1 Inngangur 
Tilbúgvingin í Føroyum, sum er skipað fyri at verja fólk, djór, umhvørvi, virði og ognir og at tryggja virkisførið í samfelagnum á besta hátt, verður lýst í hesum skjali. 
Tað er ábyrgdin hjá landi og kommunum at røkja uppgávur, sum hava týdning fyri samfelagið, eisini, tá ið óvæntaðir tilburðir hótta virkisførið í samfelagnum. 
Endamálið við hesum skjali, kallað Tilbúgvingin í Føroyum, er at lýsa, hvussu tilbúgvingin er uppbygd, soleiðis at eindirnar og myndugleikarnir í tilbúgvingini skilja, hvussu teirra partur av uppgávuni er skipaður og kann samvirka í samlaðu tilbúgvingini. Umframt at lýsa tilbúgvingina, soleiðis sum hon sær út í dag, eru einstøk tilmæli í skjalinum. 
Henda frágreiðing miðar eftir, at allir partar fáa eina felags fatan av tilbúgvingini í Føroyum, hvussu ábyrgd og uppgávur eru skipaðar, og hvørjar eindir eru at røkja uppgávurnar, bæði tá ið virkað verður einsæris og í felag við aðrar eindir, tá ið tørvur er á samstarvi í tilbúgvingini. 
2 Um tilbúgving 
2.1 Tilbúgvingarlógin2 
Tilbúgvingarlógin setir karmar um og greinar ábyrgdarbýtið í føroysku tilbúgvingini. Høvuðssetningurin í tilbúgvingarlógini er, at allar eindir í tilbúgvingini skulu kunna virka saman sum ein eind, so at stórir tilburðir kunnu handfarast sum best, so sleppast kann undan óneyðugum og dýrkandi dupultfunksjónum. 
2.2 Tilbúgvingarráðið3 
Tilbúgvingarráðið skal ráðgeva landsstýrismonnunum, hvussu tilbúgvingin í síni heild verður skipað, og skal hava serligt atlit at markamótunum millum ymisku 
2 Tilbúgvingarlógin skipar ikki alt, sum í Føroyum hevur við tilbúgving at gera. Nevnast kann t.d., at serlógir eru viðvíkjandi tilbúgving í sambandi við oljudálking, har kapittul 14 í havumhvørvisverndarlógini og kapittul 5 í kolvetnislógini hava ásetingar um tilbúgving. Harumframt eru reglur við heimild í brunalógini framvegis galdandi í tann mun, reglur við heimild í tilbúgvingarlógini ikki eru komnar ístaðin. 
3 Tilbúgvingarráðið er, sambært § 4 í lógini, mannað við 8 limum. Einum formanni, sum er umboð fyri samskipandi tilbúgvingarmyndugleikan, og umboðum fyri ávikavist MRCC Tórshavn, kommunurnar, heilsutilbúgvingina, umhvørvisverndina, Føroya landfúta, landslæknan og landsdjóralæknan. 
6 
økistilbúgvingarnar. Ráðssamansetingin skal tryggja eitt fjølbroytt fakligt grundarlag undir avgerðum um at skipa tilbúgvingina á einstøku tilbúgvingarøkjunum, og at økini kunnu virka sum ein eind. 
Ráðið hevur eina avmarkaða fasta manning, men verður víðkað við viðkomandi manning, eitt nú um ein serstøk økistilbúgving er til viðgerðar. Tað er uppgávan hjá formanninum at tryggja, at viðkomandi førleikar eru tøkir. 
2.3 Umsitingarráðið 
Umsitingarráðið virkar sambært reglugerð um umsitingarráð fyri sjóbjarging og tilbúgvingarviðurskifti, ið varð sett í gildi 18. januar 2002 av landsstýrismanninum í sjó- og fiskivinnumálum. 
Umsitingarráðið skal hava fund minst eina ferð um árið og skal gera nágreiniligar mannagongdir og vegleiðingar fyri virksemi sítt. 
Umsitingarráðið er mannað við løgmansstjóranum og aðalstjórunum í stjórnarráðunum og virkar sum millumlið millum politiska myndugleikan og samskipandi leiðsluna fyri átøk á sjónum, sum er MRCC Tórshavn. 
Uppgávurnar hjá umsitingarráðnum eru at: 
Mælt verður til, at skipanin við Umsitingarráði og Tilbúgvingarráði verður endurskoðað og tillagað. Sum er, verður Umsitingarráðið einans skipað í kreppustøðu, um átak er á sjónum, meðan Tilbúgvingarráðið er ráðgevandi og verður ikki skipað í kreppustøðu. Sostatt hevur hvørki Umsitingarráðið ella Tilbúgvingarráðið nakran formligan leiklut í samband við kreppustøðu á landi. 
2.4 
	.	1)  tryggja politiska myndugleikanum í Føroyum innlit í gongdina, tá átøk eru á sjónum, 
	.	2)  geva ráð og kunna Føroya landsstýri um neyðrættartiltøk 
	.	3)  geva ráð og kunna Føroya landsstýri, hvussu fjølmiðlar verða kunnaðir, 
	.	4)  taka sær av umboðum, ið umboða útlendskar myndugleikar, og 
	.	5)  tryggja kunning og samskipa neyðug átøk í sambandi við fjølmiðlafólk, umboð fyri áhugafelagsskapir og onnur, ið koma á vanlukkustaðið ella til landið. 
Hvør hevur ábyrgd av tilbúgvingini í Føroyum 
ábyrgdin av tilbúgvingini er skipað eftir, hvørji øki ymisku kommunurnar og stjórnarráðini umsita ella, um talan er um virkir, tað virksemið, sum er á økinum. Hetta er økisábyrgdin, sum er ein aðalregla í føroysku tilbúgvingini. Økisábyrgdin áleggur stjórnarráðunum, kommunum og ávísum virkjum at hava eina tilbúgving, sum á nøktandi hátt er før fyri at verja fólk, djór, umhvørvi, virði og ognir og at tryggja virkisførið í samfelagnum. T.d. hevur landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum evstu ábyrgd av bjarging á sjónum, og landsstýrismaðurin í heilsumálum evstu ábyrgd av sjúkraflutninginum. 
7 
Hvussu umfatandi tilbúgvingin skal vera fyri at vera á nóg høgum stigi, er upp til økisábyrgdirnar at gera av. 
Mælt verður til, at ein tvørgangandi arbeiðsbólkur verður settur at gera uppskot til innihald og háttalag (metodik) fyri eina kommunala váðameting við Fiskimálaráðnum sum samskipara.Mælt verður eisini til, at ein tvørgangandi arbeiðsbólkur verður settur at gera uppskot til innihald og háttalag fyri eina virksemistilbúgving við Fiskimálaráðnum sum samskipara. 
2.5 Grundreglur 
Tilbúgvingin í Føroyum byggir á hesar grundreglur: 
Grundregluna um økisábyrgd: Tann myndugleikin, ið hevur ábyrgd av ávísari uppgávu í gerandisdegnum, varðveitir ábyrgdina, tá ið størri skaðar ella vanlukkur henda. 
Grundregluna um líkskap: Tær mannagongdir og tey ábyrgdarviðurskifti, ið vanliga galda, galda eisini í tilbúgvingarstøðum. 
Grundregluna um nærleika: Tilbúgvingaruppgávurnar eiga at verða loystar so nær borgaranum sum gjørligt og á so lágum bygnaðarligum stigi sum til ber. 
Grundregluna um samstarv: Myndugleikar hava skyldu at samstarva og at samskifta við aðrar myndugleikar og feløg um tilbúgving og tilbúgvingarátøk. 
2.6 Hvat er tilbúgving? 
Tilbúgving kann lýsast, sum tað at vera førur fyri og útgjørdur til at fyribyrgja, avmarka og handfara skaða, sum stendst av óvanligum tilburðum, sum kunnu elva til skaða á fólk, djór, umhvørvi, virði og virkisføri. 
2.7 Tilbúgvingarætlanir 
Til tess at skipa tilbúgving skal tilbúgvingarætlan verða gjørd fyri hvørt virkisøki í samfelagnum. 
Tilbúgvingarætlanir kunnu gerast eftir ymiskum leisti, men hava tó sum oftast nøkur felags eyðkenni, og verða vanliga gjørdar í stigum. Fyrsta stigið er vanliga at gera eina váðameting, sum lýsir sannlíkindini fyri, at ymiskir tilburðir henda og skaðan av hesum somu tilburðum. Harnæst má støða takast til, hvussu tilfeingið skal raðfestast fyri at fyribyrgja og handfara avleiðingar, ið kunnu standast av hesum tilburðum. Eisini má støða verða tikin til, um fyribyrging og eftirlit skal uppraðfestast, so at sjálv tilbúgvingin í sambandi við tilburðir kann avmarkast. Ein tilbúgvingarætlan er eitt skjal, sum støðugt verður tillagað, serliga í sambandi við, at tilburðir verða eftirmettir og vísa eina nýggja mynd av váðanum. 
Dømi um, hvussu ein tilbúgvingarætlan verður ment í 5 stigum 
8 
Mynd 1 
Sambært tilbúgvingarlógini skulu tilbúgvingarætlanir, bæði hjá kommunum og virkjum, verða sendar landsstýrismanninum í tilbúgvingarmálum til viðmerkingar og kunningar. Endamálið er, at landstilbúgvingin er kunnað um, hvørjar ætlanir skulu samvirka, og at samskipandi tilbúgvingarmyndugleikin kann veita ráðgeving og vegleiðing, so at eindarhugsjónin verður framd í verki. Tað er Fiskimálaráðið, sum eigur ta uppgávuna. 
2.8 At góðkenna tilbúgvingarætlanir 
Tilbúgvingarætlanir hjá kommunum skulu góðkennast av kommunustýrinum aftaná, at landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum hevur gjørt viðmerkingar. 
2.9 Týdningurin av fyribyrging og eftirliti í tilbúgving 
Ofta verður ov lítið av orku og peningi nýtt til fyribyrging og eftirlit, hóast tað er her mannalív, umhvørvi og virði best kunnu verjast. Tilbúgvingarpyramidan niðanfyri vísir, hvussu fyribyrging og harnæst eftirlit í eini góðari tilbúgving minka um talið av hendingum, sum krevja, at tilbúgvingarátøk verða sett í verk, og eisini minkar um vandan av hvørjari einstakari hending. Tað er, tá ið óhappini henda, at vandin fyri at missa mannalív og virði gerst veruleiki. 
ímynd av eini góðari tilbúgving: Mynd 2 
9 
2.10 Fyribyrging 
Sambært § 1 í tilbúgvingarlógini er eitt av endamálunum við tilbúgvingini at fyribyrgja skaðatilburðum. Hóast tilbúgving ofta verður hugsað sum, hvat verður gjørt, eftir at tilburðir eru hendir, so hevur fyribyrging alstóran týdning, tá tað ræður um tilbúgving. 
Nógv fyribyrgjandi atlit eru skipað í aðrari lóggávu enn tilbúgvingarlógini, men eru týdningarmikil í fyribyrgjandi tilbúgving, har ymsir stovnar og eftirlitsmyndugleikar hava uppgávuna at tryggja, at høli, virki, før o.a. verða innrættað, so at vandi fyri og avleiðingar av óhappum og vanlukkum, verða avmarkað mest møguligt. Hesir stovnar eru skipaðir við serlóggávu og verða ikki greinaðir út í æsir í hesum skjali. Sum dømi kunnu nevnast stovnar sum Akstovan, Sjóvinnustýrið, Trafikstyrelsen og Arbeiðs- og brunaeftirlitið. 
Umframt fyribyrging í serlóggávu er landsstýrismanninum í samferðslumálum heimilað at seta kunngerðir4 um fyribyrging í gildi. Sum dømi kann nevnast, at flutningur á landi av eldfimum løgi ikki er beinleiðis reguleraður í Tilbúgvingarlógini, men at kunngerðir um fyribyrging av eldi og spreingingum kunnu setast í gildi fyri tílíkt virksemi við heimild í § 36, stk. 1, nr. 25. 
Tað kann væntandi gerast týðandi partur av arbeiðinum í Tilbúgvingarráðnum at meta um tørvin á fyribyrgjandi kunngerðum og at gera tilmæli til avvarðandi landsstýrismann. áður hava verið arbeiðsbólkar, sum hava havt líknandi uppgávu6. 
2.11 Eftirlit 
Eftirlit er neyðugt fyri at tryggja, at fyribyrgjandi tiltøk virka. Tess betri fyribyrging og eftirlit, tess færri tilburðir verða, ið krevja tilbúgvingarátøk. 
Eftirlit er t.d. fyri at tryggja, at bygningar, akfør, skip og annað eru í nóg góðum standi. Stovnar eru settir at taka sær av hesum uppgávum. Nevnast kunnu til dømis Akstovan, Sjóvunnustýrið, Arbeiðs- og brunaeftirlitið og Heilsufrøðiliga starvsstovan. 
Sum nevnt í pkt. 6.9, hevur landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum yvirskipað eftirlit við kommunalum tilbúgvingarætlanum. Eftirlit er við, at kommunurnar halda ásetingarnar í tilbúgvingarlógini og aðrar reglur við heimild í lógini. Av tí, at kommunurnar hava fingið lógarásettar tilbúgvingaruppgávur, og av tí, at kommunustýrini eru sjálvstýrandi, hevur landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum bert óbeinleiðis yvirumsjón við, at kommunan veruliga lýkur lógarásettu skyldur sínar. 
4 Sambært orðingunum í tilbúgvingarlógini og viðmerkingum til lógina verður serliga hugsað um tiltøk, har tað annars ikki eru neyðugar ella meira ítøkiligar ásetingar og heimildir í aðrari serlóggávu. Hetta veri seg t.d. bátafestivalar, festivalar á landi, stevnur o.s.fr. Nevnt verður í viðmerkingunum, at í kunngerð kann áleggjast kommunum at hava vaktarhald í sambandi við ymisk tiltøk. 
5 Sambært tilbúgvingarlógini § 35, stk. 1 og § 36, stk. 1 og 2.6 Víst verður til Frágreiðing um Tilbúgvingarverkætlan Føroya, sum Fiskimálaráðið læt gera í mars 2003. 
10 
2.12 Samvirkandi tilbúgving 
Endamálið við samvirkandi tilbúgving er, at samstarvað verður við allar viðkomandi partar fyri at tryggja, at ymiska økisábyrgdin, t.e. lands-, kommunal- og virksemistilbúgvingareindir, virka sum ein eind, tá ið tørvur er á tí. 
At skipa tilbúgving Føroya er sostatt ein liður í hesum endamáli, tí fyri at eindirnar skulu kunna virka saman, er neyðugt, at tær verða lýstar, og at tað verður greitt, hvørjar eindir kunnu samstarva, og hvussu hetta kann verða gjørt. 
Nógvar neyðugar avtalur millum land, kommunur og virki um samstarv og felags tilbúgving, eru gjørdar, men framvegis er langt á mál. Skal eindarhugsjónin gerast veruleiki, verður hetta framvegis eitt arbeiði, sum ongantíð verður heilt liðugt. 
Ein serligur liður í at skipa tilbúgvingina er at lýsa bygnaðin í samlaðu eindunum. Tað verður gjørt í diagrammum, sum vísa, hvønn veg samskift verður, og hvussu átøk, sum krevja fleiri eindir at samstarva, skulu skipast. 
Stutt sagt kann sigast, at fyri at fleiri økistilbúgvingar skulu kunna samvirka sum ein eind, er neyðugt, at allir partar kenna sín leiklut, og hava avtalaðar mannagongdir um, hvussu samstarvið er skipað. Hóast økini hava hvør sína ábyrgd, hava tey skyldu at samstarva, og at bygnaðurin er greitt skipaður. 
3 Samskipan av tilbúgving 
Umframt økisábyrgd á egnum málsøki skal landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum samskipa arbeiðið at skipa tilbúgvingina í Føroyum7. Samskipan merkir, at uppgávan hjá landsstýrismanninum er at fáa økisábyrgd at samstarva og til at virka sum ein eind. At skipa Tilbúgving Føroya er ein týðandi partur í hesum arbeiði. Eisini hevur tað týdning at gera kunngerðir og at fyrireika lógaruppskot á økjum, sum liggja uttan fyri økisábyrgdina hjá kommununum ella hinum stjórnarráðunum. 
Harumframt hevur landsstýrismaðurin serstaka heimild í løgtingslóg8 til at halda útreiðslur til neyðugar hjálparveitingar, tá ið stórar vanlukkur og/ella stórir skaðatilburðir henda, og bráðfeingis tørvur er á fígging. Hetta er tó ein heimild, sum bert kann nýtast í serstøkum førum, tá ið vanlukkan er umfatandi, og vanliga skipanin ikki røkkur. 
7 Sambært § 3 í tilbúgvingarlógini.8 Sambært løgtingslóg nr. 55 frá 22. apríl 2003. Ætlanin er sambært viðmerkingunum í sambandi við størri vanlukkur, at tær røttu avgerðirnar verða tiknar skjótt, uttan at ivast skal í, um neyðug fíggjarlig heimild er til staðar. Heimildin kann nýtast í sambandi við stórar vanlukkur ella stórskaðatilburðir, t.d. stórar oljuvanlukkur, at evakuera stór ferðamannaskip í sambandi við eld ella eina stóra flogvanlukku til havs. í viðmerkingunum verður sagt, at Fiskimálaráðið metir, at tað er alneyðugt, at landsstýrismaðurin fær eina greiða lógarheimild til at halda útreiðslur til neyðugar hjálparveitingar, tá ið størri vanlukkur og/ella stórskaðatilburðir koma fyri, og bráðfeingis tørvur er á fígging. 
11 
4 Økisábyrgd 
Økisábyrgd er leisturin, ið føroyska tilbúgvingin er skipað eftir. ábyrgdin liggur sostatt hjá landsstýrismonnunum og kommunum at skipa seg á egnum øki. 
Økisábyrgd merkir, at myndugleikar og virkir, hvør á sínum ábyrgdarøki, skulu vera fyrireikað, tá óvanligir tilburðir henda, sum kunnu hótta mannalív og umhvørvi ella tarna virkisførinum í samfelagnum. 
Tað er serliga umráðandi at tryggja virkisførið í samfelagnum, eitt nú bankavirksemi, framleiðsluevni, samferðslu, samskiftiskervið, heilsuverkið, umsiting o.a. 
Tilbúgvingarætlanir eiga at verða gjørdar, ið leggja upp fyri óvanligum tilburðum og tryggja virkisførið, tá teir koma fyri. 
5 Landstilbúgving 
Allir landsstýrismenn skulu hava eina tilbúgving á sínum ábyrgdarøki. Tilbúgvingin eigur at vera grundað á eina váðameting, og út frá hesum eigur ein tilbúgvingarætlan at verða gjørd, ið javnan verður eftirmett. 
Økisábyrgdin fatar um alt virksemi, sum fyri samfelagið er týdningarmikið, tað veri seg uppgávur, ið eru álagdar við lóg, politiskt ella umsitingarliga. 
Myndugleikarnir skulu fyribyrgja skaðatilburðum og vanlukkum, har tað er gjørligt, handfara tær, tá tað er neyðugt, og seta í gongd aftur samfelagsvirksemið skjótast gjørligt. 
Landsstýrismenn gera av, hvussu nógv teir vilja nýta bjargingarfeløg og onnur sjálvboðin í tilbúgvingini á egnum ábyrgdarøki9. Harafturat hevur landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum ábyrgd av at samskipa, hvussu samstarvið verður lagt til rættis millum ábyrgdarpartarnar í landstilbúgvingini, bjargingarfeløgini og onnur sjálvboðin10. 
5.1 Heilsutilbúgvingin 
Heilsutilbúgvingin verður sett í gongd í sambandi við vanlukkur, álvarsamar smittusjúkur, yvirgangsatsóknir og kríggj. Heilsuverkið hevur, sambært sjúkrahúslógini, beinleiðis skyldu til at veita hjálp og sjúkraflutningstænastu til teir persónar, ið brádliga hava tørv á hesum orsakað av óhappi ella brádliga íkomnari sjúku, føðing o.ø. 
9 Sambært § 5, stk. 1 í tilbúgvingarlógini: Hvør landsstýrismaður sær hevur ábyrgd av, at tað undir honum er tilbúgving tøk, sum kann ganga givnum hendingum og tørvi á møti. Tí verður tað fyrst og fremst staðfest, at tað er hvør landsstýrismaður sær, sum, fyri sítt ábyrgdarøki, skal gera av, hvørjar uppgávur bjargingarfeløgini ella onnur sjálvboðin kunnu røkja í landstilbúgvingini. Persónligir førleikar, útbúgving, venjing, góðkendur útbúnaður og útgerð eru bert nakrar fortreytir fyri, at tey sjálvbodnu á tryggan hátt kunnu loysa tilbúgvingaruppgávur saman við almennu myndugleikunum. 
10 Sambært § 5, stk. 2 í tilbúgvingarlógini. 
12 
5.1.1 Tilbúgvingin á sjúkrahúsunum 
Tey trý sjúkrahúsini hava ábyrgd av at hava optimala innanhýsis tilbúgving, so persónar, ið eru fyri sjúku ella skaða, fáa best møguliga viðgerð í føroyska sjúkrahúsverkinum. 
Landssjúkrahúsið hevur eina tilbúgvingarnevnd, ið hevur høvuðsábyrgdina av at gera og seta í verk tilbúgvingarskipanina fyri Landssjúkrahúsið, ið er bindandi fyri allar eindir á Landssjúkrahúsinum. Nevndin hevur 7 limir, ið umboða fleiri viðkomandi funksjónir. Nevndin hevur ásett leiðreglur fyri nógv tilbúgvingarviðurskifti og er við í samstarvi við uttanhýsispartar. Eisini er Landssjúkrahúsið við í venjingum o.ø. 
Sjúkrahúsini hava innan sjúkraflutningsøkið eitt samstarvsskjal, ið er partur av heildarsamstarvsavtaluni teirra millum. 
Avtalan fevnir um fleiri øki t.d., at sjúkraflutningstænastan hevur felags liðlækna sambært galdandi kunngerð, samstarv um skeið og útbúgving, telemedisin, felags bilar og rotatión av sjúkrabilum, GPS íknýti, sínámillum samstarv um sjúkraflutning o.a. 
5.1.2 Sjúkraflutningstænastan 
Størsti parturin av sjúkraflutninginum verður avgreiddur við sjúkrabili. Um tað verður mett gagnligari og skilabetri at nýta tyrluna, verður tað gjørt. 
Umframt sjúkraflutningstænasturnar í Klaksvík og Suðuroy, sum eru mannaðar alt samdøgrið, hevur tænastan á Landssjúkrahúsinum fleiri støðir kring landið, ið somuleiðis eru mannaðar alt samdøgrið. Tað er í Havn, í Eysturoy, í Vágum og í Sandoy. 
í fall neyðugt er við sjúkraflutningi av útoyggj, verður bátur ella tyrla nýtt. Bátur og tyrla verða umbiðin gjøgnum MRCC Tórshavn. 
Ein liðlækni tryggjar sjúkraflutningstænastuna í Føroyum í breiðastu merking. T.e., at liðlæknin hevur ábyrgd av at tryggja tænastustigið, útbúgving, útgerð, rættar svartíðir o.a. í øllum landinum. Liðlæknin arbeiðir saman við leiðslunum á teimum trimum sjúkrahúsunum fyri at tryggja bestu tilbúgving í sjúkraflutningstænastuni. 
Sjúkraflutning bíleggja kommunulæknar, alarmsentralur og sjúkrahúsini. 
Liðlæknin hevur ábyrgd av, at sjúkraflutningsstarvsfólk fáa góðkenda útbúgving og eitt árligt viðlíkahaldsskeið, soleiðis at teirra útbúgving altíð er dagførd. Til nýggj kunngerð er lýst á økinum, samskipar liðlæknin útbúgvingina. 
Eisini hevur liðlæknin ábyrgd av fyrstuhjálparum og útgerð teirra kring landið. Eisini kann liðlæknin koma við tilmælum, ið eru við til at tryggja tilbúgvingina betur. 5.1.3 Sjúkralið og sálarlig kreppuhjálp 
Partar av heilsustarvsfólkunum í nærumhvørvinum, ið ikki dagliga arbeiða á sjúkrahúsunum, t.d. heimasjúkrasystrar, heilsurøktarar o.o. eru skipað í bólkar ella sonevnd sjúkralið. Hesi starvsfólk eru skúlað til at arbeiða á skaðastaði og kunnu tí gera 13 
tað fyrsta medisinska arbeiðið á staðnum, har størri vanlukkur eru hendar. Sjúkralið eru í dag skipað í øllum Føroyum. 
Heilsustarvsfólkini, sum tilsamans eru umleið 100 í tali, eru annars sjálvboðin og ókeypis í heilsutilbúgvingini, men fáa afturfyri boðið skeið í heilsutilbúgving. Eisini er sálarlig krepputilbúgving sett í verk, sum alarmsentralurin ger virkna í sambandi við álvarsligar vanlukkur. Hetta er tilbúgving, ið kann veita sálarliga fyrstuhjálp í sambandi við vanlukkur. Hava fólk tørv á sálarligari viðgerð eftir hetta, kann kommunulækni vísa teimum til sálarfrøðing og fáa ískoyti frá Heilsutrygd. 
5.1.4 Sjúkraflutningur við tyrlu 
Ein tyrla hjá Atlantic Airways er altíð tøk til tilbúgvingina. Tyrlurnar standa vanliga inni í hangarinum hjá Atlantic Airways og eru klárar at verða kallaðar út. Ein tyrla stendur altíð klár til útkall, 24 tímar 365 dagar um árið. Tá ið onnur tyrlan er til eftirlit, virkar hin tyrlan sum bjargingartyrla. útkallið ger MRCC Tórshavn. 
5.1.5 Tvørfakligt samstarv 
Sjúkraflutningstænastan hevur tætt tvørfakligt samstarv við aðrar átakseindir, so sum løgreglu (alarmsentralin), kommunalu tilbúgvingina, MRCC Tórshavn, kommunulæknar og bjargingarbátar, ið bjargingarfeløg varða av. 
5.1.6 Landslæknin 
Landslæknaembætið er danskt embæti undir Sundheds- og Ældreministeriet, men er fakliga knýtt at Styrelsen for Patientientsikkerhed. Embætið er skipað við ríkislóg nr. 740 frá 11. september 1995 um Landslægens virksomhed, sum er broytt við kunngerð nr. 692 frá 13. juli 2000. Landslæknin hevur sum høvuðsuppgávu at hava læknafakligt eftirlit og tryggja góðsku í føroyska heilsuverkinum soleiðis, at føroyska heilsuverkið heldur besta altjóða stig. 
5.1.7 Epideminevnd 
í samsvari við § 3 í epidemilógini11 er sett ein epideminevnd. Uppgávan hjá nevndini er, sambært lógini, at fyribyrgja, at smittandi sjúkur koma til landið og breiða seg. Sambært lógini hevur nevndin heimild til at seta í verk fyribyrgjandi tiltøk hesum viðvíkjandi, um sjúkurnar eru fevndar av tveimum listum, ið hoyra til lógina. 
Epideminevnd er sambært lógini sett saman av fútanum, landslæknanum, landsdjóralæknanum, leiðaranum á Føroya gjaldstovu, leiðaranum á Heilsufrøðiligu 
11 Epidemilógin (kongelig anordning nr. 655 frá 14 juni 2011 om ikrafttræden pa Færøerne af lov om foranstaltninger mod smitsomme sygdomme) varð sett í gildi í Føroyum 30. november 1984 og bleiv broytt 18. desember 1987. 
14 
starvsstovu, umframt trimum umboðum, sum verða vald av landsstýrinum. Hesi trý umboð eru í løtuni aðalstjórin í Heilsumálaráðnum, stjórin á TAKS og læknafakligi varastjórin á Landssjúkrahúsinum. 
5.1.8 Pandemibólkur 
Pandemibólkurin arbeiðir áhaldandi í samsvari við WHO við at endurskoða pandemiætlanina fyri Føroyar. Bólkurin er mannaður við landslæknanum, sum er formaður, landsapotekaranum, einum umboði fyri Læknafelag Føroya, leiðandi yvirlækna á medisinska deplinum á Landssjúkrahúsinum, samskipara fyri tilbúgving, Fiskimálaráðnum, Føroya landfúta og einum umboði fyri Heilsumálaráðið. 
Bólkurin skal hittast, tá ið tørvur er, við tí endamáli at mæla landsstýrinum til, hvørji átøk eiga at verða sett í verk í samsvari við ætlanina. 
5.1.9 Trýsttangi 
Landssjúkrahúsið hevur ábyrgdina av trýsttanga til kavarasjúku (DCI) í samstarvi við Vørn. Toymið er samansett av serlæknum, sjúkrarøktarfrøðingum, hjálparum og maskinmonnum. Regluligar venjingar og skeið verða hildin. 
5.1.10 Landsapotekarin 
Landsapotekarin hevur ábyrgdina av føroyska apoteksverkinum og skal tryggja, at føroyski borgarin fær neyðugan heilivág. Landsapotekarin hevur eftirlit á økinum og tryggjar, at heilivágur er góðkendur. 
5.1.11 Heilsutilbúgving á sjónum 
Heilsuverkið nýtir skip hjá Vørn, tyrlu og bjargingarbátar til heilsutilbúgvingina á sjónum. 
Bjargingarbátar, sum eru til taks og klárir at verða útkallaðir í sambandi við neyðstøður, verða brúktir. MRCC Tórshavn og alarmsentralurin hava yvirlit yvir tøkar bjargingarbátar, tyrlur og skip. Bjargingarbátarnir verða eisini nýttir, tá ið ikki er ráðiligt at senda tyrlu, t.d. tá mjørki liggur um landið. 
5.2 Kjarnorku-, evna- og lívfrøðilig tilbúgving 
Tað er í dag uppgávan hjá Vørn at leiða, samskipa og ráðgeva í sambandi við kjarnorkutilburðir. Hetta varð gjørt í samstarvi við Beredskabsbestyrelsen í Danmark. 
Nú avtikni Tilbúgvingarstovur Føroya gjørdi upprunaligu avtaluna við Beredskabsstyrelsen, og ábyrgdarøkið varð síðan flutt til Vørn í sambandi við, at Tilbúgvingarstovur Føroya varð avtikin. Til endamálið er ein mátingarstøð, ið kann máta geislavirkni, sett upp á Sornfelli. Mátingarnar verða lisnar av Beredskabsstyrelsen í 
15 
Danmark. Arbeitt hevur verið fram ímóti at fáa mátingarstøðina við í evropeiska samstarvið undir EURDEP12, men enn er ikki komið á mál. 
Eisini er ein samstarvsavtala gjørd við Beredskabstyrelsen, sum veitir hjálp og ráðgeving á evnafrøðiliga økinum. 
5.3 Yvirgangur 
Seinastu árini er tað vorðið alsamt vanligari við yvirgangsatsóknum í vesturheiminum. Allýsingin av yvirgangi er brotsverk, har málið sum oftast er at loypa ræðslu á fólk, fyri á tann hátt at fremja eina ávísa politiska, fíggjarliga ella átrúnaðarliga dagsskrá. Hetta kann vera álop á vanligar borgarar, undirstøðukervi ella á symbolsk mál. 
í tilbúgvingarhøpi eru mannagongdirnar yvirskipað tær somu, sum tær eru í sambandi við eina vanlukku. 
Center for Terroranalyse (stytt CTA) hjá PET ger javnan metingar av yvirgangshóttanum mótvegis Ríkinum. Metingarnar eru almennar og verða lagdar á heimasíðuna hjá PET (www.pet.dk). Løgreglan tillagar sína tilbúgving samsvarandi tí trygdarstigi, sum PET ásetur. 
5.4 Heilsufrøðiliga starvsstovan 
Heilsufrøðiliga starvsstovan er stovnur undir Vinnumálaráðnum og umsitur m.a. matvørulógina, djórasjúkulógina og alilógina. Heilsufrøðiliga starvsstovan hevur ábyrgd av tilbúgvingini við matvørum og djóraheilsu. Sum føddur limur umboðar landsdjóralæknin, sum er partur av Heilsufrøðiligu starvsstovuni, tilbúgvingina á hesum báðum økjum í Tilbúgvingarráðnum, Epidemikommissiónini og Skrásetingarráðnum fyri heilivág. 
Heilsufrøðiliga starvsstovan góðkennir/løggildar eisini virki, ið framleiða matvøru, skip, matvøruhandlar o.a. og hevur eftirlit við teimum. 
5.4.1 Matur 
Heilsufrøðiliga starvsstovan fær fráboðanir frá heilsuverkinum og privatpersónum um illgruna um matvøruborna sjúku ella eitran. í hesum sambandi hevur Heilsufrøðiliga starvsstovan ábyrgd av at eftirkanna, hvaðan sjúkan stavar. 
Eisini fær Heilsufrøðiliga starvsstovan fráboðanir frá útlendskum myndugleikum um vandamikla matvøru, sum kann vera komin á føroyska marknaðin. Herundir eisini 
12 European Radiological Data Exchange Platform 
Mælt verður til, at ábyrgdarøkið verður endurskoðað, og at ábyrgdin verður løgd, har fakligur førleiki er til at meta um møguligar vandar. 
16 
fráboðanir um tilburðir, sum kunnu hava við sær, at matvøra verður dálkað, íroknað drekkivatn, seyður og fiskur í sjónum. 
Heilsufrøðiliga starvsstovan hevur heimild til at seta forboð fyri at selja matvøru, kalla matvøru aftur, steingja veiðiøki ella skrúva fyri drekkivatni úr ávísum økjum, um so er, at vandi er fyri sjúku ella eitran. 
5.4.2 Djór 
Fráboðanarskylda er til landsdjóralæknan, um so er, at illgruni er um djórasjúku, ella at slík er staðfest. Listi yvir fráboðanarskyldugar sjúkur er lógarásettur. Landsdjóralæknin fær eisini fráboðanir um djórasjúkur uttanlands. 
Fyri at fyribyrgja, at djórasjúka spjaðist, og at niðurberja djórasjúkur, kann landsdjóralæknin áseta krøv um kanningar, avbyrging, viðgerð, koppseting, avlíving og burturbeining. Um sjúka er staðfest uttanlands, kann landsdjóralæknin seta forboð fyri innflutningi. 
5.5 Vegir, tunlar, havnir o.a. 
Landsverk umsitur landsveganetið, meðan kommunalir vegir hoyra til kommunalu tilbúgvingina. Tilbúgvingarætlanir snúgva seg serliga um vetrarkoyring við kavarudding, salting og almennum ávaringarfráboðanum um koyrilíkindi o.a. 
Sambært Landsverki13 er játtan og útgerð ikki til at rudda kava og salta allar landsvegir alt samdøgrið. Landsverk hevur tí flokkað landsvegirnar í fýra: A, B, C og D. Arbeitt verður í tíðarbilinum, tá ið mest ferðsla er  millum kl. 05 til 21 sunnu- og halgidagar frá kl. 06. 
A og B vegir eru teir við mestu ferðsluni. Málið er tí at gera tað trygt at koyra á A og B vegunum fyrst. Undir vanligum umstøðum er koyrandi eftir øllum vegateinum í flokki A frá kl. 06 á morgni  leygardagar frá kl. 07 og sunnudagar frá kl. 08. Málið við B vegum er, at har er koyrandi yrkadagar frá kl. 06 og í vikuskiftunum frá kl. 08. 
C eru vegir við minni ferðslu, og D eru vegir við næstan ongari ferðslu. Málið fyri C vegir er, at tað skal bera til at ferðast við lagaligheit eftir hesum vegum. D vegir verða bara ruddaðir eftir áheitan í vanligari arbeiðstíð, eftir at A, B og C vegirnir eru ruddaðir. 
Uttanfyri hesi tíðarbil tekur Landsverk serlig atlit at ferðaætlanini hjá Smyrli. Tað sama er galdandi í sambandi við seinkað flogfør. 
5.5.1 Tilbúgving í tunlum 
Landsverk ger tilbúgvingarætlanir fyri tunlar og skipar fyri venjingum í tunlunum. 
13 http://www.landsverk.fo/Default.aspx?pageid=16542 17 
Trygdin í tunlum byggir á 3 strategiir: 
		-  at byggja og skipa nýggjar tunlar rætt ella dagføra teir tunlar, sum eru, við neyðugari trygdarútgerð, 
		-  at útbúgva fólk í tilbúgvingini og gera tilbúgvingarætlanir, 
		-  at upplýsa og kunna tey ferðandi. 5.5.2 Kreppusamskifti Fastar mannagongdir eru neyðugar í sjálvum tilbúgvingararbeiðinum eins og í samskiftispartinum bæði innanhýsis og mótvegis borgarum og fjølmiðlum, tá ið óvæntaðar vanlukkur henda í samferðslukervinum. Tað er av trygdarávum ein skylda at kunna væl og eintýtt, soleiðis at slíkir tilburðir hava so avmarkaðar avleiðingar sum gjørligt. Landsverk hevur gjørt eina partsætlan fyri kreppusamskiftið í tilbúgvingar- ætlanini fyri landsvegakervið. Samskiftistænastan á Landsverki er við í øllum venjingum av tilbúgvingini, har hon kunnar á heimasíðuni so hvørt og á tíðindafundi á staðnum. Landsverk hevur, í samráð við táverandi Tilbúgvingarstovnin, gjørt upplýsandi tilfar um trygd í tunlum. Eisini eru tveir stuttfilmar gjørdir um tunnilstrygd. 
5.5.3 Serligt um undirsjóvartunlar 
Tað serstaka við undirsjóvartunlum er, at teir eru skipaðir við lóg í vinnurekandi feløg. At teir vera skipaðir við lóg kann merkja, at lógin setir ófrávíkilig krøv til trygdina. At tunlarnir eru skipaðir í vinnurekandi feløg merkir, at teir skulu hava egna virksemistilbúgving, sum ásett er í lóg um tilbúgving. Tunlar eru í trygdar- og tilbúgvingarhøpi skipaðir sambært kapitli 8 í tilbúgvingarlógini. Eftirlitsmyndugleikin er sostatt hjá landsstýrismanninum í samferðslumálum14. Hann hevur m.a. heimild at gera kunngerðir um rýmingar-, bjargingar- og sløkkingarmøguleikar15, at seta krøv um tiltøk og sløkki- og ávaringarskipanir í sambandi við at nýta og at skipa virksemið í tunlum16, og at hava brunaeftirlit. 
5.5.4 Havnir 
Altjóða trygdarreglugerðin um skipa- og havnarløg (ISPS-reglugerðin) fevnir um serfyriskipanir, sum skulu gera trygdina hjá skipum og havnarløgum betri. Fyriskipanirnar vórðu settar í gildi á altjóða stigi, tí mett varð, at vandarnir eftir yvirgangsatsóknirnar í New York 11. september 2001 fóru at økjast. ISPS-reglugerðin er í tveimum - ein kravdur og ein vegleiðandi partur. 
14 Sambært fráboðan nr. 109 frá 18. september 2015 um býti av málsøkjum millum landsstýrismenninar, kapittul 3 og kapittul 6.15 Sambært tilbúgvingarlógini, § 36, stk. 1, nr. 5.16 Sambært tilbúgvingarlógini, § 38, stk. 1-2. 
18 
í høvuðsheitum er aðalreglan tann, at trygdin hjá skipum og havnarløgum er treytað av, hvussu farið verður um váða, sum mett verður um í hvørjum føri sær. Endamálið við reglunum er at gera ein felags leist fyri at sammeta hesar váðar við førleikan hjá skipum og havnum, so at ymsu londini kunnu tillaga trygdarstigið eftir trygdartiltøkum17. 
Landsstýrismaðurin í vinnumálum18 hevur, við heimild í løgtingslóg nr. 11 frá 31. mars 2004 og kunngerð nr. 33 frá 25. mai 2004, álagt Landsverki at røkja niðanfyri nevndu myndugleikauppgávur til at verja havnir móti yvirgangi: 
		-  áseta trygdarstigið fyri føroyskar ISPS havnir. 
		-  Góðkenna váðametingar fyri føroyskar ISPS havnir. 
		-  Góðkenna verndarætlanir fyri ISPS havnir. 
		-  Hava eftirlit við og skipa fyri venjingum fyri at kanna, hvussu væl ætlanirnar virka. 
		-  Góðkenna verndarfeløg, sum kunnu røkja ávísar uppgávur í sambandi við váðametingar og verndarætlanir. Yvirlit yvir góðkendar føroyskar ISPS-havnir er at finna á heimasíðuni hjá Landsverki. 5.5.5 Floghavnir Vága Floghavn hevur ábyrgdina av flogvallarrakstrinum í Vágum, meðan Trafikstyrelsen hevur ábyrgdina av ásetingunum viðvíkjandi flogtrygdini. Vága Floghavn fylgir donsku reglunum, sum eru galdandi fyri tilbúgving og fráboðan. Er tað staðfest, ella er illgruni um smittandi sjúku, ella aðrar umstøður umborð, er álagt flogskiparanum at boða frá tí. Flogfarið hevur bert í stutta tíð samband við tornið í Vágum, áðrenn tað lendir. á veg til Føroya samskiftir flogfarið við íslendska loftferðslu- myndugleikan, ISAVIA, sum hevur ábyrgd av føroyska luftrúminum. Tí er tað sannlíkt, at tað verður ISAVIA, sum boðar AFIS í Vágum ella MRCC Tórshavn frá um ein møguligan smittuvanda. Mannagongdin er soleiðis, at ein fráboðan um smittandi sjúkur skal gerast samsvarandi epidemilógini. Tí skal AFIS skjótast gjørligt senda fráboðanina víðari til løgregluna um, at smittandi sjúka er staðfest umborð á flogfari. Løgreglan boðar síðani fútanum, sum er formaður fyri smittubólkinum, frá. Flogvallarfyrisitingin skal eisini hava boðini. Eftir umbøn frá fútanum og landslæknanum skal AFIS eisini stuðla smittubólkinum eftir førimuni. 
6 Kommunala tilbúgvingin 
Tann kommunala tilbúgvingin skal fevna um:  eldsbruna, óhapp við vandamiklum evnum, 
17 Sambært IMO.18 Sambært Landsverki. 
19 
		  spreinging, 
		  skriðu-, skalva-, áar- og omanlop, 
		  tá ið bygningar rapa, 
		  ferðsluvanlukkur, 
		  tilburðir við skipa- og bátaóhappum, tá ið førini liggja við bryggju, 
		  hýsa neyðstøddum ella bráðfluttum fólki19, 
		  at loysa fastkleimd fólk í ferðsluvanlukkum, flogvanlukkum og omanlopum o.ø. og 
		  umhvørvisdálking, herundir eisini at basa olju- og kemikaliudálking ella øðrum vandamiklum evnum á landi. Ein uppgáva, sum tó ikki er kommunal, er at leita eftir horvnum fólki. Hesa uppgávu eigur løgreglan á landi og MRCC Tórshavn á sjónum. í roynd og veru taka kommunalu tilbúgvingareindirnar sær av flestu tilburðum við kommunalari tilbúgving. Sum oftast er talan um tænastur í sambandi við eldsbrunar og ferðsluóhapp, men eisini oljudálking í havnarløgum, á firðum á kommunalum ábyrgdarøki og eisini á landi, til dømis, tá ið oljutangar leka. Hevur kommunala tilbúgvingin tørv á eykahjálp, er tað sambært tilbúgvingarlógini skylda hjá grannakommunum og landstilbúgvingini at hjálpa bæði við útgerð og fólki20. Kommunala tilbúgvingin kann, umframt hjálp frá grannakommunum, eisini biðja um serhjálp frá landstilbúgvingini21. Landsverk hevur nakað av oljubasingarútgerð og kann veita kommunum hjálp, men vanligari er, at kommunurnar veita Landsverki hjálp, tá ið tørvur er á tí. Hjálp frá landstilbúgvingini kann til dømis vera skip hjá Fiskiveiðieftirlitinum, tyrla frá Atlantic Airways og bjargingarbátarnir Lív, Ziska og Sverri. Uttan fyri landstilbúgvingina eru tað m.a. bjargingarfeløgini kring landið, ið kunnu virka sum stuðulseindir í einum tilbúgvingarátaki. 
6.1 ábyrgdarøkið hjá kommunum 
ábyrgdarøki hjá kommununi eru øll øki innan fyri kommunumark á landi, á og í vøtnum, í havnum og bátahyljum. í flestu førum er markið millum ábyrgdarøkið hjá kommununum 
19 Sambært tilbúgvingarlógini, § 8, stk. 1, 2. pkt.20 ásetingar eru um hetta í tilbúgvingarlógini. Sí t.d. §§ 9, 10 og 18.21 T.d. er avtala um tilbúgving fyri dálking av kemiskum evnum gjørd millum løgregluna, Tilbúgvingarstovn Føroya (nú Fiskimálaráðið) og Beredskabsstyrelsen í Danmark. Sambært avtaluni, kunnu m.a. kommunur ringja beinleiðis til Beredskabsstyrelsen og biðja um ráðgeving, hjálparveitingar og greiningar av royndum. 
20 
og landinum greitt. Markið hevur serliga týdning í sambandi við dálking, tá ið tann, ið hevur dálkað, er ókendur ella ikki kann gjalda fyri uppruddingina. Er dálking farin fram á kommunalum øki, er tað kommunan, sum skal gjalda í fyrstu atløgu, men er ein oljublettur rikin inn á kommunalt øki, er tað landið, sum eigur at gjalda, um tann, ið dálkað hevur, ikki verður funnin. 
6.2 Samstarvsavtalur 
Økisábyrgdareindirnar kunnu samstarva um tilbúgving. Tað kann vera ein fyrimunur, at partarnir, áðrenn hjálp verður boðsend, hava gjørt avtalu sínámillum, hvussu útreiðslurnar skulu býtast, eins og lagt verður upp til í § 9, stk. 2 í tilbúgvingarlógini. Til dømis kann avtala verða gjørd frammanundan um, at fær ein kommuna hjálp úr aðrari kommunu, bera kommunurnar hvør sær kostnaðin. Um eingin avtala er gjørd frammanundan, skal kommunan, sum hevur biðið um hjálpina, sum byrjanarstøði, gjalda útreiðslurnar hjá kommununi, sum hevur veitt hjálpina. Sjálvsagt ber eisini til hjá virkjum, landi og kommunum at gera avtalur um, hvussu kostnaður skal berast. Tílíkar avtalur eru við til at fremja eindarhugtakið í verki, tí at gjaldspurningar kunnu darva hjálpini í neyðstøðum. Mælt verður til, at avtalur verða gjørdar millum eindirnar um, hvussu samstarvið skal skipast. 
6.3 Felagskommunal tilbúgving 
Kommunur22 kunnu, heilt ella fyri ein part, vera felags um tilbúgving. Avtalur um felags tilbúgving skulu góðkennast av kommunala eftirlitinum. Tað eru 29 kommunur og 21 kommunal tilbúgvingarøki í Føroyum. 
Kommunur, sum eru felags um tilbúgving, skulu hava eina felags tilbúgvingarnevnd og ein felags tilbúgvingarleiðara23. 
Munurin á felags tilbúgving og samstarvi um tilbúgving er, at felags tilbúgving merkir felags ábyrgd, og samstarv merkir felags uppgávur, men at ábyrgdarbýtið er óbroytt. Felags tilbúgving er sostatt eitt frávik frá meginregluni um økisábyrgd, og tí verður kravt, at kommunala eftirlitið góðkennir avtaluna. Mett verður tó, at felags tilbúgving í nógvum førum kann styrkja tilbúgvingina, tí at eindirnar gerast størri. 
6.4 Aðrar samstarvsavtalur 
Sambært24 tilbúgvingarlógini stendur tað landi, kommunum og fyritøkum frítt at gera avtalur sínámillum og t.d. við bjargingarfeløg, fyritøkur o.s.fr. Hetta ber í sær, at ein kommuna t.d. kann útveita tilbúgvingaruppgávur, t.d. oljutilbúgving, til eitt privat felag. 
22 Sambært tilbúgvingarlógini, § 8, stk. 2. 23 Sambært tilbúgvingarlógini, § 12, stk. 5. 24 Sambært tilbúgvingarlógini, § 17. 
21 
Tað kundi verið eitt oljufelag, sum hevur eina virksemistilbúgving frammanundan til oljugoymslur í kommununi ella ein flogvøllur, sum hevur egna tilbúgving25. 
Endamálið við samstarvsavtalum er at sleppa undan spillorku, og økisábyrgdin virkar sum ein eind, hóast hon er sundurliðað í fleiri eindir. 
6.5 Skylda  eindarhugsjónin 
Allir partar í tilbúgvingini hava skyldu til at samstarva26. Hetta er ein grundliður í endamálinum við at skipa Tilbúgving Føroya, nevniliga at fáa ábyrgdarøkini at virka sum ein eind. Tað merkir, sambært viðmerkingunum til lógina serliga, at gera felags leiðreglur fyri, hvussu tilbúgvingin fyriskipanarliga eigur at verða skipað. 
6.6 Tilbúgvingarnevndin27 
Kommunustýrið hevur evstu ábyrgd av kommunalu tilbúgvingini. Sett verður sokallað tilbúgvingarnevnd at umsita tilbúgvingina. 
Eftir leisti, sum kommunustýrið ger, skal tilbúgvingarnevndin hava yvirskipaðu umsitingina av kommunalu tilbúgvingini. 
Nevndin verður sett saman av einum politiskt valdum meiriluta. Harumframt eru fakligir førleikar umboðaðir, t.d. eru umboð fyri Føroya landfúta og kommunali tilbúgvingarleiðarin fastir limir, ið skulu umboða átaksførleikan. Borgarstjórin er føddur formaður í nevndini. 
Tilbúgvingarnevndir kunnu millum annað meta um rakstur, stig, førleika, manning og fígging. Eisini skulu tilbúgvingarnevndirnar gera váðametingar. Lagt verður upp til, at samskipandi myndugleikin, sum hevur ráðgevandi leiklut sambært tilbúgvingarlógini, samstarvar við kommunurnar um ein felags leist, sum kommunurnar kunnu nýta til váðametingar. 
Er talan um kommunur, ið hava felags kommunala tilbúgving, verður felags tilbúgvingarleiðari settur. Kommunurnar skulu eisini hava eina felags tilbúgvingarnevnd. Kommunurnar velja meirilutan í nevndini og ein av borgarstjórunum til formann. Harumframt vera í nevndini tilbúgvingarleiðarin og eitt umboð fyri Føroya landfúta. 
25 Tó skal havast í huga, at kommunur ikki kunnu útveita stórar partar av tilbúgvingini ímóti at slaka egna tilbúgving, uttan at trygd er fyri, at kommunan kann yvirtaka virksemið, um felagið t.d. skuldi hildið uppat av ymiskum orsøkum. Hetta avmarkar sjálvsagt møguleikan hjá kommunum at útveita tilbúgving, uttan at hava fyrilit fyri, hvussu útveitingin stundisliga kann takast aftur. Harumframt er neyðugt at hava eftirlit við útveittum uppgávum. 
26 Sambært tilbúgvingarlógini, § 18.27 Sambært tilbúgvingarlógini, § 12, stk. 2. 
22 
6.7 Eftirlit við kommunalu tilbúgvingini 
Landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum hevur eftirlit við, at kommunurnar halda reglurnar í tilbúgvingarlógini. Eftirlit er við, at kommunurnar hava eina nóg góða tilbúgving í mun til váðan í kommununi, og at kommunurnar røkja sínar skyldur, sum lógin sigur. 
Samskipandi myndugleikin hevur eisini eftirlit við útbúgvingarstøði og útgerðini28 hjá kommunalu tilbúgvingini og kann í kunngerð áseta nærri reglur um útbúgving av tilbúgvingarmanning, seta krøv til førleikar og áseta nærri krøv um einsháttað slag av útgerð og dygdarkrøv til útgerðina29. 
Harumframt kann landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum, í samráð við kommunurnar30, áseta neyvari reglur um vavið av uppgávunum, sum kommunalu tilbúgvingarnar skulu røkja, og um samstarvið millum kommunurnar og millum landið og kommunurnar. Hetta hevur týdning fyri ábyrgdarbýtið millum land og kommunur, tí at kommunan hevur bara ábyrgd av at hava nøktandi tilbúgving til tilburðir upp til eitt vist, og at tað er landstilbúgvingin, sum síðan skal taka um endan31 og ber kostnaðin av hjálpini, sum er omanfyri kravið til kommununa. Ongar reglur eru gjørdar hesum viðvíkjandi enn. 
Landsstýrismaðurin, ið varðar av kap. 8 í tilbúgvingarlógini, kann seta kunngerðir í gildi32, sum áleggja kommununum serstakar skyldur at sýna bygningar og annað, sum Arbeiðs- og brunaeftirlitið annars hevur eftirlit við. 
7 Virksemistilbúgving 
Tilbúgvingarlógin hevur ásetingar um virksemistilbúgving33, sum er galdandi fyri alment og privat virksemi. 
Virksemi, sum kann verða fevnt av kravinum um virksemistilbúgving, kann í høvuðsheitinum verða býtt í tveir bólkar. 
28 Sambært §§ 6 og 9 í kunngerð nr. 150 frá 17. desember 2001 um útbúgving av sløkkiliðsfólki, og sambært § 3, í reglugerð fyri brunaumsjónarmenn. Reglurnar hava heimild í gomlu brunalógini, Ll nr. 78 frá 12. juni 1986 um eldsbruna. Sambært § 46, stk. 3 í lóg um tilbúgving verða reglur við heimild í brunalógini verandi í gildi, til reglur, ásettar við heimild í tilbúgvingarlógini, ella reglur, ásettar við heimild í aðrari lóg um somu viðurskifti, koma ístaðin, ella tær verða settar úr gildi.29 Sambært tilbúgvingarlógini, § 19.30 Sambært tilbúgvingarlógini, § 11.31 Sambært tilbúgvingarlógini, § 10.32 T.d. sambært § 39, stk. 2 í tilbúgvingarlógini.33 Krøv eru eisini í serlóggávu um virksemistilbúgving. Nevnast kunnu t.d. krøv um virksemistilbúgving sambært kolvetnislógini, havumhvørvisverndarlógini, umhvørvisverndarlógini og bunkringarkunngerðini. 
23 
Annar bólkurin eru virkir ella stovnar, sum fáast við vandamikil evni og eldfiman løg, og sum tí kunnu volda skaða í samfelagnum. 
Hin bólkurin eru samfelagstýðandi virkir og stovnar, sum hava til uppgávu ella standa fyri veitingum, sum eru grundleggjandi og týðandi fyri virkisførið í samfelagnum: drekkivatn, orkuveiting, samferðsla á landi, sjó- og loftvegis, telefyritøkur o.s.fr. 
7.1 Virki, sum við sínum virksemi kunnu volda skaða á fólk, umhvørvi, djór og virðir 
Sum dømi kunnu nevnast gasssølur, oljufeløg og onnur feløg, sum hava tangar ella fáast við brennievnaflutning. Eisini kunnu nevnast virki, sum hava kemisk evni á goymslu, ella sum arbeiða við tílíkum evnum. Eisini fiskamjølframleiðsla á landi og sjónum kann verða vandamikil, av tí at mjølið kann elva til spreingingar undir ávísum umstøðum. Hesi virki kunnu við sínum virksemi volda skaða á onnur, og hava tí skyldu til at hava eina egintilbúgving. 
Virki, sum skulu hava slíka tilbúgving, bera sjálvi kostnaðin av tilbúgvingini. 
Eitt av endamálunum við egintilbúgvingini er at kunna bera skjótt at, tá skaðatilburðir koma fyri. Egintilbúgvingin skal kunna gera ein skjótan bráðfeingisinnsats og avmarka skaðan, til hjálp kemur frá kommunalu- ella landstilbúgvingini. 
7.2 Virkir og veitingar, sum hava týdning fyri virkisførið í Føroyum 
Fyritøkur kunnu fáa boð34 um at hava ymsa tilbúgving fyri at tryggja, at virkisførið í samfelagnum minst møguligt verður skert ella fer til grundar orsakað av skaðatilburðum ella vanlukkum. Talan er um at tryggja samfelagnum veitingar sum mat, vatn, heilivág, ljós, hita og at tryggja samferðslukervið og samskiftiskervið. Eingi slík boð eru givin sambært tilbúgvingarlógini enn. 
Tað er vorðið ein alsamt vaksandi hóttan mótvegis undirstøðukervinum, at teldusníkar fáa atgongd til teldukervi hjá privatpersónum, fyritøkum og stovnum. Tað er av alstórum týdningi fyri virkisførið í Føroyum, at virksemi, sum til dømis samskifti, heilsuverk, orkuveiting, vatnveiting og bankavirksemi ikki verður lagt lamið. 
Heimildin at geva kravboð um tilbúgving skilir seg frá vanliga kravinum um egintilbúgving. Munurin er, at í slíkum føri er ikki talan um, at virki skulu kunna fyribyrgja vanda av egnum virksemi, men at virkini skulu fyribyrgja vanda, sum kemur uttaneftir, og sum hóttir virkisførið í samfelagnum sum heild. Til dømis kann nevnast, at nógv framkomin lond hava bundið seg til at hava oljugoymslur, sum svara til vanliga nýtslu í 
34 Kravboð verða givin sambært § 16, stk. 1 í tilbúgvingarlógini. 
24 
90 dagar. Hetta krav er m.a. sett øllum ES-limalondum35. Enn er einki krav um oljugoymslur í Føroyum. 
í Føroyum er ásett í kunngerð um drekkivatnsveiting36, at vatnveitarar skulu seta í verk tiltøk og gera rakstrarætlanir um veitingartrygd, sum tryggjar neyðugar nøgdir av drekkivatni. Hetta er tó ikki neyvt útgreinað. 
Virki, sum kundu hugsast at fingið kravboð um tilbúgving í framtíðini, eru eitt nú Føroya Tele (tryggja samskiftið), Strandferðslan (tryggja innanoyggja fólka- og farmaflutning), undirsjóvartunlar (tryggja vegakervið og fólkaheilsu), Atlantic Airways (tryggja ferðasambandið við útlond), Smyril Line (tryggja ferðafólka- og farmaflutning), SEV (tryggja orkuframleiðsluna), bankakervið37 (tryggja peningarenslið). 
Fyritøkur hava í ávísum førum rætt til endurgjald, um tilbúgving verður teimum áløgd. ásett verður tó, at endurgjald kann ikki krevjast, um kostnaðurin, sum stendst av kravboðunum, kann verða fíggjaður við at seta prís á viðkomandi vøru ella tænastu. 
Eisini kann heimildin verða nýtt í undantaksstøðum, har viðurskiftini ikki eru skipað frammanundan. Eitt dømi er, at eitt ella fleiri bryggjarí fingu álagt at framleiða drekkivatn til goymslu, um drekkivatn t.d. var dálkað. 
7.3 Samvirkan millum land, kommunur og virkir 
Virki, sum eru umfatað av ásetingini um virksemistilbúgving, skulu senda egintilbúgvingarætlanina til kommunalu tilbúgvingina og landsstýrismannin í tilbúgvingarmálum38. Endamálið er, at kommunurnar mugu vita, hvørji tól og amboð eru tøk, skuldi tørvur verið á teimum. Eisini er endamálið, at virksemistilbúgvingin skal kunna samantvinnast við landstilbúgvingina og kommunalu tilbúgvingina, t.d. virksemstilbúgvingina í tunlum. 
Ein serlig áseting er í tilbúgvingarlógarinnar kap. 8. í sambandi við eldhættisligt virksemi kann landsstýrismaðurin, ið varðar av økinum, seta fyribyrgjandi krøv til virksemið39. Hetta kunnu vera ásetingar um, hvussu egintilbúgvingin á eldsbrunaøkinum skal vera, hvørja útgerð fyritøkurnar skulu útvega sær, og hvørji krøv til førleika, handfaring av útgerð, goymslu, flutningi o.a. skulu setast. Um slík krøv verða sett, verður samskipandi myndugleikin kunnaður. 
35 Sambært ES direktiv 68/414/EEC frá 20. desember 1968. 36 Kunngerð nr. 127 frá 22. november 2013, § 10.37 Bankakervið er danskt málsøki.38 Sambært tilbúgvingarlógini, § 15, stk. 2. 
39 Sambært tilbúgvingarlógini, § 37, stk. 2. 
25 
8 At samskipa tilbúgvingarátak 
Tá ið tosað verður um at samskipa eitt tilbúgvingarátak, er talan um at virka sum leiðandi millumlið fyri fleiri ymiskar eindir í virksemis-, kommunalu og landstilbúgvingini. Talan er ikki um átaksleiðslu, sum er leiðsla á skaðastaðnum. Sum dømi kann nevnast, at løgreglan kann samskipa eitt átak á landi og sendir boð eftir egnum eindum (t.d. løgreglubili), eftir landstilbúgvingareindum (t.d. sjúkrabili) og kommunalum eindum (t.d. sløkkiliðsbili), meðan átaksleiðslan á skaðastaðnum er hjá tilbúgvingarleiðaranum hjá kommununi. 
8.1 At samskipa átak á landi - Løgreglan 
Løgreglan samskipar øll átøk á landi, á og í vøtnum40. 
Løgreglan samskipar alt átakið á landi41. Eisini skal løgreglan tryggja, at allar uppgávur á átaksstaðnum, og uttan fyri tað, verða samskipaðar á ein slíkan hátt, at alt átakið samanumtikið virkar so væl sum til ber, og við so stuttari svartíð sum gjørligt. 
Leiðsluskipanin hjá løgregluni virkar eftir trimum stigum, sum eru lagað eftir bygnaðinum í tilbúgvingini í Føroyum annars: 
 Strategiskt stig, sum er evsta leiðsla hjá løgregluni, og hevur tað endamál at leggja til rættis ætlanirnar og tey yvirskipaðu langtíðarstevnumiðini hjá løgregluni. í sambandi við serligar skaðatilburðir, stórar vanlukkur og kreppur, sum fata um fleiri myndugleikar, kann hetta stig virka sum eitt kreppuráð. 
 Operativt stig, sum er dagliga leiðslan hjá løgregluni. Er talan um tilburð, sum krevur nógva tilbúgving ella løgreglu, kann løgreglan á operativum stigi seta á stovn eina KSN (kommandostation), sum vanliga er tætt knýtt at vakthavandi hjá løgregluni. á hesum stigi verða tær strategisku avgerðirnar hjá fútanum settar í verk til tess at samskipa tær uppgávur, sum liggja uttan fyri innara skaðastaðið. 
 Taktiskt stig  tann einstaki átaksleiðarin hjá løgregluni hevur leiðsluna á hesum stigi. í sambandi við stórt átak kann løgreglan, í samstarvi við átaksleiðararnar hjá kommunu og heilsuverki á taktiskum stigi, seta á stovn eitt KST (kommandostade). Við støði í KST virkar átaksleiðarin hjá løgregluni sum samskipandi leiðsla í øllum átaksøkinum soleiðis, at alt átakið í øllum átaksøkinum virkar so væl sum til ber. Bjargingarfeløg og onnur sjálvboðin eru stuðulseindir hjá nevndu átaksleiðslum. 
Hvørjir myndugleikar, ið verða tiknir upp í eitt átak, veldst um, hvør tilburðurin er, og hvussu víðfevndur hann er. 
40 Hetta er í samsvari við rættargangslógina, § 108. Tilvísingin í § 21 í tilbúgvingarlógini er kunnandi, av tí at uppgávurnar hjá løgregluni, sum danskt málsøki, ikki kunnu skipast við løgtingslóg.41 Sambært tilbúgvingarlógini, § 21. 
26 
8.2 Vanlukkur tvørtur um kommunumark 
Elvir vanlukka skaða tvørtur um eitt ella fleiri kommunumørk, skulu viðkomandi kommunur fáa í lag eitt samstarv um alt átakið á skaðastaðnum. 
í eini slíkari støðu vil løgreglan vanliga skipa eina KSN. Til tað er gjørt, skipa átaksleiðslurnar eitt samstarv um ráðlegging og átaksgongd fyri alt tað tøkniliga átakið. Verður tað hildið at vera skilagott, kunnu teir, t.d. við útgangsstøði í kommunumørkum, býta skaðastaðið í fleiri sjálvstøðug skaðastøð, hvørt við sínum átaksleiðara frá kommunalu tilbúgvingini. 
Til KSN er skipað, skal átaksleiðslan  har fleiri átaksleiðarar frá kommunalu tilbúgvingini kunnu vera umboðaðir  samskipa átakið so skilagott sum møguligt. Tað kann vera umráðandi, at tilfeingið o.a., so tíðliga sum gjørligt, verður fráboðað KSN. 
Elvir tilburður til skaða í fleiri kommunum (oyggjum), skulu avvarðandi myndugleikar skipa eitt leiðslusamstarv um alt átakið. 
átakið í tí einstaka átaksøkinum samskipar átaksleiðari hjá løgregluni við útgangsstøði í KST, men samlaða átakið verður samskipað av KSN. 
Yvirskipaða átakssamskipanin, kunningin til almenningin og raðfestingin av øllum tilfeinginum, verður stýrd av KSN. 
8.3 Tilbúgving á sjónum  MRCC Tórshavn 
MRCC Tórshavn samskipar øll átøk á sjónum. 
MRCC, stytting av Maritime Rescue Coordination Center, virkar saman við Tórshavn Radio sum ein deild í stovninum Vørn undir Fiskimálaráðnum. 
MRCC Tórshavn hevur ábyrgd av at seta í verk og samskipa leiting og bjarging á føroyskari havleið. Enska heitið er SAR (Search and Rescue). 
Samskiparin (SMC-SAR Mission Coordinator), sum vanliga er vakthavandi, tekur avgerðir í samráð við OSC (On Scene Coordinator) og onnur starvsfólk á MRCC Tórshavn. 
On Scene Coordinator er eind (skip, tyrla, flogfar), ið verður útnevnd av MRCC Tórshavn til at hava átaksleiðsluna á átaksøkinum vegna MRCC Tórshavn. 
Fyri at stuðla vakthavandi (SMC) og starvsfólki á MRCC Tórshavn, kann fólk frá øðrum stovnum og privatum fyritøkum kallast inn til Borðið, alt eftir hvat átak, talan er um. Fólk verða kallað til Borðið av vakthavandi (SMC). 
Tá ið fólk sita við Borðið og stuðla vakthavandi, skulu tey vera bindilið til sín egna stovn/fyritøku og geva ráð eftir tørvi við sínum fakliga kunnleika. 
Samstarvsavtalur eru gjørdar við t.d. Atlantic Helicopters og Arktisk Kommando Færøerne. 
Harumframt eru avtalur við grannalondini um sínámillum hjálp, við MRCC Aberdeen og JRCC Iceland, um at veita hjálp í sambandi við álvarsligar neyðstøður. 
27 
Aðrar uppgávur hjá MRCC Tórshavn fata um at taka ímóti fráboðan um oljudálking á føroyskum havleiðum, sjúkraflutning við tyrlu, avgreiða boð um yvirgang á føroyskum skipum (ISPS) og at gera og lýsa siglingarávaringar. 
Virkisøkið hjá MRCC Tórshavn er havleiðin úr fjøruni og út á 200 fjórðinga markið ella miðlinjuna millum lond. Støðin er mannað alt samdøgrið og hvønn dag. 
í ábyrgdini at samskipa alt átakið liggur eisini heimildin at taka avgerðir, sum merkir, at er ósemja millum aktørar á staðnum, kann MRCC Tórshavn skera ígjøgnum og tryggja, at átakið kann verða sett í verk. 
Løgreglan hevur politimyndugleika í sambandi við átøk á sjónum. Har, sum løgreglan á sjónum ger kanningar og útinnir myndugleika annars, skal MRCC Tórshavn samskipa hesi átøk í tøttum samstarvi við løgregluna og aðrar myndugleikar. 
Afturat uppgávuni at samskipa átøk veitir MRCC Tórshavn eisini eina sokallaða MAS- tænastu (Maritime Assistance Service). Her virkar MRCC Tórshavn sum samskiftislið millum strandarlond, skip og aðrar IMO stovnar. Evnið verður ikki meira viðgjørt her. 
8.4 Dálking á sjónum 
Havumhvørvislógin42 staðfestir ábyrgdarbýtið í sambandi við dálking á sjónum. Sambært ásetingini skal tann, ið hevur dálkað, beinanvegin seta tiltøk í verk at avmarka dálkingina. Tann, ið hevur dálkað, ella onnur, ið eru varug við dálkingina ella hava sæð dálking, skulu boða MRCC Tórshavn frá. ábyrgdarbýtið millum land og kommunur er skipað soleiðis, at kommunustýrið hevur ábyrgd av olju- og kemikaliudálking í havnum, harímillum fram við bryggjum og havnarløgum, og landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina, tá ið dálkingin er ytri á og stavar frá skipum ella havstøðum. Landsstýrismaðurin hevur latið Landsverki uppgávurnar í hendi, og Landsverk hevur eisini átaksleiðsluna, tá ið landstilbúgvingin verður sett í verk. 
8.5 Land/sjógvur - grásonur 
Hugsast kann, at ein tilburður er bæði á sjónum og uppi á landi. Til dømis, um ein bilur fer á sjógv, og leitað verður eftir fólki bæði á sjónum og á landi. Her kann verða neyðugt at hava fastar avtalur og felags mannagongdir fyri, hvussu samskiftið og leiðslurnar av átakinum skulu skipast. Sum støðan er í dag, eru ongar tílíkar formligar avtalur ella mannagongdir. Tað kann vera neyðugt, um aðalsetningurin um eina samvirkandi tilbúgving skal gerast veruleiki, at slíkar avtalur og mannagongdir verða gjørdar. 
8.6 Innara og ytra skaðastað 
Innara skaðastaðið er fyrsta staðið rundan um skaðan, sum átaksleiðarin hjá kommunalu tilbúgvingini varðar av. átaksleiðarin hjá kommunalu tilbúgvingini hevur ábyrgdina av tí 
42 Sambært havumhvørvislógini, § 22. 
28 
tøkniliga partinum av átakinum. Ytra skaðastaðið kemur síðan, og her hevur løgreglan ábyrgdina. 
Løgreglan varðar av ytra skaðastaðnum og samskipar sambandið millum innara skaðastaðið við aðrar partar og eindir. Løgreglan vil í hesum sambandi tryggja sær, at skaðastaðið, sum í teirra arbeiði eisini verður viðgjørt sum ein brotsstaður (gerningsstaður), ikki verður órógvað, og at óviðkomandi ikki koma ov nær, so at staðið verður ávirkað, ella at fólk fáa skaða t.d. í sambandi við eina spreinging. 
Løgreglan hevur eisini sokallaðu KST-funksjónina, sum samskipar skaðastaðið og førir logbók. 
8.7 átaksleiðsla 
Tríggjar funksjónir 
átaksleiðslan á landi og sjónum kann sigast at hava tríggjar funksjónir. 
	1.	Fyrsta funksjónin er samskipandi og er hjá løgregluni á landi og MRCC Tórshavn á sjónum. 
	2.	Onnur funksjónin er tann heilsuliga, sum er hjá samskipandi lækna (KOOL- funksjónini). KOOL/Liðlækni hevur ovastu ábyrgdina av øllum tí præhospitala átakinum í átaksøkinum. Tað er vanliga KOOL, sum samstarvar við samskipandi myndugleikan, t.e. løgreglu ella MRCC Tórshavn um sjúkraflutning. Um neyðugt, verður eisini samstarvað við vakthavandi landslækna. 
	3.	Triðja funksjónin er tann tøkniliga, sum liggur hjá átaksleiðaranum hjá kommunalu tilbúgvingini. Tann tøkniliga leiðslan av átakinum á einum skaðastaði er undir ábyrgd av einum átaksleiðara frá kommunalu tilbúgvingini á landi. á sjónum er tað ein átaksleiðari, sum vanliga er vakthavandi á MRCC Tórshavn ella ein on-scene coordinator, sum verður útnevndur av MRCC Tórshavn. 
8.8 átaksleiðslubygnaður býttur sundur eftir funksjónum 
Kommunali átaksleiðarin frá tilbúgvingini hevur tøkniligu leiðsluna á innara skaðastaðnum á landi, og løgreglan hevur leiðsluna á uttara skaðastaðnum. 
Heilsuverkið skipar seg sjálvt á skaðastaðnum, og í einum átaki ávísir løgreglan pláss til bilar og aðra útgerð. Hjálp frá t.d. bjargingarfeløgum verður umbiðin gjøgnum samskipandi myndugleikan, t.e. løgregluna. 
á sjónum. MRCC Tórshavn hevur átaksleiðsluna fyri SAR átøk. Tøkniliga leiðslan á staðnum kann latast einari eind á átaksøkinum, t.d. skipara á sjóverjuskipi ella fiskiskipi, sum verður ein sokallaður On-Scene Coordinator (OSC). 
29 
8.9 Stafetthugsjónin 
Fer eitt átak á sjónum upp á land, ella fer eitt átak á landi út á sjógv, skal stafetthugsjónin vera tann berandi. Tað merkir, at samskipandi leiðslan heldur fram, til stafettin er handað nýggju samskipandi leiðsluni, og hon hevur kvittað fyri móttøkuna. 
Eisini kann verða avtalað, at átakið ikki skiftir samskipandi leiðslu, um tað verður hildið at vera ein fyrimunur fyri átakið. 
9 Samskifti 
Samskiftisbygnaðurin er ein hornasteinur í samvirkandi tilbúgvingini. Løgreglan er ofta samskipandi myndugleiki millum átaksleiðaran og t.d. eitt bjargingarfelag. 
9.1 Samskift verður ígjøgnum Alarmsentralin 1-1-2 ella MRCC Tórshavn 
Skilt verður ímillum 1-1-2 Alarmsentralin, MRCC Tórshavn og vaktsentralar, ið eru mannaðir. 
í Føroyum er ein 1-1-2 Alarmsentralur, har borgararnir kunnu ringja og boða frá einari vanlukku, neyðstøðu, eldi og líknandi fyri at fáa skjóta og røttu hjálpina á staðið, t.d. sjúkrabil, kommunala tilbúgving og løgreglu. 
Er talan um sjóbjarging, vil fráboðanin um neyðstøðu fara umvegis VHF ella EPIRB til MRCC Tórshavn/Tórshavn Radio. 
Um so er, at fráboðan um vanlukku, neyðstøðu, eld og líknandi á sjónum verður fráboðað til 1-1-2 Alarmsentralin, letur alarmsentralurin boðini víðari til MRCC Tórshavn, sum yvirtekur samskipandi uppgávuna sambært stafetthugsjónini. 
Um neyðugt er við eini tyrlu at loysa uppgávu á landi, biður 1-1-2 Alarmsentralurin um tyrluna umvegis MRCC Tórshavn. 
Nakrar tilbúgvingareindir hava stovnsett ein mannaðan vaktsentral fyri betur at kunna loysa tær operativu uppgávurnar. í løtuni finst ein vaktsentralur hjá løgregluni í Tórshavn, ið samskipar alt virksemi hjá løgregluni í Føroyum, ein mannaður vaktsentralur hjá Tórshavnar Sløkkiliði, ið samskipar kommunalu tilbúgvingina í Tórshavnar kommunu og ein mannaður vaktsentralur er á Landssjúkrahúsinum, ið samskipar allar sjúkrabilarnar í Føroyum, umframt at loysa innanhýsis uppgávur á Landssjúkrahúsinum. 
Dømi: Skal ein átaksleiðari í sambandi við eitt átak á landi senda boð eftir tyrlu, verður tað gjørt ígjøgnum løgregluna, sum gevur boðini til MRCC Tórshavn, sum samskiftir við tyrluna, og ikki við at ringja beinleiðis á flogvøllin. Tað kemur fyri, at henda mannagongd ikki verður fylgd, og tí hevur tað stóran týdning, at t.d. tyrlan, burtursæð frá heilt serligum førum, bert tekur við boðum frá MRCC Tórshavn og ikki t.d. frá einum bjargingarliði. 
At neyðugt er at samskifta eftir hesum leisti kann vera torført at skilja, men havast skal í huga, at fleiri átøk kunnu vera samstundis ella, at eitt átak kann gerast so stórt, at fleiri senda boð eftir somu tyrlu, skipi, manning o.s.fr. Tí er neyðugt, at t.d. MRCC Tórshavn 
30 
metir um, hvar tørvurin er størstur, og nær tyrlan skal fara hvar. Eisini kann hugsast, at tyrlan fer avstað av sínum eintingum, hóast tað ikki er neyðugt, og at tyrlan ikki hevur brennievni, tá ið tørvur veruliga er á henni. 
10 Førleikamenning og útbúgving 
Fakligir førleikar eru altavgerandi, tá ið átøk verða skipað og leidd. Krøv eru í dag til útbúgving av sløkkiliðsfólki, sambært kunngerð. nr. 150 frá 17. desember 2001 um útbúgving av sløkkiliðsfólki, og eisini er ein reglugerð fyri brunaumsjónarmenn við heimild í § 6, stk. 4 í brunalógini, har ásetingar eru um krøv til at førleikamenna brunaumsjónarmenn, og ásetingar um, hvørjum parti teir taka sær av í sambandi við ymiskar tilburðir. Enn eru eingi krøv sett til at útbúgva tilbúgvingarleiðarar, sum hava eitt týðandi starv í einihvørji tilbúgving. 
Tilbúgvingarstovnur Føroya, sum hann tá kallaðist, arbeiddi við eini verkætlan um at skipa førleikamenningina sum eina grundútbúgving til tøkniliga eldsløkking og bjarging, sum so kann víðkast við at byggja modul omaná. Ætlanin við hesum var, at tað skal vera møguligt at byggja oman á verandi førleikar, soleiðis at ikki skal byrjast av nýggjum, um t.d. tørvur er á at menna eitt bjargingarlið til at handfara oljubasing ella bjarging. Eisini hevur verið arbeitt við at gera reglur og tilfar til tøkniliga skaðastaðsleiðslu, sambært § 20 í lógini, og sum skal setast í verk av tilbúgvingarleiðara og átaksleiðara, tá fleiri tilbúgvingareindir skulu samstarva, sambært § 23. Henda verkætlanin vantar enn at verða framd í verki, og er hetta átrokandi fyri at røkka endamálinum fyri eini samvirkandi tilbúgving. 
11 útreiðslur 
Bygnaðurin í skipanini tilskilar, at tað er økismyndugleikin, sum skal gjalda kostnaðin av átøkum. Tilbúgvingarlógin ásetur43, at um kommuna fær hjálp frá grannakommunum, er tað móttakandi kommunan, sum skal rinda endurgjald fyri kostnaðin, um eingin avtala er gjørd frammanundan. Her kann talan vera um grannahjálp, ella at kommunan eftir umbøn fær hjálp frá aðrari kommunu. Krevur átakið, tí tað er so stórt, at kommunan fær hjálp frá landstilbúgvingini, er tað økisábyrgdin hjá landinum, og tí er tað landið, sum ber henda kostnaðin44. Taka ósemjur seg upp, kann landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum avgera trætuna45. Av tí, at endurgjald ofta kann koma illa við, er skilagott, at kommunur gera samstarvsavtalur46, so sleppast kann undan gjaldi fyri tænastur ella, at spurningar, sum kunnu elva til ósemjur, kunnu loysast í avtaluni. 
43 Sambært tilbúgvingarlógini, § 9, stk. 2.44 Sambært tilbúgvingarlógini, § 10, sbr. § 2. 45 Sambært tilbúgvingarlógini, § 9, stk. 3.46 Sambært tilbúgvingarlógini, § 17. 
31 
Endurgjald verður latið fyri skjalprógvaðar útreiðslur til at læna útgerð, sum átaksleiðarin kann áleggja. Harumframt kann átaksleiðarin áleggja fólki at vera við í átakinum, og endurgjald verður goldið fyri tað47. 
Tá talan er um endurgjald, skal havast í huga, at talað verður um rímiligar útreiðslur. Hetta kann volda trupulleikar, t.d. um ein kommuna hevur goldið endurgjald sambært rokningum í sambandi við eina oljudálking, og kommunan skal senda rokningina víðari til tann, ið hevur dálkað, ella t.d. til landstilbúgvingina. Um t.d. tryggingin hjá tí, ið hevur dálkað, ella landstilbúgvingin ikki metir, at arbeiðið, sum gjaldast skal fyri, stendur rímiliga í mát við tað, sum átakið kravdi, verður rokningin ikki góðtikin, ella goldið verður fyri eina minni upphædd. 
12 Skyldaatboðafráoghjálpa 
Lógin ásetur, at hvør tann, ið verður varugur við skaðatilburð ella vanlukku, ella umstøður, ið vísa, at hóttandi vandi er fyri skaðatilburði ella vanlukku, alt fyri eitt skal siga teimum frá, sum eru hótt av vanda, senda boð eftir hjálp og royna at byrgja fyri vandanum48. 
Tann, ið er hjástaddur, har skaði ella vanlukka er hend, skal, tá ið átaksleiðarin á skaðastaðnum krevur tað, vera við í hjálpararbeiðinum. Tann, sum hevur verið uppi í hjálpararbeiðinum, hevur rætt til endurgjald fyri mista arbeiðsinntøku, sum prógv verður veitt fyri49. 
13 átaksstig 
í eini tilbúgvingarstøðu verður skilt millum ymisk stig, alt eftir hvussu álvarsligur tilburðurin er í mun til møguleikan hjá tí, sum hevur ábyrgdina av átakinum at útinna uppgávuna. 
Stig 
Hvør fremur átak 
Hvussu verður átakið framt og møguligt eftirlit 
1 
Kommunuátak / økisábyrgd 
Kommunan fremur átak sambært egnari tilbúgvingarætlan. 
2 
Grannahjálp/stuðul frá øðrum eindum 
Hevur kommunala tilbúgvingin ikki orku til at megna uppgávuna einsamøll, kann hon biðja um hjálp frá grannakommunum. 
47 Sí § 24, stk. 1-2 og § 30, stk. 1-2 í tilbúgvingarlógini. 48 Sambært § 29 í tilbúgvingarlógini.49 Sambært § 30 í tilbúgvingarlógini. 
32 
3 
Landsátak / landstilbúgvingin 
í sambandi við stórar vanlukkur, har tørvur er á serligari ella nógvari útgerð og manning, kunnu kommunur biðja um hjálp frá landstilbúgvingini.50 
4 
Altjóða hjálp 
Er vanlukkan so stór, at útgerð ella manning ikki er tøk í Føroyum, kann verða biðið um hjálp úr grannalondunum umvegis millumtjóða avtalur, sum Føroyar eru partur av. 
14 Altjóðasamstarv 
14.1 Keypmannahavnaravtalan51 
Keypmannahavnaravtalan snýr seg um samstarv at basa dálking á sjónum. Avtalan er upprunaliga frá 1971, men er dagførd síðan. Avtalan merkir, at londini, eisini Føroyar, binda seg til at hava hóskandi útgerð, at londini kunnu læna útgerð og manning frá hvørjum øðrum, um stór dálking skuldi komið fyri. 
14.2 Nordisk redningsoverenskomst (NORDRED) 
Tann 9. august 1989 gjørdu Danmark, Finnland, Noreg og Svøríki avtalu um samstarv tvørtur um landamørk, fyri at fyribyrgja ella avmarka skaða á fólk, ognir ella umhvørvi, tá ið óhapp henda. Partarnir bundu seg til at veita hvør øðrum hjálp eftir førimuni. Avtalan er staðfest á Løgtingi tann 29. mars 198952. Økisábyrgdarhavin kann biðja um hjálp og stuðul hjá avvarðandi myndugleika í hinum samstarvslondunum. Myndugleikin, sum veitir hjálp, ger síðan av, hvussu henda hjálp skal veitast. Hjálpin virkar so sum ein stuðulseind undir leiðslu av økisábyrgdarhavanum. Hjálpitól og tilfar kunnu frítt verða flutt millum mørkini53. Avtalan er meinlík Keypmannahavnaravtaluni. Tað er løgreglan í Føroyum, sum varðar av avtaluni. 
14.3 Samstarv um sjóbjarging 
Vanligt er, at lond gera samstarvsavtalur um SAR, tí ofta er leitingin tætt at øðrum sjóøkjum, har aðrir myndugleikar kunnu vera fyrr á staðnum. 
50 í verandi støðu ber ikki til at útgreina á øllum økjum, hvussu landið kann veita kommunumhjálp. Tí verður mett skilagott, at størri dentur verður lagdur á at nýta Bjargingarfeløgini, og ætlanin er,at landið, í tann mun tað verður mett ráðiligt, skal nýta bjargingarfeløgini til ta tilbúgving, sumlandið skal útinna. Tað verður tó upp til hvønn landsstýrismann, fyri sítt ábyrgdarøki, at geraav, í hvønn mun bjargingarfeløgini verða nýtt.51 Formliga heitið er Nordisk aftale om samarbejde vedrørende bekæmpelse af forurening af havet med olie og andre skadelige stoffer.52 Løgtingsmál nr. 77/1988.53 Heimildin til tollfrían innflutning av vøru til brúk undir bjargingartiltaki í sambandi við stórvanlukku ella náttúruvanlukku við eftirfylgjandi eftirliti er at finna í tolllógini, § 8a. 
33 
MRCC Tórshavn hevur millumlanda avtalur um leiting og bjarging á sjónum við ísland54 og Skotland55 og eina samstarvsavtalu við Arktisk Kommando. 
Samstarvsavtalan56 við Arktisk Kommando. Avtalan ásetir í høvuðsheitum, at MRCC Tórshavn, sum meginregla, skal geva Arktisk Kommando boð, um støðin vil nýta donsku eindirnar í donsku tilbúgvingini í Føroyum, tað veri seg, skip, tyrlu, flogfør, manning, o.s.fr. í einum átaki. 
15 Bjargingarfeløgini 
í samsvari við økisábyrgdarregluna er tað hvør landsstýrismaður sær, sum fyri sítt ábyrgdarøki skal gera av, hvønn part bjargingarfeløgini ella onnur sjálvboðin kunnu hava í tilbúgvingini57. 
Tí skal hvørt ábyrgdarøki meta um, um bjargingarfeløg og onnur sjálvboðin kunnu lyfta uppgávur í tilbúgvingini. 
Landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum samskipar samstarvið millum tey sjálvbodnu og ábyrgdarpartarnar í landstilbúgvingini. Um kommunurnar vilja nýta bjargingarfeløgini, sum stuðul í sínari tilbúgving, verða tær at skipa henda partin sjálvar. 
Samskipandi myndugleikin skal hava innlit í, hvussu tey sjálvbodnu eru skipað, førleikar og útgerð hjá sjálvbodnum o.a., og kann geva myndugleikum ráð um, hvørjar uppgávur tey sjálvbodnu kunnu røkja. 
Samskipandi myndugleikin skal eisini ráðgeva og gera ætlanir um, hvussu landið skal veita stuðul til tey sjálvbodnu, harímillum veita útbúgvingartilboð, útvega útgerð o.a. 
Persónligur førleiki, útbúnaður, útgerð og venjingar eru fortreytir fyri, at tey sjálvbodnu á tryggan hátt kunnu loysa tilbúgvingaruppgávur saman við almennu myndugleikunum. Ein partur av økisábyrgdini er at tryggja viðkomandi útgerð og uppvenjing. 
16 Venjingar 
Venjingar eru sera avgerandi fyri at tryggja, at tilbúgvingarætlanir kunnu virka sum ætlað. Venjingar eiga tí at verða gjørdar í kommunalu tilbúgvingini, í landstilbúgvingini og í virksemistilbúgvingini so ofta, at eindirnar kenna tær føstu mannagongdirnar, tá ið átøk eru. Eisini er týdningarmikið, at tær kommunalu, lands- og privatu eindirnar hava venjingar saman, um teimum tørvar samstarv. Reglur eru um kravdar venjingar á 
54 Avtalan er formliga gjørd sum ein Letter of Agreement millum MRCC Tórshavn og JRCC Iceland.55 Avtalan er formliga gjørd við Her Majestys Coastguard um samstarv millum MRCC Tórshavn og MRCC Aberdeen.56 Forbindelseselement Færøerne er deildin hjá Arktisk Kommando í Føroyum. Deildin varðar av verju- og bjargingarskipunum hjá donsku sjóverjuni eins og tyrlum og flogførum hjá donsku verjuni.57 Sambært § 5 í tilbúgvingarlógini. 
34 
nógvum økjum. Nevnast kann, at regluligar venjingar skulu vera á skipum, og at kommunala tilbúgvingin, løgregla og flogvøllir hava regluligar venjingar. Eisini gera MRCC Tórshavn og hernaðartænastan regluligar venjingar saman við fleiri øðrum eindum. 
17 Tilbúgvingarboð 
í sambandi við átrokandi boð, sum snúgva seg um tilbúgving, er avtala gjørd millum Kringvarp Føroya, Føroya landfúta og Tilbúgvingarstovn Føroya58. Avtalan gevur almennum og kommunalum myndugleikum møguleika ígjøgnum alarmsentralin hjá løgregluni at senda átrokandi boð út gjøgnum Kringvarpið. Talan kann til dømis vera um hóttan, ið stendst av kemiskum óhappi, ógvusligum eldsbruna ella geisling, ið ger tað neyðugt at ávara almenningin við boðum um at halda seg innandura. 
Alarmsentralurin hjá løgregluni gevur Kringvarpinum boðini, sum verða send gjøgnum útvarpið, á heimasíðu Kringvarpsins ella í sjónvarpinum. 


Arbeiði nevndarinnar Tilnevning av nevnd 
í samgonguskjalinum hjá landsstýrissamgonguni frá 14. september 2015 er ásett, at ein breitt samansettur arbeiðsbólkur við ymiskum fakligum førleikum og vinnuligum royndum verður settur at gera tilmæli til politisku skipanina um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018. 
ásett er, at tilmælið skal byggja á hesar aðalreglur: 
		Allur fiskiskapur skal vera lívfrøðiliga, búskaparliga og samfelagsliga burðardyggur. 
		Fiskiríkidømið skal framhaldandi vera fólksins ogn og kann ikki gerast ogn hjá privatum. 
		Fiskiríkidømið kann ikki fara á útlendskar hendur. Fiskirættindir skulu vera á føroyskum hondum. 
		Farast skal frá privatari sølu av loyvum og fiskirættindum. Farast skal frá politiskari útluting av fiskirættindum til eina marknaðargrundaða skipan. 
		Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan og alt av fiskinum eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum. 
		Bert feløg, sum hava føroyskar eigarar, eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum og rinda manningini hýru sambært føroyskum sáttmála, kunna bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
		Serlig skipan kann gerast fyri útróðrarflotan.Høgni Hoydal, landsstýrismaður í fiskivinnumálum, setti 21. januar 2016 ein bólk við hesum fólkum: 
Johnny í Grótinum, stjóri - BúskaparfrøðingurHans Ellefsen, adjunktur - PhD Búskaparfrøðingurárni M. Dam, sjálvstøðugur - Skipari og handilsútbúgving Eydna í Homrum, fiskifrøðingur - PhD Lívfrøðingur Herálvur Joensen, stjóri - LøgfrøðingurKristina Samuelsen, advokatur  LøgfrøðingurEgil Olsen, fiskivinnuráðgevi - FiskivinnufrøðingurUnn Laksá, granskingarleiðari - PhD Stjórnmálafrøðingur Malan Johansen, deildarleiðari - Búskaparfrøðingur 
Afturat arbeiðsbólkinum er sett eitt skrivaratoymi (sekretariat) við hesum fólkum: 
Herit V. Albinus, búskaparfrøðingur Jens Helgi Toftum, fiskivinnufrøðingur Rúna F. Guttesen, løgfrøðingur 
Formaður Næstformaður Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur 
6 

Hoyringsbólkar 
í sambandi við arbeiðið vórðu skipaðir tveir hoyringsbólkar: 
Hoyringsbólkur 1: Umboð fyri allar partar í vinnuni: 
Axel Hansen fyri Føroya FiskimannafelagAnnfinnur Garðalíð fyri Føroya Skipara- og navigatørfelagPáll Hansen fyri MaskinmeistarafelagiðAtli Gregersen fyri Føroya ArbeiðsgevarafelagJógvan Gregersen fyri Føroya RáfiskakeyparafelagJanus Knudsen fyri Føroya RáfiskaseljarafelagAnfinn Olsen fyri Føroya ReiðarafelagAbsalon í Buð fyri Meginfelag útróðrarmannaHans Joensen fyri Føroya Arbeiðarafelag og Havnar-/Klaksvíkar Arbeiðsmanna- og Kvinnufelag 
Hoyringsbólkur 2: Umboð fyri politisku flokkarnar á Løgtingi: 
Jacob Vestergaard og Jákup Mikkelsen fyri Fólkaflokkin Bjørt Samuelsen og Ingolf S. Olsen fyri TjóðveldiMagni Laksáfoss og Bjørn Kalsø fyri Sambandsflokkin Bjarni Hammer og Jónleif Johannesen fyri Javnaðarflokkin Hanna Jensen og Ruth Vang fyri Framsókn 
Bill Justinussen og Jenis av Rana fyri MiðflokkinJógvan Skorheim og Bárður Kass Nielsen fyri Nýtt Sjálvstýri Sonja Jógvansdóttir, Uttanflokkatingfólk 
Arbeiðssetningur 
Arbeiðssetningurin kann lesast í fylgiskjali 1. Harumframt hevur landsstýrismaðurin nágreinað arbeiðssetningin. Hetta kann lesast í fylgiskjali 2. 
Viðmerkjast skal eisini, at í samráð við landsstýrismannin er arbeiðssetningurin broyttur nakað, so at nevndin ikki skal gera uppskot um fullfíggjaða lóggávu. Somuleiðis varð tíðarfreistin flutt til 1. oktober 2016. 
Arbeiðsháttur 
Nevndin hevur havt 28 fundir. Harumframt hava tríggir fundir verið við vinnuliga hoyringsbólkin og tríggir fundir hava verið við politiska hoyringsbólkin. Nevndin hevur eisini leitað sær hjálp hjá fólki við serligum innliti í ávísar partar av arbeiðssetninginum. 
7 

1 Inngangur 
Lógin um vinnuligan fiskiskap, løgtingslóg nr. 28 frá 10. mars 1994, er høvuðslógarverkið undir allari føroyskari fiskiveiðu. Síðan lógin kom í gildi, er hon broytt óteljandi ferðir. Við løgtingsmáli 120/2006 vórðu veiðiloyvini, sum tá vóru rullandi í 10 ár, søgd upp á vári 2007. Samstundis varð beinleiðis sett í lógina, at veiðiloyvini høvdu gildi til 1. januar 2018. Hetta varð gjørt millum annað fyri at staðfesta ognar- og ræðisrætt hjá tí almenna. 
í 2007 varð eisini sett í lógina, at veiðiloyvini kunnu verða endurnýggjað, um loyvishavari framhaldandi lýkur treytirnar sambært lóg og treytum, ið settar eru í veiðiloyvi og fiskiloyvi. Hóast hesa áseting hevur tað alla tíðina ligið í kortunum, at gerast skuldi nýggj skipan at fáa gildi frá 1. januar 2018. Hóast royndir hava verið gjørdar at gera nýggja fiskivinnulóg, hava hesar higartil ikki borið á mál. í januar 2016 gjørdi landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum av at seta eina nevnd at koma við uppskoti til nýskipan av fiskivinnuni. Henda frágreiðing er úrslitið av hesum nýskipanararbeiði. 
Lítil ivi er um, at stórur tørvur er á at fáa eina endaliga avkláring um karmarnar um vinnuligan fiskiskap eftir 1. januar 2018. á ráðstevnu á vári 2016 vístu umboð fyri fiskivinnuna og fíggjarheimin á, at síðan loyvini vórðu uppsøgd í 2007, er eingin nýbygging av fiskiførum vorðin ordrað. Hetta hóast stórur framburður hevur verið í pørtum av fiskivinnuni við góðum inntøkum og rásarúmi til nýíløgur og endurnýggjan. Eisini vísir vánaliga støðan hjá fiskastovnunum undir Føroyum, serliga hjá hýsu og toski, at tørvur er á at endurskoða stovnsrøktina og skipanina av henni. 
Heilt grundleggjandi skal støða takast til, hvussu fiskirættindini verða útlutað aftur, tá hesi fara úr gildi 1. januar 2018. Hvussu skal farast fram við at velja út, hvør skal hava avmarkaðu fiskirættindini? í mun til henda spurning tekur henda frágreiðing støði í arbeiðssetninginum, at nýggja fiskivinnuskipanin skal vera ein marknaðargrundað skipan, har tað almenna bjóðar fiskirættindi fram sum brúksloyvi fyri ávísa tíð. Samstundis ásetir arbeiðssetningurin, at tað skal vera ein skiftistíð, har farið verður frá verandi skipan til nýggju skipanina, og at verandi luttakarar í vinnuni á skynsaman hátt kunna laga seg til broyttu treytirnar yvir eitt ávíst tíðarmál. Harumframt er neyvari ásett í arbeiðssetninginum, at nevndin skal viðgera fleiri aðrar tættir í føroysku fiskivinnuni, sum skulu vera grundarlag undir nýggju lógini um vinnuligan fiskiskap. 
1.1 Yvirskipað eftirmeting av fiskivinnuskipanini 
Tá verandi lóg um vinnuligan fiskiskap varð gjørd í 1994, var søguliga bakstøðið ein ring støða fyri fiskastovnarnar undir Føroyum eins væl og føroyska búskapin yvirhøvur. Donsku lánsveitararnir settu tá sum krav fyri umfíggingina av stóru almennu skuldini, at føroysku myndugleikarnir innførdu eina skynsamari fiskivinnulóggávu, sum avmarkaði atgongdina til at royna fiskastovnarnar. Undan stóru kreppuni fyrst í nítiárunum var fiskivinnan vorðin stuðlað við bæði rakstrarstuðli og veðhøldum fyri íløgum, sum høvdu verið viðvirkandi til ein stóran yvirkapasitet í fiskivinnuni við ov nógvum stáli og starvsfólki. Stuðulsskipanirnar vórðu í stóran mun avskaffaðar frá degi til dags. 
Eftir at hava roynt nýggju fiskivinnuskipanina við veiðiloyvum og kvotum eitt stutt skifti, varð avgjørt at fara yvir til eina skipan við fiskidøgum fyri størsta partin av botnfiskiskapinum undir Føroyum. Orsøkirnar vóru fleiri. Hvørki í politisku skipanini ella í vinnuni var verulig undirtøka fyri kvotuskipanini. Hon var eitt krav uttanífrá og var so at siga smoygd niður yvir vinnuna. Harafturat vuksu fiskastovnarnir (toskur og hýsa) rættiliga nógv og brádliga hesi árini. Tað fangaðu stovnsmetingarnar ikki beinanvegin, og torført var tí at seta hámarksveiðuna rætt. Somuleiðis gingu søgur um útblaking, og at fiskur varð landaður undir følskum heiti. 
í 1995 var misnøgdin við skipanina so stór, at vinnan á sjónum setti fram ultimativt krav um, at kvotuskipanin varð avtikin. úrslitið av hesum varð, at landsstýrið í november 1995 setti Skipanarnevndina, sum skuldi koma við tilmæli um eina nýggja reguleringsskipan. Ein samd nevnd legði tilmæli fram í februar 1996 um eina skipan við fiskidøgum. Skipanarnevndin mælti tá eitt nú til, at samlaða talið av fiskidøgum varð ásett til at vera áleið 14.000 fyri útroðrarflotan, men eftir politiskar tingingar og ótta fyri at gera ov stór inntriv í fiskivinnuna gjørdi Løgtingið av at hækka fiskidagatalið til 22.000. Sostatt varð skipanin skeivt stillað frá byrjan. Síðan tá er talið av loyvum fækkað munandi, og samlaða fiskidagatalið er eisini minkað, men sambært fiskifrøðingum og øðrum eygleiðarum hevur trýstið á fiskastovnarnar øll hesi árini verið ov høgt. í prinsippinum áttu avmarkingarnar í fiskidøgum støðugt at mótsvara vøkstrinum í produktiviteti fyri at byrgja upp fyri eini trároynd av fiskastovnunum. Hetta er heldur ikki hent. 
Stovnsrøktin av botnfiski, serliga toski og hýsu, undir fiskidagaskipanini hevur ikki eydnast væl. Sum greitt frá omanfyri, so varð fiskidagaskipanin sett í verk, tí tað var so stórur vøkstur í toskastovninum mitt í 1990unum. Hetta merkir harvið, at fiskidagaskipanin byrjaði, tá toskastovnurin var sera væl fyri. Tilmælini frá Fiskirannsóknarstovuni og ICES tey 
8 

komandi árini vístu altíð á, at veiðitrýstið var ov stórt, og at hetta kundi føra til, at botnfiskastovnarnir undir Føroyum kundu gerast ov smáir. Hóast talið á fiskidøgum varð skorið niður í umleið helvtina eftir umleið tíggju árum, var veiðitrýstið á tosk framvegis alt ov stórt sambært stovnsmetingunum, og hetta hevur verið galdandi øll árini inntil nú, tó at okkurt einstakt ár var við nóg lítlum veiðitrýsti. Tað ov stóra veiðitrýstið hevur saman við natúrligum viðurskiftum ført til metsmáar stovnar av toski og hýsu eftir umleið 2007  teir minstu í eina heila øld. Hóast natúrlig viðurskifti kunnu hava havt ein leiklut, er vert at nevna, at ein skilagóð gagnnýtsla av fiskastovnunum átti at lagt upp fyri slíkum rakárum, soleiðis at stovnarnir ikki gjørdust so smáir. Samanumtikið er orsøk at halda, at stýringin av fiskidagaskipanini hevur ikki megnað at vart tosk og hýsu undir Føroyum, men helst hevur verið viðvirkandi til ta vánaligu støðuna í dag, hóast tað tíbetur eru positiv tekin við hýsuni júst nú í 2016. 
í tíðarskeiðnum við lógini um vinnuligan fiskiskap frá 1994 hevur tó eisini verið stórur búskaparligur framburður í fiskiskapinum eftir altjóða ferðandi fiskastovnunum og í fiskiskapinum á fjarleiðum. Partur av framburðinum stendst av vøkstri í loyvdu veiðuni, serliga í uppsjóvarfiskiskapinum, men talan er eisini um stóra tøkniliga menning, har framkomin veiðitól eru tikin í nýtslu til frama fyri bæði produktivitet (fiskiveiðu fyri hvønn fiskimann), produktmenning og arbeiðsumstøður umborð. Innan aðrar partar av fiskiflotanum er stórur tørvur á at endurnýggja og dagføra fiskiførini. 
í 1997-98 varð lógin um vinnuligan fiskiskap tillagað, soleiðis at fiskirættindi gjørdust lættari at avhenda, og loyvir lættari at flyta og leggja saman. Hetta varð gjørt fyri at stuðla upp undir konsolidering og fleksibilitet hjá vinnuni at skipa seg so búskaparliga skynsamt, sum gjørligt. Vinnan hevur í ávísan mun brúkt hesar møguleikar fyri at avhenda fiskirættindi og leggja saman loyvir. í 2005-07 fóru fram stórir skipahandlar, har stórar upphæddir vórðu rindaðar fyri fiskirættindir, sum eisini høvdu við sær eina ávísa miðsavning av rættindum. Hesir handlar kunnu sigast at vera høvuðsatvoldin til, at mett varð, at tørvur var á at nýskipa fiskivinnuna, og loyvini vórðu tí uppsøgd við virknaði frá 1. januar 2018. Vert er tó at leggja til merkis, at konsolideringin í fiskivinnuni eftir virkisbúskaparligum insitamentum virkaði samsvarandi endamálinum, tí burturúr spurdust munandi sterkari fiskivinnufyritøkur við væl betri rakstri og møguleikum fyri at menna føroysku fiskivinnuna í altjóða høpi, eisini á landi. Ein stórur meiriluti av Løgtinginum1 atkvøddi í 2007 fyri at siga upp øll fiskiloyvini við virknaði frá 1. januar 2018. Ein av møguligu vandunum við vaksandi upphæddunum í handlinum við fiskirættindum  saman við fiskiskipum  var vaksandi skuldarbyrðan í fiskivinnuni, sum fleiri eygleiðarar ávaraðu um kundi gerast skaðilig fyri allan búskapin við tíðini. 
í 2011 gjørdu myndugleikarnir av at innføra tilfeingisgjøld á partar av fiskivinnuni grundað á eina staðfesting av, at atgongdin til fiskivinnuna (og alivinnuna) er avmarkað av tí almenna. Hesar avmarkingar geva møguleika fyri meirinntøku til teirra, sum loyvini hava fingið, út yvir tað, sum til ber í vinnum uttan slíkar avmarkingar. Mett varð tí, at hesar vinnufyritøkur eiga at rinda part av seryvirskoti sínum til tað almenna. Seryvirskotið verður eisini nevnt tilfeingisrenta. í 2014 gjørdi Búskaparráðið eina útrokning av støddini á tilfeingisrentuni í føroyskari fiskivinnu út frá nøkrum fortreytum um vanliga samsýning av arbeiðsmegi og kapitali. útrokningin vísti, at árliga tilfeingisrentan í 2012 var slaka hálva milliard krónur, harav 80% vórðu skapt í uppsjóvarvinnuni og restin í fiskiskapinum í Barentshavinum. í botnfiskiskapinum við Føroyar kundi eingin tilfeingisrenta staðfestast. útrokningin vísti eisini, at orsakað av skipanini við manningarpørtum fellur meira enn helmingurin av árligu tilfeingisrentuni til manningarnar. í 2014 fekk landskassin 126 mió. kr. inn í tilfeingisgjøldum frá fiskivinnuni (umframt 6 mió. kr. frá fiskivinnu og alivinnuni í eyka partafelagsskatti). Skattaserfrøðingar vísa á, at skatting av tilfeingisrentuni er ein hent inntøkukelda, tí atferðin hjá borgarum og fyritøkum verður ávirkað sum minst. í Føroyum hevur Búskaparráðið leingi víst á tørvin á at breiðka skattagrundarlagið við nýggjum inntøkukeldum, harav skatting av tilfeingisrentuni er ein møguleiki. 
Sostatt er fiskivinnan farin frá at vera ein vinna við stórum, beinleiðis og óbeinleiðis stuðli í 1994, til at partar av vinnuni í dag rinda tilfeingisgjøld í Landskassan. Samstundis er lønsemið batnað munandi í pørtum av vinnuni, og kunnu partar av fiskivinnuni í dag sigast at geva eitt meiryvirskot í mun til aðrar vinnugreinar. Eitt nú var eginpeningsavkastið 40% fyri fyritøkurnar við uppsjóvarskipum í 2014, sum er væl hægri enn vanligt avkast á eginpeningi. Vælriknar fyritøkur uppnáa vanliga eitt árligt avkast millum 5 og 20%. 
1 Ein atkvøddi ímóti, meðan 28 atkvøddu fyri. 
2 Nevndin hevur dagført tølini hjá Búskaparráðnum fyri roknskapirnar árið 2014 og kom fram til, at í uppsjóvarfiskiskapi var tilfeingisrentan 347 mió. kr. við eini alternativari løn á 800 tkr. og alternativum avkasti á 6%. Umframt hetta skal leggjast gjaldið til landskassan á 126 mió. kr., sum bert varð lagt á uppsjóvarfisk, og var samlaða tilfeingisrentan í uppsjóvarfiskiskapi tí 473 mió. kr. Fyri flakatrolarar var tilfeingisrentan 80 mió. kr. við somu fortreytum. Fyri trolarar og línuskip hinvegin vóru tilfeingisrenturnar ávikavist minus 56 mió. kr. og minus 78 mió. kr. við hesum fortreytum. 
9 
1.2 Arbeiðssetningurin og tilgongdin við frágreiðingini 
Arbeiðssetningurin hevur sum endamál at avmarka uppgávurnar hjá nevndini. Tað áliggur ikki nevndini at taka støðu til arbeiðssetningin ella at grundgeva fyri arbeiðssetninginum, men heldur at arbeiða út frá honum. Arbeiðssetningurin er tó sera víðfevndur og áleggur nýskipanarnevndini at viðgera sera nógvar tættir í fiskivinnuni sum heild í álitinum um nýskipan. í viðgerðini av arbeiðssetninginum gjørdi nevndin sær greitt, at teir mest átrokandi spurningarnir at fáa viðgjørt fakliga í mun til evstamarkið tann 1. januar 2018 eru burðardygg stovnsrøkt, útlutingin av fiskirættindunum og verksetingin av avmarkingum fyri útlendskum ognarskapi. Tað hevur tí ikki borið til at fara í smálutir við øllum tættum, og nógv evni eru bert umrødd stutt og yvirskipað, uttan at nevndin hevur havt stundir at gera neyvari kanningar og metingar. í samráði við fiskimálaráðharran avráddi nevndin ikki at gera uppskot til lógarverk, sum sostatt verður ein partur av arbeiðinum í víðari tilgongdini við fiskivinnunýskipanini. 
Fiskimálaráðharrin gjørdi eisini nevndini greitt, at tá arbeiðssetningurin skilmarkar millum uppboðssølu og aðrar møguligar útbjóðingarskipanir, so er endamálið at skilmarka ímillum tað, sum í føroyska kjakinum verður umrøtt sum uppboðssøla av stutttíðarrættindum og so tað at lata út tíðaravmarkað loyvir við munandi longri gildistíð. Uppskotini skulu vera um ein almennan rættindamarknað/uppboðssølu, har rættindi ikki kunnu gerast privat ogn, men verða boðin út til nýtslu/leigu fyri ávís tíðarskeið. Hesi kunnu vera longri ella styttri, alt eftir, hvat verður mett at røkka endamálunum við nýskipanini best. Eisini var greitt, at tað ikki var partur av arbeiðssetninginum hjá nevndini at mæla til aðrar útlutingarleistir sum eitt nú grand fathering, grundað á søgulig rættindi, ella beauty contest, grundað á aðrar parametrar enn boð upp á gjald fyri rættindi. Við 'beauty contest' meinast við útlutingarskipanir, har seljarin ikki einans hyggur at bodna prísinum, men eisini letur aðrar parametrar vera avgerðandi fyri, hvør vinnur boðið. 
1.3 Marknaðargrundað útluting gevur dynamikk og óvissu 
Nevndin hevði torført við at finna eina nøktandi semju um uppboðssølu av fiskirættindum. Yvirskipað var semja um, at uppboð hevur nakrar fyrimunir fram um fyrisitingarliga útluting. í einum uppboði ásetir vinnan sjálv tilfeingisgjaldið til landið, og samstundis skal marknaðurin tryggja, at tær mest lønsomu fyritøkurnar fáa rættindini. Sostatt elvir almenna útlutingin av fiskirættindum til ein øktan dynamikk í fiskiveiðuni, har nýggj tøkni støðugt verður ment og tikin í nýtslu, soleiðis at tilfeingisrentan gerst so stór, sum gjørligt. Eisini kann útboð av rættindum tryggja, at nýggjar fiskivinnufyritøkur kunnu sleppa framat, og vil henda hóttanin stuðla undir, at verandi vinna gevur rætta prísin fyri rættindini. Hinvegin viðførir økti dynamikkurin eisini størri óvissu fyri fiskivinnufyritøkurnar. Um fyritøkurnar ikki kenna seg tryggar við at kunna varðveita rættindini í eina tíð samsvarandi íløguhorisontinum, kann hetta viðføra væl lægri íløgur í síðsta enda, sum so aftur viðførir lægri produktivitet og tilfeingisrentu. í verandi skipan hava fiskivinnufyritøkur javnan handlað skip og rættindini sínámillum, og tí kann handil av fiskirættindum ikki sigast at vera nakað grundleggjandi nýtt í føroyskari fiskivinnu. 
Nevndin hevur umrøtt, at ein uppboðssøla av øllum fiskirættindum í senn hevur við sær stórar váðar og ótryggleikar fyri føroysku fiskivinnuna. Tí verður mælt til eina skiftistíð, sum ger, at tað bert er ein avmarkaður partur av samlaðu fiskirættindunum, ið verður boðin út hvørt ár. Eisini eru stórar avbjóðingar í at fáa eina uppboðssølu at virka eftir ætlan, m.a. tí at ymiskar avmarkingar verða settar, og tí at talið av aktørum, sum kunnu luttaka, er avmarkað. Nevndin er eisini í iva um, hvussu væl ein uppboðssøla kann tryggja, at aðalendamálini í arbeiðssetninginum kunnu røkkast. í hesum sambandi hevur nevndin eisini umrøtt kombinatiónsleistir, har ein partur verður seldur á uppboði, og ein partur verður lutaður út eftir søguligum rættindum. Hesin leistur er tó ikki í samsvari við nágreinaða arbeiðssetningin og varð tí ikki viðgjørdur neyvari. 
Við støði í neiligu afturmeldingunum á hoyringsfundunum frá øllum pørtum av vinnuni og fakfeløgunum kann spurningur setast við støðufestið í eini fullkomiligari umlegging av útlutingini av rættindum. Nevndin er ikki vitandi um nakað annað land, sum lutar út øll síni fiskirættindir á uppboðssølu, tí er torført at meta um avleiðingarnar av eini umlegging. Partur av nevndini metir ikki, at tað er skilagott at fremja eina so kollveltandi umlegging av føroysku fiskivinnuskipanini, sum tað at verkseta eina uppboðssølu av øllum fiskirættindum er. Partur av nevndini metir hinvegin, at uppboð av fiskirættindunum er skilabesti leisturin at luta út. 
Torført var at semjast um eitt útgreinað uppskot um uppboðssøluskipan, m.a. tí at smálutir í uppboðssøluháttinum hava stóran týdning fyri, hvussu uppboðssølan kemur at virka. Ein avbjóðing er at tryggja, at kappingin er jøvn fyri allar partar á uppboðssøluni  herundir at fyribyrgja avtalaðum spæli. í summum førum kann hetta loysast við at áseta ein minstaprís. Eitt lítið samfelag kann eisini geva avbjóðingar í mun til at tryggja nøktandi kapping sum heild. Ein onnur 
3 At skapa atgongd fyri nýggjum fyritøkum er eisini eitt mál í sjálvum sær fyri nýskipanina, tí at hetta vil í størri mun javnseta allar borgarar og fyritøkur í landinum við atkomu til vinnuna. 
10 
stór avbjóðing er vandin fyri, at uppboðssølan tekur hugin frá fólki at investera tíð, pening og orku í tað at fiska, hagreiða og marknaðarføra fiskin við einum langtíðarmáli fyri eyga. Við hesum í huga gjørdi nevndin kortini tvey útgreinað uppskot um uppboðssølu í teirri vón, at uppskotini kundu stimbra til víðari viðgerð í politisku skipanini og í almenna kjakinum. 
Av tí at báðar tær nevndu skipanirnar við uppboðssølu geva møguleika fyri, at tað verða leiguskrásett fiskifør, ið kunnu koma at fiska kvotur, sum eru keyptar á uppboðssølu, er nevndin samd um, at tað er neyðugt at vera á varðhaldi viðvíkjandi serliga tveimum viðurskiftum í hesum sambandi. í fyrra lagi er ávísur vandi fyri, at leigað fiskifør, hvørs alternativ til at taka á seg eina arbeiðstøku at fiska føroyskar kvotur er at liggja við bryggju, kunnu undirbjóða fiskifør, ið føroyskar fyritøkur eiga og skulu rinda rentur og avdráttir fyri. Leigað skip skulu lúka krøv til tekniska útgerð o.a., og í útgangsstøðuni eiga reglurnar um transfer pricing at tryggja eina skipaleigu á marknaðarstigi, men kortini er neyðugt at fylgja við. í øðrum lagi er vælkent, at skip á leigumarknaðinum mangan eru gomul og tískil ikki liva upp til hægstu tøkniligu krøv. Hetta kann viðføra, at skipini heldur ikki eru før fyri at veita bestu rávørugóðsku, ið so aftur kann minka um møguleikarnar fyri optimalari virðisøking. Mælt verður tí til, at myndugleikarnir fylgja væl við hesum viðurskiftunum og um neyðugt herða lóggávuna, soleiðis at vit bæði fáa javna kapping og høga rávørugóðsku. 
1.4 Burðardygg stovnsrøkt við politiskt kjølfestum umsitingarætlanum 
Nevndin hevur uppskot um, at allur vinnuligur fiskiskapur verður skipaður í umsitingarætlanir við veiðireglu, ið setir karmar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. Endamálið er at fáa í lag breiðar, politiskar langtíðarsemjur um, hvussu vit fyrisita fiskastovnarnar. Politiskar langtíðarsemjur skulu skapa grundarlag fyri, at Løgtingið ikki framhaldandi skal taka avgerð um ítøkiligu hámarksveiðuna, sum tá heldur eigur at takast fyrisitingarliga innan givnu karmar. Karmar fyri avgerðini hjá landsstýrismanninum eiga at verða settir í lógina, har tað er skynsamt, t.d. har talan er um viðurskifti, sum ikki broytast javnan. Langtíðarsemjur kunnu annars fáast í lag, grundað á eina politiska viðgerð í Løgtinginum sum uppskot til samtyktar um góðkenning av eini umsitingarætlan. Broytast politiskar fortreytir fyri eini góðkenning avgerandi, ber til at hava eina skipan, har landsstýrismaðurin kann ráðføra seg við vinnunevndina ella uttanlandsnevndina, líka sum tá fortreytir fyri givnum játtanum á fíggjarlógini broytast. 
1.5 Ogn Føroya fólks handhevjast við avmarkaðum brúksrætti 
Nevndin er samd um, at rætturin at gagnnýta livandi tilfeingið, sum er í føroyskum sjógvi, og sum Føroyar eiga í altjóða sjógvi ella hava samrátt seg til við onnur lond, eigur at vera ein avmarkaður brúksrættur, eisini í tíð. Ein komandi lóg um vinnuligan fiskiskap eigur tí greitt at áseta gildistíð og reglur fyri, hvussu hesin brúksrættur verður skipaður. Nevndin metir somuleiðis, at greiðar, regulerandi ásetingar hava størri týdning fyri rættarstøðuna enn ein háfloygd endamálsorðing. Endamálsorðingar áseta oftast ikki nakra rættarstøðu, og tað hevur orðingin um ogn Føroya fólks heldur ikki gjørt. Regulerandi ásetingarnar í eini komandi lóg um vinnuligan fiskiskap eiga øðrumegin at tryggja áhugamálini hjá landinum sum eigari ella avvarðandi av livandi tilfeingi Føroya, m.a. møguleikan at skifta kós ella at broyta fiskivinnupolitikkin, um tað verður hildið neyðugt. Hinumegin eiga tær at skipa karmarnar um brúksrættindini hjá teimum, sum annaðhvørt hava ella í ókomnum tíðum fara at gera íløgur fyri at gagnnýta sín í ávísa tíð tillutaða og avmarkaða rætt at heysta úr okkara felags tilfeingi. Hesi viðurskiftini verða umrødd í kap. 3 í frágreiðingini. Nevndin hevur á hoyringsfundum givið sær far um, at full semja tykist galda millum allar partar í vinnuni, verkafeløgunum og politisku flokkunum um, at rætturin at gagnnýta føroyskt tilfeingi eigur at verða ásettur sum ein brúksrættur. Sjálvt um tað kann vera ymiskt, hvat partarnir leggja í brúksrættin, eiga líkindi at vera fyri, at ein breið, politisk semja verður funnin um henda partin í eini nýskipan av fiskivinnuni. 
1.6 Skipabólkar varðveitast av sosialbúskaparligum atlitum 
Viðvíkjandi skipabólkum í nýggju fiskivinnuskipanini er týdningarmikið at gera sær greitt, hvat endamálið er við skipabólkunum. í núverandi skipan er eitt høvuðsendamál at tryggja, at virðini í samfelagnum verða býtt út um landið, og at tey ikki savnast á fáum hondum. Undir viðgerðini í nevndini varð fleiri ferðir víst á, at tað er ein ávís andsøgn millum hetta at býta virðini kring landið og tað at fáa fiskivinnuna at geva størst møguligt yvirskot. T.e., at ein fiskivinna á fáum hondum og við fáum skipum kann hugsast at geva størri yvirskot enn ein meira spjadd vinna kring landið við nógvum skipum. Nevndin helt, at vigingin millum yvirskot í fiskivinnuni, kor hjá øðrum vinnugreinum, sosialpolitikk og mentanarlig virðir er fyrst og fremst eitt politiskt mál, sum fellur uttan fyri arbeiðið hjá nevndini, men at slík atlit kunnu koma at hava sera stóra ávirkan á, hvussu samfelagið kemur at síggja út í framtíðini. Eitt annað endamál við skipabólkum kann vera at varðveita ein fjølbroyttan flota, sum ikki er líka sárbærur fyri sveiggjum í oljuprísi ella prísi á ávísum reiðskapi, og sum eisini kann vera meira umhvørvisvinarligur. Passivur reiðskapur so sum lína, snella og gørn krevur ikki so nógva olju sum trol og er tí umhvørvisvinarligari, tá ið ræður um útlát av vakstrarhúsgassum. Sum eitt 
11 
fyribilsuppskot skjýtur nevndin tí upp at hava tríggjar skipabólkar innan botnfisk: línuskip, trolarar og útróðrarbátar.4 Teir ávísu skipabólkarnir kunnu yvir fleiri ár t.d. fáa ein ávísan brotpart av heildarkvotuni, annaðhvørt fyri øll fiskasløg ella fyri tey týdningarmiklu fiskasløgini. Hetta krevur tó, at tað er eitt samsvar millum henda brotpartin og friðaðar leiðir, sum halda reiðskap atskildan. á henda hátt hevur politiska skipanin møguleika at taka umhvørvisatlit og framhaldandi at fremja vinnupolitikk gjøgnum skipabólkarnar, til dømis við at hava uppboðssølur av fiskirættindum innan hesar skipabólkar. 
1.7 átøk setast í verk til frama fyri virðisøking 
í kjakinum um fiskivinnu í Føroyum hevur virðisøking altíð fylt nógv. Seinnu árini eru stórar íløgur gjørdar í framkomin framleiðsluvirkir fyri at fáa meira burtur úr stóra uppsjóvartilfeinginum. Samstundis má ásannast, at flakavirkini, sum dúva upp á rávøru frá botnfiskaveiðuni, hava serstakliga truplar fortreytir. Fiskastovnarnir eru niðurfiskaðir, so smáu nøgdirnar hava gjørt tað trupult at menna góðskuna á vøruni. Stovnsrøkt hevur sostatt stóran týdning fyri flakavirkini og er somuleiðis ein fortreyt fyri, at virðisøking kann fara fram. 
útrokningar, sum grannskoðanarfyritøka hevur gjørt fyri nýskipanarnevndina, vísa búskaparliga týdningin av burðardyggari røkt av botnfiskastovnunum undir Føroyum. Eydnast tað at endurbyggja fiskastovnarnar kann hugsast, at fiskiveiðan varandi gerst áleið 40.000 tons av upsa, 25.000 tons av toski og 15.000 tons av hýsu. Tá fer framleiðsluvirðið at økjast við slakari milliard krónum, lønarútgjaldingarnar í fiskiveiðu og flakavinnu økjast við 400 mió. kr., og úrslitini hjá fyritøkunum batnar við eini 100 mió. kr. Burðardygg stovnsrøkt er soleiðis altavgerandi fyri at fáa varandi batar til virðisøkingina í fiskivinnuni. 
Men í verandi støðu við fiskastovnunum er rávørugrundarlagið hjá fiskavirkjunum á landi ov svikaligt, tí verður mælt til at fremja nøkur átøk, sum kunnu bøta um støðuna við atliti til at hava eina kappingarføra fiskivinnu á landi, tá fiskastovnarnir koma fyri seg aftur. ítøkiligu átøkini eru umrødd gjølligari í frágreiðingini. 
1.8 Samspæl og andsagnir millum høvuðsmálini við nýskipanini 
Eitt av høvuðsmálunum í arbeiðssetninginum er, at tilfeingisrentan gerst so optimal, sum gjørligt, og at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni fellur til landið. Hetta mál kann tó vera í andsøgn við onnur høvuðsmál í arbeiðssetninginum, eitt nú at vinnumøguleikarnir ikki skulu savnast á fáum hondum, og at rættindini skulu vera á føroyskum hondum. 
Nevndin hevur sum sagt ikki tikið støðu til arbeiðssetningin og staðfestir bara, at her eru andsagnir í. Tað er eitt nú eitt politiskt mál at áseta, at útlendingar ikki skulu vera partur av ognarskapi í føroyskari fiskivinnu, men nevndin heldur, at útlendskar íløgur undir røttum umstøðum kundi givið eina hægri tilfeingisrentu til samfelagið. Eisini er tað í stóran mun eitt politiskt mál at áseta sokallaðar anti trust-reglur um, at ein einstakur eigari ikki kann eiga ov stóran part av fiskivinnuni. Eisini her kann nevndin staðfesta, at um ongar avmarkingar eru, kundi fingist ein hægri tilfeingisrenta. Eitt nú kunnu tað vera stórrakstrarfyrimunir, sum ikki verða gagnnýttir. Hinvegin kunnu minni fyritøkur flyta seg skjótari og møguliga vera við til at gera enn fleiri nýskapanir. 
Tá talan er um økta virðisøking, metir nevndin, at ov herd krøv um føroyskan kaikant og at føra alt til lands hava við sær eina minni tilfeingisrentu fyri skipini, serliga upp á stutt sikt. Møguliga kann tilfeingisrentan upp á longri sikt gerast hægri, um tiltøk til at fremja økta virðisøking gerast krav. Sum staðfest omanfyri, kunnu tað eisini vera sosialbúskaparlig atlit í mun til at stimbra ávís økir í landinum ella ávísar skipabólkar. Nevndin metir, at tiltøk av hesum slagi eisini kunnu hava ta ávirkan, at tilfeingisrentan kann gerast minni, enn hon annars vildi verið, um ongar avmarkingar vóru. 
4 Garnabátar vórðu ikki viðgjørdir. 
12 
13 
2 Samandráttur 
Høgni Hoydal, landsstýrismaður í fiskivinnumálum, setti 21. januar 2016 eina nevnd at gera tilmæli um nýggja fiskivinnuskipan eftir 1. januar 2018. Tilmælini skuldu fevna um eina røð av evnum, har nevndin hevur valt at raðfesta hesar tættir hægst: (i) at tryggja eina burðardygga vinnu, sum kastar sum mest av sær til vinnu, starvsfólk og samfelag sum heild, (ii) at útlutingin av fiskirættindunum skal vera marknaðargrundað, (iii) at útlendskur ognarskapur og ræðisrættur verður avmarkaður og (iv) at eggja til at fiskatilfeingið verður gagnnýtt og meirvirkað. 
2.1 Ogn Føroya fólks 
Livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, hava eitt virði fyri føroyska samfelagið. Nevndin metir, at lóggávan eigur beinleiðis at áseta, hvussu hetta virði skal koma føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini til góðar. Hetta eigur at verða skipað við beinleiðis regulerandi ásetingum í lóggávuni og ikki við orðingum um ogn Føroya fólks, sum ikki í sjálvum sær staðfesta nakra rættarstøðu ella skyldur sambært lóggávuni. Nevndin mælir til, at orðingin um ogn Føroya fólks verður tikin úr lógartekstinum, og at endamálið við umsitingini av livandi tilfeinginum heldur verður tikið upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. í staðin mælir nevndin til, at regulerandi ásetingar verða settar í lóggávuna, har ítøkilig støða verður tikin til, hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið verður skipaður, og hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar. Nevndin mælir til, at gildistíðin á brúksrættindunum verður greitt ásett í nýggju fiskivinnulóggávuni. 
2.2 Burðardygd og stovnsrøkt 
Fyri at fáa sum mest burtur úr fiskiríkidøminum, mugu fiskastovnarnir røkjast og gagnnýtast burðardygt. Vit eiga ikki at taka meira úr fiskastovnunum, enn teir tola fyri at kunna endurnýggja seg. Komandi ættarlið skulu eisini kunna liva av sjónum. 
Lívfrøðiliga burðardyggur fiskiskapur er grundleggjandi fyritreyt fyri lønsemi og virðisøking í fiskivinnuni. Góð røkt av fiskistovnum og umhvørvinum skal geva búskaparligan vinning, ið er størri enn tann vanligi vinningurin  eina tilfeingisrentu  sum kemur samfelagnum til góðar. 
Toskurin, hýsan og upsin í føroyskum sjógvi eru illa fyri, og fiskiskapurin hevur verið vánaligur sammett við miðaltølini yvir longri áramál. Náttúran ger sítt, men ein partur av frágreiðingini er vánalig stovnsrøkt. Við góðari stovnsrøkt høvdu fiskastovnarnir kastað nógv meiri av sær til vinnu og samfelag. Framleiðsluvirðið hevði verið størri, lønarútgjaldingarnar størri, eins og betri lønsemi hevði bøtt um møguleikarnar hjá flotanum at endurnýggja seg. 
Fyritreytin fyri góðari stovnsrøkt er holl vitan um livandi tilfeingið og umhvørvið tess. Vitan fæst til vegar við havrannsóknum, gransking og út frá teimum royndum, ið vinnan á sjónum hevur. 
Tí mælir nevndin til at uppraðfesta havrannsóknir og gransking av lívinum í sjónum kring Føroyar. Bæði fyri at stovnsmeting kann gerast av øllum vinnuligum fiskasløgum í føroyskum sjógvi, og fyri at lívfrøðiliga ráðgevingin um stovnsrøkt verður ment. Hetta er eisini fyritreyt fyri at røkka politiskt setta málinum um, at Føroyar skulu vera undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt. 
Fyri at fáa til vegar neyvt og nøktandi hagtalstilfar um allan fiskiskap í føroyskum sjógvi, mælir nevndin til at endurskoða og dagføra verandi fráboðanarskipanir í fiskiveiðuni. Eftir verandi skipan er øllum fiskiførum, størri enn 15 tons, álagt at skráseta og lata inn neyvar upplýsingar um fiskaskapin. Tørvur er m.a. á neyvari hagtalstilfari um fiskiskapin og um útbreiðslu av fiski (íroknað smáfiski) á innaru leiðunum í føroyskum sjógvi. Alstórur tørvur er á neyvari upplýsingum og hagtølum um fiskiskap hjá bátum undir 15 tons, sum avreiða. 
2.3 Skipan av fiskiskapi 
Fiskiskapurin hjá føroyska fiskiflotanum er reguleraður við fleiri ymiskum skipanum. Ein grundregla er, at fiskifør undir føroyskum flaggi ikki kunnu fara til vinnuligan fiskiskap uttan at hava loyvi frá myndugleikunum. Harnæst er sjálvur fiskiskapurin avmarkaður við fiskidøgum, loyvistali, hámarksveiðu, kvotum, hjáveiðureglum, økisfriðingum og øðrum tekniskum reguleringum. 
14 

