skønnes nødvendige for Finanstilsynets virksomhed eller til afgørelse af, om en fysisk eller juridisk person er omfattet af bestemmelserne i denne lov . Stk. 5. Finanstilsynet kan til enhver tid mod behørig legitimation uden retskendelse fá adgang til en leverandør eller underleverandør med henblik pá indhentelse af oplysninger om den outsourcede aktivitet KAPITTUL VI: SAMANUMTIKIÐ - 231 vavi er hon munandi størri enn okkara, og tað sæst týðiliga, at veikleikar við gomlu lógini eru ásannaðir . Tann nýggja danska vinnugrunnalógin fyriskrivar strangari reglur og ábyrgd fyri nevnd og stjórn í vinnurekandi grunnum . Reglurnar fyri fíggjarligum ansni eru eisini greiðari, sbr . §§ 37, 38 og 42 í donsku lógini . Tað er ikki serføroyskt ivamál, um konsernroknskapur skuldi gerast ella ikki . Hesin trupulleiki er eisini ásannaður í Danmark, men er avgreiddur við nýggju vinnugrunnalógini soleiðis, at greiðar reglur um konsernviðurskifti eru settar í gildi har . Nú er grunnurin eftir donsku lógini altíð í konsern við bankan, uttan mun til um viðurskiftini millum grunn og banka eru umfatað av konsernásetingarreglunum í ársroknskaparlógini ella ikki . Fleiri viðurskifti við donsku lóggávuni skulu ikki útgreinast her . Víst verður til Lov 2014-06-25 nr . 712 om erhvervsdrivende fonde . § 19 nevndin ásannar, at orsøkin til, at hon ikki hevur fingið allar tær upplýsingar, sum hon ætlaði sær, er, at hon ikki hevur fingið innlit í skjøl hjá donskum myndugleikum á peningastovnsøkinum . Orsøkin til hetta er, at talan er um málsøki, sum ikki er yvirtikið, men sum er undir donskum lóggávuræði, og at lógargrundarlagið eftir danskari uppfatan ikki gevur føroyskari kanningarnevnd rætt til innlit . §19 nevndin er als ikki samd í hesi uppfatan . Víst verður í hesum sambandi til tilmæli nevndarinnar undir I .6 . VI.3 Dominoeffektin - lagnufelags- skapurin Eik Grunnurin og Eik Banki Greitt er frá fíggjarliga tilknýtinum millum Eik Grunnin og Eik Banka . Við sína byrjan átti grunnurin allan partapeningin í bankanum, og hetta var einasta ogn grunsins . Grunnurin var tá fullkomiliga bundin at gongdini í bankanum . Grunnurin minkaði so líðandi sín ognarpart í bankanum og gjørdi í 232 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM staðin íløgur aðrastaðir . Tá bankin mátti gevast, átti grunnurin stívliga helvtina av partapeninginum . Alt bendir á, at leiðsla bankans var í veruleikanum eisini dagliga leiðsla grunsins, og tað var hon, sum vísti grunninum á íløgumøguleikar í Føroyum eins og uttanlands . Talan var bæði um íløgur, sum bankin eisini var við í, og íløgur, sum bankin ikki var við í . Eins og hjá bankanum var grunsins íløguvirksemi í stóran mun á fastognarmarknaðinum . Hetta hevði við sær, at grunnurin, umframt at røkja sín ognarpart í Eik Banka, fyri ein stóran part eisini gjørdi íløgur á teimum somu marknaðum, sum Eik Banki gjørdi sínar íløgur . Longu av hesi orsøk má sigast, at Eik Grunnurin framvegis í stóran mun bert hevði eitt bein at standa á, hóast endamálið við at selja burtur av partapeninginum í bankanum og gera aðrar íløgur var at fáa breiðari fíggjarligt undirstøði at standa á. Harumframt vóru fleiri íløgur hjá Eik Grunninum fíggjaðar við lántøku í Eik Banka . Tá heimskreppan í fíggjargeiranum kom í 2008, fekk hon sera stóra ávirkan á fastognarmarknaðin, sum annars yvirhøvur hevði verið mettur sum ein av teimum rímiliga tryggu íløgumarknaðunum, serliga sæð yvir longri tíðarskeið . Virðini minkaðu meira, enn nakar hevði roknað við, og hetta fekk eisini beinleiðis ávirkan á tey avsetingar- og avskrivingarkrøv, sum Finanstilsynet setti bankunum . Fyri Eik Grunnin fekk hetta so at siga tvífaldan virknað: íløgur á fastognarmarknaðinum minkaðu í virði ella fóru av knóranum, og partapeningurin í Eik Banka minkaði í virði, tí bankin eins og grunnurin í stóran mun hevði gjørt sínar íløgur á fastognarmarknaðinum . Eisini mátti Eik Banki ganga undir hørð krøv frá Finanstilsynet, sum t .d . at fleiri ognir vórðu ásettar til einki virði at hava. VI.4 Orð at enda Endamálið við hesi kanning hevur verið at kanna alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik Grunninum í tíðarskeiðnum 2002-2010 og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðnum 2002 til mai KAPITTUL VI: SAMANUMTIKIÐ - 233 2014 . Høvuðsorsøkin til kanningina er, at Eik Banki fór av knóranum og hetta fekk stórar avleiðingar fyri føroyska samfelagið, herundir at umleið 9 .000 føroyingar og føroyskar fyritøkur, ið høvdu sett partapening í bankan, mistu allan partapeningin . Ein onnur avleiðing var eisini, at Eik Grunnurin fór á húsagang . § 19 nevndin heldur, at kanningin hevur rokkið sínum endamáli, tó at nøkur viðurskifti kundu verið lýst nærri, um nevndin fekk atgongd til neyðugu skjølini . § 19 nevndin vónar, at henda kanning verður við til at fyribyrgja, at søgan endurtekur seg, og at kanningin kann leggja lunnar undir eitt greiðari, sterkari og tryggari grundarlag undir vinnurekandi grunnum og grunnaeftirliti í Føroyum í framtíðini . Tá fer kanningin til fulnar at røkka sínum endamáli . Skal hetta eydnast, er tó neyðugt, at landsstýrið og Løgtingið taka neyðug stig fyri at rætta veikleikar, ið vístir verða á, og at fremja tilmælini, ið nevndin mælir til í hesi kanning . SKJALAYVIRLIT 1. Samandráttur av frágreiðingunum, sum givnar eru nevndini 2. Uppskotið til samtyktar um at seta § 19 nevnd at kanna málið 3. álitið frá Vinnunevndini 4. Vinnugrunnalógin Anordning nr . 113 fra 20 .september 2007 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde 5. Kunngerðin um upploysn av vinnurekandi grunnum Bekendtgørelse nr . 1386 fra 11 . december 2007 for Færøerne om opløsning af erhvervsdrivende fonde (likvidation, konkurs, tvangsopløsning og fusion) 6. Lógarreglurnar um umskipan av sparikassa til banka Kapittul 12b í Lovbekendtgørelse nr . 182 fra 20 marts 1995 om banker og sparekasser m .v ., som sat i kraft ved anordning nr . 168 af 22 . marts 1999 7. Viðtøkur fyri Eik Grunnin 8. Búuppgerð fyri Eik Grunnin í konkurs 9. Frágreiðing frá Fíggjarmálaráðnum 18. mars 2015 um samskiftið millum Fíggjarmálaráðið og danskar mynd- ugleikar í sambandi við, at Eik Banki fór av knóranum 10. Frágreiðing frá Fíggjareftirlitinum 4. juli 2013 um, hví Eik Banki fór av knóranum 11. Skráseting Føroya Mannagongdir Skráseting av og eftirlit við vinnurekandi grunnum SKJAL 1 Samandráttur av frágreiðingunum, sum givnar eru nevndini Samandráttirnir eru ein samanskriving av teimum munn- ligu frágreiðingunum, sum givnar eru nevndini . 1 .1 .  Jógvan Thomsen, stjóri á Skráseting Føroya . 1 .2 .  Kristin Balle, fyrrverandi deildarstjóri á Skráseting Føroya . 1 .3 .  Tommy Petersen, fyrrverandi stjóri á Skráseting Føroya 1 .3 .2 . Skrivligt svar frá Tommy Petersen 1.4. Eyðfinnur Jacobsen, granskingarfólk . 1 .5 .  Johan Dahl, landsstýrismaður í vinnumálum . 1 .6 .  Arne Poulsen, fyrrverandi aðalstjóri í Vinnumálaráðnum . 1 .7 .  Sørin P . Sørensen, løgfrøðiligur ráðgevi í Vinnumálaráðnum . 1 .8 .  Frithleif Olsen, fyrrverandi nevndarformaður í Eik Grunninum og í P/f Eik Banka . 1 .9 .  Odd Bjellvág, fyrrv . nevndarformaður og næstformaður í Eik Grunninum og P/f Eik Banka . 1 .10 .  Marner Jacobsen, fyrrverandi forstjóri í P/f Eik Banka . 1 .11 .  Hans Laksá, fyrrverandi grannskoðari hjá Eik Grunninum og P/f Eik Banka . 1 .12 .  Jóannes Eidesgaard, fyrrverandi landsstýrismaður í fíggjarmálum 238 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1 .13 . Petur Alberg Lamhauge, fyrrverandi aðalstjóri í Fíggjarmálaráðnum SKJAL 1 - 239 1.1. Jógvan Thomsen, stjóri á Skráseting Føroya Var á fundi í § 19 nevndini tann 28 . januar 2015 . Kanst tú presentera teg? Tá eg varð liðugur at lesa á Danmarks Tekniske Universitet, fór eg í starv á Telefonverki Føroya Løgtings og starvaðist har sum prosjektleiðari í átta ár . 1 .september1997 fekk eg starv sum stjóri á Fjarskiftiseftirlitinum . Tann stovnurin vaks rættiliga skjótt . Bara fáar mánaðir eftir varð Kappingareftirlitið lagt til stovnin, og so gekk tað bara slag í slag við Tryggingareftirlitinum, Posteftirlitinum, Elveitingareftirlitinum o .s .fr . Tann 15 . august 2005 varð Skráseting Føroya eisini løgd til stovnin . Tann 1. september 2008 varð Skráseting Føroya flutt, og Tommy Peter- sen varð settur sum stjóri fyri Føroya Skipaskráseting, Føroya Altjóða Skipaskráseting og Skráseting Føroya . Tann 1 . juni 2010 tók eg við aftur sum stjóri fyri Skráseting Føroya . Eg havi eisini tikið eina HD í roknskapi, meðan eg var á telefonverkin- um, og seinni havi eg tikið eina MBA/leiðsluútbúgving frá Henley Business School í Onglandi . Tann 1 . januar 2008 yvirtóku Føroyar málsøkini vinnufeløg, vinnu- grunnar og ársroknskaparlóggávu . Stovnurin var sera lítið inni í tí tilgongdini . Vit vóru á fundi í Vinnumálaráðnum 16 . juli 2007 við embætisfólk úr Erhvers- og Selskabsstyrelsen, og so síggi eg í teldupostum, at lagt var upp til ein forfund við Vinnumálaráðið í sambandi við áðurnevnda fund, har vit, sum áður sagt, saman við Vinnumálaráðnum luttóku á fundi við embætisfólk úr Erhvervs- og Selskabsstyrelsen 16 .juli . Terje Sigurðsson varð settur sum deildarleiðari á skrásetingini tann 1 . juni 2007 . Tað var faktiskt tí, at vavið av arbeiðnum var so mikið víttfevnandi, at tað var neyðugt at umskipa bygnaðin . So Terje tók sær mest av øllum tí, sum hevði við yvirtøkuna at gera, so eg var bara yvirordnað kunnaður . Tá lógaruppskotið kemur, stendur eitt stað, at brúk er fyri millum fimm og seks fólkum? Ja, tað stendur í lógaruppskotinum, at tað er brúk fyri fimm til seks fólkum, tað skuldi deils vera í Vinnumálaráðnum til at viðlíkahalda lógarverkið og deils vera á Skráseting Føroya at umsita . Hvør roknaði tað út, at tað skuldu fimm til seks fólk til hettá Tað er ikki vit, tað er uppskotsstillarin í sambandi við, at lógarverkið verður yvirtikið . 240 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tit eru ikki við í lógararbeiðnum? Nei, eg eri, sum sagt, á tí eina fundinum, tá hesi bæði embætisfólkini frá Erhvervs- og selskabsstyrelsen eru í Føroyum, og tað er líkasum meira, hvussu man skuldi gera hetta, so tað er meira lagt upp til, at vit skulu hava eitt samskifti við Erhvervs- og Selskabsstyrelsen . Tað var press á at yvirtaka økið skjótt, tí tað var líkasum framskundað . Hvønn leiklut hevði Skráseting Føroya í.s.v. vinnurekandi grunnar, áðrenn málsøkið varð yvirtikið? Tað, sum verður gjørt viðvíkjandi grunnum, áðrenn málsøkið varð yvirtikið, var bara skráseting . Man var eitt forkontór til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, har man bara tók ímóti umsóknum og sendi tær víðari . Grunnar fáa øgiliga lítið fokus um hetta mundið . Man skal eisini minnast til, at tað vóru bara 11 grunnar . Tær viðgerðirnar, tit hava havt, eftir at málsøkið var yvirtikið, kunnu tær teljast á einari hond ella tveimum hondum hesi áriní Ja, eg haldi, um man tekur alt samanlagt og fer út í krókarnar, so frá 2008 fram til dagin í dag so koma vit kanska forbí 10 mál íalt, men 20, tað verður ringt at passera sum mál . Hava aðrir grunnar søkt tykkum um ekstraordinerar dispositiónir? Eg haldi ikki tað; sum eg kann minnast, so er tað bara tann hjá grunninum Emmanuel í Skálavík, har teir skuldu víðka sítt virksemi . Tað er nokk tann einasta ekstraordinera dispositiónin, um vit síggja burtur frá Eik grunninum . Hetta her við eftirliti, tað er ikki hvønndagskostur? Nei, tað er absolut ikki hvønndagskostur við grunninum . Tað er altso eitt skriviborðseftirlit ella legalitetseftirlit . Hvussu stórur partur av tíðini varð brúktur til vinnurekandi grunnar? Um eg kann koma við einari leysligari meting, so var tað nokk umleið 10% av arbeiðstíðini hjá einum starvsfólki á Skráseting Føroya, sum varð brúkt til vinnurekandi grunnar . Um man tekur fíggjarligar resursur í sambandi við yvirtøkuna, so søktu vit Vinnumálaráðið um at víðka resursurnar, og tað, sum kom burtur úr tí, tað var tað, at lønarkarmurin varð víðkaður, meðan sjálv játtanin varð ikki víðkað . SKJAL 1 - 241 Skrásetingin hevði úr at gera við partafeløgum, og harafturat var nógv at gera í .s .v . málið um løggildingar av grannskoðarum . Viðvíkjandi granskingini hjá Eyðfinni Jacobsen, advokati. Hvussu nógv rindaðu tit tilsamans fyri granskinginá Tað bleiv til 484 .915 krónur tilsamans . í 2011 vórðu 500 .000 kr . játtaðar, men peningurin varð játtaður so seint út á árið, at tað vórðu bert brúktar 184 .915 kr . í 2012 vórðu 300 .000 kr . játtaðar, og tær vórðu allar brúktar . Tú ert jú ikki stjóri, tá teir geva Eik Grunninum tilsøgn at standa inni fyri Eik Banka, ella hvussú Nei, tað er rætt . Tað er 9 . mars í 2010, tá verður givin ein tilsøgn til at veita grunninum trygd fyri, at bankin lýkur hægsta solvenskrav, og tað er so fortreyt fyri Bankapakka 2 . Men eg havi einki við Skráseting Føroya at gera tá . í tíðarskeiðnum frá yvirtøkuni, til hetta hendir, sær tað út til at vera friðarligt . Var ongantíð nakað samband millum tykkum og Vinnumálaráðið um grunnar? Altso, nú eri eg bara stjóri fram til september 2008, og tá kann eg við fullari vissu siga, at tað var einki samskifti við Vinnumálaráðið um grunnar . í 2010, tá eg bleiv stjóri aftur, tá kann eg heldur ikki minnast nakað um, at samskifti var um grunnar . Fingu tit nakrantíð formlig boð frá Vinnumálaráðnum um, at tit vóru grunnamyndugleikí Eftir viðmerkingum til hesa yvirtøkulógina frá 2007, so var ætlanin, at grunnamyndugleikin skuldi leggjast til Skráseting Føroya, tað stendur í viðmerkingum . Men mær kunnugt, so er grunnamyndugleiki ikki lagdur til Skráseting Føroya við eini kunngerð ella einum delegatiónsskrivi . Tað kemur onkuntíð fyri, at man fær eitt delegatiónsskriv - vit hava t .d . nýligani fingið eitt, har vit skulu umsita nakrar paragraffir í alilógini. Vóru nakrar ábendingar, sum gjørdu, at tit burdu havt fatað tað, at tit vóru grunna- myndugleikí Altso, tað hevur nokk verið samskifti millum Kristin Balle og Sørin Pram Sørensen, sum nokk hava avklárað tann partin í mestan mun . Fyrst í oktober 2010 var eg í London, í .s .v . at eg tók eina MBA á Henley Business School . Eftir skúlatíð seti eg meg at lesa grunnalógina, 242 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM og eg stúrsaði við, tá eg sá, at grunnamyndugleikin lá hjá einum donskum ministara . Eg sendi tí ein teldupost til Kristin Balle, har eg spurdi, um hetta økið var delegera til okkum. Men hon svarar, at hon finnur ikki nakra delegatión . Eg vildi bara hava hetta her upp á tað turra, og so sendi eg Arna Poulsen, aðalstjóra, ein teldupost, har eg skrivaði, at eg hevði heitt á løgfrøðingin hjá okkum um at kanna tað, og at svarið sáar iva, um Skrásetingin er grunnamyndugleiki . Aðalráðið hevur sum yvirskipaður myndugleiki til uppgávu at tulka, hvat vendir upp og hvat vendir niður í hesum málinum, og sum eg skilji tað, so er grunnamyndugleikin lagdur til Skrásetingina við stilltigandi delegatión, og biði eg teir vátta, at hetta er rætt skilt . Svarið kemur rættiliga stutt aftaná, at tað er rætt skilt, so tað er stórt sæð tað . Hvussu upplivdu tit tíðina eftir, at Eik Banki fór á heysin? Ja, tað var øgiliga nógv frammi í almenninginum, og man leitaði eftir, hvør skuldi hava skyldina av, at bankin fór á húsagang . Eik Grunnurin var undir eftirliti av Skráseting Føroya við einum sera avmarkaðum eftirliti, í meðan Eik Banki var undir eftirliti av danska Fíggjareftirlitinum, sum er eitt øgiliga víttfevnadi eftirlit . So man kann siga, at í so máta er tað løgið, at man ikki fokuserar akkurát har, trupulleikin uppstendur, og bankin veruliga hálar teppið undan grunninum . Tí at tey aktivini, sum grunnurin hevur í sínum viðurskiftum við bankan, tey eru burtur "over night" . Men summa sumarum so fokuseraði pressan øgiliga nógv á, at tað er grunnaeftirlitið, og tað var her, at tann stóri brølarin var . Tá ið tað var frammi í pressuni um, at grunnurin fær tilsøgn um at standa inni fyri bankan, og at grunnurin var einki verdur. Elvdi tað ikki til at kanna hetta meirá Tað er síðst í juni í 2010, at teir byrja at skriva um, at tilsøgnin er givin á eitt tómt lyfti, og so reagerar Finanstilsynet um hetta tóma lyftið . Skrásetingin fer síðan at kanna hetta nærri og setir nakrar spurningar til gunnin Tað gevur okkum orsøk til at halda, at her eigur at verða hugt enn nærri eftir hesum grunninum í form av eini gransking, so tann niðurstøðan - ella tað, at tað er tann vegin, man skal fara - kemur har í desember ella um ársskiftið . Tann niðurstøðan kemur beint áðrenn umsóknin um likvidatión Ja, tað meini eg, at tað var . SKJAL 1 - 243 Eg haldi, hon er dagfest 10. desember Tað kann gott vera, at tað er dag um dag - tað minnist eg ikki akkurát . Men tá tit bóðu um hesi úttalilsir, tá var umsókn um likvidatión ikki á borðinum? Nei, tað haldi eg ikki . Og so er tað tað, at tá man skal í gongd við eina gransking, so fer man at ivast í, um man kundi granska í einum grunni, sum var farin í likvidatión . Vit settu okkum í samband við Erhvervsstyrelsen . Tað vísti seg so, at tann, sum hevði verið "tovholder" hjá Erhvervsstyrelsen í sambandi við gransking av EBH-grunninum, hann var farin til eitt advokatfirma. Men vit ráðførdu okkum við hann, og tað varð roynt at fáa eina avtalu við likvidatiónsbúgvið um, at vit fingu útreiðslurnar til gransking oyramerktar . Tað vóru øgiliga fá fordømi - vit fingu at vita, at tað vóru bara 5 granskingar gjørdar í Danmark, so tað var stórt sæð tað . Man hevði ongantíð roynt at granska, tá ið tað var í sambandi við eina likvidatión . Tað stutta av tí langa tað er, at meðan samskifti fer aftur og fram millum okkum og tann komandi kurator, so tekur man og smekkar grunnin í konkurs . So skal man aftur finna útav, um tað ber til. Vit møta so í Skiftirættinum og gera avtalu um, at búgvið ikki verður avsluttað, fyrrenn okkara tilætlaða gransking er avsluttað . So stendur tað næsta problemið, tað er tað, at av tí, at hann er konkurs, so kemur granskingarútreiðslan sum eitt simpult krav í búnum, og tað ger tað, at vit faktisk ikki hava midlarnar til gransking, tí í grunnaleistinum liggur líkasum í tí, at tað almenna skal ikki hava tær stóru byrðarnar av grunnum . So royna vit at fáa tað til eitt massakrav og leggja tað fyri rættin, men fáa ikki viðhald í tí . Og so var spurningurin, um man skuldi fara víðari við massakravinum til landsrættin, og vit vurderaðu ikki, at tað kundi geva nakað nýtt í sambandi við ta niðurstøðuna . Men fyri góðan ordans skyld, so skrivaði eg ein teldupost til Vinnumálaráðið og segði við tey, at vit ætlaðu ikki at fara víðari við tí, og um tey høvdu eina aðra áskoðan, so máttu tey siga frá sum skjótast . Tað kom eingin reaktión upp á tað, so tískil var bara ein møguleiki eftir, tað var hetta við at fáa eina eykajáttan til gransking, og tað gekk ógvuliga striltið, men tað kom so til síðst . Kanst tú fortelja um granskingina, hvat tit ætlaðu at fáa burturúr, og hvat tit fingu burturúr? Ja, vit brúktu nakað av tíð upp á ein granskingarsetning, sum tit longu hava í materialinum, og tað, sum eg kundi hugsað mær sum eitt punkt í eini sovorðnari frágreiðing, tað er tað, sum eingilskmenn kalla "The 244 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Over all picture" - altso at man fortaldi yvirordnað søguna um, hvussu hendi hetta her . Tað saknaði eg eitt sindur í frágreiðingini . Akkurát hvar - kann man siga - fóru virðini, og hvørjar eru tær hendingarnar, sum føra til, at grunnurin fer av knóranum . Og vit fáa so eina gransking, og sum tit síggja av tilfarinum, so hava vit fund við granskingarfólkið, har er skrivað frágreiðing frá fundum, og so var onkur fundur, sum - man kann siga - var meira óformligur, sum vit ikki skrivaðu desideraða frágreiðing frá, men sum var ein partur av tí meira leypandi samskiftinum um, hvussu tað gekk við arbeiðinum . Og tað, sum granskingarfólkið fortaldi, var, at tað gekk øgiliga trupult at fáa fatur á upplýsingum, og tað fór nógv tíð, og tá man so fekk hesar gerðabøkurnar í geyma, so var tað øgiliga rúgvusmikið tilfar, og tað tók øgiliga nógva tíð at lesa tað ígjøgnum . Játtan varð givin í 2011 og 2012, men í 2013 gekk Løgtingið ikki umbønini um eykajáttan á møti, og vit royndu so at fáa lappað eina lítla frágreiðing saman burtur úr tí, sum liggur í tí gekki, sum arbeiðið nú er . Vit fáa so eitt sovorðið hoyringsuppskot, tað verður sent til hoyringar hjá teimum viðkomandi pørtunum . Vit hava fund, og vóru ikki serliga nøgd við úrslitið, har er m .a . ein transaktión upp á eitt lán upp á kr . 100 mió . euro, og tað kundu vit øgiliga gott hugsað okkum, at man kannaði, um tað reint faktisk var effektuerað, tí at tað skuldi ikki verið ein trupul uppgáva at sæð eina so stóra upphædd aftur í roknskapinum, og so eisini tað, at tá ið man tekur og hyggur eftir tí uppskotinum, sum endar við granskingarfrágreiðingini, og so tekur man og trekkir frágreiðingina, sum vit fáa frá SPEKT í desember 2010 og granskingarsetningin og tey tingini, sum man nærmast beinleiðis kann skriva av frá EBH-granskingini, so er tað, sum tá stendur eftir, ikki so ræðuliga rúgvusmikið . Tit seta spurnartekin við likvidator? Vit eru eitt sindur skeptisk við Christian Andreasen, advokat, sum likvidator, og sum so verður kurator . Tað er habiliteturin, tí hann hevur eisini verið hjá Eik Banka, og seinni, tá kemur ein - eg haldi, tað er tann forkláringin frá Finanstilsynet, har tað kemur meira týðiligt fram, og eg minnist, at eg vendi tann spurningin við Eyðfinn, og so vítt eg minnist, var ráðgevingin frá Eyðfinni, at tá ið man er kurator, so hevur man skyldu til at boða frá inhabiliteti, og at tað er uppgávan hjá Skiftirættinum at síggja til, at kurator ikki hevur habilitetstrupulleikar . Vit mugu so eftirfylgjandi staðfesta tað, at tá vit so gera vart við habilitetstrupulleikan sum tað síðsta skotið í byrsuni móti endanum, at tá verður tað málið avvíst av rættinum, vit fingu ikki viðhald. SKJAL 1 - 245 Tilfarið her vísir nokkso gott tað samskifti, sum tit hava, nevniliga við Christian Andreasen aftaná, at granskingarfrágreiðingin fyriliggur - og so endar málið eisini hjá løgregluni, sum staðfestir, at málið er fyrnað. Nær verða tit kunnað um, at um man skal revsirættarliga fara víðari við hesum málinum, so eru nakrar deadlines her, fáa tit nakrantíð nakað at vita, t.d. frá Eyðfinni Jacobsen ella nøkrum øðrum um tað? Nei, hann kundi havt skrivað eitt formligt skriv til Skrásetingina og sagt, at her er nakað, sum krevur skjóta handling frá grunnamyndugleikanum, men tað er ongantíð komið eitt slíkt skriv . Nær gerast tit varug við tað? Vit fáa so hesa her granskingarfrágreiðingina, eg haldi tað er 6 . desember 2013, og akkurát tá er eisini ein bygnaðarbroyting, tí vit høvdu fingið boð um, at málsøkið útlendingastovan skal flytast, og tað viðførir so, at tað verður ein deildarleiðari settur pr . 1 . januar 2014 fyri Skrásetingina og útlendingastovuna . Eg hevði hugsað mær, at tað var líkasum tað fyrsta, sum verður avgreitt, og at tað verður gjørt skjótt aftaná nýggjár . Men tað fyrsta, sum hendir, er tað, at deildarleiðarin boðar frá, at hann er ógegnigur, tí at hann hevur havt frágreiðingina millum hendurnar í sínum fyrrverandi arbeiði, og so skulu vit til at finna ein annan málsviðgera - so missir man tíð, og tá verði eg eitt sindur nervøsur við hesum her, altso at - eg hugsi við mær sjálvum, at her kunnu vera freistir, sum eru við at leypa út, tá tað líkasum byrjar at reka tann vegin, at hetta skal latast til fútan . So fór eg eitt sindur undirhonds og ringdi yvir til Lindu Hesselberg og gav henni bara eitt eintak, eg haldi tað vóru hon og Jón Klein Olsen, sum komu niður har í móttøkuna hjá fútanum . Eg fekk boð - eg haldi tey upplýstu um, at tað var best, at tey fingu tað persónliga, altso so var tað í góðum hondum, og so kann man siga, at so komu upplýsingarnar á rætta stað So kann man so siga aftaná, at um man hevði skundað sær og kanska fingið tað út av húsinum dagin eftir, at frágreiðingin kom inn um hurðina, hevði tað gjørt nakran mun? Tað hevði tað nokk ikki, og tað hevði heldur ikki gjørt nakran mun, um tú vart eitt ár frammanundan, tí at tú hevur í prinsippinum tvær revsirammur - tað er, um tað bara er nakað, sum gevur bót, so er tað 2 ára fyrningarfreist, og hinvegin, um tað er meira umfatandi kriminalitetur, soleiðis at tað er fongsul ella hefti, tá er fyrningin 5 ár, og um tað bert var brot á grunnalóggávuna, so eru vit niðri á 2 ára fyrningarfreistini . 246 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Vit hava sæð reglurnar, tit hava gjørt í oktober 2014, fyri viðgerðina av grunninum, skal hatta haldast tá roknskapirnir koma inn ella hvussú Ja, hatta er arbeiðssetningurin . í juli 2014 er gjørd ein gjøgnumgongd, og tá hava vit verið ígjøgnum roknskapir hjá 4 grunnum, tað er Framtaksgrunnurin, Føroyagrunnurin, Fíggingargrunnurin og Suður- oyargrunnurin, og vit tóku tveir út, sum vit fara at hyggja nærri uppá . Upp á sama máta, sum danska Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í 2009 og 2010 hevur gjørt við nakrar grunnar? Ja, altso áðrenn hatta har so sendi eg nakrar leiðreglur ella nøkur boð, primert var tað tað, at øll § 21, stk . 3 og allar viðtøkubroytingar skuldi eg hava til góðkenningar, áðrenn nøkur tilsøgn av nøkrum slagi varð givin út, og tað er so bara blivið víðariført í hesum mannagongdunum . Eg veit ikki, um eg havi givið tey boðini í 2011, men tað er rættiliga skjótt aftaná problemið við Eik í 2010 . Eg hugsaði at slutta av við tí - hvørji svar eru tað, tit sakna nú aftaná, at granskingin er gjørd - hvørjir stórir spurningar standa ósvaraðir sjálvt aftaná granskinginá Tað vóru hasar 750 milliónirnar ella 100 milliónir evrur, var tað effektuerað - tað hava vit so fingið at vita frá kurator eftirfylgjandi, at tað ikki var útgoldið. Vit kundu gott hugsað okkum, at løgfrøðiparturin um konsernroknskap, at hann var avkláraður, at tað hevði fingið fokus, og so haldi eg parturin umkring grannskoðarin, sum eisini stendur í granskingarsetninginum, hann er yvirhøvur ikki rørdur í granskingarfrágreiðingini . So sjálvandi, tey tingini, sum verða nevnd í granskingarfrágreiðingini, sum ikki eru avklárað - so sum endurgjaldsparturin og revsirættarligi parturin, men tað má man so bara staðfesta, at tað bleiv ov seint . 1.2. Kristin Balle, fyrrverandi deildarstjóri á Skráseting Føroya Var á fundi í § 19 nevndini tann 28 . januar 2015 . Kanst tú presentera teg? Eg eri løgfrøðingur og havi arbeitt á skrásetingini síðan mai 1995 . Tað mesta av tíðini sum fulltrúi og í eitt stutt tíðarskeið frá september 2008 til januar 2011 sum deildarleiðari . Eg havi verið einasti løgfrøðingur har so at siga øll árini . Men tey seinastu árini er onkur komin afturat . Skrásetingin varð sett á stovn í 1994 . áðrenn tað høvdu bæði partafelagsskráseting og skipaskráseting verið hjá fútanum . Teir fyrstu grunnarnir, sum vóru skrásettir, vóru Fíggingargrunnurin og Framtaksgrunnurin, sum komu í 1999 . Tá vit skrásettu, bleiv tað gjørt í samstarvi við Erhvervs- og selskabsstyrelsen . So man kann siga, at vit vóru eitt slag av skrivstovu fyri tey . Tann 1 . januar 2008 varð grunnalóggávan yvirtikin . Vit royndu at umsita økið soleiðis, sum tey høvdu gjørt tað í Danmark . Eg ráðførdi meg nógv við Erhvervsstyrelsen ta fyrstu tíðina aftaná yvirtøkuna . Men hinvegin, so fyltu grunnarnir ikki so nógv í tí dagliga arbeiðnum . Vit høvdu yvir 3000 feløg, parta- og smápartafeløg, tað vóru 7 grunnar . Eg havi roynt at talt upp, vit hava havt 11 viðtøkubroytingar, altso sum fráboðan um viðtøkubroytingar, síðani 2000, so tað hava verið kanska 1, 2, 3 fráboðanir um viðtøkubroytingar í grunninum um árið, og síðani 2008 hava bara verið 4, so tí hevur tað ikki verið tað, sum hevur fylt so nógv . Tað vóru so stórar broytingar í hinum lógunum tá, sum gjørdu, at man var so øgiliga upptikin av tí, umframt at tað var so heilt ekstremt nógv at gera í 2007, tí tað var so nógv virksemi . Vit hava ongantíð havt so nógv nýggj feløg sum í 2007, vit stovnaðu 500 nýggj feløg og langt yvir 1000 fráboðanir um broytingar, og hvør einasta skuldi faktiskt realitetsviðgerast, man skuldi hyggja ígjøgnum viðtøkurnar, og kekka um partapeningurin var rætt inngoldin, lesa stovningarsamtyktir og fundir, alt skuldi líkasum gjøgnumgangast, og tí fylti tað við grunnum so lítið akkurát tá, serliga tá . Hava tit havt mannagongdir fyri arbeiðnum við grunnum? Ja, nú hava vit gjørt mannagongdir . Tað hava vit ætlað alla tíðina, vit hava fleiri ferðir sett okkum í samband við tey niðri og spurt, um tey høvdu nakrar mannagongdir, tey hava faktistk heldur ikki havt nakrar fastar mannagongdir fyri eftirlitið hjá teimum, í øllum føri ikki niðurskrivaðar . Tey hava tikið út nakrar roknskapir - av 11 .000 grunnum hava tey tikið 75 út, sum tey hava gjøgnumgingið . Tá Eikgrunnurin søkir um at broyta viðtøkurnar hjá sær, og konsernin verður tikin út, tá senda tit tað niður. Frætti tú ongantíð nakað aftur úr Danmark? Nei, tað gjørdi eg faktiskt ikki . Har er hendur ein lítil feilur hjá okkum . Tá ið fráboðanin kom inn, so sendi eg ein fyrispurning niður til tey, og eg fái ongantíð nakað svar, og av einari ella aðrari orsøk, so dettur tað bara burtur í millum . Seinni, í 2006 ella 2007, ger Eik so eina navnabroyting . SKJAL 1 - 247 248 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Kann man siga, at Eik Grunnurin hevur verið í góðari trúgv? Eg trúgvi, at tey hava gjørt tað av óvart, altso tí tey hava sent hasar viðtøkurnar inn upprunaliga um at fáa broytt hetta her við konsern, og so tá ið tey so einki hoyra aftur, so gloyma tey tað líka so væl sum vit . Tey spyrja heldur ongantíð eftir tí aftur, og so vænta tey, at hetta her eru tær viðtøkurnar, sum eru galdandi, og so broyta tey bara navnið, soleiðis rokni eg við, tað hevur fyrigingið . Kanst tú greiða frá tilgongdini í mars 2010, tá ið fundur var í Skrásetingini um at sleppa upp í bankapakkan? Man føldi, at hetta var nakað, sum hevði øgiliga stóran skund, tað skuldi ganga skjótt, og tað var øgiliga týdningarmikið, at tað kom beinanveg . Man føldi virkuliga eitt trýst . Tað var ikki tíð til annað enn líka at hyggja eftir roknskapum, tí teir høvdu eina tíðarfreist, og tað skuldi avleverast . Vit høvdu bert roknskapin fyri 2008, tí at 2009 var ikki innkomin tá . Man hoyrdi í fjølmiðlunum um hesar bankapakkarnar . Tað var sera týdningarmikið, at tey komu við í hesum góða bankapakka, og tað var nakað, sum allir bankar fóru. Vit fingu upplýst, at Eik Grunnurin og Finansiel Stabilitet høvdu verið í einum samskifti næstan alt 2009 . Og at tað var Finansiel Stabilitet, sum líkasum tók ta avgerðina um tey fíggjarligu viðurskiftini . Hvør var við á fundinum? Tað vóru Frithleif Olsen, Marner Jacobsen, Kitty May Ellefsen og eg sjálv . Vendu tit tykkum nakrantíð til Vinnumálaráðið ella Finansiel Stabilitet fyri at fáa betri grundarlag til at taka avgerð? Nei, tað gjørdu vit ikki . Tá tit fáa roknskapirnar inn, taka tit tá viðtøkurnar fram og hyggja eftir teimum, sum tær eru, og ringir nøkur klokka í mun til, at her er eingin konsernroknskapur, sjálvt um viðtøkurnar siga tað? Nei tað hava vit ikki verið varug við . Hava tit broytt arbeiðsháttin viðv. eftirlitinum við grunnum nú aftaná? Ja, vit hava gjørt eina skrivliga vegleiðing . Vit ætla at taka ein grunn út nú longu í vár, og so aftur ein til heystar, soleiðis at man tekur tveir um árið, og so er man skjótt ígjøgnum 7 . SKJAL 1 - 249 Fyrstu árini í tínum arbeiði, so fylgdu tit nógv praksis í Danmark, hvat er broytt síðaní Nei, tað er ikki so nógv broytt, tað er nógv tað sama, lógin er enn á donskum, og tað er tann sama sum niðri, so vit hava bara hildið fram við teirra máta at umsita tað uppá, so tað er ikki nøkur broyting í tí . Men hvussu merkti tú sjálv yvirtøkurnar? Sum sagt, so merktu vit tað best á øðrum økjum enn á grunnaøkinum, tí at tað var so lítið virksemi á grunnaøkinum, men vit vistu sjálvandi, tá ið vit fingu ein nýggjan grunn inn, tá kundu vit ikki longur senda málið niður . Vit skuldu sjálvi taka støðu til tað, um hann nú var vinnurekandi, og um viðtøkurnar vóru í lagi, og um viðurskiftini rundan um grunnin vóru í lagi, so tá spurdi eg niðri, hvussu tey høvdu gjørt, og vit fingu vegleiðing frá teimum . Við tí lógarheimild, sum Skráseting Føroya hevur, heldur tú, at tit so kundu havt gjørt nakað fyri at forða fyri, at Eik Banki fór? Eg veit ikki, um vit kundu tað, tað ivist eg í . Tað tykist sum, at grunnalógin kann tulkast sera breitt, altso tit kunnu stadigvekk vera innan fyri lógarinnar karmar og gera heilt forferdiliga lítið eftirlit, men samstundis gevur lógin tykkum heimild til at gera nokk so nógv eftirlit. Hví herða tit eftirlitið nú? Tað er í sambandi við málið um Eik Grunnin, at man hevur valt at gera meira við eftirlitspartin . Viðgjørdu tit nakrantíð á Skráseting Føroya, áðrenn alt hetta her, at tað var neyðugt at gera skjótt av, um nakað skal kannast revsirættarliga, tí at málið var við at fyrná Nei, tí man royndi at byrja eina kanning, men sum so ikki kundi gerast, tí at grunnurin fór í konkurs tað var ringt at gera nakað meira, tá ið tað var hent . Hvussu spent vóru tit upp á kanninginá Hevur hon nógv minni týdning hjá tykkum, tá ið tit uppdaga, at tey fara at bíða eftir tykkum allíkavæl, altso tit fingu jú játtað, at búgvið kundi ikki gerast upp, fyrr enn kanningin var liðug? Eg haldi, at man legði stóran dent á, at tað bleiv gjørd ein kanning . Tað liggur eisini í tilfarinum, at man vildi gjarna hava, at granskingin var liðug beinanveg, í seinasta lagi eitt ár aftaná . So man legði stóran dent á, at kanningin bleiv gjøgnumførd . 250 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1.3.1. Tommy Petersen, fyrrverandi stjóri á Skráseting Føroya Var á fundi í § 19 nevndini tann 8 . apríl 2015 . Tú hevur fingið spurningar sendandi frá grein 19 nevndini. og vit hava fingið skrivligt svar frá tær, takk fyri tað. Men nú hava vit bara, eftirsum tú ert her, gjørt spurningarnar nakað djúpri á onkrum økjum, sum vit halda, kundi verið áhugavert at hoyrt meira um. Nær bleivst tú stjórí Eg bleiv stjóri fyri Føroya Skipaskráseting, Føroya Altjóða Skipaskráseting og Skráseting Føroya 1 . september 2008 . Eg fór frá sum stjóri tann 29 . mai 2010 . Hvussu varð við resursum aftaná, at grunnaeftirlitið varð yvirtikið 1. januar 2008? í lógaruppskotinum frá 2007 hevur landsstýrið saman við danska eftirlitinum sagt, at tað skuldi verið brúk fyri 6 fólkum, okkurt til Vinnumálaráðið, og restin, gekk eg út frá, skuldi vera hjá Skrásetingini . Eg kenni ikki forsøguna annað enn tað, sum eg kann lesa mær til í skjølum gjørd tá, og mær vitandi er tað nakað, sum týðir uppá, at man ongantíð hevur gjørt eina meting um, hvat tað er av uppgávum í einum grunnaeftirliti . Vit fingu bert eitt hálvt starvsfólk til hetta økið, og tað var til at taka sær av grunnaeftirlitinum, hvítvask, gjøgnumgongd av roknskapum í partafeløgum o .s .fr . . Harafturat tók hetta starvsfólkið sær nógv av grannskoðaralóggávuni, sum var ein tung uppgáva . Hvussu varð eftirlitið við grunnum skipað? Altso lógin leggur upp til eitt defensivt eftirlit, men eg vil siga tað, tá eg nú sigi defensivt, so er tað eisini tí, at skrásetingin hevði so nógvar uppgávur, at man so at siga tók sær av teimum uppgávum, sum komu inn á borðið . Defensivt eftirlit - tit løgdu tykkum nokkso tætt upp at Erhvervs- og Selskabsstyrelsen? Tað er ringt at siga, hvussu tætt vit løgdu okkum . (Eg havi ikki verið í ES ofta, tí tað rakk tíðin ikki til, men starvsfólk á Skráseting Føroya hava verið har í ørindum, to ikki ofta, tað vóru pengar og tíð ikki til) . Sjálvur havi eg helst bert verið har 2 ferðir, m .a . tá ið samstarvsavtalan var undirskrivað, og tvey starvsfólk hjá okkum vóru fleiri ferðir í Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, og tey úr ES vóru heruppi nakrar ferðir . Tey søgdu okkum, hvat var vigtugt, ikki bara um grunnaeftirlitið, tað var eisini SKJAL 1 - 251 grannskoðarauppgávur, sum Erhvervs- og Selskabesstyrelsen segði var øgiliga umráðandi, at man fylgdi við í, og tað veit eg, at Skrásetingin brúkti nógva tíð uppá, har hugsi eg ikki um tað við løggilding (tað var áðrenn og aftaná mína tíð har), tað var meira viðlíkahaldið av lóggávuni og reglunum, og tað at fylgja við á økinum, tað tók ganska nógva tíð - so tað er ringt at svara greitt, hvussu tætt vit løgdu okkum upp at ES . Visti tú einki um, at tað vóru problemir við sparikassagrunnum í tínari tíð? Eg haldi nógv av tí, sum er komið fram, tað er sæð í "bagklogskabens klare lys", fyri tað skal eg ikki fráleggja mær okkara ansvar fyri at fremja eftirlit, men eg haldi nú, man skal síggja tað upp á tann mátan, at tað hendi ræðuliga nógv í bankaverðini frá 2007-2010 . Tað mesta av tí var í regi av danska fíggjareftirlitinum, og tað vil siga, at tað var nógv fokus upp á hasi tingini, men tað var ikki lagt upp til, og vit fingu ikki nakra ábending frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um, at vit kanska skuldu fara longri inn í hesi tingini, tó gjørdu vit eftir áheitan 2 kanningar av viðurskifti Grunnininum viðvíkjandi, sum eisini nevnt í skrivligum hoyringssvari . Høvdu tit eina samstarvsavtalu við erhvervs- og selskabsstyrelsen? Vit gjørdu eina samstarvsavtalu, meðan eg var har - tað tóku vit stig til, simpulthen tí, at tey, sum vóru á skrásetingini, høvdu ongar royndir við hesum . Men hatta var fyri at hjálpa okkum yvirhøvur íi arbeiðnum hjá Skráseting Føroya - ikki bara í grunnaeftirlitinum, við hesum meini eg, at tað var ikki grunnaeftirlitið, sum var tann vigtigasta orsøkin til, at vit gjørdu avtaluna, tann vigtigasta orsøkin til, at vit gjørdu hatta har, var, at vit høvdu nakrar tungar lóggávur t .v .s . grannskoðaralóggávurnar og so hasa partafelaglóggávuna, og hevði skrásetingin fleiri uppgávur afturat. Eik Banki er undir eftirliti av danska Fíggjareftirlitinum, og Eik Grunnurin er undir eftirliti av føroyska grunnaeftirlitinum. Høvdu tit nakað samband við Fíggjareftirlitið? Nei, ikki sum eg minnist . Var nakrantíð nakað samband við fíggjarligt støðufestí Eg haldi ikki í mínari tíð, at tað hevur verið tað, tað vil eg siga, hóast eg havi vánaligt minni, so trúgvi eg ikki, og eg trúgvi, at viss vit høvdu havt samband við fíggjarligt støðufesti, so hevði tað verið eitt notat um tað . 252 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Vart tú við á fundinum í mars 2010, tá Eik Grunnurin biður um tilsøgnina frá grunnaeftirlitinum? Nei, eg var burturstaddur tá, men sjálvt um eg ikki var har, so hevði eg ábyrgdina allíkavæl . Eg gangi út frá, at tá eg kom aftur, so hevur Kristin Balle fyrilagt tað fyri mær . Møguliga hevur hon eisini ringt til mín í sambandi við fundin - tað minnist eg ikki . Men var hetta ikki upptikið sum eitt serligt mál? Altso, eg giti, at hon hevur spurt seg fyri hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, og eftirtíðin hevur so eisini víst, sum eg havi skilt, at garantiurin var ikki orsøkin til, at grunnurin fór . Hvørji kriterii skal grunnaeftirlitið taka, tá tað sigur ja ella nei til sovorðið? Vit skulu kanna, um tað er í tráð við lóggávu og viðtøkurnar . Hetta her kemur inn í einum forløbi við bankapakka 2, og har er bæði Fíggjareftirlitið inni, og tey hava havt Finansiel Stabilitet fyri at polstra bankarnar, og hetta var ein máti at polstra bankaverðina uppá, so hvat skuldi verið galiðí tí? Viss eg hevði sitið sjálvur í tí støðu, so hevði eg sandsýnligvís komið akkurát til somu niðurstøðu, sum hon (Kristin Balle) kom til . Heldur tú tað hevði verið betri, um ábyrgdin fyri grunninum í hesum førinum lá hjá Finanstilsynet? Sambært lógini skulu vit ikki fara inn í eina fíggjarliga meting, men tá ið vit hava eitt eftirlit við grunninum, sum umsitur stór virði, so burdi tað verið ein stovnur, sum hevði orku og sakkøn fólk til tað, og eg meini ikki, at tað er gott at býta ábyrgd, og tilsýnilátandi hevur Fíggjareftirlitið - tað veit eg sjálvandi ikki - ikki gjørt sær nakrar tankar um grunnin, teir hava sjálvandi gjørt sær tankar um bankan, tí teir fleiri ferðir hava verið inni og stillað krøv, sum eg havi skilt tað aftaná, men sum vit ikki vistu nakað um tá sum grunnaeftirlit . Eg eri bangin fyri, at hesin formurin stavar frá eini tíð, har man bara hugdi upp á grunnin sum nakað óskaðiligt og nakað, sum livdi sítt egna lív, men hann hevur í grundini verið ein aktivur leikari, um eg so má siga . Ivaðist tú í, um tit vóru grunnamyndugleikí Eg havi ongantíð ivast í, at vit vóru grunnaeftirlit, tí eg gekk út frá, tá man yvirtekur 1 . januar, 2008, so er ein avgerð um, at Skráseting Føroya skal vera tað . SKJAL 1 - 253 Tú vart stjóri, tá tað varð yvirtikið? Nei, eg bleiv ikki stjóri fyrrenn 8 mánaðir aftaná, tað var yvirtikið . Tann fatan tú leggur fyri dagin tá, er tað tá meira um, hvat eftirlitið er fyri nakað, har er ein diskussión innanhýsis hjá tykkum við e-mails og við Vinnumálaráðið? Nei eg vil siga, at tað formella havi eg onga orsøk til at brigsla Vinnu- málaráðnum, tí ein og hvør visti, at vit vóru myndugleiki, men tað er klárt, at orsakað av vánaligari fyrireiking vil eg siga tað, at Skrásetingin bæði áðrenn, eg var har, og aftaná hevur havt grund til at vera í iva um, hvat uppgávan egentliga var . Eisini tí eingin virdi tað, tað var ikki sett pengar av til at seta fleiri fólk. Altso, man hevði ikki sett fólk, og man sigur, at man hevur fyrireikað tað í 2007, men eg síggi bert, at trinnir fundir hava verið, og so ger man eitt lógaruppskot um at yvirtaka - tað er tað . Tað haldi eg nú ikki er at fyrireika eitt so týðandi mál, sum vit nú kunnu síggja aftaná, tað má eg siga . í oktober/ november 2008 fingu vit eitt hálvt starvsfólk afturat. Men hetta var ikki nokk, tí at í arbeiðdsuppgávunum var eisini grannskoðaralóggávan v .m ., og hon tók sera nógva tíð . Tá bankin fekk trupulleikar, tá arbeiddi man upp á at fáa upployst garantiin, tí møguliga hevði man so møguleika at bjarga tí føroyska partinum. Luttók grunnaeftirlitið nakrantíð tá í samskiftinum við Fíggjarmálaráðið ella onnur um tað at upploysa garantiin? Viss Skrásetingin hevur verið við í tí, so er tað aftaná mína tíð, tað eri rættiliga sikkur í, tí eg trúgvi ikki, tað kom nakað serligt fram áðrenn - eg minnist tað upp á tann mátan, at tað bleiv ein øgilig skriving longu í august, sum eg var farin frá í juni, um eftirlitið og tilsøgnina . 1.3.2. Skrivligt svar frá Tommy Petersen, dagfest 12. mars 2015 og sent umaftur 9. august 2015. Tommy Petersen Seniorráðgevi í DANIDA og tænastumaður í farloyvi fra Føroya Landsstýri Jerusalem. Grein 19 nevndin Føroya Løgting Tórshavn . 254 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Hoyringssvar: Av tí eg havi fingið 2 sett av spurningum, eitt í januar og eitt í februar 2015, og av tí onkur av teimum yvirlappa, havi eg valt at svara nøkrum í einum og øðrum hvør sær . Undirritaði Tommy Petersen, cand . jur ., gjørdist 1 . september 2008 stjóri á Skipaskráseting Føroya og Føroya Altjóða Skipaskráseting (FAS) og samstundis stjóri á Skráseting Føroya (SF) . Eg fór frá sum stjori á SF juni 2010 í sambandi við, at mær var álagt at leggja skipaskrásetingarnar saman við skipaeftirlitinum til Sjóvinnustýrið . Leiðslan av SF umfataði eisini grunnaeftirlitið, sum sambært við- merkingunum til Ll fra 2007 ætlandi skuldi leggjast til SF saman við fleiri øðrum nýggjum uppgávum, og anordning nr . 1113 fra 20 . september 2007 var so heimildargrundarlagið undir eftirlitinum . Tað sæst mær vitandi ikki nakrastaðni, at grunnaeftirlitið v .m . formliga var lagt til SF, men helst er tað við tænastuordra fra VMR til stovnin álagt honum at umsita tey nýggju økini . Hetta má svarast av táverandi og núveranda leiðslu stovnsins . Bakstøði: SF hevði 1. januar 2008, tá ið grunnaeftirlitið og fleiri aðrar uppgávur vóru yvirtikin sambært vinnulóggávuni fra 2007 við gildi frá 1 .januar 2008, eina manning upp á ein løgfrøðing og 2 skrivstovufólk, sum einans, sum eg minnist tað, høvdu til uppgávu at gera skráseting av feløgum og kanna roknskapir . Harafturat var umfatandi grannskoðaralóggávan løgd til stovnin áðrenn, og mær vitandi, uttan eyka manning . í yvirtøkulógini fra 2007 er nevnt, at mett verður, at 5-6 starvsfólk kravdust afturat á SF og haruppií okkurt starvsfólk í VMR at halda lógarkervið viðlíka . Hetta gjørdist ongantíð veruleiki á SF, men fekk VMR mær vitandi 1 fólk afturat . í hesum sambandi skal vera nevnt, at tað í FR í yvirtøkumálum ikki er ókent, at hesi verða framd uttan ella við lítlari eyka manning og penum og uppgávurnar síðani umsitin av einum loyalum embætismannaliði . Og so var eisini í hesum føri . Samanumtikið var eitt hálvt starvsfólk seint í 2008 játtað til fleiri nýggjar (herundir økið "hvítvask" summarið 2008) og verandi uppgávur, og ongin eyka játtan latin (til skeið og eftirútbúgving t .d .) til virksemið . áðrenn SF varð lagt til mín, leiddi løgfrøðingurin á SF tað dagliga arbeiðið vist nokk við tilvísing til annaðhvørt leiðaran av Kappingareftirlitinum ella SKJAL 1 - 255 stjóran í Fjarskiftiseftirlitinum, sum tá var stjóri á øllum eftirlitsstovnunum í húsinum . Tá undirritadi gjørdist stjóri 1 . september 2008 var høvudsuppgáva mín at "endurstovna" FAS, sum tá hevði livað eina stilla tilveru í nøkur r, og gjørdi eg beinanvegin við loyvi frá landsstýrinum løgfrøðingin til deildarleidara, soleiðis, at hann við tilvísing til mín leiddi og fordeildi dagliga arbeiðið í samrád við meg . Tá ið SF seint í 2008 fekk tillutað tað 1/2 akademiska starvsfólkið afturat (helst tí at enn fleiri uppgávur vóru lagdar til hana so sum nevnda lóggáva um hvítvask v .m .) varð hetta starvsfólkið álagt at taka sær av stakroyndum av roknskapum, av hvítvask, av grunnaeftirliti (saman við deildarleiðaranum við tilvísing til mín og eftir avtalu við meg) og sera umfatandi grannskoðaralóggávuni, sjá mail frá Jógvan Thomsen, stjóra frá 11 . oktober 2010 . Lagt skal verða afturat, at aðalstjórin í VMR, nakað aftaná, eg var settur, uttan um meg, eisini álegði nevnda hálva starvsfólki at gera arbeiði viðvíkjandi "Invest in the Faroes", og skjeyt hann eisini um hetta mundið saman við VMR upp, at viðkomandi kundi vera til hjálpar í arbeiðnum at marknaðarføra FAS . Hetta seinasta noktaði eg tó fyri, og fekk eg seinni í mínum skeiði eisini loyst viðkomandi frá "Invest" . Kann leggja afturat, at SF eina tíð eisini umsat part av alilóggávuni (eftirlit), men hetta var í mínari tíð, eftir okkara ynski, flutt til annan stovn . Eg eri varugur við, at VMR í skrivi frá oktober 2010, aftaná eg var farin frá sum stjóri, var av tí áskoðan, at SF hevði nóg stóran lønarkarm at útvega sær neyðuga orku, og at stovnurin var inntøkufíggjaður (frá gjøldum) . Hetta sýnist at vera ein eftirrationalisering, tí ongin stjóri, hvørki eg ella fyrrverandi stjórin høvdu av hesara orsøk atgongd til nakað "tag selv bord", hvørki til at seta fólk ella nýta eyka pening til annað rakstraligt endamál. Hóast ynski um fleiri fólk (í tráð við meting løgmans í lógaruppskotinum frá 2007) skal slíkt góðkennast av játtanarmyndugleikanum (mín fatan av reglunum), og nakað slíkt kom als ikki uppá tal . Hækkan av inntøkum er ábyrgd VMR's gjøgnum kunngerðabroyting, og kom hetta heldur ikki upp á tal í hesum føri, og havi eg ei heldur í øðrum stjórastørvum kent, at hetta (at hækka gjøld) varð populert í politiska umhvørvinum . Við øðrum orðum "there are no free rides" í føroysku játtanarskipanini . Undrist í hesum sambandi um svar frá landsstýrismanninum (skjal 256 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 10/00527 fra 27 . januar 2015), har hann sigur, at 2 fólk skuldu setast afturat á SF, tá ið hugsað verður um, at hann sjálvur vísir til meting løgmans fra 2007, sum er 5-6 starvsfólk haruppií okkurt til VMR . í sama skrivi sigur hann, at 1 fólk varð sett afturat á SF desember 2008 til uppgávurnar . Skal einaferð afturat gera vart við, at hetta var bert hálvt fólk (sjá omanfyri) . At SF gjøgnum hennara avtalu við ES hevði óavmarkaða atgongd til ráðgeving og hjálp, sum nevnt av VMR í sama skrivi frá oktober 2010, er heldur ikki rætt (sjá niðanfyri) . Skipanin var annars soleiðis, at hálva starvsfólkið var málsviðgeri viðvíkjandi grunnaeftirliti o .