Hetta er grundvøllurin í verandi skipan, sum skal stuðla undir at gagnnýta fiskiríkidømið burðardygt, lívfrøðiliga og búskaparliga. 
Nevndin metir, at tað serliga er í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi, at tørvur er á ábótum. Hetta er eisini tann fiskiskapur hjá føroyskum fiskiførum, sum vit sjálvi hava ræði á, og einsamøll hava ábyrgd av at skipa. 
Skipanin í fiskiskapinum eftir høvuðsbotnfiskasløgunum í føroyskum sjógvi hevur verið nøkulunda støðug seinastu 20 árini. Fiskidagaskipanin hevur saman við stongdum og friðaðum leiðum, hjáveiðureglum og tekniskum reglum um reiðskap verið stýringsamboðið. Onkrar stillingar eru gjørdar, eitt nú er samlaða fiskidagatalið skorið góð 50% síðan fiskiárið 1997/1998, eins og onkrar friðingar eru komnar afturat, men grundvøllurin í skipanini er at kalla tann sami. 
Sama kann ikki sigast um gongdina í fiskiskapinum. Veiðan av serliga toski og hýsu hevur seinastu árini verið lítil, og rakstrarúrslitini hjá flestu skipabólkum eru versnað samsvarandi. Náttúran eigur sín lut í, at minni er til, men nevndin metir, at nógv í óhepnu gongdini er eitt úrslit av vantandi stovnsrøkt og stýring av fiskiskapinum. 
Hetta hevur bæði við umsitingina av skipanini og við eginleikar við sjálvari skipanini at gera. 
í skipanini av fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi verður mælt til, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum frameftir verður høvuðsamboðið í øllum fiskiskapi. Høvuðsmálið er, at allur fiskiskapur verður kvoteraður, eisini tann, sum í dag ikki er beinleiðis undir fiskidagaskipanini. Meirilutin í nevndini metir ikki, at fiskidagaskipanin, saman við øðrum átøkum og reguleringum, hevur megnað at tryggja góða stovnsrøkt og stuðla undir lívfrøðiliga burðardyggan fiskiskap. Meirilutin í nevndini metir eisini, at ein fiskidagaskipan er ov stirvin til at birta undir tillagingar og effektiviseringar í flotanum og harvið ein búskaparliga burðardyggan fiskiskap. 
Ein vansi við eini kvotuskipan, sammett við eina fiskidagaskipan, er vandin fyri, at fiskur verður útblakaður ella verður landaður undir følskum heiti fyri at halda eina ásetta kvotu. Eisini er vandin fyri highgrading størri í eini kvotuskipan, t.e., at bert tann veiða, ið gevur besta avreiðingarprís, verður tikin til lands. 
Meirilutin í nevndini metir kortini, at tað við ymiskum skipanum ber til at tálma útblaking. Ein er at herða eftirlitið á feltinum og revsireglurnar fyri lógarbrot. Ein onnur er at áseta, at øll veiða ella øll veiða av ávísum fiskasløgum skal førast til lands. Ein kann eisini hugsa sær, at hetta verður gjørt soleiðis, at ótilætlað veiða og hjáveiða kunnu avreiðast, men at fiskifarið bert fær ein prosentpart av avreiðingarvirðinum. Restin fer til landið og í grunn til almannagagnlig endamál, t.d. fiskivinnugransking. Skipanin skal eggja til, at ótilætlað veiða verður førd til lands, men fiskiførini skulu ikki hava vinning av hesum. Skipanin við stongdum leiðum og bráðfeingis veiðibanni er við til at stýra fiskiskapinum burtur frá leiðum, har nógv er til av fiski, ið sannlíkt verður útafturblakaður. Somuleiðis ber til at áleggja skipum at brúka selektivan reiðskap, t.d. trol við skiljirist, ið sílar smáfisk frá. 
Sæð úr einum stovnsrøktarsjónarmiði er umráðandi, at øll veiða verður førd til lands og skrásett. Málið eigur tí at vera, at regluverkið eggjar til, at sum mest av ótilætlaðari veiðu kemur til lands, og at gamla bannið móti at blaka veiðu út aftur verður hildið. 
Meirilutin av nevndini metir samanumtikið, at fyrimunirnir við eini kvotuskipan sum frá líður fara at gerast sjónligari enn vansarnir. 
Nevndin mælir til at allur fiskiskapur eftir botnfiski í føroyskum sjógvi verður skipaður í umsitingarætlanir við veiðireglu, sum setir karmarnar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. Ein umsitingarætlan er ein politisk langtíðarsemja at fyrisita fiskastovnar. í umsitingarætlanini verða mál sett fyri at tryggja stovnsrøkt og burðardygga gagnnýtslu, eins og ásett er, hvussu málini verða rokkin. Bulurin í umsitingarætlanini er ein veiðiregla, sum sigur, hvussu stóran part, vit kunnu taka úr stovninum um árið. Ein umsitingætlan verður ikki sett í staðin fyri verandi reguleringar í fiskiskapinum, men er mest eitt amboð, ið kann brúkast at seta í verk fiskiveiðupolitisk mál. Stovnsrøkt og veiðistýring verður sett í øðrvísi karmar, har dentur er lagdur á langtíðarhugsan, tá hámarksveiða og aðrar reguleringar verða ásettar. Endamálið við umsitingarætlanum er eisini at tryggja vinnuni ávísan stabilitet, so at ikki ov stór sveiggj eru í árligu fiskimøguleikunum, og at vinnan við hesum kennir treytirnar og karmarnar eitt rímiligt tíðarskeið frameftir. Hetta kann gerast, við at hámarksveiðan ikki verður broytt meira enn t.d. eitt ávíst prosent, sammett við undanfarna fiskiár. 
Nevndin mælir somuleiðis til, at tað frameftir er landsstýrismaðurin, sum við heimild í lógini ásetir hámarksveiðu í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Nevndin metir, at ein tílík avgerð eigur at takast fyrisitingarliga, innan fyri karmarnar og treytirnar í eini umsitingarætlan, sum er kjølfest politiskt. 
15 
Viðvíkjandi bólkum mælir meirilutin í nevndini til, at í eini framtíðarskipan fyri útluting og býti av rættindinum skulu bólkarnir vera so fáir, sum gjørligt. Hetta fær serliga týdning, tá ein uppboðssøla av veiðirættindum verður sett í verk, tí ein fortreyt fyri eini væleydnaðari uppboðssølu er, at kapping er á uppboðssølumarknaðinum. Um eitt stórt tal av bólkum skal varðveitast, verður mest sannlíkt neyðugt at skipa fyri ymiskum uppboðssølum í ymiskum bólkum, og tá verður kappingin meira avmarkað á uppboðssølumarknaðinum, og líkindini gerast størri fyri, at uppboðssølan ikki eydnast væl. 
At enda mælir nevndin til at skipa eitt ráð fyri Havstovuna, har m.a. vinnan á sjónum er við. Ráðið skal ikki hava myndugleika, men skal vera eitt stað, har hugskot og spurningar í sambandi við ráðgeving, havrannsóknir og royndarfiskiskap verða vend. Fremsta endamálið er at styrkja dialogin millum Havstovuna og alla vinnuna, sum nevndin metir, at tørvur er á, og sum hon væntar fer at gagna fiskiveiðuumsitingini í síni heild, sum frá líður. 
2.4 Marknaðargrundað útluting 
Sambært arbeiðssetninginum skal farast burtur frá eini skipan, har útlutingin av fiskirættindunum verður grundað á lógarviðgerð í Løgtinginum, ella fyriskipan, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur ásett. útlutingin skal í staðin vera marknaðargrundað. Harumframt hevur nevndin á fundi við landsstýrismannin fingið staðfest, at øll fiskirættindir skulu seljast um uppboðssølu. Eisini hevur landsstýrismaðurin gjørt greitt, at skipanir við søguligum rættindum, tilfeingisgjøldum ella beauty contest ikki eru í samsvari við arbeiðssetningin. Tilmælini byggja tí á ta fyritreyt, at uppboðssøla skal vera av øllum rættindum. Við støði í hesum politiska ynski verða lýstir tveir útlutingarleistir, sum í besta mun liva upp til tær treytir, sum verða settar í arbeiðssetninginum. 
Nevndin metir tað hava stóran týdning, at uppboðssølan av fiskirættindum ikki darvar íløguhuginum og virkseminum annars í fiskivinnuni. Nevndin mælir til at leggja uppboðssøluna soleiðis til rættis, at hon hevur fyrilit fyri teimum váðum, sum liggja í at reka fiskivinnuvirksemi í tann mun, hetta letur seg gera. Ein møguleiki er at útluta loyvir við langari gildistíð, (t.d. 10 ár). Hesin møguleiki er lýstur í leisti 1 í kap. 7. Somuleiðis ber til at luta út 1-árs loyvir og at geva vinnufyritøkum ein forkeypsrætt til ávísan prosentpart av kvotum, sum fyritøkan hevði ræði á árið frammanundan. Hetta er lýst í leisti 2 í kap. 7. 
Nevndin metir tað somuleiðis hava týdning, at fyritøkur, sum luttaka á uppboðssøluni, hava javnar kappingartreytir. Fyri í størri mun at javnseta fyritøkur við ymiskari fíggjarorku, verður tí mælt til, antin at fyritøkur einans rinda ein part av uppboðssølugjaldinum, áðrenn fiskað verður (leistur 1), ella einans rinda fyri 1 ár í senn (leistur 2). Mælt verður somuleiðis frá at lóggeva á tílíkan hátt, at starvsfólk í fiskivinnuni ikki kunnu rinda partar av uppboðssølugjaldinum. Hetta eigur at standa til vinnu og starvsfólk at gera av ígjøgnum arbeiðsmarknaðarsamráðingar. 
Nevndin mælir til, at fiskirættindir skulu vera umsetilig á einum almennum marknaði. Hetta hevur við sær størri gjøgnumskygni um handlar við kvotum, og at allar fyritøkur kunnu bjóða upp á kvotur. Nevndin metir tað vera óheppið fyri skipanina, um fiskirættindir verða fullkomiliga óumsetilig í framtíðini, tí tað er ikki í samsvari við tankan um ta marknaðargrundaðu fiskivinnuskipanina. Umsetiligheit tryggjar tillagingar í fiskivinnuni og er sostatt avgerandi fyri effektivitetin í vinnuni. Hetta er serliga týdningarmikið við rættindum við longri gildistíð. ásetingar um at taka burtur alla umsetiligheit samsvara somuleiðis heldur ikki við ynskið um at veita vinnuni betri møguleikar til at skapa avkast. Spurningurin er harumframt, um tað við lóg ber til at steðga allari umsetiligheit fyri at forða fyri spekulatión, tí at fyritøkurnar kunnu nýta aðrar hættir at náa málinum. 
í mun til neyvu tilrættisleggingina av uppboðssølunum, herundir í hvønn mun opin og afturlatin uppboðssøluháttur skal nýtast, mælir nevndin til at seta serfrøðingar í uppboðssølum til at gera neyvari greiningar og uppskot. Tilrættisleggingin av uppboðssølunum hevur stóran týdning, tá kappingin á uppboðssølunum er avmarkað. 
2.5 útlendskur kapitalur og treytir til teirra, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu 
Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Skotbráið er stutt til 2018, tá veiðiloyvini fara úr gildi, tí verður tað mett at vera rætt, at verandi fyritøkur, sum lutvíst hava útlendskar eigarar í samsvari við galdandi lóggávu, fáa eina skiftistíð at laga seg til nýggju umstøðurnar í vinnuni. Um skiftistíðin er ov long, kann tað merkja, at feløg við útlendskum eigarum fáa ein ov stóran fyrimun í kappingini at bjóða upp á rættindir at fiska. Um skiftistíðin er ov stutt, kann tað merkja, at feløgini við útlendskum eigarum vera fyri vanbýti, tí tað ikki er møguligt at halda áfram við virkseminum. Nevndin mælir til, at feløg, sum hava útlendskar eigarar, fáa eina skiftistíð uppá trý ár at laga seg til broyttu reglurnar. 
16 
Nevndin mælir til, at tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya, sum kann bjóða á uppboðssøluni. Tí verður kravið um tilknýti til Føroya sett til teir persónar og feløg, sum bjóða á uppboðssøluni. Tey, sum bjóða á uppboðssølu, skulu kunna leiga sær før at fiska við ella gera avtalu við annan, sum eigur ella rekur eitt leigað fiskifar. Fyri at tryggja, at tað bert eru tey við neyðuga tilknýtinum til Føroya, sum reka føroyska fiskiveiðu, má kravið um tilknýti til Føroya tí eisini setast teimum, sum reka leigaðu fiskiførini. 
Ein nýggj lóggáva skal tryggja, at persónar og feløg, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu, rinda skatt í Føroyum. Nevndin hevur eisini viðgjørt, hvussu ein kann tryggja, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur. Nevndin mælir til at varðveita ásetingina í fiskivinnulógini, sum avmarkar ábyrgdarlán úr útlondum. Eisini mælir nevndin til at forða fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, um so er, at renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. Harumframt hevur nevndin umrøtt møguleikan at seta beinleiðis krav í fiskivinnulógina um lutfall millum eginpeing og skuld í feløgum, sum reka fiskiveiðu. Nevndin metir tó, at tað kann fáa óætlaðar avleiðingar at seta eitt slíkt beinleiðis krav um minsta lutfall millum eginpening og skuld. Nevndin hevur umrøtt, at tað í staðin fyri at seta krav um ávíst lutfall millum eginpening og skuld kann verða kravt, at eginpeningur ikki kann gerast negativur. Nevndin vísir tó á, at tað, sum hevur størstan týdning, er at tryggja, at fíggjarliga avkastið frá fiskiveiðu ikki verður flutt av landinum. Nevndin metir ikki, at tað er neyðugt at seta mark fyri, hvussu tunt kapitaliseraðar fyritøkur kunnu vera. Nóg mikið er at gera reglur í skattalóggávuni, sum forða fyri, at ov stórur frádráttur fæst fyri fíggjarútreiðslur. Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun fara at forða fyri slíkum fíggjarbygnaði, sum førir til, at fíggjarligt avkast verður flutt av landinum, og reglurnar fara at at tryggja, at inntøka frá føroyskum feløgum kemur til skattingar í Føroyum. Um slíkar reglur í skattalóggávuni vísa seg ikki at vera nøktandi, eigur at verða umhugsað at seta krav til eginpening í fiskivinnulógina. 
Nevndin mælir til, at tað skal vera gjørligt at leiga skip at fiska við. Tá ið tað er gjørligt at leiga skip at fiska við, verður eisini gjørligt at leiguskráseta skip í føroysku skipaskránni. Tó skulu skip, sum fiska við føroyskum rættindum, vera skrásett í føroysku skipaskránni, soleiðis at allar viðkomandi reglur verða galdandi fyri skip, manning og veiðu. 
Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Nevndin metir, at hetta er besta amboðið fyri at tryggja, at lønarkor og arbeiðskor annars hjá útlendskari manning eru í samsvari við føroysk viðurskifti. Við hesum verður eisini tryggjað, at útlendsk manning ikki verður nýtt, har tað er møguligt at fáa føroyska manning, umframt at tað við slíkari loysn slepst undan, at tað almenna leggur seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Inntil slík broyting er gjøgnumførd, mælir nevndin til at áseta í fiskivinnulógina, at manningar á føroyskum fiskiførum, umframt á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. 
2.6 Kappingarreglur (anti-trust) 
Kappingarreglur hava sum høvuðsendamál at forða fyritøkum í at misnýta eina ráðandi støðu. Tó kunnu eisini onnur endamál vera við tílíkum reglum. Eitt nú kann nevnast, at kappingarreglur kunna forða fyri, at einstakar fyritøkur gerast stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum. Harumframt kann talan vera um eitt politiskt ynski um at varðveita fleiri fyritøkur á marknaðinum. 
Nevndin metir tað hava týdning, at føroyski búskapurin ikki er ov bundin at einstøkum fyritøkum, og tí mælir nevndin til at seta í verk avmarkingar í mun til samlaðu kvoturnar í fiskivinnuni. Tílíkar reglur eru ikki inni í skipanini í dag. Nevndin mælir somuleiðis til at seta kappingarreglur í mun til kvoturnar í ávísum fiskiskapi (og ikki t.d. veiðiloyvir ella fiskiloyvir, sum í núverandi reglum). 
Nevndin hevur ikki ásett nakað ávíst prosenttal, tí mett verður, at tað er meira ein politiskur spurningur at áseta eitt slíkt tal. Nevndin kann ikki fakliga grundgeva fyri einum ávísum prosenttali í mun til eitt annað. 
2.7 Virðisvøkstur 
Nevndin hevur viðgjørt ymisk tiltøk, sum kunnu tryggja (a) at føroyskt fiskatilfeingi í størri mun verður virkað í Føroyum, og (b) at størri partur av fiskatilfeinginum kemur til lands. 
Nevndin metir tað hava týdning fyri virðisøking í føroysku fiskivinnuni, at vinnan fær møguleika at leggja sítt virksemi til rættis og eisini kann taka tørvin hjá marknaðinum við í hesa tilrættislegging. Harumframt vísa hagtøl fyri avreiðingar av feskfiski, at rættiliga stórur partur fer um uppboðssøluna. Tí metir nevndin ikki, at tørvur er á einum uppboðssølukravi. Tílíkt krav er heldur ikki í dag. 
17 
Við tí fyri eyga at fáa alt av fiskinum til lands, metir nevndin tað vera týdningarmikið at fara undir eina tilgongd saman við vinnuni, har mett verður um, hvussu ásettu málini kunnu røkkast. Tíðarfreist eigur at verða sett fyri, nær málið skal vera rokkið. 
í mun til at fáa størri part av fiskinum til lands, metir nevndin tað somuleiðis vera avgerandi at raðfesta menning og gransking av matvøruframleiðslu frammarlaga. Væntandi lønsemi er ein týðandi forðing í mun til at fáa ein størri part av fiskinum í land, og her kunnu gransking og menning hava ein avgerandi leiklut. 
Nevndin metir, at reguleringin av vinnuni (og útlutingin av loyvunum) eisini hevur ein leiklut í mun til at tryggja meirvirking av fiskavørum. Uttan ein ávísan tryggleika fyri (í øllum førum nøkrum) miðallongum og longum veiðirættindum er torført at tryggja, at vinnan ger neyðugar íløgur og mennir teir møguleikar, sum liggja í fiskatilfeinginum. Tryggleiki fyri loyvunum eggjar til, at ótroyttir møguleikar í føroysku fiskivinnuni koma undan kavi. 
í frágeiðingini verður somuleiðis víst á møguleikar fyri at tryggja, at fiskur verður virkaður í Føroyum. Eitt nú verða hesir møguleikar nevndir: (i) fiskur skal landast við høvdi (tó undantikið flakatrolarar), (ii) avsláttur í tilfeingisgjaldi, (iii) avreiðingargjald á útfluttan, óvirkaðan fisk og (iv) betri fíggingarmøguleikar fyri frystan fisk. 
18 
19 
3 Ogn Føroya fólks 3.1 Arbeiðssetningur 
Eitt av høvuðsmálunum við nýskipanini er sambært arbeiðssetninginum at tryggja: 
at livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, eru ogn Føroya fólks og eru varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini. 
3.2 Samandráttur 
Livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, hava eitt virði fyri føroyska samfelagið. Nevndin metir, at lóggávan eigur beinleiðis at áseta, hvussu hetta virðið skal koma føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini til góðar. Hetta eigur at verða skipað við beinleiðis regulerandi ásetingum í lóggávuni og ikki við orðingum um ogn Føroya fólks, sum ikki í sjálvum sær staðfesta nakra rættarstøðu ella skyldur sambært lóggávuni. 
Nevndin mælir til, at orðingin um ogn Føroya fólks verður tikin úr lógartekstinum, og at endamálið við umsitingini av livandi tilfeinginum heldur verður tikið upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. 
í staðin mælir nevndin til, at regulerandi ásetingar verða settar í lóggávuna, har ítøkilig støða verður tikin til, hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið verður skipaður, og hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar.Nevndin mælir til, at gildistíðin á brúksrættindunum verður ásett í nýggju fiskivinnulóggávuni. 
3.3 Lóg um vinnuligan fiskiskap 
Við lóg um vinnuligan fiskiskap frá 1994 varð fyrstu ferð ásett í lóg, at livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og tey rættindir, føroyska heimastýrið við samráðingum hevur rokkið, ella eftir altjóða rætti eigur uttan fyri føroysku landleiðirnar, eru ogn Føroya fólks. 
Viðmerkingarnar til hesa áseting vóru: Grundarlagið undir reglunum í lóggávuni er, at livandi tilfeingið í 1977 varð ogn hjá føroysku tjóðini. Dentur verður síðan lagdur á, at nýtslurætturin til hesa ogn verður skipaður eftir tí, sum náttúran tolir, so at komandi ættarlið í Føroyum eisini kunnu liva av sjónum. Lógin byggir á javnvág og samspæl millum lívfrøðilig og búskaparlig sjónarmið til tess at tryggja, at vinnuligi fiskiskapurin kann geva eitt trygt, búskaparligt íkast til føroyska samfelagið og møguleikar fyri arbeiði og inntøku kring landið. 
3.4 Hugtakið ognarrættur 
Fullur ognarrættur verður vanliga lýstur sum rætturin í allar mátar at ráða yvir egnari ogn, har tað ikki við lóg ella við privatari viljaváttan eru ásettar serstakar avmarkingar. Sum dømi um mátar at ráða kunnu nevnast eitt nú rætturin at brúka, rætturin at selja, at stovna rættindir ella skyldur viðvíkjandi ognini, eitt nú brúksrættindir, at avmarka onnur frá at brúka, at stovna servituttir, at veðseta og at ráða við arvi. 
3.5 Ognarrætturin til livandi tilfeingið og fiskirættindir (brúksrættur) 
Tá fiskimarkið varð flutt út á 200 fjórðingar, fingu Føroyar yvirvaldsrætt yvir náttúrutilfeinginum innan fyri fiskimarkið. Hetta merkir, at Føroyar hava løgfrøðiligt ræði, sum er heimildin at lóggeva yvir og umsita náttúrutilfeingið. Tað er ikki ein fortreyt fyri løgfrøðiligum ræði, at tað verður ásett í fiskivinnulóggávuni, at tilfeingið er ogn Føroya fólks. 
Yvirvaldsrættin hava Føroyar sambært fólkarættinum og stýrisskipanarrættinum. Sambært havrættinum fevnir henda heimild um at kanna og gagnnýta, varðveita og umsita náttúrutilfeingið. 
ásetingin um ogn Føroya fólks í lóg um vinnuligan fiskiskap er ikki ein normerandi ella regulerandi áseting. Orðingin ásetir ikki nakra rættarstøðu. Orðingin, ogn Føroya fólks, førir ikki við sær, at allir borgarar landsins kunnu krevja sín part av tilfeinginum og krevja ein rætt at gera nýtslu av hesum tilfeingi. Hesum forðar galdandi lóg um vinnuligan fiskiskap fyri við m.a. ásetingunum um, at tað krevst bæði veiðiloyvi og fiskiloyvi fyri at fara til vinnuligan fiskiskap, og við ásetingunum, sum avmarka tal av loyvum og tal av fiskidøgum ella kvotum. Eisini kann viðmerkjast, at ásetingarnar um 
20 

gildistíð á brúksrættindum forða fyri, at borgarar, sum hava fingið brúksrættindir sambært lógini, framhaldandi kunnu krevja at fáa brúksrættindini út um gildistíðina. 
ásetingin um ogn Føroya fólks í lóg um vinnuligan fiskiskap er meira at líkna við eina politiska yvirlýsing ella endamálsorðing og ikki eina regulerandi áseting. 
Nevndin mælir til, at bert regulerandi ásetingar verða settar í lógartekst, og at orðingin um ogn Føroya fólks sostatt eigur at verða tikin úr lógartekstinum og heldur tikin upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. Nevndin metir, at orðingin hoyrir ikki heima í sjálvum lógartekstinum. Orðingin kann elva til ivamál, og til at rættarstøðan verður misskilt ella í besta føri skilt ymiskt og kann skapa stríð um, hvør rættarstøðan eigur at vera. Sum dømi um, hvussu orðingin um ogn Føroya fólks hevur verið skilt, kann vísast til frágreiðingina frá Búskaparráðnum á vári í 2000, har tað m.a. stendur soleiðis: ...í roynd og veru kunnu vit siga, at lógin um vinnuligan fiskiskap skal tulkast soleiðis, at um tað t.d. eru 45 tús. fiskidagar til taks, hevur hvør føroyingur ognarrætt til 1 fiskidag....1 og ...út frá ásetingunum í lógini um vinnuligan fiskiskap er nærliggjandi at koma til ta niðurstøðu, at av tí at tilfeingið undir Føroyum er ogn Føroya fólks, má viðkomandi keypa rættindini frá felags kassa Føroya fólks, nevniliga landskassanum...2 Henda tulking verður ikki stuðlað av lógarviðmerkingunum til lógina um vinnuligan fiskiskap og hevur heldur ikki vunnið undirtøku í løgfrøðiligum avgerðum. Hetta hevur m.a. víst seg, tá borgarar hava søkt um sín lutfalsliga part av fiskirættindum grundað á orðingina um ogn Føroya fólks. T.d. søktu tveir borgarar um part av makrelkvotuni fyri 2012. Noktandi svarið frá Fiskimálaráðnum varð kært til Løgtingsins umboðsmann. Løgtingsins umboðsmaður var samdur við Fiskimálaráðnum um, at heimild ikki var at lata kærarunum makrelkvotu, tí teir høvdu einki fiskifar, sum var kravið sambært lóg um vinnuligan fiskiskap. 
í staðin fyri at hava orðingar í lógartekstinum um ogn Føroya fólks, mælir nevndin til at seta greiðar, regulerandi ásetingar í lóggávuna, har ein tekur ítøkiliga støðu til, hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið skal skipast. ásetingar um, hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar, um hvør kann bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu, hvussu ein kann bjóða seg fram, greiðar ásetingar um gildistíð á nýtsluloyvum sambært lógini, og hvussu landsstýrismaðurin kann nýta heimildirnar, sum verða latnar honum o.a. Hervið verður tryggjað, at endamálið verður rokkið, og at rættarstøðan er greið. 
Náttúrutilfeingið hevur eitt virði fyri føroyska samfelagið. Tí skulu vit skipa lóggávu og umsiting av náttúrutilfeinginum soleiðis, at virðið av hesum tilfeingi verður øllum tí føroyska samfelagnum at frama nú og í framtíðini. Sum arbeiðssetningurin sigur, so skal tilfeingið vera varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini. Fyri at tryggja áhugamálini hjá samfelagnum er neyðugt at avmarka atgongdina til at gagnnýta tilfeingið. í arbeiðssetninginum er lagt upp til, at fiskirættindir skulu bjóðast út í eini marknaðargrundaðari skipan. Nevndin hevur í kap. 7 í frágreiðingini viðgjørt spurningin og gjørt tilmæli um, hvussu brúksrættindini kunnu verða boðin út. At bjóða atgongdina til tilfeingið út í eini marknaðargrundaðari skipan er ein háttur at tryggja, at partur av tilfeingisrentuni  eykavirðið og gjaldið fyri framíhjárættin og atgongdina at troyta eitt avmarkað tilfeingi  fellur beinleiðis til samfelagið. 
Harafturat kunnu aðrar skipanir tryggja, at tilfeingið kemur samfelagnum til góðar. Víst verður til kapittul 10 um virðisvøkstur. 
3.5.1 Loyvi at gagnnýta livandi tilfeingið í sjónum  brúksrættindi 
Loyvi at gagnnýta livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, og sum privat kunnu fáa sambært lóggávu, er ein avmarkaður rættur at brúka av tilfeingið, ein rættur, sum kann sigast at vera ein brúksrættur. Brúkið ella gagnnýtslan av tilfeinginum eru ikki óavmarkað í tíð ella nýtslumøguleikum. Brúkið ella gagnnýtslan av tilfeinginum kunnu bert verða tey, sum er í samsvari við lóggávuna. Brúksrættindini sambært lógini kunnu tí aldri geva borgarum fullan ognarrætt. Heimildin at lóggeva yvir og umsita náttúrutilfeingið vil altíð hava við sær eina møguliga avmarking í brúksrættinum. Ognarrættur til fongin verður staðfestur, tá ið fongurin er komin til høldar, um veitt er sambært lóggávuni. 
Viðmerkjast skal, at brúksrættindi eisini eru vard av ásetingunum um ognartøku í § 73 í grundlógini, hóast talan ikki er um fullan ognarrætt. 
í § 73 í grundlógini er ásett:Ejendomsretten er ukrænkelig. Ingen kan tilpligtes at afsta sin ejendom, uden hvor almenvellet kræver det. Det kan kun ske ifølge lov og mod fuldstændig erstatning. 
1 Búskaparráðið, Várfrágreiðing 2000, bls. 30. 2 Búskaparráðið, Várfrágreiðing 2000, bls. 31. 
21 
Ognarrættur í grundlógarhøpi skal skiljast í breiðum týdningi. Hugtakið ognarrættur fevnir um øll rættindir, sum eru grundarlag undir búskaparliga virkseminum og tilveruni hjá persónum ella feløgum. Hetta merkir, at verða brúksrættindi tikin aftur í gildistíðini, so kann landið koma undir endurgjaldsskyldu. Tá ið mett verður, um talan er um endurgjaldsskyldiga ognartøku ella endurgjaldsfría regulering, verður støðið tikið í eini samlaðari meting av fleiri viðurskiftum. Vanliga verður mett, at jú størri samfelagsáhugin er fyri einum inntrivi, jú meiri kann rætturin at ráða verða avmarkaður, uttan at talan verður um ognartøku. Tað er eisini av týdningi, um eitt inntriv rakar rættin at ráða beinleiðis, ella tað bert rakar ein framtíðarrætt at ráða. Ymiskar skipanir, sum geva rættindahava møguleika fyri at skipa síni viðurskifti eftir teimum nýggju reglunum, vilja oftani linka metingina um, hvørt talan er um inntriv, ið kemur undir ognartøku. 
Nevndin metir, at tað er umráðandi, at brúksrættindini ikki hava eina gildistíð, sum er so long, at tað ikki er gjørligt í framtíðini at skifta kós. Um tað verður mett, at skipanin, soleiðis sum hon nú verður lógarfest, ikki er tann rætta, so skal vera gjørligt í framtíðini at broyta hana. 
Mett verður, at tað løgfrøðiliga er gjørligt at taka aftur ella at siga upp brúksrættindini, eisini hóast tey skuldu verið latin uttan ásetta gildistíð. Spurningurin í slíkum støðum vil tó altíð vera, undir hvørjum treytum slík uppsøgn ella afturtøka kann verða gjøgnumførd, herundir hvussu long skiftistíð er neyðug. Ein meting, sum m.a. tekur støði í, hvussu sterk samfelagsáhugamálini eru fyri at fremja broytingina. Hetta vil vera ein spurningur, sum Løgtingið fyrst má taka støðu til, og sum síðan kann viðgerast í rættarskipanini. 
Sum dømi kann vísast á norskan hægstarættardóm, sum viðger broyting í norsku lóggávuni, ið ásetti gildistíð fyri kvotur, sum longu vóru latnar uttan tíðaravmarking. Reiðaríið Volstad AS fekk í 2005 tilsøgn um tíðaróavmarkaðar strukturkvotur til skipið F/T Volstad, afturfyri at reiðaríið tók tvey skip úr flotanum. Við eini broyting í 2007 varð tíðaravmarking upp á 20 ár ásett fyri framtíðar strukturkvotur, og strukturkvotur, sum vóru latnar síðan 2005, fingu eina tíðaravmarkingin upp á 25 ár. Volstad stevndi norska statinum við pástandi um, at tíðaravmarkingin var ógildig, tí at hon var brot á § 97 í grundlógini, sum er forboð fyri afturvirkandi gildi, og brot á artikkul 1 í ískoytissáttmála 1 til Europeiska mannarættindasáttmálan, sum er verja móti ognartøku. Tingrætturin í Oslo gav Volstad viðhald og kom til ta niðurstøðu, at broytingin var brot á § 97 í norsku grundlógini. Løgmansrætturin (t.e. landsrætturin) í Oslo kom til sama úrslit, eisini við støði í § 97 í norsku grundlógini. Hægstirættur gav tó statinum viðhald. Meirilutin av hægstarættardómarunum viðmerkti m.a., at avgerandi í spurninginum, um talan er um grundlógarbrot, er ein samlað meting, sum byggir á eina viging millum avleiðingarnar av broytingini fyri Volstad og samfelagsliga tørvin, sum myndugleikarnir høvdu á at fremja broytingina. Niðurstøðan var, at broytingin ikki hevði havt eina slíka órímiliga avleiðing, at talan var um grundlógarbrot. Hægstirættur kom eisini til ta niðurstøðu, at brot ikki var framt á verjuna móti ognartøku í ískoytissáttmálanum til Europeiska mannarættindasáttmálan. Minnilutin í hægstarætti meinti ikki, at broytingin var grundað á nóg sterk samfelagsáhugamál, og at broytingin tí var brot á grundlógina. 
Hóast mett verður, at brúksrættindi kunnu takast aftur undir ávísum treytum, eisini hóast eingin gildistíð er ásett, so skal nevndin ávara ímóti slíkari skipan, har brúksrættindi verða latin uttan ásetta gildistíð ella greiða uppsagnarfreist. Nevndin metir, at tað verður munandi torførari at fremja broytingar í praksis, um einki verður sagt um gildistíð ella uppsagnarfreist. Heldur ikki tænir tað áhugamálunum hjá vinnuni, at rættarstøðan ikki beinanvegin er fastløgd í mun til gildistíð á brúksrættindum. Tí mælir nevndin til, at gildistíðin á brúksrættindum ella loyvum at gagnnýta tilfeingið verður greitt ásett í nýggju fiskivinnulógini. Neyðugt er eisini, at lógin greitt ásetir, hvussu farast skal fram, tá ið gildistíðin er úti. Tað er best fyri alla skipanina, at viðurskiftini rundan um rættindini eru so greið, sum gjørligt. 
22 
23 
4 Stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd  fyritreytir og stevnumið 
4.1 Arbeiðssetningurin 
Sambært arbeiðssetningunum skal nevndin gera ...tilmæli um reglur/skipanir um, hvussu lívfrøðilig ráðgeving um stovnsrøkt verður ment og fylgd fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap, soleiðis at stovnarnir kunnu endurnýggja seg og kasta mest møguligt av sær. Herundir hvussu veiðisetningar, umsitingarætlanir og endurbyggingartætlanir fyri fiskastovnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur. Nevndin skal eisini gera uppskot um, hvussu tryggjast kunnu bestu granskingarmøguleikar, eftirlitsskipanir, hagtalskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni. 
4.2 Inngangur og tilmæli 
Yvirskipað snýr burðardygd seg um at, nýtsla okkara av tilfeinginum ikki ger seg inn á møguleikarnar hjá komandi ættarliðum at gagnnýta somu møguleikar. Lívfrøðilig burðardygd er, at vit ikki fiska meira, enn stovnarnir tola, og fara væl um vistskipanir í sjónum. 
Fyri at røkja fiskastovnar og fyrisita fiskiskap, so hann er lívfrøðiliga burðardyggur, krevst vitan um fiskastovnar og vistskipanir í sjónum. Grundarlagið undir hesum eru havrannsóknir og onnur gransking, umframt onnur vitan og upplýsingar og dátur, ið fiskifør lata myndugleikunum. 
í hesum parti av frágreiðingini eru rammuverkið fyri lívfrøðiligu ráðgevingini, gransking og stovnsmeting stutt lýst við denti á fiskifrøðilig hugtøk og meginreglur, herundir veiðireglur fyri fiskastovnar. Eisini verður komið inn á skipanina við skrásetingum av veiðiupplýsingum og veiðihagtølum, sum er grundarlag undir gransking og lívfrøðiligum tilmælum og fiskiveiðipolitiskum avgerðum. 
Nevndin metir, at fyri at tryggja holla, lívfrøðiliga ráðgeving um stovnsrøkt sambært teimum ætlanum og málum, arbeiðssetningurin leggur upp til, er neyðugt at styrkja grundarlagið undir verandi skipanum fyri lívfrøðiliga gransking og ráðgeving. 
í tí sambandi hevur nevndin hesi tilmæli: 
		Stovnsmeting verður gjørd fyri øll vinnulig fiskasløg í føroyskum sjógvi, so at nøktandi vitan fæst um stovnsstødd og veiðitrýst. 
		Gjørdar verða veiðireglur fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap í føroyskum sjógvi, sum síðan verður partur av eini langtíðar umsitingarætlan. Ein veiðiregla setir út í kortið, hvussu fiskastovnar skulu røkjast, og fiskiskapurin skipast í framtíðini. Veiðireglan ásetir, hvussu stóran part vit kunnu taka úr fiskastovnunum á hvørjum ári. Harafturat er málið at halda gýtingarstovnsstøddina oman fyri eitt ovara vandamark, kallað Btrigger, sum er ásett fyri hvønn stovn sær. Málið er so at stýra fiskiskapinum soleiðis, at vit eru innan fyri ásett mørk. Um vit fara út um hesi mørk, skulu tiltøk setast í verk. Veiðireglan er grundarlag undir áseting av fiskimøguleikum og øðrum amboðum, sum skulu tryggja, at vit eru innan fyri ásettu mørkini. Veiðireglurnar verða grundaðar á hugtakið um størstu,, varandi veiðu (MSY). Ein endurbyggingarregla er eisini við í hesi veiðireglu, soleiðis at um stovnarnir fara niður um Btrigger, verður veiðitrýstið minkað samsvarandi fyri at geva stovninum betri møguleika at koma fyri seg. 
		Havrannsóknir og gransking av fiskastovnum og umhvørvi teirra verða uppraðfestar. Hetta er fyritreyt fyri at menna lívfrøðiliga ráðgeving um stovnsrøkt og fyri at røkka politiskt setta málinum um, at Føroyar skulu vera undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt. 
		Hagtalsskipanir við øllum viðkomandi dátum frá fiskiskapinum verða støðugt mentar og talgildar, bæði í sambandi við at savna og skráseta upplýsingar og fyri at gera skrásettu upplýsingarnar lætt og skjótt atkomuligar hjá teimum, ið hava brúk fyri teimum. 
24 

 Verandi fráboðanarskipanir í fiskiveiðuni verða endurskoðar og dagførdar við tí endamáli at fáa til vegar neyvari og nøktandi hagtalstilfar um allan fiskiskap í føroyskum sjógvi. Eftir verandi skipan er øllum fiskiførum størri enn 15 tons álagt at skráseta og lata inn neyvar upplýsingar um fiskaskapin. Tørvur er m.a. á neyvari hagtalstilfari um fiskiskapin og um útbreiðslu av fiski (íroknað smáfiski) á innaru leiðunum í føroyskum sjógvi. Mælt verður til at endurskoða skipanina við veiðifráboðanum, so neyvari upplýsingar og hagtøl um fiskiskap eisini eru tøk um fiskiskapin hjá bátum undir 15 tons, sum avreiða. 
4.3 Týdningurin av lívfrøðiligari burðardygd 
Fyri at fáa sum mest burtur úr fiskiríkidøminum, mugu fiskastovnarnir røkjast og gagnnýtast burðardygt. Vit eiga ikki at taka meira úr fiskastovnunum, enn teir tola fyri at kunna endurnýggja seg. Komandi ættarlið skulu eisini kunna liva av sjónum. 
Lívfrøðiliga burðardyggur fiskiskapur er grundleggjandi fyritreyt fyri lønsemi og virðisøking í fiskivinnuni. Góð røkt av fiskistovnum og umhvørvinum skal geva búskaparligan vinning, ið er størri enn tann vanligi vinningurin  eina tilfeingisrentu  sum kemur samfelagnum til góðar. 
Fyri at lýsa búskaparliga týdningin av góðari stovnsrøkt, kunnu vit taka støði í støðuni hjá toskinum, hýsuni og upsanum í føroyskum sjógvi. Hesir stovnar eru illa fyri, og fiskiskapurin vánaligur sammett við miðaltølini yvir longri áramál. Náttúran ger sítt, men ein partur av frágreiðingini er vánalig stovnsrøkt. Veiðitrýstið, t.e., hvussu stóran part vit taka úr stovninum um árið, er ov stórt. Týdningurin av góðari stovnsrøkt kann lýsast við einum hugsaðum dømi, har vit siga, at vit árliga fiska tað, ið svarar til eina langtíðarmiðalveiðu, sum er 25.000 tons av toski, 15.000 tons av hýsu og 40.000 tons av upsi. Eftir eini greining, sum tekur støði í roknskapartølum fyri flotan og virkir í 2014, hevði hetta havt stóran, búskaparligan týdning. Framleiðsluvirðið hevði verið o.u. 950 mió. kr. hægri, og lønarútgjaldingar í flotanum og fiskavirking høvdu verið uml. 350 mió. kr. størri, eins og betri lønsemi hevði bøtt um møguleikarnar hjá flotanum at endurnýggja seg. 
4.4 Lívfrøðilig burðardygd  meginreglur og hugtøk 
Lívfrøðilig burðardygd hevur verið á altjóða skránni seinastu árini, eisini í sambandi við gagnnýtslu av livandi tilfeinginum í sjónum. Lond hava í millumtjóða sáttmálum og yvirlýsingum fest á blað meginreglur og stevnumið, sum eisini hava týdning fyri fisk. Fleiri av hesum meginreglum og hugtøkum eru gjørd ítøkilig í vísindaliga grundaðari gransking og ráðgeving frá ICES. 
Vísindaligu tilmælini, sum føroysku myndugleikarnir fáa frá Havstovuni, byggja vanliga á eina ella fleiri av trimum meginreglum, sum ganga aftur í allari vísindaligari ráðgeving um fiskastovnar og ráðgeving um fiskiskap: 
Veiðitrýst er eitt týdningarmikið hugtak í fiskifrøðini. Veiðitrýstið sigur, hvussu stórur partur av einum fiskastovni verður fiskaður í einum tíðarskeiði. Sagt meiri vísindaliga merkir tað fiskideyðatalið (fishing mortality, F), sum er tann parturin av einum árgangi í fiskastovninum, ið doyr orsakað av fiskiskapi í einum stuttum tíðarskeiði. Veiðitrýst er miðalvirðið av F fyri teir 3-5 árgangirnar, ið umboða størsta partin av veiðuni, og er einasta amboðið, vit hava at stýra stovnsstøddini við. Onnur viðurskifti sum tilgongd til stovnarnar, vøkstur og natúrligur deyði eru í høvuðsheitum stýrd av skiftandi náttúruviðurskiftum, sum vit ikki fáa ávirka. 
Vistskipanarliga reglan (ecosystem approach) gongur í stuttum út uppá, at vit umsita fiskiskapin soleiðis, at atlit verða tikin at fjølbroytta tørvinum og áhugamálunum, uttan at seta í váða møguleikarnar hjá komandi ættarliðum at fáa gagn av tí, ið sjógvurin gevur. Vistskipanarliga reglan ber í sær, at fiskiveiðistýring tekur atlit til heildina. Hon tekur atlit til lívfrøðilig, vistfrøðilig, samfelagslig og búskaparlig viðurskifti. Lívfrøðiliga merkir tað, at í stýringini av fiskiveiðuni skal ein hava í huga sambandið millum ymisku djóra- og plantuverurnar og leiklut teirra í vistskipanini. 
Fyrivarnisreglan (precautionary approach, PA) skal nýtast í breiðum høpi til tess at tryggja livandi tilfeingið í havinum, og at trot á haldgóðum, vísindaligum upplýsingum ikki skal nýtast sum grundgeving fyri at lata vera við at fara undir varðveitingar- og umsitingartiltøk. Lívfrøðiliga miðar fyrivarnisreglan eftir, at gýtingarføri parturin av einum fiskastovni altíð er nóg stórur til, at hann er førur fyri at endurnýggja seg sjálvan. Ofta verður tilvísingarvirðið BPA (Precautionary Approach Biomass) sett sum lægsti gýtingarbiomassin, sum hevur megnað at framleiða ein miðal ella góðan árgang. 
Reglan um størstu, varandi veiðu (MSY-hugsanin) (maximum sustainable yield, MSY) leggur dent á at hava so stóra veiðu, sum gjørligt, uttan at tað førir til minni veiðu í framtíðini. Veiðitrýstið, sum gevur størstu, varandi veiðu (FMSY), 
25 
verður ásett fyri tann ávísa fiskastovnin. Dømi um hetta prinsippið er víst á mynd 4.1. Hetta veiðitrýstið kann haldast, so leingi gýtingarstovnurin er oman fyri ovara vandamarkið (MSYB-trigger, mynd 4.2). 
Mynd 4.1. Dømi, har eitt produktiónsmodell er brúkt at rokna eitt veiðitrýst (FMSY), har stovnurin, sum frá líður, vil geva ta størstu, varandi veiðuna (MSY). Meiningin er so, at veiðitrýstið skal regulerast soleiðis, at tað í miðal verður FMSY. Reguleringin kann gerast við at áseta kvotur ella eina hóskandi veiðiorku (t.d. tal á fiskidøgum) fyri at røkka málinum. 
Men tað er tó alla tíðina neyðugt at fylgja væl við stovnsstøddini, og skuldi tað hent, at stovnurin, t.d. vegna broytt viðurskifti í vistskipanini, skuldi minkað nógv, hóast veiðitrýstið í miðal liggur um FMSY, so kann gerast neyðugt at tillaga veiðitrýstið. Tá gýtingarstovunurin fer niður um hetta ovara vandamarkið (MSYB-trigger), førir tað til ta broyting, at veiðitrýstið verður minkað samsvarandi støddini av gýtingarstovninum. Til dømis kann veiðitrýstið vera minkað niður í helvt, um gýtingarstovnurin er helvtina av MSYB-trigger. Um gýtingarstovnurin gerst sera lítil, til dømis niðan fyri Blim (mynd 4.2), verður lívfrøðiliga ráðgevingin ofta soleiðis, at allur beinleiðis fiskiskapur eftir hesum fiskaslagnum verður forboðin. 
Mynd 4.2. Høvuðstættirnir í eini veiðireglu (harvest control rule). Tá stovnurin er størri enn MSY Btrigger, t.e., at stovnurin er oman fyri ovara vandamarkið, verður mælt til at fiska við veiðitrýstinum FMSY. Tá stovnurin er minni enn MSY Btrigger, verður mælt til at seta í verk endurbyggingarregluna og minka veiðitrýstið samsvarandi hallandi strikuni. Málið er, at gýtingarstovnurin ongantíð fer niður um niðara vandamarkið Blim. 
26 
4.5 Stovnsmetingar 
Fyri at lúka altjóða krøv um burðardygga veiðu og samstundis fáa sum mest burturúr, er neyðugt við hollum, vísindaliga grundaðum stovnsmetingum, sum kunnu vera grundarlag undir dyggum umsitingarætlanum. 
úrslitini av stovnsmetingum verða nýtt til at veita lívfrøðiliga ráðgeving um, hvussu tilfeingið í havinum skal troytast fyri at fáa sum mest burturúr, uttan at ganga tilfeinginum ov nær. Millumtjóða havrannróknarráðið, ICES, er óheftur, altjóða stovnur, ið samskipar stovnsmetingar, veitir trygd fyri, at tær eru á høgum vísindaligum stigi og við støði í tí ráðgevur um gagnnýtslu av livandi tilfeinginum í sjónum. Hetta er grundarlagið undir tí ráðgeving, sum Havstovan veitir. 
4.5.1 Fullfíggjað stovnsmeting 
Ein full stovnsmeting er í stuttum eitt roknistykki, sum sigur, hvussu stórur ein stovnur er (í tali og vekt). Samlaða talið og vektin av honum er í høvuðsheitum stýrt av tilgongd, vøkstri og deyða, sí mynd 4.3. Hesir avgerandi faktorar verða tí brúktir til at meta um, hvussu stórur stovnurin er og hevur verið. 
Mynd 4.3 er sett upp sum eitt slag av roknskapi við eini inntøkusíðu (+) og eini útreiðslusíðu (-), og í stovnsmetingum er tað júst tað, ið fiskifrøðingar gera  fyri hvørt árið at føra roknskap yvir, hvat ið kemur inn í stovnin, og hvat fer út. 
Mynd 4.3. Tilgongd og vøkstur økja um stovnsstødd (í vekt). Tilgongd er tað nýggja ættarliðið, sum hvørt ár kemur inn í fiskiskapin. Fyri at tryggja góða tilgongd, má gýtingarstovnurin vera væl fyri. Tann einstaki fiskurin veksur seg størri hvørt ár, og framleiðslan til stovnin er samlaði vøksturin hjá øllum einstøku fiskunum. Deyði minkar um stovnsstøddina. Deyða býta vit upp í natúrligan deyða og fiskideyða. Natúrligur deyði er av elli, sjúku ella tí, at fiskur verður etin av øðrum, fiskideyði rakar tann fisk, sum verður fiskaður. 
Fyri at gera eina fullfíggjaða stovnsmeting, skal nógv taltilfar vera tøkt. Tøka taltilfarið er eitt sindur ymiskt, alt eftir hvat fiskaslag, talan er um. í flestu førum er tó talan um: 
	1.	nøgd av landaðum fiski (heildarveiða), fyri at vita, hvussu nógv er fiskað úr stovninum, 
	2.	sýni av veiðuni, ið verður landað og/ella í yvirlitskanningum, fyri at vita aldursbýti og miðalvekt pr. aldursbólk í stovninum, 
	3.	veiða upp á roynd (kg/tíma ella kg/1000 húkar), sum fæst frá avreiðingarseðlum og veiðidagbókum frá vinnuligum fiskiskapi og/ella í yvirlitskanningum, fyri at meta um gongdina í stovnsstødd, (fyri sild og svartkjaft verður eitt index frá akustiskum kanningum brúkt), og 
	4.	hvussu stórur partur av fiskinum er kynsbúgvin í yvirlitstrolingum, fyri at rokna gýtingarstovnin. 
27 
Høvuðsgrundarlagið undir stovnsmetingunum er aldursbýtið í veiðuni, t.e., hvussu nógvur fiskur verður fiskaður úr hvørjum árgangi. Við ymsum roknihættum, har tann vanligasti verður nevndur VPA (Virtual Population Analysis), ber so til at rokna, hvussu stórur partur av stovninum er vorðin fiskaður á hvørjum ári (veiðitrýstið), og síðan, hvussu stórur stovnurin er. VPA-roknihátturin gevur eina góða mynd av stovninum aftur í tíðina, men er nakað óvissur fyri seinastu árini í stovnsmetingartíðarskeiðnum. Fyri at minka um hesa óvissu, verða úrslit frá yvirlitstrolingum og akustikki við havrannsóknarskipi og veiðu upp á roynd (t.d. kg/tíma, kg/1000 húkar) frá vinnuliga fiskiskapinum fyri fleiri ár samanborin við úrslit frá VPA-rokniháttinum. 
Ein stór orsøk til óvissuna er metingin av tilgongdini til stovnin seinastu árini í einum stovnsmetingartíðarskeiði. í 2011 var óvissan t.d. stór um tilgongdina av 2008-árganginum, men í 2016 hava vit fingið tøl frá fimm árum afturat og kenna rættiliga væl tilgongdina av 2008-árganginum. í einum fiskiári fæst meira álítandi vitan um m.a. tilgongdina til fiskiskapin, og í førum, tá tað verður mett neyðugt, t.d. stórur og skjótur vøkstur í fiskastovnum, ber til at gera nýggja stovnsmeting og við støði í hesi veita nýtt tilmæli í fiskiárinum. Fyri tosk og hýsu verður stovnsmeting t.d. gjørd í apríl, har yvirlitstrolingar í februar mars eru nýggjastu tølini. Møguligt er at gera eina uppdateraða stovnsmeting í oktober, tá tøl frá yvirlitstrolingum í august og landingartøl fram til august kunnu vera brúkt. 
Fullfíggjaðar, nágreinandi stovnsmetingar seta stór krøv til hagtølini/kanningarnar viðvíkjandi góðsku og neyvleika. Tílíkar fullfíggjaðar stovnsmetingar eru kostnaðarmiklar og drúgvar, og tær verða tískil bert nýttar til teir búskaparliga týdningarmestu stovnarnar; her kunnu nevnast toskur á landgrunninum, hýsa, upsi og longa undir Føroyum og ferðandi stovnar sum svartkjaftur, norðhavssild og makrelur. 
4.5.2 Avmarkað stovnsmeting 
Tað eru nógvir aðrir fiskastovnar, sum eru veiddir í smærri nøgdum, og sum ikki verða stovnsmettir við fullari stovnsmeting. Til hesar stovnar verða aðrir hættir nýttir, ið ikki krevja so nágreinilig data, og úrslitini eru tískil heldur ikki so nágreinilig sum frá fullari stovnsmeting. út frá gongdini í heildarveiðuni á tí øki, har stovnurin heldur til, fæst ein fatan av, hvussu stóra langtíðarveiðu, økið kann bera. Um upplýsingar um veiðu upp á roynd (t.d. kg/tíma ella kg/1000 húkar) eru tøkar frá veiðidagbókum og avreiðingarseðlum í fleiri ár, fæst eitt mát fyri gongdina í stovnsstøddini. Mát fyri gongdina í stovnsstøddini fáast eisini frá yvirlitstrolingum og ekkókanningum við havrannsóknarskipi. 
4.5.3 Tilvísingarvirði 
Tilvísingarvirðini hava til endamáls at siga, um stovnsstøddin og veiðitrýstið eru í lagi. Blim er minstastøddin á gýtingarstovninum, sum avgjørt ikki má farast niðurum. út frá Blim er gjørligt at rokna tað veiðitrýstið (Flim), sum førir til Blim. Fyrivarnisgýtingarbiomassin (BPA) verður eisini roknaður út frá Blim. Tilvísingarvirðið BTrigger, sum verður nýtt í MSY- ráðgeving, og sum vísir, at stovnurin er so lítil, at endurreisandi átøk mugu setast í verk, liggur ofta í nánd av BPA. Simuleringar eru neyðugar fyri at rokna út virðið á burðardygga veiðitrýstinum, FMSY. 
Fyri at ráðgeva, hóast lítil vitan er um stovnin, mugu eisini tilvísingarvirði ásetast (BTrigger, FMSY). Teir fiskastovnar, ið ikki eru serføroyskir, mugu eisini kannast í felag við fiskifrøðingum úr viðkomandi londum fyri at áseta eitt hóskiligt veiðitrýst (FMSY), og meta um veruligt veiðitrýst. Fyri nøkur fiskasløg eru tilvísingarvirðir ásett, men fyri onnur verður framvegis arbeitt við hesum. 
4.6 Stovnsmetingar og ICES4.6.1 Søgulig bakgrund fyri stovnsmetingararbeiði og ICES 
Altjóða Havrannsóknarráðið, á enskum stytt til ICES (International Council for Exploration of the Sea) varð stovnað í 1902 við tí endamáli at fylgja við fiskiskapinum í Norðuratlantshavi. Eitt tað fyrsta átakið var at savna veiðitøl, og tískil eru veiðitøl tøk fyri flestu fiskastovnar aftur til umleið 1903. Fyri umleið ár 1900 var vanlig fatan, at fiskur ferðast sera nógv, eisini millum heil havøkir og lond, og var hetta roknað sum orsøkin til, hví tað til dømis kundi vera lítið av toski í Barentshavinum og nógv undir Grønlandi (toskurin var svomin úr Barentshavinum til Grønlands). Umleið ár 1900 varð byrjað at merkja fisk, mest tosk, og tá gjørdist greitt, at ferðingin millum havøkir var munandi minni, enn áður hildið. Hetta leiddi til ta fatan, sum enn er galdandi, at til dømis toskur ikki skal síggjast sum ein risastór, ferðandi eind í Norðuratlantshavi, men heldur sum nógvar staðbundnar eindir  t.e. stovnar. 
Funnið varð fram til, at hvør fiskastovnur, til dømis toskurin í Barentshavinum, hevði sín egna populatiónsdynamikk  hvussu støddin á stovninum broyttist millum ár. Nógv kundi vera av toski í einum øki og lítið í einum øðrum, men nøkur ár seinni kundi tað vera øvut. í 1914 skrivaði norski fiskifrøðingurin, Johan Hjort, eitt slóðbrótandi arbeiði um, at tað var tilgongd av smáum fiski, sum í stóran mun stýrdi nøgdini av fiski (í hesum føri sild) í einum øki nøkur ár seinni. Tilgongd 
28 
av smáum fiski, eisini nevnd árgangsstyrki, kundi vera sera ymisk tey ymsu árini. Fyri sildina í Norðurhøvum, t.e. norðhavssild (Norwegian spring-spawning herring ella Atlanto-skandiska sildin), var tað árgangurin frá 1904, sum helt sildafiskiskapinum uppi í tíðarskeiðnum frá umleið 1910 til 1915. Ein týdningarmikil avleiðing er, at um tað eydnast at meta um tilgongdina av smáum fiski (árgangsstyrki), so ber til at meta um fiskiskapin komandi árini. Hetta var, og er framvegis, ein hornasteinur í stovnsmetingum. Vit hava áður greitt frá, at onnur ting eisini ávirka framtíðar fiskiskap, og tey eru individuellur vøkstur hjá fiski, náttúrudeyði og fiskideyði. 
Upprunaliga var fatanin, at tað bar ikki til at ávirka árgangsstyrkina við fiskiskapi, tí hvør fiskur gýtti so ómetaliga nógv egg. í øðrum lagi varð hildið, at fiskiskapurin var so lítil, at hann ávirkaði stovnsstøddina og gýtingarstovnin lítið. í tríatiárunum gjørdist greitt, at tað bar til at niðurfiska fiskastovnar, og at gýtingarstovnurin harvið kundi gerast lítil. Seinni gjørdist greitt, at so nógv av eggum/larvum doyði fyrstu vikurnar og mánaðirnar, at bert ein pinkulítil partur var eftir at seta til fiskastovnin umleið tvey ár eftir gýting. Hetta legði lunnar undir ta fatan, sum enn er galdandi, at gýtingarstovnurin má haldast oman fyri eitt ávíst minstamark, fyri at sannlíkindir um góða tilgongd kunnu vera til staðar. 
í fimmtiárunum varð grundarlagið lagt at gera nútímans stovnsmetingar, og eisini hjálpti tað, at telduforrit vórðu gjørd, sum lættu um útrokningarnar. Regluligar stovnsmetingar av toski, hýsu og upsa undir Føroyum hava verið gjørdar síðan áttatiárini, hóast arbeiðið byrjaði í sekstiárunum. Stovnsmetingarnar góvu upplýsingar um stovnsstødd, gýtingarstovn og fiskideyðatal, men ein avgerandi spurningur var, nær gýtingarstovnurin var ov lítil, og nær veiðitrýstið var ov stórt. Hesi mørk vórðu kallað tilvísingarvirðir og vórðu ásett á fyrsta sinni seinast í nítiárunum. 
í nítiárunum nýtti ICES ta sokallaðu fyrivarnisregluna í ráðgevingini um fiskiskap, og tá tilvísingarvirðir fyri gýtingarstovn/fiskideyðatal skuldu ásetast. Miðað varð ímóti, at tað skuldi vera nærum eingin møguleiki fyri at niðurfiska fiskastovnar og harvið darva tilgongdini, um ráðgevingin varð fylgd. Seinni (í nullunum) legði ICES leistin um og veitti ráðgeving út frá maximum sustainable yield (størstu, varandi veiðu). Hetta komst av, at fyrivarnisreglan kundi føra til, at fiskastovnar vórðu ov lítið troyttir. 
Sjálvar stovnsmetingarnar verða vanliga gjørdar fyri hvørt fiskaslag sær. Atlit verða í lítlan mun tikin til, hvussu umhvørvið og onnur fiskasløg ávirka viðkomandi fiskastovn. Gongdin seinastu umleið 25 árini hevur verið, at eyguni alt meira eru vend ímóti, at umhvørvið og ávirkan frá øðrum fiskasløgum ella rovdýrum má takast við í myndina. Sum dømi kann nevnast, at tað ber ikki til at hava allar fiskastovnar stórar samstundis í einum avmarkaðum øki. Tí er neyðugt at fiska soleiðis, at atlit verða tikin til mong fiskasløg samstundis, og at vistskipanin annars er í eini góðari javnvág. 
Hesin arbeiðsháttur verður í ICES-høpi nevndur ecosystem based management. Tað verður støðugt arbeitt við at menna hesa tilgongdina, so at vistskipanarlig viðurskifti kunnu gerast ein skipaður partur í ráðgeving og fyrisiting. Náttúran er fløkt og torgreidd, og øll vitan um samanhangirnar har er ikki tøk. í praksis vera flestu fiskastovnar framvegis stovnsmettir í teimum vanligu single stock stovnsmetingunum, men harafturat verður onnur vitan um vistskipanina brúkt aftur at stovnsmetingunum, tá ráðgevingin verður latin. 
Nevndin metir, at fyri at koma fram á leið við at umsita fiskastovnarnar í føroyskum sjógvi og at røkka politiska málinum um, at Føroyar skulu gerast undangonguland á økinum, má meiri orka setast av til havrannsóknir og gransking, sum kann vera við útvega vitan um lívið í sjónum og samspælið millum ymisku komponentarnar í vistskipanini. 
4.6.2 Soleiðis góðskumetir ICES stovnsmetingarnar 
Tað fyrireikandi arbeiðið til stovnsmetingarnar av teimum føroysku fiskastovnunum og føroyska partinum av felagsstovnunum verður gjørt á Havstovuni. Fyri at tryggja, at vísindaliga støðið á stovnsmetingunum er nóg gott, er vanliga mannagongdin, at góðskumetingarnar av stovnsmetingunum verða gjørdar á sonevndum arbeiðsbólkafundum í ICES. Henda mannagongd er lýst á mynd 4 niðanfyri. 
Tilmælini frá ICES eru so aftur grundarlag undir tilmælunum, sum Havstovan sambært lógini á hvørjum ári letur landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. 
29 
Føroyar senda fyrispurning um ráð (tilmæli) til ICES 
ICES-viðgerð 
Stovnsanneks: Lýsing av grundleggjandi viðurskiftum viðv. stovninum, herundir útbreiðsla, lívfrøði, stovnsmetingartilfar og kanningarhættir 
Serfrøðingabólkar Dagføring av stovns- metingum (savna inn hagtøl, gera stovnsmet- ingar og gera fyrsta uppskot um ráðgeving) 
Fyrsta uppskot um ráðgeving (t.d. tilmæli) 
Ráðgevingarbólkar (undirbólkar av ACOM, ið arbeiða víðari við ráðgevingini) 
ACOM-ráðstevna, ráðgevingin verður staðfest 
Endaligt ICES-tilmæli 
Serligt átak, sum verður gjørt 3. til 5. hvørt ár 
Mynd 4.4. Góðskumetingarmannagongdin í ICES byrjar við, at Føroyar senda ein fyrispurning um ráð/tilmæli til ICES. Eftir drúgva viðgerð í ICES, fáa vit so at enda eina ICES-ráðgeving, sum verður nýtt sum grundarlag undir ráðgevingini hjá Havstovuni. 
4.6.3 Stutt um rammuverkið fyri ICES-ráðgevingina 
ICES roynir at tillaga sína ráðgeving til galdandi lógarkarmar og kunngerðir í teimum ymsu londunum/økjunum. Um ein umsitingarætlan er gjørd fyri ein fiskastovn, og henda er evaluerað av ICES og funnin at vera í samsvari við fyrivarnisregluna ella MSY-regluna, so er ráðgevingin frá ICES samsvarandi hesi ætlan. Um eingin umsitingarætlan er gjørd, ella um ICES metir, at ein umsitingarætlan ikki er sambært regluni um fyrivarni, veitir ICES ráðgeving sambært MSY-regluni hjá ICES; hetta krevur álítandi hagtøl og stóra vitan um fiskastovnin. Er tílík vitan ikki tøk, so verður ráðgevingin givin við atliti til regluna um fyrivarni. Fyri at vita, hvør ráðgeving eigur at verða nýtt, býtir ICES fiskastovnarnar sundur í 6 bólkar: 
30 
Benchmark-verkstova, ið kannar grundleggjandi tilfar og roynir ymsar metingarhættir við tí endamáli at staðfesta tann mest hóskandi háttin til at veita ráðgeving fyri ein ávísan fiskastovn, td tilmæli 
ICES-ráðgeving 
Bólkur 1: Stovnar við fullfíggjaðum stovnsmetingum (analytical assessments) og framskrivingum. Her kunnu stovnsmetingarúrslitini brúkast kvantitativt; upp í henda bólkin koma eisini kvantitativar stovnsmetingar grundað á produktiónsmodell. 
Bólkur 2: Stovnar við fullfíggjaðum stovnsmetingum (analytical assessments) og framskrivingum, men úrslitini eru av ymsum ávum ikki nóg neyv; tey kunnu tó nýtast kvalitativt, við tað at tey vísa gongdina í veiðitrýsti, tilgongd og stovnsstødd. 
Bólkur 3: Eingin verulig stovnsmeting er, men vísitøl eru frá vísindaligum yvirlitskanningum og/ella frá vinnuliga fiskiskapinum, ið kunnu siga nakað um gongdina í stovnstødd. 
Bólkur 4: Stovnar, har bert álítandi veiðitøl eru til; ein tíðarseria við tílíkum veiðitølum kann nýtast at meta um MSY. Bólkur 5: Stovnar, har bert landingartøl eru til. 
Bólkur 6: Stovnar, har veiða/landingar eru sera lítil, ella har stovnarnir bert eru hjáveiða í fiskiskapinum eftir øðrum stovnum. 
Fyri bólk 1 og 2 gevur ICES ráð eftir eini møguligari, góðkendari umsitingarætlan, og um eingin slík finst, verður ráðgevingin sambært MSY-regluni; um FMSY ikki er kent, nýtir ICES regluna um fyrivarni.Fyri bólkarnar 3-6 verður reglan um fyrivarni nýtt. Arbeitt hevur tó verið nógv fyri at fáa MSY-ráðgeving fyri bólkarnar 3 og 4, og komið er á mál fyri nógvar stovnar. 
4.6.4 Fiskastovnar 
Ein fiskastovnur er ein bólkur av fiski av sama slagi, ið er so eins viðvíkjandi t.d. gýting, kynsbúning, vøkstri og genetikki, at hann má viðgerast fyri seg, tá ið stovnsmetingar skulu gerast. áðrenn metingar av tilfeinginum kunnu gerast, má greiða fáast á stovnsuppbýtinum í økinum. í summum førum er so lítil vitan um stovnsbýtið, at ein í staðin arbeiðir við managament units. 
Við støði í vitanini um lívfrøði og ferðing hjá teimum ymsu fiskasløgunum, eru tey skipað í tveir bólkar í ICES, (talva 4.1). 
Serstovnur: Stovnur, ið bert er í einum ávísum øki, t.d. toskur á landgrunninum. Kann eisini vera stovnur við avmarkaðari ferðing, t.e., sum gýtir og veksur upp í føroyskum sjógvi, men sum seinni ferðast nakað út og inn av føroyskum øki, t.d. upsi. 
Felagsstovnur: Stovnur, ið er felags við onnur lond. Hetta kann t.d. vera ferðandi stovnar, sum fara um fiskimørk, t.d. norðhavssild og stóri kongafiskur. Hetta eru antin stovnar, ið vanliga halda seg á ymsum havleiðum, men ferðast til eitt ella fleiri felags gýtingarøkir at gýta, og sum vanliga hava felags uppvakstrarøki, ella ferðandi stovnar, ið antin ferðast inn í føroyskan sjógv at leita sær føði, ella teir ferðast gjøgnum føroyskt øki á veg til og frá gýtingarøkjum og/ella føðiøkjum. 
31 
Fiskastovnarnir, sum føroyskur fiskiskapur er eftir, verða viðgjørdir í ymiskum ICES-arbeiðsbólkum. 
Fiskaslag Svartkjaftur 
Norðhavssild MakrelurToskur (landgrunnur) HýsaUpsiSvartkalviStóri kongafiskur Trantkongafiskur Toskur (Føroyabanki) Kubbuta langasporl GulllaksurLongaBrosmaBlálongaStinglaksurBúrfiskur 
Slag av stovni 
Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Serstovnur Serstovnur Serstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Serstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Serstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur 
ICES- ICES- arbeiðsbólkur flokking 
WGWIDE 1 WGWIDE 1 WGWIDE 1 
NWWG 1 NWWG 1 NWWG 1 NWWG 1 NWWG 1 NWWG 3 NWWG 3 
WGDEEP 1 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 6 
ICES-stovnsmeting 
Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting 
Talva 4.1. Talvan vísir fiskastovnar, sum verða viðgjørdir í ICES-arbeiðsbólkum, og um teir í ICES verða roknaðir sum serstovnar ella felagsstovnar, og um talan er um fulla stovnsmeting ella avmarkaða stovnsmeting. í seinna førinum er talan um stovnsmeting, har taltilfarið er ov lítið til at gera eina fulla stovnsmeting. Stovnsmetingarbólkingin verður í ICES flokkað í seks kategoriir eftir tøkari vitan um fiskastovnin, (sí lýsing í tekstinum Soleiðis góðskumetir ICES stovnsmetingarnar). 
Fiskastovnar undir Føroyum, sum ikki verða viðgjørdir hjá ICES, men sum hava búskaparligan týdning, eru vístir í talvu 4.2. 
Fiskaslag 
Havtaska Hvítingur Hvítingsbróðir Tunga ReyðsprøkaKalviSteinbítur Brislingur Heystgýtandi sild Hummari 
Krabbi Jákupsskel Agngágga 
Slag av stovni 
Helst serstovnur Helst serstovnur Serstovnur 
Tøk vitan 
Full stovnsmeting møguligVeiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum VeiðitølVeiðitøl, longdar- og aldursbýtiVeiðitøl, gomul longdarbýtiVeiðitølStovnsmeting møguligVeiðitøl 
Helst Helst óvist Helst Helst Helst Helst óvist Helst Helst 
serstovnur serstovnur 
serstovnur serstovnur serstovnur serstovnur 
serstovnur serstovnur 
Talva 4.2. Talvan vísir fiskastovnar, sum í løtuni ikki verða stovnsmettir í ICES-arbeiðsbólkum. Tilskilað er, hvør vitan er tøk. 
32 
4.7 Veiðiregla við endurbyggingarreglu 
Stovnsmetingarúrslitini vísa, um ein stovnur verður fiskaður burðardygt, og í tilmælinum, sum ICES letur, verður eisini ráðgivið um veiðitrýstið komandi fiskiárið. Sum áður nevnt, kann hetta verða gjørt antin við støði í MSY, um tey tilvísingarvirðini eru ásett, ella við støði í fyrivarnisregluni. Men við hesum arbeiðshátti eru ikki langtíðarætlanir (langtíðarumsitingarætlanir, sum myndugleikarnir biðja um) fyri, hvussu fiskastovnurin skal troytast. Fleiri dømi eru um fiskastovnar, sum eru væl fyri og geva góða úrtøku, eftir at langtíðarumsitingarætlanir eru lagdar fyri stovnin (t.d. toskur í Barentshavinum og íslandi). 
Ein gongd seinastu árini hevur verið, at fiskakeyparar og brúkarar vilja hava trygd fyri, at fiskur og fiskavørur hava uppruna í burðardyggum fiskiskapi. Føroyska vinnan er eisini farin at spyrja eftir umsitingarætlanum, tí hesar eru knýttar at góðkenningum sum Marine Stewardship Council (MSC) og onnur lata um burðardyggan fiskiskap og hava týdning fyri at varðveita ella sleppa á teir marknaðir, ið geva betri prís. 
Mælt verður til, at umsitingarætlanir við eini veiðireglu verða amboð í stovnsrøktini í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi. Slíkar ætlanir eiga at verða gjørdar í samstarvi millum myndugleikan, Havstovuna og vinnuna. Hetta snýr seg í fyrstu atløgu um at orða og seta sjálva ætlanina upp. Umsitingarætlanin skal eisini siga, hvat fyri slag av lívfrøðiligari ráðgeving, tørvur er á. Umsitingarætlanir eru gjølligari viðgjørdar í kapitli 6. 
Um talan eru um fiskastovn, sum hevur fulla stovnsmeting, so er mannagongdin vanliga ein veiðiregla, sum byggir á MSY- regluna, soleiðis at langtíðarveiðireglan er at fiska við veiðitrýstinum FMSY. Eisini er ein endurbyggingarregla, sum verður sett í verk, um stovnurin minkar niður um ásetta átaksmarkið ( MSY-BTrigger, mynd 4.2), soleiðis at stovnurin hevur betri møguleika at koma fyri seg, og at vandin fyri, at gýtingarstovnurin minkar niður um minstustøddina, Blim, er sum minstur. 
Er talan um fiskastovn, sum hevur avmarkaða stovnsmeting, so eru ikki enn generelt ásettar mannagongdir fyri, hvussu ein langtíðarumsitingarætlan verður gjørd. Arbeitt verður í ICES við at gera veiðireglur fyri hesar stovnar. 
Fyri fiskasløg við avmarkaðari stovnsmeting, (sí ICES-flokking 3-6 í talvu 4.1 og øll í talvu 4.2), verður mælt til at gera føroyskar umsitingarætlanir, hóast talgrundarlagið er avmarkað. Fyri felagsstovnar, sum eru stovnsmettir í ICES, verður mælt til at taka støði í ICES-ráðgevingini fyri fiskaslagið. í summum førum fevnir ráðgevingin um alt útbreiðsluøkið, har føroyska havøkið er ein partur. Tí er neyðugt í hvørjum einstøkum føri at meta um, hvussu ICES-tilmælið fyri tað samlaða økið kann umsetast til eina hámarksveiðu í føroyskum sjógvi. 
Fyri hini fiskasløgini, (partar av talvu 4.1 og øll í talvu 4.2), verður mælt til at gera umsitingarætlanir, sum eru grundaðar á mannagongdir fyri avmarkaða stovnsmeting í ICES.1 Fyri fleiri av hesum fiskasløgum er taltilfarið so mikið gott, (bólkur 3  stovnar), at mælt verður til at brúka veiðu upp á roynd frá yvirlitstrolingum ella vinnuligum fiskiførum fyri at meta um hámarksveiðu, og út frá hesum at gera umsitingarætlanir. Havast má tó í huga, at fyri onkur hjáveiðufiskasløg, t.d. hvíting, kann vera neyðugt at samantvinna umsitingarætlanina við umsitingarætlanir fyri onnur fiskasløg, til dømis tosk, ella at lata umsitingarætlanina vera eitt slag av hjáveiðusetningi. Eins og fyri fiskastovnar við fullfíggjaðari stovnsmeting er neyðugt, at politiski myndugleikin, Havstovan/ICES og fiskivinnan, orða umsitingarætlanir í felag. 
4.8 Tørvur á gransking í tilfeingi og vistskipanum 
Vistskipanirnar í havinum eiga at umsitast á slíkan hátt, at virknaður teirra verður varðveittur og gevur so góða og støðuga úrtøku, sum gjørligt. Umsitingarliga eigur at verða gjørd ein langtíðarstrategi, har atlit verða tikin til vistskipanirnar og skiftandi náttúruumstøður. Hetta krevur góða vitan, bæði um tilfeingið, ið skal troytast, um vistskipanirnar og um skiftandi náttúruviðurskifti. 
Havstovan savnar regluliga inn upplýsingar um tilfeingi og náttúruviðurskifti. Hetta verður bæði gjørt við regluliga afturvendandi kanningum og við verkætlanum, ið granska ávís evni neyvari í eitt avmarkað tíðarskeið. Av afturvendandi kanningum kunnu nevnast kanningar og stovnsmetingar av botnfiski og uppsjóvarfiski, magakanningar av toski, hýsu, upsa, makreli, sild og svartkjafti, yngulkanningar á landgrunninum og Føroyabanka, djóra- og plantuæti og havfrøðilig viðurskifti. Aftur at hesum ger Havstovan ymiskar verkætlanir, bæði í føroyskum høpi og í altjóða samstarvi. Hesar verkætlanir eru næstan uttan undantak fíggjaðar aðrar vegir enn um játtanina á fíggjarlógini, og hava hesi seinastu árini staðið fyri umleið 30% av tí samlaða fíggjarliga aktivitetinum. Verkætlanirnar er fíggjaðar av Fiskivinnuroyndum, Granskingarráðnum, Granskingarsamstarvinum hjá ES, Norðurlandaráðnum, donsku stjórnini og fiskivinnuni. 
1 Sí skjalið Advice basis, sum er tøkt á http://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Advice/2016/2016/Introduction_to_advice_2016.pdf. 
33 
í sambandi við at nevndini er álagt at gera reglur fyri, hvussu lívfrøðilig ráðgeving verður ment fyri øll fiskasløg, verður víst á, at fleiri fiskastovnar mugu stovnsmetast enn í dag, (talva 4.2), og at tilmæli um fleiri fiskastovnar skulu gerast. Eisini er neyðugt at leggja meira dent á gransking av vistskipanum og føði hjá fiski, eins og meira má gerast við royndarfiskiskap og reiðsskapskanningar, bæði saman við vinnuni og av Havstovuni einsamallari. 
Fyri at liva upp til málini í fiskivinnunýskipanini er tí neyðugt, at fíggjarligir møguleikar vera at víðka um arbeiðið við gransking og ráðgeving á økjum, sum í dag ikki verða viðgjørd, ella bert í avmarkaðan mun. Neyðugt er bæði at veita avvarðandi stovnum størri játtan og at betra um fíggjarmøguleikarnar til verkætlanir. 
ítøkiliga skulu nevnast hesi arbeiðsøkir, ið fara at krevja meira av Havstovuni og/ella øðrum stovnum, um endamálini í arbeiðssetninginum skulu røkkast: 
		Fleiri fiskasløg eru, ið Havstovan ikki hevur umstøður at kanna nóg væl í dag. Dømi eru flatfiskur á landgrunninum, kalvi og fleiri av fiskasløgunum á djúpum vatni. Havstovan savnar inn nakað av upplýsingum um summi av hesum fiskasløgum, men víðari gransking er avmarkað orsakað av vantandi arbeiðsorku. 
		Tørvur er á at leggja meiri orku í gransking av vistskipanum. Eitt dømi er innaru leiðirnar, ið eru uppvakstrarøki hjá fleiri at okkara búskaparliga týdningarmiklu fiskasløgum. Annað dømi er, at vitanin um føðidjórini, serliga tey, ið botnfiskur tekur, er ov lítil. ávirkan, sum troling hevur á botnin (positivt ella negativt) er enn eitt dømi. Hóast fígging til hetta lutvíst kann fáast uttan fyri játtanina til stovnin, krevst, at ein ávísur grundaktivitetur og tilhoyrandi førleiki er kjølfestur í tí fasta aktivitetinum, sum stovnurin hevur. 
		Sum er, ger Havstovan sera lítið við krabbadjór og skeljadjór (m.a. jákupsskel, gággu, krabba, rækju og hummara). Hetta eigur at koma inn aftur í vanliga virksemið hjá Havstovuni. 
		Gerast má meira við royndarfiskiskap og reiðskapsroyndir. Slíkar royndir kunnu lutvíst fíggjast uttan fyri játtanina til Havstovuna. 
		Fyri at menna ráðgevingina skal Havstovan, umframt at lata upplýsingar um fiskastovnar og á hvørjum ári, lata frágreiðing um náttúruviðurskifti og virknaðir í vistskipanunum, ið hava týdning fyri fiskastovnarnar og umsitingina av teimum. Hetta er í samsvari við málsetningin hjá ICES og verður gjørt í tann mun, vitan er tøk, og arbeiðsorka er til tað á Havstovuni. 
		í summum førum er rættiliga góð vitan tøk um vistskipanir, umhvørvi og livilíkindi hjá fiski í føroyskum sjógvi, men í øðrum førum má meira gerast, áðrenn nøktandi vitan er til, at fullgóð ráðgeving kann latast um umsiting av øllum tættum í okkara vistskipanum. Avgerð er tikin um at byggja nýtt rannsóknarskip, sum eftir ætlan skal vera liðugt í 2019. Hetta er stórt stig á leiðini at bøta munandi um granskingarmøguleikarnar og er eisini ein fyritreyt fyri at náa málsetninginum í fiskivinnunýskipanini um at menna ráðgevingina. Havstovan savnar nógv tilfar inn, men undir verandi umstøðum og fíggarligu orku verður nógv av hesum tilfari ikki viðgjørt og granskað nærri, so tað kann verða grundarlag undir bestu vísindaligu ráðgeving um stovnsrøkt fyri allar fiskastovnar. Samanumtikið er fremsta fyritreytin fyri, at ráðgevingin um stovnsrøkt verður ment, at neyðug orka og fígging er tøk. Hetta er eisini avgerandi fyri, um vit skulu gera okkum vónir um at nærkast politiska høvuðsmálinum um, at Føroyar skulu gerast undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt og at hava fremstu vitan og gransking um fiskastovnar og vistfrøðiligu skipanirnar í havinum. 4.9 Hagtalsskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni Góðar hagtalsskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni eru eisini fyritreyt fyri góðari stovnsrøkt og fyri at kunna skipa lívfrøðiliga burðardyggan fiskiskap. Veiðihagtøl og aðrar skrásetingar í sambandi við fiskiskap eru í fyrstu atløgu ein liður í fiskiveiðieftirliti, men eru eisini grundarlag undir gransking og stovnsmetingum og harvið lívfrøðiligu ráðgevingini. Tey hava eisini týdning fyri sporføri og skjalfestingar í sambandi við sølu av fiski og fiskavørum. Tí er umráðandi, at vit alla tíðina menna skipanina við fráboðanum frá fiskivinnuni til myndugleikarnar, at upplýsingarnar verða skrásettar og eru lætt og skjótt atkomuligar hjá teimum, sum hava brúk fyri teimum. 
34 
Miðast skal ímóti, at veiðihagtøl, herundir støddarbýti í veiðuni, dagbókadata og avreiðingarskjøl verða goymd, og úrtøk tikin á slíkan hátt, at tey gerast atkomulig fyri gransking og kunning annars. 
Grundarlagið undir flestu hagtølum eru tær veiðifráboðanir og veiðiskrásetingar, sum fiskifør, avreiðingarstøð o.o. eru áløgd at lata fiskiveiðieftirlitinum. Føroysk fiskifør í vinnuligum fiskiskapi skulu regluliga senda fiskiveiðieftirlitinum veiðifráboðanir, og alt virksemi í sambandi við fiskiskapin skal skrásetast í veiðidagbók, sum myndugleikarnir skulu hava avrit av. Somuleiðis er bert loyvt av avreiða og landa veiðu um góðkendar innvigingarskipanir, og avreiðingarskjøl skulu sendast myndugleikunum, tá veiða er landað. 
Nevndin hevur ikki viðgjørt allar tættir um hagtøl og hagtalsskipanir, og heldur ikki saman við viðkomandi pørtum, ið kunna hava sjónarmið í málinum  t.d. Vørn, Hagstovan og vinnan. í nevndini er fatanin tó, at á summum økjum er tørvur at fáa til vegar neyvari hagtalstilfar fyri at bøta um grundarlagið undir gransking, tilmælum, ráðgeving og avgerðum um at fyriskipa fiskiskap. Fyri nevndini er upplýst, at tað er ikki altíð, at veiðihagtølini á ymiskum almennum stovnum samsvara. 
Yvirskipaða málið er, at upplýsingar eru lætt og skjótt atkomuligar hjá øllum, ið hava brúk fyri teimum  tað veri seg eftirlit, gransking, hagtalsmyndugleikar ella onnur. Yvirskipað er tí umráðandi, at vit alla tíðina miða ímóti, at dygdin í skrásettu upplýsingunum er í lagi, at fráboðanarskipanir eru so einfaldar og ómakaleysar, sum gjørligt, og at skipanin tryggjar lættar og skjótar arbeiðsgongdir. Hetta kann m.a. gerast við støðugt at menna skipanir, so at allir fráboðanir í fiskivinnuni til myndugleikan verða sendar elektroniskt í talgildum formi, eins og telduskipanir eru, sum kunnu tryggja skynsama handfaring av dátumongdunum. 
Nevndin metir, at í sambandi við fiskiskapin á innaru leiðunum er tørvur á at endurskoða regluverkið um veiðifráboðanir. í verandi skipan eru treytirnar um veiðifráboðanir og veiðiskrásetingar ymiskar fyri størru fiskiførini og smærru fiskiførini. Eitt nú eru kunngerðin um eftirlit við fiskiførum um fylgisvein og kunngerðin um veiðidagbøkur fyri føroysk fiskifør ikki galdandi fyri útróðrarbátar í bólki 5. Heldur ikki ber til at útvega neyvar upplýsingar um leiðir og veiðu hjá smærru útróðrarbátunum úr avreiðingarskjølunum. Hetta ger, at undir verandi skipan kann vera trupult og tvørligt at fáa neyvar upplýsingar um t.d. fiskileiðir og veiðihagtøl hjá útróðrarbátum á teimum innaru leiðunum. 
Tí mælir nevndin til at endurskoða skipanina við veiðifráboðanum, so at neyvari upplýsingar og hagtøl um fiskiskap eisini eru tøk um fiskiskapin hjá bátum undir 15 tons, sum avreiða. Endamálið er at fáa til vegar neyvari hagtalstilfar um fiskiskapin á innaru leiðunum og útbreiðslu av fiski (íroknað smáfiski), sum kann vera grundarlag undir gransking og ráðgeving um stovnsrøkt. í sambandi við fyriskipan av fiskiskapi og øðrum virksemi á innaru leiðunum er tó eisini tørvur á at fáa neyvari skrásetingar av, hvar roynt verður. Neyvari upplýsingar eru fyritreyt fyri at kunna meta um avleiðingar av t.d. hummaraveiðu, tá ið loyvir til fiskaaling á sundum og firðum verða latin. 
Nevndin hevur ikki viðgjørt nágreiniliga, hvussu nevnda dagføring kann fremjast í verki. Yvirskipað eiga atlit at vera tikin til, at umstøðurnar og fyritreytirnar hjá smærru bátunum á fleiri økjum eru øðrvísi enn hjá størru skipunum. Tí er neyvan hóskandi, at smábátar t.d. skulu føra veiðidagbók eftir sama leisti sum størru skipini. Ein kann t.d. hugsa sær, at upplýsingarnar um fiskileiðir o.a. verða skrásettar á teir avreiðingarseðlar, ið fiskakeyparar skulu lata myndugleikunum. 
4.10 Royndarfiskiskapur 
Praktiskar og vísindaligar fiskiroyndir eru ein týdningarmikil liður í at menna og nýskapa vinnuna. Talan kann t.d. vera um at gera royndir eftir fiska- og djórasløgum, ið ikki verða gagnnýtt, ella sum ein liður í at menna nýggja veiðitøkni. 
Eftir galdandi reglum kann Havstovan gera vísindaligar rannsóknir uttan mun til ásetingarnar annars í lógini, og uttan serligt loyvi. Harafturat kann landsstýrismaðurin við heimild í lógini lata loyvi til royndarfiskiskap og áseta treytir fyri honum, tó so at hesar royndir skulu vera innan fyri ásetingarnar um t.d. stongdar og friðaðar leiðir. 
Landsstýrismaðurin kann eisini uttan mun til galdandi avmarkingar í vinnuliga fiskiskapinum annars loyva fiskiskapi sum lið í einari undirvísingar- og/ella menningarætlan. 
Tey royndarloyvir, ið Fiskimálaráðið hevur latið, eru ymisk í vavi og tíð. Summi royndarloyvir verða latin ár um ár, t.d. royndarloyvir til stinglaks. Onnur royndarloyvir verða latin fyri styttri tíð, t.d. í nakrar dagar at royna nýggja trolútgerð. 
Nevndin metir, at eisini frameftir eigur tað at vera so, at Havstovan kann gera kanningar og royndir við egnum skipi uttan serligt loyvi, og uttan mun til ásetingarnar í regluverkinum, t.d. um friðaðar leiðir. Havstovan eigur somuleiðis at hava møguleika at gera rannsóknir við leigaðum skipi. Hinvegin heldur nevndin, at tørvur er á at gera greiðari reglur fyri 
35 
annan royndarfiskiskap, sum ikki er beinleiðis partur av arbeiðinum ella regluligu uppgávunum hjá Havstovuni. Nevndin hevur tó ikki gjørt ítøkiligt uppskot um reglur, men heldur, at tað serliga eru trý viðurskiftir, ið reglurnar frameftir eiga at leggja upp fyri. 
		Sum tað fyrsta eigur nýggja regluverkið at áseta krøv og treytir viðvíkjandi royndarfiskiskapi og royndarloyvum. Grundsjónarmiðið er, at fyri at fáa loyvi til royndarfiskiskap, skulu royndirnar hava eitt menningar- og nýskapanarmál, t.e., at royndirnar skulu útvega okkum nýggja vitan um livandi tilfeingið í sjónum og umhvørvið har, umframt tekniska vitan um reiðskap og tøkni, vitan, sum slóðar fyri nýggjum, vinnuligum virksemi. Regluverkið skal greitt siga, hvørjar upplýsingar frá royndunum skulu skrásetast og latast inn. Royndarloyvir skulu bert verða brúkt til tíðaravmarkaðar royndir og ikki til fiskiskap, sum í roynd og veru er vinnuligur fiskiskapur, og har vit longu hava nøktandi, lívfrøðiliga og tøkniliga vitan. Loyvi til royndarfiskiskap eigur tí at verða latið í avmarkaða tíð, t.d. í samanlagt trý ár, tó í mesta lagi upp til eitt ár í senn. ávegis skulu metingar gerast, um tað er grundarlag fyri framhaldandi royndarloyvi. Høvuðsreglan eigur at vera, at bara føroyskt skrásett fiskifør kunnu fáa serstakt loyvi til royndarfiskiskap. Møguleiki eigur tó at vera fyri at víkja frá hesum kravi, t.d. um talan er um royndir, sum krevja serlig fiskifør ella tøkni, sum ikki er tøk í Føroyum. 
		í øðrum lagi eigur regluverkið at vera løgfrøðiliga greitt. Tað eigur at staðfestast løgfrøðiliga, hvat eitt royndarloyvi er, sammett við vanligan, vinnuligan fiskiskap, og hvørji rættindir tað gevur loyvishavanum. Hetta er lutvíst ein spurningur um, hvussu loyvir verða latin til royndir, ið vinnan stendur fyri. Vanliga mannagongdin er, at onkur fær eitt hugskot og ætlar at royna hetta í verki og søkir tí um royndarloyvi. Fiskimálaráðið viðger umsóknina, m.a. við at umsóknin verður send til ummælis á Havstovuni. Við støði í hesi viðgerð fær umsøkjarin so játtandi ella noktandi svar. Hin høvuðsspurningurin er, um úrslitini frá royndunum vísa, at grundarlag er fyri nýggjum, vinnuligum fiskiskapi, og myndugleikin ger av, at nýggj loyvir skulu skrivast út. Spurningurin er so, um hesi rættindir skulu lutast út á uppboði undir somu treytum sum onnur rættindir. Verða tey tað, er rímiligt at halda, at tann, ið hevur gjørt royndirnar og hevur brúkt pengar úr egnum lumma, onkursvegna eigur at hava framíhjárætt ella forkeypsrætt á uppboðssøluni, tá royndarloyvir verða løgd um til vanlig loyvir. 
		Sum tað triðja eigur at ansast eftir, at regluverkið ikki køvir virkis- og nýskapanarhugin hjá fólki at menna og nýskapa fiskivinnuna. Her ræður m.a. um at finna eina rímiliga javnvág millum privatu áhugamálini í sambandi við royndarfiskiskap og samfelagsliga tørvin og áhugamálini. í síðsta enda snýr tað seg um, at royndir skulu gerast og vera vinnuni og samfelagnum at gagni. 
36 
37 
5 Samfelagslig og búskaparlig burðardygd 
Hugtakið burðardygd vísir til at virðir verða varðveitt í samfelagnum millum ættarlið.1 Hugtakið verður vanliga flokkað í tríggjar bólkar: lívfrøðiliga, búskaparliga og samfelagsliga burðardygd. 
FAO (1988) umrøður burðardygga menning sum umsiting og varðveitslu av tilfeinginum og nýtslu av tøkniligari menning, sum tryggjar tørvin bæði hjá núverandi og komandi ættarliðum. í fiskivinnuhøpi merkir hetta, at vit ikki ovurfiska stovnarnar, og at vit nýta hóskandi tøkni, sum ikki óneyðugt ella í ov stóran mun skaðar okkara umhvørvi. Harumframt liggur í hugtakinum burðardygd, at vit umsita okkara stovnar bæði búskaparliga og samfelagsliga skynsamt. 
Hugtakið burðardygd snýr seg tó ikki einans um viðurskifti millum ættarlið, men eisini um møguleikar hjá menniskjum at røkka sínum málum innanfyri sama ættarlið. Viðurskifti, sum koma undir hugtakið, kunnu t.d. vera inntøkubýtið í samfelagnum, rættartrygd og javnbjóðis møguleikar hjá einstaklingum at virka í samfelagnum. 
Hesin kapittul umrøður serliga búskaparliga og samfelagsliga burðardygd. Stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd vórðu viðgjørd í undanfarna kapitli. 
í hesum kapitli verður samspælið millum tey trý hugtøkini viðgjørt. Eisini verður grundgivið fyri at raðfesta stovnsrøkt hægri og eitt nú at seta í verk umsitingarætlanir. Ført verður fram, at hetta í longdini fer at tæna øllum endamálum við burðardygd  lívfrøðiligum, búskaparligum og samfelagsligum  og at hesi trý atlit eiga at verða viðgjørd sum ein heild, heldur enn sum mótstríðandi endamál. 
5.1 Arbeiðssetningurin 
Undir høvuðsmálunum í arbeiðssetninginum verður sagt, at tilfeingisrentan skal gerast so optimal, sum gjørligt. Her verður víst til búskaparliga burðardygd, t.e., at fiskivinnan skal umsitast á ein tílíkan hátt, at avkastið verður so stórt, sum gjørligt. 
á bls. 6-7 í arbeiðssetninginum verður somuleiðis sagt, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu øll lið í virðisskapanini kunnu geva mest møguligt búskaparligt og samfelagsligt avkast í Føroyum. Undir sama punktið verður eisini nevnt, at nevndin skal viðgera, hvørjar skipanir hava týdning fyri burðardygd og virðisskapan í vinnuni og í samfelagsbúskapinum, herímillum hvussu skipanin tryggjar burðardygd til komandi ættarlið. 
Nøkur av hesum punktum verða eisini viðgjørd í øðrum kapitlum, eitt nú í kap. 10 um virðisøking og í kap. 8 um útlendskan eigaraskap. 
5.2 Lýsing av hugtakinum burðardygd 
Burðardygd kann, sum áður víst á, flokkast í tríggjar bólkar: lívfrøðilig (ella umhvørvislig), búskaparlig og samfelagslig burðardygd. á mynd 5.1 eru víst dømir um evnir, sum kunnu flokkast undir ymisku hugtøkini undir burðardygd. 
1 Sí t.d. WCED (1987) 
38 

Mynd 5.1: Lívfrøðilig, búskaparlig og samfelagslig burðardygd 
Nøkur av málunum eru samanfallandi og kunnu røkkast við somu amboðum. Um veiðitrýstið er stórt (t.e., at fiskiskapurin er ikki lívfrøðiliga burðardyggur), hevur hetta eina neiliga ávirkan á búskaparliga úrslitið hjá vinnuni. í longdini er hetta tó heldur ikki samfelagsliga burðardygt, tí fyrr ella seinni rakar ovurfisking fyritøkur og starvsfólk í fiskivinnuni. 
Hinvegin kunnu tvístøður koma fyri millum tey ymisku málini upp á stutt sikt. Eitt nú kann hugsast, at tað er lívfrøðiliga skynsamt at loyva stórum sveiggjum í kvotunum frá einum ári til annað, men at hetta neyvan er skynsamt búskaparliga ella samfelagsliga. 
útróðrarflotin er eitt dømi um eina møguliga tvístøðu millum samfelagslig atlit og lívfrøðilig atlit. Núverandi regulering av útróðrarflotanum byggir í ávísan mun á ta fatan, at hvør bátur sær hevur lítlan ella ongan týdning í mun til samlaðu fiskivinnuna. Samfelagsliga ella mentanarliga verður somuleiðis dentur lagdur á, at útróðrarflotin eigur at hava linari treytir enn restin av fiskivinnuni. Hetta hevur havt við sær nógv fiskifør og ov fáar avmarkingar í mun til luttøku  í øllum førum úr einum lívfrøðiligum sjónarhorni. 
5.2.1 Búskaparlig burðardygd 
Tá vit sum samfelag taka avgerðir fyri at maksimera samlaðu vælferðina í landi okkara, eiga vit eisini at hugsa um framtíðar ættarliðini; okkara avgerðir eiga ikki at hava eina neiliga ávirkan á framtíðar ættarlið. Hetta er í stuttum tað, sum liggur í hugtakinum búskaparlig burðardygd. Tað er sostatt greitt, at hugtakið búskaparlig burðardygd liggur sera tætt at hugtakinum lívfrøðilig burðardygd, sum varð viðgjørt í kapitli 4. Tá okkara ættarlið umsitur fiskatilfeingið, eiga vit at gera hetta á ein ábyrgdarfullan hátt og hugsa um framtíðar ættarlið. 
At fiskivinnan verður umsitin á ein búskaparliga burðardyggan hátt hevur m.a. við sær, at reguleringsamboðini í fiskivinnuni føra til búskaparligan optimalitet. Hetta merkir í stuttum, at vinnan verður regulerað á ein tílíkan hátt, at samlaða virðið, sum vinnan skapar, er so stórt, sum gjørligt. Umsita vit ikki fiskivinnuna búskaparliga skynsamt, minka vit um virðið á tilfeinginum, sum vit lata víðari til framtíðar ættarlið. 
39 
Ein týðandi spurningur er, hví fiskivinnan hevur tørv á almennari uppíblanding. Kunnu fiskivinnufyritøkur ikki skipa fiskiskapin best, um ongar avmarkingar verða settar frá almennari síðu? 
Fiskivinnupolitikkur kring allan heimin byggir á ta staðfesting, at fiskivinnan megnar ikki at tryggja eitt nóg stórt avkast til fyritøkur, starvsfólk og samfelag, um hon ikki verður regulerað á ein ella annan hátt. Her skal vísast á, at henda staðfesting er fullkomiliga óheft av dugnaskapi hjá aktørum í fiskivinnuni; talan er hinvegin um marknaðarbrek. 
Eitt av týdningarmestu úrslitunum í búskaparfrøðini eru sonevndu vælferðarástøðini. Talan er um ástøði, sum á avgerandi hátt hava verið við til at forma búskaparligu fatanina av einum marknaði og marknaðarkreftunum. Vælferðarástøðini siga eitt nú, at undir ávísum fortreytum, er úrslitið, sum marknaðurin kemur til, eisini eitt effektivt úrslit. Hetta merkir, at tá ið vit øll, bæði sum einstaklingar og partar av fyritøkum, taka avgerðir, sum einans eru ætlaðar at tæna okkum sjálvum og endamálunum hjá fyritøkunum, har vit starvast, førir hetta samstundis til eina effektiva loysn fyri alt samfelagið sum heild. Hetta er einfalda orsøkin til, at búskaparfrøðin trýr uppá, at einstaklingurin og vinnan taka tær avgerðirnar, sum tæna øllum samfelagnum best. 
Ein fortreyt fyri at marknaðarkreftirnar kunnu tryggja bestu loysnina fyri samfelagið er, at eingir eksternalitetir eru til staðar. Eksternalitetir eru ávirkanir, sum avgerðir hjá virkjum ella einstaklingum hava á onkran uttanfyristandandi, sum ikki tekur lut í tilgongdini annars. Um eingir eksternalitetir eru til staðar, hevur hetta eitt nú við sær, at vælferðin hjá hvørjum einstøkum brúkara einans er bundin at nýtsluni hjá hesum brúkaranum. Hetta sama er galdandi fyri framleiðsluna hjá fyritøkum; framleiðslan hjá hvørjari einstakari fyritøku er einans bundin at framleiðslukostnaði og eftirspurningi eftir framleiddu vøruni. Dømir um neiligar eksternalitetir kunnu vera royking, dálking og eisini fiskiskapur, sum er gjølligari lýst niðanfyri. Hinvegin kunnu jaligir eksternalitetir vera í t.d. gransking. 
Eksternalitetir koma fyri í fiskivinnuni, tí tá ið ein fyritøka skal gera av, um hon skal fiska størri mongd, ansar hon ikki eftir negativa eksternalitetinum, sum er, at samstundis verður minni at fiska hjá øðrum fyritøkum. Hetta hevur við sær ovurfisking. Almenn uppíblanding kann rætta hendan eksternalitet og fáa fyritøkur óbeinleiðis at gáa eftir neiligu avleiðingunum, sum framleiðsluavgerðir teirra hava á aðrar fyritøkur. í flestøllum fiskivinnulondum verður hetta gjørt við at seta í verk umsetiligar eginkvotur til at minka um mongdina, sum fiskað verður. 
Eksternaliteturin í fiskivinnuni verður eisini nevndur Tragedy of the Commons,2 sum vísir til, at sum útgangspunkt er frí atgongd til fiskatilfeingið, og hetta førir til frávik millum optimalar avgerðir hjá einstaklingum (fyritøkum) og optimalar avgerðir hjá samlaðu vinnuni ella samfelagnum sum heild. 
Sambært arbeiðssetninginum skal fiskivinnunýskipanin tryggja, at tilfeingisrentan í vinnuni gerst optimal. Við øðrum orðum skal fiskivinnan kasta sum mest av sær til fyritøkur, starvsfólk og føroyska samfelagið sum heild. Hetta gerst einans við einari vinnuregulering, har størsti dentur verður lagdur á burðardygd, tí tilfeingisrentan er eitt beinleiðis úrslit av munagóðari regulering. Við ongari regulering verður ovurfiskað, og tilfeingisrentan hvørvur. 
ábendingar eru um, at regulering og burðardygd gerast meira týðandi í framtíðini, eitt nú orsakað av beinleiðis krøvum frá brúkarum. Brúkarin leggur dent á, at framleiðarin í størri mun enn áður tekur ábyrgd í mun til umhvørvisligar og samfelagsligar avbjóðingar. 
5.2.1.1 Ein fiskivinnubúskaparligur myndil 
Mynd 5.2 á næstu síðu er ein fiskivinnubúskaparligur myndil. út-ásin vísir skipatal, upp-ásin vísir krónur. Myndin hevur eina ástøðiliga rás fyri inntøkur og eina aðra fyri útreiðslur. 
Hyggja vit fyrst at inntøku, vísir myndin, at inntøkan av at fiska 0 fiskidagar ella við 0 skipum sjálvsagt er 0 kr. Men eitt ella annað stað longst til høgru er inntøkan av at fiska við heilt nógvum skipum eisini 0 kr. upp á sikt, tí at fiskastovnarnir verða ovurveiddir og niðurfiskaðir. Millum hesi tvey punktini finst eitt punkt (tal av skipum), ið ger tað møguligt lívfrøðiliga at gagnnýta fiskastovnarnar, so at vit fáa mestu inntøku av fiskiveiðuni. Hetta punktið kalla lívfrøðingar MSY. Her er sostatt talan um lívfrøðiliga burðardygga veiðu. 
Fiskivinnubúskaparfrøðin fer víðari og hyggur eisini at fiskiveiðuútreiðslum. Senda vit fleiri skip út á grunnarnar, fáa vit eisini fleiri útreiðslur. 
2 Hugtakið stavar upprunaliga frá Hardin, (1968). 40 
Hava vit frían fiskiskap, og øllum er loyvt at fiska tað, teimum lystir, verður skipatalið so stórt, at inntøkur og útreiðslur júst møtast, og so hevur vinnan einki yvirskot (onga tilfeingisrentu). Tað búskaparliga optimala fiskaríið (MEY), har munurin er størstur millum inntøkur og útreiðslur, er minni enn tað lívfrøðiliga optimala (MSY), t.e., at tað búskaparliga optimala fiskaríið krevur færri skip enn tað lívfrøðiliga optimala fiskaríið. Hetta merkir, at í hesum myndli er tað lívfrøðiliga burðardygga (MSY) eitt linari krav enn tað búskaparliga optimala (MEY). Vit kunnu eisini siga, at lívfrøðin ikki hyggur eftir, hvussu tað verður fiskað. Tað ger búskaparfrøðin hinvegin, og tí setir búskaparfrøðin strangari krøv til flotan enn lívfrøðin. 
Tilfeingisrentan verður definerað sum yvirskot, sum liggur omanfyri eitt vanligt støði annars í samfelagnum. Hugtakið er samansett av tveimum pørtum: yvirnormalar lønir og yvirnormalur vinningur til reiðaríini. Handan útrokningar av tilfeingisrentu liggja sostatt fortreytir um, hvat er ein normal løn og hvat er eitt normalt yvirskot til reiðaríini. Ein normal løn verður í tílíkum útrokningum definerað sum tann lønin, sum manningin hevði fingið, um hon fekk sær starv aðrastaðni (næstbesti starvsmøguleikin hjá manningini). Eitt normalt yvirskot til reiðaríni verður definerað á líknandi hátt. útrokningar av tilfeingisrentuni og nærri kjak um útrokningarhátt og fortreytir eru í frágreiðingini hjá Búskaparráðnum, heystið 2014. 
á myndini niðanfyri er tilfeingisrentan munurin millum inntøkur og útreiðslur allastaðni á myndini. Her skal viðmerkjast, at talan er ikki um roknskaparligt yvirskot, men búskaparligt yvirskot, sum merkir, at vanligt yvirskot er roknað við. 
Vit hava tvey mát fyri tilfeingisrentu. Annað mátið er tann aktuella tilfeingisrentan, ið á myndini kemur fram sum munurin millum inntøkur og útreiðslur. Hitt mátið er tann optimala tilfeingisrentan, sum bara finst í punktinum MEY. Optimala tilfeingisrentan er tann vinningur, sum kemur fyri, tá vinnan verður optimalt regulerað; t.e., at kvoturnar eru settar sambært lívfrøðiliga tilmælinum, og at tað ikki eru avmarkingar inni í skipanini annars í mun til, hvussu reiðaríini leggja fiskiskap sín til rættis. 
Mynd 5.2: Ein fiskivinnubúskaparligur myndil. Kelda: Búskaparráðið, heystið 2014. 
Um einasta avmarkingin av fiskiskapi er tann búskaparliga, soleiðis at skipini ikki fara út, uttan at tað loysir seg búskaparliga, merkir hetta í prinsippinum frítt fiskarí, og hetta gevur ongan vinning, sum myndin omanfyri eisini vísir. 
5.2.2 Samfelagslig burðardygd 
Hugtakið samfelagslig burðardygd er serliga sprottið úr tí hugsan, at búskaparvøkstur einsamallur ikki kann tryggja vælferð í einum samfelagi. Kjarnin í hugtakinum er javnrættur, demokrati og vælferð hjá einstaklinginum. 
Samfelagslig atlit í mun til fiskivinnuna kunnu fevna um eina røð av ymiskum atlitum, og fleiri teirra verða viðgjørd í hesi frágreiðing. Sum dømi kann nevnast tilstuðlan til at gagnnýta tilfeingið betur, eitt mál, sum verður gjølligari viðgjørt í kapitli 10 um virðisøking. Eitt annað samfelagsligt atlit kann vera at tryggja, at størri partur av avkastinum frá fiskivinnuni 
41 
kemur føroyska samfelagnum til góðar við eitt nú herdum reglum fyri útlendska luttøku í fiskivinnuni. útlendskur eigaraskapur og ræðisrættur verður viðgjørdur í kapitli 8. 
Annað dømi um samfelagsatlit kann vera at geva útróðrarflotanum øðrvísi karmar enn restini av vinnuni. 
Tað er lítil ivi um, at marknaðarkreftirnar ikki altíð eiga at ráða einsamallar. Fyrst kann nevnast, at eitt ótal av dømum eru um marknaðarbrek3  ikki minst á okkara leiðum, har avbjóðingin at tryggja kapping á smáum marknaðum er serliga stór. úr einum búskaparligum sjónarhorni hevur tað almenna ein týðandi leiklut í at tryggja, at avleiðingarnar av marknaðarbrekum ikki gerast ov stórar fyri føroyska brúkaran. 
Sum samfelagsborgarar vilja vit tó ikki bara hava tað almenna at rætta upp á marknaðarbrek, vit vilja eisini hava tað at gera inntriv, har tað reint búskaparliga eingin orsøk er til tess. Hetta hendir, tá ið samfelagið sum heild ikki kann góðtaka úrslitið, sum marknaðarkreftirnar koma til. 
At búskaparlig og/ella lívfrøðilig atlit til tíðir verða raðfest lægri enn t.d. atlit til fordeiling, mentanararv og økismenning, er í síðsta enda ein politisk avgerð. Tað er tó týdningarmikið, at føroyska samfelagið er tilvitað um kostnaðin av tílíkum avgerðum og er sinnað at góðtaka, at tær minka um samlaðu virðisskapanina. Ofta verður einans víst á fyrimunir við hesum tiltøkum  vansarnir eru torførari at vísa á og raka mangan eisini ein størri skara av fólki. 
5.3 Dømi um tvístøðu: ásetan av veiðitrýstinum 
í verandi fiskivinnulóggávu stendur miðskeiðis í grein 2, stk. 1, soleiðis: 
Dentur verður lagdur á, í umsitingini av hesi lóg, at varðveita tilfeingið og troyta og gagnnýta hetta burðardygt og á skilabesta hátt, lívfrøðiliga og búskaparliga... til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni, støðugar arbeiðs- og inntøkumøguleikar og møguleikar fyri vinnuligum virksemi um alt landið. 
í brotinum omanfyri kemur lívfrøðiliga og búskaparliga atlitið greitt fram. Samfelagsliga atlitið kemur fram til seinast, tá sagt verður, at umsitingin skal leggja dent á at tryggja, at virksemi er um alt landið. 
Hóast lívfrøðilig og búskaparlig burðardygd viga tungt í núverandi fiskivinnulóggávu, kemur hetta ikki í sama mun til sjóndar í umsitingini av fiskivinnuni, har samfelagsligu atlitini hava fingið meira uppmerksemi enn hini atlitini. 
á hvørjum ári seinastu árini, tá ið fiskidagar og kvotur skulu ásetast, fær landsstýrismaðurin tilmæli frá Havstovuni og fiskidaganevndini. Hesi skulu sambært lógini um vinnuligan fiskiskap ráðgeva landsstýrismanninum um fiskidagar, og hvussu fiskiskapurin skal skipast komandi fiskiár. Havstovan mælir ofta til niðurskurð, upp í 50%. Fiskidaganevndin mælir ikki ofta til niðurskurð, og ikki so nógvan heldur. 
áhugavert er at síggja, hvat tilmæli verður fylgt, og hvussu grundgivið verður fyri tí. Grundgevingarnar hava verið sera líkar øll árini. Sum dømi kann nevnast, at um skerjing av fiskidøgum stendur í løgtingslóg nr. 1 frá 2012, 2013 og 2014, at: 
Hóast Havstovan og ICES mæla til niðurskurð í fiskidøgum og veiðitrýsti, so verður ikki mett, at tað politiskt og samfelagsliga er ráðiligt at gera stillingar í fiskidagatalinum í ár, tí avleiðingarnar fyri flotan og virksemið kring landið verða so stórar. 
í stuttum verður lívfrøðiliga tilmælið ikki fylgt, tí tað verður ikki mett at vera samfelagsliga ella politiskt skilagott. 
í 2011 varð tó mælt til, at arbeiðast skuldi fram ímóti vísindaliga tilmælinum til 2015: 
Landsstýrismaðurin metir kortini, at tað politiskt og búskaparliga ikki er møguligt at fremja tær skerjingar, sum Havstovan mælir til, í einum, tí avleiðingarnar fyri flotan og virksemið kring landið verða so ógvusligar. Men málið er, at í 2015 skal fiskidagatalið verða ásett soleiðis, at veiðitrýstið á høvuðsfiskastovnarnar tosk, hýsu og upsa verður 
3 Marknaðarbrek er føroyska heitið fyri market failures. 
42 
samsvarandi vísindaliga tilmælinum. Tí tekur uppskotið støði í, at ein ætlan samstundis verður gjørd fyri, hvussu fiskidagatalið fram til 2015 verður lagað til vísindaliga tilmælið. 
Viðmerkingar frá Vinnunevndini í eitt nú 2014 vóru m.a. hesar: 
Undir viðgerðini av uppskotinum vístu allir partar, sum vóru inni í Vinnunevndini, á, at neyðugt er, at okkara fiskivinna hevur støðugar karmar at virka undir, við ikki ov ógvisligum broytingum, so vinnan til eina og hvørja tíð veit, hvat hon hevur at halda seg til og virka út frá. 
í somu viðmerkingum verður eisini sagt, at torført er at taka lívfrøðilig atlit: 
Allir partar vóru samdir um, at vit hava skyldu til at umsita okkara fiskiríkidømi á ein góðan og forsvarligan hátt, eisini toska- og hýsustovnin, men mugu ásanna, at okkara ávirkan bara er partvís, tí náttúran spælir ein stóran leiklut í tilgongdini ella manglandi tilgongd av fiskastovnum, og nevnt varð dømi í 90árunum, tá dómurin var, at vit høvdu oytt allar fiskastovnarnar, men bert fá ár seinni var nógvur fiskur at fáa, og fiskastovnarnir vóru væl fyri, ella sum í juni mánaði í ár, tá Havstovan boðaði frá, at lítil og ongin gróður og æti vóru í sjónum, men bara 14 dagar aftaná kundi boða frá, at ongantíð hevur so nógvur gróður og æti verið í sjónum við Føroyar ... 
Og spurningur er eisini, um leikluturin hjá Havstovuni viðvíkjandi tilráðingum av fiskidøgum darvar og hevur negativt árin á Havstovuna, sum tann vísindaligi stovnurin Havstovan er og skal vera. 
Gjøgnumgangandi verður tilmælið frá Havstovuni ikki fylgt. Spurnartekin verður ikki sett við tilmælini frá fiskidaganevndini. 
Viðmerkjast skal tó, at fiskidagatalið er skorið niður gjøgnum árini, men ikki nóg nógv sambært Havstovuni. 
Dømini omanfyri benda á, at politisk ella samfelagslig atlit hava vigað meira enn lívfrøðilig atlit við tí úrsliti, at veiðitrýstið hevur verið ov høgt og harvið ikki burðardygt, hvørki lívfrøðiliga, búskaparliga og í longdini heldur ikki samfelagsliga. Hóast politikararnir hava havt eitt ynski um ikki at skerja arbeiðsplássini í fiskivinnuni, kann tað tykjast, sum at tað er júst tað, teir hava gjørt við ár undan ári ikki at fylgja tilmælunum frá lívfrøðini. Tað hevur snúð seg um at vinna stutttíðarfyrimunir uttan at gáa eftir avleiðingunum upp á sikt. 
5.4 Tillagingar í vinnuni og ávirkan á arbeiðsvirkni 
Sum víst er á omanfyri, hava skerjingar í veiðiorkuni og møguligar neiligar avleiðingar fyri arbeiðsvirknið kring landið fingið nógv rúm í viðgerðini av føroysku fiskivinnuni. 
Kjakið um ávirkan á arbeiðspláss í fiskivinnuni líkist á mangan hátt kjakinum um, at tað almenna kann skapa arbeiðspláss, sum eisini ger seg galdandi innan nógv onnur økir og nógvar aðrar vinnur. Tankin er, at tað almenna kann lóggeva, soleiðis at arbeiðsvirknið veksur, og hetta kann aftur vera við til at skapa eina røð av positivum avleiðingum fyri samfelagsbúskapin. 
Men hvør er so avbjóðingin, tá ið politikarar seta slík tiltøk í verk fyri at skapa størv? 
Eitt grundleggjandi sjónarmið er, at tilfeingið er avmarkað, og skal hetta tilfeingið tí nýtast á besta hátt, um vit sum samfelag skulu fáa sum mest burturúr. Hetta er eisini galdandi fyri menniskjatilfeingið, t.e. arbeiðsmegina. Tá ið politikarar beinleiðis lóggeva við tí fyri eyga at skapa arbeiðspláss, verða marknaðarkreftirnar í fleiri førum settar til viks, og arbeiðsmegin verður nýtt til virksemi, sum kanska ikki er búskaparliga skynsamt. úrslitið gerst upp á sikt ein minni bruttotjóðarúrtøka, enn hvat vit vildu havt uttan politiska uppíblanding. í seinasta enda skal rindast fyri tílíkar avgerðir, antin við at áleggja fleiri skattir ella við at minka um almennu útreiðslurnar. Váðin her liggur serliga í, at fyrimunirnir eru eyðsýndir, men at vansarnir møguliga ikki eru tað. Tí mæla búskaparfrøðingar vanliga politikarum frá at fremja tiltøk, sum einans hava arbeiðsskapan sum endamál. 
Ein høvuðsgrundgeving fyri at fremja slík tiltøk er, at uttan tey gerast fólk arbeiðsleys. Vansin við hesi grundgeving er vanliga tann, at lagt verður ikki uppfyri, at við bygnaðarbroytingum koma nýggir møguleikar til sjóndar  eisini arbeiðsmøguleikar. Ein avbjóðing kann kortini vera, at tá ið arbeiðspláss verða niðurløgd orsakað av bygnaðarbroytingum í fiskivinnuni, ber ikki til at tryggja, at nýggir starvsmøguleikar taka seg upp í júst sama øki. Bygnaðarbroytingar kunnu sostatt hava við sær, at arbeiðsmegin flytir úr einum øki í annað. 
43 
á mynd 5.3 sæst gongdin í løntakaratalinum í fiskivinnuni síðan 1995, umframt samlaða arbeiðsloysisprosentið. Vit síggja, at munandi færri eru til skips ella arbeiða í fiski í mun til 2003, samstundis sæst eingin samanhangur millum arbeiðsloysi og tal av fólki í fiskivinnuni. Sagt á annan hátt: broytingar í fiskivinnuni hava ikki vaksið um føroyska arbeiðsloysið sum heild, og hetta bendir á, at føroyska arbeiðsmegin er før fyri at umstilla seg og leita sær avbjóðingar í øðrum vinnum. Hóast ein tílík umstilling kann vera tíðarkrevjandi og hava avleiðingar fyri einstaklingar í føroyska samfelagnum, er hon altavgerandi fyri føroyska kappingarførið. Heldur enn at miðja eftir at varðveita ávís arbeiðspláss í føroysku vinnuni, eigur tað almenna heldur at fremja tillagingar við t.d. at føra ein virknan arbeiðsmarknaðarpolitikk. Tað hoyrir tó ikki til arbeiðssetningin hjá nevndini at gera tilmæli á hesum øki. 
Arbeiðsloysi (høgri aksi) 
Fiskavøruídnaður 
Fiskiskapur 
3000 
2500 
2000 
1500 
1000 
500 
14 12 10 8 6 4 2 
00 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 
Mynd 5.3: Samanhangur millum arbeiðsloysi (høgri ási) og tal av starvsfólkum í fiskivinnuni. Kelda: Hagstovan. 
5.5 Niðurstøður og tilmæli 
Stundum kann vera torført at lata marknaðarkreftirnar ráða einsamallar  serliga í mun til at tryggja virksemið kring landið. Kortini er umráðandi at hava í huga, at verða búskaparlig/lívfrøðilig atlit sett til viks, kann hetta fáa avleiðingar fyri avkastið hjá vinnuni, og tí er best at avmarka slíkar bindingar. 
Tá talan er um tiltøk, sum ávirka fiskivinnuna, eiga vit at vera serliga varin við at seta marknaðarkreftirnar til viks, tí fiskivinnan hevur avgerandi týdning fyri føroyska búskapin. Hetta hevur eisini við sær, at vit ikki beinleiðis kunnu hyggja eftir fiskivinnuumsiting í øðrum londum. Hóast fleiri onnur lond taka eina røð av sosialum atlitum í fiskivinnupolitikkinum, merkir hetta ikki, at vit skulu gera tað sama í okkara høvuðsvinnu. 
Lívfrøðilig, búskaparlig og samfelagslig burðardygd skal síggjast sum ein heild, sum samanlagt kann tryggja eina burðardygga vinnu. Gera vit sum samfelag av at raðfesta lívfrøðiliga burðardygd hægri, fer hetta í longdini eisini at hava jaligar avleiðingar við sær fyri búskaparliga og samfelagsliga burðardygd. Tí er lívfrøðilig burðardygd avgerandi í eini nýggjari fiskivinnuskipan og kann vera til fyrimuns fyri bæði vinnu, starvsfólk og samfelag. 
Samanumtikið verður mett, at økismenning eigur at verða viðgjørd í øðrum sambandi, har hugt verður eftir føroyska samfelagnum sum heild og ikki einans eftir fiskivinnuni. í hesum sambandi eigur endamálið við økismenningini at verða nágreinað, og síðan skal hon leggjast til rættis á besta hátt. Økismenning hevur kostnaðir við sær, og tí skal ein gjølligari meting gerast við atliti at øllum tí føroyska samfelagnum. 
Nevndin mælir til at gera umsitingarætlanir, sum spegla tey búskaparligu, lívfrøðiligu og samfelagsligu/politisku endamál, sum fiskivinnan skal liva upp til. í umsitingarætlanum verður ásett, hvussu stór sveiggj verða góðtikin frá einum ári til annað, heldur enn at støða skal takast til hetta hvørt ár. Umsitingarætlanir kunnu sostatt koma í staðin 
44 
Fólk 
Prosent 
fyri orðingar í lóggávuni um at tryggja virksemi kring landið. Víst verður til kap. 6, har umsitingarætlanir verða neyvari lýstar. 
Tað er eisini týdningarmikið at vísa á, at nýggja lógin í størri mun skal forða útlendingum í at fáa stórt avkast úr føroysku fiskivinnuni, og tí fer ágóðin frá vinnuni sannlíkast at koma føroyska samfelagnum meiri til góðar enn í núverandi skipan. At størri dentur verður lagdur á at gagnnýta tilfeingið er eisini samfelagsliga burðardygt. Sostatt kann lógin virka fyri samfelagsligari burðardygd uttan beinleiðis at innihalda ásetingar um virksemið kring alt landið. 
45 
6 Skipan í fiskiskapinum hjá føroyskum fiskiførum 
6.1 Arbeiðssetningurin 
Nevndin skal gera tilmæli til reglur/skipanir um, hvussu lívfrøðilig ráðgeving um stovnsrøkt verður ment og fylgd fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap, soleiðis at stovnarnir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta mest møguligt av sær. 
		Herundir hvussu veiðisetningar, umsitingarætlanir og endurbyggingarætlanir fyri fiskastovnarnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur. 
		Nevndin skal viðgera og gera uppskot um, hvør skipan av fiskiskapinum best tryggjar eina regulering/sjálvregulering í mun til stovnsrøktina, og skal herundir eisini meta um og gera metingar og uppskot um teknisku reguleringarnar, verju av ungfiski, ymisku sløgini av friðingum o.a. 
		Nevndin skal eisini gera tilmæli/uppskot um, hvussu stovnsrøktin best verður skipað umsitingarliga. Eftir arbeiðssetninginum skal dentur m.a. leggjast á, at skipanin er so einføld, sum gjørligt at umsita, at hon er so gjøgnumskygd og rættartrygg fyri vinnu og almenning sum møguligt, og at hon er so óheft av politiskari fyrisiting, sum til ber. Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.ø. skal leggjast til óheftan stovn, sum t.d. er skipaður við løgtingslóg í armslongd frá politiska valdinum. 6.2 Inngangur og samandráttur Fyritreyt fyri burðardyggum fiskiskapi er, at fiskistovnarnir verða røktir, so teir eru førir fyri varandi at endurnýggja seg, samstundis sum gagnnýtslan av fiskiríkidøminum kastar sum mest av sær til vinnu og samfelag. Tí er fiskiskapurin hjá føroyska fiskiflotanum reguleraður við fleiri ymiskum skipanum. Ein grundregla er, at fiskifør undir føroyskum flaggi ikki kunnu fara til vinnuligan fiskiskap uttan at hava loyvi frá myndugleikunum. Harnæst er sjálvur fiskiskapurin avmarkaður við fiskidøgum, loyvistali, hámarksveiðu, kvotum, hjáveiðireglum, økisfriðingum og øðrum tekniskum reguleringum. Føroysk fiskifør, sum royna í sjóøki hjá øðrum landi sambært sáttmálum millum Føroyar og viðkomandi land, skulu halda seg til tær avmarkingar og treytir, ið har galda fyri fiskiskap hjá útlendskum skipum. Fiskiskapur í altjóða sjógvi skal fara fram eftir teimum treytum, sum limalondini í økisbundnum felagsskapum eru komin ásamt um, t.d. í NEAFC og NAFO. í føroyskum sjógvi hava vit myndugleika sjálv at gera av, hvussu vit skipa fiskiskapin eftir serføroyskum fiskastovnum, tó við teimum skyldum og ábyrgdum, vit hava átikið okkum sambært altjóða lóg. í hesum parti av frágreiðingini verður ljós mest varpað á skipanina í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Her verða lýstir bæði spurninginar um, hvørjar skipanir at stýra fiskiskapinum best stuðla undir lívfrøðiligan og búskaparliga burðardyggan fiskiskap, og spurningar um, hvussu stovnsrøktin í føroyskum sjógvi best kann skipast umsitingarliga. Skipanin í fiskiskapinum eftir høvuðsbotnfiskasløgunum í føroyskum sjógvi hevur verið nøkulunda støðug seinastu 20 árini. Fiskidagaskipanin hevur saman við stongdum og friðaðum leiðum, hjáveiðireglum og tekniskum reglum um reiðskap verið stýringsamboðið. Onkrar stillingar eru gjørdar, eitt nú er samlaða fiskidagatalið skorið við góðum 50% síðan fiskiárið 1997/1998, eins og onkrar friðingar eru komnar afturat, men grundvøllurin í skipanini er at kalla tann sami. Sama kann ikki sigast um gongdina í fiskiskapinum. Veiðan av serliga toski og hýsu hevur seinastu árini verið lítil, og rakstrarúrslitini hjá flestu skipabólkum eru versnað samsvarandi. Náttúran eigur sín lut í, at minni er til, men nevndin metir, at nógv í óhepnu gongdini er eitt úrslit av vantandi stovnsrøkt og stýring av fiskiskapinum. 
46 

Høvuðstilmælini hjá nevndini í sambandi við at skipa fiskiskapinum í føroyskum sjógvi eru hesi: 
		Meirilutin í nevndini mælir til, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum frameftir verður høvuðsamboðið í øllum vinnuligum fiskiskapi í føroyskum sjógvi og verður sett í staðin fyri verandi fiskidagaskipan og aðrar skipanir, sum í dag eru uttan fyri dagaskipanina. Nevndin metir, at fiskidagaskipanin, sum í ár hevur 20 ár á baki, ikki hevur megnað at stuðla undir góða stovnsrøkt og lívfrøðiliga burðardyggan fiskiskap og væntar heldur ikki, at hon fer at gera tað frameftir. 
		Ein nevndarlimur tekur ikki undir við tilmælinum um at seta eina kvotuskipan í staðin fyri fiskidagaskipanina. Hann mælir í staðin til at halda fast við høvuðstættirnir í verandi dagaskipan og at gera neyðugar tillagingar og stillingar í fiskidagaskipanini og øðrum reguleringum, so at skipanin kann virka eftir ætlan. 
		Nevndin mælir til, at allur vinnuligur fiskiskapur í føroyskum sjógvi verður skipaður í umsitingarætlanir, sum seta treytirnar og karmarnar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. Ein umsitingarætlan er ein politisk langtíðarsemja um at fyrisita fiskastovnar. í umsitingarætlanini verða mál sett fyri at tryggja stovnsrøkt og burðardygga gagnnýtslu, eins og ásett verður, hvussu málini verða rokkin. Bulurin í umsitingarætlanini er ein veiðiregla, sum sigur, hvussu stóran part vit kunnu taka úr stovninum um árið. Veiðireglan verður grundað á meginreglur og tilráðingar frá Havstovuni og ICES. 
		Nevndin mælir til, at tað frameftir er landsstýrismaðurin, sum við heimild í lógini ásetir hámarksveiðu í teirri kvotuskipan, ið nevndin leggur upp til at gera fyri allan fiskiskap í føroyskum sjógvi. Nevndin metir, at slíkar avgerðir eiga at takast fyrisitingarliga innan fyri karmarnar og treytirnar í eini umsitingarætlan, sum er góðkend í Løgtinginum. 6.3 Høvuðstættirnir í verandi skipan í fiskiskapinum hjá føroyskum fiskiførum Spurningurin um reguleringar í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi kom ikki av álvara á politisku dagskránna í Føroyum, fyrrenn eftir at fiskimarkið varð flutt út á 200 fjórðingar í 1977. Tann stóra avbjóðingin var at finna stýringsamboð, ið kundu stuðla undir burðardygga umsiting av fiskiríkidøminum á heimaleiðunum. Niðanfyri eru høvuðstættir í skipanin av fiskiskapinum hjá føroyskum fiskiførum lýstir. Dentur er lagdur á føroyskan sjógv. Fylgiskjal 7 er eitt yvirlit yvir allar skipanir, og hvat fyri slag av reguleringum verður brúkt í føroyskum fiskiskapi. Økisfriðingar og tekniskar reglur Tær fyrstu reguleringarnar vóru økisfriðingar og tekniskar reglur (meskar, minstamát o.a.) Hesar skipanir eru við tíðini broyttar og víðkaðar. Økisfriðingar bera í sær, at ávísar leiðir eru stongdar fyri øllum ella ávísum fiskiskapi ein part av árinum ella alt árið. Friðingar verða ofta flokkaðar eftir endamáli. 
		í summum førum er fremsta endamálið stovnsrøkt. Veiðibann á gýtingarleiðum hevur sum endamál at geva fiskinum frið at gýta. Heilársfriðingarnar av smáfiskaleiðum og bráðfeingis veiðibann á leiðum við nógvum ungfiski eru ætlaðar at verja smærri fisk, so at hann fær frið av vaksa seg størri og seta til stovnin. 
		Aðrar friðingar eru ætlaðar at halda ymisk reiðsskapssløg og skipabólkar atskild, serliga húk og trol. Nógvar av stóru trolfriðingunum frá miðskeiðis í 1990-unum vórðu gjørdar á hýsuleiðum og toskaleiðum og vórðu mest settar í verk fyri at verja útróðrarflotan. Tekniskar reiðskapsreglur hava leingi verið ein partur av skipanini. Vit hava reglur um meskastødd í troli og gørnum. í trolingini innan fyri 12 fjórðingar er álagt at brúka serligt flatfiskatrol, sum hevur skiljirist ísetta fyri at síla tosk, hýsu og annan rundan fisk frá. Svartkjaftaskip skulu eisini brúka skiljirist á ávísum leiðum fyri at sleppa undan hjáveiðu av upsa o.ø. Reglur um minstamát á fiski skulu forða fyri veiðu av smáum fiski. Økisfriðingar og tekniskar reglur eru gjølligari lýstar í fylgiskjali 8. Veiðiloyvi og fiskiloyvi Veiðiloyvi er góðkenning, ið landsstýrismaðurin veitir ávísum fiskifari at veiða á føroysku landleiðunum og á leiðum uttan fyri føroysku landleiðirnar. 
47 
Fiskiloyvi er tann rættur, sum landsstýrismaðurin hevur latið eigara av ávísum fiskifari, sum hevur veiðiloyvi, at veiða ávíst fiskidagatal og/ella ávísa nøgd úr ávísum fiskastovnum á ávísum leiðum í ávísum fiskiári. í fylgiskjali 8 er eitt yvirlit yvir fiskiloyvissløg. 
Fyrsta skipanin við veiðiloyvum varð sett í verk í 1987. Endamálið var at fyriskipa veiðiorkuna og harvið veiðitrýstið á fiskastovnarnar á landleiðini og at loyva skynsamari nýtslu av teimum veiðirættindum, sum eru tøk uttan fyri landleiðina. Eftir reglunum skulu øll fiskifør, 20 brt. til støddar og størri, hava veiðiloyvi. Yvirskipaða ætlanin var at avmarka atgongdina til fiskatilfeingið. í 1993 varð kunngerðin broytt nakað, og tá lógin um vinnuligan fiskiskap kom í 1994, vórðu veiðiloyvini ein partur av skipanini. Til dømis er ásett í lógini, at talið av veiðiloyvum í fiskidagaskipanini og til veiðu eftir botnfiski í føroyskum sjógvi, er talið, ið var 1. januar 1995. 
Ein uppgerð hjá Fiskimálaráðnum vísir, at í 2008 vóru 25% færri veiðiloyvir enn í 1995. Minkingin stavar mest frá, at veiðiloyvir eru løgd saman í flotanum, sum er undir fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi. Tað er serliga í bólki 4A, útróðrarbátar millum 15 og 40 tons, og 4B, útróðrarbátar yvir 40 tons, at talið av veiðiloyvum er minkað. Flestu flytingarnar vóru í tíðarskeiðnum 1998-2005, tá loyvt var at flyta veiðiloyvir millum høvuðsbólkarnar, og har serliga línuskip og størri útróðrarbátar keyptu fiskirættindir frá smærru útróðrarbátunum.1 
Hámarksveiða og kvotur 
Grundhugsanin í skipanum við hámarksveiðu og kvotum er, at tá fiskiárið byrjar, verður ásett eitt hámark fyri, hvussu nógv kann veiðast av hvørjum fiskaslagi. 
í føroyskum sjógvi eru skipanir við hámarksveiðu og kvotum í fiskiskapinum eftir gulllaksi, heystgýtandi sild og í fiskiskapinum eftir hummara. Gulllaksur er skipaður við felagskvotu til seks trolarar. í hummaraveiðuni verður felagskvota við hámarki brúkt summastaðni, og egnar bátakvotur eru aðrastaðni. 
Fiskiskapurin eftir makreli, norðhavssild og svartkjafti er eisini skipaður við hámarksveiðu og kvotum, sum umframt føroyskan sjógv, eisini er galdandi uttan fyri føroysku landleiðirnar. 
Fiskiskapurin hjá føroyskum skipum uttan fyri føroyskt øki er fyri tað mesta skipaður við kvotum. Kvoturættindini, sum vit samráða okkum til í avtalum við Russland, Noreg, ES, ísland og Grønland, verða latin fiskiførum sum felagskvotur ella eginkvotur. 
Fiskiskapurin í altjóða sjógvi í Norðuratlantshavi fer fram eftir fyriskipanum, sum eru samtyktar í NEAFC og NAFO. í NAFO-økinum er tað fyri tað mesta talan um kvotur. í NEAFC er høvuðsskipanin í fiskiskapinum eftir djúpvatnsfiski í altjóða sjógvi avmarkað fiskidagatal. Fyri summi fiskasløg er tó sett hámarksveiða. 
Hyggja vit nærri at føroyskum sjógvi, so var ein av kollveltandi broytingunum fyri fiskiskapin, at við lógini um vinnuligan fiskiskap í 1994, varð samstundis ein skipan við hámarksveiðu og kvotum sett fyri fiskiskapin eftir toski, hýsu, upsa og kongafiski á landleiðunum. Kvotuskipanin var í stóran mun eitt úrslit av treytunum, ið danska stjórnin setti fyri at átaka sær at fíggja endurreisingina av bankaskipanini og at endurfíggja uttanlandsskuld. 
Kvotuskipanin kom ongantíð at virka. Orsøkirnar vóru fleiri. Millum annað, at hvørki í politisku skipanini ella í vinnuni var verulig undirtøka fyri skipanini. Hon var eitt krav uttanifrá og var so at siga smoygd niður yvir vinnuna. Harafturat vuksu fiskastovnarnir (toskur og hýsa) rættiliga nógv og brádliga hesi árini. Hetta fangaðu stovnsmetingarnar ikki beinanvegin. Slíkur brádligur vøkstur var ikki sæddur fyrr, og torført var at seta hámarksveiðuna rætt. Somuleiðis gingu søgur um útblaking, og at fiskur varð landaður undir følskum heiti. 
í 1995 var misnøgdin við skipanina so stór, at vinnan á sjónum setti fram ultimativt krav um, at kvotuskipanin varð avtikin. úrslitið av hesum varð, at Landsstýrið í november 1995 setti eina nevnd (Skipanarnevndin), sum skuldi koma við tilmæli um nýggja reguleringsskipan. Ein samd nevnd legði tilmæli fram í februar 1996 um eina skipan við fiskidøgum. á vári 1996 varð uppskot lagt fyri tingið um at seta í verk fiskidagaskipan í staðin fyri kvotuskipanina. Uppskotið fylgdi í høvuðsheitum tilmælinum frá Skipanarnevndini, men sum vit koma nærri inn á seinni, gjørdi Løgtingið av at broyta uppskotið, m.a. so at samlaða fiskidagatalið hjá útróðrarbátum í bólki 5 varð hækkað. 
1 Umsetilig fiskirættindi. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum. Tórshavn, 8. februar 2010 
2 Sí løgtingsmál 3/1998.3 Løgtingsmál 88/2004 og løgtingslóg nr. 68 frá 23.05.2005. 
48 
Fiskidagaskipanin 
Fiskidagaskipanin, sum varð sett í verk í 1996, er høvuðsamboðið í skipanini av fiskiskapinum eftir toski, hýsu og upsa í føroyskum sjógvi. Talan er um eina sonevnda effortskipan, har grundhugsanin er, at tú stýrir, hvussu nógv orka kann brúkast í fiskiskapinum, sammett við eina kvotuskipan, har tú ásetir, hvussu nógv kann veiðast. Løgtingið ásetir fyri eitt ár í senn mest loyvda fiskidagatal fyri ymiskar bólkar av fiskiførum. Við undantaki av smærru útróðrarbátunum verða dagarnir síðan býttir út á fiskiførini í bólkinum. í parti 6.4 er fiskidagaskipanin í føroyskum sjógvi neyvari lýst. 
í fiskiskapinum eftir rækjum við Svalbard og í fiskiskapinum eftir djúpvatnsfiski í altjóða sjógvi í NEAFC-økinum eru føroysk skip avmarkað við mest loyvda fiskidagatali. 
Aðrar effortskipanir 
Tað er ikki allur fiskiskapur eftir botnfiski o.ø. í føroyskum sjógvi, sum er skipaður við hámarksveiðu og kvotum ella avmarkaðum dagatali. í beinleiðis veiðu eftir havtasku og svartkalva við gørnum er talið av fiskiloyvum avmarkað við kunngerð. Harumframt er talið av gørnum, sum hvørt skip kann hava standandi í sjónum í senn, avmarkað. Annað dømi er trolveiðan innan fyri 12 fjórðingar eftir flatfiski o.ø., har talið av loyvum til henda fiskiskap er avmarkað í kunngerð. Bæði í fiskiskapinum við gørnum og í trolingini innan fyri 12 fjórðingar eru reglur fyri at avmarka hjáveiðuna av toski og hýsu. 
Nevnast kann, at áðrenn lemmatrolarar komu undir fiskidagaskipanina í 2011, var fiskiskapur teirra avmarkaður við egnum hjáveiðukvotum av toski og hýsu, umframt at talið av veiðiloyvum í bólkinum var fastfryst eins og í øllum øðrum fiskiskapi eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. 
6.4 Fiskidagaskipanin í føroyskum sjógvi Høvuðstættirnir í fiskidagaskipanini 
Fiskidagaskipanin er saman við økisfriðingum høvuðsamboðið í verandi skipan av fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Fiskidagaskipanin varð sett í gildi 1. juni 1996 og er fyrst og fremst ætlað at stýra fiskiskapinum eftir toski, hýsu, upsa og kongafiski. 
Løgtingið ásetir fyri hvørt fiskiár eitt hámark fyri, hvussu nógvar dagar skip og bátar kunnu royna. 
Mannagongdin er, at á hvørjum ári skal Havstovan lata landsstýrismanninum stovnsmetingar, tilmæli um fiskidagar komandi fiskiárið, umframt tilmæli um, hvussu fiskiskapurin skal skipast. Harafturat skal Fiskidaganevndin, sum er mannað við umboðum fyri vinnuna á sjónum, hvørt ár lata landsstýrismanninum samsvarandi tilmælir, grundað á eina mest hóskandi veiðu fyri fiskiárið. Fyri bæði tilmælini er galdandi, at broytingar í fiskidagatalinum skulu m.a. vera grundaðar á metingar um, hvat fiskidagatal fyri hvønn høvuðsbólk av fiskiførum best tryggjar, at fiskastovnarnir verða gagnnýttir burðardygt. 
Løgtingið tekur síðan støðu til uppskotið frá landsstýrismanninum um fiskidagatal fyri komandi fiskiár, sum er frá 1. september til 31. august. 
í grein 28 í lógini um vinnuligan fiskiskap er veiðiflotin býttur upp í hesar høvuðsbólkar av fiskiførum á føroysku landleiðunum: 
Bólkur 2: TrolararBólkur 3: Línuskip yvir 110 tonsBólkur 4: útróðrarbátar yvir 15 tonsBólkur 5: útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu Bólkur 6: Onnur veiða 
Eisini er í somu lógargrein ásett, at rætturin til tilfeingið á føroysku landleiðunum verður roknaður vegleiðandi í hvørjum høvuðsbólki sær eftir prosentbýti av teimum ymisku fiskastovnunum soleiðis: 

Toskur 
Hýsa 
Upsi 
Kongafiskur 
Bólkur 2: Trolarar 
25% 
12,00% 
82% 
99% 
Bólkur 3: Línuskip 
37% 
45% 
0 
0 
Bólkur 4: útróðrarbátar yvir 15 t. 
17% 
17,5% 
11,5% 
0,5% 
Bólkur 5: útróðrarbátar undir 15 t. 
20% 
23,5% 
6% 
0 
Bólkur 6: Onnur 
1% 
2% 
0,5% 
0,5% 
49 
Hetta prosentbýti stavar frá kvotuskipanini árini 1994-1996. í 1997 varð býtið gjørt vegleiðandi. Undir kvotaskipanini bar í prinsippinum til við ásetingini av kvotum at halda seg til lógarásetta býtið. Men tá ið farið varð yvir til fiskidagaskipan, broyttist støðan. Fiskidagaskipanin er ætlað blandingsfiskiskapi eftir toski, hýsu, upsa og kongafiski, har tað ikki er hvørt einstakt fiskaslag, sum verður regulerað. í lógini eru ongar nærri ásetingar um, hvussu stór frávikini kunnu vera millum vegleiðandi býtið og staðfesta veiðisamanseting hjá einstøku bólkunum, ella nær stig skulu takast til at rætta býtið upp aftur, og hvussu hetta skal gerast. 
í fiskidagaskipanini eru hesir undirbólkar, sum Løgtingið ásetir fiskidagatal fyri (grein 29): 
Bólkur 2:TrolararBólkur 3:Línuskip yvir 110 tonsBólkur 4 A: útróðrarbátar millum 15 og 40 tonsBólkur 4 B: útróðrarbátar størri enn 40 tons á línuveiðu Bólkur 4 T: útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu Bólkur 5:útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu 
Talva 6.1 vísir tillutaðar fiskidagar síðan fiskiárið 1997/1998 

Bólkur 2 
Bólkur 3 
Bólkur 4A 
Bólkur 4B 
Bólkur 4T 
Bólkur 5 
Tøkir 
1997/1998 
7.199 
2.660 
4.696 
4.632 
- 
23.625 
577 
1998/1999 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
1999/2000 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
2000/2001 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
2001/2002 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
2002/2003 
6.771 
2.502 
4.416 
4.356 
- 
22.220 
- 
2003/2004 
6.636 
2.452 
4.328 
4.269 
- 
21.776 
- 
2004/2005 
6.536 
2.415 
4.263 
4.205 
- 
21.449 
- 
2005/2006 1) 
5.752 
3.578 
1.770 
2.067 
1.766 
21.235 
- 
2006/2007 
5.752 
3.471 
1.717 
2.005 
1.713 
20.598 
- 
2007/2008 
5.637 
3.402 
1.683 
1.965 
1.679 
20.186 
- 
2008/2009 2) 
4.638 
3.095 
1.393 
1.848 
1.621 
18.167 
- 
2009/2010 
4.406 
2.940 
1.323 
1.756 
1.540 
17.259 
- 
2010/2011 3) 
6.874 
2.852 
1.323 
1.756 
1.540 
13.259 
- 
2011/2012 
6.187 
2.567 
1.058 
1.405 
1.386 
10.607 
- 
2012/2013 
6.156 
2.567 
1.011 
1.533 
1.386 
10.607 
- 
2013/2014 
5.971 
2.387 
1.011 
1.533 
1.386 
9.865 
- 
2014/2015 
5.985 
2.387 
1.029 
1.530 
1.386 
9.865 
- 
2015/2016 
5.985 
2.387 
1.029 
1.530 
1.386 
9.865 
- 
2016/2017 
5.916 
2.029 
859 
1.323 
1.178 
8.879 
- 
6.1 Tillutaðir fiskidagar 
1) Frá og við fiskiárinum 2005/06 verður gjørd ein umflokking, so at øll fiskifør yvir 110 tons, sum royna við línu, verða flokkað í bólk 3, og tey undir 110 tons verða verandi í bólki 4. Hetta bar í sær, at seks línuskip, sum vóru í bólki 4B, vórðu flutt upp í bólk 3. Samstundis vórðu trolbátar í bólki 4 skipaðir í ein bólk fyri seg, bólk 4T. Sí løgtingsmál nr. 2/ 2005 og løgtingslóg nr. 98 frá 19. august 2005. 
2) Fiskidagatølini eru sambært stillingum, sum vórðu gjørdar á vári 2009. Sí løgtingsmál nr. 159/2008 og løgtingslóg nr. 62 frá 25. mai 2009. 
3) Hetta fiskiárið kom bólkur 1, lemmatrolarar, við í fiskidagaskipanina.í lógini er ásett, at talið av veiðiloyvum í hvørjum bólki av fiskiførum undir føroyskum flaggi er tað sama, sum Landsstýrið útskrivaði 1. januar 1995. Sostatt er talið av veiðiloyvum fastfryst. Heimild er ikki at lata fleiri loyvir aftur at teimum verandi. Nýggj skip kunnu bert koma inn í ein bólk, um eitt av teimum verandi fer út. 
50 
Rættindir at fiska undir fiskidagaskipanini kunnu avhendast, antin við at veiðiloyvir verða løgd saman, ella at fiskidagar verða avhendaðir. Tá ið veiðiloyvir verða flutt, verður sjálvt veiðiloyvið hjá skipinum og øll fiskiloyvir, sum skipið hevur, flutt øðrum. Fiskifarið, ið rættindini verða flutt frá, missir øll rættindir til vinnuligan fiskiskap. Endamálið við at loyva at leggja rættindini saman í eitt fiskifar er at hava betri vinnugrundarlag.2 
Ta fyrstu tíðina var loyvt at leggja tvey veiðiloyvir saman til eitt og at flyta tvey ella fleiri loyvir yvir á skip við ongum veiðiloyvi. Hetta verður broytt í 1999, so at í mesta lagi tvey veiðiloyvir kunnu flytast. Samstundis verður 40 tons-skott sett í fyri samanlegging av veiðiloyvum, so at skip minni enn 40 tons ikki kunnu flyta veiðiloyvir til skip størri enn 40 tons og øvut. Hetta er galdandi til 2002, tá 40 tons-skottið verður burturtikið. í 2005 verður 110 tons-skottið sett í fyri at byrgja fyri, at rættindini hjá útróðrarflotanum endaðu á størri skipum. 
Viðvíkjandi avhendingum av fiskidøgum kunnu fiskifør í høvuðsbólki 2, 3 og 4 sínámillum í høvuðsbólkinum avhenda fiskidagar. Tó kunnu trolarar og línubátar ikki avhenda dagar sínámillum. 
Tølini vísa, at flestu avhendingar og flytingar av veiðiloyvum og fiskidøgum vóru árini fyri 2005, serliga frá útróðrarbátum í bólki 4A og 4B til línuskip í bólki 3. Frá og við fiskiárinum 2004/05 er tann sonevnda 60%-reglan galdandi. Henda regla sigurm at fiskidagar bert kunnu avhendast, um ein sjálvur hevur brúkt 60% av døgunum undanfarna fiskiár.3 
6.5 Yvirskipað eftirmeting av fiskidagaskipanini 
Fiskidagaskipanin ella øll skipanin í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi er ongantíð eftirmett í síni heild. Arbeiðsbólkar hava verið settir at hyggja at einstøkum pørtum í skipanin, t.d. fiskiorku og skipanini við stongdum og friðaðum leiðum. Eingin heildarmeting er tó gjørd fyri eitt nú at vita, um skipaninar virka eftir ætlan, og um tær stuðla undir burðardyggan fiskiskap, bæði lívfrøðiliga og búskapaliga, herundir hvussu gongdin hevur verið við veiðievnum og veiðimynstri. 
Við orkuni og tíðarkarminum hjá nevndini hevur ikki verið gjørligt at gera eina fullfíggjaða heildarmeting av fiskidagaskipanini. Nevndin hevur tó valt at varpa ljós á onkur viðurskifti, sum hava týdning, tá ið fiskidagaskipanin  og fiskiskapurin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi yvirhøvur  skulu lýsast og eftirmetast við atliti at lívfrøðiligari og búskaparligari burðardygd. 
Sum stýringsamboð hevur fiskidagaskipanin fyrimunir. Eitt nú er vandin fyri útblaki og umdoyping av fiski minni enn í t.d. eina kvotuskipan. 
Hinvegin ber til at vísa á fleiri viðurskifti, ið bæði eru knýtt at mátanum, sum fiskidagaskipanin er umsitin uppá, og sum hava við veikleikar við fiskidøgum sum stýringsamboð at gera. Hesum verður hugt at niðanfyri. 
Ov nógvir fiskidagar 
Nevndin er samd við teimum, ið siga, at ov nógvir dagar vóru inni í skipanini frá fyrstan tíð, serliga í útróðrarflotanum. Uppskotið frá Landsstýrinum í 1996 brúkti á leið somu dagatøl fyri ymisku bólkarnar, sum Skipanarnevndin hevði mælt til í frágreiðing síni. Løgtingið gjørdi tó av at broyta uppskotið, so at nógv fleiri dagar vórðu lagdir afturat í bólki 5, útróðrarbátar undir 15 tons. Talið varð hækkað úr o.u. 14.000 døgum upp í 22.000 dagar. 
Seinni í sama fiskiári, á vári 1997, vórðu 5.000 dagar lagdir afturat hjá bólki 5 og góðir 1.000 dagar afturat hjá bólki 4A. Hetta varð gjørt í kjalarvørrinum av sonevndu Viðareiðissemjuni. á fundi á Viðareiði í januar 1997 millum landsstýrismannin í fiskivinnumálum og vinnuna um teir trupulleikar, ið høvdu stungið seg upp serliga hjá smærru útróðrarbátunum í bólki 5,4 varð avrátt at seta ein arbeiðsbólk við umboðum fyri fiskivinnuumsitingina, Meginfelag útróðrarmanna, Skipanarnevndina og Fiskiveiðieftirlitið. Arbeiðsbólkurin mælti til at hækka dagatalið hjá bólki 5 við 5.000 døgum og hjá bólki 4A við 1.000 døgum. Landsstýrið tók tilmælið frá arbeiðsbólkinum við í uppskotið um at broyta lógina um vinnuligan fiskiskap, sum varð lagt fram í mars 1997. Sum skilst, var ætlanin, at hesir dagar skuldu takast inn aftur árini eftir, men tað varð ikki gjørt. 
Vit eiga at hava í huga, at t.d. árini 2000-2009 var ein lutfalsliga stórur partur av toskaveiðuni (í tali) inni við land, smærri fiskur. Hetta kann hava havt avleiðingar fyri, hvat vit hava fingið burtur úr góðu tilgongdini av toski miðskeiðis í 1990- 
2 Sí løgtingsmál 3/1998.3 Løgtingsmál 88/2004 og løgtingslóg nr. 68 frá 23.05.2005. 4 Sí løgtingsmál 78/1996. 
51 

unum og um aldarskiftið. Tilgongdin av ungfiski inn í vaksna stovnin er ymisk ár um annað. Við harðari roynd verður fiskiskapurin góður tey árini, tá tilgongdin er góð; men samstundis verður lítið og einki eftir til árini, tá tilgongdin ikki er so góð. úrslitið verður samanumtikið, at minni kemur upp á land, og sveiggini millum góð og ring ár verða ógvislig. Tað, at við ikki nýta vakstrarevnini hjá fiski til fulnar, ávirkar eisini virðið á tí, ið kemur upp á land. 
Staðfestast kann, at hóast mælt hevur verið til avmarkingar í vinnuliga fiskiskapinum við húki inni við land, so vórðu eingi politisk stig tikin fyri at verja smáfiskaleiðir og uppvakstrarøkið hjá toski fyrrenn í 2011. Frá juli 2011 til august 2013 var kunngerð í gildi, sum friðaði allar leiðir inni við land fyri vinnuligum fiskiskapi við línu. Somuleiðis vóru ein leið eystanfyri og ein leið vestanfyri friðaðar fyri at verja teir yngstu árgangirnar av hýsu og toski. 
óbrúktir fiskidagar 
Sum sæst í talvu 6.2, verður lutfalsliga stórur partur at tillutaðu fiskidøgunum ikki brúktur. Tað er serliga útróðrarflotin, ið roynir við húki, sum hevur nógvar avlopsdagar. Prinsipielt er tað ikki ein trupulleiki, at dagar ikki verða brúktir, tá lítið er av fiski, men av tí at tað er yvirkapasitetur av tøkum døgum, gerst veiðitrýstið á smáfisk serliga stórt, tá allir dagarnir aftur gerast virknir. Hugsandi er, at um meira verður til av toski, so kann hetta vera við til at kveikja lív í nógvar av teimum fiskidøgum, sum hava ligið óbrúktir. Hetta kann føra við sær, at royndin eftir toski verður ov stór. 
Talva 6.2. Samanbering av tillutaðum og brúktum fiskidøgum síðan fiskiárið 2010/2011 
Fiskiár 
2009/2010 
2010/2011 
2011/2012 
2012/2013 
2013/2014 
2014/2015 
2015/2016 * 
Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar 
2 ytri 
1.530 895 58% 1.530 879 57% 1.530 797 52% 1.530 1.125 74% 1.530 1.446 95% 
2 innari 
4.406 4.585 104% 4.274 3.883 
91% 4.657 4.758 102% 4.626 3.953 
85% 4.441 3.916 
88% 4.455 4.308 
97% 4.455 3.784 
85% 
3 
2.940 2.078 71% 2.852 2.071 73% 2.567 1.986 77% 2.567 1.205 47% 2.387 1.120 47% 2.387 1.235 52% 2.387 1.452 61% 
Bólkur 
4 A 
1.323 426 32% 1.323 405 31% 1.058 260 25% 1.011 271 27% 1.011 272 27% 1.029 254 25% 1.029 315 31% 
4 B 
1.756 1.158 66% 1.756 1.016 58% 1.405 657 47% 1.533 688 45% 1.533 519 34% 1.530 565 37% 1.530 699 46% 
4 T 
1.540 1.382 90% 1.540 1.412 92% 1.386 1.313 95% 1.386 1.166 84% 1.386 895 65% 1.386 717 52% 1.386 920 66% 
5A 
6.904 3.534 51% 5.304 2.856 54% 5.060 1.834 36% 4.730 1.410 30% 4.311 1.136 26% 2.640 1.297 49% 2.310 722 31% 
5B í alt 
10.355 29.224 6.215 19.378 60% 66% 7.955 27.604 4.525 17.506 57% 63% 5.547 23.210 3.160 14.862 57% 64% 5.877 23.260 2.845 12.415 48% 53% 5.554 22.153 3.337 11.992 60% 54% 7.225 22.182 3.709 13.210 51% 60% 7.555 22.182 3.129 10.640 41% 48% 
óbrúkt 
34% 
37% 
36% 
47% 
46% 
40% 
52% 
* 5A og 5B pr. 13. juni 
Kelda: www.vorn.fo 
Ført hevur verið fram, at niðurskurðurin í brúktu fiskidøgunum fyri línuveiddan fisk samsvaraði væl við tann niðurskurð, sum Havstovan hevði mælt til, soleiðis at skilja, at hesir skipabólkar høvdu fylgt ráðgevingini hjá Havstovuni, og at tann vánaliga støðan hjá toski og hýsu undir Føroyum tí lutvíst var eitt úrslit av vánaligari ráðgeving frá Havstovuni. Her er at viðmerkja, at hetta uppáhald sum heild ikki samsvarar við ta eftirkanning, sum nevndin hevur fingið gjørt. Um ein hyggur at bólki 3 (línuskip) og bólki 4 (stórir útróðrarbátar) fyri tíðarskeiðið frá 2004 til 2015, so ráðgav Havstovan í miðal ein niðurskurð á 43% í fiskidøgum (frá einum ári til tað næsta) fyri hesi árini  veruligi niðurskurðurin í brúktum døgum var 7%. Um bólkur 3, 4 og 5 verða brúktir sum grundarlag í tíðarskeiðnum 2009-2015, so eru samsvarandi tøl 
52 
47% niðurskurður frá Havstovuni og 3% veruligur niðurskurður í brúktum fiskidøgum. Viðmerkjast kann eisini, at tað bert var eitt ella tvey ár (2011 og 2012), tá samsvar var millum tilmælta niðurskurðin hjá Havstovuni og veruliga niðurskurðin í brúktum døgum. Hesi árini ráðgav Havstovan tó í samsvari við eina stigvísa ætlan fram til 2015, hóast eisini sagt varð, at niðurskurðurin átti at verið størri. 
Veiðitrýst, fiskastovnar og ráðgeving 
Núverandi skipan við ásettum fiskidøgum og øðrum reguleringum hevur ikki megnað at stýra veiðitrýstinum á toskastovnin. Stovnsmetingar hava víst, at veiðitrýstið, serliga á tosk, hevur verið alt ov stórt í mun til tey tilvísingarvirði, sum ICES hevur ásett. Veiðitrýstið hevur eisini alla tíðina ligið oman fyri tað veiðitrýstið, sum gevur størstu, varandi veiðu, ikki minst í árunum eftir, at fiskidagaskipanin varð sett í gildi, (mynd 6.2). Ein høvuðsorsøk er, at talið á fiskidøgum frá byrjan í 1996 var alt ov stórt  og tann stóri niðurskurður í tillutaðum døgum (umleið 50% síðan 1997) hevur ikki megnað at hildið veiðitrýstinum niðri. Um sæð verður burtur frá kreppuni og seinna heimsbardaga, er tað bert í 2013 og 2014, at veiðitrýstið kom nærhendis FMSY, ið er eitt fiskifrøðiligt mát fyri tað veiðitrýst, har fiskastovnurin gevur ta størstu, varandi veiðuna (MSY), og er vanliga tað tilrádda veiðitrýstið. Vert er at leggja til merkis, hvussu nógv veiðitrýstið broytist frá einum ári til annað, hóast talið á fiskidøgum hevur verið munandi javnari. 
Sum vit síggja á mynd 6.1, var toskastovnurin árini fyri 1955 millum 100 túsund og gott 200 túsund tons. Undir fyrra og seinna heimsbardaga, tá fiskiskapurin minkaði burtur í einki, vaks stovnurin. Eftir 1955 er stovnurin munandi minkaður. Fyrst í 1990unum kom stovnurin heilt niður um niðara lívfrøðiliga vandamarkið. Tá var royndin eisini lítil, og toskastovnurin vaks. At toskastovnurin kom so skjótt fyri seg í 1990unum, var helst ein kombinatión av góðum liviumstøðum fyri 1992 og 1993 árgangirnar, sum komu væl fyri seg, og tað at veiðitrýstið var lítið, (mynd 6.2). 
Veiðitrýst 
í fiskifrøðiligum samanhangi verður hugtakið veiðitrýst brúkt um, hvussu stórur prosentpartur av einum fiskastovni verður fiskaður í einum tíðarskeiði. Sagt meiri vísindaliga merkir tað fiskideyðatalið (fishing mortality, F), sum er tann parturin av einum árgangi í fiskastovninum, ið doyr orsakað av fiskiskapi í einum stuttum tíðarskeiði. Veiðitrýst er miðalvirðið av F fyri teir 3-5 árgangirnar, ið umboða størsta partin av veiðuni. 
Mynd 6.1. Støddin á føroyska toskastovninum seinstu øldina. Tá gýtingarstovnurin er oman fyri Btrigger (svarta, vatnrætta linjan 40.000 tons), verður hann troyttur burðardygt. Rútaraskapaðu punktini eru allur toskur á landgrunninum, fýrkantaðu punktini eru gýtingarstovnurin á landgrunninum, og tríkantaðu punktini eru ein afturroknað meting av øllum toski á landgrunninum, út frá veiðu-upp-á-roynd frá bretskum trolarum. 
53 
Mynd 6.2.Veiðitrýst fyri tosk á landgrunninum frá 1959 til 2015, frá stovnsmetingunum í 2016. Flim er 0,68, Fpa er 0,35 ogFMSY er0,32.(Sígjølligarifrágreiðingumtilvísingarvirðiðíkapitli4.Kelda:Havstovan). 
Dømi eru eisini um fiskiskap eftir øðrum fiskastovnum enn toska- og hýsustovnunum, ið fiskidagaskipanin er ætlað at regulera, har stovnarnir eru illa fyri, og har landaða veiðan er nógv minkað, t.d. blálonga og kalvi. 
Hugsa vit um blandingsfiskiskap, er ein veikleiki við fiskidagaskipanini sostatt, at tað er torført at stýra veiðitrýstinum, tí fiskidagarnir verða ikki latnir til einstakt fiskaslag. í blandingsfiskiskapi kann veiðitrýstið gerast lutfalsliga stórt á fiskasløg, sum eru illa fyri. 
Stýring av fiskiorku og veiðievnum 
Fiskidagaskipanin regulerar fiskiorku. í fyrisitingini av fiskidagaskipanini er tí neyðugt at stýra fiskiorkuni ella veiðievnunum hjá flotanum, so vit ikki fiska meira, enn stovnarnir tola. Sambært lógini er veiðievnið hjá einum fiskifari veiðitrýstið, sum fiskifarið fremur hvønn fiskidag. Veiðievnini kunnu broytast, tá veiðiloyvir verða flutt og løgd saman, tá fiskifør verða skift út, og tá dagar verða fluttir millum skip og bólkar. Eisini ger teknologisk menning í t.d. fiskireiðskapi og tólum, at vinnan so líðandi gerst effektivari, og tað førir við sær økt veiðitrýst  at meira verður tikið úr stovnunum. 
Síðan 1996 eru nógv veiðiloyvir løgd saman í flotanum, ið eru undir fiskidagaskipanini. Fiskifør eru eisini skift út. Við hesum eru dagar fluttir á onnur skip og í aðrar bólkar, enn har, teir upprunaliga vóru. Tá veiðiloyvir verða flutt, er tað ein treyt, at fiskiorkan ikki skal gerast størri. í sambandi við avhendan av fiskidøgum millum fiskifør ásetir lógin, at reglurnar skulu áseta tað lutfalsliga virðið á fiskidøgum, grundað á veiðievni. 
Fiskiorka er eitt fjøltáttað fyribrigdið, og tað eru nógv ymisk viðurskifti, sum ávirka fiskiorkuna ella veiðievnini hjá einstaka skipinum. Veður og vindur, streymur, manning, skipari, tev, útgerð á brúnni, húkatal o.s.fr. Tí er ofta torført at gera reglur, sum til fulnar leggja upp fyri øllum brigdum í fiskiorku. 
í verandi regluverki er fiskiorkan sett við støði í fysiskum dimensiónum á fiskiførum. Fiskiorkan hjá fiskiførum, ið royna við húki er longd x breidd x dýpd, og hjá trolarum er hon longd x breidd x dýpd x maskinorka.5 Til tess at byrgja fyri, at fiskiorkan ikki gerst størri, og fyri at leggja upp fyri, at veiðievnini hjá skipum eru ymisk, eru reglur um umrokningarvirðið fyri fiskidagar, tá teir verða fluttir millum fiskifør.6 Tá ið dagar verða fluttir á størri fiskifør, er dagatalið at flyta t.d. skorið, tí mett verður at eitt størri fiskifar hevur betri veiðievni enn eitt minni skip. 
Fiskiorkunevndin sigur í frágreiðing síni í 2008, at lógin, kunngerðin og siðvenja í ávísan mun taka hædd fyri, at fiskiorkan ikki økist. Nevndin setir tó spurnartekin við, um umrokningartalvan er nøktandi, og hon mælir eisini til at 
5 Kunngerð nr. 75 frá 13. juni 2006 um áseting av fiskiorku og mannagongd, tá veiðiloyvir verða flutt millum fiskifør, 15 tons og størri. 6 Kunngerð nr. 3 frá 12. januar 2011 um avhending av fiskidøgum. 
54 
leggja dent á onnur mát fyri fiskiorku enn skipastødd og maskinorku. Fyri trolarar pelatrekk og fyri línuskip, hvussu nógvar húkar, fiskifarið kann seta. Fiskiorkunevndin sigur eisini, at hon gjølla hevur kannað tilfar um broytingar í veiðievnum í fiskiflotanum, og hvussu skipanin hevur verið umsitin síðan 1996, herundir umsitingin av flyting og samanlegging av loyvum, útskifting av skipum og umrokning av fiskidøgum millum bólkar. Niðurstøðan er, at veiðitrýstið er vaksið, hóast fiskidagarnir eru færri. Nevndin vísir á, at ábendingar eru um, at skipanin kann vera farin á glið og má rættast upp aftur. 
Avhendingar av fiskidøgum, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum 
í verandi skipan er høvuðsreglan, at fiskidagar bert kunnu avhendast innan høvuðsbólkarnar. 
Loyvt er tó at avhenda fiskidagar millum høvuðsbólkar, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, undantikið frá bólki 5. Fiskidagar í høvuðsbólki 4, ætlaðir til fiskiskap við húki, kunnu ikki avhendast til fiskiskap við troli í bólki 4  hvørki beinleiðis ella umvegis aðrar bólkar. 
Tríggja mánaða reglan kann vera við til at skeikla fiskidagaskipanina, tí flyting av fiskidøgum millum bólkar kann gera, at veiðitrýst verður flutt til fiskiskap, har trýstið frammanundan er ov stórt. Tølini fyri avhending av fiskidøgum, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, vísa til dømis, at eitt skifti vórðu nógvir avlopsdagar fluttir úr bólki 2, partrolarar, til bólk 4T, trolbátar. Við hesum vórðu fiskidagar, ætlaðir partrolarum (upsadagar), brúktir av trolbátum, sum vanliga royna longri inni á grunninum og eisini innan fyri 12 fjórðinga markið um summarið.7 
Búskaparliga stirvin skipan 
Búskaparliga er fiskidagaskipanin ein stirvin skipan. Øll skipanin er gjørd við støði í einum søguligum flotabygnaði (1984-1994), og fyri at halda veiðiorkuna og veiðievnini støðug, er umráðandi at ansa eftir, at veiðiorkan ikki gerst størri. Harafturat gera avmarkingarnar í regluverkinum fyri umsetiligheit skipanina ógvuliga stirvna og taka í lítlan mun atlit til búskaparliga menning og effektiviseringar. Hetta er samanumtikið við til at halda fast um ein ávísan flotabygnað, hóast teknologisku og lívfrøðiligu fyritreytirnar og umstøðurnar broytast. 
í fyrisitingini av eini fiskidagaskipan er torført at taka lívfrøðilig atlit fyri at forða fyri, at veiðiorkan ella veiðievnini økjast, og samstundis hugsa sær, at skipanin skal birta undir, at vinnan hevur møguleika at menna og effektivisera seg við t.d. íløgum í nýggj og framkomin fiskifør. 
í eini fiskidagaskipan verða íløgur gjørdar í effektiviseringar fyri at fiska mest møguligt við tí skipi ella veiðiorku, ein hevur, og á tann hátt fáa umsetningin upp. í eini fiskidagaskipan verður eisini optimerað við íløgum í betri reiðskap og tól, ella við at útvega sær fleiri fiskidagar ella annað og betri fiskifar. Sum frá líður, kann hetta gera, at veiðievnini og veiðitrýstið økjast, og tað er ikki gagnligt fyri fiskastovnarnar og rakstrarúrslitini. Einasti máti at leggja upp fyri hesum, er at skerja talið av fiskidøgum, soleiðis at veiðievnini eru óbroytt. Við hesum kann ein siga, at í eini fiskidagaskipan verða teir skipaeigarar, sum leggja seg eftir at effektivisera, revsaðir. Sum Fiskiorkunevndin vísir á í frágreiðingini í 2008, so er fiskdagatalið ikki skorið í sama mun, sum veiðievnini í flotanum og veiðitrýstið eru økt. 
í fiskidagaskipanini er t.d. eigari av trolara bundin at, hvørja stødd og maskinorku skipið skal hava, tá hann skiftir út. Hetta læsir flotasamansetingina, samstundis sum tað forðar fyri búskaparligum tillagingum. 
Samanumtikið verður mett, at við teimum avmarkingum, sum eru við at flyta rættindir í fiskidagaskipanini og eginleikunum við fiskidøgum sum stýringsamboð, er øll tileggjan at laga flotan til at fáa bestu, búskaparligu úrslitini horvin. Skipanin hvørki eggjar til ella stuðlar undir rationaliseringar ella effektiviseringar, serliga tí at tann, ið ger tillagingarnar, ber kostnaðin, men fær ikki einsamallur ágóðan av teimum. 
6.6 Samanberandi lýsing av fiskidagaskipan og skipan við hámarksveiðu og kvotum 
Her verður hugt at styrkjum og veikleikum við fiskidøgum og skipanum við hámarksveiðu. 
Hjáveiða og útblak 
Størsta styrkin við fiskidagaskipanini afturímóti kvotuskipanini er, at av tí at einki hámark er fyri veiðuni, kunnu øll sløg og allar nøgdir landast. í skipanini eru eingi insitament til at blaka veiðu út aftur ella at umdoypa fisk fyri at halda seg til 
7 Umsetilig fiskirættindi. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum. Tórshavn, 8. februar 2010. 
55 
ásettar kvotur. Sostatt eru veiðitølini álítandi. Tó er sannlíkt, at ikki allur undirmálsfiskur verður landaður, og tískil er hann undirumboðaður í landingartølunum. 
Hinvegin er størsti veikleikin við hámarksveiðu og kvotum helst, at vandin er stórur fyri, at veiða verður útblakað ella umdoypt, um kvoturnar eru smáar. Eisini er stórur vandi fyri high-grading, t.e., at smáur fiskur verður útblakaður, tí betri prísur fæst fyri størra fiskin. Sostatt krevst helst munandi strangari eftirlit við fiskiskapi í eini skipan við hámarksveiðu og kvotum fyri at fáa álítandi veiðitøl, tá kvoturnar eru smáar. 
í stýringini av fiskiskapi, ið eru undir kvotuskipan, er vanliga hjáveiðureglur, t.e. reglur um hvussu nógv tú kanst fiska av øðrum fiskasløgum, enn teimum, ið beinleiðis verður roynt eftir. 
Eitt dømi er skipanin í fiskiskapinum eftir uppsjóvarfiski í føroyskum sjógvi. Til dømis siga reglurnar í beinleiðis fiskiskapi eftir makreli, at hjá fiskiførum, ið hava egna kvotu av norðhavssild, verður hjáveiða av sild roknað av eginkvotuni hjá viðkomandi fiskifari ella av felagskvotuni hjá viðkomandi fiskiførum. Hjá fiskiførum, ið ikki hava kvotu av norðhavssild, kann hjáveiðan í mesta lagi vera 10%. Av tí at øll, sum fingu loyvi at fiska makrel, ikki hava sildakvotu, varð ein partur av heildarkvotuni av sild afturhildin, tá kvotan varð útlutað. Eisini áseta reglurnar fyri fiskiskapin eftir uppsjóvarfiski, at samlaða hjáveiðan av fiskasløgunum toski, hýsu, upsa og kongafiski ikki skal vera meira enn 2% av samlaðu veiðuni. Skip hava skyldu at boða frá, um hjáveiðan er meira enn ásett, og Vørn kann seta bráðfeingis veiðibann á ávísum leiðum, har ov nógv hjáveiða er. 
Eitt annað dømi eru hjáveiðureglurnar í beinleiðis fiskiskapi eftir gulllaksi, sum m.a. siga, at samlaða hjáveiðan av fiskasløgunum toski, hýsu, upsa og kongafiski ikki má vera meira enn 5% av samlaðu vektini av veiðuni í hvørjum háli. Hjáveiðan av øðrum fiskasløgum kann í mesta lagi vera 15% av samlaðu vektini av veiðuni í hvørjum háli. 
Lógin eigur framhaldandi at áseta, at tað ikki er loyvt at blaka veiðu út aftur, og at strangar revsireglur eru fyri brot á bannið. Tað ber eisini til at tálma útblaking á annan hátt. Ein møguleiki er at hava strangt eftirlit og eftiransing umborð á fiskiførum. Ein annar er at áseta, at øll veiða ella øll veiða av ávísum fiskasløgum skal førast til lands. Eitt slíkt krav kann samskipast, við at skip fáa ein part av avreiðingarvirðinum á ótilætlaðu veiðuni, ið verður førd til lands. Skipini skulu tó ikki hava vinning av hesum. Skipanir við stongdum leiðum ella bráðfeingis veiðibanni á ávísum leiðum kunnu eisini brúkast til at at stýra fiskiskapinum burtur frá leiðum, har nógv er av fiski, ið sannlíkt verður útafturblakaður. Tað ber eisini til at áleggja skipunum at brúka selektivan fiskireiðskap, til dømis at hava skiljirist í botntroli, ið skilur smáan fisk frá, meðan skipið togar. 
Lagt kann verða afturat, at í íslandi er loyvt at flyta 5% av kvotuni yvir ár. Alternativt kunnu 5% eyka landast, uttan at tað verður tikið av kvotuni. 80% av avreiðingarvirðinum fer til fiskivinnugransking, og skipið fær 20%. í Noregi er líknandi skipan, men har fara 80% av avreiðingarvirðinum til ráfiskaseljarafeløg, og skipið fær 20 %. í íslandi er eisini høvi at keypa eykakvotu, um ov nógv hjáveiða er í veiðuni, og fiskur undir minstamát skal landast, men nøgdin telur bert við í 50% av kvotuni.8 
Stýring av veiðitrýsti og vandi fyri ovfisking 
Verður tosað um blandingsfiskiskap, er ein veikleiki við fiskidagaskipanini, at tað er torført at stýra veiðitrýstinum, tí fiskidagarnir verða ikki latnir til einstakt fiskaslag. í blandingsfiskiskapi kann veiðitrýstið gerast lutfalsliga stórt á fiskasløg, sum eru illa fyri. 
Við eini skipan við hámarksveiðu ber betur til at stýra veiðitrýstinum á einstøk fiskasløg, tí tilmælið verður givið fyri hvørt slagið sær. 
Við fiskidagaskipan er vanliga veikt samband millum ásettu fiskidagarnar og veiðitrýstið á stovnarnar. Rættiliga líkt dagatal kann taka nógv størri prosentpart av stovninum onkur ár enn onnur, og hetta kann elva til øktan vanda fyri ovfisking, av tí at torført er at stýra veiðitrýstinum, tá ið stovnar eru í minking. 
Hetta kemst í fyrsta lagi av, at fiskidagar verða ikki givnir fyri hvørt fiskaslag, og harvið kann flotin til dømis velja at brúka flestu fiskidagarnar at royna eftir einum fiskaslagi, sum gevur góðan prís, og veiðitrýstið kann tá lættliga gerast dupult so stórt, sum tilmælt er. í øðrum lagi hava natúrligar umstøður nógv at siga fyri sambandið millum fiskidagar og veiðitrýst. Til dømis kann lína fiska tríggjar ferðir so effektivt, tá toskur hevur lítið av natúrligari føði, enn tá nógv av føði er til. Tá føðigrundarlagið svíkur, og tilgongdin gerst lítil, er framvegis møguligt at fiska væl við línu. 
8 Viðarsson et al., Discardless, D. 5.1: Report on current practices in the handling of unavoidable, unwanted catches og Clucas 1997: A study of the options for utilization of bycatch and discards from marine capture fisheries, FAO Fisheries circular, No 928, Rome: FAO. 
56 
Talið á fiskidøgum frá byrjan í 1996/1997 var væl størri, enn mælt varð til í frágreiðingini hjá Skipanarnevndini, ið gjørdi uppskotið um fiskidagaskipanina. Her hava vit ikki roynt at skilja ímillum, hvussu stóra ávirkan, ið skeiva stillingin frá byrjan hevur á veiðitrýstið samanborið við onnur viðurskifti so sum blandingsfiskiskap og effektivitetsøking hjá flotunum gjøgnum árini. Tíð og arbeiðsorka vóru ikki til at viðgera hetta innan fyri teir karmar, ið givnir vórðu. Royndirnar frá verandi fiskidagaskipan eru tó, at bæði toska- og hýsustovnarnir eru ovfiskaðir, og tað hevur ikki eydnast at stilla fiskidagatalið rætt tey 20 árini, fiskidagaskipanin hevur verið í gildi. 
Við skipanum við hámarksveiðu er vanliga gott samsvar millum hámark og veiðitrýst á fiskastovnarnar, og sostatt er lættari at stýra veiðitrýstinum, um ein stovnur minkar. í fyrsta lagi, tí at kvotur eru givnar fyri hvørt fiskaslag sær, og í øðrum lagi, tí at tað ber til at fylgja neyvt við, um og nær kvotan er uppfiskað. Sum víst á aðrastaðni økist tó vandin fyri at blaka smáan fisk út, tá hámarksveiðan minkar. 
Sjálvregulering 
Grundtankin í fiskidagaskipanini var, at veiðitrýstið er sjálvregulerandi við einum konstantum flota, soleiðis at tá nógvur fiskur er, fáa skipini góðan fong. Tá lítið er av fiski, gevur hvør fiskidagur verri fong, og skip fara at leita sær onnur sløg, sum meira er til av. 
Við verandi fiskidagaskipan hevur henda sjálvregulering ikki riggað eftir ætlan. Høvuðstrupulleikin er, at ov nógvir fiskidagar eru í skipanini. Tá lítið er av fiski, verða ikki allir dagar brúktir, og tá meira er til av fiski, koma hesir óbrúktu dagar aftur í brúk. Tað er ikki prinsipielt ein trupulleiki, at dagar ikki verða brúktir, tá lítið er av fiski, men av tí tað er yvirkapasitetur av tøkum døgum, gerst veiðitrýstið á smáfisk serliga stórt, tá allir dagarnir aftur verða brúktir. Hvat fiskidøgum viðvíkir, er fiskiskapur eftir øllum fiskasløgum í fiskidagaskipanini í praksis óreguleraður. Hetta kemur m.a. til sjóndar, við at nógvir av tillutaðu fiskidøgum liggja óbrúktir, (sí talvu 6.2). Ein annar trupulleiki, sum tó ikki stavar frá yvirkapasiteti, er, at flotin býtir seg ikki javnt millum tøk fiskasløg. Hetta kann lutvíst vera, tí at prísmunur er á sløgunum, og tá kann tað loysa seg at fiska, hóast lítið er til. Ein onnur orsøk kann vera, at tað er torført ella kostnaðarmikið at leggja um til annan fiskiskap. 
Effektivitetsøking í flotanum 
Við eini skipan við hámarksveiðu hevur tað ongan týdning fyri fiskastovnin og veiðitrýstið, um effektiviteturin í flotanum broytist við størri førum ella betri reiðskapi og tekniskari útgerð. Effektivitetsøkingin ger, at tú fært fiskað somu nøgd skjótari og effektivari. Tá hámarksveiðan er rokkin, steðgar fiskiskapurin. 
í eini fiskidagaskipan ber bert til at mótvirka effektivitetsøking við at taka dagar úr skipanini, soleiðis at samlaðu veiðievnini hjá flotanum eru óbroytt 
Fiskidagaskipanin og búskaparlig burðardygd 
Búskaparliga roynast skipanir við hámarksveiðu og kvotum betur enn fiskidagaskipanir. Skipanir við avmarkaðum tali av fiskidøgum hava verið brúktar aðrastaðni, men flestu lond eru farin burtur frá teimum. íslendingar høvdu t.d. eina dagaskipan frá 1977-1983 (Skrapdagakerfið), har einans var loyvt at trola eftir toski eitt avmarkað dagatal um árið. Skipanin megnaði ikki at forða fyri trároynd og yvirkapitalisering í flotanum.9 Nevndini kunnugt hava royndirnar við fiskidagaskipanum aðrastaðni ikki verið góðar, og nevndin veit heldur ikki dømi um fiskidagaskipanir, sum hava givið vinnuni gott, búskaparligt avkast. Hinvegin eru fleiri royndir aðrastaðni, har skipanir við hámarksveiðu og kvotum hava roynst væl búskaparliga,10 serliga tá rættindir eru latin fiskiførum sum eginkvotur, og tá kvoturnar eru umsetiligar. 
Hvussu ymiskar reguleringsskipanir hepnast, snýr seg ikki bert um sjálva skipanina og grundreglurnar, sum tær byggja á. Tað veldst eisini um, hvussu tær verða umsitnar. Lívfrøðiliga er ein kvotuskipan lítið verd, um t.d. hámarksveiðan áhaldandi verður ásett størri, enn mælt verður til. Og í eini fiskidagaskipan er vandin stórur fyri, at skipanin fer á glið, um fyrisitingin av skipanin ikki megnar at hava tamarhald á veiðiorku og veiðitrýsti við at stilla fiskidagatalið. 
Eitt er, hvussu ein fiskidagaskipan verður umsitin. Annað er, at tað ber til at vísa á eginleikar við sjálvari fiskidagaskipanini, ið gera, at hon ikki er egnað sum stýringsamboð fyri at røkka málinum um burðardyggan fiskiskap. 
9 Sí t.d. http://www.fisheries.is/management/fisheries-management/.10 úr The OECD handbook for fisheries managers: Use market-based instruments where possible. Maximise their impact by avoiding restrictions on ownership, use or trading of rights. For certain types of fisheries (especially industrial fisheries), well-designed ITQ systems can improve the profitability, energy efficiency, quality and marketability of fish and fleet structure (among other things), whereas traditional input control approaches can have negative impacts on all of these. 
57 

Sum víst á í kapitli 6.5, hevur skipanin við fiskidøgum sum stýringsamboð nakrar innbygdar eginleikar, ið gera, at hon stuðlar ikki so væl undir búskaparliga burðardyggan fiskiskap. 
í stuttum snýr tað seg um, at í eini fiskidagaskipan eru skipaaeigarar bundnir av, at veiðievnini ikki skulu gerast størri. Inputið (t.e. skipið) er givið frammanundan, og í staðin fyri at effektivisera innsatsin og gera búskaparligar tillagingar, vil ein royna at økja um umsetingin (t.e. fiskanøgdina). Aðrir skipaeigarar gera tað sama, og samlað sæð er hetta hvørki gott fyri fiskastovnar ella rakstrarúrslitið hjá flotanum. 
Ein skipan við hámarksveiðu og eginkvotum eggjar hinvegin til at optimera fiskiskapin, tí tá eru skipaeigararnir ikki bundnir at støddini á einstaka skipinum, og flotin kann laga seg til broyttu umstøðurnar uttan forðingar í regluverkinum. 
Hinvegin kunnu skip undir skipan við hámarksveiðu og egnum kvotum optimera sín fiskiskap, tí tá eru tey ikki bundin av støddini á skipinum. í eini fiskidagaskipan eru tey bundin av, at veiðievnini ikki skulu gerast størri. Hetta avmarkar møguleikarnar fyri tekniskari menning og búskaparligum tillagingum. í eini skipan við hámarksveiðu og kvotum er ikki neyðugt at taka atlit til veiðievni hjá einstaka skipinum ella flotanum, og flotin kann laga seg til broyttu umstøðurnar uttan forðingar í regluverkinum. 
Eitt annað at hava í huga er, at tá ið loyvir verða boðin út á einum marknaði, fer tað at geva ójavna kapping at selja fiskidagar, um ein ikki samstundis ger nógvar skipabólkar, tí ein fiskidagur hjá einum flakatrolara er ikki tað sama sum ein fiskidagur hjá einum útróðrarbáti. Tá er lættari í eini kvotuskipan, tí eitt tons er eitt tons, sama hvør fiskar tað. 
Nevndin heldur eisini, at um ongar lógarásettar forðingar ella avmarkingar eru fyri, hvussu stórt fiskifar ein kann nýta til at fiska tøka kvotu, kann tað vera við til at betra um umstøðurnar hjá skipum og bátum at føra alla veiðu til lands. Víst hevur verið á, at ein av forðingunum fyri, at skip og bátar ikki taka livur, rogn og garnar til lands, er, at pláss og umstøður ikki eru umborð. Hetta er umrøtt í kapitli 10. 
Við einari kvotuskipan verður dentur lagdur á tilfeingið, heldur enn á at fiska so nógv, sum gjørligt hvønn fiskidag. Ein slík skipan fer tískil at eggja til virðisøking, tí umráðandi er fáa sum mest fyri hvørt kilo. 
Eftirlit 
At hava eftirlit við, at ásettar reglur verða hildnar, er ein týdningarmikil partur av allari fiskiveiðustýring. Nevndin hevur ikki viðgjørt avleiðingarnar av tilmæltu broytingunum við atliti at fiskiveiðueftirliti, meira enn at vísa á, at tá effortskipanir og skipanir við hámarksveiðu og kvotum verða samanbornar, eigur ein eisini at hava í huga spurningin um eftirlit. Ymisk sløg av fiskiskapi krevja ymiskt slag av eftirliti. Somuleiðis seta ymisk sløg av reguleringsskipanum ymisk krøv til eftirlit. í skipanum, har veiðiorkan verður regulerað, snýr tað seg um at hava tamarhald á og eftirlit við veiðiorkuni. Hetta kann vera eftirlit við tali og stødd á fiskiførum, fiskitíð, tali av reiðskapi o.tíl. í høvuðsheitum kann sigast, at eftirlit við veiðiorku er eitt einfalt slag av eftirliti. Talan er um at hava eftirlit við skipum og tryggja, at tey halda seg til ásettar reglur um veiðiorku. Tað verður ofta víst á, at undir slíkum skipanum er eftirlitið eisini lættari, tí at einki insitament er at snýta við upplýsingum um veiðitøl ella efforttøl. 
í skipanum, har tað eru veiðunøgd og kvotur, ið eru reguleraðar, krevst ofta betri eftirlit fyri at tryggja, at fiskifør t.d. halda seg til ásettar kvotur og reglur um hjáveiðu, og so at tey ikki blaka fisk út aftur fyri at kunna halda ásetta kvotu og bert taka tann fisk ella ta fiskastødd til lands, ið geva besta avreiðingarvirði. Gott eftirlit skal eisini vera við veiðitølum á skipum og landingarstøðum fyri at fáa vissu fyri, at alt er rætt er upplýst og avstaðfarið við veiðidagbókum, landingum, hagreiðing og virking umborð. 
Tí mælir nevndin til at seta meiri orku av til eftirlit. 
6.7 Samlað tilmæli um skipan við hámarksveiðu og kvotum 
Meirilutin í nevndini mælir til, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum verður sett í verk fyri fiskiskap í føroyskum sjógvi. 
Hámarksveiða verður sett fyri at halda veiðuni á einari burðardyggari legu. Rættindir verða síðan tillutað fiskiførum sum eginkvotur á uppsboðssølu. 
Niðanfyri er grundgivið fyri tilmælinum, eins og víst er á, hvat kann gerast fyri at byrgja fyri, at vansarnir, ið verða settir í sambandi við kvotuskipanir, gerast ov stórir. 
58 
		Nevndin metir yvirskipað, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum stuðlar betur undir lívfrøðiliga og búskaparliga burðardyggan fiskiskap enn tann fiskidagaskipan, sum seinastu 20 árini hevur verið høvuðsamboðið í reguleringini. Ein kvotuskipan ger okkum betur før fyri at røkka politisku málunum í arbeiðssetningum. 
		í eini skipan við hámarksveiðu er lættari at stýra veiðitrýstinum enn við eini fiskidagaskipan. Veiðitrýstið sigur, hvussu stórur prosentpartur av einum fiskastovni verður fiskaður í einum tíðarskeiði. Náttúruviðurskifti ávirka umstøðurnar hjá fiskastovnum, men ein av høvuðsorsøkunum til ta vánaligu støðuna hjá botnfiskinum undir Føroyum er, at veiðitrýstið ikki er tálmað á nøktandi hátt við fiskidagaskipanini. Havandi í huga, at eitt minkað veiðitrýst kann hava sera jaliga ávirkan á tosk og hýsu, soleiðis sum vit hava sæð undir báðum heimskríggjum og fyrst í nítiárunum, verður tí mælt til at seta skipan við hámarksveiðu í verk. 
		Ein av stóru vansunum við ein kvotuskipan er vandin fyri, at veiða verður útafturblakað ella umdoypt, tá hon verður landað, og at hesin vandin kann gerast størri í blandingsfiskiskapi, og tá kvoturnar eru smáar. Nevndin metir kortini, at tað við ymiskum skipanum ber til at tálma útblaking. Ein er at herða eftirlitið á feltinum og revsireglurnar fyri lógarbrot. Ein onnur er at áseta, at øll veiða ella øll veiða av ávísum fiskasløgum skal førast til lands. Ein kann eisini hugsa sær, at hetta verður gjørt soleiðis, at ótilætlað veiða og hjáveiða kunnu avreiðast, men at fiskifarið bert fær ein prosentpart av avreiðingarvirðinum. Restin fer til landið og í grunn til almannagagnlig endamál, t.d. fiskivinnugransking. Skipanin skal eggja til, at ótilætlað veiða verður førd til lands, men fiskiførini skulu ikki hava vinning av hesum. Skipanin við stongdum leiðum og bráðfeingis veiðibanni er við til at stýra fiskiskapinum burtur frá leiðum, har nógv er til av fiski, ið sannlíkt verður útafturblakaður. Somuleiðis ber til at áleggja skipum at brúka selektivan reiðskap, t.d. trol við skiljirist, ið sílar smáfisk frá. 
		Tá farið verður frá fiskidagaskipan til kvotuskipan krevst meiri eftirlit. Tí mælir nevndin til at seta meira orku av til eftirlit. 
		Nevndin mælir til, at tey rættindir, ið verða seld á uppboði, verða latin skipum sum eginkvotur. Hetta gevur einstaka skipaeigaranum betri møguleikar at leggja fiskiskapin optimalt til rættis. 
		í eini kvotuskipan er í prinsippinum ikki neyðugt at leggja upp fyri fiskiorku og veiðievnum hjá skipum. Ein fær rætt til at fiska eina ávísa nøgd, og myndugleikin leggur seg ikki út í, hvussu stórt skip, ein nýtir, ella hvussu maskinorkan er. í fiskidagaskipanini eru nógvar avmarkingar, sum gera skipanina stirvna og forða fyri optimering og effektivisering av vinnutólunum. 
Nevndinskipabólkar, ella um t.d. smæstu útróðrarbátarnir skulu halda fram undir eini fiskidagaskipan. Vísandi til, at skipanin skal vera løtt at umsita, er tað niðurstøðan hjá nevndini, at allir skipabólkar skulu vera undir skipan við hámarksveiðu og kvotum. Nevndin ásannar tó, at fyritreytirnar hjá minstu førunum í útróðrarflotanum eru øðrvísi enn hjá størru skipunum. í kapitli 7 mælir nevndin til, at ein serlig skipan verður gjørd fyri útróðrarflotan upp til 15 tons. Hetta kann eitt nú skipast við sølu av loyvum (atgongumerkjum) til eina felagskvotu. Tal av loyvum kann verða sett eftir fullriknum útróðrarbátum. Somuleiðis eiga krøv at verða sett til tann, sum bjóðar, at hesin skal hava ávísan prosentpart av inntøku síni frá útróðri. 
6.8 Bólkar og flokking av fiskiflotanum 
Tá tosað verður um føroyska fiskiflotan, verður hann ofta flokkaður í bólkar. Vit tosa um heimaflota, línuskip, útróðrarbátar, nótaskip, rækjuskip, ídnaðarskip, flakatrolarar o.s.fr. Tað er tó bert í fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi, at bólkar av fiskiførum eru ásettir og skilmarkaðir við lóg, og staðfest er, hvørji fiskifør hoyra til hvønn bólk. Talið av veiðiloyvum í botnfiskaveiðuni er eisini fastfryst, og heimild er ikki til at lata fleiri veiðiloyvir aftur at teimum verandi. 
Aðrir bólkar, t.d. nótaskip, rækjuskip og flakatrolarar, eru ikki á sama hátt skilmarkaðir við lóg og við avmarkaðum talið av loyvum. Hesir bólkar hava tó seinastu árini verið brúktir í sambandi við kunngerðir, ið hava býtt rættindir t.d. í fiskiskapinum eftir makreli og norðhavssild, men tá hevur skilmarkingin verið grundað á, hvørji rættindir og fiskiloyvir, ið fiskifør søguliga hava havt. 
Sum nevnt í parti 6.4, er veiðiflotin á føroysku landleiðunum býttur upp í høvuðsbólkar og undirbólkar í sambandi við tilluting av fiskidøgum av fiskiførum á føroysku landleiðunum. 
Lógin ásetir eisini, at rætturin til tilfeingið á føroysku landleiðunum verður roknaður vegleiðandi fyri hvønn høvuðsbólkin sær eftir prosentbýti av teimum ymisku fiskastovnunum. 
hevur í sambandi við tilmælið um hámarksveiðu og kvotur umrøtt, um skipanin skal galda fyri allar verandi 
59 
Bólkabýtið hevur verið á leið tað sama síðan 1994, tá lógin um vinnuligan fiskiskap kom, og kvotuskipan varð sett í verk. Lítið og einki er skjalfest um, hví bólkabýtið er, sum tað er, men tað tykist, sum at politiskt ynski hevur verið um eina ávísa flotasamanseting, har søgulig veiða og veiðihættir eru avgerandi. Tað tykist eisini, sum at tað er við støði í útjavningarpolitiskum atlitum, at ásett er í lógini, hvussu veiðirættindini verða býtt millum bólkarnar. 
Hetta sæst eisini, við at bólkaavmarkingar eru í sambandi við avhending og flyting av veiðiloyvum og fiskidøgum millum fiskifør. Sambært grein 28 siga reglurnar fyri samanlegging av tveimum veiðiloyvum, at ikki er loyvt at flyta veiðiloyvir millum høvuðsbólkarnar, (sí omanfyri). Tá ið tvey veiðiloyvir verða flutt yvir á far, sum einki veiðiloyvi hevur, er ásett, at loyvt er ikki at flyta veiðiloyvi frá fiskifari, minni enn 15 tons, til fiskifar, størri enn 15 tons, ella øvut. Sama sínámillumregla er galdandi fyri fiskifør, sum eru ávikavist minni ella størri enn 110 tons. 
Reglurnar um avhending av fiskidøgum siga, at eigarar av fiskiførum í høvuðsbólki 2, 3 og 4 kunnu sínámillum í høvuðsbólkinum avhenda fiskidagar fyri eitt fiskiár í senn ella endaliga. Tó er ikki loyvt at avhenda dagar millum húkaveiðu og trolveiðu. Loyvt er at avhenda fiskidagar millum høvuðsbólkarnar, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, undantikið frá bólki 5. Fiskidagar í høvuðsbólki 4, ætlaðir til fiskiskap við húki, kunnu tó ikki avhendast til fiskiskap við troli í bólki 4  hvørki beinleiðis ella umvegis aðrar bólkar. 
Samanumtikið hevur lógarásetta flokkingin av heimaflotanum fyrst og fremst eitt útjavningarpolitiskt endamál, bæði tá tað kemur til at býta fiskirættindi og til at avmarka umsetiligheitina, so at rættindir ikki verða flutt millum bólkarnar, eitt nú so at rættindir hjá útróðrarflotanum ikki enda hjá størri skipum. 
Arbeiðssetningur og tilmæli nevndarinnar leggja upp til nýskipanir, sum gera, at tað frameftir ikki er sami tørvur at býta flotan í heimasjógvi upp í bólkar sum partur av reguleringum. Fyri tað fyrsta verður lagt upp til, at fiskirættindir verða útlutað á uppboðssølu. í eini slíkari skipan er tað ikki søguligur fiskiskapur, sum ger av, hvat partarnir fáa, men hvussu kappingarførir teir eru á uppboðssøluni. í marknaðargrundaðum útlutingarskipanum eiga sum útgangsstøði ikki at verða tikin útjavningarpolitisk atlit, t.d. við inntrivum, sum avmarka, hvør kann keypa ávís rættindir. 
Samfelagsliga og politiskt kann tó vera ynskiligt at skipa uppboðssøluna, so at summar kvotur verða markaðar til ávísar veiðihættir ella støddir á fiskiførum. T.d. at útróðrarflotin verður hildin fyri seg, tá ið rættindir verða seld á uppboði. 
Nevndin mælir til, at í eini framtíðar skipan fyri útluting og býti av rættindum skulu bólkarnir vera so fáir, sum gjørligt, og í mesta lagi tríggir: trolarar, línuskip og útróðrarbátar. 
Harafturat eru fyritreytirnar fyri bólkum broyttar, tí at lagt er upp til, at nýskipanin skal tryggja, at marknaðurin fyri fiskirættindi er ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og privatar hinumegin. Nevndin mælir í kapitli 7 til, at kvotur verða umsetiligar á einum almennum marknaði, har landið virkar sum millumlið (eins og ein meklarafyritøka), og at fult gjøgnumskygni verður í øllum handlum. Tá verður ikki tørvur á somu reguleringum í umsetiligheitini sum í dag, har bólkar eru skilmarkaðir, og skott eru sett ímillum teirra. Verða bólkar og avmarkingar, so verður tað í sambandi við útluting og at marka summi rættindir til ávísan fiskiskap ella ávísar bólkar. Hesar avmarkingar og treytir fylgja so við rættindunum, tá tey fara um almenna marknaðin. 
6.9 Økisfriðingar og tekniskar reguleringar í føroyskum sjógvi 
Sambært arbeiðssetningum skal nevndin gera metingar og uppskot um teknisku reguleringarnar, verjuna av ungfiski, ymisku sløgini av friðingum o.a. í fylgiskjali 8 er eitt yvirlit yvir økisfriðingar og tekniskar reguleringar. 
Nevndin hevur ikki gjørt niðurstøður um ítøkiligar broytingar í reglunum um økisfriðingar, tekniskar reiðskapsreglur, minstamát o.a. í føroyskum sjógvi. Økisfriðingar eiga framhaldandi at vera ein partur av skipanini av fiskiskapinum í føroyskum sjógvi, bæði fyri at verja gýtingarleiðir, smáfiskaleiðir o.a. 
Seinnu árini eru komin fleiri tilmælir um at gera tillagingar á stongdum og friðaðum leiðum í føroyskum sjógvi. Eitt nú frá arbeiðsbólkinum, sum í 2014 læt Fiskimálaráðnum frágreiðing um friðaðar og stongdar leiðir. Nevndin mælir til, at tann frágreiðingin, saman við øðrum tilmælum, verður grundarlag undir eftirmeting og viðger av spurningum um at tillaga friðaðar og stongdar leiðir. 
6.10 Hvussu verður stovnsrøktin best skipað umsitingarliga? 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin gera tilmæli/uppskot um, hvussu stovnsrøktin best verður skipað umsitingarliga. Dentur skal m.a. leggjast á, at skipanin er so einføld, sum gjørligt at umsita, at hon er so gjøgnumskygd og rættartrygg fyri vinnu og almenning sum møguligt, og at hon er so óheft av politiskari fyrisiting, sum til ber. 
60 

Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.ø. skal leggjast til óheftan stovn, t.d. skipaður við løgtingslóg, í armslongd frá politiska valdinum. Nevndin skal eisini gera tilmæli um, hvussu veiðisetningur, umsitingarætlanir og endurbyggingarætlanir fyri fiskastovnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur 
Høvuðstilmælið hjá nevndini viðvíkjandi umsitingarligari skipan er, at allur fiskiskapur í føroyskum sjógvi verður skipaður í sonevndar umsitingarætlanir. Ein slík ætlan er ein politisk langtíðarsemja at umsita fiskastovnarar yvir longri áramál. Endamálið er stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd, men umsitingarætlanin skal eisini taka vinnulig atlit, til dømis leggja upp fyri at tryggja vinnuni ávísan stabilitet, so at hámarksveiðan ikki sveiggjar ov nógv frá ári til ár. Her verður hugt at, hvussu stovnsrøktin í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi best verður skipað umsitingarliga í eini nýggjari fiskivinnuskipan. Við heimild frá Løgtinginum og innan fyri karmarnar av góðkendum umsitingarætlanum setir landsstýrismaðurin árliga hámarksveiðu fyri allan fiskiskap. 
Her verður hugt at, hvørjar grundreglur eiga at vera í eini umsitingarætlan, og hvussu hon kann verða staðfest og kjølfest politiskt. 
Umsitingarætlanir í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi 
Føroyskir myndugleikar hava ongantíð lagt langtíðarætlanir ella sett ítøkilig langtíðarmál fyri umsiting og røkt av botnfiskastovnum í føroyskum sjógvi, so at stovnarnir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta sum mest av sær. 
Ofta verður víst til eina veiðireglu, sum sigur, at burðardyggur fiskiskapur fæst, um samlaða talið av fiskidøgum verður sett soleiðis, at vit í miðal fiska ein triðing úr hvørjum stovni (í tali) um árið. Henda veiðiregla er nevnd í frágreiðingini hjá Skipanarnevndini 1995. Hon er tó ongantíð staðfest politiskt og hevur heldur ikki verið nýtt sum leiðregla, tá avgerðir eru tiknar um, hvussu fiskiskapurin eftir botnfiski undir Føroyum skal skipast. Harafturat hevur tað týdning at nevna, at veiðireglan heldur ikki er í samsvari til vísindaliga tilmælt veiðitrýst, eins og tað er ymiskt frá einum fiskastovni til annan, hvussu stórt veiðitrýst hann tolir. 
í 2011 varð eitt uppskot gjørt um umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar í føroyskum sjógvi og latið Landsstýrinum.11 Tað uppskotið varð ongantíð veruliga viðgjørt politiskt. 
At fiskiskapur er skipaður í langtíðar umsitingarætlanir, er annars ikki heilt ókent í føroyskum samanhangi. Slíkar ætlanir eru t.d. partur av semjunum millum strandarlondini um fyrisiting av norðhavssild, makreli og svartkjafti. Hóast hesar langtíðarætlanir ikki eru eins í formi og innihaldi, so hava tær allar reglur um, hvussu hámarksveiðan skal ásetast við støði í vísindaligu ráðgevingini. Tær hava eitt niðara vandamark (Blim) og eitt ovara vandamark (MSY Btrigger) fyri gýtingarstovnin, og hvussu nógv skal takast úr stovninum. Tær siga eisini, hvussu fram skal farast, um gýtingarstovnurin fer niður um MSY Btrigger, ella um veiðitrýstið fer upp um ásett tilvísingarvirði. Veiðireglur eru nærri lýstar í kapitli 4. 
Fyri norðhavssildina er t.d. ein góðtikin umsitingarætlan, sum ásetir, at fer gýtingarstovnurin niður um 5 mió. tons, so skal veiðitrýstið minka, so hvørt sum stovnurin minkar. Hetta er endurbyggingareglan í veiðiregluni. Stovnsmetingin í 2015 metti gýtingarstovnin at vera um 3,6 mió. tons, t.e. minni enn MSY Btrigger, og sostatt er endurbyggingarreglan sett í verk. 
Lagt kann verða afturat, at umsitingarætlanir ofta eru ein treyt fyri, at vinnan skal fáa váttan frá t.d. MSC um, at viðkomandi fiskiskapur lýkur teirra treytir um burðardygd. Slík váttan gevur ofta atgongd til marknaðir, sum lata betri prís. 
Um umsitingarætlanir  meginreglur og høvuðstættir 
Ein umsitingarætlan ber í sær, at ein politisk langtíðarsemja verður gjørd um stovnsrøkt og burðardygga gagnnýtslu, og at ein setir sær ítøkilig mál í stovnsrøktini og sigur, hvussu ein ætlar at røkka málunum. 
Ein týðandi partur av eini umsitingarætlan er ein veiðiregla (á enskum harvest control rule, HCR), sum sigur, hvussu stóran part vit taka úr fiskastovnunum á hvørjum ári. Veiðireglan er grundarlagið undir, hvussu árliga hámarksveiðan verður ásett. Veiðireglur kunnu innihalda eina endurbyggingarreglu fyri fiskastovnar (recovery plan) og eina langtíðarveiðireglu, sum tekur yvir, tá málini í endurbyggingini eru nádd. 
í kapitli 4 mælir nevndin til, at veiðireglur í føroyskum sjógvi mest møguligt verða grundaðar á MSY-hugsan, men har verður samstundis víst á, at fyrilit skal havast fyri, hvør ICES-ráðgeving og hvør vitan er tøk um ávísa fiskastovnin. Her 
11 Umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar í føroyskum sjógvi. Upprit frá arbeiðsbólki, settur av landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. Oktober 2011. 
61 
kann nevnast, at í londum, har tey hava royndir við umsitingarætlanum, eru tær ofta ymiskar í formi og innihaldi. Hetta kemst m.a. av, at umstøðurnar og fyritreytirnar  t.d. fiskifrøðiliga grundarlagið  eru ymiskar. Yvirskipað er tað ein styrki, at møguleiki er at laga umsitingarætlanir eftir umstøðunum, fyritreytunum og serstaka tørvinum hjá einstaka fiskiskapinum, og ikki bert eftir bureaukratiskum krøvum og fortreytum. 
Mælt verður til, at føroyskir myndugleikar gera umsitingarætlanir fyri allar serføroyskar fiskastovnar av vinnuligum og handilsligum áhuga og fyri fiskiskap eftir krabbadjórum og skeljadjórum. Fyri fiskastovnar, har fullfíggjað stovnsmeting er tøk, verður ætlanin grundað á tær grundreglur, sum ICES og fiskifrøðin nýta, og tekur støði í ICES-ráðgevingini fyri fiskaslagið, (sí kapittul 4). Viðvíkjandi fiskastovnum, sum hava avmarkaða stovnsmeting, verður mælt til at gera umsitingarætlanir grundað á mannagongdir fyri avmarkaða stovnsmeting í ICES. 
Umsitingarætlanir verða ikki settar í staðin fyri verandi reguleringar. Umsitingarætlanir byggja á tað til eina og hvørja tíð galdandi lógarverk og tey stýringsamboð, ið har eru ásett (kvotur, fiskidagar, økisfriðingar, tekniskar reguleringar o.s.fr.). Umsitingarætlarnir eru mest at rokna sum ein øðrvísi máti at skipa karmarnar, m.a. fyri at áseta hámarksveiðu. Størri dentur er lagdur á langtíðarhugsan, og at fiskastovnarir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta sum mest av sær. Kjølfestar umsitingarætlanir við veiðireglu loysa fiskiveiðupolitiskar avgerðir frá politiskum trýsti, ið mangan er grundað á vinnuligan og politiskan løtuvinning. 
Hetta merkir eisini, at í tíðarskeiðnum, sum umsitingarætlanin er í gildi, eru ikki so rúmar ræsir fyri fiskiveiðupolitiskum avgerðum. Við umsitingarætlanini er kósin fyri stovnsrøktina sett, og politiska skipanin hevur bundið seg til at halda kósina og at fáa skipanina aftur á kós, um ávaringarlampurnar lýsa, og vandi er á ferð. 
Tá politiskar niðurstøður eru gjørdar um, hvussu fiskivinnunýskipanin verður eftir 2017, kann farast undir at gera ítøkilig uppskot um umsitingarætlanir í fiskiskapin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Arbeiðið at gera uppskot um umsitingarætlanir eigur tá at verða gjørt í samstarvi millum Fiskimálaráðið, Havstovuna og umboð fyri vinnuna á sjónum. 
Nevndin hevur ikki gjørt ítøkilig uppskot um umsitingarætlanir, men hevur viðgjørt, hvørjir høvuðstættirnir eiga at vera í umsitingarætlanunum fyri teir fiskastovnar, sum vit einsamøll umsita. Grundleggjandi eiga umsitingarætlanir at lagast eftir fiskiskapinum og t.d. teirri vísindaligu ráðgeving og stovnsmeting, sum er tøk. Mælt verður til, at umsitingarætlanir sum eitt minstamark eiga at innihalda hesar tættir: 
	1.	Virkisøkið og støðulýsing. Umsitingarætlanin skal siga, hvønn fiskastovn ella fiskiskap talan er um, og skal hava ein støðulýsing av, hvussu stovnurin er fyri. Støðulýsingin eigur at verða grundað á stovnsmetingar frá Havstovuni/ICES og annað viðkomandi tilfar. 
	2.	Endamálið við umsitingarætlanini. Umsitingarætlanin eigur greitt at siga, hvat málið er við stovnsrøktini, og hvussu málið verður rokkið. Høvuðsmálið er størst, varandi veiða (Maximum Sustainable Yield, MSY). í umsitingarætlanini kunnu tó onnur atlit takast enn tey reint fiskifrøðiligu. Til dømis kann eitt endamál eisini vera at tryggja vinnuni ávísan stabilitet, so at ikki ov stór sveiggj eru í árligu fiskimøguleikunum, eitt nú við at ein ikki broytir hámarksveiðuna meira enn eitt ávíst prosenttal, sammett við undanfarna fiskiár. Við hesum kennir vinnan treytirnar og karmarnir eitt rímiligt tíðarskeið frameftir. 
	3.	Veiðiregla (harvest control rule). Mál og ætlanir fyri, hvussu vit skulu røkka málunum, verða gjørd ítøkilig í eini veiðireglu, sum tekur støði ICES-ráðgevingini og teimum meginreglum, ið har verða brúktar. Veiðireglan setir treytirnar og karmarnar, tá støða skal takast til hámarksveiðu fyri komandi fiskiár. Lívfrøðilig tilvísingarvirðir verða sett fyri teir ymsu stovnarnar, og so skal vísindaliga ráðgevingin árliga meta um stovnsstøddir og veiðitrýst í mun til hesi virðir. Langtíðarveiðireglan skal vera við til at regulera veiðitrýstið, so at tað í miðal er í eini legu, sum ger, at stovnarnir geva ta størstu, varandi veiðuna. Eru fiskastovnar illa fyri, verður ofta mælt til at hava eina endurbyggingarætlan (recovery plan) fyri stovnarnar, sum skal tryggja, at veiðitrýstið verður minkað, so at fiskastovnarnir aftur fáa eina stødd, sum gevur størstu, varandi úrtøkuna. Tá tað málið er rokkið, tekur langtíðarveiðireglan yvir. 
	4.	Eftirmeting og broytingar. í umsitingarætlanini eiga ásetingar at vera um, hvussu og nær ætlanin skal eftirmetast. Tað hevur týdning, at umsitingarætlanin regluliga verður eftirmett, eins og ávirkanin av teimum tiltøkum, sum verða sett í verk, onkursvegna skal kunna mátast við einføldum indikatorum. Vit eiga t.d. at kunna meta um, um tiltøkini í umsitingarætlanini stuðla undir burðardyggan fiskiskap. Gera tey ikki tað, eigur sjálv umsitingarætlanin/veiðireglan at verða stillað. Ein umsitingarætlan eigur at vera eitt livandi og broytiligt skjal, tí nógv viðurskifti, ið hava týdning fyri fiskiskapin, broytast við tíðini. 
62 
Hvussu kann ein umsitingarætlan fremjast í verki? 
Nevndin mælir til, at allur fiskiskapur eftir fiskasløgum, krabbadjórum og skeljadjórum av vinnuligum áhuga i føroyskum sjógvi, og sum føroyingar einsamallir umsita, verður skipaður í umsitingarætlanir, ið seta karmar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. 
Ein umsitingarætlan er ein politisk langtíðarsemja um at fyrisita fiskastovnar. Hon er eitt amboð til at røkka fiskiveiðipolitiskum málum. í umsitingarætlanini verða mál sett fyri stovnsrøkt, og hvussu málini verða rokkin. Veiðiregla skal siga, hvussu stóran part vit kunnu taka úr stovninum um árið. Fremsta endamálið er sostatt at hava mannagongdir og karmar fyri at áseta hámarksveiðu fyri komandi fiskiár. 
Politiskt kjølfestar umsitingarætlanir skulu skapa grundarlag fyri, at Løgtingið ikki framhaldandi skal taka avgerð um ítøkiligu hámarksveiðuna, sum tá heldur eigur at takast fyrisitingarliga innan givnu karmar. 
Langtíðarsemjur kunnu fáast í lag, grundað á eina politiska viðgerð í Løgtinginum sum uppskot til samtyktar, har Løgtingið góðkennir høvuðstættir og meginreglur í umsitingarætlani. 
Broytast politiskar fortreytir fyri eini góðkenning avgerandi, ber til at hava eina skipan, har landsstýrismaðurin kann ráðføra seg við vinnunevndina ella uttanlandsnevndina, líka sum tá fortreytir fyri givnum játtanum á fíggjarlógini broytast. 
Nevndin mælir til, at tað beinanvegin verður farið undir at fyrireika uppskot um umsitingarætlanir fyri tey týdningarmestu fiskasløgini, so at hesar ætlanir eru klárar, tá nýggj fiskivinnulóggáva kemur í gildi 1. januar 2018. Nevndin metir, at í fyrstu atløgu er hóskandi at gera umsitingarætlanir fyri fiskiskapin eftir toski, hýsu, upsa, longu, brosmu og gulllaksi. 
Ein treyt fyri, at umsitingarætlanir skulu virka, er, at tær eru kjølfestar í politiskum langtíðarsemjum  tvørtur um samgongur og valskeið. Men í tilgongdini at fyrireika og gera umsitingarætlanir er eisini sera umráðandi, at fiskimenn og øll onnur, sum hava vitan um og áhugamál í fiskiskapinum, eru við og hava møguleika at koma til orðanna. At ein breiður skari av áhugamálum er við í tilgongdini at fyrireika og forma umsitingarætlanir, er neyðugt, fyri at ætlanin skal hepnast, og tað lættir um, tá ætlanin seinni skal setast í verk. Virkisdygdin í umsitingarætlanini er nógv treytað av, at hon góðtikin av teimum, sum hon skal regulera. 
í sambandi við áseting av hámarksveiðu er at nevna, at í verandi lóg er neyvt ásett, hvussu fiskidagatalið verður býtt millum bólkar, grundað á søguligan fiskiskap. Tá rættindini verða útlutað á uppboðsølu, er tað ikki søguligur fiskiskapur, men kappingarførið hjá bjóðarum, sum ger av, hvør fær hvat, og hvussu nógv. Politiskt kann tó vera ynskiligt at taka útjavningarpolitisk atlit í útlutingini, t.d. við at rættindini, sum verða seld á uppboði, verða markað til ávísar bólkar av fiskiførum. Skal tað gerast, eiga karmarnir fyri býtinum av tøku heildarkvotuni at verða ásettir í lógini. 
Nevndin mælir til, at skipað verður eitt serligt ráð fyri Havstovuna, har m.a. vinnan á sjónum er við. Ráðið skal ikki hava fyrisitingarligar ella aðrar heimildir, men skal vera eitt stað har hugskot og spurningar í sambandi ráðgeving, havrannsóknir og royndarfiskiskap verða vendir. Fremsta endamálið er at styrkja dialog og samstarv millum Havstovuna og alla vinnuna. Tað metir nevndin er gagnligt fyri allar partar og fiskiveiðiumsitingina í síni heild. 
6.11 óheftur umsitingarstovnur? 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin í uppskotinum um nýggja fiskivinnuskipan m.a. leggja dent á, at skipanin er so óheft av politiskari fyrisiting, sum til ber. Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.ø. skal leggjast til óheftan stovn, t.d. skipaður við løgtingslóg, í armslongd frá politiska valdinum. 
Nevndin mælir frá, at tað við serligari løgtingslóg verður skipaður ein nýggjur stovnur, sum skal umsita rættindir, góðkenningar o.a. 
Sum tað fyrsta metir nevndin, at umsitingarligu uppgávurnar kunnu røkjast í verandi skipan, og at eingin orsøk er til at flyta umsiting og málsviðgerð úr verandi fyrisiting og stovnum. Tó so, ein fyritreyt fyri góðari fyrisiting og góðum gjøgnumskygni er gott lógargrundarlag. 
Fiskivinnulóggávan er á nógvum økjum fløkt og ikki altíð líka greið, hvørki fyri borgaran ella tey, ið eru sett at umsita lógarverkið. Tí eigur eitt aðalmál at vera at fáa eina lóg, sum setir greiðar karmar fyri, hvussu høvuðsvinnan og tilfeingi okkara verða skipað og umsitin. 
63 
Harnæst metir nevndin, at nógvar av teimum nýskipanum, ið arbeiðssetningurin og tilmælini hjá nevndini leggja upp til, stuðla undir gjøgnumskygni og einfalda og greiða fyrisiting  herundir skipanin við marknaðargrundaðari útluting av fiskirættindum og umsitingarætlanum fyri fiskiskapin. 
Nevnast kann eisini, at seinastu árini er gjørt eitt miðvíst arbeiði at skipa allan fiskiskap hjá føroyskum fiskiførum í kunngerðir og at flyta dagligu umsitingina til Vørn. Hetta stuðlar undir gjøgnumskygni og greiðari regluverk, eins og umsitingin í størri mun er í armslongd frá politiska valdinum. 
64 

65 
7 Marknaðargrundað útluting av fiskirættindum 
7.1 Innleiðsla 
í ástøðinum um fiskivinnuregulering hava umsetiligar eginkvotur verið nógv tilmældar sum reguleringsamboð. Eginkvotur heldur enn felagskvotur, tí so verður einstaki rættindahavarin tilskundaður til at leggja fiskiveiðina betur til rættis yvir fiskiárið. Umsetiligar, tí so kann marknaðurin fyri fiskikvotur yvir tíð tryggja, at tann mest lønsami í síðsta enda fær hendur á fiskirættindunum. í praksis hava umsetiligar eginkvotur eisini verið heilt nógv brúktar sum reguleringsamboð grundað á ástøðiligu tilmælini. ísland var eitt av fyrstu londunum at innføra umsetiligar eginkvotur longu fyrst í 1980unum, og onnur lond sum eitt nú Nýsæland fylgdu eftir. 
Sjálv útlutingin í sambandi við verksetingina av eini skipan við umsetiligum eginkvotum hevur søguliga stórt sæð altíð fylgt leistinum við grand fathering, har verandi og virknar fyritøkur fáa umsetiligu eginkvoturnar tillutaðar ókeypis ella fyri eitt umsitingarliga ásett loyvisgjald. Hugtakið grand fathering verður alment brúkt um eina støðu, har myndugleikarnir gera inntriv í eina vinnu grundað á nøkur politisk ynskir og skapa uppbakning til inntrivini við at geva verandi vinnufyritøkum sersømdir í byrjanini. Tá ið ein avmarkar fiskiskapin við umsetiligum eginkvotum og grand fathering, er hugsanin, at virknu fiskivinnufyritøkurnar fáa kvotur tillutaðar í mun til søguliga veiðu, fyri síðan sjálvar at heysta ágóðarnar, tá ið stovnarnir koma fyri seg, og/ella at ein konsolidering fer fram í vinnuni. Vinnufyritøkurnar kunnu tá antin heysta ein ágóða av lønsamari fiskiveiðu ella við at selja sínar kvotur til aðrar fiskivinnufyritøkur í sambandi við konsolidering í vinnuni. Skipanin við umsetiligum eginkvotum er soleiðis ein marknaðargrundað skipan skilt á tann hátt, at marknaðurin fyri eginkvotur eftir sjálva útlutingina syrgir fyri, at tey mest lønsomu reiðaríini so við og við fáa fatur á størsta partinum av kvotunum. Hetta hevur eisini verið gongdin í fleiri av londunum, ið hava verksett skipanir við umsetiligum eginkvotum. 
Staðfestast kann, at ísland hevur fingið sera lønsamar fiskiveiðufyritøkur, sum eisini hava tikið væl undir við einum lívfrøðiliga burðardyggum fiskivinnupolitikki, har lurtað verður eftir vísindaligu tilráðingunum. Eisini kunnu eginkvoturnar sigast at hava stuðlað undir eina vertikala integratión, har stóru, íslendsku fyritøkurnar hava gjørt stórar íløgur í virðisøking av tilfeinginum, bæði við at brúka meira av tilfeinginum og við at marknaðarføra og fáa betri tak á endamarknaðinum. Tó hevur eisini verið víst á, at skipanin við umsetiligum eginkvotum í íslandi hevur viðvirkað til, at vinnan er miðsavnað á fáum hondum, og at hetta hevur havt keðilig árin á fleiri lokaløkir og hevur skapt eina størri skuldarbinding av fiskivinnufyritøkum í sambandi við kapitalsering av fiskirættindum við sølum av langtíðarkvotum. 
í Føroyum bygdi verksetingin av fiskivinnuskipanini eftir kreppuna í 1990unum eisini á grand fathering, har virknu fiskivinnufyritøkurnar fingu kvotur og fiskidagar tillutaðar í mun til veiðuna frammanundan. Fyri uppsjóvarfiskiskapin og fiskiskapin á fjarleiðum er tillutingin av eginkvotum eisini grundað á søguliga veiðu. í fyrstu atløgu vóru møguleikarnir at handla kvotur og fiskidagar avmarkaðir, men við nøkrum broytingum í lógini um vinnuligan fiskiskap síðst í 1990unum varð latið upp fyri størri umsetiligheit, so at fiskivinnufyritøkurnar kundu optimera veiðuna meira, og so at ein konsolidering kundi fara fram. Loyvistíðin fyri hesi rættindir bygdi á eina skipan við rullandi veiðiloyvum við eini uppsagnartíð á 10 ár. 
í 2005-06 vóru fleiri stórir skipahandlar gjørdir í Føroyum, har virðismikil fiskirættindini í uppsjóvar- og fjarfiskiskapi skiftu hendur. í føroyska almenninginum vaktu hesir skipahandlar ans, bæði tí at fiskirættindini og skip á henda hátt vórðu fluttu ímillum lokaløkir, og tí at stórar upphæddir fóru úr fiskivinnuni til at rinda fyri fiskirættindini. Sostatt varð sonevnda tilfeingisrentan í restloyvistíðini kapitaliserað sum partur av søluupphæddini fyri skip og tilhoyrandi loyvir. Almenna kjakið var tá viðvirkandi til, at táverandi landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum segði upp øll veiðiloyvir í føroysku fiskivinnuni við virknaði frá 1. januar 2018, soleiðis at ein nýggj fiskivinnuskipan kundi gerast. 
Uppsjóvartilfeingið í føroyskum sjóøki gjørdist knappliga væl størri í 2010 og úteftir, og Føroyar skilaðu sær einsíðugt rætt til munandi størri part av hámarksveiðuni. í tí sambandi tóku seg upp nøkur ivamál um, hvørjir veiðibólkar við veiðiloyvum og kvotum høvdu rætt til nýggja tilfeingið. Eitt sjónarmið var, at talan bert var um ein vøkstur í hámarksveiðuni hjá teimum skipabólkum, ið áður høvdu veitt hesi fiskasløg, t.e. hjá nótaskipum og ídnaðarskipum. Aðrir skipabólkar førdu fram, at teir eisini áttu at hava lut í nýggja tilfeinginum. Nýggju rættindini vórðu tí í stóran mun útlutað eftir politiskum avgerðum um, hvørji sjónarmið skuldu viga mest. Verður hugt at býtinum av nýggja tilfeinginum millum skipabólkarnar hesi árini sæst, at politisku raðfestingarnar av ymsu skipabólkunum skiftu frá ári til árs. Sostatt 
66 

kann staðfestast, at verandi fiskivinnuskipan ikki tykist at vera nóg robust til at handfara ein brádligan vøkstur í fiskirættindum, sum føroyskir fiskivinnumyndugleikar umsita. 
Øll fiskirættindini eru uppsøgd við virknaði frá 1. januar 2018, og sostatt eru føroysku fiskiveiðimyndugleikarnir í eini líknandi støðu, sum tá fiskivinnuskipanir verða innførdar á fyrsta sinni. Støða skal takast til, hvussu veiðirættindini skulu lutast út aftur 1. januar 2018. Hvørji eru alternativini? Yvirskipað eru fimm høvuðshættir at útluta fiskirættindir: 1) først til mølle, 2) lutakast, 3) tilluting eftir søguligari veiðu (grand fathering), 4) beauty contest, har aðrir parametrar verða brúktir afturat boðsprísinum, og 5) útbjóðing til hægstbjóðandi á einum marknaði. 
í arbeiðssetninginum fyri fiskivinnunýskipanini er ásett, at útlutingin av fiskirættindum skal fremjast á ein marknaðargrundaðan hátt, har uppboðssøla ella onnar útbjóðingarskipan verður brúkt. Eisini er ásett í arbeiðssetninginum, at nýskipanin kann verksetast við eini skiftistíð, har verandi luttakarar í vinnuni á skynsaman hátt kunnu laga seg til broyttu treytirnar yvir eitt ávíst tíðarmál. Sostatt kann staðfestast, at ætlanin er at útluta fiskirættindini yvir eina marknaðarskipan, har verandi luttakarar tó á einhvønn hátt fáa eina tíð at laga seg til broyttu treytirnar í vinnuni. 
Nevndin hevur í arbeiðinum umrøtt aðrar útbjóðingarskipanir enn uppboðssølu. Eitt nú beauty contest, har útlutingin av fiskirættindum ikki einans verður grundað á boðsupphæddinina fyri rættindini. Hon kann eisini vera grundað á t.d. lyftir um størri meirvirking á landi, um at taka meira av tilfeinginum til lands ella um at fremja marknaðarátøk fyri føroyskt vørumerki. Eftir at hava umrøtt hesar útlutingarmøguleikar við landsstýrismannin gjørdist greitt, at tílíkar beauty contests ikki verða mettar at vera ein marknaðargrundað skipan fyri at útluta fiskirættindir, men at slíkar skipanir tó kunnu brúkast fyri eitt nú royndarfiskiskap. 
Eisini hevur nevndin umrøtt møguleikan at fremja eina nýskipan, har verandi loyvishavarar varðveita ein part av rættindunum sum føst loyvir, og at ein partur av føroysku heildarkvotunum verður seldur á uppboðssølu. Av føstu loyvunum eiga loyvishavararnir at rinda eitt fyrisitingarliga ásett tilfeingisgjald, sum tó eisini tekur støði í prísunum á uppboðssøluni. Eisini ásetir slík skipan ein kvotulykil, ið tryggjar, at ógvisligur vøkstur í heildarkvotunum ikki av sær sjálvum fellur til verandi loyvishavarar, men antin kann verða seldur á uppboðssølu ella gerast grundarlag undir nýggjum veiðiloyvum. 
Arbeiðssetningurin hjá nevndini varð á fundi við landsstýrismannin tann 27. mai 2016 nágreinaður soleiðis, at øll føroysk veiðirættindini skulu seljast á uppboðssølu.1 Eftir hetta varð mett, at slík kombinatiónsloysn, eins og leistir 1 og 5 í fylgiskjali 3, fellur uttan fyri arbeiðssetningin. Allir leistirnir, ið arbeitt hevur verið við, eru kortini gjølligari lýstir í fylgiskjali 3. 
í arbeiðssetninginum er tí ásett, at fiskirættindir skulu lutast út á marknaðagrundaðan hátt, har allar fiskivinnufyritøkurnar  nýggjar og verandi  verða javnsettar í møguleikanum fyri at bjóða upp á fiskirættindini. á henda hátt ynskir politiska skipanin at fáa ásett tilfeingisgjaldið á einum virknum marknaði og uppboði. Eydnast tað at fáa gjørt eina marknaðargrundaða útluting, har rætti prísurin verður ásettur, vil hetta eisini viðføra, at tað í framtíðini ikki letur seg gera at kapitalisera ein stóran part av tilfeingisrentuni í søluupphæddum, sum kunnu enda uttan fyri fiskivinnuna. Marknaðargrundaða skipanin skal samstundis syrgja fyri, at tað er ein virkin kapping og ein tilskundan til at menna fiskivinnuna. 
í einum seinni kapitli verða ásetingar um antitrust-reglur viðgjørdar, har endamálið við ásetingunum er at forða fyri miðsavnan av fiskirættindum við at áseta mørk fyri, hvussu nógv rættindir eitt einstakt reiðarí ella ein einstøk fyritøka kann hava. Tað er greitt, at valið av tílíkum ásetingum kann fáa avgerandi ávirkan á, hvussu tann marknaðargrundaða skipanin fæst at virka. Soleiðis kunnu ov strammar reglur ímóti miðsavnan hava við sær ein ov stóran flota, ið sostatt ikki fær fullan ágóða av stórrakstri. í síðsta enda kann hetta minka um tilfeingisrentuna og inntøkurnar hjá landinum av at bjóða út rættindini. 
Sambært arbeiðssetninginum skal tilmæli sostatt gerast um eina marknaðargrundaða fiskivinnuskipan. Kjakið í almenna rúminum um marknaðargrundaða fiskivinnuskipan hevur tó í ávísan mun havt fokus á marknaðargrundaða regulering heldur enn marknaðargrundaða útluting, og tí verða ymiskar tulkingar av hugtakinum marknaðargrundað fiskivinnuskipan eisini stutt lýstar. 
Sett verða upp nøkur kriteriir, ið nevndin heldur vera hóskandi til at meta um ymiskar útlutingarskipanir, og endaligu tilmælini verða eisini gjørd við hesum metingarkriterium í huga. Tilmælini frá nevndini taka tó eisini støði í m.a. 
1 Sí fylgiskjal 2, sum nágreinar arbeiðssetningin.2 Landsstýrismaðurin hevur á fundi við nevndina 27.05.16 greitt nevndini frá, at talan skal vera um eina uppboðssølu. Sí fylgiskjal 2. 
67 
royndum úr øðrum londum við uppboðssølum og búskaparfrøðiligum úrslitum innan uppboðssøluástøðið. Hesi verða eisini væl lýst í hesum kapitli. 
Við støði í tí nágreinaða arbeiðssetninginum hevur nevndin gjørt av at lýsa tvey ymisk uppskot um útlutingarleistir. Báðir leistir royna hvør á sín hátt at loysa avbjóðingina av, at eitt útboð av rættindum hevur við sær størri váða fyri vinnuna í mun til siktbari (forudsigbarhed) og tilrættislegging nøkur ár fram í tíð. Fyrri leistur inniheldur soleiðis fiskirættindir við gildistíð í eitt longri áramál, hin seinni inniheldur forkeypsrætt hjá verandi rættindahavarum til stóran part av sínum rættindum árið eftir. 
Fyrra uppskot er eitt tilmæli um eina skipan við bæði stutt- og langtíðarloyvum. í hesum uppskoti skal einans ein partur av gjaldinum rindast við ársbyrjan. Størsti parturin skal rindast eftir avreiðing, og prísurin skal tillagast fyri at geva rúm fyri sveiggjum í miðalprísinum á fiskaslagnum. Harumframt ber til at tillaga fyri sveiggjum í oljuprísinum, tó at tað er týdningarmikið, at ein tílík tillaging samstundis ikki eggjar til minni umhvørvisvinarligar framleiðsluloysnir. 
Seinna uppskot er eitt tilmæli um eina skipan, har øll rættindir verða lutað út á hvørjum ári, men har fyritøkurnar tó hava forkeypsrætt til størsta partin av loyvunum, sum hesar høvdu ræði á árið fyri. í hesum uppskoti rinda fyritøkurnar fyri loyvini, tá ið kvoturnar verða keyptar, men tær fáa endurgoldið meginpartin av gjaldinum, um tær lata rættindini inn aftur. 
Nevndin mælir til at seta serfrøðingar í uppboðssølum til at gera gjølligari tilmæli um smálutirnar í uppboðssølunum, herundir í hvønn mun opin ella afturlatin uppboðssøla skal nýtast. Møguliga er ikki sami uppboðssøluháttur hóskandi til allar marknaðir. 
á hoyringsfundum við vinnuligu umboðini kom til sjóndar, at tey vóru sera ivasom mótvegis einari marknaðargrundaðari útluting. Vinnuligi hoyringsbólkurin fanst serliga at, at øll rættindir skuldu selja umvegis eina uppboðssølu. Atfinningarnar snúðu seg serliga um váðan, sum slík skipan hevur við sær fyri fyritøkurnar og starvsfólk teirra. Víst varð eisini á, at verða hóskandi tilfeingisgjøld løgd á fiskirættindini, verða avbjóðingarnar við høgt virðismettum fiskirættindum nógv minni. 
Hesar somu atfinningar blivu eisini førdar fram í politiska hoyringsbólkinum. Umboð fyri andstøðuflokkarnar í hoyringsbólkinum tóku ikki undir við uppboðssølu, men hildu kortini at talan kundi vera um uppboðssølu av nýggjum rættindum. 
7.2 Arbeiðssetningurin 
Eitt av høvuðsmálunum í arbeiðssetninginum er, at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni skal falla til landið. 
Undir 4. punkti: Frá politiskari útluting av fiskirættindum til marknaðargrundaða skipan, verður sagt, at farast skal burtur frá eini skipan, har útlutingin av fiskirættindunum verður grundað á lógarviðgerð í Løgtinginum ella fyriskipan, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur ásett. Sambært arbeiðssetninginum kunnu uppskotini vera uppboðssøla ella aðrar útbjóðingarskipanir frá tí almenna til privatar, og sostatt skal talan vera um almenna útbjóðing av fiskirættindum.2 í arbeiðssetninginum verður eisini sagt, at rættindini eru tíðaravmarkað og kunnu ikki geva tí privata ognarrætt til tilfeingið. 
Nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu marknaðurin fyri fiskirættindini best kann skipast, og hvørjar treytir skulu setast teimum, ið bjóða seg fram. í arbeiðssetninginum er ásett, at marknaðurin fyri fiskirættindir skal vera ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og tað privata hinumegin. 
Undir 5. punkti: Kapping og atkomiligheit, er ásett, at nevndin skal gera uppskot um, hvussu kapping og atkomuligheit verða tryggjað í vinnuni. 
7.3 Verandi útluting av fiskirættindum 
í verandi skipan er heimilað landsstýrismanninum at skipa atgongd til at reka vinnuligan fiskiskap, útluting og býti av fiskirættindum, sum kann sigast at vera politisk/fyrisitingarlig. Størsti parturin av fiskiskapinum er tó skipaður beinleiðis við lóg um vinnuligan fiskiskap, sum í 1994 ásetti, at tey skip, sum vóru í flotanum, og sum høvdu veiðiloyvi, tá lógin kom í gildi, eisini sambært nýggju lógini høvdu rætt til veiðiloyvi og til fiskiloyvi til tann fiskiskap, tey høvdu luttikið í. Hetta var bæði galdandi fyri fiskiskap í føroyskum sjógvi og fyri fiskiskap uttan fyri føroyskan sjógv. Tá ið avmarkingar síðan eru settar í føroyskum fiskiskapi, hevur grundreglan sum oftast verið, at tey, sum hava verið virkin og hava 
2 Landsstýrismaðurin hevur á fundi við nevndina 27.05.16 greitt nevndini frá, at talan skal vera um eina uppboðssølu. Sí fylgiskjal 2. 
68 
søguligan fiskiskap at vísa á, eru sloppin upp í part, eins og tey hava fingið fyrimun, tá fiskirættindir eru býtt fyrstu ferð. Uppboðssølan av makrelrættindum í 2011 er tó eitt undantak. 
7.3.1 Atgongd  loyvissløg 
Fyri at reka vinnuligan fiskiskap skalt tú hava eitt veiðiloyvi. Veiðiloyvið verður givið eigara av ávísum fiskifari, men er altíð bundið at einum ávísum fiskifari. 
í lógini um vinnuligan fiskiskap er talið av veiðiloyvum í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi avmarkað til talið, ið var 1. januar 1995. í øðrum fiskiskapi er eingin samsvarandi lógarásett avmarking, men praksis hevur verið, at fá nýggj veiðiloyvir eru latin aftur at teimum, ið vóru miðskeiðis í 1990-unum. 
Talið og slagið av veiðiloyvum eru í høvuðsheitum tey somu, sum vóru miðskeiðis í 1990-unum. Við veiðiloyvinum fært tú eisini rættindir at avhenda tað (saman við skipi), at leggja tað saman við øðrum veiðiloyvi og at flyta tað á annað fiskifar. 
Fiskiloyvi verður útskrivað árliga og inniheldur ásetingar um, hvussu nógv og hvar, tú kanst fiska, eins og tað inniheldur tekniskar treytir um reiðskap o.tíl. Rættindir í fiskiloyvinum kunnu vera eginkvota, rættur at fiska av felagskvotu, egnir fiskidagar o.s.fr. 
7.3.2 áseting og útluting av fiskirættindum 
Fiskiskapurin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi (fiskidagaskipanin) er reguleraður í lógini um vinnuligan fiskiskap. Lógin sigur, hvussu býtt varð fyrstu ferð, hvør sleppur framat, og hvussu fiskidagar verða býttir millum bólkar av fiskiførum. 
Fyri allan annan fiskiskap gevur lógin landsstýrismanninum heimild til at gera kvotuskipanir ella fiskidagaskipanir, har rættindini ikki eru býtt út í lógini. Talan er um víðar heimildir til landsstýrismannin. í lógini eru t.d. ongar ásetingar ella leiðreglur um, hvat landsstýrismaðurin skal leggja dent á, og hvørji atlit hann skal taka, tá hann býtir fiskirættindir út. Lógin hevur endamálsorðingar, men hesar eru rættiliga breiðar og geva lítla leiðbeining um, hvørji ítøkilig atlit landsstýrismaðurin skal taka, tá t.d. kvotuskipan skal gerast fyri veiðu á føroysku landleiðunum. Landsstýrismaðurin er sjálvandi bundin av vanligum fyrisitingarreglum, og at avgerðir um útluting og býti av rættindum skulu vera lógligar og sakligar. 
Tá ið føroyskir myndugleikar eftir 1994 hava útlutað og býtt fiskirættindir, hava umstøðurnar og fortreytirnar verið ymiskar. Grundreglan hevur tó altíð verið, at tað eru tey skip ella feløg, sum hava verið virkin og/ella hava søguligan fiskiskap at vísa á, sum eru sloppin upp í part, tá avmarkingar eru settar í verk fyri ávísan fiskiskap  bæði tá ið atgongdin er vorðin avmarkað, og tá ið kvotur ella fiskidagar fyrstu ferð eru býtt millum skip ella skipabólkar. 
Latið okkum taka nøkur dømi í tilvildarligari raðfylgju: 
Tá ið atgongdin til fiskiskap eftir botnfiski í føroyskum sjógvi við lógini um vinnuligan fiskiskap varð avmarkað, og talið av veiðiloyvum fastfryst, vórðu tað tey, sum vóru virkin, ið kundu halda áfram. 
Broytingin í skipanini miðskeiðis í 1990-unum er eitt dømi, har fiskiskapur, sum hevur verið meira ella minni fríur, er umskipaður  fyrst við kvotuskipanini í 1994 og síðan við fiskidagaskipanini í 1996  og tá ið rættindini vórðu býtt, vóru tað tey skip, sum vóru virkin í flotanum, og sum søguliga høvdu fiskað botnfisk í føroyskum sjógvi, sum fingu hesi rættindir. 
Tá ið fiskiskapurin eftir svartkjafti varð umskipaður frá felagskvotu til eginkvotu í 2009, varð tøka kvotan býtt millum teirra, sum frammanundan høvdu havt rætt at fiska svartkjaft. í sjálvum býtinum millum skipini varð ein vekting gjørd, soleiðis at tað, at hava rætt til fiskiloyvi til svartkjaft, vigaði 25 prosent, og søgulig veiða í einum 10 ára tíðarskeiði vigaði 75 prosent. 
Tað feskasta dømi er skipanin av makrelfiskiskapinum frá og við 2010. Stórar nøgdir av makreli komu í føroyskan sjógv, og Føroyar mettu samstundis, at teirra partur í strandarlandaavtaluni var ov lítil. Tá varð politiskt gjørt av, at øll føroysk fiskifør við veiðiloyvi skuldu hava møguleika at fiska makrel, tó so at tey, ið høvdu verið virkin í makrelveiðu árini frammanundan (nótaskipini), varðveittu bróðurpartin av kvotuni. Hetta hevur verið skipanin øll árini síðan 2010. 
í sambandi við býtið av tøku føroysku makrelkvotuni millum skipabólkar hava í 2013, 2014 og 2015 verið sett upp nøkur kriteriir, sum hava verið løgd til grundar fyri útlutingini, býtinum og reguleringini av makrelfiskiskapinum yvirhøvur. Hesi kriteriir hava t.d. verið atlit til at tryggja fulla gagnnýtslu av kvotuni, arbeiðsskapan, inntøkur til landskassan (veiðugjald), fjøltáttaðir veiðihættir, einfalt eftirlit og vísindaligar royndir. 
69 
Fiskirættindir 
ár 
Rættindaslag 
Meginregla fyri tilluting og býti 
Atgongd 
Býti/kriterii 
Botnfiskur í føroyskum sjógvi(kvotuskipanin) 
1994 
Felagskvotur, eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum 
Heildarkvotan býtt millum bólkar eftir søguligum tølum, javnt býti í bólkunum, sum eginkvotur 
Botnfiskur í føroyskum sjógvi (fiskidagaskipanin) 
1996 
Felags fiskidagar, egnir fiskidagar 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum 
Fiskidagatalið býtt millum bólkar eftir søguligum tølum, í bólkum við fiskiførum +15 t var javnt býti í bólkum, sum egnir fiskidagar. 
Makrelur 
1996 
Heildarkvotur, eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum (nótaskip) 
Javnt býti, eginkvotur 
Makrelur 
2012 2013 
Eginkvotur Felagskvotur Felagskvotur við hámarki 
Øll skip við veiðiloyvi 
Full gagnnýtsla av kvotuni, arbeiðsskapan (avreiðingargjald), inntøkur til landskassan (veiðugjald), fjøltáttaðir veiðihættir, einfalt eftirlit, vísindaligar royndir 
Norðhavssild 
1996 
Heildarkvota og eginkvotur 
Nótaskip 
Javnt býti, egnar kvotur 
Norðhavssild 
2007 
Heildarkvota, felagskvota, felagskvota við hámarki 
ídnaðarskip fingu ein part av føroysku heildarkvotuni 
Felagskvota við hámarki 
Lemmatrolarar í dagaskipan 
2010 
Fiskidagar, egnir fiskidagar 
Lemmatrolarar 
Býtt millum skipini eftir søguligari daganýtslu 
Svartkjaftur 
2009 
Heildarkvota, eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum (nótaskip, ídnaðarskip, frystitrolarar) 
Loyvir (vekt 0,25) og søgulig veiða (vekt 0,75), 
Rækjur í NAFO 3L, Grand Bank 
2007 
Heildarkvota, eginkvotur 
Rækjuskip 
Javnt býti 
Toskur í NAFO 3M, Flemish Cap 
2010
2011
2012
Heildarkvota, felagskvota 
Flakatrolarar 
At umsøkjararnir hava eitt skip við veiðiloyviAt skipið skal kunna virka og frysta fiskin umborð 
At skipið hevur drúgvar royndir frá hesi framleiðslu 
Toskur í NAFO 3M, Flemish Cap 
2013 
Heildarkvota, felagskvota 
Trolarar í bólki 2 Línuskip í bólki 3 
Fiskifør undir føroyskum flaggi, sum hava fiskiloyvi til botnfisk í føroyskum sjógvi í bólkunum 2 og 3 
Botnfiskur í Eysturgrønlandi 
2011 -2016 
Heildarkvota, Felagskvotur 
Søgulig veiða (ísfiskatrolarar, línuskip, flakatrolarar) 
Rullandi referansutíðarskeið 
Kongafiskur í Irmingarhavi 
2005 
Heildarkvota eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum 
Javnt býti 
Talva 7.1. Dømi um útluting og býtið av føroyskum fiskirættindum síðan 1994 
Hesi árini hevur verið ymiskt, hvat fyri kriterii hevur vigað mest. Hetta kemst av, at fyritreytirnar og umstøðurnar hava verið ymiskar hvørt ár. Tey fyrstu árini varð t.d. dentur lagdur á at skipa so fyri, at ásetta føroyska kvotan varð fiskað. Hetta varð gjørt, tí í millumtjóða makrelsamráðingunum hevði tað týdning, at Føroyar kundu prógva, at til bar at fiska nógvan makrel í føroyskum sjógvi. Seinni  t.d. í 2015  varð minni dentur lagdur á fulla gagnnýstlu, og í staðin varð meira gjørt burtur úr virðisøking. Hetta var tí, at nú høvdu føroysk skip aftur møguleika at fiska makrel í ES-sjógvi og norskum sjógvi og kundu tí fiska makrel størri part av árinum. 
í talvuni omanfyri eru fleiri dømi um útluting og býtið av fiskirættindum síðan 1994. 
Samanumtikið ber til at siga, at tá ið avmarkingar eru settar í verk í føroyskum fiskiskapi, hevur grundreglan verið, at tað í allar flestu førum hava verið tey skip ella feløg, sum hava verið virkin og hava søguligan fiskiskap at vísa á, sum eru sloppin upp í part, og at søguligur fiskiskapur hevur vigað nógv, tá ið fiskirættindir fyrstu ferð eru býtt millum skip ella 
70 
skipabólk. At fyrsta býtið ella útlutingin er til teirra, sum frammanundan eru í vinnuni, og at kvotur verða útlutaðar við støði í søguligum fiskiskapi, er eisini vanligasti leisturin í fiskiveiði aðrastaðni.3 
7.3.3 Umsetiligheit í verandi skipan 
Undir verandi skipan kunnu fiskirættindir skifta hendur, við at loyvir, kvotur ella fiskidagar verða avhendað. Harafturat kunnu skip við loyvi verða seld, og feløg, ið eiga fiskiskip, kunnu skifta eigara. 
Síðan vit fingu lógina um vinnuligan fiskiskap í 1994, eru reglurnar fyri umsetiligheit av fiskirættindum broyttar fleiri ferðir, og skiftandi politiskar samgongur hava skert ella víðkað um møguleikarnar í skipanini at víðarihanda rættindir. Lógin hevur tó ongantíð loyvt heilt fríari umsetiligheit. Sambært lógini, sum hon var samtykt í 1994, kundu kvotur bert umsetast fyri eitt ár í senn. Frá tí at fiskidagaskipanin kom í gildi í 1996, kundu fiskidagar og kvotur umsetast fyri eitt fimm ára tíðarskeið. Frá 1997 kundu kvotur og dagar umsetast uttan beinleiðis tíðaravmarking. í 1998 gjørdust eisini veiðiloyvini umsetiligari, tá ið tað bleiv loyvt at leggja tey saman við tí endamáli at kunna kasta rættindini saman fyri at hava betri vinnugrundarlag. 
í verandi skipan eru t.d. rættiliga nógvar avmarkingar fyri at leggja veiðiloyvir saman og at avhenda fiskidagar millum bólkar og veiðihættir í fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi. Harafturat ger 60%-reglan, at tað ikki ber til at avhenda fiskidagar, um tú ikki sjálvur hevur brúkt minst 60 prosent av døgunum ella kvotuni fiskiárið frammanundan. 
Ein onnur áseting, sum avmarkar umsetiligheitina, eru reglurnar, sum seta hámark fyri, hvussu stóran part av fiskirættindunum persónar kunnu hava ræði yvir. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap ásetir treytir fyri at leggja saman veiðiloyvir og at avhenda fiskidagar og kvotur. Hinvegin eru ongar beinleiðis ásetingar, tá fiskirættindir skifta hendur við at skip við loyvum verða seld, ella við at felag, ið eigur fiskiskip, fær nýggjan eigaraskara. 
7.3.3.1 Avhending av veiðiloyvum 
Tá veiðiloyvir verða umsett, verður sjálvt veiðiloyvið hjá skipinum og øll fiskiloyvi, sum skipið hevur, flutt øðrum. Fiskifarið, ið rættindini verða flutt frá, missir øll rættindir til vinnuligan fiskiskap undir føroyskum flaggi. 
Reglurnar um samanlegging av veiðiloyvum komu inn í lógina í 1998. Ta fyrstu tíðina bar bæði til at leggja tvey veiðiloyvir saman til eitt og at flyta tvey ella fleiri loyvir yvir á skip við ongum veiðiloyvi. 
Hetta varð broytt í 1999, so at í mesta lagi tvey veiðiloyvir kundu flytast. Samstundis varð 40 tons-skott sett í fyri samanlegging av veiðiloyvum. Hetta var galdandi til 2002, tá 40 tons-skottið varð tikið burtur. í 2005 varð 110 tons- skottið sett í. 
Eftir verandi reglum kunnu veiðiloyvir skifta hendur upp á tveir mátar: 
		Veiðiloyvi kann verða flutt frá einum fiskifari á eitt annað, sum er í flotanum frammanundan  t.e. rættindir verða løgd saman. Loyvt er tó ikki at flyta veiðiloyvir millum høvuðsbólkarnar í fiskidagaskipanini. 
		Veiðiloyvini hjá tveimum fiskiførum kunnu flytast á far við ongum veiðiloyvi. í fiskidagaskipanini er tó ikki loyvt at flyta veiðiloyvir frá fiskifari, ið er minni enn 110 tons, til fiskifar størri enn 110 tons ella øvut. Heldur ikki er loyvt at flyta veiðiloyvir frá fiskifari, ið er minni enn 15 tons, til fiskifar størri enn 15 tons ella øvut. Veiðiloyvi/fiskiloyvi hjá fiskiførum undir 15 tons kunnu ikki leggjast saman. Viðmerkingarnar til lógaruppskotið frá august 1998 um samanlegging av veiðiloyvum siga, at ein av grundgevingunum fyri broytingunum er, at tað skal bera til at kasta rættindini saman í eitt fiskifar fyri at hava betri vinnugrundarlag.4 Endamálið kann sostatt sigast at vera at minka um flotan og at effektivisera raksturin hjá teimum eftirverandi. Síðan miðskeiðis í 1990-árunum er talið av veiðiloyvum í føroyska flotanum av fiskiførum yvir 15 tons minkað við góðum 25 prosentum. Minkingin er í stóran mun ein avleiðing av, at veiðiloyvir eru løgd saman í flotanum, sum er undir fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi. 3 Sí t.d. Libecap (2007) ella Lynham (2014). 4 Sí løgtingsmál 3/1998. 
71 
7.3.3.2 Avhendingar av fiskidøgum 
Eigarar av fiskiførum í høvuðsbólki 2, 3 og 4 kunnu sínámillum í høvuðsbólkinum avhenda fiskidagar fyri eitt fiskiár í senn ella endaligt. Tó er ikki loyvt at avhenda dagar frá trolveiðu til húkaveiðu og øvut. 
Loyvt er tó at avhenda fiskidagar millum høvuðsbólkarnar, tá ið 3 mánaðir eru eftir av fiskiárinum, tó ikki frá bólki 5. Fiskidagar í høvuðsbólki 4, sum eru ætlaðir til fiskiskap við húki, kunnu ikki avhendast til fiskiskap við troli í bólki 4  hvørki beinleiðis ella umvegis aðrar bólkar. 
7.3.3.3 Avhendingar av eginkvotum 
Eginkvotur og egnar hjáveiðikvotur kunnu avhendast í eitt ár í senn ella endaligt. Avhending av eginkvotum verður ikki skrásett á sama hátt sum avhending av fiskidøgum. Treyt fyri at kunna avhenda er, at móttakarin hevur sama slag av fiskiloyvi sum avhendarin. Ein onnur avmarking er fyri at avhenda kvotur fyri botnfiskakvoturnar í íslandi. Verður avhendað endaligt, er einki krav um, hvussu stórur partur skal vera fiskaður, men er avhendingin ikki endalig, er kravið, at 60% av tillutaðu kvotunum er fiskað fiskiárið frammanundan. 
7.3.3.4 Søla av fiskiførum og eigaraskifti 
Fiskirættindir kunnu eisini skifta hendur, tá ið fiskifør verða seld í vanligari sølu, á tvingsilssølu, ella tá ið felag, ið eigur fiskifar, skiftir eigaraskara. í sambandi við vanliga sølu og tvingsilssølu kemur tað eisini fyri, at fiskirættindir verða flutt av skipinum, áðrenn sjálvt skipið verður selt. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap hevur onga ítøkiliga áseting um, hvat skal henda við fiskirættindum, tá ið fiskifør verða seld, ella felagið skiftir eigaraskara. 
Veiðiloyvið er knýtt at ávísum fiskifari og givið hesum fiskifari. Fyrisitingarlig siðvenja hevur í nógv ár verið, at um keyparin lýkur krøvini, ið lógin annars setir fyri at eiga fiskifar undir føroyskum flaggi, verður góðtikið, at fiskirættindir fylgja við søluni. Hesi krøv snúgva seg um eigara- og avgerðarviðurskifti í feløgum, sum eiga fiskifør, hvussu stórur partur av kapitalinum kann vera á útlendskum hondum, umframt ásetingarnar um, hvussu stóran part av rættindum persónar kunnu hava ræði yvir. 
7.3.4 Stutt eftirmeting av verandi skipan við atliti at tilfeingisgjøldum 
Arbeiðssetningurin staðfestir, at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni skal í Landskassan. Hetta kann skiljast sum, at fiskivinnan skal rinda fyri loyvini í størri mun enn hon ger í dag. Somuleiðis verður í arbeiðssetninginum sagt, at farast skal burtur frá politiskari úluting.5 
Sum lýst í undanfarna broti, hevur søguligur fiskiskapur vigað tungt í útlutingini av loyvum. Upprunaliga fingu aktørar í fiskivinnuni hesi loyvir ókeypis frá landinum, og aðrar fyritøkur hava eftirfylgjandi keypt loyvir frá hesum fyritøkum. Tá aktørar, sum upprunaliga fingu loyvini ókeypis, eru farnir úr vinnuni, hava teir tikið stór virðir við sær úr vinnuni (tilfeingisrentu). 
Síðan 2011 hava partar av fiskivinnuni rindað fyri loyvini við veiðugjøldum (fyri makrel, sild og svartkjaft) og tilfeingisskatti/loyvisskatti (avtikin frá 2016). Harumframt er eitt avreiðingargjald á avreiðingar uttanlands av makreli og sild. 
Inntøkur frá veiðugjøldum síggjast í talvu 7.2 niðanfyri. í 2013 var avgjaldið 0,75 krónur fyri hvørt veitt kilo av makreli í rundari vekt. Hetta varð broytt fyri 2014, tá rindast skuldi 0,50 krónur fyri hvørt kilo av sild í rundari vekt, og avgjaldið á makrel varð hækkað til 1 krónu. Tað var eisini í 2014, at avreiðingargjaldið á 2 krónur varð lagt á avreiðingar uttanlands. Fyri 2016 eru avgjøldini 1 króna á makrel, 0,75 krónur á sild og 0,20 krónur á svartkjaft. 
5 Fyrimunir og vansar við ymiskum útlutingarhættum (herundir søguligari útluting og uppboðssølu) verða stutt viðgjørdir í øðrum brotum í hesum kapitli, og verða hesi tí ikki nágreiniliga viðgjørd her. 
72 

(Mió. krónur) 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
Veiðugjøld samb. fíggjarlógini 
0 
16 
65 
139 
126 
110 
165 
Talva 7.2. Veiðugjøld í árunum 2010-2016 (2016 er mett tal). 
Umframt hesi veiðugjøld hevur fiskivinnan eisini rindað ein eykaskatt (tilfeingisskatt/loyvisskatt) síðan 2011. í 2013 kom hesin skattur frá bæði fiskivinnuni og alivinnuni, men í 2014 varð hann avtikin fyri alivinnuna. í 2013 rindaðu fiskivinnan og alivinnan 2,5 prosent av skattskyldigu inntøkuni oman fyri 1 mió. krónur. í 2014 varð hetta tó hækkað upp í 7 prosent, tá serstøk skattskipan varð sett í verk fyri alivinnuna, sum tí ikki rindar henda tilfeingisskatt/loyvisskatt longur. Ætlanin er tó ikki at nýta henda skattin frá 2016, og grundgevingin er, sambært fíggjarlógini fyri 2016, at tað verður mett at vera óheppið, at føroyskar fyritøkur rinda ymiskan partafelagsskatt. 
Inntøkurnar frá tilfeingisskattum/loyvisskattum síggjast í talvu 7.3 niðanfyri. 
Talva 7.3. Tilfeingisskattur/loyvisskattur í árunum 2013-2016. 
Tað eru fleiri ábendingar um, at hesi gjøld ikki eru eins stór og tilfeingisrentan í vinnuni. Ein ábending er, at vinningurin hevur verið nógvur í pørtum av fiskivinnuni, og í hesum bólkum hava lønirnar somuleiðis verið stórar í mun til, hvat sæst aðrastaðni í føroyska samfelagnum. Tað er tó týdningarmikið at vísa á, at stórur vinningur í sjálvum sær nýtist ikki einans at vera tekin um tilfeingisrentu, tí talan kann eisini vera um intramarginala rentu. Intramarginala rentan er tann parturin av eyka vinninginum, sum fyritøkan vinnur, av tí at hon hevur ein serligan kappingarfyrimun fram um aðrar fyritøkur, og har hesin kappingarfyrimunur ikki stavar frá fiskatilfeinginum. Her kann eitt nú vera talan um serførleikar av einhvørjum slagi. Fakliga tilráðingin er, at intramarginala rentan skal ikki skattast, men eigur at vera hjá fyritøku og manning. 
Enn ein ábending um høga tilfeingisrentu í vinnuni kemur frá skipasølum. Skip hava seinastu árini verið handlað fyri upphæddir, ið hava verið væl oman fyri skipavirðini, og hesi tøl geva sostatt ábendingar um tilfeingisrentuna, sum er knýtt at hesum loyvum/skipum. Virðini á loyvunum eru skrásett sum goodwill í roknskapunum hjá fyritøkunum. Tað er tó einans í tí føri, har skip/veiðiloyvir er handlað, at hesi virðir verða skrásett, og tí kunnu hesi tøl ikki nýtast til at gera eina meting av samlaðu tilfeingisrentuni í vinnuni.6 
í talvuni niðanfyri síggjast útvald tøl úr fíggjarstøðuni hjá samlaða flotanum fyri útvald ár í tíðarskeiðnum 2002-2014. Har sæst eitt nú, at veiðiloyvini, sum vórðu handlað, høvdu eitt virði á umleið 500 mió. krónur í 2014, og hetta virðið er vaksið munandi síðan 2002.7 At kvotur vórðu handlaðar beint áðrenn fíggjarkreppuna, kann vera ein avleiðing av, at atgongdin til fígging var góð undan kreppuni, og nógv ferð var sum heild á føroyska (og altjóða) búskapinum um hetta mundið. 
Talva 7.4. útvald roknskapartøl fyri flotan fyri útvald ár í tíðarskeiðnum 2002-2014. Kelda: Januar 
í talvuni sæst somuleiðis, at skuldin í vinnuni er vaksin úr 1.599 mió. krónum í 2002 upp í 3.337 mió. krónur í 2014, og hon er sostatt tvífaldað hesi 12 árini. Tølini vísa somuleiðis, at økta skuldin ikki einans stavar frá íløgum í skip, tí virðið á skipunum er einans vaksið við umleið 500 mió. krónum, meðan skuldarvøksturin er 1,6 mia. 
Ein viðkomandi spurningur er síðan, um stór skuld er ein trupulleiki. Samanumtikið kann sigast, at stór skuld kann vera ein byrða fyri fyritøkuna, men nýtist tó ikki vera tað. Neiligu avleiðingarnar av stórari skuld verða fyrst umhugsaðar. Fyrst 
6 Metingar av tilfeingisrentuni kunnu síggjast í frágreiðing hjá Búskaparráðnum, heystið 2014.7 Her er talan um virðir á loyvum, sum hava skift eigara, síðan tey vórðu lutað út fyrstu ferð, og ikki handlar í ávísum ári. 
(Mió. krónur) 
2013 
2014 
2015 
2016 
Tilfeingisskattur/loyvisskattur 
18 
6 
19 
0 
(Mió. kr.) 
2002 
2004 
2006 
2008 
2012 
2014 
Goodwill/veiðiloyvir 
26 
57 
284 
544 
594 
532 
Skip 
1805 
1909 
2654 
2155 
2308 
2385 
Langfreistað skuld 
952 
1158 
1991 
1628 
1788 
1760 
Skuld í alt 
1599 
1863 
3226 
2867 
3022 
3337 
73 

kann staðfestast, at stór skuld hevur við sær, at meiri skal gjaldast í rentu til fíggingarveitaran, og hetta minkar um gjaldførið hjá fyritøkuni. Alt annað líka setir stór skuld tí krav um størri peningastreym, enn annars var neyðugt, og kann hetta somuleiðis vera við til at forða fyri, at aðrar íløgur kunnu gerast, sum annars vildu verið skynsamar. Somuleiðis kann stór skuld økja um váðan hjá vanligum áhugapørtum (stakeholders), um fyritøkan t.d. fer í gjaldsteðg. í hvønn mun stóra skuldin er ein trupulleiki, veldst tó eisini um, hvat slag av lánum, talan er um (t.d. hvørjar afturgjaldstreytir eru settar). 
Stór skuld nýtist í sjálvum sær tó ikki vera eitt vandatekin, tí tað veldst fyrst og fremst um, hví skuldin er íkomin, t.e., hvørjar íløgur, hon hevur fíggjað. Fyri fiskivinnuna kann hugsast, at skuldin veksur sum ein beinleiðis avleiðing av umsetiligheitini. Her er talan um skuldarvøkstur, sum er við til at tryggja eina effektivari fiskivinnu, og sum ikki skal síggjast sum ein trupulleiki fyri vinnuna. Sostatt kann stóra skuldin heilt einfalt vera eitt tekin um, at fiskivinnufyritøkan situr á virðismiklum loyvum. Samanumtikið er sostatt neyðugt at gera eina samlaða meting av fíggjarviðurskiftunum hjá fyritøkuni fyri at staðfesta, um stóra skuldin er ein trupulleiki ella ikki. 
Eins og víst varð á omanfyri, er veiðiloyvið knýtt at skipinum í núverandi skipan. Hetta hevur við sær, at skipahandlar ikki einans hava endurspeglað virðini á skipunum, men eisini virðini á kvotunum (t.e. tilfeingisrentuna í ávísum tíðarskeiði). á hvønn hátt skipasølur geva ábendingar um tilfeingisrentu, kann lýsast nærri við einum dømi við nótaskipinum Fagrabergi. í talvu 7.4 omanfyri sæst, at virðið á skrásettum veiðiloyvum vaks í 2006. Her var talan um sølu av táverandi Krúnborg (í dag Fagraberg), sum Framherji keypti hetta árið. Skip við loyvi varð selt fyri umleið 350 mió. krónur. Um skipið hevði eitt virði á 150 mió. krónur, hevur hetta við sær, at virðið á loyvinum, sum eisini er tilfeingisrentan í ásettum tíðarskeiði, er umleið 200 mió. krónur. Hesi tøl eru tó út frá teimum fortreytum, sum vóru galdandi, tá keypið fór fram í 2006, t.e. út frá teimum kvotum, fiskaprísum, oljuprísum, o.s.fr., sum keypari og seljari tá dugdu at meta um. Hvussu stór árliga tilfeingisrentan er út frá hesum døminum, veldst um, hvussu langa gildistíð, roknað verður við fyri loyvið, og eisini hvat rentukrav verður nýtt. Sett verður sum fortreyt í hesi frágreiðing, at rentukravið er 8 prosent. Um væntaða gildistíðin er óendalig, gevur hetta eina árliga tilfeingisrentu beint undir 15 mió. krónur fyri júst hetta loyvið.8 Tað er tó lítið sannlíkt, at roknað verður við óendaligari gildistíð, tí umhvørvið er ov óstøðugt til hetta. Heldur er sannlíkt, at væntaða gildistíðin var umleið 10 ár, og tá verður árliga tilfeingisrentan umleið 26 mió. krónur.9 Tað skal tó sigast, at fortreytirnar eru mest sannlíkt broyttar til tað betra, síðan henda avtalan varð gjørd í 2006. Hetta gevur kortini eina ábending um virðið á ávísum loyvum  í hesum føri hjá einum nótaskipi. 
Samanumtikið kann sigast, at vinnan í størri mun enn áður rindar fyri atgongdina til tilfeingið. í 2015 vóru eyka inntøkurnar frá fiskivinnuni umleið 130 mió. krónur (tó ikki íroknað avreiðingargjald), og her er talan um eitt gjald, sum fyrstu ferð varð lagt á vinnuna í 2011, og tað er vaksið støðugt síðan. Kortini eru ábendingar um, at partar av vinnuni hava ein eyka (ónormalan) vinning ella tilfeingisrentu, og nýskipanarnevndin arbeiðir við støði í einum politiskum ynski um, at hesin eyka vinningur eisini skal í landskassan. 
Somuleiðis kann staðfestast, at skuldin er vaksin í tíðarskeiðnum 2002-2014, og ein partur av orsøkini til vaksandi skuldina er, at fyritøkur keypa skip við loyvum. Kortini ber ikki til at staðfesta, at økta skuldin er ein trupulleiki fyri fiskivinnufyritøkur, tí ein tílík staðfesting krevur nágreiniliga kanning av einstøku fyritøkunum. 
7.4 Ymiskar útlutingarskipanir 
útlutingarskipanir av fiskirættindum verða ofta flokkaðar í tríggjar bólkar: (i) uppboðssøla, (ii) javnt býti og (iii) søgulig rættindir. Av hesum útlutingarhættum eru søgulig rættindir nógv mest nýtt. Sambært kanning av umfatandi hagtalsrøð hjá Lynham (2014) av ymiskum fiskiskapum, nýttu 54 prosent søgulig rættindir, 37 prosent nýttu eina blanding av ymiskum hættum, 6 prosent býttu javnt út, og 3 prosent nýttu uppboðssølu.10 Sambært hesi somu hagtalskanning nýttu 91 prosent av fiskiskapunum søgulig rættindir  antin sum einasta útlutingarhátt ella saman við øðrum hættum. Hetta hevur neyðturviliga við sær, at ikki er nógv kannað, hvørjar avleiðingar tað hevur at selja fiskirættindir á uppboði. 
7.4.1 Søgulig rættindir og javnt býti 
Tað eru ymiskar orsøkir til, at søgulig rættindir er mest nýtti útlutingarhátturin. í fleiri londum verða tilfeingisgjøld ikki løgd á fiskivinnuna ella verða lágt sett, og í hesum førum kann ein uppboðssøluskipan ikki setast í verk. 
8 Nútíðarvirðið á eini kvotu, sum verður latin í óendaliga tíð, verður definerað sum  = !!! ! !  , har  er rentukrav, og  er árligt virði á 
kvotuni. Við at nýta roknireglur fyri geometriskar røðir, kann hetta umskrivast til  = !!!  . !!! 
9 Nútíðarvirðið á eini kvotu, sum verður latin í n ár, verður definerað sum  = !!! ! ! !  , har  er rentukrav, og  er árligt virði á kvotuni. Við 
!!! !!!!!at nýta roknireglur fyri eitt nú geometriskar røðir, kann hetta umskrivast til  = !!!  . 
!!! !! 
10 Kanningin fevnir einans um fiskiskap, har umsetiligar eginkvotur hava verið nýttar. Smáfiskiskapur er heldur ikki við í kanningini. Hagtalsrøðin gongur einans fram til 2004. 
74 
Uppboðssøluskipanin gerst einans viðkomandi í tí føri, har myndugleikin hevur gjørt av, at vinnan skal rinda fyri rættindini. Her skal eisini havast í huga, at fiskivinnan í nøkrum londum ikki verður umsitin búskaparliga ella lívfrøðiliga burðardygt, og samfelagslig atlit viga ofta tungt í fiskivinnuumsitingini. í hesum londum kann tað vera eitt beinleiðis ynski, at fiskivinnan ikki skal virka eftir marknaðargrundaðum treytum. Hetta ber til, tí fiskivinnan er ikki høvuðsvinna, eins og í Føroyum, har krav má vera um, at vinnan er lívfrøðiliga og búskaparliga burðardygg. 
Anderson et al (2010) grundgeva fyri søguligum rættindum, tí sambært hesum høvundum kunnu søgulig rættindir eggja til fleiri íløgur, tí tey veita aktørum í fiskivinnuni trygd fyri rættindunum. Hesir rithøvundar meina, at tann vansi er við uppboðssølum, at tær kunnu ikki veita aktørum í fiskivinnuni nøktandi trygd fyri loyvunum, og at uppboðssølur hava við sær, at vinnan rindar alla ella meginpartin av tilfeingsrentuni inn til tað almenna. Hetta kann síðan elva til, at vinnufyritøkur ikki kunnu gera íløgur, sum annars vildu verið skynsamar. Sambært hesum sjónarmiði kann ein uppboðssøla ikki maksimera almennu inntøkuna yvir tíð, tí optimala tilfeingisrentan minkar orsakað av óvissuni, sum uppboðssølan hevur við sær. Sostatt hanga grundgevingar fyri søguligum rættindum mangan saman við grundgevingum fyri einum lítlum tilfeingisgjaldi, tó at hetta ikki altíð ger seg galdandi. Nøkur grundgeva eisini fyri søguligum rættindum út frá tí sjónarmiði, at marknaðurin fyri fiskiloyvir ikki egnar seg til eina uppboðssølu, millum annað tí at tað gerst torført at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum, í øllum førum yvir tíð. 
Spurnartekin kann tó setast við nakrar partar í hesum grundgevingum. Sambært definitiónini av tilfeingisrentu svarar hon til yvirnormalan vinning, sum fellur til starvsfólk og reiðarar. Hóast tilfeingisrentan verður tikin inn í landskassan, hevur vinnan ein normalan vinning eftir, og hesin vinningur má sambært definitiónini vera so mikið stórur, at vinnan kann gera allar skynsamar íløgur  annars hevði vinningurin ikki verið normalur. Tað er hinvegin rætt, at ein uppboðssøla kann økja um óvissuna við framtíðarrættindum hjá fyritøkuni, og hesum skal ein hava fyrilit fyri. 
Harumframt hava søgulig rættindir eisini vansar við sær, tí upprunaliga útlutingin av politisku skipanini ávirkar ríkidømið hjá aktørum. Tey, ið hava fingið loyvir upprunaliga, kunnu umseta hesi loyvir til pening, um tey fara úr vinnuni  hetta ber ikki eins væl til hjá teimum, sum hava keypt loyvini. 
Ein avleiðing er, at fyritøkur gerast skuldarbundnar, tá loyvir skifta hendur. Hetta er tó ikki galdandi í sama mun, um vinnan rindar tilfeingisgjøld. Eitt tilfeingisgjald minkar um tilfeingisrentuna og sostatt eisini um virðið á hesum loyvum. Um víðarisøla hevur ótilætlaðar kostnaðir við sær (transaktiónskostnaðir), er hetta tó við til at darva effektivitetin í vinnuni. Við søguligum rættindum skal støða takast til, júst hvat tíðarskeið skal vera grundarlagið undir útlutingini. Tí er ikki talan um heilt óheft útlutingargrundarlag. 
Javnt býti verður av summum mett at vera rættvíst, tí politiska skipanin ikki skal taka støðu til, hvussu nógv einstakir aktørar skulu hava í slíkari útluting. Harumframt sleppur myndugleikin undan at taka støðu til, hvussu loyvini skulu býtast út sambært søguligum fiskiskapi. Við søguligum rættindum skal støða takast til, júst hvat tíðarskeið skal vera grundarlagið undir útlutingini, men soleiðis er ikki, um allir aktørar í fiskivinnuni fáa líka nógv. Kortini skal støða takast til, um ein, sum ikki hevur luttikið í fiskivinnuni áður, kann fáa kvotur sambært javnari útluting. 
7.4.2 Uppboðssøla  gjald fyri tilfeingi og útlutingarháttur 
Uppboðssølan hevur tann fyrimun í mun til undanfarnu útlutingarleistir, at talan er um bæði gjald fyri atgongd og útluting av loyvum. Eins og víst varð á omanfyri, hava søgulig rættindir við sær, at politiska skipanin ger mun á aktørum, sum fingu loyvir upprunaliga, og øðrum aktørum, sum keypa seg inn í vinnuna. 
Ein annar fyrimunur við uppboðssøluni er, at hon kann taka hædd fyri sokallaðu intramarginalu rentuni hjá virkjum í fiskivinnuni.11 Intramarginala rentan er tann parturin av eyka vinninginum, sum fyritøkan vinnur, tí at hon hevur ein serligan kappingarfyrimun fram um aðrar fyritøkur, og har hesin kappingarfyrimunur ikki stavar frá fiskatilfeinginum. Her kann eitt nú vera talan um serførleikar av einhvørjum slagi. 
Um uppboðssølan verður samanborin við tilfeingisgjøld annars, hevur hon eisini tann fyrimun, at ikki er neyðugt hjá tí almenna at gera eina meting av tilfeingisrentuni og áseta eitt gjald við støði í hesi meting, tí hetta ásetir vinnan á uppboðssøluni. 
Uppboðssølan kann somuleiðis tryggja, at mest møguligt av tilfeingisrentuni endar í landskassanum, men hetta er tó treytað av, at kapping fæst á uppboðssølumarknaðinum. Hetta er somuleiðis knýtt at, hvussu uppboðssølan verður løgd til rættis. 
11 Hugtakið intramarginal renta er nærri viðgjørt í frágreiðingini hjá Búskaparráðnum frá heysti 2014. 
75 
Arbeiðssetningurin leggur upp til avmarkingar á uppboðssølumarknaðinum, eitt nú í mun til útlendska luttøku á uppboðssøluni, og tílíkar avmarkingar føra til minni kapping um tilfeingið og kunnu hava við sær, at ein minni partur av tilfeingisrentuni endar í landskassanum. Tá ið fáir aktørar eru við í uppboðssøluni, økist vandin fyri strategiskum atburði, ið kann føra til ymisk úrslit og ikki neyðturviliga føra tilfeingisrentuna í landskassan. Her nýtist ikki at vera talan um beinleiðis avtalað spæl, men hinvegin finnast fleiri dømir, har luttakarar í uppboðssølum eru komnir til tigandi semjur, og í tílíkum førum er sjálvsagt ikki grundarlag fyri at ákæra aktørar fyri kappingaravlagandi atburð. Vansin fyri tílíkum avtalum økist við talinum av uppboðssølum og ger seg serliga galdandi, tá somu aktørar luttaka fleiri ferðir. Somuleiðis økist vansin, tá aktørar kenna hvønn annan væl. í hesum seinna føri finnast fleiri dømir um, at upplagdir vinnarar hava verið av uppboðssølum, og tí hava boðini verið nógv lægri, enn frammanundan mett 
Ein onnur avbjóðing í sambandi við uppboðssølu av fiskatilfeingi er, eins og ført varð fram omanfyri, at ein slík søla hevur við sær øktan váða fyri vinnuna. Um talan er um stutttíðarloyvir, kann tað gerast torførari at gera íløgur, tí ein kann missa loyvið innan stutta tíð. Hinvegin er fyrimunurin við stutttíðarloyvum, at tær nýtist ikki at bíða so leingi til næstu sølu. Um talan er um langtíðarloyvir, er eisini talan um øktan váða, tí tá kann tað gerast torført at spáa um framtíðarprísir o.a., ið ein bjóðari skal vita fyri at geva eitt nøktandi boð til eina uppboðssølu. Ein uppboðssøla kann sostatt vera við til at økja um váðan í eini vinnu, sum frammanundan er rakt av stórari óvissu, og henda óvissa er í sjálvum sær við til at minka um væntaðu inntøkuna frá eini møguligari uppboðssølu. 
Ein uppboðssøla skal sostatt leggjast til rættis, soleiðis at hesir vansar gerast so lítlir, sum gjørligt. Hetta verður nærri viðgjørt seinni í hesum kapitli, tá neyva tilrættisleggingin verður viðgjørd. 
7.5 Gjald fyri atgongd til tilfeingið 
Sambært arbeiðssetninginum skal nýskipanin tryggja, at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni fellur til landið. Henda áseting hevur við sær, at vinnan skal rinda fyri atgongdina til tilfeingið í størri mun, enn hon ger í dag. Her eru í høvuðsheitum tveir hættir at taka inn pening frá vinnuni: hon kann keypa sær loyvir á eini uppboðssølu, ella henni kann verða álagt at rinda tilfeingisgjald. 
Gjaldið kann skipast á ymsar hættir, og til ber eisini at taka eitt sindur av hvørjum. Sum dømi kunnu hesir hættir nevnast: 
		Nøgdargrundað gjald, har fyritøkur rinda ávíst krónutal pr. kilo. 
		Prosent av avreiðingarvirðinum 
		Gjald, grundað á úrslit 
		Normskattur, sum tekur støði í fiktivum roknskapi, har mett verður um normalan vinning í vinnuni. Tilfeingisgjøld verða tó ikki neyvari viðgjørd í hesi frágreiðing, tí arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um eina uppboðssølu, og tí verður høvuðsdentur lagdur á hetta.12 7.6 Lýsing av hugtakinum marknaðargrundaður Ein týðandi áseting í arbeiðssetninginum er, at útlutingin av fiskirættindum skal vera marknaðargrundað, og tilfeingisrentan í fiskivinnuni skal í landskassan. Hugtakið marknaðargrundað fiskivinnuskipan kann vísa til tveir partar í fiskivinnuumsitingini: reguleringina av fiskivinnuni og útlutingina av fiskirættindum. Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at útlutingin av fiskirættindum skal gerast marknaðargrundað, men um somu tíð eru ásetingar í arbeiðssetninginum, sum darva marknaðargrundaðu reguleringsamboðini. Hesi bæði hugtøk verða fyrst lýst niðanfyri. 7.6.1 Marknaðargrundað reguleringsamboð Endamálið við at regulera vinnuna er at tryggja burðardygd og effektivitet. Hetta er gjølliga viðgjørt í øðrum kapitlum í hesi frágreiðing. Munagóð regulering tryggjar sostatt, at tilfeingisrentan er so stór, sum gjørligt. Ein reguleringsskipan kann sigast at vera marknaðargrundað, um hon loyvir marknaðinum at luta loyvir til tær fyritøkur, sum eru best egnaðar 12 Sí fylgiskjal 2, har arbeiðssetningurin verður nágreinaður. 
76 

til at nýta hesi loyvir. At reguleringin er marknaðargrundað, er í nærum øllum førum ein fortreyt, um umsitingin av fiskivinnuni skal viðvirka til at gera tilfeingisrentuna so stóra, sum til ber. 
Reguleringstørvurin í fiskivinnuni uppstendur, tí at avgerðir, sum einstakir aktørar í vinnuni taka, ikki eru tær gagnligastu fyri alla vinnuna samanlagt og sostatt heldur ikki fyri samfelagið sum heild.13 Marknaðargrundað reguleringsamboð eru amboð, ið broyta atburðin hjá vinnuni gjøgnum búskaparlig insitament. Talan er um amboð, sum kunnu ávirka aktørar í vinnuni á ein tílíkan hátt, at hesir taka avgerðir, ið føra til bestu loysnina fyri alla vinnuna samanlagt. Vanligasta marknaðargrundaða reguleringsamboðið í fiskivinnuumsiting eru umsetiligar eginkvotur, sum kunnu tryggja eina høga tilfeingisrentu, tó undir ávísum fortreytum. Ein marknaðargrundað reguleringsskipan er sostatt ein skipan, sum regulerar vinnuna á slíkan hátt, at hon ikki ovfiskar stovnarnar, og sum í sambandi við hesa regulering ikki ásetir aðrar forðingar fyri effektiviteti í vinnuni annars. 
7.6.2 Marknaðargrundað útluting av fiskirættindum 
Grundleggjandi úrslit í búskaparfrøðini staðfestir, at endaliga allokeringin (og sostatt effektiviteturin) á einum marknaði er ikki knýtt at upprunaligu útlutingini. Uttan iva er hetta beinleiðis orsøkin til, at allokeringin ikki hevur havt líka stóran búskaparligan áhuga sum eitt nú reguleringin av fiskivinnuni. Tað er tó lítil ivi um, at úr einum samfelagsligum sjónarhorni hevur útlutingin stóran týdning. Viðgerðin, sum útlutingin fær í almenna rúminum, er greitt boð um hetta. 
Ein útlutingarskipan kann sigast at vera marknaðargrundað, um ein og hvør kann luttaka á einum gjøgnumskygdum marknaði fyri fiskirættindir. Marknaðurin kann tryggja, at landið aftur fyri rættindini fær tann pening, sum svarar til virðið á rættindunum, við teirri fortreyt, at talan er um eina vælvirkandi kapping. Ein slík skipan er eisini marknaðargrundað, tí leikararnir í vinnuni sjálvir áseta, hvat teir halda virðið á brúksrættindunum er. 
Eitt dømi um fiskivinnuskipan, sum ikki uppfyllir kravið um at vera marknaðargrundað (í mun til bæði útluting og regulering), er ein skipan, har loyvir verða lutað út til fyritøkur við støði í t.d. søguligum rættindum, og har ymiskar forðingar verða settar fyri at víðariselja rættindini. í hesum dømi ber ikki til at tryggja, at tað eru tey effektivastu reiðaríini, sum fáa loyvini. Eru loyvini hinvegin fult umsetilig, kunnu tey verða víðariseld til reiðarí, sum eru effektivari enn tey, sum upprunaliga fingu loyvini. Ein tílíkur handil er til fyrimunar fyri báðar partar. Sostatt nýtist søgulig ella politisk/fyrisitingarlig útluting ikki at ávirka effektivitetin í vinnuni. Hetta er tó treytað av lágum transaktiónskostnaði, soleiðis at fyritøkur lættliga kunnu handla loyvir sínámillum. 
Omanfyri varð ført fram, at søgulig ella politisk/fyrisitingarlig útluting í sjálvum sær ikki er ein forðing fyri búskaparligum effektiviteti (um loyvir eru fult umsetilig), men hinvegin hevur søgulig ella politisk útluting aðrar vansar við sær, eitt nú í mun til ójavna í ríkidøminum hjá aktørum í vinnuni og teimum, sum fóru út úr vinnuni. 
Mangan verða orðini uppboðssøla og marknaðargrundað skipan nýtt sum samheiti. Hetta er ikki heilt rætt, tí uppboðssølan skal eisini uppfylla nakrar treytir, um hon skal sigast at vera marknaðargrundað. Ein treyt er, at uppboðssøluhaldarin má tryggja, at kappingin millum aktørarnar á uppboðssøluni er so jøvn, sum til ber. Sum heild kann ein uppboðssøla innihalda so mikið nógvar avmarkingar, at spurnartekin kann setast við, um hon er marknaðargrundað. Um treytirnar í eini uppboðssølu eitt nú áseta, at einans verandi aktørar í vinnuni kunnu bjóða, og at vinnan eftirfylgjandi heldur ikki kann broyta býtið av loyvum, kann tað gerast torført at grundgeva fyri, at marknaðarkreftirnar eru nóg fríar til at tryggja eina effektiva fiskivinnu. Ein uppboðssøla tryggjar tí ikki effektivitet í sjálvum sær, tað mugu nakrar fortreytir vera til staðar fyrst. Ein fortreyt er  eins og víst varð á omanfyri  at loyvini eru umsetilig. Somuleiðis skal tilrættisleggingin av uppboðssøluni liva upp til nakrar treytir fyri at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum, eins og hon skal forða fyri feilallokering av fiskiveiðirættindum.14 
Samanumtikið kann sigast, at ein fiskivinnuskipan, ið er marknaðargrundað í mun til bæði útluting og regulering, er ein fiskivinnuskipan, har útlutingin av kvotum ikki er beinleiðis á politiskum hondum, men har ein marknaður fyri loyvir ger av, hvørjar fyritøkur fáa loyvini og fyri hvønn prís. Harumframt inniheldur ein marknaðargrundað skipan fáar ella ongar avmarkingar í mun til luttøku og víðarisølu av hesum loyvum. 
13 Sí t.d. kap. 4 og 5 fyri at fáa eina gjølligari viðgerð av stovnsrøkt og burðardygd.14 Feilallokering av rættindum vísir til ta støðu, at ein fyritøka vinnur eitt loyvi á uppboðssøluni, hóast fyritøkan ikki er effektivasta fyritøkan á marknaðinum til at nýta hetta loyvi. 
77 
7.7 Metingarkriteriir fyri útlutingarskipanir 
Ymiskir útlutingarleistir kunnu sammetast við støðið í ásettum metingarkriterium. Her skal fyrst vísast á, at metingarkriteriini, sum eru nevnd niðanfyri, eru uppsett í tilvildarligari raðfylgju, og fleiri teirra eru knýtt saman. Fylgjandi fimm kriteriir kunnu eitt nú nýtast sum metingarstøði: 
		Gjald fyri fiskirættindir 
		Atgongd til vinnuna 
		Ættarliðsskifti og skuldarbinding 
		Støðug vinnuviðurskifti 
		Møguleikin at gera broytingar í skipanini 7.7.1 Gjald fyri fiskirættindir Tilfeingisgjøld eru gjøld, sum verða tikin av tilfeingisrentuni í vinnuni. Henda rentan kemur til sjóndar orsakað av avmarkaðari atgongd til vinnuna (t.e. avmarking við eitt nú kvotum), og um talan var um frítt fiskarí, var eingin (aktuell) tilfeingisrenta í vinnuni. Tilfeingisrentan verður roknað sum vinningur oman fyri ein ásettan normalan vinning. Tilfeingisrentan er tó ikki einans eitt ástøðiligt hugtak, men kemur greidliga til sjóndar í vinnuligum virksemi nærum dagliga, eitt nú í sølum av skipum/loyvum og stórum roknskaparligum vinningi í pørtum av fiskivinnuni. Ein høg tilfeingisrenta er bæði tekin um dugnaskap í vinnuni og um munadygga umsiting frá almennari síðu. Føroya fólk kann tryggja sær lut í tilfeingisrentuni á ymiskan hátt. í núverandi skipan fær landið ein part av tilfeingisrentuni gjøgnum tilfeingisgjøld, sum eru áløgd pørtum av vinnuni at gjalda. Landið kann eisini tryggja sær ein part av tilfeingisrentuni við at luta út fiskiloyvir á uppboðssølu. Viðgerðin í hesi frágreiðing tekur í stóran mun støði í tí politiska ynskinum um, at størri partur av tilfeingisrentuni skal falla aftur til landið. Stødd á skatti er í stóran mun ein politiskur spurningur. Kortini kunnu ymiskir skattir nágreinast fyri ymiskar dygdir, sum hesir hava, og við støði í hesum kann vísast á, at gjøld, sum verða løgd á tilfeingisrentuna, hava nakrar fyrimunir fram um onnur gjøld, ið verða løgd á einstaklingar og vinnur í Føroyum. Eitt tilfeingisgjald ávirkar ikki atburð eins og t.d. skattir á inntøku ella nýtslu. Um tilfeingisgjaldið er stórt og tekur alla tilfeingisrentuna úr vinnuni, hevur vinnan kortini nóg mikið eftir til at draga til sín dugnaliga arbeiðsmegi og nøktandi kapital og kann framhaldandi gera allar tær íløgur, sum gagna henni. At vinnan hevur nøktandi avkast til at gera skynsamar íløgur og draga til sín arbeiðsfólk er vanlig treyt fyri at reka vinnuligt virksemi, og hetta skal ikki samanberast við tilfeingisrentu ella yvirnormalan vinning. Sostatt ávirka gjøld á tilfeingisrentuna ikki atferðina hjá vinnuni stórvegis, um hesi verða løgd væl til rættis. Skattir á inntøku og nýtslu eru hinvegin skattir, sum ávirka atferð hjá íbúgvum, og sum hava við sær, at einstaklingar taka øðrvísi avgerðir, enn teir annars høvdu gjørt. Arbeiðsmegin kann eitt nú gera av at flyta í onnur lond, um ov nógvur skattur verður lagdur á hana samanborið við skattin aðrastaðni. At føroyska arbeiðsmegin er flytfør, er væl kent. Gjald lagt á tilfeingisrentuna kann hinvegin ikki hava við sær, at fyritøkur flyta í onnur lond og taka tilfeingið við sær. Sostatt er sannlíkt, at avleiðingin av tilfeingisgjøldum er minni enn avleiðingin av at skatta t.d. arbeiðsmegina. 7.7.2 Atgongd til vinnuna í arbeiðssetninginum er ásett, at atkomuligheitin til vinnuna skal betrast. Góð atkomuligheit til vinnuna er í samsvari við grundhugsanina handan føroysku fiskivinnuumsitingina, sum greitt staðfestir, at fiskatilfeingið er ogn Føroya fólks. Flestu vinnur hava eina ávísa gátt, sum nýggir aktørar mugu sleppa uppum fyri at koma inn í vinnuna. í nógvum vinnum krevst stórur byrjanarkapitalur fyri at starta upp, og fiskivinnan er ein teirra. Teir partar av fiskivinnuni, sum standa seg væl búskaparliga og sostatt hava eina høga tilfeingisrentu, skulu sjálvsagt hava eina rættiliga stóra pengaupphædd, um teir skulu keypast úr vinnuni. Tá ið tilfeingisrentan verður tikin inn í landskassan, er hetta við til at minka um virðini á hesum fiskiloyvum, og sostatt gerst bæði lættari og sjálvsagt eisini minni áhugavert at koma inn í fiskivinnuna. Verða møguleikarnir at víðariselja fiskirættindir avmarkaðir, minkar hetta um møguleikan hjá nýggjum aktørum at sleppa inn í vinnuna  eisini í eini fiskivinnu við uppboðssølu. Sum heild er tað ein fortreyt fyri virkna kapping á einum og hvørjum marknaði, at tað er lætt at sleppa inn í vinnuna, tí hóttanin um uttanífrákomandi aktørar er tá við til at skapa eina kapping millum verandi fyritøkur, sjálvt um tær eru fáar. 
78 
Kappingin í fiskivinnuni er tó í stóran mun á altjóða støði. Tað almenna nýtist sostatt ikki at verja føroyska brúkaran ímóti høgum prísum, tí føroyskar fyritøkur skulu kappast á einum altjóða marknaði, har hesir prísir verða avgjørdir. 
Kapping, og sostatt eisini góð atgongd til vinnuna, hevur serliga stóran týdning, um ein uppboðssøla verður sett í verk. Eru fáir aktørar á uppboðssølumarknaðinum, økjast líkindini fyri, at uppboðssølan ikki fær tilfeingisrentuna inn í landskassan, eins og ásett er í arbeiðssetninginum. 
7.7.3 Ættarliðsskifti og skuldarbinding 
ókeypis fiskiveiðirættindi kunnu hava avbjóðingar við sær, tá ættarliðsskiftir fara fram í vinnuni. Hetta sama er galdandi, um tilfeingisrentan er lágt sett. Omanfyri varð ført fram, at høg tilfeingisrenta í vinnuni hevur við sær, at stórar upphæddir skulu skifta hendur í sambandi við eigaraskiftir. Ein avleiðing av hesum er, at nýggjar fyritøkur verða skuldarbundnar. Verða loyvir útlutað til fyritøkur í óendaliga tíð, eiga vit at falda árliga virðið á eini kvotu við 13,5 fyri at finna fram til nútíðarvirðið á kvotuni.15 Hetta merkir, at um tilfeingisrentan fyri allan flotan t.d. er 1 mia. krónur árliga, er virðið á kvotunum 13,5 mia. krónur.16 Hetta er tó treytað av, at rentukravið er 8 prosent. Nútíðarvirðið er sjálvsagt minni, um loyvir ikki verða lutað út í óendaliga tíð, men fyri ásett áramál. 
Mangan verður ført fram, at gjøld fyri fiskirættindir eins væl kunnu hava við sær eina skuldarbundna fiskivinnu, og at skuldin í vinnuni ikki kann minka, um vinnan skal rinda meira fyri tilfeingið til landskassan gjøgnum eina uppboðssølu. Hetta nýtist tó ikki vera rætt, tí uppboðssølur kunnu fyriskipast á ymiskan hátt, og her er kanska serliga áhugavert, hvussu gjaldingin verður skipað. Gjaldið fyri fiskirættindir kann rindast, eftir at fiskurin er fiskaður (í øllum førum partvíst), og í hesum førum kann skuldin í vinnuni minka, tí veiðirættindini ikki skulu fíggjast. 
7.7.4 Støðug vinnuviðuskifti 
Fiskivinnan er merkt av stórum óvissum, og kapitaltørvurin er somuleiðis stórur. Umsitingin av fiskivinnuni eigur so vítt gjørligt ikki at økja óneyðugt um hesa óvissu. 
Siktbari (forudsigbarhed) hevur stóran týdning fyri fígging og sostatt eisini íløguhugin í vinnuni. Siktbari merkir eitt nú, at fyritøkur hava eina ávísa vissu fyri, at kvotur eru tøkar í framtíðini. Um fyritøkur einans hava rættindini at fiska í stutt tíðarskeið, er grundarlagið neyvan nøktandi fyri at fáa til vegar neyðuga fígging. Hava fyritøkur ikki vissu fyri, at ein ávísur prosentpartur av hámarksveiðuni fellur teimum í lut komandi árini, kann hetta somuleiðis hava við sær, at búskaparliga skynsamar avgerðir ikki verða tiknar. Hetta kann eitt nú koma fyri, um talan er um kostnaðarmiklar avgerðir, sum einans gagna fyritøkuni yvir longri tíð og ikki hava nakran vinning við sær í nærmastu framtíð.17 
Hetta metingarkriterii gevur nakrar ábendingar um, hvørji krøv kunnu setast til eina møguliga uppboðssølu, soleiðis at hon hevur lítla ávirkan á siktbarið og íløguhugin í fiskivinnuni. 
7.7.5 Møguleikin at gera broytingar í skipanini 
Týdningarmikið er, at vinna og samfelag ikki verða fastløst í eini ávísari skipan, men at hon kann broytast, um tørvur er á tí. Um loyvir verða givin til verandi fyritøkur í óendaligt tíðarskeið, er hetta talan um eina skipan, sum er torfør at broyta. Hetta metingarkriterii er í ávísan mun í andsøgn við kravið um støðug vinnuviðurskifti, og tí skal ein millumvegur finnast. 
7.8 Tættir í eini uppboðssøluskipan 
Ein uppboðssøluskipan eigur, í tann mun tað er gjørligt, at hava fyrilit fyri teimum vansum, sum eru umrøddir í hesi frágreiðing. Hesir vansar eru t.d. vantandi kapping á uppboðssølumarknaðinum og øktur váði fyri vinnuna. 
Tað finnast ymiskir tættir í uppboðssøluskipanini, sum støða skal takast til, og hesir tættir verða lýstir niðanfyri. Royndir við uppboðssølum í øðrum londum siga okkum, at hesir tættir kunnu samanlagt gerast avgerandi fyri, um ein uppboðssøla kann gerast ein partur av føroysku fiskivinnuni langt fram í tíð.18 
15 Nútíðarvirðið á eini kvotu, sum verður latin í óendaliga tíð, verður definerað sum != !!! ! ! , har  er rentukrav, og  er árligt virði á kvotuni. Við at nýta roknireglur fyri geometriskar røðir, kann hetta umskrivast til  = !!!  . !!! 
16 í frágreiðingini hjá Búskaparráðnum frá heysti 2014 varð mett, at optimala tilfeingisrentan fyri allan flotan var umleið 1 mia. kr. Hetta er sostatt ein meting av tilfeingisrentuni, um umsitingin av stovnunum er burðardygg. Stór óvissa er sjálvsagt tengd at hesum tali.17 Eitt dømi um hetta kann vera branding.18 Royndir við uppboðssølum í øðrum royndum verða lýstar í kap. 7.11. 
79 
Tá ið ein uppboðssøla skal leggjast til rættis, er tað ein røð av avgerðum, sum skulu takast. Uppboðssøluástøðir og neyvari tilrættislegging eru gjølliga lýst í kap. 7.9, og har verður eisini kjakast um ymiskar tættir í eini uppboðssøluskipan. 
Hvussu stórur partur skal á uppboðssølu? 
Fyrst skal støða takast til, hvussu stórur partur av samlaðu kvotunum skal um eina uppboðssølu. Her skal eisini støða takast til tey ymisku fiskasløgini, og um ymiskar skipanir skulu setast í verk fyri ymisk fiskasløg. Tað kann hugsast, at uppboðssøla er betur egnað til ávís fiskasløg enn onnur, og meginreglan her er, at vælvirkandi uppboðssøla hevur sum fortreyt, at kappingin á marknaðinum er nøktandi. 
A 
BC 
Mynd 7.1. Dømi um einki fall í rættindunum (A) og síðan niðanfyri dømir um linjurætt fall (B) og dømi um eksponentielt fall (C) í stødd á rættindum. 
Sambært arbeiðssetninginum skulu øll fiskirættindir um eina uppboðssølu í nýggju skipanini, og sostatt stóð tað ikki til nevndina at viðgera, hvussu stórur partur av kvotunum skal um eina uppboðssølu. Talan kann kortini vera um eina skiftistíð, áðrenn endaliga skipanin kemur at virka til fulnar. 
80 