ø . saman við deildarleiðaranum við tilvísing til stjóran . Henda skipan var gjørd við tænastuordra frá mær seint í 2008 aftaná, at viðkomandi starvsfólk um tað mundið var sett . Grunnaeftirlitið sum stovnur var sjálvandi partur av SF undir mínari leiðslu . Spurningar Spurningarnar 1-3 fra 12. januar 2015 og spurningurin um leiðreglur fra 16. februar 2015 verða svaraðir í einum. Hvørjar uppgávur stovnurin røkti viðvíkjandi vinnurekandi grunnum í tygara stjóratíð Tygara uppfatan av grunnaeftirlitsuppgávunum Tað dagliga arbeiðið - herundir sambandið og samstarvið við Erhvervs- og Selskabsstyrelsen Høvdu tit nakrar leiðreglur um, hvussu arbeiðið skuldi gerast? Stovnurin røkti eftir førimuni (sjá undir "Bakstøði") tær uppgávur, sum nevndar eru í lóggávuni, so sum at kanna áheitanir frá fólki um viðurskifti hjá m .a . Eik-grunninum, sum tey hildu vera illgrunasom . Orsakað av manglandi serfrøði og starvsfólkaorku (sjá omanfyri) var hetta eftirlitið í høvuðsheitum defensivt, t .v .s . at vit tóku mál upp til kanningar, tá ið vit fingu áheitanir um tað frá einstaklingum ella øðrum. Tað skal í hesum sambandi leggjast dentur á, at tað bæði í skrivum frá VMR og í kanning frá Annfinni Hansen, advokati, frá oktober 2010 er fastsligið, at eftirlit stovnsins er eftirfylgjandi og í høvuðsheitum eitt legalitetseftirlit eftir áheitan, og úttalar advokaturin í hansara niðurstøðu, at SF hevur útint sítt eftirlit/givið tilsøgn í samsvari við lógina, og at avgerðin um tilsøgnina til grunnin í mars 2010 var í lagi, tó at notatskyldan er ikki útint nøktandi . Eisini verður staðfest, at SF í útgangspunktinum skal byggja sínar avgerðir upp á tað tilfarið, sum er til taks herundir eventuellar viðmerkingar til roknskap(ir) frá grannskoðaranum . Vart skal verða gjørt við, at grannskoðarin hevði ikki gjørt viðmerkingar í hansara frágreiðing, sum elvdi til nærri kanningar . Leggjast kann afturat, at hansara frágreiðing var ikki tøk, tá ið tilsøgnin var givin . Dagliga grunnaarbeiðið var skipað soleiðis, at hálvi málsviðgerin tók ímóti málunum og fyrireikaði tey í tøttum samstarvi við deildarleiðaran . Stjórin var altíð kunnaður um slík mál, og avgjørdu vit síðani saman á fundi, hvussu arbeiðið skuldi skipast millum tær báðar á SF . Tá ið týðandi avgerðir, annaðhvørt í málsviðgerðini, ella tá ið eitt mál var liðugt kannað, skuldu takast, er tað mín fatan, at stjórin altíð var við í tí . Fundir við t .d . Eik luttók stjórin í øllum førum í (uttan tí fundinum, har garantiurin var loyvdur sjá niðanfyri), sum eg minnist tað, men havi eg ikki tilfar frá øllum fundum . Kanningar vóru gjørdar við uttanhýsis serfrøði frá advokati, og fekk SF í ávísan mun loypandi ráð og vegleiðing frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen (ES) í DK sambært skrivligari avtalu millum ES og SF, sjálvt um grunnaeftirlit ikki spesifikt er nevnt í henni. Hendan avtalan varð gjørd eftir áheitan frá undirritaða og tænti okkum í nógvum førum væl, hóast mark var fyri, hvussu nógv SF kundi trekkja upp á ES uttan at gjalda . Og sum nevnt fekk SF ikki eyka fíggjarorku til nýggju uppgávurnar . Samstarvið vid ES, har SF starvsfólk onkuntíð vóru í DK fyri at leita sær ráð og vegleiðing, og har ES nakrar ferðir sendi starvsfólk higar, var gott, men sjálvandi avmarkað til, hvat ES helt seg kundi lata av starvsfólkatímum, t .v .s . at samstarvið var "ad hoc" merkt . Nevnast kann í hesum sambandi, at SF sum grunnaeftirlit, sum er ymiskt frá einum fíggjareftirliti, sum er danskt øki, mær vitandi ongantíð fekk kunning/henvendilsir frá danska fíggjareftirlitinum um støður í føroyskum grunnum og bankum . Slík vitan um danskar bankar og grunnar varð latin ES regluliga, sum eg skilji . Tá ið eg nevni, at SF ikki er fíggjareftirlit, so er tað við tilvísing til, at man ofta í fjølmiðlunum tá sýntist at hava hesa uppfatan, og at tað á sama hátt eisini sýntist, sum summir politikarar hildu tað . Eftirlitshendingar viðvíkjandi Eik grunninum vóru mær vitandi framdar í teimum førum, har SF fekk áheitanir frá fólki annaðhvørt beinleiðis ella gjøgnum ES (í einum føri haldi eg), ella um SF helt tað vera neyðugt . Kanningar, gjørdar av SF við uttanhýsis serfrøði, hava mær vitandi SKJAL 1 - 257 258 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM ikki verið kritiseraðar hvørki til innihalds ella viðvíkjandi avgerðum tiknar, grundaðar á hesar . Minnist ikki, at leiðreglur vóru gjørdar áðrenn mína stjóratíð, hvørki av SF ella VMR, sum er vanligt, tá ið nýggj lóggáva verður viðtikin/ yvirtikin . Reglurnar fyri arbeiðið vóru, sum eg minnist tað, gjørdar í fundarformi í konkretum førum, og eisini vóru arbeiðsuppgávurnar generelt viðgjørdar, men arbeiðsorkan var ikki hildin at vera til at fáa slíkar reglur festar upp á blað, og frá VMR minnist eg ikki, at slíkar komu . Helst hevur aðalráðið heldur ikki hildið seg at hava orku til hetta . Um nevndin hevur tilfar, sum lýsir hetta, vil eg fegin síggja tað . Tó vóru onkuntíð fyrispurningar frá SF til ES og svar frá ES um, hvussu tey løgdu teirra eftirlit til rættis, men var neyðuga orkan at fylgja slíkum ella verandi donskum kunngerðum í øllum ei heldur til taks . Nevnast kann í hesum sambandi, at sera professionella embætisverkið i ES og fíggjareftirlitinum, hóast neyðugar resursir, ikki heldur megnaðu at forða fyri vanlukkuligum hendingum í donskum grunnum, nettupp tí eftirlitið í útgangsstøðuni er eftirfylgjandi, og gjørdi konstruktiónin við samanfall av nevndarlimum eisini eftirlitið meira torført, og skilji eg, at hetta eftirfylgjandi er broytt bæði í DK og FR . Spurningur 4 í skrivi frá 16. februar 2015 Tú førir í teldupostsamskifti við stovnin í oktober 2010 m .a . fram, at danskur ráðharri eftir lógini var grunnamyndugleiki: a . Visti tú hetta, tá tú tók við sum stjóri, ella vart tú varugur við hetta í tínari stjóratíð? b . Visti tú annars í tínari stjóratíð, at eingin formlig delegatión av grunnamyndugleikanum var komin frá Vinnumálaráðnum? Mín viðmerking skal ikki uppfatast sum um, at SF ikki var grunna- myndugleiki, heldur sum ein ávísing til, at landsstýrið mær vitandi ikki í mínum tíðarskeiði sum stjóri, sum nevnt í viðmerkingunum til yvirtøkulógina, hevur gjørt nakað uppskot til løgtingslóg . Tá ið eg tók við sum stjóri, hevði eg fatanina av, at SF var grunn- myndugleiki, og gekk eg út frá, at øll formlig viðurskifti vóru fingin í lag, tá ið yvirtøkan fór fram . SKJAL 1 - 259 Spurningur 5 í skrivi frá 16. februar 2015 í mars 2010 gav Skráseting Føroya Eik Grunninum loyvi eftir § 21, stk . 3 í lógini um vinnurekandi grunnar at innistanda fyri, at P/f Eik Banki altíð skuldi lúka hægsta solvenskrav. a . í hvønn mun vart tú við í viðgerðini og avgerðini í hesum málí b . Varð eftirfylgjandi í tínari stjóratíð tosað aftur um hetta mál á stovninum? Sambært tí skipan vit høvdu grunnaeftirliti viðvíkjandi (sjá omanfyri) skuldi eg hava verið uppií viðgerðini, men aftaná eg hevdi sent tykkum fyrsta skrivliga hoyringssvar, havi eg frá VMR fingið innlit í eitt skjal afturat - ein mail fra mær, har eg knýti nakrar viðmerkingar til blaðgrein, sum annars handlar um evni, tit ikki hava sett mær spurningar um, og síðst í mailinum havi eg eina viðmerking um fundin, har tilsøgn var givin (við reyðum aftaná greintekstin) . Viðmerkingin er svar uppá, hví Kristin Balle einsamøll skrivaði undir tilsøgnina, og var tað m .a . tí, at eg frá 28 . februar til 10 . mars 2010 var á tænastuferð í Noregi og í feriu í Miðeystri (Jerusalem) um tað mundið, tá ið tilsagnarfundurin var . Hetta kann skjalprógvast við ferðaavrokningum frá Gjaldstovuni . Skipanin, tá ið eg var burtur meira enn eina viku, var, at Kristin var settur stjóri á SF . Tað útihýsir tó ikki, at hon hevur ráðført seg við meg um telefon ella aðrar vegir, og kann eg ikki hugsa mær annað enn, at vit hava viðgjørt tilsøgnina eftirfylgjandi . Tað hevði verið natúrligt . Skjalið, eg vísi til, er jr .nr . 10/00527/53, sum nevndin mær vitandi eisini hevur fingið frá VMR. Lagt kann vera afturat, at tíðarneyð var ein grundgeving til manglandi kanningar í tilsagnarmálinum . Frágreiðingin, sum umboð fyri grunnin góvu SF á fundi, var ein onnur grundgeving . Men ikki minst hevði tað týdning, at luttøkan í Bankapakkanum var eitt alment skipað bjarg- ingartiltak . Eik var nógv umtalað mál í fjølmiðlunum, so helst hava vit tosað um tað, og tað framgongur av skrivunum frá VMR oktober 2010, at eg havi verið á fundi hesum viðvíkjandi tá . Spurningurin um støðuna hjá innskjótarunum, sum er umtalaður í nevndum skrivum, var ikki partur av grundgevingini hjá SF um at geva tilsøgn í mars 2010, men var spurningur, sum av misgávum var reistur orsakað av nógvu fjølmiðlaumrøðuni í september/oktober 2010 . 260 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Hetta er fyribils, hvat eg fái svarað skrivliga, og nevndin er sjálvandi vælkomin at stilla útdýpandi spurningar . Somuleiðis skal eg heita á nevndina at halda fund við undirritaða, tá ið eg í privatum ørindum eri í FR 7 . og 8 . apríl í ár . Skal at enda umskylda, at eg ikki nýti allar føroysku stavirnar, men teldan hjá mær rúmar bara enskar, arabiskar og hebraiskar stavir . (Hetta er rættað í nevndini) Vinaliga Tommy Petersen Wadi al Joz, Jerusalem, 12 . mars 2015 1.4. Eyðfinnur Jacobsen, granskingarfólk Var á fundi í § 19 nevndini tann 28 . januar 2015 . Kanst tú greiða frá tínum leikluti í hesum máli. Eg varð tilnevndur av Skráseting Føroya at gera eina gransking av Eik Grunninum . Tann granskingin bleiv ongantíð ordiliga liðug, tí Løgtingið vildi ikki játta peningin til at gera hana fyri, men hinvegin so gjørdi eg eina partvísa kanning, sum tit hava fingið. Arbeiðið bleiv steðgað tvær til tríggjar ferðir, so tað fór nógv spilltíð eisini . Men henda partvísa kanningin bleiv latin Skráseting Føroya fyrst í desember í 2013 . Hevði tú trupulleikar við at fáa tilfar frá Eik Grunninum? Ikki vanliga, men tað var okkurt, sum eg ongantíð fekk, hóast biðið varð um tað . Tað var innanhýsis grannskoðara frágreiðingar frá teimum fyrstu árunum hjá grunninum, sum eg ikki fekk . Hvussu nógv hevði øll kanningin kostað? Tað var tað nokk eingin, ið visti . Men Skráseting Føroya var komin við einum tali á 1,5 mió . kr ., sum tey mettu, at hon kom at kosta . Henda kostnaðarmetingin var nokk á einari góðari leið . Eg meti, at kanningin hevði tikið umleið eitt ár at gjørt . Hendan ávegis kanningin hjá tær snúði seg nokkso nógv um roknskaparlig viðurskifti og konsernroknskap? Ja, tað er tann fyrsti parturin . So vítt eg minnist mína egnu frágreiðing, so vísir hon, at um teir høvdu avlagt roknskap soleiðis, sum teir burdu SKJAL 1 - 261 havt gjørt, so hevði man havt sæð tað eini tvey trý ár frammanundan, at tað var galið . Tosaði tú nakað serligt við teir Eik-menninar? Eg bað um tilfarið frá bústjóranum hjá Eik Grunninum, og vit gjørdu vart við tað í Skiftirættinum, áðrenn tann endaligi bústjórin bleiv valdur, at alt skjalatilfarið hjá grunninum skuldi varðveitast, tí ein gransking fór at verða sett í verk . (Grunnurin skuldi frásiga sær rættin til øll skjøl, og at tey skuldu varðveitast .) Bústjórin gav mær rætt til at fara beinleiðis til núverandi stjórnarskrivaran í Eik . Hon hevði atgongd til skjalagoymsluna, og eg fekk tey skjølini, sum eg bað um, frá henni . Eg hevði ta fatan, at tað var hon, sum hevði goymsluna um hendi, men ta eina skjalið fekk eg ongantíð, hóast eg bað um tað rættiliga nógvar ferðir og yvir eitt tíðarskeið á eitt til tvey ár . Hugsaðu tit nakrantíð um, at málið var fyrnað? Ja, og eg meini eisini, at eg gjørdi vart við tað yvir fyri Skrásetingini, at tað var týdningarmikið, at granskingin slapp at halda fram, tí at málið kundi fyrna . Um tikið verður saman um tína kanning, so tekur tú fyrivarni í rættiliga stóran mun yvir fyri tí, sum tú hevur skrivað Ja, tað er tí, eg ikki havi havt møguleika at kanna tað til fulnar . Skal tað skiljast soleiðis, at man ikki skal lesa títt granskingarálit sum nakað endaligt sum nakað, man skal taka støðu útfrá? Ja, eg tók støðu til hasi viðurskiftini út frá tí tilfari, eg hevði atgongd til . Um eg skuldi farið at mett, um lánini vóru íverksett, og um tey verða til tap, so skuldi eg niður í roknskapirnar . Hvørji onnur viðurskifti hevði tú serliga lagt vekt á, um kanningin hevði hildið fram? Tað næsta stigið hjá mær tað hevði verið at farið djúpri inn í roknskapirnar og undirliggjandi skjøl . Tað hevði eg gjørt við hjálp frá einum grannskoðara, tað var allatíðina inni í myndini, at eg skuldi hava møguleika at søkja hjálp frá fakligum førleikum . Tað vil siga, at tú gjørdi einki víðari fyri at fáa spurningarnar svaraðar? Nei tað, sum eg gjørdi, var, at eg sendi frágreiðingina til hoyringar soleiðis, at teir høvdu møguleika at svara . 262 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Fekst tú nakað svar upp á hoyringarnar? Eg fekk bert svar frá Odd Bjellvág, og hann sendi so eisini okkurt tilfar, sum fyri so vítt eisini var relevant . Av tí, at eykajáttanin varð samtykt so seint í 2011, vórðu bert brúktar kr. 185.000 av teimum kr. 500.000, sum vóðru játtaðar. Men hóast hetta, verður peningur ikki settur av í fíggjarlógaruppskotinum fyri 2012. Kunnaði tú ikki Vinnumálaráðið ella Skrásetingina um, at bert ein partur av játtanini varð brúktur, og at meira peningur mátti setast av? Eg kunnaði Skráseting Føroya, sum var mín klientur, væl og virðiliga um alt, sum fyrigekk . Tú segði, at tú vart nokkso varðin við niðurstøðum, tí tú manglaði kunning. Skal tað skiljast soleiðis, at tú innast inni ert púra greiður í tí, sum tú skrivar, men fyri ein góðan ordans skyld, so skrivar tú tað runt? Tær niðurstøður, sum eg komi til, eri eg sannførdur um, eru rættar . Og tað er eisini í tráð við tað, sum Carsten Fode skrivaði um EBH-grunnin . Men mínar niðurstøður eru gjørdar við tí fyrivarni, at nýggjar upplýsingar kunnu koma fram, um man fer longur niður í tilfarið . Hvussu var við rindanini av kanninginí Grunnarnir skulu gjalda, og tað gera teir eisini so leingi, sum teir eru á lívi . Trupulleikin er, at vit høvdu ein grunn, sum knappliga fór á heysin . Um kreditorarnir í grunninum - tað var bara Eik Banki núverandi - um hann hevði sagt ja, so hevði man kunnað gjørt tað . Ja, hann avísir tað og velur so at gera seg til einasta kreditor?hevur man ikki kannað, hví so er? Nei, tað er eingin ivi um, at verandi Eik Banki var ikki serliga glaður fyri hasa kanningina og vildi bara hava grunnin lukkaðan - ongantíð for skjótt . Tú nevnir, at dispositiónin, tá núverandi Eik Banki yvirtekur allar ognir í grunninum - at tað nokk er í lagí Ja, eg havi lisið tað ígjøgnum, men ikki so gjølliga, at eg tori at siga nakað við vissu, men tað sær út til at vera ílagi . út frá lógini um vinnurekandi grunnar, so skulu ekstraordinerar dispositiónir í einum SKJAL 1 - 263 grunni góðkennast av grunnamynduleikanum, áðrenn tær verða framdar. Vildi tú ikki ómiddilbart hildið, at tá allar ognir eru avhendaðar, so er tað ekstraordinert? Jú, eg meini, at tað málið var til viðgerðar hjá Skrásetingini . So tú heldur, at Skrásetingin hevur góðkent? Um teir hava góðkent tað við einari beinleiðis skrivligari góðkenning, ella at tað ongantíð kom so langt, tað minnist ikki . 1.5. Johan Dahl, landsstýrismaður í vinnumálum Var á fundi í § 19 nevndini tann 29 . januar 2015 . Kanst tú siga eitt sindur um tína politisku bakgrund? Eg bleiv fyrstu ferð valdur á ting í 2002 fyri Sambandsflokkin. Eg havi verið landsstýrismaður í vinnumálum síðani 26 . september 2008 . Gjørdi Vinnumálaráðið sær nakrar tankar um grunnaeftirlitsarbeiðið, tá vinnu- grunnalógin varð yvirtikin? ABC- samgongan 2004-2008 ynskti at yvirtaka vinnufelagalógirnar - partafelagslógina, smápartafelagslógina, lógina um vinnurekandi grunnar, lóg um ávísar vinnurekandi fyritøkur - og ársroknskaparlógina, og tilgongdin at yvirtaka málsøkini fór fram undir tí samgonguni . Sambandflokkurin var við í ABC-samgonguni, tá sat eg í Tinginum og hevði sostatt ikki ávirkan sum landsstýrismaður á tilgongdina . í sambandi við yvirtøkuna vórðu hesi viðurskifti umhugsað: Lógargrundarlagið skuldi verða dagført áðrenn yvirtøkuna samsvarandi við donsku lóggávuna á økinum . Allar vinnufelagalógirnar, partafelagslógin, smápartafelagslógin, lógin um vinnurekandi fyritøkur, lógin um vinnurekandi grunnar, umframt ársroknskaparlógin vórðu dagførdar í 2007 . Ein embætisbólkur við føroyskum og donskum embætisfólki fyrireikaði dagføringina av lóggávuni . At lóggávan varð dagførd samsvarandi donsku lóggávuni lætti um yvirtøkuna, bæði tí tað við hesum ikki varð neyðugt eftir yvirtøkuna at gera nýggjar løgtingslógir á økinum, og at fyrstingarlig praksis hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen kundi halda fram eftir yvirtøkuna soleiðis, at Skrásetingin í síni umsiting av grunnamyndugleikanum kundi styðja seg til hesa praksis, umframt at hetta eisini fór at gera tað lættari at 264 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM samstarva við Erhvervs- og selskabsstyrelsen (nú Erhvervsstyrelsen), um at veita ráðgeving o .a . Vinnufelagalóggávan skal áhaldandi vera í samsvari við altjóða menn- ingina og vinnufelagalóggavuna í grannalondunum, t .v .s . tey krøv, sum ES/EBS setir sínum limalondum . Føroyar eru ikki limur í ES/EBS, og orsakað av, at vit bert hava lítla umstingarliga orku, so hava vit avmarkaðar møguleikar at fylgja altjóða gongdini . Tí var tað hugsanin, at tað skuldi fáast í lag eitt samstarv millum føroyskar og danskar myndugleikar um dagføring og viðlíkahald av lóggávuni . Uppgávuvbýtið millum Vinnumálaráðið og Skráseting Føroya var soleiðis, at Vinnumálaráðið skuldi hava uppgávuna at gera uppskot til lógir og gera kunngerðir . Skráseting Føroya skuldi hava uppgávuna at umsita (taka konkretar avgerðir mótvegis fyritøkunum) . Grunnamyndugleikin skuldi leggjast til ein skikkaðan stovn . Skráseting Føroya umsat longu frammanundan skrásetingarmyndugleikan viðvíkjandi vinnurekandi fyritøkum, heruppí vinnurekandi grunnar, og hesin stovnur var tí væl skikkaður til eisini at taka sær av grunnamyndugleikanum . Tørvur var á hjálp frá Erhvervs- og selskabsstyrelsen í .s .v . umstiting av grunnamyndugleikanum, t .d . undirvísing í reglunum, upplýsing um lógatulking og upplýsing um praksis . áðrenn yvirtøkuna kundu avgerðir, sum Skráseting Føroya hevði tikið sum skrásetingarmyndugleiki, kærast til Erhvervsankenævnet . Við yvirtøkuni av vinnufelagsrættinum og ársroknskaparøkinum misti Erhvervsankenævnet málsræðið, og við løgtingslóg nr . 17 frá 8 . mai 2008, løgtingslóg um Vinnukærunevnd, og kunngerð nr . 78 frá 28 . august 2008 um Vinnukærunevnd varð nýggjur kærumyndugleiki stovnsettur . Her kann nevnast, at avgerðir, sum Skráseting Føroya hevur tikið sum grunnamyndugleiki, ikki kunnu kærast til annan fyrisitingarligan myndugleika, men kunnu leggjast fyri dómstólarnar . Skrásetingin hevur forklárað fyri okkum, at tey, tá hettar her bleiv yvirtikið, tá meintu tey ikki, at tað fylti so nógv hettar her við grunnaeftirliti. So tit hava ikki áðrenn 2010 verið varug við, at tað kanska var eitt problem í hesum? Nei slett ikki, eg trúgvi ikki, at nakar helt tað yvirhøvur . Altso, tað eru SKJAL 1 - 265 hasi 8 feløgini, sum eru vinnurekandi grunnar, og Eik Grunnurin var ein av teimum, vit hava ikki givið okkum meira far um tað . Eftirlitið við hesum er eitt sovorðið legalitetseftirlit, tað er ikki sum fíggjarligt eftirlit við bankunum ella Tryggingareftirlitið . Tað er eitt legalitetseftirlit, eitt skriviborðseftirlit, sum hyggur at roknskapum, kannar um tað er í lagi, viðtøkur o .a . Varð meting av møguligum fíggjartørvi gjørd í sambandi við yvirtøkuná Ja, metingin, sum varð gjørd, framgongur av viðmerkingunum til løgtingsmál nr . 8/2007: Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um ræði á málum og málsøkjum (Yvirtøka av málsøkjunum vinnufeløg, vinnugrunnar og ársroknskaparlóggávu) . Mett varð, at yvirtøkan av málsøkjunum hevði ikki við sær útreiðslur fyri landskassan ella kommunurnar uttan útreiðslurnar, sum standast av umsitingini av lóggávuni, sum vórðu mettar til 3- 3,5 mió . kr . árliga . Tá varð mett, at tað fór at verða tørvur á at seta 5- 6 starvsfólk afturat orsakað av yvirtøkuni, sum skuldu setast hjá Skráseting Føroya at umsita lóggávuna og í Vinnumálaráðnum at halda lóggávuna viðlíka . Skráseting Føroya var longu, tá yvirtøkan varð framd, skráseting- armyndugleikin í Føroyum, og tí varð ikki neyðugt at stovnseta ein nýggjan skrásetingarmyndugleika í sambandi við yvirtøkuna, og grunna- myndugleikin skuldi eisini leggjast til Skrásetingina . Av játtanini fyri 2008 til Vinnumálaráðið vóru uml . 900 tkr . til vinnu- felagsøkið . Eitt nýupprættað starv til hetta økið varð sett í 2008 . Ætlanin var at seta eitt fólk afturat í 2009 til at viðlíkahalda økið, men av tí at játtanin til Vinnumálaráðið bleiv skerd, varð henda ætlan slept . Skráseting Føroya, sum hevði tørv á 2 fulltrúum at umsita yvirtiknu lóggávuna, setti eitt fólk til hetta í desember 2008 . Viðmerkjast kann, at virksemið hjá Skráseting Føroya verður fíggjað við skrásetingargjøldum, og viðførir setanin av einum fulltrúa sostatt ongar útreiðslur fyri landskassan . Fyri at fíggja øktu arbeiðsbyrðuna hjá Skráseting Føroya, hevur verið neyðugt at hækka gjøldini . Sum nevnt varð nýggjur kærumyndugleiki settur á stovn . Av við- merkingunum til uppskotið, løgtingsmál nr . 161/2007: Uppskot til 266 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM løgtingslóg um Vinnukærunevnd, sæst, at útreiðslurnar til raksturin av Vinnukærunevndini vórðu mettar til 800 tús . kr ./ár, harav 550 tús . kr . eru lønarútreiðslur til starvsfólk á Føroya Kærustovni, sum skal vera skrivstova hjá nevndini, 200 tús . kr . til samsýning til formann og nevndarlimir og aðrar útreiðslur upp á 50 tús . kr ., umframt stovningarútreiðslur upp á 60 tús . kr . Hvussu handfór Vinnumálaráðið sjálva yvirtøkuná Yvirtøkan varð avtalað í samgonguskjalinum hjá ABC- samgonguni . Bjarni Djurholm var tá landsstýrismaður í vinnumálum, og hann skuldi fremja tað, sum avtalað varð . í juni 2007 var fundur millum danska búskapar- og vinnumálaráðharran, Bendt Berntsen, og Bjarna Djurholm, landsstýrismann í vinnumálum, viðvíkjandi yvirtøkuni av málsøkjunum . Við á fundinum vóru eisini føroysk og donsk embætisfólk . Landsstýrismaðurin setti á fundinum fram ynski um, at danskir mynd- ugleikar eftir yvirtøkuna kundu veita føroyingum hjálp at halda lóggávuna viðlíka, og at veita hjálp í sambandi við umsiting av lóggávuni . Eftir uppskoti frá landsstýrismanninum varð avgjørt á fundinum, at tað skuldi setast ein embætismannabólkur at fyrireika yvirtøkuna . Fundur var í Tórshavn 16 . juli 2007 ímillum embætisfólk frá Erhvervs- og selskabsstyrelsen, Vinnumálaráðnum og Skráseting Føroya . á fundinum varð arbeiðssetningurin nágreinaður, og niðurstøðurnar vóru m .a .: At uppgávurnar hjá grunnamyndugleikanum skuldi kortleggjast og lýsast, og at embætisfólk í Erhvervs- og Selskabsstyrelsen skuldi gera upprit um hetta . á fundinum varð upplýst, at Skráseting Føroya skuldi vera grunna- myndugleiki eftir yvirtøkuna . Nevnt varð, at lóggávan eigur at verða broytt soleiðis, at tað framgongur, hvør er grunnamyndugleki eftir yvirtøkuna, men at hetta ikki hevur skund, tí tann spurningurin verður loystur við tulking . Tað skuldi lýsast, hvussu donsku myndugleikarnir kundu veita hjálp í .s .v . umsitingina av grunnamyndugleikanum . Hjálpin kundi verða veitt sum generell vegleiðing, men ikki við at ítøkilig mál vórðu løgd fyri donsku myndugleikarnar . Tað skuldi gerast uppskot til samstarvsavtalu . Arbeiðið skuldi vera liðugt miðskeiðis í september 2007 . SKJAL 1 - 267 í embætisbólkinum vóru Grethe Krogh Jensen, Erhvervs- og Sel- skabsstyrelsen, Jytte Heje Mikkelsen, Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, Sørin Pram Sørensen, Vinnumálaráðið, Terje Sigurðsson, Skráseting Føroya, og Kristin Balle, Skráseting Føroya . 4 . september 2007 legði løgmaður, Jóannes Ejdesgaard, fyri tingið uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um ræði á málum og málsøkjum (Yvirtøka av málsøkjunum vinnufeløg, vinnugrunnar og ársroknskaparlóggávu), løgtingsmál nr . 8/2007 . Tá var ávegisfrágreiðing skrivað, men frágreiðingin varð ikki gjørd liðug eftir tað . Avtala um ráðgeving og samstarv varð í 2009 gjørd millum Erhvervs- og selskabsstyrelsen og Skráseting Føroya . Avtalan inniheldur m .a .: "Løbende orientering om akuelle og pátænkte EU-initiativer pá alle for Skráseting Føroya relevante lovomráder og om danske overvejelser og lovforslag i den forbindelse . Dette kan f .eks . ske ved, at der afholdes et eller flere møder om áret. Endvidere sender EOGS løbende kopier til de færøske myndigheder, nár lovforslag m .v . sendes i høring, henholdsvis fremsættes og vedtages . Kurser for færøske embedsmænd i nye regler . Her tænkes sável pá kurser af mere teoretisk karakter som pá kurser af praktisk karakter for medarbejdere ved Skráseting Føroya . Oplysning om lovfortolkning . Her tænkes pá bistand til generel fortolkning af en given regel og EOGS praksis i forbindelse hermed . Der udpeges kontaktpersoner hos de færøske myndigheder og EOGS, som formidler samarbejdet i praksis ." Hví stendur danskur ráðharri framvegis sum grunnamyndugleiki í lóginí Eftir yvirtøkuna, og áðrenn nýggj løgtingslóggáva er gjørd á økinum, galda tær av umrøddu lógum, sum eru í gildi, framvegis sbrt . yvirtøkulógini § 5 jbr . heimastýrislógarinnar § 13 . Løgfrøðiliga er ikki neyðugt, hóast tað hevði verið betri, at heimildir, sum liggja hjá donskum ráðharra, verða fluttar landsstýrismanninum við at broyta lógina, tí tær heimildir og skyldur, sum liggja hjá donskum ráðharra í grunnalógini, verða við yvirtøkuni av sær sjálvum fluttar avvarðandi føroyskum landsstýrismanni, sbrt . ræðislógini § 2, tá ið økið verður yvirtikið . 268 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Landsstýrismaðurin í Vinnumálum gav í 2010 boð um, at grunnalóggávan skuldi hava høga raðfesting. Hví er einki hent á tí økinum enn? í 1988 varð lóg um bankar og sparikassar (nú lov om finansiel virksomhed) broytt soleiðis, at tað gjørdist møguligt hjá sparikassum at umskipa seg til partafeløg . Vanligasta modellið var sonevnda grunnamodellið, har tað í sam- bandi við umskipanina verður stovnað eitt partafelag, sum víðariførir sparikassafyriøkuna, umframt ein sjálvstøðugur vinnurekandi grunnur, sum fær partabrøv svarandi til nettoognina, sum var í fyrrverandi sparikassanum . Eftir hesi lóggávuni var tað eitt krav, at nevndarlimirnir í sparikassa- partafelagnum skuldu tilnevna og vera meirilutin av nevndarlimunum í sparikassagrunninum . Hetta hevði við sær, at nevndin í grunninum ofta var identisk við nevndina í sparikassapartafelagnum . Hetta varð mett at vera ein av orsøkunum til, at tað í fleiri førum manglaði fokus á skylduna hjá nevndini í grunninum at røkja áhugamál grunsins, óheft av áhugamálunum hjá sparikassapartafelagnum . Undir fíggjarkreppuni í 2008-09 høvdu nógvir danskir sparikassagrunnar stór tap, tí grunnarnir, ið høvdu viðvirkað í transaktiónum hjá atknýttum peningastovnum, sum vóru transaktiónir við stórum váða, og sum ikki vóru til marknaðartreytir. í fleri førum var greitt, at ræðið hjá peningastovninum yvir grunninum var nýtt til at geva peningastovninum fyrimunir til skaða fyri grunnin . í 2011 var lov om finansiel virksomhed tí broytt í Danmark soleiðis, at lógarkravið um, at nevndarlimirnir í sparikassapartafelagnum skuldu tilnevna og vera meirilutin av nevndarlimunum í sparikassagrunninum, var strikað . Samstundis varð ásett, at limir í nevndini ella starvssett í sparikassapartafelagnum ikki kunnu tilnevna ella vera meirilutin í sparikassagrunninum . Nevndu broytingar í lov om finansiel virsksomhed og í lov om visse erhvervsdrivende virksomheder eru eisini framdar í Føroyum . Harumframt arbeiðir Vinnumálaráðið við at gera nýggja lóg um vinnurekandi grunnar . Broytingarnar skulu m .a . skapa størri gjøgn- umskygni um leiðsluna, heruppií um løn og samsýning, og seta størri krøv til grannskoðaran . Ætlanin er at leggja uppskot fram í komandi tingsetu . SKJAL 1 - 269 Nær fekk Vinnumálaráðið fyrstu ferð kunnleika um, at Eik Grunnurin møguliga var í vandá Síðst í september 2010 var greitt, eftir at Fíggjareftirlitið hevði kravt fleri niðurskrivingar í bankanum, og at bankin skuldi hava nýggjan kapital fyri at fáa loyvi at halda fram við bankavirkseminum, at eisini Eik Grunnurin var í vanda . Tók Vinnumálaráðið nøkur stig í tí sambandi ella eftirfylgjandí 28 . september 2010 varð Vinnumálaráðið kunnað um, at Skráseting Føroya vendi sær til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen at biðja um ráðgeving um, hvussu Skrásetingin skuldi fyrihalda seg í tílíkum førum . 4 . okober bað Vinnumálaráðið Skráseting Føroya um at greiða lands- stýrismanninum frá leiklutinum hjá Skrásetingini sum grunnamyndugleiki generelt og í sambandi við Eik Grunnin spesielt . Fleiri fundir og nógv samskifti var hesa tíðina um málið . Tað kom fram, at í mars 2010 fekk Skráseting Føroya fyrispurning frá Eik Grunninum um samtykki, sambært § 21, stk . 3 í gunnalógini, til at átaka sær skyldu at seta trygd fyri, at Eik Banki altíð uppfylti hægsta solvenskrav . Hetta var í sambandi við, at bankin skuldi taka lut í "Bankapakka 2" . Hetta gav Skráseting Føroya teimum loyvi til 9 . mars 2010 . Vinnumálaráðið spurdi, hvørjar upplýsingar, kanningar og metingar skrásetingin gjørdi sær í sambandi við, at loyvið varð givið? Skráseting Føroya svaraði, at Marner Jacobsen, forstjóri, og Frithleif Olsen, nevndarformaður, vóru á fundi við Skráseting Føroya og greiddu frá, at Eik Banki mátti hava eina tilsøgn frá Eik Grunninum fyri at taka lut í "Bankapakka 2" . Hetta tí, at ein av treytunum fyri at luttaka var, at borgan skuldi stillast fyri Eik Banka í Danmark . Eik fekk hesa tilsøgn frá Skráseting Føroya . Ongar kanningar vórðu gjørdar í málinum . Tíðarfreistin var sera stutt, og hildið varð, at neyðugt var at geva hesa tilsøgn, tí avleiðingarnar av, at bankin ikki kundi vera við í "Bankapakka 2", vóru ov stórar . Niðurstøðan hjá Vinnumálaráðnum var: Mett verður, at tað ikki er grundarlag fyri at finnast at innihaldinum í avgerðini, men at Skráseting Føroya: ikki hevur fylgt reglunum í innlitslógini um at skriva upp upplýsingar av týdningi fyri avgerðina í málinum, 270 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM ikki hevur upplýst málið nóg væl, skapt iva um, hvørt tað er gjørd ein verulig ítøkilig meting av málinum, skapt iva um, hvørt óviðkomandi áhugamál hava havt ávirkan á avgerðina í málinum, ikki grundgivið avgerðina nøktandi og samsvarandi fyrisitingarlógini, ikki eftirfylgjandi, tá ivi varð reistur um viðgerðina og avgerðina í málinum, hevur kunnað grundgivið nøktandi fyri viðgerðini og avgerðini í málinum, eftirfylgjandi hevur givið ymsar og eisini skeivar grundgevingar . Hetta kundi havt skatt trúvirðið á stovnin, og tað er avgerandi fyri at varðveita ella at endurskapa álitið á stovnin, at stovnurin eftirmetir viðgerðina og avgerðina í hesum málinum, og tekur neyðug stig at tryggja forsvarliga og nøktandi málsviðgerð og avgerðir soleiðis, at álit kann vera á, at málviðgerðin fer rætt fram, og at stovnurin tekur lógligar og rættar avgerðir . Skráseting Føroya varð biðið um at greiða Vinnumálaráðnum frá, hvørjar ætlanir Skráseting Føroya hevði fyri at fremja frammanfyri nevnda . Hesa frágreiðing fekk Vinnumálaráðið, og Skráseting Føroya setti neyðug tiltøk í verk at rætta mannagongdirnar . Kanst tú greiða frá granskingini av Eik grunninum? Ja, eg helt, at Eikmálið var ein syrgiligur endi eisini fyri øll tey menniskjuni, sum í góðari trúgv hava brúkt uppsparingar at gjørt íløgur og hava mist allar sínar pengar . Nógv hava mist eina rúgvu av pengum, tí helt eg tað vera umráðandi, at man fyri eftirtíðina gjørdi eina kanning av Eik og viðurskiftunum, sum fóru fram har, so man kann siga, at tað var hettar, sum veruliga hendi . Eg trúgvi tí, at partaeigararnir í Eik sita við einum keðiligum smakki í munninum, og tí var eg alla tíðina við uppá at fáa hettar lýst . Skrásetingin setti Eyðfinn Jacobsen, advokat, at taka sær av arbeiðinum, men tað, sum hendi, var tað, at pengarnir blivu játtaðir so seint í 2011, so tað blivu bert umleið 185 .000 kr . brúktar av teimum 500 .000 kr ., sum vóru játtaðar . Restin fall aftur í landskassan . Og so kemur Skrásetingin aftur til okkum og sigur, at vit mugu biðja um at fáa hendan peningin aftur, so vit kunnu gera hesa granskingina ferdiga, og so segði man, at upphæddin var, eg minnist ikki rættiliga SKJAL 1 - 271 aftur, um tað var 1 mió . kr . ella 1,3 mió . kr . at gera hesa granskingina tilsamans. Vit fóru so í fleiri umførum í Tingið fyri at fáa játtan til hesi her tingini, men niðurstøðan bleiv tann, at vit fingu ikki pengarnar til at gera kanningina ferdiga, og tað grundgav man við, so vítt eg havi skilt á Fíggjarnevndini, at man var ikki nøgdur við tað, sum man hevði fingið at vita frá Eyðfinni Jacobsen um tað, sum varð farið fram, og so eisini tað, at málið longu var lýst í sambandi við kanning av Eik Banka, og at Christian Andreasen, sum hevði sitið og umsett tilfarið fyri búgvið/ Fíggjareftirlitið, haldi eg meg minnast, skuldi hava sagt í Fíggjarnevndini, at alt tað tilfarið var tøkt, men tað vísti seg, at alt tilfarið var ikki atkomuligt, tað var bara ein partur, sum var atkomuligur . Tað, sum eisini hevur undrað okkum, tað er, at hvørja ferð, at vit síggja pengar játtaðar, og enntá ikki eru játtaðir, so hevur tað verið umbøn um eykajáttan. Hví heldur tú, at so er? Tað er tí, at pengar vóru ikki inni á stovninum til at gera hesa kanningina . Jú man kundi fingið tað við í fíggjarlógina beinanvegin, viss man vildi gjørt kanningina, há Ja, tað dugi eg ikki at siga tær, hvussu tað var . Tað var jú soleiðis, alt tað málið varð lagt upp sum ein eykajáttan frá upprunanum av, og eg gangi út frá, at man hevur hugsað so, at man tekur tað sum eina eykajáttan víðari eisini . Eg haldi ikki, at tað var serligur vilji í politisku skipanini til at gera hasa kanningina, tað vóru limir í samgonguni, sum slett ikki vóru við uppá at gera hana . Tað vita tit eisini sjálvi, sum hava sitið í Fíggjarnevndini . Ja, men líka uppfylgjandi upp á tað . Tá man ger fíggjarlóg, og landsstýrismaðurin ger fyri sítt øki, og Skráseting Føroya er ein partur av økinum hjá hesum lands- stýrismanninum, tú veitst, at tú hevur tørv á 1,3 milliónum, 500 tús . hevur man biðið um á heysti í 2011, og man ger fíggjarlóg fyri 2012, hví er restin av upphæddini ikki í fíggjarlógaruppskotinum fyri 2012, sum verður samtykt í desember í 2011? Eg minnist ikki heilt ítøkiligt aftur, um tað bleiv viðgjørt, og man ikki tók tað við sum ein part, tað minnist eg ikki aftur . Men sum sagt, tað var ein ávís mótstøða í politisku skipanini at brúka pengar til hesa kanningina . 272 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Vóru tit nakrantíð inni á, um aðrir burdu betalt fyri kanningina. Nú hugsi eg um, at lógin sigur jú tað, at grunnurin skal sjálvur gjalda, men grunnurin var farin fallitt, og tí kundi hann ikkí Tað var grundin til, at man kom í Tingið við málinum, tí at tað vóru ikki pengar eftir í grunninum . Nú nevndi tú tað, at Eik Banki var farin, og tað var akkurát tað, og Finansiel Stabilitet tekur yvir bankan, og tað blívur ein nýggjur banki, sum eitur Eik Banki Føroyar, var tað nakrantíð upp á tal, at hann skuldi betalt granskinginá Nei Hví ikkí Eg gangi út frá, at Eik Banki Føroyar er ein totalt nýggjur juridiskur persónur, ein nýggj eind, tað er eitt nýtt felag, tað hevur einki við tað gamla felagið at gera . Bankin " er undir" Fíggjarmálaráðnum, og grunnurin undir Vinnumálaráðnum. Ttosaðu tit nakrantíð saman Fíggjarmálaráðið og Vinnmálaráðið um støðuna í bankanum? Tað, sum bleiv tosað um og kunnað um á landsstýrisfundi, tað var tað, sum vit spurdu, um man visti nakað um, hvussu støðan var í Eik, og har vit í august mánaði 2010 fingu at vita, at Eik grunnurin var í ordan. Men tað haldi eg, at tit skulu spyrja Jóannes Eidesgaard, táverandi fíggjarmálaráðharra um, tí hann er nokk tann frægasti at greiða akkurát frá, hvat fór fram í tí høpinum . Hvussu nógv vart tú sum landsstýrismaður innblandaður upp í hettar økið við Eik? Yvirhøvur ikki, slett ikki . Tað var Fíggjarmálaráðið, tað er Fíggjareftirlitið, sum liggur í Fíggjarmálaráðnum Hugsaði tú nakrantíð tann tankan, at tað hevði nakað við títt økið at gerá Nei, slett ikki . Tað vísti seg so aftaná, at tað hevði verið ígjøgnum eina langa myllu, og endaði so hjá Løgregluni og bleiv kannað har, og nú vísti tað seg, at málið var fyrnað, hvis man skuldi revsirættarliga fara eftir nøkrum og endurgjald í aðrar mátar. Tað tyktist av almenninginum og politisku skipanini, at tað kom óvart á. Tí hevði tað verið viðkomandi at vita, nær Vinnumálaráðið var greitt yvir, at her var altso eitt mál, sum, SKJAL 1 - 273 viss man skuldi fara í Rættin við tí, var við at vera fyrnað, og tí hevði tað skund, størri skund, enn man hevði gjørt sær far um, at fáa eina kanning lidná Eg haldi ikki, at eg visti nakað um fyrning, fyrr enn tað kom fram alment, at Skrásetingin hevði fingið málið avvíst. Tey sendu jú málið til Fútan, viss eg minnist rætt, og tá bleiv tað boðað frá, at málið kundi ikki verða viðgjørt, tí at málið var fyrnað . Eg trúgvi ikki, at Skrásetingin sjálv ella leiðslan á Skrásetingini hevði hugsað tann tankan, at málið bleiv fyrnað . Nei eg hugsaði, at tað var ikki frammi á fundí Nei slett ikki . Tað kom púra óvart á meg . Eg má siga tað, at tá eg hoyrdi tað, at málið var fyrnað, tá tonkti eg, hvat hendi her altso . Hevur landsstýrið biðið um eina frágreiðing frá Finanstilsynet um júst hesi viðurskiftini, sum tú sigur, Føroya fólk eitt ella annað stað hevur krav uppá? Hvat hendir við Eik Banká Altso, Vinnumálaráðið hevur ikki biðið um tað, hvat Fíggjarmálaráðið ger, tað veit eg ikki, tað kundu tit spurt teir um . Eg veit ikki, eg havi ikki hoyrt tað, í hvussu so er . Hvat hugsar tú um, at henda § 19 nevndin hevði kunnað fingið burturúr? Eg haldi tað, at tit fáa lýst málið so gott, sum tit kunna, fáa tað lýst frá teimum persónum, sum eru partar av hesum her . At man fær lýst, hvat man kann, hvat er farið fram, sum burdi verið annarleiðis, og at man kann gera tillagingar frameftir, sum gera, at hettar ikki hendir aftur . So meini eg eisini tað, at parturin, sum liggur hjá Fíggjareftirlitinum og Fíggjarligum Støðufesti, tað burdi eisini veri ein partur av tí tilfarinum, sum Eyðfinn Jacobsen, advokatur, burdi havt fingið, og harvið fingið gjørt eina endaliga niðurstøðu um alt hettar her . Tað hava vit ikki í dag . Men hana haldi eg, at vit eiga at gera . Man kundi líka so gott fingið eina bankakanning? Ja, tað er faktisk har eg eri, soleiðis hugsi eg tað, í hvussu so er . Og har hevði tað verið natúrligt so leingi, at man ikki hevur heimtikið ábyrgdina av fíggjareftirlitinum og bankaøkinum, at Fíggjarmálaráðið bað um at fáa eina sovorðna frágreiðing frá tí myndugleikanum, sum hevur havt ábyrgdiná Ja, tað vildi eg sagt . Tað hevði hjálpt upp á málið, í hvussu so er . 274 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1.6. Arne Poulsen, fyrrverandi aðalstjóri í Vinnumálaráðnum. Var á fundi í § 19 nevndini tann 29 . januar 2015 . Kanst tú presentera teg? Eg var aðalstjóri í Vinnumálaráðnum frá 1997 til 2012 . Kanst tú greiða frá yvirtøkuní Tann 1 . januar 2008 yvirtóku vit málsøkini vinnufeløg, vinnugrunnar og ársroknskaparlóggávu . Tað var ein politisk avgerð, sum samgongan hevði sett sær fyri at fremja . Tað var týdningarmikið, at man yvirtók økið í góðum standi, fyri at tað skuldi vera lættari at fara víðari við . Man royndi at ajourføra lóggávuna . Fyrisitingar í Føroyum eru ikki stórar, og tær eru veikar . Harumframt so bleiv hugsað um at fáa gott samstarv við tey, sum fyrisótu økið . Tað síðsta endaði so við einari avtalu millum Skrásetingina og Erhvervs- og Selskabsstyrelsen um eitt meira formelt samstarv . Tað vóru fleiri lógir, sum vóru yvirtiknar tá. Grunnalógin var ein. Høvdu tit fleiri fundir við danskarar um tað? Ja, tað vóru fundir . Fyrst vórðu fundir við ministararnar, og so bleiv settur ein embætismannabólkur at arbeiða við málinum . Fundir vóru eisini við Skrásetingina . Alt endaði so í hesi sokallaðu samstarvsavtaluni millum partarnar . Tann 1. januar 2008, sama dag, sum tit yvirtaka økið, kemur ein nýggj lóg í gildi, sum sigur, at grunnamyndugleikin liggur í Danmark, vóru tit varugir við tað? Ja, tað haldi eg, men tað bleiv ikki tosað nógv um tað . So vítt eg minnist, var tað ein øgiliga skjót tilgongd til síðst, skjótari kanska enn man kundi hugsað sær . Fekk Skráseting Føroya boð um at tey vóru grunnamyndugleiki, tá økið varð yvirtikið? Tað framgongur á øllum skjølum, haldi eg, og hartil nevnt fleiri ferðir, at Skrásetingin skal vera ella er grunnamyndugleiki, og tey vóru eisini partur av tilgongdini, og tey mugu hava uppfatað tað soleiðis eisini, tí tey fungeraðu sum grunnamyndugleiki . Tí kom tað bak upp á okkum, at tey sjálvi tykjast at ivast í hesum . Fekk Skrásetingin fleiri fólk í starv í.s.v. yvirtøkurnar? Ja, vit høvdu mett, at tað skuldu fleiri fólk til, men tað bleiv, so vítt eg SKJAL 1 - 275 minnist, sett eitt fólk afturat í Vinnumálaráðnum og eitt fólk í Skrásetingini, sum m .a . eisini skuldi taka stikkprøvar av roknskapum . í 2010 fáa tit boð frá landsstýrismanninum um at geva hesum málinum um vinnugrunnalóggávu høgan prioritet, men tað sær ikki út til at nakað er hent síðan 2010 . Hvør man orsøkin vera til tað? Eg trúgvi, at tað, sum man var upptikin av tá, tað var samanfallið millum nevndirnar í bankanum og grunninum . Men hetta bleiv broytt í lógini um finansiell virksomhed. Annfinn Hansen, advokatur, skrivaði eisini eitt notat, har arbeiðið hjá Skrásetingini varð kannað . Mett varð, at arbeiðið generelt varð gjørt til lítar, men tað var tað einstaka málið, sum ikki varð handfarið nóg væl . Vóru nakrar átalur latnar Skrásetinginí Ja, tað vóru tvær átalur latnar . Vendi Skráseting Føroya sær til Vinnumálaráðið í mars 2010 í.s.v. málið um garantiin frá Eik grunninum? Nei Eftirfylgjandi verður ein gransking sett í verk av Skráseting Føroya - ein § 59 kanning. í tí sambandinum biður man um eykajáttan í 2011, í fyrsta umfari 500.000 kr., men hetta var síðst upp á árið, so man nær bert at brúka 185 .000 kr . Man veit longu tá í 2011, at tørvur verður á meira peningi til hesa uppgávu, men hóast hetta verður peningur ikki settur av á fíggjarlógini fyri 2012 og 2013, og í staðin verður roynt við eykajáttanum . Man kann undra seg kanska eitt sindur yvir, at tað ikki stóð í fíggjarlógaruppskotinum? Ja, tað tori eg ikki at siga, men fíggjarlógararbeiði er sum regul ein kampur um prioriteringar . Viðvíkjandi fyrning av málinum, tá staðfestir løgreglan, at málið er fyrnað, um man skal tosa um revsirættarliga ábyrgd. Minnist tú, um tit í Vinnumálaráðnum hava havt tað uppi at venda, at nú hastaði tað at fáa hesa frágreiðingina lidna, tí at málið annars fór at fyrnast? Ikki tað eg minnist . Tá tað hoyrdist í samfelagnum, at nú gongur galið hjá Eik Banka, var tað so einki sum fekk tykkum í Vinnumálaráðnum at seta spurningin, um at tað ikki var nokkso natúrligt at taka stikkprøva av roknskapinum hjá Eik Grunninum í hesi tvey áriní Nei, ikki sum eg minnist . Tann uppgávan lá hjá Skrásetingini . 276 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Eg hugsi bara, tað hevði verið áhugavert at hoyrt nú, tá man hyggur afturá, hvat tú heldur man kundi havt gjørt betur frá myndugleikans síðú Eg veit ikki, um man skuldi gjørt okkurt øðrvísi . Tað eru øgiliga nógv ymisk mál, man kundi tikið atlit til og tikið fram, um so er . Men eg veit ikki, um tað er galdandi í Føroyum, at grannskoðanin av einum sovorðnum grunni, ella grannskoðarin hevur skyldu at boða frá til Skrásetingina . Eg haldi ikki, at tað er galdandi í Føroyum . Tað burdi kanska verið tikið fram . Tað er nokso avmarkað, hvussu nógv ein sovorðin pinkalítil fyrisiting kann yvirkoma o .s .v ., meðan tey, sum eru í prosessini, tey hava longu eitt innlit, tað hevði kanska verið fornuftugt í Føroyum at havt ta regluna, at grannskoðarin hevur skyldu at siga frá . Man velur at heimtaka ábyrgdina av málsøkjunum vinnufeløg, vinnugrunnar og ársroknskaparlóggávu. Tað stendur í lógaruppskotinum, at man íalt hevur brúk fyri 5 til 6 fólkum í Vinnumálaráðnum og í Skráseting Føroya til at røkja tær nýggju uppgávurnar. Sum vit síggja í tilfarinum, so verða bert 1-2 fólk sett. Er tað nakað, sum tit viðgjørdu í Vinnumálaráðnum sum ein trupulleiká og royndu tit at fáa tað uppraðfest? Tað er generelt, at man ofta má noyðast við minni orku, enn man ynskir sær . Tað er ikki meira enn tað . 1.7. Sørin Pram Sørensen, løgfrøðiligur ráðgevi í Vinnumálaráðnum. Var á fundi í § 19 nevndini tann 29 . januar 2015 . Kanst tú presentera teg sjálvan? Eg eri løgfrøðiligur ráðgevi í Vinnumálaráðnum og havi arbeitt har síðani 1999 . Tann 1. januar 2008 yvirtóku vit málsøkini vinnufeløg, vinnugrunnar og árs- roknskaparlóggávu. Minnist tú um Vinnumálaráðið gjørdi sær nakrar tankar spesielt um Vinnugrunnarnar? Tað var nokkso nógv yvirskipað . Tað bleiv ikki gjørt nakað serligt við vinnugrunnar, men tað var ein partur av øllum hinum . Skrásetingin hevði fungerað sum umsiting av øllum teimum vinnuligu felagsskapunum, síðani vit fingu nýggja lóg, einaferð í 90 ?unum. áðrenn man yvirtók, so skuldi øll lóggávan dagførast, og tað bleiv so gjørt, og allar kongligu fyriskipanirnar blivu so gjørdar av nýggjum og SKJAL 1 - 277 blivu settar í gildi síðst í 2007 . Gamla lóggávan varð sett í gildi í 1993 og stórtsæð ongantíð dagførd síðani tá . Minnist tú, hví man yvirtók hetta økið? Altso, tað var avtalað í samgonguskjalinum - tað var ABC samgongan . í lógini stendur grunnamyndugleikin at vera hjá einum donskum ministara - hava tit hugsað um tað? Nei altso, tað hevur verið praksis, at man setir lógir í gildi, so yvirtekur man, og tað er eingin ivi um, at so fer kompetansan og tær heimildir, sum eru í tí lóggávuni automatisk yvir til føroyskar myndugleikar . Men ordansmæssigt er tað betri sjálvandi, at man broytir lógirnar . Vit eru í ferð við at gera uppskot til at broyta grunnalógina, so verður handan orðingin kanska broytt . Nær byrjaðu samráðingar við danir um at yvirtaka hetta økið? Fyrsti fundur var 29 . juni 2007 í Danmark . Teir, sum vóru við tá, vóru Bjarni Djurholm sum landsstýrismaður, Arne Poulsen, aðalstjóri, eg og Terje Sigurðsson, sum deildarleiðari á skrásetingini . Tá varð avgjørt, at vit skuldu seta ein arbeiðsbólk at lýsa økini, sum skuldu yvirtakast, og tað skuldi gerast ein frágreiðing . Síðan var fundur aftur í Føroyum tann 16 . juli í 2007, tá vóru bara embætisfólk við . Var Jógvan Thomsen við eisiní Tá vóru Jógvan Thomsen, Terje Sigurðsson og Kristin Balle við á tí fundinum . Kann man stutt siga, at millum 1. januar 2008 og 30. september 2010, tá Eik Banki fer, so er grunnaeftirlit ikki nakað man gongur og snakkar um dag og dagligá Nei, tað er nakað, sum við tinglýsingini ella okkurt tílíkt, at tað er bara nakað, sum skal vera har, og tað livir púra sítt egna lív . Tað eru nøkur grundleggjandi ting í samfelagnum, sum skulu vera har, men sum ikki hava nakran politiskan áhuga . Fyri líka at venda aftur til tað, tú nevndi um yvirtøkuna, at tá blivu allar lógirnar settar í gildi 1. januar 2008, men so blivu fleiri kunngerðir gjørdar í 2008, ikki só Allar tær kunngerðirnar, tær blivu allar settar í gildi . Man kann leggja afturat, at tað var týdningarmikið, at man fekk dagført lóggávuna samsvarandi lóggávuni í Danmark . Hetta gjørdi tað nógv lættari at brúka 278 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM praksis í Danmark og fáa ráðgeving frá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen . Vinnufelagalóggávan er stórtsæð tann sama í øllum Norðanlondum . Tá vit gjørdu nýggju lógina, so brúktu vit donsku selskabslógina sum fyrimynd, hon er faktiskt avskrivað eftir tí donsku . Tað var allatíðina ætlanin, at man skuldi fáa eitt samstarv í lag við Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, tað bleiv so eisini gjørt við eini avtalu millum Erhvers- og Selskabsstyrelsen og Skrásetingina, tí tað ber ikki til at hava spesialistar í Føroyum, tað má man hava eksterna ráðgeving til . Eg síggi, at tit eru nokkso langt frammi í vitan tá, tit vita væl "hvat er galið" við grunnalógini, og eitt starvsfólk hjá Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sigur við teg í oktober 2010, at tey í Danmark hava tankar um at broyta reglurnar, og tað verður so broytt við Lov om Finansiel Virksomhed? Tá ið hetta kemur upp í oktober, tá haldi eg, Kristin Balle sendir eitt teldubræv til Erhvervs- og Sselskabsstyrelsen um, hvussu man nú skal fyrihalda seg í eini slíkari støðu, og tá koma teir inn á hetta og greiða frá, at sama problem er niðri tá . Veitst tú, um teir uppdaga problemið fyrr enn vit? Tað veit eg ikki, tað er problemið við, at man hevur somu nevnd í banka og sparikassagrunni, tað var krav í lógini um Finansiel Virksomhed . EBH-bank fór jú á heysin áðrenn, er tað ikki har teir hava dømi frá? í hasi prosessuni har upplýsa teir, at teir eru varugir við, at hetta er ikki so gott, tí at tað er sama nevnd í banka og grunni, og kanska tá varðutekur man meiri áhugamálini hjá bankanum enn hjá grunninum, og so verður galið . Grunnurin fer út í nakrar váðafullar transaktiónir við bankanum . Hvat er status við at broyta lóggávuna í Føroyum? Lógin um Finansiel virksomhed er broytt í Føroyum í 2011 . Lógin um vinnurekandi grunnar varð ikki broytt í Danmark fyrr enn í fjør, og vit fara eisini at arbeiða við at gera broytingar í tí føroysku, har man m .a . styrkir støðuna hjá grannskoðarunum, og at man hevur skyldu at boða frá um tað er okkurt . Er tú samdur við skrásetingini um, at tað er eitt legalitetseftirlit? Ja, tað stendur í øllum litteraturi um hatta har . Av tí at eingin eigari er, tað eigur seg sjálvan, so er eingin aðalfundur, og so er eingin at hava eftirlit við leiðsluni, og so setir man hatta har eftirlitið í staðin fyri . SKJAL 1 - 279 Er tað so bara eitt legalitetseftirlit Tað er typiskt slíkt, sum hoyrir til ein aðalfund, viðtøkubroytingar og grannskoðaður roknskapur skulu góðkennast . Hendan avgerðin, sum Skráseting Føroya tók í mars 2010, minnist tú nakað til, at Vinnumálaráðið hevur vitað um hesa avgerðina, áðrenn tað gerst greitt, at Eik fer á húsagang? Nei, tað er ikki fyrr enn tá í september, at tað kemur fram alment um, hvussu støðan er í grunninum ella í bankanum, at vit gerast varug við hetta . Men vit høvdu einki við tað at gera . So hugsaði eg um hetta við fyrning. Minnist tú nakað til, at hetta málið hevur kanska meira skund á avgreiðslu, enn man kanska heldur, at fáa granskingina lidna, áðrenn tað kemur fram í almenninginum? Tað minnist eg ikki . So tað var ikki nakað, tit høvdu uppi at venda, sum gjørdi vart við, at man mátti skunda sær, um man ætlaði at fáa eitt endurgjald, ella um málið skuldi í rættin? Eg kann ikki minnast, at vit hava viðgjørt tað spesielt, tað kann tað gott hava verið, um eg ikki var við . Men eg minnist ikki, at tað er viðgjørt spesielt . Tað er møguligt, at skrásetingin hevur gjørt vart við tað, tað tori eg ikki at siga . 1.8. Frithleif Olsen, fyrrverandi nevndarformaður í Eik Grunninum og í P/f Eik Banka Var á fundi í § 19 nevndini tann 19 . februar 2015 . Frithleif Olsen kom í nevndina í Eik Grunninum í 2003 og sat sum formaður frá 2004-2010 . Umleið tann 27 . september 2010 fór Frithleif Olsen frá sum nevndarformaður, men sat tó sum vanligur nevndarlimur eftir tað . Kanst tú greiða frá virkseminum í Eik grunninum? Tað var samanfall ímillum nevndirnar í Eik Grunninum og Eik Banka . Eik Grunnurin hevði umleið 18 fundir um árið . á fundunum luttóku nevndarlimir, stjórnin og skrivarin . Formaðurin leiddi fundirnar . Tað var ikki so nógv virksemi í grunninum tey fyrstu árini, frá 2002 til 2005, men so øktist tað . Grunnurin var høvuðseigari av bankanum . í reglugerðini fyri grunnin stendur, at hann skuldi vera 280 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM bolverkið hjá bankanum, eisini skuldi hann vera samfelagsgagnligur, og í tí samfelagsgagnliga, valdi man at seta 1,5 mió kr . í gávugrunnin . Harafturat var ein vísindagrunnur eisini . Hevði Eik grunnurin eina umsitingaravtalu við Eik Banká Ja, vit høvdu eina umsitingaravtalu við bankan, sum vit gingu eftir . Alt dagligt virksemi bleiv tikið fram á fundunum, tað var ógvuliga seriøst arbeiði á øllum økjum. Vit fingu fyrilagt umvegis umsitingaravtaluna støðuna, og sjálvandi bankin hevði roknskapin um hendur, vit høvdu somu grannskoðan í grunninum, sum bankin hevði . Stjórnin í bankanum hevði heimild at geva stuðul umvegis gávugrunnin upp til 25 .000 kr . Seinni bleiv henda upphæddin hækkað til 40 .000 kr . Eitt fast punkt á hvørjum nevndarfundi í grunninum æt "frágreiðing um virksemi", og har plagdi stjórin ella forstjórin í bankanum at kunna um hetta . Um talan var um størri játtanir, var tað nevndin, sum tók avgerð . Er tað orsøk at halda, at nevndarfundir hjá bankanum og grunninum fullu saman í eitt? Nei, tað er ikki orsøk til at halda tað . Eg kenni væl hendan kritikkin, men tað bleiv skilt væl og virðiliga í millum fundirnar . Eik Banki hevði eitt alment umboð í nevndini . Eftir at nevndarfundur í Eik Banka var lokin, var ein steðgur, og tað almenna umboðið fór avstað . Síðani byrjaði fundurin í Eik Grunninum . Er tað bert einaferð at tit søkja grunnaeftirlitið um at gera eina ekstraordinera dispositión sambært § 21, stk. 3? Ja, tað er bert hesa einu ferð, tá vit standa inni fyri bankan . Tá tit góvu bankanum ábyrgdarlán so diskuteraðu tit ongantíð, um tað kanska var ein dispositión, sum hoyrdi undir § 21, stk.3? Tað minnist eg ikki . Tit gjørdu íløgur aðrastaðni - uttan fyri bankan fyri at generera pengar, var tað fyri at tryggja endamálinum at stuðla bankanum? Ja, eisini tað, at grunnurin ikki bara hevði bankan, at hann hevði onnur aktivir eisini, sum so vítt møguligt vóru umsetilig, og so kann man diskutera í vissum førum, at tey ikki vóru so umsetilig, sum tey kanska burdu verið . Tað er so til eina og hvørja tíð ein handling, sum man velur at gera - man metir tað vera rætt, tað er tí, man ger tað . SKJAL 1 - 281 Tit hildu ongantíð, at nakað var galið nakrantíð, at tit fóru um nakað mark, sum Erhvervs- og Selskabsstyrelsen seinni hevur gjørt vart við? Tað bleiv ofta diskuterað forskelligt, hvat man mátti, og hvat man ikki mátti, og vurderingar blivu gjørdar av ymiskum slag . Vit arbeiddu í besta yvirbevísningi, og vit hildu okkum í hvussu er gera rætt, og eg dugi ikki at síggja, at vit ikki gjørdu rætt heldur, sjálvandi hildu vit tað . Men tað eru sjálvandi onkrar íløgur, sum eru gjørdar, og onkrar handlingar, sum kanska ikki vórðu gjørdar, um man kundi gjørt tað umaftur nú . Kennir tú frágreiðingina, sum Eyðfinnur Jacobsen kom við? Ja, eg havi lisið hana, men eg haldi ikki, at hon er fullfíggjað . T .d . skrivar Eyðfinn Jacobsen, at Eik grunnurin hevur lænt 100 mió. kr. evrur til nakrar íslendingar, sum vit ikki vistu, hvørjir vóru, og heldur ikki vistu, hvat teir skuldu brúka pengarnar til . Hetta er ikki rætt . Talan er um eitt lán, sum ongantíð er latið . Hevur tú nakran kommentar til hetta við konsernroknskapí Vit hava fylgt tí ráki, sum hevur verið, og man metti ikki, at tað var neyðugt at gera konsernroknskap, og tí bleiv tað ikki gjørt . Bæði innanhýsis og uttanhýsis grannskoðarar søgdu, at tað ikki skuldi gerast konsernroknskapur . Vit høvdu bæði eina innanhýsis og eina uttanhýsis grannskoðan, sum vóru í øllum førum samd í øllum tí, sum vit gjørdu . Kanst tú greiða frá fundinum við Fíggjareftirlitið, sum var á heysti 2010? Fundurin var í september/oktober í 2010 - hetta er faktiskt stutt áðrenn, at bankin verður koyrdur á heysin . Tá fór man sjálvandi ígjøgnum øll virðini . Har sótu nakrir limir í Fíggjareftirlitinum . Tað er mær fortalt, at eingin var byggikønur, eingin hevði forstand upp á virðisásetingar av bygningum . Har millum annað var ein bygningur, sum vit høvdu niðurskrivað heilt niður ígjøgnum, har sum Fíggjareftirlitið vildi hava meira niðurskriving, og bara fyri at nevna eitt dømi so vóru nógvir ekspertar við okkum og eyka eygleiðarar, vit høvdu eisini fingið okkum ein útlendskan grannskoðara inn frá Deloitte, teir hildu eisini, at vit høvdu kanska verið óneyðuga ógvusligir at burturlagt upp á hetta prosjektið, sum eg nevndi, men har kemur so Fíggjareftirlitið inn og vil hava niðuskrivað næstan til null . 282 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Roynt var eisini at fara til tað politiska systemið, og har var absolut einki at heinta, hvørki frá samgongu ella andstøðu, ella nøkrum sum helst - eingin vildi taka eitt slag fyri hetta her . Tú hevði ikki lukkað ein banka í Danmark, sum sat við 50% av marknaðin - tað var oman fyri tað, sum svarar til Den danske Bank og Nordea tilsamans í Danmark, tað hevði ikki lukkað upp á 57 tímar niðri í Danmark, uttan at stjórnin kom uppí upp á onkran máta . Vit bóðu ikki um pengar, vit bóðu bara um eitt sindur av tíð til at fáa arbeitt við hesum her . Tað var absolut einki at heinta ikki frá nøkrum politikara, onkur brúkti tað eitt sindur aftaná aftur til egnan vinning kanska, men tað var fakta forholdið, sum var . Er tað fyrstu ferð, tit gerast varir við, at her stendur heilt alvorliga illa til, ella hava tit havt inntrykk av tí áðrenn? Sjálvandi vóru tað nøkur ting, sum bendu tann vegin, tí tað var jú ein heimskreppa, sum eisini rakti okkum, men at tað skuldi raka okkum í handan stíl, tað vóru vit í øllum førum ikki varug við, og droymdi ikki um tað heldur, tí vit høvdu jú havt Fíggjareftirlitið inni uttan viðmerkingar bæði í 2000, og eg meini, at tað var í 2008 í Danmark og 2009 í Føroyum . í januar 2010 hendir tann broyting - hetta er so 2 mánaðir áðrenn garantiin, at nú skal man seta av í mun til søluvirði innan fyri 6 mánaðir . Tað hevur nokk gjørt tað, at tit mugu fara inn og gera nýggjar metingar, gangi eg út frá . Gjørdi tað, at tit avskrivaðu munandi upp á allar ognirnar? Seint í 2009 tóku vit upp samráðingar við Deloitte, tí vit hildu, at tað útlendska virksemið var so mikið stórt, at vit mettu, tað var rætt at fáa okkum ein útlendskan grannskoðara afturat . So skuldu teir hyggja ígjøgnum øll arrangementini í Danmark, burtursæð frá tí privata kundaskaranum, sum var, og tey størstu í Føroyum. Vit fingu onga ábending um, at burturleggingarnar ikki vóru í ordan . Vit høvdu ikki nakað, sum gjørdi, at lampur fóru at blinka altso í hasum stílinum, at vit skuldu fara á heysin eina stutta tíð aftaná - tað var absolut ikki nakað, sum man droymdi um . Tú sigur, at tað eftir tínum tykki so var tað forút bestemmað, at Eik skuldi fara av knóranum. Hvør heldur tú hevði forútbestemmað tað? Fíggjareftirlitið SKJAL 1 - 283 Og hvat skuldi motivið verið fyri tí? Eg veit ikki . Vóru avgerðirnar á nevndarfundum vanliga einmælt samtyktar ella hvussú Vanliga funnu vit eina semju . Tað var kanska eini 3 ferðir tilsamans í bæði banka og grunni, at vit skuldu atkvøða um eitt mál, og tað stóð á jøvnum, har so formansins atkvøða var avgerandi . Øll mál blivu diskuteraði sera væl. Tó vóru onkrar atfinningar um, at tað kundi koma fyri, at tað, tá grund var til tess, bleiv innkallað til fund við ov stuttum skotbrái, men eg minnist ikki, at tað er nakrantíð, at man hevur skrumblað eitt mál ígjøgnum, viss man ikki hevur verið í stand til at taka støðu til tað, so hevur tað bíðað . Sum nevndarlimur í grunninum og bankanum, var tín størsta uppgáva so at verja áhugamálini hjá grunninum, ella var grunnurin til fyri at verja bankan? Var tað fyri bankan, so vardi eg bankan, og var tað fyri grunnin, so vardi eg grunnin, men sjálvandi - tað blívur eitt ávíst samanfall, men sum nevnt, so skuldi grunnurin vera bolverk fyri bankan . Nú tá vit tosa um lán. Tú hevur nevnt fleiri ferðir tað, at Eik-Grunnurin skuldi virka sum eitt slag av bolverki fyri Eik-Banka, tað samsvarar eisini við alt tað tilfarið, vit hava havt o .s .v . Men tað, sum undrar, viðgjørdu tit nakrantíð problematikkin í, at í so fall, at Eik-grunnurin t .d . við at gera aðrar íløgur uttan fyri Eik-Banka fyri at fáa kapital at standa ímóti við, um tað var neyðugt, so tekur lán í Eik-banka til at gera tær íløgurnar, at tað tá kanska ikki var tann tryggleikin aftanfyrí Jú, jú tað bleiv eisini diskuterað hatta har, men tað bleiv so gjørt . Aftaná kann man spyrja, um tað var rætt ella skeivt at gera tað . Eftirfylgjandi eru tað ymisk viðurskifti, sum man kann siga kundi verið betri, tí tað endaði, sum tað gjørdi . Tað taldi væl eisini pluss í bankans fíggjarstøðú Jú, jú tað gjørdi tað . 284 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1.9. Odd Bjellvág, fyrrverandi nevndarformaður og næst- formaður í Eik-grunninum og P/f Eik banka Var á fundi í grein 19 nevndini tann 2 . februar 2015 . Kanst tú greiða frá, hvat tilknýti tú hevur havt til Eik-samtakið? Ja, eg bleiv valdur í nevndina í Eik Banka í 2004, og eftir reglunum í nevndini so verður man eisini automatiskt nevndarlimur í grunninum, tað var automatikkur í tí . Eftir teimum reglunum, sum grunnurin var skipaður eftir, so var tað jú soleiðis, at meirilutin av nevndarlimunum í bankanum skulu vera nevndarlimir í grunninum, tað er ásett við lóg, og at formaðurin til ein hvørja tíð skuldi vera nevndarlimur . Man hevur so valt ta loysnina, at man hevði somu nevnd við einum undantaki, tað vil siga, at ta tíðina, man hevði eitt alment umboð í nevndini í fyrrverandi sparikassanum, so var tað almenna umboðið ikki partur av nevndini í Eik Grunninum . Vart tú so næstformaður øll áriní Nei, eg bleiv so valdur til næstformann í nevndini í bankanum í 2006 og so eisini í grunninum . Eg var so næstformaðurin í bankanum og í grunninum, minnist meg rætt, fram til 27 . september 2010 . Tá heitti nevndin á meg um at taka mær av uppgávuni at vera nevndarformaður, og tað segði eg ja til við teirri treyt, at ávís útskifting bleiv gjørd bæði í nevnd og stjórn . Tað viðførdi so, at leiðslan í bankanum fór frá, tað vil siga bæði nevndarformaðurin og báðir stjórarnir . Vóru fundirnir í bankanum og grunninum hildnir ísenn? Fundirnir í bankanum vóru fastsettir eitt ár fram í tíðina, umframt at man hevði fundir eftir tørvi . Og tá so tørvur var á tí, so hevði man eisini fund í grunninum, tað bleiv innkallað í góðari tíð og við tí neyðuga tilfarinum . Fundirnir í bankanum og í grunninum vórðu hildnir sama dag. Tá man var liðugur í bankanum, so fór man í flestu førum yvir í grunnin, um so var, at tað var nakað mál í grunninum, tað var ikki altíð, at tað var nakað mál, og so var man fyri so vítt liðugur . Var stjórnin í bankanum við á fundi í grunninum? Stjórnin í bankanum var við á fundi í grunninum, vit høvdu jú eina umsitingaravtalu, millum grunnin og bankan, og tann umsitingaravtalan hon viðførdi jú, at tað var neyðugt at hava stjórnina í bankanum við á fund . Teir skuldu jú greiða frá viðurskiftunum í grunninum av ymsum SKJAL 1 - 285 slagi, og tað var frá bankanum, at uppskot til íløgur av ymsum slagi komu. Tað var bankin sum hevði til uppgávu at finna teir møguleikar, sum grunnurin átók sær . í umsitingaravtaluni stendur í § 19 umframt veitingar sbrt. 102, 105 og 107 útinnir Eik Banki eftir áheitan frá grunninum corp. Finance og corp. Finance líknandi uppgávur eitt nú keyp og sølu av óskrásettum partabrøvum og øðrum Ja, tað var jú ein vigtigur partur av tí, man hevði jú í bankanum ein corporate finance deild. Bankin hevði heimild at taka sær av teimum vanligu plaseringunum og tað skuldi jú fylgjast upp á hesar íløgurnar, sum vórðu gjørdar, og í tí sambandi var tað jú týdningarmikið, at bankin var við á fundunum, tí at grunnurin hevði jú ikki nakran stjóra, grunnurin hevði ikki nakra umsiting fyri seg sjálvan . út frá karmunum í íløgupolitikkinum? Ja, tað er tað, sum bankin skal halda seg til, og so ger hann tað, og útyvir tað so er tað til ein hvørja tíð nevndin í grunninum, sum tekur støðu, tá ið íløgur verða gjørdar í onnur virðisbrøv, tað kann vera kapitalpartar í ymsum fyritøkum, ella hvat tað nú er, tá er tað altíð nevndin í grunninum, sum tekur avgerð . Tá tit høvdu nevndarfund, hvør leiddi fundirnar? Tað gjørdi formaðurin, Frithleif Olsen . Hvørja fatan hevði tú av tíni uppgávu at verja grunnin í mun til at verja bankan? Mín fatan var við tí lógarbroytingini, sum kom í 1988 í sambandi við lógina um Finansiel Virksomhed, tá ið tann møguleikin at umskipa sparikassan - tann juridiska formin, sum sparikassin var, til partafelag . Her skal man minnast til, at hetta var áðrenn mína tíð - eg kom inn í 2004, og í tí heimildini har eru tveir møguleikar, tann eini er, at man upprættar ein grunn, samstundis við, at bankavirksemið verður lagt í eitt partafelag, og hitt er, at man velur tað loysnina, at man innkapslar ta eginognina, sum sparikassin hevði við umleggingini . Endamálið við tí er sum so bara at tryggja, at nýggir partaeigarar ikki kunnu gera seg inn á tann uppsparda kapitalin hjá hesi fyritøkuni altso hesin harraleysi kapitalurin . Og í tí sambandinum er jú eitt størri undanarbeiði gjørt, og har framgongur beinleiðis, at hesar báðar eindirnar framhaldandi skulu virka sum ein eind, og tað kann virka eitt sindur undarligt, tí samstundis so sigur man í viðmerkingunum til tað lógararbeiði, at báðar 286 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM hesar juridisku eindirnar uppstanda orsakað av hesi umleggingini, og at tær verða undir eftirliti av verandi lóggávu, tað vil siga bankin undir lógini um Finansiel Virksomhed og grunnurin undir grunnalóggávuni . Men allíkavæl, so sigur man eisini, at hetta er ikki ein vanligur grunnur, tí um vit hyggja undir viðtøkunum hjá grunninum, ja men so hevur grunnurin jú sum høvuðsendamál at føra Føroya Sparikassa víðari og at virka sum bullverk fyri hetta partafelagið, og tað er ein vesentligur munur á tí og vanligum grunnum . Og viðtøkurnar hjá grunninum eru góðkendar av verandi eftirlitsmyndugleika, sum tá var danska Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, og viðtøkurnar í hesum grunninum eru stórt sæð einsljóðandi við tær í nógvum øðrum donskum grunnum, sum vóru skipaðir eftir sama leisti, so tað er ikki nakað við, at man hevur uppfunnið nakran nýggjan tallerk við hesum . Tá tað so er sagt, tá man so hyggur í lógina fyri vinnurekandi grunnar, so er tað jú armslongdarprinsippið, sum ger seg galdandi, og tað vil siga, at í teimum transaktiónum, sum vórðu gjørdar, serliga millum grunn og banka, hevði tað týdning fyri meg, at tað var gjørt út frá handilsligum treytum, t .v .s, at kostnaður o .a . skuldi vera, sum um tað var við ein vanliga triðjapart, og ikki tykkum at siga, tað kann verða eitt sindur trupult viðhvørt at halda hesar ymsu bólkarnar atskildar, og tað vil tað altíð verða, tí tá meirilutin av nevndini í bankanum og grunninum er tann sami, ja men so hevur tú jú tvær uppgávur, og tað er so tann útfordringin, sum liggur í tí, og tað eru jú gjørdar nakrar transaktiónir, sum gera tað, at akkurát hasar diskussiónirnar blíva øgiliga aktuellar, m .a . so yvirtók grunnurin nøkur íslendsk aktiv í 2008, og tað, sum grunnurin tá gjørdi, var at loysa bankan burtur úr tí forkláringsprobleminum, sum man í bankanum vurderaði, at man hevði í .s .v eitt íslendsk engagement . Tað var jú soleiðis tá, at ísland var farið á heysin og umtalan var øgiliga negativ, og alt tað, sum var íslendskt, tað var jú ein trupulleiki . So síggja vit ein mánamorgun, at á einum altjóða indexi har stendur Eik Banki sum ein íslendskur banki, og røringur kom í beinavegin . Tað var neyðugt hjá okkum at reagera . Grunnurin átti tá oman fyri helvtini av bankanum, og tí var tað í interessu hjá grunninum, at bankin fekk sum minst skaða á seg av hesi umrøðuni, og tí valdu vit at yvirtaka hesi her forholdsvís fáu aktivini úr bankanum, soleiðis at man úr bankanum kundi fara út og siga tað, at man hevði einki engagement í íslandi yvirhøvur . Tað var tað, man gjørdi . SKJAL 1 - 287 Tey fyrstu árini,tá vóru eingir trupulleikar, tað gekk bara uppeftir? Ja tað gekk í fullari ferð, og alt bar til, og tað, man gjørdi, kastaði nógv av sær . úrslitini vóru jú enorm bæði í tí danska og føroyska bankanum, og grunnurin hevði tað gott, við endan á 2007 var eginognin beint undir 2 mia . kr . Tað vóru eingir dramatiskir nevndarfundir? Jú, tað kundi tað vera av ymsum orsøkum, har tað bleiv diskutera eitt sindur hart viðhvørt, og fólk vóru ósamd, men í tann mun fólk vóru ósamd, ja men so er tað meirilutin, sum ræður . Viðhvørt hava fólk tørv á at markera seg meir enn nakað annað, og soleiðis er tað eisini, tá tú hevur eina so stóra nevnd, sum man hevði . Upp á eitt tíðspunkt var hon 12 fólk, og tað er eitt tal, sum eg sjálvur haldi kann virka eitt sindur ógvusligt . Tað krevur, ið hvussu so er eina rúgvu av umsiting og forhandling . Tey fyrstu árini gjørdu tit minni investeringar uttan fyri bankan ella hvussú Ja, tær fyrstu íløgurnar, sum grunnurin sum so gjørdi, vóru í 2006, tá grunnurin egentliga yvirtók nakrar íløgur frá bankanum . Tað vóru íløgur í partabrøv, ábyrgdarpeningur og í ymiskum umsetiligum . Uppá eitt tíðspunkt biðja tit grunnaeftirlitið um at broyta viðtøkurnar. Hví gera tit tað? Ja, bæði nevndin og grannskoðanin byrja at ivast í, um viðtøkurnar kunnu tulkast sum um, at man møguliga ikki kann veita lán . Tað er faktiskt tann problematikkurin, sum kemur upp í sambandi við, at grunnurin ynskir at veita lán til Notio framtaksfelagið . Men vit fáa tá at vita, at man metir ikki, at tað er nøkur orsøk til at broyta viðtøkurnar, tí at hesar heimildirnar liggja í verandi viðtøkum . So ger man ikki meir burtur úr tí, tí so hevur man líka sum fingið ta fatan, at grunnaeftirlitið hevur somu fatan, sum vit upprunaliga høvdu, og so var eingin orsøk at ivast . í frágreiðingini hjá Eyðfinni Jacobsen, advokati, verða nevnd fleiri lán, sum grunnurin skal hava veitt, m.a. eitt lán upp á 100 mió. euro til tveir útlendskar kundar. Hevur tú viðmerking til tað? Hatta lánið var ein fyrispurningur, sum varð viðgjørdur . Vit settu nakrar treytir í sambandi við hesa umsóknina, soleiðis at grunnurin var tryggjaður 100% . Tað vil siga, at í veruleikanum skuldu vit hava veð í reiðum pengum, og tað bleiv ikki aktuelt . Hatta lánið varð aldrin veitt, so hatta, 288 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM sum Eyðfinn Jacobsen skrivar, er ikki rætt, og tað viðmerkti eg eisini, tá eg fekk granskingina til hoyringar . Tann primera uppgávan hjá grunninum var at gera íløgur . Lán blivu bara veitt í heilt serligum føri, m .a . til Notio, í .s .v . at Notio var partur av endurreisingini av Faroe Seafood . Um man hyggur eftir talinum av fyrispurningum, sum vóru um alt møguligt, so er bert eitt lítið prosenttal blivið til nakað . Upp á eitt tíðspunkt verður koncerroknskapur strikaður úr viðtøkunum. Kanst tú greiða frá tí? Orsøkin til, at vit gjørdu tað, var tí, at tað bleiv sáddur ivi, m .a . av grannskoðarunum, um tað skuldi gerast konsernroknskapur, tí at hetta var ásett í viðtøkunum, hóast vit avgjørt ikki mettu, at talan var um eina konsern . Fyri at tryggja at ongar misskiljingar komu, bóðu vit Skrásetingina um at fáa hatta við konsernroknskapi strikað úr viðtøkunum . Men vit hoyrdu ongantíð aftur frá Skrásetingini, og so gingu vit bara út frá, at tað var góðtikið . Tykkara grannskoðari var ikki í iva um, at tit ikki vóru ein konsern? Nei, okkara grannskoðarar hjá Nota, Hans Laksá, og Klaus Rasmussen áðrenn tað, mettu ikki, at talan var um eina konsern . Grannskoðanin mælti so til at broyta viðtøkurnar, tí so var einki at ivast í, og aftaná tað hevur tað ongantíð verið uppi, at vit skuldu vera ein konsern fyrr enn, tá Maiken Johansen kemur við sínari frágreiðing, tá sigur hon, at grunnurin skuldi gjørt konsernroknskap tí tað ikki eru avmarkingar í atkvøðubýtinum . Tað passar ikki, tað eru atkvøðuavmarkingar í viðtøkunum hjá bankanum . Tað eru avmarkingar, og tað er m .a . skrivað frá Mads Andersen, har við bóðu hann gjøgnumganga hesa frágreiðinga, og har hann nevniliga vísir á, at sjálvandi skal grunnurin ikki gera konsern, tí at hann er atkvøðuavmarkaður . Tað er jú soleiðis, at tá hann ikki var atkvøðuavmarkaður, so skuldi hann havt gjørt konsern, tí hann átti meir enn helvtina av partapeninginum . Tit velja at broyta roknskaparreglurnar fyri 2008 til IFS? Ja, tað var bankin . Orsøkin til, at man velur at fara yvir til tær altjóða standardirnar IFS, er tí, at tað er tað, allar børsskrásettar fyritøkur brúka og fóru yvir til tá, og tað vóru nakrir fyrimunir fyri bankan at gera tað, m .a . so høvdu greinarar eitt púra greitt regulsett at halda seg til . SKJAL 1 - 289 Tað stendur í frágreiðingini hjá tykkum, at tit kundu velja at gera tað í 2008. Veitst tú, um nakar annar gjørdi tað í 2008 altso av teimum børsskrásettu fyritøkunum? Tær flestu børsskrásettu fyritøkurnar gjørdu tað beinavegin, tí tað var til fyrimuns serliga fyri eginkapitalin og uppgerðina av solvensinum . Fingu tit nakrantíð loyvi til bankapakka Ií Ja, tað fingu vit. Men tað er statsgarantiurin, sum ger, at tit kunnu vera við í bankapakka II. Men sum tað sær út fyri okkum, so var tað týdningarmikið at fáa Eik Banka konkurs áðrenn 30. september, tí tá gekk bankapakki I út. Er tað ikki só Var tað so ikki vigtugt við bankapakka Ií Tað kann man so diskutera, hvat er vigtugt, tí tað sum man leggur upp til tá, tað er, at tað er neyðugt at avgreiða viðurskiftini áðrenn, men í veruleikanum er tað nakað tvætl, tí at í tí løtu at Fíggjareftirlitið gevur ein skoða til at upprætthalda tann kapital, sum kravið er, so er bankapakkin fult virkin eisini aftan á, at teir enda, so tað er nakað tvætl . Eg eri sannførdur um, at tað vóru heilt aðrar grundir og heilt onnur áhugamál, sum lógu aftanfyri, og tað sigi eg út frá tí, at man hevði ein kolosalan skund at fáa hetta avviklað, sjálvt um avgerðin kundi verið útskotin í fleiri mánaðir. Hinvegin so er eitt argument at avvikla áðrenn 30 . september, sum eg gott skilji, og tað er, at man er bangin fyri, at likviditeturin verður tikin út úr bankanum . Tað bleiv hann eisini upp undir tann 30 ., tað vóru enntá almennir grunnar, sum Fíggjarmálaráðið varðaði av, sum hevaðu allar sínar pengar, sjálvt um Fíggjarmálaráðið væl var vitandi um, hvussu tryggir teir vóru . Aftaná 30 . september var Eik Banki tryggasti banki í kongaríkinum, tí vit fingu garanti fyri hvørji einastu krónu frá danska statinum, tí kann tað undra . Tú metir, at tað vóru heilt aðrar orsøkir, kann tú líka útgreina tað? Ja tað geri eg út frá tí at, hvat var tað, sum gjørdi, at Økonomi- og erhvervsministeriið góðtók, at krøvini til bankarnar hingu saman . Tað vil siga, at man ikki sleit garantiin, tað var roknistykkið, sum bleiv gjørt av Finansiel stabilitet . Fíggjareftirlitið má hava verið inni, yvir tí teir vóru partur av teimum fundunum, sum vóru saman við Økonomi- og Erhvervsstyrelsen - tað vil siga, at vit hava flutt okkum yvir í Fólkatingið. Uppgerðin hjá teimum vísir, at tað kundi verið ein fyrimunur hjá statinum við 200 mió . kr . at halda fasta við garantiinum og avvikla Eik Banka 290 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM saman við tí danska bankanum . So kunnu tit sjálvi meta um, hvussu rætt tað roknstykkið hevur verið . Bóðu tit um hjálp frá Fíggjarmálaráðnum? Ja, ein umsókn varð send Fíggjarmálaráðnum . Endamálið við tí umsóknini var at fáa forlongda freist . Endamálið var ongantíð, at Løgtingið skuldi seta pengar í Eik Banka . Men vit fóru so í eitt samskifti við TF- holding og har kom ein játtan upp á 450 mió . kr ., treytað av ávísum viðurskiftum, og vit høvdu so eisini samband við aðrar aktørar í Føroyum og í íslandi, og vit fingu so játtan upp á 600 mió . kr . eftir búgvið í Kaupting í íslandi . Mín persónliga meting var, at tað nokk ikki hevði tað virðið, og at tað skuldi endurskoðast . Men tá vit løgdu tað fyri Fíggjareftirlitið fyri at fáa longda freist, og at vit mettu, at vit kundu náa kapitalkravinum upp á 1,2, mia . kr ., so bleiv tað avvíst, tað var tann 30 . september, og samstundis bleiv tað, sum eg kalli fyri eina avtalu við Finansiel Stabilitet um at strika garantiin, hon bleiv broytt . Eg meini, at vit høvdu eina munnliga avtalu um, at teir strikaðu garantiin, og vit fingu kapitalin, og so vóru teir leysir í Føroyum, teir tóku sær av tí danska bankanum, tað var tað, og vit skuldu taka okkum av tí føroyska . Tað lupu teir frá tann 30 . september, sama dag, sum freistin hjá Fíggjareftirlitinum endaði . Tað blivu tvey skjøl løgd á borðið, tilsøgnin frá Tryggingini, og teir søgdu "den kan vi ikke bruge til noget", og tann íslendska varð tveitt yviraftur, slett ikki lisin . Eingin viðgerð yvirhøvur, og tað er tí at eg sigi, at í mínari verð, so haldi eg ikki, at vit fingu ein reellan møguleika. Tí um man hyggur eftir, hvat er tað egentliga fyri ein møguleiki man gav Amagerbankanum, har tú sat við einum konkursbúgvi í 9 mánaðir og prøvaði alt møguligt . Men tað, sum undrar meg mest av øllum, tað er, at í november í 2008, tá er Fíggjareftirlitið á vitjan í Eik Banka . Teir rapportera frá síni vitjan í januar 2009, har teir eru samdir við niðurskrivingunum, sum eru gjørdar av bankanum, og virðisásetingini . í 2010 fáa vit bankapakka II frá Finansiel Stabilitiet . Um man hyggur eftir lógargrundarlagnum, so er tað soleiðis, at teir bara skulu veita trygd til teir bankarnar, sum, teir meta, kunnu klára seg í gjøgnum kreppuna hesi næstu árini . Og tað, sum eg spyrji, hvussu ber tað til, at man longu í 2010 kann staðfesta, at tann danski bankin egentliga er insolventur við einum rættiliga stórum negativum tali, og hvussu ber tað til, at virðisásetingarnar broytast so nógv í hasum tíðarskeiðnum . Vit skulu minnast til, at Leman Brothers var farin á heysin . SKJAL 1 - 291 Nær fáa tit at vita, at hetta er heilt álvarsligt? Stjórnin og nevndarformaðurin og eg sjálvur verða kallaðir niður á fund . Eg haldi vit vóru á fundi tann 14 . september í Fíggjareftirlitinum, tá fáa vit at vita, at mest sannlýkt er Eik Bank Danmark farin av knóranum, og tað verður spurt inn til, hvørjar møguleikar vit hava, og á tí fundinum har verður eitt roknistyki gjørt, sum viðger ta skuldina, sum Eik Grunnurin hevði til Eik Banka . á hesum fundinum, verður víst á eitt lítið roknstykki, sum sjokkerar meg meir enn nakað . Tað sigur, at bankin skal avseta upp á nettoognina aftaná, at Eik Grunnurin hevur niðurskrivað sínar kapitalpartar í bankanum á null pluss ábyrgdarlán . Hetta var 14 . september, tá visti eg, at her er heilt galið. Og eg haldi, at tey flestu á tí fundinum vóru sjokeraði yvir hesa útmeldingina . í januar 2010, sendi Fíggjareftirlitið rætningslinjur yvir, hvussu ávísar ognir skuldu gerast upp í roknskapinum, man sigur m .a ., at hesar ognirnar skulu upptakast til eitt søluvirði, sum ognirnar kunnu hava ella metast at hava, men innan fyri eitt tíðarskeið upp á 6 mánaðir . Vit tosa um bygningar . Eingin bygningur bleiv mær vitandi seldur fyrsta hálvár 2010 í Keypmannahavn . Marknaðurin var fulkomiliga fastlæstur . Hatta, haldi eg, gjørdi, at nógvir peningastovnar komu í trupulleikar . Tú skal minnast til, at árini frammanundan eru vit farin frá at brúka forsigtiheitsprincippið, tað vil siga, at tað var øgiliga nógv upp til bankan at meta um avsetingar til tapið, tað vil siga, at tað skal verða nakað objektivt, sum tilsigur, at tú skal niðurskriva, at tú ikki betalur ella okkurt slíkt . Tá ið man broytir tað, so tekur man egentliga og afturførir stórar buffarar, sum bankin hevur, innaftur í eginognina, sum so skulu aftur út í samfelagið at forrentast . Um Eik Banki bleiv roknaður til dagsvirði og ikki til innara virði, hevði tað givið ein øðrvísi roknskap fyri grunnin? Ja, so høvdu vit fingið nøkur velduga stór útsving í nøkur ár, so hevði virðið verið enormt, og tá man so kemur inn í kreppuárini, ja men so vildi virðið verið nógv lægri . Tann rættasti mátin at upptaka virðið í eini fyritøku er eftir míni uppfatan at brúka innara virðið, tí tú skalt minnast til, at í bankanum har hevur man upptikið ogn og skyldur eftir teimum reglum, sum nú einaferð eru galdandi, og man hevur mett um, hvar man skal niðurskriva o .s .fr . Og so fær tú eina eginogn burtur úr tí . 292 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Viðvíkjandi garantiinum, sum grunnurin setir í mars 2010, kanst tú greiða frá tí? Hatta var eitt krav frá Finansiel Stabilitet, at man garanteraði allan vegin . Og gjørdi man ikki tað, ja so fekk man ikki tann garantiin, og teir søgdu enntá, at tað var av prinsippielllum orsøkum, at man vildi hava grunnin at garantera . Høvdu vit ikki havt handan danska bankan, so vóru eingir trupulleikar, tað var ikki í Føroyum vit høvdu trupulleikar, vit høvdu gott stýr á forrætningini í Føroyum . Men tíanverri, so sær tað út sum, at vit ikki hava stýr á donsku forrætningi . Ein spurning viðv. konsern. Av tí at tað stóð í viðtøkunum, at man skuldi hava konsernroknskap, og tað at tit í praksis hava virkað sum ein eind og følt tað sum eitt endamál at virka sum ein eind. Hevði tað ikki verið gott frá Eik Grunsins síðu, um tit høvdu konsernroknskap fyri at hava yvirblikk leypandi, ella metir tú, at tað ikki hevði gjørt nakran mun? Ja, men man hevði jú líka frá tí, at bankin bleiv børsskrásettur, so hevði man sett fólk, nemliga til at taka sær av risiko og gera risikorapporteringar, og tað einasta, eg kann siga til tað, er, at tað hevur ikki virkað, sum tað burdi, og tað er tað, eg kann siga . Hinvegin hevur tú havt bæði grannskoðan og Fíggjareftirlitið í fleiri umførum inni yvir báðum bankunum, og nevndin fekk jú rapportering, sum eisini fevndi um tann danska bankan, hvønn tann einasta mánað . Tað var jú kvartalsroknskapur, har danski bankin gekk inn í tann føroyska, hálvársroknskapir og ársroknskapir og ein lang svada í grannskoðaraprotokollum, har ið grannskoðanin úttalaði seg um øll størri engagement, avsetingar og virðisásetingar o .s .fr ., og eg havi ongantíð upplivað nakað annað enn, at man hevur verið samdur í øllum . Og tað er út frá tí, at um tað hevur verið ein viðmerking frá grannskoðanini, so hevur man rættað tað konsekvent, tí alternativið til tað er, at tú fær eina átekning, sum tú ikki vilt hava . So eg dugi ikki at síggja, at vit sum nevnd kundu havt handlað øðrvísi, og um tú skuldi tikið og gjørt ein konsernroknskap millum tann danska og føroyska bankan at tikið tað inn í grunnin, tað hevði ikki broytt nakað upp á virðisásetingina, tá man brúkar innara virðið frammanundan . Um grunnurin hinvegin hevði verið í konsernini hjá bankanum, so hevði tað avdekkað, at man kanska hevði eina størri risiko samlað sæð . Tú nevndi í áðni, at tað komu nakrar átekningar um, at ting skuldu gerast betur og eisini frá innanhýsis grannskoðanini. Er nakað sum tú serliga minnist? Grannskoðanin hevði nakrar viðmerkingar um, at tað ikki bleiv skrásett SKJAL 1 - 293 nóg neyvt og nóg ofta hjá grunninum . Og so hevði grannskoðanin, minnist meg rætt, eisini eina viðmerking um, at man kanska oftari skuldi fylgja upp upp,á tær íløgurnar, sum man hevði gjørt . Og ein viðmerking, sum kom eitt sindur seinni, tá gjaldførið byrjaði at blíva stramt, tað er at forbetra rapporteringina um gjaldføri, so nevndin var betur informera um, hvussu støðan hjá grunninum var . Tað eru í høvuðsheitum tær viðmerkingar, sum hava verið . Annars hava átekningarnar verið blankar øll árini, bæði í bankanum og í grunninum . Eitt ella annað stað hava lógarreglurnar ikki verið greiðar nokk . Vit kunnu staðfesta, at tær kunnu tulkast ymsar vegir, vit kunnu eisini staðfesta tað, at av teimum sparikassum, sum blivu umlagdir til bankar, og har man hevði grunn inni eisini, har hevur tað gingið rættiliga illa hjá meir enn helvtini av teimum . Teir eksistera ið hvørt fall ikki í dag . So okkurt hevur verið galið við tí mátanum, man hevur brúkt, og um tað er prinsippið við grunninum, tað er galið við, ella um man heldur skuldi havt valt innkapslingsmodellið, tað veit eg ikki, men tað er ið hvørt fall tað, man leggur upp til í dag . Um man hyggur eftir tí í dag, so skuldi man ongantíð havt upprættað grunnin, so skuldi man brúkt innkapslingsmodellið, tað er tað fyrsta, og man skuldi ongantíð havt gjørt íløgur uttanlands, man skuldi hildið seg á føroyska marknaðinum . Men tað er øgiliga lætt at vera bakklókur . Man vil sleppa í likvidatión og ikki í konkurs - hví tað? Ja, man vildi hava alt av vegnum, skjótast gjørligt, so at tað var púra reint. Tann einasti, sum hevði eitt tap, var Eik Banki Føroya. Vit fingu virðismetingar av øllum aktivum og gjørdu eina avhendingaravtalu við bankan . Tað var eitt provenue svarandi til 20,94 % . Nakrir smáir kreditorar vóru, teir fingu alt sítt dekkað. Grunnurin hevði umleið 340 mió . kr . í negativari ogn, so tað bar ikki til at koma burtur úr tí . Eyðfinn Jacobsen, advokatur, meinar, at nevndin fyri grunnin hevur brotið viðtøkurnar, tí grunnurin hevur lánt pengar út, uttan at hava peningastovnsloyvi sum endamál. Hvat meinar tú um tað? Peningastovnsvirksemi er allýst sum, at man í tí almenna rúminum kunnger, at man móttekur innlán við tí endamáli at lána tað út . Tað stendur beinleiðis í lógini um Finansiel virksomhed . So har má eg bara siga tað, at í hasum førinum, so er tað ein pástandur, sum er øgiliga grunnur juridiskt . 294 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Hevur tú gjørt viðmerkingar til frágreiðingina hjá Eyðfinni Jacobsen? Ja, eg havi gjørt viðmerkingar til frágreiðingina, tí tríggjar av niðurstøðunum eru skeivar . Og tað, sum eisini er, tað er, at um tú tekur úttalilsini um lánið, so havi eg sæð á heimasíðuni hjá tykkum, at Jógvan Thomsen hevur ein fund við Eyðfinn Jacobsen, har ið Jógvan Thomsen spyr Eyðfinn Jacobsen, um hesi lánini eru effektuerað, og tað svarar Eyðfinn Jacobsen, at tað veit hann ikki . Hetta er í mai 2013 . Tað sum sjokerar meg í hesum, tað er, at tá man so kemur við eini endaligari frágreiðing, sum eg haldi var í desember, tá hevur man ikki gjørt sær tann ómakin at kanna eftir, um hesi lánini veruliga vóru effektuerað . Avgerðin í mars 2010, at standa fult inni fyri bankanum, hevur hon konkret páført grunninum nakað tap? Ja, tað hevur hon, ábyrgdarlánini upp á ávikavist 151 og 80 mió . kr ., sum blivu teknaði eftirfylgjandi . Blívur tað ikki mótroknað í tí endaligu skuldini. Tað vil siga, at tað hevði verið lítil og eingin skuld, um man ikki hevði tey lániní Ja, um tann samlaði ábyrgdarpeningurin hevði blivið mótroknaður, so hevði grunnurin verið solventur . Tann samlaði ábyrgdarpenginurin var nógv størri . Tað er jú váðakapitalur, sum ikki kann mótroknast . Hvussu kundi tað enda við tí, at grunnurin skyldaði til bankan, tá ábyrgdaralán ikki verða mótroknað, tey fella burtur, og harafturat missa tit allan hybridukapitalin og partapeningin? Ja, vit kunnu ikki mótrokna nakað sum helst . Um tað var soleiðism at tað kundi mótroknast, so høvdu tey ábyrgdarlánini ikki talt við í solvensinum í bankanumm og tí var tað ikki ein møguleiki . Høvdu tit nógv samband við grunnaeftirlitið? Tað sambandi, sum vit høvdu við grunnaeftirlitið, tað uppstóð í sambandi við hasa kanningina, sum Maiken Johansen gjørdi, og annars var tað ein spurningur um at yvirhalda formalia í sambandi við roknskap, at vit senda roknskap til tíðina o .s .fr . Viðvíkjandi hasum lyklatíðspunktinum í mars 2010, tá man kemur og biður um ein garanti. Sum tú sær tað nú, var tað so nøkur orsøk tá hjá tykkum sum Eik Grunni at hugsa, at hetta kann virkiliga seta okkum í váða at biðja um henda garantiin? Nú skal eg ikki siga, at grunnaeftirlitið fór inn og gjørdi nakað kekk, men um so var, SKJAL 1 - 295 at tey høvdu fingið alt tilfarið frá Finanstilsynet og Finansiel stabilitet, hevði tað verið nakað har at komið eftir tá, sum segði hov her fara vit ikki inn at veita nakran garanti, soleiðis sum tú sær tað nú? Nei tað trúgvi eg ikki, tí at Finansiel Stabilitet skal tryggja sær, innan fyri tað, sum er rímiligt, at veita trygdir yvir fyri teimum peningastovnum, sum, man metir, hava lív lagað eisini í framtíðini, so egentliga var tað ein blástempling bæði av tí danska og tí føroyska bankanum . Serliga føldi eg, at tørvurin var at fáa blástemplað tann danska bankan, tí at har hevði tað gingið sera illa bæði árini framanundan, og út frá tí, at teir vóru villigir til at seta hesa trygdina, vælvitandi um, bæði hvørja fíggjarorku bæði bankin í Føroyum og grunnurin høvdu, so mátti tað væl sannlíkt vera tí, at tað ikki bleiv tørvur á nøkrum betýðiligum . Eg veit ikki, hvat tilfar grunnaeftirlitð hevði, men hava teir havt sama tilfar, sum eg havi sitið við, so ivist eg í, um teir høvdu komið til nakra aðra niðurstøðu . Lat okkum ímynda okkum, at Eik Grunnurin ikki veitti garanti. Hevði tað verið ein møguleiki at bjargað tí føroyska partinum? Ja, eg eri púra sannførdur um, at vit høvdu fingið kapital til tann føroyska partin . Spurningurin er sjálvandi, hvørjar treytirnar høvdu verið, men eg eri eisini rímiliga sannførdur um, at partaeigararnir, sum vóru í Eik Banka, høvdu nokk verið noyddir at innsæð, at teir ikki fingu sín partapening yvirførdan, men mest sannlýkt at hann bleiv niðurskrivaður til null . Síðani tú segði ja at blíva formaður tann 27. september, so hevði tú eina tiltrúgv til, at hetta fór at bera til ella hvat? Tað var tí, at eg føldi, at hetta var møguligt, og eg føldi eisini, at eg hevði eina skyldu mótvegis partaeigarunum í bankanum at royna at fáa tað besta burturúr teirra vegna, og tá eg staðfesti, at tað ikki fór at bera til at fara víðari við verandi eigarum, og vit vóru noyddir at avhenda bankan til Finansiel stabilitet, so var tað út frá, hvat var best fyri samfelagið, sum eg sjálvur eri ein partur av . Tað er fyrst partaeigararnir og so samfelagið, og tað er tann raðfylgjan, sum eg havi handlað eftir í tí tíðini, sum eg sat sum formaður . Tað virkar bara, sum tað gongur heilt ótrúliga skjótt, tit eru á fundi 14. september, og tá fáa tit fyrstu ferð at vita frá Fíggjareftirlitinum, at hetta er øgiliga álvarsamt. Og longu 27. september situr tú sum nevndarformaður, og 30. september fær tú at vita, at nú er liðugt? Ja, 27 . september kemur kravið um niðurskriving, og vit fáa 56-57 tímar . 296 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tað er tá, tit biðja landskassan standa inni fyri tykkum? Ja, tað, sum vit biðja landskassan um, er at geva eina játtan um, at man vil tekna kapital út frá nøkrum givnum treytum, og at treytirnar skulu skrúvast soleiðis saman, at man kundi hoppa burturúr tí til ein hvørja tíð . Endamálið við tí, tað var at fáa eina longda freist, so vit høvdu tíð at fáa fatur í tí peningi, sum skuldi til . Um grunnaeftirlitið hevði noktað Eik-grunninum at standa inni fyri pengunum, og bankin ikki hevði sloppið í bankapakka II og kanska farið av knóranum áðrenn, hevði tað so broytt nakað upp á støðuna hjá innskjótarunum í bankanum. Høvdu teir verið bjargaðir av bankapakka í Munurin millum bankapakka I og bankapakka II fyri innskjótarin er serliga tað, at í I har er trygdin frá statinum óavmarkað og í bankapakka II verður trygdin avmarkað til 100 .000 euro, altso umleið 750 .000 kr ., og tað hevði øgiliga stóra ávirkan . í mínari verð var tað soleiðis, at um tú ikki hevði eina forlongda freist frá Fíggjareftiltinum tann 30 . september, so skuldi avtalan við Finansiel Stabilitet undirskrivast, og hon bleiv undirskrivað seint á kvøldi tann 30 . september, tí tá var einki at gera, og tað var fyri at tryggja, at allir innskjótarar fingu sítt. út frá tí filosofi, at tá ið tú setir pengar í eitt felag sum partapening ella ábyrgdarpening, so viðførur tað eina risiko, og tað er ein risiko, sum tú átekur tær, nemliga at tú kann missa pengar . Men at seta pengar í ein peningastovn á eina vanliga innlánskonto, í flestu førum, til eina rentu, sum gevur næstan einki, so skal tú vera 100% sikkur uppá, at tú fært pengarnar aftur, tað er ikki ein risiko, sum tú skalt taka . Tú skalt føla teg tryggan . Tað var tað, sum var øgiliga umráðandi, at tað var, tí eg sjálvur hevði ikki kunna livað við, at innskjótararnir mistu pengar . Einaferð minnist eg, at Marner Jacobsen var úti í fjølmiðlunum og segði, at tað var eitt problem, tí bankin fekk ikki voksið meir, tí tað var avmarkað, hvussu nógv man kundi vaksa í Føroyum, og tí mátti man fara uttanlands. Var full semja millum Eik Grunnin og Eik Banka um at fara uttanlands? Ja, altso út frá tí, at tað var sama nevnd, so var tað jú full semja . Vóru stjórn og nevnd samd ? Ja, stjórnin og nevndin vóru púra samd um, at tað var tað man skuldi . Tann prosessin byrjaði egentliga, áðrenn eg sjálvur kom í nevndina, við tí samstarvinum, sum man gjørdi við Kaupting, men tykkum kunnugt so hevði Kaupting voksiverk, teir vuksu rættiliga skjótt, og vit stóðu næstan SKJAL 1 - 297 og gapaðu og hugdu eftir hesum fantastiska, sum hendi, og har kundu vit slett ikki vera við, og tað var tað, sum gjørdi, at vit endaðu við Eik Banka Danmark sum ein eigari, tí vit áttu bara 25% í uppstartinum, og teir keyptu EBH og fóru so víðari á flog, meðan vit baksaðu við tann danska bankan og royndu at fáa flog undir hann. Men meðan tað gongur væl, og pengar koma inn, tá er tað nemt nokk, men tá so tað fer at ganga hinvegin, so sita tit knappliga somu persónar í tveimum nevndum, og so koma tit í ta støðu, at nú skal onkur missa pengar. Sum nevndarlimur í Eik Grunninum - um tú sat yvir fyri valinum, skal tað nú verða grunnurin ella bankin, sum missir pengar, hvat valdi tú só Ja, um bankin misti pengar, so misti grunnurin eisini pengar . Ja, og hvat valdi tú só Ja, men mítt val hevur verið, at bankin má taka avleiðingar av sínum gerðum, og grunnurin má taka avleiðingar av sínum gerðum . Hinvegin um bankin misti for nógvar pengar, ja men so hevði grunnurin mist alla sína ogn, og tí var tað neyðugt at halda bankan koyrandi, samsvarandi viðtøkunum hjá grunninum, nemliga at føra bankan víðari í partafelagnum . Men so hoyri eg, at tú sigur, at tit høvdu gott stýr upp á viðurskiftini í Føroyum, og at problemið lá í danska bankanum fyrst og fremst? Tað hevur so víst seg eftirfylgjandi . Vil tað siga, at um tit ikki høvdu átt tann danska bankan og ikki farið uttanlands, so hevði Eik Banki havt tað fínt? Ja, so hevði hann havt tað fínt, forútsæð at man ikki hevði gjørt nøkur onnur ting í Føroyum . Man kann siga, at alt annað líka er, at í tí løtu, tú hevur gjørt eina íløgu, ja men so avmarkar tú teg eisini mótvegis øðrum . Eg trúgvi, at tað hevði verið so nógv, sum hevði verið øðrvísi, um man skal hyggja eftir tí í dag og aftureftir . Sjálvur havi eg bara eina vón, at øll hesi fólkini, sum hava verið partur av hesum, og sum hava verið rundanum, at tey hava lært av tí . Tí um tey hava lært av tí, ja men so er tað gleðiligt frameftir . Men um tey ikki hava tað og halda, at eingin feilur er gjørdur, so er tað ein katastrofa . Hevur tú nakað at leggja afturat? Eg trúgvi, at tað, sum hendi í juni mánaði, tá ið Fíggjarmálaráðið var í Danmark á fundi - eg eri púra sannførdur um, at teir ikki fingu rættar 298 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM upplýsingar . Eg eri heilt sikkur upp á at man visti, at støðan í bankanum var verri út frá teimum metingum, sum Fíggjareftirlitið og Finansiel Stabilitet høvdu sum grundarlag, og at tað bara var ein spurningur um at fáa hesa samtøkuna avviklaða undir skipaðum viðurskiftum . Líkamikið, hvat tað kostaði fyri statsapparatið . Tí er tað nakað man ikki tolir í einum og hvørjum samfelagi, so er tað, at ein peningastovnur fer á heysin, og tí eri eg púra sannførdur um, at longu tá man hevur sett kravið fram um hesa leypandi garantiina, at tá hevur man vita, hvat útfallið bleiv í september . Men um vit so hyggja eftir tí viðgerðini, sum vit hava havt, so haldi eg, at tað er øgiliga beklagiligt, serliga at henda frágreiðingin um grunnin er handfarin soleiðis í tí almenna rúminum, sum hon er, serliga tá ið teir partarnir, sum hava almannakunngjørt frágreiðingina, hava verið fult vitandi um, at hon er skeiv . 