Hvussu skulu útbjóðaðu eindirnar leggjast til rættis? 
Fiskirættindir, sum verða seld um eina uppboðssølu, kunnu leggjast til rættis á ymiskan hátt.Her ber til at selja rættindir, sum hava ávísa gildistíð, og sum eru óbroytt í stødd tey árini, tey eru galdandi (tó regulerað fyri broytingum í heildarkvotuni). Sum dømi kann nevnast, at ávís fyritøka vinnur rættin at fiska 5 prosent av svartkjaftakvotuni í 10 ár, og tá ið hesi 10 árini eru farin, missir fyritøkan henda partin av samlaðu kvotuni, og parturin fer aftur á uppboðssølu. Verður hesin háttur valdur, skal gerast av, hvussu langa gildistíð, rættindini skulu hava. Eitt dømi er sett upp í mynd 7.1 (A). 
Ein annar møguleiki er, at rættindini minka í stødd árliga. Her kann t.d. verða talan um linjurætt fall ella eksponentielt fall. Eitt dømi um linjurætt fall er, at ein fyritøka vinnur rættin at fiska 5.000 tons av svartkjafti árliga, men at kvotan minkar 500 tons hvørt árið og sostatt kemur niður á 0 tons eftir 10 árum. Hetta dømið er tó einfaldað við at nýta ta fortreyt, at heildarkvotan er óbroytt. Eitt dømi um eksponentielt fall er, at allar kvotur hjá øllum fyritøkum minka 10 prosent um árið  sama nær tær vórðu keyptar. 
Hesi dømir eru sett upp í mynd 7.1, har dømi B vísir eina kvotu, sum minkar linjurætt yvir 10 ár; t.e., at árliga fallið er 10 prosent av upprunakvotuni, sum varð keypt á uppboðssøluni við teirri forteyt, at heildarkvotan er óbroytt í tíðarskeiðnum. í dømi C minkar kvotan eksponentielt við 10 prosentum hvørt ár; t.e., at árliga fallið er 10 prosent í mun til kvotuna árið fyri, og sostatt er helvtartíðin í hesum føri uml. 6,6 ár. 
Ein fyrimunur við at loyvir minka í stødd hvørt ár, er, at fyritøkur hvørt ár noyðast út á uppboðssøluna fyri at varðveita sín fulla part av heildarkvotuni, og hetta tryggjar ein ávísan handil hvørt ár á uppboðssølumarknaðinum. Eksponentielt fallandi kvotur hava somuleiðis tann fyrimun, at rættindini ikki hava eina ávísa áralongd, og hetta er ein greiður fyrimunur í mun til handfaringina av hesum loyvum. 
Um eksponentiell minking verður vald, skal støða takast til, hvussu stórur partur skal fara um uppboðssøluna árliga. Harumframt kann hugsast, at rættindir, sum minka eksponentielt, skulu kortini hava eina longd. Hetta kann gerast við at áseta, at tá ið kvotan er komin niður á ávíst tonsatal, fellur hon burtur, og á henda hátt gerast rættindini endalig við eini tílíkari skipan. Uttan tílíka áseting eru rættindini óendalig, men ganga kortini móti null. 
Harumframt skal støða takast til, um uppboðssøluhaldarin skal býta samlaðu kvotuna fyri ávíst fiskaslag sundur í lutir, ella um talan skal vera um uppboðssølu, har lutirnir verða settir á uppboðssølumarknaðinum (eins og í eindarprísuppboðssølu). Hetta og ein røð av øðrum tættum í sambandi við neyvu tilrættisleggingina av uppboðssøluni er gjølligari umrøtt í kap. 7.9. 
Hvussu skal gjaldingin leggjast til rættis, og hvat skal boðið vera? 
Gjaldingin kann skipast soleiðis, at fyritøkan rindar fyri rættin frammanundan, t.e., við harmarsslag. Ein møguligur vansi við hesum er, at hetta kann seta stórt krav til gjaldførið hjá fyritøkuni, serliga um talan er um langtíðarrættindir. Goldið kann eisini verða so hvørt, sum fiskað verður, til dømis eftir hvørja avreiðing ella nakrar ferðir árliga. Um krav verður sett um bankatrygd, hevur eitt gjald aftaná at fiskað er tó neyvan nakrar fyrimunir fyri fyritøkuna. Hetta er tí, at í fíggjarligum høpi er lítil og eingin munur á bankatrygd og tøkum peningi hjá ávísari fyritøku. 
Tá rindað verður eftir avreiðing ella árliga, kann gjaldið verða ávirkað av fiskaprísinum í hesum tíðarskeiðnum. í kap. 7.9.5 verða ymiskir hættir umrøddir fyri at minka um váðan hjá fyritøkum, ið luttaka á uppboðssøluni, og har verður serliga umrøtt, hvussu gjaldið skal leggjast til rættis fyri at minka um váða, sum stendst av príssveiggjum á marknaðinum. 
Um fyritøkur rinda eftir avreiðing, er neyðugt at áseta, at tær eisini skulu rinda eina upphædd, hóast fiskurin ikki verður fiskaður. Hetta er fyri at forða fyri, at fyritøkur keypa fisk á uppboðssøluni í stórum mongdum fyri at halda kappingarneytum úti av marknaðinum. Her kann ásetast, at fyritøkan skal rinda ein høgan prosentpart av virðinum, hóast kvotan ikki verður fiskað. 
Hvørji skulu kunna bjóða, og hvørjar treytir skulu setast teimum? 
Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at eingin útlendskur eigaraskapur skal vera í føroysku fiskivinnuni, og harumframt skal tryggjast, at ræðisrætturin er á føroyskum hondum. Hvussu henda áseting skal handhevjast, og hvørjar avleiðingar, hon hevur, er viðgjørt í kap. 8. í sama kapitli eru eisini lýstar fleiri treytir, ið kunnu setast teimum, sum bjóða. Tað er í øllum førum greitt, at eingin útlendsk fyritøka sleppur at bjóða upp á føroysk fiskirættindir á uppboðssølu, um henda áseting í arbeiðssetninginum skal fylgjast. Hetta hevur eitt nú ta avleiðing, at kappingin á uppboðssølumarknaðinum 
81 
verður meira avmarkað. Hinvegin hevur henda áseting tann fyrimun, at vit tryggja ein ávísan serkunnleika innan fiskivinnu í Føroyum, sum ikki kann vera til staðar, um útlendingar fáa fría atgongd til at luttaka á føroyskum uppboðssølum um fiskatilfeingi. 
Tað finst eingin áseting í arbeiðssetninginum um, at manningin ikki skal rinda fyri fiskirættindir, sum verða keypt á uppboðssølu. Hetta eigur at vera eitt mál at taka upp í sáttmálasamráðingum millum avvarðandi partar á arbeiðsmarknaðinum, og nevndin metir tað ikki vera hóskandi, at lóggivið verður á hesum øki. Um lóggivið verður fyri hesum, fer hetta at hava stórar avleiðingar við sær fyri uppboðssøluna, tí í teimum pørtum av fiskivinnuni, sum hava tilfeingisrentu, liggur størsti parturin av rentuni hjá manningini19. Um manningin ikki eisini rindar fyri atgongdina til tilfeingið, verður kappingin ójavnari millum bólkarnar, umframt at boðini á uppboðssøluni verða lægri, og tilfeingisrentan kemur ikki í Landskassan. 
Harumframt má støða takast til, í hvønn mun veiðibólkarnir skulu varðveitast. Búskaparliga er ikki skynsamt at gera ásetingar, sum tryggja, at veiðibólkarnir verða varðveittir í líka stóran mun sum í dag. Hetta er við til at gera skipanina stirvnari og forðar fyri neyðugum effektivitetsframstigum í vinnuni. Sannlíkt fer hetta eisini at krevja ymiskar uppboðssølur fyri ymiskar bólkar, og í hesum føri verður kappingin á uppboðssølumarknaðinum enn meira skerd. Harumframt kemur politiska skipanin aftur tá at gera av, hvussu stórur partur av samlaðu kvotuni skal á uppboðssølu hjá ymisku bólkunum, og tí verður uppboðssølan ikki so leys av politisku skipanini, sum ynski er um sambært arbeiðssetninginum. Veiðibólkar eru gjølligari viðgjørdir í kap. 6. 
Umframt hesi atlit, eru eisini sosial ella samfelagslig atlit, sum støða skal takast til. Hesi eru eisini knýtt at veiðibólkunum omanfyri. Tílíkar ásetingar kunnu vera við til at avmarka kappingina á uppboðssølumarknaðinum, og tær eiga tí at verða væl viðgjørdar. Um farið verður yvir til eina uppboðssøluskipan, verður t.d. torførari at varðveita virksemið kring alt landið. Slíkar ásetingar eru við til at avmarka kappingina á uppboðssølumarknaðinum enn meira. 
Viðgerðin omanfyri er stutt, men bendir kortini á, at í síðsta enda er stóri spurningurin, hvat føroyska samfelagið vil hava frá síni fiskivinnu. Skulu vit fara yvir til eina fiskivinnu, sum virkar fult eftir marknaðartreytum, har reguleringin nærum einans ásetir hámarksveiðuna? Arbeiðssetningurin nýtir orðini marknaðargrundað og búskaparliga burðardygt, men kortini benda smálutirnir í arbeiðssetninginum á, at politiska skipanin kortini ikki er sinnað til at fara yvir til eina skipan, sum er fult stýrd av marknaðinum, tí fleiri av hesum smálutum eru beinleiðis í andsøgn við eina marknaðargrundaða skipan. 
Um politiska skipanin  og føroyska samfelagið sum heild  hevur eitt ynski um at luta út loyvir við uppboðssølu, er neyðugt at tillaga kringumstøðurnar samsvarandi. Samanumtikið er torført at tryggja kapping á uppboðssølu- marknaðinum, um ov nógvar bindingar verða lagdar inn í skipanina. 
Hvussu skulu kvoturnar handfarast, eftir at tær eru útlutaðar? 
í arbeiðssetninginum verður sagt, at skipanin skal tryggja, at marknaðurin er ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og privatar hinumegin. Hetta kann tulkast sum ein avmarking av umsetiligheitini í fiskivinnuni. 
Sum áður er víst á í hesum kapitli, er umsetiligheit týdningarmikil fyri effektivitetin í vinnuni. Ein viðkomandi spurningur er kortini, um neyðugt er við umsetiligheit, tá ið rættindir verða útlutað á uppboðssølu. Tað er greitt, at ein uppboðssøla ger tørvin á umsetiligheit minni, alt annað líka, men hetta er tó treytað av nøkrum heilt ítøkiligum viðurskiftum. Tann fyrsta treytin er, at rættindini ikki skulu galda í alt ov langa tíð. Er gildistíðin t.d. 10 ár, kunnu vit ikki vera viss í, at kappingarfortreytirnar ikki broytast grundleggjandi í hesum tíðarskeiði  ella í øllum førum so mikið, at ein onnur fyritøka hevði verið effektivari enn tann, sum situr á rættindunum. Eitt dømi um hetta er ein uppboðssøla, har eitt skip, sum brúkar lutfalsliga nógva olju, vinnur rættindini. Lat okkum siga, at tá ið uppboðssølan fer fram, er oljuprísurin lágur, men tvey ár seinni er hann vaksin munandi. Nú kann hugsast, at eitt annað skip, sum hevur lægri oljuútreiðslur, er betur egnað til at røkja henda fiskiskap. Ein onnur treyt er, at fyritøkur kunnu áseta mongdirnar, sum tær ynskja sær á uppboðssøluni, og hetta leggur bindingar á uppboðssøluslagið, sum verður brúkt. Samanumtikið verður ikki mett, at effektivitetur í fiskivinnuni kann tryggjast, uttan at loyvir eru umsetilig á ein ella annan hátt. 
Spurningurin um umsetiligheit snýr seg ikki einans um víðarisølu av fullu rættindunum hjá skipinum, men eisini um møguleikan hjá fyritøkum at selja smærri mongdir ímillum sín fyri soleiðis at kunnu leggja fiskiskapin betur til rættis. 
19 Kelda: Frágreiðingin hjá Búskaparráðnum, heystið 2014. 
82 
Spurningurin er harumframt, um tað við lóg ber til at steðga allari umsetiligheit fyri at forða fyri spekulatión, tí at fyritøkurnar kunnu nýta aðrar hættir at náa málinum. Eitt nú kunnu tær selja partapeningin í feløgunum við rættindum ella á annan hátt broyta samansetingina av eigarum. Harumframt kunnu fyritøkurnar brúka leigu og/ella umbýti av skipum til at umseta fiskirættindini við, um tað í loyvistíðarskeiðnum vísir seg at vera skynsamt. Tí verður torført at forða fyri umsetiligheit við lóg. 
Ein møguleiki er at gera loyvini umsetilig á einum almennum marknaði. Hetta kann tryggja betri gjøgnumskygni, og somuleiðis loyvir tað øllum fyritøkum at bjóða. Ein avleiðing er kortini, at peningur fer aftur til privat, um rættindir skulu vera umsetilig. 
Enn ein spurningur er, um fyritøkur skulu hava møguleika til at lata rættindini inn aftur til uppboðssøluhaldaran. Eru loyvir umsetilig, t.d. á einum almennan marknaði, er tørvurin fyri at lata loyvini inn aftur ikki líka stórur. Um fyritøkur rinda eftir avreiðing, kann ein fyritøka ikki fáa pening fyri kvotu, sum ikki er brúkt. Tað kann tó hugsast, at ein fyritøka skal rinda eitt ávíst minstagjald, sjálvt um hon ikki fiskar eina kvotu. í hesum føri kann talan vera um eina skipan, har fyritøkur lata kvotur inn aftur til uppboðssøluna og soleiðis sleppa undan einum parti av minstagjaldinum. Um til ber at lata loyvir inn aftur, skal gerast ein avskrivingarregla, sum lýsir, hvussu virðið á kvotuni minkar við tíðini, sum er fráliðin, síðan kvotan varð keypt. 
Skal avmarking vera á, hvussu nógv ein ávís fyritøka kann vinna á uppboðssøluni? 
Um avmarking verður sett á, hvussu nógv ein ávís fyritøka kann vinna á hvørjari einstakari uppboðssølu, er hetta sum heild við til at minka um effektivitetin í vinnuni. Ein avleiðing av hesum er, at fyritøkur ikki kunnu fáa fyrimunir av stórrakstri. Hetta kann somuleiðis vera við til at minka um kappingina á uppboðssølumarknaðinum. Hetta er viðgjørt í kap. 9. 
7.9 Tilrættislegging av uppboðssølu 
Uppboðssølur hava verið nógv nýttar seinastu árini. Hjá tí almenna hava uppboðssølur t.d. verið nýttar til at selja fartelefonloyvir og til at privatisera fyritøkur. Uppboðssølur hava serliga teir fyrimunir, at talan er um eina tilgongd, sum eggjar til kapping um vøruna, og samstundis er tilgongdin gjøgnumskygd. Talan kann vera um ein útlutingarhátt, sum hevur við sær, at landið fær serliga høgt gjald frá vinnuni. Kortini má ásannast, at fleiri uppboðssølur hava ikki virkað sum ætlað. 
Tað finst eingin eyðsýndur, rættur máti at leggja uppboðssølur til rættis uppá, men atlit mugu takast til marknaðin, sum talan er um. Tilrættisleggingin hevur serliga stóran týdning, um talið av bjóðarum kann gerast lítið, og um forðingar fyri atgongd til vinnuna kunnu gera seg galdandi. Tilrættisleggingin gerst eisini truplari, tá ið talan er um endurtakandi uppboðssølur, ikki minst, tá ið fleiri lutir skulu út á uppboðssølu heldur enn bara ein. Við hesum í huga er lítil ivi um, at ein uppboðssøla av fiskirættindum skal fyriskipast væl, og at talan er um ein torføra uppgávu. 
Eitt gjøgnumgangandi stakdømi, sum verður nýtt í hesum kapitli, eru uppboðssølurnar í Evropa av 3G-loyvum til fartelefonir.20 í 2000 vóru seks uppboðssølur av 3G-loyvum í Evropa. Uppboðssølurnar fóru fram í seks ymiskum londum, og tað var sera ymiskt, hvussu tær eydnaðust. í Týsklandi og Stórabretlandi vórðu loyvini seld fyri oman fyri 600 evrur pr. íbúgva (80 mió. dollarar samanlagt). í Italia, Hollandi, Eysturríki og Sveis vóru inntøkurnar einans 240, 170, 100 og 20 evrur pr. íbúgva. Væntaðu inntøkurnar vóru væl oman fyri hetta. Høvuðsorsøkin til lítlu inntøkurnar var, at uppboðssølurnar vóru ikki nóg væl skipaðar. 
Uppboðssølurnar av 3G-loyvum eru áhugaverdar, tí talan er í stóran mun um somu vøru, sum fer á uppboðssølu í ymisku londunum  einasta frávikið er tilrættisleggingin. Sostatt er talan um eitt stakdømi, sum á sera greiðan hátt lýsir, hvussu týðandi tað er at leggja uppboðssøluna væl til rættis. 
7.9.1 Ymisk sløg av uppboðssølum 
Fýra standardsløg av uppboðssølum hava verið nógv nýtt og greinað: uppboðssøla við hækkandi boði (eisini kallað ensk uppboðssøla og opin uppboðssøla), uppboðssøla við lækkandi boði (eisini kallað ein hollendsk uppboðssøla), afturlatin uppboðssøla við fyrstaprísi, og afturlatin uppboðssøla við næstaprísi (eisini kallað ein vickrey-uppboðssøla). Her verður greitt stutt frá teimum ymisku (høvuðs)sløgunum av uppboðssølum, og síðan verður mett um hesi uppboðssølusløg við støði í ásettum metingarkriterium. 
20 Allar lýsingar av 3G-uppboðssølunum í hesum kapitlinum eru frá Klemperer (2002). 
83 
í uppboðssøluni við hækkandi boði verður prísurin hækkaður, til bert ein bjóðari er eftir, og hesin vinnur síðan lutin til seinasta prísin, sum viðkomandi bjóðaði. Hetta er uppboðssøluslagið, sum varð nýtt, tá 17 prosent av føroysku makrelkvotuni vórðu seld á uppboðssølu í 2011, og tað varð eisini nýtt í sambandi við royndaruppboðssølurnar í ár. 
Uppboðssølan við lækkandi boði virkar júst mótsett. Uppboðssøluhaldarin byrjar á einum sera høgum prísi og lækkar hann síðan. Fyrsti bjóðarin, sum er sinnaður at góðtaka ein prís, vinnur uppboðssøluna. Hesin prísur vil alt annað líka verða hægri enn prísurin í uppboðssøluni við hækkandi boði. 
í afturlatnari uppboðssølu við fyrstaprísi skal hvør luttakari í uppboðssøluni lata inn júst eitt boð uttan at kenna boðini hjá hinum luttakarunum. Tann, sum hevur hægsta boðið, vinnur til ásetta prísin. 
í afturlatnari uppboðssølu við næstaprísi fer uppboðssølan fram næstan eins og omanfyri. Hvør luttakari letur inn eitt boð uttan at kenna boðini hjá øllum hinum luttakarunum. Tann, sum letur inn hægsta boðið vinnur, men rindar tó ikki upphæddina, sum viðkomandi bjóðaði. í staðin rindar hann næsthægsta boðið, sum kom inn til uppboðssøluna.21 
Umframt hesi standardsløg av uppboðssølum, finst ein røð av ymiskum uppboðssølum, sum ofta taka støði í einum av standardsløgunum. Eitt dømi kann vera at nýta eina uppboðssølu við hækkandi boði til einans tveir bjóðarar eru eftir og síðan skifta yvir til afturlatin boð. Enn eitt dømi um eina afturlatna uppboðssølu er eindarprísuppboðssølan, sum er nærri viðgjørd seinni í hesum kapitli, og sum eisini varð nýtt í royndaruppboðssølunum í ár. 
7.9.2 Hvørji høvuðsatlit skal ein uppboðssøluskipan taka? 
Ein væl fyriskipað uppboðssøla eigur at hava sum høvuðsatlit at forða fyri kollusión og at tryggja atgongd til vinnuna. Um fyritøkur kunnu seta marknaðarkrefturnar til viks og uppihalda eini kollusión, verða inntøkurnar frá uppboðssøluni lágar  møguliga lægri enn við eini skatting  og tilfeingisrentan fellur ikki inn í landskassan, sum ásett í arbeiðssetninginum. 
7.9.2.1 Kollusión 
Kollusión ella avtalað spæl er møguliga størsta avbjóðingin við at leggja til rættis eina uppboðssølu. Uppboðssøluslagið má virka fyri, at ein kollusión ikki kann taka seg upp. 
Ein kollusión kann vera ítøkiliga tilrættisløgd gjøgnum beinleiðis samskifti millum partarnar, men kollusión kann eisini vera eitt slag av tigandi semju. Hetta seinasta merkir, at partarnir síggja, at ávísur atburður er til fyrimunar fyri allar partar, uttan at neyðugt er at samskifta meira um hetta. 
Fýra grundleggjandi eygleiðingar kunnu gerast viðvíkjandi møguleikunum hjá luttakarum at gera eina kollusión (annaðhvørt ítøkiliga ella tigandi). Fyrsta eygleiðingin er, at ein kollusión er torførari at fremja á einari afturlatnari uppboðssølu enn undir einari uppboðssøla við hækkandi boði. Næsta eygleiðingin er, at í uppboðssølum við fleiri sølueindum eru líkindini størri fyri, at ein kollusión tekur seg upp. Triðja eygleiðingin er, at ein kollusión er torførari at fremja undir einari uppboðssølu við fyrstaprísi enn við næstaprísi. Fjórða eygleiðingin er, at ein kollusión er lættari at fremja, tá ið uppboðssølur verða endurtiknar rímiliga ofta. Grundgivið verður fyri hesum eygleiðingum niðanfyri. 
Setast kunnu upp nakrir standardspurningar fyri at finna fram til, hvussu góðan møguleika fyritøkur hava fyri at samstarva.22 
	1.	Kunnu fyritøkur lættliga finna fram til eitt effektivt býti av marknaðinum? 
	2.	Kunnu fyritøkurnar semjast um býtið? 
	3.	Er lætt hjá fyritøkum at finna fram til frávik frá avtaluni? 
	4.	Kunnu fyritøkur revsa tílík frávik? 
	5.	Kunnu fyritøkurnar forða nýggjum fyritøkum í at koma inn á marknaðin? 
21 Uppboðssøluslagið, sum Daniel Bromley skjeyt upp á ráðstevnu í Norðurlandahúsinum 4. apríl 2016, var eitt slag av afturlatnari uppboðssølu við næsta-prísi.22 Hesi punktini eru úr Klemperer (2002). 
84 

Ein standard uppboðssøla við hækkandi boði  serliga við fleiri lutum/linjum  nøktar í fleiri førum øll krøvini fyri einum samstarvi millum luttakandi fyritøkur. Eitt tílíkt samstarv kann fara fram uttan nakrar møguleikar at samskifta við aðrar bjóðarar  annað enn boðini, sjálvsagt. 
Punktini omanfyri verða nú sett í samband við eina uppboðssølu við hækkandi boði við fleiri sølulinjum: 
	1.	Lutirnir eru vanliga væl lýstir, sum ger tað lætt hjá fyritøkum at finna fram til eitt býti av marknaðinum. 
	2.	Boðini kunnu verða nýtt til at signalera uppskot um, hvussu marknaðurin skal býtast. 
	3.	Boðini hjá eini fyritøku kunnu eygleiðast alt fyri eitt av øðrum fyritøkum. Hetta hevur eitt nú við sær, at frávik kunnu staðfestast alt fyri eitt, og fyritøkan kann verða revsað av hinum fyritøkunum í samstarvinum. 
	4.	Tað eru stór sannlíkindi fyri, at til ber at revsa frávik frá avtalum, tí revsingin kann fara fram skjótt og lættliga. Harumframt er revsingin í nógvum førum ikki kostnaðarmikil í eini uppboðssølu við fleiri sølueindum. Orsøkin til hetta er, at fyritøkurnar ofta hava møguleika at tryggja sær, at prísurin verður hækkaður á eindum, sum tann fyritøkan, ið ikki helt avtaluna, skuldi vinna. 
	5.	Aðrastaðni í hesum kapitli er grundgivið fyri, at atgongdin til marknaðin er skerd í eini uppboðssølu við hækkandi boði. Sí kap. 7.9.2.2. 
Við støði í hesum fáum punktum sæst, at líkindini fyri, at ein kollusión tekur seg upp, eru størri í eini uppboðssølu við hækkandi boðum enn í eini uppboðssølu við afturlatnum boðum. Set fyri, at vit í staðin fyri hækkandi boðini hava eina afturlatna uppboðssølu. í slíkari uppboðssølu letur hvør einstakur bjóðari sítt boð inn. Hetta er samstundis endaliga boðið hjá viðkomandi, tí ikki ber til at lata nýtt boð inn. Hetta ger tað torførari at hava eina kollusión, tí fyritøkur kunnu ikki hevna seg, um ein einkult fyritøka víkir frá samstarvinum. Harumframt kunnu bjóðarar ikki longur senda signalir gjøgnum boðini, tí boðini eru ikki almenn (í øllum førum ikki, meðan uppboðssølurnar fara fram), og hvør fyritøka bjóðar bara eina ferð. 
Triðja eygleiðingin var, at ein kollusión er lættast at forða við at nýta eina uppboðssølu við fyrstaprísi heldur enn við næstaprísi. Hetta úrslit er lutfalsliga einfalt at gjøgnumhugsa. Um talan er um eina uppboðssølu við næstaprísi, er besta strategiin, at ásetti vinnarin av uppboðssøluni bjóðar eina sera høga upphædd, og restin bjóðar null ella minstaprísin. Her er samstundis torført hjá fyritøkum at víkja frá hesum samstarvi og vinna uppá hesa avgerð. Um talan hinvegin er um eina uppboðssølu við fyrstaprísi, bjóðar ásetti vinnarin eina lítla upphædd, og restin bjóðar null ella minst ásettu upphæddina, og hetta gevur øllum luttakarum uttan ásetta vinnaranum eina sera góða orsøk til at víkja frá hesi strategi og bjóða eina hægri upphædd. Alt annað líka stendur kollusiónin veikari við eini uppboðssølu við fyrstaprísi. 
Fjórða og seinasta eygleiðingin omanfyri var, at ein uppboðssøla, sum er endurtakandi, er meira útsett fyri kollusión. Orsøkin til hetta er einføld. Bjóðarar, sum luttaka ofta í uppboðssølum saman, læra av hvør øðrum og finna yvir tíð fram til eina strategi, sum er til fyrimunar fyri allar partar. 
7.9.2.2 Atgongd til vinnuna 
Inntøkan frá eini uppboðssølu veldst sera nógv um talið av fyritøkum, sum bjóða, og hetta kann eisini hava við uppboðssøluslagið at gera. í eini uppboðssølu við hækkandi boði ber altíð til hjá einum sterkum bjóðara at yvirbjóða ein veikan bjóðara. Hetta veit veiki bjóðarin, og tí velur hann ikki at luttaka í uppboðssøluni. Er hinvegin talan um t.d. eina uppboðssølu við afturlatnum boðum, kann ein veikari bjóðari vinna á einum sterkari bjóðara, um tann sterki roynir at leggja eitt lágt boð inn. Sostatt kann hetta seinna slagið av uppboðssølu hava við sær, at eitt størri tal av bjóðarum velja at luttaka í uppboðssøluni. Her skal leggjast afturat, at í afturlatnum uppboðssølum kann ein ikki broyta boðið eftirfylgjandi.23 Sjálvsagt hevur hetta eisini við sær, at líkindini fyri, at ein minni effektiv fyritøka vinnur á eini uppboðssølu, eru størri í eini afturlatnari uppboðssølu, og hetta er ein vansi við afturlatnum uppboðssølum, har fyritøkur ikki bjóða veruligu virðismetingina. 
í Danmark var 3G-uppboðssøla í 2000. Danir høvdu einans fýra loyvir at selja og eisini fýra stórar fyritøkur, sum teir mettu fóru at bjóða upp á loyvini. í hesum føri hevði eingin kapping verið um tey fýra plássini, og tí vildi ein uppboðssøla við hækkandi boði ikki verið besta uppboðssøluslagið. Av hesi orsøk valdu danir eina afturlatna uppboðssølu (við fjórða prísi). Henda uppboðssølan eydnaðist sera væl. Ein fimta fyritøka valdi eisini at luttaka í uppboðssøluni, og hetta gav eina inntøku væl oman fyri tað, sum annars varð væntað. 
23 Hetta er til dømis viðgjørt í Vickrey (1961). 
85 
Danir gjørdu nógv burturúr fyri at tryggja, at uppboðssølan skuldi eydnast. Serfrøðingar komu úr øðrum londum fyri at ráðgeva donsku stjórnini, og høvuðsatlitið var at forða fyri avtalaðum spæli. 
í Hollandi var 3G-uppboðssølan ikki eins væl eydnað. Her var trupulleikin líka sum í Danmark, at einans fimm loyvir skuldu lutast út, og einans fimm fyritøkur vóru á marknaðinum. Kortini valdu búskaparfrøðingarnir, sum skuldu leggja uppboðssøluna til rættis, at mæla til eina uppboðssølu við hækkandi boði. úrslitið var, at inntøkan varð minni enn 1/3 av væntaðu inntøkuni. 
í 3G-uppboðssøluni í Eysturríki vórðu 12 eins lutir bjóðaðir út á uppboðssølu við hækkandi boði, og 6 fyritøkur luttóku. Hvør fyritøka kundi ogna sær meira enn ein lut, og á henda hátt var uppboðssølan øðrvísi enn uppboðssølurnar í fleiri øðrum londum. Ein sera lágur minstiprísur varð ásettur, og úrslitið gjørdist, at prísurin endaði beint oman fyri henda minstaprísin. Hvør fyritøka ognaði sær tveir lutir. Tað ber ikki til at siga, um talan var um beinleiðis avtalað spæl, tí í hesum føri, har eitt úrslit er heilt eyðsýnt, áðrenn uppboðssølan er byrjað, kann eins væl hava verið talan um tigandi samstarv. 
7.9.2.3 Javnar kappingartreytir 
Fyri at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum er týdningarmikið, at fyritøkur hava javnar kappingartreytir. Hetta eigur somuleiðis at vera eitt høvuðsatlit í tilrættisleggingini av uppboðssøluni. 
Ein beinleiðis avleiðing av hesum er, at fyritøkur verða meira javnsettar í mun til gjaldførið, og hetta kann gerast, við at fyritøkur í størri mun rinda eftir avreiðing heldur enn fyri avreiðing. Somuleiðis ber til at taka hædd fyri øðrum váðum, sum eitt nú sveiggjum í oljuprísinum. Hetta verður meira viðgjørt í kap. 7.9.5. 
Ein annar háttur at javnseta fyritøkur í mun til gjaldførið er at geva fyritøkum møguleika at lata loyvini inn aftur og fáa pening útgoldnan. í kap. 7.16 er ein lýsing av hesum leisti. 
Ein onnur avleiðing av at fyritøkur skulu hava javnar kappingartreytir er, at tað verður ikki lóggivið fyri, at manningin ikki kann taka lut í gjaldinum fyri veiðirættindini. 
7.9.2.4 Onnur møgulig atlit 
Royndirnar við uppboðssølum av fiskirættindum í øðrum londum vísa, at ein av størstu avbjóðingunum er mótstøða í vinnuni og eisini í politisku skipanini ímóti uppboðssølum24. á hoyringsfundunum við vinnuna kom eisini greitt til sjóndar, at øll umboðini vóru atfinningarsom mótvegis einum útlutingarleisti, har stórur partur fór út á uppboðssølu. Sostatt er týdningarmikið, at skipanin, sum verður sett í verk, kann standa ímóti tílíkum trýsti í tann mun, hetta er gjørligt. Spurningurin, sum ráðgevar eiga at seta sær í hesum sambandi, er hesin: hvønn týdning fær tað fyri tilmælið, um ikki øll ráð verða fylgd fullkomiliga? 
Uppboðssølan í Sveis av 3G-loyvum er eitt gott dømi um júst hetta. Búskaparfrøðingarnir, sum løgdu hesa uppboðssølu til rættis, mæltu til eina uppboðssølu við hækkandi boði og minstaprísi. í grundgevingunum viðgingu teir, at ein uppboðssøla við hækkandi boði hevði við sær størri sannlíkindi fyri kollusión, men hesin trupulleiki skuldi greiðast við at áseta eitt høgt minstagjald. 
Henda ráðgeving hevði tó ikki fyrilit fyri, at politiska skipanin í flestum førum ikki megnar at áseta høgar minstaprísir. Hóast upplýsingar eru, sum kunnu loyva teimum at áseta rímiliga effektivar minstaprísir, verður hetta mangan ikki gjørt kortini. Møguliga er fyriskiparin bangin fyri, at vøran, sum verður útboðin, ikki verður seld, ella er talan um mótstøðu ímóti uppboðssøluni generelt, og hetta ger tað torført at seta tílíkar minstaprísir í verk. Tí verða minstaprísir mangan annaðhvørt ikki settir, ella verða teir settir alt ov lágt. 
í uppboðssøluni í Sveis gjørdist úrslitið, at talið av fyritøkum minkaði niður til talið av loyvum, og prísurin á uppboðssøluni gjørdist minstiprísurin, sum varð settur alt ov lágt. Inntøkan gjørdist minni enn 1/30 av inntøkunum í Stórabretlandi og í Týsklandi og 1/50 av væntaðu inntøkuni, sum stjórnin í Sveis hevði ásett. 
Klemperer (2002) vísir eisini á onnur atlit, ið ein kann hava í huga, tá uppboðssølan skal leggjast til rættis. Afturlatnar uppboðssølur við fyrstaprísi kunnu møta ávísari mótstøðu í vinnuni. úr øðrum londum finnast eisini dømir, har vinnandi 
24 Sí kap. 7.11. 
86 

fyritøkan hevur bjóðað ein sera høgan prís  væl hægri enn næsthægsta prísin. Hetta er sjálvsagt ikki væl dámt hjá stjórum og eigarum av hesum fyritøkum. Ein kann eisini ímynda sær, at líknandi trupulleikar kunnu stinga seg upp, tá ein fyritøka letur inn eitt boð, sum er beint undir eini aðrari fyritøku, og sostatt tapir lutin. á henda hátt kann vera skynsamt at skilja boðið hjá ávísari fyritøku frá upphæddini, sum fyritøkan skal rinda. Vansin við ikki at nýta eina uppboðssølu við fyrstaprísi er, at tað kann vera torført at fáa politisku skipanina og onnur at skilja, hví ein aktørur skal rinda minni, enn viðkomandi hevur bjóðað. 
Tá ið uppboðssølur av fiskirættindum verða umrøddar, er talan um endurtakandi uppboðssølur  loyvini, sum verða útlutað, eru jú tíðaravmarkað. Tess styttri tíðarskeið, rættindini eru galdandi, tess oftari skulu uppboðssølur haldast. Tá uppboðssølur eru endurtakandi, er vansin fyri kollusión serliga stórur, tí um uppboðssølurnar verða endurtiknar ofta, økir hetta um møguligu signalini og revsingarmøguleikarnar hjá fyritøkunum. Ein møgulig avtala millum partarnar um at halda ein lágan prís kann í hesum føri gerast serliga støðug ella haldfør, eins og víst varð á omanfyri. 
7.2.3 Tillagingar fyri at minka um líkindini fyri kollusión 
Kann uppboðssølan við hækkandi boði gerast meira haldfør? Omanfyri verður víst á, at uppboðssølur við hækkandi boði eru serliga sárbærar í mun til kappingaravlagandi atburð hjá luttakandi aktørum. Tað er kortini týdningarmikið at vísa á, at ein uppboðssøla við hækkandi boði eisini hevur fleiri fyrimunir við sær. Eitt nú er rættiliga sannlíkt, at vinnandi fyritøkan er tann rætta, t.e. tann fyritøkan, sum kann framleiða vøruna til tann lægsta kostnaðin o.s.fr. 
Tað er møguligt at seta í verk ymisk atlit, sum kunnu gera eina uppboðssølu við hækkandi boði meira haldføra. Til ber at áseta ein minstaprís, og hetta er eitt vanligt amboð, sum verður nýtt í sera nógvum uppboðssølum. Eitt annað dømi um eitt tílíkt atlit er at lata boð vera ónavngivin, eins og gjørt varð í føroysku uppboðssøluni av makreli í 2011. Eisini kann tað vera eitt gott hugskot ikki at almannakunngera tal av fyritøkum, sum luttaka í uppboðssøluni  hvørki áðrenn, undir ella aftan á uppboðssøluna. Hesar loysnir gera kortini ikki uppboðssølu við hækkandi boði heilt haldføra, men tær minka um vansarnar. 
Ein annar viðkomandi spurningur er, hvussu vit kunnu tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum. Her finnast ymisk amboð, sum kunnu nýtast. Fyri at forða fyri, at einans fyritøkur, ið hava bestu atgongdina til fíggingina, kunnu bjóða upp á fiskirættindini, kann eisini ásetast, at gjaldið ikki skal rindast, fyrr enn fiskurin verður landaður. Ein møgulig atfinning móti hesum seinasta er, at fyritøkur kunnu keypa meira kvotur, enn tær enda við at fiska. Her kann til dømis vera talan um eina stóra fyritøku, sum ikki ynskir kappingarneytar. Henda avbjóðing kann tó greiðast við at lata fyritøkur rinda eitt gjald, tá ið hamarin fellur, og síðan restina, tá fiskurin er fiskaður, ella møguliga at áseta eitt minstagjald, sum skal rindast, eisini um kvotan ikki verður fiskað. Her er talan um atlit, sum kann økja um kappingina á marknaðinum og sostatt gera eina kollusión minni sannlíka. 
Samanumtikið kann sigast, at tað eru nøkur høvuðsatlit, sum tilrættislegging av eini uppboðssølu skal taka. Ymiskt er tó, hvussu viðkomandi hesi atlit eru, og hetta veldst um ítøkiliga marknaðin, sum verður umhugsaður. Um talið av bjóðarum er stórt, og atgongdin er góð til vinnuna, hevur uppboðssøluslagið minni týdning, men um hesar fortreytir ikki eru til staðar, liggur meira arbeiði fyri framman, tá ein uppboðssøla skal fyriskipast. Tá ið ræður um uppboðssølur av fiskatilfeingi í Føroyum, er sannlíkast, at kappingin ikki er stór, og tí fær tilrættisleggingin størri týdning. 
7.9.4 Uppboðssølur við fleiri lutum 
Tilrættisleggingin av uppboðssøluni verður truplari, tá fleiri lutir skulu seljast á uppboði. Uppboðssølurnar gerast somuleiðis munandi torførari at leggja til rættis, tá ið einstakar fyritøkur kunnu ogna sær fleiri lutir hvør. Hetta er týdningarmikið at hava í huga, og tí kunnu úrslit frá uppboðssølum við fleiri lutum, har keyparar einans eru áhugaðir í 0 ella 1 luti av vøruni, ikki førast yvir til tílíkar uppboðssølur. í hesum kapitli verða einans høvuðsúrslitini stutt gjøgnumgingin, men víst verður til eitt nú Milgrom (2004) og Krishna (2002), um ein vil hava gjølligari viðgerð av hesum evni. 
Fyrst má uppboðssøluhaldarin gera av, um talan skal vera um fleiri sølulinjur, líka sum í útboðnum av makrelkvotum í 2011 og opnu uppboðssølunum í ár, ella um talan skal vera um bara eina uppboðssølu, líka sum í afturlatnu uppboðssølunum í ár. Ein annar nærliggjandi spurningur er, um fyritøkur sjálvar skulu seta støddina á lutunum og sostatt eisini tal av lutum á uppboðssøluni sjálvari. 
Ein fyrimunur við at lata marknaðin áseta tal av lutum, eins og í eindarprísuppboðssøluni, sum verður lýst niðanfyri, er, at torført kann vera hjá einum uppboðssøluhaldara at áseta tal av lutum. Hetta er tó ikki ein trupulleiki, um loyvir eru umsetilig aftan á uppboðssøluna, tí umsetiligheit tryggjar effektivitet, hóast ein tillagingartíð kann koma fyri. Um loyvir hinvegin ikki eru fult umsetilig, svarar hetta til, at uppboðssøluhaldarin skal gera av, hvussu nógvar fyritøkur skulu vera á marknaðinum. 
87 
Ein vansi við at nýta uppboðssølusløg, har fyritøkurnar sjálvar avgera stødd og tal av lutunum, er, at hesar uppboðssølur kunnu gerast fløkjaligar, og hetta kann vera ein vansi fyri bæði uppboðssøluhaldaran, sum í hesum føri er landið, og fyri fiskivinnufyritøkurnar. Størsti vansin við tílíkum uppboðssølum er tó, at tær geva verri líkindi fyri, at fyritøkur bjóða veruligu virðismetingina. Hetta er útgreinað í komandi brotinum um eindarprísuppboðssølur. 
7.9.4.1 Eindarprísuppboðssøla (uniform-price auction) 
Tá ið talan bara er um eina uppboðssølu, sum skal luta út allar lutirnar til ymiskar aktørar, kann hetta eisini fyriskipast á ymiskan hátt. Ein møguleiki er at lata fyritøkur rinda prísin, sum hesar hava bjóðað. Ein annar møguleiki er at nýta uppboðssøluna til at áseta ein prís, sum allar fyritøkur rinda, t.e., at allar fyritøkur rinda sama prís. Uppboðssølur, har vinnandi fyritøkur allar rinda sama (eindar)prís, verða vanliga nevndar eindarprísuppboðssølur. í eindarprísuppboðssøluni, sum verður umhugsað her, verður tal av lutum ásett á uppboðssøluni sjálvari. 
Ein eindarprísuppboðssøla kann verða skipað soleiðis, at hvør bjóðari ásetir, hvørjar prísir viðkomandi vil rinda í afturlatnum boði fyri ymiskar eindir av eini vøru (t.e., at viðkomandi bjóðar eina eftirspurningsfunktión). Síðan verður vøran seld fyri sama prís til allar fyritøkurnar. Hesin prísur kann vera lægsta vinnandi boðið ella hægsta tapandi boðið. 
Hetta slag av eindarprísuppboðssølu verður neyvari lýst við einum dømi, sum tó er einfaldað soleiðis, at hvør fyritøka einans letur inn eitt boð. Her er talan um sama slag av uppboðssølu, sum varð nýtt í afturlatnu uppboðssølunum í summar. í hesum dømi er kvotan ásett til 30, og til samans 7 fyritøkur lata boð inn á uppboðssøluni. Fyritøkurnar bjóða allar prís og mongd, sum lýst niðanfyri í talvuni, har fyritøkurnar eru raðfestar við hægsta boðnum ovast. 
Her sæst t.d., at fyritøka A vil bjóða upp á 10 eindir og er sinnað at rinda 5 krónur fyri hvørja eind. Tá ið boðini eru raðfest frá hægsta prísi til lægsta prís, eins og í talvuni omanfyri, verða mongdirnar lagdar saman: 
Fyritøka 
Mongd 
Prísur pr. eind 
A 
10 
5,00 
B 
8 
4,50 
C 
6 
4,30 
D 
11 
4,00 
E 
8 
3,10 
F 
7 
2,50 
G 
4 
2,00 
Fyritøka 
Mongd 
Prísur fyri eindina 
Eindir (samanlegging) 
A 
10 
5,00 
10 
B 
8 
4,50 
18 
C 
6 
4,30 
24 
D 
11 
4,00 
35 
E 
8 
3,10 
43 
F 
7 
2,50 
50 
G 
4 
2,00 
54 
útlutast kunnu einans 30 eindir, og sostatt kann fyritøka D ikki fáa allar sínar eindir, tí so kemur samlaða kvotan upp á 35 eindir. Tí fær fyritøka D tilboð um 6 eindir heldur enn 11, sum fyritøkan upprunaliga bjóðaði uppá. Fyritøkurnar rinda allar ein prís á 4 krónur fyri hvørja eind. 
Fyrimunurin við hesum uppboðssøluslagi er heilt einfalt, at allar fyritøkur rinda sama prísin. Hetta er lættari hjá bæði uppboðssøluhaldara og keypara at góðtaka í nógvum førum. Tá ið tvær fyritøkur keypa eina identiska vøru fyri ymiskan prís, kann uppboðssøluhaldarin hava torført við at grundgeva fyri, júst hvør orsøkin skal vera fyri hesum. Harumframt hava fyritøkur ein trupulleika, tá tær skulu greiða sínum stjórum ella partaeigarum frá, hví tær rinda meira enn kappingarneytarnar fyri somu vøru. Hetta uppboðssøluslag kann sostatt hava eyðsýndar fyrimunir fyri bæði landið og fyritøkurnar. 
Milgrom (2004) o.a. búskaparfrøðingar vísa tó á, at eindarprísuppboðssølur hava við sær, at fyritøkur undirbjóða. Hetta verður nevnt demand reduction, sum merkir, at upplýsingar, sum fyritøkur veita uppboðssøluhaldaranum, ikki samsvara við veruligu eftirspurningskurvina hjá fyritøkuni. Hetta kemst av tí, at fyritøkan sær, at um hon hækkar boð sítt, so økir 
88 

hon somuleiðis um líkindini fyri einum hægri prísi á øllum hinum eindunum, sum hon ætlar sær at bjóða uppá. úrslitið er, at optimala strategiin hjá fyritøkuni er at undirbjóða. 
Trupulleikin við undirbjóðing í eini eindarprísuppboðssølu er lættari at lýsa við einum taldømi.25 í døminum verður gjaldið ásett av boðnum hjá hægstbjóðandi taparanum. Tað kunnu tó líknandi dømir setast upp fyri uppboðssølur, har gjaldið er lægsta vinnandi boðið. í mun til strategiskan atburð hjá luttakarum er eingin munur á hesum báðum. Fyri at dømið skal vera einfalt, verður gingið út frá, at tveir eins lutir verða bjóðaðir út, og at tvær fyritøkur eru áhugaðar í hesum lutunum. Fyritøka 1 virðismetir ein lut til 100 krónur. Um fyritøka 1 fær báðar lutirnar, er virðið fyri hesa fyritøkuna 190 krónur, og sostatt virðismetir fyritøka 1 næsta lutin 90 krónur. Fyritøka 2 vil einans hava ein lut, sum fyritøkan virðismetir til 80 krónur. Henda fyritøkan leggur sostatt einki virði á næsta lutin, og boðið er sostatt 0 krónur fyri hann. í hesum dømi er mest effektivt, at fyritøka 1 fær báðir lutirnar, tí hon virðismetir lutirnar meira enn fyritøka 2. 
Um báðar fyritøkur bjóða veruligu virðismetingina, verður býtið av lutunum effektivt. Fyritøka 1 fær báðar lutirnar, og prísurin er 80 krónur (boðið hjá fyritøku 2). Uppboðssøluhaldarin fær eina inntøku á 160 krónur, og munurin millum virðismeting og gjald hjá fyritøku 1 er 20 krónur. Fyritøka 2 fær 0 krónur burtur úr hesum úrsliti. 
Hetta er tó ikki ein optimal strategi fyri fyritøku 1, tí henda fyritøkan kann gerast betur fyri, um onnur strategi verður sett í verk. Heldur enn at bjóða virðismetingina fyri seinnu eindina, kann fyritøka 1 bjóða 0 krónur fyri hana og sostatt undirbjóða. í hesum føri fær fyritøka 1 ein lut, og fyritøka 2 fær eisini ein lut. Báðar fyritøkurnar rinda 0 krónur fyri lutin (tvey boð komu inn á 0 krónur  eitt frá hvørjari fyritøku). Uppboðssøluhaldarin hevur sostatt onga inntøku. Munurin millum virðismetingina og gjaldið fyri fyritøku 1 er 100 krónur, og henda strategi er tí greitt betri fyri fyritøku 1. Fyritøka 2 er sjálvsagt eisini betur fyri nú. Hetta úrslit er ikki effektivt, tí seinni luturin endar ikki hjá tí mest effektivu fyritøkuni. 
Dømið omanfyri vísir sera greidliga avleiðingarnar av undirbjóðing. Inntøkan gerst lægri frá uppboðssøluni, men harumframt kann undirbjóðing hava við sær, at loyvini ikki fara til tær effektivastu fyritøkurnar (feilallokering), eins og í døminum omanfyri. Hetta kann ikki koma fyri í eini uppboðssølu, har fyritøkur einans bjóða upp á ein lut og ikki hava áhuga í fleiri. í hesum slagnum av eindarprísuppboðssølu er fyritøkan sjálv við til at ávirka gjaldið, sum hon skal rinda, og hetta eggjar fyritøkum til at bjóða onnur virðir. Eindarprísuppboðssølan kann sostatt hava við sær spekulatión í uppboðssøluslagnum. 
Um talið av bjóðarum er stórt, er trupulleikin við undirbjóðing tó ikki eins viðkomandi. í føroysku fiskivinnuni kann marknaðurin tó ikki sigast at vera so stórur, at einstakar fyritøkur ikki hava førleika at ávirka prísin á uppboðssøluni. Tí er hesin vansi viðkomandi fyri fleiri fiskasløg ella møguligar uppboðssølumarknaðir. 
Hetta sæst eisini í ávísan mun aftur á royndaruppboðssølunum í summar. Tá eindarprísuppboðssøla varð nýtt, var besta strategiin at koyra inn ein høgan prís, men samstundis halda seg nakað undir mongdini, sum varð boðin út. Endamálið her var at tryggja, at viðkomandi skip fekk kvotu, men samstundis ikki at lata boðið avgera prísin. Hetta er ein strategi, sum einans letur seg gera, tá fáar fyritøkur bjóða. 
Viðgerðin omanfyri av undirbjóðing bendir á, at fyritøkur ikki nýtast at uppihalda einari kollusión, fyri at eindarprísuppboðssølan skal geva uppboðssøluhaldaranum avbjóðingar. Kortini er eisini áhugavert at kanna møguleikan fyri kollusión í hesum uppboðssøluslagi. í mun til kollusión er spurningurin, um tað finst ein strategi, soleiðis at fyritøkur kunnu uppihalda henni. Eitt dømi um slíka strategi kann vera at fyritøkur senda inn boð, sum tryggja, at frávik frá eini avtalu (annaðhvørt ítøkilig ella tigandi) verða hart revsað. Revsingin ella hóttanin, sum fær allar fyritøkur at fylgja avtaluni, fer fram á tann hátt, at ein fyritøka bjóðar sera høgar prísir fyri eindir, sum eru smærri enn tann parturin, sum henda fyritøkan skuldi hava. Um nakar víkir frá avtaluni og bjóðar upp á ein størri part, hevur hetta við sær, at øll rinda ein hægri prís. Besta strategiin er sostatt at fylgja avtaluni. 
Tað finnast dømir um, at tigandi avtalur hava tikið seg upp í júst tílíkum samanhangum, og talan er sostatt ikki um óverulig, ástøðilig dømir. Sum heild er hetta slag av uppboðssølu á mangan hátt rættiliga líkt uppboðssølu við hækkandi boði, tí tað eggjar fyritøkum á smáum marknaðum til at spekulera í uppboðssøluslagnum, heldur enn at bjóða veruligu virðismetingina. 
7.9.5 Boð sum prosent av avreiðingarvirðinum 
Ein avgerð, sum kann vera týdningarmikil fyri uppboðssøluna, er júst, hvat fyritøkur skulu bjóða. Her verða fyrst tveir møguleikar umhugsaðir, og síðan verða tillagingar gjørdar. 
25 Hetta dømið er tillagað úr Morgan (2001). 
89 
Fyrsti møguleikin er, at fyritøkan leggur boð inn um eina upphædd, sum hon er sinnað at rinda fyri at fáa kvotuna, sum verður útboðin. Síðan kann gjaldingin falla, áðrenn fiskað verður ella aftaná, t.d. tá avreitt verður ella sum árligt gjald26. Ein annar møguleiki er at nýta uppboðssølu, har boðið hjá fyritøkuni er eitt prosenttal av avreiðingarvirðinum hjá fyritøkuni sjálvari.27 
Ein fyrimunur fyri tær bjóðandi fyritøkurnar við hesum seinna háttinum er uttan iva, at landið átekur sær ein part av váðanum, sum stendst av sveiggjandi fiskaprísum. Hetta vil so eisini gera, at fyritøkur bjóða hægri. Tað eru kortini eisini vansar við hesum boðshátti. Hann kann t.d. hava við sær lægri inntøku til tað almenna, og at minni effektivar fyritøkur vinna loyvini í staðin fyri tær mest effektivu. Harumframt leggur hesin boðsháttur upp til, at fyritøkur leggja dent á lágkvalitetsframleiðslu. 
Tá ið ein minni effektiv fyritøka vinnur eina uppboðssølu fram um eina meira effektiva, verður hetta nevnt feilallokering av loyvum. Tá boð eru prosent av avreiðingarvirðinum hjá egnari fyritøku, kann feilallokering koma fyri, hóast fyritøkur bjóða veruligu virðismetingina av vøruni. Hetta merkir, at lágprís- ella lágkvalitetsfyritøkan fær ein fyrimun, tá fyritøkur bjóða prosent av egnum avreiðingarvirði. 
Ein annar viðkomandi spurningur er, hvussu tryggjast kann, at fyritøkur upplýsa veruliga avreiðingarvirðið, um hesar skulu rinda eitt avgjald, ið er beinleiðis knýtt at avreiðingarvirðinum, sum tær upplýsa. Hetta eggjar til, at avreiðingarvirðir verða uppgjørd ov lágt. 
Ein grundgeving fyri, at feilrapportering kortini ikki fer fram, er, at manningin eisini verður lønt sambært avreiðingarvirðinum, og hetta ger tað torført hjá fyritøkunum at fráboða lægri virðir. í hesum føri skulu nakrar fortreytir tó vera til staðar, til dømis at: 
	i.	manningin hevur fullar upplýsingar, t.e., at hon er tilvitað um, at feilrapportering er farin fram 
	ii.	manningin kann prógva, at ov lág virðir eru fráboðað, so at hon kann fáa viðhald í eini møguligari klagu 
	iii.	manningin ikki kann samsýnast á annan hátt 
Harumframt kann hugsast, at manningin skal hava eina ávísa samráðingarmakt. 
Ein onnur avbjóðing er, at fyritøkur selja til egin virkir. í hesum føri er ikki talan um feilrapporting av avreiðingarvirðinum, men at prísurin sjálvur er ov lágt settur. Hetta er torførari at prógva enn fyrra dømið, har fyritøkan beinleiðis fráboðaði skeiv tøl. 
í øllum førum er rímiligt at ganga út frá, at reguleringin av vinnuni má vera neyvari undir einari skipan, har fyritøkur rinda eitt prosenttal av egnum avreiðingarvirði. Eitt nú er neyðugt at halda eyga við manningarsáttmálunum, tí um manningarpartarnar byrja at hækka, kann hetta vera tekin um, at avreiðingarvirðir verða uppgjørd ov lágt. 
7.9.5.1 Aðrar møguligar tillagingar fyri at minka um váðan hjá vinnuni 
Fyri at váðin hjá fyritøkunum skal vera minni, ber til at rokna gjaldið hjá fyritøkuni við støði í miðalprísinum. í hesum føri verða fyritøkurnar bidnar um at bjóða eitt ávíst prosent av miðalprísinum. Hava tær á leið somu meting av miðalprísinum, kemur feilallokering av rættindinum ikki fyri. Henda mannagongd er tann sama, sum at boðini hjá fyritøkunum verða regulerað við %-broytingunum í miðalprísinum. 
Tað er mest sannlíkt, at miðalprísurin sveiggjar minni enn veruligi prísurin hjá ávísari fyritøku. Tað er somuleiðis sannlíkt, at ein ávís prísbroyting mangan ikki hevur við sær eina samsvarandi kostnaðarbroyting, men at kostnaðarbroytingin vil vera lægri. Hetta merkir, at tilfeingisrentan hjá fyritøkunum sveiggjar meira enn prísurin, og sostatt tekur hesin háttur ikki burtur allan váða hjá fyritøkunum  og boðini vilja vera samsvarandi lægri. 
Um ynski er um at minka váðan á útreiðslusíðuni eisini, er neyðugt at hyggja eftir oljuprísinum. Hetta er tó ikki líka einfalt at gera sum við broytingunum í fiskaprísunum omanfyri. Tað verður ikki mett at vera hóskandi, at fyritøkur kunnu draga frá egnar upplýstar oljuútreiðslur, tí hetta eggjar til størri nýtslu av olju og gevur dálkandi skipum ein beinleiðis fyrimun í uppboðssøluni. 
26 Hetta varð t.d. skotið upp í Trondsen (2015).27 Hetta varð t.d. skotið upp, tá Daniel Bromley hevði framløgu í Norðurlandahúsinum í vár. 
90 

Ein annar møguleiki fyri at taka hædd fyri príssveiggjum er at áseta eitt ávíst strekki fyri miðalprísin (+/- x%), har uppboðssøluprísurin er galdandi. Hetta merkir, at um prísurin t.d. lækkar meira enn x%, skal gjaldið endurskoðast. Hetta sama kann vera galdandi fyri oljuprísin. Her er tað kortini ein avgjørdur fyrimunur, um tað finnast greiðar ásetingar fyri, júst hvussu tilfeingisgjaldið skal broytast í hesi støðuni. Sum heild er fyrri hátturin, sum varð lýstur omanfyri, lættari at umsita enn hesin seinni, tí í honum verður lagt upp til, at fiskimálaráðið ella stovnar undir tí skulu út í samráðingar við fyritøkur. Hetta kann lættliga føra til ónøgd millum aktørar í vinnuni, um hesir meta seg at verða ymiskt viðfarnar. 
7.9.6 Samanumtøka um tilrættislegging av uppboðssølum 
Tað finst eingin einføld loysn í tilrættislegging av uppboðssølum. Fyrimunir og vansar eru við øllum uppboðssølu- sløgum. Harumframt kann staðfestast, at nøkur av eyðkennunum við uppboðssølum av fiskirættindum gera tað serliga torført at leggja slíkar til rættis. Kortini eru nakrar eygleiðingar, sum eru gjøgnumgingnar í hesum kapitlinum, serliga áhugaverdar. 
Fyrsta eygleiðingin er, at uppboðssølan eigur at hava fyrilit fyri váðanum fyri kollusión. Víst er á ymisk atlit, sum kunnu takast í tilrættisleggingini. Ein uppboðssøla við afturlatnum boðum vil alt annað líka minka um henda váða, um samanborið verður við uppboðssølu við hækkandi boðum. Harumframt kunnu eitt nú minstuprísir og ónavngivin boð eisini vera við til at økja um kappingina á uppboðssølumarknaðinum. Uppboðssølur við fyrstaprísi hava somuleiðis ein fyrimun fram um uppboðssølur við næstaprísi, tá ið ræður um at fyribyrgja kollusión. Tó ber ikki til heilt at sleppa undan vandanum fyri kollusión á einum lítlum marknaði. 
Onnur eygleiðingin er, at váðin fyri kollusión er størri, um fyritøkur áseta bæði eindir og prísir, soleiðis sum gjørt verður í eindarprísuppboðssøluni. Harumframt kann eindarprísuppboðssølan, sum er lýst í hesi frágreiðing, hava við sær undirbjóðing og minni inntøku. Verður mett, at váðin fyri samstarvi millum fyritøkur er ov stórur, kann verða umhugsað at seta í verk eina uppboðssølu, har lutirnir eru ásettir frammanundan. Hesin háttur hevur tó sum fortreyt, at kvotur eru umsetiligar. Umsetiligheit loyvir sostatt uppboðssøluhaldaranum at umhugsa fleiri ymisk sløg av uppboðssølum. 
Triðja eygleiðingin er, at torført er at minka um váðan í mun til sveiggjandi fiskaprísir og framleiðsluprísir. Verður hetta gjørt við at fyritøkur bjóða eitt prosenttal av egnum avreiðingarvirði, kann tað hava við sær feilallokering av kvotum, og uppboðssøluslagið er tá til fyrimunar fyri lágprísframleiðaran og sostatt eisini fyri lágkvalitet. Mett verður sostatt, at tað er skynsamari at taka støði í miðalprísinum í staðin. Her skal tó til seinast vísast á, at hesin váði er eisini til staðar í vinnuni í dag, tá ið fyritøkur handla loyvir sínámillum. í hesum førum mugu fyritøkurnar eisini gera eina meting av framtíðarvinningum, hóast hesir sveiggja meira enn í øðrum vinnum. 
7.10 Sveiggj í vinnuni 
í mun til nógvar aðrar vinnur, eru fleiri sera óstøðug viðurskifti í fiskivinnuni. Her verður serliga hugsað um fiskaprísin, men eisini um sveiggj í kvotum og oljuprísi. Stórur partur av fiskiflotanum nýtir nógva olju, og seinastu árini hava verið stór sveiggj í oljuprísinum. Tað hevur eisini stóra ávirkan, hvussu skjótt eitt skip megnar at veiða eina kvotu, tí hvør dagur kostar nærum tað sama, um veiða pr. dag eitt nú hálverast frá einum ári til annað. 
Tað hava verið stór sveiggj í fiskaprísinum. Sum dømi er gongdin í makrelprísinum lýst (sí mynd 7.2). 
14 kr/kg 12 
10 8 6 4 2 
Landingarprísir 
Landingarnøgd 
tTons 160 140 120 100 
80 60 40 20 
00 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 
Mynd 7.2. Prísur og nøgd av makreli, 2001-2015. Kelda: Vørn 
91 

Prísurin hevur sveiggjað nógv, bæði á sild og svartkjafti, men serliga nógv hevur hann sveiggjað á makreli frá 1999 fram til 2010, og mest í 2005. Til ber at siga, at um øll makrelfiskirættindini vórðu seld í 1999, hevði landið møguliga mist eina stóra inntøku. 
Ein avbjóðing er eisini, at tað kunnu vera stór sveiggj á útreiðslusíðuni, sum kunnu vera torfør at spáa um. Eitt dømi um hetta er oljuprísurin í 2007 og 2008. Ein kann sjálvandi eisini siga, at prísirnir ikki bara ganga upp. Oljan fall eisini frá juli til desember í 2008. Sveiggini síggjast greitt á mynd 7.3 niðanfyri. 
800 DKK/tunnu 
Oljuprísir DKK/tunnu 
700 600 500 400 300 200 100 
0Jan 04 
Jan 05 
Jan 06 
Jan 07 
Jan 08 
Jan 09 
Jan 10 
Jan 11 
Jan 12 
Jan 13 
Jan 14 
Jan 15 
Jan 16 
Mynd 7.3. Gongdin í oljuprísinum, 2004-2017. Kelda: Thomson/Reuters og Danski tjóðbankin. 
Tað hevur stóran týdning, at fiskivinnuskipanin, har ið til ber, kann minka um tann váða, sum liggur í at reka fiskiskap, ella í øllum førum ikki økir um hann. Hetta eigur at vera eitt høvuðsmál í tilrættisleggingini av uppboðssøluni. 
7.10.1 Roknað dømi við ov høgum boðum 
Við stórum sveiggjum økist váðin fyri, at fyritøkur leggja inn boð á uppboðssøluni, sum seinni vísa seg ikki at vera hóskandi. Hetta er serliga galdandi, um fyritøkur bjóða uppá langtíðarloyvir. 
Niðanfyri sæst eitt hugsað dømi, ið lýsir, hvørjar avbjóðingar eru, um kvotur verða keyptar á uppboðssølu, har prísurin er ov høgur. Vinstrumegin á myndini er kostnaðurin fyri kvotukeyp frádrigin, áðrenn manningin fær sína hýru, og høgrumegin er manningin ikki við í keypinum. 
92 
Keypt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++++++++ 3,66 10 Sild +++++++++++++++3,57 5 Svartkjaftur +++++++++++++++0,11 20 í&alt &&&&&&&&&&&&&&&1,62 35 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
í&alt 
%%%%% %36.600.000 %%%%% %17.850.000 %%%%%%%% %2.200.000 &&&&&&56.650.000 
í&alt 
%%%%% %50.000.000 %%%%% %25.000.000 %%%%% %40.000.000 &&&&115.000.000 
Keypt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur +3,66 10 Sild +3,57 5 Svartkjaftur +0,11 20 í&alt &1,62 35 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
í&alt 
%%%%% %36.600.000 %%%%% %17.850.000 %%%%%%%% %2.200.000 &&&&&&56.650.000 
í&alt 
Makrelur Sild Svartkjaftur í&alt 
Inntøkur 
+++++++++++++++5,00 10 +++++++++++++++5,00 5 +++++++++++++++2,00 20 &&&&&&&&&&&&&& 3,29 35 
Makrelur +5,00 Sild +5,00 Svartkjaftur +2,00 í&alt &3,29 
Inntøkur 
10 %%%%% %50.000.000 5 %%%%% %25.000.000 20 %%%%% %40.000.000 35 &&&&115.000.000 
++Søla.......................................... ++Kvotakeyp............................................ 56.650.000 ++Nettosøla............................................. 58.350.000 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra....................................................... 14.675.317 +Minstulønargrunnur............................. 583.500 ++Sølu/pakningur+o.a.............................. 540.000 ++Arbeiðsmarknaðargj............................ 440.251 ++Kvotakeyp............................................ - ++Inntøkutapstrygging............................ 45.600 ++Proviantur........................................... 250.800 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur.................................... ++Trygging............................................... ++Olja...................................................... ++Smyrjiolja............................................. ++Viðlíkahald........................................... ++Aðrar+útreiðslur................................... ++Fyrisiting+o.a........................................ 650.000 
++Søla............................. 115.000.000 ++Kvotakeyp............................... - ++Nettosøla................................ 115.000.000 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra.......................................... 28.923.075 +Minstulønargrunnur................ 1.150.000 ++Sølu/pakningur+o.a................. 540.000 ++Arbeiðsmarknaðargj............... 867.675 ++Kvotakeyp............................... 56.650.000 ++Inntøkutapstrygging............... 45.600 ++Proviantur............................... 250.800 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur........................ ++Trygging.................................. ++Olja.......................................... ++Smyrjiolja................................ ++Viðlíkahald.............................. ++Aðrar+útreiðslur...................... ++Fyrisiting+o.+m......................... 650.000 
%% %115.000.000 
í&alt 16.535.468 
Skiftisavlop 41.814.533 
í&alt 88.427.150 
Skiftisavlop 26.572.850 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 24.146.033 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 8.904.350 
Mynd 7.4. Hugsaður roknskapur við høgum boðum á makrel og sild. 
í mynd 7.4 er tað eitt nótaskip, sum hevur sáttmálan Nótaskip > 1500 HK. Skipið brúkar 16.000 litrar av olju um dagin og hevur verið úti í 190 dagar. Oljuprísurin er 2,90 kr. Prísirnir á uppboðssølunum eru settir við støði í prísunum á royndaruppboðssølunum. 
í seinna dømi hevði skipið ikki havt nóg mikið av peningi til eitt nú kapital, og hetta merkir, at tann normali vinningurin í vinnuni er burtur. í hesum føri hevur uppboðssølan tikið meira inn enn tilfeingisrentuna. Samlað hýruprosent hjá bólkinum Nótaskip > 1500 HK er uml. 26%. Næst teimum koma ídnaðartrolarar (uml. 34%), djúpvatnstrolarar (uml. 36%), frystitrolarar (uml. 38%), og partrolarar (uml. 39%). 
Niðanfyri sæst enn eitt dømi, har fortreytirnar eru tær somu sum í fyrra dømi, tó at keyp av makrel- og sildakvotu er sett til 2,00 kr. pr. kg. 
93 
Keypt&á&uppboðssøluni á&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++2,00 10 Sild ++++++++2,00 5 Svartkjaftur ++++++++0,11 20 í&alt &&&&&&&&0,92 35 
Keypt&á&uppboðssøluni á&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++2,00 Sild ++++++++2,00 Svartkjaftur ++++++++0,11 í&alt &&&&&&&&0,92 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++5,00 Sild ++++++++5,00 Svartkjaftur ++++++++2,00 í&alt &&&&&&&&3,29 
Inntøkur 
++Søla......................... ++Kvotakeyp................................ ++Nettosøla................................. 115.000.000 
í&alt 
$$$$ $20.000.000 $$$$ $10.000.000 $$$$$$ $2.200.000 &&&&&32.200.000 
í&alt 
10 $$$$ $50.000.000 5 $$$$ $25.000.000 20 $$$$ $40.000.000 35 &&115.000.000 
++Søla......................... ++Kvotakeyp................................ 32.200.000 ++Nettosøla................................. 82.800.000 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra........................................... 20.824.614 +Minstulønargrunnur................. 828.000 ++Sølu/pakningur+o.a.................. 540.000 ++Arbeiðsmarknaðargj................ 624.726 ++Kvotakeyp................................ - ++Inntøkutapstrygging................ 45.600 ++Proviantur................................ 250.800 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur......................... ++Trygging................................... ++Olja.......................................... ++Smyrjiolja................................. ++Viðlíkahald............................... ++Aðrar+útreiðslur....................... ++Fyrisiting+o.a............................ 650.000 
í&alt 
10 $$$$ $20.000.000 5 $$$$ $10.000.000 20 $$$$$$ $2.200.000 35 &&&&&32.200.000 
í&alt 
10 $$$$ $50.000.000 5 $$$$ $25.000.000 20 $$$$ $40.000.000 35 &&115.000.000 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++5,00 Sild ++++++++5,00 Svartkjaftur ++++++++2,00 í&alt &&&&&&&&3,29 
Inntøkur 
$ $115.000.000 
115.000.000 - 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra........................................... +Minstulønargrunnur................. ++Sølu/pakningur+o.a.................. ++Arbeiðsmarknaðargj................ ++Kvotakeyp................................ ++Inntøkutapstrygging................ ++Proviantur................................ 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur......................... ++Trygging................................... ++Olja.......................................... ++Smyrjiolja................................. ++Viðlíkahald............................... ++Aðrar+útreiðslur....................... ++Fyrisiting+o.+m.......................... 650.000 
28.923.075 1.150.000 540.000 867.675 32.200.000 45.600 250.800 
í&alt 23.113.740 
Skiftisavlop 59.686.260 
í&alt 63.977.150 
Skiftisavlop 51.022.850 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 42.017.760 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 33.354.350 
Mynd 7.5. Hugsaður roknskapur við støði í boðum á 2 kr/kg fyri makrel og sild. 
Eitt lán á 250 mió. kr. við 5% í rentu yvir 15 ár kostar fyrsta árið góðar 29 mió. kr. Tað hevði skipið fingið goldið í fyrra dømi, men ikki í seinna. 
í døminum omanfyri kostar oljan í alt 8,8 mill. kr. Umleið tað sama, sum oljan kostaði um ársskiftið 2006/07. 16 mánaðir seinni var prísurin tvífaldaður. Tá ið prísurin var hægstur í juli 2008, var hann 142% hægri enn við ársskiftið 2006/07. 
7.11 Royndir í øðrum londum við uppboðssølum av fiskirættindum 
Tey lond, sum serliga hava royndir við uppboðssølum av fiskirættindum, eru Kili, Estland og Russland. Tó skal leggjast afturat, at tey flestu av londunum, sum verða lýst í hesum brotinum, hava ikki uppboðssølur av fiskirættindum í dag. 
Endamálini við uppboðssølunum í hesum londum hava í høvuðsheitum verið at tryggja, at tilfeingisrentan fellur aftur til landið, og at fáa eina meira gjøgnumskygda útluting av fiskiloyvum. 
Eins og í Føroyum hevur nógv kjak verið í hesum londum um ymisk viðurskifti, t.d. um atgongd til vinnuna, útlendingar í vinnuni og tilrættisleggingina av uppboðssøluni sum heild. Ofta hava fleiri broytingar verið innførdar samstundis, og hetta ger tað torførari at meta um ávirkanina, sum uppboðssølan hevur havt á vinnuna. Harumframt hevur politiska umhvørvið verið óstøðugt í fleiri av hesum londunum, og hetta kann eisini geva eina kámari mynd av 
94 
uppboðssøluavleiðingum. í onkrum føri hevur reguleringin als ikki verið nøktandi, og hetta er somuleiðis við til at gera tað torførari at gera eftirmetingar. Nakrar eygleiðingar kunnu tó gerast, men hesar eiga tó at verða tiknar við neyðugum fyrivarni. 
Tað tykjast at vera tvær høvuðsavbjóðingar við uppboðssølunum, sum vórðu fyriskipaðar í hesum londum. í flestu førum vóru uppboðssølurnar einans virknar í avmarkað tíðarskeið, og sostatt er talan um avbjóðingar, sum gera seg galdandi yvir styttri tíð. Ein avbjóðing var stórt trýst frá vinnuni til at avtaka uppboðssøluna, og hetta trýst gjørdist størri, tá ið fyritøkur almannakunngjørdu verri roknskapartøl orsakað av uppboðssøluútreiðslum. Talan var sostatt um eitt trýst, sum vaks, eftir at uppboðssølurnar vórðu settar í verk, og tykist hetta at vera høvuðsorsøkin til, at tær vórðu avtiknar aftur.28 Ein annar trupulleiki hevur verið vantandi kapping millum fyritøkur, sum bjóða. Henda seinna avbjóðingin kann møguliga handfarast við at tilrættisleggja uppboðssøluna soleiðis, at møguleikin fyri samstarvi millum bjóðandi fyritøkurnar gerst minst møguligur, eins og viðgjørt er í undanfarnum brotum í hesum kapitli. 
7.11.1 Kili 
í 1992 varð uppboðssøla fyrstu ferð roynd í Kili, tá ið tvey fiskasløg (ávís sløg av hummara og toski) vórðu seld á uppboðssølu. í 1997 fóru aftur tvey fiskasløg (ávís sløg av búrfiski og rækjum) út á uppboðssølu. 
Uppboðssølurnar vórðu skipaðar soleiðis, at upprunaliga fóru 100 prosent ella 90 prosent av hámarksveiðuni út á uppboðssølu av ávísa fiskaslagnum. Loyvini vóru galdandi í 10 ár, og kvotan fall linjurætt hesi árini. Eingin kundi bjóða upp á meira enn 50 prosent av hámarksveiðuni, og minstiprísur varð eisini ásettur.29 
Ein niðurstøða eftir royndirnar av uppboðssølunum í Kili er, at tær vóru merktar av samstarvi millum aktørararnar á uppboðssølunum. Talan var sostatt um vantandi kapping millum bjóðarar, og hetta ávirkaði síðan inntøkurnar.30 
7.11.2 Estland 
Estland royndi uppboðssølu í árunum 2001-2004, tá 10 prosent fór á uppboðssølu, og 90 prosent vórðu útlutað eftir søguligum rættindum. Fyri tey 90 prosentini, sum vórðu latin sambært søguligum rættindum, var eitt tilfeingisgjald galdandi. Kvoturnar fullu eksponentielt í tíðarskeiðnum, soleiðis at 10 prosent av kvotunum vórðu innafturtikin hvørt ár og útafturlutað á uppboðssølu.31 
Ein uppboðssøla við hækkandi boði varð nýtt, og øll boð vóru almenn. Fiskivinnufyritøkur, sum vóru skrásettar í Estlandi, kundu luttaka á uppboðssølunum. Talan var um bæði sentrala uppboðssølu og uppboðssølur úti á ymiskum økjum í landinum. Gjøld vórðu tikin fyri at luttaka á eini uppboðssølu, men meginparturin varð afturrindaður, um viðkomandi ikki fekk fiskiloyvi. Øll loyvir gjørdist fult umsetilig í 2001, tá uppboðssølan varð roynd á fyrsta sinni. Frammanundan vóru loyvini ikki umsetilig. 
Eftir 2001 minkaði flotin, og fleiri stór skip komu inn. Flotin minkaði frá oman fyri 90 skipum í 2000 til umleið 24 skip í 2001. Sum áður sagt, var uppboðssølan ein roynd, samstundis sum at kvotur vórðu gjørdar fult umsetiligar. Væntandi vóru tað tær umsetiligu kvoturnar, sum vóru við til at effektivisera fiskivnnuna, heldur enn sjálv uppboðssølan. Kvoturnar fóru tó ikki allar til miðstaðarøkið men heldur hinvegin. Sambært ymiskum keldum varð uppboðssølan avtikin, tí at vinnan var ónøgd við skipanina. 
7.11.3 Russland 
í Russlandi fór uppboðssølan fram í árunum 2001 til 2003.32 Talan var um umleið 20 prosent av hámarksveiðuni, sum vórðu seld. Russland hevði tó í nøkur ár frammanundan selt kvotur fyri ásettar prísir, serliga til útlendskar fyritøkur, men seinnu árini eisini til russiskar fyritøkur. áðrenn uppboðssølan varð innførd, fingu russiskar fyritøkur eina ásetta kvotu og kundu síðan keypa sær eyka tons fyri ávíst gjald. 
útlendingar kundu eisini luttaka í uppboðssølunum, men hesir skuldu uppfylla ymisk krøv. Eitt nú vórðu allar kvotur fyrst bjóðaðar út til russiskar fyritøkur, og tær útlendsku sluppu síðan bert at bjóða, um tær russisku ikki tóku av. 
28 í Estlandi vóru eisini aðrar orsøkir. Estland gjørdist partur av ES, og tí var neyðugt at broyta fiskivinnupolitikkin, soleiðis at hesin samsvaraði betur við politikkin hjá hinum limalondunum.29 Hesar upplýsingar eru frá Lynham (2014) og Pena-Torres (1997).30 Kelda: Cerda og Urbina (2000). 
31 Henda mannagongd er sostatt ikki tann sama sum í Kili, tí í Kili var talan um 10 ára loyvir. 32 Upplýsingar um uppboðssølu í Russlandi eru úr Anferova o.o. (2005) og Lynham (2014). 
95 
Ofta verður ført fram í almenna kjakinum, at eingi boð komu inn til onkrar uppboðssølur. Hetta er satt fyri uppboðssølur í Russlandi, og orsøkin til hetta er tann, at talan var um fiskasløg, sum høvdu so lítið virði, at fiskiskapurin ikki loysti seg. Talan var sostatt um negativa tilfeingisrentu. 
í Russlandi vóru ávísir trupulleikar við at gera av, hvussu nógv tons skuldu bólkast saman til uppboðssøluna. Hesin trupulleiki gjørdist viðkomandi, tí kvotur, sum vórðu keyptar á uppboðssølu, kundu ikki seljast aftur, t.e., at tær vóru ikki umsetiligar. Um kvotur kunnu seljast aftur og býtast sundur (t.e. eru fult umsetiligar), er hetta ikki ein trupulleiki. 
Fiskivinnan í Russlandi hevur verið óstøðug í nógv ár, tó serliga av politiskum ávum. Hetta hevur eisini við sær, at tað er torført at meta um avleiðingarnar av uppboðssølunum á fiskivinnuna, tí fiskivinnan var sera ávirkað av broytingunum í samfelagnum sum heild. 
Tað almenna vann nógvan pening av uppboðssøluni. Vinnan fekk hinvegin verri úrslit og økta skuld, tí hon skuldi rinda fyri loyvini, við hamarsslag. 
Anferova o.o. (2005) vilja vera við, at uppboðssøluskipanin hevði við sær øktan ólógligan fiskiskap í Russlandi. Teirra meting er, at uppboðssøluskipanin legði stórt trýst á vinnuna um at økja vinningin, og tí fóru fyritøkur at fiska ólógligt. Her skal tó leggjast afturat, at eftirlitið als ikki var nøktandi, og hetta er uttan iva høvuðsorsøkin til, at hesin trupulleikin kom í. ólógligur fiskiskapur verður eisini mettur at vera orsøkin til, at flotin ikki minkaði í Russlandi, eftir at uppboðssølan varð sett í verk, hóast kvotur vórðu skerdar. Somuleiðis meta Anferova o.o. (2005) ikki, at nøktandi íløgur vórðu gjørdar í hesum tíðarskeiði, tá uppboðssølan varð galdandi. Hetta verður tó ikki gjølligari lýst í greinini. 
Skipanin var einans galdandi til og við 2003. í 2004 fóru tey aftur til søgulig rættindir, men ásettu tó eitt tilfeingisgjald. 
7.11.4 Aðrar royndir við uppboðssølum innan fiskivinnu 
í Nýsælandi hevur uppboðssøla í avmarkaðan mun verið nýtt til at luta út kvotur av nýggjum fiskasløgum, og einans tá ið kvotan av nýggjum fiskasløgum fer upp um eitt vist, verður selt á uppboðssølu. Soleiðis hevur verið síðan 1996. 
Bestu royndirnar frá uppboðssølum innan fiskivinnu eru at finna í USA, har uppboðssølur av loyvum at fiska skeljadjór (geoducks) í Washington eru tvær ferðir um árið. Hesar uppboðssølur hava verið síðan í 1980-unum. Her verður ein afturlatin uppboðssøla við fyrstaprísi brúkt. Samlaða kvotan verður býtt upp í ávíst tal av lutum, sum síðan verða útlutaðir í ymiskum sølum (tað, sum í uppboðssøluni í Føroyum í 2011, varð nevnt ymiskar linjur ella sølulinjur). 
Hvørt boð er ein ávís upphædd, sum síðan verður býtt upp í eitt gjald, ið verður rindað beinanvegin, t.e. við hamarsslag. Harumframt verður rindað eitt umsetningsgjald. 
7.12 Føroysk uppboðssøla av makreli í 2011 
í Føroyum vórðu 20.000 tons av makreli seld á uppboðssølu í 2011. Uppboðssølan svaraði til umleið 17 prosent av kvotuni. Tá eru frádrignir parturin, sum varð seldur øðrum londum, og parturin, sum fór til gransking o.tíl.. 
Uppboðssølan var soleiðis, at eigarar av fiskifari undir føroyskum flaggi kundu melda seg til at luttaka á uppboðssøluni. Meldað varð til á heimasíðuni hjá Fiskamarknaði Føroya, www.fmf.fo, ið var uppboðssøluhaldari vegna landsstýrismannin. 
Samlaða upphæddin skuldi rindast kontant, tá ið uppboðssølan var liðug. Uppboðssøluhaldarin skuldi tryggja sær, at keyparin hevði stillað nøktandi trygd fyri boðunum. 
Sjey fyritøkur luttóku á uppboðssøluni, og tvær fingu ongan lut. Vinnandi boðini sveiggjaðu sera nógv. Lægsta vinnandi boð var 0,75 kr. pr. kilo, og hægsta vinnandi boð var 5,76 kr. pr. kilo. Hetta var 7,7 ferðir størri enn lægsta vinnandi boðið. Fjord Fishing fór við meginpartinum  78 prosentum  av makrelinum, sum varð boðin út á uppboðssølu. 
Tríggjar uppboðssølur vóru. Tann fyrsta var tann 26. juli 2011, har 7.000 tons vórðu bjóðað út. Miðalprísurin gjørdist 1,70 kr. pr. kilo. Onnur uppboðssølan var tann 9. august 2011, har aftur 7.000 tons vórðu bjóðað út. Tá gjørdist miðalprísurin um 4,70 kr. pr. kilo. Seinasta uppboðssølan var tann 16. august 2011, har 6.000 tons vórðu bjóðað út. Miðalprísurin á hesari uppboðssøluni varð 4,56 kr. pr. kilo. Samanlagt gjørdist miðalprísurin á øllum uppboðssølunum 3,60 kr. pr. kilo, og gjørdist inntøkan til landskassan sostatt umleið 70 mió. krónur. 
96 

Uppboðssølurnar vórðu skipaðar við ymiskum sølulinjum, t.e. lutum, sum vórðu bjóðaðir út hvør sær. Hvør útboðin sølulinja varð seld í einum til hægstbjóðandi, og sølan á uppboðssøluni fór fram sum elektronisk uppboðssøla á internetinum saman við telefonsamskifti við boði og yvirboði, inntil tann útbjóðaða sølulinjan var seld. Her er sostatt talan um eina uppboðssølu við hækkandi boði. Landsstýrismaðurin kundi treyta sær ein minstaprís. 
Nøgdirnar vórðu útbjóðaðar í lutum, sum høvdu ymiskar støddir frá 5 tonsum til 400 tons. Sum dømi kann nevnast, at í seinasta umfarinum vóru 58 uppboðssølur, har tonsini vórðu flokkað soleiðis: 
Tal av sølulinjum 
á tons 
Samanlagt tons 
12 
5 
60 
12 
10 
120 
12 
50 
600 
11 
100 
1.100 
9 
400 
3.600 
1 
200 
200 
1 
320 
320 
á uppboðssøluni vórðu øll nøvn hildin loynilig, men vinnararnr vórðu kunngjørdir eftir uppboðssøluna, og sama var galdandi fyri vinnandi prísirnar á hvørjari linju. 
7.12.1 Stutt eftirmeting av uppboðssøluni í 2011 
Eingin almenn eftirmeting er gjørd av uppboðssøluni í 2011. Tí verður í hesum kapitli gjørdar nakrar eygleiðingar í mun til tær royndir, sum føroyska samfelagið gjørdi sær á hesum uppboðssølum. 
Fyrsta eygleiðingin er viðvíkjandi vali av uppboðssøluslagi. Talan var um eina uppboðssølu við hækkandi boði, og í slíkum førum er serliga sannlíkt, at aktørar megna at halda prísinum niðri  annaðhvørt gjøgnum beinleiðis samstarv ella tigandi samstarv. Tað eru fleiri ábendingar um, at talið av reellum bjóðarum var nakað lágt í 2011 til eina uppboðssølu við hækkandi boði.33 Til dømis er stóra sveiggið í prísinum ein ábending um hetta. í hesum føri, har tekin eru um, at fyritøkur megna at halda prísinum niðri, kann uppboðssøluhaldarin umhugsa at skifta yvir til eina uppboðssølu við afturlatnum boðum í staðin, tí hetta kann minka um váðan fyri kollusión. Er talið á reellum fyritøkum hinvegin stórt, er eingin vandi við at nýta eina uppboðssølu við hækkandi boði, og verður hon tá ofta sett í verk. Trupulleikin við kollusión er serliga viðkomandi, tá ið talan er um fleiri sølulinjur. Hóast ein uppboðssøla við hækkandi boði gongur væl, tá ið talan er um eina ella fáar royndaruppboðssølur, merkir hetta als ikki, at hon eisini gongur væl í eini varandi fiskivinnuskipan, har uppboðssølur eru við jøvnum millumbilum. Møguleikin fyri kollusión gerst munandi størri í eini varandi skipan. Sostatt eiga vit eisini at vera varin við beinleiðis at føra royndir frá royndaruppboðssølum yvir til eina varandi skipan. 
Uppboðssølan í 2011 var ein uppboðssølu við hækkandi boði við fyrstaprísi. Hetta merkir, at hægsta boðið er samstundis eisini gjaldið, sum vinnandi fyritøka rindar. Hetta hevur við sær, at prísirnir, sum fyritøkur rinda fyri annars somu rættindir, kunnu sveiggja nógv, og soleiðis var á uppboðssøluni í 2011. Eitt uppboðssøluslag, har ein vinnandi fyritøka ikki rindar sítt egna boð, men eitt annað gjald (tað kann vera næsthægsta boð, men eisini aðrar upphæddir) kann hava fyrimunir við sær í hesum førinum. Uppboðssølusløg, har boð og gjald ikki eru beinleiðis knýtt at hvør øðrum, kunnu hava fleiri fyrimunir. Ein av hesum fyrimunum er, at ein slík uppboðssøla kann vera lættari at góðtaka hjá vinnuni, og royndir úr øðrum londum vísa, at hetta er avgerandi fyri uppboðssøluskipanina. í kap. 7.9.4 vórðu nettupp uppboðssølusløg umrødd, har allar fyritøkur rindaðu sama prís. 
Sum nevnt, sveiggjaði prísurin á uppboðssøluni sera nógv. Tað kunnu vera ymiskar orsøkir til hesi sveiggini. Ein orsøk kann vera, at væntanir um prís ella annað eru broyttar í tíðarskeiðnum millum fyrstu og aðru uppboðssølu. Talan var um stutt tíðarskeið (einans 14 dagar), men hetta er kortini ein møguleiki. Ein onnur orsøk, sum møguliga er meira týdningarmikil, eru kappingarviðurskifti millum bjóðarar á uppboðssøluni. Her verður víst til, at fyritøkur møguliga ikki bjóða veruliga virðið á eindunum á uppboðssøluni. 
33 Hugtakið reelt tal av bjóðarum vísir til teir bjóðarar, sum høvdu ein veruligan møguleika at vinna uppboðssøluna. 
97 

Sveiggjandi prísurin á uppboðssøluni hevur eisini við sær, at torført er at brúka uppboðssøluna sum grundarlag fyri eini meting av tilfeingisrentuni í 2011. Harumframt er ikki neyðturviliga einfalt at meta um, hvussu umboðandi prísurin á uppboðssølueindunum er fyri virðið á øllum eindunum til samans (ella fyri miðalvirðið). ástøðiliga eigur ein fyritøka at bjóða í samsvari við marginala profittin og ikki miðalprofittin. Sostatt er viðkomandi at vita, hvussu uppboðssøluprísurin sveiggjar við mongdini. Tað kann hugsast, at marginali profitturin fyri tær fyrstu eindirnar er hækkandi, men eftir eina ávísa eind, byrjar marginali profitturin at falla. Orsøkin til hetta kann vera, at marginali kostnaðurin ikki er fallandi allastaðni, men byrjar at hækka eftir ávísa mongd. Ein fyritøka eigur, um henda fortreyt er røtt, at vera sinnað at rinda eina vaksandi upphædd fyri mongdir upp til eitt ávíst mark, og síðan minkar upphæddin aftur. Sjálvsagt hava ymiskar fyritøkur eisini ymiskar marginalprofittgongdir, tí ymiskt er, hvussu effektivar fyritøkur eru. 
Prísirnir á uppboðssøluni vóru væl hægri, enn mett varð frammanundan, og hevði uppboðssølan sostatt við sær stóra inntøku til landskassan. Miðalprísurin á uppboðssøluni gjørdist, sum áður nevnt, 3,60 krónur pr. kilo. Til samanberingar var tilfeingisgjaldið hetta árið einans 0,25 krónur pr. kilo (partur av vinnuni hevði tó einki avgjald). 
á hoyringsfundi við vinnuna 20. apríl 2016 varð ført fram, at góðskan á fiskinum, sum fór umvegis móttøkuskipið Lafayette, var ikki nóg góð. Hetta hevur eftirfylgjandi havt við sær, at kundar hava sett lægri góðsku í sambandi við føroyskan fisk, og hetta hevur havt neiligar avleiðingar fyri marknaðarviðurskiftini. 
ávís ónøgd hevur sum heild verið við, at ein aktørur kundi fáa nærum 80 prosent av kvotuni, og at teir høvdu bíliga arbeiðskraft umborð. Fyrst er at siga, at tey flestu meta, at tað var neyðugt at hava Lafayette her, tí annars høvdu vit ikki havt móttøku nokk tað árið, tí vit vóru útistongd frá Noregi og ES. Tað er ikki ov nógv at siga, at uppboðssølan varð hildin í eini tíð, har undantaksstøða var galdandi í føroysku fiskivinnuni. Greiðar ásetingar um, hvussu nógv einstakir aktørar kunnu ogna sær á uppboðssøluni, kunnu tó forða fyri hesum, men tílíkar ásetingar gerast ikki eins viðkomandi í eini varandi skipan. 
7.13 Uppboðssølan í 2016 
Sum partur av nýskipanararbeiðinum valdi núsitandi landsstýrið at selja umleið 10% av uppsjóvarkvotunum og kvotunum í Barentshavinum á eini sokallaðari royndaruppboðssølu. 
Ætlanin var upprunaliga, at henda søla skuldi vera fyrst í árinum, men av politiskum ávum varð hon útsett til at vera um summarið í juli og í september. Ein avmarking varð gjørd í mun til 2011, soleiðis at umframt at bert skip við veiðiloyvi kundu bjóða, skuldi skipið, sum bjóðaði, sjálvt fiska kvotuna, og tað kundi tí ikki selja hana víðari til annað skip at fiska. 
Niðanfyri síggjast tons, minstuprísir, tíðarskeið og miðalprísir fyri tær ymsu uppboðssølurnar. 
(Tons) (Kr/kg) 
Opin uppboðssøla 
Afturlatin uppboðssøla 
í alt 

Linja 1 
Linja 2 
Linja 1 
Linja 2 

Svartkjaftur (5.-15. september): minstiprísur 0,10 kr/kg afturlatin, 0,12 kr/kg opin 
5.000 0,12 
5.000 0,13 
5.000 0,10 
5.000 0,10 
20.000 0,11 
Makrelur (14.-22. juli): minstiprísur 1,30 kr/kg 
3.500 3,52 
3.500 3,82 
2.000 3,60 

9.000 3,66 
Sild (14.-22. juli): minstiprísur 1,30 kr/kg 
2.000 3,56 
2.000 3,58 


4.000 3,57 
Botnfiskur í russiska partinum av Barentshavinum (11.-21. juli):minstiprísur 1,50 kr/kg 
1.200 2,98 

600 3,40 
600 3,25 
2.400 3,15 
Botnfiskur í norska partinum av Barentshavinum (18. juli):minstiprísur 1,50 kr/kg 


600 4,50 

600 4,50 
Talva 7.5. Tons, minstuprísir, tíðarskeið og miðalprísir á royndaruppboðssølunum 
Samlaða inntøkan av hesum uppboðssølum var góðar 60 mió. kr., og tað var meira, enn landsstýrið væntaði. Fiskamarknaðurin tók sær eins og í 2011 av opnu uppboðssølunum, og Vørn tók sær av teimum afturlatnu. Tær opnu vórðu skipaðar sum vanligar uppboðssølur við hækkandi boði, og tær afturlatnu vórðu skipaðar sum eindarprísuppboðssølur, har lægsta boðið hjá vinnandi fyritøkunum ásetti prísin fyri allar. út frá omanfyristandandi talvu ber ikki til at siga, at annar uppboðssøluhátturin generelt gav hægri prís enn hin. Fyri makrel sæst, at hann varð seldur 
98 
bæði hægri og lægri á opnu uppboðssølunum í miðal enn á tí afturlatnu. Fyri botnfisk í russiska partinum av Barentshavinum var prísurin hægri á teimum afturlatnu uppboðssølunum enn í teimum opnu. Til seinast var prísurin fyri svartkjaft hægri á opnu uppboðssølunum, men tað vóru minstuprísirnir eisini. 
í alt 11 skip vunnu rætt at fiska á hesum uppboðssølum. 4 skip fingu ongan lut. Tey, sum fingu lut, vóru bert skip, sum frammanundan høvdu kvotu í viðkomandi fiskiskapi, og sum tey so vunnu rættin at fiska meira í. Tó fekk eitt skip, Fram, sum bert hevði felagskvotu av makreli og onga sildakvotu, rætt til bæði makrel og sildakvotu á uppboðssøluni. Við øðrum orðum kom bert ein nýggjur aktørur upp í fiskiskapin, sum varð bjóðaður út. Serliga fyri Barentshavið vóru tað skip, sum bjóðaðu, sum ikki hava verið í fiskiskapinum fyrr, men hesi bjóðaðu ikki nóg nógv til at koma upp í part. Ein orsøk til til tess var møguliga, at tað ikki vóru eins kappingartreytir til henda fiskiskapin millum verandi skip og nýggj skip. Eitt nú hava verandi skip ikki fyri neyðini at gjalda byrjanarkostnaðin av at fara til fiskiskap. 
Niðanfyri síggjast nøkur dømir um uppboðssølur, sum vóru í summar. Fyrst er tað afturlatna uppboðssølan av 600 tonsum av botnfiski í norska partinum av Barentshavinum. Niðanfyri síggjast boðini, sum komu inn til hesa uppboðssøluna. Hon varð skipað sum ein eindarprísuppboðssølu, har prísurin varð ásettur við tí prísinum, sum endaði innanfyri nøgdina. Nøgd, seld í hesi uppboðssøluni, var 600 tTons. Akraberg, Enniberg og Sjúrðarberg bjóðaðu upp á eina nøgd á til samans 575 tTons, og so vóru 25 tTons eftir til Heyk og Fálkor. Hesir eru partrolarar og velja tí at bjóða júst tann sama prísin. Hetta par valdi so ikki at taka av, tí nøgdin var ov lítil, men tað ásetti kortini prísin á 4,50 kr/kg. Niðanfyri sæst, at Sjagaklettur og Sandshavið (og Gadus) gjørdist ov stuttir til at vinna uppboðið á hesum sinni. 
Skip 
Reiðari 
Kr./kg 
Nøgd kg 
Akraberg 
P/F Akraberg 
6,50 
100.000 
Enniberg 
P/F Enniberg 
6,05 
300.000 
Sjúrðarberg 
P/F JFK Trol 
5,50 
175.000 
Heykur 
Sp/f 17.05.2011 
4,50 
136.500 
Fálkor 
Sp/f Húsafelli 
4,50 
136.500 
Gadus 
P/F JFK Trol 
3,65 
450.000 
Sjagaklettur 
P/F Jókin 
2,65 
400.000 
Sandshavið 
Sp/f 31.01.2011 
2,00 
200.000 
Talva 7.6. Afturlatin uppboðssøla av 600 tonsum av botnfiski í Barentshavinum 
Eitt annað dømi er fyrsta sølan av toski í russiska partinum av Barentshavinum. Har var talan um eina opna uppbossølu. á uppboðssøluni var bara ein vinnari, og var tað Gadus, við einum miðalprísi á 2,98 kr/kg. Landsstýrið setti ein minstaprís á 1,50 kr/kg, og var tað prísurin á summum av linjunum. Tað vóru bert tveir bjóðarar á hesi uppboðssølu. At byrja við var gjørd ein roynd at fáa ein part av kvotuni hjá hinum, men tað kundi bent á, at eingin áhugi var fyri hesum tær seinastu seks rundirnar, tí at bjóðaði prísurin var tann sami sum minstiprísurin. Hetta er helst tí, at her vóru nøgdirnar so smáar, sum vóru eftir, at tað loysti seg ikki at fara túrin í Barentshavið. 
99 
Nøgdir 
Prísir 
654 80 3 60 2 40 
1 20 
00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324 
Sølulinja 
Mynd 7.6. Opin uppboðssøla av botnfiski í Barentshavinum 
Til seinast hyggja vit at aðru opnu søluni av makreli, sum var 21. juli 2016. Miðalprísurin var, sum omanfyri nevnt, 3,82 kr/kg. 
4.5 250 4 
120 100 
3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 
200 150 100 50 
00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324 
Sølulinja 
Keyparar vóru Christian í Grótinum, Norðingur og Fram. Prísurin her var javnur, kanska tí at hesi skipini (og hini, sum bjóðaðu) høvdu longu makrelkvotu, og tí var bara talan um at fáa eitt sindur afturat. 
Sølan av svartkjafti var eitt sindur øðrvísi enn hinar sølurnar. Eingin bjóðaði á fyrstu opnu uppboðssøluni, sannlíkast tí at at minstiprísurin var settur ov høgt, 30 oyru. Síðan var minstiprísurin settur á 18 oyru, men eingin keypti tá heldur. á triðja sinni varð minstiprísurin settur til 10 oyru, og tá varð svartkjafturin seldur. Hetta var á teirri fyrstu afturlatnu 
Mynd 7.7. Opin uppboðssøla av makreli 21. juli 2016 
100 
Prísir kr/kg Prísir kr/kg 
Nøgd tons Nøgdir tons 
uppboðssøluni. Til næstu søluna, sum var opin, varð minstiprísurin settur til 12 oyru, og tá varð alt selt. Samlað varð svartkjafturin seldur fyri ein miðalprís á 11 oyru. 
7.13.1 Stutt eftirmeting av uppboðssøluni í 2016 
Burtursæð frá svartkjaftaprísunum vóru prísirnir á hesum uppboðssølum høgir, kanska hægri, enn summi høvdu væntað, tí frammanundan var givið, at bert skip, ið longu høvdu veiðiloyvi, kundu bjóða, umframt at løgtingið hevði avgjørt, at keypið av hesum kvotum ikki kundi fara av partinum hjá manningini. 
Ein orsøk til, at tað gekst verri at selja svartkjaft enn annan fisk, var helst, at besta svartkjaftatíðin er tíðliga á árinum, og av tí at selt varð í september, var ikki nógv tíð at fiska, og tí var prísurin lægri. Tað eru eisini færri møguligir keyparar til svartkjaftin enn til hini seldu fiskasløgini, og tí var kappingin lægri. 
Bæði tann opna og tann afturlatna uppboðssølan virkaðu tekniskt væl, og tað tyktist ikki vera nakrir trupulleikar við at gjøgnumføra tílíkar uppboðssølur, hvørki hjá Fiskamarknaðinum, Vørn ella hjá teimum, sum bjóðaðu. 
Til ber kortini ikki at gera tær stóru niðurstøðurnar í mun til at selja langtíðarkvotur út frá hesi uppboðssøluni. Hon gevur heldur ikki nakað serligt av eyka vitan um, hvørt tað er best at útluta fiskirættindini á opnari ella afturlatnari uppboðssølu. Møguliga ber til at siga, at eru tað nógvar fyritøkur, sum bjóða, so gevur tann afturlatna uppboðssølan ein hægri prís, sum t.d. uppboðssølan av toski í russiska partinum av Barentshavinum. Hetta kann vera tí, at um ein stórur aktørur er inni, kann hann altíð yvirbjóða hinar, um talan er um eina opna uppboðssølu. Hetta er verri hjá honum, um uppboðssølan er afturlatin. 
7.14 Tilmæli um útlutingarskipan 
Sum lýst er í hesum kapitli, eru nógv atlit at taka í eini uppboðssøluskipan, og somuleiðis eru nógv viðurskifti, sum støða skal takast til, tá hon skal setast í verk. Nakrir av hesum tættum eru beinleiðis ásettir í arbeiðssetninginum og skuldu tí ikki viðgerast í nevndini. Somuleiðis verður mett, at nakrar avgerðir eru meira politiskar enn fakligar, og her gevur nevndin ikki ítøkilig tilmæli. 
Enn eina ferð verður víst á, at nevndini er álagt at gera eitt uppskot um eina uppboðssøluskipan, og hevur nevndin sostatt ikki fingið boð um at meta um, hvørt ein uppboðssøluskipan er best hóskandi útlutingarhátturin fyri føroysku fiskivinnuna. í undanfarnum undirkapitlum er tó víst á fyrimunir og vansar við eini uppboðssølu í føroysku fiskivinnuni, og somuleiðis er víst á fyrimunir og vansar við uppboðssølum generelt. Staðfestast kann somuleiðis, at ein uppboðssøla kann fyriskipast á ymiskan hátt fyri at taka atlit til ymisk viðurskiftir. 
Tilmælini um uppboðssølu taka støði í teimum metingarkriterium, sum eru uppsett í hesum kapitli, har dentur m.a. verður lagdur á, at uppboðssølan (i) hevur við sær inntøkur til tað almenna, (ii) ikki darvar íløguvirksemið í vinnuni, (iii) javnsetir fyritøkur á marknaðinum og tryggjar góða atgongd og (iv) kann broytast, um tørvur er á tí. Við støði í hesum metingarkriterium ber til at eyðmerkja tvær skipanir, sum kunnu tulkast at vera á hvør sínum uttarapunkti í føroyska kjakinum um eina uppboðssøluskipan fyri føroysku fiskivinnuna. 
á øðrum uttarapunktinum er uppboðssøluleisturin, sum Búskaparráði í ár 2000 skjeyt upp. í hesum uppboðssøluleisti var talan um stutttíðarloyvir, sum vórðu seld á uppboðssølu, har øll kundu luttaka. Ein atfinning móti hesum leisti er, at stutttíðarloyvir kunnu hava við sær, at tað verða gjørdar færri íløgur, sum kunnu gagna fyritøkuni upp á sikt. Hinvegin eru eisini fleiri fyrimunir við hesi skipan. Hon tryggjar t.d., at ein stór mongd verður handlað á uppboðssøluni hvørt ár, og hon setir fyritøkunum færri krøv viðvíkjandi metingum av t.d. fiskaprísum og oljuprísum. Samanumtikið verður tó mett, at hesin leistur ikki livir upp til metingarkriteriið um støðug vinnuviðurskifti, tí stuttvarandi loyvir skapa ikki ein nóg góðan tryggleika til at gera skynsamar og neyðugar íløgur. 
á hinum uttarapunktinum er ein uppboðssøluskipan, har varandi rættindir verða lutað út til vinnuna. Upprunaliga útlutingin er á eini uppboðssølu, eins og ásett í arbeiðssetninginum. í eini tílíkari skipan er mest sannlíkt neyðugt, at virkir rinda eftir avreiðing, tí annars verður kapitalkravið ov stórt, og hetta avmarkar atgongdina til vinnuna. Henda skipan hevur tann fyrimun, at siktbarið er gott fyri vinnuna, og hon darvar sostatt ikki íløguvirksemið í vinnuni. Harumframt er einans talan um eina uppboðssølu, og sostatt er kollusión á uppboðssølumarknaðinum ikki viðkomandi, tá henda uppboðssølan er liðug. Ein vansi við hesum leisti er tó, at tað er torført at venda aftur, tá rættindini fyrst eru útlutað. Nevndin metir tað ikki vera ráðiligt, at loyvir verða lutað út til fyritøkur í óendaligt tíðarskeið, og hetta samsvarar heldur ikki við arbeiðssetningin, sum ásetir, at rættindini eru tíðaravmarkað brúksrættindir hjá fyritøkum og ikki ogn hjá hesum aktørum. 
101 
Mett verður, at ein skipan, sum liggur ímillum hesar báðar, kann taka tað besta frá báðum skipanum og geva eina meira haldføra loysn fyri eina føroyska fiskivinnuskipan. Sostatt mælir nevndin til, at uppboðssøluskipanin, sum verður sett í verk fyri føroysku fiskivinnuna 1. januar 2018, hevur hesi eyðkenni: 
	1.	Uppboðssølan eigur ikki at darva íløguhugin í vinnuni. Tí mælir nevndin til, at uppboðssølan verður løgd soleiðis til rættis, at hon hevur fyrilit teimum váðum, sum liggja í at reka fiskivinnuvirksemi í tann mun, hetta letur seg gera. Ein møguleiki er at luta út loyvir við langari gildistíð, t.d. 10 ár, eins og lýst í kap. 7.15 (leistur 1).34 Somuleiðis ber til at luta út loyvir við eini gildistíð á í mesta lagi 1 ár og samstundis geva vinnufyritøkum ein forkeypsrætt til ávísan prosentpart av kvotunum, sum fyritøkan hevði ræði á árið fyri. Eitt dømi um ein tílíkan útlutingarleist er lýst í kap. 7.16 (leistur 2). 
	2.	Um loyvir við ymiskari longd verða seld á uppboðssølu, verður mælt til, at prísurin verður reguleraður árliga sambært broytingum í miðalfiskaprísinum seinasta árið. Hetta svarar til, at fyritøkan bjóðar eitt prosenttal av miðalprísinum. Váðin fyri fiskivinnufyritøkuna gerst ov stórur, um hon skal bjóða eitt krónutal fyri ov langt tíðarskeið. Atlit í hesum sambandi eru nærri viðgjørd í kap. 7.9.5. í hesum førinum skal tó gerast av, hvør miðalprísur skal nýtast. Mælt verður til, at miðalprísurin verður roknaður við støði í ávísum fiskiskapi seinasta árið ella í minsta lagi seinastu seks mánaðirnar. Um tíðarskeiðið er ov stutt, kunnu einstakir aktørar í fiskivinnuni ávirka miðalprísin ov nógv, eins og tað gerst sannlíkari við feilallokering av kvotum. 
	3.	Við avmarkingum í mun til t.d. útlendska luttøku og víðari handfaring av tilfeinginum er sannlíkt, at talan verður um avmarkaða kapping á uppboðssølumarknaðinum fyri fleiri fiskasløg. Nevndin mælir tí til at seta serfrøðingar innan uppboðssølu til at gera nærri tilmæli um neyvu tilrættisleggingina av uppboðssøluni, herundir í hvønn mun opin og afturlatin uppboðssøla skal nýtast. Her skal leggjast afturat, at nevndin hevur havt drúgt samskifti við slíkar serfrøðingar úti í heimi. Fleiri teirra vístu tó á, at tíðin var ikki heilt búgvin enn at leggja uppboðssøluna neyvt til rættis. Ein av heimsins fremstu búskaparfrøðingunum innan uppboðssølu, professarin Paul Klemperer á University of Oxford í Bretlandi, førdi eitt nú fram, at politiskar avgerðir fyrst mugu takast, og nevndi í hesum sambandi, at ítøkiliga samansetingin av uppboðssøluskipanini m.a. veldst um, í hvønn mun politiska skipanin vil varðveita veiðibólkar, og í hvønn mun politiska skipanin er sinnað at loyva umsetiligheit. 
	4.	Mælt verður til, at allar føroyskar fyritøkur kunnu luttaka á uppboðssøluni, tó treytað av, at hesar liva upp til krøvini, sum eru lýst í kap. 8. Víst verður annars til kap. 8 fyri at fáa eina neyvari lýsing av treytum til luttakarar. 
	5.	Mælt verður til, at landsstýrismaðurin setur eina fakliga nevnd til at áseta minstaprísir. Hetta fyri at forða fyri, at lítil kapping á uppboðssølumarknaðinum hevur við sær sera lágar prísir. 
	6.	Mælt verður frá at krevja bankatrygd, tí í fíggjarligum høpi er lítil og eingin munur á bankatrygd og tøkum peningi. Mælt verður heldur til, at ein fyritøka missur síni rættindir, um hendan ikki rindar uppboðssølugjaldið. 
	7.	Mælt verður til at fyritøkan skal rinda alt gjaldið ella meginpartin av gjaldinum, hóast øll kvotan ikki verður fiskað. 
	8.	Mælt verður til at flokka vinnuna í so fáar bólkar, sum gjørligt, tá ið uppboðssølan verður skipað. á henda hátt ber til at tryggja betri kapping á uppboðssølumarknaðinum. 
	9.	Mælt verður til at gera serliga skipan fyri útróðrarflotan upp til 15 tons. Hetta kann eitt nú skipast við sølu av loyvum (atgongumerkjum) til eina felagskvotu. Tal av loyvum kann verða sett eftir fullriknum útróðrarbátum. Somuleiðis eiga krøv at verða sett til tann, sum bjóðar, har hesin skal hava ávísan prosentpart av síni inntøku frá útróðri. 
	10.	Mælt verður til, at kvotur verða umsetiligar umvegis ein almennan marknað. Tað vil siga, at landið virkar sum millumlið (eins og ein meklarafyritøka), og at fult gjøgnumskygni verður um allar handlar. Mett verður, at effektivitetur í fiskivinnuni ikki kann tryggjast í nóg stóran mun, uttan so at kvotur eisini eru umsetiligar á ein 
34 Langtíðarloyvir eru eisini partur av tilmælinum hjá Trondsen (2015) og tí leistinum, sum Daniel Bromley legði fram í Norðurlandahúsinum í vár. 
102 

ella annan hátt. Umsetiligheit er serliga týdningarmikil við rættindum við langari gildistíð. Her skal tó vísast á, at her fer peningur frá fyritøku til aðra fyritøku, men hesar upphæddir verða munandi minni enn í verandi skipan, tí vinnan kemur at rinda fyri tilfeingið til tað almenna í størri mun enn í dag. 
Spurningurin er harumframt, um tað við lóg ber til at steðga allari umsetiligheit fyri at forða fyri spekulatión, tí at fyritøkurnar kunnu nýta aðrar hættir at náa málinum. Eitt nú kunnu tey selja partapeningin í feløgunum við rættindum ella á annan hátt broyta samansetingina av eigarum. Harumframt kunnu fyritøkurnar brúka leigu og/ella umbýti av skipum til at umseta fiskirættindini við, um tað í loyvistíðarskeiðnum vísir seg at vera meira skynsamt. Tí verður torført at forða fyri umsetiligheit við lóg. 
	11.	í tí føri, har politiski myndugleikin kortini ger av, at kvotur ikki skulu vera umsetiligar, eigur at vera møguligt hjá fiskivinnufyritøkuni at siga fiskirættindir frá sær á hvørjum ári. Hetta er eisini galdandi í eini skipan við langtíðarloyvum. Hetta hevur við sær, at ein fyritøka við einum loyvi á t.d. 10 ár, kann siga loyvið frá sær eftir t.d. 5 árum, og at hetta loyvið tá fer út aftur á uppboðssølumarknaðin. Eins og víst á í tilmæli nr. 10 og viðgerðini í hesum kapitli sum heild, mælir nevndin tó til at varðveita umsetiligheitina av loyvunum. Tilmæli nr. 11 kann ikki tryggja effektivitet í fiskivinnuni. 
	12.	Mælt verður frá at lóggeva á ein tílíkan hátt, at starvsfólk í fiskivinnuni ikki kunnu rinda partar av uppboðssølugjaldinum. Hetta eigur at vera upp til vinnu og starvsfólk at gera av ígjøgnum arbeiðsmarknaðarsamráðingar. 
	13.	Mælt verður til at seta eina skiftisskipan í verk, so at verandi fyritøkur kunnu hava eina ásetta tíð at laga seg til nýggju umstøðurnar í vinnuni. Høvuðsorsøkin til hetta er, at skotbráið er ov stutt. Um nýskipanin varð løgd til rættis, stutt eftir at loyvini vórðu uppsøgd í 2007, var talan um aðra støðu. Dømir um skiftisskipanir eru í leistunum, sum verða lýstir á komandi síðunum. 
7.15 Leistur 1: Skipan við útbjóðing av stutt- og langtíðarloyvum 
í hesum uppskoti er talan um uppboðssølu av bæði stutt- og langtíðarrættindum. Mett verður, at ein samanseting av loyvum við ymiskum longdum kann nøkta ymiskar tørvir í vinnuni. í hesum uppskoti verður tó størsti parturin av loyvunum long ella miðallong, og her verður dentur lagdur á at veita tryggleika til fyritøkur í vinnuni og soleiðis eisini at eggja til skynsamar íløgur. Stutttíðarloyvir eru hinvegin við til at tryggja, at ein størri nøgd altíð er tøk á uppboðssøluni, og tey kunnu tí á henda hátt eisini vera við til at veita fyritøkunum eina trygd. 
Trý ymisk sløg av loyvum eru í hesi skipan: 1, 5 og 10 ára loyvir. Talan er um uppskot um longdir heldur enn avgjørd tilmælir, og nevndin skjýtur upp, at politiska skipanin í samráði við vinnuna ger eina samanseting av ymiskum loyvum  tó við ymiskum atlitum í huga, sum eru umrødd í hesi frágreiðing. 
Sambært hesum uppskotinum eru (eftir skiftistíðina) 50 prosent av loyvunum 10 ára loyvir, 40 prosent eru 5 ára loyvir og 10 prosent eru 1 árs loyvir. Skipað verður fyri uppboðssølu hvørt ár, har 23 prosent av samlaðu kvotuni fer á uppboðssølu, umframt at almennur marknaður verður skipaður av loyvunum fyri at tryggja umsetiligheit. 
Meginparturin av gjaldinum fyri kvoturnar skal rindast eftir avreiðing, og gjaldið verður regulerað fyri sveiggj í miðal fiskaprísinum og møguliga eisini fyri sveiggj í oljuprísinum. 
Hetta uppskotið verður gjølligari lýst á komandi síðunum  eisini við ítøkiligum taldømum, sum á ein greiðari hátt lýsa, hvussu henda skipan virkar fyri vinnuna. 
7.15.1 útlutingin 
í hesum uppskoti verður uppboðssøla av veiðirættindum hvørt ár, og verða bæði stutt- og langtíðarloyvir bjóðaði út. Umleið fjórðingurin av samlaðu rættindunum verður bjóðaður út á uppboðssølu hvørt ár. Trý ymisk sløg av loyvum verða bjóðað út: 
	i.	Til samans 10 prosent av heildarveiðuni verða lutað út hvørt ár sum 1 árs loyvir 
	ii.	Til samans 8 prosent av heildarveiðuni verða lutað út hvørt ár sum 5 ára loyvir 
	iii.	Til samans 5 prosent av heildarveiðuni verða lutað út hvørt ár sum 10 ára loyvir 
103 
á uppboðssøluni verða sostatt í minsta lagi 23 prosent av samlaðu kvotunum lutað út hvørt ár. 
Av tí at 10 ára loyvir liggja longri úti, verða tað fleiri úti av teimum til samans enn av 5 og serliga 1 árs loyvum. í alt verða tað 10 prosent av 1 árs loyvum, 40 prosent av 5 ára loyvum og 50 prosent av 10 ára loyvum úti. Hetta merkir, at 90 prosent av loyvunum, sum eru í skipanini, kunnu metast at vera long ella miðallong. 
7.15.2 Gjalding og umsetiligheit 
Størsti parturin av gjaldinum fellur eftir landing fyri at javnseta teir aktørar, sum ikki hava stóra fíggjarliga orku, við teir, sum hava. 
Kvoturnar kunnu bert seljast á einum almennum marknaði, eins og lýst varð í tilmæli 10. 
Fyri at útjavna sveiggj í fiskaprísum, er uppskotið, at aktørar bjóða upp á kr/kg, og hetta verður so regulerað eftir einum miðal avreiðingarprísi. 
Fyritøkan skal rinda 20 prosent av árliga kvotuleigugjaldinum við ársbyrjan, meðan hini 80 prosentini skulu rindast eftir hvørja avreiðing. Fyritøkan skal eisini gjalda, hóast fiskurin ikki er fiskaður. Heldur eitt felag ikki skyldur sínar at gjalda fyri rættindir, missir tað rættindini og kann ikki bjóða aftur á uppboðssølu. Rættindir, sum falla aftur í úrtíð, verða boðin út aftur á næsta uppboði. 
útbjóðingarnar verða í trimum, tí hetta eru trý ymisk produkt. Longstu loyvini verða seld fyrst, og so kunnu reiðarar tillaga síni framtíðarboð, alt eftir um teir vinna longru loyvini ella ikki. 
7.15.3 Skiftisskipan 
Støða skal takast til, hvussu drúgv skiftistíðin skal vera, og hvussu ymsu loyvini við ymiskum gildistíðum skulu lutast út í skiftistíðini. Mett verður, at 10 ár kundu verið hóskandi skiftistíð, tí verður tað lýst sum dømi her. 
í hesum dømi fáa verandi rættindahavarar í kalendaraárinum 2018 77% av teimum rættindum, ið hesir hava tann 31. desember 2017. Hini 23% av fiskirættindunum í 2018 verða boðin út í september 2017. Parturin hjá verandi aktørum minkar síðan fram til 2027, tá hesin kemur niður á null. 
Mynd 7.8. Rættindaslag í prosentum av heildarkvotunum (við skiftisskipan). 
Verandi rættindahavarar rinda eisini fyri loyvini, sum teir fáa tillutað sambært skiftisskipanini. Hetta tilfeingisgjald kann ásetast við m.a. støði í prísunum á uppboðssølunum. 
Um verandi aktørar í skiftisskipanini velja at siga nei takk til rættindir, verða hesi eisini boði 104 
7.15.4 Hvussu virkar skipanin í praksis? 
Niðanfyri er eitt hugsað dømi um makrel, har kvotan sveiggjar um 100 tTons tey næstu árini fram til 2038. 
Mynd 7.9. Hugsað dømi um makrel og sløg av rættindum. 
í hesum dømi er talan um eina uppsjóvarfyritøku, sum bjóðar upp á makrel. Fyrsta árið er viðkomandi við í boðunum, men vinnur einki langtíðarloyvi og keypir tí eitt 1 árs loyvi til at supplera sína skiftisskipanarkvotu. í 2019 fær viðkomandi ein part av hámarksveiðuni sum 5 ára loyvir. í ár 2020 keypir fyritøkan eitt 10 ára loyvi afturat, sum er galdandi til ár 2029. Síðan keypir hon aftur 10 ára loyvir í 2023, 2024, 2026, 2029 og 2033. Fyri at fáa eina javna kvotu, velur hon hvørt ár at supplera síni longru loyvir við 1 árs loyvum (her er tað bara residuali). á mynd 7.10 er keypið hjá einari fyritøku víst sum grafur. Myndin vísir eisini, hvat 10 prosent av hámarksveiðuni høvdu givið somu fyritøku. Hetta hevði verið kvotan hjá fyritøkuni við verandi skipan. á myndini sæst, at verandi skipan hevði givið eina meira sveiggjandi kvotu enn ein, har fyritøkan kann justera sína egnu kvotu árliga. Allir aktørar kunnu sjálvsagt ikki justera fiskiskapin hjá sær á henda hátt. 
Mynd 7.10. Hugsað dømi um eitt skip í makrelfiskiskapi. 
105 
7.15.5 Fyri hvønn fiskiskap skal skipanin galda? 
Henda skipan skal vera galdandi fyri allan høvuðsfiskiskap, sum taldi umleið 95% av veiðuvirðinum hjá føroyingum í 2015 sambært Vørn. 
Kanska hóskar ikki at nýta hesa skipan til sera smáan fiskiskap, men kortini ber til at bjóða allan fiskiskap út. Her verður tó neyðugt at broyta upp á áralongdina á loyvunum. Eitt dømi um hetta er betur lýst í talvu 7.7. Her er tó einans talan um uppskot um loyvislongdir. 
Niðanfyri er lýst veiðuvirðið á ymiskum fiskasløgum í 2015 og 2005 frá Vørn. Samlað var virðið góðar 3 mia. kr. í 2015 og góðar 2 mia. í 2005. 
Toskur Hýsa Upsi Kongafiskur Longa Brosma Blálonga Steinbítur Hvítingur Havtaska Svartkalvi Tunga Reyðsprøka Langasporl Stinglaksur Gulllaksur 
Lodna Rossamakrelur Hummari Skeljar Krabbi Brislingur Rækjur Kalvi Búrfiskur Hemari Heystgýtandi sild Norðurhavssild Annað 
543,9 
638,6 
89,8 
29,0 
56,9 39,6 
22,3 12,4 
6,2 15,9 
0,5 3,3 
1,8 14,2 
14,5 
37,6 
2,2 13,9 
1,7 6,9 
0,2 4,6 
11,4 12,0 
20,568,0Sild 137,5 254,3 
216,7 
229,2 252,0 
120,0 136,7 
105,0 
Makrelur 139,7 Svartkjaftur 
2015 648,0 2005 
228,5 97,3 
532,2 
12,0 
0,0 4,4 
3,3 3,3 
4,0 4,8 
2,8 0,0 
1,3 0,8 
71,3 132,2 
3,9 20,6 
1,8 6,5 
0,1 0,3 
0,0 0,0 
0,0 0,0 
21,7 20,0 
0 100 200 300 
400 
500 
600 
700 
Mynd 7.11. Samanseting av veiðuvirðinum á fiskasløgum í 2015 og 2005. 
106 
Mió. kr. 
Leið 
Rættindasløg 
FøroyaleiðinTrolveiða av botnfiski undir FøroyumTrolararHúkaveiða av botnfiski undir FøroyumLínuskipútróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðuFøroya BankiEingin fiskiskapurGarnaveiðaFiskiskapur eftir havtasku og svartkalva á landleiðini RúsuveiðaKrabbi í føroyskum sjógviHummaraveiðaHummaraveiða á føroyskum firðumJákupsskelJákupsskel á leiðini eystan fyri Nólsoynna Botnfiskur í NEAFC RA-økiBotnfiskur í altjóða sjógvi við línuBotnfiskur í altjóða sjógvi við troliBúrfiskur í altjóða sjógviKongafiskur í ICES-øki I & IIFiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum Botnfiskur í Eystur- og Vesturgrønlandi Royndarveiða eftir toski og svartkalva við línu Royndarveiða eftir toski og svartkalva við troli Kongafiskur og svartkalvi (ES-kvota)Fiskiskapur eftir svartkalva norðan fyri 68 stig N Botnfiskur í íslendskum økiLínuskipBotnfiskur í norskum og russiskum økiBotnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°NBotnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°N  atgongd Botnfiskur í RU sjógvi í BarentshavinumES-økiBlálonga í ES sjógviBrislingur í ES-sjógviBrosma og longa í ES-sjógvi í 2016Hvítingsbróðir í ES-sjógvi 
Føroyar 
Føroyar Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC 
Eysturgrønl. Eysturgrønl. Eysturgrønl. Vesturgrønl. 
ísland 
Noreg Noreg Russland 
ES ES ES ES 
1,5og10ára 
1,5og10ára Serlig skipan 
1,5og10ára 
5 ára rættindir 
5 ára rættindir 
5 ára rættindir 
5 ára rættindir 5 ára rættindir 5 ára rættindir 1,5og10ára 5 ára rættindir 
1 árs rættindir 1 árs rættindir 1 árs rættindir 1 árs rættindir 
1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 
rættindir rættindir 
rættindir 
rættindir 
rættindir 
rættindir rættindir rættindir 
rættindir rættindir rættindir rættindir 
107 

Svalbardsøkið 
Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard 
Uppsjóvarfiskur 
Heystgýtandi sild í FO sjógvi, sunnan fyri 62°30N NorðhavssildSild í ES-sjógvi - ICES øki IIIa N (Skagerak) Svartkjaftur 
MakrelurLodna í íslendskum sjógviRossamakrel í ESRossamakrel í SuðurkyrrahavinumGullaksur á ytru landleiðiniNAFO økiOthers-kvotur í NAFO skipanarøkinum 2016 
Flemish Kap 
(NAFO-øki 3M) 2016 - lína(NAFO-øki 3M) 2016 - trolRækjuveiðaí altjóða sjógvi í NEAFC skipanarøkinum í russiskum sjógvi í Barentshavinum í 
við Svalbard - 2016í Eysturgrønlandi (ES-kvota) 
Føroyar Føroyar ES Føroyar Føroyar ísland ES SPRFMO Føroyar 
3LN 3O 3LN 3NO 3NO 3LNO u3&4 
NAFO RA NAFO RA 
NAFO Russland Svalbard Grønland 
1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 5 ára rættindir 1,5og10ára 
5 ára rættindir 
1,5og10ára 1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 
rættindir 
rættindir rættindir rættindir rættindir rættindir rættindir rættindir 
rættindir 
rættindir rættindir 
rættindir rættindir rættindir rættindir 
Talva 7.7. Uppskot um skipan av øllum fiskiskapi hjá Føroyum. 
7.15.6 Metingarkriteriir 
Metingarkriteriini eru hesi: 
	1.	Gjald til landið fyri rættin at fiska 
	2.	Atgongd til vinnuna 
	3.	Ættarliðsskifti 
	4.	Møguleiki at broyta skipanina eftirfylgjandi 
	5.	Støðug vinnuviðurskifti 
108 

Ad. 1. Her verður eitt gjald til landið fyri rættin at fiska. Størsti parturin av hesum gjaldi skal gjaldast eftir landing. Uppboðssølan verður løgd til rættis við atliti at ávísa marknaðinum. 
Ad. 2. Atgongdin til vinnuna er rættiliga opin í hesi skipan. Ein og hvør fer at hava møguleika at bjóða seg fram. Annaðhvørt skal viðkomandi bjóða upp á at fiska í eitt styttri tíðarskeið (1 ár), eitt miðallangt tíðarskeið (5 ár) ella eitt langt tíðarskeið (10 ár). Stutt loyvir eru við til at tryggja, at mongdin, sum er á uppboðssølu hvørt ár, ikki er lítil, og sostatt hava fyritøkur hvørt ár atgongd til ávísa nøgd á uppboðssølumarknaðinum. 
Ad. 3. Tá tilfeingisrentan verður tikin úr vinnuni, er góður møguleiki fyri ættarliðsskifti. Harumframt skal størsti parturin av gjaldinum rindast eftir avreiðing, og sostatt er tað bert talan um, at sjálvt stálið skal fíggjast. 
Ad. 4. Her er talan um eina reversibla skipan, hóast tað fer at taka 10 ár, áðrenn eitt 10 ára loyvi gongur út, men ein stórur partur vil vera 5 ára og 1 árs loyvir, sum eru skjótari at taka aftur. 
Ad. 5. Møguleikin fyri at ogna sær langtíðarloyvir veitir vinnuni støðug vinnuviðuskifti og gevur henni betri møguleika at leggja sítt virksemi til rættis langt fram í tíð. Somuleiðis verður mett, at langtíðarloyvir í størri mun tryggja virðisøking av føroyska tilfeinginum. 
7.16 Leistur 2: Uppboðssøla við forkeypsrætti (stytt UVF) 
Uppboðssøla við forkeypsrætti er ein skipan, har rætturin at fiska fyri eitt ár í senn verður seldur á einum almennum marknaði. árið eftir verða t.d. 20% boðin út á marknaðinum, og við einum forkeypsrætti hava verandi aktørar møguleika at ogna sær 80% av tí, teir høvdu árið fyri. 
Endamálið við forkeypsrættinum er at veita stabilitet og kontinuitet til fyritøkur í vinnuni. Harumframt er einans neyðugt at meta um virðið eitt ár fram í tíð. 
7.16.1 Lýsing av skipanini 
UVF-skipanin byggir á, at øll veiðirættindir skulu seljast fyri í mesta lagi eitt ár í senn, men tó fáa teir aktørar, ið vóru virknir í vinnuni árið fyri, ein forkeypsrætt á upp til 80% av tí, sum teir fiskaðu árið fyri. Nøgdin má tó regulerast við tí, sum samlaða kvotan er hækkað ella lækkað. 
Prísurin á veiðirættindunum, ið koma undir forkeypsrættin, verður miðalprísurin á uppboðssøluni fyri ávísa fiskaslagið. Luttakarin ger sjálvur av, um viðkomandi tekur av forkeypsrættinum. Rindast skal fyri loyvini, tá hesi verða keypt á uppboðssøluni. 
Mælt verður til, at rættindir á uppboðssøluni, verða seld í trimum umførum. Seld verða 40% í oktober/november, har feløgini kunnu velja bert at taka 40% av forkeypsrættinum tá, ella kunnu tey taka størri part ella allan forkeypsrættin, um eitt felag metir prísin vera nøktandi. Hinvegin noyðist felagið í minsta lagi at taka tey 40% av forkeypsrættinum, tí annars verður hesin partur seldur á uppboðssølu. Mánaðarskiftið mars/apríl í fiskiárinum verða 30% seld, og sama er galdandi við forkeypsrættinum tá. T.e., at um eitt felag bert tók 40% í fyrstu sølu, so kann felagið velja ímillum at taka 30% av forkeypsrættinum ella størri part, um prísurin er nøktandi tá. Tey 30%, ið eftir eru, verða seld mánaðarskiftið juni/juli. 
7.16.2 Kunnu lata veiðirættindini inn aftur eftir givnum leisti 
Um nakað óvæntað hendir í einum ári, t.d. at oljuprísurin fer nógv upp, ella fiskaprísirnir falla nógv, ber til at lata kvotu inn aftur og fáa endurgoldið meginpartin av gjaldinum. Síðan kunnu aktørarnir bjóða av nýggjum og eisini fáa annan prís fyri rættindini. Hetta fyri at fáa trygdina í hásætið, bæði fyri íleggjarar og tey, ið skulu fíggja skip og rættindir. Til ber tó einans at lata inn aftur eina ferð í ávísum fiskiári. 
Møguleikin at lata inn aftur verður gjølligari lýstur á myndini niðanfyri, sum vísir upphæddina, sum eitt felag fær endugoldið, um felagið letur kvotur inn aftur. 
109 
Mynd 7.12. Virðisminking av veiðirættinum. 
Myndin omanfyri vísir virðið á veiðirættinum frá degi eitt í einum fiskiári. á x-ásanum eru dagar, og á y-ásanum er virðið, sum fiskirættindini kunnu latast inn aftur fyri í mun til tað, tey vórðu keypt fyri. 
Endamálini við at loyva fyritøkum at lata rættindini inn aftur eru serliga hesi: (i) hetta veitir trygd fyri láninum, (ii) hetta eggjar til, at alt verður fiskað, og (iii) talan kann vera um eina neyðbremsu. 
Serliga nýggir aktørar kunnu brúka hetta sum trygd hjá bankanum, tí rættindini eru altíð 100% likvid (tó minus niðurskriving) fram til 15. november í hvørjum fiskiári. Bankin kann fáa trygd í rættindunum og hava ein einkarætt seinasta mánaðin (tað økið er markerað við grønum), áðrenn ein kemur út í tíðarskeiðið, har ein bert fær peningin aftur, um keypari er til rættindini (tað økið er markerað við gulum). Sostatt skulu nýggir aktørar einans tryggja ta virðisminking yvir fyri fíggjarstovnunum, sum leypandi hendir gjøgnum árið. 
At fiskirættindini missa virði leypandi gjøgnum árið, skuldi alt annað líka havt við sær, at aktørarnir lata inn aftur tann partin, ið teir ikki fiska, helst áðrenn tríggir mánaðir eru eftir, so at teir eru vísir í at fáa endurgjald fyri rættindini. Sostatt kunnu aðrar fyritøkur bjóða upp á rættindini, og soleiðis skuldi verið møguligt, at øll kvotan kom til høldar á hvørjum ári. 
Sveiggini í fiskivinnuni kunnu vera stór  bæði á inntøku- og útreiðslusíðuni  og tí kann vera neyðugt at hava eitt slag av neyðbremsu í skipanini. Um eitt nú óvæntaðar hækkingar eru í oljuprísinum, ella óvæntaðar lækkingar eru í fiskaprísinum, sum hava við sær, at upprunaliga boðið var ov høgt, er møguligt at lata kvotuna inn aftur og fáa størsta partin av gjaldinum aftur. Hetta er við til at tryggja stabilitet í vinnuni, tí tað er avgerandi, at allir vinnupartar hava álit á skipanina. Uppskot um, at øll rættindini verða seld í trimum umførum, eins og lýst omanfyri, minkar tó um henda tørv. 
At ein ongantíð fær meira enn 97% av keypsprísinum aftur er fyri at fyribyrgja, at aktørar pressa prísin upp fyri síðan bert at lata alt inn aftur. 
110 
7.16.3 Dømir um keyp av fiskirættindum 
Niðanfyri sæst eitt roknidømi við trimum fyritøkum, sum keypa sær kvotur á uppboðssøluni og samstundis hava forkeypsrætt til 80 prosent av rættindinum frá undanfarna ári. Tølini í roknidøminum eru hesi: 
		felag 1 átti í 2017 rættindir til at kunna veiða 35.000 tons av svartkjafti, 
		felag 2 átti í 2017 rættindir til at kunna veiða 10.000 tons av svartkjafti, 
		felag 3 átti eingi rættindir til svartkjaft í 2017. Tá veiðirættindini fyri ár 2018 verða seld, hevur felag 1 forkeypsrætt upp á 28.000 tons, felag 2 hevur forkeypsrætt upp á 8.000 tons, og felag 3 hevur ongan forkeypsrætt. í talvu 7.8 er víst dømi um samlaðu kvotuna av svartkjafti í tíðarskeiðnum 2018-2027. 
ár 
2018 
2019 
2020 
2021 
2022 
2023 
2024 
2025 
2026 
2027 
Samlað kvota 
200.000 
190.000 
209.000 
198.550 
208.478 
218.901 
197.011 
216.712 
227.548 
227.548 
Broyting frá undanfarna ári 