1.10 Marner Jacobsen, fyrrverandi forstjóri í P/f Eik Banka Var á fundi í § 19 nevndini tann 2 . februar 2015 . Kanst tú presentera teg sjálvan? Eg havi verið forstjóri í Eik Banka síðani 1999 . Eg byrjaði í gamla sparikassanum í 1983 . Var so niðri í árhus og las økonomi, kom so aftur og var fíggjar- og fyrisitingarleiðari í sparikassanum . Seinni bleiv eg varðastjóri, stjóri og síðan forstjóri . Eg møti her í dag sum fyrrverandi stjóri í Eik Banka við tað, at vit høvdu eina umsitingaravtalu við grunnin . Eg havi hvørki verið nevndarlimur ella stjóri í grunninum, og hvørki móttikið løn ella samsýning frá Eik Grunninum, og eg havi ikki havt prokura ella nakra generalfullmakt útyvir tað, sum er í sjálvari umsitingaravtaluni . Eg skal eisini upplýsa, at eg eri undir tagnarskyldu sbrt . § 17 í lógini um finansiel virsksomhed, tí grunnurin var kundi hjá bankanum, og tagnarskyldan er framvegis galdandi . Annars var eg við til at stovna sparikassagrunnin í 2002 . Tað fyrireikandi arbeiði við at stovna grunnin byrjaði í 1999, og vit høvdu jú kapitalknapheit í 90unum . Allir teir bankar, sum vóru her áðrenn kreppuna, teir flýggjaðu úr Føroyum, og eingin vildi fíggja nakað sum helst í Føroyum, hvørki til fyritøkur ella til privatpersónar . Hartil var fíggjarligi infrastruktururin í Føroyum sera lítið útviklaður, serliga orsakað av gomlu rentuskattaskipanini, sum avlagaði íløgumynstrið . Orsøkin til, at vit fóru undir at stovna henda sparikassagrunnin, var, at vit sóu SKJAL 1 - 299 fyri okkum, at skuldi føroyska samfelagið vaksa, so mátti man hava peningastovnar í Føroyum, sum vóru stórir nokk til at kunna taka tey nos, sum vóru. Við grunninum og partafelagsleistinum fingu vit møguleika fyri at útvega kapital og fara inn á ein størri marknað, og vit høvdu sjálvandi sæð fyri okkum, at vit kundu diversifiserað okkara virksemi, so vit ikki bara skuldu vera avhengigir av tí føroyska . Lógin fyriskrivaði, at partabrøvini hjá grunninum í bankanum skuldu hava atkvøðuavmarking, og at minst helmingurin av nevndini í grunninum skuldi útpeikast av og ímillum nevndarlimirnar í bankanum . Umboðsráðsskipanin úr Sparikassanum var varðveitt sum eitt kompromis, til tess at tryggja undirtøku í umboðsráðnum, sum var hægsti myndugleiki í Sparikassanum, fyri umleggingini . Vanligir partaeigarar í bankanum komu eisini undir atkvøðuavmarking . Hetta var hildið rímiligt, tí grunnurin byrjaði við at eiga oman fyri 90% av partabrøvunum í bankanum . So leingi grunnurin var so stórur partaeigari, hevði tað verið órímiligt, um einstakir persónar kundu "keypt" sær ávirkan á bankan og grunnin . Men hetta var hugsað sum ein yvirgangsskipan, til grunnurin hevði selt út av sínum partabrøvum og var blivin ein minni partaeigari . Grunnurin hevði eina umsitingaravtalu við bankan. Var tað hana tit hildu tykkum til dagliga, tá tit handlaðu vegna grunnin? Ja, vit handlaðu ikki sjálvstøðugt vegna grunnin . Allar avgerðir eru tiknar av nevndini . Tann einasta heimild, eg hevði, tað var, at vit umsótu ein gávugrunn, og har kundu vit játta nakað av peningi . Umsat Eik-Banki virðisbrævagoymsluna hjá grunninum? Grunnurin hevði eina skrivliga avtalu við bankan, sum deildin, sum æt Eik Market, umsat . Vóru tað onnur viðurskifti, t .d . um grunnurin skuldi keypa okkurt, so kom tilmæli frá tí deildini í bankanum, sum sat við tí . Málið bleiv lýst, og tilmælið latið nevndini, sum so tók avgerð á tí grundarlagnum . Bankin stóð fyri øllum tí praktiska, altso útarbeiddi tær avtalur, sum skuldu gerast o .s .fr ., og legði tær fyri nevndina til undirskrivingar . Kanst tú greiða frá, hvussu man uppfataði endamálið við Eik Grunninum samanhildið við bankan? Tá vit í síni tíð gjørdu hendan grunnin, tosaði eg við nógvar av hesum grunnunum, sum vóru í Danmark, hvussu teir vóru umsitnir, og hvussu teir 300 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM fungeraðu. Vit fingu eisini ráðgeving frá advokatum og grannskoðarum, so eg haldi vit vóru væl upplýstir um, hvussu hetta her fungeraði, ella var ætlað at fungera . Vóru nevndarfundir í Eik Banka og grunninum vanliga hildnir sama dag? Ja, tað var typiskt sama dag . Vóru tú og Bjarni Olsen eisini við á nevndarfundum? Ja Hví var tað? Tí vit høvdu eina umsitingarliga avtalu, og tað, sum nevndin tók avgerð um, skuldu vit kanska fremja í praksis . Tað eru tey, sum halda, at tú stýrdi nevndarfundunum. Hvat sigur tú til tað? Ja, hatta havi eg hoyrt, men hatta er als ikki rætt . Tað var formaðurin, sum kallaði inn til fundar og sum stýrdi fundunum . Hevur tú ta fatan, at grunnurin var til fyri bankan? Man kann siga, at í teim lógarforarbeiðum, sum vóru, har var tað forútsæð, at grunnur og banki skuldu forseta sum ein eind, at man ikki skuldi skilja tað at, og tað lá eisini í har, at sambært lóg so skuldi bankin velja nevndina í grunninum, og grunnurin skuldi vera atkvøðuavmarkaður . Tað skuldi vera bankin, sum skuldi stýra grunninum, og ikki øvugt . At hetta er so framgekk eisini av, at banka- og sparikassalógin fyriskrivaði tveir alternativar umleggingarleistir; grunnaleistin, ið vit valdu, og "indkapslingsmodellen", har eginognin í umlagda sparikassanum var løgd sum ein serstakur partur av eginognini í nýggja bankanum, í staðin fyri at verða løgd í ein grunn . Upprunaliga eginognin kom eftir hesum leistinum altíð at vera til fyri bankan! Hesi bæði alternativini høvdu sambært lógarforarbeiðnum sama mál, nevniliga, at eginognin í "gamla" sparikassanum framhaldandi kom at virka í nýggja bankanum . Hetta er eisini tað, sum var avspeglað í endamálsgreinini í viðtøkunum fyri Sparikassagrunnin . So tað, at man átók sær tap soleiðis, at bankin skuldi standa penari í tí, meinar tú, at tað var í samsvar við endamálið hjá grunninum? Ja, tað haldi eg avgjørt . Tá Lehman Brothers fór á heysin, frystu allir marknaðir til . Tað merkti, at eingin vildi lána til hvønn annan, og tí SKJAL 1 - 301 bleiv tað ein kampur fyri at halda likviditetinum í stand, og hatta var galdandi alla staðni, ikki bara í Føroyum og Danmark . Tað var eisini orsøkin til, at ein bankapakki kom . Annars hevði Danske Bank kollsiglt orsakað av likviditetinum . Nógv hendi hesa tíðina, og hvørja ferð, tað kom ein yvirskrift í Børsen ella líknandi, so settu nógv fólk seg í samband við okkum . Samstundis fór ein sms-keta í gongd, har tað var postulerað, at Eik Banki fór á heysin mánadagin klokkan eitt ella annað, og hetta skapti sera nógva órógv . Vit høvdu jú akkurát keypt Skandia banken við umleið 120 .000 kundum. Bankin var ein internetbanki. Kundar kundu lætt flyta umvegis internetið, so vit vóru bangin fyri at missa kundar . Beint í kjalarvørrinum av, at teir stóru íslendsku bankarnir vóru kollsilgdir, byrjaðu Danske Bank, Nordea og aðrir bankar at almannakunngera, hvat teir høvdu í íslendskari eksponering . Hetta legði eitt trýst á okkum um eisini at kunngera okkara eksponering . Vit føldu, at føroyska pressan var so hysterisk um hetta mundið, at óansæð hvat man kom út við, so hevði tað verði mett at verið ein stór eksponering . Eik Banki var faktist ikki nógv eksponeraður í íslandi . Eg minnist ikki aftur, um tað vóru 70 ella 80 mió . kr . Hetta skuldi síggjast í mun til ein javna á oman fyri 20 mia . kr . Av trygdarávum metti man tað vera betur at flyta hetta virksemið til Eik Grunnin soleiðis, at Eik Banki ikki hevði nakra eksponering í íslandi . í granskingini av Eik Grunninum førir Eyðfinn Jacobsen m.a. fram, at um konsernroknskapur hevði verið gjørdur, so hevði tað framgingið fyrr, at okkurt var galið. Hvat sigur tú til tað? Altso, konsernroknskapur er jú bara ein samanseting av eksisterandi tølum, so ein og hvør, sum visti, at Eik Grunnurin átti Eik Banka, kundi jú hyggja í roknskapin hjá Eik Banka . Ein konsernroknskapur hevði verið nógv meir kompliseraður og verri at gjøgnumskoða um, hvat er grunnurin, og hvat er bankin . Eg trúgvi ikki, at tað hevði givið betri yvirblikk . Viðvíkjandi virðissetingini av partabrøvunum í Eik Banka, dagsvirði ella innaravirði, hevur tú nakra meining um tað? Tað, sum vit fingu at vita frá okkara innan- og uttanhýsis grannskoðarum, var, at vit kundu velja, antin at taka innara virði ella dagsvirði, og út frá einum forsigtigheitsbetragtningi valdi man at taka innara virði . 302 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Um man t .d . hyggur eftir EBH-grunninum, so tóku teir partabrøvini í EBH Bank upp í roknskapinum hjá grunninum til dagsvirði, t .e . marknaðarvirði, og tá so aktiurnar lógu øgiliga høgt, so var virðið í roknskapinum í grunninum tilsvarandi høgt, og tað gav teimum so eitt kredittvirði at lána uppá, og var kanska ein partur av orsøkini til, at tá tað so gekk hinvegin, so fullu tey partabrøvini nógv, og harvið versnaði kredittvirði hjá EBH grunninum, júst tá tørvur var á tí . Tað valdu vit ikki at gera . Vit høvdu ikki broytt prinsipp; soleiðis var tað frá byrjan av, og eg haldi eisini, at tað er ein skilagóður máti at gera tað uppá, tá tú hevur ein grunn, sum hevur til endamáls at víðariføra virksemið hjá gamla sparikassanum, og tað vil siga, at hann er ein langtíðar investor . So haldi eg, at eginkapitalurin í bankanum er tað besta speglið, sum vísir, hvussu ognin er fyri, heldur enn, hvat marknaðurin metir . Innara virðið avspeglar júst hetta . Kanst tú forklára, hví tað gekk, sum tað gekk? Vit løgdu eina strategi, sum vit fylgdu, har vit royndu at koma inn á tann danska marknaðin . Bankin í Danmark var nokkso nógv innan fyri eigindómsfinansiering, so keyptu vit Skandia bankan fyri at skapa eitt sindur meir av javnvág í tingini . Men sæð í tí samlaða konsernroknskapinum, so var Eik Banki ikki ónatúrliga nógv eksponeraður í eigindómum, í mun til so nógvar aðrar bankar, men tað, sum hendi, var tað, at vit høvdu nógvar ognir av ymsum slag, og húsamarknaðurin í Danmark frysti totalt . Húsaprísurin í dag er t .d . hægri, enn hann var í 2007 . í dag høvdu øll virðini verið har, men tað hjálpir ikki nakað í dag . Spron, EBH-bank og EBH-grunnurin fóru á heysin . Vit høvdu havt stóran kursvinning av Spron partabrøvunum, ið Eik átti . Hesi fullu og góvu okkum kurstap, tá fíggjarkreppan byrjaði . At EBH fór á heysin merkti m .a . tað, at tey lánini, sum Eik Grunnurin hevði, blivu uppsøgd til - eftir mínum tykki - fullkomiliga órímiligar treytir. Vit fingu harafturat trupulleikar av einum týskum engagementi, ið vit høvdu saman við EBH, og sum EBH umsat, tá teir fóru á heysin . Vit vóru við til at stovna Atlantic Petroleum, og høvdu tí ein stóran aktiupost har, ið var øktur nógv í virði fram til kreppuna . Hesi partabrøvini fullu nógv í virði og góvu Eik Banka tilsvarandi kurstap, tá fíggjarkreppan kom inn . Kaupting fór á heysin, og so stóðu vit einsamallir við einum stórum engagementi í Danmark, ið vit høvdu átikið okkum saman við teimum . Tað vóru nógv slík samanfallandi ting, sum gjørdu, at tá fíggjarkreppan kom, tá fór ein ketureaktión í gongd, har ein rúgva av tingum fóru skeiva vegin . SKJAL 1 - 303 Tað koppaði ikki bankanum, men tað tók nakað av tí luft, sum vit hildu okkum hava uppbygt, og sum vit disponeraðu í áliti á . Eitt annað, sum hendi samstundis, sum alt hetta rokið við Lehman Brothers, var, at børshandilin steðgaði í íslandi, og førdi tað við sær, at íslendsku virðisbrøvini vóru suspenderað á íslendska børsinum, og tað merkti, at bankar, sum høvdu havt íslendsk virðisbrøv sum trygd, teir seldu óansæð prísin . í hesum sambandi var ein listi yvir íslendsk virðisbrøv rundsendur . Tilfeldigvís, so komu Eik partabrøvini við á sama lista, saman við teimum íslendsku, t .v .s . vóru skrásett sum íslendsk, meðan t .d . Føroya Banki og Atlantic Petroleum ikki komu á . Tað førdi við sær, at tað varð ein rúgva av brandútsølu av Eik partabrøvum tá, sum tískil fullu í prísi . Talan var um altjóða bankar ið seldu Eik partabrøv, ið helst lógu sum trygd fyri kredittum hjá teirra kundum . Fingu tit ongantíð rættað tað uppaftur, at Eik ikki var íslendskt? Vit sendu fráboðan bæði til Fíggjareftirlitið, Børsen og clearingsstovnin sum hevði gjørt hetta her, so jú, men trupulleikin er bara tað, at tá var skaðin hendur, og tað fingu vit ikki rættað uppá. Men annars, alt fall og húsamarknaðurin í Danmark, hann frysti totalt . Harafturat broytti Fíggjareftirlitið prinsipp í sambandi við ta gjøgn- umgongdina, sum var í september 2010 . Tað var eingin nýggjur kundi av týdningi komin inn í bankan aftaná, at kreppan byrjaði, og Fíggjareftirlitið hevði fult innlit í øll tey engagement, sum vóru, tí kom hetta sum eitt stórt yvirraskilsi . Hevur tú tað stuttu versiónina av, hví Eik Grunnurin skyldar eina hálva mia. kr. til bankan, tá alt er liðugt? Eik Grunnurin hevði eina skuld til Eik Banka á uml . 400 mió . kr . Eik Grunnurin tók tað fyrsta lánið úr Eik Banka, eg haldi tað var í 2006, til keyp av ymsum kapitalpørtum . So tók hann seinni lán til partvísa fígging av keypi av Investea partabrøvum, eg haldi tað var í januar ella februar 2008 . Eik Grunnurin hevði harumframt eitt lán upp á 150 mió . kr . hjá EBH Bank . Hetta lánið varð óvæntað uppsagt í januar 2009 í sambandi við, at EBH Bank var farin á heysin, og í tí sambandi tók grunnurin lán í Eik Banka, til tess at innfría EBH . Harumframt fekk grunnurin ein trekningsrætt í bankanum í 2010 . 304 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Ein nokkso avgerandi dagfesting í hesum arbeiðnum tað er í mars 2010 í mun til Eik Grunnin, tá man biður um loyvi frá Skrásetingini til at veita ein garanti har. Tað hevði verið áhugavert, líka sum í stuttum at hoyrt, hvat var tað, man kunnaði um frá tykkara síðu mótvegis eftirlitinum, og sum tú sjálvur var inni á, so hevði Finansiel Stabilitet gjørt eina meting, og opinbart metti man, at ja, hetta er ein burðardyggur banki, og tí veitir man garanti. Hvat er tað, sum ger, metir tú, knappliga at man í september hevur eina heilt aðra meting. Sum eg skilti, var tað nýggi uppgerðarhátturin, at nú skuldi man meta avsetingar í mun til, at bygningar skulu seljast innan 6 mánaðir. Hetta var komið í gildi í januar, kann tað passá Hvat er tað, sum broytist so nógv frá mars til september? Vit høvdu ein fund við Skráseting Føroya, har vit kunnaðu um hesi krøvini, sum komu frá Finansiel Stabilitet, og vit greiddu teimum frá málinum . Vit fingu svar rættiliga skjótt, haldi dagin eftir ella annan dagin eftir. Hevði Skrásetingin møguleika at fáa nakað annað tilfar. Vóru tit vitandi um, at hetta var tað, t.v.s. fekk man hendan garantiin, so kundi man koyra víðarí Ja, tað var tað, vit høvdu fingið at vita frá Finansiel Stabilitet. Man sendir fyrst eina umsókn til Finansiel Stabilitet, og teir bóðu so um ein hóp av upplýsingum, vit skuldu gera budgettir og ymiskt annað, og tað bleiv alt sent til Finansiel Stabilitet, og baserað upp á tað og umsóknina hjá okkum so vendu teir aftur . Teir boðaðu so frá, at teir kundu játta henda likviditetin, treytað av, at Eik Banki í Føroyum garanteraði fyri Eik Banka i Danmark, og treytað av, at grunnurin garanteraði fyri Eik Banka í Føroyum, og tað var ikki nakað, sum stóð til diskussión . Hatta vóru treytirnar . Avskrivingin broytist so nógv fram til september, hvat metir tú, tað er, sum hendir? Heilt erligt, eg veit tað ikki, eg standi stadigvekk spyrjandi . Tá tú bleiv spurdur um húsagangin ella um orsøk til tað, tá sigur tú, at vit fingu ikki tað skábráið, sum skuldi til. Er tað tín uppfatan, at um tit fingu longri skábrá, so kundu tit havt bjarga bankanum? Ja, tað er tað so avgjørt, altso vit høvdu jú eina tilsøgn frá Tryggingini um, at teir vildu seta pengar í, har var samband við íslendingar eisini, sum vóru áhugaðir. Amagerbankin hevði fingið longt skábrá, og vit síggja, at tað koyra bankar í dag, sum ikki liva upp til solvenskrøvini, og kortini fáa loyvi frá Fíggjareftirlitinum at koyra víðari, so tað skilji eg ikki, hví tað bara skuldi vera galdandi fyri ein banka . SKJAL 1 - 305 Altso vilt tú harvið siga, at bankar fingu ikki somu treytir? Eg kann bara konstatera, at tað eru aðrir, sum koyra víðari í dag, uttan at liva upp til solvenskrøvini, tað sluppu vit ikki, og mótsett øðrum, fingu vit heldur ikki nakað skábrá, at útvega nýggjan kapital . Hevur tú viðmerkingar til granskingina hjá Eyðfinni Jacobsen, advokatí Eg havi gjørt eitt notat, sum eg ætlaði at útflýggja tykkum. Eg var ikki hoyrdur í sambandi við granskingina av Eik Grunninum, kanska av góðum grundum, tí eg havi ikki verið ansettur har . Men hinvegin, so veit eg nokkso nógv um, hvat hevur fyrigingið . Ofta verður sagt, at størri avkast og størri risiko hanga saman. Men metir tú, tá tú nú hyggur aftureftir, kundi man havt gjørt tað betur? Man kann altíð gera tingini betur, men vit høvdu eftir mínum tykki eina forsvarliga risikostýring. Vit høvdu m.a. spjatt aktivitetirnar geografiskt á ymisk lond fyri at tryggja okkum móti sveiggjum á einstøkum marknaðum . Vit høvdu ikki forútsæð fíggjarkreppuna . Fíggjarkreppan rakti altso globalt . Tað var ikki tað, at vit bara blivu raktir á danska marknaðinum, eisini á íslendska, týska og føroyska marknaðinum . Altso tað vendi allan vegin runt, og eg haldi ikki, at tað var manglandi risikostýring . Nær byrjaði man at hugsa, at man má heldur fara at avmarka váðarnar? Vit tóku ongar kundar av týdningi inn frá byrjanini í 2008, so tað er ikki so, at vit hava koyrt við fullari ferð . Øll vita í dag, hvat fór fram . Vit fylgdu jú eisini við, hvat fyrigekk, tað var ikki so, at vit lótu eyguni aftur . Um man hyggur eftir, hvussu Vísmenninir í Danmark ella Nationalbankin mettu støðuna í 2006 og 2007, so er ikki talan um døpur útlit . Eg havi eisini tøl frá 2006 til 2010, sum IMF hevur gjørt, og har teir meta um búskaparvøksturin árið eftir . Tí um tað er so lætt at spáa, so máttu teir ið hvussu so er havt forútsæð eitt ár fram, at tað fór at ganga galið . Men IMF tók øgiliga feil, bæði í 2007, 2008 og 2009 í teirra forsøgnum fyri árið eftir . Og hetta eru teir bestu økonomarnir, vit hava í verðini, so tað er so øgiliga nemt at sita aftaná og halda, at tað er heilt eyðsýnt, tí onkur hevði hoyrt okkurt um subprime kreppu í 2006, men tað var ikki ein útbreiddur forvæntningur . Tað kravið frá Finansiel Stabilitet, sum kom í bankapakka II, var tað nakrantíð tit hugsaðu, at hetta var eitt krav, sum tit helst vildu sloppa undan at farið víðari við? Sjálvandi vil man helst sleppa undan hesum, vit skuldu jú í Skrásetingina 306 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM at biðja um loyvi til tað, men fyri tað fyrsta, so kom tað okkum slettis ikki til hugs, at hasin garantiurin skuldi blíva aktivur, altso koma til gjaldingar, og fyri tað næsta so var jú grunnurin bullverk hjá bankanum, so tað lá í sagens natur, at grunnurin var ein bakkur, sum vildi bakka upp, um neyðugt, og hann annars hevði midlar til tað, so eg veit ikki, hvussu nógv tað hevði broytt upp á tað . Tað kompliseraði jú støðuna, tá nú niðurskrivingarnar blivu gjørdar, at man ikki kundi skilja báðar bankarnar sundur aftur, tað gjørdi tað . Tú nevndi, at tað kom óvart á, at støðan knappliga var so álvarsom, sum hon var. Eg gangi út frá, at tit hava vitað, at tað vóru nakrar avbjóðingar, men nær var fyrstu ferð, tú minnist, at tit fingu at vita frá Finanstilsynet, at tað var heilt galið? Hatta vil eg helst ikki úttala meg um, tí hatta er ein partur av endur- gjaldssakini frá Finansiel Stabilitet . Man hevði møguleika at fáa onnur fólk inn í nevndina, sjálvt um meirilutin tá skuldi vera tann sami, sambært lóg. Kom hetta ongantíð upp á tal? Nei, tað haldi eg ikki . Var tað nakrantíð eitt krav, at formaðurin og næstformaðurin skuldu vera teir somú Tað var ikki krav í lógini, men í viðtøkunum fyri grunnin stóð, at for- maður og næstformaður í bankanum skuldu vera ávikavist formaður og næstformaður í grunninum . 1.11 Hans Laksá, fyrrverandi grannskoðari hjá Eik Grunninum og P/f Eik Banka Var á fundi í § 19 nevndini tann 19 . februar 2015 . Kanst tú presentera teg sjálvan? Eg eiti Hans Laksá . Eg byrjaði at arbeiða hjá Rasmussen & Weihe, sum tað æt tá, í 1993, beint eftir handilsskúlan . So fór eg undir at lesa HD samstundis og varð liðugur við tað í 1998, Cand .merc .aud í 2002 og statsautoriseraður revisor í 2005 . Eg byrjaði at arbeiða við Eik Banka síðst í 90unum sum hjálparmaður, tað vóru fleiri í húsinum, sum arbeiddu við Eik, so var eg burtur frá okkurt árið, men síðani í 2002 ella 2003 - eg minnist ikki akkurát - havi eg verið líkasum fast knýttur at . í 2006, haldi eg, skrivaði eg fyrstu ferð undir, tá saman við Klaus Rasmussen . í 2007 gavst Klaus Rasmussen hjá okkum, og síðan tá havi eg skrivað SKJAL 1 - 307 undir einsamallur . Eik Grunnurin er sama tíðarlinja, hann kom ikki fyrrenn í 2001 ella 2002, síðan tá havi eg verið so ella so knýttur at grannskoðanini . Hvat kanst tú fyrst siga generelt um grannskoðaniná Líka sum í bankanum, so høvdu teir eina avtalu . Grunnurin hevði avtalu við Eik Banka um at administrera grunnin . Ein partur av avtaluni var deils, at fíggjardeildin í bankanum gjørdi bókhaldsarbeiðið, og innanhýsis grannskoðanin í bankanum skuldi grannskoða grunnin eisini . í praksis var tað ofta soleiðis, at innanhýsis grannskoðanin fyrst gjørdi arbeiðið, og so gjøgnumgingu vit teirra arbeiði og gjørdu okkara niðurstøðu . í frágreiðingini hjá Eyðfinni Jacobsen verður tosað um, at man átti at gjørt konsernroknskap . Ert tú samdur við honum ellá Nei eg eri ikki samdur . Hann sigur, at konsernroknskapurin ikki er gjørdur . Eik Grunnurin gjørdi konsernroknskap við nøkur dótturfeløg, men Eik Banki hevur ikki verið við í konsernroknskapinum, tað er nokk tað stóra . Frá 2007 haldi eg meg síggja, at konsernroknskapur er gjørdur? Ja, 2007 skal nokk passa; men vanlig mannagongd, sum eisini er í roknskaparlógini í dag, er, at man kann eiga so og so stóran prosentpart av felagnum, partapeninginum . Tað, sum er avgerandi fyri konsernina, tað er hvør bestemmar t.v.s. "stemmeindflydelse" og har var atkvøðuavmarking í bankanum, soleiðis at grunnurin bara kundi, halda upp á nøkur fá prosent . Tað var grundarlagið fyri ikki at gera konsernroknskap, og tað var vanligt í Danmark . Eg veit væl, at eftirfylgjandi er avgerð komin frá Fondsráðnum, og tað má man bara síggja í eyguni, at so er tað nokk ikki gjørt rætt . Upp á tað tíðspunktið var tað okkara sannføring . Og aftaná at handa avgerðin kom frá Fondsráðnum, hava teir broytt lóggávuna soleiðis, at vit í dag ikki skuldu gjørt konsernroknskap, men sum tað liggur nú við teimum avgerðunum, sum liggja, so hevur tað nokk verið ein feilur, sum vit gjørdu tá . Var tað eingin, sum fanst at tí? Nei, eg havi ongantíð hoyrt nakran sett spurning við hatta har . Hevði tað broytt nakað, um man hevði gjørt konsernroknskapin við Eik banká Tað er eitt, haldi eg, sum er grundleggjandi misskiljing í, tað er, tá man 308 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM kemur at tosa um børsvirði og konsernvirði . Tað, sum tey alla tíðina hava gjørt, tey hava brúkt tað innara virðið . Tað heilt vanliga og tað rætta er at brúka tað innara virðið, tá man eigur so stóran part . Tølini høvdu verið nógv størri - inntøkur og útreiðslur, um man gjørdi konsernroknskap, men úrslitið hevði verið tað sama . Teir høvdu tikið teirra prosentpart av ognarlutinum í Eik Banka soleiðis, at um vit spæla, at Eik Banki hevði 100 mió . kr . í avlopi, og grunnurin átti 55%, so høvdu 55 mió . kr . komið inn í avlopið í roknskapin hjá Eik Grunninum . So hann má velja, um hann skal hava kursvirðið ella úrslit, bæði hanga ikki saman í mínari verð . Onkur hevur nevnt, at viss man hevði gjørt konsernroknskap, so hevði man sæð tað nógv fyrr, at skilið í Eik konsernini var øgiligt? Ja, tað fari eg at lata yvir til onkran at greiða frá . Man kann spyrja, hví gekk tað galið . Tað var eitt øgiliga stutt svar . Bankin koppaði og fór á glið, og meginparturin av virðunum fór fyri skeyti . Teir skuldu jú kautionera fyri alt í 2010, so kann man siga, hevði grunnamyndugleikin sagt nei, so høvdu teir ikki kautionera tá, men høvdu teir so fingið statsgaranti ella varð bankin lukkaður áðrenn? Nei, eg veit ikki . Ráðgevin hjá Finansiel Stabilitet tá var Carsten Fode, og hann var eisini granskingarmaður í EBH-fonden . Tí kom tað áðrenn ein rúgva av spurningum til bankan um viðurskiftini millum grunn og banka frá honum, tí at hann hevði eitt skrekkscenarie úr Danmark . Spurdu teir nógv tá um forholdið millum grunnin og bankan? Ja, fyrst spurdu teir nakrar fáar spurningur, sum teir fingu svar uppá, og so komu teir við eini rúgvu av spurningum, og teir vildu hava grannskoðaraváttan, alt hugsandi og óhugsandi . Tað bleiv til eina frágreiðing upp á 75 síður ella okkurt sovorðið frá bankanum, sum vit høvdu eina átekning á . Minnist tú, um tit hava havt nakrar alvorligar átalur til fundarfrágreiðingarnar? Ja, tað minnist eg . Tað var viðhvørt, at nevndarlimir gloymdu, hvar teir vóru á fundi . Tað var kritiserað nokk so nógv . So var tað generelt at administrera grunnin . Tað var avtalað við Eik Banka um at administrera grunnin . Grunnurin hevði onga stjórn, og har komu vit fram á fleiri dømi, har vit funnust at, at tað ikki var ein persónur, sum hevði ábyrgdina av, hvussu grunnurin varð administreraður . Tað meini eg, vit hava skrivað í protokollina . Vit mæltu til, at teir antin SKJAL 1 - 309 settu ein stjóra, ella um teir ikki settu stjóra, kravdu, at Eik banki ásetti ein persón, sum tann, sum líkasum skuldi syrgja fyri, at alt gekk soleiðis, sum tað skuldi ganga. Hetta hevur verið nevnt fleiri ferðir, gjøgnum fleiri ár . Eg meini ikki, at hetta kom upp á pláss fyrr enn í 2010 . Vit skriva protokoll, tað eru tvær protokollir, ein innanhýsis og ein uttanhýsis . Innanhýsis grannskoðarin skrivar eina, og tað er eitt samstarv, vit skulu vera samdir í protokollini hjá hvørjum øðrum, eg minnist ikki, hvør skrivaði hvat . Er tað ongantíð talan um viðurskifti, har tit mugu innberættá Nei, tá ið vit grannskoða ein roknskap, er tað sjálvandi altíð ein vurdering, tá vit senda eitt bræv til Skráseting Føroya og skriva í átekningina, at einki skil er í . Tá skal tað virkuliga ikki vera nakað skil í . Tá ið vit gjørdu roknskapin, so komu vit ofta eftir, at skjølini ikki fyrilógu . So fóru fólk at leita, so komu skjølini, so høvdu vit tey . Viðhvørt kundu vit spyrja nokkso ofta . Vil hetta siga, at tað var ikki so nógv øðrvísi viðmerkingar enn til aðrar fyritøkur? út yvir tað, skal tað skiljast soleiðis, ja . Tað er ikki soleiðis, so vítt eg minnist, at einki skil var á roknskapinum . Um vit nú vóru samd við Eyðfinni Jacobsen viðvíkjandi virðisásetingini, at einki skil var í, so høvdu vit skrivað "fyrivarni" í átekningina, so hevði tað ikki bara farið aftur við borðinum, tað gera vit ikki . Tá ið vit skriva undir, tá hava vit eina sannføring um, at hetta er í ordan . Eik Grunnurin sá sum sína uppgávu, at teir skuldu virka sum ein verja hjá Eik Banka. Tá ið teir fáa frígivið eitt sindur av kapitali, so gera teir aðrar íløgur enn í Eik Banka , so fer man inn í Eik Banka og tekur lán til at keypa hesar íløgurnar. Minnist tú, at tit nakrantíð viðgjørdu tað, at tað var í andsøgn millum at skapa tryggleikan og so at taka lán í EikBbanká At gera íløgur fyri at tryggja, tað minnist eg ikki . Eg veit, at teir gjørdu aðrar íløgur, har hava vit eitt, kanska tvey brøv frá advokatum, sum hava viðgjørt endamálsgreinirnar, um tær eru í ordan . Nei, eg minnist ikki . Hvørt einstakt lán fara vit inn at meta, um virðisásetingin er í lagi, men ikki um man ger eina íløgu fyri at verja bankan betur, tað minnist eg ikki . 310 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tann stóra risikoin endaði lutfalsliga við at liggja í tí danska partinum og í Eik Grunninum eisini. Minnist tú nakað til, at innanhýsis grannskoðanin av tí danska bankanum nakrantíð hevur verið inni og og gjørt nakrar átalur í mun til kreditmetingar og sovorðið? Eg kann bara minnast til stevningina, tað merkir, at vit mugu hava gjørt okkurt, ið hvussu er . Nei, har er okkurt gjørt, eg havi ikki hug at fara so detaljerað inn á tað . Grunnamyndugleikin hevur sambært lógini, heimild til at krevja upplýsingar frá grannskoðarunum, hava teir kravt nakað? Nei, tað haldi eg, at eg kann siga nei til, og um tað er, so er tað okkurt, sum er so lítið, at eg ikki minnist, um tað er . Tá ið teir byrjaðu við granskingini, tá spyrja teir okkum, men so endaði tað í skiftirættinum . Eg varð spurdur um ymiskt av Eyðfinni Jacobsen, advokati. Tilfarið hjá okkum lá arkiverað í fjararkivi, sum liggur á einum øðrum stað í pappkassum saman við øðrum pappkassum . Eg segði, at eg kundi gott fara at leita eftir skjølum og royna at svara nøkrum spurningum, men eg kravdi at fáa samsýning fyri tað arbeiðið, sum eg gjørdi . Men tey vildu ikki betala, tað vóru tað ikki pengar til, Christian Andreasen hevði fingið forboð frá rættinum at brúka pengar upp á sovorðið. So boðaði eg frá, at so valdi eg ikki at svara upp á skrivið . Fekst tú granskingina til hoyringar? Ja, Eyðfinn sendi mær hatta til hoyringar. Eg var á fundi við hann og prátaði, og tá gjørdi eg nakrar viðmerkingar, men hann broytti tað so ikki, hann fekk einki hoyringsskriv frá mær . Tað stendur í frágreiðingini her um, tá ið bankin mátti gera roknskapin umaftur. Hvat var við tí? á ja, bankin fór yvir til at nýta IFRS, og tá er ein øgilig rúgva av krøvum, tað eru serliga krøv um notur, hvussu man ger, og hvat man upplýsir . Har vórðu fótfeilir gjørdir, og so varð man valdur út til kanning, tað haldi eg var av tilvild, teir velja nakað út, og so siga tey, hetta er ikki gjørt rætt, hatta er ikki gjørt rætt, og so svarar man . Tað endaði við, at man varð biðin um at gera roknskapin umaftur og upplýsa broytingarnar . Eg meini, at eginognin varð broytt við 1/2 mió . kr . SKJAL 1 - 311 Tað varð broytt við 1 mió. Ok . Okkara fatan av, hvat er týdningarmikið fyri ein roknskap, og tann hjá Fondsráðnum, er ikki altíð tann sama . Har vóru nakrir fótfeilir í onkrum notum, og okkurt skuldi líka regulerast . Har var eingin stór broyting . Men seint í 2009 máttu teir gera roknskapin fyri 2008 umaftur . Tað vóru øgiliga nógvir handlar ella dispositiónir, sum grunnurin tók. Og um man eftirfylgjandi hyggur eftir, hvønn praksis Erhvervs- og Selskabsstyrelsen í Danmark stingur út, tá tað kannar aðrar grunnar, so hevur næstan alt tað, sum grunnurin hevur gjørt, verið skeivt, altso tað vil siga, veita ábyrgdarlán upp á tilsamans 450 mió. kr. og at standa inni fyri bankanum o.s.fr. Bleiv tað nakrantíð diskuterað? Tað var nakað diskuterað, og eg meini - tað er nakað við minninum - at teir nevndu hetta við, at grunnurin var bolverk fyri bankan . Eg meini enntá, at teir hava eitt skriv frá einum advokati, sum lýsir, at tað er rættiliga víðfevnt . Hvussu víðfevnt tað er, tað tori eg ikki at siga, men teir fór langt fyri at verja bankan . Tað vóru nakrir handlar, ið øgiliga nógvir spurningar vórðu settir til . Tað vórðu nakrar kanningar gjørdar av skrásetingini, og aftaná nógv aftur og fram, so endaði tað við, at teir ikki høvdu biðið um loyvi áðrenn, tað var tað . í mínari verð er tað øgiliga lítil straffur, um teir hava gjørt nakað galið . Minnist tú nakað um, nær man fekk at vita hetta her? So vítt eg minnist, so kom onkur anonymur whistleblower, sum varð sendur til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, og so søgdu teir, hetta hevur einki við okkum at gera longur, hetta er skrásetingin . So fór tað til skrásetingina, og so reageraðu teir, eg minnist ikki, um tað var Majken Johansen, advokatur, sum varð sett at kanna. Teir fingu advokatar at kanna tað og settu spurningar, og so var eitt samskifti har, har grunnurin og bankin svara . Eg veit ikki, um okkurt fundarvirksemi var eisini, og so kom ein avgerð frá skrásetingini . Onkur av handlunum var í ordan, so vítt eg minnist, men okkurt skuldi verið biðið um loyvi til áðrenn . Eitt, sum undrar eitt sindur, tá man hevur verið gjøgnum hetta málið, tað er, at fyritreytin fyri at sleppa við í Bankapakka 2 var, at bankar høvdu eina metta livitíð upp á minst 5 ár. Tvs. í mars 2010, tá Fíggjareftirlitið sigur, tit skulu bara fáa henda garantiin, so má man ganga út frá tí roknskapinum, sum teir høvdu tá, at so varð mett, at tað var í lagi. í juni hevur táverandi fíggjarmálaráðharrin fund við Fíggjareftirlitið fyri at spyrja, um nakrir trupulleikar eru við Eik Banka og fær at vita frá Fíggjareftirlitinum, at tað eru eingir trupulleikar, og í september so er alt 312 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM ein trupulleiki. Hevur tú, sum grannskoðari frætt um nakað serligt, sum hendi í tíðarskeiðnum mars-juni og september, sum skuldi gjørt tað, at tað vóru so mikið grundleggjandi broytingar sum tær, sum hendu har? Nei, eg havi onga fornuftiga forkláring upp á hatta . Hatta er tann sentrali spurningurin við tveimum rættarsakum, einari í Danmark og einari í Føroyum, um Eik Banka og Eik Bank Danmark . So tey enormu krøvini, sum knappliga vóru um burturleggingar og tílíkt? Fíggjareftirlitið var á vitjan í Eik Banka í august 2009 . Teir gjøgnumgingu eina asins rúgvu av teimum størstu engagementunum uttan at koma við viðmerkingum, og stevnari sigur, at eg skuldi havt sæð tað 2 ella 3 mánaðir áðrenn tað, at alt bleiv galið . Har eri eg so ikki samdur . Men tað er man uppi ímóti, og tað er ein kampur, sum má førast í rættinum, um tað ikki steðgar áðrenn, eg veit ikki . Eg skilji væl spurningin . Tú sigur, at í august 2009 hevur Fíggjareftirlitið gjøgnumgingið engagementini, og harvið kenna teir tey engagementini, eisini sum danski parturin hevði, og í januar seta tey øgiliga skerpað krøv um, hvussu man skal avskriva, og harvið áttu tey at kent, hvørjar konsekvensir tílík engagement fáa fyri bankan í Føroyum. Allíkavæl siga tey í mars, at tað er einki problem, tit skulu bara geva garantiin. Tað er bara interessant, há Ja, tað er interessant . Hví heldur tú, at alt endaði, sum tað gjørdi, og Eik Banki fór? Sjálvandi hevur tað nakað við hvørji risisi, teir hava tikið . Tað var ikki bara Eik Banki, sum fór, tað var ein røð av bankum, og tað er nakað við, at teir vóru eksponeraðir í ejendomssektorinum . Har gekk eisini øgiliga galið . Tað er handa vegin, eg haldi, man eigur at hyggja . Teir gjørdu nøkur val, hvørjar vinnugreinar, teir fóru í, og tað gekk ikki bara væl . Men partapeningurin í Eik Banká Tað bleiv einki vert, samstundis fór lánveitarin hjá grunninum konkurs, t .v .s . at lánið skuldi innfríast og aktivini til at dekka tey lán, sum vóru, tey vóru ikki har . Tá man so kemur til endan, so stendur null, so stendur grunnurin at skylda bankanum 200 ella 300 mió.? Bankin skyldaði jú grunninum allan eginpeningin, men har er einki at fara eftir, so tað er farið . Teir pengarnir, sum hann skyldar bankanum, tað er fyri lán, sum hann hevur tikið fyri at investerá Ja, ja, tað má tað vera . Tað er ikki tí, at teir hava útlutað gávur í langar banar úr grunninum fyri at stuðla sínum bygdastuðlum og sovorðið . Tað verður sagt nakað soleiðis, at grannskoðarin er "Offentlighedens tillidsrepræsentant". Um vit fara yvir á tann leiklutin og spyrja teg generelt, hevur tú okkurt at fortelja fólkinum um hetta her sum grannskoðarí Nei, tað, sum eg fortelji sum grannskoðari, tað er á einari síðu av roknskapinum, tað er har eg sigi tað, sum eg meini, og um eg helt, at alt var galið, so hevði eg skula skrivað fyrivarni á og tann vegin ígjøgnum boðað almenninginum frá, at her er galið . 1.12 Jóannes Eidesgaard, fyrrverandi landsstýrismaður í fíggjarmálum Var á fundi í § 19 nevndini tann 26 . februar 2015 . Var tað í 2008, at tú bleivst landsstýrismaður í fíggjarmálum? Eg havi verið partur av tí politisku skipanini í rættiliga nógv ár . Eg gjørdist landsstýrismaður í fíggjarmálum í september mánaði í 2008, og tað starvið hevði eg so fram til februar mánað 2011, tá ið eg fór frá sum landsstýrismaður og annars boðaði frá, at eg eisini fór frá sum formaður í flokkinum. Tað eru mong, sum siga, hvussu ber tað til, at Eik Banki fór so knappliga, tí eingin hevur sagt nakað, og roknskapurin sá út til at vera í lagi. Tú vart á einum fundi við ministeriið og Fíggjareftirlitið í 2010. Kanst tú greiða frá tí fundinum? Ja, eg trúgvi, eg í hvørt fall innleidningsvís kann siga tað, at bankakreppur - tað er næstan sum við grindaboðum, tað er sjáldan, at man er fyrireikaður upp á tað, í hvørt fall ikki tey, sum eru eitt sindur í frástøðu frá bankanum sjálvum, í so máta var tað tað sama, sum hendi í 1992, tá Sjóvinnubankin fór á heysin . Og eg ivist ikki í, at tá vit so uppliva, at Eik Banki fer í 2010, at støðan var akkurat tann sama, kanska uppaftur kraftigari, tí at tað, sum man frammanundan hevði fingið at vita, var, at tað gekk øgiliga væl bæði í Eik Banka og Eik samtakinum, at hóttafallini, sum vóru annars í bankaverðini um tað mundi, neyvan fóru at raka Eik, men rakti eina rúgvu av øðrum . Eftir bankakreppuna í 1990 ?unum vóru forhandlingar millum føroyskar SKJAL 1 - 313 314 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM og danskar myndugleikar um bankamálið . Eitt av úrslitunum varð, at Føroya Landsstýri árliga skuldi verða kunnað um støðuna í føroyskum peningastovnum . Síðan 1998 hevur árliga verið ein fundur millum landsstýrismannin í fíggjarmálum og økonomi- og erhvervsministaran í Danmark . Fundurin var vanliga í august mánaði, og tað var hann eisini hetta árið . Eg var á fundi í Danmark við Brian Mikkelsen, sum tá var blivin erhvervs- og økonomiministari . Tað, at man hevur árligar fundir, ger eisini tað, at fundirnir blíva rættliga yvirskipaðir, men til fundin í 2010 var nokkso nógv fokus á, at hesin fundurin fór at blíva, tí um hesa tíðina og tíðina frammanundan var komið rættiliga nógv fram um, at alt kanska ikki var so ljósareytt viðv . Eik samtakinum, kanska serliga tí danska partinum av Eik samtakinum . So vit vóru greiðir yvir, at man vildi fylgja væl við, hvat úrslitið av hesum fundinum fór at blíva . á fundinum luttóku umframt eg sjálvur og míni embætisfólk, Brian Mikkelsen, táverandi ministari, umboð fyri Fíggjareftirlitið, Tjóðbankan og Fíggjarligt Støðufesti . Eg fekk ein spurning frá Annitu á Fríðriksmørk seinni um heystið um henda fundin, (fyrispurningur nr . S-10/2010) og har vísti eg á, at á fundinum 19 . august setti eg Brian Mikkelsen soljóðandi spurning:"Vi har ikki hørt noget fra økonomi- og erhvervsministeriet, men pá grund af den dárliga presse, som Eik har fáet, vil jeg gerne benytte lejligheden til at spørge direkte: Har I kendskab til forhold, som det kunne være relevant for os at være orienteret om, báde af formel og uformel karakter ." Orsøkin til, at Annita spyr handan spurningin, er tað, at hon hevur fingið at vita, at Brian Mikkelsen seinni á einum fundi í Føroynevndini í Fólkatinginum hevur sagt, at hann hevur kunnað meg um, at man skuldu hava eina sokallaða "fremrykket funktionsundersøgelse af Eik Bank Danmark til efteráret 2010 ." Hetta er nakað, sum hann upplýsir í Føroyanevndini, og sum Annita tí spyr um, um tað passar, at hann hevur sagt hesi tingini á fundinum við meg . Men Brian Mikkelsen nevndi ongantíð á okkara fundi nakað um eitt framskundað eftirlit, hvørki í Eik Danmark ella Eik Føroyum. Men tað, sum vit hava fingið undurhonds at vita frá stjóranum í Fíggjareftirlitinum, tað var tað, at man fór at gera eitt eftirlit í Eik Føroyum í leypi av september í 2010, og tað ger man eisini . á fundinum upplýsti Fíggjareftirlitið, at støðan í Eik samtakinum er ikki - teir brúka ikki eingang orðið katastrofal - tvørturímóti royna teir SKJAL 1 - 315 at mála eina mynd av einum samtaki, sum eftir okkara bestu uppfatan fór at ríða stormin av . Tað bleiv nevnt har, at man longu í mars mánaði sama ár - mars mánaði í 2010 gav ein garanti upp á 9,1 milliard . Tað er klárt, at stilla ein garanti upp á 9,1 milliard ger man ikki, uttan man hevur eftirkannað, at tann, sum móttekur garantiin, er í stand til at hontera garantiin, altso at man ikki beinleiðis blakar góðar pengar út og missir teir - hetta er jú almennir pengar, man tosar um . Dagin eftir, tann 20 . august 2010, høvdu vit ein fund við Fíggjarligt Støðufesti. Har fingu vit at vita, at hálvársroknskapurin fyri Eik fyrsta hálvár 2010 var batnandi, altso t .v .s . at man hevði eina ávísa optimismu, at nú fór alt at ganga betur . Tað var ikki vanligt at gera nakra fundarfrásøgn frá hesum árligu fundunum . Men vit hildu, at støðan í 2010 var so serlig, at mett varð, at tað var best at koma við eini fráboðan eftir fundin . Har stendur tað, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum, Jóannes Eidesgaard, er á árliga fundinum við danska vinnu- og búskapar- málaráðharran, Brian Mikkelsen, kunnaður um støðuna hjá føroysku peningastovnunum . á fundinum luttóku eisini danska fíggjareftirlitið og danski tjóðbankin, kunnandi fundur var eisini við Finansiel Stabilitet A/S, sum er felagið, ið vegna myndugleikarnar ger metingar, tá staturin skal veita peningastovnum lán ella veðhald . Fíggjarøkið er danskt málsøki, tí tekur Fíggjarmálaráðið ikki lut í eftirlitinum av føroysku peningastovnunum, men hevur samskifti við donsku myndugleikarnar . Eina ferð um árið - í august - er fundur millum føroyskar og danskar myndugleikar . Høvuðsendamálið við tí fundinum er, at danski vinnu- og búskap- armálaráðharrin kunnar um og viðger saman við landsstýrismanninum í fíggjarmálum gongdina í føroyska peningastovnsgeiranum . Eisini kunnar danski tjóðbankin um gongdina á penga- og gjaldførisøkinum, búskapargongdin í báðum londunum var somuleiðis eisini umrødd, og lógarbroytingar á peningastovnsøkinum, sum skuldu setast í gildi í Føroyum, vóru eisini umrøddar . Fíggjarmálaráðið kann eftir fundin staðfesta, at donsku myndugleikarnir einki høvdu at viðmerkja til støðuna í føroysku peningastovnunum . Tað var øgiliga varislig orðing, men hon bleiv gjørd soleiðis við vilja fyri ikki at loypa øði í . Men hondina á hjartað - mín fatan aftaná fundin var, at tann nógva umrøðan, ið hevði verið í pressuni, var ein stormur í einum glasi av vatni . Tað var mín uppfatan . 