-5% 
+10% 
-5% 
+5% 
+5% 
-10% 
+10% 
+5% 
0% 
Talva 7.8. Dømi um gongd í svartkjaftakvotuni 2018-2027. 
í talvu 7.9 er nøgdin víst, sum fer á uppboðssøluna á hvørjum ári, um 20% av samlaðu kvotuni fara á uppboðssøluna. 
Talva 7.9. Dømi um mongd av svartkjafti á uppboðssøluni 2018-2027. 
Mynd 7.12: Roknidømi við trimum fyritøkum. Gongd í svartkjaftakvotunum 2018-2027. 
á mynd 7.12 frá vinstru verður víst, hvat felag 1 hevur, um felagið keypir 10% á uppboðssøluni á hvørjum ári. 
Grafurin í miðjuni vísir gongdina hjá felagi 2, sum keypir 10% á uppboðssøluni á hvørjum ári, og somuleiðis vísir grafurin til høgru, hvat felag 3 hevur, um tað keypir 15% á uppboðssøluni á hvørjum ári í tíðarskeiðnum frá 2018 til 2027. 
ár 
2018 
2019 
2020 
2021 
2022 
2023 
2024 
2025 
2026 
2027 
20% á uppboð 
40.000 
38.000 
41.800 
39.710 
41.696 
43.780 
39.402 
43.342 
45.510 
45.510 
111 
Sum áður nevnt, so kann forkeypsrætturin keypast fyri miðalprísin á tí, sum verður selt á uppboðssøluni. 
7.16.4 Fyritreytirnar fyri skipanina 
Høvuðsfyritreytirnar eru, at ein partur fer á uppboðssølu á hvørjum ári, og restina av kvotunum hava feløgini, ið vóru við árið fyri, forkeypsrætt til. 
	1.	Har nógv feløg kunnu luttaka, er uppskotið, at tað skulu fara 20% á uppboðssøluna. 
	2.	Har nøgdin er minni, og tal av fyritøkum tí eisini má vera lítið, er uppskotið, at tað eru ávikavist 30% og 50%, sum fara yvir uppboðssøluna. Tað er eisini umráðandi at hækka partin á uppboðssøluni, har nøgdin er lítil, fyri at fáa áhugan størri fyri kvotuni. 
	3.	í nøkrum førum er nøgdin so lítil, at uppskotið er, at 100% fara á uppboðssøluna á hvørjum ári. 
	4.	Harumframt er ein avsláttur í mun til miðalprísin, sum tó er ymiskur fyri ymiskan fiskiskap. 
á næstu síðunum er uppskot um, hvussu henda skipan kann setast í verk fyri allan fiskiskap. í talvuni verða hesar styttingar nýttar: 
Uppboð = % av heildarkvotuni, sum skal seljast á uppboðssøluni hvørt ár Frádráttur = avsláttur av prísinum í mun til miðalprísin á uppboðssøluni 
Øll rættindir í yvirlitinum eru tað, sum er galdandi í 2016, fyri at lýsa, hvørji rættindir eru. 
í fylgiskjali 9 er leistur 2 gjølligari útgreinaður við fiskidøgum í staðin fyri kvotum. í fylgiskjali 9 eru eisini nøkur boð upp á øðrvísi reglur enn tær, ið nevndin hevur mælt til fyri anti-trust og uppboðssølu av veiddum fiski. Hetta fylgiskjal hevur ein nevndarlimur skrivað, og tað er ikki meiningin hjá nevndini annars. 
112 
Tons/dagar 
Leið 
Uppboð Frádráttur 
FøroyaleiðinTrolveiða av botnfiski undir FøroyumTrolararHúkaveiða av botnfiski undir FøroyumLínuskipútróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðuFøroya BankiEingin fiskiskapurGarnaveiðaFiskiskapur eftir havtasku og svartkalva á landleiðini RúsuveiðaKrabbi í føroyskum sjógviHummaraveiðaHummaraveiða á føroyskum firðumJákupsskelJákupsskel á leiðini eystan fyri Nólsoynna Botnfiskur í NEAFC RA-økiBotnfiskur í altjóða sjógvi við línuBotnfiskur í altjóða sjógvi við trolBúrfiskur í altjóða sjógviKongafiskur í ICES-øki I & IIFiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum Botnfiskur í Eystur- og Vesturgrønlandi Royndarveiða eftir toski og svartkalva við línu 
Royndarveiða eftir toski og svartkalva við troli 
Kongafiskur og svartkalvi (ES-kvota) 
Fiskiskapur eftir svartkalva norðan fyri 68 stig N 
Botnfiskur í íslendskum øki 
Línuskip 
80 tons 
6000 tons 
341 dagar 341 dagar 150 tons 8000 tons 572 tons 
Toskur 320 t. Svartka. 27 t. 
Toskur 30 t. Svartka. 248 t. 
Kongaf. 50 t. Svartka. 110 t. 
Svartka. 100 t. 
í alt 5.600 t. toskur 1.900 t. brosma 650 t. 
Føroyar 
Føroyar Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC 
Eysturgrønl. Eysturgrønl. Eysturgrønl. Vesturgrønl. 
ísland 
20% 25% 
20% 25% 20% 50% 
20% 25% 
30% 25% 
30% 50% 
30% 25% 
30% 25% 30% 25% 30% 50% 30% 25% 30% 25% 
30% 25% 
30% 25% 100% 25% 100% 25% 
20% 25% 
113 
Botnfiskur í norskum og russiskum øki 
Botnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°N 
Botnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°N  atgongd Botnfiskur í RU sjógvi í Barentshavinum 
ES-øki 
Blálonga í ES-sjógvi Brislingur í ES-sjógvi 
Brosma og longa í ES-sjógvi í 2016 Hvítingsbróðir í ES-sjógvi 
Svalbardsøkið 
Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard 
Uppsjóvarfiskur 
Heystgýtandi sild í FO sjógvi, sunnanfyri 62°30N NorðhavssildSild í ES-sjógvi  ICES-øki IIIa N (Skagerak) Svartkjaftur 
Makrelur 
Lodna í íslendskum sjógvi 
Rossamakrelur í ES 
Rossamakrelur í Suðurkyrrahavinum 
toskur 4.121 t. hýsa 900 t. upsi 800 t. annað 200 t. 
toskur 4.000 t. hýsa 350 t. 
toskur 19.500 t. hýsa 2000 t. flatfisk 900 t. 
150 tons 5.500 tons 
200 tons 6.000 tons 
toskur 1.822 t. annað 433 t. 
10.000 tons 37.087 tons 600 tons 347.310 tons 77.456 tons 
1.700 tons 5.100 tons 13.000 tons 
3LN 3O 3LN 3NO 3NO 3LNO u3&4 
NAFO RA NAFO RA 
20% 
20% 20% 
50% 25% 
30% 30% 
30% 
Noreg 
Noreg Russland 
ES ES 
ES ES 
FøroyarFøroyarESFøroyarFøroyaríslandES 100% SPRFMO 30% Føroyar 20% 
100% 
20% 20% 
0% 
0% 0% 
25% 25% 
25% 0% 
25% 
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 
25% 
0% 0% 
Gullaksur á ytru landleiðini 
NAFO-øki 
Others-kvotur í NAFO- skipanarøkinum 2016 
Flemish Kap 
(NAFO-øki 3M) 2016 - lína (NAFO-øki 3M) 2016 - trol 
kongaf.63 t kongaf.100 t Yellowt.80 t Lállu 22 t lýsing 59 t skøtu 258 t høggusl.794 t 
3.114 tons 3.114 tons 
20% 20% 50% 20% 20% 20% 
114 
Rækjuveiða 
í altjóða sjógvi í NEAFC- skipanarøkinum 
í russiskum sjógvi í Barentshavinum 
Við Svalbard  2016í Eysturgrønlandi (ES-kvota) 1300 tons 
NAFO 
Russland 
Svalbard Grønland 
100% 25% 30% 25% 
20% 25% 30% 25% 
9000 tons 
922 dagar 
Talva 7.10: Uppskot um skipan av øllum fiskiskapi hjá Føroyum. 
7.16.5 Metingarkriteriir 
Metingarkriteriini eru hesi: 
	1.	Gjald til landið fyri rættin at fiska 
	2.	Atgongd til vinnuna 
	3.	Ættarliðsskifti 
	4.	Møguleiki at broyta skipanina eftirfylgjandi 
	5.	Støðug vinnuviðurskifti 
Ad. 1. Fyritøkur rinda fyri øll rættindir  eisini í skiftistíðini. Fyritøkur rinda, áðrenn fiskað verður, og einans fyri í mesta lagi 1 ár í senn. 
Ad. 2. Atgongdin til vinnuna er góð í hesi skipanini. Ein og hvør hevur møguleika at bjóða seg fram, tí tað verða í minsta lagi 20% seld á uppboðssølu hvørt ár. 
Ad. 3. Tá tilfeingisrentan verður tikin úr vinnuni, er góður møguleiki fyri ættarliðsskifti. 
Ad. 4. Her er talan um eina sera reversibla skipan, við tað at forkeypsrætturin fellur burtur, um hann ikki verður nýttur. Harumframt hava øll rættindini eina longd á í mesta lagi 1 ár, og sostatt kann skipanin lættliga broytast aftur. 
Ad. 6. Skipanin tryggjar støðug vinnuviðurskifti, tí at forkeypsrætturin tryggjar kontinuitet. 
115 
8 útlendskur kapitalur og treytir til teirra, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu 
8.1 Arbeiðssetningurin 
Eitt av høvuðsmálunum við nýskipanini er sambært arbeiðssetninginum at tryggja, at rættindini at troyta tilfeingið eru á føroyskum hondum. 
Nevndin skal sambært arbeiðssetninginum gera uppskot um, hvussu ein kann tryggja, at rættindini, avgerðarrætturin og vinningurin eru á føroyskum hondum og kemur føroyska samfelagnum til góðar. 
Nevndin skal lýsa og gera uppskot um: 
		Hvussu ein kann tryggja, at bert feløg, sum eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum, hava eigarar, sum eru búsitandi og skattskyldigir í Føroyum, og sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
		Tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. Uppskot skal somuleiðis gerast um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Herundir skal nevndin lýsa og meta um, hvussu ein kann tryggja, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur við lánsavtalum, øðrum avtalum, transfer pricing, tunnari kapitalisering o.ø. Nevndin skal eisini meta um fyrimunir og vansar, ið kunnu standast av ov stórum forðingum/krøvum til fremmanda fígging, og hon skal gera uppskot um loysnir, ið ikki ganga ímóti endamálunum um føroyskan ræðisrætt, ognarrætt og virðisskapan í Føroyum. Til dømis um tað kann hugsast, at ov hørð krøv til fígging uttaneftir kunnu forða fyri nýskapan í føroysku fiskivinnuni, um atgongdin til fígging á føroyska og altjóða marknaðinum ikki er nøktandi. 8.2 Samandráttur Tilmæli um ásetingar í fiskivininnulóggávuni 
	1.	Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. Nevndin hevur tí ikki viðgjørt spurningin, um avmarkingar eiga at verða settar fyri útlendskum eigaraskapi í føroyskari fiskiveiðu. Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Nevndin mælir til, at feløg, sum hava útlendskar eigarar, fáa eina skiftistíð upp á trý ár at laga seg til broyttu reglurnar. 
	2.	Nevndin mælir til at broyta kravið um tilknýti til Føroya fyri persónar, so at teir í staðin fyri at skula hava verið skrásettir í føroyska fólkayvirlitinum tvey tey seinastu árini skulu hava verið skrásettir í til samans fimm ár, umframt at teir skulu vera skrásettir í yvirlitinum og fult skattskyldigir í Føroyum, tá ið teir gerast eigarar. 
	3.	Nevndin mælir til at áseta í fiskivinnulógini, at eigarar, sum eru likamligir persónar, ikki skulu verða mettir sum heimahoyrandi í øðrum landi sambært ásetingunum í skattalóggávuni. Hetta skal tryggja, at persónarnir veruliga koma undir skatting í Føroyum. 
	4.	Tá ið talan er um feløg, mælir nevndin til, at tað umframt verandi treytir um tilknýti til Føroya eisini verður kravt, at veruliga leiðslan í einum felagi skal vera í Føroyum. Hetta er eisini eitt skattligt hugtak og skal tryggja, at feløg veruliga koma undir skatting í Føroyum. 
116 

	5.	Nevndin hevur í kapitli 7 í frágreiðingini tilmæli um, at ikki bert eigarar av fiskiførum skulu kunna bjóða á uppboðssøluni, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya. Tí má tilknýtiskravið verða sett til teir persónar og tey feløg, sum bjóða á uppboðssøluni. 
	6.	Nevndin hevur eisini í kapitli 7 tilmæli um, at tey, sum bjóða á uppboðssølu, skulu kunna leiga sær før at fiska við. Fyri at tryggja, at tað bert eru tey við neyðuga tilknýtinum til Føroya, sum reka føroyska fiskiveiðu, má tilknýtiskravið tí eisini setast teimum, sum eiga og reka leigaðu fiskiførini. 
	7.	Nevndin mælir til at broyta kravið til nevndir í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, so at helvtin av nevndarlimunum skal lúka kravið um tilknýti til Føroya í staðin fyri 2/3. 
	8.	Sum nakað nýtt mælir nevndin til, at stjórar í feløgum skulu lúka kravið um bústað og skattskyldu í Føroyum, meðan teir eru stjórar. Soleiðis koma teir undir skatting í Føroyum, men tað verður ikki kravt, at teir skulu hava verið búsitandi her eitt ávíst áramál, áðrenn teir gerast stjórar. 
	9.	Nevndin mælir til at varðveita ásetingina í fiskivinnulógini, sum avmarkar ábyrgdarlán úr útlondum. 
	10.	Nevndin mælir til at forða fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, um so er, at renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. 
	11.	Nevndin mælir til, at krav verður sett um undangóðkenning av teimum, sum skulu bjóða á uppboðssølu, so at tryggjað verður, at tað bert eru tey, sum lúka settur treytirnar til eigara-, avgerðar- og fíggjarviðurskifti, sum bjóða á uppboðssølu. 
	12.	Nevndin metir ikki, at neyðugt er at undangóðkenna eigara av fiskifari ella tann, sum rekur tað, um hesir ikki eru teir somu, áðrenn bjóðað verður á uppboðssølu. Nóg mikið er at góðkenna leiguviðurskiftini og eigaraviðurskiftini hjá tí, sum eigur ella rekur leigað fiskifar, áðrenn loyst verður. 
	13.	Nevndin mælir til, at tað skal vera gjørligt at leiga skip at fiska við. Tó skulu skip, sum fiska við føroyskum rættindum, vera skrásett í føroysku skipaskránni, soleiðis at allar viðkomandi reglur verða galdandi fyri skip, manning og veiðu. Tá ið tað er gjørligt at leiga skip at fiska við, verður eisini gjørligt at leiguskráseta skip í føroysku skipaskránni. 
	14.	Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Nevndin metir, at hetta er besta amboðið fyri at tryggja, at lønarkor og arbeiðskor annars hjá útlendskari manning eru í samsvari við føroysk viðurskifti. Við hesum verður eisini tryggjað, at útlendsk manning ikki verður nýtt, har tað er møguligt at fáa føroyska manning, umframt at tað við slíkari loysn slepst undan, at tað almenna leggur seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Inntil slík broyting er gjøgnumførd, mælir nevndin til at áseta í fiskivinnulógina, at manningar á føroyskum fiskiførum, umframt á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. 
Tilmæli um ásetingar í skattalóggávuni 
	15.	Nevndin mælir til at broyta skattalóggávuna soleiðis, at frádráttur fyri fíggjarútreiðslur verður avmarkaður. Nevndin vísir í hesum sambandi til tilmæli frá OECD um at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur til ein prosentpart av inntøkum áðrenn rentur, avskrivingar og skatt, EBITDA. Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun kunnu forða fyri fíggjarbygnaði í feløgum, sum er við til at flyta vinning og avkast úr feløgunum og av landinum. 
	16.	Nevndin mælir til at eftirmeta reglurnar í skattalógini um transfer pricing og tunna kapitalisering. Tað eigur at verða eftirmett, um rætt er at víðka um persónsskaran, sum ásetingarnar fevna um, so at tær eisini fevna um handilsviðurskifti við persónar ella feløg, sum ikki einsamøll eiga ella ráða yvir 50% av einum felagi, men sum hava gjørt avtalu við onnur um at samskipa leiðsluna ella ávirkanina, og hesi samanlagt eiga ella ráða yvir 50% av felagnum. 
117 
	17.	Nevndin mælir til at umhugsa, í hvønn mun tað eigur at vera avmarkað skattskylda fyri rentuinntøku úr Føroyum, so at útlendingar, sum hava slíka inntøku, koma undir skatting av henni í Føroyum. Hetta kann eisini vera við til at avmarka óhepnan fíggjarbygnað, sum við rentuútreiðslum drenar feløg fyri vinning. 
	18.	Nevndin mælir til at umhugsa ásetingar í skattalóggávuni, sum avmarka frádrátt fyri hall í teim førum, eigaraskarin broytist munandi. 
	19.	Nevndin mælir til at eftirkanna, um tað er ein trupulleiki, at hall frá øðrum virksemi enn fiskiveiðu verður drigið frá í inntøku frá fiskiveiðu. Um so er, ber til at gera avmarkandi reglur í skattalóggávuni fyri hesum. Slíkar reglur, sum avmarka frádrátt fyri hall í inntøku frá bert einari vinnugrein, eiga tó bert at verða gjørdar, um hetta veruliga verður mett at vera ein trupulleiki. 
	20.	Nevndin mælir til, at krav verður sett í skattalóggávuni um uppbýti av virksemi hjá feløgum, ið reka fiskiveiðu, soleiðis at tað verður upplýst, hvørjar inntøkur, útreiðslur og íløgur hoyra til fiskiveiðu, og hvat hoyrir til annað virksemi. Nevndin metir, at tað er umráðandi við hagtølum, sum vísa rakstur og íløgur fyri fiskiveiðu. 
8.3 Verandi reglur um útlendskan kapital og avgerðarviðurskifti í føroysku fiskivinnuni 
8.3.1 Lýsing av verandi reglum 
Løgfrøðiliga grundarlagið fyri útlendskum kapitali og avgerðarviðurskiftum í fiskivinnuni í Føroyum eru ásetingarnar í § 7 í lógini um vinnuligan fiskiskap. 
Greinin ásetir, at vinnuligur fiskiskapur bert kann fara fram við fiskiførum, sum sambært ognarviðurskiftunum til eina og hvørja tíð eru heimahoyrandi í Føroyum. 
Fyri at eiga fiskifar undir føroyskum flaggi krevst, at eigararnir antin eru 1) einkultpersónar, einkultpersónar í felagsskapi, sum hefta persónliga, solidariskt og beinleiðis, ella 2) at teir eru feløg. 
Treytirnar eru ymiskar, alt eftir um talan er um einkultpersónar ella feløg. 
Viðvíkjandi nr. 1 
Treytirnar eru, at einkultpersónar og einkultpersónar í felagsskapi, sum eisini hefta persónliga, solidariskt og beinleiðis, allir skulu hava fast tilknýti til Føroya, vera skrásettir í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini og vera fult skattskyldigir í Føroyum. 
Viðvíkjandi nr. 2 
Treytirnar til eigarar, sum eru skipaðir í felagi, eru, at felagið skal vera partafelag, smápartafelag, lutafelag ella partsreiðarí og hava fast tilknýti til Føroya. 
Er talan um partafelag ella smápartafelag, skulu partabrøvini vera navnapartabrøv. 
Eigararnir av í minsta lagi 2/3 av eginpeninginum, herundir partapeninginum, umframt ábyrgdar-peninginum, sum somuleiðis eiga í minsta lagi 2/3 av atkvøðurættinum og avgerðarrættinum í felagnum, skulu lúka treytirnar, sum verða settar til likamligar persónar, t.e., at teir skulu hava fast tilknýti til Føroya, skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini, og skulu vera fult skattskyldigir í Føroyum. 
Harafturat verður kravt, at føroyska nevndarumboðanin skal í minsta lagi vera 2/3 av nevndini og skal lúka treytirnar um fast tilknýti til Føroya, t.e., at hon skal vera skrásett í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini og skal hava fulla skattskyldu í Føroyum. 
Skal felagið luta út vinningsbýti, skal føroyski parturin í minsta lagi fáa útlutað 2/3. 
8.3.2. Endamálið við verandi reglum og eftirmeting av verandi skipan 
í viðmerkingunum til ásetingarnar um eigarar í lóg um vinnuligan fiskiskap stendur, at dentur verður lagdur á, at livandi tilfeingið er ogn hjá føroysku tjóðini. Til allar tær broytingar, sum hava verið til ásetingarnar um eigarar gjøgnum hesi 22 árini, ið lógin hevur verið galdandi, hava viðmerkingarnar víst til endamálið at tryggja, at ikki ov stórur partur av 
118 
føroyska tilfeinginum endar á útlendskum hondum, at forða fyri, at útlendingar keypa seg inn í føroysk feløg og á tann hátt fáa ræði á tí tilfeingi, sum ásett í § 2 er ogn Føroya fólks, at tryggja, at fiskirættindini eru undir føroyskum ræði, at tryggja, at fiskirættindini eru og verða undir føroyskum ræði, og at tryggja, at rættindini framhaldandi eru undir føroyskum ræði. 
Viðmerkingarnar nýta orðið ræði, men orðið hevur tó ongantíð verið partur av lógartekstinum. Lógarteksturin um eigara- og avgerðarviðurskifti í feløgum fevndi fyrst bara um ognarpening, men er so víðkaður til at fevna um partapening, herundir eginpening og ábyrgdarpening, fyri síðan at fevna atkvøðurætt og seinni eisini avgerðarrætt. 
Avgerðarrættur 
Treytin um at 2/3 av avgerðarrættinum skal vera hjá føroyska partinum av eigarunum, verður neyvt eftirkannaður av myndugleikanum. Tað verður eftirkannað, um tað eru orðingar í partaeigaraavtalum, lánsskjølum ella øðrum avtalum, sum kunnu flyta rættin at taka avgerðir frá føroysku eigarunum til útlendskan eigara, lánveitara ella annan. Eisini verður váttan kravd frá øllum eigarunum um, at tað ikki eru aðrar avtalur um eigara- og avgerðarrættin enn tær, sum myndugleikin hevur fingið innlit í. Soleiðis verður í mest møguligan mun tryggjað, at rætturin at taka avgerðir ikki formliga verður fluttur frá eigarunum. 
Tað er altíð trupult at prógva, at rætturin at taka avgerðir viðvíkjandi felagnum er fluttur til annan enn tann, sum hevur rættin formliga. Nevndin mælir til at áseta greiðar treytir í lóggávuni um, hvussu eigara- og ræðisviðurskiftini kunnu skipast í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu. Neyðugt er, at treytirnar kunnu handhevjast, og at tað er gjørligt at leggja fram prógv, sum vísa, um treytirnar eru loknar. 
Skattur 
í viðmerkingunum til galdandi ásetingar verður einki sagt um, hvørjum úrslitum, ein hevur viljað rokkið við treytunum til eigarar í føroyskum fiskiførum ella við orðingunum í viðmerkingunum um ræði. út frá galdandi orðingum í sjálvum lógartekstinum um fastan bústað, um skráseting í fólkayvirlitinum og um fast tilknýti til Føroya, kann sigast, at treytirnar røkka tí úrsliti, at eigararnir, bæði persónar og feløg, koma undir skattskyldu í Føroyum. Eisini verður tryggjað, at í minsta lagi 2/3 av vinningsbýtinum, sum feløgini gjalda, falla til persónar, sum eru búsitandi í Føroyum. Henda inntøkan fellur eisini til skattingar í Føroyum. 
Tað kunnu vera støður, har eigarar av fiskiførum, antin talan er um feløg ella persónar, eru fult skattskyldigir í Føroyum og í øðrum landi í senn. í útgangsstøðinum skal persónurin ella felagið tá rinda skatt í báðum londum. Fyri at sleppa undan dupultskatting hava Føroyar gjørt sáttmálar við fleiri lond. í hesum sáttmálum er ásett, at um persónur er heimahoyrandi í tveimum londum, so skal hann bert verða mettur sum heimahoyrandi í øðrum landinum og harvið bert viðgerast sum fult skattskyldigur í hesum landi. í teimum tvískattasáttmálum, sum Føroyar hava, verður persónur mettur bert at vera heimahoyrandi í tí landi, har hann hevur fastan bústað. Hevur hann fastan bústað í báðum londum, verður hann mettur bert at vera heimahoyrandi í tí landi, har hann hevur sterkasta persónliga og økonomiska tilknýti, t.e., har hann hevur høvuðsáhugamál síni. Ber ikki til at avgera málið út frá hesum atliti, eru eisini onnur atlit at taka, so sum hvar persónurin vanliga er, og hvar hann er ríkisborgari. 
Galdandi áseting í lóg um vinnuligan fiskiskap hevur krav um, at persónar skulu hava fast tilknýti til Føroya. Sambært viðmerkingunum til lógina merkir hetta, at viðkomandi skal hava høvuðsáhugmál síni í Føroyum. Soleiðis verður mett, at verandi fiskivinnulóg í stóran mun tryggjar, at persónar, sum eiga fiskifør undir føroyskum flaggi, verða viðgjørdir sum fult skattskyldigir í Føroyum. Skuldi persónur komið í ta støðu, at hann eftir tvískattasáttmála verður mettur at hava høvuðsáhugamál síni í øðrum landi, so lýkur hann ikki galdandi treyt um fast tilknýti til Føroya og kann tískil ikki eiga fiskifar undir føroyskum flaggi. 
Fyri at taka øll atlit við í mun til skattligu viðgerðina av persónum mælir nevndin til, at umframt at persónar skulu hava fulla skattskyldu og fast tilknýti til Føroya, herundir hava høvuðsáhugamál síni her, so skal tað beinleiðis verða ásett í fiskivinnulógini, at teir ikki sambært skattalóggávuni skulu metast at vera heimahoyrandi í øðrum landi. 
Fyri feløg kunnu eisini vera støður, har tey eru fult skattskyldig í tveimum londum. Sambært tvískattasáttmálum, sum Føroyar hava við onnur lond, skulu feløg í slíkum støðum bert verða mett at vera heimahoyrandi har, sum veruliga leiðslan er. Harvið skulu feløg viðgerast, sum at tey bert eru fult skattskyldig, har sum veruliga leiðslan er. 
Nevdin mælir til at krevja, at umframt at feløg skulu vera skrásett í Føroyum, so skal veruliga leiðslan eisini hava sæti her. 
Skattligu tilmælini hjá nevndini hava ta avleiðing fyri persónar eins væl og feløg, at um skattamyndugleikarnir koma til ta niðurstøðu, at persónur ella felag ikki koma undir fulla skattskyldu í Føroyum, so kann persónurin ella felagið heldur 
119 
ikki longur bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. Soleiðis kemur kravið í fiskivinnulógini at knýta seg at skattligum hugtøkum, eins og tað eru niðurstøðurnar hjá skattamyndugleikanum, sum verða avgerandi fyri, um persónur ella felag framhaldandi kann bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
Fíggjarbygnaðurin 
Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at lýsa og gera meting av, hvussu ein kann tryggja, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur við lánsavtalum, øðrum avtalum, transfer pricing, tunnari kapitalisering o.ø. 
Galdandi lóg um vinnligan fiskiskap hevur bert lutvíst ásetingar, sum viðvíkja fíggjarbygnaðinum í fyritøkum, sum reka fiskiveiðu. Galdandi lóg ásetir beinleiðis, at ábyrgdarpeningur skal teljast upp í kravið um 1/3 og 2/3. Onnur skuld verður ikki uppítald. Sum áður nevnt verður tó eftirkannað, um tað eru treytir í lánsskjølum ella øðrum avtalum, sum flyta rættin at taka avgerðir frá eigarunum. Við verandi orðingum í lóg um vinnuligan fiskiskap verður ikki forðað fyri, at virðir verða tikin úr fyritøkum, t.d. við at tær handla við útheimin fyri prísir, sum ikki eru marknaðarprísir. Heldur ikki verður forðað fyri, at fyritøkur hava ein fíggjarbygnað, har skuldin er so stór, at tann vinningur, sum er av virkseminum, verður tikin úr fyritøkunum sum rentuútreiðslur, soleiðis at fyritøkurnar ikki hava inntøku, sum kemur til skattingar í Føroyum, og at feløgini heldur ikki rinda út vinningsbýti til eigararnar. 
Reglur eru í skattalógini, sum hava sum endamál at tryggja, at nærskyldar fyritøkur handla sínámillum fyri marknaðarprísir, t.e. reglur um transfer pricing. Eisini eru reglur, sum tryggja, at ikki ber til at fáa rentufrádrátt av skuld til nærskyldar partar fyri tann partin av skuldini, sum er oman fyri eitt lutfall á 4:1 í mun til eginpeningin í felagnum, t.e. reglur um tunna kapitalisering. Hesar reglur í skattalógini skulu tryggja, at skattagrundarlagið í Føroyum ikki verður burturmáað, og at inntøkan kemur til skattingar í rætta felagnum. Slíkar reglur eru tó ikki knýttar at rættinum at reka vinnuliga fiskiskap. Brot á hesar skattareglur føra tískil ikki við sær, at rætturin at reka vinnuligan fiskiskap verður mistur. Reglurnar kunnu bert tryggja, at rættur skattur verður goldin. Reglurnar í skattalógini um transfer pricing og tunna kapitalisering viðgera eisini bert handlar og skuld millum nærskyldar partar. Talan er um nærskyldar partar, tá ið persónur ella felag eigur 50% av kapitalinum ella 50% av atkvøðunum í hinum felagnum. Eftir galdandi skattalóggávu er ein útlendingur, sum eigur 1/3 av føroyskum felagi, tí ikki at rokna sum nærskyldur partur. 
Nevndin hevur umrøtt, um beinleiðis krav til eginpening átti at verið sett til fyritøkur, sum reka fiskiveiðu. 
Viðmerkjast kann, at í 2000 kom inn í lógina um vinnuligan fiskiskap ein heimild til við kunngerð at áseta treytir um eginpening og støddina á honum í mun til íløguna og íløguførleika hjá eigarunum. Til hesa heimild varð viðmerkt, at ynskið var, at tað veruliga vóru føroysk áhugamál, sum stóðu aftan fyri íløgur í fiskifør. Henda heimild til at seta treytir um eginpening og íløguførleika varð strikað aftur í 2007. Tað varð ikki hildið at vera rætt, at landsstýrismaðurin fekk so víðar materiellar heimildir, ella at Fiskimálaráðið skuldi gera metingar um íløguførleika. Tað áttu lánveitarar at gera. Mett varð heldur ikki, at Fiskimálaráðið átti at kunna steðga eini ætlan, um lánveitari metti hana at vera burðardygga. Harumframt varð hildið, at tað fór at verða lætt at skáka sær undan markinum fyri, hvussu stórur eginpeningurin skuldi vera í mun til íløguna. Hetta er fyrr sæð í føroyskari skipabygging. Síðan hava ongar ásetingar verið um fíggjarbygnaðin í feløgum, bert um ábyrgdarpening og um rættin at taka avgerðir. 
Vit hava sæð dømi um feløg, sum hava negativan eginpening, har nærum øll skuldin er til útlendska partaeigaran og ofta stuttfreistað. Virksemið í feløgunum kann halda áfram í langa tíð, hóast eginpeningurin er burtur, tí áognarin, sum er útlendski partaeigarin, loyvir tí. Tað er lítil ivi um, at útlendski partaeigarin í slíkum førum hevur stóran møguleika fyri at ávirka avgerðirnar í føroyska felagnum, so at hann hevur størri ávirkan, enn ognarparturin, atkvøðurætturin og formligi avgerðarrætturin heimila honum. Eisini í øðrum førum, har lán er til óheftan part, t.d. ein fíggjarstovn, hava lánveitarar stóran møguleika at ávirka fyritøkur, uttan tó at hava formligan, skrivaðan rætt til tess. 
Nevndin mælir til at varðveita ásetingarnar, sum avmarka ábyrgdarpening úr útlondum. 
Eisini mælir nevndin til, at tað í fiskivinnulógini verður forðað fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, um so er, at renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. 
Nevndin hevur umrøtt møguleikan at seta eitt beinleiðis krav í fiskivinnulógina um lutfall millum eginpeing og skuld í feløgum, sum reka fiskiveiðu. Við slíkum kravi hevði beinleiðis verið forðað fyri fíggjarbygnaði, har feløgini, sum reka fiskiveiðu, eru so tunt kapitaliserað, at ávirkanin frá lánveitara er eyðsýnd, og at vinningur og avkast kunnu verða tikin úr felagnum eitt nú við rentuútreiðslum. 
120 
Kravið kundi verið sett soleiðis, at skuldin í felagnum ikki kundi verið størri enn lutfallið 4:1 í mun til eginpeningin í felagnum. Skuldin kundi tá verið 4 ferðir størri enn eginpeningurin. Hetta er sama lutfall, sum er ásett í reglunum í § 37 b í skattalógini, sum avmarkar rentufrádrátt, tá ið feløg eru tunt kapitaliserað og hava skuld til nærskyldar partar. Kravið kundi verið umsitið soleiðis, at um skuldin øktist, og eginpeningurin lækkaði, bleiv burtur ella gjørdist negativur, og samsvar tí ikki longur var við kravda lutfallið, so kundi felagið fingið eitt árs freist at rætta upp á lutfallið millum skuld og eginpening. Við slíkum kravi kundi felagið ikki longur rikið vinnuligan fiskiskap, um tað ikki var gjørligt at rætta upp á lutfallið millum skuld og eginpening. Nevndin metir tó, at tað kann fáa óætlaðar avleiðingar, um eitt slíkt beinleiðis krav um minsta lutfall millum eginpening og skuld kann føra til, at feløg missa rættin at reka fiskiveiðu. Um lánveitari metir, at minni eginpeningur í mun til skuld er nøktandi fyri ávíst virksemi, er tørført at síggja, hví lóggávan skal forða hesum. Nevndin hevur eisini umrøtt, at tað í staðin fyri at seta krav um ávíst lutfall millum eginpening og skuld kann verða kravt, at eginpeningur ikki kann gerast negativur. Nevndin vísir á, at tað, sum hevur størstan týdning, er at tryggja, at fíggjarliga avkastið frá fiskiveiðu ikki verður flutt av landinum. Nevndin metir ikki, at tað er neyðugt at seta mark fyri, hvussu tunt kapitaliseraðar fyritøkur kunnu vera. Nóg mikið er at gera reglur í skattalóggávuni, sum forða fyri, at ov stórur frádráttur fæst fyri fíggjarútreiðslur. Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun fara at forða fyri slíkum fíggjarbygnaði, sum førir til, at fíggjarligt avkast verður flutt av landinum, og reglurnar fara at at tryggja, at inntøka frá føroyskum feløgum kemur til skattingar í Føroyum. Um slíkar reglur í skattalóggávuni vísa seg ikki at vera nøktandi, eigur at verða umhugsað at seta krav til eginpening í fiskivinnulógina. 
Nevndin mælir tí til, at broytingar verða gjørdar í skattalóggávuni, sum avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur. Slíkar reglur eiga vera alment galdandi og ikki einans fyri tey, sum reka fiskiveiðu. Hvussu hetta kann gerast, er lýst niðanfyri í kapitli 8.9.2. 
Eisini mælir nevndin til aðrar broytingar í skattalóggávuni, sum kunnu tryggja, at inntøkurnar frá fiskiveiðu og øðrum vinnugreinum verða skattaðar í Føroyum. Víst verður til kapitli 8.9.2: Niðurstøður og tilmæli viðvíkjandi aðrari lóggávu enn fiskivinnulóggávu. 
útlendskir eigarar 
Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at tilmælið hjá nevndini skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. 
Eiga útlendingar ikki longur nakran part í føroyskum fiskiførum, verður mett, at vandin fyri ávirkan og ræði hjá útlendskum eigarum verður minni. 
Viðmerkjast skal tó, at tað, at tað bert eru føroyingar, sum eiga fyritøkurnar, sum reka fiskiveiðu, og at tað bert eru føroyingar, sum hava rættin til at taka avgerðirnar viðvíkjandi fiskiveiðu, ikki í sjálvum sær er trygd fyri, at avgerðirnar tæna áhugamálunum hjá føroyska samfelagnum. Er ynski um, at fiskivinnan skal røkka ávísum úrslitum fyri føroyska samfelagið, so eiga treytir at verða ásettar beinleiðis við lóggávu, sum tryggja ella eggja til tey ítøkiligu úrslitini ella málini. 
8.4 Avmarkingar í fiskivinnuni aðrastaðni 
Flestu fiskivinnutjóðir hava avmarkingar fyri útlendskum kapitali og avgerðarrætti í feløgum, sum eiga fiskifør.Her skulu vit hyggja at, hvussu hesi viðurskifti eru skipað í lóggávuni í íslandi, Noregi, Danmark, Skotlandi og Falklandsoyggjum. Hesi lond eru tikin við, bæði tí tey hava nógv til felags við Føroyar, og tí at tættir í teirra lóggávu kunnu vera íblástur, nú vit umrøða okkara skipanir. 
ísland 
íslendsku reglurnar um útlendskan eigaraskap í íslendskum feløgum, sum eiga fiskifør, eru í eini generellari lóg, sum regulerar útlendskar íløgur í øllum íslendskum vinnugreinum1 (fiskivinnu, orkuvinnu, landbúnaði o.ø.) 
Høvuðsinnihaldið í reglunum um útlendskan kapital í íslendsku fiskivinnuni eru hesar: 
1. Beinleiðis útlendskar íløgur í feløg, sum reka fiskiskap ella fiskavirking á landi, eru ikki loyvdar. Sostatt kunnu bert íslendskir ríkisborgarar og feløg, sum eru skrásett í íslandi, eiga fiskifør og fiskavirki á landi. 
1 Log um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri. 
121 
	2.	útlendingar ella útlendsk feløg kunnu eiga í mesta lagi 25 prosent av partapeninginum í feløgum, sum beinleiðis eiga skip ella virki. Hini 75 prosentini av partapeninginum skulu sostatt vera íslendsk og undir íslendskum ræði. 
	3.	Um eitt íslendskt felag bert eigur ein lítlan part (minni enn 5%) í tí felagnum, sum rekur fiskifar ella fiskavirking á landi, kunnu upp til 33% av partapeninginum í fyrstnevnda felagi vera útlendsk. 
Viðmerkjast kann, at íslendingar hava egnan valuta, og tað ger, at áhugin hjá útlendingum at gera íløgur í fiskivinnuna nokk ikki er so stórur sum í Føroyum, tí har er ein valutakursváði. 
Noreg 
Noreg hevur eisini avmarkingar fyri útlendskum ræði og ognarskapi í norskari fiskivinnu.2 Norsk lóggáva setir tjóðskaparkrøv, so at bert norskir ríkisborgarar og persónar, sum kunnu javnsetast við slíkar, kunnu fáa loyvi. Hetta krav skal tryggja, at fiskiflotin er á norskum hondum. útlendingar og útlendsk feløg kunnu eiga í mesta lagi 40 prosent í feløgum, ið eiga fiskifar, antin beinleiðis ella óbeinleiðis. 
Norsk lóg hevur eisini eitt sonevnt bústaðarkrav. Hetta merkir, at í minsta lagi 50% av manningini á norskum fiskiførum skulu búgva í eini norskari strandarkommunu ella í grannakommununi. Nevnast kann, at henda áseting hevur verið roynd í ESA, eftiransingarstovninum hjá EFTA, sum nýliga gjørdi úrskurð um, at norska bústaðarkravið ikki stríðir ímóti ásetingunum í EBS-avtaluni. 
í Noregi hava tey eitt sonevnt aktivitetskrav fyri partar av fiskiflotanum. Hetta merkir, at bert aktivir fiskimenn og útróðrarmenn  reiðarar íroknaðir  kunnu eiga meirilutan í fiskiførum. Hesir skulu hava rikið vinnuligan fiskiskap í trý av teimum seinastu fimm árunum og framhaldandi reka vinnuligan fiskiskap. Eiga feløg skip, skulu minst 50% av eigarunum lúka aktivitetskravið3. 
ES 
í ES eru fyriskipanir, ið avmarka rættin at eiga fiskifør, sum útgangspunkt í andsøgn við ES-grundreglurnar um frítt at kunna seta virksemi á stovn, og um at kapitalur og arbeiðsmegi skulu hava frítt at fara um landamørk millum limalondini. 
í ES er tað ES-nevndin, sum ásetir TAC og letur kvotur og aðrar veiðimøguleikar til limalondini, sum síðan sjálv gera av, hvussu hesir fiskimøguleikar verða brúktir. 
Europeiski dómstólurin góðtekur, at limalondini kunnu seta krøv um economic link millum fiskifar og øki, uttan at hetta stríðir ímóti ES-rættinum. í úrskurðunum sigur dómstólurin tó ikki so nógv ítøkiligt um, hvat economic link merkir. Grundleggjandi er tó galdandi, at hesar avmarkingar skulu vera væl grundaðar og ikki fara longri, enn endamálið við teimum leggur upp til. 
Danmark 
í donsku fiskarílógini4 er høvuðsreglan, at persónar, sum skulu reka vinnuligan fiskiskap eftir donskum kvotum, ella sum eiga fiskifar við donskum loyvi, skulu vera skrásettir við sonevndum A-status. Fyri at fáa A-status krevst: 
		At viðkomandi hevur danskan heimarætt (indfødsret) ella hevur búð samanhangandi í Danmark undanfarnu tvey árini. 
		At viðkomandi hevur verið virkin fiskimaður undanfarnu 12 mánaðirnar. Persónar, sum eru við donskum fiskiførum, skulu skrásetast fyri at prógva, at teir eru virknir fiskimenn. Teir fáa tá B-status. 
		At minst 60% av bruttinntøkuni hjá viðkomandi undanfarnu 12 mánaðirnar stava frá vinnuligum fiskiskapi. Feløg  partafeløg ella smápartafeløg  kunnu eiga fiskifar, treytað av, at persónar við A-statusi eiga í minsta lagi 2/3 av kapitalinum, ella at eigarin av 2/3 av felagnum er felag ella feløg, har persónar við A-statusi eiga allan kapitalin. Treyt er 2 Lov om retten til a delta i fiske og fangst, (Deltakerloven).3 Sum m.a. lýst í Fiskiskapi  fjølbroyttum ásetingum, óli Samró 2016, bls. 103-109, hevur Noreg eina fiskivinnuskipan, sum, hóast krøvini til eigarar, loyvir fyritøkum, sum eru skrásettar í keypsskálum.4 Lov om fiskeri og fiskeopdræt, (Fiskeriloven). 
122 
harafturat, at 2/3 av felagnum er ogn hjá einum ella fleiri feløgum, har allur partapeningurin ella lutapeningurin er ogn hjá persónum, ið eru skrásettir sum vinnurekandi fiskimenn. 
Skotland 5 
í Skotlandi eru fiskimøguleikarnir skipaðir við fiskiloyvum og kvotum. Ein treyt fyri at fáa fiskiloyvi er, at tað skal vera ein sonevndur economic link  búskaparligt samband  millum fiskifarið og fólkið í økinum.Krøvini fyri at fáa tillutað fiskiloyvi eru m.a.: 
		í minsta lagi 75% av manningini á fiskiførum skulu vera úr Bretlandi, øðrum ES- ella EBS-landi, Man ella Ermasundsoyggjum. Heimild er at gera undantak frá hesum kravi. 
		í minsta lagi 50% skulu vera úr Bretlandi, Man ella Ermasundsoyggjum, ella skulu 50% av veiðini avreiðast í Bretlandi. Viðmerkjast skal, at eitt fiskifar, har meira enn 50% av manningini ikki eru bretar, frítt kann velja, hvar í Bretlandi fongurin verður avreiddur. Tað er ikki soleiðis, at eitt skotskt fiskifar skal avreiða í Skotlandi, og at eitt hetlendskt fiskifar skal avreiða í Hetlandi. á sama hátt kann eitt fiskifar avreiða, har tað vil, um bert tað lýkur kravið um, at í minsta lagi 50% av manningini eru bretar. Falklandsoyggjar6 í Falklandsoyggjum hava tey eisini avmarkingar fyri útlendskum eigaraskapi, har avmarkingarnar eru ymiskar, alt eftir, hvat fyri slag av fiskirættindum, talan er um. Bert feløg, har 100% av partaeigarunum eru falklandsbúgvar, kunnu eiga ITQ (25 ára gildistíð). Hetta verður gjørt fyri at forða fyri at útlendingar seta seg niður í oyggjunum fyri at útvega sær kvotur. Vanliga skal ein hava búð í oyggjunum í sjey ár fyri at fáa støðu sum falklandsbúgvi. Avmarkingar fyri útlendskum eigaraskapi í ITQ-rættindum geva eisini falklandsbúgvum sterkari støðu í samráðingunum um joint venture við útlendingar, sum er vanligt, tí falklandsbúgvar hava ikki so nógv fiskifør sjálvir. Tjóðskaparkravið er lægri í feløgum, sum sita við minni sølubarum fiskirættindum, og har gildistíðin er styttri. 8.5 Kapitaltørvur  lán, eginpeningsfígging Nøkur útlendsk feløg hava verið virkin í føroyskari fiskivinnu seinnu árini, t.e. í fiskiskapi, har tað antin er útlendskir eigarar ella fíggjarar. Viðvíkjandi lánum sóu vit í kapitli 7, at tann samlaða fiskiveiðuskuldin í 2014 var umleið 3,3 mia. kr. Eisini vita vit, at føroyskir peningastovnar fíggja umleið 2 mia. kr. av føroyskari fiskivinnu. Hetta merkir, at umleið 1,3 mia. kr. verða fíggjaðar av útlendskum lánveitarum, t.d. peningastovnum og/ella virkjum. Her skulu vit minnast til, at goodwill/veiðiloyvi eru bókað til eina hálva milliard, og henda upphædd verður væntandi væl minni, um sett verður í verk ein nýggj fiskivinnuskipan, soleiðis sum umrøtt í kapitli 7. Viðvíkjandi eginpeningi er talan um nógv feløg, har upp til ein 1/3 er útlendskir eigarar. Mett verður, at meira enn helmingurin av størru skipunum (øll uttan bólkur 4 og 5) hava útlendskar íleggjarar, antin beinleiðis sum partaeigarar ella óbeinleiðis gjøgnum annað føroyskt partafelag. Samlaði bókaði eginpeningurin í fiskivinnuni er umleið 1 mia. kr. sambært greining hjá Januar, og mett verður, at útlendingur eiga einar 100 mió. kr. av hesum. Sambært arbeiðssetninginum skal tilmælið byggja á ta fyritreyt, at útlendingar ikki longur skulu vera eigarar í føroyskari fiskiveiðu. Nevndin metir, at henda umlegging má fara fram yvir eina skiftistíð, tá ið hugsað verður um, hvussu stórar upphæddirnar eru. Eftir nevndarinnar tykki kundu trý ár verið ein hóskandi skiftistíð, sí niðanfyri í kapitli 8.9.1. 5 úr frágreiðingini um útlendskar kapitalpartar í føroyskum fiskiskipum, sum varð latin landsstýrismanninum í fiskivinnumálum í 2010.6 Balancing Local Ownership and Control with Foreign Investment and Foreign Fishing Interests: Transferable Quota Allocation in the Falkland Islands 2005. 
123 
8.6 Meting av fyrimunum og vansum, ið kunnu standast av ov stórum forðingum/krøvum til fremmanda fígging 
Sum nevnt omanfyri, er umleið 1/3 av samlaðu fíggingini í føroysku fiskivinnuni útlendskur. Føroyskir peningastovnar hava reglur um ikki at taka ov stóran váða við at seta ov nógv í eina vinnu, og tí er avmarkað, hvussu nógvan pening fiskivinna okkara kann læna í Føroyum. Tó kunnu peningastovnar samstarva sínámillum og við útlendskar lánveitarar. Umframt føroyskar peningastovnar er eisini Realurin, sum bert hevur til uppgávu at fíggja skip, og sum tí ikki hevur tílíkar avmarkingar. Realurin hevur kanska  av samlaðu skuldini hjá føroysku fiskivinnuni. 
Føroyskir pensiónsgrunnar eru enn meira avmarkaðir enn peningastovar at seta pening í listað partabrøv og lánsbrøv. Hesar avmarkingar eru tó bloyttar upp seinnu árini, tí at pensiónsgrunnarnir eru farnir yvir til marknaðarstýrda renting. Føroysk fiskivinnufeløg eru ikki listað á nøkrum marknaði, heldur ikki lán teirra. Tí eru føroyskir pensiónsgrunnar ikki serliga áhugaverdir sum fíggjarar av føroyskari fiskivinnu. 
Tað eru nógvir aðrir vansar við at herða krøvini til útlendska fígging og útlendskan ognarskap. Ein er, at ein pinkubúskapur sum okkara hevur tørv á beinleiðis íløgum uttanífrá og ikki á forðingum. At krevja útlendingar út úr eginpeninginum í føroyskari fiskiveiðu ger eisini, at eginpeningurin verður minni partur av samlaðu skuldini (minni solvensur), og hetta økir um váðan í fiskivinnuni og búskapinum sum heild. Tess færri íleggjarar, tess minni váðaspjaðing og størri váði. Harumframt kunnu útlendskir íleggjarar eisini geva føroyskum fiskivinnufyritøkum vitan um tøkni, prosessir, branding, fiskifør o.s.fr., og henda vitan fer helst at minka, um útlendskur eigaraskapur skal burtur7. 
Nevndin metir tí, at tað hevði verið ein ov stór avmarking at ásett, at bert føroyskir fíggjarstovnar kunnu fíggja føroyska fiskivinnu. Hinvegin er tað altíð ein møguleiki fyri, at útlendingar kunnu koma inn og ávirka ígjøgnum fígging. Eisini kunnu útlendskir eigarar velja at flyta sína ávirkan frá at eiga partapening til at eiga partar av aktivunum, eitt nú rakstrartól ella skip. Hetta kann vera trupult at forða fyri. ásetingarnar um tunna kapitalisering og transfer pricing hava eins og uppskotið frá nevndini um at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur sum endamál at forða fyri ov stórari ávirkan og skulu harumframt fyribyrgja, at vinningur og avkast verða flutt úr feløgunum og av landinum. 
8.7 Alternativar ella supplerandi skipanir fyri at tryggja, at virðisskapan og avkast eru í Føroyum 
Til tess at tryggja, at fiskiveiðan gevur eitt búskaparligt avkast til føroyska samfelagið, ber eisini til at umhugsa aðrar fyriskipanir enn slíkar, sum avmarka útlendskan eigarapart og avgerðarrætt. Ein møguleiki er at krevja, at virksemið hevur veruligt búskaparligt tilknýti til Føroya  eisini í eini støðu, har útlendingar reelt eiga og reka skipini.Til ber t.d. at krevja: 
		at partur av tilfeingisrentuni kann tryggjast landinum við at bjóða rættindini út á einum marknaði ella við at leggja gjøld á rættindini, 
		at veiðan heilt ella lutvíst skal landast í Føroyum, herundir at fáa alt í land, 
		at veiðan skal virkast í Føroyum, 
		at søla og marknaðarføring liggja í Føroyum, 
		at skip bunkra og keypa aðrar tænastur í Føroyum, 
		at manningin heilt ella lutvíst skal hava fastan bústað í Føroyum og rinda skatt í Føroyum.Víst verður í hesum sambandi til kapittul 7, Marknaðargrundað útluting av fiskirættindum, og kapittul 10, Virðisøking. Um tað ber til at tryggja, at virðið av livandi tilfeinginum kemur føroyska samfelagnum til góðar, er ikki neyðugt at avmarka útlendingar frá at bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. Tað er tó beinleiðis ásett í arbeiðssetninginum, at tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. 7 Lóg er í gildi um, at hvør føroyingur kemur at seta 15% av lønini á pensiónsuppsparingarkontu. Pensiónsnskapitalurin fer tí at økjast nógv komandi árini, og hesin verður tikin úr samfelagnum í stóran mun og plaseraður uttanlands. Tí er tørvur at fáa kapital innfluttan. 
124 
8.8 Aðrar treytir til teirra, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu Krav um, at fiskifør verða skrásett undir føroyskum flaggi 
Nevndin hevur í kapitli 7 í frágreiðingini tilmæli um, at tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, sum kunnu bjóða á uppboðssølu, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya. Tey, sum bjóða á uppboðssølu, kunnu leiga sær fiskifør at fiska við ella gera avtalu við onnur, sum eiga ella reka leigað fiskifar. 
Fyri ikki at undirgrava treytir, sum føroysk lóggáva setir til skip og virksemi umborð á skipum undir føroyskum flaggi, mælir nevndin til, at tað verður sett sum krav í fiskivinnulóggávuni, at skip, sum fiska við føroyskum rættindum, skulu vera skrásett í Føroyum. Tá ið kravt verður, at skipini skulu skrásetast í føroysku skipaskránni, verða allar viðkomandi reglur galdandi fyri skipið, manningina og veiðuna, m.a. reglur sambært lóggávuni um trygd á sjónum, reglur um manning av skipum, reglur um starvsviðurskifti o.a. hjá sjófólki umframt ásetingarnar sambært matvørulóggávuni. 
Tá ið tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, sum kunnu bjóða upp á fiskirættindir á marknaðinum, verður møguligt at leiguskráseta fiskifør at nýta til fiskiskap. Sambært lóg um skráseting av skipum og kunngerð um leiguskráseting av skipum kann skip leiguskrásetast í Føroyum fyri eitt tíðarskeið upp til fimm ár. Tíðarskeiðið kann leingjast við upp til einum ári í senn. Treyt er, at leigarin er at meta sum føroyskur sambært lóg um skráseting av skipum. Aftur at hesum vera eisini galdandi tær treytir, sum fiskivinnulóggávan ásetir um eigara-, avgerðar-, og fíggjarviðurskifti, um skipið skal kunna fiska við føroyskum rættindum. Skip, sum verða leiguskrásett í føroysku skipaskránni, skulu føra føroyskt flagg. Veðrættindir ella onnur rættindir kunnu ikki skrásetast í skipi, ið er leiguskrásett. 
Nevndin skal vísa á, at í føroyskari lóggávu eru tilvísingar til fiskifør, sum hava veiðiloyvi. Vit síggja tað eitt nú í lóg um skráseting av skipum og í kunngerð um heilsufrøðiligan rakstur, viðgerð av fiski og fiskaúrdrátti og løggilding av fiskiførum. Við nýskipanini verður lagt upp til, at øll, sum lúka treytirnar um tilknýti til Føroya, kunnu bjóða upp á fiskirættindir á eini uppboðssølu. Tí verða veiðiloyvir helst ikki nýtt í eini nýggjari skipan. Um so er, verður neyðugt at broyta orðingar í aðrari lóggávu, sum vísir til heitið veiðiloyvi. 
Hýrur 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin eisini lýsa og gera uppskot um, hvussu tryggjast kann, at bert feløg, sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
í Føroyum hava vit eina skipan, har arbeiðsmarknaðurin hevur frælsan samráðingarrætt, og har partarnir á arbeiðsmarknaðinum sjálvir skipa síni viðurskifti. 
Nevndin ásannar, at tað við siðvenjum okkara fyri, hvussu vit skipa arbeiðsmarknaðin, kann vera ivasamt, um tað er skynsamt at lóggeva um lønarviðurskifti. Somuleiðis má ásannast, at tað kann vera torført at evna til lóggávu, sum øðrumegin tryggjar, at nýttir verða føroyskir sáttmálar, men sum hinumegin vísir neyðuga afturhaldnið fyri at ikki at normera innihaldið í slíkum sáttmálum. 
Eins og við øðrum privatum sáttmálum metir nevndin, at tað eigur at standa til partarnar sjálvar at nýta teir møguleikar, sum eru at greiða ósemjur um innihaldið í sáttmálum, og hartil at nýta tey amboð, sum eru á arbeiðsrættarliga økinum, herundir Fasta gerðarrætti ella aðra trætuloysn, sum partarnir kunnu hava avtalað. 
Tað, sum kann vera ein trupulleiki, og sum tørvur kann vera á at forða fyri, er sosial dumping, at manning hevur lønar- og arbeiðskor, sum eru verri enn ásett í sáttmálum við føroysk manningarfeløg. Hetta kann serliga vera ein váði fyri útlendska manning. Eisini er sannlíkt, at útlendsk manning ikki gerst limur í føroyskum manningarfeløgum og tí eisini kann hava truplari við at tryggja sær arbeiðskor, sum samsvara við tey á føroyska arbeiðsmarknaðinum, og við at leita sær hjálp og nýta tey amboð, sum eru á arbeiðsrættarliga økinum í Føroyum. 
Nevndin ásannar eisini, at vandin fyri undirløntari, útlendskari manning kann gerast størri, tá fiskivinnulóggávan frameftir letur upp fyri, at fiskifør verða leiguskrásett. Víst verður á, at sambært lóg um manning av skipum er tað bert tann, sum hevur rætt at føra skip, sum skal hava heimarætt í Føroyum. Eisini skal vísast á, at sambært útlendingalóggávuni krevst bert arbeiðsloyvi, um arbeiðið verður framt á sjóumveldinum, t.e. innan fyri 12 fjórðingar, ella um fiskifarið kemur regluliga í føroyska havn. At koma regluliga í føroyska havn hevur verið tulkað sum 10-15 ferðir innan eitt 12 mánaða skeið ella 5-6 ferðir innan fyri eitt 2 mánaða skeið. Tað ber til at skipa viðurskiftini soleiðis, at manningin ikki kemur undir kravið um arbeiðsloyvi. Viðmerkjast skal, at tá útlendingar fáa arbeiðsloyvi í Føroyum, verður kravt, at teir skulu lønast eftir føroyskum viðurskiftum og eftir føroyskum sáttmálum. Eisini skal viðmerkjast, at útlendingar fáa bert arbeiðsloyvi, um tað hevur víst seg at vera trupult at fáa føroyska arbeiðsmegi. 
125 
Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Soleiðis kunnu vit tryggja manning virðilig kor, herundir hýruviðurskiftini á sama stigi sum líknandi størv í Føroyum, samstundis sum tað slepst undan at leggja seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Við slíkari loysn fæst eisini vissa fyri, at útlendsk manning bert verður nýtt í teimum førum, tá trupult er at fáa føroyska manning. 
Av tí at útlendingalóggávan er donsk, kann tað taka tíð at broyta hana. Nevndin hevur ta áskoðan, at ásetingin í § 7, stk. 1, í løgtingslóg nr. 30 frá 12. apríl 2016 um serstakar treytir fyri fiskiskapi eftir makreli, norðhavssild og svartkjafti og botnfiski í Barentshavinum í 2016 við ávísum tillagingum kann hugsast sum myndil fyri, hvussu komandi fiskivinnulóggávan, inntil útlendingalóggávan er broytt, kann loysa ta avbjóðing, ið kann hugsast at standast av, at fiskivinnulóggávan frameftir ætlandi letur upp fyri leiguskrásettum fiskiførum. Fyri at hetta skal kunna lata seg gera, eigur orðingin í § 7, stk. 1, at verða gjørd almenn, t.d. soljóðandi: 
Manningar á fiskiførum undir føroyskum flaggi, sum fiska livandi tilfeingi í føroyskum sjógvi ella burtur av teimum rættindum, sum Føroyar eiga í altjóða sjógvi ella hava samrátt seg til við onnur lond, og manningar á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. 
Lógarviðmerkingarnar kunnu síðan gera vart við, at talan er ikki um ein frammanundan eyðmerktan skara av arbeiðsgevara- ella yrkafeløgum; at eftirlit við innihaldsliga partinum av sáttmálunum ikki liggur á fiskiveiðimyndugleikanum, men á pørtunum á arbeiðsmarknaðinum og Fasta gerðarrætti, sum við § 4 í løgtingslóg nr. 39 frá 13. mai 2013 um semingsstovn er viðurkendur trætustovnur fyri kollektivar sáttmálar á arbeiðsmarkniðnum, um partarnir ikki við avtalu hava skipað aðra trætuloysn. 
Verður komið fram á brot á kravið um, at hýra skal rindast manningini sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kann avleiðingin verða, at eigari av fiskifarinum ella tann, sum rekur fiskifarið, fær bót. Heimild kann eisini vera fyri at taka aftur rættin at bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
Nevndin hevur umrøtt møguleikan at seta krav um, at manning á føroyskum fiskifari skal hava ávíst tilknýti til Føroya, eitt nú hava bústað og vera fult skattskyldig her. Slíkt krav førir til, at manningin skal flyta til Føroya, og kann tí eisini hugsast í ávísan mun at forða fyri, at útlendsk manning kann fáast til føroysk fiskifør, eisini hóast tað hevur víst seg at vera trupult at fáa føroyska manning. 
Nevndin metir samanumtikið, at besta loysnin er í útlendingalóggávni at krevja arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. 
8.9 Niðurstøður og tilmæli 8.9.1. Fiskivinnulóggávan 
Skiftisskipan fyri feløg, sum hava útlendskar eigarar 
Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. Nevndin hevur tí ikki viðgjørt spurningin, um avmarkingar eiga at verða settar fyri útlendskum eigaraskapi í føroyskari fiskiveiðu. 
Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um, hvussu verandi útlendski ognarskapurin og ræðisrætturin kunnu taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. 
Skotbráið er stutt til 2018, tá veiðiloyvini fara úr gildi. Tí verður tað hildið at vera rætt at verandi fyritøkur, sum lutvíst hava útlendskar eigarar í samsvari við galdandi lóggávu, fáa eina skiftistíð at laga seg til nýggju umstøðurnar í vinnuni. Um talan er um munandi eginogn, kann verða trupult hjá føroysku eigarunum skjótt at keypa partin, ið útlendingar eiga, ella at finna nýggjar, føroyskar íleggjarar. Viðmerkjast kann, at fyri onkran kann talan gerast um fleiri tíggjutals mió. kr., og fyri onnur kann talan gerast um lutfalsliga lítlar upphæddir. Um skiftistíðin er ov long, kann tað merkja, at feløg við útlendskum eigarum fáa ein ov stóran fyrimun í kappingini at bjóða upp á fiskirættindir. Um skiftistíðin er ov stutt, kann tað merkja, at feløgini við útlendskum eigarum vera fyri vanbýti, tí tað er ikki møguligt at halda áfram við virkseminum. 
Nevndin mælir til, at feløg, sum hava útlendskar eigarar, fáa eina skiftistíð upp á trý ár at laga seg til broyttu reglurnar. Feløgini fáa soleiðis trý ár at keypa partin hjá útlendingum, finna nýggjar íleggjarar ella at laga virksemið til broyttu treytirnar. Tá ið trý ár eru farin, frá tí at nýggj lóg er komin í gildi, kunnu feløg við útlendskum eigarum ikki longur bjóða á uppboðssølu og kunnu heldur ikki reka ella eiga fiskifør undir føroyskum flaggi. 
126 
Tað eigur bert at vera verandi fyritøkur, sum hava útlendskar eigarar sambært galdandi lóggávu, sum kunnu virka í føroyskari fiskiveiðu við útlendskum eigarum í skiftistíðini. Nýggjar fyritøkur skulu frá fyrsta degi lúka treytirnar um, at allir eigarar skulu hava neyðuga tilknýtið til Føroya. 
Hoyvíkssáttmálin skipar Føroyar og ísland sum eitt búskaparøki, har bannað er at gera mismun orsakað av tjóðskapi, virkisstaði og vøruuppruna. Nevndin hevur tí reist spurningin, um tað er í samsvari við hoyvíkssáttmálan, at útlendingar, í hesum føri íslendingar, ikki longur kunnu eiga í fyritøkum, sum reka fiskiveiðu undir føroyskum flaggi. 
Sambært § 5 í hoyvíkssáttmálanum er tað í umveldi sáttmálans m.a. bannað at gera nakran mismun millum íslendskar, likamligar persónar og føroyskar, likamligar persónar orsakað av tjóðskapi. 
Sambært somu grein er eisini bannað at gera nakran mismun orsakað av virkisstað millum løgfrøðiligar persónar, heimahoyrandi í umveldi sáttmálans. 
Sambært grein 6, stk. 3, í sáttmálanum kunnu Føroyar innan vinnugreinina fiskiskap varðveita avmarkingar í ognarrætti hjá útlendingum og/ella ognarrætti hjá ikki-búføstum persónum, um hesar avmarkingar vóru virknar, tá ið sáttmálin varð undirritaður. Sama regla er galdandi, tá ið talan er um avmarkingar í stovnseturætti hjá ikki-ríkisborgarum og ríkisborgarum, sum ikki hava heimstað í Føroyum. 
Um útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, skal burtur, verður hetta ein herðing í mun til reglurnar, sum vóru galdandi, tá ið hoyvíkssáttmálin varð undirritaður. 
Nevndin skal tó vísa á, at við teimum ásetingum um tilknýti til Føroya, sum eru í galdandi lóg, og sum nevndin skjýtur upp fyri framtíðina, verður ikki gjørdur munur á íslendingum og føroyingum osrakað av tjóðskapi. 
Tilknýtið til Føroya, sum tað verður staðfest í verandi lóg og eftir tilmælinum frá nevndini, verður ikki knýtt at ríkisborgararætti ella heimarætti, men eftir hvussu leingi ein persónur hevur verið búsitandi í Føroyum, og eftir um persónurin er skattskyldigur í Føroyum. Somu treytir verða settar teimum, sum skulu eiga í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, uttan mun til tjóðskap hjá persónunum. Somu treytir verða settar til íslendingar, t.e. persónar, heimahoyrandi í íslandi, sum til føroyingar, t.e. persónar, við donskum heimarætti, búsitandi í Føroyum. íslendingar, sum lúka krøvini um tilknýti til Føroya, kunnu sostatt eiga í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, eins og borgarar við øðrum tjóðskapi. 
Tí metir nevndin, at tað eru grundgevingar fyri, at eitt generelt krav um tilknýti til Føroya ikki er brot á ásetingina í Hoyvíkssáttmálanum um forboð fyri at gera mismun orsakað av tjóðskapi hjá likamligum persónum. 
Viðvíkjandi kravinum um at feløg, sum reka fiskiveiðu, skulu vera skrásett og skattskyldig í Føroyum, so kann hetta vera ein treyt, sum ikki samsvarar við forboðið um at gera mismun orsakað av virkisstaði millum løgfrøðiligar persónar, ella at gera mismun viðvíkjandi sovnseturætti, men hetta er ein avmarking, sum var virkin, tá ið Hoyvíkssáttmálin varð undirritaður. Føroyar kunnu tí sambært grein 6, stk. 3, í sáttmálanum varðveita hesa avmarking. 
Nevndin metir soleiðis samanumtikið, at tað kann grundgevast fyri, at tað ikki er brot á Hoyvíkssáttmálan, at allir eigarar í feløgum, sum reka fiskiveiðu, skulu hava tilknýti til Føroya. 
Hvussu verður kravið um tilknýti til Føroya ásett? 
Verandi lóggáva ásetir fyri persónar, at teir skulu hava verið búsitandi í Føroyum í tvey ár og skulu vera fult skattskyldigir í Føroyum. Einki krav er um ríkisborgararætt, bert at persónur skal hava verið búsitandi í Føroyum í tvey ár og skal hava fulla skattskyldu her. Eru treytirnar loknar, verður viðkomandi løgfrøðiliga roknaður sum føroyingur í føroyskum fiskivinnuhøpi. Persónar, búsitandi í útlondum, kunnu tí ikki eiga fiskifør undir føroyskum flaggi. útlendingar, sum búsetast í Føroyum, kunnu eiga fiskifør undir føroyskum flaggi, eftir at teir hava búð í her í tvey ár. 
Viðmerkjast kann, at krøvini í alilógini eru tey, at persónarnir skulu vera fult skattskyldigir í Føroyum, skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum og skulu hava verið tað í til samans fimm ár. Ikki síðstu fimm ella samanhangandi fimm, bara fimm til samans. 
Nevnast kann eisini, at sambært skattalógini kunnu lesandi og lærlingar uttanlands varðveita fulla skattskyldu í Føroyum, treytað av, at tey hava havt fastan bústað í Føroyum í minst fýra ár. 
127 

ásetingarnar um skráseting í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini kann hava ta avleiðing, at persónar, sum annars hava nógv tilknýti til føroyska samfelagið, t.d. persónar, sum hava havt bústað her stóran part av lívinum, men sum hava havt arbeiði og bústað uttanlands seinasta árið, ikki kunnu lúka treytirnar í fiskivinnulógini. 
Nevndin metir ikki, at tað er nøkur orsøk til at hava ymiskar reglur um tilknýti til Føroya fyri fiskivinnuna og alivinnuna. Nevndin mælir til, at kravið í fiskivinnulógini um tilknýti til Føroya verður broytt, soleiðis at tað samsvarar við kravið, sum tað er ásett í alilógini. 
Tí mælir nevndin til, at persónar skulu hava verið skrásettir í fólkayvirlitinum í Føroyum í til samans fimm ár, umframt at teir skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum og fult skattskyldigir í Føroyum, tá ið teir gerast eigarar. 
Nevndin mælir til, at umframt kravið um bústað og skráseting í fólkayvirlitinum, sum tryggjar fulla skattskyldu í Føroyum, skal tað eisini vera beinleiðis ásett í fiskivinnulógini, at persónar ikki sambært skattalóggávuni skulu vera mettir sum heimahoyrandi í øðrum landi. Hetta er fyri at tryggja, at persónarnir veruliga koma undir skatting í Føroyum. Víst verður til skattaviðgerðina í kapitli 8.3.2. 
Fyri feløg mælir nevndin til, umframt verandi treytir um tilknýti til Føroya, at tað eisini verður kravt, at veruliga leiðslan skal verða í Føroyum. Hetta eisini fyri at tryggja, at feløgini veruliga koma undir skatting í Føroyum. Víst verður til skattaviðgerðina av feløgum í kapitli 8.3.2. 
Soleiðis koma krøv í fiskivinnulógini at knýta seg at skattligum hugtøkum, eins og tað er niðurstøðurnar hjá skattamyndugleikanum, sum verða avgerandi fyri, um persónur ella felag framhaldandi kann bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
Hvør skal lúka kravið um tilknýti til Føroya? Tann, sum bjóðar á uppboðssølu 
Nevndin hevur í kapitli 7 í frágreiðingini tilmæli um, at tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya, sum kann bjóða á uppboðssøluni. 
Tí verður kravið um tilknýti til Føroya sett til teir persónar og tey feløg, sum bjóða á uppboðssøluni. 
Tann, sum eigur ella rekur fiskifar 
Nevndin hevur í kapitli 7 tilmæli um, at tey, sum bjóða á uppboðssølu, kunnu leiga sær før at fiska við. Hetta kann verða gjørt soleiðis, at tann, sum hevur vunnið boð á uppboðssøluni, leigar eitt fiskifar, sum hesin sjálvur rekur og fiskar við. Hetta kann eisini verða gjørt soleiðis, at tann, sum hevur vunnið boð á uppboðssøluni, ger avtalu við annan, sum eigur ella rekur eitt leigað fiskifar. 
Fyri at tryggja, at tað bert eru tey, sum hava neyðuga tilknýtið til Føroya, sum reka føroyska fiskiveiðu, má kravið um tilknýtið til Føroya tí eisini setast teimum, sum eiga leigaðu fiskiførini, og teimum, sum reka hesi før. 
Nevndarlimir 
Sambært galdandi lóg skulu 2/3 av nevndini í feløgum, sum eiga fiskifar, lúka kravið um tilknýtið til Føroya. 
Sum dømi um avmarking av útlendingum í leiðsluni sambært aðrari føroyskari lóggávu kann alilógin nevnast. Sambært alilógini skal meirilutin av nevndarlimunum í alifeløgum og móðurfeløgum vera skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum, vera fult skattskyldigur í Føroyum og hava verið skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum í til samans fimm ár. Stjórar felagsins skulu bert vera skrásettir í fólkayvirlitinum og vera fult skattskyldigir í Føroyum, men nýtast ikki at hava verið skrásettir í fólkayvirlitinum í til samans fimm ár. 
Nevndin metir ikki, at tað er nøkur orsøk til at hava ymiskar reglur fyri leiðslur í feløgum, sum reka fiskiveiðu og alivinnu. Nevndin mælir tí til at broyta kravið til nevndina, soleiðis at meirilutin av limunum í nevndini, um felagið hevur eina nevnd, ella meirilutin av limunum í eftirlitsráðnum, um felagið hevur eitt eftirlitsráð, skulu lúka kravið um tilknýti til Føroya. Er talið av limum, sum skulu hava tilknýti til Føroya, ikki eitt heilt tal, verður talið rundað uppeftir. 
Stjórar 
Lóg um vinnuligan fiskiskap hevur ikki nakað krav um, at stjórar í feløgum skulu hava ávíst tilknýti til Føroya. 
128 
Nevndin mælir til, at stjórar skulu lúka kravið um bústað og skattskyldu í Føroyum, meðan teir eru stjórar. Soleiðis koma stjórar undir skatting í Føroyum, men tað verður ikki kravt, at teir skulu hava verið búsitandi eitt ávís áramál í Føroyum, áðrenn teir gerast stjórar. Hetta er eisini ein tillaging til treytirnar í alilógini, soleiðis at leiðslur í fiskivinnufeløgum og alivinnufeløgum skulu lúka somu treytir. 
Fíggjarbygnaðurin í feløgum 
Nevndin mælir til at varðveita ásetingina í fiskivinnulógini, sum forðar fyri ábyrgdarláni úr útlondum. 
Fyri at forða fyri, at vinningur og avkast verða tikin av landinum, mælir nevndin harumframt til, at tað í fiskivinnulógini verður beinleiðis forðað fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, tá ið renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. 
Nevndin mælir frá at seta beinleiðis krav um eginpening ella skuld í fyritøkum, sum reka fiskiveiðu. Nevndin hevur hinvegin tilmæli um broytingar í skattalóggávuni, sum skulu forða fyri ov stórum frádrátti fyri fíggjarligar útreiðslur. Nevndin metir, at slíkar reglur í skattalóggávuni eru nøktandi til at tryggja, at vinningur og avkast ikki verða tikin úr feløgunum og av landinum. Víst verður til kapittul 8.9.2, har gjølligari verður umrøtt, hvussu slíkt krav kann setast. 
Undangóðkenning 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin gera uppskot um, hvussu ein kann tryggja, at tað bert eru feløg, sum eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum, hava eigarar, sum eru búsitandi og skattskyldigir í Føroyum, og sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, ið kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
Nevndin mælir til, at krav verður sett um undangóðkenning av teimum, sum skulu bjóða á uppboðssølu, so tryggjað verður, at tað bert eru tey, sum lúka settur treytirnar til eigara-, avgerðar- og fíggjarviðurskifti, sum bjóða á uppboðssølu. Mælt verður til at heimila landsstýrismanninum at áseta neyvari reglur í kunngerð um undangóðkenning. Sama fyritøka nýtist ikki at verða góðkend hvørja ferð, boð verður latið inn. Gjørd kann vera ein skipan, har fyritøkur eitt nú verða undangóðkendar, áðrenn boð verður latið fyrstu ferð, og møguliga eftirfylgjandi við ávísum millumbilum, ella sum myndugleikin metir tað hóskandi at vera. Eisini kunnu treytir setast í kunngerð um, at fyritøkur skulu lata upplýsingar inn, hvørja ferð ávísar broytingar fara fram, ella við jøvnum millumbilum. Hetta eru viðurskifti og mannagongdir, sum hóska best at áseta i kunngerð. 
Tað verður ikki mett at vera neyðugt at skula undangóðkenna eigara av fiskifari ella tann, sum rekur tað, áðrenn bjóðað verður á uppboðssølu. Nóg mikið er at góðkenna leiguviðurskiftini og eigaraviðurskiftini hjá tí, sum eigur ella rekur leigað fiskifar, áðrenn loyst verður. 
Skráseting av skipum 
Nevndin mælir í kapitli 7 til, at tað verður gjørligt at leiga skip at fiska við. Tó skulu skip, sum fiska við føroyskum rættindum, vera skrásett í føroysku skipaskránni, soleiðis at allar viðkomandi reglur verða galdandi fyri skip, manning og veiðu. Tá ið tað er gjørligt at leiga skip at fiska við, verður eisini gjørligt at leiguskráseta skip í føroysku skipaskránni. Víst verður til viðgerðina frammanfyri í kapitli 8.8. 
Hýrur 
Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Nevndin metir, at hetta er besta amboðið fyri at tryggja, at lønarkor og arbeiðskor annars hjá útlendskari manning eru í samsvari við føroysk viðurskifti. Við hesum verður eisini tryggjað, at útlendsk manning ikki verður nýtt, har tað er møguligt at fáa føroyska manning, umframt at tað við slíkari loysn slepst undan, at tað almenna leggur seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Inntil slík broyting er gjøgnumførd, mælir nevndin til at áseta í fiskivinnulógina, at manningar á føroyskum fiskiførum, umframt á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. Vísast kann eisini til viðgerðina frammanfyri í kapitli 8.8. 
8.9.2 Onnur lóggáva 
Frádráttur fyri fíggjarútreiðslur 
Nevndin mælir til at broyta skattalóggávuna, soleiðis at frádráttur fyri fíggjarútreiðslur verður avmarkaður. 
129 
Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun kunnu forða fyri fíggjarbygnaði í feløgum, sum er við til at flyta vinning og avkast úr fyritøkunum og av landinum. 
OECD hevur mælt til reglu, sum avmarkar frádrátt fyri fíggjarútreiðslur til ein prosentpart av EBITDA, (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization). OECD mælir til, at frádráttur verður loyvdur við millum 10% og 30% av EBITDA. Frádrátturin fyri fíggjarútreiðslur verður soleiðis settur í mun til inntøkurnar. Størri frádráttur veðrur tá bert loyvdur, um inntøkan gerst størri. OECD metir, at slík regla best tryggjar, at inntøkan verður skattað har, sum virksemið skapar virði. 
Vísast kann eisini á ásetingina í § 11 C í donsku selskapsskattalógini, sum tó hevur avmarking fyri frádrátti fyri fíggjarútreiðslur, gjørt upp sum ein prosentpartur av EBIT (Earnings Before Interest and Taxes) og ikki EBITDA. 
Ein alternativur háttur at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur er at seta útreiðslurnar upp móti virðinum á aktivum í felagnum. Vísast kann í hesum sambandi á ásetingina í § 11 B í donsku selskapsskattalógini, har frádráttur fyri fíggjarútreiðslur verður gjørdur upp sum ein prosentpartur  ein standard rentusatsur  av virðinum av aktivunum. Serliga er vert at umhugsa at nýta frádráttaravmarking, sum er knýtt at aktivum heldur enn inntøkum, um tað fyri ávíst virksemi er tørvur á stórum íløgum í aktiv við langari avskrivingartíð. á tann hátt verður tryggjað, at frádráttur fæst fyri fígging av aktivunum beinanvegin, sjálvt um felagið ikki enn hevur stórar inntøkur. 
Eisini EU er komið við uppskoti um direktiv við tilmælum um, hvussu forðað verður fyri skattaplanlegging og skattaundandrátti, herundir reglur um at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur til prosentpart av EBIDTA, eins og OECD hevur skotið upp. EU mælir til skipan, har fíggjarútreiðslurnar, sum kunnu dragast frá í skattskyldigu inntøkuni, í mesta lagi kunnu vera 30% av EBIDTA. Limalondini kunnu áseta strangari reglur. EU mælir til eina bagatellgrensu, sum er 3 mió. evrur, uml. 21 mió. danskar krónur. 
Nevndin mælir til at gera reglur í skattalóggávuni, sum avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur. Slíkar reglur eiga at fevna um alla skuld, eisini til óheftar partar, og tær eiga at vera alment galdandi og ikki bert fyri fiskiveiðu. 
Slíkar reglur kunnu vera fløktar, bæði fyri borgarar og skattamyndugleikar, tí verður mælt til at seta eitt mark, soleiðis at frádráttur er fyri upphæddir upp til eitt mark. 
Til íblástur kann hyggjast eftir tilmælinum frá OECD, uppskotinum frá EU og eftir reglunum í donsku skattalóggávuni. 
Víst verður eisini til notat frá PwC, bls. 16-22, fylgiskjal 4. 
Transfer pricing og tunn kapitalisering 
Nevndin mælir til at eftirmeta reglurnar í skattalógini um transfer pricing og tunna kapitalisering. Tað eigur at verða eftirmett, um persónsskarin, sum er fevndur av ásetingunum, skal víðkast, soleiðis at ásetingarnar eisini fevna um handilsviðurskifti við persónar ella feløg, sum ikki einsamøll eiga ella ráða yvir 50% av felagnum, men sum hava gjørt avtalu um at samskipa leiðsluna ella ávirkanina á felagið, soleiðis at hesi eiga ella ráða yvir 50% av felagnum. 
Víst verður eisini til notat frá PwC, bls. 14-15, fylgiskjal 4. 
Avmarkað skattskylda fyri rentuinntøku 
Nevndin mælir til at umhugsa, í hvønn mun tað eigur at vera avmarkað skattskylda fyri rentuinntøku úr Føroyum, so at útlendingar, sum hava slíka inntøku, koma undir skatting av henni í Føroyum. Hetta kann eisini vera við til at avmarka óhepnan fíggjarbygnað, sum við rentuútreiðslum drenar feløg fyri vinning. Vísast kann í hesum sambandi til donsku reglurnar í § 2, litra d, í donsku selskapsskattalógini. 
Frádráttur fyri hall 
Nevndin mælir til at umhugsa ásetingar í skattalóggávuna, sum avmarka frádrátt fyri hall í teimum førum, eigaraskarin broytist munandi. Eisini hetta eru reglur, sum eiga at vera alment galdandi og tí ikki bert eru viðkomandi fyri fiskiveiðu. 
Nevndin mælir eisini til at halda eitt vakið eyga við, um tað er ein trupulleiki, at hall frá øðrum virksemi enn fiskiveiðu verður drigið frá í inntøku frá fiskiveiðu. Um so er, ber til at gera avmarkandi reglur í skattalóggávuni fyri hesum. Slíkar reglur, sum avmarka frádrátt fyri hall í inntøku frá bert einari vinnugrein, eiga tó bert at verða ásettar, um hetta veruliga verður mett at vera ein trupulleiki. 
Viðvíkjandi frádrátti fyri hall verður víst til notat frá PwC, bls. 24.27, fylgiskjal 4. 130 
Hagtøl 
Nevndin metir, at tað er týdningarmikið at hava góð hagtøl, sum umframt at vísa viðurskifti við veiðu, avreiðingarnøgd og avreiðingarvirði, eisini vísa rakstrarviðurskiftini og íløguviðurskiftini í fiskiveiðuni. Tað eigur at vera møguligt at útgreina roknskapirnar, soleiðis at til ber at síggja, hvørjar inntøkur, útreiðslur og íløgur hoyra til fiskiveiðu, og hvat er annað virksemi enn fiskiveiða. 
Tí mælir nevndin til, at krav verður sett í skattalóggávuni um uppbýti av virksemi hjá feløgum, sum reka fiskiveiðu, soleiðis at tað verður upplýst, hvørjar inntøkur, útreiðslur og íløgur hoyra til fiskiveiðu, og hvat hoyrir til annað virksemi. 
131 

9 Kappingarreglur 
í hesum kapitli verða viðgjørdar reglur, sum skulu tryggja eina virkna kapping millum fyritøkurnar í fiskivinnuni, herímillum skulu tær forða fyri, at vinnumøguleikarnir verða miðsavnaðir. Kappingarreglur verða eisini nevndar antitrust-reglur. 
Nevndin metir, at grundgevingar fyri at seta í verk kappingarreglur fyri føroysku fiskivinnuna eru serliga politiskar. Ynskið um at forða fyri miðsavning er fyrst og fremst eitt politiskt ynski, tó at búskaparligir fyrimunir eisini kunnu vera viðkomandi. Av hesi orsøk gevur nevndin ikki nágreinilig tilmæli um t.d. prosentavmarkingar, men leggur heldur dent á at viðgera, í hvønn mun tørvur er á kappingarreglum, eins og hon viðger fyrimunir og vansar annars við tílíkum reglum. 
Hinvegin vil nevndin minna á, at tað at forða fyri miðsavning kann arbeiða ímóti málinum í arbeiðssetninginum um at fáa so høga tilfeingisrentu sum møguligt. Hetta kemst m.a. av, at ein stórur trupulleiki í fiskivinnu um allan heim er, at tað verður nýttur ein ov stórur floti, og hetta er eisini galdandi í Føroyum1. Ov strammar reglur ímóti miðsavning kunnu vera við til at halda fast um ein ov stóran flota, ið ikki kann rationaliserast. 
9.1 Arbeiðssetningurin 
Arbeiðssetningurin ásetir undir 5. punkti um kapping og atkomuligheit á bls. 8, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu stóran part av fiskirættindunum einstakir aktørar kunnu hava brúksrætt til (ásetingar um antitrust). 
Atkomuligheit og kapping verða eisini viðgjørdar í høvuðsmálunum á bls. 5 í arbeiðssetninginum, har eitt mál er, at vinnumøguleikar ikki savnast á fáum hondum, men at somu rættindir eru at bjóða seg fram at reka vinnu. 
9.2 Núverandi lóggáva 
Antitrust-reglur eru ásettar í grein 7a í lógini um vinnuligan fiskiskap, og harumframt er alt vinnuligt virksemi í Føroyum regulerað av kappingarlógini. Her verða hesar reglur stutt lýstar. 
í núgaldandi lóggávu eru reglur ásettar fyri, hvussu stóran part av heildarkvotuni ávís fyritøka ella einstakur persónur kunnu eiga. Hesar reglur eru soljóðandi: 
1) Bólkur 2: Trolarar2) Bólkur 3: Línuskip yvir 110 tons3) Bólkur 4A og 4B: útróðrarbátar størri enn 15 tons4) Bólkur 4T: útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu 5) Bólkur 6: Garnabátar6) Verksmiðjutrolarar7) ídnaðarskip8) Uppsjóvarfiskiskapur (nótaskip) 
20% av fiskidøgunum20% av fiskidøgunum20% av fiskidøgunum30% av fiskidøgunum25% av fiskiloyvunum35% av kvotunum í toskavirði 35% av veiðiloyvunum 
25% av veiðiloyvunum 
Hesar reglur vóru ikki upprunaliga í lógini um vinnuligan fiskiskap, men komu inn í 2007. Fyritøkur, sum fyri lógarbroytingina áttu størri part enn ásett omanfyri, varðveittu sín part, men kundu ikki økja um hann. Hetta hevur havt við sær, at tað framvegis í dag eru fiskivinnufyritøkur, sum eiga størri part av heildarkvotuni, enn lógin ásetir. 
Sum sæst á ásetingunum omanfyri, eru avmarkingarnar í núverandi lóggávu settar í mun til fiskidagar, fiskiloyvir, kvotu í toskavirði og í mun til veiðiloyvir. 
í viðmerkingunum til lógarbroytingina í 2007 verður sagt, at endamálið við lógarbroytingini er at forða fyri eini ov stórari miðsavning í vinnuni, og somuleiðis skal forðast fyri, at fyritøkur í føroysku fiskivinnuni gerast ov stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum. í viðmerkingum til vinnunevndina verður eisini víst á, at tílíkar reglur eisini eru galdandi í grannalondunum. 
1 Kelda: Búskaparráðið, heystið 2014 
132 

í sambandi við hesa frágreiðing er kannað, hvussu miðsavnaðar fyritøkur eru í dag, tá ið ræður um botnfiskiskap í Barentshavinum og uppsjóvarfiskiskap.2 Fyri botnfiskiskapin í Barentshavinum vóru tað bert tríggjar fyritøkur, sum í 2016 fingu tillutað loyvir. Býtt varð soleiðis, at ein fyritøka fekk tillutað 47% av kvotunum, ein fekk 30% og ein fekk 23%. (Hetta var býtið áðrenn uppboðssøluna í 2016). Uppsjóvarfiskurin varð í 2016 soleiðis býttur, at størsta fyritøkan fekk tillutað 27% av makrelkvotunum og 34% av norðhavssildarkvotunum og svartkjaftakvotunum. (Hetta er eisini roknað áðrenn uppboðssøluna í 2016). 
Eins og alt annað vinnuligt virksemi í Føroyum, skal virksemið í fiskivinnuni eisini fylgja kappingarlógini. Lógin skal eitt nú forða fyri kappingaravlagandi avtalum millum fyritøkur. Her kann eitt nú talan vera um avtalur, har kappingarneytar beinleiðis áseta søluprísin ella býta marknaðin millum sín, men talan kann eisini vera um samanleggingar av fyritøkum. Harumframt ásetir lógin, at ikki er loyvt fyritøkum at misnýta ráðandi marknaðarstøðu, har ráðandi marknaðarstøða er definerað sum ein støða, har ein fyritøka megnar at seta prísir og onnur kappingarparametur uttan at hugsa um kappingarneytar.3 Kappingareftirlitið hevur somuleiðis til uppgávu at viðgera lóggávu, sum kann virka kappingaravlagandi. 
9.3 Kappingarreglur og føroyska fiskivinnan 
í hvønn mun neyðugt er við antitrust-reglum, veldst serliga um, hvussu bygnaðurin á marknaðinum er. 
Bygnaðurin á einum marknaði lýsir tal og stødd á fyritøkum, sum kappast á marknaðinum, og styrkina á hesi kapping. Fyri at staðfesta, um kappingin er nøktandi á einum marknaði, er neyðugt fyrst at skilmarka marknaðin, sum talan er um. í mun til fiskivinnuna kann talan vera um annaðhvørt output-marknaðin ella input-marknaðin (ella marknaðirnar). 
Output-marknaðurin er marknaðurin fyri fiskaslagið, sum fyritøkan selur, og tað er á hesum marknaði, at fyritøkan hevur sína inntøku. Input-marknaðurin er marknaðurin, har fyritøkan keypir tey input, sum henni tørvar til framleiðsluna, og mest týðandi í hesum sambandi eru fiskatilfeingið og starvsfólkini. Tað er sostatt á input-marknaðinum, at kostnaðirnir hjá fyritøkuni verða settir. Eftirspurningurin á input-marknaðinum verður avgjørdur av prísinum á hesum marknaði, men eisini av eftirspurninginum á output-marknaðinum, og tí verður eftirspurningurin á input-marknaðinum mangan nevndur ein avleiddur eftirspurningur. 
Antitrust-reglur í mun til fiskivinnuna kunnu setast í verk á ymiskan hátt. Her kann talan vera um eina avmarking av, hvussu nógv av heildarkvotuni fyri ávíst fiskaslag, ein fyritøka kann hava ræði á. Eisini kunnu avmarkingar taka støði í øðrum enn einans fiskaslagnum (sum t.d. skipabólki ella øki). Eisini kann talan vera um avmarking av, hvussu nógv av samlaðu kvotunum fyri øll fiskasløg, ein fyritøka kann hava ræði á. Til seinast kann eisini verða talan um, hvussu stóran part ein fyritøka kann vinna á ávísari uppboðssølu. 
At seta kappingarreglur í gildi byggir á ta staðfesting, at kapping hevur fleiri jaligar avleiðingar við sær. Her verður fyrst og fremst hugsað um brúkaran (output-marknaðin), tí ófullkomin kapping hevur í størri ella minni mun við sær, at vælferð verður flutt frá brúkaranum yvir til framleiðaran. Størri kapping kann hava við sær, at brúkarin fær lægri prísir, betri vøruúrval og betri vørudygd. í mun til input-marknaðin hevur vantandi kapping við sær, at fyritøkur rinda aðrar prísir fyri framleiðslufaktorarnar, enn virðið á hesum. Her kann sum dømi nevnast, at um fullkomin kapping er á einum input-marknaði, fáa starvsfólkini løn sambært produktiviteti sínum. Um ein ávís fyritøka er einasta arbeiðsstað hjá starvsfólkum við serstøkum førleikum ella serstakari útbúgving (innan ávíst geografiskt øki), er væl hugsandi, at henda fyritøka rindar minni fyri hesi starvsfólk, enn virðið á framleiðslu teirra er. Her er sostatt eitt dømi um ófullkomna kapping á einum input-marknaði. 
9.4 Hvussu verður kapping mátað? 
Um ein ávísur marknaður hevur tørv á serligum antitrust-reglum, veldst um styrkina á kappingini millum kappingarneytarnar á marknaðinum. Men hvussu ber til at máta, um lítil ella nógv kapping er á einum marknaði? Vanliga verða trý ymisk kriteriir nýtt til at royna kappingina á einum marknaði, og tað finnast ítøkiligar mannagongdir fyri at máta kappingina í mun til hesi kriteriir. 
Fyrst skal metast um, hvussu lætt nýggjar fyritøkur kunnu koma inn í vinnuna.4 Tað kunnu í høvuðsheitum vera tríggjar orsøkir til, at forðingar eru á økinum: (i) framleiðslutreytirnar í vinnuni geva fyrimunir til fáar (og stórar) fyritøkur, heldur 
2 Keldan til hetta brotið er teyggjan.fo og logir.fo3 Frá heimasíðuni hjá Kappingareftirlitinum (www.kapping.fo): Vegleiðing viðvíkjandi forboðnum móti misnýtslu av ráðandi støðu. 4 Hetta mát verður á enskum rópt contestability. 
133 
enn fleiri (og smáar) fyritøkur (sokallaðir stórrakstrarfyrimunir); (ii) umsitingarligar forðingar (t.d. patentir ella onnur loyvir); (iii) núverandi fyritøkur taka strategiskar avgerðir fyri at forða nýggjum fyritøkum at koma inn á marknaðin. 
Eitt annað mát fyri kapping er, hvussu miðsavnað, vinnan er. Her verður víst til tal og stødd á fyritøkum á marknaðinum. Her er vanligt at taka t.d. 2-3 tær størstu fyritøkurnar á marknaðinum og kanna, hvussu stóran part av marknaðinum, hesar hava. 
Triðja mátið fyri kapping er møguleikin hjá fyritøkum at gera eina kollusión, og hetta punkt er eisini sera tætt knýtt at hinum báðum punktunum, sum umrødd eru omanfyri. Er lætt at koma inn í vinnuna, og eru nógvar fyritøkur á marknaðinum, er ikki sannlíkt, at fyritøkur kunnu uppihalda eina kollusión. 
9.5 Kapping á output-marknaðinum 
Output-marknaðurin er ein altjóða marknaður fyri ymisk fiskasløg. Tað eru ikki ábendingar um, at føroyskar fyritøkur megna at ávirka prísin á altjóða fiskamarknaðinum, og sostatt er einki, sum bendir á kappingaravlagandi atburð á hesum marknaði. Lønarlagið í Føroyum er høgt, um sammett verður við altjóða lønarlagið, og hetta er við til at leggja trýst á føroyskar fyritøkur, sum virka í altjóða kapping. Talan er sostatt ikki um eina miðsavnaða vinnu globalt sæð, og møguleikin fyri at fremja eina kollusión er neyvan stórur. Tað finnast tó ávísar forðingar fyri atgongd, bæði tí at loyvir skulu fáast til vegar, og orsakað av framleiðslutreytum í vinnuni. 
Antitrust-reglur eru sum heild torførar at uppihalda á altjóða marknaðum, tí føroyskar reglur gera lítlan ella als ongan mun fyri brúkaran. Hinvegin kunnu føroyskar antitrust-reglur vera við til beinleiðis at avmarka effektivitetin og sostatt eisini kappingarførið hjá føroyskum fyritøkum, tí at hesar antitrust-reglur hava við sær, at fyritøkur fáa ikki fyrimunir av stórrakstri. Tað er eisini sannlíkt, at antitrust-reglur forða fyri vertikalari integratión, tí ein slík fær ikki verið, um ikki stórrakstrarfyrimunir eru. 
Hóast antitrust-reglur eru settar í verk í fleiri av grannalondum okkara, skal her havast í huga, at hesi krøv kunnu raka føroysku fiskivinnuna harðari orsakað av støddini á føroysku fiskivinnuni. Vit skulu eisini minnast til, at fiskivinnan í hesum londum rindar ikki tilfeingisgjøld í sama mun sum tann føroyska. Lág tilfeingisgjøld og politisk útluting tala í sjálvum sær fyri, at loyvini skulu spjaðast út á fleiri økir í landinum og eisini út til fleiri fyritøkur. Um føroyska fiskivinnan í framtíðini skal virka eftir marknaðartreytum í størri mun enn í dag, har rættindini verða lutað út til hægstbjóðandi, og vinnan rindar hægri tilfeingisgjøld, gerast antitrust-ásetingarnar møguliga ikki eins týðandi. Grundgevingin fyri hesum er, at tað er serliga, tá loyvini eru ókeypis ella nærum ókeypis, at tað t.d. fær størri týdning, at býtið er javnt kring landið. 
Mynd 9.1: Søluinntøka (í mió. US-dollarum) hjá heimsins størstu fyritøkum innan fiski- og alivinnu. Kelda: Arion Banki (2015). 
Føroyskar fyritøkur eru ikki stórar, um samanborið verður við altjóða fyritøkur, sum føroysku fyritøkurnar kappast við. Tær størstu fyritøkurnar á altjóða marknaðinum eru m.a. frá Japan, Tailandi, Noregi, Spania og Kina, og tær størstu 13 fyritøkurnar á marknaðinum ráða yvir 11-16 prosentum av samlaðu veiðuni í heiminum.5 Mynd 9.1 omanfyri vísir 
5 Kelda: Arion Banki: íslenskur sjávarútvegur  staða og horfum, 2015 134 
samanbering av støddini á størstu altjóða fiskifyritøkunum og størstu íslendsku fiskifyritøkunum. Samanberingina hevur íslendski bankin, Arion Bank, gjørt. Alivinnan er eisini við í hesi samanbering. Talan er um søluinntøku í mió. US- dollarum. Til samanberingar kann nevnast, at í Føroyum vóru í mars í ár umleið 3.000 starvsfólk innan fiskiskap, ali- og kryvjivirki og fiskavøruídnað, og samlaða útflutningsvirðið hjá fiski- og alivinnuni var í 2014 góðar 6 mia. krónur. (Hetta svarar til umleið 900 mió. US-dollarar).6 Størsta fyritøka í Føroyum í mun til søluinntøku í 2014 var Bakkafrost við á leið 2,7 mia. krónum.7 Verður einans hugt at fiskivinnuni, kann sum dømi nevnast, at Varðin hevði eina søluinntøku beint undir 1 mia. krónur í 2015 og umleið 800 mió. krónur í 2014. Til samanberingar kann nevnast, at Samherji (sum eisini sæst aftast á myndini omanfyri), hevði eina inntøku á uml. 4,2 mia. krónur í 2014. 
Eitt argument fyri at hava antitrust-reglur kortini er, at fyritøkur í fiskivinnuni kunnu gerast stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum, um ongar tílíkar reglur eru. Hetta hevur við sær, at avgerðir hjá einstøkum aktørum í vinnuni kunnu hava stórar avleiðingar fyri gongdina í føroyska búskapinum. Harumframt er vandi fyri, at sera stórar vinnufyritøkur í ov stóran mun koma at seta dagsskránna fyri fyrisiting og lóggeving. Tískil kann ein ávísur váði standast av ikki at seta nakrar antitrust-reglur í verk. 
Kappingarreglur á output-marknaðinum kunnu sostatt hava bæði fyrimunir og vansar við sær. Tær kunnu tryggja, at fleiri fyritøkur eru á marknaðinum, men hinvegin forða tær fyri effektiviseringum, sum kunnu vera við stórrakstri. 
9.6 Kapping á input-marknaðinum 
Input-marknaðurin er skerdur á ymiskan hátt. Reguleringin av fiskivinnuni hevur við sær, at avmarkað mongd av fiskatilfeingi verður sett á marknaðin, og harumframt er talan um ein afturlatnan, føroyskan marknað, har útlendingar ikki kunnu luttaka. Hetta hevur við sær, at fáar fyritøkur (keyparar) eru á hesum marknaði, og tí verður kappingin skerd. Hinvegin eru føroyskar fyritøkur fullkomiliga bundnar at føroyska fiskatilfeinginum, tí ikki ber til at skifta yvir til annað input.8 Hetta talar fyri kapping á input-marknaðinum, hóast avmarkað tal av fyritøkum. Um fyritøkur á input- marknaðinum megna at ávirka prísin á hesum marknaði, hevur hetta ta avleiðing, at prísurin fyri tilfeingið er lægri settur, enn hann annars vildi verið, um fullkomin kapping var um tilfeingið. Sostatt fær landið minni fyri tilfeingið, enn tað vildi fingið, um talan var um fullkomna kapping. 
Kapping um tilfeingið er neyðug, um uppboðssølan skal virka sum ætlað. Tað er kortini ikki vist, at antitrust-reglur økja um kappingina á uppboðssølumarknaðinum. 
Antitrust-reglur kunnu tryggja, at alt fiskatilfeingið ikki endar hjá fáum fyritøkum, og á henda hátt kunnu hesar reglur vera við til at eggja smáum og miðalstórum fyritøkum til at luttaka á marknaðinum. Um ongar tílíkar reglur eru, kann hugsast, at smáar og miðalstórar fyritøkur ikki hava hug til at luttaka, tí tær vita, at tær vinna einki kortini. Grundgevingarnar ímóti at seta antitrust-reglur í verk eru hinvegin, at tílíkar reglur beinleiðis útihýsa fyritøkum frá at luttaka á uppboðssøluni. Her kann t.d. hugsast, at 2-3 fyritøkur ikki fáa verið við okkurt árið, tí at tær hava ov nógvar kvotur, og sostatt er talið á fyritøkunum avmarkað á uppboðssøluni hetta árið.9 
í mun til at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum (input-marknaðinum), kunnu antitrust-reglur sostatt hava við sær bæði fyrimunir og vansar. 
9.7 Niðurstøður og tilmæli 
Kappingarreglur hava sum høvuðsendamál at skapa kapping á output-marknaðinum og skulu sum heild forða fyritøkum í at misnýta eina ráðandi støðu. Tó kunnu eisini onnur endamál vera við tílíkum reglum. Eitt nú kann nevnast, at kappingarreglur kunna forða fyri, at einstakar fyritøkur gerast ov stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum. Harumframt kann talan vera um eitt politiskt ynski um at varðveita fleiri fyritøkur á marknaðinum. 
Kappingarreglur hava bæði fyrimunir og vansar við sær. Fyrimunurin við teimum er, at tær kunnu forða fyri, at føroyski búskapurin gerst viðbrekin í mun til avgerðir hjá einstøkum fyritøkum. Vansin við teimum er, at tær kunnu skerja effektivitetin í vinnuni. Stórar fyritøkur kunnu hugsast at fáa ágóðan av stórrakstrarfyrimunum og eru effektivari enn lítlar fyritøkur. Sostatt føra avmarkandi kappingarreglur alt annað líka til minni tilfeingisrentu, enn um tær ikki verða settar í verk. 
6 Kelda: Hagstovan (www.hagstova.fo. Seinast vitjað 23/06/16)7 Kelda: Heimsíðan hjá Bakkafrosti (www.bakkafrost.com)8 Talan er um ein rættiliga óelastiskan eftirspurning eftir føroyska fiskatilfeinginum. Orsøkin til hetta er, at eingin framleiðsla kann vera uttan fiskatilfeingi, og hetta kemsr serliga av, at føroyskar fyritøkur ikki kunnu luttaka á útlendskum marknaðum fyri fiskatilfeingi.9 Hesin trupulleikin er tó ikki eins stórur, um allar kvotur minka við ávísum prosenti hvørt ár. í hesum føri kunnu fyritøkur í størri mun luttaka á uppboðssøluni, tí tær missa nøgd hvørt ár. 
135 
Vansarnir við slíkum tiltøkum eru sostatt serliga búskaparligir. Eitt nú verður mett, at føroysku fiskivinnufyritøkurnar ikki hava javnbjóðis møguleika at kappast við aðrar útlendskar fyritøkur, um antitrust-reglurnar eru ov avmarkandi. Harumframt verður mett, at kappingarlógin eisini virkar við sama endamáli, og sostatt er tørvurin ikki stórur fyri tílíkum reglum. 
Nevndin metir tað kortini hava týdning, at føroyski búskapurin ikki er bundin av einstøkum fyritøkum. Tí mælir nevndin til at seta í verk tvey ymisk sløg av kappingarreglum: (i) avmarkingar í mun til lut í samlaðu kvotunum í fiskivinnuni og (ii) avmarkingar í mun til lut í heildarkvotuni fyri ávíst fiskaslag.10 Reglur fyri, hvussu stóran part av samlaðu kvotunum í fiskivinnuni ein fyritøka kann eiga, eru ikki galdandi í dag. 
Nevndin mælir somuleiðis til, at avmarkingar verða settar í mun til kvoturnar í ávísum fiskiskapi (og ikki t.d. veiðiloyvir, sum í núverandi reglum). Royndir úr alivinnuni vísa, at reglur, sum taka støði í veiðiloyvum, ikki eru avmarkandi í nóg stóran mun. 
Nevndin hevur ikki ásett nakrar ávísar prosentavmarkingar, tí mett verður, at tað er meira ein politiskur spurningur at áseta eitt tílíkt prosenttal. Nevndin kann ikki fakliga grundgeva fyri einum ávísum prosenttali. Nevndin mælir tó til, at hesar reglur ikki eru ov avmarkandi, t.e., at prosentavmarkingarnar ikki eru ov lágar, tí hetta fer at hava neiliga ávirkan á kappingarførið í fiskivinnuni og støddina á tilfeingisrentuni, sum sambært arbeiðssetninginum skal gerast so stór sum møguligt. Harumframt skal havast í huga, at núgaldandi kappingarreglur ikki hava havt fulla ávirkan á vinnuna, tí sambært hesum reglum skuldi eingin fyritøka missa loyvir, eftir at avmarkingin varð innførd í 2007. 
Mælt verður ikki til at seta avmarkingar í mun til, hvussu nógv ein fyritøka kann vinna á eini uppboðssølu. Avmarkingarnar omanfyri (t.e. í mun til samlaðu kvoturnar í fiskivinnuni og í mun til einstakan fiskiskap) hava við sær, at allar fyritøkur kunnu ikki bjóða á uppboðssølum, tí tær verða raktar av hesum avmarkingum. Um fleiri avmarkingar verða settar, gerst kappingin aftur meiri avmarkað. 
10 í íslandi eru reglurnar um anti-trust í fiskivinnuni t.d. tær, at eingin fyritøka kann eiga meira enn 12% av samlaðu kvotunum í toskavirði. Eisini eru avmarkingar fyri, at eingin fyritøka kann eiga meira enn 20% av einum einstakum fiskaslagi. Undantøk eru toskur (12%) og kongafiskur (35%). 
136 

137 
10 Virðisøking 
í hesum kapitli verður viðgjørt, hvussu umsitingin av fiskivinnuni kann vera viðvirkandi til, at føroyska samfelagið fær sum mest burtur úr fiskivinnu síni. 
Virðisøking er hugtak, sum lýsir, hvussu nógv virðið á eini vøru er økt, t.d. í einum liði í framleiðsluni. í mun til roknskapin hjá fyritøkum svarar virðisøking til roknskaparligt úrslit, áðrenn lønarkostnaður er frádrigin, t.e. 
virðisøking = lønir + roknskaparligt úrslit 
Sostatt fellur virðisøkingin annaðhvørt til starvsfólkini ella til eigaran av fyritøkuni. Samlaða virðisøkingin fyri eitt samfelag (bruttovirðisøkingin) er samlaða framleiðsluvirðið á endaligum vørum, tó at fyrilit ikki er tikið fyri meirvirðisgjaldi ella stuðli. 
Hugtakið skal sum heild nýtast við fyrivarni í búskaparligum greiningum. Sum dømi kann nevnast, at ein fyritøka kann hava positiva virðisøking, hóast virksemið ikki er búskaparliga skynsamt, tí fyritøkan koyrir við undirskoti. Sostatt kann hugtakið virðisøking ikki einsamalt vera vegleiðandi í (virkis)búskaparligum avgerðum. 
í sambandi við evnið virðisøking hevur nevndin eitt nú viðgjørt, um uppboðssøla av veiddum fiski skal vera kravd, ella um hetta skal vera upp til fyritøkurnar at gera av. Nevndin hevur eisini viðgjørt aðrar møguleikar fyri at tryggja betri atkomuligheit til rávøru hjá føroyskum fiskavirkjum. 
Nevndin metir, at rúm eigur at vera fyri bæði beinleiðis sølu av rávøru og uppboðssølu av veiddum fiski. Harumframt vísa hagtøl, at rættiliga stórur partur av avreiddum feskfiski verður seldur um uppboðssøluna. Tí mælir nevndin frá at seta í verk kravda uppboðssølu av veiddum fiski og heldur halda fast við verandi reglur. Um hagtølini broytast og minni nøgd fer um uppboðssøluna, kann hetta tó endurskoðast. 
Nevndin hevur somuleiðis viðgjørt, hvørjar broytingar kunnu hava við sær, at størri partur av fiskinum kemur til lands. Við tí í hyggju at fáa alt av fiskinum til lands metir nevndin tað vera týdningarmikið, at farið verður undir eina tilgongd saman við vinnuni, har mett verður um, hvussu ásettu málini kunnu røkkast. Tíðarfreist eigur at verða sett fyri, nær málið skal vera rokkið. 
í mun til meirvirking av fiskinum metir nevndin tað somuleiðis vera avgerandi, at menning og gransking av matvøruframleiðslu verður raðfest frammarlaga. Vantandi lønsemi er ein týðandi forðing í mun til at fáa ein størri part av fiskinum í land, og her kunnu gransking og menning hava ein avgerandi leiklut. Somuleiðis eigur myndugleikin at tryggja, at gjørdar verða avtalur, sum rudda slóð fyri sølu av virkaðum fiskavørum. 
Nevndin metir, at reguleringin av vinnuni (og útlutingin av loyvunum) eisini hevur ein leiklut í mun til at tryggja meirvirking av fiskavørum. Vinnan eigur at fáa støðugar karmar, ið samstundis hava við sær marknaðarhugsan. Uttan ein ávísan tryggleika fyri (í øllum førum nøkrum) miðallongum og longum veiðirættindum er torført at tryggja, at vinnan ger neyðugar íløgur og mennir teir møguleikar, sum liggja í fiskatilfeinginum. Tryggleiki fyri loyvunum eggjar til, at ótroyttir møguleikar í føroysku fiskivinnuni koma undan kavi. 
10.1 Arbeiðssetningur 
Evnið virðisøking fær nógva umrøðu í arbeiðssetninginum. 
Undir høvuðsmálunum stendur, at fiskivinnunýskipanin skal virka fyri størst møguligum virðisvøkstri og avkasti í Føroyum til reiðarí, manningar, virkir, fyritøkur, starvsfólk, tænastuveitarar og samfelagið alt, og at vit støðugt menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. 
Undir 2. punkti, Búskaparlig og samfelagslig burðardygd, verður nevnt, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu øll lið í virðisskapanini (veiða, virking, søla, undirveitarar o.o.) kunnu skapa mest møguligt búskaparligt og samfelagsligt avkast í Føroyum. 
Undir 6. punkti, Virðisøking í Føroyum, er somuleiðis drúgv umrøða av teimum punktum, sum nevndin skal viðgera í sambandi við virðisøking. ítøkilig viðgerð og niðurstøða skal gerast um m.a. atgongd til fiskatilfeingi hjá føroyskum 
138 

virkjum, og í hesum sambandi skal nevndin viðgera, um krav skal setast um, at øll rávøra skal um føroyskan kaikant, og somuleiðis um tvingað uppboðssøla skal setast í verk av rávøru. Enn eitt høvuðspunkt í sambandi við virðisøking er, um øll hjávøra (livur, garnar, høvd, uggar, fráskurður o.a.) skal hagreiðast umborð ella førast til lands. 
10.2 Virðisøking í føroysku fiskivinnuni 
Samlaða virðisøkingin fyri føroysku fiskivinnuna (fiskiveiða og fiskavirking) var í 2013 umleið 17% av bruttotjóðarúrtøkuni, og er ískoytið frá fiskivinnuni til samlaða BTú í Føroyum sostatt umleið 2,5 mia. krónur árliga. Sambært frágreiðingini Alt í land átti botnfiskiflotin á leið 1 mia. krónur av hesi upphædd. 
Høvuðsfortreytin fyri at tosa um gagnnýtslu av føroyskum fiskatilfeingi er tó, at tað finst nóg mikið av rávøru at virka burturúr. Fyri botnfiskaflotan hevur hetta verið ein gjøgnumgangandi trupulleiki seinastu nógvu árini. Tað er sostatt avgerandi fyri virðisøkingina, at botnfiskiskapurin undir Føroyum fer at kasta pening av sær aftur, og tí hongur virðisøking neyvt saman við kjakinum og tilmælunum í kap. 4 um at tryggja eina burðardygga fiskivinnu. Virðisøking er einans gjørlig, um rávøra er til taks. 
Vánaligi botnfiskiskapurin seinnu árini undir Føroyum ávirkar sjálvsagt eisini úrslitið hjá flotanum. á mynd 10.1 sæst úrslitið hjá heimaflotanum, sum fiskar botnfisk, í tíðarskeiðinum 2010-2014. Myndin vísir eitt samlað hall hesi 5 árini upp á 250 mió. kr. 
0 -10000 -20000 -30000 -40000 -50000 -60000 -70000 -80000 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
ársúrslit 
-59607 
-24214 
-68353 
-57478 
-42030 
Mynd 10.1. ársúrslit hjá trolarum og línuskipum í tíðarskeiðinum 2010-2014. Kelda: Januar. 
Harumframt kann leggjast afturat, at miðalaldurin fyri fiskiførini er sera høgur. Sum dømi kann nevnast, at línuskipini eru í miðal 42 ára gomul, og trolararnir hava ein miðalaldur á 26 ár. 
Rávøran frá heimaflotanum er høvuðsgrundarlagið undir framleiðsluni hjá flakavirkjunum á landi. Tann alsamt minkandi rávørunøgdin hevur gjørt, at úrslitini hjá virkjunum samanumtikið ikki hava verið nøktandi (mynd 10.2). 
139 
1.000 kr. 
950,000 750,000 550,000 350,000 150,000 
-50,000 
2010 
2011 
2012 
891,960 
2013 
2014 
Ne)osøla 
996,286 
861,836 
785,922 
729,148 
Bru)oúrslit 
331,059 
237,195 
254,682 
278,939 
289,999 
Rakstrarúrslit 
25,158 
34,392 
8,813 
26,229 
31,045 
ársúrslit 
-36,987 
15,616 
-2,411 
13,021 
17,593 
Mynd 10.2. Fíggjarliga gongdin í flakavirkisvinnuni, 2010-2014. Kelda: Januar. 
Støðan var ein heilt onnur í uppsjóvarflotanum. í 2014 lógu 21% av søluinntøkuni hjá uppsjóvarfyritøkum eftir sum yvirskot.1 
10.2.1 Virðisketur 
Virðisketur er ein háttur at lýsa, hvussu virðisøkingin verður staðfest gjøgnum framleiðsluna. 
Virðisketuperspektivið fevnir um allar virðisketurnar av grunni at munni, t.e., at frá tí fiskurin svimur sum rávøra, til hann liggur á borðiskinum hjá tí, sum etur. 
Virðisketan kann í høvuðsheitum flokkast í tveir bólkar: kjarnuvirksemi og stuðulsvirksemi. Kjarnuvirksemi kann vera innkeyp, framleiðsla, útveiting, søla og tænasta, og stuðulsvirksemi kann vera infrastrukturur og umsiting. 
Hesar eygleiðingar kunnu eitt nú gerast av virðisketunum: 
		Jú fleiri virðisketur, vit hava, jú sterkari standa vit. Hetta verður eisini nevnt diversifikatión. Um tað skuldi gingið illa á einum marknaði, kunnu vit vinna pening á einum øðrum marknaði. 
		Jú longri virðisketurnar eru, jú longri út á marknaðin koma vit. Prinsipielt hava allar virðisketurnar í fiskivinnuni somu byrjan, nevniliga á grunnunum, men jú nærri kundunum, vit kunnu koma, tess fleiri lið fær ketan. 
		Jú longur út í virðisketurnar, vit koma, jú størri er tørvurin á fólki við ymiskum útbúgvingum. Hetta merkir, at vit hava brúk fyri fólki, sum til dømis hava vitan um marknaðir og sølu, mál og mentan í keyparalondunum, vitan um logistikk, teknologi, KT o.a. Virðisketurnar kunnu vera stuttar og langar. Tær kunnu eisini flættast inn í hvør aðra, har tann eina føðir inn í eitt lið í eini aðrari, (mynd 10.3). 1 Kelda: Tøl frá Januar.2 Arbeiðssetningurin, bls. 5.3 Um eitt land hevur ein komparativan fyrimun við at framleiða eina ávísa vøru, merkir hetta, at tað er ein lægri offurkostnaður knýttur at 
140 
1.000 kr. 
VIRÐISKETAN í FØROYSKU BOTNFISKAVINNUNI í FØROYUM UTTAN FYRI FØROYAR 
Fryst Saltað 
Fryst h/g 
Fiskavirkir Føroyar 
Horeca 
Veiða 
Feskt 
Fryst Saltað Feskt 
Víðarivirking uttanlands 
Marknaður 
Fiskidagar Kvotur 
Bingjur Føroyar 
Innflutt, fryst rávøra 
Virking uttanlands Lágkostnaðarlond 
Horeca 
VEíA VIRKING DISTRIBUTIóN VISKIFTAFóLK 
Mynd 10.3. Virðisketan í føroysku botnfiskavinnuni. Viðmerking til mynd: Horeca stendur fyri hotel, restaurant, catering. H/g merkir avhøvdaður og kruvdur fiskur. 
Skiljast kann millum veiðiorienteraðar virðisketur og marknaðarorienteraðar virðisketur. 
í tí veiðiorienteraðu vinnuni er tað útboðið av fiskinum, sum stýrir virðisketuni. í stóran mun elvir ein fiskidagaskipan til eina veiðiorienteraða virðisketu. Orsøkin til hetta er, at teir keypararnir, sum gjalda besta prísin, vilja hava at vita frá framleiðaranum, hvørjar nøgdir teir kunnu vænta av teirri ávísu vøruni, nær teir kunnu vænta at fáa hana, og hvussu góð, hon er. Hetta eru spurningar, sum framleiðarin, sum keypir fisk frá skipum undir fiskidagaskipanini, hevur sera torført at svara keyparanum. 
í tí marknaðarorienteraðu virðisketuni er tað eftirspurningin frá kundanum eftir tí rætta fiskinum, sum stýrir virkseminum í øllum liðunum, heilt aftur til fiskimannin. Tað er kundin, sum ger av, hvussu liðini frammanfyri útinna sítt virksemi fyri at nøkta tørvin hjá kundanum. Skipanir við umsetiligum kvotum gera tað tí munandi lættari at nøkta kundans tørv. 
10.2.2 Flakavinnan 
Tann minkandi rávørunøgdin av føroyskveiddum fiski hevur havt við sær, at virkini keypa meira av frystum fiski (h/g). Samstundis hava fleiri av skipunum, sum vanliga hava verið á ísfiskaveiðu, fingið sær frystilast. 
Hetta merkir, at rávøran, sum flakavirkini skulu keypa, er vorðin munandi globalari, og kappingin frá láglønarlondunum ger tað truplari at kappast um føroysku rávøruna (sí dømi niðanfyri). Virkini í Føroyum skulu kappast við lágkostnaðarlond, ið hava 15-20% lønarkostnað samanborið við virkini í Føroyum. 
141 
Samanberi 
Føro 
yar 
Lágkost 
nað 
a 
rland 
Kr/kg RV 
Kr/kg RV 
Søla 
Rávørukeyp 
25,50 
25,50 
Annar broytiligur kostn. 
17,00 
17,00 
Annar kostnaður 
1,65 
1,65 
Virðisøking 
2,12 
2,12 
Lønir 
Talva 10.1. Dømi: Føroyar vs. lágkostnaðarland, virking av saltaðum úrdráttum úr toski við høvdi. 
Vantandi meirvirking kann hava við sær, at Føroyar missa bæði beinleiðis og avleitt virksemi, sum uppstendur orsakað av meirvirking. Harumframt kann hetta hava við sær mistar førleikar í eitt nú flakavinnuni. 
10.2.2.1 Dømi: Missur fyri samfelagið orsakað av vantandi virðisøking 
Vantandi 
virðisøking kann hava hesar avleiðingar: 
		Avleitt virksemi av virking í Føroyum fellur burtur 
		Fyri hvørt kilo, sum endar í lágkostnaðarlandi, missa Føroyar 4,73 kr. 
		Lønir til starvsfólk, 3,05 kr/kg, fellur burtur  eingin skattur bæði í fyrsta og avleiddum virksemi 
		Ongar tænastur til flakavinnuna  úrslit er mistur førleiki 
		Føroyar missa fótafestið á marknaðinum  óálítandi veitarar Tað, sum er umráðandi, er, hvussu nógv tað føroyska samfelagið fær fyri tilfeingið, og her hevur virking av tilfeinginum stóran týdning. Støðan er soleiðis í dag, at fiskimaðurin og reiðarin hava onga ávirkan á prísin, sum teir fáa fyri fiskin, tí tað avger tann globali marknaðurin. Tað merkir, at teir kunnu fáa 20 kr/kg eitt ár, og 2 ár seinni kunnu teir fáa 10 kr/kg, uttan at teir hava gjørt eitt verri ella betri arbeiði. 10.2.3 Vertikal integratión Vertikal integratión er evni innan mikrobúskap og leiðslu, sum snýr seg um, hvussu feløg skipa sínar veitingar, har feløg eiga sínar veitarar. Vertikal integratión merkir, at sama fyritøka eigur fleiri liðir í framleiðsluni. Tað kunnu vera fleiri grundgevingar fyri, at vertikal integratión er skilagóð: 
		Lágur framleiðslukostnaður: Nýmótans skip og virkir eru kostnaðarmikil at byggja, og við øktum kapitalbindingum er neyðugt at brúka allan kapasitetin hjá skipum og virkjum. Ein máti at tryggja sær hetta, er at kunna stýra fleiri liðum. 
		Tryggleiki: Tað er nógvur ótryggleiki í fiskivinnuni, t.d. sveiggj í prísum og nøgdum. Vertikal integratión hjálpir feløgum í vinnuni at megna sveiggini. 
		Økt kundakrøv: Fiskivinnufyritøkurnar mugu hava eftirlit við ymisku liðunum fyri at tryggja dygdargóða vøru. 
		Vørumenning: Nýggjar vørur krevja ofta stórar íløgur og gott tol, tí kundar og marknaðurin krevja tíð, áðrenn nýggja vøran er góðtikin. 
		V i r ð i s ø k i n g : At stovna nýggj feløg og nýggjar framleiðslur krevur langtíðarhugsan. Slíkar framleiðsluíløgur røkka langt inn í framtíðina og umfata ofta fleiri lið í virðisketuni. Ein avgerandi fortreyt fyri virðisøking er, at rávøran, sum skal víðarivirkast, er so góð, sum yvirhøvur møguligt. Tað ber ikki til at gera eina góða liðugvøru burtur úr eini vánaligari rávøru. Hinvegin ber til at gera eina góða rávøra verri, um hon ikki verður handfarin væl. 
4,73 
4,73 
úrslit áðrenn rentur, avskriving og skatt 
3,05 
0,51 
2,54 
1,68 
4,22 
-2,54 
142 
ng 
Til tess at tryggja bestu dygdina er neyðugt, at skipini, sum veiða fiskin, og virkini, sum víðarigóðska hann, eru so væl útgjørd tøkniliga, at besta fíggjarliga úrslitið fæst burturúr, bæði við atliti at effektiviteti og góðsku. í uppsjóvarvinnuni hava fyritøkurnar gjørt stórar íløgur í góð skip, sum tryggja bestu góðskuna, og á landi eru bygd nútímans virkir, sum eru effektiv og samstundis tryggja eina sera góða liðugvøru, ið kann seljast á marknaðinum fyri besta prísin. 
Eitt gott dømi um týdningin av einum tøttum samstarvi millum liðini er stóra verkætlanin á Tvøroyri, har svartkjaftur skal meirvirkast til surimi. Her er talan um íløgur í skip og virki, sum nærkast 100 mió. kr. 
Skip og manning mugu broyta mannagongdirnar umborð, soleiðis at svartkjafturin er so góður, at hann kann víðarivirkast til fyrstafloks surimi. í mun til annan uppsjóvarfisk er svartkjafturin sera viðbrekin, og tí mugu mannagondirnar broytast umborð, t.d. niðurkøling, túralongd, tóvtíð, tóvnøgd o.a. á landi er eisini neyðugt við øðrvísi mannagongdum, tí fiskurin er lítil og skal handfarast við varsemi. 
Surimiframleiðsla á landi í Føroyum er nýggj og tí er neyðugt við upplæring, og góðskukrøv gera tað neyðugt við tøttum samstarvi við útvaldar keyparar. 
Tá tosað verður um at styrkja virðisketur og harvið virðisøkingina, er eingin ivi um, at vertikal integratión í fiskivinnuni ikki bara er búskaparliga skilagóð, hon er eisini neyðug, um vit skulu hava sterkar fiskivinnufyritøkur í Føroyum. Tað ræður um hjá fyritøkunum at hava ræði á so stórum parti av virðisketunum, sum gjørligt. 
Vertikal integratión gevur fyritøkuni nógvar fyrimunir. Tað er lættari at leggja framleiðsluna til rættis, og tað verður skjótari at effektivisera og rationalisera hana. Ein fyritøka, sum ræður yvir allari (ella stórum parti av) virðisketuni frá fyrsta til síðsta lið, hevur ein fyrimun í at laga sína framleiðslu og vørur til marknaðin. 
Tær ognarligu rembingarnar, sum hava verið í fiskivinnuni seinastu árini, hava ført við sær, at vit hava eitt minni tal av størri fiskivinnufyritøkum í Føroyum. Hesar ráða yvir fleiri virðisketum, bæði uppsjóvar- og botnfiskavirðisketum, og dúva sostatt upp á stóran part av tilfeinginum. 
úr einum virðisøkingarsjórnarhorni er hetta ein jalig gongd. Føroyar hava brúk fyri størri fyritøkum, sum hava neyðugu fíggjarmegina til støðugt at tillaga og menna virðisketurnar, sum skulu røkka langt út á marknaðirnar. 
10.3 Atkomuligheit til veiðu 
í arbeiðssetninginum er ásett, at nevndin skal viðgera og koma til niðurstøðu um, hvussu ein kann tryggja, at virkini hava nøktandi atgongd til rávøruna. í hesum samanhangi verður viðgjørt, í hvønn mun avreiðingarkrøv, avreiðingargjøld og uppboðssølukrøv av veiddum fiski eiga at vera partur av eini fiskivinnunýskipan. Niðanfyri verða galdandi reglur fyrst lýstar heilt stutt, og síðan verður mett um fyrimunir og vansar við ymiskum krøvum. 
10.3.1 Galdandi reglur 
Reglur fyri avreiðing í Føroyum og uttanlands eru ásettar við heimild í grein 9, stk. 4, og grein 19 í lógini um vinnuligan fiskiskap. Eftir kunngerð um treytir fyri avreiðing í Føroyum og uttanlands skal øll veiða, sum er veidd í føroyskum og/ella íslendskum øki, avreiðast um eina innvigingarskipan í Føroyum. ásetingarnar fevna tó ikki um fiskasløgini lodnu, sild, makrel, rossamakrel og svartkjaft. Somuleiðis fevna ásetingarnar ikki um avreiðingar og veiðu hjá fiskiførum, sum á einum túri bert hava verið á beinleiðis veiðu eftir stinglaksi, langasporli og blálongu. Fiskiførum er tó loyvt at avreiða uttanlands upp til 25% av samlaðu veiðini, uppgjørt 4. hvønn mánað. Verður henda reglan ikki hildin, verður avgjald (30% av søluvirðinum) ella mótrokning í fiskidøgum (upp til 30%) álagt seljara. 
Tað finnast ongar reglur fyri, at avreiddur fiskur skal um eina uppboðssølu, tó at tílíkar reglur áður hava verið galdandi. Reglur, sum áður vóru galdandi, ásettu, at 30% av veiðinøgdini, uppgjørt 4. hvønn mánað, skuldu um eina uppboðssølu. Hetta varð tó avtikið í 2003. í grein 3 í kunngerð nr. 95 frá 2005 er ásett, at frá 1. september 2016 skal veiða, sum verður útflutt óvirkað, um eina uppboðssølu, sum er góðkend av Fiskimálaráðnum. Hetta krav er tó ikki galdandi fyri kalva, hávasløg, skøtusløg, stinglaks, langasporl og blálongu. 
Fyri uppsjóvarfisk eru ikki ásett krøv um at avreiða í Føroyum, men í staðin verða eyka avgjøld áløgd, um avreitt verður uttanlands. Sambært løgtingslóg nr. 30 frá 2016 skal eigari av fiskifari rinda eitt avreiðingargjald, sum er 2 krónur fyri hvørt kilo í rundari vekt av makreli og norðhavssild, sum fiskifarið landar til virkingar ella frystingar uttanlands, ella letur móttøkuskipi undir fremmandum flaggi. Fyri heimaflotan er avreiðingargjaldið tó 1 króna. 
143 
10.3.2 Skal allur fiskur um føroyskan kaikant? 
í løtuni eru sostatt ásetingar, sum hava við sær, at í minsta lagi 75% av fiski, veiddur í føroyskum ella íslendskum sjógvi, skal um føroyskan kaikant, tó við nøkrum undantøkum. Harumframt skal avreiðingargjald rindast, um makrelur ella sild verða avreidd uttanlands. Samanumtikið kann talan vera um annaðhvørt avgjøld, sum verða løgd á avreiðing uttanlands, ella kann talan vera um beinleiðis forboð ímóti slíkari avreiðing. Niðanfyri verða fyrst fyrimunir og so vansar við tílíkum tiltøkum viðgjørdir. 
At lóggeva um, at allur fiskur skal um føroyskan kaikant, er at meta sum eitt protektionistiskt átak. Tílík átøk eru við til at avmarka vinnuliga frælsi í høvuðsvinnu okkara og grava burtur teir fyrimunir, sum eru við fríhandli. Fyri at virðisøkingin í fiskivinnuni skal vera so stór, sum gjørligt, má vinnan sjálv kunna gera av, hvussu sølan skal leggjast til rættis. Hetta er í sjálvum sær við til at gera, at vinnan kann røkja marknaðir sínar betur og kann liva upp til tey krøv, sum teir seta. Vinnan eigur sostatt at fáa frælsi til at velja at avreiða í Føroyum, tá hetta loysir seg best sambært búskaparligari grundgeving. Hetta samsvarar eisini við arbeiðssetningin, ið hevur sum eitt av høvuðsmálunum, at til ber at virka í eini marknaðargrundaðari fiskivinnu við vinnuligum frælsi undir jøvnum kappingartreytum.2 
Omanfyri varð víst á, at talan er um protektionisktisk átøk. Grundgevingarnar fyri at seta tílík í verk byggja nærum altíð á at verja føroysk arbeiðspláss. Hetta verður gjørt við at verja vinnur í Føroyum, sum ikki kunnu standa seg í kapping við útlendskar fyritøkur. Tó hava tílík tiltøk eisini verið nýtt til at stuðla nýggjum vinnum. Fyrimunirnir við at seta í verk protektionistisk átøk eru sostatt lættir at skilja, og fyri føroyska borgaran kann tað tykjast, sum at hetta eru tiltøk, ið á ein heilt ítøkiligan hátt eru við til at tryggja tilverugrundarlag hansara. Fyri at nágreina vansarnar við protektionistiskum avgerðum er neyðugt at lýsa fríhandilsfyrimunirnar, sum mangan eru torførir at fáa eyga á. Hesir fyrimunir hava verið serliga væl lýstir í altjóða miðlunum í ár, tá Brexit fekk sera nógva umrøðu. 
Ein fyrimunur, sum er viðkomandi í hesum sambandi, er, at fríur handil økir um effektivitetin í vinnuni. Sum tíðin gongur, kemur fríur handil at hava við sær, at arbeiðsmegi og annað tilfeingi verða flutt til ta nýtsluna, har hesi gagna mest. Hetta hevur við sær, at tær vinnur, sum eru kappingarførar um hesi tilfeingi, mennast og gerast effektivari. Her er talan um tær vinnur, har vit hava komparativar fyrimunir, tað er, har vit eru lutfalsliga dugnalig.3 Hetta ger, at samlaða virðisøkingin hækkar, og harvið hækka lønirnar og avkastið til vinnuna eisini. Samanumtikið hevur fríhandil við sær eina vinnu, sum er nýskapandi, og sum áhaldandi skapar nýggj størv og virkismøguleikar. Tað tekur kortini tíð, áðrenn hesir fyrimunir rættiliga merkjast, men vinnupolitikkur eigur altíð at verða lagdur til rættis við langa siktinum í huga. 
Ein annar fyrimunur við fríum handli er kappingin, sum uppstendur, tá ið eitt samfelag noyðist at laga seg til umstøðurnar uttan fyri landoddarnar. Um allur fiskur skal um føroyskan kaikant, ella avreiðingargjald verður ásett, er talan um óbeinleiðis stuðul til flakavirkini. Hetta er ikki við til at eggja til tillagingar í føroysku flakavinnuni, sum annars kundu verið til fyrimunar fyri føroyska samfelagið. Tá ið talan er um stuðul til ávísa vinnu, í hesum føri flakavinnuna, kann spurningur um rættvísi eisini setast. Er tað rætt, at flakavinnan fær stuðul (óbeinleiðis), og flestu aðrar vinnur mugu virka eftir marknaðartreytum? Tílíkar ásetingar eru sostatt við til at gera mun á vinnum og sostatt eisini starvsfólkum í landinum, og í hesum føri verður hetta gjørt við at leggja seg út í virksemið í veiðiliðinum. 
Til seinast kann nevnast, at fríhandil eisini hevur aðrar fyrimunir fyri brúkaran, tí fríhandil tryggjar, at vørur, sum brúkarin kann ogna sær, verða framleiddar fyri lægri kostnað, enn annars er gjørligt, um eingin fríhandil er, og hetta hevur við sær lægri prísir á vørum, sum brúkarin keypir. Harumframt tryggjar fríhandil eitt nú størri vøruúrval, sum eisini er til fyrimunar fyri brúkaran. í hesum førum skal tó vísast á, at talan er um brúkarar í øðrum londum, men hetta er einans ein natúrlig avleiðing av øktum handli millum lond og altjóðagerð sum heild. 
Omanfyri eru búskaparligu vansarnar við protektionistiskum tiltøkum nágreinaðir, og somuleiðis er víst á, at ein orsøk at seta slík tiltøk í verk er at verja føroysk arbeiðspláss. Tað finnast kortini eisini aðrar grundgevingar fyri at seta hesi tiltøk í verk, og hesi verða nú nágreinað. 
Ein vanlig grundgeving fyri at seta í verk handilsforðingar, er, at onnur lond eisini hava tílíkar forðingar. Um flakavinnur í øðrum londum fáa stuðul, er tað so ikki ein vansi fyri okkara flakavinnu, at hon ikki fær? Til hetta kann viðmerkjast, at teir fyrimunir, sum vit fáa við fríhandli, falla ikki heilt burtur, hóast hini londini hava handilsforðingar. Tað er kortini greitt, at handilsforðingar í øðrum londum hava ein leiklut, tá støða skal takast til, um tílíkar skulu setast í verk í Føroyum. Vinnan hevur tó í fleiri ár víst á, at marknaðaratgongdin má gerast betri fyri føroyskar fyritøkur, sum vilja hava 
2 Arbeiðssetningurin, bls. 5.3 Um eitt land hevur ein komparativan fyrimun við at framleiða eina ávísa vøru, merkir hetta, at tað er ein lægri offurkostnaður knýttur at framleiðsluna av hesi vøruni. Offurkostnaðurin í hesum føri er tað, sum landið annars vildi framleitt, um tað ikki valdi at framleiða hesa vøruna (t.e. tann framleiðslan, sum verður uppgivin, ella næstbesti møguleikin fyri framleiðslu). 
144 
atgongd til útlendskar marknaðir. At vit í Føroyum seta í verk umfatandi handilsforðingar, harav onkrar kunnu hugsast at ganga ímóti teimum handilssáttmálum, sum eru undirskrivaðir, gera samráðingar við onnur lond um marknaðaratgongd truplari. 
Ein grundgeving fyri at seta í verk slík tiltøk, sum mangan verður brúkt í eitt nú Noregi, er, at tey fjálga um útjaðaran. Um tílíkar handilsforðingar verða burturtiknar, kann tað møguliga skaða útjaðaran, tí eingin vissa er fyri, at arbeiðspláss, sum hvørva í ávísum geografiskum øki, verða endurskapt í hesum øki. Hetta merkir, at hóast talan ikki verður um eitt hægri arbeiðsloysi fyri Føroyar upp á sikt, kann talan verða um flytingar millum geografisk økir. Økismenning verður tó ikki gjølla viðgjørd í hesi frágreiðing, tí mett verður, at hetta skal viðgerast í øðrum samanhangi, har atlit ikki einans verða tikin til fiskivinnupolitikk.4 Økismenning hevur ein prís, og her kann hugsast, at hesin kostnaður heldur skal býtast út á fleiri geirar (alment og privat), heldur enn einans at nýta fiskivinnuna í økismenningarpolitikki. Tørvurin á økismenning í einum lítlum samfelagi er møguliga ikki eins stórur. Sí annars kap. 5, har samfelagslig atlit í fiskivinnuni verða viðgjørd. 
Til seinast kann nevnast, at talan nýtist ikki at vera um eitt protektionistiskt átak, men hinvegin kunnu tílík átøk tryggja, at vit fáa neyvari avreiðingartøl í Føroyum. Henda grundgeving er tó treytað av, at vit kunnu staðfesta, at innvigingarskipanir í øðrum londum ikki eru nøktandi. 
Ein viðkomandi spurningur í sambandi við viðgerðina av avreiðingarkrøvum og avreiðingargjøldum er, í hvønn mun handilssáttmálar millum Føroyar og onnur lond loyva okkum at seta í verk tílíkar forðingar. Føroyar hava í løtuni fríhandilssáttmálar við Evropasamveldið og EFTA-londini ísland, Noreg og Sveis  hetta eru fýra sáttmálar við til samans 28 lond. Handilssáttmálarnir áseta, at Føroyar ikki skulu seta í verk tiltøk, sum geva føroyskum fyritøkum ein kappingarfyrimun í mun til mótpartin í sáttmálanum, tó at handilssáttmálarnar eisini innihalda undantøk. 
Sum dømi kann nevnast, at Hoyvíkssáttmálin millum Føroyar og ísland staðfestir (undir endamál), at tað ... er bannað at gera mismun vegna tjóðskap, virkisstað ella vegna vøruuppruna.5 Sáttmálin setir sostatt føroyskar og íslendskar fyritøkur javnar í allari kapping. Tó skal nevnast, at avreiðingarkravið á í minsta lagi 75% kom áðrenn, at Hoyvíkssáttmálin varð settur í gildi, og sostatt stríðir avreiðingarkravið ikki ímóti sáttmálanum. Men sáttmálin hevur hinvegin við sær, at avreiðingarkravið ikki kann hækkast ella setast í verk fyri annan fiskiskap. 
Avreiðingargjaldið fyri makrel og sild kann hugsast at vera í stríð við handilssáttmálar, sum Føroyar hava við onnur lond. 
Samanumtikið metir nevndin at kaikantskravið, sum í dag er galdandi, er við til at bøta um atkomuligheitina fyri føroysk flakavirkir. Kortini eru eisini vansar við hesum kravið, sum eisini eru viðgjørdir omanfyri. 
10.3.3 Skal veiddur fiskur, sum kemur um føroyskan kaikant, um eina uppboðssølu? 
Spurningurin er síðan, um eitt uppboðssølukrav av veiddum fiski skal setast. í arbeiðssetninginum verður sagt, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli, sum kunnu tryggja, at virkir í Føroyum sleppa at rávøruni. Her skal fyrst viðmerkjast, at tað er treytin omanfyri, at alt skal um føroyskan kaikant, sum í størri mun tryggjar, at føroysk virkir hava atgongd til fiskin. 
Myndin niðanfyri vísir, hvussu stórur partur av avreiddum feskfiski er farin um uppboðssøluna seinastu árini. Myndin vísir at talan er um ein rímiliga stóran part, sum eisini er vaksin seinastu árini fyri nøkur fiskasløg. 
4 Eitt undantak her er tó viðgerðin av veiðubólkunum. Sí kapittul 6.5 Leinki til allar handilssáttmálar við útheimin: http://www.uvmr.fo/arbeidsoki/uttanrikisvidurskifti/handilsvidurskifti-vid-utheimin/ (seinast vitjað 29. juni 2016). 
145 
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 N N R   R  
Mynd 10.4. Avreiðingar av feskfiski, prosent á uppboðssølu, 1996-2015. Kelda: Hagstovan. 
Eisini her er talan um eitt tiltak, sum avmarkar vinnuliga frælsið hjá fiskivinnufyritøkum, og sostatt eru nakrar av viðmerkingunum omanfyri eisini galdandi her. Eitt uppboðssølukrav, sum ásetir, at allur veiddur fiskur skal um eina uppboðssølu, kann forða fyri samstarvi millum skip og virkir, eitt samstarv, sum kann vera til fyrimunar fyri báðar partar. Tað liggur ein tryggleiki og fyrimunur í langtíðaravtalum millum fyritøkur, og slíkar avtalur síggjast allastaðni í samfelagnum. Spurningurin kann tí setast, at um hetta verður mett at vera ein trupulleiki í fiskivinnuni, kann tað so eisini metast at vera ein trupulleiki í øðrum vinnum í samfelagnum? Eins og ført varð fram omanfyri, so hevur tað grundleggjandi týdning, at fiskivinnan hevur somu umstøður at virka undir sum aðrar vinnur í landinum. 
Eitt uppboðssølukrav hevur eisini avleiðingar fyri vertikalt integreraðar fyritøkur, sum áður víst á. 
Eitt krav um, at allur veiddur fiskur skal um eina uppboðssølu, er ein greiður vansi fyri vertikalt integreraðar fyritøkur, tí í løtuni eru ásetingar um, at sama fyritøka kann ikki bæði keypa og selja fiskin. Hetta merkir sostatt, at vertikalt integreraðar fyritøkur ongantíð kunnu keypa tann fiskin, sum hesar koyra á uppboðssøluna. 
Fyrimunurin við at seta eitt uppboðssølukrav í verk er hinvegin, at øll virkir altíð hava tryggleika fyri, at tær kunnu bjóða upp á rávøru beinleiðis á hesi uppboðssølu. Spurningurin er síðan, um virkir ikki hava ein møguleika at koma inn á marknaðin, um tær bjóða eina betri avtalu enn verandi virkir, sum hava avtalu. í tann mun, at talan er um vertikalt integreraðar fyritøkur, kann hugsast, at hetta ikki altíð ger seg galdandi, t.e., at tað er torførari hjá einum virki at sleppa framat, hóast hetta virki er kappingarført. Um talan einans er um samstarvsavtalu millum fyritøkur, kann ikki hugsast, at tað er nakar trupulleiki hjá øðrum fyritøkum at koma framat, um hesar bjóða eina kappingarføra avtalu. Harumframt skal her vísast á, at uppboðssølan av rættindunum er eisini við til at tryggja atkomuligheit hjá flakavirkjunum, tí hesi kunnu eisini luttaka á teirri uppboðssøluni. 
Fyri manningina kann tað somuleiðis hugsast at vera ein fyrimunur, at fiskurin fer um eina uppboðssølu. Her kann tó spurnartekin setast við, um ein eigur at laga lóggevingina eftir lønarsáttmálunum, sum eru samráddir á arbeiðsmarknaðinum frammanundan. 
Ein møguligur vansi við at hava kravda uppboðssølu av einum parti av allari veiðu kann vera, at fyritøkurnar tá velja at koyra ávísan fisk (t.d. lágkvalitet) á uppboðssøluna, og í hesum føri er prísurin á uppboðssøluni ikki umboðandi. 
Royndirnar við fiskamarknaðum í íslandi geva ábendingar um, at tað er týdningarmikið fyri dynamikkin í vinnuni og fyri menningina av fiskavørum, at nýskapandi fiskaframleiðarar, sum ikki eiga ella hava tilknýti til skip, kunnu fáa fatur á rávøru. Hinvegin er tað eisini av týdningi hjá fiskaframleiðarum, um teir skulu verða mettir sum álítandi leverandørar, at teir kunnu eiga skip ella kunnu gera avtalur beinleiðis við skip um at keypa rávøru sambært neyvari ásettum treytum. 
146 
Tá tað snýr seg um sølu av fiski millum skip og virkir, er ein beinleiðis relatión millum tveir partar, og tá verða treytirnar avtalaðar beinleiðis partanna millum  herundir eisini góðskukrøv. 
Við støði í viðgerðini í hesum kapitli, mælir nevndin tí frá at seta í verk kravda uppboðssølu av veiddum fiski. 
10.3.4 Onnur tiltøk, sum kunnu tryggja meira virking í Føroyum 
Eitt kaikantskrav er í sjálvum sær ikki nóg mikið fyri at tryggja virking í Føroyum, tí tað hevur ikki neyðturviliga við sær, at fiskur verður virkaður í Føroyum. Niðanfyri verða nakrir møguleikar nevndir. Harumframt verður víst til frágreiðingina Størri vøkstur í fiskivinnuni, sum hevur fleiri uppskot um at tryggja meiri virking í Føroyum. 
(i) Fiskur skal landast við høvdi (tó ikki fiskur frá flakatrolarum) 
Um fiskur verður landaður við høvdi, kann hetta hava við sær, at føroyska vinnan gerst meira kappingarfør um fiskin. Víst verður til viðgerðina í kap. 10.4, sum viðger hetta mál. 
(ii) Avsláttur í tilfeingisgjaldi 
ábendingar eru um, at meirvirking ikki kastar nóg mikið av sær í núverandi støðu. Sostatt kann polistiska skipanin umhugsa at geva sersømdir í gjaldinum til teirra, sum taka størri part av fiskinum til lands. Somuleiðis ber til at veita avsláttur í gjaldinum til teirra, sum velja at virka fiskin í Føroyum. Hetta uppskot hevur somu ávirkan, sum at leggja eitt avgjald á tey, sum útflyta óvirkaðan fisk. 
(iii) Betri fíggingarmøguleikar fyri frystan fisk 
Hetta er somuleiðis eitt uppskot, sum kann hava við sær, at smá, føroysk virkir gerast meira kappingarfør um fiskin í mun til stór, útlendsk virkir. Talan kann vera um stóra pengabinding hjá smáum virkjum, tá ið rávøra skal keypast inn, og sostatt kann verða umhugsað at betra um fíggingarmøguleikarnar hjá virkjunum. 
10.4 Alt í land  gagnnýtsla av hjávøru 
í arbeiðssetninginum stendur, at ítøkilig viðgerð og niðurstøða skulu gerast um, at øll hjávøra skal hagreiðast umborð ella førast til lands. Hetta evnið hevur verið nógv frammi, bæði í Føroyum og uttanlands. Her skulu mest nýttu orsøkirnar fyri at fáa meira burturúr nevnast í stuttum. 
Ein tann mest nýtta grundgevingin fyri at gagnnýta hjávøruna betur, er vaksandi fólkatalið í heiminum. Næstan 214.000 fólk leggjast aftur at mannaættini hvønn einasta dag,6 og FAO7 metir, at heimurin má framleiða umleið 70% fleiri proteinir í 2050 fyri at matføða øll hesi fólk. Samstundis er greitt, at vit fara ikki at veiða størri fiskanøgd í framtíðini, tí sambært FAO8 eru 90% av heimsins fiskastovnum ovfiskaðir ella hava rokkið sínum størsta, varandi veiðumarki (tann sokallaða MSY-úrtøkan, t.e. Maximum Sustainable Yield). Tí verður ofta grundgivið, at gagnnýtsla av tilfeinginum er ein etiskur spurningur. Eisini verður tilvitaði brúkarin nevndur sum ein orsøk til at miða eftir at fáa meira burturúr. Tað er vaksandi eftirspurningur eftir burðardyggum vørum,9 og reiðaríir og flakavirkir gjalda stórar upphæddir fyri umhvørvisgóðkenningar av ymsum slag fyri at fáa atgongd til røttu marknaðirnar. Tað er sannlíkt, at brúkarin í alsamt størri mun fer at taka atlit til gagnnýtsluna í ymiskum fiskiskapum, tá hann velur, hvønn fisk hann vil keypa. 
Ein onnur grundgeving er, at økt gagnnýtsla og framleiðsla av hávirðisvørum kunnu skapa størri virðir fyri samfelagið. Tí kann hetta eisini síggjast í ljósinum av einum av høvuðsmálunum við nýskipanini, nevniliga at vit skulu skapa mest møguligan virðisvøkstur og avkast í Føroyum av fiskatilfeinginum til reiðarí, manningar, virkir, fyritøkur, starvsfólk, tænastuveitarar og samfelagið alt, og at vit støðugt menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. Atgongd til rávøru er ein grundleggjandi fortreyt fyri at menna nýggjar framleiðslur av hjávørum, og tí mugu stig takast fyri at fáa hesa rávøruna í land fyri at tryggja, at fyritøkur á landi kunnu skapa virðir burtur úr hesum higartil lítið gagnnýtta tilfeingi. 
6 US Census Bureau http://www.census.gov/population/international/data/idb/worldvitalevents.php.7 Food and Agriculture Organization of the United Nations: How to feed the world in 2050. Submitted to the FAO expert meeting June 2009.8 Food and Agriculture Organisation of the United Nations. The State of the World Fisheries and Aquaculture: Opportunities and Challenges. Rome: 2014.9 ES-kommissiónin, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Strategic Guidelines for the sustainable development of EU aquaculture, COM(2013) 229 final, 29. apríl 2013. 
147 
10.4.1 Verkætlanin Alt í land 
Hóast semja ofta er um týdningin av at økja um gagnnýtsluna, so er ilt at meta um ítøkiligar møguleikar og forðingar, sum kunnu vera á vegnum, og hvørji virðir eru knýtt at tí, ið kann virkast burtur úr tilfeinginum. 
At fáa alt av fiskinum til høldar var evnið í verkætlanini Alt í land, sum føroyski formansskapurin í norðurlendska fiskivinnisamstarvinum setti í verk fyri kortum. Endamálið við verkætlanini var í stuttum at lýsa og greina møguleikar og forðingar í sambandi við at fáa alt fiskatilfeingið í Norðurlondum til lands. Endamálið var í tøttum samstarvi við vinnuna at kanna, hvat krevst fyri at fremja hugskotið um at fáa alt tilfeingið í land. 
Verkætlanin fevndi um botnfiskiskapin í trimum økjum: føroyskum havøki, grønlendskum havøki og í Barentshavinum, og arbeitt varð samstundis í fýra londum: Noregi, Grønlandi, íslandi og Føroyum. Aðrir samstarvsfelagar í verkætlanini vóru fyritøkurnar Nofima í Noregi og Matís í íslandi og Nátturugranskingarstovan í Grønlandi. Av tí at frágreiðingin varð liðug í juni í ár, so fer umrøðan av hesum evninum at vera nógv grundað á greiningarnar og niðurstøðurnar frá verkætlanini10. 
10.4.2 Hvussu er støðan í dag? 
Føroyski fiskiskapurin eftir botnfiski verður í hesum greiningunum býttur sundur í tveir bólkar, nevniliga botnfiskiskapin undir Føroyum og fiskiskapin í Barentshavinum. Hóast talan í stóran mun er um somu fiskasløg, er stórur munur á hesum báðum fiskiskapunum, og verða teir viðgjørdir hvør sær. 
Virðisketugreiningin fyri botnfiskiskapin undir Føroyum tekur støði í miðaltølum frá árunum 1993 til 2014, t.e. eitt miðal yvir til samans 22 ár. Samlaði biomassin, ið verður tikin upp úr havinum, er 116.006 tons um árið av rundari, blóðgaðari vekt (talva 10.2). Tað mesta av fiskinum var upsi (37%), toskur (19%) og hýsa (12%). Hini 32% vóru ein blandingur av øðrum fiskasløgum. 
Av teimum 116.006 tonsunum koma umleið 101.487 tons upp á land, og nærum 14.520 tons fara aftur í havið. áðrenn hugt verður nærri at tí tilfeinginum, ið fer aftur í havið, verður fyrst hugt at, hvørji virði verða skapt av teimum góðu 101 túsund tonsunum, ið koma uppá land og verða hagreidd. 
Undir FO 
Umrokningarfaktorar 
Veiða 
Landað 
útblakað 
Flak 
44% 
51.043 
51.043 