316 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM So hoyra vit einki aftur fyrr enn aftaná døgurða fríggjadagin, tann 24 . september 2010, tá Brian Mikkelsen ringir til mín og greiðir mær frá støðuni . Hvørji boð fært tú tá tann 24. september, og verður tað forvæntað nakað tá frá landsstýrinum, ella er tað ein rein konstatering? Nei, tá verða vit kunnað um, at tað hevur gingið galið, og at man nú skal til at finna útav, hvussu man kemur víðari, og tað, sum hann gevur úttrykk fyri í tí samrøðuni, tað er tað, at hann heldur, at tað er politiskt møguligt fyri at gera skilnað millum Eik Danmark og Eik Føroyar . Altso, hann dugir ikki at síggja, at tað er nakað politiskt í vegin fyri, at man kann skilja báðar partarnar frá hvørjum øðrum, sjálvt um Eik Føroyar jú er móðurbanki ella móðurfelag hjá tí danska partinum . Tann 6 . oktober 2010 setti eg nakrar spurningar til Brian Mikkelsen . M .a . sigi eg her: "Hvordan kan det være, at du i vores telefonsamtale mandag den 27 . september siger, at du ikke kan se, at det er noget politiskt problem i Danmark at fá adskilt den færøske del af Eik fra den danske del, nár vi torsdag den 30 . september fár at vide fra dit ministerium, at dette ikke kan lade sig gøre?" Nummar 2, sum eg spurdi hann: "Hvordan vil du forklare, at jeg pá et møde med dig og Finanstilsynet den 19 . august pá et direkte spørgsmál om forholdene i Eik fár at vide, at der ikke er grund til bekymring, hvordan kan det være, at jeg fár nogenlunde samme svar pá mit møde med Finansiel Stabilitet dagen efter, endda tilføjer Finansiet Stabilitet, at regnskabet for Eik ser bedre ud nu, og at jeg skulle huske pá, at banken i marts máned havde fáet stillet en statsgaranti pá 9 milliarder kroner, og at man i den forbindelse havde gjort sig sine vurderinger af banken ." Og so nummar 3: "Den færøske radio har sagt, at du tirsdag den 21 . september fik besked fra Finanstilsynet om de kritiske forhold, der nu var gældende i Eik, hvordan kan det sá være, at du først fredag den 24 . september over middag ringer til mig med besked om forholdene?" Vit blivu ikki nógv klókari av at spyrja teg um, hvat tað var, sum hendi, vit sita stadigvekk spyrjandi - gert tú eisini tað? Eg veit ikki - eg má siga akkurát sum er, at eg havi ikki ta stóru tiltrúgv til Fíggjareftirlitið . Tað, sum vit upplivdu fyrst í 90'unum - fyri tað fyrsta fóru allir tríggir bankarnir fallitt, Sjóvinnubankin, Føroya Banki og Fossbankin . At Fossbankin fór fallitt, prógvaði man aftaná, var fullkomiliga óneyðugt . SKJAL 1 - 317 Fossbankin hevði útilukkandi útlán í føstum eigindómum . Teir mistu ikki pengar . Men allíkavæl fór hann fallitt, tí at Fíggjareftirlitið segði, at hann skuldi fara fallitt . Men sæð í tí ljósinum - tá tit nú standa yvir fyri hesum her, tit hava fingið at vita, at alt sær gott út tá 19. og 20. august. Tit vita jú, at tá hevur Finanstilsynet verið á vitjan bæði í 2009, 2008 og 2006. Har eru eingi nýggj lán komin, so teir kenna øll engagementini. Men tá teir so koma 4-5 vikur aftaná og siga - nei nú eru tað knappliga øgiliga stór problemir. Fór man inn ella hevði man yvirhøvur møguleika at fara inn at siga jamen, hvussu er tað við hesum her øktu krøvunum, sum eru komin hesa ferð, eru tey reel? Fíggjareftirlitið var akkurát sum ein dómstólur, altso teir siga ein dóm, teir hava altíð rætt . Altso eftirtíðin kann so prógva tað, at teir ikki høvdu rætt . Men í tí løtu, teir siga sín dóm, altso viss teir siga t .d ., vit krevja, at tit avseta so og so nógv upp á t .d . íbúðamarknaðin í Týsklandi ella í Keypmannahavn ella hvat tað er, so hevur bankin ikki annað at gera, og viss hann ikki tolur ta avsetingina, men fer yvir um solvenskrøv og sovorðið, so er bankin vekk . At tað síðani vísir seg, at tað var ikki rætt at avseta so nógv, jamen tað er bara beklagiligt . Soleiðis fungerar Fíggjareftirlitið . Altso søgan í 90'unum vísir, at Fíggjareftirlitið hevur ikki altíð rætt, men teir fáa rætt . Kann tað hugsast, at Fíggjareftirlitið konkret hevur fingið okkurt at vita í september, sum teir ikki vistu í august - altso hví koppar tað so knappligá Eg trúgvi, at hasin fundurin, sum vit eru til í august mánaði, hatta var "spil for galleriet" . Nøkur hava givið úttrykk fyri, at man forvæntaði, at Løgtingið skuldi blíva kallað saman og viðgera málið, tað var eitt ávíst politiskt press, at tit skuldu eisini hava onnur á banan - upplivdi tú tað eisini soleiðis, at man forvæntaði, at landsstýrið eisini kom á banan ella Løgtingið ella Fíggingargrunnurin? Nú tosar tú um bjargingina altso endurreisnina . - Altso nú hevur man gjørt bankapakkarnar og man hevði etablerað eina institutión, sum eitur Finansiel Stabilitet, sum kundi taka um endan og bjarga einum banka til at liva víðari . Landsstýrið var samt um, at man ikki vildi fara inn við almennum krónum, altso yvir Løgtingið við fíggjarlógini, tað var man samdur um . Men so hendir tað, at tá ein tíð er fráliðin, so vísir TF-Holding ein áhuga 318 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM í at fara inn og keypa Eik, og teir keypa 70%, og Fíggjarligt Støðufesti vildi heldur enn fegin, at tað kom ein annar aktørur afturat úr Føroyum til at yvirtaka tey 30%'ini . Og tá var tað, eg spældi mær við tankan, at - og eg ergri meg eitt sindur yvir tað í dag, at tað ikki bleiv veruleiki, tí tað hevði verið ein góð forrætning - tað var tað, at man tók og konverteraði nøkur av partabrøvunum í BankNordik, altso seldi tey simpulthen, og brúkti pengarnar til at keypt tey 30%'ini í Eik . Viss landið fór inn tá við 200 milliónum ikki við nýggjum pengum, men við pengum, sum man allíkavæl frammanundan eigur í pengingastovnun- um - altso hví skal man eiga akkurát 33% í BankNordik, kundu vit ikki minka tann aktiupartin eitt lítið sindur og so heldur átt eitt sindur í Eik, so høvdu vit havt tjent pengar upp á tað, tí hesar her aktiurnar, sum vit eiga í BankNordik, sum tá í 2010 høvdu eitt marknaðarvirði upp á 544 millónir, hava í dag eitt marknaðarvirði uppá 200 milliónir, so óansæð hvør kom við ráðgevingini, um tað var Landsbankin ella hvør tað var, so kann man siga tað, at tann ráðgevingin ella tann endin, sum hetta málið fekk, gjørdi tað, at landið ikki fekk tjent nakrar góðar pengar, tvørturímóti hava vit faktiskt mist nakrar pengar, við tað at aktiubeholdningurin er minkaður í virði . Men tað var ikki politiskur meiriluti fyri hesum . Og Fíggingargrunnur- in, teir vóru heldur ikki heitir fyri hesum . Tað var faktisk bara eg, sum stóð einsamallur og prøvaði at selja ideina . Men eg kann so aftaná síggja, at tað hevði verið ein góð loysn . Eftirfylgjandi, tá vit nú hava upplivað alt hetta her - gjørdi man so nakað serstakt fyri at stramma upp og krevja, at man fekk fleiri upplýsingar frá Fíggjareftirlitinum? Ja - eg havi skrivað honum eitt bræv her 18 . januar, eg eri farin frá í februar mánaði sjálvur . Eg havi skrivað honum eitt bræv her í januar mánaði . "I et brev til dig, dateret 6 . oktober, foreslog jeg, at vi snarest holder et møde for at drøfte, hvordan man kan styrke tilsynet med de færøske pengeinstitutter. Jeg synes, at vi snarest bør finde en plads i vores kalender til et møde ." Men støðan í dag er fyri so vítt akkurát tann sama, sum hon var tá . Tað undrar meg, at man ongantíð hoyrir ein danskan politikara seta ein kritiskan spurning til eitt nú Fíggjareftirlitið ella Finansiel Stabilitet - man hevur stillað ein garanti í mars mánaði upp á 9 milliardir skattakrónur - altso skattakrónur til ein banka, sum fer fallitt í september mánaði . Altso tað mátti onkur klokka ringt eisini hjá teimum donsku politikarunum um, hvussu ber Fíggjareftirlitið seg at í heila tikið . SKJAL 1 - 319 1.13 Petur Alberg Lamhauge, fyrrverandi aðalstjóri í Fíggjar- málaráðnum Var á fundi í § 19 nevndini tann 26 . februar 2015 . Kanst tú presentera teg? Eg eiti Petur Alberg Lamhauge, og var aðalstjóri í Fíggjarmálaráðnum frá 1 . oktober 1997 til 1 . apríl 2011 . Síðan tá havi eg verið ráðgevi í Fíggjarmálaráðnum . Hvussu var sambandið generelt millum Fíggjarmálaráðið og Fíggjareftirlitið? í 1998, tá ið bankamálið var fyri, tá vóru samráðingar har ímillum donsku stjórnina og landsstýrið, og tá bleiv tað oftani tikið fram, at tann hendingin í 1992, átti ikki at komið fyri aftur, at man bleiv vaktur á miðjari nátt . Man samdist tí um at gera eina áseting í art .7 í bankaavtaluni tann 10 . juni 1998, og har sigur man m .a, "at den kongelige bankkommissær og (økonomiminister) vil underrette om at drøfte udviklingen i den finansielle sektor og de finansielle markeder med denne repræsentant for landsstyret, der omtales i lov om pengesedler m .v for Færøerne . Den kongelige bankkommissær og Danmarks Nationalbank vil endvidere løbende underrette landsstyret om penge- og valutamæssig udvikling" . Og tann persónurin, sum nevndur er, tað er landsstýrismaðurin í fíggjarmálum . Man bleiv so samdur um at halda ein árligan fund millum fíggjarmálaráðharran og økonomiministaran . Hesin fundur hevur so verið hildin á hvørjum ári síðani 1998 . Eg var sjálvur við á teimum fundunum, til eg fór frá sum aðalstjóri, og hesir fundirnir hava verið øgiliga yvirskipaðir og óformellir . Eingin felags fundarfrágreiðing bleiv gjørd frá fundunum . Um onkur banki í Føroyum var í neyð, høvdu tit so fingið at vitað tað á hesum fundum? Ja, tað rokni eg við, altso sjálvandi høvdu vit fingið tað, men spurningurin er bara hvussu . Viðvíkjandi fundinum í 2010, tá fyrireikaðu vit okkum sera væl, og eg meini eisini, at vit vóru á fundi við Fíggjarnevndina, áðrenn vit fóru avstað . Tá vóru ryktir byrjað at ganga um summarið um, at Eik samtakið var í trupulleikum, so vit vistu, at tað fór at vera fokus á hetta her, eisini tá ið vit komu heim aftur . Fundurin var tann 19 . august í 2010 . Skráin var tann sama sum á fundunum frammanundan: Status pá færøsk økonomi, status pá 320 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM dansk økonomi, status pá bankpakken, tarif pakken, exit pakken, og so bankapakkarnar og so eventuelt . Og undir punktinum eventuelt, so sigur Jóannes Ejdesgaard, at "nu spørger jeg dig an, direkte ind til Eik bank" og so sigur hann, hvat ið hvørji ørindini vóru har . Brian Mikkelsen svarar ikki beinleiðis, men sigur tá, at "det er naturligt, at færøsk minister fár oplysninger parallelt med økonomi- og erhvervsministeren" . Tað var nakað, hann segði av sínum eintingum, sum sagt, hetta er danskt málsøki og ikki yvirtikið málsøki, og tí er tað sjálvandi danski ministarin sum fyrst skal fáa tað at vita frá eftirlitinum, viss trupulleikar hava verið . Men Ulrik Nødgárd, stjóri í Fíggjareftirlitinum upplýsti: "Fonden har allerede tilført midler . Problemer fra fald i boligmarkedet i Danmark ." "Vurderet af Finansiel Stabilitet og Finanstilsynet løbende" "Fáet stillet garanti af staten 9,1 mia . kr ." "Udnyttet af garantien 8,5 mia . kr ." "Koncernen er styrket" "Solvensoverdækning pá 33 %" "Grundig kreditvurdering" "Loven kræver forsvarlige standardvilkár" "Suplerende betingelser" Tá fundurin var liðugur, høvdu vit innanhýsis fund, og vit føldu tað, at tað var neyðugt, at vit fingu nakað fest niður á pappír og bóðu so um ein eyka fund við Finansiel Stabililtet, sum bleiv hildin dagin eftir . áðrenn vit fóru á tann fundin, høvdu vit skrivað eitt upplegg til eina felags niðurstøðu, og á fundinum bleiv so togað eitt sindur aftur og fram um orðingar í hesum her pappírinum, men tað endaði so við einari útmelding, sum man kundi fara út við til fjølmiðlarnar . Men vit fóru ongantíð alment út við hesum her, tá ið vit komu heim aftur, so eg meini heilt sikkurt, at vit góvu Løgtinginum tað í einum skrivligum spurningi, ella grein 52 spurningi . Eg haldi, at tað var Annita á Fríðriksmørk, sum setti tann spurningin . útmeldingin var soljóðandi: "Det finansielle omráde er dansk anliggende, underlagt tilsyn og regulering fra Finanstilsynet i Danmark, pá lige fod med danske pengeinstitutter . FMR kan dog konstatere, at Eik har fáet 9,1 milliard kr . i garanti fra den danske stat . Denne garanti er blevet givet pá grundlag af en vurdering af banken, som Finansiel Stabilitet har foretaget . Det er en forudsætning for at fá en garanti fra SKJAL 1 - 321 Finansiel Stabilitet A/S, at pengeinstituttet opfylder lovgivningens krav herunder kravene til solvens . Finansiel Stabilitet vurderer hvilke krav, der skal stilles for, at det er forsvarligt at stille den págældende garanti . De stillede vilkár skal medvirke til at sikre, at pengeinstituttet kan opfylde de garanterede forpligtelser, nár garantiperioden udløber . Garantien gives pá markedslignende vilkár . FMR er som altid i løbende kontakt med den danske myndighed, men involveres ikke i den almindelige tilsynsopgave . Der er aftaler om orientering af FMR i krise-situationer . Pá denne baggrund føler FMR p .t . ikke behov for yderligere information om situationen ." Vit sita bara og undrast, at man fær garanti, og tað gongur fínt, sjálvt um tað eru problemir, so fáa tit danskan garanti upp á fleiri milliardir, og so ein mánað aftaná, tit hava verið niðri, so koma teir á vitjan og siga - bankin hevur sjálvur vurderað sín solvensdekning at vera 10,93%, og teir siga, nei, nei 22,75% - upp á 14 dagar. Vit sita og undrast, hví alt hendir so skjótt. Hvørja kenslu høvdu tit, tá tit komu heimaftur -minnist tú tað? Ja, tað undrast vit eisini um enn tann dag í dag, og 6 . oktober 2010 skrivar Jóannes til erhvervs- og økonomiministarin, Brian Mikkelsen, har hann setir 4 spurningar . "Hvordan vil du forklare, at jeg pá mit møde med dig og Finanstilsynet den 19 . august pá et direkte spørgsmál om forholdene í Eik fár at vide, at der ikke er grund til bekymring, hvordan kan det være, at jeg fár nogenlunde samme svar pá mit møde med Finansiel Stabilitet dagen efter, endda tilføjer Finansiel Stabilitet, at regnskabet for Eik ser bedre ud, og jeg skulle huske pá, at banken i marts máned havde fáet stillet en statsgaranti pá 9 milliarder kroner, og at man i den forbindelse havde gjort sig sine vurderinger af banken" Hatta er altso ein av spurningunum . Hann svarar aftur 12 . november . 5 vikur eftir hendan fundin, so fær landsstýrið og Fíggjarmálaráðið at vita, at her er heilt galið. Kanst tú greiða frá tí? Teir ringdu, tað var fríggjadag 24 . september, eg meini tað var Michael Ditmer, sum ringdi og greiddi frá hesi støðuni . Tað kom so fram í fjølmiðlunum, at Brian Mikkelsen hevði fingið tað at vita nógv fyrr, og tað spyr Jóannes so eisini Brian Mikkelsen um . Hann sigur í skrivi, at hann fekk tað at vita 2 dagar áðrenn, t .v .s . tann 22 . september . So tað gingu 2 dagar, áðrenn vit vórðu kunnað um støðuna . 322 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Nokkso nógv togan var aftur og fram um hetta her við, at man royndi at fáa skilt bankarnar sundur, Eik Banka Danmark og Eik Banka Føroyar, tí teir vóru bundnir av einum garantii millum har . á tí fyrsta fundinum í tí fyrstu samrøðuni, sum Jóannes hevði við Brian, so indikerar man, at tað kundi man, so fór alt apparatið í gongd har, tað gingu tveir dagar, har man kannaði tað í donskum ministerium, og niðurstøðan var tann, at tað bar ikki til . Nú sigur tú tað, at tit í 1998 biðja um fund millum Fíggjarmálaráðið og donsku stjórnina fyri at fyribyrgja einari nýggjari bankakreppu, men hvat kundu tit í praksis gjørt fyri at fyribyrgt einari nýggjari bankakreppú Vit kundu einki havt gjørt, hatta er danskt málsøki, og vit kunnu ikki gera nakað, tað er Fíggjareftirlitið, sum hevur eftirlitið, og viss vit ikki fáa vitanina frá Fíggjareftirlitinum og frá danska ministaranum, so hevur man frá føroyskari síðu ikki møguleika fyri at gera nakað . Vit kenna sjálvandi í Føroyum gongdina í okkara búskapi . Tað var jú alment kent, at bankarnir vuksu við rúkandi ferð . Man kundi møguliga farið og sent signal út frá politiskari síðu um tað . Men skal eg skilja tað soleiðis, at viss tit á fundinum tann 19. august fingu at vita tað, at her stendur heilt illa til, og bankin steðgar upp, at tit so einki høvdu kunnað gjørt øðrvísí Nei - altso so hevði bara kreppuhondteringin, sum byrjaði 24 . september, so hevði hon byrjað 19 . august . Tað hevði ikki borið til at forða fyri - tað bar ikki til, man fekk jú ta skábráið, har var einki at gera . Kom tað so púra óvart á teg, at Eik-banki fór fallitt? Ja, eg má siga tað, at eg hevði ikki trúð tí, at tað fór at verða so galið, tað hevði eg ikki . Tað hevði neyvan nakar gjørt, tí man hevur eina stóra tiltrúgv til teir stovnarnar, sum hava eftirlit, t .d . Fíggjareftirlitið, og tað eru roknskapir, sum verða grannskoðaðir . Tú meinar, tað stóð generelt væl til hjá Eik Banká Ja, roknskapurin vísti tað, teir vóru grannskoðaðir av statsgóðkendum grannskoðarum, og roknskapurin vísti yvirskot . Tað framgongur eisini av tí tilfarinum, sum viðvíkir Eik Grunninum í hesum her - tá vit síggja aftur í bankan, at bankin sær allatíðina út til at koyra nøkunlunda, meðan summi siga tað, at grunnurin var brúktur sum skrellispann? SKJAL 1 - 323 Vit hava ongantíð havt grunnin á borðinum, tí tað var málsøki hjá landsstýrismanninum í vinnumálum . Grunnurin varð ikki diskuteraður á fundunum? Nei, ikki sum so . Hesir fundirnir, sum eru millum Fíggjarmálaráðið og donsku stjórnina, eru teir til enn? Ja, ja . Og hava tit álit á tí, sum tit fáa upplýst, tá tit hava fingið so skeivar upplýsingar fyri nøkrum fáum árum síðaní Eg eri ikki við longur á hasum fundunum . Nei, tað kann man nokk seta spurnartekin við, men man hevur strammað betýðiligt inn . Eftir at tað er blivið strammað inn, og tú hevur hendan tilsynsdiamantin, sum Fíggjareftirlitið hevur gjørt, sum eru nøkur lyklatøl, sum bankarnir skulu syrgja fyri at halda seg innanfyri, m .a . eksponering yvir fyri eigindómsmarknaðinum og vøkstur í útlánsvirksemi, boundling og sovorðni ting . Grunnurin er undir Vinnumálaráðnum, og bankin er undir Fíggjarmálaráðnum - heldur tú tað vera í lagi, ella heldur tú tað vera óheppið, ella hevur tú nakra meining um tað? Nei, tað hevði sikkurt verið rættast, at tað var undir sama myndugleika . Og kanska meira natúrligt, at tað var undir Fíggjarmálaráðnum? Ja, tað kann man siga, ja . Fingu tit eftirfylgjandi gjørt nakra avtalu við myndugleikarnar um, at teir bundu seg til, at føroyskir myndugleikar fingu upplýsingar skjótarí Nei, tað trúgvi eg ikki bleiv gjørt - men um tað bert eru 2 dagar, so er tað sjálvandi ikki nakað, sum líkist tí, sum hendi í 1992 . Tá hevði tað nokk sitið ein Føroyabólkur og arbeitt við hesum her í longri tíð . Teir 2 dagarnir kundu sjálvandi verið styttir niður til ongan dag - at man ringdi beinanvegin - tað burdi nokk verið gjørt - men, tað hevði ikki gjørt tann stóra munin . í hesum føri, so sigur man, at alt er í fínasta lagi heilt fram til í hvørt fall 19 . og 20 . august 2010 . Man kennir øll engagementir hjá bankanum, man hevur kent tey í hvørt fall 1 ár, man hevur hugt eftir teimum, og man hevur sagt, at bankin er sunnur og raskur . So kemur man 5 vikur 324 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM aftaná og sigur, á nei, vit meintu tað ikki allíkavæl . Fóru tit nakrantíð inn og hugdu eftir, hvat er tað fyri nýggj krøv frá Fíggjareftirlitinum - hví er tað knappliga eksploderað við krøvum í mun til, hvat tað var bara 5 vikur áðrenn? Ja, vit høvdu - men í tí kreppuhondteringini, sum tá var, so fingu vit loyvi frá Fíggjareftirlitinum at senda okkara egnu fólk oman í Eik, móti at tey undirskrivaðu tagnarskyldu . Tvey embætisfólk úr Fíggjarmálaráðnum vóru so í nakrar dagar í Eik og hugdu í bøkurnar hjá teimum, og eg haldi, at tey vóru eitt sindur sjokeraði av, at tað var so galið . Viðvíkjandi tí árliga fundinum í 2009. Viðgjørdu tit á hesum fundinum nakað um - hvussu tað sá út nú, eftir at Fíggjareftirlitið hevði verið og hugt í bøkurnar og kannað tey stóru engagementini hjá Eik Banka Danmark í november 2008 og aftur í august 2009? Fundirnir eru millum tveir ministarar, men stjórin - ella í onkrum førum, eitt annað umboð - fyri Fíggjareftirlitið luttekur eisini á fundinum . í 2009 var fundurin hildin í Føroyum, tá vóru teir eisini og høvdu ein fund við Vinnuhúsið, Felagið føroyskir peningastovnar . Teir hava so eina framløgu - Felagið fyri føroyskar peningastovnar - De færøske pengeinstitutter, stabil og god banksektor pá Færøerne - hetta var ein powerpoint - 4 bankar - 49 .000 indbyggere - god konkurrence - hetta er frá fundinum í 2009 . Tað vóru so ongar reyðar lampur tá, heldur ikki frá Fíggjareftirlitinum? Nei . Skjal 2 - 325 Skjal 2 Løgtingið VINNUMáLARáÐIÐ Løgtingsmál nr. 152/2013: Uppskot til samtyktar um at seta § 19 nevnd at kanna viðurskiftini kring Eik grunnin Uppskot til samtyktar Løgtingið samtykkir at seta 3 manna tingnevnd sbrt. stýrisskipanarlógini § 19 at kanna alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik grunninum, og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðnum 2002-2010. Uttan fyri arbeiðssetningin er at kanna agamáls- ella revsirættarviðurskifti hjá einstaklingum. Viðmerkingar 1. Stýrsskipanarlógin § 19 ásetingin í § 19 í stýrisskipanarlógini er soljóðandi: "§ 19. Løgtingið kann skipa nevndir av tingmonnum at kanna alment umvarðandi mál. Nevndirnar hava rætt at krevja skrivligar ella munnligar upplýsingar frá einskildum borgarum eins væl og frá almennum embætismonnum". 2. Endamál Endamálið við hesi kanning er at kanna alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik-grunninum og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðinum 2002-2010. Uttanfyri arbeiðssetningin er at kanna agamáls- ella revsirættarviðurskifti hjá einstaklingum. Høvuðsmálið við nevndararbeiðinum er at fáa til vega neyðugar upplýsingar soleiðis, at stig kunnu verða tikin til, at vit ikki endurtaka óhepnar mannagongdir og avleiðingar, sum hava verið av Eik-grunsmálinum. 3. Framhaldandi gransking ella kanning í øðrum formi Spurningurin er reistur um, hvørt kanningin av Eik-grunninum eigur at takast upp aftur, og hvørt ein kanning eisini eigur at verða framd av grunnaeftirlitinum. í hesum sambandi er spurningurin, hvørt tað skal gerast ein gransking (nýggj/framhaldandi) av grunninum eftir § 59 í grunnalógini av teimum viðurskiftum, sum nevnd eru í tí granskingarfrágreiðingini, sum latin er Skráseting Føroya, ella ein møgulig kanning eigur at verða gjørd í øðrum formi. Ein treyt fyri at seta eina gransking í verk eftir § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar er, at tað fyri grunnin, kreditorar hjá grunninum og tílíkar partar eru avgerandi grundir at seta kanningina TINGANES - POSTSMOGA 377 - 110 TóRSHAVN TELEFON 30 66 60 - TELEFAX 30 66 65 - E-MAIL: VMR@VMR.FO Tórshavn, tann 7. mai 2014 J.Nr.: 14/00254-1 (at tilskila í svari) 326 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM VINNUMáLARáÐIÐ í verk. Avgerandi grundir kunnu vera tílíkar, sum eitt nú kunnu hava við sær endurgjalds - ella revsiábyrgd. Føroya Landfúti hevur boðað Skráseting Føroya frá, at møgulig revsiverd viðurskifti eru fyrnað. Bústjórin hevur boðað frá, at ein møgulig endurgjaldsábyrgd er fyrnað, og at freistin fyri at reisa møguligt mál um umstoytan eftir reglunum í konkurslógini eisini er farin. Undir hesum umstøðunum er tað ivasamt, um tað er heimild at gera eina gransking (framhaldandi) eftir § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar. Harumframt hevði ein tílík kanning eisini verið ivasom við atliti at rættartrygdini. Serliga skal viðmerkjast, at ein kanning av grunnaeftirlitinum ikki kann verða framd eftir § 59 í grunnalógini. Sí nærri um nevndu viðurskifti niðanfyri undir pkt. 5-10. Sostatt verður mælt frá at seta í verk gransking eftir § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar. í staðin verður skotið upp, at málið verður kannnað á einum meira generellum støði, uttan at nakrar revsi-, aga- ella endurgjaldsligar niðurstøður skulu dragast, og er ein kanning, sbrt. stýrisskipanarlógini § 19 hitt rætta amboðið. Tingmenn kanna og seta sjálvir ein skrivara at vera sær til hjálpar, og almannakunngera síðan eina frágreiðing um málið. 4. Granskingarfrágreiðing Skráseting Føroya setti tann 1. november 2011 í verk gransking av Eik-grunninum, sum liður í eftirlitsarbeiðinum við grunninum, sbrt § 59 í lóg um vinnurekandi grunnar. Ein arbeiðssetningur varð latin grannskingarfólki, ið varð sett at kanna og meta um, hvørt Eik- grunnurin varð fyrisitin á nøktandi hátt og í samsvari við lóg um vinnurekandi grunnar, undir hesum um dispositiónir eru framdar, sum hava sett ognir grunsins í stóran vanda, um møguliga samanblanding av fíggjarviðurskiftum hjá grunni og banka, bókførslu, ognarumsiting, grannskoðan o.a. Avgerðin varð tikin út frá tí, at tað hevði týdning at granska, hvat var farið fram í grunninum í sambandi við, at Eik banki fór av knóranum, og grunnurin gjørdist insolventur. Skráseting Føroya fekk tann 6. desember 2013 eina skerda granskingarfrágreiðing um ávís viðurskifti í Eik-grunninum, har víst verður á fleiri átaluverd viðurskifti, har nevndin í grunninum ikki hevur umsitið grunnin á fullgóðan hátt, og at nevndin hevur framt fleiri dispositiónir í ósamsvari við viðtøkur grunsins og lóg um vinnurekandi grunnar. Granskingarfólkið tekur í fleiri førum fyrivarni fyri, at tað ikki, uttan so at nærri kanningar verða gjørdar, er møguligt at staðfesta, hvørjar avleiðingar teir í frágreiðingini umrøddu feilir og manglar hava havt fyri grunnin, m.a. hvørt grunnurin hevur havt fíggjarligt tap av hesum. Kanningin varð upprunaliga mett at kosta 1.500 tkr. Higartil eru 483 tkr. nýttar. 5. Niðurstøður Føroya Landfúta Tann 21. februar 2014 meldaði Skráseting Føroya nevndarlimir í Eik-grunninum til Føroya Landfúta fyri brot á ásetingar í grunnalógini. Granskingarfrágreiðingin varð eisini latin fútanum. Skjal 2 - 327 VINNUMáLARáÐIÐ í skrivi, dagfest 17. mars 2014, til Skráseting Føroya boðaði fútin frá, at hann hevur avgjørt ikki at seta í verk nakra veruliga kanning í málinum. í nevnda skrivi sigur fútin m.a. um grundgevingina fyri avgerðini: "Jeg har ved min afgørelse navnlig lagt vægt pá, at der er indtrádt strafferetlig forældelse for de anmeldte forhold, og jeg har ikke fundet, at anmeldelsen omfatter andre forhold, som ikke er strafferetligt forældede". 6. Niðurstøður bústjórans Skráseting Føroya læt tann 4. mars 2014 bústjóranum í búnum Eik-grunnurin í konkurs granskingarfrágreiðingina. í skrivi, dagfest 5. mai 2014, til Skiftirættin skrivar bústjórin m.a.: "Kurator metir, at undir teimum umstøðum, sum nú gera seg galdandi - nevniliga at ein møgulig endurgjaldsábyrgd er fyrnað, at Føroya Landfúti hevur avgjørt ikki at gera nakra revsiábyrgd galdandi og at freistin fyri at reisa møguligt mál um umstoytan eftir reglunum í konkurslógini eisini er farin - at tað neyvan er heimild í § 59 í lóg um vinnurekandui grunnar at skipa fyri eini framhaldandi gransking av grunninum". .... "Eg fari tí at biðja um, at kallað verður inn til endaligan avsluttandi skiftifund við støði í teirri búsuppgerð, sum áður er send skiftirættinum". 7. Heimildin í § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar ásetingin í § 59, stk. 1 í lógini um vinnurekandi grunnar er soljóðandi: "§ 59. Fondsmyndigheden kan bestemme, at der skal foretages granskning af nærmere angivne forhold vedrørende en erhvervsdrivende fond, dens forvaltning eller regnskaber. Fondsmyndigheden udpeger en eller flere granskningsmænd. Udgifterne til granskning udredes foreløbig af fondsmyndigheden, men afholdes af fonden". Av viðmerrkingunum í uppskotinum til § 59 framgongur, at ein treyt fyri at seta gransking í verk er, at "der foreligger vægtige grunde", sum tað stendur í viðmerkingunum til ásetingina. Avgerandi grundir kunnu vera tílíkar, sum eitt nú kunnu hava við sær endurgjalds - ella revsiábyrgd. Sum greitt frá omanfyri, eru hesar grundirnar ikki til staðar longur. Eisini aðrar fyri grunnin ella kreditorar avgerandi grundir kunnu vera at seta gransking í verk, men mett verður, eins og bústjórin hevur mett, at tað undir teimum umstøðum, sum nú gera seg galdandi, ikki eru avgerandi grundir fyri grunnin, kreditorar ella aðrar tílíkar partar at seta í verk gransking eftir § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar. 8. Meting út frá rættartrygdarligum sjónarmiðjum Revsirættarligar avleiðingar kunnu ikki gerast, tí at málið er sambært fútanum fyrnað. Man eigur ikki - út frá vanligum rættartrygdarreglum - at seta ein persón (t.d. ein advokat) at gera niðurstøður um, hvør rættarstøðan hevði verið, um málið var vorðið revsirættarmál og ikki var fyrnað. Hin skuldsetti hevur krav uppá, at ein slík kanning fer fram í revsirættargongdarformum. Er málið fyrnað, er onki at gera. Vit mugu bara liva við støðuni óupplýstari. 328 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 9. Rættarmálsføri VINNUMáLARáÐIÐ Endurgaldsskylda hjá nevndarlimum í Eik-grunninum er eitt borgaraligt rættarmál, sum tann, ið hevur verið fyri missinum, ræður fyri. Tað, eg veit, hevur landskassin ikki mist pening og landið hevur tí ikki rættarmálsføri í tí málinum ella málsræði annars at úttala seg ella kanna hendan partin av málinum. 10. Skráseting Føroya Gransking eftir § 59 í grunnalógini kann nýtast til, sum tað er orðað í ásetingini "... af nærmere angivne forhold vedrørende en erhvervsdrivende fond, dens forvaltning eller regnskaber". Sum nevnt í byrjanini kann ein kanning av grunnaeftirlitinum sostatt ikki verða framd eftir § 59 í grunnalógini. ábyrgdarhavandi har er, sum skilst, ein tænastumaður. Um tað er so, at man heldur, at hann hevur ikki borið seg rætt at tænastuliga, so hevur hann eftir tænastumannalógini rættarkrav upp á, at Vinnumálaráðið setur í verk eina tænastumannakanning í móti honum. Hendan kann ikki setast í verk í óðum verkum. Ein leyslig meting má gera ta niðurstøðu, at rímilig grund er at halda, at tænastubrot er framt. Hendan leysliga metingin má sendast tænastumanninum til ummælis, og so má støða takast til, um Sorinskrivarin skal biðjast um at seta í verk eina tænastumannakanning. Er tænastumaðurin ikki longur í tænastumannastarvinum, ber ikki til at seta slíka kanning í verk sambært reglunum. Er brotið framt av einum starvsfólki á Skráseting Føroya, er tað stjórin á Skráseting Føroya, sum ger av, um tænastuligar avleiðingar skulu verða av hesum. 11. Niðurstøða Sostatt verður mælt frá at seta í verk gransking eftir § 59 í lógini um vinnurekandi grunnar. Skotið verður upp, at málið verður kannnað á einum meira generellum støði, uttan at nakrar revsi-, aga- ella endurgjaldsligar niðurstøður skulu dragast, er ein kanning, sbrt. stýrisskipanarlógini § 19, tað rætta amboðið. Tingmenn kanna og seta sjálvir ein skrivara at vera sær til hjálpar og almannakunngera síðan eina frágreiðing um málið. Vinnumálaráðið, tann 8. mai 2014 Vinaliga Johan Dahl landsstýrismaður /Bjørgfríð Ludvig álit í løgtingsmáli nr. 152/2013: Uppskot til samtyktar um at seta § 19 nevnd at kanna viðurskiftini kring Eik grunnin Landsstýrismaðurin í vinnumálum hevur lagt málið fram tann 8. mai 2014, og eftir 1. viðgerð tann 9. mai 2014 er tað beint Vinnunevndini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum tann 15. og 20. mai 2014. Undir viðgerðini hevur nevndin havt fund við Kaj Leo Holm Johannesen, løgmann, Eyðfinn Jacobsen, advokat, Bjørn á Heygum, advokat, Christian Andreassen, advokat og Johan Dahl, landsstýrismann í vinnumálum, saman við umboðum fyri Skráseting Føroya og Kappingareftirlitið. Nevndin tekur undir við, at ein § 19 nevnd verður sett at kanna viðurskiftini kring Eik grunnin. Høvuðsendamálið við kanningini er at fyribyrgja, at slík mistøk henda aftur. Nevndin vísir á, at tað er týdningarmikið, at kanningin ikki verður løgd í eina skuffu, men at Løgtingið fær møguleika at viðgera kanningina, tá hon er liðug. Hetta varð eisini gjørt í sambandi við frágreiðingina um 80-ini, tá táverandi løgtingsformaður legði fram eitt uppskot til samtyktar um frágreiðing frá § 19-nevndini um 80-árini, løgtingsmál nr. 21/2000. í uppskotinum stendur, at nevndin skal kanna virksemið hjá Eik grunninum, og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðnum 2002-2010. Nevndin metir, at tað er skilabetri at tíðarskeiðið við- víkjandi eftirlitinum við grunninum verður longt fram til mai 2014. Ein samd nevnd setir tí fram soljóðandi b r o y t i n g a r u p p sk o t "Løgtingið samtykkir at seta 3 manna tingnevnd sbrt. stýrisskipanarlógini § 19 at kanna alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik grunninum í tíðarskeiðnum 2002-2010, og eftirlitinum við grunninum í tíðarskeiðnum 2002 til mai 2014. Arbeiðssetningurin fevnir ikki um agamáls- ella revsirættarviðurskifti hjá einstaklingum." Við hesi broyting, tekur ein samd nevnd undir við málinum og mælir Løgtinginum til at samtykkja uppskotið. Bjørt Samuelsen, Aksel V. Johannesen og Kári P Højgaard hava harafturat hesar viðmerkingar: Tað er umráðandi, at nevndin alt fyri eitt ger ein greiðan arbeiðssetning, sum fevnir um allar viðkomandi tættir í mun til at kanna EIK-grunnin, Grunnaeftirlitið og politisku ábyrgdina í hesum sambandi - hesir tættir eru allir fevndir av orðingini "alment umvarðandi viðurskifti í sambandi við virksemið hjá Eik grunninum". Skjal 3 - 329 Skjal 3 330 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Skráseting Føroya hevur eftirlit við vinnurekandi grunnum í Føroyum. Skal eftirlitið virka til fulnar krevst, at stovnurin fær neyðugu fíggjarligu orkuna at fremja eftirlit og gera tær kanningar, eftirlitið metir tørv vera á. So hevur ikki verið í sambandi við málið um EIK-grunnin, har §59-kanningin, sum sett varð í verk, ikki bleiv gjørd liðug, tí neyðugi peningurin ikki varð játtaður. Vit meta tað vera serstakliga óheppið, at kanningararbeiðið hjá Skráseting Føroya av EIK- grunninum ikki varð gjørt liðugt, men vit ásanna, at fyrningarfreistir og ivasom rættartrygd, taka grundarlagið undan framhaldi av §59-kanningini. Hendan kanning fevndi eisini bert um EIK- grunnin. Ein kanning av Grunnaeftirlitinum kann ikki verða framd eftir § 59 í grunnalógini. Umráðandi er, at §19-nevndin, sum nú verður sett, til fulnar fær staðfest, hvat fór fram í Eik- grunninum, og í hvønn mun eftirlitið við grunninum var nøktandi. Hví farið er út um fyrningar- mørk, soleiðis at møgulig lógarbrot ikki kunnu fáa nakrar fylgir, eigur eisini at verða væl kannað, umframt at fáa staðfest, hvørt politiski myndugleikin átti og kundi havt gjørt meira til tess at tryggja sær, at eftirlitið virkaði, sum tað skuldi, og hevði neyðuga tilfeingi til arbeiði sítt. Tað er púra avgerandi, at fult álit er á, at §19-nevndin, hóast hon verður politiskt sett, virkar óheft. Vit hava tí í nevndini ført fram, at tað er stak óheppið, um samgongan hevur bæði meiriluta og forkvinnu/formann í nevndini, og harvið eisini fær avgerandi orðið í mun til val av skrivara/ løgfrøðiliga ráðgeving, ið setast skal at hjálpa nevndini. Heldur áttu samgonga og andstøða at valt hvør síni tvey umboð, og hesi í sátt og semju valt formannin/forkvinnuna fyri nevndina. Undirtøka fekst tíverri ikki í nevndini fyri hesum. Tí eigur umboðið, sum andstøðan velur í nevndina at gerast forkvinna/formaður í nevndini. á henda hátt ber til at koma nærri røttu javnvágini. Alfred Olsen formaður Aksel V. Johannesen Vinnunevndin, 28. mai 2014 Bjørt Samuelsen Kári P. Højgaard næstformaður Hanus Samró Bjarni Djurholm Janus Rein Skjal 4 SKJAL 4 Nr. 1113 20. september 2007 Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 27. mai 20111) ?  Kapitel 1 Lovens anvendelsesomráde ?  Kapitel 2 Navn ?  Kapitel 3 Registrering af stiftelsen ?  Kapitel 4 Kapital ?  Kapitel 5 Ledelse ?  Kapitel 6 Revision m.v. ?  Kapitel 7 Uddeling og resultatanvendelse ?  Kapitel 8 Erstatning ?  Kapitel 9 Ændring af vedtægten m.v. ?  Kapitel 10 Anmeldelse og registrering ?  Kapitel 11 Straffebestemmelser m.v. ?  Kapitel 12 Ikrafttrædelsesbestemmelser m.v. ? I medfør af § 65, stk. 3,2) i lov nr. 286 af 6. juni 1984, § 9 i lov nr. 815 af 21. december 1988, § 6 i lov nr. 105 af 15. februar 1989, § 8 i lov nr. 308 af 16. maj 1990, § 7 i lov nr. 350 af 6. juni 1991, § 130 i lov nr. 1072 af 20. december 1995, § 17 i lov nr. 377 af 22. maj 1996, § 35 i lov nr. 386 af 22. maj 1996, § 7 i lov nr. 449 af 7. juni 2001 og lov nr. 246 af 27. marts 2006,3) bestemmes, at loven skal gælde for Færøerne i følgende affattelse: Kapitel 1 Lovens anvendelsesomráde § 1. Denne lov finder anvendelse pá fonde, legater, stiftelser og andre selvejende institutioner, der efter stk. 2 anses for at være erhvervsdrivende (erhvervsdrivende fonde). Stk. 2. En fond anses efter denne lov for erhvervsdrivende, hvis den: 1) overdrager varer eller immaterielle rettigheder, erlægger tjenesteydelser eller lignende, for hvilke den normalt modtager vederlag, eller 2) udøver virksomhed med salg eller udlejning af fast ejendom eller 3) 4) har den i §§ 3 og 4 í løgtingslóg um parta- og smápartafeløg (vinnufelagslógin), anførte forbindelse med et aktie- eller anpartsselskab eller med en an den virksomhed af den i nr. 1 eller 2 nævnte art eller 4) udøver en bestemmende indflydelse over en anden virksomhed i henhold til vedtægt eller aftale og har en betydelig andel i dens driftsresultat uden at have den i nr. 3 anførte forbindelse med virksomheden. Stk. 3. En fond anses dog ikke for erhvervsdrivende, hvis den virksomhed, fonden udøver eller har den i stk. 2, nr. 3, anførte forbindelse med, er af begrænset omfang eller kun omfatter en uvæsentlig del af fondens samlede formue. Stk. 4. Loven omfatter ikke: Skjal 4 - 331 332 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1) fonde, der er oprettet ved eller i henhold til lov eller ved mellemfolkelig overenskomst mellem Danmark og en anden stat, og som er undergivet tilsyn af en af staterne, 2) Danmarks Nationalbank, sparekasser, pensionskasser og godkendte realkreditinstitutter, 3) almene boligorganisationer, godkendte uddannelsesinstitutioner og teknologiske serviceinstitutter, sáfremt fonden ikke ud over sit hovedformál varetager andre opgaver, 4) fonde, med hvilke en kommune har indgáet en aftale til opfyldelse af kommunens forpligtelser i henhold til lov for Færøerne om offentlig forsorg, sáfremt fonden ikke varetager andre opgaver, 5) selvejende institutioner, der som vilkár for godkendelse eller tilskud fra det offentlige er undergivet tilsyn og økonomisk kontrol af en offentlig myndighed efter anden lovgivning eller bestemmelser udstedt i henhold til anden lovgivning. Stk. 5. Fondsmyndigheden kan med økonomi-og erhvervsministerens samtykke bestemme, at en fond, som pá anden máde end efter denne lov er undergivet offentligt tilsyn og økonomisk kontrol, helt eller delvis skal være undtaget fra loven. Stk. 6. Hos den færøske registreringsmyndighed oprettes en fortegnelse over de fonde, som i medfør af stk. 4 og 5 ikke er omfattet af loven. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte nærmere regler herom. Stk. 7. Reglen i § 57 a finder tilsvarende anvendelse pá fonde, der falder uden for lovens omráde efter stk. 4-5. Afgørelse træffes af den págældende tilsynsmyndighed. § 2. En fond, som omfattes af § 1, stk. 2, nr. 3, anses som moderfond, og den eller de aktie- eller anpartsselskaber eller andre virksomheder, med hvilke fonden har den der anførte forbindelse, anses som dattervirksomheder. Stk. 2. En moderfond og dens dattervirksomheder udgør i forening en koncern. § 3. Den færøske registreringsmyndighed afgør i tvivlstilfælde, om en fond er omfattet af denne lov. Kapitel 2 Navn § 4. Erhvervsdrivende fonde skal i deres navn benytte ordet ?fond? eller ?grunnur?. Stk. 2. Erhvervsdrivende fondes navne skal tydeligt adskille sig fra andre fondes navne og má ikke være egnede til at vildlede. I navnet má der ikke uberettiget optages slægtsnavn, firma, særegent navn pá fast ejendom, varemærke, forretningskendetegn o. lign., der ikke tilkommer fonden, eller noget, som kan forveksles hermed. Stk. 3. En erhvervsdrivende fonds navn, hjemsted (hovedkontor) samt det registreringsnummer, hvorunder den er indført i registeret for erhvervsdrivende fonde, skal anføres pá fondens breve og andre forretningspapirer. Stk. 4. Udøver fonden tillige virksomhed under anvendelse af binavne, skal disse angives i vedtægten i forbindelse med fondens navn. Stk. 1 og 2 finder tilsvarende anvendelse pá erhvervsdrivende fondes binavne. Ved benyttelse af binavnet skal fondens hovednavn tilføjes binavnet i parentes. Kapitel 3 Registrering af stiftelsen Skjal 4 - 333 Vedtægt § 5. En erhvervsdrivende fond skal af bestyrelsen anmeldes til registrering hos den færøske registreringsmyndighed (registeret for erhvervsdrivende fonde). Stk. 2. Den færøske registreringsmyndighed kan kræve de oplysninger, der er nødvendige for at bedømme, om betingelserne for registrering er opfyldt. § 6. En erhvervsdrivende fond, der ikke er registreret hos den færøske registreringsmyndighed, kan ikke som sádan erhverve rettigheder eller indgá forpligtelser. Den kan heller ikke være part i retssager bortset fra søgsmál om stiftelsen. Stk. 2. For forpligtelser, der før registreringen indgás pá fondens vegne, hæfter de, der har indgáet forpligtelsen eller har medansvar herfor, solidarisk. Ved registreringen overtager fonden disse forpligtelser. § 7. For en erhvervsdrivende fond skal der oprettes en vedtægt. Denne skal indeholde angivelse af: . 1)  fondens navn, . 2)  fondens stifter (stiftere), . 3)  den kommune her i landet, hvor fonden skal have sit hjemsted (hovedkontor), . 4)  fondens formál, . 5)  grundkapitalens størrelse, og hvorledes den er indbetalt (kontant eller i andre værdier), . 6)  hvorvidt fonden i forbindelse med stiftelsen i øvrigt skal overtage andre værdier end kontanter, . 7)  eventuelle særlige rettigheder eller fordele, der er tillagt stiftere eller andre, . 8)  antallet af bestyrelsesmedlemmer, og hvorledes de udpeges, . 9)  regnskabsaflæggelse, herunder regnskabsáret, . 10)  anvendelse af overskud. Stk. 2. Dokumenter, hvortil der henvises i vedtægten, men hvis hovedindhold ikke er gengivet i vedtægten, skal vedhæftes denne. Stk. 3. Fastsætter bestyrelsen almindelige retningslinier vedrørende de i stk. 1, nr. 4 og 10, nævnte forhold, skal disse indsendes til den færøske registreringsmyndighed. § 8. Bestemmelser i en vedtægt, der tillægger medlemmer af en bestemt familie eller visse familier fortrinsret til uddeling fra en fond, har ikke retsvirkning efter deres indhold, i det omfang fortrinsretten rækker videre end til personer, der lever pá stiftelsestidspunktet, og til en i forhold til disse ufødt generation. Stk. 2. Bestemmelsen i stk. 1 gælder tilsvarende for bestemmelser i en vedtægt, der tillægger medlemmer af en bestemt familie eller visse familier fortrinsret til at indtage en bestemt stilling eller til pá anden máde, herunder i form af arbejdsvederlag, at oppebære økonomiske ydelser fra fonden eller fra en virksomhed, hvorover fonden har en bestemmende indflydelse. Dette gælder dog ikke hverv som medlem af bestyrelsen. Kapitel 4 Kapital § 9. En erhvervsdrivende fond skal have en grundkapital pá mindst 300.000 kr. Fonden kan ikke registreres, før den i vedtægten fastsatte grundkapital er fuldt indbetalt. 334 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 2. Skal indbetaling af en fonds grundkapital helt eller delvis ske i andre værdier end i kontanter (apportindskud), eller skal en fond overtage sádanne værdier i forbindelse med oprettelsen, skal der redegøres for de omstændigheder, der er af betydning for bedømmelsen af indskuddet eller overtagelsen. Redegørelsen skal indeholde en beskrivelse af de enkelte indskudte eller overtagne aktiver og skal angive navn og bopæl pá de personer, der er omfattet af aftale om indskud eller overtagelse. I forbindelse hermed skal der afgives erklæring af en autoriseret eller registreret revisor om den værdi, hvortil de indskudte eller overtagne aktiver kan optages i balancen, herunder oplysning om den anvendte fremgangsmáde ved vurderingen. Stk. 3. Apportindskud skal kunne gøres til genstand for økonomisk vurdering og kan ikke foretages ved pátagelse af forpligtelse til at udføre arbejde eller erlægge tjenesteydelse. Stk. 4. For aktier og obligationer, der er optaget til notering pá en fondsbørs, jf. kapitel 3 i lov om værdipapirhandel m.v. som ikraftsat for Færøerne ved kongelig anordning, kan den senest noterede køberkurs lægges til grund. For andre aktier, for andre obligationer, for anparter i anpartsselskaber samt for kapitalandele i dattervirksomheder kan skattekursen lægges til grund. Stk. 5. Sáfremt erklæring ikke er afgivet indenfor de sidste fire máneder før anmeldelse i henhold til § 53, stk. 2, skal der afgives en supplerende erklæring fra den revisor, der har afgivet erklæringen, om apportindskuddets værdi i mellemtiden er ændret væsentligt. § 10. En erhvervsdrivende fonds grundkapital kan forhøjes ved bestyrelsens beslutning: 1) ved overførelse af reserver eller overskud ifølge fondens senest reviderede ársrapport eller 2) ved arv, gave eller lignende bidrag, som fonden har modtaget til forhøjelse afgrundkapitalen. Stk. 2. Bestyrelsen foretager de ændringer af vedtægten, der er en nødvendig følge af en forhøjelse i henhold til stk. 1. Stk. 3. Ved kapitalforhøjelse, der sker pá grundlag af arv, gave eller lignende bidrag i andre værdier end kontanter, gælder reglerne i § 9, stk. 2-5, idet erklæring efter stk. 2, sidste pkt., dog afgives af fondens revisor. Stk. 4. Ved kapitalforhøjelse, der sker i form af overførelse af reserver eller overskud, skal fondens revisor afgive erklæring om, at fondens økonomiske stilling ikke er forringet pá en sádan máde, at de reserver eller overskud, der overføres, ikke længere er til stede. Stk. 5. Kapitalforhøjelse efter stk. 1 skal anmeldes til den færøske registreringsmyndighed, sá anmeldelsen er modtaget senest 4 uger efter beslutning om overførelse fra reserver eller overskud, henholdsvis efter indbetaling af forhøjelsesbeløbet. § 11. Nedsættelse af grundkapitalen kræver fondsmyndighedens samtykke. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler om meddelelse af samtykke, herunder om underretning af kreditorer, og om indgivelse af anmeldelse til den færøske registreringsmyndighed. Stk. 2. Vedtægten kan bestemme, at grundkapitalen gennem et nærmere fastsat tidsrum skal nedsættes med bestemte beløb eller bestemte andele med henblik pá uddeling til formálet. De nødvendige vedtægtsændringer som følge af en nedsættelse besluttes af bestyrelsen og skal anmeldes til den færøske registreringsmyndighed, sá anmeldelsen er modtaget senest 4 uger efter beslutningen. Uddeling i henhold til 1. pkt. og nedsættelse af grundkapitalen kan kun ske, sáfremt fondens revisor erklærer, at fonden efter uddelingen vil have utvivlsomt tilstrækkelige midler til at dække sine kreditorer. Stk. 3. Grundkapitalen kan ikke nedsættes til et beløb under det i § 9, stk. 1,1. pkt., fastsatte mindstebeløb. Kapitel 5 Ledelse § 12. En erhvervsdrivende fond ledes af en bestyrelse, der ud over de bestyrelsesmedlemmer, der vælges efter § 22, stk. 1,1. pkt., bestár af mindst 3 medlemmer. En fortegnelse over medlemmerne af bestyrelsen skal indsendes til den færøske registreringsmyndighed ved registreringen. Stk. 2. Bestyrelsen kan ansætte en eller flere direktører. Stk. 3. Flertallet af bestyrelsens medlemmer má ikke være ansat som direktører i fonden. En direktør má ikke uden fondsmyndighedens samtykke vælges til formand. § 13.5) Nevndarlimir og stjórar skulu vera myndugir, skulu ikki vera undir verjumáli eftir verjumálslógini § 5 ella undir samverjumáli eftir verjumálslógini § 7. Direktører og mindst halvdelen af bestyrelsesmedlemmerne skal være bosat her i landet, medmindre fondsmyndigheden undtager fra dette krav eller kravet strider mod internationale forpligtelser. § 14. Et bestyrelsesmedlem kan til enhver tid udtræde af bestyrelsen. Stk. 2. Et bestyrelsesmedlem skal udtræde, sáfremt denne er under konkurs. Stk. 3. Et bestyrelsesmedlem, der gør sig skyldig i en handling, som gør den págældende uværdig til fortsat at være medlem af bestyrelsen, skal udtræde af bestyrelsen. Stk. 4. Et bestyrelsesmedlem, som pá grund af længerevarende sygdom eller anden svækkelse har vist sig ude af stand til at beklæde hvervet som medlem af bestyrelsen, eller som har vist sig klart uegnet, skal udtræde af bestyrelsen. § 15. Fondsmyndigheden kan afsætte et bestyrelsesmedlem eller en direktør, der ikke opfylder betingelserne i § 13. Fondsmyndigheden kan endvidere afsætte et bestyrelsesmedlem, der ikke opfylder kravene i oprettelsesdokumentet for fonden eller vedtægten, eller som skal udtræde af bestyrelsen efter reglerne i § 14, stk. 2-4. § 16. Ved et bestyrelsesmedlems afgang udpeges det nye medlem i overensstemmelse med vedtægten. Stk. 2. Sker udpegning ikke i overensstemmelse med vedtægten, foretages den af fondsmyndigheden. § 17. Stifteren, dennes ægtefælle eller personer, der er knyttet til de nævnte personer ved slægts- eller svogerskab i ret op- eller nedstigende linje eller sidelinjen sá nært som søskende, kan ikke uden fondsmyndighedens samtykke udgøre bestyrelsens flertal. Stk. 2. Stiftes en fond af et selskab, kan en person, der direkte eller indirekte ejer mere end halvdelen af den stemmeberettigede kapital i selskabet, ikke uden fondsmyndighedens samtykke udgøre bestyrelsens flertal sammen med de personer, der er knyttet sá nært til den págældende som angivet i stk. 1, ligesom de sidstnævnte personer heller ikke uden fondsmyndighedens samtykke kan udgøre bestyrelsens flertal. § 18. Lovens bestemmelser om bestyrelsesmedlemmer finder tilsvarende anvendelse pá suppleanter for disse. Skjal 4 - 335 336 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM § 19. Vederlag til bestyrelsesmedlemmer má ikke overstige, hvad der anses for sædvanligt efter hvervets art og arbejdets omfang. Stk. 2. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler om størrelsen af vederlaget til bestyrelsesmedlemmer. Et vederlag, der ikke er fastsat i overensstemmelse med disse regler, skal godkendes af fondsmyndigheden. Stk. 3. Fondsmyndigheden kan nedsætte et vederlag, der findes for højt. § 20. Et bestyrelsesmedlem eller en direktør má ikke deltage i behandlingen af spørgsmál om aftaler mellem fonden og den págældende selv eller søgsmál mod den págældende selv eller om aftaler mellem fonden og tredjemand eller søgsmál mod tredjemand, hvis den págældende deri har en væsentlig interesse, der kan være stridende mod fondens. § 21. Formanden skal sørge for, at bestyrelsen holder møde, nár dette er nødvendigt, og skal páse, at samtlige medlemmer indkaldes. Stk. 2. Bestyrelsen er beslutningsdygtig, nár halvdelen af medlemmerne eller det højere antal, som foreskrives i vedtægten, er til stede. Medmindre vedtægten bestemmer andet, træffer bestyrelsen beslutning ved simpelt stemmeflertal, og formandens stemme er i tilfælde af stemmelighed afgørende. Stk. 3. Fondens bestyrelse má kun med fondsmyndighedens samtykke foretage eller medvirke til ekstraordinære dispositioner, som kan medføre risiko for, at vedtægten ikke kan overholdes. Stk. 4. Over forhandlingerne i bestyrelsen skal der føres en protokol, der underskrives af samtlige tilstedeværende medlemmer. Et bestyrelsesmedlem eller en direktør, der ikke er enig i bestyrelsens beslutning, har ret til at fá sin mening indført i protokollen. Stk. 5. Revisor har ret til at deltage i bestyrelsesmøder under behandling af ársrapporter m.v., der pátegnes af revisor. Revisor har pligt til at deltage i bestyrelsesmøder, sáfremt blot e?t medlem af bestyrelsen eller direktionen anmoder herom. Stk. 6. Revisionsprotokollen skal forelægges i ethvert bestyrelsesmøde. Enhver protokoltilførsel skal underskrives af samtlige bestyrelsesmedlemmer. § 21 a. Ved forudgáende bestyrelsesbeslutning kan visse nærmere afgrænsede bestyrelsesanliggender behandles skriftligt, i det omfang det er foreneligt med emnernes karakter. Uanset bestemmelsen i 1. pkt. kan et medlem af bestyrelsen eller en direktør forlange, at et bestyrelsesmøde skal afholdes. Lovens bestemmelser om afholdelse af bestyrelsesmøde finder i øvrigt med de fornødne afvigelser tilsvarende anvendelse pá skriftlige bestyrelsesmøder. Stk. 2. Bestyrelsesmøde kan afholdes ved anvendelse af elektroniske medier (elektronisk bestyrelsesmøde), i det omfang dette er foreneligt med udførelsen af bestyrelsens hverv. Uanset bestemmelsen i 1. pkt. kan et medlem af bestyrelsen eller en direktør forlange, at et bestyrelsesmøde skal afholdes ved fysisk fremmøde. Lovens bestemmelser om afholdelse af bestyrelsesmøde finder i øvrigt med de fornødne afvigelser tilsvarende anvendelse pá elektroniske bestyrelsesmøder. Stk. 3. Bestyrelsen kan endvidere træffe beslutning om anvendelse af elektronisk dokumentudveksling samt elektronisk post i kommunikationen til brug for et elektronisk bestyrelsesmøde i stedet for fremsendelse eller fremlæggelse af papirbaserede dokumenter i henhold til denne lov. Skjal 4 - 337 § 22. 4 ásetingarnar í løgtingslóg um parta- og smápartafeløg og reglur, settar við heimild í hesi lóg, um val av starvsfólkaumboðum, verða at nýta samsvarandi fyri ein vinnurekandi grunn og dótturfeløg hansara við neyðugum tillagingum. Landsstýrismaðurin kann í hesum sambandi gera serligar reglur fyri felaga- og samtøkuumboðan í vinnurekandi grunnum. Starvsfólkavaldir nevndarlimir luttaka bert í málum, sum ikki viðvíkja virkinum, um so er, at hetta er ásett í viðtøkunum. í tann mun nýggir nevndarlimir skulu tilnevnast av nevndini, luttaka starvsfólkavaldu nevndarlimirnir ikki í tilnevningini uttan so, at annað er ásett í viðtøkunum. Stk. 2. Hvor de af medarbejderne valgte bestyrelsesmedlemmer efter stk. 1, 2. eller 3. pkt., ikke deltager i behandlingen, medregnes de págældende bestyrelsesmedlemmer ikke, nár det til en beslutning kræves, at et bestemt antal af medlemmerne eller en bestemt del af bestyrelsen er til stede. Stk. 3. Bestemmelserne i stk. 1 og 2 finder ikke anvendelse pá moderfonde, jf. § 2, hvis erhvervsmæssige virksomhed udelukkende bestár i drift af massemedier og hermed beslægtet virksomhed. § 23. I en moderfond skal de enkelte medlemmer af fondens bestyrelse og direktion ved deres indtræden i bestyrelsen eller direktionen give bestyrelsen meddelelse om deres kapitalandele i dattervirksomheder samt meddelelse om senere erhvervelse og afhændelse af sádanne andele. Disse meddelelser skal indføres i en særlig protokol. Fondens bestyrelse kan vælge at føre en fælles protokol for samtlige virksomheder i koncernen. Stk. 2. Bestyrelsesmedlemmer og direktører i en moderfond má ikke udføre eller deltage i spekulationsforretninger vedrørende kapitalandele i dattervirksomheder. § 24. Bestyrelsen i en moderfond skal underrette en dattervirksomhed, sá snart et koncernforhold er etableret. En dattervirksomhed skal give moderfonden de oplysninger, som er nødvendige for vurderingen af koncernens stilling og resultatet af koncernens virksomhed. § 25. Bestyrelsen forestár ledelsen og organisationen af en erhvervsdrivende fonds virksomhed. Findes der en direktion, forestás ledelsen af bestyrelsen og direktionen. Stk. 2. Direktionen varetager den daglige ledelse af fonden og skal derved følge de retningslinier og anvisninger, som bestyrelsen har givet. Stk. 3. Bestyrelsen skal páse, at bogføringen og formueforvaltningen kontrolleres pá en efter fondens forhold tilfredsstillende máde. Er der ansat en direktion, skal denne sørge for, at fondens bogføring sker under iagttagelse af lovgivningens regler herom, og at formueforvaltningen foregár pá betryggende máde. Stk. 4. Prokura kan kun meddeles af bestyrelsen. § 25 a. Bestyrelsen og direktionen skal give revisor de oplysninger, som má anses af betydning for bedømmelsen af fonden og, hvis fonden er en moderfond, koncernen. Stk. 2. Bestyrelsen og direktionen skal give revisor adgang til at foretage de undersøgelser, denne finder nødvendige, og skal sørge for, at revisor fár de oplysninger og den bistand, som revisor anser for nødvendig for udførelsen af sit hverv. § 26. Et medlem af bestyrelsen, en direktør, fondsmyndigheden eller den færøske registreringsmyndighed kan forlange, at bestyrelsen indkaldes. § 27. En erhvervsdrivende fond forpligtes ved retshandler, derpá fondens vegne indgás af den samlede bestyrelse eller af et medlem af bestyrelsen eller af en direktør. 338 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 2. Den tegningsret, som efter stk. 1 tilkommer det enkelte medlem af bestyrelsen og af direktionen, kan i vedtægten begrænses sáledes, at tegningsretten kun kan udøves af flere medlemmer i forening eller af et eller flere bestemte medlemmer hver for sig eller i forening. Anden begrænsning i tegningsretten kan ikke registreres. Kapitel 6 Revision m.v. § 28. (Ophævet) § 29. En erhvervsdrivende fonds ársrapport skal undergives revision af en eller flere revisorer udpeget af bestyrelsen eller i henhold til vedtægten. Stk. 2. Er der ingen revisor i fonden, udpeger fondsmyndigheden en revisor. Stk. 3. Revisor skal páse, om bestyrelsen overholder sine pligter til at oprette og føre bøger, fortegnelser og protokoller, samt om reglerne om forelæggelse og underskrivelse af revisionsprotokollen er overholdt. Konstaterer revisor, at de omhandlede krav ikke er opfyldt, skal revisor udfærdige en særskilt erklæring herom, der fremsendes til fondsmyndigheden. Stk. 4. 6) Fratræder revisor, eller ophører revisionen pá anden máde, inden revisors hverv udløber, skal revisor straks meddele dette den færøske registreringsmyndighed. Við fráboðanini skal vera ein nøktandi frágreiðing um orsøkina til, at starvið er endað, um fráfaringin ella uppathaldið er farið fram, innan starvstíðin er úti. § 30. (Ophævet) § 31. (Ophævet) § 32. 6) En revisor kan afsættes af den, der har valgt revisoren, eller af fondsmyndigheden. Ein grannskoðari kann einans verða settur frá, innan starvstíðin er úti, um grundgivin viðurskifti geva orsøk til tað. § 33. (Ophævet) § 34. I forbindelse med sin kritiske gennemgang af fondens regnskabsmateriale og fondens forhold i øvrigt skal revisor efterkomme de krav vedrørende revisionen, som den færøske registreringsmyndighed eller fondsmyndigheden stiller. Stk. 2. Revisor kan i øvrigt i pátegningen meddele oplysninger, som revisor anser det for rigtigt at lade komme til den færøske registreringsmyndigheds eller fondsmyndighedens kundskab. § 35. (Ophævet) § 36. (Ophævet) § 37. Den færøske registreringsmyndighed og fondsmyndigheden kan pálægge revisor at give oplysninger om fondens forhold. § 38. (Ophævet) § 39. For fonde, der er undergivet statslig eller kommunal revision, finder reglerne om revision i kapitel 6 og i ársregnskabsloven som ikraftsat for Færøerne ved kongelig anordning ikke anvendelse. Kapitel 7 Uddeling og resultatanvendelse § 40. Det páhviler bestyrelsen at foretage uddeling i overensstemmelse med § 41 til de formál, der er fastsat i vedtægten. Bestyrelsen kan foretage rimelige henlæggelser til konsolidering af fonden. § 41. Til uddeling kan anvendes beløb, der i fondens senest godkendte ársrapport er opført som overført overskud og reserver, med fradrag af overført underskud. Følgende kan dog ikke anvendes: 1) 2) 3) Reserver for opskrivning efter indre værdis metode, alle øvrige opskrivnings- og opregulerings reserver samt reserver, der er bundne i henhold til vedtægter. Stk. 2. Reserven for opskrivning efter indre værdis metode kan helt eller delvis anvendes til eliminering af underskud, der ikke kan elimineres pá anden máde. Stk. 3. Foruden det i stk. 1 anførte kan kapitalnedsættelsesbeløb efter § 11 anvendes til uddeling. § 42. Sáfremt uddelingen til formálet stár i klart misforhold til fondens midler, kan fondsmyndigheden henstille til bestyrelsen at overveje at søge uddelingen forøget eller nedsat. Stk. 2. Má uddelingens størrelse anses for at indebære fare for en krænkelse af fondens vedtægt, kan fondsmyndigheden efter forhandling med bestyrelsen pálægge bestyrelsen at foretage de fornødne dispositioner med henblik pá en forøgelse eller nedsættelse af uddelingen. Stk. 3. Den færøske registreringsmyndighed kan efter udtalelse fra fondsmyndigheden pálægge bestyrelsen at foretage henlæggelser. § 43. Bestyrelsen kan ikke tillægge stiftere, bestyrelsesmedlemmer, revisorer, direktører eller personer, der indtager en ledende stilling i fonden, andre ydelser end et vederlag, som ikke má overstige, hvad der anses for sædvanligt efter hvervets art og arbejdets omfang. Tilsvarende gælder for den, der er knyttet til en af de nævnte personer ved ægteskab eller fast samlivsforhold. Stk. 2. Ydelse af lán og sikkerhedsstillelse for lán til den i stk. 1 nævnte kreds er ikke tilladt. Kapitel 8 Erstatning § 44. Bestyrelsesmedlemmer, direktører og granskningsmænd, som under udførelsen af deres hverv forsætligt eller uagtsomt har tilføjet fonden skade, er pligtige at erstatte denne. Stk. 2. Bestemmelsen i stk. 1 finder tilsvarende anvendelse med hensyn til revisorer. Er et revisionsselskab valgt til revisor, er báde revisionsselskabet og den revisor, hvem revisionen er overdraget, erstatningsansvarlige. Stk. 3. Erstatningen kan nedsættes, nár dette findes rimeligt under hensyn til skyldgraden, skadens størrelse og omstændighederne i øvrigt. § 45. Beslutning om anlæggelse af søgsmál mod bestyrelsesmedlemmer, direktører, granskningsmænd, revisorer eller tredjemand kan træffes af bestyrelsen eller fondsmyndigheden. Skjal 4 - 339 340 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM § 46. De i § 44, stk. 1 og 2, nævnte personer er tillige erstatningsansvarlige for skade, de under udførelsen af deres hverv forsætligt eller uagtsomt har tilføjet kreditorer eller tredjemand. Stk. 2. § 44, stk. 3, finder tilsvarende anvendelse. § 47. Søgsmál mod bestyrelsesmedlemmer, direktører, granskningsmænd eller revisorer kan anlægges ved retten pá det sted, hvor fonden har sit hjemsted. Kapitel 9 Ændring af vedtægten m.v. § 48. Efter indstilling fra bestyrelsen og med justitsministerens samtykke kan fondsmyndigheden tillade, at en bestemmelse i en vedtægt ændres. Det kan herunder tillades, at fonden sammenlægges med andre erhvervsdrivende fonde eller opløses. Stk. 2. Bestemmelserne i stk. 1 finder anvendelse, uanset om der i vedtægten er tillagt bestyrelsen eller andre ret til at ændre vedtægten. Stk. 3. Justitsministeren kan fastsætte regler om, at visse vedtægtsbestemmelser kan ændres af bestyrelsen alene eller af bestyrelsen med fondsmyndighedens tilladelse. § 49. Justitsministeren kan efter forhandling med fondsmyndigheden og bestyrelsen beslutte, at en vedtægtsbestemmelse skal ændres, nár bestemmelsen er uigennemførlig eller har vist sig klart uhensigtsmæssig. Stk. 2. Justitsministeren kan beslutte, at en vedtægtsbestemmelse skal ændres, nár den strider mod lovgivningen eller oprettelsesdokumentet for fonden. § 50. Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler om opløsning af erhvervsdrivende fonde. Stk. 2. 4 Økonomi- og erhvervsministeren kan fastsætte regler, hvorefter 15. kapittul í løgtingslóg um parta- og smápartafeløg med de fornødne tilpasninger finder anvendelse pá: 1) fusion af erhvervsdrivende fonde, 2) fusion, hvorved en moderfond overtager en dattervirksomhed, der er et aktie- eller anpartsselskab. § 51. Bliver en fond omfattet af denne lov, skal den anmeldes som erhvervsdrivende fond til den færøske registreringsmyndighed. Anmeldelsen skal være modtaget senest 4 máneder efter, at fonden er blevet erhvervsdrivende. Som bilag til anmeldelsen skal vedlægges en redegørelse fra bestyrelsen om virksomheden. Reglerne i § 5, stk. 2, § 7, stk. 1, nr. 5, og § 9 finder anvendelse ved registreringen. § 52. Hvis en fond ophører med at drive erhvervsvirksomhed, skal bestyrelsen anmelde dette til den færøske registreringsmyndighed. Som bilag til anmeldelsen skal vedlægges en redegørelse for virksomhedens ophør. Fonden slettes af registeret for erhvervsdrivende fonde med virkning fra det kommende regnskabsárs begyndelse, og den færøske registreringsmyndighed underretter fondsmyndigheden herom. Kapitel 10 Anmeldelse og registrering Fondsmyndighedens og den færøske registreringsmyndigheds opgaver Granskning Anmeldelse § 53. Hos den færøske registreringsmyndighed føres et register over fonde, der er omfattet af denne lov. Stk. 2. Anmeldelse til den færøske registreringsmyndighed i henhold til § 5 skal være modtaget senest 3 máneder efter, at vedtægten er underskrevet. Er en fond stiftet ved testamente, skal den senest anmeldes umiddelbart efter boets slutning. Stk. 3. 6) Ændring i en fonds vedtægt eller ændring i et forhold, hvorom anmeldelse er sket, skal anmeldes, sá anmeldelsen er modtaget hos den færøske registreringsmyndighed senest 4 uger efter, at vedtægten er underskrevet, eller at forholdet er ændret. Um grannskoðaraskifti fer fram, innan starvstíðin er úti, skal við fráboðanini vera ein nøktandi frágreiðing frá ovastu nevndini um orsøkina til, at starvið er endað. Stk. 4. Den færøske registreringsmyndighed sender genpart af anmeldelser samt giver meddelelse om registreringer til fondsmyndigheden. § 53 a. 4 Tá tað í hesi lóg ella í reglum, ásettar við heimild í hesi lóg, er ásett, at ein gerð kann ella skal fremjast ávíst tal av døgum, vikum, mánaðum ella árum, áðrenn ein nærri hending verður, verður freistin at fremja gerðina roknað frá degnum fyri hesi nærri ásettu hending. Stk. 2. Um freistin at fremja gerðina gongur út í einum vikuskifti, á einum halgidegi, grundlógardag, flaggdag, jólaaftansdag ella nýggjársaftansdag, skal gerðin fremjast í seinasta lagi seinasta gerandisdag frammanundan. Stk. 3. Tá tað í hesi lóg ella í reglum, ásettar við heimild í hesi lóg, er ásett, at ein gerð ella ein avgerð í fyrsta lagi kann verða framd eitt ávíst tal av døgum, vikum, mánaðum og árum eftir, at ein nærri ásett hending er farin fram, verður freistin at fremja gerðina ella avgerðina roknað frá degnum eftir hesa nærri ásettu hending. Gerðin ella avgerðin kann í fyrsta lagi verða framd dagin eftir, at freistin er farin. § 53 b. 4 Tá tað í hesi lóg, ella í reglum, ásettar við heimild í hesi lóg, er ásett, at ein gerð skal verða framd í seinasta lagi eitt ávíst tal av døgnum, vikum, mánaðum ella árum eftir, at ein nærri ásett hending hevur verið, verður freistin at fremja gerðina roknað frá degnum eftir, at henda hending hevur verið, jvb. stk. 2-4. Stk. 2. Er freistin, jvb. stk. 1, ásett í vikum, er freistin at fremja gerðina farin vikudagin eftir tann dag, tá hendingin var. Stk. 3. Er freistin, jvb. stk. 1, ásett í mánaðum, er freistin at fremja gerðina farin mánaðardagin eftir tann dag, tá hendingin var. Um hendingin var seinasta dagin í mánaðinum, ella um freistin gongur út ein mánaðardag, sum ikki er til, er freistin altíð seinasta dagin í mánaðinum, líkamikið hvussu langur mánaðurin er. Stk. 4. Er freistin, jvb. stk. 1, ásett í árum, er freistin at fremja gerðina farin ársdagin eftir tann dag, tá hendingin var. Stk. 5. Um freistin gongur út í einum vikuskifti, á einum halgidegi, grundlógardag, jólaaftansdag ella nýggjársaftansdag, skal gerðin fremjast í seinasta lagi fyrsta gerandisdag eftir hetta. Registrering § 55. Registrering skal nægtes, sáfremt det anmeldte ikke er i overensstemmelse med denne lov, med bestemmelser, som er fastsat i medfør af § 11, stk. 1, § 50 og § 60, stk. 2 og 3, eller med vedtægten. Skjal 4 - 341 342 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 2. Kan en anmeldelse ikke registreres pá grund af en fejl eller mangel, kan den færøske registreringsmyndighed fastsætte en frist til berigtigelse. Sker berigtigelse ikke inden den fastsatte frist, nægtes registrering. Stk. 3. Anmelderen skal have skriftlig meddelelse om nægtelse af registrering og grunden hertil. § 56. Registreringer i registeret for erhvervsdrivende fonde efter denne lov eller efter regler udstedt i henhold til lov skal straks bekendtgøres i det pá Færøerne til offentlige bekendtgørelser autoriserede blad. Stk. 2. Indholdet af bekendtgørelser i det pá Færøerne til offentlige bekendtgørelser autoriserede blad anses for at være kommet til tredjemands kundskab. Stk. 3. 4 Skráseting Føroya kann avgera, at skráseting og almannakunngering skal fara fram í kt-skipan Skráseting Føroya. Upplýsingar, sum eru almannakunngjørdar í kt-skipanini, verða mettar at vera komnar til kunnleika hjá triðjamanni. § 56 a. Oplysninger om stilling, navn og adresse pá stiftere og ledelse skal til enhver tid fremgá af den færøske registreringsmyndigheds edb-informationssystem, medmindre registreringsmyndigheden træffer anden beslutning. Dette gælder i báde aktive og hævede erhvervsdrivende fonde. Stk. 2. Opdatering af personoplysninger efter stk. 1 ophører 20 ár efter, at den págældende person ophører med at være aktiv i virksomheder, som er registreret i den færøske registreringsmyndigheds edb- informationssystem. Fondsmyndighedens og den færøske registreringsmyndigheds opgaver § 57. Fondsmyndighed efter denne lov udøves af økonomi- og erhvervsministeren. Henhører fondens hovedformál under justitsministerens forretningsomráde, udøves fondsmyndigheden af justitsministeren. Det samme gælder, hvis fonden har flere ligestillede formál, der ikke hører under samme minister. Stk. 2. Ved overtrædelse af bestemmelserne i denne lov kan fondsmyndigheden eller den færøske registreringsmyndighed give bestyrelsen, direktør eller revisor pálæg om at bringe forholdet i overensstemmelse med lovens regler. Stk. 3. Fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed kan forlange de oplysninger, der er nødvendige til varetagelse af deres opgaver. Stk. 4. Den færøske registreringsmyndighed kan meddele forlængelse af de frister, der er fastsat i denne lov. § 57 a. Fondsmyndigheden træffer bestemmelse om, i hvilket omfang videregáende regler om tilsyn i stadfæstede fondes vedtægter skal gælde ved siden af anordningens almindelige regler. § 58. (Ophævet) Granskning § 59. Fondsmyndigheden kan bestemme, at der skal foretages granskning af nærmere angivne forhold vedrørende en erhvervsdrivende fond, dens forvaltning eller regnskaber. Fondsmyndigheden udpeger en eller flere granskningsmænd. Udgifterne til granskning udredes foreløbig af fondsmyndigheden, men afholdes af fonden. Skjal 4 - 343 Stk. 2. Fondens bestyrelse og direktion skal give granskningsmændene de oplysninger, som má anses af betydning for bedømmelsen af fonden og, hvis fonden er en moderfond, koncernen. Stk. 3. Bestyrelsen og direktionen skal give granskningsmændene adgang til at foretage de undersøgelser, de finder nødvendige, og skal sørge for, at granskningsmændene fár de oplysninger og den bistand, som granskningsmændene anser for nødvendig for udførelsen af deres hverv. Stk. 4. Granskningsmændene skal afgive en skriftlig beretning til fondsmyndigheden. Fondsmyndigheden fastsætter deres vederlag. Stk. 5. Fondsmyndigheden sender genpart af beretningen til den færøske registreringsmyndighed. Særlige bestemmelser § 60. Breve, udskrifter og andre dokumenter, som fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed udsteder, kan være i sável papirbaseret som elektronisk form. Dokumenterne er ligestillede i retlig henseende uanset formen. Dokumenterne kan være med eller uden underskrift, kan forsynes med maskinelt gengivet underskrift, digital signatur eller tilsvarende efter styrelsens valg. Stk. 2. Anmeldelser, regnskaber og andre dokumenter, som fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed modtager i henhold til denne lov, kan være i sável papirbaseret som elektronisk form. Dokumenterne er ligestillede i retlig henseende uanset formen. Dokumenterne kan være med personlig underskrift, med maskinelt gengivet underskrift, med digital signatur eller tilsvarende efter fondsmyndighedens og den færøske registreringsmyndigheds nærmere bestemmelse. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen fastsætter regler om elektronisk indsendelse af de omhandlede dokumenter, herunder at indsendelse skal ske i en af styrelsen fastsat struktureret form. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen kan endvidere stille nærmere krav til de anvendte elektroniske systemer. Stk. 3. Erhvervs - og Selskabsstyrelsen fastsætter regler om anmeldelse og registrering, herunder hvilke forhold anmeldere eller andre selv kan registrere i den færøske registreringsmyndigheds edb-system, og for brugen af dette system. Sádanne registreringer træder i stedet for indsendelse af anmeldelse. § 53, stk. 3, gælder ogsá for sádanne registreringer. Stk. 4. Ved anmeldelse og registrering efter regler fastsat i medfør af stk. 2 og 3 kan Erhvervs- og Selskabsstyrelsen i indtil 5 ár fra registreringstidspunktet stille krav om indsendelse af bevis for, at anmeldelsen eller registreringen er lovligt foretaget, jf. § 55, stk. 1. Stk. 5. Landsstyret kan fastsætte regler om gebyrer for anmeldelse, udskrifter m.v., bekendtgørelse, forbrugen af den færøske registreringsmyndigheds edb-system og rykkerbreve ved for sen betaling. Landsstyret kan endvidere fastsætte regler om, at de enkelte fonde skal betale et gebyr til dækning af udgifterne ved administration af denne lov. § 61. Registreringer samt modtagne anmeldelser med bilag, fusionsplaner og erklæringer fra vurderingsmænd i forbindelse hermed er offentligt tilgængelige. Stk. 2. Oplysninger m.v. vedrørende fondes forretningsmæssige og driftsmæssige forhold, som den færøske registreringsmyndighed er i besiddelse af, er ikke offentligt tilgængelige, hvis oplysningerne er undtaget fra aktindsigt efter reglerne i lov om offentlighed i forvaltningen som ikraftsat for Færøerne ved kongelig anordning. 344 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 3. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen kan fastsætte bestemmelser om, at oplysninger, som fondsmyndigheden er i besiddelse af, og som ikke angár fondens erhvervsaktiviteter, ikke er offentligt tilgængelige. § 61 a. Henlægger økonomi- og erhvervsministeren sine beføjelser efter loven til Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, kan ministeren fastsætte regler om klageadgangen, herunder at klager ikke kan indbringes for højere administrativ myndighed. § 62. Krænker en registrering nogens ret, hører spørgsmálet om registreringens udslettelse under domstolene. Sag herom skal anlægges mod fonden senest seks máneder efter registreringens bekendtgørelse i det pá Færøerne til offentlige bekendtgørelser autoriserede blad. Retten tilsender den færøske registreringsmyndighed udskrift af dommen. Om sagens udfald skal der uden betaling optages bemærkning i registeret for erhvervsdrivende fonde og ske bekendtgørelse i det pá Færøerne til offentlige bekendtgørelser autoriserede blad. Stk. 2.7) Andre afgørelser truffet af den færøske registreringsmyndighed i henhold til loven eller forskrifter udstedt i medfør af loven bortset fra afgørelser som fondsmyndighed, jf. § 57, stk. 1, 1. pkt., kan indbringes for Vinnukærunevndin senest 4 uger efter, at afgørelsen er meddelt den págældende. Stk. 3. Den færøske registreringsmyndigheds fastsættelse af frist efter § 55, stk. 2, og meddelelse af fristforlængelse efter § 57, stk. 4, samt den færøske registreringsmyndigheds og fondsmyndighedens afgørelser efter § 5, stk. 2, § 37, § 57, stk. 3, og § 59 kan dog ikke indbringes for højere administrativ myndighed. Kapitel 11 Straffebestemmelser m.v. § 63. Er strengere straf ikke forskyldt efter anden lovgivning, straffes overtrædelse af lovens forskrifter om indsendelse af anmeldelser til den færøske registreringsmyndighed med bøde. Pá samme máde straffes bestyrelsesmedlemmer, direktører, revisorer og granskningsmænd eller suppleanter for disse, dersom de ubeføjet røber, hvad de under udøvelsen af deres hverv har fáet kundskab om. Stk. 2. Med bøde straffes forsætlig eller groft uagtsom overtrædelse af § 23, § 25, stk. 3, § 51 eller § 67, stk. 1. Stk. 3. Med bøde straffes grov eller gentagen overtrædelse af § 19, stk. 1, § 21, stk. 3, § 21 a, og § 43. Stk. 4. Er strengere straf ikke forskyldt efter straffeloven, straffes med bøde den, der uberettiget videregiver eller anvender en adgangskode eller andet adgangsmiddel til at overvære eller deltage elektronisk, herunder stemme elektronisk, i et elektronisk bestyrelsesmøde, jf. § 21 a, stk. 2, 1.pkt. Stk. 5. Er strengere straf ikke forskyldt efter straffeloven, straffes med bøde den, der uberettiget videregiver eller anvender en adgangskode eller andet adgangsmiddel til at læse, ændre eller sende elektroniske meddelelser m.v. omfattet af bestemmelserne om elektronisk kommunikation i § 21 a, stk. 2, 4. pkt. Stk. 6. I forskrifter, der udfærdiges i henhold til loven, kan der fastsættes straf af bøde for overtrædelse af bestemmelser i forskrifterne. § 64. Undlader en fonds bestyrelse, direktion eller revisor i rette tid at efterkomme de pligter, der páhviler dem i forhold til den færøske registreringsmyndighed eller fondsmyndigheden, eller som páhviler dem ifølge regler, der udstedes i medfør af loven, kan den færøske registreringsmyndighed eller fondsmyndigheden som tvangsmiddel pálægge de págældende daglige eller ugentlige bøder. Kapitel 12 Ikrafttrædelsesbestemmelser m.v. § 65. Anordningen træder i kraft den 1. januar 2008. (2. pkt. udgár). Stk. 2. Samtidig ophæves anordning nr. 247 af. 3. maj 1993 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Stk. 3. (Udeladt) § 66. (Sættes ikke i kraft for Færøerne) § 67. (Udgár) § 68. (Sættes ikke i kraft for Færøerne). Givet pá Fredensborg Slot, den 20. september 2007 Under Vor Kongelige Hánd og Segl Margrethe R. 1) Teksturin er lýstur í Kunngerðablaði B 2007 á síðu 173. / Bendt Bendtsen Skjal 4 - 345 2) § 65, stk. 3, i lov nr. 286 af 6. juni 1984 indeholder følgende bestemmelse: ?Loven gælder ikke for Færøerne og Grønland, men kan ved kgl. anordning sættes i kraft for disse landsdele med de afvigelser, landsdelenes særlige forhold tilsiger.? 3) Følgende anordningsbemyndigelser svarer til den i note 1 anførte: § 9 i lov nr. 815 af 21. november 1988, § 6 i lov nr. 105 af 15. februar 1989, § 8 i lov nr. 308 af 16. maj 1990, § 7 i lov nr. 350 af 6. juni 1991, § 130 i lov nr. 1072 af 20. december 1995, § 17 i lov nr. 377 af 22. maj 1996, § 35 i lov nr. 386 af 22. maj 1996, § 7 i lov nr. 449 af 7. juni 2001 og § 8 i lov nr. 246 af 27. marts 2006. 4) Broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 27. mai 2011, har § 6 er soljóðandi: "Henda løgtingslóg kemur í gildi 1. januar 2012." 346 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 5) Broytt við løgtingslóg nr. 75 frá 25. mai 2009, har § 13, stk. 1 er soljóðandi: "Hendan løgtingslóg kemur í gildi 1. januar 2010." 6) Broytt við løgtingslóg nr. 52 frá 11. mai 2009. 7) Broytt við løgtingslóg nr. 18 frá 8. mai 2008, har § 19 er soljóðandi: "Stk. 1. Henda løgtingslóg kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Stk. 2. Kærumál, sum eru reist, tá henda løgtingdslógin kemur gildi, verða viðgjørd av kærumyndugleikanum eftir galdandi lóggávu, áðrenn henda lógin kom í gildi." Skjal 5 11. december 2007 Nr. 1386 Bekendtgørelse for Færøerne om opløsning af erhvervsdrivende fonde (likvidation, konkurs, tvangsopløsning og fusion) (Opløsningsbekendtgørelsen) ?  Kapitel 1 Likvidation ?  Kapitel 2 Konkurs ?  Kapitel 3 Tvangsopløsning ?  Kapitel 4 Fusion af fonde ?  Kapitel 5 Fusion ved overtagelse af en dattervirksomhed, der er et aktie- eller anpartsselskab ?  Kapitel 6 Ikrafttrædelsesbestemmelser ? I medfør af § 50 i kongelig anordning nr. 1113 af 20. september 2007 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde fastsættes: Kapitel 1 Likvidation § 1. Beslutning om likvidation træffes under iagttagelse af § 48, stk. 1, i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Beslutningen anmeldes til den færøske registreringsmyndighed senest 2 uger efter, at beslutningen er truffet og godkendt af fondsmyndigheden. Stk. 2. En fond, der er under likvidation, skal bibeholde sit navn med tilføjelsen ?i likvidation?. Stk. 3. Er en fond ifølge vedtægterne stiftet for et nærmere angivet tidsrum, træffes beslutningen efter stk. 1 af bestyrelsen alene. § 2. Til at foretage likvidationen udpeger fondsmyndigheden en eller flere likvidatorer, som træder i bestyrelsens og direktionens sted. Likvidator anmeldes samtidig med beslutningen i henhold til § 1. Bestemmelserne om bestyrelsen i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde finder med de fornødne lempelser anvendelse pá likvidatorerne. Stk. 2. Fondens vederlag til likvidator fastsættes af fondsmyndigheden. Stk. 3. Fastsættelsen af vederlaget skal ske under hensyn til arbejdets omfang og boets beskaffenhed, det med arbejdet forbundne ansvar og de under de givne omstændigheder opnáede resultater. § 3. Likvidatorerne skal afgive en redegørelse for de vigtigste ársager til likvidationen, og herunder angive om der er grund til at pábegynde undersøgelse med henblik pá strafforfølgelse. Likvidatorernes redegørelse skal snarest indsendes til fondsmyndigheden og den færøske registreringsmyndighed. § 4. Ved Den færøske registreringsmyndigheds registrering af bestyrelsens beslutning om at træde i likvidation, jf. § 1, stk. 1, opfordres fondens kreditorer til at anmelde deres krav til likvidatoren. Stk. 2. Likvidator kan tidligst optage boet til slutning 3 máneder efter offentliggørelsen efter stk. 1. SKJAL 5 Skjal 5 - 347 348 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 3. Kan en fordring ikke anerkendes, skal der gives kreditor underretning herom ved anbefalet brev med tilkendegivelse af, at sáfremt afgørelsen anfægtes, má spørgsmálet indbringes for skifteretten inden tre máneder fra brevets afsendelse. § 5. Uddeling af fondens midler kan først ske efter godkendelse fra fondsmyndigheden. Stk. 2. Efter fondsmyndighedens godkendelse af likvidators endelige likvidationsregnskab indsendes dette med fondsmyndighedens godkendelsespátegning til den færøske registreringsmyndighed, og fonden slettes af registeret for erhvervsdrivende fonde. § 6. Hvis der fremkommer yderligere midler, efter at fonden er slettet af registeret for erhvervsdrivende fonde, eller der i øvrigt mátte være anledning dertil, kan bobehandlingen efter fondsmyndighedens bestemmelse genoptages. Genoptagelse af bobehandlingen og dens afslutning skal anmeldes inden fjorten dage. § 7. Viser det sig under likvidationen, at de forhold, der har ført til beslutning om fondens likvidation, ikke længere foreligger, skal likvidator (likvidatorerne) under iagttagelse af § 48 i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde beslutte, at likvidationen hæves og fonden pá ny skal træde i virksomhed. Stk. 2. Godkendes dette, skal der udpeges en bestyrelse og revisor i overensstemmelse med fondens vedtægter og kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Stk. 3. Er grundkapitalen mindre end kr. 300.000 skal den bringes op til mindst dette beløb, og betingelserne i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde skal i øvrigt være opfyldt. Kapitel 2 Konkurs § 8. Pá fondens vegne kan konkursbegæring indgives af bestyrelsen, likvidator eller fondsmyndigheden. Skifteretten giver den færøske registreringsmyndighed meddelelse om konkurs. Stk. 2. Sáfremt likvidator finder, at likvidationen ikke vil give fuld dækning til kreditorerne, skal meddelelse gives til fondsmyndigheden. Konkursbegæring kan indgives af likvidator eller fondsmyndigheden. § 9. En fond, der er under konkurs, skal bibeholde sit navn med tilføjelsen ?under konkurs?. Stk. 2. Skifteretten giver den færøske registreringsmyndighed meddelelse om boets slutning. I forbindelse med registrering af konkursens slutning slettes fonden af registeret for erhvervsdrivende fonde, medmindre andet fremgár af skifterettens meddelelse. Kapitel 3 Tvangsopløsning § 10. Bestyrelsen skal foranledige bestyrelsesmøde afholdt senest 3 máneder efter, at fonden har tabt halvdelen af grundkapitalen. Pá bestyrelsesmødet skal bestyrelsen redegøre for fondens økonomiske stilling, og stille forslag, der fører til fuld dækning af grundkapitalen, eller stille forslag om opløsning af fonden. Hvis grundkapitalen efter nedsættelse er mindre end det beløb, der er fastsat i § 9, stk. 1, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde skal bestyrelsen stille forslag om, at fonden opløses. Skjal 5 - 349 Stk. 2. Indkaldes der ikke til bestyrelsesmøde, eller beslutter bestyrelsen ikke at berigtige fondens kapitalforhold efter stk. 1, og sker dette ikke inden for en af den færøske registreringsmyndighed fastsat frist, foranlediger fondsmyndigheden fonden opløst, om fornødent efter reglerne i § 12. § 11. Hvis en af den færøske registreringsmyndighed iværksat granskning i medfør af § 59 i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde medfører, at granskningsmændene i den skriftlige beretning til den færøske registreringsmyndighed anbefaler, at fonden opløses, skal bestyrelsen inden en máned indkalde til bestyrelsesmøde, og stille forslag der fører til fondens opløsning. Stk. 2. Indkalder bestyrelsen ikke til bestyrelsesmøde, eller beslutter bestyrelsen ikke at opløse fonden efter stk. 1, foranlediger fondsmyndigheden fonden opløst om fornødent efter bestemmelserne i § 12. § 12. Bliver opløsning ikke vedtaget i tilfælde som er omfattet af § 10, stk. 2, § 11, stk. 2, eller indsender en fond ikke rettidigt ársrapport til den færøske registreringsmyndighed i behørig stand efter § 138, stk. 1, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af ársregnskabsloven, eller har den ikke den i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde eller vedtægterne foreskrevne bestyrelse eller revisor, og det ikke er muligt for fondsmyndigheden at udpege ny bestyrelse eller revisor i overensstemmelse med § 16, stk. 2 og § 29, stk. 2, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde, opløses fonden pá fondsmyndighedens anmodning af skifteretten pá fondens hjemsted. Anmodning om opløsning sker under iagttagelse af reglerne i § 48 i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Stk. 2. Fondsmyndighedens beslutning om at kræve fonden opløst offentliggøres i det pá Færøerne til offentlige bekendtgørelser autoriserede blad. Stk. 3. Skifteretten kan udnævne en eller flere likvidatorer. For opløsningen gælder i øvrigt bestemmelserne om likvidation i kapitel 1 med de fornødne lempelser. Omkostninger ved opløsning betales om fornødent af statskassen. Kapitel 4 Fusion af fonde § 13. En fond kan opløses uden likvidation ved overdragelse af fondens aktiver og gæld som helhed til en bestáende fond eller ved sammenslutning af flere fonde til en ny fond (fusion). Stk. 2. Beslutning om fusion træffes under iagttagelse af § 48 i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. § 14. Bestyrelserne i de fusionerende fonde opretter og underskriver i forening en fusionsplan, der skal indeholde oplysning og bestemmelser om 1) fondenes navne og eventuelle binavne, herunder om den ophørende fonds navn eller binavn skal indgá som binavn for den fortsættende fond, . 2)  fondenes hjemsted, . 3)  tidspunktet, fra hvilket en ophørende fondsrettigheder og forpligtelser regnskabsmæssigt skal anses for overgáet, jf. stk. 2, 4) enhver særlig fordel, der gives medlemmerne af fondenes bestyrelser og direktion, og 350 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 5) udkast til vedtægter, hvis der ved fusionen dannes en ny fond. Stk. 2. Fusionsplanen skal være underskrevet senest ved udløbet af det regnskabsár, hvori tidspunktet for fusionens regnskabsmæssige virkning, jf. stk. 1, nr. 3, indgár. Overskrides fristen, vil modtagelsen af fusionsplanen ikke kunne offentliggøres. § 15. Bestyrelsen i hver fond udarbejder en skriftlig redegørelse, i hvilken fusionsplanen forklares og begrundes. Stk. 2. Redegørelsen kan vedhæftes et fusionsregnskab, der i givet fald skal udarbejdes efter § 129 i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af ársregnskabsloven. Hvis fusionsplanen er underskrevet mere end 6 máneder efter udløbet af det regnskabsár, som fondenes seneste ársrapport vedrører, skal der for den págældende fusionerende fond udarbejdes en mellembalance. Mellembalancen, der skal udarbejdes i overensstemmelse med anordning om ikrafttræden for Færøerne af ársregnskabsloven, má ikke have en opgørelsesdato, der ligger mere end 3 máneder forud for underskrivelsen af fusionsplanen. Mellembalancen skal være revideret. Stk. 3. Opstár der en ny fond som led i fusionen, skal redegørelsen vedhæftes en beretning fra en vurderingsmand. Vurderingsmanden udpeges efter § 6 b, stk. 1, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af aktieselskabsloven. § 6 b, stk. 2 og 3, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af aktieselskabsloven finder tilsvarende anvendelse pá vurderingsmændenes forhold til samtlige fusionerende selskaber. Vurderingsberetningen skal indeholde: . 1)  en beskrivelse af hvert indskud, . 2)  oplysning om den anvendte fremgangsmáde ved vurderingen, . 3)  angivelse af det fastsatte vederlag og . 4)  erklæring om, at den ansatte værdi mindst svarer til det aftalte vederlag. Stk. 4. Vurderingsberetningen má ikke være udarbejdet mere end 3 máneder før tidspunktet for udarbejdelsen af fusionsplanen, jf. § 14. Overskrides fristen, kan fusionen ikke gennemføres. § 16. I hver af de fusionerende fonde udarbejder en eller flere uvildige, sagkyndige vurderingsmænd en skriftlig erklæring om, hvorvidt kreditorerne i den enkelte fond er tilstrækkeligt sikrede efter fusionen. Vurderingsmændene udpeges efter § 6 b, stk. 1, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af aktieselskabsloven. Hvis de fusionerende fonde ønsker at benytte en eller flere fælles vurderingsmænd, udpeges disse efter fondenes anmodning af skifteretten pá det sted, hvor den fortsættende fond har sit hjemsted. § 6 b, stk. 2 og 3, i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af aktieselskabsloven finder tilsvarende anvendelse pá vurderingsmændenes forhold til samtlige fusionerende fonde. § 17. Den færøske registreringsmyndighed skal senest 4 uger efter fusionsplanens underskrivelse have modtaget en kopi af fusionsplanen. Overskrides fristen, vil modtagelsen af fusionsplanen ikke kunne offentliggøres. Endvidere skal vurderingsmændenes erklæring efter § 16 indsendes til den færøske registreringsmyndighed i forbindelse hermed. Stk. 2. Modtagelsen af dokumenterne, der er nævnt i stk. 1, bekendtgøres efter § 56 i kongelig anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. Antages det i vurderingsmændenes erklæring efter § 16, at kreditorerne i det enkelte selskab ikke er tilstrækkeligt sikrede efter fusionen, skal Skjal 5 - 351 bekendtgørelsen indeholde oplysning herom og henlede kreditorernes opmærksomhed pá deres rettigheder efter § 18. Stk. 3. Den færøske registreringsmyndighed fremsender efter offentliggørelsen af modtagelsen af fusionsplanen m.v., jf. stk. 1, de modtagne dokumenter til fondsmyndigheden, jf. § 48 i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde. § 18. Antages det i vurderingsmændenes erklæring efter § 16, at kreditorerne i den enkelte fond ikke er tilstrækkeligt sikrede efter fusionen, kan kreditorer, hvis fordringer er stiftet forud for bekendtgørelsen om fusionsplanen efter § 17, og for hvilke der ikke er stillet særskilt sikkerhed, senest 6 uger efter offentliggørelse af fusionsplanen i det pá Færøerne til offentlige bekendtgørelser autoriserede blad, anmelde deres fordringer. I sá fald kan anmeldelsen om den vedtagne fusion først registreres efter udløbet af 6-ugers-fri-sten. Stk. 2. Anmeldte fordringer, der er forfaldne, kan forlanges indfriet, og for anmeldte fordringer, der er uforfaldne, kan forlanges betryggende sikkerhed. Stk. 3. Medmindre andet godtgøres, er sikkerhedsstillelse efter stk. 2 ikke fornøden, hvis indfrielse af fordringerne er sikret ved en ordning i henhold til særlig lovgivning for de fusionerende selskaber. Stk. 4. Er der mellem fonden og anmeldte kreditorer uenighed om, hvorvidt der skal stilles sikkerhed, eller om, hvorvidt en tilbudt sikkerhed er tilstrækkelig, kan begge parter senest 2 uger efter, at fordringen er anmeldt, indbringe sagen for skifteretten pá selskabets hjemsted til afgørelse af spørgsmálet. Stk. 5. Kreditor kan ikke med bindende virkning ved den aftale, der ligger til grund for fordringen, frasige sig retten til at forlange sikkerhed efter stk. 2. § 19. En ophørende fond anses for opløst, og dets rettigheder og forpligtelser anses for overgáet som helhed til den fortsættende fond, nár: 1) fondsmyndigheden har givet samtykke til fusionen, og 2) eventuelle krav efter § 18 er afgjort. § 20. Anmeldelsen om den vedtagne fusion skal være modtaget hos den færøske registreringsmyndighed senest ved udløbet af indsendelsesfristen for ársrapporten for den periode, hvori tidspunktet for fusionens regnskabsmæssige virkning, jf. § 14, stk. 1, nr. 3, indgár, dog senest 1 ár efter registreringsmyndighedens bekendtgørelse af modtagelse af fusionsplanen i henhold til § 17. Overskrides fristen, mister beslutningen om fusionens gennemførelse sin gyldighed, og den udarbejdede fusionsplan i henhold til § 14 anses for bortfaldet. Anmeldelsen kan tidligst finde sted, nár fusionens retsvirkninger, jf. § 19, er indtrádt. Stk. 2. Hvis en fond, der opstár som led i en fusion, træffer en aftale, inden fonden er registreret, og er medkontrahenten vidende om, at fonden ikke er registreret, kan medkontrahenten, medmindre andet er aftalt, hæve aftalen, sáfremt anmeldelse til registrering ikke er modtaget i styrelsen senest ved udløbet af den i stk. 1 fastsatte frist, eller hvis registrering nægtes. Var medkontrahenten uvidende om, at fonden ikke var registreret, kan denne hæve aftalen, sá længe fonden ikke er registreret. Kapitel 5 Fusion ved overtagelse af en dattervirksomhed, der er et aktie- eller anpartsselskab 352 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM § 21. Sáfremt en moderfond overtager en helejet dattervirksomhed, der er et aktieselskab eller anpartsselskab, overtager fonden aktie- eller anpartsselskabets aktiver og gæld som helhed, sáledes at selskabet opløses uden likvidation. Reglerne i §§ 14-20 finder anvendelse med de fornødne tilpasninger. Stk. 2. Beslutningen i det ophørende selskab skal i dette tilfælde træffes af selskabets bestyrelse. Bestyrelsens beslutning kan tidligst træffes 4 uger efter den færøske registreringsmyndigheds offentliggørelse af fusionsplanen m.v., jf. § 17. Stk. 3. Beslutningen i det ophørende selskab er en betingelse for, at fusionens retsvirkninger, jf. § 19, kan indtræde. Kapitel 6 Ikrafttrædelsesbestemmelser § 22. Bekendtgørelsen træder i kraft den 1. januar 2008. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, den 11. december 2007 Ole Blóndal / Grethe Krogh Jensen Nr. 182 20. marts 1995 Lovbekendtgørelse om banker og sparekasser m.v. som sat i kraft ved anordning nr. 168 af 22. marts 1999 ?  .................... ?  Kapitel 12 b Sparekassers omdannelse til aktieselskaber ?  .................... ....................... Kapitel 12 b Sparekassers omdannelse til aktieselskaber § 52 c. I sparekasser, der drev virksomhed den 1. januar 1989, kan repræsentantskabet efter reglerne i §§ 52 d-52 g beslutte, at sparekassen opløses uden likvidation ved overdragelse af sparekassens aktiver og gæld som helhed til et af sparekassen ejet eller oprettet aktieselskab, der har tilladelse til at drive pengeinstitutvirksomhed, og at aktier i aktieselskabet svarende til værdien af de indskudte aktiver efter fradrag af sparekassens gæld overdrages til en fond, der anses som en erhvervsdrivende fond, jf. dog § 52 d, stk. 2. Stk. 2. Beslutning i henhold til stk. 1 træffes med det flertal, der kræves til sparekassens opløsning. § 52 d. Anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers §§ 134-134 i finder med de nødvendige ændringer anvendelse pá fusionen mellem aktieselskabet som det fortsættende selskab og sparekassen som det ophørende selskab. Stk. 2. Garanterne i sparekassen skal tilbydes efter eget valg enten en ombytning til markedskurs af deres garantbeviser til aktier i aktieselskabet eller kontant indløsning. Sparekassen kan endvidere tilbyde garanterne, at garantikapitalen bliver stáende i selskabet i en periode pá indtil 5 ár. Garantikapitalen medregnes i denne periode ved opgørelsen af kernekapitalen, jf. § 21 a. I tilfælde af selskabets opløsning fyldestgøres garantindskud før aktiekapitalen. Den i anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers § 134 a nævnte fusionsplan skal indeholde oplysning og bestemmelse om de rettigheder, der tillægges garanterne. Stk. 3. Den i anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers § 134 b nævnte fælles regnskabsopstilling og ábningsbalance udarbejdes efter de for pengeinstitutter gældende regnskabsregler. Stk. 4. Dokumenter, der ifølge anordning om ikrafttræden af lov om aktieselskabers §§ 134-134 i skal indsendes til den færøske registreringsmyndighed, indsendes tillige til tilsynet. Stk. 5. Tilsynet skal godkende fusionen i henhold til § 48. § 52 e. Fonden ledes af en bestyrelse pá mindst fem medlemmer. SKJAL 6 Skjal 6 - 353 Skjal 6 354 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Stk. 2. Et flertal af medlemmerne udpeges af sparekasseaktieselskabets bestyrelse blandt bestyrelsens medlemmer. Formanden for sparekasseaktieselskabets bestyrelse er altid medlem af fondens bestyrelse. Stk. 3. Finder reglerne i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde om koncernmedarbejderrepræsentation ikke anvendelse, udpeges et medlem af og blandt sparekasseaktieselskabets medarbejderrepræsentanter. Reglerne i anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om aktieselskaber om koncernrepræsentation finder tilsvarende anvendelse for det págældende medlem. § 52 f. Sparekasseaktieselskabets vedtægter skal indeholde bestemmelse om stemmeretsbegrænsning for aktionærerne. § 52 g. Et aktieselskab, som i medfør af reglerne i dette kapitel overtager en sparekasse, er berettiget til at betegne sig som sparekasse, idet dog ordet ?aktieselskab? eller ?partafelag? eller deraf dannede forkortelser skal tilføjes navnet. Stk. 2. Reglerne for banker finder i øvrigt anvendelse pá aktieselskabet. § 52 h. I sparekasser, der drev virksomhed den 1. januar 1989, kan repræsentantskabet beslutte, at sparekassen opløses uden likvidation ved overdragelse af sparekassens aktiver og passiver som helhed til et af sparekassen ejet eller oprettet aktieselskab, der har tilladelse til at drive pengeinstitutvirksomhed. Der oprettes i aktieselskabet en bunden sparekassereserve svarende til værdien af de indskudte aktiver efter fradrag af sparekassens gæld, jf. §§ 52 i-52 j. Stk. 2. § 52 c, stk. 2, samt §§ 52 d, 52 f og 52 g finder anvendelse. § 52 i. Den bundne sparekassereserve kan bruges til dækning af underskud, der ikke dækkes af beløb, der kan anvendes til udbytte i aktieselskabet. Stk. 2. I tilfælde af pengeinstituttets ophør kan udlodning til aktionærerne kun finde sted, nár forpligtelserne efter stk. 4 er opfyldt. Stk. 3. Ved fusion med et andet pengeinstitut overtager det fortsættende selskab sparekassereserven pá de samme vilkár, som indtil fusionen var gældende. Stk. 4. I tilfælde af pengeinstituttets ophør anvendes sparekassereserven til almennyttige eller velgørende formál efter nærmere regler fastsat i omdannelsesbeslutningen efter § 52 h, stk. 1. § 52 j. Ud over de i § 38 foreskrevne henlæggelser skal der árligt af den del af árets overskud, der ikke medgár til dækning af underskud fra tidligere ár, henlægges 10 pct. til den bundne sparekassereserve. Den i 1. pkt. nævnte henlæggelse kan ikke overstige den forrentning af sparekassereserven, der svarer til den af skatteministeren fastsatte mindsterente med fradrag af forholdsmæssig andel af árets selskabsskat. ............ Erhvervsministeriet, den 20. marts 1995 Mimi Jakobsen / Susanne Kortsen Skjal 7 Viðtøkur fyri Eik Grunnin Navn, heimstaður og endamál § 1 Navn grunsins er Eik Grunnurin og hjánavn grunsins Sparikassagrunnurin. § 2 Heimstaður grunsins er Tórshavnar kommuna. § 3 Stovnari grunsins er sjálvsognarstovnurin Føroya Sparikassi, Tórshavn. § 4 Endamál grunsins er: SKJAL 7 . a)  at reka virksemi í sjálvsognarstovninum Føroya Sparikassa víðari í Eik Banka P/F, soleiðis at hetta altíð verður ein kappingarførur og tryggur peningastovnur, og . b)  at reka annað fíggjarligt virksemi gjøgnum íløgur í partabrøv, aðrar kapitalpartar og umbýtilig virðis- brøv í vinnurekandi virkjum av øllum sløgum. Inntøkur, ið nevndin í einum roknskaparári ikki nýtir til tess at røkka endamálsásetingunum omanfyri, kunnu flytast til seinni roknskaparár. Nevndin kann tó taka avgerð um at leggja eina upphædd í grunn at nýta til vælgerandi ella almannagagnlig endamál. § 5 Kapitalur Stovnsfæ grunsins er kr. 25.000.000,- inngoldnar í partabrøvum í Eik Banka P/F, ið eru settar í grunnin í sambandi við umskipan av Føroya Sparikassa til Eik Banka P/F. Stovnsfæ grunsins kann verða hækkað eftir avgerð nevndarinnar: 1. við at flyta tiltakspening ella yvirskot sambært seinasta grannskoðaða ársroknskapi grunsins, 2. við arv, gávu ella líknandi veitingum, sum grunnurin hevur móttikið til hækking av stovnsfænum, ella 3. við øllum sløgum av veitingum, heruppií við partabrøvum, ið grunnurin fær afturat í sambandi við kapitalhækking ella samanlegging. Við stovnanina av grunninum er tiltøkupeningurin kr. 773.891.225,02. Fæ grunsins er við stovnanina av grunninum sostatt kr. 773.891.225,02 í alt. Peningur, ið seinni fellur til grunnin, ella yvirskot, ið ikki er býtt út, verður eftir avgerð nevndarinnar annaðhvørt sett kontant í Eik Banka P/F sum innskot, sum ábyrgdar- ella partapeningur í Eik Banka P/F ella í virðisbrøv, fastogn ella líknandi. Skjal 7 - 355 356 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Grunnurin kann býta sína partabrævaogn í Eik Banka P/F um við partabrøv í einum av Eik Banka P/F ella grunn- inum stovnaðum holdingpartafelag, ella - í sambandi við eina samanlegging av Eik Banka P/F við annað felag - býta sína partabrævaogn um við eina partabrævaogn í tí framhaldandi felagnum ella tí felagnum, sum íkemur við samanleggingina. § 6 Nevnd í nevndini í Eik Grunninum eru 6 - 12 limir, tilnevndir av nevndini í Eik Banka P/F, soleiðis at nevndin sínámillum tilnevnir meirilutan av nevndarlimunum, harav starvsfólkavaldu umboðini í Eik Banka P/F sínámillum tilnevna í minsta lagi 1 nevndarlim. Nevndin í Eik Banka P/F ásetir talið á nevndarlimum. Formaður og næstformaður í nevndini í Eik Banka P/F eru ávikavist formaður og næstformaður í nevndini í grunninum. Nevndin verður tilnevnd fyri 1 ár í senn. Fer nevndarlimur frá í valskeiðnum, kann nevndin í Eik Banka P/F velja annan lim í hansara stað. Afturval kann fara fram. Nevndarlimir fara frá 4 mánaðir eftir, at tað ár, sum teir eru fyltir 70 ár, er umliðið. § 7 Nevndin er viðtøkufør, tá ið meirilutin av nevndarlimunum eru á fundi. Avgerðir nevndarinnar verða tiknar við vanligum meiriluta. Stendur á jøvnum, er atkvøða formansins avgerandi. Nevndarlimir kunnu fáa eina samsýning ásetta av nevndini. Samsýningin má ikki fara upp um tað, ið verður mett at vera vanligt í mun til starvið og vavið á tí. § 8 Tekningarreglur Grunnurin verður teknaður av nevndarformanninum saman við 1 nevndarlimi ella av 3 nevndarlimum í felag. Nevndin kann veita prokura. § 9 Gerðabók Um tað, sum hendir á nevndarfundi, verður førd ein gerðabók, ið verður undirskrivað av øllum hjástøddum limum. § 10 Roknskaparár og grannskoðan Roknskaparár grunsins er álmanakkaárið. Fyrsta roknskaparár gongur frá stovningini til 31. desember 2002. Fyri hvørt roknskaparár verður gjørdur ein ársroknskapur við javna, úrsliti og notum. Afturat hesum verða gjørd ein gjøllig ársfrágreiðing og koncernroknskapur. Roknskapurin skal gerast sambært góðum roknskaparsiði og skal geva eina rættvísandi mynd av rakstri og javna grunsins. Roknskapur grunsins verður grannskoðaður av einum ella fleiri løggildum grannskoðarum, tilnevndir av nevndini í grunninum. § 11 Viðtøkubroyting og avtøka Skjal 7 - 357 Til avgerð um broyting í viðtøkunum fyri grunnin, ella avtøku av grunninum, krevst, at øll nevndin er á fundi, og at í minsta lagi 2/3 av atkvøðunum eru fyri. Við avtøku skal ognin verða nýtt til almannagagnlig og góðgerandi endamál alt eftir avgerð nevndarinnar. Ognin kann tó ongantíð falla aftur til stovnaran ella teir persónar ella feløg, sum hava veitt stuðul til ogn grunsins. 