Høvd 
24% 
27.842 
26.842 
1.000 
Avskurður 
5% 
5.800 
5.800 

Ryggur 
12% 
13.921 
13.921 

Livur 
5% 
5.800 
152 
5.648 
Rogn og sil 
2% 
2.320 
248 
2.072 
Innvølur 
5% 
5.800 

5.800 
Skræða 
3% 
3.480 


Til samans 
100% 
116.006 
101.487 
14.520 
Talva 10.2. Yvirlit yvir landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapinum undir Føroyum 1993-2014. Kelda: Laksá et al (2016) 
Greiningarnar eru skipaðar sum virðisketugreiningar. Hetta merkir, at hugt verður at virðisketuni í fiskiskapinum, soleiðis at ein fyrst fær eina fatan av, hvør samlaði biomassin er í fiskiskapinum, hvat kemur upp á land av biomassanum, og hvat ikki verður ført til lands. 
Harnæst verður ein útrokning gjørd av verandi virðisketu í fiskivinnuni og somuleiðis av teirri virðisketuni, ið sannlíkast verið, um allur biomassin kom í land. Henda greiningin er at líkna við eina tjóðarroknskaparuppgerð av fiskivinnuni. Virðishugtakið, ið brúkt verður, er bruttovirðisøkingin, sum eisini varð viðgjørd í innleiðsluni til henda kapittulin. Greiningin vísir sostatt, hvussu nógv samlaða framleiðslan hevði vaksið, um allur biomassin kom í land og varð virkaður. 
Fiskiskapurin undir Føroyum er í høvuðsheitum skipaður sum feskfiskaveiða, har fiskurin verður landaður heilur við høvdi. Partur av høvdunum verður tó ikki tikin í land, og hesin partur er mettur til 1.000 tons. Undan Føroyum kemur 
10 Sí Laksá et al. (2016) 
148 
fiskurin kruvdur í land, og tað eru serliga livur og innvølur, sum ikki koma til høldar. Nakað av rogni og sili kemur í land. í einum miðalári verða til samans 14.520 tons av biomassa kastað í havið. 
60000 
51043 
50000
40000
30000
20000
10000
0 
26842 
13921 
Rir aa 
5648 
152 
iur Blaka út 
2072 
5800 
ølir 
3480 
kra 
lak ø 
skurur 
Ro o il 
1 
5800 
000 
248 
Mynd 10. Landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapi undir Føroyum 1993-2014. Kelda: Laksá et al (2016) 
Av føroyska fiskiskapinum í Barentshavinum verður umleið helvtin av veiðuni blakað aftur í havið. H/g-trolarar11 blaka ein góðan triðing av veiðuni í havið, og flakatrolarar blaka umleið tveir triðingar út aftur. í Barentshavinum vórðu 14.437 tons blakað í havið í 2014. T.e., at flotin í Barentshavinum kastar umleið líka stóra nøgd í havið, sum allur botnfiskiskapurin undir Føroyum í einum miðalári.12 Flakatrolararnir skera fiskin til flak umborð. Fráskurðurin, sum er høvd, ryggur, innvølur o.a., verður latin aftur í havið. Harafturímóti er roknað við, at rognini verða tikin í land. H/g- trolararnir avhøvda, kryvja og frysta fiskin og føra fiskin heilan í land til virkingar á landi. Stórur partur av fiskinum verður virkaður til saltfisk, og nakað verður útflutt beinleiðis sum heilur fiskur. 
Barentshavið 
Umrokningarfaktorur 
Veiða 
Landað 
útblakað 
Flak 
44% 
12.193 
11.169 
1.024 
Høvd 
24% 
6.651 
- 
6.651 
Avskurður 
5% 
1.386 
- 
1.386 
Ryggur 
12% 
3.325 
1.463 
1.862 
Livur 
5% 
1.386 

1.386 
Rogn og sil 
2% 
554 
277 
277 
Innvølur 
5% 
1.386 

1.386 
Skræða 
3% 
831 
366 
466 
Til samans 
100% 
27.712 
13.275 
14.437 
Talva 10.3 Yvirlit yvir landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapinum í Barentshavinum, 1993-2014. Kelda: Laksá et al. (2016). 
11 H/g: headed and gutted á enskum. Fiskur, sum er avhøvdaður og kruvdur 12 Eitt miðalár verður her roknað við støði í árunum 1993-2014. 
149 
os 
Niðanfyri er tað, sum er landað og útblakað, sett upp í mynd. 
12000 11169 10000 
 8000
 6000
 4000
 2000
0 
6651 
0 
1386 
18621463 1386 
Rir iur aa Blaka út 
1386 
ølir 
1 
024 
0 
277 277 
366 466 kra 
lak ø 
skurur 
Ro o il 
Mynd 10.6. Landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapi í Barentshavinum, 1993-2014. Kelda: Laksá et al. (2016). 
10.4.3 Hvørji eru virðini? 
á mynd 10.5 verður víst, at bruttovirðisøkingin í botnfiskavinnuni í Føroyum var í 2014 499 mió. kr. í fiskiveiðuni, og fiskavirking var 540 mió. kr. Samanlagt var virðisøkingin 1.039 mió. kr. í 2014 (Laksá et al. 2016). Talvan niðanfyri samanber virðisketuni í dag við tveir møguleikar: At alt kom í land sum súrløga (ensilaga), ella at alt kom í land sorterað. Hesar útrokningarnar vísa, at um alt varð landað sum súrløga,13 hevði virðisøkingin verið 33 mió. kr. í veiðiliðnum. Súrløga hevur avmarkaðar virkingarmøguleikar. Her er roknað við, at súrløgan verður brúkt til fiskamjøl og lýsi og víðari til alifóður. At virkað tað víðari til fiskamjøl/lýsi og so víðari til alifóður hevði økt virðisøkingina 13 mió. kr. T.e., at virðisøkingin hevði verið 46 mió. kr., svarandi til 4% vøkstur í samlaðu virðisøkingini. 
Um tilfeingið varð landað sorterað, hevði virðisøkingin verið 51 millionir í veiðiliðnum. Harafturat hevði virðisøkingin verið 54 milliónir við at virka tilfeingið. Samlaða virðisøkingin hevði so verið 105 millónir kr., svarandi til 10% vøkstur í samlaðu virðisøkingini í mun núverandi virðisketu. 
13 Tá ið ein ger súrløgu, fer allur biomassin í ein súrløgutanga. Biomassin verður síðan hakkaður sundur, og sýra verður tilsett. Súrløga kann goymast í fleiri ár. 
150 
os 
Virðisketugreining - Føroyskur botnfiskiskapur undir Føroyum 
Verandi virðisketa 
Total 
Beinleiðis í ensilagu 
Total 
Sorterað 
Fiskiveiða Fiskavirking Tilsamans 
BVT-vøkstur 
BVT, BVT BVTmill. mill. mill.DKR DKR DKR % 
499 540 1.039 
Fiskiveiða Fiskavirking Total 
BVT, BVT, BVT, mill. mill. mill. DKR DKR DKR 
33 13 46 4% 
Fiskiveiða Fiskavirking Tilsamans 
BVT, BVT, BVT, mill. mill. mill. DKR DKR DKR 
Høvd 235 
Livur 28 Rogn 9 Sil 2 Innvølir 10 Tilsamans 51 
21 49 8 17 
22 34 
54 105 10% 
Talva 10.4. Virðisketugreining av føroysku botnfiskaveiðuni undir Føroyum. Kelda: Laksá et al. (2016). Viðmerking: BVT er bruttovirðisøking. 
Samlaða virðisøkingin er treytað av, hvussu rávøran kemur í land, og hvat verður gjørt við hana á landi. Mynd 10.7 vísir, hvussu samlaða virðisøkingin hevði økst eftir, hvat fyri hættir verða nýttir at fáa tilfeingið í land, og hvussu rávøran verður virðisøkt víðari. á myndini sæst, at møguliga virðisøkingin er frá 37 milliónum, um tilfeingið varð landað sum súrløga og ikki virðisøkt víðari, til umleið 154 mió. kr., um biomassin varð virðisøktur til hávirðisúrdrátt.14 
Møgulig bruttovirðisøking fyri botnfiskiskapin undir Føroyum 
18 37 
1039 
13 18 
1039 
ENSILAGA TIL FISKAFóÐUR 
32 32 32 
43 43 11 
11 
37 

12 
24 
12 
24 
1039 
NúVERANDI BRUTTOVIRÐISØKING 
BVT Ensilaga 
37 
1039 
1039 
SORTERáAR LANDINGAR OG VIRKING 
1039 
ENSILAGA TIL FISKAMJØL OG LýSI 
BIO-RAFFINERING Bio-raffinering 
ENSILAGAFiskamjøl/Fiskalýsi Fiskafóður 
Sorterað Virking av høvdum/livur os.fr. 
Mynd 10.7. Møgulig bruttovirðisøking í botnfiskiskapi undir Føroyum í mió. kr. Kelda: Laksá et al. (2016). Viðmerking: Legg til merkis, at støddin á stabbunum ikki umboðar virðini. 
14 Sí annars frágreiðingina Alt í land (Laksá et al, 2016) fyri at fáa eina nágreiniligari virðisketugreining. 
151 
í mun til Barentshavið var bruttovirðisøkingin í 2014 fyri fiskiveiðuna 241 mió. krónur. Fyri fiskavirking var hon 49 mió. krónur (sí talvu 10.5). Um alt kom í land, kundi hetta verið økt millum 20 og 24%, t.e. 58-69 mió. krónur. Av samlaða tilfeinginum fara umleið 14.000 tons aftur í havið. Um hesi tonsini vórðu tikin í land sum súrløga, høvdu tey havt eitt landingarvirði á 29 mió. kr. og skapt ein virðisvøkstur í fiskivinnuni á 26 mió. kr. Harnæst hevði resttilfeingið kunnað verið virkað til alifóður, og hetta hevði økt um virðið við 32 mió. kr. Samlaða virðisøkingin hevði sostatt ligið um 58 mió. kr. ella um 20% av verandi virðisketu. 
Virðisketugreining - Føroyskur fiskiskapur í Barentshavinum 
Verandi virðisketa 
Fiskiveiða 
BVT, mill. DKR 
Total 241 
Beinleiðis í ensilagu 
Fiskavirking Tilsamans 
BVT-vøkstur 
Total 
Sorterað 
Fiskiveiða 
BVT, mill. DKR 
26 
Fiskiveiða 
BVT, mill. DKR 
BVT BVTmill. mill.DKR DKR % 
49 290 
Fiskavirking Total 
BVT, BVT, mill. mill. DKR DKR 
32 58 20% 
Fiskavirking Tilsamans 
BVT, BVT, mill. mill. DKR DKR 
20 32 5 12 
14 26 
39 69 24% 
Høvd 12 Livur 7 Ryggur ogavskurður 8 Sil 0 Innvølir 2 Skræða 1 Tilsamans 30 
Talva 10.5. Virðisketugreining av føroyska fiskiskapinum í Barentshavinum. Kelda: Laksá et al. (2016). 
Um tilfeingið varð skilt sundur í høvd, livur og annað, hevði virðisøkingin verið á umleið 30 mió. kr. Við at turka høvdini hevði virðið á teimum vaksið við 20 mió. kr. Varð livurin kókað til lýsi, hevði virðið verið økt til 5 mió. kr., og um resttilfeingið hevði verið framleitt til alifóður, hevði virðið vaksið við 14 mió. kr. Samlaða virðisøkingin av virkingini á landi hevði sostatt ligið um 39 mió. kr., og hetta hevði økt virðið á samlaðu virðisketuni við 69 mió. kr. ella 24%. Niðurstøðan er sostatt, um alt tilfeingið verður tikið í land, so kann virðisskapanin á fjarfiskiskapinum økjast við umleið 20-24%. 
Mynd 10.8 vísir møguligu bruttovirðisøkingina fyri føroyska fiskiskapin í Barentshavinum í mun til ymisku hættirnar at fáa rávøruna í land og virðisøkja hana víðari. Tá kann virðisøkingin vera frá 26 milliónum við bara at landa súrløguna og ikki virka hana víðari í Føroyum, til 94 milliónir, um hávirðisúrdráttir verða virkaðir úr rávøruni. 
152 

Mynd 10.8. Møgulig bruttovirðisøking í fiskiskapi í Barentshavinum í mió. kr. Kelda: Laksá et al. (2016). Viðmerking: Legg til merkis, at støddin á stabbunum ikki umboðar virðini. 
10.4.4 Hvussu kann rávøran fáast til høldar? 
Av tí at hugtakið virðisøking ikki kann siga, um ein partur av virðisketuni er lønsamur, so vórðu útrokningar gjørdar sum partur av frágreiðingini Alt í land fyri at meta um, hvørjir hættir at taka rávøruna í land loysa seg best fyri skipini í Barentshavinum.15 í mun til hátt at fáa í land, so vísa útrokningarnar, at súrløgan loysir seg best fyri skipini. Har skal tó havast í huga, at bruttovirðisøkingin í seinnu liðunum verður ikki eins stór. At gera fiskamjøl og olju umborð er loysnin, sum gevur minst avkast. 

Súrløga 
Fiskamjøl og olja 
Fryst 
Mió. kr. um árið 
Nýtt fiskifar 
Verandi fiskifar 
Nýtt fiskifar 
Verandi fiskifar 
Nýtt fiskifar 
Verandi fiskifar 
Søluinntøka 
5,4 
5,4 
6,9 
6,9 
8,3 
8,3 
Kapitalútreiðslur (CAPEX) 
2,3 
2,7 
2,9 
3,1 
3,1 
3,8 
Rakstrarkostnaður (OPEX) 
0,8 
0,8 
3,5 
3,5 
3,9 
3,9 
Yvirskot mió. kr. um árið 
2,3 
1,9 
0,5 
0,3 
1,3 
0,6 
Yvirskot kr/kg rest-biomassi 
0,84 
0,70 
0,18 
0,11 
0,46 
0,22 
Talva 10.6. Lønsemi hjá skipunum í mun til ymiskar hættir at taka alt í land. Kelda: Laksá et al. (2016). 
15 Allar útrokningarnar taka støði í einum hugsaðum trolara, sum virkar 800 tons av heysaðum og kruvdum fiski (h/g) hvønn túr. Sí talvu 18 í Laksá et al. (2016). 
153 
10.4.5 Møguleikar undir Føroyum 
Avbjóðingar at taka alt í land eru ymiskar, alt eftir hvat fyri flota og fiskileið vit tosa um. Tí umrøður betta brotið í stuttum møguleikarnar frá landgrunninum. Tá vit hyggja eftir grannalondum okkara, so kemur mestsum alt av fiskinum í land frá landgrunnunum. Tá ið samanborið verður við londini, er ilt at síggja, hví tað er truplari hjá føroyska flotanum at fáa alt til høldar. á fundunum við áhugapartar í verkætlanini Alt í land varð mælt til, at útróðrarfiskur kemur bløðgaður, ókruvdur í land. Hetta merkir, at møguligt er at fiska longur, tí at ikki er neyðugt at kryvja á veg inn, og tað merkir eisini, at øll rávøran kemur til høldar. Um fiskurin verður køldur beinanvegin, so verður góðskan á fiskinum munandi betri. Umleið tvey samdøgur kunnu ganga, áðrenn fiskurin verður kruvdur, uttan at hetta ávirkar góðskuna á fiskinum (Akse & Tobiassen, 2010; Olsen & Dalsá, 2003). Til tey skipini, sum eru longri úti, kundi hugsast, at tey kruvdu umborð fyrstu dagarnar av túrinum og koyrdu hjávøruna í súrløgutanga. Síðan kundu tey landað fiskin, sum var fiskaður síðstu tvey samdøgrini av túrinum, bløðgaðan og ókruvdan. 
Ein høvuðsniðurstøða frá verkætlanini Alt í land er, at tað eru ongar tøkniligar forðingar fyri at fáa alt av fiskinum í land. Neyðuga tøknin er væl kend. Niðurstøðurar eru eisini, at tað ber til búskaparliga at fáa alt í land, hóast skipini ikki hava stóran vinning av hesum. Hóast tøknin at fáa alt í land er til, og tað ber seg at fáa allan fiskin til høldar, so eru tað eru kortini fleiri avbjóðingar við hesum. 
10.4.6 Hvørjar eru avbjóðingarnar? 
Størsta avbjóðingin fyri at fáa alt til høldar, er lági prísurin fyri hjávøruna, serliga í mun til høvuðsvøruna, sum t.d. flak. Tá ið talan er um Barentshavið, er fjarstøðan á fiskileið ein forðing, tí at fleiri túrar skulu helst gerast, um alt skal í land við núverandi flota. í fylgjandi brotunum verða høvuðsavbjóðingarnar nevndar í stuttum. Hesar avbjóðingar eru bæði galdandi fyri heimaflotan og fjarfiskiflotan. 
10.4.6.1 Goymsla umborð 
At fáa alt í land merkir, at stórur partur av flotanum má umbyggjast ella skiftast út. Stórur partur av flotanum eru gomul og ótíðarhóskandi skip, sum hvørki hava pláss til rávøruna ella neyðugu útgerðina umborð. Tí mugu hesi viðurskifti havast í huga, so hvørt sum flotin verður endurnýggjaður. 
10.4.6.2 Fríari rásarúm til at byggja og umbyggja skip 
Um ynski er at fáa alla rávøruna til høldar, so verður neyðugt við fríari rásarúmi til at byggja skipini, sum hava neyðuga plássið umborð, soleiðis at tað ikki verður siglt oftari til og frá fiskileið enn neyðugt. í mun til hetta hevði helst verið greiðari við eini kvotuskipan heldur enn eini dagaskipan, tí við eini dagaskipan má vera sterkari eftirlit við veiðiorkuni, t.e. neyvari eftirlit við skipastødd og orku. 
10.4.6.3 Hýruskipan 
Hýruskipanin er eisini ein stór avbjóðing fyri at fáa alt til høldar. í dag verður javnan sagt, at ein tekur ikki alt í land, tí at manningin tímir ikki. Tað verður mett, at hetta er ov nógv stríð fyri ov lítlan pening. Um alt skal fáast í land, er meira arbeiði umborð, sum ofta hevur við sær, at eykamanning skal við. Hetta ger, at tað verður minni í part til hvønn. Hinvegin, tá ið virðisskapanin liggur í tekniskum íløgum í útgerð, so má størri partur til at renta kapitalin. Tí er greitt, at um alt skal í land, verður helst neyðugt hjá pørtunum á arbeiðsmarknaðinum at gera nýggjar avtalur um slík viðurskifti. Hetta er eisini orsøkin til, at tað lønar seg betur at taka restrávøruna inn sum súrløgu, tí tað krevur ikki eykamanning. 
10.4.6.4 Fígging 
Fígging er eisini ein avbjóðing. Av tí at nýggjar mannagongdir skulu mennast umborð, og íløgur skulu gerast í nýggja útgerð, er neyðugt við atgongd til fígging. Um komast skal á mál við at fáa alt í land, so mugu tey, sum eru mest nýhugsandi í mun til evni, hava møguleika til at fíggja sínar royndir, tí at úrslitini av slíkum royndum gagna allari vinnuni. Fyri at stimbra hetta at fáa alt í land, verður mælt til, at fígging verður sett av til at granska, hvussu hetta kann gerast við bestu úrslitum, og hvussu hávirðisúrdráttir og vørur kunnu gerast burtur úr restrávøruni. 
10.4.6.5 Rávørunøgd 
Ein onnur avbjóðing í Føroyum kann eisini vera rávørunøgd, serliga nú tá ið botnfiskastovnarnir undir Føroyum eru so illa fyri. Føroyar hava t.d. munandi minni rávørunøgd enn grannalond okkara, ísland og Noreg, og hetta ger tað truplari at fara undir at virka hjávøru. Tað er tó soleiðis, at um øll livur kom til lands bara undir Føroyum, so vóru í einum miðalári 5.800 tons av livur frá botnfiskiskapinum undir Føroyum. Harafturat kundu 1.386 tons komið úr Barentshavinum. Hetta kundi t.d. verið eitt munagott grundarlag fyri lýsiframleiðslu. 
154 
10.4.7 Møguligar tilgongdir at fáa alt til høldar 
Tað eru fleiri ymiskar tilgongdir til at fáa alt av fiskinum til lands, og sannlíkt hava tær ymiskar tíðarfreistir við sær. Sannlíkt er, at neyðugt verður at blanda partar av hesum tilgongdunum fyri at røkka bestu úrslitum. 
10.4.7.1 At lata marknaðin ráða 
Ein møguleiki er einki inntriv at gera, men at lata tað vera upp til marknaðin ráða fyri, um rávøran kemur til høldar. Tað er tó ikki sannlíkt, at hetta ber á mál innan fyri næstu framtíð, serliga tí at neyðugt er at fáa atgongd til rávøruna fyri at kunna seta upp nýggjar framleiðslur á landi, sum kanska við tíðini bera við sær, at meira kann gjaldast fyri rávøruna. 
10.4.7.2 Vertikal integratión 
Orsakað av konfliktini ímillum, hvar virðini verða skapt í virðisketuni, so uppstendur støðan, at virkir á landi vilja hava atgongd til rávøru, sum skipini ikki vilja taka í land, tí at tað er lítil ella eingin vinningur í tí. Henda konfliktin millum áhugamálini á sjógvi og landi kann loysast við vertikalari integrasión, tí tað samansjóðar áhugamálini hjá báðum pørtum. Tá kann tað vera áhugavert fyri fyritøkuna at satsa, hóast tað ikki er lønsamt í øllum liðum. Sambært Bjarka Vigfússyni, búskaparfrøðingi á íslendsku vinnuteyggjuni Iceland Ocean Cluster, so hevur vertikal integratión verið ein av høvuðsorsøkinum til, at ísland hevur megnað at økt so mikið um gagnnýtsluna av botnfiski. Hóast tað ikki eru politisku myndugleikarnir, sum skulu gera av, um fyritøkur skulu vera vertikalt integreraðar, er vert at hava í huga, at karmarnir um fiskivinnuna kunnu antin forða fyri ella stimbra vertikala integratión. Tí verður mælt til, at ongar forðingar eru fyri, at fyritøkur kunnu vera vertikalt integreraðar, har hetta er hóskandi. út frá hesum sjónarmiði verður ikki mett, at tað er skynsamt at noyða rávøru um uppboðssølu, tí hetta vil arbeiða ímóti teimum fyritøkum, sum hava valt at samstarva ella eiga fleiri partar av virðisketuni. Um fiskirættindi verða seld á uppboði, og um t.d. flakavirkir hava atgongd til at keypa sær fiskirættindi, so skuldi trupulleikin við atkomuleika verið nógv minkaður, og harvið eisini tørvurin at noyða rávøruna um uppboðssøluna. 
10.4.7.3 At eggja fyritøkum til 
Triði hátturin at tryggja, at alt kemur til høldar, er at seta í verk átøk fyri at eggja fyritøkum til at arbeiða fram ímóti at fáa alt í land. 
Møguleikarnir kunnu flokkast á henda hátt: 
		Skattafyrimunir 
		Fígging 
		Avsláttur í tilfeingisgjaldi 
		Langtíðarloyvir saman við krøvum í verandi skipan fáast eyka fiskidagar afturfyri at landa livur. Hetta er dømi um átak, sum kann eggja til at fáa restrávøruna til høldar. Millum 39 og 155 dagar hava verið brúktir árliga síðan fiskiárið 2008/2009, í stóran mun til trolarar í bólki 2. Hetta svarar til ávíkavist 9 og 37% av livradøgunum. Greitt er tí, at nógvir dagar eru eftir til endamálið. Hugsast kann, at av tí at tað sum heild eru fiskidagar tøkir í skipanini, so virkar henda tileggjan ikki so væl, sum hon kundi. Hon hevði tí fingið størri týdning, um veiðitrýstið varð minkað í framtíðini, so at fleiri høvdu tørv á fleiri døgum/meiri kvotu. Eisini kundi avsláttur í tilfeingisgjaldi verið bjóðaður fyri at eggja skipum til taka alt í land. 
155 

Tillutaðir fiskidagar 
Tøkir dagar 
Fiskiárið 2008/2009 
Fiskiárið 2009/2010 
Fiskiárið 2010/2011 
Fiskiárið 2011/2012 
Fiskiárið 2012/2013 
Fiskiárið 2013/2014 
Fiskiárið 2014/2015 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Bólkur 1 
- 
- 
- 
- 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
Bólkur 2 
169 
0 
0% 
39 
23% 
44 
26% 
116 
69% 
124 
73% 
102 
60% 
86 
51% 
Bólkur 3 
105 
79 
75% 
0 
0% 
0 
0% 
46 
44% 
0 
0% 
22 
21% 
0 
0% 
Bólkur 4 
167 
5 
3% 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
31 
19% 
23 
14% 
7 
4% 
Tils. 
441 
84 
19% 
39 
9% 
44 
10% 
162 
37% 
155 
35% 
147 
33% 
93 
21% 
Talva 10.7. Tøkir og tillutaðir livradagar, fiskiárini 2008/2009-2014/2015. Kelda: Vørn. 
Fígging til gransking og menning hevur stóran týdning fyri at fáa alt tilfeingið í land. Av tí at royndirnar, sum verða gjørdar, kosta pening, men koma øllum aktørum til góðar, so er neyðugt hjá tí almenna at tryggja, at ikki bert tey mest nýskapandi standa við øllum váðanum. Tørvur er tí á at seta pening av til at granska, hvussu meira kann fáast burturúr, og hvussu lønsemi kann fáast í alla virðisketuna. Hugsandi kundi lagaligari fígging fingist til at gera neyðugu íløgurnar í verandi ella nýggj skip. Vil ein hava størri virðisøking og betri gagnnýtslu, er neyðugt at seta pengar og orku í at menna hesa vinnuna. Royndir uttanlands við slóðbrótandi vinnugransking vísa, at tað lættliga kunnu ganga áratíggju, áðrenn lønandi virksemi fæst burtur úr óroyndum møguleikum.16 Havandi í huga føroyska vinnumynstrið, so kann ikki væntast, at einstakar fyritøkur av sínum eintingum fara at nýta nógvan pening til slíkt granskingarvirksemi. Nógv ár kunnu ganga, áðrenn nakað avkast sæst, og tað er heldur ikki vist, at fyritøkan, sum setir peningin í, er tann, sum fær vinningin, tá ið av tornar. Her kann hugast, at ein partur av einum tilfeingisgjaldi verður sett av til gransking og menning av fiskivinnuni. 
Eitt uppskot, sum varð nevnt á áhugapartafundunum í verkætlanini Alt í land, var at seta saman langtíðarloyvir og møguligu krøv um at taka alt í land. Umboð fyri reiðaríir søgdu tá, at tey kundu tikið alt í land, um tey høvdu langtíðarloyvir upp á 15-20 ár, sum loyvdu íløgum í nýggj skip til endamálið. 
10.4.7.4 Lógarkrøv 
Síðsti møguleikin er at seta í verk lógarkrøv. T.d. kundi eitt lógarkrav verið, at alt av fiskinum skal verða landað. Kravið kundi eisini verið linkað við t.d. at sagt, at ein avísur prosentpartur av livur, høvdum o.tíl. skal verða landaður. Hetta hevur verið gjørt í íslandi við góðum úrsliti. í dag kemur meira av høvdum í land enn tað, sum er lógarkravt, tí at mannagongdirnar eru broyttar, so at tað nú ber til hjá nógvum skipum at taka meira í land. Ein møguleiki er tí at byrja við einum parti, t.d. 30% av livur og høvdum. Eisini hevur verið frammi at lógarkrevja fiskin í land við høvdi, tí hetta hevði gjørt úrtøkuna á fiskavirkjunum munandi betri, tí minni av fiskinum hevði verið burturskorið. 
Vinnan hevur gjørt greitt, at hon ynskir ikki eitt krav um, at alt skal í land, hóast hon heldur, at ein eigur at arbeiða fram ímóti hesum. 
Verður lógarkrav sett fram um hetta, má havast í huga, at tað kann vera við til at skeikla marknaðin fyri restrávøru, so at skipini fáa lægri prís fyri hana, tí at nú skal hon í land, sama hvør prísurin er. 
Um ynski er at seta í verk lógarkrav, so er neyðugt at geva vinnuni eitt rímiligt skotbrá. Skotið verður upp, at skipini kundu fingið 10 ár til at gera neyðugu tillagingarnar í mun til íløgur, sølu, mannagongdir, hýruviðurskifti o.a. 
10.4.8 Alt í land: Atlit í mun til útluting og tilfeingisgjald 
í mun til eina møguliga uppboðssølu av fiskirættindum, so vil eitt krav at taka alt í land ávirka prísin fyri rættindini. Hetta tí at vinnan vil helst bjóða meira, um hon hevur frælsi til at gera við rávøruna, sum hon vil. Hetta merkir tó ikki, at tað er skeivt at krevja, at alt av fiskinum skal í land. Tað er ein spurningur um raðfesting. Fyrimunirnir við at hava eina vinnu, sum gagnnýtir alt av fiskinum, og at tryggja, at hjávøran kemur í land og kann virðisøkjast, kann setast upp ímóti at fáa størsta møguliga tilfeingisgjaldið í landskassan úr fyrsta liði. 
16 Drucker, P. F. (2006) Classic Drucker, Boston: Harvard Business Review. 
156 
á áhugapartafundunum hjá verkætlanini alt í land gjørdu luttakarar vart við, at tað at hava uppboðssølu, serliga um hesi eru styttri enn 15 ár, er óheppið fyri virðisøking og tað at fáa alt í land. Ber ikki til at at endurnýggja kvotuna alla tíð, so rennur vinnan seg framhaldandi í, at rættindini ganga út, og hetta vil forða fyri íløgum og harvið eisini minka um tilfeingisrentuna í vinnuni í longdini. 
Hugsast kann, at tað verður verri at krevja alt í land í sambandi við uppboðssølu av fiskirættindum. Roknast má við, at aktørar vilja sjálvir gera av, hvat teir gera við rávøru, sum er fiskað við rættindum, teir hava goldið fyri á uppboðssøluni. 
10.5 Royndir úr íslandi og Noregi 
Tá ið nýggj fiskivinnuskipan skal gerast fyri Føroyar, kann vera viðkomandi at hyggja at, hvussu skipanirnar eru í okkara grannalondum, sum í mongum førum hava somu umstøður, sum vit, og í stóran mun fiska somu fiskasløg. 
í hesum føri verður dentur lagdur á, hvussu hevur roynst í Noregi og íslandi, tá tað snýr seg um virðisskapan av botnfiski. 
í frágreiðingini The Competitive Advantage of Nations eftir David Braga Bjorgvinsson verða umrøddir teir karmar, sum hava týdning fyri framleiðsluna úr botnfiski í íslandi og Noregi fyri at skapa góð, fíggjarlig úrslit. 
í íslandi eru ongar forðingar fyri, at framleiðslufyritøkur á landi eiga fiskifør og á henda hátt vertikalt integrera veiðu, framleiðslu á landi, sølu og marknaðarføring. 
Framleiðslufyritøkur í íslandi, sum ikki eru vertikalt integreraðar, hava kunnað keypt fisk á uppboðssølu síðan 1987. Eisini vertikalt integreraðar fyritøkur kunnu keypa tann fisk, teimum tørvar á uppboðssølunum, umframt at tær kunnu selja fisk, teimum ikki tørvar í framleiðslu síni. 
í Noregi kunnu framleiðslufyritøkur ikki eiga fiskiskip, hóast undantøk eru frá hesi reglu. Prísirnir verða ásettir sambært ráfiskalógini frá 1951, og allur ráfiskur skal seljast gjøgnum eitt ráfiskaseljarafelag ella við góðkenning teirra. 
Eftirlit er við prísunum í íslandi, tá handlað verður beinleiðis millum skip og virki. Prísirnir á uppboðssølu liggja generelt hægri, enn tá ið vertikalt integreraðar fyritøkur gjalda beinleiðis til skipini. 
í íslandi hevur ein ITQ-fiskivinnuskipan verið galdandi síðan 1990, men í Noregi eru kvoturnar knýttar at tí einstaka skipinum. í íslandi er tí lættari at leggja veiðuna til rættis sambært marknaðarkrøvum og at ávirka góðskuna á rávøruni, og sum heild ber betur til at gagnnýta veiði- og framleiðslukapasitetin enn í Noregi. 
10.5.1 Samanberingar millum Noreg og ísland 
í omanfyrinevndu frágreiðing síni samanber David Bragi Bjorgvinsson eisini flakavinnuna í Noregi og íslandi. Samanberingartíðarskeiðið er 2003-2012. 
íslendsku fyritøkurnar eru í meira ella minni mun vertikalt integreraðar, og tær vórðu tí flokkaðar í fýra bólkar: 
		Spesialiseraðar og ikki vertikalt integreraðar 
		Spesialiseraðar og vertikalt integreraðar 
		Diversifiseraðar og vertikalt integreraðar 
		Globalar Tað vísti seg, at íslendsku fyritøkurnar til samans høvdu munandi betri úrslit, tá sammett varð við støðið í eini røð av ymiskum roknskaparligum lyklatølum. Tó er tað soleiðis, at munurin millum íslendsku og norsku fyritøkurnar minkar so hvørt, sum fyrst globalu, síðan diversifiseraðu og vertikalt integreraðu og til síðst spesialiseraðu og vertikalt integreraðu fyritøkurnar verða tiknar burtur úr samanlíkningargrundarlagnum. Roynt varð síðan at kanna, hví íslendsku fyritøkurnar stóðu seg betur enn tær norsku, og ítøkiliga varð kannað, í hvønn mun hesi viðurskifti gjørdu seg galdandi: 
157 

		at ríkiligt var til av rávøru, 
		at tilgongdin var støðugari, 
		at kostnaðarstøðið var lágt, 
		at meira varð selt av feskum enn frystum vørum, 
		at meira varð selt av feskum fløkum seinna partin av árinum, tá prísirnir eru hægri, 
		at meira var til av rávøru veitt við húki, 
		at rávøran var bíligari. íslendsku fyritøkurnar vóru verri fyri, tá tað snýr seg um mongd av rávøru, men tær vóru betur fyri, tá tað snýr seg um at fáa fatur á rávøru alt árið, tó at hýsan er eitt undantak her. íslendsku fyritøkurnar vóru meira marknaðarorienteraðar enn norsku fyritøkurnar við meira differentieraðum marknaðarstrategium og framleiddu meira av feskum fløkum. íslendsku fyritøkurnar høvdu eisini strategiir fyri at fáa fatur á húkaveiddari rávøru við betri góðsku. Samanumtikið høvdu íslendsku fyritøkurnar meira differentieraðar innkeyps- og marknaðarstrategiir, og struktururin í íslendsku fyritøkunum var betur innrættaður til at maksimera avkast gjøgnum alla virðisketuna. Tær hava ein kompleksari struktur, tí íslendsku fiskivinnukarmarnir loyva vertikalari integratión. Hetta hevur so við sær eina tryggari rávøruveiting, og harvið gerast fyritøkurnar meira álítandi leverandørar. Lærdi háskúlin á Akureyri hevur eisini greinað strukturin í íslendsku virðisketuni og kom fram til, at strukturin í virðisketuni er eyðkendur av: 
		beinleiðis sambandi við marknaðin 
		stórum feløgum við egnum marknaðardeildum 
		útveiting (outsourcing) 
		fáum og stórum aktørum í virðisketuni 
		smáum, spesialiseraðum fyritøkum 
		marknaðarupplýsing Teir hava eisini greinað virðiskapanina, og niðurstøðan er 
		at virðiskapanin er størst í feskum fløkum 
		at virðiskapanin er størst, har beinleiðis samband er við marknaðin 
		at virðiskapanin er størst við spesialisering í frágreiðingini The effects of fisheries management on the Icelandic demersal fish value chain eftir gmund Knútsson, Daða Má Kristófersson og Helga Gestsson verður víst á týdningin av skipanini við umsetiligum eginkvotum og á uppboðssølurnar av ráfiski, umframt liberaliseringina av fiskamarknaðinum sum viðurskifti, ið kunnu føra til eina marknaðarorienteraða fiskivinnu. Sambært hesi frágreiðing hevur íslendska fiskivinnan gott lønsemi, serliga orsakað av spesialisering og betri gagnnýtslu av hjáveiðu, og tí at dentur verður lagdur á at virka fesk fløk. Mett verður, at í norsku vinnuni eru ov nógvar forðingar, sum mótvirka eini meira marknaðarorienteraðari vinnu, og hesar forðingar hava við sær, at virksemið verður meira veiðistýrt. Vørusamansetingin endurspeglar, at denturin verður lagdur á lágan kostnað, effektiva veiðu, árstíðarsveiggj og bulk-framleiðslu, og ikki í nóg stóran mun á ynskini hjá brúkarunum. 
158 

Tøknilig nýskapan er ein avgerandi fortreyt fyri virðisøking. Her hava íslendingar verið serstakliga dugnaligir at menna nýggja tøkni í øllum liðum. Ein sera týdningarmikil viðspælari í hesi menning er matvørugranskingarstovnurin, Matís (www.matis.is). Betri og skjótari niðurkøling, betri útbløðing og vasking, nýggj ísingartøkni, stytt túralongd og tógtíð og skipan av fiskiskapinum eftir tí, sum marknaðurin ynskir, eru dømir um tøkniliga nýskapan og betringar umborð á fiskiskipunum. 
í framleiðsluni hava tøkniligu nýskapaninar viðført størri úrtøku, skjótari framleiðslu/øktan produktivitet, betri vørusamanseting, betri góðsku og gagnýtslu av allari rávøruni. 
Innan flutning er betri hitaeftirlit, títtari avskiping, bæði sjó- og loftvegis, minni flutningsfløskuhálsar og styttri tíð millum vøruframleiðslu og vørulevering dømi um tøkniliga nýskapan. 
Tølini benda á, at íslendingar hava megnað at fáa meiru burtur úr minni. Hóast fiskiveiðan er minkað úr 2 mió. tonsum í 2003 til 1,1 mió. tons í 2014, er útflutta nøgdin pr. kg av veiðu vaksin úr 41% í 2003 til 61% í 2014. útflutningsvirðið í føstum prísum pr. kg av veiðu er vaksin meira enn tað dupulta í sama tíðarskeiði. 
10.5.2 Fiskamarknaðir í íslandi 
í frágreiðingini The role of Fish-Markets in the Icelandis Value Chain of Cod eftir gmund Knútsson, Olaf Kelmensson og Helga Gestsson verður greitt frá um fiskamarknaðirnar í íslandi. 
Síðan 2000 hava í miðal verið seld 89.000 tons av fiski um árið á fiskamarknaðunum. Umleið 20% av toskinum, 33% av hýsuni og helvtin av steinbítinum verða seld um fiskamarknaðirnar. Nøgdin av upsa og kongafiski, sum seld um fiskamarknaðirnar, er økt seinastu árini. 
Hóast lutfalsliga lítla partin av veiðuni, sum fer um fiskamarknaðirnar, so hevur hann tó havt ein sera týdningarmiklan leiklut í virðisketuni hjá íslendska fiskiídnaðinum. Fiskamarknaðirnir eru høvuðsveitarar av rávøru hjá teimum ikki- vertikalt integreraðu framleiðarunum, men eisini týðandi veitarar til fiskavirkir, sum eiga skip. 
Tað vísti seg, at teir ikki-vertikalt integreraðu framleiðararnir vóru skjótari at umstilla seg til marknaðarkrøv, og spesialiseraðu seg at framleiða fesk fløk og ymsar saltfiskaframleiðslur. Tær integreraðu fyritøkurnar vóru seinni á sjóvarfallinum. Uttan fiskamarknaðirnar hevði henda umstillingin kanska ikki verið, ella hon hevði ikki verið so effektiv. í øllum førum hava fiskamarknaðirnir verið avgerandi fyri, at íslendska fiskivinnan stendur so sterkt á europeisku feskfiskamarknaðunum. 
Vertikalt integreraðu fyritøkurnar hava seinni gjørt seg alt meira galdandi á fiskamarknaðunum, við tað at tær selja fisk, sum teimum ikki tørvar, og keypa fisk, sum hóskar til teirra framleiðslu. Hetta hevur samanumtikið verið við til at skunda undir spesialiseringina, sum er týðandi partur av strategiini hjá fiskivinnufyritøkunum í íslandi. 
Fiskamarknaðirnir hava eisini spælt ein stóran leiklut at geva nýggjum aktørum atgongd til rávøru, soleiðis at teir kunnu sleppa í gongd við at framleiða og byggja upp ein marknað. Gáttin fyri nýggjar framleiðarar er á henda hátt vorðin lægri. 
10.6 Gransking og menning 
Sum umrøtt omanfyri, hevur íslendska fiskivinnan ment seg sera nógv seinastu árini. Ein sera týðandi partur í hesi menningini er tann gransking, sum matvørustovnurin, Matís, hevur staðið á odda fyri í tøttum samstarvi við vinnuna. 
Nevndin metir, at tað almenna saman við vinnuni eigur at bera so í bandi, at menning og gransking í matvøruframleiðslu verður raðfest frammarlaga í Føroyum. í hesum sambandi kann verða umhugsað at seta ein matvørugranskingarstovn á stovn, sum hevur Matís sum fyrimynd. 
Visiónin og endamálið við stovninum eigur at vera at stuðla undir meirvirking og virðisøking av fiskatilfeinginum við gransking, menning, vitanarbreiðslu og ráðgeving. 
Stovnurin kann vera við til at betra um kappingarførið í fiskavirking og at menna nýggjar vørur. Hetta kann gerast við at optimera góðsku, sporføri, matvørutrygd og gagnnýtslu av allari rávøru, og við gransking, nýskapan og ráðgeving at menna burðadygga framleiðslu úr øllum fiskatilfeingi. 
159 
Kjarnuøkini hjá stovninum kunnu vera: 
		tilfeingi og framleiðsla (vørumenning, marknaður og logistikkur, virðisketur og burðardygd, góðska, matvørutrygd og umhvørvi), 
		fyritøkumenning og ráðgeving (marknaðarføring, skeið og útbúgving), 
		lívtøkni og framleiðslutøkni (lívevnafrøði, framleiðsla og prosesstøkni), 
		greining og ráðgeving (evnafrøði og smáverulívfrøði). 10.7 Niðurstøður og tilmæli Sambært arbeiðssetninginum skal ítøkilig viðgerð og niðurstøða gerast um eitt nú hesar tættir og hesi viðurskifti: 
		at virkir í Føroyum sleppa fram at rávøruni (atkomuligheit), til dømis á kravdari uppboðssølu av rávøru, 
		at øll rávøra skal um føroyskan kaikant, 
		at øll hjávøra (livur, garnar, høvd, uggar, fráskurður o.a.) skal hagreiðast umborð ella førast til lands. Nevndin metir tað hava týdning fyri virðisøking í føroysku fiskivinnuni, at vinnan fær møguleika at leggja sítt virksemi til rættis og eisini kann taka tørvin hjá marknaðinum við í hesa tilrættislegging. Sostatt mælir meirilutin í nevndini frá at seta í verk kravda uppboðssølu av veiddum fiski. Eitt tílíkt krav verður ikki mett at samsvara við, at allar fyritøkur kunnu keypa kvotur á uppboðssøluni, og somuleiðis verður hetta mett at vera óheppið fyri vertikalt integreraðar fyritøkur, tí hesar kunnu ikki keypa veiddan fisk á uppboðssølu, sum tær sjálvar selja. Harumframt vísa hagtøl, at stórur partur av avreiddum feskfiski fer um uppboðssøluna í dag, og sostatt verður ikki mett at vera neyðugt at lóggeva hesum viðvíkjandi. Hetta kann tó endurskoðast, um hesi hagtøl broytast og nøgdin, sum verður seld umvegis uppboðssøluna minkar. í kap. 10.3.4 verður víst á møguleikar fyri at tryggja, at fiskur verður virkaður í Føroyum, tó at ítøkilig tilmæli ikki verða gjørd um hetta. Eitt nú verða hesir møguleikar nevndir: (i) fiskur skal landast við høvdi (tó ikki frá flakatrolarum), (ii) avsláttur av tilfeingisgjaldi, (iii) avreiðingargjald á útfluttum, óvirkaðum fiski og (iv) betri fíggingarmøguleikar fyri frystan fisk. Nevndin metir tað vera avgerandi, at menning og gransking av matvøruframleiðslu verða raðfest frammarlaga. Vantandi lønsemi er ein týðandi forðing í mun til at fáa ein størri part av fiskinum í land, og her kann gransking og menning hava ein avgerandi leiklut. íslendski granskingarstovnurin, Matís, kann vera íblástur í mun til gransking í matvøruframleiðslu. At fáa alt tilfeingið í land er ein politisk raðfesting. Av tí at hetta, sum greitt er frá í samgonguskjalinum hjá núsitandi samgongu, er eitt mál fyri fiskivinnuna, so eru, eins og umrøtt er í kap. 10.4, fleiri møgulig stig at taka fyri at røkka málinum. Sannlíkt er, at tað er neyðugt at brúka fleiri av hesum tilgongdunum til tess at vinna á mál við at fáa alt tilfeingið í land. Niðurstøðan frá verkætlanini Alt í land er, at ongar tøkniligar forðingar eru í sambandi við at fáa alt til høldar, men búskaparliga er tað enn ikki serliga áhugavert fyri skip og/ella manning. Føroyar hava tó tann fyrimun, at tað longu nú ber til at gagnnýta allan fiskin, sum verður landaður, tí tað, sum ikki fer í vanliga framleiðslu, kann gerast til fiskamjøl. Helst er størsta virðisøkingin ikki í tí, men hetta er ein byrjan. Tá ið øll rávøran kemur í land og gerst tøk, er eisini grundarlag fyri at menna aðrar framleiðslur, sum kunnu kasta meira av sær við tíðini. Hetta krevur tó, at orka verður sett av til gransking í framleiðslu- og vørumenning. At fáa alt av fiskinum til høldar hevur eisini fleiri positivar avleiðingar í mun til samfelagsliga burðardygd. Eyka tilfeingið, sum kemur í land, kann í fyrstu atløgu í stóran mun brúkast til alifóður. Hetta vil minka um tørvin á soyabønum, sum hava sera negativa ávirkan á veðurlagsbroytingar. Langa flutningsleiðin av soyabønum heilt úr Suðuramerika letur nógv CO2 frá sær, og harafturat hevur økti eftirspurningurin eftir soya við sær, at regnskógurin minkar skjótt, og hetta hevur sera óhepnar avleiðingar við sær fyri veðurlagsbroytingar. Tað at hava ein stóran part av fóðrinum frá rávøru úr sjónum hevur stóran týdning fyri góðskuna og marknaðarføringina av føroyskum laksi. Hugsast skal eisini um, at føroyski tørvurin á alifóðri er alsamt vaksandi, og tí er neyðugt at hava atgongd til meira rávøru úr sjónum til hetta endamálið. 
160 

Eitt økt fokus á granksing og menning innan havtilfeingi kundi eisini hjálpt til at fáa fólk við hægri útbúgvingum til Føroya at búgva, og tað kundi eisini gjørt okkara fiskivinnu til eina meira spennandi og lokkandi vinnu hjá ungum at virka í. Tí kundi hetta verið við til at rokkið endamálinum við arbeiðssetninginum um, hvussu Føroyar støðugt kunnu menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. 
Nevndin er komin til niðanfyristandandi tilmælir um tað at fáa alt til lands: 
Mælt verður til, at ein í samráði við vinnuna arbeiðir fram ímóti at fáa alt til lands, bæði frá nærleiðum og fjarleiðum. Hetta hevur við sær, at farast skal undir eina tilgongd saman við vinnuni, har mett verður um, hvussu ein kann røkka hesum máli, og hvørji ítøkilig átøk skulu til fyri at gera tað gjørligt. 
Mælt verður til at áseta eina freist fyri, nær málið um at fáa alt í land skal vera rokkið. Hetta kundi t.d. verið partur av skiftistíðini í nýskipanini ella verið eitt fast áramál. Havandi í huga neyðugu tillagingarnar av flotanum og øðrum viðurskiftum, so má talan helst vera um í minsta lagi 5 til 10 ár. 
Mælt verður til, at ein partur av tilfeingisgjaldinum, sum kemur inn, verður nýttur til at granska, hvussu størri virðir kunnu skapast úr tilfeinginum, og hvussu lønsemi kann fáast í alla virðisketuna. Ein partur av tilfeingisgjaldinum eigur eisini at fara til praktiskar fiskiroyndir, har vitað verður, hvussu alt kann fáast til høldar. 
Mælt verður til, at størsti parturin av fiskirættindum hevur langa gildistíð, og at øll rættindini hjá aktørum ikki ganga út í senn. Hetta skal tryggja støðugar íløgur í vinnutól og nýskapan, so at vit fáa størst møguligu tilfeingisrentu í fiskivinnuni. 
Mælt verður til at luta út eginkvotu heldur enn felagskvotu í størst møguligan mun. Hetta tí at eginkvota tænir betur endamálinum um at fáa alt til lands enn felagskvota. Við eginkvotu hava fyritøkur betri møguleika at leggja sær veiðuna til rættis og á tann hátt at fáa sum mest burturúr. 
Ein av grundgevingunum fyri at nevndin mælir til eina kvotaskipan, er eisini tí at mett verður at hetta kann stimbra undir størri virðisøking. Hetta kann gera seg galdandi bæði fyri skipini, sum tá mugu fáa sum mest burturúr hvørjum kilo, heldur enn hvørjum degi, og eisini fyri virkir á landi, sum fáa betri grundarlag fyri at meta um, hvat fyri rávøru, tey hava atgongd til, og tískil kunnu gera betri avtalur um fiskin. 
161 

Tilvísingar/keldutilfar 
Anderson, T., Arnason, R. og Libecap, G. Efficiency Advantages of Grandfathering in Rights-Based Fisheries Management. Annual Rewiev of Resource Economics, 3, 159-179, 2010. 
Akse, L. og Tobiassen, T. Ilandføring av usløyd torsk, hyse og sei  optimal behandling og kjøling med hensyn til kvalitet pa fisk og biprodukter, 2010. 
Anferova, E., Vetemaa, M. og Hannesson, R. Fish quota auctions in the Russian Far East: a failed experiment. Marine Policy, 29, 47-56, 2005. 
Arion Banki. íslenskur sjávarútvegur  staða og horfum, 2015. 
Bjorgvinsson, D. The Competitive Advantage of Nations: Has the Icelandic whitefish fillet industry created and sustained superior performance over the Norwegian industry? Masteruppgáva í búskaparfrøði og fyrisiting, Norges arktiske universitet, 2014 
Búskaparráðið. Búskaparfrágreiðing, várið 2000. Búskaparráðið. Búskaparfrágreiðing, heystið 2014. 
Cerda, R. og Urbina, M. ITQS in Chilean Fisheries: The case of the Squat Lobster, mimeo, Escuela de Ciencias del Mar, UCV, Valparaíso, 2000. 
Clucas. A study of the options for utilization of bycatch and discards from marine capture fisheries. FAO Fisheries circular, No 928, Rome, 1997. 
Drucker, P. F. Classic Drucker. Boston, Harvard Business Review, 2006. 
ES Kommissiónin. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Strategic Guidelines for the sustainable development of EU aquaculture. COM(2013) 229 final, 2013. 
Engelbrecht-Wiggans, R. og Kahn, C.M. Multi-unit auctions with uniform prices. Economic Theory, 12 (2), 227258, 1998. 
FAO. Aspects of FAO's policies, programmes, budget and activities aimed at contributing to sustainable development. Document to the ninety-fourth session of the FAO Council, Rome, 1988. 
Food and Agriculture Organization of the United Nations. How to feed the world in 2050. Submitted to the FAO expert meeting June 2009. 
Food and Agriculture Organisation of the United Nations. The State of the World Fisheries and Aquaculture: Opportunities and Challenges. Rome, 2014. 
Fiskimálaráðið. Frágreiðing frá Fiskiorkunevndini. Frágreiðing til landstýrismanninum í fiski- og tilfeingismálum, 2008. Fiskimálaráðið. Umsetilig fiskirættindi. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum, 2010. 
Fiskimálaráðið. útlendskur kapitalpartur í føroyskum fiskiskipum. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum, 2010. 
Fiskimálaráðið. Umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar í føroyskum sjógvi. Upprit frá arbeiðsbólki, settur av landsstýrismanninum í fiskivinnumálum, 2011. 
162 

Fiskimálaráðið. Meting av friðaðum og stongdum økjum. Frágreiðing til Fiskimálaráðið, 2014.Gestsson, H., Knútsson, . og Kristófersson, D. The effects of fisheries management on the Icelandic demersal fish 
value chain. Marine Policy, 63, 172-179, 2016.Gestsson, H., Kelmensson, O. og Knútsson, . The role of Fish-Markets in the Icelandic Value Chain of Cod. IIFET 
2010 Montpellier Proceedings, 2010. 
Gregersen, ó. og Laksáfoss, M. Notat um marknaðargrundaðar skipanir. Syntesa, 2016. 
Guðjónsson, á., Joensen, H. og Mørkøre, J. Størri vøkstur í fiskivinnuni. 2016. 
Hardin, G. The Tragedy of the Commons. Science, New series, 162, 1243-1248, 1968. 
Harte, M og Barton, J. Balancing Local Ownership and Control with Foreign Investment and Foreign Fishing Interests: Transferable Quota Allocation in the Falkland Islands. 
Helgason, . og Steinsson, J. Tilboðsleið: Ráðstofun aflahlutdeilda með samþættingu endurúthlutunar og tilboðsmarkaðar. (íslendskt upprit frá 2010 um uppboðssølu av fiskirættindum) 
ICES. Advice basis, http://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Advice/2016/2016/Introduction_to_advice_2016.pdf. 
Klemperer, P. What Really Matters in Auction Design. Journal of Economic Perspectives, 16, 169-189, 2002. 
Krishna, V. (2002). Auction Theory. Academic Press, 2002. 
Laksá, U. et al. Everything Ashore  A Feasibility Study. Syntesa v.ø., 2016. 
Libecap, G. Assigning property rights in the common pool. Implications of the prevalence of first-possession rules. Marine Resource Economics, 22 (4), 2007. 
Lynham, J. How have catch shares been allocated? Marine Policy, 44 , 42-48, 2014. Løgmansskrivstovan. Visjón 2015  Mál og vegir. 2007. 
Morgan, J. Efficiency in auctions: theory and practice. Journal of International Money and Finance, 20, 809838, 2001. 
Milgrom, P. Putting Auction Theory to Work. Cambridge, 2004. Olsen, E. og Dalsá, A. Virðisøking av útróðrarfiski. 2000. 
Pena-Torres J. The political economy of fishing regulation: the case of Chile. Marine Resource Economics,12, 25380, 1997. 
Samró, ó. Fiskiskapur  fjølbroyttar ásetingar. 2016.Trondsen, T. Avbjóðingar og møguleikar  Fiskivinnan eftir 2018. Javnaðarflokkurin á Fólkatingi, 2015.Vickrey, W. Counterspeculation, Auctions, and Competitive Sealed Tenders. Journal of Finance, 16, 8-37, 1961. Viðarsson et al., Discardless. Report on current practices in the handling of unavoidable, unwanted catches, 2015. WCED. Our Common Future (Brundtland frágreiðingin). Oxford, 1987. 
163 
Fylgiskjal 1 
FISKIMáLARáÐí 
Ein nýggj og varandi fiskivinnuskipan fyri Føroyar 
Nevnd at gera tilmæli um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018 
21. januar 2016 
Stjórnarskrivstovan Mál: 16/00095-3(at tilskila í svari) 
164 
FISKIMáLARáÐí 
í samgonguskjalinum hjá landsstýrissamgonguni frá 14. september 2015 er ásett, at ein breitt samansettur arbeiðsbólkur við ymiskum fakligum førleikum og vinnuligum royndum verður settur at gera tilmæli til politisku skipanina um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018. 
ásett er, at tilmælið skal byggja á hesar aðalreglur: 
2/11 
165 
(úr samgonguskjalinum) 
FISKIMáLARáÐí 
		-  Allur fiskiskapur skal vera lívfrøðiliga, búskaparliga og samfelagsliga burðardyggur. 
		-  Fiskiríkidømið skal framhaldandi vera fólksins ogn og kann ikki gerast ogn hjá privatum. 
		-  Fiskiríkidømið kann ikki fara á útlendskar hendur. Fiskirættindi skula vera á føroyskum hondum. 
		-  Farast skal frá privatari sølu av loyvum og fiskirættindum. Farast skal frá politiskari útluting av fiskirættindum til eina marknaðargrundaða skipan. 
		-  Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan og alt av fiskinum eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum. 
		-  Bert feløg, sum hava føroyskar eigarar, eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum og rinda manningini hýru sambært føroyskum sáttmála, kunna bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
		-  Serlig skipan kann gerast fyri útróðrarflotan. Arbeiðsbólkurin skal regluliga hoyra allar partur í vinnuni. ítøkiligt uppskot skal gerast um, hvussu broytingar frá verandi skipan til nýggju skipanina verða framdar í eini skiftistíð. Atlit skula takast til, at støðan hjá ymsu pørtunum av flotanum eru ymisk, og at verandi aktørar á ein skynsaman hátt kunnu laga seg til broyttu treytirnar. 
Niðanfyri verða skipanin av nevndini, hoyringsskipan og arbeiðssetningur útgreinað. 
NEVNDIN 
Bólkurin er mannaður við hesum fólkum: 
166 
3/11 
Johnny í Grótinum, stjóri - BúskaparfrøðingurHans Ellefsen, adjunktur - PhD Búskaparfrøðingurárni M. Dam, sjálvstøðugur - Skipari og handilsútbúgving Eydna í Homrum, fiskifrøðingur - PhD Lívfrøðingur Herálvur Joensen, stjóri - LøgfrøðingurKristina Samuelsen, advokatur  LøgfrøðingurEgil Olsen, fiskivinnuráðgevi - FiskivinnufrøðingurUnn Laksá, granskingarleiðari - PhD Stjórnmálafrøðingur Malan Johansen, deildarleiðari - Búskaparfrøðingur 
Formaður Næstformaður Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur 
FISKIMáLARáÐí 
Afturat arbeiðsbólkinum er sett eitt skrivaratoymi (sekretariat) við hesum fólkum: 
Herit V. Albinus, handilsskúlalærari - Búskaparfrøðingur Jens Helgi Toftum, fulltrúi  FiskivinnufrøðingurRúna F. Guttesen, fulltrúi - Løgfrøðingur 
HVUSSU ARBEII VERUR SKIPA 
Nevndin skal í sínum arbeiði og síni frágreiðing og tilmæli viðgera og brúka royndir og vitan bæði í Føroyum og uttanlands og útvega sær neyðugt samstarv og serfrøði eftir tørvi. 
Nevndin vísir til landsstýrismannin í fiskivinnumálum. 
Hoyringsskipan 
Til tess at byggja eitt sterkt kjølfesti undir nýskipanini og samráðingum um at finna politiskar semjur, skal nevndin hava regluligar hoyringar í sínum arbeiði. 
í tí sambandi verða skipaðir tveir hoyringsbólkar, sum skulu hoyrast regluliga í arbeiðinum: 
Hoyringsbólkur 1: Umbo fyri allar partar í vinnuni: Feløgini hjá vinnuni á sjógvi og á landi, bæði fyri útgerðar-, arbeiðsgevara- og fakfelagsskipanina. 
4/11 
167 
FISKIMáLARáÐí 
Hoyringsbólkur 2: Umbo fyri politisku flokkarnar á Løgtingi: 
Flokkarnir velja tvey umboð í part í hoyringsbólkin, umframt at uttanflokkatingfólk verða umboðað. 
Harumframt eigur nevndin í arbeiðinum at hoyra aðrar viðkomandi partar  m.a. stovnar í fíggjargeiranum (Peningastovnar, Føroya Realkreditstovn, Landsbanka Føroya, TAKS, o.o.), granskingarstovnar (Fróðskaparsetur Føroya, Havstovan, o.o.), myndugleikar (Kappingarráðið, Sjóvinnustýrið, Vørn, Skráseting Føroya o.o.), umframt aðrar partar, umboð ella felagsskapir, ið kunnu hava týðandi sjónarmið. 
Nevndin eigur í arbeiðinum somuleiðis at skipa fyri almennum hoyringum/ráðstevnum um høvuðstættir í arbeiðinum. 
ARBEISSETNINGUR 
Nevndin skal eftirmeta og endurskoða skipanina av føroysku fiskivinnuni í síni heild  herundir lógina um vinnuligan fiskiskap og aðra viðkomandi lóggávu  og gera fullfíggjað uppskot til lóggávu, skipanir og skiftisskipanir, ið kunnu røkka málunum við nýskipanini. 
Høvuðsmálini eru: 
		-  At øll føroyska fiskivinnan verður skipað undir tryggum og haldførum lógarkørmum, fyrisiting og skipanum. 
		-  At livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindi Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, eru ogn Føroya fólks og eru varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini. 
		-  At Føroyar skulu gerast undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt  bæði í egnum sjógvi og í altjóða samstarvi  og at hava fremstu vitan og gransking um fiskastovnar og vistfrøðiligu skipanirnar í havinum. 
		-  At tilfeingið er tryggjað sum ogn hjá fólkinum, og at rættindini at troyta tað eru á føroyskum hondum. 
		-  At til ber at skapa mest møguligan virðisvøkstur og avkast í Føroyum av fiskatilfeinginum til reiðarí, manningar, virkir, fyritøkur, starvsfólk, 
168 
5/11 
FISKIMáLARáÐí 
tænastuveitarar og samfelagið alt, og at vit støðugt menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. 
		-  At tilfeingisrentan gerst so optimal sum gjørligt, og at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni fellur til landið. 
		-  At til ber at virka í eini marknaðargrundaðari fiskivinnu við vinnuligum frælsi undir jøvnum kappingartreytum. 
		-  At vinnumøguleikar ikki savnast á fáum hondum, men at somu rættindi eru at bjóða seg fram at reka vinnu, og grundarlag er fyri fjølbroyttum virksemi, nýskapan og menning kring landið. 
		-  At Føroyar støðugt menna sín leiklut og sína ábyrgd í altjóða samstarvi og avtalum um fiskiskap og fiskivinnu  og tryggja sín rættvísa part av rættindunum til felags og ferðandi fiskastovnar, umframt at samráða seg til skilagóðar avtalur við onnur lond um møguleikar og atgongd at fiska hvør hjá øðrum. ítøkiligu málini, sum nevndin skal gera uppskot til, verða býtt í hesar høvuðstættir: 1. Stovnsrøkt og lívfrøilig burardygd Nevndin skal gera tilmæli til reglur/skipanir um, hvussu lívfrøðilig ráðgeving um stovnsrøkt verður ment og fylgd fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap, soleiðis at stovnarnir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta mest møguligt av sær. 
		Herundir hvussu veiðisetningar, umsitingarætlanir og endurbyggingarætlanir fyri fiskastovnarnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur. 
		Nevndinskalviðgeraoggerauppskottil,hvørskipanavfiskiskapinumbest tryggjar eina regulering/sjálvregulering í mun til stovnsrøktina, og skal harundir eisini meta um og gera metingar og uppskot um teknisku reguleringarnar, verju av ungfiski, ymisku sløgini av friðingum o.a. 
		Nevndin skal eisini gera tilmæli/uppskot um, hvussu stovnsrøktin best verður skipað umsitingarliga. 
6/11 
169 
FISKIMáLARáÐí 
 Hartil skal uppskot gerast um, hvussu tryggjast kunnu bestu granskingarmøguleikar, eftirlitsskipanir, hagtalsskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni. 
2. Búskaparlig og samfelagslig burardygd 
Nevndin skal lýsa og gera tilmæli um, hvussu virðisvøksturin í fiskivinnuni varandi kann gerast so stórt sum til ber, og hvussu ein fjølbroytt vinna kann virka við lønsemi og støðugt mennast í landinum eftir jøvnum kappingartreytum. 
Nevndin skal lýsa, viðgera og gera tilmæli um, hvørji týðandi viðurskifti kunna stimbra undir, at virðisvøksturin í fiskivinnuni støðugt kann økjast, og føroyskir førleikar og kappingarføri kunnu mennast. 
Somuleiðis skal nevndin vísa á, hvørji viðurskifti í síni heild best tryggja, at íkastið frá allari fiskivinnu til føroyska tjóðarbúskapin og bruttotjóðarúrtøkuna gerst størst møguligt og varandi. 
Nevndin skal herundir viðgera og gera tilmæli um: 
		Hvussu øll lið i virðisskapanini (veiða, virking, søla, undirveitarar o.o.) kunnu skapa mest møguligt búskaparligt og samfelagsligt avkast í Føroyum. 
		Hvussu umhvørvis-, orku- og vistskipanaratlit verða tryggjað. 
		Hvørjisosialbúskaparligviðurskiftiogskipanirhavatýdningfyriburðardygd og virðisskapan í vinnuni og í samfelagsbúskapinum, herundir hvussu skipanin tryggjar burðardygd til komandi ættarlið. 3. Fiskiríkidømi er fólksins ogn, kann ikki gerast ogn hjá privatum og skal vera á føroyskum hondumNevndin skal gera uppskot til, hvussu tryggjað verður í lóg og skipan, at fiskiríkidømið og rættindini til at útvinna fiskiríkidømið eru ogn hjá Føroya fólki í alla framtíð og ikki kunnu gerast privat ogn. Hartil skal nevndin gera uppskot til, hvussu tryggjast kann, at rættindini, avgerðarrætturin og vinningurin eru á føroyskum hondum og kemur føroyska samfelagnum til góðar. Nevndin skal lýsa og gera uppskot til: 
170 
7/11 
FISKIMáLARáÐí 
		Hvussutryggjastkann,atbertfeløg,sumeruskrásettíFøroyum,rindaskattí Føroyum, hava eigarar búsitandi og skattskyldugar í Føroyum, og sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
		Tilmæliðskalbyggjaátafyritreyt,atútlendskurognarskapurog avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiði, verður burtur. Uppskot skal somuleiðis gerast um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Herundir skal nevndin lýsa og gera meting av, hvussu tryggjast kann, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur við lánsavtalum, øðrum avtalum, transfer pricing, tunnari kapitalisering o.a. Nevndin skal eisini gera eina meting av fyrimunum og vansum, ið kunnu standast av ov stórum forðingum/krøvum til fremmanda fígging og gera uppskot til loysnir, ið ikki ganga ímóti endamálunum um føroyskan ræðis- og ognarrætt og virðisskapan í Føroyum. Til dømis um tað kann hugsast, at ov herd krøv til fígging uttaneftir kunnu forða fyri nýskapan í føroysku fiskivinnuni, um atgongdin til fígging á føroyska og altjóða marknaðinum ikki er nøktandi. 4. Frá politiskari útluting av fiskirættindum til marknaargrundaa skipan Skipanin viðvíkjandi útluting av fiskirættindunum, hevur verið grundað á lógarviðgerð í Løgtinginum ella fyriskipan, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur umsitið og ásett. Farast skal frá hesi skipan. Arbeiðsbólkurin skal viðgera og gera uppskot til skipan, ið er marknaðargrundað, har tað almenna bjóðar fiskirættindi fram sum brúksloyvi fyri ávísa tíð. Uppskotini kunnu vera: Uppboðssølaavfiskirættindumfrátíalmennatilprivatar. Aðrarmøguligarútbjóðingarskipanirfrátíalmennatilprivat. 
8/11 
171 
FISKIMáLARáÐí 
Grundreglan við útbjóðing og marknaðargrundaðari skipan er, at rættindini eru at meta sum tíðaravmarkað brúksrættindi, ið ikki geva tí privata ognarrætt til tilfeingið ella rættindini á nakran hátt. 
Hartil skal marknaðarskipanin tryggja, at marknaðurin er ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og privatar hinumegin, soleiðis at tað ikki verður ein privatur undirmarknaður, har rættindi verða seld frá privatum til privatan. 
Skipanin skal tryggja, at tilfeingisrentan  eykavirðið og gjaldið fyri framíhjárættin og atgongdina at troyta eitt avmarkað tilfeingi  fellur til eigaran  Føroya fólk. 
Nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu útbjóðing og marknaður kann skipast best, hvørjar treytir eiga at setast til tey, ið bjóða seg fram o.s.fr. 
Nevndin skal herundir gera uppskot til, hvussu royndarfiskiskapur kann skipast eftir greiðum reglum. 
5. Kapping og atkomiligheit 
Nevndin skal gera uppskot til, hvussu kapping og atkomiligheit verður tryggjað í vinnuni. 
Herundir skal nevndin viðgera og gera tilmæli til skipanir/reglur um: 
		HvussutilberhjávinnurekandiíFøroyumatbjóðasegframeftirjøvnum treytum, og hvør skipan og hvørjar treytir tryggja endamálunum  til dømis við góðkenning/undangóðkenning at bjóða seg fram, krøv um manningarviðurskifti, tænastuveitingar í Føroyum o.a. 
		Hvussustóranpartavfiskirættindunumeinstakiraktørarkunnuhava brúksrætt til (ásetingar um antitrust). 6. Virisøking í Føroyum Tilmælið um nýggja skipan skal eisini fevna um uppskot við atliti at útbreiðslu og gagnnýtslu av rávøruni í Føroyum. ítøkilig viðgerð og niðurstøða skal gerast um m.a. hesar tættir og viðurskifti: 
172 
9/11 
FISKIMáLARáÐí 
		At virki í Føroyum sleppa at rávøruni (atkomuligheit), til dømis um tvungna uppboðssølu av rávøru. 
		Atøllrávøraskalumføroyskankaikant. 
		Atøllhjávøra(livur,garnar,høvd,uggar,fráskurðuro.a.)skalhagreiðast umborð ella førast til lands. 
		Skipanirviðgóðskukrøvum,góðskueftirlitioggóðskuváttanum,iðkunnu økja um dygd og virði. 
		Aðrar ásetingar og menningaruppskot  t.d. betri marknaðaratgongd, betri føroyskir fíggingarmøguleikar, granskingarátøk, marknaðarátøk, føroyskt vørumerki (brand) o.a. 7. Serlig skipan fyri útrórarflotan Nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvørt serlig skipan og átøk skulu gerast fyri útróðrarflotan. 8. Einføld umsiting, gjøgnumskygni og rættartrygd í uppskotinum til nýggja fiskivinnuskipan skal dentur leggjast á, at skipanin er so einføld sum gjørligt at umsita, og at hon er mest møguliga gjøgnumskygd og rættartrygg fyri vinnu og almenning og mest møguliga óheft av politiskari fyrisiting. Greiðar revsireglur skulu ásetast fyri brot á lógina. Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.a. skal leggjast til óheftan stovn, t.d. skipaður við løgtingslóg, í armslongd frá politiska valdinum, og hvussu kærumøguleikar verða skipaðir. 9. Nýggj skipan og skiftistí í samlaða tilmælinum skal nevndin gera uppskot til, hvussu farast kann frá verandi skipan til at seta í verk nýggju skipanina, og at verandi luttakarar í vinnuni á skynsaman hátt kunna laga seg til broyttu treytirnar yvir eitt ávíst tíðarmál. Eitt ítøkiligt uppskot kann vera at fremja nýskipanina í stigum og við ásettari skiftistíð. 
10/11 
173 
10. Tíarfreist 
Nevndin skal vera liðug við arbeiði sítt 1. august 2016. 
Fiskimálarái, 21. januar 2016 Høgni Hoydal landsstýrismaður 
FISKIMáLARáÐí 
174 
11/11 
Fylgiskjal 2 
31. august 2016 
Til nevndina at gera uppskot til nýggja skipan fyri fiskivinnuna att. Johnny í Grótinum, formaður 
Viðvíkjandi arbeiðssetninginum hjá nevndini at gera uppskot til nýggja fiskivinnuskipan 
á fundi við nevndina síðst í mai 2016 varð landsstýrismaðurin biðin um at skifta orð um og útgreina partin av arbeiðssetninginum um at gera uppskot til marknaðargrundaða skipan fyri fiskirættindi í eini nýskipan. 
Síðani eri eg biðin um at lata nevndini hesa útgreining skrivliga, sum her verður gjørt. í arbeiðssetninginum stendur, at nevndin skal: 
...viðgera og gera uppskot til skipan, ið er marknaðargrundað, har tað almenna bjóðar fiskirættindi fram sum brúksloyvi fyri ávísa tíð. 
Uppskotini kunnu vera: 
 Uppboðssøla av fiskirættindum frá tí almenna til privatar. Aðrar møguligar útbjóðingarskipanir frá tí almenna til privat. 
á fundinum vísti eg á, at hetta er orðað soleiðis til tess at fevna um teir ymsu møguleikarnar og skipanirnar fyri, at tað almenna bjóðar rættindi út á einum marknaði og ikki letur/allokerar tey út. 
Hugtakið uppboðssøla hevur í føroyska orðaskiftinum verið fatað einans sum stutttíðarsøla av kvotum, og tí er í arbeiðssetninginum lagdur dentur á, at nógvar ymsar skipanir sjálvsagt kunnu vera fyri, at tað almenna bjóðar út rættindi á einum marknaði. 
Uppskotini skulu vera um ein almennan rættindamarknað/uppboðssølu, har rættindi ikki kunnu gerast privat ogn, men verða boðin út til nýtslu/leigu fyri ávís tíðarskeið  sum kunnu vera longri ella styttri, alt eftir, hvat best verður mett at røkka endamálunum við nýskipanini. 
í orðaskiftinum á fundinum vísti eg á  í mun til royndir hjá okkum sjálvum og aðrastaðni  at skipanir við grandfathering, rullandi loyvum, ITQ-skipan ella sonevndar beauty-contest, ikki eru í samsvari við arbeiðssetningin. 
Arbeiðssetningurin fevnir sjálvsagt um, at nevndin við sínum fakligu førleikum viðger, lýsir og greinar fyrimunir, vansar og atlit við skipanum í mun til høvuðsendamálini við nýskipanararbeiðinum. 
VinarligaHøgni Hoydal, landsstýrismaður 
175 
Fylgiskjal 3:Dømir um útlutingarleistir við gjaldi fyri rættindir 
í hesum undirkapitli verða útvald dømir um útlutingarleistir stutt lýst. Endamálið er at vísa á, at ein uppboðssøluskipan kann leggjast til rættis upp á óendaliga nógvar mátar. Dømini, sum verða umhugsað her, eru hesi: 
		Tilfeingisgjald 
		Uppboðssøla av stutttíðarrættindum 
		Uppboðssøla av stutttíðar- og langtíðarrættindum 
		Uppboðssøla við forkeypsrætti 
		Almenn útbjóðing (beauty contest) 
		Uppboðssøla við boðum sum prosent av avreiðingarvirðinum 
		Lutfalsligt fall í kvotuvirðum 
		Ein skitsa til loysn við fleiri liðum Leistur 1: Tilfeingisgjald Hesin leistur líkist íslendsku skipanini, har dentur verður lagdur á fyrimunir við umsetiligum eginkvotum og tryggleika fyri langtíðarrættindum.1 Hesin leistur líkist eisini núverandi skipan, har meginreglan er, at loyvir verða útlutað eftir søguligum rættindum. Uppboðssølan verður í hesum leisti einans nýtt til at luta út nýggj rættindir, men møguleiki er eisini fyri at luta út á uppboðssølu, um stórur vøkstur er í kvotuni (eins og í makrelfiskiskapinum seinastu árini). Leisturin leggur dent á hugtakið opið hav, sum merkir, at skipabólkar ikki skulu byrgjast inni til bert at kunna fiska á ávísum leiðum, burtursæð frá økjum, sum eru friðað av lívfrøðiligum og/ella skilhaldsorsøkum. Aktørar í fiskivinnuni skulu rinda tilfeingisgjald, eins og summir bólkar gera í dag. Um henda skipan skal vera í samsvari við arbeiðssetningin, skulu rættindini tó lutast út á eini uppboðssølu til 1. januar 2018. Tá ið talan er um varandi loyvir, verður prísurin á hesi uppboðssøluni væntandi høgur, og skuldin í vinnuni verður høg  eins og galdandi er í vinnuni í dag. Hetta seinasta er tó ikki galdandi, um fyritøkur ikki rinda við hamarsslag. Leistur 2: Uppboðssøla av stutttíðarættindum Her er talan um leistin, sum Búskaparráðið vísti á í frágreiðing frá ár 2000. Fiskirættindir verða seld á uppboðssølu. Talan skal vera um stutttíðarrættindir (møguliga 3. hvønn mánað) og um eina framhaldandi sølu. Uppboðssøluslagið, sum verður nýtt, er ein eindarprísuppboðssøla, har allar fyritøkur rinda sama prís. Hetta uppboðssøluslag er gjølligari lýst í kap. 7. í uppskotinum hjá Búskaparráðnum skuldi eingin avmarking vera í mun til luttøku á uppboðssøluni. Hetta er tó ikki í samsvari við arbeiðssetningin hjá nevndini, sum ásetir, at útlendingar skulu ikki luttaka á uppboðssøluni. Leistur 3: Uppboðssøla av stutttíðar- og langtíðarrættindum Heldur enn einans at bjóða út stutttíðarrættindir, kunnu rættindini hava ymiska longd. Sum dømi kunnu hugsast trý ymisk sløg av rættindum, sum hava longdina 1, 5 og 10 ár. 1 Talan er somuleiðis um leistin, sum Numo legði fram á kveikjarafundinum í Norðurlandahúsinum, 5. apríl. 
176 