358 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Skjal 8 Skjal 8 - 359 360 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Skjal 8 - 361 362 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Skjal 9 FíGGJARMáLARáÐIÐ Frágreiðing til grein 19 nevnd hjá Løgtinginum Málið um Eik Grunnin og grunnaeftirlitið Lýsing av samskiftinum millum Fíggjarmálaráðið og donsku myndugleikarnar Økonomi- og Erhvervsministeriet, Finanstilsynet, Finansiel Stabilitet og Danmarks Nationalbank Dagliga samskiftið Málsøkið peningastovnar er danskt málsøki, ið verður umsitið av danska Erhvers- og Vækstministeriet (fyrr Økonomi- og erhervsministeriet). Lóggávan á økinum verður tilevnað av Erhervs- og Væksministeriet og Finanstilsynet í felag. Lógir á økinum verða sum meginregla settar í gildi í Føroyum við kongligari fyriskipan, eftir at Løgtingið hevur samtykt tær. Tað hevur altíð verið málið at hava lóggávuna í Føroyum so dagførda, sum til ber. Seinastu nógvu árini hevur dagliga samskiftið millum Fíggjarmálaráðið og donsku mydugleikarnar gingið rímiliga væl. Tá bankapakkarnir 1 - 4 skuldu setast í verk árini 2008 - 2010 var skotbráið ofta so stutt, at ikki bar til at nýta vanligu mannagongdina. ístaðin vóru lógarbroytingarnar koyrdar parallelt ígjøgnum Fólkatingið og Løgtingið. Avtalan millum Ríkisstjórn Danmarkar og Føroya Landsstýri 10. juni 1998 (bankaavtalan) Nógv var funnist at mátanum, danska stjórnin handfór føroysku bankakreppuna fyrst í nítiárunum. Føroyskir myndugleikar fingu einki at vita, fyrr enn bankarnir stóðu til at falla í 1992. Undir samráðingunum um sonevnda bankamálið í juni 1998, varð frá føroyskari síðu víst á henda trupulleika. Partarnir ásannaðu trupulleikan og gjørdu hesa orðing í avtaluni: Artikel 7 Kreditinstitutter m.v. Den danske regering og Færøernes landsstyre er enige om, at spørgsmálet med tilsynet med færøske kreditinstitutter vil indgá i de kommende forhandlinger om en nyordning af forholdet mellem Danmark og Færøerne. Den kongelige bankkommissær (økonomiministeren) vil underrette om og drøfte udviklingen i den finansielle sektor og de finansielle markeder med den repræsentant for Landstyret, der omtales i lov om pengesedler m.v. pá Færøerne. Den Kongelige Bankkommissær og Danmarks Kvíggjartún 1 - Postsmoga 2039 - 165 Argir Telefon 35 20 20 - Telefax 35 20 25 - E-mail: fmr@fmr.fo FíGGJARMáLARáÐIÐ Nationalbank vil endvidere løbende underrette landsstyret om den penge- og valutamæssige udvikling. árligir kunningarfundir Semja var um at halda ein árligan kunningarfund millum danska búskaparmálaráðharran og føroyska fíggjarmálaráðharran. Hesin fundur hevur síðan verið hildin á hvørjum ári. á fundunum hevur danski búskaparmálaráðharrin kunnað føroyska fíggjarmálaráðharran um støðuna í fíggjargeiranum. Eisini hava hagtøl fyri føroysku fíggingarstovnarnar verið gjøgnumgingin. á serligum fundum hevur danski tjóðbankastjórin kunnað um gongdina í penga og gjaldoyraviðurskiftum. á fundunum hevur føroyski fíggjarmálaráðharrin kunnað um búskaparstøðuna í Føroyum. Um kunningina kann sigast, at hon hevur verið á rættuliga yvirskipaðum støði. Ongar upplýsingar hava verið um ítøkiligar trupulleikar í nøkrum peningastovni. Luttakarar á fundunum hava verið umframt ráðharrarnar, embætisfólk úr Fíggjarmálaráðnum, Landsbankanum, Økonomi- og erhvervsministeriet, Finanstilsynet og Danmarks Nationalbank, og á fundinum í 2010 luttóku embætisfólk úr Finansiel Stabilitet. Felags frágreiðingar eru ikki gjørdar frá fundunum. Kunning um kreppustøður á einum av fyrstu árligu kunningarfundunum varð spurningurin reistur, hvussu skjótt føroyskir myndugleikar kundu fáa boð, eftir at Fíggjareftirlitið hevði staðfest trupulleikar í einum føroyskum peningastovni. Staðfest var, at sum § 354 í lógini um fíggjarligt virksemi var orðað, kundi danska fíggjareftirlitið geva upplýsingar til eina røð av donskum myndugleikum, men eingir føroyskir myndugleikar vóru nevndir í hesi grein. Hetta bleiv broytt í 2004. í viðmerkingunum til Løgtingsmál nr. 58/2004: Uppskot til ríkislógartilmæli um at seta í gildi fyri Føroyar "lov om finansiel virksomhed" verður sagt soleiðis: " Innlit í føroysk peningastovns- og fíggjarviðurskifti Føroyskir myndugleikar hava í langa tíð haft ynski um at fáa innlit frá fíggjareftirlitinum í føroysk peningastovns- og fíggjarviðurskifti á jøvnum føti við danskar myndugleikar. Semja er nú fingin við danskar myndugleikar um hendan spurning. Semjan ber í sær, at danska "lov om finansiel virksomhed" verður broytt soleiðis, at tað beinleiðis verður ásett í lógini, at trúnaðarupplýsingar kunnu latast til "den færøske landsstyremand for finansanliggender som led i ansvaret for den økonomiske stabilitet pá Færøerne og til brug for krisehándtering af finansielle virksomheder pá Færøerne". Staðfestast mátti tó, at talan var um danskt málsøki, og var tað tí natúrligt, at ábyrgdarhavandi danski ráðharrin fyrst fær fráboðan frá danska fíggjareftirlitinum, um trupulleikar eru í føroyskum peningastovni, men umráðandi var tó, at danski ráðharrin uttan drál tekur samband við ábyrgdarhavandi føroyska ráðharran. árligi kunnandi fundurin 2008 Hildin 11.august í keypmannahavn 2/11 Skjal 9 - 363 364 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM FíGGJARMáLARáÐIÐ (millum Karsten Hansen, fíggjarmálaráðharra og Bendt Bendtsen, økonomi og erhervsminister) Dagsskrá: 1. 2. 3. Orientering om den generelle færøske økonomi (Ved Færøerne) Orientering om den generelle danske økonomi (Ved Danmark) Indledende drøftelse om færøsk overtagelse af det færøske finansielle tilsyn (Ved Færøerne) Ongar viðmerkingar vóru á hesum fundi um nakrar trupulleikar í føroyskum peningastovnum. árligi kunnandi fundurin 2009 Hildin 6. august í Tórshavn (millum Jóannes Eidesgaard, fíggjarmálaráðharra, og Lene Espersen, økonomi og erhervsminister) Dagsskrá: 1. Status pá færøsk økonomi, herunder kommentering og drøftelser (Færøerne) 2. Status pá dansk økonomi, herunder kommentering og drøftelse (Danmark) 3. Status pá bankpakke I og II. Hvordann er pakkerne blevet modtaget. Hvilken fremtid forventer man bankerne vil have. (Danmark) 4. Eventuelt. Ongar viðmerkingar vóru á hesum fundi um nakrar trupulleikar í føroyskum peningastovnum. árligi kunnandi fundurin 2010 Hildin 19.august í keypmannahavn (millum, Jóannes Eidesgaard, fíggjarmálaráðharra, og Brian Mikkelsen, økonomi og erhervsminister) Dagsskrá : 1. Status pá færøsk økonomi, herunder kommentering og drøftelser (Færøerne) 2. Status pá dansk økonomi, herunder kommentering og drøftelse (Danmark) 3. Status pá bankpakken, kreditpakke og exitpakken herunder kommentering og drøftelse. (Danmark) 4. Eventuelt Undir punktinum eventuelt spurdi Jóannes Eidesgaard, fíggjarmálaráðharri, Brian Mikkelsen, økonomi og erhvervsminister, beinleiðis um støðuna hjá EIK. Hann grundgav sín spurning við polimikki, sum seinastu tíðina hevði verið í Føroyum um støðuna hjá Eik Banka og Eik Grunninum. Brian Mikkelsen svaraði,: "det er naturligt at færøsk minister fár oplysninger parallelt med økonomi- og erhvervsministeren." Ulrik Nødgárd upplysti: "Fonden har allerede tilført midler. Problemer fra fald i boligmarkedet i Danmark." "Vurderet af Finansiel Stabilitet og Finanstilsynet løbende" "Fáet stillet garanti af staten 9,1 mia. kr." 3/11 Skjal 9 - 365 FíGGJARMáLARáÐIÐ "Udnyttet af garantien 8,5 mia. kr. "Koncernen er styrket" "Solvensoverdækning pá 33 %" "Grundig kreditvurdering" "Loven kræver forsvarlige standardvilkár" "Suplerende betingelser" Sum áður nevnt, hevur tað ikki verið siðvenja við felagsfundarfrágreiðingum. Eftir fundin við Brian Mikelsen varð gjørt av, at halda ein fund við Finansiel Stabilitet dagin eftir, fyri at fáa orðað eina felags niðurstøðu um støðuna hjá EIK, ið kundi sendast út alment, um hetta gjørdist neyðugt. á fundi við Finansiel Stabilitet 20 august 2010 fekst semja um hesa orðing, ið kundi nýtast í møguligum tíðindaskrivi: Udmelding: " Det finansielle omráde er dansk anliggende og underlagt tilsyn og regulering fra Finanstilsynet i Danmark pá lige fod med danske pengeinstitutter. FMR kan dog konstatere, at Eik har fáet 9,1 mia. kr. i garanti fra den danske stat. Denne garanti er blevet givet pá grundlag af en vurdering af banken, som Finansiel Stabilitet A/S har foretaget. Det er en forudsætning for at fá en garanti fra Finansiel Stabilitet A/S, at pengeinstituttet opfylder lovgivningens krav, herunder kravene til solvens. Finansiel Stabilitet vurderer, hvilke krav, der skal stilles, for at det er forsvarligt at stille den págældende garanti. De stillede vilkár skal medvirke til at sikre, at pengeinstituttet kan opfylde de garanterede forpligtelser, nár garantiperioden udløber. Garantien gives pá markedslignende vilkár. FMR er som altid i løbende kontakt med de danske myndigheder, men involveres ikke i den almindelige tilsynsopgave. Der er aftaler om orientering af FMR i krise situationer. Pá denne baggrund føler FMR pt. ikke noget behov for yderligere informationer om situationen i Eik." Samskifti í sambandi við kreppuna í september 2010 Fríggjadagin 24. september 2010 (fyrrapart) Michael Dithmer, departementschef í Økonomi-og Erhervsministeriet, ringir til Petur Alberg Lamhauge, aðalstjóra í Fíggjarmálaráðnum, og boðar frá: - Væsentlig kreditrisiko í Eik- Danmark - Moderselskabet er ogsá i vanskeligheder Spurningurin um at loysa Eik Føroyar frá garantinum mótvegis Eik-Danmark varð reistur henda dagin. FMR far eisini upplýst, at TF-Holding vil fara inn í eina rekapitalisering við 400 mió. kr. Leygardagin 25. september 2010 4/11 366 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM FíGGJARMáLARáÐIÐ Eik Banki heitir á landsstýrið um at stilla tekningsgaranti upp á 1,2 mia. kr. Upplýst verður, at TF-Holding hevur givið tilsøgn upp á 400 mió. kr. í " letter of intent" treytað av, at garantiurin mótvegis Eik- DK verður strikaður. Leygardagin boðar Michael Dithmer frá, at fyri at Finanstilsynet kann leingja freistina fyri re-kapitalisering, skal landsstýrið koma við einari "tilkendegivelse" - Tikendegivelse om at man vil se pá muligheden for deltagelse - Ikke pá forhánd afvise at drøfte - Ikke nødvendigt med komittment í samrøðu leygardagin millum Petur Alberg Lamhauge og Michael Dithmer, bar Petur Alberg Lamhauge heilsan frá Jóannes Eidesgaard til Brian Mikkelsen, har hann segði, at tað hevði sera stóran týdning fyri ríkisfelagsskapin, at tað bleiv funnin ein nøktandi loysn. Leygardagin var eisini soljóðandi teldupostur sendur frá Fíggjarmálaráðnum til Økonomi- og Erhvervsministeriet: Vedrørende situationen i Eik Banka Fíggjarmálaráðið er fredag den 24. september blevet orienteret om resultatet af Finanstilsynets tilsyn hos Eik Banki og den situation, som banken befinder sig i, hvor der er blevet rejst krav om øget kapitaltilførsel. Det finansielle omráde er dansk anliggende, men da Eik Banki har stor betydning for det færøske samfund, har Fíggjarmálaráðið stor interesse i, at der bliver fundet en løsning, som samlet set medfører færrest muligt negative konsekvenser for det færøske samfund. Fíggjarmálaráðið, 25. september 2010 Sunnudagur 26 september 2010 Micahel Dithmer og Ulrik Nødgaard spyrja aftur um "tilkendegivelse" fyri at leingja freistina. Upp á spurning, hvussu langt freistin kann leingjast, svarar Ulrik Nødgaard: - Først 2-3 uger - Prospekt 2 -3 uger - Tegning 2 uger Ulrik Nødgaard sigur víðari: - I skal ikke komitte jer til noget som helst - Bare se pá mulighederne Sunnudagin 26. sepember 2010 vóru hesir spurningar viðvíkjandi Finansiel Stabilitet sendir til Ulrik Nødgaard: Finansiel Stabilitet 1. Ledelsen. Hvordan ledes selskabet i fremtiden? ?  Hvad med den daglige ledelse? ?  Hvordan med bestyrelsens mandat? ?  Hvem har møde- og stemmeret pá selskabets generalforsamling? 2. Hvilken indflydelse fár FS pá de daglige kunderelationer? 5/11 FíGGJARMáLARáÐIÐ ? Investeringer: i. Erhvervsmæssige (lán til materielle anlægsaktiver) 1. Eksisterende lán (forsætter de efter de oprindelige betingelser?) 2. Lán som er bevilliget, men endnu ikke udbetalt - vil de blive udbetalt? 3. Nye lán (kan de bevilliges, under forudsætning af tilfredsstillende garantí) ii. Private 1. 2. Eksisterende lán Lán som er bevilliget, men endnu ikke udbetalt - vil de blive udbetalt? F.eks. omfinansiering af byggelán. 3. ? Driftskreditter Nye lán (kan de bevilliges, under forudsætning af tilfredsstillende garantí) i. Erhvervsmæssige (lager, debitorer m.v.) 1. Eksisterende driftskreditter (forsætter de pá almindelige betingelser?) 2. Nye driftskreditter (kan de bevilliges, under forudsætning af tilfredstillende garantí) ii. Private (biler, indbo m.v.) 1. Eksisterende kreditter (forsætter de pá almindelige betingelser?) 2. Nye kreditter (kan de bevilliges, under forudsætning af tilfredstillende garantí) ? Indestáende i. Erhvervsmæssige ii. Private 3. Hvilken indflydelse fár FS pá de daglige bankforretninger (pengeoverførsler m.v.)? 4. Hvilket garanti kan hjemmestyret fá for at der ikke er behov for yderligere hensættelser? 5. Hvordan vil den officielle meddelelse blive udformet i disse situationer: ?  Hvis banken overdrages til Finansiel Stabilitet? ?  Hvis hjemmestyret kommer med en tilkendegivelse om at man er indstillet pá at se pá mulighederne for at deltage i en løsning? 6. Hvordan vil man behandle de nuværende aktiekapital? (nedskrives? Hvis ja, hvor meget?) Seinni sama sunnudag sendir Ulrik Nødgaard hendan teldupostin: Kære Petur Vi arbejder pá fuld tryk for at have et udkast til afgørelse parat, som vi vil sende til jer hurtigst muligt. Afgørelsen vil indeholde en række af de oplysninger I efterspørger. Venlig hilsen Ulrik Nødgaard Seint sama sunnukvøld kemur hesin teldupostur frá Julie Galbo, varastjóra í Finanstilsynet: Kære Petur Alberg Lamhauge 6/11 Skjal 9 - 367 368 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM FíGGJARMáLARáÐIÐ Hermed fremsendes udkast til afgørelse som sendt i høring til EIK Banki. Sagen vil blive behandlet pá møde i Det Finansielle Virksomhedsrád i morgen. Fremsendelsen sker med hjemmel i lov om finansiel virksomhed § 354, stk. 6, nr. 25, der giver mulighed for at videregive fortrolige oplysninger til landsstyremanden for finansanliggender. Det skal bemærkes, at landsstyremanden for finansanliggender i henhold til § 354, stk. 7, har samme tavshedspligt som Finanstilsynet for sá vidt angár de modtagne oplysninger. Spørgsmálet om frist beror blandt andet pá en tilbagemelding fra Landsstyret. Venlig hilsen Julie Galbo í trúnaðarskjali verða solvenskrøvini til EIK- Banka ásett, men seinast í skjalinum verður sagt soleiðis um statsgarantiin: Ophør af statsgarantien Lov om finansiel stabilitet (Bankpakken) er rigslovgivning og gælder derfor umiddelbart i hele riget (det vil sige Danmark, Grønland og Færøerne) med ens indhold. Lovforslaget blev inden vedtagelsen i Folketinget forelagt og tiltrádt af det færøske Lagting. Eik Banki P/F er medlem af Det Private Beredskab. Af lov om finansiel stabilitet, jf. nr. 875 af 15. september 2009 fremgár følgende: " § 17. [...] Stk. 4. Den generelle statslige garantiordning, jf. § 1, ophører den 30. september 2010. Hvis Finanstilsynet senest den 30. september 2010 har fastsat en frist for et pengeinstituts opfyldelse af kapitalkrav i medfør af § 225, stk. 1, i lov om finansiel virksomhed og pengeinstituttets kapital ikke er blevet retableret inden udløbet af denne frist, er Afviklingsselskabet forpligtet til at gennemføre den i § 7 anførte procedure til sikring af, at simple kreditorer i henhold til § 1 ikke lider tab. Hvis et pengeinstitut tages under konkursbehandling, vil pengeinstituttets simple kreditorer være omfattet af garantiordningen, hvis konkursbegæring er indgivet senest den 30. september 2010." Det følger heraf, at garantiordningen gælder efter den 30. september 2010, nár blot fristen er fastsat senest denne dato. Det er samtidig vurderingen, at garantiordningen ogsá gælder for en evt. fristforlængelse efter den 30. september 2010, sáfremt denne besluttes inden udløb af fristen fastsat i medfør af § 225, stk. 1. Dette skal ses i lyset af, at en sádan fristforlængelse alene gives, hvor reetableringsplanerne med en vis sandsynlighed viser, at det er muligt at reetablere instituttets kapital. Økonomi- og Erhvervsministeriet, der er ansvarlige for loven, har bekræftet, at ministeriet anlægger en lignende fortolkning. Mánadagur 27. september 2010 Jóannes Eidesgaard og Brian Mikkelsen tosa saman. Jóannes sigur, at hann hevur ikki neyðugu upplýsingarnar. Brian svarar, at tað er ok. at bíða til hósdagin. Jóannes sigur, at tað er neyðugt at skilja sundur Eik-DK og Eik- FO. 7/11 FíGGJARMáLARáÐIÐ í telefonsamrøðu seinni mánadagin 27. september spurdi Petur Alberg Lamhauge Henrik Bjerre Nielsen um greiða var fingin á, um til bar at skilja bankarnar sundur. Henrik Bjerre Nielsen svaraði, at tað var ok. fyri teirra viðkomandi, og at nevndin í Finansiel Stabilitet fer at siga ok. um ein løgfrøðiliga haldbar loysn verður funnin Mánadagin 27. september var fundur hildin við serfrøðingar úr m.a. Fíggjarmálaráðnum, Hagstovu Føroya, Føroya Landsbanka og Búskaparráðnum. á fundinum luttóku eisini Kaj Leo Holm Johannesen, løgmaður, og Jóannes Eidesgaard, fíggjarmálaráðharri. á fundinum var sera breið semja um týdningin av, at vit eisini frameftir fóru at hava tveir stórar bankar í Føroyum. Týsdagur 28 september 2010 í telefonsamrøðu fyrrapartin týsdagin 28. september spyr Petur Alberg Lamhauge Micahel Dithmer, hvussu gongur við at skilja bankarnar sundur. Michael Dithmer svarar: " Der arbejdes pá Højtryk pá at finde en model der er lovlig". Týsdagin 28. september ringdi Petur Alberg Lamhauge eisini til Michael Dithmer og Ulrik Nødgaard og greiddi frá, at kunningin frá Finanstilsynet ikki var nóg góð. Ulrik Nødgaard ringdi seinni aftur og segði, at Brian Mikkelsen fór at senda út tíðindaskriv, og at hann sjálvur vildi stilla upp í føroyskum fjølmiðlum. Mikudagur 29 september 2010 Eik arbeiðir framhaldandi við at útvega kapital. Kl. 18:45 ringir Michael Dithmer til Petur Alberg Lamhauge og greiðir frá, at løgfrøðiligt grundarlag er ikki fyri at skilja Eik- Føroyar og Eik- Danmark sundur. kl. 22 um kvøldið 29. september ringir Henrik Bjerre Nielsen við hesi fráboðan: - FS vil hurtigst muligt afhænde banken - Der vil med det samme blive lavet et udbudsmatriale - Máske kan der opnás en god pris for en del af banken - Man vil ikke sælge banken for en spotpris - Muligt at sælge nogle fá engagementer - Muligt at sælge hele banken, sá det hele er pá plads inden ársskiftet Hósdagur 30. september 2010 Fíggjarmálaráðið fær skriv frá EIK, har heitt verður á Føroya Landsstýri um at veita ein tekningargaranti upp á 600 mió. kr. í sambandi við tekning av partapeningi í EIK. Upplýst verður, at TF-Holding hevur lovað at tekna 400 mió. kr. Fíggjarmálaráðið svarar Eik, at landsstýrið hevur fingið at vita frá donsku stjórnini, at ikki ber til at skilja EIK-DK frá EIK-FO, og tí er einki grundarlag fyri at veita umbidna garanti. ( Tilsøgnin frá TF-Holding var eisini treytað av, at til bar at skilja bankarnar sundur). Hin 30. september 2010 sendir Petur Alberg Lamhauge soljóðandi teldupost til Michael Dithmer: Skjal 9 - 369 8/11 370 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM FíGGJARMáLARáÐIÐ " Landsstyret ønsker at fá den besked skriftligt og begrundet, som du gav os pr. telefon i gár aftes, om at i ikke kan skille Eik dk og Eik moderselskabet ad og løfte af garantien fra moderselskabet til datterselskabet." Michael Dithmer svarar sama dag soljóðandi: " Eik Banki P/F har som bekendt i forbindelse med indgáelsen af aftale om individuel statsgaranti, garanteret Eik Bank Danmark A/S' opfyldelse af solvenskravene over for Finansiel Stabilitet A/S og banken selv. Det betyder, at der ved Finanstilsynets fastsættelse af en frist for opfyldelse af solvenskravene indtrádte en forpligtelse for moderselskabet overfor Eik Bank Danmark A/S og Finansiel Stabilitet A/S til at sikre, at Eik Danmark A/S solvens reetableres. Vi og Finansiel Stabilitet A/S har foretaget nøje vurderinger af, om Eik Banki P/F kan frigøres uden økonomiske konsekvenser fra den afgivne moderselskabsgaranti, og er kommet frem til, at der ikke er mulighed herfor efter de gældende regler. Det Private Beredskab har oplyst, at de er enige i denne vurdering. Vi sender som aftalt et uddybende notat herom snarest." Stutt frágreiðing um tíðarskeiðið aftaná, at Finansiel Stabilitet hevði yvirtikið Eik Banka Tað var frá byrjan av semja í landsstýrinum um, at landsstýrið ikki skuldi verða partur av eini loysn at útvega pening til bjarging av gamla EIK banka. Hetta ger landsstýrismaðurin í fíggjarmálum m.a. greitt á landsstýrisfundi mikukvøldið 29. september 2010. Tá greitt var, at EIK kom at enda í Fíggjarligum Støðufesti var semja í landsstýrinum um, at umráðandi var, at føroyski parturin skjótast gjørligt kom úr aftur Fíggjarligum Støðufesti í heilum líki, soleiðis, at vit framhaldandi fóru at hava 2 eftir føroyskum viðurskiftum stórar bankar at kappast á føroyska fíggjarmarknaðinum. TF-Holding kunnaði fíggjarmálaráðharran um, at felagið var áhuga í at standa fyri eini føroyskari roynd, at keypa Eik Banka Føroyar frá Finansiel stabilitet. ábendingar komu tó skjótt um, at tað neyvan fóru at verða aðrar seriøsar føroyskar fyritøkur enn TF- Holding, ið høvdu áhuga í at vera við til at keypa Eik Banka frá Finansiel Stabilitet. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum gjørdi eisini av at kanna, hvørjar avleiðingar tað fór at fáa, um peningur, ið landið longu hevði bundið í føroyska fíggjarkervinum (t.e. ognarlutin hjá Fíggingargrunninum í BankNordik), varð fluttur yvir til at vera ognarlutur í einum nýggjum, føroyskum Eik Banka. Talan var sostatt ikki um at seta nýggjar pengar í føroyska bankakervið, men at brúka pening, ið longu var bundin í bankakervinum, annarleiðis. Endamálið var at fáa allan bankan burtur úr Finasiel stabilitet, um TF-Holding ikki megnaði hetta einsamalt. Kanningin var gjørd, men peningurin, ið var bundin í BankNordik, bleiv ikki fluttur yvir í EIK. Politisk undirtøka var ikki fyri hesum. 9/11 Nøkur fakta: -  Fíggjareftirlitið (FT) skrivar í notati 4. juli 2013 at stóri útlánsvøksturin hjá EIK-Danmark var árini 2004 -2008 -  November 2008 FT kannar Eik-Danmark -  August 2009 FT kannar Eik - Føroyar -  16 mars 2010 veitir Finansiel Stabilitet Garanti upp á 9,1 mia. kr. -  Brian Mikkelsen upplýsir, at hann fekk málið lagt fyri av Fíggjareftirlitinum 22. september 2010. -  24 september 2010 landsstýrismaðurin í fíggjarmálum fær fráboðan um, at Eik Banki er í trupulleikum -  29. september 2010 endalig solvenskrøv -  29 september 2010 Økonomi- og Erhvervsministeriet boðar frá, at ikki ber til at loysa Eik Føroyar frá garantinum, settur yvir fyri Eik Danmark. -  30 september Eik Banki verður yvirtikin av Finansiel Stabilitet. -  Fyrst í apríl 2011 keypir TF- holding 70 % av Eik-banka frá Finansiel Stabilitet fyri 576 mió kr. 10/11 Skjal 9 - 371 FíGGJARMáLARáÐIÐ 372 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM FíGGJARMáLARáÐIÐ -  í roknskapinum hjá TF Holding fyri 2011 inntøkuførir felagið ein badwill upp á 423 mió. kr. , ið stava frá keypinum av Eik Banka. -  Jørn Astrup Hansen, fyrrverandi stjóri í Eik, metir í dag samlaða tapið hjá Eik Banka til í minsta lagi 6,4 mia. kr. (Eik Føroyar 4,1 mia. og Eik Danmark 2,3 mia. kr. Argir 18. mars 2015 Petur Alberg Lamhauge 11/11 Skjal 10 Redegørelse vedrørende Finanstilsynets tilsyn med Eik Banki P/F i henhold til § 352 a i lov om finansiel virksomhed Sammenfatning Eik Banki P/F ("banken") var moderselskabet i koncernen, der bl.a. bestod af banken selv og datterbanken Eik Bank Danmark A/S. Koncernen som helhed forfulgte i perioden 2004 - 2008 en vækststrategi. Moderbanken øgede i denne periode sine udlán med ca. 100 pct., hvoraf størstedelen af forøgelsen var i 2007. Datterbanken øgede sine udlán i perioden, bl.a. gen- nem opkøb, med ca. 600 pct. Datterbanken havde ogsá den største forøgel- se i 2007 med ca. 150 pct. Som konsekvens af vækststrategien opbyggedes der i datterbanken en be- tydelig eksponering mod fast ejendom og byggeri. En eksponering, som ef- ter Finanstilsynets opfattelse skete i forstáelse med moderbanken. I takt med, at flere af disse lán blev sá store, at datterbanken ikke selv kunne be- vilge disse inden for lovens rammer, bevilgede moderbanken sákaldte af- lastningsgarantier, dvs. den bevilgede de dele af lánene, som datterbanken ikke selv kunne. Datterbankens høje eksponering mod fast ejendom og byggeri var sáledes et strategisk valg for hele koncernen. Endvidere finansierede banken ogsá direkte ejendomme beliggende uden for Danmark. Udover koncernens eksponering mod fast ejendom og byggeri opbyggede banken i perioden 2006-2010 et betydeligt engagement med fonden Eik Grunnurin, som ejede størstedelen af banken. Engagementet udgjorde ved halváret 2010 mere end 20 pct. af bankens basiskapital. De aktiver, som fonden erhvervede for provenuet af lánet, var i vidt omfang solgt fra den da- værende sparekasse til fonden og var af ringe bonitet, hvorfor fonden i reali- teten dækkede lánet med bankens egne aktier. Banken og fonden havde sammenfaldende bestyrelser. Reglerne er efterfølgende ændret, sá det ikke længere er muligt at have be- styrelsessammenfald mellem et institut og dets ejerfond, netop for at imøde- gá uhensigtsmæssighederne ved at den samme bestyrelse kan beslutte handler og bevilge lán hertil mellem to selvstændige selskaber. 4. juli 2013 FINANSTILSYNET Skjal 10 - 373 374 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Da konjunkturerne vendte i efteráret 2008, viste det sig vanskeligere end forudset af de to banker at fá færdiggjort byggerierne, bl.a. grundet mang- lende likviditet hos kunderne, og de faldende ejendomspriser medførte, at man ikke kunne opná den forventede realkreditbeláning, hvorfor de to ban- ker selv stod med risikoen. For de erhvervsejendomme, der var færdigbygget, medførte konjunkturtilba- geslaget faldende ejendomspriser, som medførte at disse ejendomme i mange tilfælde var overbelánte. Konjunkturtilbageslaget medførte ogsá, at flere og flere af kunderne fik likviditetsproblemer som følge af større tom- gang i ejendommene mv. Endelig havde banken ogsá andre færøske engagementer særligt inden for fiskeri, hvor boniteten var væsentligt forringet. I takt med at engagementerne blev forringet i perioden 2007-2010 blev ban- kens egenkapital reduceret. Den blev i vidt omfang erstattet af fremmedfi- nansieret kapital, hvilket efterlod banken med en forringet kapitalstruktur og dermed en reduceret tabskapacitet i forhold til nedskrivninger. Samtidig bar bankens drift præg af, at den i høj grad bevægede sig væk fra sit oprindelige virkeomráde, finansiering af fiskeri og erhverv pá Færøerne, til boligspekulation i Danmark og i udlandet. Dette var et stort skift báde i forhold til portefølje og geografi. Kreditomrádet bar præg af en svag risikostyring og uforsvarlig kreditgivning pá et mangelfuldt grundlag. Ledelsen traf beslutninger om store og risiko- fyldte engagementer uden at følge bankens retningslinjer for kreditgivning eller inddrage kreditafdelingens ressourcer. Yderligere overtrádte banken § 145 i lov om finansiel virksomhed ved at have engagementer, der oversteg 25 pct. af basiskapitalen. Finanstilsynet var pá undersøgelse i banken i 2006, 2009 og 2010. Pá un- dersøgelsen i 2009 konstaterede Finanstilsynet, at ca. 30 pct. af de gen- nemgáede engagementer havde svaghedstegn. Finanstilsynet gjorde løbende i breve og undersøgelser fra 2006 og frem datterbanken opmærksom pá de risici, den pátog sig i relation til den høje udlánsvækst. Báde for sá vidt angik bekymringen for en prisboble pá bolig- markedet, som i sagens natur ville ramme koncernen særligt hárdt, samt mere specifikt advarslerne mod en fortsat vækst pá udlánene. Den administrerende direktør i banken var ogsá bestyrelsesformand i dat- terbanken og var dermed godt informeret om, hvilken strategi der var lagt for vækst i datterbanken. 2/29 Pá baggrund af den tabte egenkapital i datterbanken, som følge af de store tab pá ejendomsengagementer, samt forringelserne i moderbankens egne engagementer, fastsatte Finanstilsynet den 27. september 2010 et solvens- krav til banken pá 22,75 pct. mod bankens eget opgjorte pá 10,93 pct. Banken indgik derfor den 30. september 2010 en betinget overdragelsesaf- tale med Finansiel Stabilitet A/S, sáledes at alle aktiviteterne i banken den 14. oktober 2010 blev endeligt overdraget til Finansiel Stabilitet A/S' datter- selskab Eik Banki Føroya P/F. Bankens manglende opfyldelse af solvenskravene i lov om finansiel virk- somhed § 124 var báde forársaget af omstændigheder, som vedrørte ban- kens interne forhold, samt nogle eksterne omstændigheder vedrørende den generelle økonomiske udvikling i Danmark pá daværende tidspunkt, som banken ikke havde direkte indflydelse pá, men som banken ikke havde gar- deret sig tilstrækkeligt imod. 1. Redegørelsens formál og retlige grundlag Denne redegørelse udarbejdes og offentliggøres i henhold til § 352 a i lov om finansiel virksomhed: § 352 a I tilfælde, hvor en finansiel virksomhed er erklæret konkurs, størstedelen af den finansielle virksomheds drift er ophørt eller overdraget, eller hvor et for- sikringsselskabs forsikringsbestand er taget under administration, udarbej- der Finanstilsynet en redegørelse for ársagerne hertil, hvis et af neden- nævnte forhold er indtruffet i forbindelse med eller i en kortere periode forud for virksomhedens konkurs m.v.: 1) Finansiel Stabilitet A/S har medvirket ved overdragelsen af virksomhe- den, jf. §§ 7 eller 8 i lov om finansiel stabilitet, eller staten har lidt tab pá en individuel statsgaranti i medfør af § 16 a i lov om finansiel stabilitet. 2) Staten har lidt tab pá kapital indskudt i virksomheden i medfør af lov om statsligt kapitalindskud i kreditinstitutter eller pá ejerbeviser, som sta- ten har erhvervet som led i konverteringen af sádan kapital. 3) Staten i øvrigt har ydet garanti eller stillet midler til rádighed for virk- somheden, dens kreditorer eller en erhverver af hele eller dele af virk- somheden. Stk. 2. Finanstilsynet skal offentliggøre redegørelsen efter stk. 1. I forbindel- se med offentliggørelsen finder § 354 ikke anvendelse, medmindre oplys- ningerne vedrører kundeforhold eller tredjemand, der er eller har været in- volveret i forsøg pá at redde den págældende finansielle virksomhed. Stk. 3. Redegørelsen efter stk. 1 skal beskrive Finanstilsynets rolle under forløbet op til konkursen m.v. Stk. 4. Finanstilsynets pligt til at udarbejde en redegørelse efter stk. 1 omfat- ter ogsá de finansielle virksomheder, som opfyldte bestemmelsens krav ef- ter den 1. marts 2009. 3/29 Skjal 10 - 375 376 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Formálet med redegørelsen er at sikre mest mulig offentlighed om baggrun- den for bankens økonomiske sammenbrud og Finanstilsynets rolle i forløbet op til sammenbruddet. I redegørelsen beskrives Finanstilsynets tilsyn med banken fra 2006 og frem til den 14. oktober 2010, hvor banken endeligt indgik aftale med Finansiel Stabilitet A/S om at lade sine aktiviteter overgá til et af Finansiel Stabilitet A/S ejet datterselskab eller til en af Finansiel Stabilitet A/S anvist køber. I denne periode blev der foretaget en ordinær inspektion i banken i juni 2006 og samt to funktionsundersøgelser i henholdsvis august 2009 og september 2010. Derudover págik der andre tilsynsmæssige aktiviteter. Redegørelsen indeholder en beskrivelse af: ?  Finanstilsynets væsentligste konklusioner fra undersøgelsen af ban- ken i juni 2006. ?  Finanstilsynets væsentligste konklusioner fra undersøgelsen af ban- ken i august 2009. ?  Øvrige tilsynsaktiviteter i perioden 2006 til 2010. ?  Finanstilsynets væsentligste konklusioner fra undersøgelsen af ban- ken i september 2010. Redegørelsen indeholder ikke en fuldstændig gennemgang af alle Finanstil- synets sager vedrørende banken. Sager, som er fundet at være uden be- tydning for vurderingen af Finanstilsynets varetagelse af tilsynet i forhold til banken, er udeladt. Finanstilsynet er sædvanligvis afskáret fra at give fortrolige oplysninger om de enkelte pengeinstitutter som følge af Finanstilsynets lovbestemte, skær- pede tavshedspligt, jf. lov om finansiel virksomhed, § 354. Loven giver i § 352 a, stk. 1 og 2, imidlertid mulighed for at videregive oplysninger under følgende forudsætninger: ?  Finansiel Stabilitet A/S har medvirket ved overdragelsen af virksom- heden, jf. §§ 7 eller 8 i lov om finansiel stabilitet, eller staten har lidt tab pá en individuel statsgaranti i medfør af § 16 a i lov om finansiel stabilitet. ?  Staten har lidt tab pá kapital indskudt i virksomheden i medfør af lov om statsligt kapitalindskud i kreditinstitutter eller pá ejerbeviser, som staten har erhvervet som led i konverteringen af sádan kapital. ?  Staten har i øvrigt ydet garanti eller stillet midler til rádighed for virk- somheden, dens kreditorer eller en erhverver af hele eller dele af virksomheden. 4/29 I sagen om banken er samtlige betingelser for at offentliggøre en redegørel- se med hjemmel i lov om § 352 a i lov om finansiel virksomhed opfyldt. Fi- nansiel Stabilitet har medvirket ved overdragelsen af virksomheden, staten har lidt tab pá kapitalindskudt i banken, og staten havde ydet garanti for dele af bankens funding. 2. ársagerne til bankens sammenbrud 2.1. Etablering af banken Banken blev stiftet den 24. august 1832 som en selvejende institution under navnet Føroya Sparikassi. I 1991 blev den selvejende institution omdannet til en garantsparekasse, som i 2002 herefter blev omdannet til et sparekas- seaktieselskab med en sparekassefond som majoritetsejer. Ved omdannel- sen fik de tidligere garanter mulighed for at konvertere deres garantkapital til aktier i banken. I 2006 skiftede banken navn til Eik Banki P/F. I 2001 deltog den daværende sparekasse i stiftelsen af Kaupthing Bank Danmark A/S med en ejerandel pá 20 pct. Den 31. december 2004 overtog den omdannede bank Kaupthing Banks ejerandel, og Kaupthing Bank Dan- mark A/S blev herefter til Eik Bank Danmark A/S. Den forretningsstrategiske baggrund for overtagelse af datterbanken var ønsket om risikospredning og mindre afhængighed af og sárbarhed over for færøsk økonomi, først og fremmest udviklingen i fiskeriet. Det var sáledes málet, at en del af indtæg- terne skulle stamme fra aktiviteter uden for Færøerne. I 2007 købte Eik Bank Danmark A/S internetbanken SkandiaBanken A/S, Privestor Fondsmæglerselskab A/S samt Tidsskriftet Finansnyt A/S, hvoref- ter selskaberne blev fusioneret med Eik Bank Danmark A/S som det fortsæt- tende selskab. Inden fusionen blev bilfinansieringsdelen i SkandiaBanken solgt til Banco Santander i november 2007. Internetbanken gav en stor til- gang af retailkunder og Eik Bank Danmarks balance blev mere end fordob- let. Den 31. december 2007 købte banken Kaupthing Banks færøske afdeling og fik hermed tilført engagementer for i alt netto 957 mio. kr. og indlán for 284 mio. kr. 2.2. Bankens risikoprofil Bankens primære forretningsomráde var udlánsvirksomhed og udlánet til erhverv fordelte sig pá forskellige brancher. Banken havde ydet lán til finan- siering af investeringsejendomme og bygge- og projektfinansiering, fiskeri, fremstillingsvirksomhed, rástofudvinding og forsyningsvirksomheder mv. 5/29 Skjal 10 - 377 378 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tabel 1. Udlán og garantier fordelt pá brancher i procent ultimo áret. 6/29 Branche 2007 2008 2009 Erhverv i alt 59 57 60 Fiskeri 9 9 8 Fremstilling mv. 7 10 11 Bygge- og anlægssektor 4 5 7 Handel, restauration og hotel 6 5 6 Transport og telekommunikation mv. 4 4 4 Finans og forsikring mv. 10 12 12 Ejendomsadministration og ejen- doms handel mv. 12 10 9 Andre industrier 7 2 2 Privat 39 40 38 Offentlige myndigheder 2 3 3 Bankens sammensætning mellem udlán og garantier til private og erhverv havde i perioden 2007 til 2009 været stort set uændret, om end der var en svag tendens til en større koncentration mod erhverv, jf. tabel 1. Tabel 2 viser udviklingen i udvalgte regnskabstal for banken i perioden 2006 til 2010. Fra 2006 til 2007 oplevede banken en markant udlánsvækst pá ca. 2,7 mia. kr. svarende til 53 pct. Ligeledes oplevede banken i árene 2006 til 2009 en stigning i dens akkumulerede nedskrivninger og hensættelser, der steg med 184 pct. i perioden. Hertil kom, at kvaliteten af kapitalen blev forringet som følge af en reduktion af egenkapitalen og en forøgelse af fremmedfinansieringen. Banken blev sá- ledes mindre modstandsdygtig overfor tab. Tabel 2. Udvalgte regnskabstal fra 2006-2010H1 i 1.000 kr. Skjal 10 - 379 7/29 Resultatopgørelse 2006 2007 2008 2009 2010H1 Netto rente- og gebyr- indtægter 271.737 387.775 466.340 400.768 241.144 Kursreguleringer 28.180 148.100 -251.269 -39.366 -9.218 Nedskrivninger pá ud- lán m.v. -39.356 17.160 251.516 197.330 -19.205 Resultat før skat 280.262 437.451 -449.203 -312.977 23.765 Balance Udlán 5.191.433 7.932.413 8.189.632 8.136.068 8.401.900 Indlán 5.656.873 6.144.839 6.613.189 6.497.925 7.341.647 Akkumulerede ned- skrivninger og hensæt- telser 188.192 214.369 354.317 533.594 518.979 Balance 10.848.850 14.558.189 13.643.272 12.943.976 18.397.001 Egenkapital 1.208.763 2.103.982 1.635.301 1.344.005 1.347.040 Basiskapital 1.002.018 2.095.341 1.907.395 1.881.956 2.075.433 Likviditetsoverdækning 100,8 71,4 118,9 156,1 346,9 3. Finanstilsynets tilsyn med banken 3.1. Finanstilsynets undersøgelse i juni 2006 Finanstilsynet gennemførte en ordinær fuld undersøgelse af banken i juni 2006, i hvilken forbindelse der blev givet følgende pábud: 3.1.1 Bestyrelsens forhandlingsprotokol Finanstilsynet konstaterede ved læsning af bestyrelsesprotokollen, at besty- relsen ikke løbende fik rapportering om de af direktionen bevilgede enga- gementer. Rapportering til bestyrelsen skulle ske pá alle de omráder, hvor der var fastsat grænser for direktionen, og rapporteringen skulle redegøre for udnyttelsen af de fastsatte rammer eller placeringsgrænser (risikomál). Bestyrelsen blev pábudt at sørge for, at dette skete. Finanstilsynet konstaterede endvidere mangler i bestyrelsens protokol. Be- styrelsen blev pábudt at drage omsorg for, at det blev afhjulpet fremadrettet. Endeligt konstaterede Finanstilsynet ved gennemlæsningen af forhandlings- protokollen, at bestyrelsen ikke havde taget stilling til bankens it- sikkerhedspolitik og it-beredskabsplan. Endvidere skulle der foreligge en it- beredskabsplan, hvis málsætning var godkendt af bestyrelsen. Bestyrelsen blev pábudt at sikre, at dette skete. 380 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 3.1.2 Markedsrisikoomrádet Finanstilsynet konstaterede, at banken ikke havde den nødvendige tilladelse som værdipapirhandler. Finanstilsynet var dog ved at behandle en ansøg- ning om ovennævnte tilladelse. Finanstilsynet konstaterede, at der manglede intern kontrol af medarbejder- nes overholdelse af instruksbeføjelser. Banken blev sáledes pábudt at sikre, at det fremover blev kontrolleret, at grænserne for risikotagning blev over- holdt pá alle organisatoriske niveauer. Finanstilsynet fik oplyst, at to medarbejdere handlede valuta uden skriftlig instruks hertil, hvorfor det blev pábudt banken at udarbejde skriftlige og kontrollerbare instrukser til alle, der kunne disponere pá udlandsomrádet. 3.1.3 Kapitaldækningsopgørelse Det blev konstateret, at banken manglede at fradrage kapitalandele og ef- terstillet kapitalindskud i et andet kredit- eller finansieringsinstitut, der over- steg 10 pct. af sidstnævntes aktiekapital, i bankens basiskapital. Samtidig blev det konstateret, at banken manglede at fradrage andre kapitalandele samt efterstillede kapitalindskud i kredit- og finansieringsinstitutter end de i (daværende) § 125, stk. 6, i lov om finansiel virksomhed nævnte, der til- sammen oversteg 10 pct. af bankens basiskapital jf. (daværende) § 125, stk. 7. Finanstilsynet pátalte, at banken ikke havde opgjort solvensprocenterne kor- rekt. De korrekt opgjorte solvensprocenter var højere end lovens minimums- krav. Banken blev pábudt at udarbejde forretningsgange for opgørelse og kontrol af sin og koncernens solvens. 3.1.4 Kreditrisikoomrádet Bestyrelsen blev, som led i en ajourføring af sin kreditpolitik, pábudt at tilføje en stillingtagen til bankens nye forretningsomráde, finansiering af ejen- domsprojekter i Danmark, hvilket blandt andet skete via aflastningsgaranti- er, som banken stillede i favør af datterbanken Eik Bank Danmark. 3.1.5 Forebyggende foranstaltninger mod af hvidvask Finanstilsynet konstaterede, at banken ikke indhentede den nødvendige og lovpligtige identifikation/legitimation ved oprettelse af nye kunder. Finanstil- synet pátalte derfor overtrædelsen af § 4 i bekendtgørelse for Færøerne af lov om forebyggende foranstaltninger mod hvidvaskning af penge og pábød den daværende sparekasse at drage omsorg for, at lovens krav om kunde- legitimation overholdtes i fremtiden. 8/29 3.1.6 Engagementsgennemgang - store engagementer Finanstilsynet gennemgik ved undersøgelsen 52 indberettede engagemen- ter samt 4 nye engagementer, som var større end 10 mio. kr. Gennemgangen af de engagementer, som var større end 10 mio. kr., gav anledning til nedenstáende karakterfordeling Tabel 3. Bonitetsfordelingen Finanstilsynet pábød banken at tilbageføre 22,5 mio. kr. i hensættelser og forøge værdien af kapitalandele i et selskab med 12 mio. kr. med henblik pá, at kapitalandelen skulle optages til indre værdi. 3.1.7 Stikprøveengagementer Stikprøvegennemgangen omfattede 175 engagementer ud af 4.066 enga- gementer mellem 250 t.kr. og 10 mio. kr., som blev tilfældigt valgt inden for strata, der tog udgangspunkt i størrelse og svaghedstegn, sásom overtræk eller hensættelser. Gennemgangen af stikprøveengagementerne gav anledning til nedenstáen- de karakterfordeling for population (250 t.kr - 10 mio. kr.): Tabel 4. Karakterfordelingen pá stikprøveengagementerne. Skjal 10 - 381 9/29 Bonitetsfordeling - engagementer > 10 mio. kr. Karakter Antal Pct. Volumen Pct. 3 2a 2b 1a 1b 11 29 4 12 0 20 52 7 21 0 707.839 1.765.069 61.501 545.181 0 23 57 2 18 0 Total 56 100 3.079.590 100 Estimeret for hele populationen Risiko 0,25-10 (M) 0,25-0,75 (U) 0,75-10 (U) I alt Saldo 3 2a 2b 1a 1b x 0% 40 % 0% 60 % 0% 0% 78 % 18 % 4% 0% 0% 0% 45 % 36 % 19 % 0% 0% 0% 50 % 31 % 12 % 7% 0% 0% I alt 100 % 100 % 100 % 100 % M betyder " med svaghedstegn". U betyder "uden svaghedstegn". X betyder "udgáet". 382 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Finanstilsynet henledte bankens opmærksomhed pá de stikprøveengage- menter, der fik tildelt karakteren 2b, hvor en negativ ændring i indtjening og/eller formueforhold kunne medføre, at der opstod et hensættelsesbehov. 3.2 Korrespondance vedrørende bankens likviditetssituation Den 1. februar 2008 anmodede Finanstilsynet udvalgte pengeinstitutter om en redegørelse i relation til deres aktuelle likviditetssituation. Blandt disse var Eik Banki koncernen. Banken redegjorde ved brev af 4. februar 2008 for koncernens likviditetssi- tuation, ligesom banken indsendte materiale som dokumentation. Pá dette grundlag anmodede Finanstilsynet i brev af 19. februar 2008 banken om at indsende tilsvarende oversigter over koncernens likviditet pr. 29. februar 2008. Banken leverede det ønskede materiale den 7. marts 2008. Heraf fremgik det, at banken ikke havde fastsat et minimum for likviditetsoverdækning for banken eller koncernen i § 70 instruksen til direktionen. Bankens interne krav til likviditeten var at have en overdækning pá moderselskabsniveau pá 50 pct. og pá koncernbasis i intervallet 40-50 pct. i forhold til lovens krav. Banken oplyste, at man i praksis tilstræbte at have en højere overdækning. Pá daværende tidspunkt foretog banken ikke stresstests af likviditetens ud- vikling, hvilket dog forventedes indført i første halvár 2008. Banken havde ikke en egentlig beredskabsplan, men havde i praksis taget stilling til, hvor- dan man ville forholde sig, hvis likviditetsoverdækningen kom under ban- kens fastsatte minimumsgrænse. Der forelá ikke skriftlige retningslinjer for fordelingen af bankens funding eller for indberetning af manglende opfyldel- se af likviditetskravene. 3.3 Kontrol af bankens ársrapport for 2008 I brev af 24. juni 2009 oplyste Finanstilsynet bankens bestyrelse om, at Fi- nanstilsynet pá vegne af Fondsrádet havde foretaget kontrol af bankens árs- rapport for 2008, og at man i den forbindelse havde konstateret en række forhold og fravigelser fra regnskabsreglerne, der kunne være væsentlige for vurderingen af ársrapporten. Finanstilsynet anmodede derfor banken om at kommentere og redegøre for de konstaterede forhold. Finanstilsynet havde blandt andet konstateret, at banken ved overgang til nye regnskabsregler ikke havde taget udgangspunkt i en ábningsbalance pr. 1. januar 2007, og at sammenligningstallene dermed ikke var blevet korrige- ret som følge af overgangen til de nye regler. Der var ikke heller ikke foreta- get en værdiregulering af bankens ejendomme og værdiforringelsestest af goodwill som krævet i medfør af regnskabsreglerne, og af den ændrede regnskabspraksis. Herudover indeholdt bankens ársrapport for 2008 kun 10/29 oplysninger om udlán, der var individuelt nedskrevet og ikke om de gruppe- vise nedskrivninger. I en efterfølgende korrespondance svarede banken blandt andet ved breve af 15. juli og 17. august 2009. Herudover fik banken udkast til afgørelse i hø- ring og kom med bemærkninger hertil i brev af 27. oktober 2009. Banken anførte i sine svar blandt andet, at den erkendte, at enkelte regnskabsposter var behæftet med fejl relateret til indregning og máling og/eller fejl vedrøren- de klassifikation og præsentation i resultatopgørelsen, men at den ikke men- te, at dens beslutning om ikke at ændre primo balancen for 2007 som følge af overgangen til de nye regnskabsregler pávirkede rigtigheden af bankens balance pr. 31. december 2007. Endvidere anførte banken, at de af Finans- tilsynet konstaterede fravigelser ikke var af en sádan karakter, at de burde medføre krav om udsendelse af korrigerende eller supplerende information til ársrapporten for 2008 eller krav om offentliggørelse af en ny ársrapport for 2008. Den 10. november 2009 traf Fondsrádet afgørelse i sagen. Fondsrádet vur- derede, at bankens ársrapport fra 2008 led af mange forskellige fejl, báde grundlæggende fejl opstáet som følge af overgangen til den nye regnskabs- bekendtgørelse samt yderligere væsentlige fejl. Fondsrádet pábød banken at udarbejde og offentliggøre en ny ársrapport for 2008. Dette efterkom ban- ken den 23. november 2009. Den talmæssige betydning af udarbejdelsen af en ny ársrapport var størst pá resultatopgørelsen, idet resultatet for 2008 blev forværret med ca. 11 pct.. Derimod var effekten mindre for sá vidt angik balance og egenkapital, idet den samlede effekt pá koncernens aktiver var pá 41 mio. kr. ultimo 2008, hvilket svarede til 0,19 pct. Den samlede effekt pá egenkapitalen ulti- mo 2008 udgjorde 1 mio. kr., svarende til 0,06 pct. Fejlene i ársrapporten for 2008 vurderes samlet set ikke at have haft betyd- ning for bankens sammenbrud. 3.4 Finanstilsynets undersøgelse i august 2009 Formálet med undersøgelsen i august 2009 var at foretage en gennemgang af bankens opgjorte solvensbehov pr. ultimo juni 2009 til brug for Finanstil- synets vurdering af bankens ansøgning om statsligt kapitalindskud. Under- søgelsen var en funktionsundersøgelse med fokus pá kreditomrádet, og Fi- nanstilsynet gennemgik og vurderede derfor ikke de øvrige tillæg, som ban- ken havde afsat til solvensbehov. Den primære risiko var kreditterne, og fo- kus ved undersøgelsen var derfor lagt her. Finanstilsynet gennemgik bankens 74 største engagementer, inkl. de 10 største nedskrivningsengagementer. Engagementerne blev opgjort pr. ulti- mo juni 2009. 11/29 Skjal 10 - 383 384 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Tabel 5. Boniteten af bankens engagementer Gennemgangen af engagementerne gav anledning til følgende bemærknin- ger og tilsynsreaktioner: Finanstilsynet gav banken en risikooplysning om at henlede sin opmærk- somhed pá engagementerne med karakteren 2b, hvor en negativ ændring i indtjening og/eller formueforhold kunne bevirke, at der opstod et nedskriv- ningsbehov. Ved undersøgelse bemærkede Finanstilsynet, at banken i sin opgørelse af solvensbehov pr. 30. juni 2009 ikke havde reserveret kapital til dækning af geografisk koncentration, og at banken endvidere ikke var af den opfattelse, at man opererede pá et marked med geografisk koncentration. Finanstilsy- net gav banken et pábud om at vurdere bankens risiko vedrørende reserva- tion af kapital til dækning af geografisk koncentration. Slutteligt gennemgik Finanstilsynet bankens opgørelse af kreditrisikoen, der indgik med et tillæg i det individuelle solvensbehov pr. 30. juni 2009. Finans- tilsynet fandt ikke grundlag for at fastsætte et højere tillæg angáende kredit- risikoen til det individuelle solvensbehov. Finanstilsynet havde ingen be- mærkninger til det samlede aktuelle resultat af bankens solvensbehovsop- gørelse. 3.5 Statsligt kapitalindskud Efter anmodning fra Økonomi- og Erhvervsministeriet afgav Finanstilsynet i september 2009 en udtalelse vedrørende banken til brug for ministeriets be- handling af bankens ansøgning om statsligt kapitalindskud. Udtalelsen inde- holdt bl.a. følgende: "Sammenfatning Vurderingen er foretaget pá grundlag af bankens ansøgning og materiale i tilsynet. Det opgjorte solvensbehov udtrykker risikoprofilen og risikovurde- ringen pá opgørelsestidspunktet. En fremtidig opgørelse vil kunne give et andet resultat. Tilsynets konklusion er, at Eik Banki P/F og Eik Banki P/F-koncernen med hovedsæde i Torshavn pá det foreliggende grundlag opfylder solvenskrave- ne i Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om finansiel virksomhed, hvilket betyder, at bankens respektive koncernens solvensbehov opgjort i 12/29 Antal enga- gementer Antal i pct. Volumen i pct. Meget gode engagementer (3) 14 18,9 13,3 Gode og mindre gode engagementer (2a) 38 51,3 57,0 Svage engagementer uden nedskrivning (2b) 10 13,5 18,8 Nedskrivningsengagementer (1a) 12 16,2 10,9 I alt 74 100,0 100,0 procent vurderes at være lavere end bankens respektive koncernens fakti- ske solvensprocent. Denne vurdering er dog forbundet med en vis risiko, dels fordi koncernen fortsat kører med underskud og dels fordi solvensbuffe- ren pá koncernniveau má anses for at være relativ beskeden. Hertil kommer at moderbanken har en betydelig branchemæssig og geografisk koncentra- tion samtidig med, at datterbanken i Danmark har stor koncentration inden- for ejendomsbranchen. De samlede nedskrivninger pá udlán og tilgodehavender i koncernen, som udgøres af Eik Banki P/F og Eik Bank Danmark A/S, var 554 mio. kr. i 2008 og 203 mio. kr. i første halvdel af 2009." I relation til seneste undersøgelse af banken anførte Finanstilsynet i udtalel- sen følgende: "Moderbanken er senest blevet ordinært undersøgt i juni 2006. Datterban- ken Eik Bank Danmark, som jo har fáet stillet hybrid kernekapital til rádighed af staten, blev undersøgt i november 2008. I anledning af ansøgningen fra Eik Banki foretog tilsynet i uge 35 i ár en funktionsundersøgelse af kreditom- rádet med henblik pá at underbygge sin vurdering af sável bankens som koncernens solvensbehov. Bankens 74 største engagementer incl. de 10 største nedskrivningsenga- gementer blev gennemgáet og stresstestet og kombineret med et estimat for tabsrisikoen pá hele udlánsspopulationen. Den gennemgáede engage- mentsmasse udgjorde 6.169 mio. kr., svarende til ca. 56 % af bankens sam- lede engagementsmasse. Ca. 30 % af det gennemgáede engagementsvo- lumen incl. den del, der er hæftet en nedskrivning pá, má betegnes som kreditsvagt. Undersøgelsens konklusion er, at tilsynet ikke har grundlag for at tilsidesætte bankens eller koncernens opgørelse af det aktuelle solvens- behov." Staten foretog et kapitalindskud pá 327 mio. kr. i banken. 3.6 Individuel statsgaranti Ved en ændring af lov om finansiel stabilitet, som trádte i kraft den 4. februar 2009, blev der etableret en ordning, efter hvilken den danske stat via Finan- siel Stabilitet A/S ydede individuel statsgaranti for ny eller eksisterende gæld. Banken modtog en individuel statsgaranti pá 6,6 mia. kr., og i den forbindel- se anmodede Finansiel Stabilitet A/S fonden Eik Grunnurin om at forpligte sig til at tilføre kapital til banken, sáfremt der opstod solvensmæssige pro- blemer. Datterbanken Eik Bank Danmark A/S ansøgte ligeledes om individuel stats- garanti. I forbindelse med tildelingen af denne stillede moderbanken efter 13/29 Skjal 10 - 385 386 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM krav fra Finansiel Stabilitet A/S en garanti om, at banken ville understøtte datterbanken, sáfremt den fik solvensmæssige problemer. Finanstilsynet var ikke involveret i denne proces. 3.7 Tilsynsdiamanten I juni 2010 introducerede Finanstilsynet den af tilsynet udarbejdede tilsyns- diamant for banken. Tilsynsdiamanten opstiller en række pejlemærker for, hvad der som udgangspunkt anses for at være pengeinstitutvirksomhed med forhøjet risiko. Pejlemærkerne skal hjælpe pengeinstitutterne til ikke at pátage sig overdrevne risici samt at gøre det muligt for sunde pengeinstitut- ter at drive profitabel bankvirksomhed, herunder yde den nødvendige kredit til virksomheder og husholdninger. Finanstilsynet oplyste, at der ville ske en indfasning af tilsynsdiamanten frem mod ultimo 2012 for at give pengeinstitutterne mulighed for at tilpasse sig gradvist. Fra ultimo 2012 ville Finanstilsynet iværksætte en systematisk overvágning af institutternes overholdelse af pejlemærkerne. Finanstilsynet orienterede banken om, at den baseret pá indberetningen pr. ultimo 2009 havde et funding-ratio pá 1,25 samt en koncentration pá store engagementer pá 117,9 pct., og at banken derfor overskred de pejlemærker i tilsynsdiamanten, som vedrørte stabil funding og store engagementer. Efter indfasningen af tilsynsdiamanten ultimo 2012 ville disse overskridelser kunne indebære, at Finanstilsynet ville give banken en risikooplysning, der skulle offentliggøres. Finanstilsynet tilskyndede derfor bestyrelsen til at for- holde sig til disse oplysninger, samt at lægge og gennemføre en strategi, der kunne modvirke overskridelserne af pejlemærkerne, hvis instituttet efter ultimo 2012 ville undgá tilsynsreaktioner. 3.8 Redegørelse for forhold i bankens revisionsprotokollat for 2009 samt bankens vurdering af, hvorvidt fonden Eik Grunnurin ville være i stand til at tilføre banken kapital I 2010 anmodede Finanstilsynet banken om at redegøre for hvordan den ville følge op pá revisorernes bemærkninger til ársrapporten for 2009 om, at der burde foretages en løbende opfølgning pá aktiviteterne i EIK Markets af alle vedkommende risici. Samt at der manglede skriftlige forretningsgange pá fondsomrádet og en funktionsbeskrivelse for Risk Manager samt doku- mentation for afstemning af depot. Finanstilsynet anmodede banken om en handlingsplan samt en tidsramme for opfølgningen. Yderligere anmodede Finanstilsynet banken om at redegøre for, hvorledes banken pátænkte at rette op pá det faktum, at kun 10 pct. af kunderne opret- tet før 1999 havde indsendt legitimering til banken, og at redegøre for be- stræbelserne for at forbedre regnskabsprocessen. 14/29 Herudover anmodedes banken om at give en vurdering af, hvorledes EIK Grunnurin ("fonden") ville være i stand til at tilføre kapital til banken jf. betin- gelserne stillet af Finansiel Stabilitet A/S i forbindelse med indgáelse af afta- le om individuel statsgaranti, samt at redegøre for initiativer til forbedring af regnskabsprocessen. I 2011 svarede banken pá Finanstilsynets spørgsmál vedrørende fondens evne til at tilføre banken kapital i henhold til aftalen om individuel statsgaran- ti. Banken oplyste, at dens vurdering af fondens evne til at tilføre banken kapi- tal byggede pá fondens ársregnskab for 2009, der pr. ultimo 2009 viste akti- ver for 1,3 mia. kr. og en egenkapital pá 853,1 mio. kr. Yderligere oplyste banken, at fonden havde tilført banken 80 mio. kr. i ansvarlig lánekapital den 19. marts 2010, samt 151 mio. kr. i ansvarlig lánekapital pr. 17. juni samme ár, dvs. i alt 231 mio. kr. Det var bankens opfattelse, at fonden, hvis nødvendigt, ville være i stand til at tilvejebringe yderligere kapital i størrelsesordenen 100 mio. kr. ved salg af unoterede kapitalandele og fast ejendom. Ved brev af 27. august 2010 redegjorde banken for de af Finanstilsynet pá- pegede forhold, der vedrørte revisionsprotokollaterne og ársrapporten for 2009. Banken svarede vedrørende EIK Markets, at en stor del af den omtal- te rapportering tidligere foregik via mánedsregnskabet, men at banken efter konverteringen til SDC ikke havde været i stand til at udarbejde et máneds- regnskab efter den gamle skabelon. Banken oplyste, at den forventede at have bragt forholdet i orden til september samme ár, og beskrev samtidig de rapporteringer, der blev foretaget for at overváge EIK Markets. Vedrørende legitimering af kunderne svarede banken, at i skrivende stund var kun 19 pct. behørigt legitimeret. Dette skyldtes arbejdet med at konver- tere bankens IT-systemer til SDC, hvilket havde beslaglagt en del ressour- cer. Banken havde ifølge egne oplysninger iværksat en række interne tiltag der skulle fremskynde processen. For sá vidt angik regnskabsprocessen beskrev banken, at overgangen til SDC samt manglende rutine hos medarbejderne forsinkede en rettidig leve- ring af de nødvendige data. Banken mente, at skiftet til SDC samt opgrade- ring af teamet omkring finansafdelingen ville hindre sádanne forsinkelser fremover. Før Finanstilsynet náede at følge op pá den ovenfor beskrevne korrespon- dance startede den proces, som ultimativt førte til, at banken overgik til Fi- nansiel Stabilitet A/S. 15/29 Skjal 10 - 387 388 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 3.9 Finanstilsynets undersøgelse i september 2010 Finanstilsynet afholdt den 15. september 2010 et møde med bankens for- mandskab, direktion og kreditansvarlige underdirektør. Finanstilsynet havde til brug for mødet indkaldt 10 af koncernens engagementer. Finanstilsynet fandt pá baggrund af mødet og det indsendte materiale, at det var nødven- digt at foretage en funktionsundersøgelse af datterbankens kreditter. Den 20. september 2010 pábegyndte Finanstilsynet funktionsundersøgelsen af datterbanken, og det blev samme dag besluttet at fremrykke undersøgel- sen af banken til den 23. september 2010, idet Finanstilsynet vurderede, at der var et ikke ubetydeligt mednedskrivningsbehov samt kreditreservationer. Den 23. september 2010 startede undersøgelsen af banken, hvor Finanstil- synet gennemgik 37 engagementer, heraf bankens 35 største engagemen- ter. Gennemgangen svarede til 56 pct. af bankens samlede engagements- volumen. Den 24. september 2010 blev der afholdt et møde med banken samt datter- banken, hvor bankerne blev orienteret om forløbets konklusioner. De gen- nemgáede engagementer i datterbanken var særdeles risikofyldte samt af dárlig bonitet. Engagementerne i banken var af en noget bedre bonitet. Et enkelt engagement gik igen i begge banker, hvor Finanstilsynet vurderede, at det págældende engagement skulle nedskrives fuldt ud. Datterbanken gjorde indsigelser mod Finanstilsynets vurdering af nedskriv- ningsbehovet pá 4 konkrete engagementer, hvoraf det ene engagement og- sá lá i banken. Pá baggrund af indsigelserne blev det besluttet, at de pá- gældende engagementer skulle forelægges ved et ekstraordinært Fonds- rádsmøde den 27. september 2010. Den 27. september 2010 modtog Finanstilsynet orientering om, at datter- banken havde fremsat krav om tilførsel af ansvarlig kapital fra banken, i overensstemmelse med de betingelser, der var forhandlet pá plads med Fi- nansiel Stabilitet A/S i forbindelse med indgáelse af aftalen om den individu- elle statsgaranti. 3.9.1 Fastsættelse af solvenskrav for banken Pá baggrund af undersøgelsen fastsatte Finanstilsynet efter forelæggelse for det Finansielle Virksomhedsrád den 27. september 2010 et solvenskrav til banken. Banken havde opgjort solvensbehovet til 10,9 pct. (svarende til en tilstræk- kelig basiskapital pá 997 mio. kr.), hvor Finanstilsynet pá baggrund af un- dersøgelsen fandt, at der skulle fastsættes et solvenskrav pá 25,7 pct. (sva- rende til en tilstrækkelig basiskapital pá 2.285 mio. kr.). 16/29 Solvenskravet indebar dermed en forøgelse af kravet til den tilstrækkelige basiskapital pá 1.288 mio. kr. Forskellene mellem bankens og Finanstilsy- nets opgørelser kunne primært forklares med, at Finanstilsynet i sin opgø- relse solvensbelastede egenkapitalen i datterbanken, da Finanstilsynet hav- de stillet et kapitalkrav til banken, samt en forskellig vurdering af boniteten af de største engagementer. Solvenskravet blev fastlagt under forudsætning af, at der blev fundet en løs- ning for datterbanken, sáledes at bankens risiko ikke ville blive større end kapitalandelen pá 911 mio. kr. I tilfælde af, at risikoen blev større, ville sol- venskravet skulle øges tilsvarende. Der skulle endvidere tages hensyn til risikoen for, at der som følge af en re- gulering af værdien af kapitalandelene i datterbanken samt nedskrivninger ville ske en reducering af kernekapitalen, hvilket ville reducere muligheden for at medregne efterstillet kapital. Den 27. september 2010 forelagde Finanstilsynet sagen vedrørende mang- lende konstatering af OIV (Objektiv Indikation for Værdiforringelse) og manglende nedskrivninger i Eik Bank koncernen for Fondsrádet. Pá bag- grund heraf sendte Finanstilsynet den 28. september 2010 et brev til den danske datterbank, hvor Finanstilsynet pábød banken at foretage nedskriv- ninger for 708 mio. kr. pá udvalgte engagementer samt at genvurdere tids- punktet for, hvornár OIV var indtrádt. 3.9.3 Frist for opfyldelse af lovens solvenskrav samt overdragelse af bankens aktiviteter til Finansiel Stabilitet A/S Banken fik frist til opfyldelse af kapitalkravet til den 30. september kl. 18.00, med mulighed for forlængelse. Den 30. september 2010 anmodede banken om forlængelse af fristen indtil den 9. november 2010 med følgende begrundelse: ?  at banken havde modtaget interessetilkendegivelser fra forskellige inve- storer, og det derfor var bankens opfattelse, at det ville være muligt at fá tilført den nødvendige kapital gennem en aktieemission, ?  at banken fortsat var beneficiant af en hensigtserklæring fra TF Holding P/F, ?  at banken var blevet stillet i udsigt, at der ville komme en skriftlig tilken- degivelse fra Landstyret, ?  at der i nyere tid i finansielle virksomheder var opnáet betydelige teg- ningsbeløb i emissioner, hvor udstedelsen var sket til lave kurser og med stor udvanding, eventuel fuld udvanding af eksisterende aktier, sá- ledes at der var sket overtegning. Finanstilsynet imødekom ikke anmodningen om fristforlængelse med den begrundelse, at banken blev pálagt et solvenskrav pá 2.285 mio. kr., hvor kravet var under forudsætning af, at banken kunne frigøres uden yderligere 17/29 Skjal 10 - 389 390 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM tab end bankens bogførte kapitalandel i datterbanken pá 911 mio. kr. For- udsætningen var dog bortfaldet, da datterbanken havde effektueret den af- givne moderselskabsgaranti og solvenskravet derfor ville øges med 313 mio. kr. Finanstilsynet vurderede endvidere ikke, at muligheden for en aktieemission var til stede. Dette var begrundet med, at Fonden for banken ikke havde midler til at deltage i en eventuel aktieemission samt bankens svage kapital- grundlag. Finanstilsynet var endvidere bekendt med, at banken ikke havde efterkom- met kravet i forbindelse med moderselskabsgarantien fra datterbanken. Pá denne baggrund var Finanstilsynet bekendt med, at Finansiel Stabilitet hav- de fremsat krav mod banken. Hensynet til den finansielle stabilitet efter den 1. oktober 2010 styrkede ogsá kravet til sandsynligheden for, at en emission kunne gennemføres før der blev givet fristforlængelse. Det skulle ses i sammenhæng med bankens træk pá likviditeten i forbindelse med Finanstilsynets afgørelse af 27. september 2010 og usikkerheden om, hvorvidt bankens fundingaftaler var misligholdt som følge af solvenskravet. Pá dette grundlag kunne Finanstilsynet ikke imødekomme anmodningen om fristforlængelse frem til den 9. november 2010. Finanstilsynet forlængede fristen til den 30. september 2010 kl. 23.00. Banken anmodede senere samme dag om forlængelse af fristen til den 8. oktober 2010 kl. 12.00. Det oplystes i anmodningen, at banken havde ind- gáet en betinget aftale om overdragelse af sin virksomhed til Finansiel Stabi- litet. Finanstilsynet imødekom pá denne baggrund anmodningen om fristfor- længelse.1 Den 14. oktober 2010 gav Finanstilsynet tilladelse til, at banken blev over- draget til Eik Banki Føroya P/F, et datterselskab under Finansiel Stabilitet A/S, med virkning fra den 30. september 2010. 4. Revisionsprotokollater Et pengeinstituts eksterne revisorer har ansvaret for revisionen af ársrappor- ten. Revisionen afsluttes med en pátegning pá ársrapporten. Hvis denne er uden forbehold eller supplerende oplysninger, betyder det, at ársrapporten ifølge revisorerne ikke indeholder væsentlige fejl eller mangler. 1 Den 8. oktober 2010 rettede banken henvendelse med anmodning om fristforlængelse indtil den 15. oktober 2010, da betingelserne for overdragelsen til Finansiel Stabilitet ik- ke var endeligt opfyldt. Finanstilsynet imødekom anmodningen. 18/29 Revisorerne rapporterer i revisionsprotokollatet til bestyrelsen om den udfør- te revision, resultatet heraf samt øvrige forhold af interesse for bestyrelsen. I finansielle virksomheder stiller Finanstilsynet en række supplerende krav til indholdet af revisionsprotokollatet vedrørende ársrapporten. Kopi af revisionsprotokollatet vedrørende ársrapporten skal sendes til Fi- nanstilsynet. Finanstilsynet læser som fast praksis dette med henblik pá at opná en øget viden om pengeinstituttets drift, praksis, kapital m.v. og vurde- rer pá baggrund af protokollatet, om der er omráder, der giver grundlag for en tilsynsmæssig reaktion. Ved denne gennemgang er der fokus pá blandt andet bemærkningsafsnittet, hvor revisionen i henhold til bilag 22 til revisionsbekendtgørelsen skal gøre bemærkninger om f.eks. lovovertrædelser og om pábud fra Finanstilsynet, som virksomheden endnu ikke har efterlevet. Som led i revisionens arbejde skal revisionen, jf. revisionsbekendtgørelsens § 24, stk. 1, nr. 1-2, erklære sig om bankens 10 største engagementer og øvrige engagementer, der overstiger 10 pct. af basiskapitalen. 4.1.1 Internt revisionsprotokollat for 2006 Revisionen konkluderede, at revisionen af ársrapporten ikke havde givet an- ledning til forbehold eller supplerende oplysninger, og gav ársrapporten en blank pátegning. Revisionen havde en række bemærkninger, hvoraf størstedelen blev afkla- ret i indeværende regnskabsár, men hvor der stadig var et udestáende ved- rørende udarbejdelse af formelle retningslinjer for, hvilke rettigheder perso- nalet i de enkelte afdelinger burde have i forhold til adgang til IT-systemer samt at det anbefaledes, at der blev oprettet en uafhængig kontrolfunktion for fondsafdelingen (Risk Management). Yderligere var det revisionens an- befaling, at der i forbindelse med den planlagte børsnotering af banken ud- arbejdedes nye regler for forbyggende foranstaltninger mod hvidvask. Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der oversteg 10 pct. af basiskapitalen. Der var samlet foretaget hensættelser pá de 10 største engagementer pá 68,5 mio. kr. For de øvrige engagementer fremgik det, at banken vurderede, at der ikke var behov for hensættelser pá engagementet, og at revisionen kunne tilslutte sig den foretagne vurdering. Som led i sit arbejde havde revisionen i revisionsprotokollatet fulgt op pá de pábud, som Finanstilsynet udstedte i forbindelse med undersøgelsen i juni 2006. 2 Med virkning fra 1. januar 2009 findes hjemlen i revisionsbekendtgørelsens § 4, stk. 5. 19/29 Skjal 10 - 391 392 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Revisionen havde sáledes páset, at der nu forelægges en rapport pá besty- relsesmødet, der viste direktionens overholdelse af de fastsatte grænser. Ligeledes havde revisionen páset, at formanden páførte sine initialer pá alle sider af mødereferaterne, og at bestyrelsesmedlemmerne páførte dato for underskrivelsen. Den interne revision bekræftede i revisionsprotokollatet for ársrapporten for 2006, at pábuddet om, at it-sikkerhedspolitikken og it- beredskabsplanen skulle forelægges for og vedtages af bestyrelsen, var op- fyldt. Finanstilsynet konstaterede, at banken ikke havde den nødvendige tilladelse som værdipapirhandler. Efterfølgende havde banken, ifølge revisionen, fáet en midlertidig tilladelse som værdipapirhandler. Det var ikke udarbejdet skriftlige og kontrollerbare instrukser til de medar- bejdere, som kunne disponere pá udlandsomrádet. Revisionen ville páse, at dette forhold snarest blev afklaret. Revisionen konkluderede, at der var sket en ajourføring af kreditpolitikken sáledes, at der blev tilføjet en stillingtagen til bankens nye forretningsomrá- de, nemlig finansiering af ejendomsprojekter i Danmark via aflastningsga- rantier, stillet i favør af den danske datterbank. Det var endvidere revisionens opfattelse, at Finanstilsynets pábud om tilba- geførsel af hensættelser og regulering af kapitalandele var taget til efterret- ning og gennemført. Vedrørende forebyggende foranstaltninger mod hvidvask havde revisionen, som nævnt i afsnit 3.9, gjort bankens direktion og bestyrelse opmærksom pá overtrædelse af § 4 i Bekendtgørelse for Færøerne af lov om forebyggende foranstaltninger mod hvidvask. Sá vidt revisionen var orienteret arbejdedes der med dette omráde. 4.1.2 Eksternt revisionsprotokollat for 2006 Revisionen konkluderede, at revisionen af ársrapporten ikke havde givet an- ledning til forbehold eller supplerende oplysninger, og gav ársrapporten en blank pátegning. Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der overstiger 10 pct. af basiskapitalen. Engagements- gennemgangen fremgik af intern revisions revisionsprotokollat, og revisio- nen havde tilsluttet sig de af intern revision fremførte kommentarer. Revisionen bekræftede, at pábuddet til bestyrelsen om at sikre at bestem- melser i § 71 blev efterlevet sá vidt angik forlæggelse for og godkendelse af bestyrelsen af it-sikkerhedspolitikken og it-beredskabsplanen. 20/29 4.2.1 Internt revisionsprotokollat for 2007 Revisionen konkluderede, at revisionen af ársrapporten ikke havde givet an- ledning til forbehold eller supplerende oplysninger, og gav ársrapporten en blank pátegning. Revisionen bemærkede, at forholdene vedrørende kapitalpensionskonti skulle afklares, at der skulle udarbejdes formelle retningslinjer for medarbej- dernes adgang til it-systemerne, at der skulle strammes op pá reglerne for fondsafdelingen og kontantdepotet, og at der skulle ske ændringer i anven- delsen af fjernarkivet. Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der oversteg 10 pct. af basiskapitalen. Der var samlet foretaget hensættelser pá 5,8 mio. kr. pá de 10 største engagementer, og revisionen kunne tilslutte sig denne vurdering. Som følge af Finanstilsynets undersøgelse i juni 2006 havde revisionen fulgt op pá de pábud, som endnu ikke var afklaret ved aflæggelse af revisions- protokollat for ársrapporten for 2006. Herunder konkluderede revisionen, at der endnu ikke var udarbejdet skriftlige og kontrollerbare instrukser til de medarbejdere, som kunne disponere pá udlandsomrádet. Revisionen ville páse, at dette forhold blev afklaret snarest. For sá vidt angár forebyggende foranstaltninger mod hvidvaskning af penge, blev der sá vidt revisionen var orienteret arbejdet med en afklaring af forhol- det. Den interne revision bekræftede i revisionsprotokollatet for ársrapporten for 2007, at pábuddene vedrørende bestyrelsens forhandlingsprotokol, mar- kedsrisikoomrádet, kapitaldækningsopgørelsen samt kreditrisikoomrádet var opfyldt, samt at der var udarbejdet forretningsgange for opgørelse og kontrol af bankens og koncernens solvens. Pá omrádet for forebyggende foranstaltninger mod hvidvask var der ifølge intern revision indført forebyggende foranstaltninger, men den nødvendige og lovpligtige identifikation/legitimation ved etablering af nye kunder funge- rede ikke tilfredsstillende, og at der ville blive fulgt op pá denne problemstil- ling. Dette skete dog ikke, og i revisionsprotokollatet for 2009 fremgár det, at størstedelen af bankens kunder ikke er blevet behørigt legitimeret. Dermed ses Finanstilsynets pábud ikke at være blevet efterlevet jf. afsnit 4.4.1. 4.2.2 Eksternt revisionsprotokollat for 2007 Revisionen konkluderede, at revisionen af ársrapporten ikke havde givet an- ledning til forbehold eller supplerende oplysninger, og gav ársrapporten en blank pátegning. 21/29 Skjal 10 - 393 394 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der oversteg 10 pct. af basiskapitalen. Engagements- gennemgangen fremgik af intern revisions revisionsprotokollat, og revisio- nen havde tilsluttet sig de af intern revision fremførte kommentarer. Finanstilsynet bemærker, at revisionen burde have erklæret sig om de end- nu uafklarede pábud udstedt af Finanstilsynet i forbindelse med undersøgel- sen i juni 2006. Dette ses dog ikke at være tilfældet. Derimod er de omtalte pábud behandlet af intern revision. 4.3.1 Internt revisionsprotokollat for 2008 Revisionen konkluderede, at revisionen af ársrapporten ikke havde givet an- ledning til forbehold eller supplerende oplysninger, og gav ársrapporten en blank pátegning. Revisionen havde nogle opfølgende kommentarer vedrørende bemærknin- gerne givet i revisionsprotokollatet for 2007, og en række nye bemærkninger vedrørende personaleafdelingen, herunder blandt andet, at revisionen anbe- falede at Compliance Officer fik oplysninger om alle ansættelser, at perso- nalearkivet skulle systematiseres og at forretningsgangene blev opdateret sáledes, at der ikke opbevaredes personlig data uden hjemmel. Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der oversteg 10 pct. af basiskapitalen. Det fremgik for hvert enkelt engagements vedkommende, at banken vurderede, at der ikke var behov for hensættelser pá engagementet, og at revisionen kunne tilslut- te sig den foretagne vurdering. Revisionen fulgte op pá efterlevelsen af pábuddene udstedt af Finanstilsynet i juni 2006. Revisionen konkluderede, at der nu var udarbejdet skriftlige og kontrollerbare instrukser til de medarbejdere, som kunne disponere pá ud- landsomrádet, og forholdet var sáledes afklaret. Vedrørende forebyggende foranstaltninger mod hvidvask konkluderede revisionen, at alle forretnings- gange var opdateret og efterlevedes, samt at alle kunder, der havde oprettet en konto i banken efter 1999, var blevet kontaktet og afkrævet den nødven- dige dokumentation, og hvis de ikke havde efterlevet dette var kundeforhol- det ophørt. Dette var dog ikke korrekt jf. afsnit 4.4.1. 4.3.2 Ekstern revisionsprotokollat for 2008 Revisionen konkluderede, at revisionen af ársrapporten ikke havde givet an- ledning til forbehold eller supplerende oplysninger, og gav ársrapporten en blank pátegning. Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der oversteg 10 pct. af basiskapitalen. Engagements- 22/29 gennemgangen fremgik af intern revisions revisionsprotokollat, og revisio- nen havde tilsluttet sig de af intern revision fremførte kommentarer. 4.4.1 Internt revisionsprotokollat for 2009 Revisionen konkluderede, at revisionen ikke havde givet anledning til forbe- hold. Det var revisionens opfattelse, at de etablerede forretningsgange og interne kontroller, herunder den af ledelsen tilrettelagte risikostyring, der omhandle- de rapporteringsprocesser og væsentlige forretningsmæssige risici, funge- rede tilfredsstillende. Det var tillige revisionens opfattelse, at ársregnskabet gav et retvisende bi- lede af selskabets aktiver, passiver og finansielle stilling pr. 31. december 2009 samt af resultatet af aktiviteter for regnskabsáret 2009 i overensstem- melse med lov om finansiel virksomhed. Revisionen henledte bestyrelsens opmærksomhed pá følgende særlige for- hold vedrørende ársregnskabet for 2009: 1) Regnskabsprocessen savnede planlægning og koordinering, hvilket med- førte, at revisionen havde udført sit arbejde under et tidspres, der kunne ha- ve været medvirkende til at mulige fejl og mangler ikke var blevet opdaget, samt at kvaliteten i det udførte arbejde ikke stod mál med det, der forvente- des af en børsnoteret virksomhed. 2) Risikostyringen havde haft stort fokus de sidste ár. I 2007 ansatte banken en Risk Manager med ansvaret for risikostyringen i banken. Funktionsbe- skrivelsen for denne nye funktion burde indeholde krav til rapporteringen, der skulle udarbejdes politikker og styringslinjer for alle bankens risikoomrá- der og bestyrelsen skulle overveje i hvilket omfang, koncernens risiko skulle indgá i overvejelserne. 3) Lán til dagsværdi: Der eksisterede ikke et aktivt marked for en næremere bestemt type udlán, og ledelsen havde derfor udarbejdet en cash-flow mo- del som viste, hvad udlánene skulle op- eller nedskrives til. Det var vigtigt for revisionen, at ledelsen havde valgt en model, hvor opgørelsesmetoden var den samme fra kvartal til kvartal, og at udlánene blev dagsværdiregule- ret til den værdi, som man i modellen havde beregnet. 4) Kapitalandel i FDI Invest, tidligere EBH Zweitmarkt: Revisionen anbefale- de bestyrelsen at undersøge, hvorfor selskabets revision endnu ikke havde afsluttet regnskabet for 2008, samt at rykke herfor, sáledes at bestyrelsen kunne fá et indblik i selskabets økonomiske situation, og revisionen kunne følge regnskabsreguleringen, som tilsagde at associerede selskaber máltes til indre værdi. 23/29 Skjal 10 - 395 396 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 5) En for sen afregning af renteskat i 2009 havde medført en opkrævning pá 106 tkr. i rente, hvorfor revisionen anbefalede, at der blev indført procedurer, der sikrede, at banken ikke blev páført unødvendige omkostninger. 6) Dankorterklæringen blev i første omgang ikke underskrevet, idet revisio- nen ikke var tilfreds med foranstaltningerne pá omrádet, som skulle sikre ef- terlevelsen af de krav, som Dankort A/S stiller til banken. Der blev efterføl- gende rettet op pá dette, og erklæringen blev underskrevet og afsendt. 7) Andre ordinære indtægter: Ledelsen havde valgt at indtægtsføre 7,5 mio. kr., der var opført som et passiv i bøgerne efter købet af Kaupthing Banks afdeling pá Færøerne. 8) Regnskabsmæssig sikring: Revisionen anbefalede, at der skete en funk- tionsadskillelse for sá vidt angik udførelsen af effektivitetstests i forbindelse med at et sikringsforhold kunne indregnes og máles som regnskabsmæssig sikring. Revisionen tilsluttede sig herudover de bemærkninger, som blev beskrevet af den eksterne revision i det eksterne revisionsprotokollat for 2009. For at sikre en effektiv udnyttelse af tiden havde intern og ekstern revision delt de nødvendige bemærkninger imellem sig. Revisionen skulle erklære sig om bankens 10 største engagementer og øv- rige engagementer, der oversteg 10 pct. af basiskapitalen. Der var foretaget nedskrivninger pá et af de 10 største engagementer pá 50,5 mio. kr. Det fremgik for hvert enkelt af de resterende engagementers vedkommende, at banken vurderede, at der ikke var behov for hensættelser pá engagementet, og at revisionen kunne tilslutte sig den foretagne vurdering. Revisionen anførte følgende uafklarede bemærkninger i 2009: Pá indlánsomrádet anbefalede revisionen at fá arbejdet med at indsamle underskrifter pá de enkelte kapitalpensionsaftaler afsluttet. Projektet vedrø- rende adgangsrettigheder til it-systemer var sat i bero pá grund af skiftet fra Elektron til SDC. Revisionen havde følgende bemærkning til pábuddet givet af Finanstilsynet ved undersøgelsen i juni 2006 om forebyggende foranstaltninger mod hvid- vask: Det havde efterfølgende vist sig, at det kun var lykkedes at indhente legitimation hos godt 10 pct. af kundeforholdene indgáet før 1999. Kunde- forholdene var dog ikke bragt til ophør af denne grund, som det ellers var oplyst. Finanstilsynets pábud kunne derfor ikke anses for opfyldt. 24/29 4.4.2 Ekstern revisionsprotokollat 2009 Revisionen skrev, at den havde afsluttet revisionen af ársrapporten 2009 og forsynede ársrapporten med en revisionspátegning uden forbehold eller supplerende oplysninger. Revisionen tilsluttede sig de bemærkninger, den interne revision havde re- degjort for i det interne revisionsprotokollat for 2009. Herudover redegjorde revisionen for følgende korrigerede væsentlige fejl i ársrapporten for 2009: Der var ikke sammenhæng mellem egenkapitalen ifølge regnskabssystemet og egenkapitalen ifølge foreliggende udkast til ársregnskab. ársagen var, at der var opstáet en fejl i forbindelse med en praksisændring fra den gamle til den nye regnskabsbekendtgørelse. Revisionen havde ogsá konstateret følgende fejl, som ikke var korrigeret i ársrapporten for 2009: Banken manglede at regulere resultaterne for 2009 for associerede selskaber, idet disse ársregnskaber ikke forelá. Banken havde opskrevet værdien af overtagne aktiver, uden at dette var sket i over- ensstemmelse med de gældende regler. Vedrørende regnskabsprocessen udtalte revisionen, at processen havde været meget presset og at de aftalte planer ikke blev overholdt, hvilket efter revisionens opfattelse væsentligt forøgede risikoen for fejl. 5. Væsentligste konklusioner fra den af Eik Banki Føroya P/F bestilte advokatundersøgelse af forholdene i banken Efter at aktiviteterne i banken var overført til datterselskabet Eik Banki Føroya P/F under Finansiel Stabilitet A/S anmodede den nye bestyrelse ad- vokat Carsten Fode, Kromann Reumert Advokatfirma, om at undersøge banken for at fá klarlagt de væsentligste ársager til dennes økonomiske sammenbrud. Advokaten blev ligeledes anmodet om at undersøge, hvorvidt der fandtes at være begrundet mistanke om, at bankens tidligere ledelse, revision eller nærtstáende havde begáet ansvarspádragende og/eller straf- bare handlinger i banken. Advokaten fandt, at "bankens uforsvarlige kreditgivning, særligt til ejen- domsprojekter i Danmark og Tyskland, men ogsá til færøske erhvervskun- der, og en manglende risikostyring var de væsentlige ársager til bankens økonomiske sammenbrud. Banken har i en række store udlánsengagemen- ter haft en høj risikoprofil, i flere tilfælde kombineret med aftaler om "upsi- des" eller ejerandele i de finansierede virksomheder. ... at bankens ledelse i en række tilfælde pá et uforsvarligt grundlag har truf- fet beslutninger om kreditgivning til meget store og risikofyldte engagemen- ter uden at iagttage bankens retningslinjer mv. for kreditgivning og uden at udnytte ressourcerne i bankens kreditorganisation. 25/29 Skjal 10 - 397 398 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Det uforsvarlige beslutningsgrundlag har beroet pá manglende eller util- strækkelig kreditmæssig behandling i sager, hvor kreditgivning er blevet ind- stillet til bestyrelsens bevilling. Det er sáledes karakteristisk for bankens kreditgivning til udenlandske ejendomsprojekter, at bankens kreditorganisa- tion, særligt erhvervs- og kreditafdelingen, ikke har været udnyttet som for- udsat i bankens retningslinjer mv. for kreditgivning og derfor ikke har udført det arbejde, som en forsvarlig kreditsagsbehandling fordrer." Advokaten konstaterede endvidere, at de lovpligtige retningslinjer i henhold til § 70 og § 71 i lov om finansiel virksomhed havde foreligget i banken. De havde dog i betydeligt omfang været tilsidesat i praksis. Advokaten fandt, at banken havde overtrádt § 145 i lov om finansiel virk- somhed ved at have engagementer, der oversteg 25 pct. af basiskapitalen og § 181 om koncerninterne engagementer ved at gennemføre en koncern- intern transaktion, der ikke var pá markedsmæssige vilkár. Advokaten fandt endvidere, at intern revision mangelfuldt havde udført sine pligter, og at ekstern revision havde handlet i strid med god revisorskik ved utilstrækkeligt eller mangelfuldt at have underrettet bankens ledelse og Fi- nanstilsynet om væsentlige svagheder, mangler, fejl, risici og lignende i banken. Advokaten vurderede endvidere, at bankens ledelse var ansvarlig for at ha- ve fortsat bankens virksomhed efter det tidspunkt, hvor advokaten vurdere- de, at banken ikke længere opfyldte lovens solvenskrav (hábløshedstids- punktet). Som følge af de særlige regler i Erstatningsansvarslovens § 23 anbefalede advokaten, at der ikke rejses erstatningssag mod den interne revisions revi- sionschef. Samlet set vurderede advokaten, at der var sket overtrædelser af lov om fi- nansiel virksomhed, som kunne medføre et strafansvar, at bankens direktion og bestyrelse havde handlet ansvarspádragende og at ekstern revision bur- de indbringes for revisornævnet. 5.2 Finanstilsynets bemærkninger til advokatredegørelsen Som det fremgár af denne redegørelse er Finanstilsynet i vidt omfang enig med advokaten om ársagerne til bankens økonomiske sammenbrud. Eik Banki koncernen valgte en vækststrategi for begge banker. Denne vækststrategi kombineret med den valgte eksponering mod fast ejendomme og byggeri primært i datterbanken, men ogsá i moderbanken via aflast- 26/29 ningsgarantierne, var af afgørende betydning for, at banken ikke kunne modstá det økonomiske konjunkturtilbageslag. Finanstilsynet har foretaget politianmeldelse i relation til forhold i datterban- ken. 27/29 Skjal 10 - 399 400 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 28/29 Bilag 1. Eik Bank DK og Eik Banki P/F sammenlignet med den øvrige banksektor En sammenstilling af Eik Bank DK og Eik Banki P/F pá udvalgte parametre risikokoncentration, vækst og indtjening) set over en árrække i forhold til Finansiel Stabilitet samt den øvrige banksektor (fordelt pá relevante benchmark-grupper). Finansiel Stabilitet bestár af Amagerbanken, Ebh, Fionia Bank, Fjordbank Mors, Løkken Sparekasse, Max Bank og Roskilde Bank og disse institutter indgár kun med data i árene før de blev overtaget af Finansiel Stabilitet. Sum af store engagementer (pct. af basiskapital) 600 500 400 300 200 100 0 2001 2002 2003 Eik Banki P/F 2004 2005 Eik Bank DK 2006 2007 2008 Finansiel Stabilitet 2009 201006 Gruppe 1-4 -  Eik Bank DK har haft flere store engagementer end andre institutter endt i Fi- nansiel Stabilitet. -  Eik Banki P/F har histo- risk set haft en mindre sum af store engagemen- ter end sektoren og insti- tutterne endt i Finansiel Stabilitet. Siden 2008 har banken dog haft en høje- re sum af store engage- menter end sektoren, idet Eik Banki P/F's niveau ik- ke er faldet ligesom re- sten af sektoren. Udlánsvækst (pct. ár/ár) 150 120 90 60 30 0 -30 -60 2001 2002 2003 Eik Banki P/F 2004 2005 Eik Bank DK 2006 2007 2008 Finansiel Stabilitet 2009 201006 Gruppe 1-4 -  Eik Bank DKs udláns- vækst lá i perioden 2005- 2008 væsentlig over sek- torens snit. I samme peri- ode lá bankens udláns- vækst generelt ogsá høje- re end den gennemsnitli- ge udlánsvækst for insti- tutterne, som er endt i Fi- nansiel Stabilitet. -  Eik Banki P/Fs udláns- vækst har generelt set fulgt sektorens gennem- snitlige udlánsvækst de seneste 10 ár. -  Udlánsvæksten i 1. halvár 2010 er opregnet til ársni- veau. Skjal 10 - 401 29/29 Ejendomseksponering (pct.) -  Eik Bank DK ?s ejendoms- eksponering har de sene- ste 10 ár ligget tæt pá ejendomseksponeringen for de institutter, der er endt i Finansiel Stabilitet. -  Eik Banki P/Fs ejen- domseksponering har de seneste 10 ár ligget under sektorens generelle ni- veau. 35 30 25 20 15 10 5 0 2001 2002 2003 Eik Banki P/F 2004 2005 Eik Bank DK 2006 2007 2008 Finansiel Stabilitet 2009 201006 Gruppe 1-4 Indtjening i forhold til omkostninger, herunder nedskrivnin- ger -  Eik Bank DK og Eik Banki P/F har begge generelt haft en lavere indtjening ift. omkostninger end sek- toren. -  FS bankerne er ikke ind- draget her, da de i sagens natur har haft langt større omkostninger og ned- skrivninger end indtjening. 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 -0,50 -1,00 Eik Banki P/F Eik Bank DK Gruppe 1-4 Anm.: Gruppe 1-4 er eksklusive institutter, der er endt i Finansiel Stabilitet 402 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM Skjal 11 Mannagongdir Skráseting Føroya Skráseting av og eftirlit við vinnurekandi grunnum Oktober 2014 1 Innihaldsyvirlit 1. Lógargrundarlag 2. Skráseting av vinnurekandi grunnum a. Nýggir grunnar at stovna b. Broytingar í verandi grunnum 3. Eftirlit við vinnurekandi grunnum a. Fyrireiking av eftirliti b. Nevndin verður kallað til fundar c. Vavið á eftirlitinum Skjal 11 - 403 2 404 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM 1. Lógargrundarlag Anordning nr. 1113 frá 20. september 2007 om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 27. mai 2011 (lóg um vinnurekandi grunnar) Kunngerð nr. 97 frá 18. november 2008 um gjøld fyri vinnurekandi grunnar Bekendtgørelse nr. 1386 frá 11. december 2007 for Færøerne om opløsning af erhvervsdrivende fonde (likvidation, konkurs, tvangsopløsning og fusion) Bekendtgørelse nr. 1382 frá 11. december 2007 for Færøerne om anmeldelse, registrering og offentliggørelse m.v. hos den færøske registreringsmyndighed Bekendtgørelse nr. 1379 frá 11. december 2007 for Færøerne om nedsættelse af grundkapitalen i erhvervsdrivende fonde 2. Skráseting av vinnurekandi grunnum Eftir at eitt mál um grunnar er móttikið og journaliserað, verður málið lagt beinleiðis til løgfrøðingin at gjøgnumganga og viðgera Málini sum koma inn eru: a. Nýggir grunnar at skráseta Skjøl ið skulu koma inn í tí sambandi eru: Fráboðanarblað, rættarliga grundarlagið fyri stovnan, viðtøkur og onnur skjøl gjørd í sambandi við stovnanina, váttan fyri at partapeningurin er inngoldin, prógv fyri at grunnurin er vinnurekandi, samleikaprógv og skrásetingargjald. Tá nýggjur grunnur kemur til stovningar, skal staðfestast um grunnurin er vinnurekandi. Ofta eru skjølini sum koma inn, ikki fulfíggjaði, og tí sendir Skrásetingin eitt skriv til fráboðaran, har biðið verður um fleiri upplýsingar, fyri at kunna staðfesta vinnuvirksemi. Tá Skrásetingin hevur fingið alt sum verður mett neyðugt, ger Skrásetingin niðurstøðu í málinum. Stjórin á Skrásetingini, sum hevur fingið boð um fráboðaða grunnin og góðkent samskifti við hann í tilgongdini, skal so góðkenna niðurstøðuna. Tá kann grunnurin skrásetast. b. Broytingar í verandi grunnum Broyting í nevnd, stjórn, grannskoðara, hækkan av partapeningi, lækkan av partapeningi, broyting í viðtøkunum. Skjøl ið skulu koma inn í tí sambandi eru: Nevndarfundur, váttan fyri at partapeningurin er inngoldin, váttan frá grannskoðara, viðtøkur. 3 Skjal 11 - 405 Broytingar í verandi grunnum, sum bert eru nevndar-, stjóra ella grannskoðarabroytingar, verða skrásettar sum vanligt í øðrum feløgum. Tá viðtøkubroytingar koma, verður stjórin á Skrásetingini kunnaður, og góðkennir tilgongdina, sum er samskifti við grunnin. Ofta má Skrásetingin fáa fleiri upplýsingar viðvíkjandi broytingunum, og samskiftir við grunnin um tað. Tá viðgerðin er liðug á Skrásetingini og stjórin hevur góðkent niðurstøðuna, verður niðurstøðan send VMR, sum er goðkennandi myndugleikin samb. § 48 í lógini um vinnurekandi grunnar: § 48. Efter indstilling fra bestyrelsen og med justitsministerens samtykke kan fondsmyndigheden tillade, at en bestemmelse i en vedtægt ændres. VMR hevur givið boð um at 'justitsministeren' í hesum førinum er VMR. Tá Skrásetingin hevur fingið góðkenning frá VMR verður stjórin kunnaður og broytingin skrásett. Aftrat skrásetingarliga partinum kemur góðkenning frá grunnamyndugleikanum sambært § 21 stk. 3 í í lógini um vinnurekandi grunnar: Stk. 3. Fondens bestyrelse má kun med fondsmyndighedens samtykke foretage eller medvirke til ekstraordinære dispositioner, som kan medføre risiko for, at vedtægten ikke kan overholdes. Grunnurin skal senda umsókn um góðkenning av serligum handlum ella avgerðum til Skrásetingina sum grunnamyndugleika. Henda umsókn skal viðgerast og um góðkenning fer fram, er tað eftir kunning og góðkenning frá stjóranum. 3. Eftirlit við vinnurekandi grunnum Skráseting Føroya úttekur árliga tveir vinnurekandi grunnar til eftirlit. Miðað verður ímóti, at allir vinnurekandi grunnar hava verið úttiknir til eftirlit triðja hvørt ár. a. Fyrireiking av eftirliti í sambandi við fyrireiking av eftirliti av vinnurekandi grunni, verða viðtøkur og ársfrásøgn gjøgnumgingin. Viðtøkurnar verða gjøgnumgingnar fyri at kanna eftir, um tær m.a. eru í tráð við lógina um vinnurekandi grunnar og í samsvar við virksemið hjá grunninum. ársfrásøgnin verður gjøgnumgingin fyri at kanna eftir, at hon m.a. er uppsett eftir ársroknskaparlógini. í hesum sambandi verður brúktur ein "tjekklisti", sum Skráseting Føroya hevur fingið útflýggjað frá Erhvervsstyrelsen. 4 406 - KANNING AV EIK GRUNNINUM OG GRUNNAEFTIRLITINUM b. Nevndin verður kallað til fundar Tá Skráseting Føroya hevur gjøgnumgingið viðtøkur og ársfrásøgn, verður nevndin í grunninum kallað inn til fundar. Um nevndin ynskir, at ein møguligur stjóri ella ráðgevi luttekur á fundinum, kann Skráseting Føroya játta hesum, um ávís viðurskifti ikki tala ímóti. Viðurskifti, sum kunnu tala ímóti er t.d., um stjórin/ráðgevin er viðvirkandi til, at nevndin ikki torir/vil úttala seg um ávís viðurskifti hjá grunninum. á fundinum verða síðani tey viðurskifti umrødd, sum Skráseting Føroya er komið fram á í sambandi við gjøgnumgongd av viðtøkum og ársfrásøgn, umframt onnur viðkomandi viðurskifti. c. Vavið á eftirlitinum (legalitetstilsyn) Eftirlitið verður framt sum eitt legalitetseftirlit. Tvs., at viðtøkur og ársfrásøgn hjá grunninum verða gjøgnumgingin. Vanliga verða ársfrásagnir hjá undirliggjandi feløgum (har grunnurin ger íløgur/eigur kapitalpartar) ikki gjøgnumgingnar. Tó kunnu vera viðurskifti sum gera, at neyðugt er at gjøgnumganga nakrar av hesum ársfrásagnum (stikkprøvar). Meginreglan er, at Skráseting Føroya ikki skal meta um handilsligar avgerðir hjá grunninum. Um mett verður, at nevndin í grunninum t.d. eyðsæð hevur handlað í stríð við endamálið í viðtøkunum, kann Skráseting Føroya tó meta um handilsligar avgerðir hjá grunninum. Um viðurskifti eru, sum eiga at verða kannað nærri, kann Skráseting Føroya seta eina gransking í verk sambært § 59 í lóg um vinnurekandi grunnar. 5