Prísurin verður reguleraður fyri broytingar í miðalprísinum á ávísa fiskaslagnum og møguliga eisini fyri broytingar í oljuprísinum. 
Hetta uppboðssøluslag er gjølligari lýst í kap. 7.15. 
Leistur 4: Uppboðssøla við forkeypsrætti 
Fiskirættindir fyri í mesta lagi eitt ár í senn verða seld á uppboðssølu. T.d. verða 20% sett til sølu á uppboðssøluni hvørt ár, har rindað verður við hamarsslag. Tá ið eitt ár er farið, missa allar fyritøkur loyvir síni til landið, men fáa kortini forkeypsrætt til 80% av kvotuni, sum tær høvdu árið fyri. Hini 20%ini verða lutað út á uppboðssølu. 
Fyritøkurnar kunnu lata loyvini inn aftur til landið, og í hesum føri fáa tey eisini pening aftur frá landinum. Tó ongantíð til fullan prís. Um landið keypir rættindir aftur, kunnu tey aftur verða seld á uppboðssøluni. 
Hetta uppboðssøluslag er gjølligari lýst í kap. 7.16. 
Leistur 5: Almenn útbjóðing (beauty contest) 
í hesum leisti verða rættindir boðin út á líknandi hátt, sum ofta verður brúktur í oljuvinnuni og í byggivinnuni, bæði her í Føroyum og uttanlands. Hugsanin við at skipa fiskivinnuna við almennari útbjóðing er, at onnur atlit enn einans tað at gjalda eina upphædd fyri tilfeingið kunnu takast við í metingini, tá avgerð skal takast um, hvør skal hava fiskirættindir. 
Ein almenn útbjóðing í fiskivinnuni kundi t.d. fevnt um fylgjandi parametrar: 
		íløgur í verandi stovnar (stovnsrøkt, t.d. við at brúka rist o.a.), 
		royndarfiskiskap eftir nýggjum fiskasløgum ella á nýggjum leiðum, 
		royndarfiskiskap við nýggjari útgerð og tøkni, 
		meirvirking/meirgóðsking av fiskatilfeinginum, 
		útbúgving av sjófólki, t.d. siglingartíð, 
		at taka alt í land  t.e. eisini livur, rogn, innvøl, høvd, o.s.fr., 
		størst møguligt keyp frá føroyskum undirveitarum. Eitt reiðarí vil harvið bjóða seg fram til at menna nýggjar leiðir, nýggja tøkni og at virðisøkja tilfeingið meira. Umframt omanfyrinevndu parametrar, kann sjálvsagt krevjast eitt beinleiðis peningagjald fyri fiskiskapin. Metingin um, hvør skal hava rættindir, skal tá taka støði í sakligum atlitum, sum eru lýst í útbjóðingartilfarinum. Eisini má gerast greitt í útbjóðingartilfarinum, hvussu tungt ymisk atlit verða vektað. Meira kann lesast um ein slíkan leist í Notat um marknaðargrundaðar skipanir eftir Magna Laksáfoss og ólav Gregersen hjá Syntesu. Landsstýrismaðurin hevur tó gjørt nevndini greitt, at slíkar skipanir lúka ikki treytirnar í arbeiðssetninginum, men at tær kunnu møguliga nýtast, tá ið talan er um royndarfiskiskap, (sí fylgiskjal 2). Leistur 6: Uppboðssøla við boðum sum prosent av avreiðingarvirðinum Her er talan um leist, sum Daniel Bromley legði fram í Norðurlandahúsinum, 4. apríl. Samlaða kvotan verður bólkað í lutir, ið síðan verða bodnir út á afturlatnari eindarprísuppboðssølu. Fyritøkan bjóðar upp á ein lut (prosent av hámarksveiðuni), og henda lut hevur hon í ávíst áramál, t.d. 10, 15 ella 20 ár. Boðið skal vera, hvat bjóðarin vil rinda landskassanum í prosentum av egnum avreiðingarvirði, og fyritøkan rindar, tá landað verður. Allar fyritøkur rinda sama prosentpart av avreiðingarvirðinum, og hetta er hægsta tapandi boðið á uppboðssøluni. Hetta kann eisini lýsast við einum dømi, har innkomin boð fyrst verða sett upp eftir stødd. Um talan eitt nú er um 5 útbodnar lutir, og tað eru 10 boð, so verður prísurin tann, sum bjóðarin við 6. besta boði hevur bjóðað. Sami prísur er galdandi fyri øll loyvir innan ávísan fiskiskap. Loyvini eru ikki umsetilig í hesum leisti. 
177 
Leistur 7: Lutfalsligt fall í kvotuvirðum 
Her er talan um íslendskt uppskot um uppboðssølu, sum Jón Steinsson og orkell Helgason hava gjørt.2 
í hesum uppskoti missa allar fyritøkur ávísan prosentpart av kvotunum hvørt ár. Sum dømi nevna rithøvundarnir, at hesin prosentpartur kann setast til 8%, men teir leggja samstundis dent á, at ásetingin av prosentpartinum er ein politisk uppgáva. 
í mun til gjaldingina inniheldur íslendski leisturin fleiri uppskot. Eitt uppskot er at lata fyritøkur rinda við hamarsslag, og eitt alternativt uppskot er, at fyritøkur rinda árliga. 
Leistur 8: Ein skitsa til loysn við fleiri liðum 
Hesin leistur líkist leisti 1 (tilfeingisgjaldi), men hevur eisini onnur brigdi. Grundtankin er, at veiðiloyvini verða varðveitt, og meginparturin av rættindunum verða søguliga útlutað sum nú. Tað tryggjar vinnuligan stabilitet, stimbrar íløguhugin, skundar undir virðisøkingina og betrar um samlaða kappingarførið á marknaðinum. Kortini verða rættindini til størstu fiskiskapirnar, t.d. uppsjóvarfiskiskap, býtt upp í ein fastloyvispart og ein sølupart. Ein kvotulykil verður gjørdur fyri at kunna staðfesta, hvussu stórur partur av rættindunum eigur at kunna seljast. Umframt henda sølupartin verða nýggj rættindir og rættindir hjá teimum, ið velja at gevast í vinnuni, útlutað á einum marknaði. 
Skipanin við kvotulykli kann t.d. gerast soleiðis, at lykilin, tá ið møguligt føroyskt umbýti við onnur lond er drigið frá heildarkvotuni, ásetir lutfallið millum fastloyvispartin og sølupartin. Er kvotan serliga lág, tryggjar lykilin, at føstu loyvini fyrst fáa sín part, men hinvegin tryggjar lykilin eisini, at søluparturin kann gerast størri, um talan er um uppgangandi sveiggj. Við øðrum orðum falla økt kvota ella nýggj rættindir ikki sjálvvirkandi til verandi loyvir. Dømið niðanfyri vísir, hvussu kvotulykil kundi virkað í makrelfiskiskapinum. 
Myndugleikarnir eiga at hava nakrar valmøguleikar, tá ið talan er um at skipa gagnnýtsluna av økta tilfeinginum, t.d. soleiðis at myndugleikarnir kunnu velja ímillum at lata aðrar partar av flotanum sleppa at fiska burtur av hesum rættindunum ella at selja ein part á uppboðssølu fyri eitt ár í senn. 
Fyri fastloyvispartin rinda loyvishavararnir veiðigjald. Gjaldið verður sett av eini nevnd, sum setir gjaldið árliga við atliti til gongdina í fiskaprísinum (t.d. vektað 50%), rakstrarkostnaðir, t.d. oljuprís (vektað 40%) og prísin, sum rættindir til somu fiskasløgini hava fingið á uppboðssøluni (vektað 10%). Soleiðis verður tryggjað, at samband er millum søluprísin á marknaðinum og veiðigjaldið, ið skal rindast fyri føstu rættindini. 
Fyri at eggja til størri virðisøking, eiga myndugleikin og loyvishavarin at kunna gera avtalu um lækking í veiðigjaldinum, um loyvishavarin er sinnaður at fremja serlig átøk, ið fáa sum mest av tilfeinginum til virkingar (virðisvøkstur), annaðhvørt hetta er á landi ella umborð. Til sølupartin av kvotuni, ella tá aðrir skipabólkar enn teir, ið hava rætt til føstu loyvini, sleppa upp í henda ávísa fiskiskapin, eiga myndugleikarnir eisini at kunna fremja átøk, ið tryggja virðisvøkstur. 
Dømi um kvotulykil (makrelur): 
í 2009 áttu Føroyar góð 5% av heildarkvotuni, ið strandarlondini býttu sínámillum. í 2015 er heildarkvotan størri, og føroyski parturin vaksin til 12.6%. 
Við kvotuni í 2009 sum støði ber til at siga, at nótaskipini eiga 100% (sløk 20.000 tons) av føroysku kvotuni, tá ið umbýtið við onnur lond er drigið frá. Niðara mark á kvotulyklinum verður tískil sett til 20.000 tons, sum falla til nótaskipini. 
2015 er fyrsta árið, har londini, sum eru partur í strandarlandaavtaluni um makrel, áseta heildarkvotuna við støði í vísindaliga tilmælinum frá ICES um hámarksveiðu. Tá ið umbýtið við onnur lond er drigið frá, eru 111.874 tons tøk til føroysk skip. Nú fáa nótaskipini ikki 100%, men 64.000/111.874 ella 57,21%. 
2 Kelda: Helgason og Steinsson (2010). 178 
ár 
2009 
2015 
Samlað kvota 
33.528 
127.674 
Nótaskip 
19.428 
64.000 
Umbýti við onnur lond 
14.100 
15.800 
Aðrir veiðibólkar 
- 
47.874 
Kvotulykilin kundi tískil ásett, at er makrelkvotan til føroysk skip 20.000 tons ella minni, fellur kvotan til nótaskipini, ið søguliga hava havt eginkvotu at fiska makrel. í spenninum millum 20.000 og 112.000 tons verður kvotan býtt í lutfallinum 57,21% sum eginkvota til nótaskipini, og 42,79% verða til myndugleikan at lata øðrum ella at selja. Fer makrelkvotan, ið er tøk til føroysk skip at fiska, upp um 112.000 tons, veksur tann parturin, ið myndugleikin kann lata øðrum skipabólkum ella selja á uppboðssølu.3 
Hesin leistur lúkar tó heldur ikki krøvini í arbeiðssetninginum, sum eisini er blivin nágreinaður av landsstýrismanninum. 
3 Ein kvotulykil kann setast upp á fleiri mátar og má undir øllum umstøðum setast við atliti til fiskiskapin, ið talan er um. Hesin lykil kann t.d. ikki brúkast fyri Barentshavið, tí har er ikki talan um nakað søguligt skifti sum við makrelinum. í Barentshavinum kundi lykilin t.d. verið settur í mun til miðalkvotuna seinastu 10 árini. 
179 
Fylgiskjal 4 
International Tax Services 
Overvejelser om værnsregler 
Fiskerireform 1. juli 2016 
180 
Fiskimá la rá ð iðR ú n a F. G ut t esenY v iri v ið S t ron d 15 FO - 110 T ó rsh a v n 
1. juli 2016 
Overvejelser om værnsregler i forbindelse med fiskerireform 
K æ reR un a 
S oma fta lt h a rv iud a rb ejd et d etten ota t omov erv ejelseriforb in d elsemed d en fæ rø skefiskerireform.V ores a ssista n c eerreg uleret a fa fta leb rev d a teret 20.jun i2016. 
Formaletmed notatetsamtafgræ nsning heraffremgarafnotatetsafsnit1,hvortilvihenviser. 
H M N 
P n T 
M D 
v isd uh a rsp ø rg sma lellerkommen ta rertiln ota tet, erd uv elkommen tila t kon ta kteos. ed v en lig h ilsen 
iels W in t h er- S ø ren sena rt n er, P rofessor, d r.jur. w s@ p w c .d k: + 4 5 3 9 4 5 9 13 1 
a rt in P oulsen irec t or 
mp u@ p w c .d kT : + 4 5 8 9 3 25 5 26 
A n n - C h a rlot t e B eierh olm M anagera c b @ p w c .d k T:+4539459357 
PricewaterhouseCoopers, Statsautoriseret Revisionsaktieselskab, Strandvejen 44, DK-2900 Hellerup T: +45 39 45 39 45, www.pwc.dk 
181 
PricewaterhouseCoopers Statsautoriseret Revisionsaktieselskab, CVR-nr. 16 99 42 94, Gentofte 
Table of Contents 
Private and Confidential 
T a b le of c ont ent s 
1.Introduktion og afgræ nsning2. S a mmen fa t n in g3.Fuld skattepligtog dobbeltdomicil 
4 6 8 
8 10 10 11 11 
12 
12 12 
14 
14 15 
16 
17 17 18 18 
3 3 3 3 3 
4 
4 4 
5 
.1.D efæ rø skereg leromfuld ska ttep lig t forp erson erog p rob lemstillin g en omd ob b elt d omic il .2.D efæ rø skereg leromfuld ska ttep lig t forselska b erog p rob lemstillin g en omd ob b elt d omic il .3 . P rob lem v ed rø ren d e sikrin g a f fæ rø ske b eska t n in g.4 . P rob lem v ed rø ren d e fiskerilov en s t ilkn y t n in g skra v 
.5 .L ø sn in g sforsla g . T ra n sfer p ric in g 
.1. T ra n sfer p ric in g i ska t t elov g iv n in g en .2.T ra n sferp ric in g ifiskerilov en 
. K red sen a f foret a g en d er, d er omfa t t es a f v æ rn sreg ler om t ra n sfer p ric in g m.v . 
5.1.D egæ ldenderegleromafgræ nsningen afdeomfattedepersonerog selskaber 5 .2.P rob lemog forsla g tillø sn in g 
6. B eg ræ n sn in g a f fra d ra g sret for fin a n sierin g sud g ift er 
6.1.D anskeregleromrentefradragsbegræ nsning 6.1.1.Tynd kapitalisering6.1.2. R en teloft  selska b sska ttelov en s§ 11B 6.1.3 .E B IT -reg len   selska b sska ttelov en s§ 11C 
6.2. A n b efa lin g er fra O E C D og E urop a - K ommission en t il in d fø rsel a f reg ler om ren t efra d ra g sb eg ræ n sn in g 19 6.2.1.O E C D sa n b efa lin g er 19 6.2.2.A n b efa lin g erfra E urop a -K ommission en 20 
6.3 .V urd erin g a fd efæ rø skereg lerog v oresa n b efa lin g 21 6.3 .1.B esky ttelsea fska tteg run d la g et 22 6.3 .2. H en sy n et t il, a t ov erskud d et ( eft er ska t ) t ilfa ld er p erson er og selska b er p a Fæ rø ern e 22 
7.U nderskudsbegræ nsning 24 
7 .1.Forskellig ety p erun d erskud sb eg ræ n sn in g 247 .2.P rob lemog forsla g tillø sn in g 26 
182 
1. Introd u k tionoga fgrænsning 
D en fæ røskeregering harivæ rksaten fiskerireformpa Fæ røerne.Fiskerireformen skalblandtandetdæ mmeop forp rob lemermed ud en la n d skka p ita log skjult ud en la n d skejerska b ifiskerierh v erv et, h v ord erb rug esfæ rø ske stra mæ n d .Forma let med reformen era t sikre, a t p rov en ufra fæ rø skfiskeriforb liv erp a Fæ rø ren eog ikketilfa ld erud en la n d skein v estorer. 
D ererblevetnedsaten kommission,somskalkommemed anbefalingertilæ ndringeriden fæ røske fiskerilov g iv n in g . 
K ommission en ska lb l.a .b ely sefø lg en d eud ford rin g : 
 How to ensure that only com panies, which are reg istered in the F aroe I slands, pay tax es in the F aroeI slands, have owners who are residents in the F aroe I slands and are liable to pay tax in the F aroe I slands and who pay the crew wag es according to contracts valid on the F aroese labour m arket, are elig ible to of f er their serviceswithreg ardstoF aroesefisheries. 
 A precondition of the above recom m endation is that f oreig n ownership and f oreig n power of decisionm aking in com panies, which run f isheries operations will be absent. F urtherm ore, a proposal is to be done on how current f oreig n ownership and rig ht to enter into com m itm ents can withdraw during a transition period. 
D et ov erv ejessa led esa t forb y d eud en la n d skin d fly d elseiog ejerska b a ffæ rø skefiskeriv irksomh ed er.I d enforb in d else ska l K ommission en b ely se, h v ord a n d et sikres, a t ud en la n d ske in v est orer ikke op n a r b est emmen d e indflydelseog andeliafkastgennemfinansieringsaftalerellerandreaftaler.Samtidigtvæ gtesdet,aten eventuel stramning afreglerikkeafskæ rerden fæ røskefiskeribranchefra udenlandskkapitaltilinvestering iinnovation m.m. A f kommissoriet fremg a r: 
 W ithin the abovem entioned, the Com m f inancial structure of a g iven com pany 
ission is to describe and evaluate how it can be ensured that the does not g ive away the power of decision m aking and the prof it to 
ents, other ag reem ents, transf er pricing , thin capitaliz ation and 
The Com mstring ent imcounter the objectives on F aroese power of decision m aking and ownership, as well as value creation in theF aroe I slands. F or ex am ple, if it is possible that too string ent dem ands f or f oreig n f inance are an im pedim ent f or innovation in the F aroese f ishing industry , if access to f inance within the F aroese and internationalm arket is not suf f icient. 
D en gæ ldendefæ røskefiskerilovgivning og skattelovgivning indeholderregler,som udoverattilsigte minimum2/3 fæ røskejerskab og bestemmendeindflydelse tilsigteratvæ rneomdetfæ røskeskatteprovenu, bl.a.ved regleromtransferpricing og tynd kapitalisering.U ansetatdettilsigtesatskæ rpeejerkravet,erderb eh ov fora t v urd ere, omv æ rn et id en fæ rø skefiskerilov (omkra v tilejerska b og b estemmen d ein d fly d elsemv .) og v æ rn sreg lern eiska ttelov en ertilstræ kkelig e. 
V ierb lev et b ed t oma t id en tific erep rob lemerid en g æ ld en d efiskerilov og ska ttelov iforh old tilv æ rn sreg lerog a n g iv emulig elø sn in g sforsla g . 
D eproblemstillinger,derbehandlesinotatet,erhversig megetomfattende.M aletmed notateteratpegepa problemerog muligeløsningsforslag,men tendererikkeatgivenogen udtømmendebehandling afemnerne. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
f oreig n com others. 
panies throug h loan ag reem 
ission is also to evaluate possible advantag es and disadvantag es, which m ay arise f rom too pedim ents and dem ands to f oreig n f inance and to provide possible solutions, which do not 
Private and Confidential 
PwC 183 4 
Private and Confidential 
V i h a r som g run d la g for un d ersø g elsen h a ft a d g a n g t il d a n ske ov ersæ t t elser a f en kelt e lov b est emmelser fra d enfæ rø ske ska t t elov og fiskerilov , men h a r ikke i ø v rig t un d ersø g t fora rb ejd er, p ra ksis mv . V i h a r ikke i forb in d else med ud a rb ejd elsen a fn ota tet in d d ra g et sp ec ia listerifæ rø skska tteret ellerfæ rø skfiskeriret. 
V ih a rv ed ud a rb ejd elsen a fn ota tet ikkeforh old t ostild eø kon omiskeog p olitiskeulemp erv ed a t op stillekra v omtilkn y tn in g tilFæ rø ern eog kra v om, a t ov erskud ikketilfa ld erp erson erog selska b erud en forFæ rø ern e,h erun d erkon sekv en sern eforfremska ffelsen a fka p it a lt ilin v est erin g er.V oresa n b efa lin g erera fsa mmea rsa g a len e a n b efa lin g er t il forh old , d er b ø r ov erv ejes n ø jere. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 184 5 
Private and Confidential 
2 . S a mmenf a t ni ng 
I n ot a t et h a r v i un d ersø g t fø lg en d e forh old og p eg et p a fø lg en d e p rob lemer: 
I af snit 3 h a r v i un d ersø g t reg lern e om fuld ska t t ep lig t og d ob b elt d omic il. I fø lg e d e n ug æ ld en d e reg ler i fiskeriloven erdeten betingelse,atpersonen ellerselskabeterundergivetfuld skattepligt,men ikkeatpersonen ellerselska b et erska ttemæ ssig t h jemmeh ø ren d eefterd ob b eltb eska tn in g sov eren skomstern e. 
D et kanin d eb æ reen risikofor, a t ov erskud fra fiskeriikkeb eska ttesp a Fæ rø ern e, h v isd ererta leomen p erson elleret selska b , somsa mtid ig t erfuld t ska ttep lig tig tilen a n d en sta t og efteren dobbeltbeskatningsoverenskomsterhjemmehørendeiden anden stat. 
E n d v id ere ka n d e fæ rø ske reg ler ev en t uelt in d eb æ re et p rob lem i forh old t il d en p olit iske ma lsæ t n in g fra kommissoriet om, a t ejern ea ffiskefa rtø jerska lh a v een stæ rktilkn y tn in g tilFæ rø ern e.K ra v et omfuld skattepligtforhindrersaledesikke,aten person kan haveen størretilknytning og centrumforsineliv sin t eresser i en a n d en st a t , og h eller ikke a t et selska b ka n h a v e sin led elsen s sæ d e i en a n d en st a t . R eg lern e forh in d rersa led esikke, a t ov erskud fra fiskerip a Fæ rø ern eop p eb æ resa fp erson erog selska b er, somh a ren 
stæ rkeretilkn y tn in g tila n d resta teren d tilFæ rø ern e. V i a n g iv er i a fsn it t et lø sn in g sforsla g . 
I af snit 4 om t ra n sfer p ric in g er d et v ores v urd erin g , a t d en g æ ld en d e reg el om, a t t ra n sa kt ion er ska l ske iov eren sstemmelsemed a rmslæ n g d ep rin c ip p et, sikrerh jemmeltila t skattem æ ssig tkorrig ere, h v isd erh a n d les t il p riser og p a v ilka r, som ua fh æ n g ig e p a rt er ikke v ille h a v e h a n d let t il. V i v urd erer p a d en n e b a g g run d ikke, a t d erskullev æ ren og et p a træ n g en d eb eh ov fora t in d fø ren y eb estemmelseromh jemmeltilska ttemæ ssig korrektion (b ortset fra oma fg ræ n sn in g en a fd en p erson kred s, d eromfa ttes, jf.n ed en for). 
V ih a rikkeun d ersø g t, omd ererb eh ov foren skæ rp elsea freg lern eomd okumen ta tion sp lig t. 
V i h a r forst a et , a t d et i K ommission en ov erv ejes a t et a b lere en ord n in g , h v or p risen for fiskeriret t ig h ed erop g ø ressomen p roc en td ela fb ruttofortjen esten elleromsæ tn in g en fra fiskeriet.V ip a p eg eria fsn ittet, a t d e incitamentertilikkeathandlepa armslæ ngdevilkar,derherved kan bliveskabtifiskeriloven,haren vislighed med deincitamenter,deriskatteloven harførttilindførelsen afen sæ rlig armslæ ngderegel.D etbør hvisen sadan ordning indføjes overvejes,omlignendearmslæ ngdebestemmelser,somgæ lderiskatteloven,ogsa bør findeanvendelseiforhold tilfastlæ ggelsen afbetalingen forfiskerirettigheder.D etbørendvidereovervejes,om stø rrelsen a fb eta lin g en forfiskerirettig h ed erka n kn y ttestila n d remereob jektiv ekriterieren d d en en kelte fiskersbruttofortjeneste/omsæ tning foratundga atskabeetsadantincitament. 
I af snit 5 v urd erer v i, a t d et er t v iv lsomt , om d e fæ rø ske t ra n sfer p ric in g - reg ler fin d er a n v en d else, h v is d er fx er samhandelmellempa den enesideen skattemæ ssigttransparentenhed ellerinvestorerheriog etaktieselskab, uansetalleaktierneiaktieselskabetejesafden skattemæ ssigttransparenteenhed.Ligeledeserdettvivlsomt, omtra n sferp ric in g -reg lern efx fin d era n v en d else, h v istoselska b erejera ktiern eiet a ktieselska b med 5 0% hver,men dermellemaktionæ rerneerindgaeten aftaleomfæ llesbestemmendeindflydelse.D etbørovervejes atudvidekredsen afpersoner,deromfattesafreglerne. 
I af snit 6 om b eg ræ n sn in g a f fra d ra g sret t en for fin a n sierin g sud g ift er kon st a t eres, a t d er i fæ rø sk ska t t elov - givning aleneerbegræ nsningerefterreglerneomtynd kapitalisering.D erredegøreskortforandreformerfor reglerombegræ nsning iadgangen tilatfradragefinansieringsudgifter,somerindførtidanskskatteret,og som foreslasindførtiOECD ogEU. 
V ed v urd erin g en a fd efæ rø skereg lererd et efterv oresop fa ttelsev æ sen tlig t a t h old esig d eforskellig eforma l forø je. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 185 6 
Private and Confidential 
I forh old tilskattelovg ivning enerforma let med reg leromb eg ræ n sn in g a ffra d ra g sretten forfin a n sielle udgifterførstog fremmestatbeskytteden fæ røskeskattebasemod udhuling iformaffradrag forfinansielle ud g ift er. 
I forh old tilfiskerilovg ivning enforsta rv i, a t d ereret p olitiskø n skeom, a t p erson erog selska b erfra ud la n d et ikkema ejeselska b er, d erfiskerifæ rø skfa rv a n d .A fc ita tet fra kommissoriet ov en forforsta rv i, a t d et en d v id ere eret p olitiskø n ske, a t ov erskud d et fra fæ rø skfiskeriikkeb lot formelt, men og sa reelt ska ltilfa ld erejere, d erer hjemmehørendepa Fæ røerne.U d fra denneantagelseerdetvoresvurdering,atdegæ ldendereglerindeholder mulighederforatydelan,sombørgiveanledning tilnøjeovervejelser. 
R eg ler som fx d e d a n ske reg ler om fra d ra g sb eg ræ n sn in g i form a f ren t eloft og / eller E B I T , eller reg ler som d eE B I T D A - reg ler, d er foresla s in d fø rt p a E U - p la n , v il kun n e imø d eg a ud h ulin g a f skatteg rundlag et. D et er imidlertid vigtigtatpapege,atreglerombegræ nsning affradragsretten forfinansielleudgifter,erkomplicerede b a d e for ska t t ey d ern e og for ska t t emy n d ig h ed ern e. E n d v id ere b ø r d et og sa in d g a i ov erv ejelsern e, a t jo flere restriktion er, d erin d fø res, og jomered en ska ttemæ ssig efra d ra g sret b eg ræ n ses, d estov a n skelig ereog d y rere bliverdetfordefæ røskefiskerivirksomhederatskaffeden nødvendigefinansiering.D eterderforvores anbefaling,atsadannereglerkun indføreseftergrundigeovervejelserog kun,safremtdevurderesatvæ re 
n ø d v en d ig e. 
D en æ v n tereg lerforh in d rerikke, a t ov erskud d et (efterska t) reelt tilfa ld erp erson erog selska b er, somerh jemmeh ø ren d e ud en for Fæ rø ern e. R eg ler om b eg ræ n sn in g a f, h v ilke former for la n d er ka n op t a g es fra udlandet,erikkesæ dvanligeisma,abneøkonomier.Safremtdetansessometproblem,atoverskuddetvedfæ rø skfiskeriv ia ud formn in g en a fla n tilfa ld erud en la n d skeselska b erog p erson er, somikkeerkon trollered e p a rter, ka n flerelø sn in g erov erv ejes. 
I af snit 7 red eg ø res d er for forskellig e former for b eg ræ n sn in g i a d g a n g en t il a t ud n y t t e ska t t emæ ssig eun d erskud fra tid lig erea r.P rob lemstillin g en omska ttemæ ssig eun d erskud eren p rob lemstillin g , soma len e knyttersig tilbeskatningen afvirksomhederneog Fæ røernesskatteprovenu. 
E v en t uelle b eg ræ n sn in g er i a d g a n g en t il a t ov erfø re ska t t emæ ssig e un d erskud er en g en erel p rob lemst illin g og ikkeen p rob lemstillin g , somsæ rlig t kn y ttersig tilfiskerierh v erv et.D et b ø rd erforn ø jeov erv ejes, omd erer behov forsæ rligebegræ nsningeriadgangen tilatudnytteskattemæ ssigeunderskud iforhold tileterhverv. 
D etgiverinternationaltsetanledning tilbetydelig diskussion om,og ihvilketomfang,detbørtilladesat fremfø re ska t t emæ ssig e un d erskud . V i a n b efa ler, a t d er v ed v urd erin g en a f, om d er b ø r in d fø res sæ rlig e v æ rn omska ttemæ ssig eun d erskud itilkn y tn in g tilen fiskerireform, fokuseresp a , ih v ilket omfa n g d et b ø rv æ re muligtatmodregneetskattemæ ssigtunderskud med overskud fra fiskeri.D en liberaleadgang tilatfremføre ska t t emæ ssig eun d erskud , somfx erop st a et iet selska b , ua n set d erskerejerskift ea fejern eiselska b et , ka nev en t uelt fø ret il, a t ov erskud fra fiskeriv irksomh ed reelt ikkeb eska t t essomfø lg ea fd et fremfø rt eskattemæ ssigeunderskud.H visdetteansessometproblem,angivesmuligeløsningsforslag. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 186 7 
Private and Confidential 
3. Fuld skattepligtogdobbeltdomicil 
Ifølgedenugæ ldenderegleromerhvervsmæ ssigtfiskeri,Lagtingslov nr.28 fra 10.marts1994 omerh v erv smæ ssig t fiskeri, (h erefterfiskeriloven) ka n ud læ n d in g ekun ib eg ræ n set omfa n g ejeet fiskefa rtø jun d er fæ rø skfla g . 
Forfysiskepersonergæ lderdet,atdisseskalhavefasttilknytning tilFæ røerne,alleskalhavevæ retregistrereti folkeregisteretpa Fæ røernedeseneste2ar,og alleskalvæ refuldtskattepligtigepa Fæ røerne. 
Forselskabergæ lder,atselskabsdeltagere,derejermindst2/3 afegenkapitalen og stemmerettighedernei selska b et, ska lop fy ld ed esa mmekra v , somd erstillestilfy siskep erson er.M in d st 2/ 3 a fselska b etsb esty relse ska lb esta a fp erson er, d ererreg istreret id et fæ rø skefolkereg isterog erfuld t ska ttep lig tig etilFæ rø ern e, ogd en n etred jed elska lh a v eb eslutn in g sretten iselska b et. 
D en gæ ldendefiskerilov indeholdersaledesen kobling tilskatteretten,idetdeteretkrav,atejereaffæ røske fiskefa rtø jerb orp a Fæ rø ern eog erfuld t ska ttep lig tig etilFæ rø ern e. 
M ed hensyn tilkravetomfuld skattepligtkan derimidlertid opsta situationer,hvoretskattesubjekt,detvilsige en fy siskellerjurid iskp erson (selska b mv .), erfuld t ska ttep lig tig tilb a d eFæ rø ern eog en a n d en jurisd iktion .D et b emæ rkes, a t d er i n ot a t et b en y t t es b et eg n elsen  en a n d en st a t  som b et eg n else p a en a n d en skattejurisdiktion,dvs.en anden stat(fx N orgeellerSverige),G rønland ellerD anmark,idetdedanske 
ska ttereg lerikkeomfa tterFæ rø ern eellerG rø n la n d . 
3 .1. D efærø sk eregleromfu ld sk a ttep ligt forp ersonerogp rob lemstillingen omd ob b elt d omicil 
I h en h old t il L a g t in g slov n r. 8 6 fra 1. sep t emb er 19 8 3 om la n d sska t og kommun eska t ( h ereft er skatteloven) § 1, pahvilerfuld skattepligt 
		  Enhverperson,derharbopælpaFærøerne. 
		  Studerendeog læ rlingeudenlands,derinden studierneellerlæ ren harhaftfastbopæ lpa Fæ røernei mindst4 ar. 
		  Enhverperson,derudenathavebopælpaFærøernemedellerudenafbrydelseopholdersigheri mindst180dageinden forettidsrumaf12maneder. 
		  Enhverperson,dergørtjenesteombordpafærøskskibeftersenestathaveværetfuldtskattepligtigtil Fæ rø ern e. I d e t ilfæ ld e, h v or a n d re la n d e h a r lig n en d e reg ler om fuld ska t t ep lig t , ka n d er op st a sit ua t ion er, h v or en p erson er fuld t ska t t ep lig t ig t il Fæ rø ern e, men sa mt id ig er fuld t ska t t ep lig t ig t il en a n d en st a t . I d et t ilfæ ld e v il personen saledesvæ refuldtskattepligtig tilbeggelandeog dermed somudgangspunktvæ reundergivet 
d 
T D g C d 
ob b elt b eska t n in g . 
il un d g a else a f d ob b elt b eska t n in g h a r Fæ rø ern e in d g a et en ræ kke d ob b elt b eska t n in g sov eren skomst er. ob b elt b eska t n in g sov eren skomst ern e in d g a et med I n d ien , U K , S c h w eiz , G rø n la n d og d e N ord iske la n d e 
æ ld erb a d efy siskep erson erog selska b er, men sov eren skomstern emed A rub a , B ermud a , B ritiskeJ omfruø er, a y ma n I sla n d s, D e n ed erla n d ske, G uern sey og J ersey a len e omfa t t er fy siske p erson er. D erud ov er er d er med isse la n d e in d g a et ov eren skomst er for sa v id t a n g a r erh v erv smæ ssig in d komst v ed in t ern a t ion a l skib s- og 
luft d rift . 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 187 8 
Private and Confidential 
Beskatningsretten tilindkomsteridobbeltbeskatningsoverenskomsternormaltfordeltsaledes,atden stat,hvor d en p a g æ ld en d e ikke er h jemmeh ø ren d e ( kild ela n d et ) kun ka n b eska t t e in d komst , som kild ela n d et ud t ry kkelig t ertildeltbeskatningsretten til.D omicillandetefteroverenskomsten kan somudgangspunktbeskatteg lob a lin d komsten , men ska lsa in d rø mmelemp else(c red it ellereksemp tion ) id et omfa n g , d erertild elt kildelandeten beskatningsret. 
H visen person erfuldtskattepligtig tilfx Fæ røerneog en anden statpa sammetid,afgøresdettypiskafen sakaldtdobbeltdomicilklausul,hvilken statden pagæ ldendeskalansesforhjemmehørendeiefter overenskomsten (hvormed den anden statautomatiskbliverkildeland efteroverenskomsten).Ihenhold til O E C D sM od elov eren skomst1a rtikel4 , stk.2, a fg ø resb eska tn in g sretten efterfø lg en d ereg ler: 
 a ) h a n ska l a n ses for kun a t v æ re h jemmeh ø ren d e i d en st a t , i h v ilken h a n h a r en fa st b olig t il sin radighed.Safremthan haren fastbolig tilsin radighed ibeggestater,skalhan ansesforkun atvæ re hjemmehørendeiden stat,med hvilken han hardestæ rkestepersonligeog økonomiskeforbindelser ( mid t p un kt for sin e liv sin t eresser) ; 
b)kan detikkeafgøres,ihvilken afdetostaterhan harmidtpunktforsinelivsinteresser,ellerhan har ikkeen fastbolig tilsin radighed inogen afstaterne,skalhan ansesforkun atvæ rehjemmehørendei den stat,ihvilken han sæ dvanligvisopholdersig; 
c ) op h old er h a n sig sæ d v a n lig v is i b eg g e st a t er, eller h a r h a n ikke sa d a n t op h old i n og en a f d em, ska l han ansesforkun atvæ rehjemmehørendeiden stat,ihvilken han erstatsborger; 
d)erhan statsborgeribeggestater,ellererhan ikkestatsborgerinogen afdem,vildekompetente myndighederidetokontraherendestaterafgørespørgsmaletved gensidig aftale. 
D e a f Fæ rø ern e in d g a ed e d ob b elt b eska t n in g sov eren skomst er med I n d ien , U K , S c h w eiz , G rø n la n d og d eN ord iskela n d esa mt d eov eren skomster, d era len eomfa tterfy siskep erson er(A rub a , B ermud a , B ritiskeJ omfruø er, C a y ma n I sla n d s, D e n ed erla n d ske, G uern sey og J ersey ) in d eh old er t ilsv a ren d e b est emmelser. 
Safremten person erfuldtskattepligtig tilFæ røerne,men hjemmehørendeien anden statefterend ob b eltb eska tn in g sov eren skomst, v ilFæ rø ern ekun kun n eb eska ttein d komst, somov eren skomsten ud - trykkeligthartildeltFæ røernebeskatningsretten til.Forerhvervsindkomstgæ lder,atFæ røernesomkildeland kun kan beskatteindkomsten,safremtbetingelserneforetfastdriftssted pa Fæ røerneeropfyldt,og isa faldkun d en in d komst, somerkn y ttet tild et fa sted riftssted .E rh v erv sin d komst, somikkekn y ttersig tilet fa st driftssted pa Fæ røerne,vilFæ røernederfornormaltvæ reafskaretfra atbeskatte,forsa vidtangardelande,der er in d g a et en d ob b elt b eska t n in g sov eren skomst med . E n d v id ere g æ ld er, a t ud en la n d ske med a rb ejd ere, a n sa t hosen person (dvs.arbejdsgiveren),derkun erhjemmehørendeiden anden stat,kun kan beskattesiFæ røerne, hvisderesarbejdsgiverharetfastdriftssted pa Fæ røerne,ellerdeudenlandskemedarbejdereopholdersig et vistantaldageomaretiFæ røerne(typiskmereend 183 dageinden for12maneder). 
I d a n sk ska t t eret er d er g en n em a ren e in d fø rt en ræ kke reg ler, som reg ulerer en sa d a n p rob lemst illin g medd ob b elt d omic il. R eg lern e er t y p isk ud formet sa led es, a t d er er kn y t t et t ilsv a ren d e kon sekv en ser t il a t b liv e hjemmehørendeien anden stat,somhvisman opgiverfuld skattepligt,f.eks.reglerombegræ nsning i adgangen tilskattemæ ssigefradrag,udløsning affraflytningsskatmv.2 
D en fæ røskeskattelovs,indeholderen sæ rlig bestemmelseomfradragsbegræ nsning forudgifter,somvedrører indtæ gter,Fæ røerneikkekan beskatte.Skatteloven § 1,stk.3 harfølgendeformulering: 
P erson er, selska b erog fon d em.v ., somih en h old tild ob b eltb eska tn in g sov eren skomsterer hjemmehørendeiD anmark,G rønland ellerandetland,kan kun fratræ kkeudgifter,somvedrører in d komst kild er, somFæ rø ern eeft erov eren skomst erka n b eska t t e. 
1OECD (2014).M odeloverenskomsttilundgaelseafdobbeltbeskatning,forsavidtangarindkomst-ogformueskatter. 2 S e fx kild eska t t elov en s § 10.  O p h ø rer en p erson med a t v æ re ska t t ep lig t ig eft er § 1 ... . E ller b liv er en p erson eft er bestemmelserneen dobbeltbeskatningsoverenskomsthjemmehørendeien fremmed stat,pa Fæ røerneelleriG rønland, a n ses...  A n d reb estemmelsermed lig n en d eformulerin g ererb l.a .kild eska ttelov en s§ 1, stk.2, aktieavancebeskatningslovens§ 38,kursgevinstlovens§ 37,og ligningslovens§ 28,stk.4. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 188 9 
Private and Confidential 
B est emmelsen h a rsa mmeforma lsomd ed a n skereg lerikild eska t t elov en s§ 1, st k.2og selska b sska t t elov en s§ 9 , stk.1, 2.p un ktum, n emlig a t sikrea t d erikkein d rø mmesfra d ra g forud g ifter, somkn y ttersig tilin d tæ g ter, Fæ rø ern eikkeka n b eska ttep a g run d a fov eren skomsten .B estemmelsen sikrerimid lertid ikke, a t in d komst fra fiskerifa ktiskka n b eska ttesp a Fæ rø ern e. 
3 .2 . D efærø sk eregleromfu ld sk a ttep ligt forselsk a b erogp rob lemstillingen omd ob b elt d omicil 
Lignendeovervejelsergørsig gæ ldendeforselskaber.SelskabersfuldeskattepligttilFæ røernefølgerafska ttelov en s§ 1, stk.1.H era ffremg a rd et, a t in d reg istrered ea ktieselska b erog a n d reka p ita lselska b er, h v orikke a lled elta g ern eh æ fterp erson lig t forselska b etsforp lig telser, erfuld t ska ttep lig tig etilFæ rø ern e. 
A f ska t t elov en s § 1, st k. 2 fremg a r, a t selska b er omfa t t et a f st k. 1 er fuld t ska t t ep lig t ig e t il Fæ rø ern e, ua n set a t d e erindregistreretiD anmark,G rønland ellerandetland,hvisden virkeligeledelseharsitsæ depa Fæ røerne. 
D erkan opsta en situation,hvoretselskab erfuldtskattepligtigttilFæ røerneog en anden statpa sammetid,fx somfølgeaf,atselskabeterindregistreretpa Fæ røerne,men harledelsenssæ deien anden stat(elleromvendt erindregistreretien anden stat,men harledelsenssæ depa Fæ røerne). 
I O E C D  s mod elov eren skomst s a rt ikel 4 , st k. 3 , er d et b est emt , a t ma n i en sa d a n sit ua t ion ska l a n se selska b et for  eft er ov eren skomst en - a t v æ re h jemmeh ø ren d e i d en st a t , h v or led elsen s sæ d e er p la c eret . E n t ilsv a ren d e b est emmelse fin d es i d e d ob b elt b eska t n in g sov eren skomst er, d er er in d g a et mellem Fæ rø ern e og I n d ien , U K , Schw eiz,G rønland og deN ordiskelande. 
H visetselskab erhjemmehørendeien anden stat,kan Fæ røerne(uansetden fuldeskattepligttilFæ røerneefter ska ttelov en ) kun b eska ttein d komst, somkild ela n d et efterov eren skomsten ud try kkelig t ertild eltb eska tn in g sretten til.E rh v erv sin d komst, somikkekn y ttersig tilet fa st d riftssted p a Fæ rø ern e, v ilFæ rø ern et y p isk v æ re a fska ret fra a t b eska t t e i en sa d a n sit ua t ion . E n d v id ere g æ ld er, a t ud en la n d ske med a rb ejd ere a n sa t afetselskab kun kan beskattesiFæ røerne,hvisselskabetharetfastdriftssted pa Fæ røerne,ellerde udenlandskemedarbejdereopholdersig etvistantaldageomaretiFæ røerne(typiskmereend 183 dageinden for12ma n ed er) . 
3 . 3 . P rob lem ved rø rend e si k ri ng a f f ærø sk e b esk a t ni ng 
Fiskerilov en skra v omfuld ska t t ep lig t t ilFæ rø ern esikrerin t ern h jemmelt ila t b eska t t ein d komst fra fiskeri. Safremten person elleretselskab samtidigterfuldtskattepligtig tilen anden statog efteren dobbeltbeskatningsoverenskomsterhjemmehørendeien anden stat,vilFæ røernevæ reafskaretfra atbeskatte d en in d komst, somikkekn y ttersig tilet fa st d riftssted p a Fæ rø ern e. 
E n sa d a n sit ua t ion ka n fx op st a v ed , a t en p erson b ev a rer sin b op æ l p a Fæ rø ern e sa mt id ig t med , a t h a n op ret t er en n y b op æ l i en a n d en st a t ( fx N org e eller D a n ma rk) , h v or h a n h a r sit c en t rum for liv sin t eresser. E ller v ed , a t etselskab,somerindregistreretpa Fæ røerneharledelsenssæ deien anden stat. 
K ra v et i fiskerilov en s § 7 , st k. 2 om, a t d en p a g æ ld en d e ska l h a v e fa st t ilkn y t n in g t il Fæ rø ern e og ska l h a v evæ retregistreretifolkeregisteretpa Fæ røernedeseneste2ar,vil hvisman sammenlignermed erfaringerne fra D a n ma rk  n æ p p e v æ re et t ilst ræ kkelig t v æ rn . I D a n ma rk er erfa rin g en , a t folkereg ist erlov g iv n in g en forfølgerandreformal,og atman herudoverikkeiskattelovgivningen kan forladesig pa,atregistreringerneer korrekt e. 
V ih a rikkemulig h ed fora t v urd ere, omb etin g elsern eforfa st d riftssted a ltid v ilv æ reop fy ld t forfiskere, d erfa r tild elt fiskeritilla d elser, og omd et ig iv et fa ld era lin d komst fra fiskeriid et fæ rø skefa rv a n d , somv ilskulle allokerestiletsadantfastdriftssted.D etkræ veren næ rmerevurdering baseretpa defaktiskeforhold. 
V i ska l d erfor p eg e p a , a t d en omst æ n d ig h ed , a t d er a len e st illes kra v om fuld ska t t ep lig t t il Fæ rø ern e ifiskerilov en , men ikkesa mtid ig t stilleskra v om, a t p erson en ellerselska b et og sa ska lv æ reh jemmeh ø ren d e efterindgaededobbeltbeskatningsoverenskomster,indebæ reren risikofor,atFæ røernekan bliveafskaretfra at b eska tteov erskud fra fæ rø skfiskeri, h v isfiskeriet ikkeisin h elh ed erkn y ttet tilet fa st d riftssted p a Fæ rø ern e. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 189 10 
Private and Confidential 
3 .4 . P rob lemved rø rend efisk erilovenstilk ny tningsk ra v 
D efæ rø skereg lerka n ev en tuelt in d eb æ reet p rob lemiforh old tild en p olitiskema lsæ tn in g fra kommissoriet om,atejerneaffiskefartøjerskalhaveen stæ rktilknytning tilFæ røerne.K ravetomfuld skattepligtforhindrer saledesikke,aten person kan haveen størretilknytning og centrumforsinelivsinteresserien anden stat,og hellerikke,atetselskab kan havesin ledelsenssæ deien anden stat. 
R eg lern eforh in d rersa led esikke, a t ov erskud fra fiskerip a Fæ rø ern eop p eb æ resa fp erson erog selska b er, som haren stæ rkeretilknytning tilandrestaterend tilFæ røerne. 
3 .5 . L ø sningsforsla g 
V ia n b efa ler, a t d et ov erv ejes, omd erb ø rin d fø resreg lermed h en b likp a a t sikre, a t ov erskud fra fiskeri beskattespa Fæ røerne,ogsa hvordererindkomst,somikkeerknyttettiletfastdriftssted pa Fæ røerne. 
E n d v id ere a n b efa ler v i, a t d et med h en b lik p a a t op fy ld e d en p olit iske ma lsæ t n in g fra kommissoriet om, h v emd erska lh a v eov erskud d et forfiskerip a Fæ rø ern e, ov erv ejes, omd erifiskerilov en b ø rin d sæ tteset a n d et elleret supplerendekrav end kravetomfuld skattepligttilFæ røerne. 
E n reg elh eromka n ud formesp a flerema d er.N ed en fora n g iv eseksemp ler: 
		  Reglenkanudformessaledes,atdenfuldeskattepligtophører,hvisdenpagældendeefteren dobbeltbeskatningsoverenskomstbliverhjemmehørendetilen anden stat.Fæ røernevil,narden anden ov eren skomststa t erd omic illa n d efterov eren skomsten , a llig ev elv æ reb eg ræ n set isin ret tila t b eska tte efteroverenskomsten.Fordelen ved en sadan regeler,atden errelativtsimpel,men deteren ulempe, aten sadan regelkan fa utilsigtedekonsekvenser,fx hvisen person misterpersonfradrag,mulighed for rentefradrag osv.,ellerhvisderianden lovgivning erknyttetkonsekvensertil,aten person erun d erg iv et fuld ska t t ep lig t . I D a n ma rk b lev en sa d a n reg el foresla et v ed lov forsla g L 3 5 a f 2. n ov emb er 1994,men man valgte(somiden fæ røskeskattelovs§ 1,stk.3),istedetatknyttesæ rligeretsvirkninger tilden omstæ ndighed,aten person efteren overenskomstbliverhjemmehørendeien anden stat. 
		  Reglen(ellerreglerne)kansomiskattelovens§1,stk.3ogsomidanskskattelovgivningudformes sa led es, a t d erkn y ttessæ rlig eretsv irkn in g ertil, a t en p erson elleret selska b efteren dobbeltbeskatningsoverenskomsterhjemmehørendeien anden stat.M an kan fx udformereglen saledes,atden pagæ ldendeirelation tilfiskeriloven ikkeopfylderbetingelserne,dvs.atman idenne sa mmen h æ n g ( men ikke n ø d v en d ig v is i a n d re sa mmen h æ n g e) sid est iller d et a t v æ re h jemmeh ø ren d e i en anden statefteren overenskomstmed athaveopgivetsin fuldeskattepligt. 
		  EndeligkandetmerevidtgaendeforatsikreforankringentilFærøerneifiskerilovenovervejes,om derogsa børgæ ldeen tilsvarenderegel,selv omderkonkretikkeerindgaeten dobbeltbeskatnings-ov eren skomst med d en a n d en st a t . R eg len kun n e fx ud formes sa led es, a t d en p a g æ ld en d e p erson ikkeop fy ld erb etin g elsern eifiskerilov en , h v isp erson en h a rsit c en trumforliv sin teresserud en forFæ rø ern e elleret selska b h a rsin led elsen ssæ d eog / ellerreg ist rerin g ud en forFæ rø ern e. V i ska l og sa p eg e p a , a t ma n  h v is d et v urd eres, a t in d komst fra fiskeri i fæ rø sk fa rv a n d i p ra ksis a lt id v il v æ re knyttettiletfastdriftssted pa Fæ røerne,selv omden pagæ ldendeperson ellerselskab mattevæ re hjemmehørendeiudlandet kan overvejes,omkravetomfuld skattepligtifiskeriloven børopgives.Personer og selska b er, somikkeerun d erg iv et fuld ska ttep lig t, erimed fø ra fska ttelov en s2, stk.1, litra d , omfa ttet a f b eg ræ n set ska t t ep lig t for in d komst fra et fa st d rift sst ed p a Fæ rø ern e. I st ed et ka n d e t ilkn y t n in g skrit erier, d er ø n skesifiskerilov en , sa ud formesua fh æ n g ig t a fd eska ttemæ ssig ekriterier. This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 190 11 
Private and Confidential 
4 . T ra nsf er p ri c i ng 
4 . 1 . T ra nsf er p ri c i ng i sk a t t elovgi vni ngen 
Somen delafanalysen af,hvorvidtdenuvæ rendefæ røskevæ rnsregleriskattelovgivningen ertilstræ kkeligetil athindre,atoverskud fra fæ røskfiskeriføresud aflandettiludenlandskeinvestorer,erdetrelevantatoverveje defæ røsketransferpricing-regler. 
U d t ry kket  t ra n sfer p ric in g  d æ kker t ra d it ion elt ov er reg ler og p ra ksis i forb in d else med fa st sæ t t else a fa freg n in g sp riser v ed ud v ekslin g a f a kt iv er og y d elser mellem in t eresseforb un d n e p a rt er. P a Fæ rø ern e er udtrykkettransferpricing imidlertid  somiD anmark-udvidettilogsa atomfattetransaktionermellem kon c ern forb un d n e fæ rø ske selska b er. 
D eteretgrundprincip iden fæ røskeskattelov,jf.skattelovens§ 37a,attransaktionermelleminteresse- forbundneparterskalfindested ioverensstemmelsemed armslæ ngdeprincippet,detvilsigetilpriserog vilkar, derkunnevæ reopnaet,hvistransaktionernehavdefundetsted mellemuafhæ ngigeparter.D etteprincip gæ lder badeforindenlandsketransaktionerog fortransaktionerpa tvæ rsaflandegræ nser. 
R eg len om, a t tra n sa ktion erska lskeiov eren sstemmelsemed a rmslæ n g d ep rin c ip p et, sikrerh jemmeltila t skattem æ ssigtkorrigere,hvisderhandlestilpriserog pa vilkar,somuafhæ ngigeparterikkevillehavehandlet t il. 
U d overskattelovens§ 37a harviforstaet,atden fæ røskeskattelovgivning byggerpa tilsvarendeprincipper, som fa st sla et i d en d a n ske st a t sska t t elov s § § 4 - 6. E n d v id ere h a r H ø jest eret sen est med d ommen S K M .2016.16H fastslaet,atderogsa iforhold tilden fæ røskeskattelovgivning kan væ remulighed foratanlæ ggeenh elh ed sb ed ø mmelseog kv a lific ereg en n emfø rtetra n sa ktion eriforh old tild en ska tteretlig ereg el.I d ommen ansa H øjesteretoverdragelseafaktiertiletnystiftetholdingselskab somudbytteiskattemæ ssig henseende. 
V i v urd erer p a d en n e b a g g run d ikke, a t d er skulle v æ re n og et p a t ræ n g en d e b eh ov for a t in d fø re n y eb estemmelseromh jemmeltilska ttemæ ssig korrektion .S ed og n ed en foria fsn it 4 oma fg ræ n sn in g en a fd en personkreds,deromfattesafskattelovens§ 37a. 
Foratsikre,atdefæ røskeskattemyndighederharmulighed foratundersøge,omdererhandletpaa rmslæ n g d ev ilka r, er d et n ø d v en d ig t , a t d er er d okumen t a t ion sp lig t . V i ka n forst a , a t ska t t elov en s § 118 a , st k. 1. indeholderpligttiliselvangivelsen atafgiveoplysningeromartog omfang afkontrolleredetransaktioner,men harikkeiøvrigtundersøgt,omdererbehov foren skæ rpelseafdisseregler. 
4 .2 . T ra nsferp ric ingi fisk eriloven 
V i h a r forst a et , a t d et i K ommission en ov erv ejes a t et a b lere en ord n in g , h v or p risen for fiskeriret t ig h ed er op g ø ressomen p roc en td ela fb ruttofortjen esten elleromsæ tn in g en fra fiskeriet. 
E n sa d a n ord n in g forud sæ t t er, a t in d komst en / omsæ t n in g en er korrekt op g jort , og a t d er h a n d les t il ma rked sp riser(a rmslæ n g d ep riser). 
H v isord n in g en ud formes, sa d en a fg ø ren d efa ktorforfiskerirettig h ed en b liv erfiskeren sb ruttofortjen esteeller omsæ tning,kan en sadan ordning skabeetincitamenttilatallokereindkomsttilandreenhederend den enhed, derskalhavefiskerirettigheden forpa den badeatsæ nkeprisen pa fiskerirettigheden. 
A llokerin g en a f in d komst fra fiskeren kun n e fx ske v ed a t h a n d le med en fiskefa b rik, som ikke er ua fh æ n g ig , t il kunstigtlavepriserforpa den madeatsæ nkebruttofortjenesten/omsæ tningen. 
D eincitamentertilikkeathandlepa armslæ ngdevilkar,derherved kan bliveskabtifiskeriloven,haren vis lighed med deincitamenter,deriskatteloven harførttilindførelsen afen sæ rlig armslæ ngderegel. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 191 12 
Private and Confidential 
D etbør hvisen sadan ordning indføjes overvejes,omlignendearmslæ ngdebestemmelser,somgæ lderi skatteloven,ogsa børfindeanvendelseiforhold tilfastlæ ggelsen afbetalingen forfiskerirettigheder.D etbør en d v id ereov erv ejes, omstø rrelsen a fb eta lin g en forfiskerirettig h ed erka n kn y ttestila n d reob jektiv ekriterier end den enkeltefiskersbruttofortjeneste/omsæ tning foratundga atskabeetsadantincitament. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 192 13 
5 . K red sena f foreta gend er, d eromfa ttesa f værnsreglerom tra nsferp ric ingmv. 
5 . 1 . D egæld end eregleroma f grænsni ngena f d eomf a t t ed ep ersonerog selsk a b er 
A rmslæ n g d ep rin c ip p et omfa t t er ifø lg e ska t t elov en s § 3 7 a ska t t ep lig t ig e, som 
		  kon trolleresa fud en la n d skep erson erellerselska b er 
		  selv kon t rollerer selska b er 
		  erkoncernforbundnemed etselskab 
		  haretfastdriftssted beliggendeiudlandet 
		  eren person elleretselskab hjemmehørendeiudlandet,somharetfastdriftssted iFæ røerne. 
V edov ermereen d 5 0% a fstemmern eiet selska b .S elska b er, h v orsa mmekred sa fa ktion æ rerh a rb estemmen d e in d fly d else, a n ses lig eled es for kon c ern forb un d n e. 
b eg reb et kon trol forsta sd irekteellerin d irekteejerska b tilmereen d 5 0% a fa ktieka p ita len ellerra d ig h ed 
Setilysetafden globaleudvikling og tendenserinden forkompliceredeejerstrukturer,børdetovervejes, hvorvidtkredsen afforetagender,deromfattesafarmslæ ngdeprincippet,ertilstræ kkeligtbredtdefineret. 
P a in t ern a t ion a lt p la n fremg a r a rmslæ n g ep rin c ip p et a f O E C D  s mod elov eren skomst a rt ikel 9 , d er omh a n d ler reg ulerin g era ffortjen este, d erka n foreta g esiska ttemæ ssig h en seen d eitilfæ ld e, h v ord ermellemforb un d n e foreta g en d er(mod er-/ d a tterselska b erog selska b erun d erfæ lleskon trol) erforeta g et tra n sa ktion er, d erikkeer sket p a a rmslæ n g d ev ilka r. K red sen a f foret a g en d er, d er omfa t t es, er ikke n æ rmere d efin eret . 
D en danskeskattelovgivning indeholdertilgengæ ld en udvidetdefinition afkoncernbegrebetivæ rnsregler, h erun d ertra n sferp ric in g -reg ler. 
I d a n sk ska t t elov g iv n in g er a rmslæ n g d ep rin c ip p et lov fæ st et i lig n in g slov en s § 2. B est emmelsen sv a rer i v id t omfang tilden fæ røske,dog erkoncerndefinitionen,detvilsigekredsen afforetagender,deromfattes,udvidet pa tovæ sentligepunkter: 
	1.	Selskaberog foreninger,derikkeefterdanskeskatteregleransesforatvæ reselvstæ ndigeska ttesub jekter(fx in teressen tska b er, komma n d itselska b erellerp a rtn erselska b er), omfa ttesa f bestemmelsen,nardeudøverbestemmendeindflydelseoveren skattepligtig,og narderesforhold er reg uleret a fselska b sretlig ereg ler, en selska b sa fta leelleren foren in g sv ed tæ g t. 
	2.	Ved vurderingen afomen selskabsdeltagerharkontroloveren juridiskperson medregnesejerandelog stemmerettigheder,somindehavesafandreselskabsdeltagere,med hvemselskabsdeltageren harena fta leomud ø v elsea ffæ llesb estemmen d ein d fly d else. 
U dvidelsen blev indførti2006pa baggrund afen stigning iopkøb afdanskevirksomhederafdanskeog udenlandskekapitalfonde.O pkøbeneblev typiskforetagetgennemettillejligheden oprettetdansk holdingselskab med en højgrad aflanefinansiering og dermed betydeligerenteudgifterforpa den madeat nedbringeden danskesambeskatningsindkomst3. 
K a p it a lfon d en e ( p riv a t e eq uit y fon d en e) er t y p isk org a n iseret som komma n d it selska b er, som eft er d a n sk ska tteret a n sessomtra n sp a ren teen h ed er, og sa led esikkeselv stæ n d ig eska ttesub jekter.I tra n sp a ren teen h ed er, er d et d e en kelt e d elt a g ere, d er er ska t t ep lig t ig e. K a p it a lfon d en e b lev d erfor ikke omfa t t et a f d e 
3 D ergæ lderobligatorisksambeskatning fordanskeselskaberog danskefastedriftsstederafudenlandskeselskaber,der t ilh ø rer sa mme kon c ern . 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
Private and Confidential 
PwC 193 14 
Private and Confidential 
eksisterendevæ rnsreglertilbegræ nsning afinternationalskatteplanlæ gning,da ingen afinvestorernetypisk ejermerened 50% afkapitalen ellerstemmerneidetdanskeholdingselskab. 
V ed lov æ n d rin g en sid est illed e ma n d erfor t ra n sp a ren t e en h ed er ( p a rt n erselska b er, komma n d it selska b er,in teressen tselska b ermv .) med selv stæ n d ig eska ttesub jekter, sa led esa t tra n sa ktion ermellemka p ita lfon d en og detsdanskedatterselskab omfattesafreglerneomtransferpricing.U dvidelsen afkoncerndefinitionen gæ lder ogsa reglerneomtynd kapitalisering og kildeskatpa renter. 
Foratsikreatbestemmelsen ogsa finderanvendelse,naretopkøb foretagesafflerekapitalfondemed fæ lles led else, ud v id ed ema n kon trolb eg reb et tila t omfa ttea fta leromfæ llesled else.K a p ita lfon d e, d erforeta g eren fæ llesinvestering,vilofteaftalefæ llesbestemmendeindflydelse.D edeltagendekapitalfondevilsaledesi forb in d elsemed d en fæ llesin v esterin g ty p iska fta lefæ llesretn in g slin jerp a en ræ kkeomra d er, fx iforma fen aktionæ roverenskomst.M ed udvidelsen blev detsaledessikret,attransaktionermellemdetdanske datterselskab og kapitalfondeogsa omfattesafkoncerndefinitionen idetilfæ lde,hvorflerekapitalfonde foreta g eren in v esterin g sa mmen . 
S a v el d irekt e som in d irekt e selska b sd elt a g ere v il b liv e a n set for a t h a v e b est emmen d e in d fly d else i d etfæ llesejedeselskab.D etersaledesikkemuligtatundga atbliveomfattetafbestemmelsen ved atindskydeet mellemlig g en d eh old in g selska b . 
5 .2 . P rob lemogforsla gtillø sning 
Saledessomden fæ røskelovgivning omafgræ nsningen afden kreds,deromfattesaftransferpricing-reglerne erud formet, erd et tv iv lsomt, omb estemmelsern efin d era n v en d else, h v isd erfx ersa mh a n d elmellemp a d en enesideen skattemæ ssigttransparentenhed ellerinvestorerheriog etaktieselskab,uansetalleaktiernei aktieselskabetejesafden skattemæ ssigttransparenteenhed.Ligeledeserdettvivlsomt,omtransferpricing- reg lern efx fin d era n v en d else, h v istoselska b erejera ktiern eiet a ktieselska b med 5 0% h v er, men d ermellem aktionæ rerneerindgaeten aftaleomfæ llesbestemmendeindflydelse. 
D etbørovervejesatudvideafgræ nsningen afkredsen,deromfattes.D ettebørikkeblotovervejesiforhold til ska ttelov en , men og sa iforh old tilfiskerilov en , id et d erv ilkun n eop sta in c ita men tertilforv rid n in g eriforh old t ild eb elø b , d erska lb et a lesforfiskerilic en ser, jf.ov en foria fsn it 4 . 
T ilselv elov teksten ka n d ersø g esin sp ira tion id en d a n skelov tekst. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 194 15 
Private and Confidential 
6 . B egrænsninga f fra d ra gsret forfina nsieringsu d gifter 
D enuvæ rendefæ røskefiskerireglerbegræ nserudenlandskeinvestorersadgang tilejerskab og bestemmende indflydelseifæ røskefiskeriselskaber,og viforstarpa kommissoriet,atdetovervejesheltatafskæ readgangen tilud en la n d skejerska b . 
U denlandskepersonerog selskabervilsaledesikkehaveadgang tilinvestering iegenkapitalifæ røske fiskeriselska b er.D et ma d erforforv en tes, a t ud en la n d skep oten tiellein v estoreristed et v ilun d ersø g emulig h ed en for a t  in v est ere v ed i st ed et a t y d e la n t il fæ rø ske p erson er eller selska b er, lig esom omv en d tfæ røskefiskere,somalternativ tilatkunnetilbydemedejerskab tiludenlandskeinvestorer,vilsøgeatoptage la n h osd isse. 
A f kommissoriet fremg a r: 
 W ithin the abovem entioned, the Com m ission is to describe and evaluate how it can be ensured that the f inancial structure of a g iven com pany does not g ive away the power of decision m aking and the prof it to f oreig n com panies throug h loan ag reem ents, other ag reem ents, transf er pricing , thin capitaliz ation and others. 
The Comtoo stringdo not counter the objectives on F aroese power of decision m aking and ownership, as well as value creation in the F aroe I slands. F or ex am ple, if it is possible that too string ent dem ands f or f oreig nf inance are an im pedim ent f or innovation in the F aroese f ishing industry , if access to f inance within the F aroese and international m arket is not suf f icient. 
m ission is also to evaluate possible advantag es and disadvantag es, which m ay arise f rom ent im pedim ents and dem ands to f oreig n f inance and to provide possible solutions, which 
A fka st et p a g æ ld er ren t er og kursg ev in st er/ kurst a b . I mod sæ t n in g t il a fka st et p a eg en ka p it a l, d et v il sig e udbytte(og aktieavancer),erfinansieringsudgifterfra gæ ldsfinansiering typiskfradragsberettigedeforlantager. Finansiering ved fremmedkapitalflyttersaledesbeskatningen fra selskabsniveautilinvestorniveau,mens finansiering iegenkapitalfastholderbeskatning pa selskabsniveau. 
D eterdokumenteret,atskattereglerharbetydning for,ihvilketselskab gæ lden imultinationalekoncernerp la c eres, lig esom d et er mulig t a t ø g e g æ ld sn iv ea uet i et selska b v ed h jæ lp a f kon c ern in t ern fin a n sierin g . E t h ø jt gæ ldsniveaubetyderhøjerenteudgifter,derkan fradragesiden skattepligtigeindkomstog dermed reducere den skat,derskalbetalesidetenkelteland.D ettevilsæ rligtvæ retilfæ ldet,hvordetrentebetalendeland ikke opkræ verkildeskatafrentebetalingertiludlandet. 
Incitamenttilatplaceregæ ld ien bestemtjurisdiktion erderforofteststørstilandemed forholdsmæ ssig høj b eska t n in g . P a d en ma d e ska b es d er g rob un d for ud fly t n in g og t a b a f ska t t ep rov en u v ed ø g et g æ ld ssæ t n in g . 
R eg ler t il b eg ræ n sn in g a f fra d ra g for fin a n sierin g sud g ift er, d er lig g er ud ov er d et , d er ma a n ses for n ø d v en d ig t tilfinansiering afselskabetsdriftog egneinvesteringer,ersaledesetcentraltelementihindring afudvanding af ska t t eg run d la g et i et la n d . R eg ler om b eg ræ n sn in g a f a d g a n g en t il a t fra d ra g e fin a n sierin g somkost n in g er ka n desuden bidragetilatsvæ kkeincitamentettilgæ ldsfinansiering,herunderved ansvarlig lanekapital,affæ røsk fiskeri,da renternepa gæ lden vilvæ reen ikkefradragsberettigetomkostning fordetfæ røskeselskab,mens renteindtæ gten typiskvilvæ reskattepligtig pa investorniveau. 
D et ov erord n ed eforma lmed sa d a n n ereg lerer, a t ska b eov eren sstemmelsemellemfra d ra g sretten for fin a n sierin g sud g ifterog d en ø kon omiskea ktiv itet. 
D en fæ rø ske ska t t elov g iv n in g in d eh old er en v æ rn sreg el mod t y n d ka p it a liserin g a f fæ rø ske selska b er. R eg len fin d es i ska t t elov en s § 3 7 b og med fø rer, a t et fæ rø sk selska b er t y n d t ka p it a liseret , n a r ( 1) selska b et h a r 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 195 16 
Private and Confidential 
kon t rolleret g æ ld , og ( 2) selska b et s sa mled e g æ ld  ma lt i forh old t il selska b et s eg en ka p it a l op g jort t il handelsvæ rdived udløbetafindkomstaret overstigerforholdet4:1.D etbetyder,atrenteudgifterog kurstab pa d en d ela fd en kon trollered eg æ ld , somv illeskulleomkv a lific erestileg en ka p ita l, fora t forh old et mellem fremmed ka p it a l ( g æ ld ) og eg en ka p it a l v ed in d komst a ret s ud lø b ud g ø r 4 : 1 ( sv a ren d e t il en eg en ka p it a l, som udgørmindst20% afbalancesummen),ikkekan fradragesved opgørelsen afden skattepligtigeindkomst. 
B estemmelsen omfa ttera len ekon trolleret g æ ld , d et v ilb l.a .sig emod er-, d a tter- og sø sterselska b er, og ekstern gæ ld,forhvilken etkoncernforbundetselskab harstilletsikkerhed for.Somkonsekvensafen mulig stigning af fremmedkapitalfinansiering kan detderforvæ rerelevantatovervejeatindføreregler,derligeledesbeskæ rer fradragsretten forfinansieringerpa ekstern gæ ld. 
E n a n d en sv a g h ed v ed reg len om t y n d ka p it a liserin g er, a t d en t a g er ud g a n g sp un kt i selska b et s eg en ka p it a l, d er kun eret in d irektema lforselska b etsa ktiv itet, og somtild elska n ma n ip uleres. 
I d en g æ ld en d e fiskerilov s § 7 , st k. 3 , er d et om kra v et om fæ rø sk ejerska b t il selska b er b est emt , a t d er b a d e ska l t a g es h ø jd e for eg en ka p it a len og a n sv a rlig ka p it a l. V i forst a r, a t fiskerilov en ikke in d eh old er a n d reb eg ræ n sn in g eriforh old til, h v ilkela n ellerh v ilkeformerforla n , d erka n y d estilet fæ rø skselska b ellertilenfæ rø skp erson . 
V i h a r i d et fø lg en d e sa mmen h old t reg len i ska t t elov en § 3 7 b med d e d a n ske reg ler for b eskæ rin g a ffin a n sierin g sud g ift er sa mt d e a n b efa lin g er, d er p a d et sen est e er g iv et fra O E C D og E urop a - K ommission en som led i d et omfa t t en d e B E P S - a rb ejd e. N ed en for i a fsn it 6.3 v urd eres d e fæ rø ske reg ler. 
6 .1. D a nsk eregleromrentefra d ra gsb egrænsning 6.1.1.Tynd kapitalisering 
D en danskevæ rnsregelomtynd kapitalisering findesiselskabsskattelovens§ 11og svareristortomfang tilden fæ røske,dog erbestemmelsen afgræ nsettilkun atomfatteselskaber,hviskontrolleredegæ ld udgørmereend 10mio.kr.Fora t sikrea t ka p ita lfon d e, d erop kø b erd a n skev irksomh ed er, omfa ttesa fb estemmelsen , er koncerndefinitionen,sombeskrevetovenforunderafsnit4,udvidettilogsa atomfatteselskaberog foreninger, d erikkeefterd a n skeska ttereg lera n sesfora t v æ reselv stæ n d ig eska ttesub jekter, n a rd eud ø v erb estemmen d e in d fly d elseov eren ska ttep lig tig , og n a rd eresforh old erreg uleret a fselska b sretlig ereg ler, en selska b sa fta le eller en foren in g sv ed t æ g t . 
I v urd erin g en a f, h v orv id t d er er t a le om kon t rolleret g æ ld , med reg n es ejera n d ele og st emmeret t ig h ed er, som direkteellerindirekteindehavesafandreselskabsdeltagere,med hvemselskabsdeltageren haren aftaleomud ø v elsea ffæ llesb estemmen d ein d fly d else.D esud en med reg n esejera n d eleog stemmerettig h ed er, som indehavesafpersonligeaktionæ rerog næ rtstaendehertilsamtfondeog trustsstiftetafselskabsdeltageren 
selv 4 . 
I D a n ma rk b lev reg len om t y n d ka p it a liserin g in d fø rt i 19 9 8 med d et forma l a t mod v irke en v ilka rlig fly t n in g a f skattetilsvarfra D anmarktiludlandetved,atdanskedatterselskaberafudenlandskeselskaberfinansieresmed uforh old smæ ssig storfremmed ka p ita liforh old tileg en ka p ita len (sa ka ld t ty ndkapitalisering ).R eg len b lev indførtsammen med armslæ ngdeprincippetiligningslovens§ 2tilsikring af,atkoncernerikkeopnarfordele, 
d era fv ig erfra ma rked sv ilka rforsa v elg æ ld sforh old et somv ilka ren eh eri. 
R eg len in d eb æ rer, a t t y n d t ka p it a lisered e selska b ers a d g a n g t il a t fra d ra g e ren t er og kurst a b p a kon t rollered e la n b eskæ res. 
4 Ligningslovens§ 2,stk.2,2.-6.pkt. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 196 17 
Private and Confidential 
S ommod sty kketila t d eb itorselska b etsfra d ra g sret b eskæ resefterS E L § 11, v ild et d a n skekred itorselska b ikke b liv eb eska ttet a fd emod ta g n eren ter.D en n eska ttefrih ed sreg elg æ ld erd og ikke, sa fremt d ererta leomen ekstern la n g iv er. 
6 . 1 . 2 .  R ent elof t   selsk a b ssk a t t elovens § 1 1 B 
I 2007 in d fø rt es n y e reg ler om b eg ræ n sn in g a f ren t efra d ra g sret t en for fin a n sierin g sud g ift er t il sup p lemen t t il reg lern eomty n d ka p ita liserin g .D issereg lerfin d esiselska b sska ttelov en s§ 11B omb eskæ rin g a f nettofinansieringsudgifterafalgæ ld,deroverstigeretrenteloftbestemtafen standardfinansiering afdeska t t emæ ssig e v æ rd ier ( ren t eloft reg len ) og § 11 C om b eskæ rin g a f n et t ofin a n sierin g sud g ift er, d er n ed b rin g er den skattepligtigeindkomstførnettofinansieringsudgiftermed mereend 80% (EBIT-reglen5). 
B a g g run d en for in d fø relsen a f ren t eloft reg len og E B I T - reg len v a r et ø n ske om a t forh in d re, a t d a n ske selska b er, somopkøbesafsæ rligtudenlandskekapitalfonde,overgartilikkeatbetaledanskskatpa grund affradrag for omkostningernetilfinansiering afkøbetafaktierneidepagæ ldendedanskeselskaber. 
D D D b 
et erimid lertid a lleselska b er, d erun d erg iv esa lmin d elig selska b sb eska tn in g , somomfa ttesa fb estemmelsen . ettemedfører,atsavelfuldtskattepligtigeselskaber,herunderkapitalselskabermed ledelsenssæ deia n ma rk, somfa sted riftssted erog fa steejen d ommetilh ø ren d eud en la n d skeselska b ereromfa ttet a f 
est emmelsern e. 
Rid en ska ttep lig tig ein d komst. 
eg lern e ska l sikre, a t fin a n sierin g sud g ift er ud en t ilkn y t n in g t il d e in d komst ska b en d e a kt iv it et er ikke fra d ra g es 
T il forskel fra reg lern e om t y n d ka p it a liserin g i S E L § 11 omfa t t er fra d ra g sb eskæ rin g en eft er S E L § 11 B og § 11 C ikkealeneudgiftervedrørendekontrolleretgæ ld,men rentermv.afalgæ ld  altsa ogsa gæ ld tiluafhæ ngigela n g iv ere. B eskæ rin g og op g ø relser h era f foret a g es p a sa mb eska t n in g sn iv ea u. 
D efin a n sierin g sud g ifter, d eromfa ttesa freg lern e, ersummen a fselska b etsn ettofin a n sierin g sud g ifter,h erun d erren teud g ifterog kursta b mv .N ettofin a n sierin g sud g ifterersa led esn ettoa fka stet a ffin a n siellea ktier og g æ ld , men sa fka st fra d riftsrela tered ea ktierog p a ssiv erud eh old es.N ettofin a n sierin g sud g iftern eomfa tter ikkealeneafkastpa almindelig gæ ld,men ogsa afkastpa andregæ ldsbaseredefinansielleinstrumenter. 
D erforetagesførstfradragsbeskæ ring ihenhold tilreglerneomtynd kapitalisering,jf.ovenfor.D ernæ stvilde resteren d en ettofin a n sierin g sud g ifter, d erov erstig eren b un d g ræ n sep a 21,3 mio.kr., b liv eb eska ret efterren t eloft sreg len . 
Fradragetfornettofinansieringsudgifterkan ihenhold tilrenteloftetmaksimaltudgøreetbeløb,dersvarertil enstandardrentepap.t.3,4% (gælderforindkomstaret2016)afselskabetsaktiver,opgjorteftersærligeregler. 
D erfin d essæ rlig ereg lerforfremfø rsela fb eska rn en ettokursta b , og d erskerikkefra d ra g sb eskæ rin g , id et omfa n g n ettofin a n sierin g sud g iftern eb esta ra fn ettokursta b p a ford rin g er, somov erstig erin d komsta rets ren t ein d t æ g t er. 
6 . 1 . 3 .  E B I T - reglen  selsk a b ssk a t t elovens § 1 1 C 
S a fremt selska b etsn ettofin a n sierin g sud g ifterefterfra d ra g sb eskæ rin g efterty n d ka p ita liserin g reg len ogren teloftreg len ov erstig er21,3 mio.kr., ka n d erskefra d ra g sb eskæ rin g efterE B IT -reg len .E fterd en n ereg elred uc eresd een kelteselska b ersn ettofin a n sierin g sud g ifterforh old smæ ssig t, id et omfa n g d et en kelteselska b sn ettofin a n sierin g sud g ifterov erstig er8 0% a fselska b etsska ttep lig tig ein d komst fø rn ettofin a n sierin g sud g ifter. N ettofin a n sierin g sud g ifter, d erb eskæ resefterE B IT -reg len , fremfø restilfra d ra g iefterfø lg en d ea rud en tidsbegræ nsning. 
5 D et ska t t emæ ssig e E B I T fa st læ g g es v ed a t t illæ g g e d en ska t t ep lig t ig e in d komst in d komst a ret s n et t ofin a n sierin g sud g ift er. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 197 18 
Private and Confidential 
6 .2 . A nb efa lingerfra OE C D ogE u rop a -K ommissionentilind fø rsela f regler om rent ef ra d ra gsb egrænsni ng 
6 . 2 . 1 . OE C D  s a nb ef a li nger 
O E C D  s B a se E rosion a n d P rofit S h ift in g ( B E P S ) - p rojekt er d rev et a f en a n t a g else om, a t b et y d elig t skatteprovenutabespa grund afvirksomhedersskatteplanlæ gning og malrettedeudhuling afden skattepligtige in d komst og / eller fly t n in g a f ov erskud t il jurisd ikt ion er, h v or d e er un d erla g t mere fa v ora b el b eska t n in g . O E C Dh a rid en t ific eret en ræ kkep rob lemst illin g erog lø sn in g smulig h ed ert ilsikrin g a fov eren sst emmelsemellem, hvoren virksomhed harsin væ rdiskabendeaktivitet,og hvorvirksomhedensoverskud beskattes. 
S om en c en t ra l d el a f B E P S - p rojekt et h a r O E C D ud a rb ejd et a n b efa lin g er t il v æ rn sreg ler t il h in d rin g a fkon c ern ersud h ulin g a fska tteg run d la g et ien keltejurisd iktion erv ed tilfø rsela fuforh old smæ ssig storg æ ld ogfø lg en d e a fh old else a f ren t eud g ift er. D isse forsla g er sa mmen med O E C D  s b a g g run d sa n a ly ser p ræ sen t eret ira p p ort en  L im iting B ase E rosion I nvolving I nterest Deductions and O ther F inancial Pay m ents fra okt ob er 2015 . 
I ra p p ort en a n b efa ler O E C D in d fø rsel a f reg ler t il b eg ræ n sn in g a f n et t ofin a n sierin g sud g ift er. D e foresla ed e reglertagerudgangspunktiindtjeningsreglen,detvilsige,hvorfradragsretten fornettofinansieringsudgifterb eg ræ n sesiforh old tilen a n d ela fselska b etsska ttemæ ssig eb ruttofortjen este, E B IT D A (earning sbefore interest, depreciation and am ortiz ation) . D et ska t t emæ ssig e E B I T D A fa st læ g g es v ed , a t E B I T D A b ereg n es v ed a t læ g g e b elø b en e just eret for ska t for n et t ofin a n sierin g sud g ift er sa mt b elø b en e just eret for ska t for a f- ogn ed skriv n in g ertild en ska ttep lig tig ein d komst. 
OECD harvurderet,atenregel,derbegrænserfradragaffinansieringsudgiftersomenandelafselskabets indtjening,ermesthensigtsmæ ssig iforhold tilatsikre,atindtjeningen fra koncernensaktiviteterbeskattes d er, h v or a kt iv it et ern e g en ererer v æ rd i. 
E n a n d en ford el v ed en in d t jen in g sb a seret reg el er, a t d en er v a n skelig a t omg a , id et fra d ra g sret t en a len e ka n øgesved atgenereremereindtjening iselskabet.D en væ sentligsteulempeved en indtjeningsbaseretregeler,at etselskabsindtjening og dermed fradragsretkan væ reustabilog ivissetilfæ ldesvæ ratforudse.D ettekana fh jæ lp es v ed a t b en y t t e et g en n emsn it lig t ma l for E B I T D A , og a t t illa d e fremfø rsel a f d e b eska rn e 
ren t eud g ift er. 
E t a lt ern a t iv t ma l for et selska b s in d komst g en ereren d e a kt iv it et er v æ rd ien a f selska b et s a kt iv er, som d et ert ilfæ ld et i d en d a n ske ren t eloft sreg el. E n ulemp e v ed d en n e mod el kn y t t er sig t il v æ rd ia n sæ t t elsen a f a kt iv ern e, herunderatdetkan væ readministrativtvanskeligtatopgøreden handelsmæ ssigevæ rdiafaktiver,derimange tilfæ ld eerop g jort tilkostp rismed fra d ra g a fa fskriv n in g ertilb rug forselska b etsa rsop g ø relser. 
I ø kon omier, somersæ rlig a fh æ n g ig ea fv irksomh ed er, h v isa ktiv iteterkræ v erstorein v esterin g eria ktiv ermed en lang afskrivningsperiode,kan detovervejesatanvendeen aktivbaseretregel,saledesatdetsikres,atfradrag forudgiftertilfinansiering afaktivernetilladesmed detsamme,selvomselskabetikkeendnuharen højin d t jen in g . 
O E C D a n b efa ler, a t a n d elen a f fin a n sierin g sud g ift er, d er ka n fra d ra g es, ska l ud g ø re mellem 10 % og 3 0 % a fE B I T D A ( d et v il sig e en f ix ed ratio reg el) . R a t ioen ska l fa st sæ t t es a f d et en kelt e la n d un d er h en sy n st a g en t il d e konkreteøkonomiskeog reguleringsmæ ssigeforhold ilandet,herunderfinansieringsbehovetivigtigein d ustrier.M a let era t ra mmeen ra tio, d ertilla d erfra d ra g a fkon c ern en sekstern en ettoren teud g ifter, mensa mt id ig b eg ræ n ser mulig h ed en for fra d ra g a f ren t eud g ift er p a kon c ern in t ern fin a n sierin g . O E C D a n b efa ler desuden,atreglen suppleresafen regel,dergivermulighed foratforøgeandelen affradragsberettigede finansieringsudgifterikoncernforhold,hvorforholdetmellemEBITDA ogeksternenettofinansieringsudgifter erh ø jereen d d en fa stsa ttefix edratio. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 198 19 
Private and Confidential 
D en anbefaledetilgang givermulighed forindførselafen minimumsgræ nseforfradragsbeskæ ringen,saledesat foreta g en d ermed et la v t n iv ea ua fn ettofin a n sierin g sud g ifterikkeomfa ttesa freg lern esa mt fremfø rsela f beskarnenettofinansieringsudgiftertilfradrag iefterfølgendearuden tidsbegræ nsning6. 
E n min imumsg ræ n sev ileksklud eresma foreta g en d er, h v ord erikkeeren v æ sen tlig risikoformisb rug , ogsa mtid ig letted ea d min istra tiv eomkostn in g erforska ttemy n d ig h ed ern e.G ræ n sen ska lfa stsæ ttesiforh old til d ekon kreteforh old id et en keltela n d . 
OECD anbefaler,atdenettofinansieringsudgifter,deromfattesafreglen,inkludererrenterpaalletyperafgæld, betalinger,dersvarertilrenterog udgiftertilatskaffefinansiering.D etgæ lderbadekoncerninterneog eksterne renterogbetalinger,jf.dognedenforomkredsenafforetagender,deromfattesafreglen.OECD haroplistetenræ kketyperafnettofinansieringsudgifter,dersomminimumbørindga idefinitionen afnettofinansierings- udgifter.7 D isseomfatterbl.a.afkastpa ansvarlig lanekapitalog minderistortomfang afden danskedefinition afnettofinansieringsudgifter,sombeskrevetovenfor.Detvilsige,atOECD ogsaafgrænserafkastpafinansielle aktiverog passiverfra afkastpa driftsrelateredeaktiverog passiver. 
M ed hensyn tilkredsen afforetagender,derskalomfattesafrentefradragsbegræ nsningsreglen,sa anbefaler OECD somminimum,atalleforetagender,dererendelafenmultinationalkoncern8,omfattes. 
O E C D erken d er, a t risikoen for kun st ig fly t n in g a f ska t t eg run d la g er la v ere, n a r d et kommer t il foret a g en d er, derikkeeren delafen multinationalkoncern,men atandreforhold kan gørerentefradragsbegræ nsningsregler relevantefornationalekoncernerog foretagender,derikkeeren delafen koncern. 
Forsa vidtangarnationalekoncerner,detvilsigekoncerner,deraleneharforetagenderietland,kan rentefradragsbegræ nsningsreglernebidragetilatopna politiskemalsæ tninger,herunderatundgakon kurren c emæ ssig ep rob lemstillin g ermellemmultin a tion a leog n a tion a lekon c ern er, og a t red uc ered en g en erelleskæ v v rid n in g tilford elforfremmed fin a n sierin g fremforeg en ka p ita lfin a n sierin g . 
R en t efra d ra g sb eg ræ n sn in g sreg lern e ka n og sa v æ re relev a n t e i forh old t il foret a g en d er, d er ikke er en d el a f en kon c ern ( sa ka ld t estandaloneselska b er) .D isseforet a g en d erka n v æ rest oreselska b ermed komp lekseejerst rukt urer, d erfx in v olv ererka p it a lfon d e, h v ord esa mmein v est orerkon t rollererflereselska b er. 
OECD anbefalerderfor,atderogsaindføresrentefradragsbegrænsningsreglerforstandaloneselskaber. 
6 .2 .2 . A nb efa lingerfra E u rop a -K ommissionenR en t efra d ra g sb eg ræ n sn in g er lig eled es en d el a f E urop a - K ommission en s a rb ejd e om a g g ressiv 
skatteplanlæ gning og skatteundgaelse. 
K ommission en offen tlig g jord eija n ua r2016en A nti-Tax A voidancePackag e,d erb l.a .in d eh old eret forsla g til et n y t A n t i- T a x A v oid a n c e D irec t iv e9 . D irekt iv et s forma l er a t imø d eg a v isse t y p er a f a g g ressiv ska t t ep la n -læ gning og skatteundgaelse,dernegativtpavirkerdetindremarked,med henblikpa atsikre,atselskaber kommer t il a t b et a le ska t d e r, h v or in d komst en g en ereres. T il d et forma l foresla r K ommission en , a t d er v ia et 
d irektiv fa stsæ tteset b in d en d emin imumforv æ rn sreg lerp a seksud v a lg teomra d er, h erun d erreg lerom rentefradragsbegræ nsning. 
I med fø r a f d irekt iv et s a rt ikel 4 in d fø res en ren t efra d ra g sb eg ræ n sn in g eft er en E B I T D A - reg el t ilsv a ren d e d en a f OECD foreslaederegel.Reglenbetyder,atselskabersnettofinansieringsudgiftermaksimaltkanfradragesmedet b elø b sv a ren d e t il 3 0 % a f selska b et s E B I T D A , d og min d st E U R 3 mio. D a d irekt iv et fa st sæ t t er et 
6A n b efa lin g en g iv erd esud en mulig h ed fora t frita g eren terv ed rø ren d eekstern fin a n sierin g a fpublicbenefitprojects.7 O E C D ( 2015 ) , L im iting B aseE rosionI nvolving I nterestDeductionsandO therF inancialPay m ents.P a ris: O E C D , sid e3 0. 8 D etvilsigekoncerner,derharforetagender,herunderfastedriftssteder,imereetetland.9 E urop a - K ommission en ( 2016) , F orslag tilRA DE TSDI RE KTI V om reg lertilbekæ m pelseaf m etodertilskatteundg a else, der direkte pa virker det indre m arkeds f unktionsm a de. B rux elles: E urop a - K ommission en 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 199 20 
Private and Confidential 
minimumsniveauafbeskyttelseafdetindremarked,fastsæ ttesfradragssatsen iden øversteendeafden skala, d era n b efa lesa fO E C D (10til3 0% ).M ed lemssta tern eka n d erefterselv in d fø restren g erereg ler. 
D en foresla ed e reg el læ g g er sig sa led es op a f O E C D  s a n b efa lin g er om en in d t jen in g sb a seret ren t efra d ra g s- begræ nsningsregel. 
Forma let med d en foresla ed ereg elera t b ekæ mp efly tn in g a fska tteg run d la g tilla v ereb eska tted ejurisd iktion er v ed ø g et g æ ld ssæ t n in g i E U - la n d e v ed a t in d fø re en g ræ n se for d et ren t eb elø b , som ska t t esub jekt et h a r ret t il a t fradrageietskattear.D etventesderforogsa atnedbringetilbøjeligheden tilikkeatanvendeegenkapital-fin a n sierin g 
6 .3 . V u rd eringa f d efærø sk ereglerogvoresa nb efa ling 
D en fæ røskeskattelovgivning indeholderregleromtynd kapitalisering,der ilighed med dedanskeregleri selskabsskattelovens§ 11 tagersigtepa atbegræ nsefradrag forfinansieringsudgifterpa kontrolleretgæ ld. 
D en fæ rø skefiskerilov in d eh old erreg lerom, a t d ertilejerska b et tila ktieriet selska b og sa ska lta g esh en sy n til  a n sv a rlig ka p it a l.  
A n sv a rlig ka p ita lellera n sv a rlig ela n forsta sn orma lt somla n , d ererefterstillet a n d rekred itorer.V ed enop lø sn in g v il a n sv a rlig e la n d erfor fø rst b liv e t ilb a g eb et a lt eft er a n d re la n . I d a n sk ska t t eret lig h en seen d e b liv er a n sv a rlig e la n som ud g a n g sp un kt b eh a n d let som a n d re la n , ua n set la n g iv er p a t a g er sig en st ø rre risiko. V i er ikkebekendtmed,men formoder,attilsvarendegørsig gæ ldendeefterfæ røskskattelovgivning. 
V ed v urd erin g en a fd efæ rø skereg lererd et efterv oresop fa ttelsev æ sen tlig t a t h old esig d eforskellig eforma l forø je. 
I forh old tilskattelovg ivning enerforma let med reg leromb eg ræ n sn in g a ffra d ra g sretten forfin a n sielle udgifterførstog fremmestatbeskytteden fæ røskeskattebasemod udhuling iformaffradrag forfinansielle ud g ift er. 
I forh old tilfiskerilovg ivning enforsta rv i, a t d ereret p olitiskø n skeom, a t p erson erog selska b erfra ud la n d et ikkema ejeselska b er, d erfiskerifæ rø skfa rv a n d .A fc ita tet fra kommissoriet ov en forforsta rv i, a t d et en d v id ere eret p olitiskø n ske, a t ov erskud d et fra fæ rø skfiskeriikkeb lot formelt, men og sa reelt ska ltilfa ld erejere, d erer hjemmehørendepa Fæ røerne.U d fra denneantagelseerdetvoresvurdering,atdegæ ldenderegleriden 
fæ røskelov indeholdermulighederforatydelan,sombørgiveanledning tilnøjeovervejelser. N og leeksemp lerka n a n skuelig g ø rep rob lemern e: 
		  Fiskeriloven indeholderikkebegræ nsningerioverskudsafhæ ngigelan,dvs.lan,hvorrenterog/ellerst ø rrelsen a f d et b elø b , d er ska l t ilb a g eb et a les ( d v s. kursg ev in st er og  t a b ) a fh æ n g er a f ov erskud d et v ed v irksomh ed en .M a n ka n fx forestillesig en situa tion , h v oren p erson p a Fæ rø ern estifterog ejeretfæ rø ska n p a rtsselska b .A n p a rtsselska b et foreta g erin v esterin g erifiskefa rtø jerog fin a n siererd ettemed overskudsafhæ ngigelan fra en udenlandsklangiver.U ansetlanetikkeerefterstillet,vilvilkarenefor lanetkunneudformessaledes,atlangiverreeltfarudbetalthovedparten ellerheleoverskuddetfra fiskeriet(og omvendtpatagersig risikoen).Langivervilformentligtkunnesikresin investering ved pantifartøjet,og detvilvæ renaturligt,atlangiverivilkareneharbegræ nsetselskabetsadgang tilat disponereuden omlangiver. 
		  Fiskerilov en in d eh old erh ellerikkeb eg ræ n sn in g erist ø rrelsen a fikke- kon t rollered ela n iforh old t il egenkapitalen iselskabet.Selv omman fx forestillersig,atdetikkeermuligtatindga aftalerom overskudsafhæ ngigelan,kan man fx forestillesig en situation,hvoren person pa Fæ røernestifterog ejeretfæ røskanpartsselskab med en indskudskapitalpa 125.000kr.,derherefteroptageretlan pa 20 mio.kr.tilfin a n sierin g a ffiskefa rtø jertilen a rmslæ n g d eren te, d er somfø lg ea fd en b ety d elig erisiko This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 200 21 
Private and Confidential 
og lilleegenkapitaliselskabet ma væ rehøj.Langivervilformentligtkunnesikresin investering ved pantifartøjet,og detvilvæ renaturligt,atlangiverivilkareneharbegræ nsetselskabetsadgang tilat disponereuden omlangiver.Langivervilogsa hertypiskkunnefa heleelleren stordelafoverskuddeti formaftilbagebetaling afhøjerenterog kursgevinstermv.pa lanet. 
O v en st a en d eerkun eksemp ler, men illust rerer, a t en reg el, somforb eh old erejen d omsret t en t ila kt ierifæ rø ske selskabertilfæ ringermv.,næ ppekan sta alene,hvisdetønskes,atoverskuddetreeltskaltilfaldepersonerog selskaber,dererhjemmehørendepa Fæ røerne. 
I d e ov en n æ v n t e eksemp ler v ille d e g æ ld en d e fæ rø ske reg ler om t y n d ka p it a liserin g h eller ikke b eg ræ n se d en ska ttemæ ssig efra d ra g sret ford et fæ rø skeselska b sren teud g ifterog kursta b , id et d ererta leomla n fra en formeltsetuafhæ ngig langiver. 
D etervanskeligtatanbefaleregler,sompa en enkelmadekan imødega tilfæ ldesomdeovenforbeskrevne. 
6 . 3 . 1 . B esk y t t else a f sk a t t egru nd la get 
R eg ler som fx d e d a n ske reg ler om fra d ra g sb eg ræ n sn in g i form a f ren t eloft og / eller E B I T , eller reg ler, som d e EBITDA-regler,derforeslasindførtpaOECD ogEU-plan,vilkunneimødegaudhulingafskattegrundlaget. Safremtman ønskeratundga en udhuling afskattegrundlaget,kan dersøgesinspiration ireglerafden type,d ererb eskrev et ov en for. 
D edanskerentefradragsbegræ nsningsregler,harvistsig atvæ reeteffektivtregelsæ ttilhindring afudvandinga t d et d a n ske ska t t eg run d la g v ed h ø j g æ ld sæ t n in g i d a n ske selska b er. R eg lern e er t il g en g æ ld sæ rd eleskomp lic ered e og er b lev et æ n d ret flere g a n g e sid en in d fø rslen . R et st ilst a n d en er p a flere omra d er fort sa t ukla r. 
I et in t ern a t ion a l p ersp ekt iv er d en d a n ske ren t eloft reg el un ik. D en g lob a le t en d en s g a r i ret n in g a f reg ler, d er i lig h ed med d en d a n ske E B I T - reg el, b eg ræ n ser fin a n sierin g sud g ift er, d er ov erst ig er en v is a n d el a f selska b et s indtjening.DenneudviklingstøttesafanbefalingerfraOECD ogEuropa-Kommissionen,somharforeslaetenE B I T D A - reg el. 
D eterimidlertid vigtigtatpapege,atreglerombegræ nsning affradragsretten forfinansielleudgifter,er kompliceredebadeforskatteyderneog forskattemyndighederne.D eterbl.a.derfor,deridedanskereglerom ren t eloft og E B I T - reg lern e er in d sa t en g ræ n se p a 21, 3 mio. kr., sa led es a t d er er fuld fra d ra g sret for fin a n sielle ud g ifterin d tild etteb elø b . 
E n d v id ere b ø r d et og sa in d g a i ov erv ejelsern e, a t jo flere rest rikt ion er, d er in d fø res, og jo mere d en ska t t e-mæ ssigefradragsretbegræ nses,destovanskeligereog dyrerebliverdetfordefæ røskefiskerivirksomhederat skaffeden nødvendigefinansiering. 
D eterderforvoresanbefaling,atsadannereglerkun indføreseftergrundigeovervejelserog kun,safremtde vurderesatvæ renødvendige. 
6.3.2.H ensynettil,atoverskuddet(efterskat)tilfalderpersonerogselskaberpa Færøerne 
R eg ler om fra d ra g sb eg ræ n sn in g i form a f ren t eloft og / eller E B I T / E B I T D A ka n som n æ v n t b esky t t e mod udhuling afskattegrundlaget. 
D en æ v n tereg lerforh in d rerimid lertid ikke, a t ov erskud d et (efterska t) reelt tilfa ld erp erson erog selska b er, somerh jemmeh ø ren d eud en forFæ rø ern e. 
R eg ler om b eg ræ n sn in g a f, h v ilke former for la n , d er ka n op t a g es fra ud la n d et , er ikke sæ d v a n lig e i sma , a b n e økonomier.Safremtdetansessometproblem,atdervia udformningen aflan fra udlandeteventueltkan føres en d ela fov erskud d et fra fiskeritilud la n d et, ka n flerelø sn in g erov erv ejes. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 201 22 
Private and Confidential 
D etkan f.eks.overvejes,omderbøropstillesbegræ nsningerfor,hvilkeformerforlan derbørkunneydestilp erson erog selska b er, somfa rtild elt fiskeritilla d elser, sa led esa t ma n fx a fskæ rermulig h ed en fora t y d e resultatafhæ ngigelan,menslan pa sæ dvanligevilkarmed renter,dererfasteellersomfølgerden almindelige renteudvikling og debitorskreditvæ rdighed mv.,tillades. 
D etkan ogsa,somiden gæ ldendefiskerilov,overvejes,omansvarligelan fra udlandetbørtillades. 
M a n ka n og sa forestillesig en tilla d elsesord n in g , h v orp erson erog selska b er, d ersø g eromfiskeritilla d else, ska l haveen godkendelseaffinansieringen. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 202 23 
7.U nderskudsbegrænsning 
S ka ttereg ler, d erg iv erselska b ermulig h ed fora t fremfø reska ttemæ ssig eun d erskud op sta et ie t in d komsta rtil modregning iskattepligtig indkomstietandetindkomstar,udspringerafetgrundlæ ggendeprincip om beskatning afnettoindkomst,detvilsigeindkomstefterfradrag afomkostninger. 
D a etselskabsskattepligtigenettoindkomstsomudgangspunktopgøresperiodisk,typiskforen periodepa 12 manedersvarendetilselskabetsregnskabsar,villefravæ retafsadannereglerbetyde,atetselskab villeblive beskattetafindkomst,selv omderiettidligereindkomstarharvæ retunderskud,fx pga.afholdelseaf omkostninger,somharbetydning iflereindkomstar. 
M ed muligheden forfremførselafunderskud udstræ kkesden tidsmæ ssigeperiode,deranvendesved opgørelsea fn ettoin d komst fra 12ma n ed ertilen læ n g erea rræ kkeellertilh eleselska b etslev etid .P a d en ma d eta g esd er ved beskatningen højdefor,atetselskabsindkomstog omkostningerikkenødvendigvisfordelersig ligeligtover selska b etslev etid .U d en un d erskud fremfø rselv ild erv æ reen uh en sig tsmæ ssig ska ttemæ ssig ford eltil 
selska b er, h v isin d komst erjæ v n t ford elt ov erselska b et lev etid iforh old tilselska b ermed stø rreud sv in g i indtjeningen.D esuden viletselskab ofteafholdehøjeomkostningerisin etableringsfase,mensindkomsten førstkommerivæ kst-og modningsfasen. 
Private and Confidential 
Fra etrentøkonomisksynspunktburdeadgang tilunderskudsfremførselsaledesvæ reubegræ nsetforatsikre, a t et selska b ikkeb eska ttesa fen h ø jerein d komst en d selska b etsn ettoin d komst ov erd etslev etid . 
D er ka n imid lert id v æ re a d min ist ra t iv e og fiska le a rsa g er t il a t b eg ræ n se fremfø rselsa d g a n g en . R eg ler, d erbegræ nseradgangen tilfremførselafunderskud omfatterbl.a.kildeartsbegræ nsninger,tidsmæ ssigebegræ nsninger,begræ nsningerved insolvensog begræ nsningerved ejerskifte.D anmarkhardesuden indførten regel,derbetyder,atselskabermaksimaltkan nedbringederesskattepligtigeindkomstover7,8 mio.kr.med 60 %. 
7 
V 
K 
D g D 
. 1 . F orsk elli ge t y p er u nd ersk u d sb egrænsni ng 
i h a r n ed en for b eskrev et d e forskellig e t y p er a f un d erskud sb eg ræ n sn in g . 
i ld ea rt sb egrænsni ng 
erkan argumenteresfor,atdeskattemæ ssigeunderskud skalkildeartsbegræ nses,saledesatunderskuden ereret fra en b estemt a ktiv itet ellera ktiv a len eka n mod reg n esiin d komst fra sa mmea ktiv itet ellera ktiv . 
ettekan f.eks.væ retilfæ ldet,hvisen bestemttypeafindkomstbeskatteslempeligt,fx aktieavanceellerejen d omsa v a n c e. E n sa d a n b eg ræ n sn in g v il d og t y p isk v æ re mest relev a n t i forh old t il p erson er, d a et selska b s in d komst oft est b eska t t es sa mlet ua fh æ n g ig t a f t y p e. V isse la n d e h a r d og en op d elin g i ka t eg orier a f un d erskud fra h en h old sv ist d riftsa ktiv iteterog fin a n siellea ktiv iteter.10 
T id smæssigb egrænsning 
D erkan væ refiskaleog administrativeargumenterforatbegræ nseden tidsmæ ssigeperiode,overhvilken skattemæ ssigeunderskud kan fremføres.Fra etadministrativtsynspunktvilen tidsbegræ nsning haveden fordel,atoplysningeromunderskud ikkeskalopbevaresuendeligt.D erkan desuden argumenteresfor,atder ikkeerb eh ov fortid sub eg ræ n set un d erskud sfremfø rsel, d a un d erskud sg iv en d eselska b erikkeka n ov erlev e uen d elig t. 
Somnæ vntovenforgiverdetfra etrentøkonomisksynspunktimidlertid mening,atladeunderskudsfrem-fø rslen g æ ld eih eleselska b etslev etid .D et v ilisæ rkommein v esterin g s- og forskn in g stun g ev irksomh ed ertil 
10Sebl.a.StorbritanniensregleromN etO perating Losses. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 203 24 
Private and Confidential 
gode,da virksomheder,somharstoreunderskud ideførstarafvirksomhedenslevetid,kan udnytte un d erskud d en eiflerea r. 
I D a n ma rk b lev t id sb eg ræ n sn in g en p a un d erskud fremfø rsel op h æ v et i 2002 n et op med d et forma l a t forb ed re v irksomh ed ern e kon kurren c eev n e og ska b e g run d la g for ø g et v æ kst og b eskæ ft ig else. E n d v id ere h a v d e d et ip ra ksis v ist sig a t v æ re v a n skelig t a t d æ mme op for, a t selska b ern e  forn y ed e d e ska t t emæ ssig e un d erskud v ed (d elv ist ska ttemæ ssig t b eg run d ed e) omstrukturerin g er. 
U nd ersk u d sb egrænsni ng ved i nsolvens og ef t ergi velse 
E n ræ kke la n d e, h erun d er Fæ rø ern e11 og D a n ma rk12, h a r reg ler v ed rø ren d e un d erskud sb eg ræ n sn in g v edin solv en s, kon kurs og g æ ld sn ed sæ t t else m.m. R a t ion a let b a g un d erskud sb eg ræ n sn in g en er, a t ska t t ey d eren fra et ø kon omisk sy n sp un kt ikke lid er et t a b , d a d en t il t a b et t ilkn y t t ed e g æ ld eft erg iv es eller n ed sæ t t es. E t a n d et argumenter,atselskabetskreditorerofteharfradrag fortabetog ubegræ nsetunderskudsfremførselvillesa led es kun n e med fø re d ob b elt fra d ra g . 
U nd ersk u d sb egrænsningved ejersk ifte 
E n ræ kke la n d e h a r d esud en reg ler, d er b eg ræ n ser a d g a n g en t il un d erskud sfremfø rsel i t ilfæ ld e, h v or selska b et skifterejere.D isseerreg lererin d fø rt fra et a n ti-misb rug sp ersp ektiv fora t h in d re, a t un d erskud sselska b er handlesmed detformalatudnytteetskattemæ ssigtunderskud tilnedbringelseafskattepligtig indkomst,som intetharmed detunderskudsgivendeselskab ellerdetteselskabsaktivitetatgøre. 
IDanmarkskerderunderskudsbegrænsning,narmereend50% afkapitalenellerstemmerettighederneiet selskab ved indkomstaretsudløb ejesafandrekapitalejereend ved begyndelsen afindkomstar,hvordetska ttemæ ssig eun d erskud erop sta et.B eg ræ n sn in g en a fretten tila t fremfø reun d erskud omfa tterkun nettokapitalindtæ gtermed tillæ g afindkomstfra udlejning afafskrivningsberettigededriftsmidlerog skibe13.N ettokapitalindtæ gterbestarafrenter,skattepligtigegevinsterog tab pa gæ ld og fordringersamtvæ rdipapirer, ska ttep lig tig ud b y tterog v issep rov ision er.14 
D erud ov erka n un d erskud sfremfø rselefterd ed a n skereg lerikkeske, h v isselska b et p a a fta letid sp un ktet for overdragelseafkapitalandeleelleraftaleromæ ndring afraden overstemmevæ rdien idetvæ sentligeeruden ø kon omiskrisikov ed erh v erv smæ ssig a ktiv itet15 , d v s.et tomt selska b . 
Formaletmed reglerneeratforhindre,atpassiveinvestoreropkøberetunderskudsselskab aleneforatudnytte underskuddettilatgøreafkastfra finansielleaktiver,somindskydesiselskabet,skattefrie,indtilunderskuddet er b rug t . R eg lern e b lev i D a n ma rk in d fø rt p a b a g g run d a f en ræ kke offen t lig e sa g er om h a n d el med un d er- skudsselskaberog sakaldtselskabstømning16i1990erne. 
D ed a n skereg leromfa tterd og og sa tilfæ ld e, h v orejerskiftet a len eerkommerc ielt motiv eret og sa led esikkeh a r ska t t eun d g a elsesomforma l. 
11Lagtingslov nr.86fra 1.september1983 omlandsskatog kommuneskat(skatteloven)§ 33,stk.1,litra 5 (b) 12S elska b sska ttelov en § § 12A -12C13 S elska b sska ttelov en § 12D , stk.114 S elska b sska ttelov en § 12D , stk.3 
15 V ed selska b er, d er i d et v æ sen t lig e er ud en ø kon omisk risiko v ed erh v erv smæ ssig a kt iv it et , forst a s selska b er, h v or d en erhvervsmæ ssigeaktiviteterophørt,ellerhvorden erhvervsmæ ssigeaktivitetiselskabeterubetydelig.Formuleringen kan dog ogsa omfatteselskaber,hvorderpa aftaletidspunktetforoverdragelseafkapitalandelenokfindesen ikkeuvæ sentlig erhvervsmæ ssig aktivitetiselskabet,men hvorderpa dettetidspunkterindgaeten bindendeaftaleommulighed for 
afhæ ndelseafden erhvervsmæ ssigeaktivitet.D etskyldesetønskeomatimødega omgaelsesmuligheder. 16Selskaber,somhavdeen storkontantbeholdning og en storskattebyrde,og hvisvirksomhed oftevarsolgt,blev overdraget tilkøbere,dertog kontanterneud afselskabetuden atbetaleden skat,somselskabetskyldte.Selskabstømning medførteet tab forstaten pa ca.2mia.kr.M angekøbereafsadanneselskaberblev tiltaltellerdømtforskyldnersvig.Sæ lgernekunne straffes,hvisdevidsteellerburdevide,atkøberen ikkevillebetaleskatten.Sæ lgerneog deresradgivere,bankermv.bleven d v id ereersta tn in g sa n sv a rlig eov erforsta ten ford emisted eska ttein d tæ g ter. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 204 25 
Private and Confidential 
D erkan argumenteresfor,atoparbejdedeskattemæ ssigeunderskud eretaktiv,somselskabetburdehaverettil atsæ lge.D etskattemæ ssigeunderskud viljotypiskvæ reetresultatafselskabetsaktiviteterog afholdte omkostninger,somkan sigesathaveen væ rdi.M uligheden forhandelmed skattemæ ssigeunderskud ville saledesgøredetmereattraktivt/mindrerisikofyldtatstarteny virksomhed og villekunnebetragtes,somet 
ska ttemæ ssig t in c ita men t tiliv æ rksæ tteri. 
D en d a nsk e 6 0 / 4 0 - regel 
Somnæ vntindledningsvist,harD anmarkindførten regel,derbetyder,atselskabermaksimaltkan nedbringed eres ska t t ep lig t ig e in d komst ov er 7 , 8 5 mio. kr. ( 2016) med 60 % 17 . D et v il sig e a t selska b er, d er h a r skattepligtig indkomstpa mereen 7,85 mio.kr.ietindkomstar,vilkommetilatbetaleskatuansetstørrelsen af selska b et sfremfø rb a reska t t emæ ssig eun d erskud . 
R eg len b lev in d fø rt i 201218 p a b a g g run d a f d en d a v æ ren d e reg erin g s ø n ske om a t st y rke in d sa t sen modsa ka ld tenulskatteselskaber.Fra et p olitisksy n sp un kt v a rd eret ø n skeoma t sikre, a t sæ rlig t multin a tion a leog storedanskeselskaberbetalerskatiD anmark,selvomdeharoparbejdetstoreskattemæ ssigeunderskud. 
U n d erskud d en eka n fortsa t fremfø resub eg ræ n set, og selska b errisikerersa led esikkea t fa b eska ret un d erskud . R eg len med fø rerimid lertid en likv id itetsb ela stn in g forselska b ern e, id e t selska b ern eska lb eta leska t tid lig ereen d fø rreg len sin d fø rsel.T ilsv a ren d emed fø rerreg len en ren teford elforsta ten . 
R eg len ka n sa led es a n ses som en sla g s ekst ra ska t for selska b er, d er h a r ska t t ep lig t ig in d komst p a mere en d 7 , 8 5 mio. kr. og h a r lig eled es med fø rt en ø g et a d min ist ra t iv b y rd e for d isse selska b er. I sa mb eska t n in g sforh old anvendesreglen samletfordesambeskattedeselskaber,og græ nsen pa de7,85 mio.kr.gæ lderfor sambeskatningsindkomsten,detvilsigesummen afdesambeskattedeselskabersskattepligtigeindkomstfør modregning afunderskud. 
Ø vrigeu nd ersk u d sfremfø rselsregler 
M ed h en sy n tilun d erskud sfremfø rselsreg ler, d erertilford elforselska b er, b emæ rkerv i, a t v issela n d eg iv er mulighed foratudnytteskattemæ ssigeunderskud mellemkoncernforbundneselskaber.D etgæ lderbl.a.iD anmark,hvorunderskud undervissebegræ nsningerkan udnyttesisambeskatningen og iSverige,hvor underskud ietkoncernselskab kan udnyttesietoverskudsgivendekoncernselskab ved fradrags- 
b erettig ed e/ ska ttep lig tig ekon c ern tilskud . 
V i b emæ rker d esud en , a t v isse la n d e g iv er a d g a n g t il mod reg n e un d erskud op st a et i e t in d komst a r i t id lig ere in d komst a rs ska t t ep lig t ig e in d komst , sa ka ld t tax loss carry back. Fra et ø kon omisk sy n sp un kt g iv er en sa d a n regelmening iforhold tilprincippetombeskatning afetselskabslivscyklusnettoindkomst.Fra etfiskaltog administrativtsynspunktgiveren sadan mulighed dog en ræ kkeudfordringer,da detervanskeligtat budgetteremed krav fra skatteydereomtilbagebetaling afen skat,dervedrørertidligereindkomstar. 
7 .2 . P rob lemogforsla gtillø sning 
P rob lemstillin g en omska ttemæ ssig eun d erskud eren p rob lemstillin g , soma len ekn y ttersig tilb eska tn in g en a f v irksomh ed ern eog Fæ rø ern esska ttep rov en u. 
E v en t uelle b eg ræ n sn in g er i a d g a n g en t il a t ov erfø re ska t t emæ ssig e un d erskud er en g en erel p rob lemst illin g og ikkeen p rob lemstillin g , somsæ rlig t kn y ttersig tilfiskerierh v erv et.D et b ø rd erforn ø jeov erv ejes, omd erer behov forsæ rligebegræ nsningeriadgangen tilatudnytteskattemæ ssigeunderskud iforhold tileterhverv. 
D etgiverinternationaltsetanledning tilbetydelig diskussion om,og ihvilketomfang,detbørtilladesat fremfø reska t t emæ ssig eun d erskud . 
17 S elska b sska ttelov en § 12, stk.2.18 SeLovforslag L173 af25.april2012 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 205 26 
Private and Confidential 
Skattelovens§ 33,stk.5,givermulighed fortidsubegræ nsetfremførselafskattemæ ssigeunderskud.B est emmelsen in d eh old er b eg ræ n sn in g er a f a d g a n g en t il a t ud n y t t e t id lig ere in d komst a rs ska t t emæ ssig e un d erskud v ed a kkord , efterg iv elsea fg æ ld , kon kursmv .D erimod in d eh old erb estemmelsen ikkebegræ nsningeriadgangen tilatfremføreskattemæ ssigeunderskud ved overdragelseafselskabermedska ttemæ ssig eun d erskud (un d erskud sselska b er). 
B eg ræ n sn in g er i a d g a n g en t il a t fremfø re ska t t emæ ssig e un d erskud v il a lt a n d et lig e fø re t il, a t in c it a men t ern e tila t in v esterein y ev irksomh ed erog ud v id elsea feksisteren d eformin d skes.E rfa rin g en fra b l.a .d etid lig ere danskeskattereglerer,atdetkræ verretrobustevæ rnsregler,hvisman ipraksisskalundga omstruktureringer og anden formforskatteplanlæ gning,somreeltkan opretholdeen aremalsbegræ nsning (fx 5 ar). 
E n reg elsomd en d a n ske60/ 4 0-reg elh a ruh eld ig eog tild elsv ilka rlig eska ttemæ ssig ekon sekv en serfor v irksomh ed ern e. 
V i a n b efa ler, a t d er v ed v urd erin g en a f, om d er b ø r in d fø res sæ rlig e v æ rn om ska t t emæ ssig e un d erskud i tilknytning tilen fiskerireform,fokuserespa,ihvilketomfang detbørvæ remuligtatmodregneetska ttemæ ssig t un d erskud med ov erskud fra fiskeri.D en lib era lea d g a n g tila t fremfø reska ttemæ ssig eun d erskud , somfx erop sta et iet selska b , ua n set d erskerejerskiftea fejern eiselska b et, ka n ev en tuelt fø retil, a t ov erskud fra fiskeriv irksomh ed reelt ikkeb eska t t essomfø lg ea fd et fremfø rt eska t t emæ ssig eun d erskud . 
H v isd ettea n sessomet p rob lem(h v ilket ih ø jg ra d eren p olitiskog ska ttep olitiskp rob lemstillin g ), ka n flere mulig ev æ rn sreg lerov erv ejes: 
 D etkan overvejes,omdetbørindføresvæ rn mod atudnytteskattemæ ssigeunderskud iselskaber,som harskiftetaktionæ rkreds(dvs.væ rn ved handelsmed underskudsselskaber). 
 D etkan overvejes,omunderskud,someropstaetuden forfiskeri,børkunnefradragesioverskud fra fiskeri. 
Forinden indførselafsadannereglerbørman undersøgedetmuligeproblemsomfang.Safremtderkun imeget begræ nsetomfang findesselskabermed fremførselsberettigedeunderskud,vildettesaledestaleimod atindføre reg ler h erom. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 206 27 
207 

Fylgiskjal 5 
Hoyringsskriv peningastovnana, til upprit til nýggja fiskivinnuskipan, apríl 2016 
í teimum 5 nýggju leistunum, sum nevndin hevur lagt fyri peningastovnarnar, eru fleiri nuancur, sum kunnu gera fíggingarmøguleikar bæði betri og verri. Tíðin ein íleggjari í- og fíggjari av einari ætlan hava sum grundarlag, er ein avgerandi faktorur. Stutt rættindi eru tískil tyngri at gera íløgu í og fíggja enn long, og rættindi, sum ein annar eigur aftur um x ár, eru eisini tyngri at gera íløgu í og fíggja enn rættindi sum íleggjarin eigur permanent, og sum ein fíggjari kundi fingið veð í. 
Innanfyri hesar bólkingar eru aftur fleiri nuancur, t.d. um stutt tíð merkir 5 ella 10 ár ella nakað annað, um long tíð merkir 10 ella 15 ár ella nakað annað, o.s.fr. 
Tíðin er helst mest avgerandi faktorurin fyri fígging- og treytum, og afturgjaldsevnum, tí sveiggini sum eru í einari vinnu kunnu verri absorberast við styttri enn við longri rættindum. Helst kann sigast  við nøkulunda vissu  at fiskiveiða t.d. sæð yvir eitt 10-ára skeið, hevur bæði goð ár, rímilig ár og vánalig ár. 
Hevur tú so keypt rættindi í 10 ár, fíggjað við 10 ára láni, har 3 ár eru vánalig og ikki forrenta skuldina, so hevur tú bara 7 ár at gjalda skuldina í, innan rættindini fella aftur til landið. Tað krevur at hini 7 árini helst eru langt yvir meðal, sum helst er ógvuliga óvist. Tí er ikki óhugsandi, at peningastovnar í slíkum scenarii leggja upp fyri at vánalig ár vera, soleiðis at fígging av 10-ára rættindum skulu vera afturgoldin skjótari enn eftir 10 árum. 
Evnini at gjalda lán aftur innanfyri avtalaðað tíðarskeiðið eru helst mest avgerandi grundarlagið fyri fígging, og EBITDA, ella úrslit innan avskrivingar ( avdráttir ), rentur og skatt, inngongur sum tað berandi í hesari metingVanligt er, at peningastovnar ikki veita stórri lán enn x ferðir EBITDA. 
í viðlagda arkið er skuld/EBITDA faktorurin tikin skematiskt við, men her eru so nógvar nuancur, at hetta skal takast við fyrivarni, og er bert tikin við fyri at lýsa eina metta gongd, men verður ikki vektað í mun til aðrar faktorar. 
Er eitt stórt EBITDA, og væl yvir tað kravda, so kundi hugsast at kravið til eginfígging bleiv minni, tí sjálvur raksturin bar ætlanina. Men her kemur trupulleikin at meta um nýggjar aktørar, har EBITDA bert er á einari rakstrarætlan, og ikki enn hevur prógvað seg. Tá vil kravið um eginfígging altíð verða stórri enn har talan er um feløg sum eru í rakstri, og sum longu hava eitt EBITDA, og bert skulu gera eina íløgu afturat. 
Fígging av aktivum/rættindumSum longu lýst, eru evnini at afturgjalda lán tað sum vigar tyngst í meting av fíggingarmøguleikum. 
Styttri tíð = stórri óvissa = tyngri fíggingarmøguleikar og íløguhugur = hægri renta og stórri eginfígging 
Styttri tíð = stórri krav til EBITDA ella minni fígging = stórri eginfígging 
208 
Síða 1 av 3 
tlanir eru tó ongantíð nágreinilig vísind, og tískil er eitt høvðuðsprincipp hjá fíggingarstovnum, at tikið verður veð í tí sum skal fíggjast. Hetta hevur ikki borið til í fiskivinnu higartil, tá hugsað verður um dagar og rættindi, og tískil er fígging til føroysku fiskivinnuna á sjógvi grundað á fígging av- og veð í skipum burturav. Tó hevur siðvenja verið, at fiskidagar og rættindi hoyra til skipið, um skipið verður kravt á tvang, og hevur tað skapt eitt ávíst grundarlag fyri fígging sæð í mun til tíðina. Men fíggingar til skip aftaná at loyvi blivu uppsøgd til 31.12.2017, hava bert verið sporadiskar, og í stórstan mun grundað á sterk feløg og/ella internationalt umsetilig skip, sum kunnu umvekslast til pening. 
í skipan, har rættindi altíð skulu aftur til landið aftaná x ár, verður hugtakið veð eliminerað, tí veðhavari ongantíð kann hugsast at fáa betri rætt enn landið (eigarin). 
eningastovnarnir leggja sostatt dent á, at tað sum vit fíggja kann latast peningastovnunum sum trygd. At peningastovnar fíggja eitt aktiv, sum er ogn hjá 3. manni, og fellur aftur til hansara aftaná x ár, uttan at peningastovnurin kann verja síni áhugamál, er helst ókent. 
Samanumtikið 
nki kann við vissu sigast um møguleikarnar at draga at sær íleggjarar og fígging til ymsu leistirnar. Her vil ein nærri útgreining verða neyðug, og hugsast kann bæði at onkur leistur  tá avtornar  als ikki er fíggingarbarur, ella kann verða fíggingarbarur í minni ella stórri mun. 
kkara viðmerkingar eru tí generellar, og hava tikið útgangsstøði í, at allur fiskiskapur skal leggjast undir ymsu leistirnar. Vit hava ikki mett um x av toski, makreli etc. 
Stutt kunnu leistirnir skitserast soleiðis 
	1.	úverandi, er í hesum høpi tað neutrala útgangsstøði 
	2.	Eginkvotur  tilfeingsigjald, verður í mun verandi skipan mett at hava nærum óbroyttar fíggingarmøguleikar og treytir í mun til verandi, og at skapa minst óvissu 
	3.	ppboðssøla  stutt, verður í mun til í dag mett at hava stórstu óvissu, og at hava væl verri fíggingarmøguleikar og treytir, og væl stórri eginpeningskrav 
. ppboðssøla  long  forkeypsrætt, verður í mun til verandi skipan mett at hava nakað stórri óvissu og nakað verri fíggingarmøguleikar og størri krav til egnfígging 
	5.	Almenn útbjóðing, verður í mun til verandi skipan mett at hava nakað stórri óvissu og nakað verri fíggingarmøguleikar og størri krav til egnfígging 
	6.	tlutingarskipan, verður í mun til verandi skipan mett at hava nakað stórri óvissu og nakað verri fíggingarmøguleikar og størri krav til egnfígging Síða  av 3 209 
Styttri tíð og uttan veð = í mestan mun bert fígging til verandi aktørar, sum hava sterkan solvens og/ella kunnu veita umsetliga trygd = trupult hjá nýggjum aktørum 
Longri tíð og við veð = rúmari møgulekar fyri fígging = men virðið av veðnum minkar við árunum = og lánini mugu tískil helst hava væl styttri afturgjaldstíð enn loyvini eru galdandi = setir stór krøv til raksturin og styrkina hjá íleggjaranum 
Hjálagda ark vísir tískil eina gongd ( tendens ) sum vit meta ymsu leistirnir leggja upp til. Vit siga tó í roynd og veru onki beinleiðis um fíggingarmøguleikarnar í øllum nuancum, sum framløgdu leistirnir helst innihalda og leggja upp til í verandi líki. 
210 
Síða 3 av 3 
211 
Núverandi vegleiðandi kreditt ásetingar 
Verandi skipan 
Eginkvotur + tilfeingissgjald *) 
Uppboðssøla stutt 
Uppboðssøla long + forkeypsrætt 
Almenn útbjóðing 
útlutingarskipan **) 
Krav til eginfígging 
verandi aktørar verandi aktørar hava ofta ein 
nýggir aktørar hægri krav til eginfígging um ongin 
verandi aktørar *) skattur sum í dag 
nýggir aktørar nakað hægri væl hægri 
verandi aktørar hægri: tó treytað av 
nýggir aktørar munandi hægri 
verandi aktørar nakað hægri 
nýggir aktørar væl hægri 
verandi aktørar hægri 
nýggir aktørar væl hægri 
verandi aktørar helst hægri 
nýggir aktørar helst munandi hægri 
Krav til gjaldføri Skuld/EBITDA 
Ynski er altíð um, at umsetningsaktiv eru størri enn stuttfreistað skuld 
sum verandi aktørar sum verandi aktørar 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstnakaðhægri 
nakað hægri nakað hægri 
hægri: skal kunna stutttíðar- gjalda íløguna. 
munandi hægri munandi lægri 
sum í dag sum í dag 
hægri sum í dag 
sum í dag møguliga lægri 
hægri møguliga lægri 
helst hægri møguliga lægri 
væl hægri møguliga lægri 
Krav til gjaldførisávirkan frá rakstri í mun til skuld, 
Renta 
verður ásett eftir fíggjarligari styrki, rakstrarútliti, kunnleika til vinnuna etc. 
kann verða hægri enn hjá verandi aktørum, tí fíggjarliga styrkin, kunnleikin etc. er lægri 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstnakaðhægri 
hægri hægri 
hægri: men um íløgan rúmast innanfyri ein verandi góðan solvens, gott gjaldføri etc. kanska tann sama 
munandi hægri 
nakað hægri 
hægri 
nakað hægri 
væl hægri 
hægri 
væl hægri 
Solvenskrav 
Skal ein kundi kunna metast sum, sterkur kundi, má roknast við at reellur solvensur má vera í minsta lagi x %. Fleiri nuancur kunnu vera 
kann verða hægri enn hjá verandi aktørum, grundað á at fíggjarliga styrkin, kunnleikin etc. er lægri 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstnakaðhægri 
hægri hægri 
sum í dag 
munandi hægri 
sum í dag 
helst hægri 
sum í dag 
sum í dag 
helst hægri 
væl hægri 
ávísan eginpening(solvens)sum vil innganga í nýggjar ætlanir. Herútyvir eru altíð krøv til eginfígging. 
eginpeningur er har frammanundan 
*)kilogjald helstnakaðhægri 
eginpeningi frammanundan 
Sum tummilfingurregul - sum kann hava fleiri nuancur - er ofta ynskiligt at skuldin í mesta lagi er 5 ferðir EBITDA 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstsumídag 
sum í dagkanska sum í dag 
væl lægri 
í vektingum 
*) munurin byggir á eina meting av. at tekur man kilogjald, so minkar gjaldføri sum fyritøkan hevurtil aðrar skyldur. Tekur man skat, so er tað av yvirskoti 
123456 
í verandi skipan eru sterkir aktørar og veikir aktørar, og onkrir bólkar sum leingi hava havt vánaligan til hampuligan fiskiskap. 
nærum óbroyttir fíggingarmøguleikar- og treytirstórri óvissa, nakað minni fígging og nakað størri krav til eginfígging væl stórri óvissa, væl minni fígging og væl størri krav til eginfígging 
**) 
avgerandi er hvat man bindur seg at gjalda 
Fylgiskjal 6 
Evni: 
Burðardyggar stovnar  týdning fyri vinnuna 
Inngangur 
Egil Olsen limur í nevndini, sum er sett at gera tilmæli um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018, hevur heitt á okkum, um at gera lýsing av hvønn týdning tað hevði havt fyri vinnuna á sjógvi og landi, um fiskastovnarnir við Føroyar vórðu lívfrøðiliga væl fyri, og veiðan eftir høvuðsfiskasløgunum toski, hýsu og upsa var burðardygg. 
Burðardygg veiða fyri hesi fiskasløg er sett til 
25.000 tons av toski 15.000 tons av hýsu 40.000 tons av upsa 
sum søguliga hevur víst seg at verða tann veiða, sum hesir stovnar kunnu bera undir vanligum umstøðum. 
Lýsingin tekur støði í hesum høvuðstættum: 
		-  ávirkan á skipini í bólki 2 og 3 undir fiskidagaskipanini 
		-  Týdning fyri møguleikan at endurnýggja flotan 
		-  Týdning fyri flakavinnuna Fyritreytir Greiningin hjá okkum tekur støði í roknskapargreining, sum vit á hvørjum ári gera fyri fiskiflotan og fyri flakavinnuna. Støðið er tikið í tølunum fyri 2014, sum eru nýggjastu roknskapartølini fyri samlaða flotan, sum vit hava. Viðvíkjandi veiðumongdum eru tølini fingin frá FVE.Ein onnur týðandi fyritreyt í hesi greining er veiðan eftir øðrum fiskasløgum, ið er óbroytt. Veiðunøgdir og veiðuvirði 2014 Talvan niðanfyri vísir veiðuna eftir nevndu fiskasløgum undir Føroyum í 2014 eins miðal avreiðingarprísur fyri nevndu fiskasløg er vístur. 
Tað hevur verið ført fram at um botnfiskastovnarnir við Føroyar fingu frið fyri veiðu í 2 ár vildi hetta verið nóg mikið at fingið hesar á burðardygt støði. í longd av hesum hevur Egil eisini heitt á okkum um at lýsa hvørja ávirkan tað vildi havt á vinnuna um øll veiða eftir botnfiskasløgunum var steðga í 2 ár. Ein sovorðin veiðusteðgur vildi havt ávirkan á nógv ymisk viðurskifti í samfelagnum. Okkara lýsing tekur bert støðið í 
beinleiðis týdningini fyri vinnuna t.e. flotan og flakavinnuna. 
212 
Síða 1 
Veiða 2014 
Toskur Hýsa Upsi 
Mongd 
6.800 
2.914 21.713 
Miðalprísur 
14,15 14,13 8,06 
Sum sæst og sum eisini er kunnugt er veiðan langt undir tað, sum verður mett møguligt, um stovnarnir eru á burðardyggum støði. 
Við fyritreyt av, at meirveiðan við burðardyggum stovnum fekk sama miðalprís, sum staðfesta veiðan í 2014, hevði hetta givið eitt meir avreiðingarvirði á ca. 575 mió.kr., sum kann sundurgreinast sum víst niðanfyri. 
Við einum miðal samlaðum hýruprosenti á 37,5% hevði hetta givið ca. 215 mió.kr. meira útgoldið í hýrum. 
ávirkan á bólk 2 og 3 av burðardyggum stovnum 
Fyri at lýsa týdningin fyri flotan er tikið støði í rakstrartølunum fyri skipini í bólki 2 og 3. Ein meirveiða vil sjálvandi hava týdning fyri restina av botnfiskaflotanum eisini, men henda er ikki lýst her, tá vit ikki hava samlað roknskapartøl fyri henda partin av flotanum. 
Niðanfyri er víst, hvussu stóran part av veiðuni skip í bólki 2 og 3 veiddu av nevndu fiskasløgum í 2014: 
Um sama býti verður brúkt fyri meirveiðuna, gevur hetta nøgdirnar, sum vístar niðanfyri: 
Sum sæst hevði samlaða veiðunøgdin hjá hesum bólkum verið økt við næstan 31.000 tonsum, 22.000 tons fyri bólk 2 og 9.000 tons fyri bólk 3. 
Við støði í roknskapartølunum, sum vit hava fyri flotan fyri 2014, hava vit hugt eftir hvønn týdning tað hevði havt, um møguligt var at veiða umrøddu nøgdirnar av toski, hýsu og upsa. 
Meirveiða við burðardyggum stovnum 
Toskur Hýsa Upsi Samlað 
Mongd Miðalprísur 
18.200 14,15 12.086 14,13 18.287 8,06 48.574 11,85 
Virði 
257.619 170.731 147.326 575.676 
Býti í % 
Toskur Hýsa Upsi 
Bólkur 2 
17,3% 11,4% 95,1% 
Bólkur 3 
29,6% 29,8% 0,4% 
Býti í tons Bólkur 2 
Toskur 3.141 Hýsa 1.376 Upsi 17.393 Samlað 21.910 
Bólkur 3 
5.395 3.601 74 9.070 
213 
Síða 2 
Bólkur 3 
Tølini fyri bólk 3 eru víst niðanfyri 
Broyting 
Línuskip 
Tal av skipum 
Almennur 
úrslit áðr. avskr. og rentur(EBITDA) 11.374 
Viðvíkjandi fyritreytum fyri okkara útrokningum eru hesar í høvðusheitum vístar omanfyri. Annars kann stutt sigast um hesar, at sum grundleggjandi fyritreyt er tann, at meirveiðan av nevndu fiskasløgum kemur afturat verandi veiðu. 
Við hesum fyritreytum sæst, at sølan hjá bólki 3 hevði hækkað við ca. 139 mió.kr. Um hugt verður eftir gongdini í EBITDA sæst, at hetta økist frá ca. 11,4 mió.kr. til ca. 82,3 mió.kr. Pr. skip er talan um eina øking á ca. 5,5 mió.kr. frá 0,9 mió.kr til 6,3 mió.kr. 
2014 
13 13 
82.330 875 6.333 
2014 
Burðardyggir roknskapur stovnar 
Nettosøla 154.488Rakstrarkostnaður -64.560 -64.560 
139.292 
139.292 
-68.336 
70.956 5.458 
9.070 3 698 1 0 46 
293.780 
Bruttoúrslit 89.928 
229.220 
Starvsfólkakostnaður -78.554 -146.890 
EBITDA pr. skip 
Lyklatøl rakstur 
Tons íaltMiðalveiða pr. dagMiðalveiða pr. skipMiðalprísur 12,18 Dagar á fiskileið (mynstring) 3.020 Søla pr. dag (tkr.) 51 
12.685 21.755 4,20 7,20 
976 
1.673 13,50 3.020 
97 
Fyritreytir Broyting 
VeiðutrýstVariabul kostnaður Hýru- og starvsfólk í % Toskaprísur HýsuprísurUpsaprísurToskur av økingHýsa av økingUpsi av øking 
0% 90% 50% 0% 0% 0% 29,6% 29,8% 0,4% 
214 
Síða 3 
í útrokningini omanfyri er sett sum fyritreyt, at veiðutrýstið/orkan er óbroytt. Um hugt verður eftir hvørja ávirkan broytingin av veiðutrýstinum hevur á EBITDA, so er hetta víst niðanfyri í broyting +/- 10% 
Sum sæst økist EBITDA við ca. 1,2 mió.kr. pr. skip, um veiðutrýstið/orkan lækkar við 10%, meðan ein øking á 10% minkar EBITDA við ca. 1,0 mió.kr. pr. skip. 
Bólkur 2 
Veiðutrýst 
EBITDA samlað EBITA pr. skip 
10% 
76.520 5.351 
-10% 
88.140 7.533 
Partrolarar + lemmatrolarar Tal av skipum 
Almennur Burðardyggirroknskapur stovnar Broyting 
2014 2014 
30 30 
í. t.kr. 
Nettosøla 425.430Annar kostnaður -239.696 -239.696 0 
617.177 191.747 
Bruttoúrslit 185.734 
377.481 191.747 
Starvsfólkakostnaður -170.932 -231.441 -60.509 
úrslit áðr. avskr. og rentur(EBITDA) 14.802 EBITDA pr. skip 493 
Lyklatøl rakstur 
Tons íalt 68.362 Miðalprísur 6,22 
146.039 131.237 4.868 4.375 
Miðalveiða pr. dag Miðalveiða pr. skipDagar á fiskileið (mynstring) Søla pr. dag (tkr.) 
90.272 21.910 6,84 0,61 11,83 2,87 2.279 3.009 730 7.630 7.630 0 56 81 25 
8,96 
215 
Síða 4 
Fyritreytir 
VeiðutrýstVariabul kostnaður Hýru- og starvsfólk í % Toskaprísur HýsuprísurUpsaprísurToskur av økingHýsa av økingUpsi av øking 
Broyting 
0% 
90% 
38% 
0% 
0% 
0% 
17,3% 
11,4% 
95,1% 

Fyritreyt viðvíkjandi verandi veiðu eru tær somu, sum fyri bólk 3, tvs. at verandi veiða broytist ikki av øktu veiðuni orsakað av burðardyggari veiðu. 
Við hesum fyritreytum sæst, at sølan hjá bólki 3 hevði hækkað við ca. 192 mió.kr. Um hugt verður eftir gongdini í EBITDA sæst, at hetta økist frá ca. 14,8 mió.kr. til ca. 146,0 mió.kr. Pr. skip er talan um eina øking á ca. 4,4 mió.kr. frá 0,5 mió.kr. til 4,9 mió.kr. 
í útrokningini omanfyri er sett sum fyritreyt, at veiðutrýstið/orkan er óbroytt. Um hugt verður eftir hvørja ávirkan broyting av veiðutrýstinum hevur á EBITDA, so er hetta víst niðanfyri í broyting +/- 10% 
Sum sæst økist EBITDA við ca. 1,3 mió.kr. pr. skip, um veiðutrýstið/orkan lækkar við 10%, meðan ein øking á 10% minkar EBITDA við ca. 1,2 mó.kr. pr. skip. 
Møguleikar fyri endurnýgging 
Eitt sum mangan er frammi í sambandi við botnfiskaflotan, sum fiskar við Føroyar, er vantandi endurnýggingin av fiskiflotanum, sum manglandi lønsemi í rakstrinum hevur havt við sær. Við støði í okkara útrokningum fyri flotan við burðardyggum stovnum, hava vit hugt eftir hesum møguleika. 
Veiðutrýst 
EBITDA samlað EBITA pr. skip 
10% 
124.467 3.772 
-10% 
167.612 6.208 
216 
Síða 5 
Fyritreytirnar eru vístar niðanfyri: 
Bólkur Møguleikar fyri endurnýggjan 2 
íløgukostnaður 42.500 
Bólkur 3 
47.500 
14.250 33.250 
15 
40% 19.000 1.900 
6.333 
1.636 1.710 
2.987 1.087 
Fígging 
Eginfígging 30% Lánfígging 70% 
12.750 29.750 
Skattaprosent 
Krav til avkast 
Eginfígging Lánfígging Miðalavkast 
18% 
12,00% 6,00% 7,04% 
Brúkstíð 15 
Scrapvirði 40% 
Scrapvirði í DKK 
árlig avskriving/ávdráttur EBITDA, burðardyggur stovnur 
Renta lánfígging eftir skatt Renta eginfígging 
Eftir til niðurgjaldingNiðurgjalding - avskriving (tilfeingisrenta?) 
17.000 
1.700 4.868 
1.464 1.530 
1.874 174 
í talvuni omanfyri er hugt eftir hvørjar møguleikar eru fyri endurnýgging av flotanum í bólki 2 og 3 við teimum EBITDA pr. skip, sum greining okkara hevur víst at veiða við burðardyggum stovnum hevur við sær. 
Viðvíkjandi íløgukostnaðinum á 45 og 50 mió.kr. er hetta kostnaður, sum vit hava fingið upplýst við fyrispurningum til verandi aktørar í ávikavist bólki 2 og 3. 
Viðvíkjandi býtinum á 30% eginfígging og 70% lánfígging byggir hetta býtið á okkara kunnleika til hesi viðurskifti og tey krøv, sum fíggingarstovnar seta undir núverandi skipan. Avkastkravið til lán- og eginfígging er eisini ein meting við útgangsstøði í okkara kunnleika til hesi viðurskifti, eins og metta scrapvirði eisini er ein meting. 
P/F skatt hava vit sett óbroyttan til 18%. 
Okkara útrokningar vísa, at raksturin í bólki 2 og 3 kann bera íløgur í nýggjari vinnutól, um stovnarnir koma uppá burðardygt fyri tey mest týðandi fiskasløgini tosk, hýsu og upsa. 
217 
Síða 6 
útrokningarnar vísa, at úrslitið gerst betri fyri bólk 3 enn bólk 2, hetta skal síggjast, at veiðan eftir toski og hýsu økist lutfalsliga mest, og hesi fiskasløg hava størst týdning fyri skipini í bólki 3. 
ávirkan á flakavinnuna á landi 
Fyri at lýsa ávikanina á flakavinnuna á landi hava vit tikið støðið í teirri roknskapargreining, sum vit hava gjørt fyri hesa vinnu árini 2010  2014. Talan er um greining umfatandi 7  8 flakavirkir, sum hava virkað millum 60  80% av virkaðu ráfiskamongdini í tíðarskeiðnum. 
Niðanfyri er víst miðal tøl fyri høvðustølini í hesi greining. 
Miðal rávørunøgd Miðal framleiðsluvirði 
Framleiðsluvirði pr. kg. ráfiskMiðal útreiðslur rávørur og hjálpitilfar 
Rávøru og hjálpitilfar í % Annar kostnaður 
Annar kostnaður í % Miðal starvsfólkakostnaður Starvsfólkakostnaður í % 
Miðal 
44.692 871.698 
19,50 
588.365 67,5% 45.538 5,2% 
162.171 18,6% 
Um hesi miðaltøl verða nýtt sum grundarlag fyri útrokning av virðisøking av meirveiðuni orsakað av burðardyggum stovnum, so gevur hetta hesi høvuðstøl fyri flakavinnuna á landi. 
Ráfiskanøgd (tons) 
Framleiðsluvirðiútreiðslur fyri rávørur og hjálpitilfar 
Bruttoúrslit 
Starvsfólkakostnaður Annar rakstrarkostnaður 
úrslit áðrenn rentur og avskrivingar (EBITDA) 
48.574 
947.421 -639.475 
307.947 
-176.259 -59.393 
72.295 
Sum sæst hevði framleiðsluvirðið hjá flakavinnuni hækkað við næstan 950 mió.kr., starvsfrólkakostnaðurin hevði verið øktur við 176 mió.kr. og EBITDA verið ca. 72 mió.kr. størri. Staðfestast kann tískil, at hendan øking hevði havt stóran týdning fyri flakavinnuna á landi. 
218 
Síða 7 
Niðurstøða 
Staðfestast kann tískil, at um tað var møguligt at taka tað úr okkara høvuðsfiskastovnum, sum verður mett lívfrøðiliga burðardygt nevniliga 
Toskur 25.000 Hýsa 15.000 Upsi 40.000 
hevði hetta havt al stóran týdning fyri føroyska búskapin. Nøkur høvuðstøl kunnu nevnast her: 
		-  Framleiðsluvirðið/útflutningsvirðið hevði hækkað við ca. 950 mió.kr. 
		-  Lønarútgjaldingarnar í flotanum og fiskaframleiðsluni høvdu økst við ca. 390 mió.kr. 
		-  Betri lønsemi hevði gjørt tað møguligt hjá botnfiskaflotanum at endurnýggja seg, tá EBITDA í hesum parti av flotanum hevði kunnað borið nýíløgur í skip á 40  50 mió.kr. pr. stk. 
219 
Síða 8 
Fylgiskjal 7. Yvirlit yvir loyvisskipanir eftir fiskiskapi og slag av reguleringum 
Frágreiðing til yvirlitið 
Felags fiskidagar er ein skipan, har ein partur av fiskidøgunum verður settur av til at fiska hjá einum bólki av fiskiførum undir einum. 
Egnir fiskidagar: Felags fiskidagar verða býttir út á einstøk skip. 
Heildarkvota er tann nøgd av einum fiskaslagi, ið føroysk fiskifør hava rætt at veiða. 
Felagskvota er tann partur av eini heildarkvotu, ið verður settur av til at fiska hjá einum bólki av fiskiførum undir einum. 
Felagskvota við hámarki, er tá felagkvotan verður latin við avmarking fyri hvørt einstakt fiskifar. Hámørkini til samans eru vanliga størri enn felagskvotan. 
Eginkvota merkir, at felagskvota er býtt út á einstøk skip.Loyvistal merkir, at atgongdin til fiskiskapin er avmarkað við talið av fiskiloyvum. Ikki ásett merkir, at hvørki kvotur ella fiskidagar avmarkað fiskiskapin. 
Fiskiloyvisslag 
Føroyskur sjógvur 
Bólkur 2, 3, 4A, 4B og 4TBólkur 5, útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu Botnfiskur á Føroyabanka, bólkur 4 og 5Havtasku við gørnum á føroysku landleiðunumSvartkalvi og havtaska við gørnum á føroysku landleiðunum Svartkalvi við gørnum á føroysku landleiðunumGullaksur á ytru landleiðiniHeystgýtandi sild í føroyskum sjógviHummaraveiða á Tangafirði og har um leiðir Hummaraveiða aðrastaðni í føroyskum sjógviJákupsskelKrabbiTrolveiða eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar Grønlendskur sjógvurBotnfiskur í Eysturgrønlandi, toskur og svartkalvi Kongafiskur og svartkalvi í Eysturgrønlandi (ES-kvota) Rækjuveiða í Eysturgrønlandi (ES-kvota)Fiskiskapur eftir svartkalva í Vesturgrønlandi 
Skipan 
Fiskidagar Fiskidagar Fiskidagar Loyvistal Loyvistal Loyvistal Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Loyvistal Loyvistal Fiskidagar 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota 
Rættindaslag 
Egnir fiskidagar Felags fiskidagar Felags fiskidagar Ikki ásett 
Ikki ásettIkki ásettFelagskvotaEginkvotaFelagskvota við hámarki Eginkvota 
Ikki ásettIkki ásettEgnir fiskidagar 
Felagskvota Eginkvota Eginkvota Felagskvota 
220 
Fiskiloyvisslag 
íslendskur sjógvur 
Botnfiskur í íslendskum sjógvi Lodna í íslendskum sjógvi ES-sjógvurBlálonga í ES-sjógvi Brislingur í ES-sjógvi 
Brosma og longa í ES-sjógvi Hvítingsbróðir í ES-sjógviRossamakrelur í ES-sjógviSild í ES-sjógvi, ICES-øki IIIa N (Skagerak) Barentshavið 
Botnfiskur í norskum sjógvi, norðan fyri 62°N Botnfiskur í russiskum sjógvi í Barentshavinum Rækjuveiða í russiskum sjógvi í Barentshavinum Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard Hørpuskel við Svalbard 
Rækjuveiða við Svalbard 
Svartkjaftur, norðhavssild og makrelur 
Fiskiskapur eftir svartkjafti á fleiri leiðum í 2016 Makrelveiða á fleiri leiðum, nótaskipMakrelveiða á fleiri leiðum, bólkur 4A, 4B, 5 o.a. Makrelveiða á fleiri leiðum, ídnaðarskip Makrelveiða á fleiri leiðum, ísfiskatrolarar (bólkur 2) Makrelveiða á fleiri leiðum, línuskip 
Makrelveiða á fleiri leiðum, rækjuskipMakrelveiða á fleiri leiðum, trolbátar (bólkur 4T) Makrelveiða á fleiri leiðum, verksmiðjuskip Norðhavssild, nótaskipNorðhavssild, ídnaðarskipAltjóða sjógvurKongafiskur í NAFO-øki 3MOthers-kvotur í NAFO-skipanarøkinumSvartkalvi í NAFO-økjunum 3LMNOToskur á Flemish Kap, NAFO-øki 3MBotnfiskur í altjóða sjógvi í NEAFC-økinumBúrfiskur í altjóða sjógvi í NEAFC økinumLangasporl í altjóða sjógvi í NEAFC-økinun Fiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum Kongafiskur í NEAFC Regulatory Area, ICES-øki I og II 
Skipan 
Rættindaslag 
Heildarkvota Heildarkvota 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Ikki ásett Fiskidagar 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota 
Eginkvota Eginkvota 
Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota 
Eginkvota Eginkvota Felagskvota EginkvotaIkki ásettFelags fiskidagar 
EginkvotaEginkvotaFelagskvota Felagskvota við hámarki Felagskvota við hámarki Felagskvota Felagskvota við hámarki Felagskvota Felagskvota við hámarki Eginkvota 
Felagskvota við hámarki 
HeildarkvotaHeildarkvotaHeildarkvotaHeildarkvotaFiskidagarHeildarkvotaFelags NEAFC-kvota fyri øll lond Heildarkvota Eginkvota Heildarkvota Felagskvota 
Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felags fiskidagar Felagskvota 
221 
Fiskiloyvisslag 
Rækjuveiða í altjóða sjógvi í NEAFC-skipanarøkinum Rossamakrelur í Suðurstillahavinum, SPRFMO 
Skipan 
Ikki ásett Heildarkvota 
Rættindaslag 
Ikki ásett Felagskvota 
222 
Fylgiskjal 8. Økisfriðingar og tekniskar reglur í fiskiskapinum í føroyskum sjógviHetta skjalið er eitt yvirlit yvir økisfriðingar og tekniskar reguleringar í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi. Økisfriðingar 
Inngangur 
Eitt týdningarmikið amboð í fyrisitingini av fiskiskapinum í føroyskum sjógvi er, at leiðir eru friðaðar fyri øllum fiskiskapi ella fiskiskapi við ávísum reiðskapi  bráðfeingis, partar av árinum ella alt árið. 
Um sæð verður burtur frá teimum friðingum, sum vórðu settar í verk uttan fyri táverandi 12 fjórðinga fiskimarkið í 1973, so kom tann fyrsta veruliga føroyska friðingin í 1978, tá ein leið norðanfyri varð friðað fyri troli í tveir mánaðir. Síðan tá eru nógvar friðingar komnar afturat, serliga árini 1990-1994. Onkrar tillagingar og broytingar hava verið, men grundvøllurin undir skipanini við økisfriðingum er at kalla óbroyttur seinastu 20 árini. 
Tá friðingar eru settar í verk, hava endamálini verið ymisk. í summum førum hava friðingarnar eitt beinleiðis stovnsrøktarendamál og/ella skulu verja og varðveita vistskipanir. Dømi um slíkar friðingar eru gýtingarfriðingar, ungfiskareglur og bráðfeingis veiðibann, friðaðar smáfiskaleiðir og korallfriðingar. 
Endamálið kann eisini vera at halda ymiskar veiðihættir atskildar. Meginparturin av landgrunninum er býttur sundur í reiðskapsøkir og økir, har bert ávísar skipastøddir hava loyvi at royna: Ein stórur partur er stongdur fyri troling, soleiðis at einans veiða við húki er loyvd. Leiðirnar innan fyri seks fjórðingar er stongdar fyri størru línuskipunum, veiða við gørnum eftir havtasku og svartkalva er avmarkað til djúp økir, og troling eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar er bert loyvd í ávísum økjum um summarið. 
Gýtingarfriðingar 
í Føroyum hava vit í nógv ár havt skipanir við tíðaravmarkaðum veiðibanni á gýtingarleiðum.1 Fiskiskapur á gýtingarleiðum verður mettur at órógva sjálva gýtingina og kann ávirka, hvussu nógv setir til fiskastovnarnar. Tí eru leiðir í føroyskum sjógvi friðaðar fyri øllum ella ávísum fiskiskapi í gýtingartíðini. Sum vit síggja á mynd 1, eru flestu gýtingarfriðingar norðanfyri, vestanfyri og á Føroyabanka. 
1 Kunngerð nr. 4 frá 9. februar 2006 um tíðaravmarkað veiðibann á gýtingarleiðum. 
223 
Mynd 1. Gýtingarfriðingar 
	1.	Stongd frá 15/02 til 31/03. Veiða við snellu og veiða við gørnum eftir havtasku undantikin. 
	2.	Stongd frá 15/02 til 15/04 fyri línufør yvir 80 tons. Før, størri enn 80 tons og uttan egningarmaskinu undantikin. 
	3.	Stongd frá 01/02 til 01/04. Veiða við snellu og veiða við gørnum eftir havtasku undantikin. 
	4.	Stongd frá 15/01 til 15/05. Veiða við troli ikki loyvd. 
	5.	Stongd frá 15/02 til 15/04. Veiða við snellu, snøri og tráðu undantikin. 
	6.	Stongd frá 15/02 til 15/04. Øll veiða. 
	7.	Stongd frá 15/01 til 01/04. Veiða við línu og snellu undantikin. 
	8.	Stongd frá 01/03 til 01/05. Øll veiða. 
Kelda til kort: Skipalistin. 
1. Trolfriðingar og smáfiskaleiðir 
Ein rættiliga stórur partur av landgrunninum er friðaður fyri trolveiðu. Trolfríu økini, sum eru víst á mynd y, stuðla stovnrøktarendamálinum, hóast hugsanin í síni tíð mest hevur verið at halda ymiskan reiðskap atskildan, serliga húk og trol. Nógv av trolfríu økjunum, ið vórðu sett inn í lógina miðskeiðis í 1990-unum, eru hýsu- og toskaleiðir, sum eru stongdar fyri trolveiðu fyri at verja húkaflotan. 
Summar av trolfriðingunum eru heilársfriðingar av smáfiskaleiðum. Hugsanin við hesum er at geva fiskinum møguleika at vaksa seg størri, so at hann gevur betri úrtøku. Øki T vestur úr Mykinesi og øki U eystur úr Fugloynni eru gjørd fyri at verja smáfisk, (sí kort). 
224 
Mynd 2. Leiðir, stongdar fyri troli. 
Innan fyri 12 fjórðingar er øll veiða við troli bannað, undantikin troling við serloyvi. 
a. Stongt fyri trolveiðu frá 01/06 til 31/08. B. Stongt fyri trolveiðu frá 20/01 til 01/03. E. Stongt fyri trolveiðu frá 01/04 til 31/01. M. Stong fyri trolveiðu frá 01/02 til 01/06. 
A, C, D, F, G, H, I, J, K, L, P, R, S, T og U stongdir fyri trolveiðu. Bannið í I, J, R og S fevnir ikki um trolarar við 500 hk maskinorku ella minni. 
Kelda til kort: Skipalistin. 
Meginparturin av Føroyabanka er við lóg friðaður fyri allari veiðu, tó so at lógin heimilar landsstýrismanninum við kunngerð at loyva tíðaravmarkaðari veiðu við snellu, snøri ella tráðu. 
Viðvíkjandi friðing av smáfiskaleiðum var í tíðarskeiðnum juli 2011 til august 2013 kunngerð, sum friðaði allar leiðir inni við land fyri vinnuligum fiskiskapi við línu. Somuleiðis vóru ein leið eystanfyri og ein leið vestanfyri friðaðar. Endamálið var at verja teir yngstu árgangirnar av hýsu og toski. 
Korallfriðingar 
Síðan 2005 hava verið reglur, sum banna veiðu við botntroli á ávísum leiðum fyri at verja korallir á botni.2 Korallir verða vanliga roknaðar sum týdningarmikil partur av vistskipanini á botni og harvið umhvørvinum hjá fiski. 
2 Kunngerð nr. 7 frá 20. januar 2005 um friðað øki fyri troling. 
225 
Bráðfeingis veiðibann á ungfiskaleiðum 
Ungfiskareglur hava verið partur av skipanini av fiskiskapinum í føroyskum sjógvi síðan 1989. Tær eru ásettar í lógini um vinnuligan fiskiskap frá 1994 og í kunngerðum frá 1993. 
Skipanin ber í stuttum í sær, at fiskifør hava skyldu at boða Vørn frá, um íblandingin av ungfiski er meiri enn eitt ásett hámark. Vørn kannar síðan málið og hevur heimild at lýsa bráðfeingis veiðibann á leiðini. 
Endamálið við at friða ungfiskaleiðir er at geva fiskinum frið at vaksa ta fyrstu tíðina, tá ið hann vanliga veksur skjótt, og at loyva honum at gýta minst eina ferð fyri á tann hátt at stuðla undir burðardygt veiðimynstur og tilgongdina til fiskastovnarnar. 
Talva 1: Ungfiskur og hámark fyri íblanding av ungfiski 
Við heitið ungfiskur er at skilja:UPSI (Pollachius virens), ið er minni enn 55 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
TOSKUR (Gadus morhua), ið er minni enn 50 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
HSA (Melanogrammus aeglefinus), ið er minni enn 45 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
LAKSUR (Salmo salar), ið er minni enn 60 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
STóRUR KONGAFISKUR (Sebastes marinus) og TRANTKONGAFISKUR (Sebastes mentella), ið er minni enn 37 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
BLáLONGA (Molva byrkelange), ið er minni enn 75 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti. LONGA (Molva molva), ið er minni enn 75 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti.BROSMA (Brosme brosme), ið er minni enn 50 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti. HVíTINGUR (Merlangius merlangus, ið er minni enn 35 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
Hámark fyri íblanding av ungfiski: 
í UPSAVEIU mugu ikki meiri enn 30% í tali í hvørjum háli/fyri snellu hvønn dag vera ungfiskur, smb. § 1. 
í TOSKAVEIU mugu ikki meiri enn 30% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur. Hámarkið er galdandi fyri allar trolarar og línubátar. Hámarkið er tó 30% í hvørjari setu/hvønn dag fyri fiskifør undir 100 BRT, ið royna við línu, snøri ella snellu. 
í HSUVEIU mugu ikki meiri enn 30% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur. Hámarkið er galdandi fyri allar trolarar og línubátar. Hámarkið tó 50% í tali í hvørjari setu/hvønn dag fyri fiskifør undir 100 BRT, ið royna við línu, snøri ella snellu. 
í LAKSAVEIU má eingin ungfiskur vera í veiðuni. Hetta er galdandi fyri línubátar. 
í KONGAFISKAVEIU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur. Hámarkið er galdandi fyri allar trolarar og línubátar. 
í BLáLONGUVEIU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur.í LONGUVEIU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur.í BROSMUVEIU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur.í íDNAARVEIU við hvítingi sum hjáveiðu mugu ikki meiri enn 25% av hvítingi í tali í hvørjum háli vera ungfiskur. 
Kelda: Kunngerð nr. 55 frá 26. mars 1993 um heitið ungfiskur av ávísum fiskasløgum og hámark fyri blanding av ungfiski. 
226 
Trolveiða innan fyri 12 fjórðingar 
Innan fyri 12 fjórðingar er veiða við troli ikki loyvd. Tó hevur í nógv ár verið loyvt trolbátum 120 BRT og minni at trola eftir flatfiski um summarið  ofta nevnt troling á landleiðini.3 Ætlanin við skipanini er at gagnnýta flatfiskin innan fyri 12 fjórðingar, sum vanliga ikki fæst við øðrum reiðskapi enn troli. 
í hesum fiskiskapi er treyt, at bátarnir nýta serligt flatfiskatrol við skiljirist fyri at síla tann runda fiskin frá, so at tað mest er flatfiskur, sum fer aftur í posan. 
Trolingin innan fyri 12 fjórðingar hevur øll árini, síðan hon byrjaði fyrst í 1970-unum, verið skipað soleiðis, at bátar hava havt loyvi at trola á neyvari ásettum leiðum. Tey fyrstu árini vórðu økini javnan broytt, men síðan miðskeiðis í 1990- unum hevur skipanin verið at kalla óbroytt. Eftir verandi kunngerð er trolingin avmarkað til økini, sum eru víst á mynd 3. 
Mynd 3. Trolveiða innan fyri 12 fjórðingar er loyvd í økjunum á myndini. 
Kelda til kort: Skipalistin. 
Línuskip 
Fiskifør, størri enn 90 tons, hava ikki loyvi at veiða við línu innan fyri 6 fjórðingar úr grundlinjunum. Fiskifør, millum 15 og 90 tons, sum hava egningarmaskinu, hava ikki loyvi at veiða við línu nær landi.4 
Veiða við gørnum 
Veiða við gørnum eftir toski, hýsu og upsa er ikki loyvd innan fyri 30 fjórðingar úr grundlinjunum og á Føroyabanka.5 
3 Kunngerð nr. 65 frá 3. juni 2010 um trolveiðu innan fyri 12 fjórðingar.4 Kunngerð nr. 117 frá 14. november 2005 um fiskiskapin í føroyskum sjógvi við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum. 5 Kunngerð nr. 117 frá 14. november 2005 um fiskiskapin í føroyskum sjógvi við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum. 
227 
á innaru landleiðini er beinleiðis veiða eftir sild, reyðsprøku, tungu, skrubbu og rognkelsi við gørnum bert loyvd 30 m úr landi, og við áarósar mugu gørnini ikki setast nærri enn 100 m frá ósamunnanum. 
Somuleiðis er beinleiðis fiskiskapur eftir havtasku við gørnum bert loyvdur á eini leið vestan fyri eina ásetta linju og í einum kassa eystanfyri og einum kassa norðanfyri. Fiskiskapur eftir svartkalva við gørnum er bert loyvdur, har dýpið er meira enn 500 m.6 Harafturat er ein leið vestur ímóti markinum á íslandsrygginum stongd fyri garnaveiðu. 
Uppsjóvarfiskiskapur 
Eftir verandi reglum7 er ikki loyvt at royna innan fyri eina linju, drigna rundan um landgrunnin, og á Føroyabanka, (bláu økini á mynd 4). Somuleiðis er álagt skipunum at brúka skiljirist, sum skilir upsa, tosk o.a. frá, tá tey royna á ávísum leiðum í føroyskum sjógvi, (blástrikaða økið á mynd 4). 
  Økisreguleringar fyri veiðu eftir svartkjafti. í bláu økjunum er ikki loyvt at royna eftir svartkjafti. í blástrikaða økinum er álagt skipunum at brúka skiljirist. 
Kelda til kort: Vørn. 
2.Tekniskar reglur fyri fiskireiðskap 
Tekniskar ásetingar um reiðskap, t.d. minst loyvda meskastødd í troli og gørnum, eru ætlaðar at forða fyri, at fiskur ikki verður veiddur, fyrr enn hann hevur rokkið eini minstustødd, og á tann hátt stuðla málinum um størstu, varandi úrtøkuna í fiskiskapinum. 
Slíkar reglur hava kanska serliga týdning í skipanum, har tað er veiðiorkan, ið verður regulerað, og fyri at tálma avleiðingunum av tí líðandi økingini í fiskiorkuni í skipanini. Teknologiskir batar í trolinum, nýggj og effektivari húkasnið, 
6 Kunngerð nr. 105 frá 5. august 2013 um skipan av fiskiskapinum eftir havtasku og svartkalva við gørnum á føroysku landleiðunum, sum broytt við kunngerð nr. 125 frá 11. november 2013.7 Kunngerð nr. 18 frá 9. mars 2007 um veiðu eftir svartkjafti í føroyskum sjógvi. 
228 
betri útgerð á brúnni o.a. eru dømi um slíka menning, sum vanliga ger veiðievnini hjá fiskiførum betri, og harvið økist veiðitrýstið. 
3. Minstamát á fiski 
Reglur um minstamát á fiski skulu eins og tekniskar ásetingar um reiðskap stuðla undir, at ikki ov nógv verður fiskað av smáfiski. Viðmerkjast skal, at munur er á hesum minstamáti og ungfiskamátunum. 
Reglur um minstamát eru ásettar í kunngerð um fiskiskapin í føroyskum sjógvi við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum. Eftir kunngerðini má veiðan av undirmálsfiski ikki vera meira enn 5% av samlaðu vektini fyri túrin. Fiskur, ið er minni enn mátini í talvu 2, er undirmálsfiskur: 
    iskaslag m         
                                                                             
229 
Fylgiskjal 9 
árni M. Dam hevur fylgjandi viðmerkingar til frágreiðingina: 
Nágreiniligari lýsing av øllum leisti 2 
Eftir at hava luttikið í nevndararbeiðinum um at gera eina nýggja fiskivinnuskipan, eftir tí leisti sum arbeiðssetningurin hjá landsstýrismanninum í fiskivinnumálum bað um, var staðfest, at semja ikki fekst í nevndini um tilmælið.Heldur enn at koma við tveimum tilmælum, er valt her í fylgiskjali, at lýsa nærri, hvørjar hugsanir liggja til grund, tá ið leistur 2 varð skrivaður: 
4 økir verða, í eftirfylgjandi, lýst nærri. Tey eru: 
 Uppboðssøla:o av veiðirættindum 
o av veiðu 
		Antitrust leiðreglur 
		Kvotuskipan ella fiskidagarHesi øki verða lýst við atliti til tey tættast atknýttu áhugamálini, ið eru vald at vera: Almenningurin, framleiðsluvirkir, fiskaseljarar, reiðarar, yvirmenn og fiskimenn á skipunum. Uppboðssølur Uppskotið til nýggja fiskivinnuskipan skal taka støði í nøkrum yvirskipaðum málum í arbeiðssetninginum, sum t.d.: 
		At skipanin loyvir nýggjum aktørum við nýggjum hugskotum at fáa møguleikan bæði á sjógvi og landi 
		At skipanin skapar stabilitet fyri verandi aktørar 
		At skipanin er løtt at umsita og at gjøgnumskygni er gott 
		At skipanin er einføld og at sama prinsipp er galdandi fyri allar aktørar 
		At skipanin tekur part av tí óvanliga vinninginum úr vinnuni 
		At skipanin ger, at teir sum fíggja og gera íløgur trúgva uppá stabilitet/kontinuitet í skipanini 
		At skipanin ger tað, at eingin politisk íblanding er, tá rættindir skifta hendur 
		At skipanin virkar soleiðis, at rættindini verða umsett millum aktørarnar á einum marknaði 
		Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan, og alt av fiskinum, eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum út frá hesum málum verður tulkað, at grundarlagið undir skipanini má verða, at fríu marknaðarkreftirnar ráða á einum skipaðum, dynamiskum marknaði, har kappingartreytirnar eru so líkar fyri allar luttakarar sum gjørligt. Ætlanin er ikki, at tað skal vera gjørligt at spekulera í hesum slagi av rættindum, hvørki í longri ella styttri tíðarskeiðum. Rættindini skulu keypast við tí endamáli, at vinningur skal fáast við at fiska og ikki við víðarisølu av hesum rættindum fyri eyga. Ein grundleggjandi fortreyt fyri at fáa eina tílíka marknaðarstýrda skipan at virka best møguligt í longdini er, at allir aktørarnir í skipanini, virka undir somu treytum. 
230 

út frá omanfyrinevndu fortreytum skal í eftirfylgjandi lýsast ein marknaðarstýrd skipan til sølu og keyp av veiðirættindum, ið verður nevnd Uppboðssøla við forkeypsrætti ella stytt UVF. 
í stuttum er uppboðssøla við forkeypsrætti ein skipan, har ið rætturin at fiska fyri eitt ár í senn á einum almennum marknaði er galdandi. árliga verða t.d. 20 % boðin út á marknaðinum, ímeðan verandi aktørar hava møguleika at ogna sær 80 % av tí, teir høvdu árið fyri við einum forkeypsrætti. 
Hendan marknaðarstýrda skipanin kann selja bæði dagar og kvotur, og er tí ikki tengd at, hvør reguleringsskipanin er. Fyri at fáa eina so góða skráseting og gagnnýtslu av veiðuni sum gjørligt, skal øll veiðan seljast yvir ein góðkendan almenna marknað: Uppboðssølu  Fiskamarknað, har teir, ið ynskja at keypa, virka og selja víðari kunnu hava møguleika at luttaka. 
At øll hava møguleika til at bjóða uppá fiskin, eigur at verða besti mátin at gagnnýta alt tilfeingið á skilabesta hátt.Tað, ið er grundleggjandi við at hava tvær uppboðssølur er, at øll kunnu fáa javnbýtis rætt til at bjóða seg fram sum aktørur í bæði veiðirættindum ella í veiðuni, soleiðis at øll fáa rætt at keypa veiðirættindi og veiðu. Vertikal integratión er ikki neyðug, tá ið øll veiða er atkomulig. 
Løgtingið hevur ávirkan á at seta tær báðar uppboðssølurnar sum lógarkrav. 
Hvussu gjaldið fyri veiðirættindi skal dragast frá í sambandi við avrokning til manningina er ein spurningur, ið má avklárast. Hesin kann avklárast við lóg ella við samráðingum millum avvarðandi feløg á arbeiðsmarknaðinum.Løgtingið hevur ikki ávirkan á, hvussu treytirnar eru á arbeiðsmarknaðinum, t.d. hýrupartin, men tað má roknast við, at avvarðandi reiðarafeløg og fakfeløg koma fram til, at aktørarnir, sum skulu keypa alt á eini uppboðssølu, eru nøkulunda javnsettir. 
Lýsing av uppboðssøluskipanini við forkeypsrætti UVF 
Grundarlagið undir hesari skipan er at gera tað gjørligt hjá nýggjum aktørum at sleppa framat, samstundis sum verandi aktørar hava ein møguleika at hava ein rímiligan kontinuitet, men at teir mugu verða fult kappingarførir við aðrar aktørar. Minnast skal til, at ætlanin ikki er, at landið skal fáa hægst møguligan prís fyri veiðirættindini men rættan prís við kontinuiteti fyri eyga. 
Av tí at veiða er tætt knýtt at náttúruviðurskiftum, so má skipanin verða samansett soleiðis, at peningaligu váðarnir kunnu minimerast og kortini varðveita tann neyðuga dynamikkin í vinnuni. 
Grundleggjandi prinsipp fyri UVF 
UVF-skipanin byggir á meginregluna, at gjaldast skal fyri øll veiðirættindini fyri hvørt árið sær. 
Prísurin fyri veiðirættindini skal koma frá einari uppboðssølu, har minst 20% av flestu fiskasløgum skulu verða seld, áðrenn nýggja fiskiárið byrjar. Teir aktørar, ið vóru aktivir í árinum fyri, fáa ein forkeypsrætt á 80% av tí, sum teir fiskaðu tað árið. Nøgdin má sjálvandi regulerast við tí %, sum samlaða kvotan er hækkað ella lækkað. 
Prísurin á veiðirættindunum, ið koma undir forkeypsrættin, verður meðalprísurin á tí fiskaslagnum, sum er selt á uppboðssøluni. Aktørurin ger sjálvur av, um hann vil gera forkeypsrættin galdandi ella ei. Verður forkeypsrætturin ikki gjørdur galdandi ella bert í ávísan mun galdandi, so verður restin av veiðirættinum settur til sølu á uppboðssølu seinri. 
Roknast má við, at tá allir aktørar verða stillaðir líka, at tað er eingin, sum fær tillutað nakað fyri einki, so koma prísirnir á árligu uppboðssøluni vera teir røttu, sæð út frá tí, ið vinnan klárar at gjalda við framtíðar rakstri fyri eyga. 
Langtíðarstabilitet  1 ára gjald ? 
Ført hevur verið fram, at neyðugt er við langtíðar loyvum fyri stabilitet. UVF-skipanin hevur við sær ein stabilitet á minst 80% av rættindum fiskað árið fyri, umframt møguleika at keypa 20% av heildini, upp til hámarkið, til allar luttakarar alla tíð framyvir. Hesin stabilitetur kemur við einum avmarkaðum váða við at gjalda fyri 1 ár í senn. Váðastýringin er minkað munandi, tá tað bert er neyðugt at hyggja eitt ár fram. 
Luttakararnir kunnu tillaga sítt virksemi við at keypa sær størri rættindir á nøkrum veiðirættindum og minka um onnur. 
231 
Viðurskifti, ið ávirka fiskaprísásetingina á veiðirættindunum 
Allar vinnur hava óstøðugar umstøður at arbeiða undir. Fiskiveiða verður tó mett at hava munandi fleiri óstøðug viðurskiftir enn aðrar vinnur, har verður serliga hugsað um fiskiskap (hvørt fiskidøgn kostar nærum tað sama óansæð veiðinøgd), fiskaprís (fremmandan valuta, boykott, Force Majour-líknandi støður), oljuprís, o.s.fr. 
Eisini hevur tað sera stóra ávirkan, hvussu kostnaðurin fyri veiðirættindini verður frátrektur. Er tað av óbýttum ella skulu manningarnar ikki luttaka í kostnaðinum fyri veiðurættindini? 
Hví hava veik (og sterk) feløg kunnað gjørt risaíløgur 
Tað vekir undran, tá feløg við sera lítlum eginkapitali, hava verið før fyri at keypt skip og kvotur fyri fleir hundrað mió. kr., og eisini eru fleiri dømi frá úti í heimi, at rættindir eru seld fyri tíggju ferðir bruttoprísin pr. kg. á feskum fiski. 
Mest sannlíkt er, at slíkir handlar eru gjørdir mest sum ein strategisk íløga, tí gongdin á prísinum á fiskirættindum, ið eru seld endaliga, nærum bara er gingin tann eina vegin og tað er uppeftir. 
í UVF-skipanini er møguleiki at keypa veiðirættindir sum eina strategiska íløgu, fyri síðan at selja tey aftur við stórum vinningi, ikki til staðar. Grundhugsjónin við UVF-skipanini er, at einasti máti at tjena pening uppá keypt veiðurættindi, er at fara út at veiða fiskin og síðan selja hann á uppboðssøluni, ella at keypa og virka fiskin, so hann kann fara longri út á heimsmarknaðin og harvið fáa størri vinning. 
á hvønn hátt skulu veiðirættindi seljast og gjaldast? 
Veiðirættindi verða seld á tí almennu uppboðssøluni sum ein rættur til at fiska eina ávísa nøgd ella í eitt ávíst tíðarskeið við einum ávísum veiðitrýsti. 
Rætturin at veiða verður givin sum ein møguleiki fyri aktørin at fremja henda í verki.Tá ið veiðirætturin er keyptur, skal hesin gjaldast beinanvegin, hetta fyri at seljarin skal hava trygd fyri, at keyparin hevur neyðuga fígging til at gjøgnumføra handilin. 
Veiðirætturin vil undir vanligum umstøðum minka sum fiskað verður.Ikki ber til at reklamera ella at klaga um slíkan veiðirætt eftir, at hann er keyptur, og tí er neyðugt at gera aðrar skipanir, ið bæði minka um váðan og gera tað neyðugt fyri aktørarnar, nýggjar sum verandi, at hava nøkur amboð, ið teir kunnu gera brúk av. 
Veiðirættindini kunna latast inn aftur eftir givnum leisti 
Skuldi nakað óvæntað komið fyri í einum ári, t.d. at oljuprísir fara nógv upp og møguliga fiskaprísirnir falla nógv, ella um ein luttakari ynskir tað, so kunnu keypt veiðurættindi latast inn aftur til keypsprísin tó við einum ávísum tapi. Skipanin vil virka á tann hátt, at prísirnir kunnu stillast til tann nýggja veruleikan; resettast, t.v.s. at man kann lata tað, sum er keypt á uppboðssøluni innaftur, soleiðis at aktørarnir bjóða av nýggjum, fyri so eisini at fáa annan prís fyri forkeypsrættin. (Hetta verður greitt nærri frá seinri) Hetta er fyri at fáa trygdina í hásæti, bæði fyri íleggjarar og teir, ið skulu fíggja skip og rættindir. 
Skipanin verður lýst í mynd 5: 
232 
Mynd 5. 
Mynd 5 vísir virðið á veiðirættinum frá fyrsta degi í einum fiskiári. X-aksin er dagar og y-aksin lýsir, hvat virði fiskirættindini kunnu latast inn aftur fyri, samanborið við upphæddina, tey blivu keypt fyri. 
Veiðan seld á uppboðssøluni 
í Arbeiðssetninginum stendur : 
- Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan og alt av fiskinum eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum. 
Um øll veiðan bleiv seld á uppboðssølu, so hevði tað líkastilla allar aktørarnar, og um allur fiskur bleiv seldur á uppboðssølu, ber eisini til at selja innvølir v.m. 
Við at hava ein marknað, ið er fyri allar, má eisini roknast við, at tað mugu gerast greiðar reglur fyri skráseting av veiðu, hvussu væl hagreidd rávøra skal vera, og skal eftirlit vera, soleiðis at hesar reglur eru fylgdar, umframt at útbjóðingarupplýsingarnar eru rættir. 
Gjørligt skal vera hjá eftirlitum so sum Vørn, Heilsufrøðiligu Starvsstovuni o.s.fr.. at kunna koma á eftirlitsvitjan nær og hvar, tað skal vera. Prísskipanin er almenn og allir fáa møguleika at royna seg. 
Ofta hevur verið ført fram, at neyðugt er at hava vertikala integratión. Eftirsum allur veiddur fiskur skal um eina uppboðssøla, so hava allir luttakarar atgongd til allan fiskin og av hesi orsøk er vertikal integratión ikki neyðug. 
Eitt nú verður ikki neyðugt hjá virkjum at hugsa um fiskiskap og umvent.Eitt nú nýtist Havsbrún ikki at keypa fiskiskip, tí teir fáa møguleika at keypa teirra rávøru á fiskamarknaðinum. 
233 

Varðin Pelagic, Pelagos og Kollafjørð Pelagic fáa møguleika at bjóða uppá allan uppsjóvarfisk undir Føroyum o.s.fr.. Henda skipan líkist nógv tí uppboðssølu, ið er í dag. 
Sølan av veiðuni skal verða skipað soleiðis, at sølan skal vera ein non profituppboðssøla, sum bert hvílir í sær sjálvari. 
Tá ið so nógvur fiskur skal um eina uppboðssølu, so má henda vera sera liðilig, tí tað kann hugsast, at selt verður fleiri ferðir hvønn dag. Við dagsins tøkni skuldi hetta verið lætt. Keyparar eiga at kunna melda seg til eina SMS-skipan, so ein søla kann fara fram, nær tað skal vera. 
Royndir frá uppboðssølunum í 2011 og í 2016 
Eitt felag, ið hevði samband til Lafayette keypti á sumri í 2011 80% av tí, sum var til sølu á uppboðssøluni. Lafayette hevði sera bíliga arbeiðsmegi umborð og hevur henda hending fingið sera nógva umtalu. Til hetta er at siga, at í 2011 vóru vit útistongd frá Norra og ES, og um Lafayette ikki var her, høvdu vit helst ikki megna at fáa makrelin frystan til matna. Uppboðssølan í 2011 má sigast at verða hildin í einari tíð, har undantaksstøða var galdandi í føroysku fiskivinnuni og kann sostatt ikki nýtast til sakliga grundgeving hvørki henda ella handa veg. 
UVF-skipanin tekur hædd fyri, at tað ikki er møguligt hjá einum aktøri at keypa so stóran part sum Lafayette keypti í 2011. 
Ein onnur hending, ið kom til sjóndar eftir uppboðssøluna í 2011 var, at tað var gjørligt at seta prísin millum veiðiskip og móttøkuskip, sum tað passaði best. Hetta var sera óheppið fyri fiskimenn. Hesir blivu avroknaðir sera ymiskt fyri sama arbeiði í hesum tíðarskeiði. 
Tað eigur tí ikki at verða gjørligt hjá aktørum at keypa t.d. makrel fyri síðani at biðja eitt skip fara út at veiða nøgdina, ið keypt er fyri fyri t.d. 1,00 kr./kg. Hesa krónu skulu so manning og skip deila ímillum sín. Hýruparturin er stórur, og skal ein aktørur gjalda hýrurnar av einari krónu og ein annar av t.d. 5 krónum, so verður tað ein sera ójøvn kapping. Tað sama kundi eitt flakavirki gjørt; keypt veiðirætt til tosk á uppboðssøluni, og biðji eitt skip við manning fara út at veiða hendan toskin fyri t.d. 5 kr. kg. 
Við at øll veiða skal um ein fiskamarknað, er hesin møguleiki ikki til staðar, soleiðis at øll manningin verður avroknað eftir tí veruliga søluvirðinum á veiðuni. 
á sumri í 2016 vóru nakrar uppboðssølur av ymiskum fiskasløgum hildnar. Har var møguleikin hjá aktørunum, sum kundu og sum bjóðaðu, sera ójavnur, tí hýrukostnaðurin er sera ymiskur hjá ymsu aktørunum, umframt at fleiri av aktørunum hava fingið túsundtals av líknandi tonsum fyri einki. Hetta viðførdi, at kostnaðurin fyri keyptu tonsini kundi deilast út á øll tonsini bæði keypt og fingin. 
Hesin ójavni slepst undan við UVF-skipanini, tí at her her skal gjaldast fyri øll rættindini, Men hvat hýrukostnaðin viðvíkur, er tað nakað partarnir á arbeiðsmarknaðinum hava ábyrgdina av. 
Fyri at fáa eina uppboðssølu at virka best møguligt, er tað sera umráðandi, at allir aktørarnir hava sama møguleikar fyri at kappast. 
Fyrimunir við hesi UVF-skipanini og søla av veiðu á fiskamarknaði 
	1.	Hon virkar leys av politisku skipanini. 
	2.	Man nýtist ikki at hyggja meira enn eitt ár fram, fyri at meta um útlitini fyri fiskaprís, veiðimøguleikar og oljuprís. 
	3.	Skipanin kann verða óendalig hjá teimum, ið vilja luttaka, men eingi fær loyvi til at sovna í skipanini, tí tað er altíð onkur, ið andar ein í nakkan. 
	4.	Kemur at dríva innovativitetin fram í vinnuni. 
	5.	Váðin at læna pening liggur í at fíggja skipið. 
	6.	Váðin í fíggingini av veiðirættindunum er lítil, og tað má hann eisini verða, um nýggir, og fleiri av verandi aktørum skulu hava ein møguleika, og tí er ein skipan gjørd, sum ger rættindini meira likvid (sí mynd á síðu 3.) 
234 
	7.	Tað fer ikki at loysa seg hjá peningasterkum feløgum, bert at pressa prísin á uppboðssøluni, tí tað rakar teir í forkeypsrættinum. 
	8.	Samanumtikið verða tað teir, ið duga at fiska, hagreiða og selja fiskin, sum hava størsta møguleika fyri at vinna kappingina í hesi skipan. 
	9.	Manningar fáa rættan prís fyri veiðuna. 
	10.	Lættari verður hjá reiðarum at hava støðuga manning. 
	11.	Øll, ið ynskja at keypa, virka og selja veiðu fáa líka møguleika. 
Hvussu skal ein veiðirættindauppboðssøla skipast? 
á hesi uppboðssøluni skulu øll veiðirættindi seljast. Sí seinri í skrivinum, hvørji rættindi, ið føroyingar eiga.Tað er tað almenna, sum á hesari uppboðssølu bjóðar veiðirættindi út til privatar at troyta.Skipanin er sera liðilig og kann lættliga broytast eftir, at hon er byrjað, men fyri at byrja mugu nakrar avgerðir takast. Fyri at fáa gongd á, verður tí mælt til at fylgjandi støður verða galdandi: 
		Skipanin tekur støði í, at verandi reguleringar kunnu verða varðveittar, viðvíkjandi skipastødd og øðrum tekniskum reguleringum. 
		Har veiðan er við kvotum, kann verða hildið fram við kvotum. 
		Har veiðan er við fiskidøgum, kann verða hildið fram við fiskidøgum. 
		Har sum royndarloyvi, loyvir, fiskiloyvi, felags fiskidagar og felagskvotur hava verið brúktar, eigur at verður broytt til antin fiskidagar ella kvotur. Tá ið veiðirættindi skulu seljast, eru tað tveir spurningar, ið serliga hava av áhuga, smb. arbeiðssetninginum: 
		Hvussu kann sleppast undan, at tað verður ein privatur marknaður? 
		Hvussu kunnu teir verandi aktørarnir kenna seg vísar í, at teir koma upp í part?Fyrri spurningur Hvussu kann sleppast undan, at tað verður ein privatur marknaður? Sølan av veiðirættinum á uppboðssøluni kann bert fara fram millum eigaran, sum er landið, og ein privatan. Tann privati hevur tveir møguleikar: antin at veiða tað, ið hann hevur keypt ella at lata veiðirættin inn aftur, eftir einum ávísum leisti, so veiðurætturin kann seljast víðari til annan aktør. Grundreglurnar fyri veiðirættin: 
		Veiðirætturin inniheldur ávís veiðirættindi, kvotur ella fiskidagar 
		Veiðirættin kann ikki seljast millum aktørar. 
		Einasti máti keyparin kann vinna pening fyri veiðirættin, er at veiða tey rættindir, sum keyptu veiðirætturin gevur. 
		Veiðirættin kunn altíð latast inn aftur til uppboðssøluna eftir ávísum leisti. Byrjunarvirðið, um latið verður inn aftur sama dag, sum veiðirætturin er keyptur, gevur 97% aftur. Tað merkir, at ein fær í mesta lagi 97% aftur av keypsprísinum. 
		Veiðirættindi missa virði til innlating, fyri hvønn dag, ið gongur, har tey ikki eru nýtt. 
		Tað, sum er umráðandi fyri veiðirættin er, at keypa tað, ein hevur brúk fyri  kemur ein í ta støðu at eiga ov stóran veiðirætt, er umráðandi at lata veiðirættin innaftur - skjótast møguligt - fyri ikki at missa ov nógvan pening. 
		Um ein veiðirættur fellur burtur, skal fult endurgjald latast. 
235 
 Veiðirættur kann eisini verða negativur, soleiðis at onkur kann fáa pening fyri at fiska, um tað eru rættindir, ið landið hevur áhuga í, t.e. um tað eru rættindir, ið tað ikki loysir seg at fara eftir, men at tað kortini er umráðandi fyri landið at veiða rættindini fyri at uppihalda ella uppbyggja søgulig rættindi. 
Seinri spurningur Hvussu kunnu teir verandi aktørarnir kenna seg vísar í, at teir koma upp í part? 
Tað fáa teir, um verandi aktørar fáa forkeypsrætt til ein rímiliga stóran part part av teimum veiðirættindunum, ið teir hava í dag. Eftirfylgjandi eru møguleikar at keypa seg enn longri upp, til hámarkið er rokkið, so tað skuldi verið ein góð forsøgn fyri, hvat teir hava at halda seg til. 
Tað, ið verandi aktørar helst ynskja er ein form fyri kontinuitet. 
Ein leypandi forkeypsrættur eigur at geva tann eftirlýsta kontinuitetin. Um aktørarnir altíð hava ein forkeypsrætt á 80% av tí, sum teir áttu árið fyri, eigur hetta at geva neyðuga tryggleikan bæði fyri aktørarnar og fíggingarstovnar. 
útróðrarflotin 
Um útróðrarflotin skal hava eina marknaðargrundaða skipan, so eiga teir at fáa ein stóran frádrátt í forkeypsrættinum: 
Mynd 6. 
Tað er ikki nakar yvirnatúrligur vinningur í útróðrinum og tí kemur skipanin fyrst og fremst, at vera fyri, at luta dagar út til teir, sum eru útróðrarmenn, og fyri at tað skal vera lættari hjá teimum at halda uppá dagarnar, so fáa teir ein avsláttur á 50% uppá tey 80% teir hava forkeypsrætt til, sum mynd 7 vísir. Tað eigur at vera sett eitt hámark á, hvussu nógv formaðurin á bátinum kann forvinna, uttan fyri útróður. T.d. 60.000 kr. soleiðis at ikki øll onnur, sum forvinna nógvan pening í øðrum vinnum, koma og pressa prísin upp hjá útróðrarmonnunum. Møguliga eigur slík skipan at vera galdandi fyri allan útróðrarflotan heilt upp til 110 tons. 
í hesum liggur eisini, at tað eigur at vera ein undangóðkenning av teimum, sum bjóða uppá rættindir á uppboðssøluni í bólki 4 og 5., soleiðis at tað tryggjar, at tað eru útróðrarmenn,ið fáa veiðirættin har. 
Hvussu eigur veiðurætturin (sum sølueindir) at síggja út - ella hvussu kann hann setast saman? 
Tað er sera stórur munur á, hvussu veiðirættin eigur at setast saman. 
236 
Takast skal hædd fyri, hvussu fiskiskapurin háttar sær og hvussu rættindini verða skipað. Serliga er neyðugt at verða vakin í kvotuskipanum. Har skal tað ikki skal bera til, bert at keypa eitt fiskaslag, soleiðis at øll kvotan ikki kann fiskast, grunda á ov stórari hjáveiðu av fiski, ið ein ikki fekk keypt. 
í fylgjandi skal veiðirætturin viðgerast fyri fylgjandi bólkar : 
		Uppsjóvarrættindi 
		Rættindi til botnfisk uttan fyri Føroyar 
		Verandi rættindi í Føroyum Makrel-/sildaveiða: 
1. veiðurættur (Lot) inniheldur t.d. 100 tons, sum innihelda x tons av tí býti, sum viðkomandi avtalan hevur. Dømi: 
		Makrelveiða í føroyskum sjógvi  80 tons makrelur 20 tons sild 
		Makrelveiða í norskum sjógvi  97 tons makrelur 3 tons sild 
		Makrelveiða í ES sjógvi  100 tons makrelur 
		Sildaveiða: 5 tons makrelur 95 tons sild Svartkjaftur: 
 100 tons svartkjafturUm veiðirættur verður gjørdur fyri hvørt fiskaslagið sær, so er vandi fyri at onkur kann leggja seg á bert tað eina 
fiskaslagið, og harvið gera tað sera trupult hjá øðrum at veiða hini fiskasløgini. 
ísland, Barentshavi og Norra 
1. veiðurætturin kann innihalda t.d. 20 tons, sum innihelda x tons av tí býti, sum viðkomandi avtalan hevur. 
		Dømi: ísland við línu - 5 tons toskur, 5 tons brosma og 10 tons annar fiskur 
		Dømi: ísland við snellu  5 tons toskur 15 tons upsi/annað 
		Dømi: Norra trol ella línu  16 tons toskur 2 tons hýsa 2 tons annar fiskur 
		O.s.fr. Sjálvt um tað stendur í arbeiðssetninginum, at tað helst ikki skal vera nakar privatur marknaður, so kann tað gerast umráðandi, fyri at fáa meira smidligheit og fyri at fáa alt til høldar, at tað eitt nú ber til at selja ella býta um t.d. 5% ella tað, sum er hjáveiða, ella av einum veiðirætti í inniverandi ári. Tí tað er nærum ómøguligt, at veiðan altíð fellur á tann hátt, at alt gongur upp í eina hægri eind, í mun til hvat býtið í veiðirættinum nú einaferð verður. Hvussu skal skipanin virka í praksis fyri allan fiskiskapin. Høvuðsfyritreytirnar eru, at ein partur (x%) fer á uppboðssølu á hvørjum ári, og restin (100 -x%) hava feløgini, ið vóru við árið fyri, forkeypsrætt til. Um tey gera forkeypsrættin galdandi so skulu tey gjalda miðalprísin á uppboðssøluni fyri henda. 
1. Har nógv feløg kunnu luttakað, er uppskotið, at 20% skulu á uppboðssølu. Samlaði veiðirætturin er avgerandi fyri, um eitt felag kann keypa 10%, 15%, 20%, 25% ella 33%. 
a. Vísandi til arbeiðssetningin At vinnumøguleikar ikki savnast á fáum hondum, men at somu rættindi eru at bjóða seg fram at reka vinnu, og grundarlag er fyri fjølbroyttum virksemi, nýskapan og menning kring landið. 
237 
	2.	Har veiðirætturin er minni og man helst vil hava, at tað eru heilt fá feløg sum luttaka, er møguligt at keypa 50% ella 100% av rættindunum, men tá er í uppskoti, at tað er ávikavist 30% og 50%, sum fer yvir uppboðssøluna. Tað er eisini umráðandi at hækka partin á uppboðssøluni, har veiðirætturin er lítil fyri at fáa áhugan størri fyri kvotuni. 
	3.	í nøkrum førum er veiðirætturin so lítil, at uppskotið er, at 100% fer á uppboðssølu á hvørjum ári. 
	4.	Avslátturin er ymiskur. í hesum uppskoti geva rættindini hjá heimaflotanum ein avsláttur á 25%, sum skal minka við 2,5%-stigum um árið. Uppskot er um, at minstaprísurin skal bert vera eitt symbolskt gjald á 0,25 kr. pr. kg., og 50 kr. pr. fiskidag, tí er eingin eftirspurningur millum feløgini eftir eini kvotu/fiskidegi, so er sannlíkt, at har heldur ikki er nakar ónormalur vinningur. 
	5.	Fortreytin fyri útluting verður broytt munandi, og tí eigur at verða umhugsað at leggja bólk 4A og 4B saman og at leggja 5A og 5B saman. 
Niðanfyri eru øll veiðirættindini hjá Føroyum viðgjørd, saman við skipanini um uppboðssølu við forkeypsrætti. 
Uppboðí mesta lagi eitt felag 
Frádráttur er Minsti prísur er 
vísir prosentvísa nøgd, sum skal seljast á uppboðssøluni 
prosentvísa nøgd eitt felag kann keypa av ávísum fiskaslagi umframt, at mælt verur til at brúka tað sama sum ísland t.e. eitt felag kann ikki eiga meira enn 12,5% av samlaða virðinum. 
avsláttur av prísinum í mun til meðalprísin á uppboðssøluni fyri eitt kg./ein dag 
Styttingarnar undir eru - FD fyri fiskidagar og HK. fyri heildarkvota 
Øll rættindir í yvirlitinum eru tað, sum er galdandi í 2016.Tað er torført at meta um, hvussu stór og akkurát hvørji rættindi vera í 2018. 
238 
Reg. 
Føroysk veiðirættindir Botnfiskur í føroyskum øki 
Trolveiða 
Húkaveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Bólkur 2, trolarar (1) 2015/2016 
FD. 
innaral. Ytra. 
4.000 2.930 
Føroyar 
20% 
25% 
25% 
kr. 50 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Bólkur 3, línuskip yvir 110 tons 2015/2016 
FD. 
innaral. Ytra. 
1.800 687 
Føroyar 
20% 
25% 
25% 
kr. 50 
Bólkur 4B, útróðrarbátar størri enn 15110 tons á línuveiðu 
FD. 
innaral. Ytra. 
1900 836 
Føroyar 
20% 
25% 
50% 
kr. 50 
Bólkur 4T, útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu 
FD. 
innaral. Ytra. 
1048 390 
Føroyar 
20% 
25% 
50% 
kr. 50 
Bólkur 5A, fult riknir útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu 2015/2016 
FD. 
Línudagar snelludagar 
3500 5378 
Føroyar 
20% 
10% 
50% 
kr. 50 
Føroyabanki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur á FB í 2015 - bólkur 5 
FD. 
dagar 
70 
Føroyar 
20% 
30% 
50% 
kr. 50 
Botnfiskur á FB í 2015 - bólkur 4 
FD. 
dagar 
30 
Føroyar 
25% 
50% 
50% 
kr. 50 
239 
Garnaveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs -sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádrátt ur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Fiskiskapur eftir havtasku á føroysku landleiðunum 2015/2016 
FD. 
dagar 
1460 
Føroyar 
20% 
33% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskiskapur eftir svartkalva og havtasku við gørnum á føroysku landleiðunum 
FD. 
dagar 
1460 
Føroyar 
20% 
33% 
25% 
kr. 50 
Fiskiskapur eftir svartkalva við gørnum á føroysku landleiðunum 
FD. 
dagar 
1460 
Føroyar 
20% 
33% 
25% 
kr. 50 
Rúsuveiða 
Hummaraveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Krabbi í føroyskum sjógvi 
FD. 
dagar 
360 
Føroyar 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
á árnafirði 2015/2016 
HK. 
kg. 
4.500 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
á Funningsfirði 2015/2016 
HK. 
kg. 
4.000 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
í Hvannasundi 2015/2016 
HK. 
kg. 
6.750 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
norðan fyri byrgingina í Haraldsundi 
HK. 
kg. 
3.000 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
norðan fyri Streymin 2015/2016 
HK. 
kg. 
6.000 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
sunnan fyri Streymin, á Kollafirði, Tangafirði, Skálafirði og Kaldbaksfirði 
HK. 
kg. 
54.000 
Føroyar 
20% 
20% 
50% 
kr. 0,25 
á Borðoyavík 2015/2016 
HK. 
kg. 
1.500 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
Jákupsskel 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Jákupsskel á leiðini eystan fyri Nólsoynna 
HK. 
tons 
6.000 
Føroyar 
33% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
240 
Botnfiskur í NEAFC RA øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í altjóða sjógvi í við línu - 2016 
FD. 
dagar 
341 
NEAFC 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
Botnfiskur í altjóða sjógvi í við trol - 2016 
FD. 
dagar 
341 
NEAFC 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
Búrfiskur í altjóða sjógvi í - 2016 
HK. 
tons 
150 
NEAFC 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
Kongafiskur í, ICES øki I & II - 2016 
HK. 
tons 
8.000 
NEAFC 
30% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum 2016 
HK. 
tons 
572 
NEAFC 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í Eystur- & Vesturgrønlandi 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Royndarveiða eftir toski og svartkalva 2016 - lína 
HK. 
Toskur Svartk. 
320 27 
E.Grønl. 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Royndarveiða eftir toski og svartkalva 2016 - trol 
HK. 
Toskur Svartk. 
30 248 
E.Grønl. 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Kongafiskur og svartkalvi í (ES- kvota) 
HK. 
kongaf. Svartka 
50 110 
E.Grønl. 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskiskapur eftir svartkalva norðan fyri 68 stig N í 2016 
HK. 
tons 
100 
V.Grønl 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í íslendskum øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í íslendskum sjógvi - lína 
HK. 
íalt toskur brosma 
5.600 1.900 650 
ísland 
20% 
25% 
25% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í íslendskum sjógvi - snella 
HK. 


ísland 
20% 
25% 
50% 
kr. 0,25 
241 

Botnfiskur í norskum- & russiskum øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í norskum sjógvi norðan fyri 62°N í 2016 
HK. 
Toskur hýsa upsi annað 
4.121 900 800 200 
Noreg 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í norskum sjógvi norðan fyri 62°N í 2016 - atgongd 
HK. 
Toskur hýsa 
4.000 350 
Noreg 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í russiskum sjógvi í Barentshavinum í 2016 
HK. 
Toskur Hýsa Flatfisk 
19.500 2.000 900 
Russland 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
ES øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Blálonga í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
150 
ES 
50% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Brislingur í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
5.500 
ES 
25% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
Brosma og longa í ES-sjógvi í 2016 

tons 
200 
ES 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Hvítingsbróðir í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
6.000 
ES 
30% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
Svalbards øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard 2016 
HK. 
Toskur annað 
1822 433 
Svalbard 
30% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
Hørpuskel við Svalbard 
FD. 

Ikki ásett 
Svalbard 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
242 
Pelagisk Sild 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Heystgýtandi sild í føroyskum sjógvi, 2016  sunnan fyri 62°30N 
HK. 
tons 
10.000 
Føroyar 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Norðhavssild 2016, nótaskip 
HK. 
tons 
37.087 
Fleiri 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
ES-sjógvi - ICES øki IIIa N (Skagerak) 
HK. 
tons 
600 
ES 
50% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
Svartkjaftur 
Makrelur 
Lodna 
Rossamakrelur 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Fiskiskapur eftir svartkjafti á fleiri leiðum í 2016 
HK. 
tons 
275.835 71.475 
Fleiri 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Makrelveiða í altjóða, føroyskum, norskum og ES sjógvi 2016 - nótaskip 
HK. 
tons 
77.456 
Fleiri 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Lodna í íslendskum sjógvi 
HK. 
tons 

ísland 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
1.700 
ES 
100% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
í Suðurkyrrahavinum, SPRFMO, 
HK. 
tons 
5.100 
SPRFMO 
30% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
243 

Gulllaksur 
NAFO øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Gullaksur á ytru landleiðini 2016 
HK. 
tons 
13.000 
Føroyar 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Others-kvotur í NAFO skipanarøkinum 2016 
HK. 
kongaf. kongaf. Yellowt. Lállu lýsing skøtu høggusl. 
  63
100
 85
 22
 59
258
794
t. í 3LN t. í 3O t. í 3LN t. 3NO t. 3NO 3LNO 
í u3&4 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Svartkalvi í NAFO økjunum 3LMNO 
HK. 
tons 
189 
NAFO 
50% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Kongafiskur í NAFO-øki 3M 2016 
HK. 
tons 
69 
NAFO 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Toskur á Flemish Kap 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
(NAFO-øki 3M) 2016 - lína 
HK. 
tons 
3.114 
NAFO 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
(NAFO-øki 3M) 2016 - trol 
HK. 
tons 
3.114 
NAFO 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
244 
Rækjuveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
í altjóða sjógvi í NEAFC skipanarøkinum 
FD. 

Ikki ásett 
NAFO 
100% 
100% 
25% 
kr. 50 
í russiskum sjógvi í Barentshavinum í 
HK. 
tons 
9.000 
Russland 
30% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
við Svalbard - 2016 
FD. 
dagar 
922 
Svalbard 
20% 
33% 
25% 
kr. 50 
í Eysturgrønlandi (ES kvota) 
HK. 
tons 
1.300 
Grønland 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskidagar ella kvotur til botnfisk undir Føroyum? 
Føroyingar hava í høvuðsheitum tvær reguleringsskipanir : 
		Kvotur á nær- og fjarleiðum. 
		Fiskidagar á nærleiðum. Kvotur eru tað amboð, ið regulera flestu av teimum stóru fiskastovnunum, ið føroyingar veiða av. Her verður serliga hugsað um pelagiskan fisk og fiskiskap í Barentshavinum, á Flemish Cap o.s.fr. Tað verður torført at innføra aðra skipan innan hesi øki, har vit bert eru ein partur av fleiri. Felags fyri fleiri av fiskiøkjunum, har hesar kvotur verða fiskaðar, er at fiskaríið er rímiliga reint t.v.s. at forsøgnin fyri, hvat fiskaslag verður veitt, er stór. í slíkum fiskiskapi geva kvotur meining og tí er rætt at halda fram við hesum. Tað hevur ofta verið ført fram, at tað er nógv betur at stýra fiskiskapinum við kvotum. Víst verður til, at nøkur av okkara grannalondum hava megnað at hildið t.d. botnfiskastovnarnar nógv størri enn okkara við Føroyar. Eitt, ið hevur verið víst á sum sera góð umsiting, er t.d. toskastovnurin undir íslandi. Her má vist talan vera um eina misskiljing, tí besta veiðan hjá íslendingum av toski, er sjáldan ella ongantíð komin upp á at tað sum eingilskmenn fiskaðu sum miðalár yvir longri tíðarskeið. Føroyska økið verður javnan sammet við t.d. Barentshavi ella ísland. Víst verður á, hvussu teir hava útskift flotan, ímeðan tað hevur gingið meira tungt at fáa føroyska flotan útskiftan. Tað er óivað rætt, tá sagt verður, at vit hava troytt stovnarnar hart við Føroyar. Henda trároynd er tó ikki einasta orsøk til, at tað er truplari at fáa samanhang í botnfiskavinnuna. At samanbera Barentshavið og føroysku grunnarnar er nærum tað sama, sum at samanbera landbúnaðin í fjallalandinum Sveis við landbúnaðin í landbúnaðarlandinum Póllandi. Toskastovnurin í Barentshavinum hevur verið uml. 3,5 mió. tons, meðan tá toskastovnurin við Føroyar er um tað størsta, so er hann uml. 200 t. tons. Tað verður eisini samanborið uppá ymiskar mátar millum skip, sum fiska undir kvotaskipan upp ímóti teimum, sum fiska undir dagaskipanini. Teir sum fiska av kvotum undir Føroyum, fiska av stovnum, sum íalt liggja um 15+ mió. ons, har náttúran sambært Havstovuni er við, meðan samlaði stovnurin av toski, hýsu og upsa (har náttúran sambært Havstovuni er ímóti) sera sjáldan er omanfyri  mió. tons. At samanbera skipini, ið fiska í Barentshavinum við tey, sum fiska undir Føroyum er heilt burturvið, tí at kvotan í Barentshavinum er keypt við, at vit gjalda við uppsjóvarfiski og fáa síðani rættindi at veiða botnfisk í Barentshavinum. At fara og gera samanbering av rakstrinum hjá skipum undir so ymiskum fortreytum gevur onga meining. Veiðiøkini í íslandi, Noregi, í Barentshavinum o.s.fr. eru heilt ymisk frá veiðiøkjunum undir Føroyum. í Barentshavinum kanst tú toga í dagavís uttan at broyta kós, og hava nærum sama %-býti av fiskasløgunum í veiðuni. Undir Føroyum er heilt øðrvísi. Skapið av botninum í Føroyska økinum ger, at tað er ein sera lítil partur, har tú fært tey fiskasløgini, sum hava ein skjótan vøkstur, so sum tosk, hýsu og upsa(sí mynd 8). Botnformur og samanseting broytist alla tíðina soleiðis at sera torført er at fiska beinleiðis eftir einum ávísum fiskaslagi t.d. toski ella hýsu. Eitt tog ella ein seta kann hava eitt ávíst %-býti av fiskasløgum og um toga ella sett verður aftur í slóðina, so kann %-býti verða heilt øðrvísi. 
245 
Mynd 1 
Og um man so tekur, hvar stórar mongdir av ungfiski av hýsu og toski, uppiheldur seg (sí mynd 9) 
Mynd 2 
Verða kvotur nýttar at stýra fiskiskapinum við soleiðis, at eitt ávíst tonsatal skal fiskast av hvørjum fiskaslagi sær, so má fiskiskapurin støðga, tá ið kvotan er rokkin. 
Hettar ger, at í blandingsfiskiskapi er sera stórur vandi fyri High grading, á Landgrunninum og á Føroyabanka. Bæði tá tosað er um at sortera smærri fisk frá og tá tey skjótu skiftini eru millum toskastovnin og hýsustovnin, sum er nærum ómøguliga at taka hædd fyri, í eini kvotaásetanini. Hetta vita allir, ið hava veitt undir Føroyum. Hetta var eisini tað, ið hendi undir royndini við kvotum í 1996. 
Verður nýggj skipan gjørd við kvotum, har ongi veiðiloyvir eru, so er vandin upp aftur størri fyri High grading, tá einki kontroll er við effortinum (veiðuorkuni). Har sum kvotur eru ásettar hava loyvini minkað skjótt, og í takt við, at loyvini fækkast hevur insitamentið fyri at blaka fisk út aftur, tí hvørt loyvið hevur havt nokk av kvotu. Tó so kortini er tað sera sannlíkt, at stór útblaking er, tí har kvotur eru ásettar, verður í meðal fiskað munandi minni, enn áðrenn kvotur vórðu ásettar. 
Hesin trupulleikin er ikki til staðar, um fiskidagar verða brúktir, og tá er ikki neyðugt við loyvum. 
Fiskidagaskipanin er ein etisk røtt skipan og kann saktans stýra fiskiskapinum líka væl ella betur enn kvotur, men ein fortreyt er, at hon má stillast rætt. 
246 

2 
Um arbeiðið hjá arbeiðsbólkinum 
Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum setti tann 8. apríl 2014 arbeiðsbólk at arbeiða sambært hesum arbeiðssetningi: 
1) 2) 
Frágreiðing verður skrivað, ið skal nýtast sum grundarlag fyri politiskari viðgerð av spurninginum um sølu/einskiljing av almennu jørðini. 
í frágreiðingini verður stutt og neyvt lýst, hvat ein møgulig søla/einskiljing ítøkiliga kann fevna um. Lýsingin kann byggja á hugtøk og skipanir, ið verða nýtt í dag og eru til taks í skrivligum tilfari. Dømi um allýsingar kunnu vera: 
		  Jarðarbýti, kongsjørð, óðalsjørð og onnur jørð. 
		  Markatalsbygdir og hagapartar. 
		  Uttangarðsjørð og (møguligt) samband við tilhoyrandi innangarðsjørð. 
		  Festiskipan, festibrøv, festarar. 
		  Stødd á tí, ið seljast kann. Ferkilometrar, hektarar, mørk og gyllin og/ella djór (seyður) pr. eind. 
		  Uppbýti í vinnulig brúk, smábrúk, leigutraðir, hjávinna og annað. 
		  Festir í felags- og blandaðum høgum. 
		  Hvør fylgilóggáva finst? (kann hagalógin t.d. lofta smáum festum í felags haga?) 
		  Aðrar allýsingar, ið lýsa tað, sum seljast kann. í frágreiðingini skal vísast á spurningar ella møgulig atlit, ið sambært arbeiðsbólkinum eru týðandi í eini politiskari viðgerð av spurninginum um einskiljing av jørðini. Arbeiðsbólkurin skal, í teimum førum hann metir tað møguligt, vísa á svar/uppskot til viðkomandi spurningar og atlit, ið verða viðgjørd. 
3) 
Arbeiðið varð skipað sambært hesum verkætlanarleisti: 
		  Verkætlanareigarin er landsstýrismaðurin 
		  Stýrisbólkurin, ið hevur orðað arbeiðssetningin er mannaður við hesum fólkum: 
o Heri Joensen, Fiskimálaráðiðo Anni á Hædd, Fiskimálaráðiðo Petur Nielsen, Umhvørvisstovan o Bjørn Patursson, Búnaðarstovan o Bárður Larsen, Kommunufelagið 
 Verkætlanarbólkurin , ið kann skipa møguliga serfrøði í undirbólk, er mannaður við hesum fólkum: 
o Arne Poulsen, Numo, formaðuro Jákup Mørkøre, Fiskimálaráðið, skrivari o óli Johansen, Umhvørvisstovano Rólvur Djurhuus, Búnaðarstovan 
3 
Sí annars hjálagda arbeiðssetning, skjal 14. 
Verkætlanarbólkurin hevur havt fund við umboð fyri Bóndafelagið, óðalsfelagið, MBM, Búnaðarstovuna, Umhvørvisstovuna, Søvn Landsins og formannin í stýrisbólkinum. 
Vit hava havt 11 fundir tilsamans og viðgjørt stórt sæð øll evnini í arbeiðssetninginum, tó ikki øll líka neyvt. 
Tórshavn 1. juli 2014 
Rólvur Djurhuus 
Jákup Mørkøre 
óli Johansen 
Arne Poulsen 
4 
Niðurstøður og tilmæli 
Verkætlanarbólkurin hevur gjørt niðan fyri standandi niðurstøður og tilmæli. Niðurstøður: 
		  Roknast kann við øktum dynamikki og kappingarføri innan landbúnaðin, og at meira kann fáast úr landsjørðini, verður hon einskild. 
		  Harumframt kann roknast við menning av atknýttum vinnum, sum natúrliga kunnu rekast saman við landbúnaðarvinnu og harav einum størri BTú. 
		  Fíggjar- og lániviðurskiftini verða greiðari við eini einskiljing. 
		  Rættindini hjá festarum eru so sterk, at verður ikki selt til teirra, skal festibrævið og møguligar tilhoyrandi ognir hjá viðkomandi festarum ognartakast fyrst. 
		  Tað skapar størri greidleika í høgum, har blandaður privatur og almennur ognarskapur er, verða slík festir einskild. 
		  Tað er onki í vegin fyri at selja tað mesta av landsjørðini, er heimildin til tess. Tilmæli: 
 Løgtingslóg nr. 45 frá 15. mai 2007 um landsjørð verður broytt soleiðis:o Landsstýrismaðurin fær heimild at einskilja landsjørðina, og Búnaðarstovan 
stendur fyri søluni.o Tað, sum verður definerað sum dyrkilendi, kann ikki býtast sundur, og skal 
framhaldandi brúkast sum dyrkilendi.o Bústaðarskyldan fyri einskilda landsjørð heldur áfram, og brúksskylda verður 
fyri dyrkilendi.o Verður í serligum førum selt burtur av dyrkilendi, eftir at tað er einskilt, skal 
tilsvarandi jørð dyrkast fyri sølupeningin, og tað, sum er eftir, skal býtast 
millum landið og eigaran.o Bert persónar, ið eru heimahoyrandi í Føroyum, og sum ikki eiga meira enn 
eini 2% av jørðini í Føroyum - íroknað ætlað keyp - kunnu keypa landsjørð. o Landsjørðin verður seld verandi festarum og leigarum fyri ein mettan 
marknaðarprís.o Keypa verandi leigarar ikki lendið í leigutíðini, verður lendið lagt til 
upprunaliga festið og í øðrum lagi selt til hægstbjóðandi, tá leigutíðin er úti. o Nærri nágreinaði fornminnir verða ikki seld.o Almannarættur verður tryggjaður. 
		  Beinanvegin heimild er fingin til vega at selja landsjørðina, verður farið undir at selja festijørðina í blandaðum høgum og annars landsjørðina í heila tikið. 
		  Bindingin millum innangarðs og uttangarðs jørð verður avtikin, soleiðis at innangarðs og uttangarðs jørð kann seljast leys av hvørjum øðrum. Rætturin til bit verður varðveittur. 
		  Byrjað verður ein tilgongd, sum skal enda við eini lendisætlan fyri Føroyar. 5 
		  Peningurin frá sølu av landsjørð fer í Búnaðargrunnin, tó nakað markað til at gera eina lendisætlan. 
		  Øll hóskandi jørð verður til taks til nýdyrking, og stuðuls- og fíggingarskipanir verða áhaldandi galdandi, so leingi tørvur er á jørð til nýdyrking. 
		  Ognarar av einskildari jørð skulu framhaldandi kunna fáa stuðul og lán úr Búnaðargrunninum til somu treytir sum verandi festarar. 
		  Búnaðarstovan fær ráð frá einum bólki av trimum óheftum fólkum við førleika og innliti í sambandi við einstøku einskiljingina. 
		  Orðaður verður ein landbúnaðarpolitikkur. 
6 
Endamál við einskiljingini 
Endamálið við einskiljingini er at loysa tey bundnu fíggjarligu virðini, ið eru í landsjørðini. 
Tey íbornu virðini í jørðini eru tey somu, líkamikið hvørt jørðin er privat ella almenn, men við einum privatum ognarrætti til jørðina, vil viðkomandi hava størri áhuga og møguleika at fáa mest møguligt burtur úr jørðini sum landbúnaðarjørð, og umframt tað eisini at fáa mest møguligt burturúr, tá tað snýr seg um atknýtt virksemi, ið natúrliga kann rekast saman við landbúnaðarvirksemi. 
Eigur viðkomandi sína egnu jørð og hartil hoyrandi ognir og útgerð, verða eisini fíggjar- og lániviðurskiftini greiðari enn við verandi festi- og festikontoskipan. 
Lýsing av tilgongdini og støðuni í Danmark og íslandi við einskiljing av jørðini 
DanmarkDanmark hevði skipan við festijørð eins og í Føroyum. Har varð festijørðin einskild í seinnu helvt av 18. og fyrru helvt av 19. øld. Hetta varð gjørt á tann hátt, at festarin keypti jørðina fyri 25 ferðir árligu festileiguna og fekk ognarbræv upp á jørðina ístaðin fyri festibrævið. í dag er øll landbúnaðarjørð í Danmark ognarjørð. 
íslandí íslandi var partur av jørðini festijørð á sama hátt sum í Føroyum, tó hevur verið lutfalsliga meira av ognarjørð í íslandi enn í Føroyum. Seinastu umleið 100 árini er stórur partur av festijørðini einskild. í 2006 vóru einir 2.700 garðar við landbúnaðarframleiðslu í íslandi, harav einir 2000 ognargarðar, 300 festigarðar, og einir 400 garðar sum feløg, grunnar o.o. eiga. 
Seinastu umleið 30 árini eru einir 1000 garðar einskildir í íslandi. Festarin hevur forkeypsrætt, og festið verður ikki lýst til sølu, um so er, at festarin lýkur formellu krøvini at keypa. 
Hvat er at selja 
í sambandi við hetta arbeiðið er gjørt yvirlit yvir alla ta jørð, sum landið eigur, sí skjølini 1-7. 
Fyri hvørja sýslu sær er lýst, hvat landið eigur av jørð innangarðs (m2), uttangarðs (mk., gl. og sk.), neyst, torvhús v.m., alt við tilhoyrandi matr. nr. Eisini er lýst, hvør stendur sum festari, leigari ella brúkari. 
7 
Fyri okkum at síggja, so kann farast undir at selja burtur av landsjørðini, so skjótt heimild til tess er fingin til vega, sí eisini pettini Hvat skal ikki seljast og Lendisætlan og lendisskipan. 
Hvat skal ikki seljast 
Viðvíkjandi fornminnum og friðingum er lóggávan greið og í stórum nøktandi, og tað er í høvuðsheitinum bert onkrir einstakir bygningar, sum talan helst ikki kann vera um at selja. Eisini eru mannagongdir uppbygdar millum Búnaðarstovuna og Søvn Landsins í sambandi við sølu burturav landsjørðini. 
Tá tað snýr seg um tjóðargarð, fornminnir, søvn og friðing generelt verður mælt til, at Búnaðarstovan í hvørjum einstøkum føri tekur upp við relevantu myndugleikarnar, hvussu farast skal fram í sambandi við møguliga einskiljing. 
Yvirskipað kann annars sigast, at verða treytirnar í sambandi við einskiljing av dyrkilendi, at slíkt lendi ikki skal kunna býtast sundur seinni, verður tað lættari at keypa ella ognartaka lendið aftur, skuldi tørvur verið á lendinum seinni til bygging, ferðavinnu, frítíðarendamál, træplanting o.l. Harumframt kann vísast á, at privat eisini kunnu hava í huga at nýta part av síni jørð til ferðavinnu-, frítíðar- og træplantingarendamál. 
Rættindini hjá festarum og leigarum 
FestararSambært galdandi lóggávu stendur festi við so leingi, festarin er á lívi, tó í mesta lagi til hann hevur fylt 70 ár, sí § 2, stk. 2 í lógini um landsjørð. 
Sambært § 4, stk. 1 hava festarar rætt til at avhenda festibrøvini, og sambært stk. 2 kann festibræv verða veðsett. 
Festarar hava eisini onnur rættindi sambært lógini um landsjørð, § 6. Hetta er rætturin til (við ávísum undantøkum í mun til bygningar o.a., ið hava fornfrøðiligan ella annan týdning fyri landið at eiga) at keypa innstøðu, sethús, fjós og aðrar bygningar við hóskandi undirlendi, sum hoyra til festið. Sethús kann festari keypa sjálvur ella saman við hjúnafelaga. 
Sambært § 6, stk. 2 í lógini hevur festarin rætt til at nýta festið við lunnindum, harímillum veiðirættindi av festinum, rætt til at fiska í áum og vøtnum, og torvskurðar- og kolanámsrætt til egna nýtslu. 
8 
Sambært § 6, stk. 3 hevur festari rætt til at leiga øðrum lendi til fóðurframleiðslu og harímillum lendi at dyrka til fóðurframleiðslu fyri eyga, traðir og traðarstykkir, og stykkir til urtagarðsbrúk. Slík leigumál eru avmarkað til at galda í mesta lagi 20 ár í senn. 
Sambært stk. 4 hevur festari rætt til at leiga veiðirættindi, undir hesum fuglabjørg og urðar, tó í mesta lagi fyri 1 ár í senn. Leiguinntøkur fara til festaran sjálvan. 
Generelt kann sostatt sigast, at rættindi festarans eru víttfevnandi langtíðarrættindi, ið eisini kunnu avhendast og veðsetast (við góðkenning frá myndugleikanum). Hetta merkir, at umsiting og lóggevari mugu vera tilvitað um og virða tey rættindi, ið festari hevur fingið við lóggávuni og festibrævinum, tí annars kann broytingin í lóggávuni/regulering verða mett sum inntriv í rættindi, ið eru vard á sama hátt sum ognarrættur, har myndugleikin kemur undir endurgjaldsábyrgd orsakað av inntrivinum. 
LeigararSambært § 7 í lógini um landsjørð kann Búnaðarstovan útleiga lendi burtur av landsjørð til fóðurframleiðslu og til lendi at dyrka til fóðurframleiðslu. Eisini hevur Búnaðarstovan heimild til at leiga út traðir og traðarstykkir, stykkir til urtagarðsbrúk, grundstykkir til húsabygging, vinnu-, ítróttar- og frítíðarendamál og almenn endamál o.a. fyri ávísa tíð. Leiguinntøkurnar verða fluttar á festikonto. 
Sum nevnt omanfyri hevur festari eisini rætt til at leiga øðrum lendi til fóðurframleiðslu og harímillum lendi at dyrka við fóðurframleiðslu fyri eyga, traðir og traðarstykkir, og stykkir til urtagarðsbrúk. Slík leigumál eru avmarkað til at galda í mesta lagi 20 ár í senn, tó eru einstøk leigumál galdandi fyri lívstíð. Eisini kann festari útleiga veiðirættindi. 
Ein leigari av lendi ella rættindum á festijørðini hevur sostatt síni rættindi sambært leiguavtalu við Búnaðarstovuna ella festara. 
Eins og viðvíkjandi festara ber til at siga slíkar avtalur upp. Hetta kann verða gjørt kostnaðarfrítt, tá skeiðið er runnið, ella móti endurgjaldi um hetta er í leigutíðarskeiðinum. Hvørjir møguleikarnir/avleiðingarnar eru valdast serliga, hvørjar ítøkiligar treytir eru avtalaðar við einstaka leigaran. Eisini skal havast í huga, at leigarar kunnu kenna seg sterkt knýttan at eini trøð, tí viðkomandi ella forfedrar hjá viðkomandi hava í nógvum førum uppdyrkað lendið. 
Sí annars skjal 8 frá Búnaðarstovuni. 
Relatión millum innangarðs og uttangarðs 
Øll jørð í Føroyum er antin skrásett sum innangarðs ella uttangarðs. Markið millum innan- og uttangarðs eru bøgarðarnir, og frá gamlari tíð er høvuðsmunurin millum innan- og uttangarðs 
9 
rættindini til bit hjá seyði. Uttangarðs hevur seyður bitrætt alt árið, meðan hann bert hevur bitrætt innangarðs í tíðarskeiðinum 25. oktober til 14. mai. 
Hvør fastur eigindómur hevur sítt matrikulnummar. Uttangarðs matrikulnummar skal vera knýtt at einum ella fleiri innangarðs matrikulnumrum, ið standa sum eigari av viðkomandi uttangarðs matrikulnummari. Innangarðs matrikulnummar eigur seg sjálvt. 
Flestu festir umfata bæði innan- og uttangarðslutir, har innangarðs stendur sum eigari av uttangarðs, og har festið verður skrásett við matrikulnummarinum hjá innangarðs. Hendinga festir hava onga uttangarðsjørð - bert innangarðsjørð. 
Sambært bókini Føroya Náttúra eru 7,8 prosent av jørðini í Føroyum innangarðs. Tó er nakað av jørð løgd inn og velt aftaná, at matrikuleringin varð framd á viðkomandi staði, og henda jørð er framvegis skrásett sum uttangarðs. Vit halda tað vera av týdningi, at matrikuleringin verður dagførd alla tíðina, so samsvar er millum kortið og veruliga lendið. 
Sum víst á omanfyri skal uttangarðs matrikulnummar vera knýtt at einum ella fleiri innangarðsnumrum, og elvir hetta mangan til tvørleikar í sambandi við sølu. Fyri at gera tað lættari, bæði at selja innangarðs og uttangarðs, verður mælt til at avtaka hesa bindingina, soleiðis at innangarðs og uttangarðs jørð kann seljast leys av hvørjum øðrum. Rætturin til bit kann og eigur at verða varðveittur. 
Hagar við blandaðum privatum og almennum eigaraskapi 
Hagarnir í Føroyum kunnu í høvuðsheitum býtast í fimm bólkar: Ognarhagi við einum eigara, ognarhagi við fleiri eigarum, festihagi við einum festara, festihagi við fleiri festarum og blandaður hagi við bæði ognarum og festarum. 
Raksturin av felagshøgum og blandaðum høgum er skipaður sambært hagalógini. Fyri almenna jørð hevur festarin myndugleika eigarans vegna, og er at javnmeta við ognara, uttan so, at tað í einstøkum føri er tikin onnur avgerð av avvarðandi myndugleika. 
Allir eigarar/festarar manna hagastevnuna, sum velur hagastýrið. Hagastevnan er evsti myndugleiki í haganum. Hagastýrið umboðar hagan í øllum málum og varðar um røkt av haganum, og hevur eisini ábyrgd av at føra roknskap fyri fyrisiting sína av peninginum hjá haganum. Roknskapur skal leggjast fram á hagastevnu á hvørjum ári. 
Hagalógin er frá 1937, og hon byggir á ta vitan og tær royndir, sum menn høvdu um rakstur av høgum frá gamlari tíð. Hóast hon er gomul, og í onkrum førum kann tykjast ótíðarhóskandi, er hon eitt gott amboð at stýra rakstrinum í felagshøgum við. Tó hava festarar í blandaðum høgum ofta trupulleikar at geva sítt íkast til felagsarbeiðið. Teir skulu umframt hagalógina eisini lúka treytir í lóg um landsjørð, sum í summum førum ganga móti málinum um felags rakstur. Sum dømi kann nevnast, at um hagastýrið hevur samtykt at leiga ella selja 
10 
lendi av haganum til eitthvørt endamál, og nýta peningin til íløgur í haganum, so kann festarin ikki lata sín part til felags endamálið, tí hansara partur skal, sambært lóg um landsjørð, í Búnaðargrunnin. Eftir umsókn kann hann so fáa játtað helvtina til fígging. 
Henda skipan ger, at festarin í blandaðum haga ofta ikki fær sama ágóða av inntøkum sum ognararnir, og festarin gerst í onkrum førum ikki partur av felagsskapinum móti sínum vilja við tað, at hann sleppur at brúka felags íløgurnar, t.d. seyðhús, hóast hann ikki er førur fyri at rinda sín part av teimum. 
Hesin trupulleikin er ein bági fyri raksturin av blandaðum høgum, og er ein av eyðsýndu vansunum við skipanini við almennari jørð. Mælt verður til, at beinanvegin heimild er fingin til vega at selja landsjørðina, verður farið undir at selja festijørðina í blandaðum høgum. 
í Føroyum eru einir 80 blandaðir hagar við umleið 120 festarum. 
Landbúnaðarframleiðslan 
Har myndugleiki og politikarar hava ásett reglur um landbúnaðarframleiðslu, hevur fyri tað mesta verið ásett, at festari hevur skyldu at framleiða á festinum mest møguligt sæð í mun til marknaðarviðurskiftir, og hvat annars má haldast at vera fíggjarliga ráðiligt. 
Føroyska landbúnaðarframleiðslan er lýst í eini kanning av landbúnaðarframleiðsluni í Føroyum, sum Búnaðarstovan lat gera í 2006. Frágreiðingin býtir føroysku landbúnaðarframleiðsluna upp í bólkarnar kjøtframleiðsla frá seyði og neytum, mjólkframleiðsla (fjósini og MBM) og annað sum avroð, epli og røtur, flogfenaður og garðyrki. Mett varð, at samlaða landbúnaðarframleiðslan í 2005 kundi gerast upp til eitt virði á góðar 236 mió. krónur. Rávørunýtslan varð gjørd upp til knappar 147 mió. krónur. BTú varð gjørt upp til at vera knappar 90 mió. kr., har 36 mió. stava frá seyðahaldi, 38,3 mió. frá neytahaldi og mjólkarvirking og 15 mió. frá øðrum virksemi. 
Uppgerðin vísti eisini, at tá landbúnaðurin hevði goldið skatt og onnur avgjøld til tað almenna, og eftir, at tað almenna hevði goldið landbúnaðinum landbúnaðarstuðul, var stórt sæð javnvág í pengarenslinum millum tað almenna og landbúnaðin. 
Umsitingin av landbúnaðinum 
Yvirskipað kann sigast, at føroyska landbúnaðarjørðin, sum verður brúkt til framleiðslu, er í tveimum - tann almenna festijørðin og óðalsjørðin. óðalsjørðin ella óðalsbøndur eru ikki undir serstakari umsiting, uttan so, at talan er um felagshagar, sum skulu umsitast eftir lov nr. 172 frá 18. maj 1937 for Færøerne om Haugers Styrelse og Drift m.m., sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 77 frá 25. mai 2009. 
11 
Festijørðin verður umsitin eftir løgtingslóg nr. 45 frá 15. mai 2007 um landsjørð, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 66 frá 15. mai 2014, har í § 1 er ásett, at Búnaðarstovan, sum er stovnur undir landsstýrismanninum, fyrisitur alla almenna jørð, ið ikki verður fyrisitin av ella er skrásett sum ogn hjá øðrum almennum stovni, herundir kommununum. 
Búnaðarstovan letur almennu jørðina í festi. Krøvini eru í minsta lagi tvey ára arbeiðsroyndir frá landbúnaðinum og hálvt ár á landbúnaðarskúla ella tílíkum skúla, sum Búnaðarstovan góðkennir. Búnaðarstovan hevur góðkent kvøldskúlaskeið í landbúnaði til øll festir, sum ikki hava mjólkneyt, og trý daga landbúnaðarskeið til festi við minni enn 50 áseyðum og ongum mjólkneytum. Somuleiðis er krav, at festari skal hava bústað sín á somu oyggj, sum festið er. 
Mannagongdin við festaraskifti er, at fráfarandi festari finnur sjálvur sín eftirmann, og tá teir eru samdir sínámillum um prís á festibrævi, og hvat annað skal fylgja við keypinum v.m., fylla teir út oyðiblað um festaraskifti til Búnaðarstovuna. Somuleiðis sendir nýggi festarin váttanir um arbeiðsroyndir og landbúnaðarútbúgving. Tá Búnaðarstovan hevur góðkent nýggjan festara, verður festibræv skrivað og undirskrivað og síðani sent Búnaðargrunninum, so hann fær høvi til at tryggja sær veðrætt í festibrævinum fyri lán, sum eru tikin, áðrenn verandi lóg um landsjørð kom í gildi. Tá hetta er gjørt, verður festibrævið tinglisið. 
Fígging av landbúnaðinum 
áðrenn lóg um landsjørð varð broytt í 2007, tá heimild varð givin festarum at avhenda og veðseta festibrøvini, var tað stórt sæð einans Føroya Jarðarráð, nú Búnaðargrunnurin, sum vildi fíggja landbúnaðin á festijørð. Og tá stórt sæð allur íløgutungi landbúnaðurin er á festijørð, var tað regulin, at bøndur søktu fígging úr Jarðargrunninum. 
Fleiri grundgevingar vóru fyri, at festibrævið í 2007 varð gjørt umsetiligt og kundi veðsetast. Ein av høvuðsorsøkunum var, at hetta vildi skapa nýggjar og fleiri møguleikar hjá festarum at søkja sær fígging, tí nú kundu fíggingarstovnar fáa veðrætt í festibrævinum og harvið betur trygd fyri lánunum. Harumframt fekk festarin við hesum avgerandi ávirkan á, hvør kundi taka yvir eftir honum. 
Einasta treytin er, at veðhavarin innan eitt ár frá tí, at veðrætturin er gjørdur galdandi, skal hava funnið ein nýggjan festara, sum Búnaðarstovan kann góðkenna. 
Støðan er nú tann, at festarar, eins og onnur, hava fleiri fíggingarmøguleikar, men so leingi Búnaðargrunnurin kann veita bíligari lán, verður hesin møguleiki helst altíð troyttur til fulnar, áðrenn farið verður aðrastaðni at søkja sær fígging. 
Festibøndur hava harumframt ein annan serstakan møguleika at fíggja ávísar útbyggingar av sokallaðu festikontu og felags festipulju skipanini. Hetta er skipan, sum er ásett í lLøgtingslóg nr. 34 frá 7. mai 2013 um Búnaðargrunn, sum broytt við løgtingslóg nr. 63 frá 17. mai 2013. Upprunaliga er hetta grundað á eina skipan um, at tann peningur, sum varð kravdur inn fyri sølu av landsjørð av einum festi, varð settur inn í Jarðargrunnin markaður á 
12 
eina serstaka festikontu hjá hvørjum einstøkum festi. Síðani kundi viðkomandi festi søkja Føroya Jarðarráð um at fáa pening út til íløgur á festinum, serstakliga til velting. 
Fígging úr Búnaðargrunninum fæst til keyp av fastari ogn, framleiðsluútgerð og nýskapandi tiltøk við meira, sí annars § 2 í løgtingslóg nr. 34 frá 7. mai 2013. Afturgjaldstíðin fyri lán til fasta ogn er upp til 25 ár og upp til 10 ár fyri onnur lán. Rentan er upp til 1/5 lægri enn meðalrentan hjá peningastovnum fyri samsvarandi endamál. 
Fyri nøkrum árum síðani bleiv skipan við felags festipulju sett í gildi. Fæið í hesari pulju eru inngjøld frá øllum festikontum. Helvtin av teimum upphæddum, sum stóðu á konto, tá lógin kom í gildi, umframt helvtin av teimum upphæddum, ið verða goldnar inn á eina festikonto  javnað fyri útgjøld - verður flutt við eins stórum upphæddum við ársenda tað árið, upphæddin er inngoldin, og 9 næstkomandi ár á felags festipulju. 
Búnaðargrunnurin kann játta festum fígging av festikontu og lán ella stuðul av felags festipulju til ætlanir, sum hava til endamáls at skapa varandi virðisøking av festinum. 
Fyri at Búnaðargrunnurin og aðrir veðhavarar, sum hava veð í festibrævinum, framhaldandi kunnu tryggja lán síni, eigur at verða skipað soleiðis fyri, at grunnurin og aðrir veðhavarar fáa hóskandi trygd ella veð í sambandi við hvørja einstaka einskiljing, tá festibrævið fellur burtur. 
Mælt verður annars til, at festikonto og felags festipulju skipanin verður avtikin, og ein skipan verður gjørd soleiðis, at privatir landbúnaðar vinnurekandi og eftirverandi festarar verða javnstillaðir, tá tað snýr seg um at fáa fígging og stuðul úr Búnaðargrunninum. 
Tá selt verður burturav verandi festum, eigur tá ein uppgerð at fara fram millum festaran og grunnin beinanvegin, ið kundi verið eftir sama leisti, sum skotið verður upp, tá selt verður burtur av einskildum dyrkilendi. 
Sí eisini teldubræv frá Búnaðargrunninum, skjal 9. 
Landbúnaðarstuðul og verja 
Játtanin á fíggjarlógini í 2014 til landbúnaðarstuðul er góðar 15,2 mió. kr., harav avsett er til mjólkstuðul, stráfóðurstuðul, stuðul til neytakjøt og vinnuliga seyðakjøtsframleiðslu ávikavist 7,3 mió. kr., 5,1 mió. kr., 0,5 mió. kr. og 1,7 mió. kr. 
Eisini fær mjólkframleiðsluvirkið endurrindað MVG svarandi til umleið 15-16 mió. kr. árliga seinastu árini. Hetta ger, at mjólkframleiðsluvirkið kann avrokna bøndurnar ein hægri prís enn annars. 
13 
Føroysku landbúnaðarvørurnar eru harumframt eisini vardar við tolli, t.d. er tollverjan, tá tað snýr seg um mjólkvørur: Mjólkvørur 0-1% fitiinnihald, 20% + 0,6 kr./kg, 1-6% fiti, 20% + 1,2 kr./kg og omanfyri 7% fiti, 20% + 7,4 kr./kg. Innfluttar mjólkvørur sleppa ikki undan at rinda MVG. 
Hjálagt er yvirlit yvir landbúnaðarstuðul í ymsum londum, sí skjal 15. Hóast tað ikki er so lætt at fáa fatur á slíkum upplýsingum, so bendir tilfarið í skjali 15 á, at í Føroyum liggur stuðulin beinleiðis á vørueindini, men aðrastaðni eru nógv ymisk sløg av óbeinleiðis stuðli, sum lættir um trýstið á prísin a vørueindini. 
Rakstrarumhvørvið 
Sambært áður nevndu frágreiðing, sum Búnaðarstovan lat gera í 2005, var virðið av framleiðsluni í landbúnaðinum beint undir 1% av framleiðsluni í Føroyum. Varð forward og backward linking tikin við inn í myndina, varð mett, at landbúnaðarframleiðslan ikki kom stórt upp um 1% av samlaðu framleiðsluni. Tað eru ikki gjørdar metingar síðan, men helst er parturin av landbúnaðarframleiðsluni ikki vaksin lutfalsliga í mun til samlaðu framleiðsluna. Týdningarmestu framleiðslurnar eru framvegis seyður og mjólk. 
Innan seyðaframleiðsluna eru fáir vinnuliga riknir garðar, meðan tað innan mjólkframleiðslu eru einir 28 vinnuliga riknir garðar, og har tendensurin er, at garðarnir verða alt færri. 
T.v.s. vinnulig landbúnaðarframleiðsla fer í høvuðsheitinum fram innan mjólkframleiðslu. Tó hevur seyðaframleiðsla ávísan búskaparligan týdning, men serliga sum týðandi frítíðarítriv hjá heilt nógvum føroyingum, og hevur stóran týdning fyri føroyska matmentan. 
Tey allarflestu av fjósunum eru ov smá og óarbeiðslig til framtíðarkrøv. í grannalondum okkara eru krøvini, at eftir eina ávísa tíðarfreist, skulu fjósini vera leysgongufjós. Slíkt krav í Føroyum vildi havt við sær, at flestu av fjósunum skuldu verið bygd av nýggjum. 
Samlaða sølan av mjólkvørum frá MBM eru góðar 100 mió. kr. um árið býtt á einar 50 ymiskar vørur. Um tað hevði eydnast at farið undir ostaframleiðslu eisini, kundi mjólkframleiðslan frá bøndrunum verið økt munandi. 
Fyri at taka táttin við ostaframleiðslu upp krevst fyrst og fremst, at Føroyar fáa eina 3. lands avtalu við ES í lag, fyri at marknaðurin kann gerast nóg stórur til, at framleiðslan kann gerast lønsom. Mett verður, at eitt miðvíst arbeiði, sum kostar einar 10 mió. kr. íalt yvir eini 5 ár kundi ført til, at rokkið varð á mál. 
MBM arbeiðir áhaldandi við at tryggja, at vøruúrvalið er nøktandi og roynir at fáa samstarv í lag við iNova í hesum sambandi, sí hjálagda skjal 10. 
14 
Gjørdar verða roknskapargreiningar av virkseminum hjá mjólkbøndrunum, og kunnu m.a. gerast hesar niðurstøður: 
		  Marginirnar eru smalar og inntøkurnar lágar 
		  Stórur partur av fyritøkunum eru ikki førar fyri at gjalda eina rímiliga løn 
		  Tørvur er á øktari stráfóðurframleiðslu 
		  Bert trý fjós lúka framtíðarkrøvini til djóravælferð 
		  Langfreistað skuld er hægri enn materiella støðisognin tilsamans og tí ein forðing fyri nýggjum íløgum 
		  Nakrir einstakir av mjólkbøndrunum hava klárað at hildið úrslitið javnt gott Samanumtikið er landbúnaðarframleiðslan ikki ein vinna, sum kastar nakað serligt av sær. Tó eru tað einstakir bøndur, sum áhaldandi klára at skapa avkast. Tí er ikki óhugsandi, at nakrir av bøndrunum fara at hava áhuga at keypa jørðina, teir hava um hendi. Verður gjørt meira burtur úr at dyrka lendið til grasframleiðslu og við strukturrationaliseringum, kann hugsast, at uppaftur fleiri fara at hava áhuga í hesum møguleika. Dyrkilendi Tað er bert viðvíkjandi mjólk, at landbúnaðurin í Føroyum stórt sæð er førur fyri at nøkta eftirspurningin frá heimamarknaðinum, og er hetta eisini okkara týdningarmesta vinnuliga landbúnaðarframleiðsla. Ein høvuðsfortreyt fyri lønandi mjólkframleiðslu er, at nóg mikið av dyrkilendi er til taks, soleiðis at bøndurnir sjálvir kunnu framleiða stráfóður til egna nýtslu. Tí eigur at verða skipað soleiðis fyri, at øll hóskandi jørð er til taks til nýdyrking, og at stuðuls- og fíggingarskipanir áhaldandi eru galdandi, so leingi tørvurin á jørð til nýdyrking er. Serliga er hetta umráðandi, um tað eydnast at víðka vøruúrvalið framleitt úr mjólk - t.d. ostaframleiðsla - soleiðis at mjólkframleiðslan kann økjast munandi. í hesum sambandi arbeiðir Búnaðarstovan við at gera eitt yvirlit yvir støð í Føroyum, har nóg stórar víddir av dyrkilendi kunnu fáast til vega og vera til taks hjá stórum nútímans mjólkneytafjósum á staðnum, sí hjálagda ávegis skjal 11. Hugsanin er, at verandi og potentielt dyrkilendi skal reserverast til stráfóðurframleiðslu, og skal hetta havast fyri eyga í sambandi við einskiljing. út frá hesum sjónarmiðum um dyrkilendi verður mælt til í sambandi við einskiljing av landsjørð, at: 
15 
		  Verður jørð í serligum førum seld frá verandi dyrkilendi til onnur endamál, skal tilsvarandi jørð uppdyrkast. 
		  Permanent ætlan og skipan skal gerast fyri at nóg mikið av dyrkilendi m.a. við nývelting verður til taks fyri, at landbúnaðurin gerst sjálvforsýnandi við stráfóður. 
		  Dyrkilendi skal ikki kunna býtast sundur, uttan at tað er fyri at verða lagt saman við øðrum dyrkilendi. Sambært yvirliti, sum Búnaðarstovan hevur gjørt, skulu veltast 320 hektarar fyri at sigast kann, at vit hava nóg mikið av slátturbøi undir verandi mjólkframleiðslu. Aftrat hesum skulu 180 hektarar veltast fyri gamlan bø, sum væntandi verður burturlagdur næstu 10 til 15 árini. Lendisætlan og lendisskipan áhugamálini at brúka føroysku jørðina eru ymisk so sum: 
		  Til landbúnaðarendamál 
		  Til byggilendi 
		  Til ferðavinnu 
		  Til frítíðarendamál 
		  Til tjóðargarð 
		  Til fornminni og søvn 
		  Til træplanting 
		  Til friðingar LandbúnaðarendamálTá tað snýr seg um jørð til landbúnaðarendamál, so er tað serliga tørvurin á jørð til stráfóðurframleiðslu í sambandi við mjólkframleiðslu, ið eigur at vera nøktaður, skal hesin parturin av landbúnaðinum gerast burðardyggur og lønsamur, sí undir pettinum Dyrkilendi. Onnur endamálá fundi og í skrivi, sí skjal 12, hevur Umhvørvisstovan víst á, at: 
		  Tað mesta av lóggávuni, sum snýr seg um landbúnað og lendisnýtslu, er gomul. 
		  Vit eiga ikki nóg góðar metingar og skrásetingar av náttúru og lendi at brúka í sambandi við raðfestingar. 
		  Ongin planlóg er. Eisini vísir Umhvørvisstovan á, at fortreytin fyri skynsamari lendisnýtslu og náttúrurøkt er yvirskipað planlegging og kann ikki viðmæla at fara undir eina einskiljingartilgongd, uttan fyrst at dagføra lóggávu og fyrisitingarligar mannagongdir á náttúru-, lendis- og landbúnaðarøkinum, ella at hetta í minsta lagi er fyriskipað og lagt í fastar og viðtiknar karmar, og at peningur er settur av til hetta arbeiðið. 
16 
Bólkurin er samdur við Umhvørvisstovuna, at tørvur er á at fáa gjørt eina lendisætlan fyri Føroyar, og mælir til, at hetta arbeiðið verður skipað í fastar karmar og fíggjað í sambandi við, at farið verður undir einskiljingartilgongdina. 
Bólkurin heldur, at einskiljingin kann fara fram, samstundis sum lendisætlanin verður gjørd, verða omanfyri umrøddu atlit havd í huganum, og gott samskifti verður millum Búnaðarstovuna og Umhvørvisstovuna og aðrar relevantar stovnar í einskiljingartilgongdini. 
Hvat er galdandi landbúnaðarpolitikkur 
Ein týðandi fortreyt fyri, hvør prísur kann setast á landsjørðina og fyri áhugan at tilogna sær landsjørð er, hvørjir karmar koma at verða fram eftir fyri landbúnaðarvinnuna.Yvirskipað verða slíkir karmar orðaðir í einum samanhangandi landbúnaðarpolitikki. 
Vit skilja, at tað finst ikki ein almennur landbúnaðarpolitikkur, og mæla vit til, at ein landbúnaðarpolitikkur verður orðaður. Hinvegin finst fitt av tilfari um føroyskan landbúnað, og eru í hesum sambandi orðingar, sum kunnu útleggjast sum partar av einum samlaðum landbúnaðarpolitikki. 
Eisini kann lesast út frá lóggávu og skipanum, hvat landið hevur í huganum skulu vera karmar fyri landbúnaðin. 
í sambandi við arbeiði okkara um einskiljing av landsjørðini hava vit gingið út frá, at landbúnaðarpolitikkurin er og verður grundaður á hesi yvirskipaðu prinsippini: 
		  Stabilir karmar 
		  Sterkan rætt til framleiðsluaktivini 
		  Atlit til umhvørvi, margfeldni og djóravælferð 
		  Mest møgulig virðisøking Harumframt verður roknað við, at m.a. hetta er og verður partur av fyriskipanunum fyri jørðina og landbúnaðin: 
		  Bústaðar- og brúksskylda 
		  Varðveitan av dyrkilendi 
		  Nýdyrking 
		  Varðveitan av siðbundna neyta- og seyðahaldinum 
		  Sjálvbjargni við mjólk 
		  Vernd móti ójavnari kapping og stuðul 
		  Atgeingi til náttúru 
		  Gransking 
17 
 Vøru- og framleiðslumenning 
Bústaðar- og brúksskylda 
í løgtingslóg nr. 45 frá 15. mai 2007 um landsjørð er í § 5 ásett, at tann, ið hevur landsjørð í festi, skal hava bústað sín á somu oyggj, sum festið er. Henda áseting er einans galdandi fyri festijørðina. Upprunaliga var einki nevnt um bústaðarskyldu, tí tað var sjálvsagt, at festarin búði á festinum. Síðani er bústaðarskyldan komin í lógina, og tá varð ásett, at festarin skuldi búgva á festinum. Síðani varð hon slakað til í somu markatalsbygd sum festi er, og nú er tað í somu oyggj. 
Bústaðarskylda hevur altíð verið eitt kjakevni, sum fleiri áskoðanir eru um. Spurningur kann setast við, hvør orsøkin er til bústaðarskylduna, og hví festarar og óðalsmenn  ið ikki hava bústaðarskyldu - skulu hava so ójavnar treytir. 
Sambært lóg um landsjørð og tilhoyrandi kunngerðir kann Búnaðarstovan gera undantøk frá bústaðarskylduni. Higartil hevur Búnaðarstovan givið undantak frá somu oyggj, sum festi er, tá oyggjar eru bundnar saman við brúgv, undirsjóvartunli ella byrging, men ikki har sjógvur skilir oyggjar sum eitt nú til festir á útoyggjum. Tó er undantaksloyvi givið í avmarkað tíðarskeið. 
Hóast góðu samferðslu viðurskiftini tala fyri, at tað ikki skuldi verið so neyðugt, at viðkomandi býr á síni landbúnaðarjørð, so vil ein bústaðarskylda í ávísan mun vera við til at tryggja, at jørðin verður brúkt, og at jørðin kemur fólkum á staðnum tilgóðar. 
Vit mæla tí til, at verandi bústaðarskylda fylgir við festum, sum verða einskild. 
Partur av galdandi landbúnaðarpolitikkinum  halda vit - er, at vit skulu vera sjálvbjargin, tá tað snýr seg um mjólk og ávísar mjólkvørur, og at vit skulu varðveita siðbundna neyta- og seyðahaldið. 
Tí er natúrligt, at ein ávís brúksskylda skal fylgja við einskildu landsjørðini. Hetta er ikki nakað, sum er einfalt at handhevja, og kundi brúksskyldan tí verið avmarkað til tann partin av landsjørðini, sum fellur undir dyrkilendi. 
Vit mæla tí til, at brúksskylda skal fylgja við tí landsjørðini, sum verður allýst at vera dyrkilendi. Verður dyrkilendi ikki brúkt til landbúnaðarendamál ella bert verður brúkt í avmarkaðan mun, skal landið kunnu yvirtaka jørðina aftur fyri sama prís, sum hon var seld fyri. 
18 
Almenn og samfelagslig áhugamál 
Almennu og samfelagsligu áhugamálini í jørð generelt eru m.a. 
		  Avkast av jørðini frá ymiskum virksemi og sum leiga ella skattur 
		  At jørð er til taks til landbúnaðarendamál, ymist byggilendi, ferðavinnuendamál, frítíðarendamál og líknandi endamál 
		  Djóra- og plantumargfeldni 
		  Fornminnir Ongin ognarskattur er í Føroyum, og tí er ongin inntøka frá jørðini sum so, men frá skatti og avgjøldum av landbúnaðarvirkseminum. Harumframt tekur landið eitt lítið festigjald fyri landsjørðina. Hugsandi er, at eydnast at selja landsjørðina fyri ein prís, sum svarar til, hvat jørð verður seld fyri í fríari sølu, so kann landið fáa nakrar hundrað mió. kr. fyri hana tilsamans. Roknast kann tó ikki við, at øll jørðin verður seld beinanvegin. Prísurin, jørðin verður seld fyri, kann verða grundarlag fyri at áseta eina meira marknaðargrundaða festileigu. Ein einskiljing kann sostatt bæði geva landinum inntøkur frá sølu, umframt at landið í hesum sambandi kann áseta eina hægri festileigu. Verður ein hægri festileiga ikki ásett, er grundarlag fyri tí, verður kappingin ójøvn millum tey, ið keypa landsjørð og tey, ið framhaldandi sita við festunum. Samanumtikið roknað vit við, at ein einskiljing vil hava við sær: 
		  Øktan dynamik í landbúnaðarvinnuni og harav standandi menning av framleiðslu og atknýttum vinnum, sum kunnu rekast saman við landbúnaðarvinnuni. 
		  At landbúnaðarvinnan gerst meira kappingarfør og minni heft at stuðli. 
		  At áhugin fyri gransking og menning generelt innan landbúnaðin og atknýttum vinnum fer at vaksa. 
		  Inntøkur frá einskiljingini. 
		  At BTú frá landbúnaðarvinnuni og hartil atknýttum vinnum økist. Hini atlitini eru galdandi líkamikið, um jørðin er almenn ella privat. Tað, sum serliga kundi verið havt í huga í sambandi við eina einskiljing, er, hvørt atlit skulu takast til, um serligir servituttir skulu leggjast á jørðina, ið seld verður, ella nakað av almennu jørðini ikki skal seljast, men vera verandi á almennum hondum. í pettinum "Hvat er galdandi landbúnaðarpolitikkur" er roknað við, at partur av verandi og komandi landbúnaðarpolitikki er bústaðarskylda og at varðveita dyrkilendi, tí eiga 
19 
samsvarandi servituttir at vera á seldu landsjørðini. Hesir servituttir kunnu vera ymiskir alt eftir støddini av seldu jørðini, og hvar í landinum hon er. 
Tað, at hugsanin er, at partur av landsjørðini framhaldandi skal brúkast sum dyrkilendi, kemur at avspeglast í einum lægri prísi, enn um jørðin varð seld uttan omanfyri umrøddu avmarkingar. Tó kann tað koma fyri, at tað kann vera neyðugt at selja burtur av seldu landsjørðini til onnur endamál enn til dyrkilendi og tá til ein munandi hægri prís. Tí eigur eisini servituttur at verða álagdur landsjørð, sum verður seld sum dyrkilendi, at um hon verður seld víðari til onnur endamál enn til dyrkilendi, tá skal sølupeningurin nýtast til at útvega samsvarandi dyrkilendi, og tað, sum tá loypir av, verður býtt millum eigaran og landið. 
Við tað at tað ikki finst ein landsplanur fyri nýtslu av jørðini í Føroyum, hava vit ikki nakað serliga gott grundarlag fyri at skjóta upp, hvørt nakað av landsjørðini ikki skal seljast. 
Fyri at tryggja rættin hjá borgarum landsins atgeingi til føroysku náttúruna, og fyri at tryggja áhugamálum hjá ferðavinnuni verður mælt til, at almannarættur verður ásettur við lóg. 
Hvør kann keypa 
Við tí endamáli, at jørðin í Føroyum skal koma teimum, sum búgva í Føroyum til gagns, og at forða fyri, at jørðin verður savnað á fáum hondum, verður mælt til, at tað bert eru persónar, ið eru heimahoyrandi í Føroyum, og sum ikki eiga meira enn eini 2% av jørðini í Føroyum - íroknað ætlað keyp - sum kunnu keypa landsjørð. 
Persónur er heimahoyrandi í Føroyum, sum 
		  er skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum, 
		  er fult skattskyldugur í Føroyum og 
		  hevur verið skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum í tilsamans 5 ár. Eisini smápartafeløg og partafeløg skulu kunna keypa landsjørð. Somu treytir eru galdandi fyri persónarnar, ið eiga feløgini, sum fyri einstøku persónarnar omanfyri. Lutfalsligi parturin, sum viðkomandi persónur eigur í slíkum feløgum og eisini tað, sum viðkomandi eigur persónliga,verður lagt saman fyri at rokna, hvussu nógv viðkomandi eigur tilsamans. 
20 
Søluformur 
Sum víst á í pettinum "Rættindi hjá festarunum og leigarum" gevur lógin um landsjørð og festibrævið festarunum slíkan rætt, at mælt verður til, at verandi festarar fáa í boði at keypa jørðina, teir hava í festi, fyri tann prís, sum er lýstur í pettinum "Prísáseting". 
At selja til verandi festarar er eisini í tráð við tað, sum varð skotið upp í Forslag og betænkning afgivne af den færøske landbokommission frá 1911og í álit um landbúnaðarviðurskifti Føroya: álit frá nevndini, landsstýrið setti 30. november 1993 at gera uppskot til landsstýrið viðvíkjandi framtíðar landbúnaðarvinnu í Føroyum frá 1997. 
í báðum frágreiðingunum varð mett, at privatur ognarskapur til jørðina var til fyrimunar fyri eigaran og landbúnaðarvinnuna, umframt at víst varð á tætta tilknýtið hjá festaranum og familju hansara til jørðina, og at fleiri ættarlið hava verið við til at bøtt um festið. 
Eisini varð í uppskoti frá Løgtinginum frá 1900 Fæstegodsets Overgang til Selvejendom ásett, at festarar skuldu kunna ogna sær festið. 
í hesum sambandi kann verða víst á, at umrøddu frágreiðingar vórðu gjørdar og uppskotið frá Løgtinginum samtykt, áðrenn støða festarans varð styrkt á tann hátt, at nú kann festarin avhenda festibrævið, umframt, at festarin kann keypa innstøðu, sethús, fjós og aðrar bygningar við hóskandi undirlendi, sum hoyra til festið. 
í øðrum lagi verður mælt til, at tá festari avhendar festibrævið  antin við at selja festibrævið ella við at lata tað inn  verður tikið upp við komandi festaran møguleikin at keypa jørðina. 
Rætturin hjá leigarum er ikki so sterkur sum hjá festarum, men við tað, at leigarin kann hava sterkt tilknýti til viðkomandi lendi, verður mælt til at geva leigarum møguleika fyri at keypa lendið til mettan marknaðarprís. Hevur leigarin ikki tikið av tilboðnum, tá leigutíðin er farin, verður mælt til, at lendið verður lagt til upprunaliga festið, ella har hetta ikki er høgligt, so selt til hægstbjóðandi. 
Prísáseting 
Eins og yvirlit er gjørt yvir alla ta jørð, sum landið eigur, kann eisini verða skrásett, hvat jørð ymsastaðir í landinum verður seld fyri. Hugsanin er, at festijørðin verður seld fyri ein prís, sum kann ásetast við grundarlagi í hesum skrásettu prísum, alt eftir hvar í landinum, talan er um. 
Hugsanin er eisini at brúka hetta grundarlagið, tá tað snýr seg um at selja jørðina, sum hoyrir til festini hjá mjølkbøndrunum. Tó verður mælt til, at tað í hesum førunum eisini verður mett um, hvønn prís tað einstaka festið kann bera. 
21 
Dømi um prísir sæst í skjali 13. Skjal 13-1 vísir prísir á jørð, sum Búnaðarstovan selir til onnur endamál enn landbúnað. Hesir prísir eru fastsettir av eini óheftari nevnd og verða dagførir triðja hvørt ár. í ávegisskjali 13-2 eru vístir søluprísir á ognarjørð um alt landið seinastu 20 árini. 
Nýtsla av sølupeningi 
Vit síggja fyri okkum serliga tveir møguleikar at nýta inntøkurnar frá sølu av landsjørð, har annar er, at peningurin fer beinleiðis í landskassan. 
Hin møguleikin kundi verið, at sølupeningurin fer í Búnaðargrunnin, sí eisini undir pettinum Fígging av landbúnaðinum. 
Vit halda, at hetta seinna er betra alternativið, tí tørvurin at velta jørð til dyrkilendi og til at byggja nýggj fjós er stórur og átrokandi. Eisini kann hetta vera við til at gera føroyska landbúnaðin meira kappingarføran mótvegis landbúnaðinum í øðrum londum, sum í mongum førum verður ógvuliga nógv stuðlaður. Somuleiðis kann hetta hava við sær, at landbúnaðurin sum frálíður kann gerast minni heftur av rakstrarstuðli. 
Somuleiðis halda vit, at ein ávís upphædd eigur at verða markað til at fáa gjørt eina lendisætlan, kann peningur til hetta týdningarmikla endamál ikki fáast aðrar vegir. 
Hvør stendur fyri søluni 
Sambært § 9 í løgtingslóg nr. 45 frá 15. mai 2007 um landsjørð er tað heimilað Búnaðarstovuni at selja burtur av landsjørð. í lógini er greitt ásett, hvørji endamál seljast kann til: Almenn endamál, grundstykkir til húsabygging, handils- og ídnaðar-, havbúnaðar-, ítróttar- og frítíðarendamál o.a. áðrenn jørð verður seld burtur av einum festigarði ella leigutrøð, skal festarin/leigarin verða eftirspurdur. 
Lógin heimilar ikki Búnaðarstovuni at selja jørð til landbúnaðarendamál. Tí verða festir og traðir ikki seld. Búnaðarstovan selir bert til kommunur, sum eru planmyndugleikin og til Landsverk. Tó verða uppískoytisstykkir til verandi grundøki seld beinleiðis treytað av, at kommunan á staðnum viðmælir søluni. 
Við tað, at Búnaðarstovan hevur royndir við at selja almenna jørð og annars fyrisitur landsjørðina, verður mælt til at hon kemur at standa fyri at einskilja landsjørðina. 
Fyri at tryggja óheftni og harvið álit á einskiljingartilgongdina, verður mælt til, at Búnaðarstovan fær ráð frá einum bólki av trimum óheftum fólkum við førleika og innliti í sambandi við einstøku einskiljingina fyri betur at tryggja óheftni, og rættar mannagongdir og harvið álit á tilgongdina. 
22 
Lógarbroytingar 
í sambandi við einskiljing av landsjørð er tað fyrst og fremst talan um at broyta lógina um landsjørð, men niðanfyri eru reksaðar upp lógir, sum kunnu vera viðkomandi at broyta, og sum í hvussu so er mugu verða eftirhugdar, um landsjørðin verður einskild (ikki úttømandi yvirlit): 
1. Løgtingslóg um landsjørð (Her mugu broytingar verða gjørdar í ásetingunum um umsiting av festijørðini, festirættindi, festitreytir, reglurnar um sølu og leigu og um endurgjald til festara og onnur, t.v.s. stórur partur av lógini)2. Løgtingslóg um búnaðargrunn (Neyðugt at broyta § 5 um sølu av fastari ogn hjá landinum, og at ágóðin av søluni skal flytast Búnaðargrunninum og verða bókað á kontu hjá avvarðandi festi) 
3. Hagalógin (Umrøður almennu jørðina og má eftirhyggjast, men ivasamt er, um broytingar eru neyðugar, t.e. um valt verður, at vetrarbit og avloysing heldur fram sum áður, ella hetta verður broytt)4. Lóg um hegn og markskil (Umrøður almennu jørðina og má eftirhyggjast, men ivasamt er, um broytingar eru neyðugar)5. Grannastevnulógin (Umrøður eisini almennu jørðina og má eftirhyggjast, men ivasamt er, um broytingar eru neyðugar)6. Landbúnaðarstevnulógin (Lógin er generelt orðað og helst eru ongar broytingar neyðugar)7. útskiftingarlógin (Umrøður almennu jørðina og má eftirhyggjast, men ivasamt er, um broytingar eru neyðugar)8. Matrikullógin (Lógin heimilar sundurbýti í ávísum førum. Verður bara talan um at selja samlaðar fastar ognir (heil festi, traðir v.m., ið hava egið matr. nr.) er helst ongin tørvur á broyting. Verður hinvegin talan um at býta partar frá fyri at selja hesar, so má metast um, hvørt verandi heimildir fyri sundurbýti eru nøktandi, sí serliga §§ 15-17. Skal bindingin millum uttangarðs og innangarðs jørð avtakast, skal § 17 broytast)9. Tinglýsingarlógin (Neyvan tørvur á broytingum. Meira umráðandi er, at matrikulviðurskiftini eru greið, og at støðan hjá veðhavarum v.m. eru greidd í sambandi við møguliga sølu, og slíkum tekur tinglýsingarlógin generelt hædd fyri) 
Sí annars skjal 8 frá Búnaðarstovuni. 
Fundir 
Vit hava havt fund við 
		  Sigert Patursson, formaður, Bóndafelagið 
		  Niels Thomas Pedersen, formaður, óðalsfelagið 
		  Hákun Steingrímsson, stjóri, MBM 
		  Bjørn Patursson, stjóri, Búnaðarstovan 
		  Petur Nielsen og Tróndur Leivsson, ávikavist stjóri og landsskógarvørður, Umhvørvisstovan 
23 
		  Andras Mortensen og Símun Arge, ávikavist stjóri og fornfrøðiligur ráðgevi, Søvn Landsins 
		  Andrass Holm Arge, deildarleiðari, Búnaðarstovan 
		  Heri Joensen, deildarleiðari, Fiskimálaráðið Listi yvir landbúnaðarfrágreiðingar Niðan fyri standandi frágreiðingar, sum hava við landbúnað og jørð at gera og partvíst eru brúktar í fyriliggjandi arbeiði, eru at finna á www.tinganes.fo undir almenn álit: 
útgávuár 
og mánaður 
Heiti 
2012.12 
álit frá nevnd í ymsum landbúnaðarviðurskiftum 
2011.04 
Tilmæli og rakstrarætlan í samband við varðveiting av húsdýrum av føroyskum uppruna 
2006.05 
Kanning av landbúnaðarframleiðsluni í Føroyum 
2006.04 
Fyrsta tilmæli frá arbeiðsbólki, sum stendur fyri verkætlan at skipa fyri varðveiting av ognunum í Koltri og náttúrusavni har. 
2005.09 
álit um mjólkneytahaldið í Føroyum 
2001.09 
álit um yrkisútbúgving innan landbúnað 
2000.05 
álit frá ráðleggingarbólkinum sum landsstýrismaðurin í mentamálum setti at gera antikvariska serskipan fyri Koltur 
1997.12 
álit um landbúnaðarviðurskifti Føroya : álit frá nevndini, landsstýrið setti 30. november 1993 at gera uppskot til landsstýrið viðvíkjandi framtíðar land- búnaðarvinnu í Føroyum 
1990.02 
álit frá "Koltursnevndini" : nevnd sett av Føroya Landsstýri 10. mars 1989 at koma við uppskoti um eina antikvariska serskipan fyri Koltur 
1981.06 
Loðdjórahald í Føroyum - Fyribilskanning. 
1966.07 
álit frá landbúnaðarnevndini, ið sett var sambært Ll. nr. 17 frá 27. apríl 1965 
1959.07 
álit frá nevndini at eftirkanna jarðarlóggávuna, geva álit og møguligt uppskot til broytingar. 
1932.04 
Betænkning afgivet af den af landbrugsministeriet under 30. juli 1930 nedsatte udvalg angaaende en særlig lovgivning sigtende til fremme af opdyrkningen pa Færøerne, april 1932 (Gráabók) 
1911.05 1, 2, 3. 4. 
Forslag og betænkning afgivne af den færøske landbokommission 
24 
Yvirlit yvir viðfest skjøl 
Skjal 
Skjal Skjal 
Skjal Skjal Skjal 
Skjal 
Skjal 1. 
2. Skjal Skjal 
1-6: Yvirlit yvir landsjørðina í 6 ymisku sýslunum 
	1.	Suðuroyar sýsla 
	2.	Sandoyar sýsla 
	3.	Vága sýsla 
	4.	Norðoya sýsla 
	5.	Streymoyar sýsla 
	6.	Eysturoyar sýsla (yvirlitið er seinkað og verður tøkt eftir summarfrítíðina) 
7:Uppsamlingarskjal/yvirlit/samandráttur av skjal 1-6 
8: Skjal frá Búnaðarstovuni: Um rættindi hjá festarum og traðarleigarum og tørvandi lógarbroytingar, dagfest 16. juni 2014 
9: Teldupostur frá Búnaðarstovuni 
10: Skjal frá MBM 
11: Føroyakort frá Búnaðarstovuni, sum vísir yvirlit yvir støð í Føroyum, har nóg stórar víddir av dyrkilendi kunnu fáast til vega og vera til taks hjá stórum nútímans mjólk neytafjósum á staðnum 
12: Skriv frá Umhvørvisstovuni (tørvur á lendisætlan fyri Føroyar, og ynskiligt at fígg- ing verður sett av til at fara undir hetta arbeiðið) 
13: Prísyvirlit:Verandi yvirlit hjá BSTávegisskjal við nøkrum prísum á jørð pr. gyllin um alt landið 
14: Arbeiðssetningurin frá 8. apríl 2014 15: Landbúnaðarstuðul og verja 
25 

1 
Meting av friðaðum og stongdum økjum 
Frágreiðing til Fiskimálaráðið November 2014 
2 
Innihaldsyvirlit 
Inngangur 4 
	1.	Almenn meting av friðaðum og stongdum økjum 6 
	2.	Meting av, um friðingarnar/stongdu økini eru nøktandi í stovnsverndarhøpi 11 
	3.	Meting av í hvønn mun friðingarnar/stongdu økini ávirka veiðitrýstið 22 
	4.	Meting av, um friðingarnar/stongdu økini í nøktandi mun til at gagna verndini av vistfrøðini og margfeldinum á Landgrunninum 24 
	5.	Meting av, um friðingarnar/stongdu økini eru nøktandií mun til uppbýtið millum trol/húk, gørn/húk og størri/smærri fiskifør 25 
	6.	Meting um skipanina við bráðfeingis veiðibanni 26 
ískoyti 28 
3 
4 
Inngangur 
í samgonguskjalinum stendur, at 
Havstovan ger, saman við vinnuni, árinskanningar og lýsir, hvussu friðingar hava ávirkað stongdu økini. 
Fiskimálaráðið tulkar hetta brotið í samgonguskjalinum soleiðis, at Havstovuni verður álagt, saman við vinnuni, at gera kanningar og lýsingar av skipanini viðvíkjandi friðaðum og stongdum økjum á føroyska landgrunninum alment, og serliga tá tað snýr seg um árinið fiskiskapur hevur á botnlívið, í øðrum lagi hvussu skipanin við friðaðum ella stongdum økjum ávirkar fiskiskapin, og í triðja lagi um skipanin við friðaðum ella stongdum økjum er nøktandi í uppbýtinum av Landgrunninum millum trol, gørn og húk. Fiskimálaráðið leggur afturat, at talan er eisini um at kanna gagnið av bráðfeingis veiðibanni. 
Arbeiðssetningur 
Við grundarlagi í omanfyri nevnda, verða Havstovan, Vinnan og Fiskiveiðieftirlitið biðin um at gera eina meting av verandi skipan við friðaðum/stongdum økjum. Havstovan leiðir hetta arbeiðið. Metingin skal í minsta lagi fevna um hesar spurdómar: 
	1.	Almenn meting av friðaðum og stongdum økjum sum amboð í okkara skipan av fiskiveiði á Landgrunninum, her íroknað allar ringarnar (6 fj., 12.fj., ringurin millum innaru og ytru fiskidagaleið). 
	2.	Meting av, um friðingarnar/stongdu økini eru nøktandi í stovnsverndarhøpi, t.v.s. at gýtingarleiðir, uppvakstrarøkir, ungfiskaleiðir o.t. verða nóg væl vard. 
	3.	Meting av í hvønn mun friðingarnar/stongdu økini ávirka veiðitrýstið alment og serliga veiðitrýstið á toska-, hýsu- og upsastovnin. 
	4.	Meting av, um friðingarnar/stongdu økini í nøktandi mun gagna verndini av vistfrøðini og margfeldinum á Landgrunninum. Serliga verður hugsað um vernd av botnlívinum. 
	5.	Meting av, um friðingarnar/stongdu økini eru nøktandi í mun til uppbýtið millum trol/húk, gørn/húk og størri/smærri fiskifør. 
	6.	Metast skal somuleiðis um skipanina við bráðfeingis veiðibanni (real time closures). 
Metingarnar í arbeiðssetninginum verða gjørdar í mun til best møguligu gagnnýtslu av tilfeinginum á 
grunnunum á aðrari síðuni og vernd av stovnum og vistfrøðiligum margfeldi á hinari. 
Frágreiðing verður skrivað um metingarnar. í frágreiðingini kann verða skotið upp undirbygdar broytingar í verandi skipan við friðaðum/stongdum økjum og/ella skjóta upp nýggj økir at friða/steingja. 
5 
Arbeiðsbólkurin 
í arbeiðsbólkinum hava verið 
Eilif Gaard, HavstovanAbsalon í Buð, Meginfelag útróðrarmanna Andreas Dam, Felagið LínuskipDánjal í Skálum, Felagið TrolskipHerálvur Joensen, Føroya Reiðarafelag Jákup Reinert, HavstovanJóhan Simonsen, VØRNLuis Ridao, HavstovanPetur Steingrund, HavstovanUlla Svarrer Wang, Fiskimálaráðið 
Arbeiðsbólkurin hevur viðgjørt punktini 1-6 hvørt sær og lýsir tey í somu raðfylgju í hesari frágreiðing, sum tey eru nevnd í arbeiðssetninginum. Harumframt hevur bólkurin uppskot til broytingar í verandi skipan, serliga viðvíkjandi gýtingar- og uppvakstrarøkjum. 
Nøkur av punktunum eru ikki viðgjørd til fulnar í tráð við arbeiðssetningin:ávirkanin av friðingunum/stongdu økjunum á veiðutrýstið á toska-, hýsu- og upsastovnin er ikki kvantifiserað. í staðin er mett um, hvussu nógv tær stongdu leiðirnar ávirka stovnsstøddina hjá toski, hýsu og upsa.Punkt 4, ið er um vernd av vistfrøðini, er ikki lýst, av tí at vitan ikki finnst at svara hesum spurningi. 
Arbeiðsbólkurin mælir til, at punkt 5, ið er um uppbýti millum reiðskap, verður viðgjørt víðari í størri vinnuligum forum. Samansetingin í arbeiðsbólkinum er soleiðis, at hann ikki einsamallur kann veita vissu, at øll áhugamál eru komin til orðanna. Mælt verður til, at Fiskimálaráðið, saman við einari breiðari umboðan fyri fiskivinnuna og øðrum viðkomandi pørtum, sum skjótast tekur stig til at viðgera tað víðari. 
6 
1. Almenn meting av friðaðum og stongdum økjum 
Stongdu leiðirnar eru partur av stýringini av føroysku fiskiveiðuni, saman við fiskidagaskipanini, meskavídd, rist og reglum um hjáveiðu og undirmálsfisk/ungfisk. 
Eisini eru reglur um bráðfeingis veiðubann, um ov stórur partur av veiðuni er ungfiskur ella um hjáveiðan er ov stór. 
Fyrstu stongdu leiðirnar í føroyskum øki stava frá seinast í 1970-árunum. Síðani tá eru økini stigvíst víðkað munandi, eins og tíðaravmarkað veiðubann er økt. Stongdu leiðirnar fevna nú um 11.500 km2, ið er umleið 60% av Landgrunninum grynri enn 200 m. Leiðirnar eru stongdar ávís tíðarskeið á árinum ella fyri ávísum reiðskapum. Ongar leiðir eru stongdar fyri allari veiðu alt árið. 
Trolveiða er ikki loyvd innan fyri 12 fjórðingar úr grundlinjunum og á øðrum stongdum leiðum uttan fyri 12 fjórðingar. Tí eru stór øki grynri enn 200 m stongd fyri trolveiðu.Undantikið eru smærri trolbátar (bólkur 4T), ið hava loyvi at veiða flatfisk í ávísum økjum á Landgrunninum innan fyri 12 fjórðingar um summarið. 
Økið innan fyri 6 fjórðingar úr grundlinjunum er stongt fyri størri línuskipunum (bólkur 3). Garnaveiða eftir havtasku er bert loyvd á leiðum djypri enn 380 m botndýpi og eftir svartkalva djypri enn 500 m botndýpi. 
Fleiri endamál eru við stongdu leiðunum. Eitt av endamálunum er at skilja reiðskap sundur. Eitt annað er at verja gýtandi fisk og ungfisk. Eisini er eitt endamál við stongdu leiðunum fyri troling at minka um veiðutrýstið á toska-, hýsu- og upsastovnarnar, við at flyta fiskiskapin út á djypri øki. 
á næstu síðunum er tikið samanum ávikavist gýtingarfriðingarnar, tær trolstongdu leiðirnar og troling eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar, sum eru galdandi í 2014. Nærri viðgerð er í kapitlunum 2, 3, 5 og 6. 
7 
1.1. GýtingarfriðingarØkini, sum eru stongd fyri fiskiskapi í gýtingartíð, eru víst á mynd 1.1. Økini eru frámerkt við bókstavum, og 
á talvu 1.1 er nærri frágreiðing um tey einstøku økini. 
Mynd 1.1. Stongdar gýtingarleiðirTalva 1.1. Gýtingarfriðingar, tíðarskeið og viðmerkingar um reiðskap v.m., ið friðingin er galdandi fyri. 
Øki 
Tíðarskeið, ið er 
Viðmerkingar 
Skipað við kunngerð 
friðað 
Galdandi síðani 
1 
15. februar - 31 mars 
Undantikið snellu og garnaveiðu eftir havtasku 
1998 
2 15. februar - 15. Línufør yvir 80 tons. Undantikið størri før enn 1998 apríl 80 tons uttan egningarmaskinu 
3 
1. februar - 1. apríl 
Undantikið snellu og garnaveiðu eftir havtasku 
1998 
4 15. januar - 15. mai Trolveiða ikki loyvd 1998 
5 
15. februar - 15. apríl 
Undantikið veiðu við snellu, snøri og tráðu 
1998 
6 15. februar - 15. Øll veiða 1998 apríl 
7 
15. januar - 1. apríl 
Línuveiða undantikin 
1998 
8 1. mars - 1. mai Øll veiða 1998 
8 
1.2. Øki stongd fyri trolveiðuMynd 1.2 vísir eitt yvirlit yvir stongdu leiðirnar, sum er galdandi í dag. Hvørt økið er merkt við einum 
bókstavi og tíðarskeiðini, tá tey eru stongd, eins og áramálið tey hava verið í gildi, eru víst í talvu 1.2. 
Samlaða víddin á stongdu leiðunum (bæði fyri troling og fyri allan reiðskap í gýtingartíð) millum 12 fjórðingar og tann sokallaða ringin (3 fiskidagar uttan fyri ringin telja sum 1 fiskidagur innan fyri ringin), hevur verið vaksandi síðani 1985. Økingin var serliga stór í tíðarskeiðinum 1990-1994. Síðan er víddin økt so líðandi til 1997, og hevur verið lítið broytt síðani. 
Mynd 1.2. Øki stongd fyri trolveiðuTalva 1.2. Galdandi trolstongd øki, tíðarskeið á árinum og hvussu leingi økini hava verið stongd 
Øki 
Tíðarskeið 
20. januar - 1. mars 
Galdandi síðani Skipað við lóg 
Viðmerkingar 
Innan fyri 12 fj. 
Alt árið 
1996 
Trolveiða er tó loyvd við serloyvi 
a 1. juni - 31. august 1996 
B 
1996 
E 1. apríl - 31. januar 1996 
M 
1. februar - 1. juni 
2005 
Skipað við kunngerð 
A, C, D, F, G, H, Alt árið 1996I1, J1, K, L, T, U T og U - 2009 
P, R2, S2 
Alt árið 
2005 
Skipað við kunngerð 
1 Fiskifør við 500 HK maskinorku. Partroling ella dupulttrol er ikki loyvt. 2 Fiskifør við 500 HK maskinorku, og partrolarar. 
9 
1.3. Trolveiða innan fyri 12 fjórðingar 
Fiskifør, sum eru 120 bruttotons og minni og sum hava serloyvi (bólkur 4T), kunnu trola eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar úr grundlinjunum um summarið. Trolingin er avmarkað til økini, sum eru víst á mynd 1.3. Hvørt øki er frámerkt við bókstavi, og tíðarskeiðini fyri hvørt øki, har loyvt er at trola, er víst í talvu 1.3. 
Mynd 1.3. Økini, har loyvt er at trola eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar. Ringurin við frámerkinum 4, vísir markið millum innaru og ytru fiskidagaleiðir. 
Talva 1.3. Tíðarskeiðini fyri hvørt øki, har loyvt er at trola eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar. 
10 
Øki 
Tíðarskeið, ið loyvt er at trola 
Skipað við kunngerð Galdandi síðani 
A1 
1. juni - 17. juli og1. august - 7. september 
2010 
A2 
C 
D2 
F 
H 
J 
24. mai  17. juli og 2010 1. august  7. september 
B 
24. mai - 17. juli og1. august - 7. september 
2010 
D1 
24. mai - 17. juli og1. august - 7. September 
2010 
1. 
1. juni  17. juli 2010 juni  8. Juli 2010 1. juni  8. juli 2010 1. juni  1. juli 2010 
E 
24. mai - 17. juli og1. august - 7. september 
2010 
G 
24. mai - 17. juli og1. august - 7. september 
2010 
I 
24. mai - 17. juli og1. august - 7. september 
2010 
24. mai - 17. juli og 2010 1. august - 7. september 
11 
2. Meting av, um friðingarnar/stongdu økini eru nøktandi í stovnsverndarhøpi, t.v.s. at gýtingarleiðir, uppvakstrarøkir, ungfiskaleiðir o.t. verða nóg væl vard 
útgreining av útbreiðsluni hjá toski, hýsu og upsa í mun til stongdar leiðir 
Mannagongd. Magnus Heinason hevur gjørt yvirlitstrolingar í mong ár á ymsum støðum á føroyska landgrunninum og á Føroyabanka, har útgerðin hevur verið tann sama øll ár, og har hálini, á ein tíma, eru tikin á sama staði og somu árstíðir øll árini. Taltilfarið byggir á hesar yvirlitstrolingar. 
- í februar-mars eru 100 hál um árið á Landgrunninum í 1994-2014 og 29 hál um árið á Føroyabanka frá 1996-2014, tó ikki í 2004-2005. 
- í august eru 200 hál um árið á Landgrunninum í 1996-2014 og 29 hál um árið á Føroyabanka í 1996- 2014. 
Tal á fiski (ávikavist toski, hýsu og upsa) pr. cm støddarbólk er lagt saman fyri øll árini fyri hvørja av hesum støðunum. Onkur ár bar ikki til at taka ávísar støðir, og aðrar støðir vóru, um møguligt, tiknar í staðin. Tá myndir av útbreiðsluni vórðu gjørdar, vóru bert støðir við, har fleiri enn 5 hál høvdu verið. 
Taltilfarið er bólkað upp í fiskastøddir (<59 cm, 60-69 cm og >70 cm) og eisini upp í ungfisk (toskur <50 cm, hýsa <45 cm, upsi <55 cm) og vaksnan fisk (restin), og búnan fisk (á Landgrunninum: toskur 45 cm, hýsa37 cm, upsi 62 cm; á Føroyabanka: toskur 68 cm, hýsa 40 cm, upsi 64 cm) og óbúnan fisk (restin). Mørkini fyri búnan/óbúnan fisk vórðu fingin við at samanbera longdarbýtini fyri búnan og óbúnan fisk í prøvunum í mars, har upplýsingar um búningarstig vóru tøkir. Legg til merkis, at toskur er rættiliga smáur, tá hann gerst kynsbúgvin. 
Fyri hvørja trolstøð hjá Magnusi Heinasyni varð funnið fram til, hvat stongt øki støðin hoyrdi til (kassarnar 1- 8 um várið, kassarnar A-U um heystið) og støðir uttan fyri hesar leiðir vórðu bólkaðar undir einum sum rest. Síðani var tal av fiski í hvørjum háli roknað út í ávikavist stongdum og opnum økju. útbreiðslan í stongdum/opnum økjum er roknað sum eitt miðaltal av fiski pr tóv í tí ávísa økinum vektað við víddini (km2) á økinum, og víst í prosentum. í onkrum stongdum øki hevði Magnus Heinason einki trolhál. Slík øki, t.d. kassi K, kundu tí av góðum grundum ikki viðgerast. Arealið í teimum er lagt undir rest, tó ikki arealið í Kassa B, sum liggur so langt frá øðrum fiskileiðum. Økið fyri Landgrunnin varð ásett at vera grynri enn 600 metrar, meðan økið á Føroyabanka varð ásett at vera grynri enn 700 metrar. 
úrslit. Sum greitt frá fyrst í hesum riti, hava friðingarnar ymisk endamál. Um várið er endamálið mest at tryggja, at toskur og upsi fáa umstøður til at gýta. Við tað at fiskurin stendur tættur undir gýting, og tí er lættur at fiska, virka gýtingarfriðingarnar eisini sum ein vernd móti høgum veiðitrýsti. Restina av árinum eru friðingarnar meira ætlaðar til at skilja reiðskap sundur, men ein avleiðing er, at veiðtrýstið minkar og at ávísar fiskastøddir (t.d. ungfiskur) verða vardar. úrslitini niðanfyri eru løgd fram soleiðis, at tey lýsa, hvussu stórur parturin av fiskinum (gýtingarfiskur, ungfiskur osfr.) verður vardur av teimum stongdu økjunum, hvørt tað var beinleiðis tilætlað ella ikki. Tað kann brúkast sum grundarlag undir eini viðgerð, í hvønn mun 
12 
tey friðaðu økini virka, alt eftir, hvat endamálið er við friðingini. Høvuðsúrslitini eru víst á talvu 2.1 og 2.2 og á myndunum 2.1 - 2.9. útgreinandi upplýsingar eru at finna í ískoytinum. 
í februar-mars vóru 53% av tí búna toskinum á Landgrunninum staddur uttan fyri tey stongdu økini fyri gýtandi fisk. Kassanir 1 og 5 vardu best tann búna toskin (Talva 2.1 og Mynd 2.1). Nærum eingin óbúgvin toskur var í teimum friðaðu gýtingarkøssunum. Gýtingarfriðingarnar hóskaðu illa til hýsu, við tað at 84% av teirri búnu hýsuni á Landgrunninum var uttan fyri tey stongdu økini (Talva 2.1 og Mynd 2.2). Meginparturin av upsanum, bæði tí búna og óbúna, var eisini uttan fyri gýtingarfriðingarnar (Talva 2.1 og Mynd 2.3). Tað skal viðmerkjast, at høvuðsgýtingin hjá upsa er í februar, og tí fær Magnus Heinason bert um endan á gýtingini, tá yvirlitstrolingarnar um várið verða gjørdar. 
á Føroyabanka vardi tað friðaða gýtingarøkið væl tann búna toskin og hýsuna, men ikki upsan. 
Um heystið (august-september) var toskurin á Landgrunninum sum heild illa vardur av teimum friðaðu økjunum, um ein samanber við alt økið innan fyri 600 metra dýpdarlinjuna (Talva 2.2, mynd 2.4 og 2.5). Um ein hinvegin bert samanber við økini uttan fyri 12 fj. sjómarkið, er støðan ein heilt onnur; tá var meginparturin av toskinum at finna í teimum stongdu økjunum fyri troling. Støðan var tann sama fyri hýsu á Landgrunninum (Talva 2.2, mynd 2.6 og 2.7). Harvið hevði húkaflotin góða atgongd til tosk og hýsu, meðan trolaraflotin ikki hevði tað. Upsi á Landgrunninum var væl vardur í teimum friðaðu økjunum, serstakliga, um ein ikki tekur økið innan fyri 12 fj. við (Talva 2.2, mynd 2.8 og 2.9). Harvið var trolaraflotin avmarkaður nógv av teimum friðaðu økjunum. 
á Føroyabanka, grynri enn 700 metrar, vóru toskur og hýsa og tann smái upsin væl vard av teimum friðaðu økjunum. 
úrslitini eru fyrst og fremst ætlað sum tilfar til at meta um stongdar leiðir, har nevndin ger sær sínar niðurstøður út frá tí taltilfari, sum er givið í hesum riti. Havast skal í huga, at yvirlitstrolingarnar hjá Magnusi eru gjørdar í mars og august-september. Ein kann vænta, at úrslitini fyri mars umboða tíðarskeiðið frá februar til apríl, meðan tíðarskeiðið august-september vónandi umboðar restina av árinum, hóast tað neyvan er heilt rætt. Havast skal eisini í huga, at árligar broytingar í útbreiðslu ikki eru tiknar við í hesum tilfari. 
13 
Talva 2.1. útbreiðsla (%) av toski, hýsu og upsa í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir. úrslitini eru víst fyri búnan og óbúnan fisk. 
Landgrunnurin 
Slag Toskur 
Kassi 
útbreiðsla % Búgvin óbúgvin 
 
Mynd 2.1. útbreiðsla av toski í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri búnan fisk (45 cm á Landgrunninum og 68 cm á Føroyabanka). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1994-2014 á Landgrunninum og 1996-2014 (tó ikki 2004 og 2005) á Føroyabanka. 
Mynd 2.2. útbreiðsla av hýsu í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri búnan fisk (37 cm á Landgrunninum og 40 cm á Føroyabanka). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1994-2014 á Landgrunninum og 1996-2014 (tó ikki 2004 og 2005) á Føroyabanka. 
15 
Mynd 2.3. útbreiðsla av upsa í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri búnan fisk (62 cm á Landgrunninum og 64 cm á Føroyabanka). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1994-2014 á Landgrunninum og 1996-2014 (tó ikki 2004 og 2005) á Føroyabanka. 
16 
Talva 2.2. útbreiðsla (%) av toski, hýsu og upsa í august/september í mun til stongd økir fyri trol, ávikavist við og uttan økið innan fyri 12 fjórðingar. úrslitini eru víst fyri búnan og óbúnan fisk, ungfisk og vaksnan fisk, og støddirnar <60 cm, 60-69 cm og >70 cm. 
Økið innan fyri Økið innan fyri 12 fj. er við 12 fj. er ikki við útbreiðsla (%)Búgvin óbúgvin Búgvin óbúgvin 
Mynd 2.4. útbreiðsla av toski í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri ungfisk hjá toski, tvs. minni enn 50 cm. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1996- 2014. 
Mynd 2.5. útbreiðsla av toski í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri vaksnan fisk, tvs. størri enn 50 cm. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasynií 1996-2014. 
18 
Mynd 2.6. útbreiðsla av hýsu í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri ungfisk hjá hýsu, tvs. minni enn 45 cm. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1996- 2014. 
Mynd 2.7. útbreiðsla av hýsu í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri vaksnan fisk, tvs. størri enn 45 cm. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1996-2014. 
19 
Mynd 2.8. útbreiðsla av upsa í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri ungfisk hjá upsa, tvs. minni enn 55 cm. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1996- 2014. 
Mynd 2.9. útbreiðsla av upsa í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr. troltíma) eru víst fyri vaksnan fisk, tvs. størri enn 55 cm. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni í 1996-2014. 
20 
Niðurstøða og tilmæli 
Gýtingarøki 
Greiningin av útbreiðslu av fiski í gýtingartíðini í mun til friðaðu økini er grundað á yvirlitstrolingar við Magnusi Heinason. á Landgrunninum eru yvirlitstrolingarnar vanliga frá 20-25 februar og ein mánað fram. Hóast upplýsingarnir eru neyvir og detalieraðir, hava kanningarnar tann veikleika, at til ber ikki at raka tíðarskeiðið fyri høvuðsgýtingina hjá øllum trimum fiskasløgunum. Kanningarnar raka væl á gýtingartíðina hjá toski, men liggja í seinna lagi fyri upsa og eru heldur tíðliga í mun til gýtingina hjá hýsu. Fiskur kann ferðast spakuliga til gýtingarøki og kann eisini vera í eina tíð á gýtingarøkinum, áðrenn gýtingin byrjar, men tá gýtingin er liðug, fer hann avstað. Hetta ger, at yvirlitstrolingarnar vísa ikki væl útbreiðsluna av gýtandi upsa. Tó skal sigast, at í yvirlitstrolingarnar í mars vísa, at tað framvegis er nakað av gýtandi upsa. Hóast hýsan, serliga í tær báðar fyrstu vikurnar av yvirlitstrolingunum ikki er komin til gýting, geva yvirlitstrolingarnar rættiliga góðar upplýsingar um gýtingarøkini og ferðing til hesi. 
Høvuðs gýtingarøkið norðanfyri hjá toski skiftir nakað eystur og vestur, eftir hitanum í sjónum. Tey árini, tá sjógvurin er kaldur, er høvuðsgýtingin vestari og tey heitaru árini er hon eystari á. 
Arbeiðsbólkurin mælir til, at teir kassarnir ið eru fyri at verja gýtandi fisk, verða so smáir sum gjørligt og at teir í staðin verða stongdir fyri allari veiðu í gýtingartíðini. Hesi øki eru innari partur av kassa 1, kassi 2 og kassi 5. Harumframt mælir bólkurin til at kassarnir vera betur lagaðir til leiðirnar, har yvirlitstrolingarnar hjá Magnus Heinason vísa tær størstu nøgdirnar av gýtandi toski. Eisini mælir bólkurin til smærri broytingar í tíðarskeiðunum, nær kassarnir eru stongdir. 
Grundað á tilfarið, ið víst er frammanfyri, mælir bólkurin til fylgjandi broytingar: 
	1.	Kassi 1: Eigur at verða friðaður fyri allari veiðu út á 12 fj. úr grundlinjuni í tíðarskeiðinum 15. februar -15. apríl. Norðari kantur á innara parti verður fluttur 2 fj. norðureftir fáa leiðina við størst nøgdum av gýtandi toski betur inn í kassan. Uttari partur av kassanum eigur at vera opin fyri snellu og línu, men eigur at vera stongdur fyri troling, fyri at verja gýtandi upsa. 
	2.	Kassi 5: Ytra mark 12 fj.úr grundlinjuni, innara mark 4 fjórðingar úr grundlinjuni, eystara mark óbroytt og vestara mark flutt frá 07°12'30"V til 07°15'00"V. Friðaður fyri allari veiðu í tíðarskeiðinum 15. februar  15. apríl. 
	3.	Kassi 2: Vestara mark gongur í beinan sunnan úr núverandi landnyrðingshorni og suður til 6 fj. úr grundlinjuni. 
Av tí at gýtingarøkini hjá hýsu eru meira spjadd enn tey hjá toski, ber ikki til at mæla til friðing av gýtingarøkjum hjá hýsu, soleiðis sum gjørt er fyri tosk. 
Av tí at yvirlitstrolingin hjá Magnus Heinason eru í seinna lagi í mun til høvuðsgýtingina hjá upsa, vísa tær kanningarnar ikki, hvussu útbreiðslan av upsa er, meðan gýtingin er í hæddini. Arbeiðsbólkurin mælir til, at hetta verður kannað nærri. 
21 
Uppvakstrarøki 
Grundað á upplýsingar frá yvirlitstrolingarnar hjá Magnusi Heinason, eru tvey øki, ið serliga eru serliga hava nógv av smáum toski og smáari hýsu. Hesi eru ávikavist eitt toskaøki innarlaga á Mýlingsgrunninum (Mynd 2.4) og eitt hýsuøki sunnan fyri Norðoyggjarnar (Mynd 2.6). 
Fyri at verja ávikavist smáan tosk og smáa hýsu, verður mælt til at friða hesi øki alt árið. 
Tær innastu leiðirnar eru ikki umfataðar av yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinason, og upplýsingar frá útróðrarbátum um fiskileiðir og veiðu eru ikki nóg góðir. Ynskiligt er, at upplýsingar um fiskileiðir og veiðuhagtøl hjá útróðrarbátar á teimum innastu leiðunum gerast neyvari. 
Mælt verður til, at 
	1.	Øll fiskifør fáa sær AIS skipan 
	2.	Fráboðan, tá túrur byrjar og endar, eigur at vera kravd 
	3.	Upplýsast skal um alla veiðuna, eisini undirmálsfiskin. 
22 
3. Meting av í hvønn mun friðingarnar/stongdu økini ávirka veiðutrýstið 
Spurningurin, í hvønn mun stongdar leiðir ávirka veiðitrýstið, er torforður at kvantifisera. á næstu síðunum er heldur hugt at, í hvønn mun tær stongdu leiðirnar ávirka stovnsstøddina hjá toski, hýsu og upsa, og býtt tað í búnan og óbúnan fisk. Hetta tí at tað er nógv einfaldari, enn at hyggja at veiðitrýstinum. 
Støði er tikið í talvuni á næstu síðu (Talva 3.1 = ískoytistalva 2), ið er grundað á yvirlitstrolingarnar í august/september 1996-2014. Talvan vísir útbreiðsluna hjá toski, hýsu og upsa á føroyska landgrunninum um summarið.Talvan vísir m.a. tættleika av fiski (tal pr. hál) í ymiskum stongdum økjum. Við at vekta við areali, ber til at rokna miðal tættleika í øllum stongdum økjum undir einum, sum er givið í Talvu 3.2. Fyri tosk gav tað í miðalávikavist 29,42 búnar og 1,86 óbúnar toskar per hál. Fyri tey opnu økini uttan fyri 12 fj. vóru tølini ávikavist 4,56 og 0,54 toskar pr hál. Lutfallið millum tættleikan í stongdum og opnum økjum uttan fyri 12 fj var 6,45 og 3,43 fyri ávikavist búnan og óbúnan tosk. 
Um ein roknar við, at tættleikin í teimum stongdu økjunum hevði komið niður á tað sama støði, sum í opnum økjum, um tey høvdu verið opnað fyri trolfiskiskapi, so hevði tal pr hál x areal (vísital fyri mongd av fiski í økinum) farið úr 275.397 niður í 42.711 fyri búnan tosk og úr 17.711 í 5.084 fyri óbúnan tosk. Fyri tey opnu økini hevði støðan verið óbroytt. 
		  Hetta hevði ført til eina minking á 21% í stovnsstøddini fyri búnan tosk og eina minking á 6% fyri óbúnan tosk. 
		  Fyri hýsu hevði niðurgongdin verið 10% fyri búnan fisk og 4% fyri óbúnan fisk. 
		  Fyri upsa hevði niðurgongdin verið 20% fyri búnan fisk og 20% fyri óbúnan fisk. Við tað at tættleikarnir av bæði toski, hýsu og upsa í miðal eru munandi hægri í teimum trolstongdu økjunum enn uttanfyri, má metast, at økini í miðal minka munandi um veiðutrýstið á allar tríggjar stovnarnar. (Eisini sæst munur í tættleika av fiski ávikavist innan fyri og uttan fyri troløkini á landleiðini).Tað er torført at kvantifisera, hvussu stór ávirkanin frá trolstongdu økjum er á veiðutrýstini, men helst eru tey trolstongdu økini tað einstaka átakið, ið hevur størst tálmandi ávirkan á veiðutrýstini. 
4. Meting av, um friðingarnar/stongdu økini í nøktandi mun gagna verndini av vistfrøðini og margfeldinum á Landgrunninum 
Vitan er ikki tøk í Føroyum til at svara hesum spurningi. Umfatandi kanningar mugu gerast, áðrenn spurningurin kann svarast. 
25 
5. Meting av, um friðingarnar/stongdu økini eru nøktandi í mun til uppbýtið millum trol/húk, gørn/húk og størri/smærri fiskifør 
Meginparturin av Landgrunninum er býttur sundir í reiðskapsøkiog skipastøddir. M.a. er 
		-  Ein stórur partur stongdur fyri trolveiðu, soleiðis at einans húkaveiða er loyvd, 
		-  Tær innastu leiðirnar eru stongdar fyri størru línuskipunum 
		-  Garnaveiða er avmarkað til djúp øki. 
		-  Troling eftir flatfiski loyvd í ávísum økjum um summarið. ásetingarnar eru mettar neyðugar fyri at teir ymisku reiðsskapirnir kunnu virkað uttan darving av øðrum reiðskapum, men tær hava harumframt tann virknað, at meginparturin av toski og hýsu verður veiddur við húki, og eru ikki í ein stóran mun atkomilig fyri trolarar. Av og á neyðugt at endurskoða, um broytingar eiga at gerast í verandi uppbýti. Men tað hevur týdning, at fiskivinnan í breiðum høpi kann taka undir við uppskotum, ið viðføra umfatandi broytingar. Arbeiðsbólkurin hevur ikki eina nóg stóra vinnuliga samanseting til at hann er førur fyri at tryggja tað. Tí verður skotið upp, at ein tílík endurskoðan verður fyriskipað við breiðari vinnuligari umboðan, enn hesin bólkurin hevur. Bólkurin metir tó, at hann kann mæla til ávísar smærri broytingar, ið hava stóran týdning fyri dagligu arbeiðsgongdina hjá teimum skipum, ið merkja broytingarnar, uttan at tær vera mettar at darva øðrum skipabólkum í stórvegis mun. Fyri at gera tað møguligt at tóva so samanhangandi sum gjørligt millum økini eystanfyri, norðanfyri og vestanfyri, verður mælt til fylgjandi broytingar: Kassi D, vestari partur (Norðanfyri, stongt fyri troling) 62°35N,08°00V62°34N, 08°00V62°47N, 07°1205V62°435N, 07°125V Øki T (í útnyrðing úr Mykinesi, mett at vera ungfiskaleið) 62°38N, 08°00V62°34N, 08°00V62°298N, 08°00V62°12N, 08°345 V 62°12N, 08°46V62°12N, 08°42V 62°18N,08°45V62°18N, 08°38V&62°24N, 08°26V 
26 
6. Meting um skipanina við bráðfeingis veiðibanni 
Fiskiveiðeftirlitið, kann við heimild í løgtingslóg nr. 28 frá 10. mars 1994 § 35 stk. 3, áseta bráðfeingis veiðibann, fyri ávísar veiðihættir á ávísum økjum, um ov stórur partur av veiddu nøgdini er ungfiskur. Heimild, at áseta bráðfeingis veiðibann, var eisini í lógum og kunngerðum, ið vóru galdandi, áðrenn Løgtingslógin um vinnuligan fiskiskap varð lýst í 1994. ásetingar um bráðfeingis veiðibann hava verið galdandi síðan 1978 (§ 4, stk. 1 og 2 í løgtingslóg nr. 8 frá 29. mars 1978). 
Stutt lýsing av skipanini 
Skiparar á fiskiførum, ið reka fiskiskap á landleiðini, hava skyldu til alt fyri eitt at boða Fiskiveiðieftirlitinum frá, um so er, at íblandingin av ungfiski í veiðu teirra av ávísum fiskasløgum er størri enn tað hámark, ið ásett verður sambært reglunum um heiti ungfiskur og hámark fyri íblanding av ungfiski. Hesir skiparar hava somuleiðis skyldu til at upplýsa um íblandingina av ungfiski, tá ið Fiskiveiðieftirlitið biður um tað. Fiskiveiðieftirlitið hevur skyldu til, at kanna íblandingina av ungfiski í fiskiførum og tá landað verður til virkir. Við teirri avmarkaðu arbeiðsorku, ið Fiskiveiðeftirlitið hevur, hevur ikki verið gjørligt, at gjørt kanningar av øllum fiskiførum, ið hava fráboðað ov nógvan ungfisk. 
Fiskiveiðieftirlitið hevur tí ment eina elektroniska fráboðanarskipan, har tey skip, ið fáa ov nógvan ungfisk, kunnu fráboða hetta. Hetta verður gjørt yvir heimasíðuna hjá stovninum. Trolarar skulu fráboða positión, klokku og dýpi tá ið skotið varð og eisini, tá ið hálað varð. Harafturat skal prosentparturin av ungfiski og samlaða nøgdin í hálinum fráboðast. Tey, ið fiska við línu og snellu, hava eisini møguleika, at fráboða við somu skipan. 
Fiskiveiðeftirlitið brúkar hesar fráboðanir, saman við úrslitum av kanningum á sjógvi og landi sum grundarlag, tá ið metast skal um, um bráðfeingis veiðubann skal lýsast á ávísum øki.So skjótt Fiskiveiðeftirlitið heldur málið vera nóg væl lýst, skal avgerð takast um, hvørt viðkomandi fiskiveiða á viðkomandi øki skal verða steðgað. Økið, ið stongt verður, skal ikki vera størri enn mett verður neyðugt, til tess at sleppa undan eini íblanding av ungfiski, ið er størri enn ásett. Kunngerðin um veiðusteðg skal verða lýst í útvarpi Føroya so skjótt til ber. Veiðusteðgurin fær tó ikki gildi fyri tað einstaka skipið, fyrrenn tað hevur havt høvi til at fáa reiðskapin inn.Vanligt hevur verið, at um talan er um øki, har trolarar royna, so ganga einir 3 tímar millum lýsingina og til økið verður stongt. 
Hjá teimum, ið royna við línu, er skotbráið nakað longri. 
Tað er eitt sindur ójavnt, hvussu títtleikin av bráðfeingis veiðubannum hevur verið. Tvey tey seinastu árini, hava ikki nógv bráðfeingis veiðubann verið lýst. Nøkur eru kortini lýst.Taka vit hinvegin eitt ár sum til dømis 2011, so vórðu bráðfeingis veiðubann lýst 36 ferðir ( 14 dagar hvørja ferð). 16 ferðir var stongt fyri trol, 4 ferðir fyri allan reiðskap og 16 ferðir fyri línu. 
Taka vit trolið fyrst, so vórðu øki á Munkagrunninum stongd 12 ferðir og øki á Fugloyarbanka/Nólsoyarbanka stongd 4 ferðir. Hetta hevur verið økislutfallið, bæði undan og eftir 2011.Tá ið tað snýr seg um línuna, so eru tað í størstan mun leiðir innanfyri 12 fjórðingar norðanfyri og vestanfyri, ið hava verið stongdar. Hendinga ferð, er bráðfeingis veiðubann lýst vestanfyri Suðuroynna. 
Samanumtikið meta vit, at skipanin við bráðfeingis veiðubanni, í ávísum førum er tálmandi. Har ungfiskur bert fæst hendinga ferð, meta vit, at skipanin er góð. 
27 
Er talan hinvegin um tey økini, sum javnan verða stongd, meta vit, at aðrar skipanir høvdu verið munandi betri. Har eru aðrir møguleikar, ið áttu at verði royndir. Talan kundi til dømis verið um: 
		-  VØRN fær víðkaðar heimildir viðvíkjandi bráfeingis veiðibanni, t.d. til at steingja í longri tíðarskeið enn teir 14 dagarnar, ið heimildin loyvir í dag. Viðmerkjast skal tó, at okkara hugsan er, at ávís serliga viðkvom øki, áttu at verði stongd alt árið. 
		-  At skipa reglurnar soleiðis, at hámarkið (prosentparturin) av ungfiski, gerst lægri í framtíðini 
		-  At skipa so fyri, at ikki verður loyvt, at fiska við trolið uttan skiljirist, í økjum, har royndir gjøgnum nógv ár vísa, at mestsum alt ið fæst, er ungfiskur (upsi). 
		-  Mælt verður til, at royndir við rist verða gjørdar eisini til onnur fiskasløg. 
28 
ískoyti 
ískoytistalva 1. útgreinað útrokning av útbreiðsluni (%) hjá búnum og óbúnum fiski í mars í mun til stongdar kassar (gýtingarfriðingar). 
Tal hál Vídd (km2) 
Tal per hálBúgvin óbúgvin 
29 
ískoytismynd 1. útbreiðsla av óbúnum toski í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir (tal av fiski pr troltíma, <45 cm á Landgrunninum, <68 cm á Føroyabanka). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
ískoytismynd 2. útbreiðsla av óbúnaðari hýsu í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir (tal av fiski pr troltíma, <37 cm á Landgrunninum, <40 cm á Føroyabanka). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
30 
ískoytismynd 3. útbreiðsla av óbúnum upsa í mars í mun til stongdar gýtingarleiðir. úrslitini (tal av fiski pr troltíma, <62 cm á Landgrunninum, <64 cm á Føroyabanka). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heina- syni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
31 
ískoytistalva 2. útgreinað útrokning av útbreiðsluni (%) hjá búnum og óbúnum fiski í august-september í mun til stongdar kassar fyri trol. 
Tal hál Vídd (km2) 
Tal per hálBúgvin óbúgvin 

U Rest Tils. 
257441 520136 19392 48559 22294 51832 16344 8578 475 2688 634 355 3649 5398 3522 154694 338414 878498 
Tils. 
37 
ískoytismynd 4. útbreiðsla av toski minni enn 59 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol (tal pr troltíma). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
ískoytismynd 5. útbreiðsla av toski 60-69 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol(tal pr troltíma). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
38 
ískoytismynd 6. útbreiðsla av toski størri enn 70 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol (tal pr troltíma). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
ískoytismynd 7. útbreiðsla av hýsu minni enn 59 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol (tal pr troltíma). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
39 
ískoytismynd 8. útbreiðsla av hýsu 60-69 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol (tal pr troltíma. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
ískoytismynd 9. útbreiðsla av hýsu fyri størri enn 70 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr troltíma) eru víst. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
40 
ískoytismynd 10. útbreiðsla av upsa minni enn 59 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol (tal pr troltíma). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
ískoytismynd 11. útbreiðsla av upsa 60-69 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol. úrslitini (tal pr troltíma) eru víst fyri fisk. Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 
41 
ískoytismynd 12. útbreiðsla av upsa størri enn 70 cm í august-september í mun til stongd øki fyri trol(tal pr troltíma). Tøl frá yvirlitstrolingunum hjá Magnusi Heinasyni. Sjómarkið, 12 fj. umframt dýpdarlinjur 100-600 m eru vístar. 

3 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
Samandráttur 
Ein arbeiðsbólkur, sum landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum setti í august 2011, hevur gjørt uppskot til eina umsitingarætlan fyri fiskiskapin eftir toski á landgrunninum, og hýsu og upsa í føroyskum sjógvi. 
Føroyskir myndugleikar hava ongantíð sett sær ítøkiligar ætlanir fyri fiskiskapin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi fyri at tryggja burðardyggan fiskiskap. Tørvur er á slíkum umsitingarætlan- um. Ikki bert sum eitt amboð í okkara egnu umsiting, men eisini mótvegis umheiminum fyri at fáa fiskiskapin góðkendan sum burðardyggan og samsvarandi vísindaligari ráðgeving. 
Ein partur av eini umsitingarætlan er ein veiðiregla, sum setir út í kortið, hvussu fiskastovnarnir skulu røkjast og fiskiskapurin skipast í framtíðini. Veiðireglan er eitt slag av tilbúgvingarætlan, sum sigur, at tiltøk skulu setast í verk, tá ávaringarklokkurnar ringja, og vandi er fyri, at fiskastovnarnir nærkast einum niðara vandamarki. 
Uppskotið til umsitingarætlan er í tveimum. Fyrst er ein tillagingarskipan, har málið er, at í seinasta lagi í 2015 skal royndin vera stillað so, at vit ikki fiska meira enn stovnarnir, sambært fiskifrøðingunum, tola. Síðani er ein langtíðarveiðiregla, sum miðar ímóti at halda fiskiskapin á eini lívfrøðiliga og búskaparliga burðardyggari legu. 
Hyggja vit at støðuni í fiskastovnunum, so eru batar at hóma fyri toskastovnin. Eftir at tilgongdin hevur verið vánalig fleiri ár á rað, er ein yvir miðal árgangur á veg, og stovnurin er tískil í vøkstri. Lívfrøðiliga ráðgevingin mælir til, at hesin smáfiskurin fær frið at seta til stovnin, og at veiðitrýstið verður minkað. 
Veiðitrýstið fyri hýsu er í samsvari við tilráðingarnar, og tí verða ongar serligar reguleringar gjørdar fyri hýsu; men av tí, at stovnurin av hýsu er sera illa fyri, so hevði verið rættast at gjørt serligar tiltøk fyri hýsu. Mett verður tó, at tær reguleringar, ið longu eru gjørdar serliga fyri tosk, og tillagingin av 
veiðitrýstinum fyri tosk fram til 2015, eisini fara at gagna hýsustovninum. 
Gongdin seinastu árini vísir, at upsastovnurin sær út til at tola eitt hægri veiðitrýst enn vísindaligt tilmælt. í tillagingarskipanini verða tí ongar stórvegis broytingar gjørdar í teimum reguleringum, sum eru fyri fiskiskapin eftir upsa. Her er eisini tikið við, at stórur niðurskurður er gjørdur í dagatalinum fyri verandi fiskiár, og at stórur partur av trolarunum hava fiskað makrel, og fer hetta væntandi at síggjast aftur næsta ár í metingini av veiðitrýstinum fyri upsa. 
Uppskotið um umsitingarætlan byggir á, at fiskiskapurin eftir toski, hýsu og upsa er blandingsfiskiskapur, har allir tríggir stovnarnir verða reguleraðir undir einum við fiskidøgum og økisfriðingum. Somuleiðis leggur uppskotið upp til, at tað ikki skal vera neyðugt at stilla fiskidagar o.a. á hvørjum ári. Tað skal bert gerast, um gongdin yvir ávíst áramál vísir, at veiðitrýstið eigur at stillast av nýggjum. 
Uppskotið er ikki endaligt, men er ætlað sum grundarlag undir víðari viðgerð og orðaskifti. Almenni myndugleikin í fiskivinnumálum hevur ábyrgdina av umsitingarætlanini. Men skal ætlanin hepnast, er fyritreytin, at vinnan er við í tilgongdini og hevur møguleika at ávirka innihaldið. Tað er eisini umráðandi, at ætlanin er grundfest politiskt  tvørtur um samgongur og valskeið. 
Fyri at umsitingarætlanin skal tæna sínum endamáli, er neyðugt, at hon byggir á so gott fakligt grundarlag sum gjørligt. Tað eigur alla tíðina at vera møguligt at taka pulsin á skipanini. 
Arbeiðsbólkurin staðfestir, at síðani fiskidagaskipanin varð sett í verk fyri góðum 15 árum síðani, eru ongar eftirmetingar gjørdar av skipanini í síni heild. Eingin heildarmeting er gjørd av um fiskidagaskipanin virkar eftir ætlan, herundir um hvussu gongdin hevur verið viðvíkjandi veiðievnum í flotanum og 
4 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
veiðimynstrinum. Heldur ikki hevur verið kannað, hvørja ávirkan stongdar leiðir hava. 
Slíkar kanningar eru arbeiðskrevjandi, og kunnu bert fremjast, um fíggjarlig orka verður sett av til endamálið. 
1. Bakgrund og arbeiðið hjá bólkinum 
Landsstýrissamgongan, Tjóðveldi og Framsókn eru samd um, at ..øll veiða í føroyskum sjóøki í seinasta lagi í 2015 skal verða fiskað samsvarandi búskapar- og lívfrøðiliga burðar- dyggum krøvum. Lívfrøðiliga burðardygt skal í hesum førinum skiljast soleiðis, at vísindaligu tilráðingarnar/tilmælini skulu fylgjast, tá ið fiskiorkan, kvotur og fiskidagar verða ásett. 
í lógaruppskotinum um fiskidagar á ólavsøku í 2011 boðaði landsstýrismaðurin í fiskivinnu- málum frá, at ein ætlan skal gerast fyri, hvussu fiskidagatalið fram til 2015 verður lagað til vísindaliga tilmælið. 
Eftir áheitan frá landsstýrismanninum hevur ein arbeiðsbólkur, ið var settur saman av 
		  Eilif Gaard, stjóra á Havstovuni 
		  Dennis Holm, formanni í Fiskidaganevndini 
		  Hans Jákup Joensen, reiðara 
		  Jákup Reinert, deildarleiðara á Havstovuni 
		  Petur Steingrund, fiskifrøðingi á Havstovuni 
		  Jens Helgi Toftum, fulltrúa í Fiskimálaráðnum gjørt eitt upprit um eina umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar, sum í best møguligan mun tryggjar burðardygga gagnnýtslu av tilfeinginum, og sum greinar, hvussu fram eigur at verða farið við atliti at tí støðu, sum stovnarnir verða mettir at vera í. 
Kanningar av hesum slagi eru við til at geva okkum hollari vitan um, hvussu skipanirnar roynast. Men tær eru eisini við til at útvega vitan, sum í longdini kann styrkja grundarlagið undir vísindaligu ráðgevingini. 
Bólkurin hevur havt sum útgangsstøði, at umsitingarætlanin skal gerast innan fyri verandi regluverk og skipanir. Karmurin er lógin um vinnuligan fiskiskap og tey amboð, sum verða brúkt í stýringini av fiskiskapinum eftir toski, hýsu og upsa (fiskidagaskipanin og økisfriðingar, umframt meskastøddir, minstamát, ungfiskamát og aðrar tekniskar reguleringar). 
Uppskotið til umsitingarætlan fevnir ikki um Føroyabanka. 
Tilfarið, ið bólkurin leggur fram, er ikki eitt endaligt uppskot, men fyrsta stigið í arbeiðinum at gera eina umsitingarætlan fyri fiskiskapin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Tilfarið er ætlað sum grundarlag undir víðari orðaskifti og viðgerð í politisku skipanini, vinnuni og almenninginum yvirhøvur. 
Hóast ein umsitingarætlan fyrst og fremst er ábyrgdarøkið hjá almenna myndugleikanum í fiskivinnumálum, so er sera umráðandi, at myndugleikin tryggjar, at allir áhugaðir partar í vinnuni hava veruligan møguleika at koma til orðanna. Ein umsitingarætlan er í hesum samanhangi at rokna sum ein avtala millum myndugleikar og vinnu, um hvussu vit skipa fiskiskapin tey næstu árini, eins og semjan um fiskidagaskipanina var tað miðskeiðis í 1990- unum. 
5 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
2. Krøvumburðardygganfiskiskap 
í føroyskari lóggávu og í fleiri altjóða sáttmálum og skipanum, sum Føroyar eru partur av, er kravið, at fiskiskapurin er burðardyggur. Harafturat møta vit øktum krøvum frá keyparum um at skjalprógva, at fiskavørurnar, sum verða útfluttar úr Føroyum, hava sín uppruna úr burðardyggum fiskiskapi. 
Føroyska lógarverkið og burðardyggur fiskiskapurLógin um vinnuligan fiskiskap fevnir um vinnu- ligt at gagnnýta livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum. í umsitingini av lógini skal dentur leggjast á, ... at varðveita tilfeingið og at troyta og gagnnýta hetta burðardygt á skilabesta hátt, lívfrøðiliga og búskaparliga, við virðing fyri sambandinum millum ymisku dýra- og plantustovnarnar í havinum og meingi teirra, til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni, støðugar arbeiðs- og inntøkumøguleikar og møguleikar fyri vinnuligum virksemi um alt landið. 
Hesar endamálsorðingar eru rættiliga breiðar. í stuttum er tó talan um eitt stovnsrøktar- endamál, eitt búskaparligt endamál og eitt samfelagsligt endamál. Stovnsrøktarendamálið er rokkið, um gýtingarstovnurin er omanfyri ávísa minstustødd, og at veiðitrýstið síðani er so, at ikki ov nógv verður veitt úr stovninum á hvørjum ári. 
Búskaparliga endamálið er rokkið, um fiskiveiðan innan fyri hesar karmar er før fyri at útvega fiskimonnum rímiliga úrtøku, at nóg mikið er til rakstur og kapitalútreiðslur, at møguleiki er fyri, at fiskiflotin kann endurnýggjast, og at tilfeingisrentan kemur samfelagnum til góðar. 
Samfelagsliga endamálið snýr seg um at tryggja inntøku og arbeiðsmøguleikar kring alt landið. 
Við eini umsitingarætlan verða breiðu endamálsorðingarnar í lógini raðfestar og gjørdar ítøkiligari, so tær kunnu brúkast í praktiska politikkinum. Tað snýr seg um at seta orð á hugtakið burðardygd. 
Altjóða krøv um burðardyggan fiskiskap 
í altjóða samanhangi eru fleiri sáttmálar, yvirlýsingar og leiðreglur, har Føroyar, saman við øðrum londum, hava fest á blað meginreglur um burðardyggan fiskiskap. Nógvar av hesum meginreglum eru longu, ella koma at verða, eitt krav, sum verður nýtt fyri at ein ávísur fiskiskapur skal fáa heitið burðardyggur. 
í hesum sambandi skal fyrst verða víst til Havrættarsáttmálan hjá ST frá 1982 (staðfestur av Løgtinginum í 2003), sum gevur strandarlondum rætt til at gagnnýta livandi náttúrutilfeingi í heimasjógvi, men sum eisini áleggur londunum skyldur. Strandarlandið skal tryggja, at livandi tilfeingið ikki verður trároynt, og skal seta í verk tiltøk til tess at tryggja, at stovnarnir verða varðveittir á eini legu, sum gevur mest varandi úrtøkuna (maximum sustainable yield, MSY). 
Eitt úrslit av Rio-ráðstevnuni í 1992 er Agenda 21, sum leggur dent á fyrivarnisregluna í umsitingini av náttúrutilfeingi. Henda regla um fyrivarni er eisini ein partur av Avtaluni um varðveiting og umsiting av millumøkja- og víðferðandi fiskastovnum frá 1995, sum Føroya Løgting staðfesti í 2000. 
Johannesburg Yvirlýsingin frá 2002 leggur dent á vistskipanarliga sjónarmiðið (eco-system approach) og at skipa fiskiskapin á ein hátt, sum gevur mestu varandi úrtøkuna (maximum sustainable yield, MSY). 
Afturat hesum kann nevnast, at í FAO, sum er mat- og landbúnaðarstovnurin hjá ST, eru londini komin ásamt um fleiri leiðreglur um stovnsrøkt og gagnnýtslu av livandi tilfeinginum í sjónum. Her skal serliga nevnast FAO atferðarreglurnar um fiskiskap við ábyrgd (Code of Conduct for Responsible Fisheries) frá 1995. 
Umhvørvismerking og brúkarakrøv 
Føroyskir útflytarar hava seinnu árini møtt øktum krøvum um at skjalprógva, at fiskavørurnar, sum verða útfluttar úr Føroyum, hava sín uppruna úr burðardyggum fiskiskapi. 
6 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
Privat feløg, t.d. Marine Stewardship Council (MSC), hava boðið seg fram fyri m.ø. evropeisk- um framleiðarum og sølufyritøkum at góðkenna, at vørurnar lúka hesar treytir. í hesum sambandi skal eisini vera víst á, at 
3. Vísindaliga ráðgevingin 
Setningurin hjá arbeiðsbólkinum er at gera eitt upprit um eina umsitingarætlan, sum í best møguligan mun tryggjar burðardygga gagnnýtslu av tilfeinginum, og har vísindaligu tilmælini skulu fylgjast, tá ið fiskiorkan, kvotur og fiskidagar verða ásett. 
Vísindaligu tilmælini um fiskiskapin eftir toski, hýsu og upsa fáa føroyskir myndugleikar frá Havstovuni. Hesi tilmæli byggja vanliga á tríggjar meginreglur: Vistskipanarliga sjónarmiðið (ecosystem approach), fyrivarnisreglan (precautionary approach) og mestu varandi úrtøkuna (Maximum Sustainable Yield, MSY). 
Vistskipanarliga sjónarmiðið 
Vistskipanarliga sjónarmiðið kann allýsast upp á fleiri mátar. í stuttum gongur tað út uppá, at umsitingin av fiskiskapinum eigur at síggjast í eini heild, og at atlit eiga at verða tikin fyri øllum vistfrøðiligum viðurskiftum av týdningi. Lívfrøðiliga merkir tað, at í stýringini av fiskiveiðuni skal ein hava í huga sambandið millum ymisku djóra- og plantuverurnar og tess umhvørvi í vistskipanini. 
Fyrivarnisreglan 
Fyrivarnisreglan skal nýtast í breiðum høpi til tess at tryggja livandi tilfeingið í havinum, og at trot á haldgóðum vísindaligum upplýsingum ikki skal nýtast sum grundgeving fyri at lata vera við at fara undir varðveitingar- og umsitingartiltøk. 
Lívfrøðiliga miðar fyrivarnisreglan eftir, at gýtingarføri parturin av einum fiskastovni altíð er nóg stórur til, at hann er førur fyri at 
vísindaliga ráðgevingin frá ICES hevur sera stóran týdning, tí tær fyritøkur, ið veita góðkenning um burðardyggan fiskiskap, styðja seg fyrst og fremst til ICES ráðgevingina. 
endurnýggja seg sjálvan og klárar at framleiða eina líkinda tilgongd í vanligum náttúruviðurskiftum. 
MSY-hugtakið og tilvísingarvirði 
ICES er í ferð við at broyta sín leist fyri ráðgeving soleiðis, at dentur verður lagdur á málið um mestu varandi veiðu (Maximum Sustainable Yield, MSY), ið samstundis er burðardygt. Hetta merkir, at tilvísingarvirði verða sett fyri teir ymsu stovnarnar, og so skal ráðgevingin meta um stovnsstøddir og veiðitrýst í mun til hesi virði. Tilvísingarvirðið fyri gýtingarstovn nevnist MSY Btrigger og fyri veiðitrýst FMSY. 
MSY hugtakið er víst á mynd 1 við einum hugsaðum dømi. á myndini eru tveir y-ásir, vinstrumegin er veiðan, høgrumegin gýtingarstovnurin, og x-ásin vísir veiðitrýstið (fiskideyðin F). Myndin byggir á eitt sonevnt produktiónsmodell, har til ber at rokna eitt veiðitrýst (FMSY), og har stovnurin, sum frá líður, vil geva ta størstu varandi veiðuna (MSY). Meiningin er so, at veiðitrýstið skal regulerast soleiðis, at tað í miðal verður FMSY. Reguleringin kann gerast við at áseta kvotur ella eina hóskandi veiðiorku (t.d. tal á fiskidøgum), fyri at røkka málinum. 
Grundsjónarmiðið í MSY-hugsanini er, at veiðitrýstið er tann variabulin, vit kunnu gera nakað beinleiðis við í reguleringini av fiskiskapinum. Vit kunnu í minni mun stýra stovnsstøddini, m.a. tí, at stovnarnir eisini verða nógv ávirkaðir av skiftandi náttúruviðurskiftum. 
7 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
Mynd 1. Ørvurin vísir tað veiðitrýstið (FMSY), ið sum frá líður í miðal gevur hægstu varandi veiðuna. (X-ásur: Veiðitrýst (F). 1. Y-ásur: Veiða. 2. Y-ásur: Gýtingarstovnur). 
Umsitingarætlanir og veiðireglur 
Ein týdningarmikil partur av eini umsitingar- ætlan eru reglur, sum greitt tilskila mannagongdir og leiðreglur fyri avgerðum um, hvussu fiskiskapurin skal skipast tað komandi tíðarskeiðið. Hetta er kjarnin í hugtakinum veiðiregla (á enskum harvest control rule, HCR). Veiðireglan sigur, hvussu vit røkka settum 
Veiðistrýst, F 
FMSY 
málum, hvat skal gerast, um veiðireglurnar ikki halda, og hvussu skipanin skal fáast aftur á kós. Um fiskastovnarnir eru sera illa fyri, tosar mann ofta um ein recovery plan  eina endurreisingarætlan fyri fiskastovnarnar. Mynd 2 er ætlað at vísa høvuðstættirnar í eini veiðireglu, og hvussu veiðireglan virka. 
BMSY-triggerMynd 2. Veiðiregla, sum byggir á MSY-sjónarmiðið 
Gýtingarstovnur, B 
Stovnsstøddin, ið sum frá líður gevur størstu varandi veiðuna, verður nevnd BMSY. Hendan 
støddin er trupul at meta neyvt, men um tað ber til at stýra veiðitrýstið til FMSY (í miðal), so 
8 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
hugsar mann sær, at stovnurin fer at sveiggja nakað um eitt miðalvirði (B MSY). Hetta minnir um tað, ið Skipanarnevndin segði í 1995, bert við øðrvísi tilvísingarvirðum. Hetta ger eisini, at tað ikki skuldi verið neyðugt at stilla dagatalið o.tíl. á hvørjum ári. Men tað er tó alla tíðina neyðugt at fylgja væl við stovnsstøddini, og skuldi tað hent, at stovnurin, t.d. vegna broytt viðurskifti í vistskipanini, skuldi minkað ella vaksið nógv, hóast veiðitrýstið í miðal liggur um FMSY, so kann gerast neyðugt at tillaga veiðitrýstið. 
í veiðiregluni, víst á mynd 2, er ein stovnsstødd, B MSY-trigger (ið sum oftast er á leið tað sama sum 
4. Umsitingarætlanirogveiðireglurhigartil 
Føroyskir myndugleikar hava ongantíð sett í verk langtíðar ætlanir ella sett sær ítøkilig mál fyri umsiting av botnfiskastovnum í føroyskum sjógvi. 
Ofta verður víst til eina veiðireglu, sum sigur, at burðardyggur fiskiskapur fæst, um samlaða talið av fiskidøgum verður sett soleiðis, at vit í miðal fiska ein triðing úr hvørjum stovni (í tali) um árið. Henda veiðiregla er nevnd í frágreiðingini frá Skipanarnevndini 1995, sum legði lunnar undir fiskidagaskipanina. 
Men veiðireglan um, at vit í miðal ikki skulu taka meira enn ein triðing úr stovnunum um árið, er ongantíð formliga staðfest í politisku skipanini, og hevur ikki verið nýtt sum leiðregla, tá avgerðir eru tiknar um, hvussu fiskiskapurin eftir botnfiski undir Føroyum skal skipast, og er heldur ikki í samsvari við vísindaliga tilmælt veiðitrýst. 
Bpa í PA ráðgevingini). Um gýtingarstovnurin fer niður um hetta, skal veiðitrýstið minkast, og longur hann fer niður um hetta virðið, meira skal veiðitrýstið minkast. Hvat skal henda, tá gýtingarstovnurin verður heilt lítil (brotna farstrikan á mynd 2), er ikki heilt vist, men allar- helst verður lívfrøðiliga ráðgevingin tá at gevast við fiskiskapinum. Ein slík veiðiregla vil fyri Føroyar merkja, at tað bert í heilt fáum førum verður mælt til heilt at steðga fiskiskapinum. 
5. Fyritreytirnar fyri eini umsitingarætlan fyri botnfisk í føroyskum sjógvi 
Ein umsitingarætlan fyri tosk, hýsu og upsa í føroyskum sjógvi má lagast eftir tilfeingis- grundarlagnum og fiskiskapinum (vistskipan, 
fiskastovnar, fiskasløg, veiðihættir o.s.fr.), og gerast innan fyri verandi regluverk og tey stýrisamboð, sum verða brúkt í fiskiskapinum 
Politiskt góðkendar umsitingarætlanir eru tó ikki heilt ókendar í føroyskum samanhangi. Ein týdningarmikil partur av strandarlanda- avtalunum um norðhavssild, makrel og svartkjaft er ein langtíðarætlan fyri umsiting av hesum stovnum. 
Langtíðarætlanirnar áseta reglur um, hvussu TAC-ið skal ásetast við støði í vísindaligu ráðgevingini. Tær hava eitt lægstamark fyri gýtingarstovnin, og hvussu nógv skal takast úr stovninum. Tær siga eisini, hvussu fram skal farast, um gýtingarstovnurin fer niður um lægstamarkið, ella veiðitrýstið fer upp um ásett tilvísingarvirði. Løgtingið hevur staðfest 
strandarlandaavtalurnar um makrel og svartkjaft. 
norðhavssild, 
9 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
eftir toski, hýsu og upsa (fiskidagaskipanin og økisfriðingar, umframt meskastøddir, minstamát og aðrar tekniskar reguleringar). 
Føroyar hava valt at stýra fiskiskapinum eftir toski, hýsu og upsa í føroyskum sjógvi við fiskidagaskipan. Toskur og hýsa verða fiskað í blandingsfiskiskapi, mest við húki, meðan upsi verður fiskaður við troli við ávísari hjáveiðu av toski og hýsu. Skipanin miðar ímóti, at ein ávísur partur (í tali) av stovnunum skal veiðast árliga (t.e. veiðitrýst). Endamálið við fiskidagaskipanini er at stýra royndini, mótsett fiskikvotum, sum seta hámark fyri, hvussu nógv kann fiskast. 
Fiskidagaskipanin byggir á útrokningar av veiðievnunum hjá fiskiførum, t.e. hvussu stórt veiðitrýst eitt miðalfiskifar í hvørjum skipabólki fremur hvønn dag. Fiskidagaskipanin og býtið av fiskidøgum millum bólkar var upprunaliga gjørt soleiðis, at hetta saman við øðrum reguleringum av fiskiskapinum eftir teimum trimum høvuðsfiskasløgunum skal føra til eitt miðalfiskideyðatal (F) fyri hvønn stovnin upp á 0,45, sum svarar til eina miðal árliga veiðu upp á 33% av stovninum (í tali). Hugsanin var eisini, at skipanin skal vera sjálvregulerandi, tí at fiskiskapurin vil flyta millum stovnarnar alt eftir, hvussu teir eru fyri, og at eingin stovnur tí verður trároyndur. 
Fiskidagaskipanin er ætlað at regulera allan botnfiskiskapin undir einum, og ikki sum í vanligum TAC- og kvotuskipanum, har hvør stovnur verður reguleraður hvør sær. 
Fiskidagaskipanin regulerar fiskiorkuna, og er høvuðsamboðið í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Men fleiri onnur amboð verða eisini brúkt. í fiskiskapinum eftir toski, hýsu og upsa hava hesi amboð týdning: 
 Veiðiloyvi er góðkenning av einum skipi til at reka vinnuligan fiskiskap undir føroyskum flaggi á føroysku landleiðunum. Talið av veiðiloyvum, ið koma undir fiskidagaskipan eftir botnfiski í føroyskum sjógvi, er avmarkað til talið av veiðiloyvum, sum var útskrivað 1. januar 1995. Veiðiloyvisskipanin avmarkar sostatt atgongdina til at fiska botnfisk í føroyskum sjógvi. 
 Fiskiloyvi verður latið eigara av fiskifari eina ferð um árið og tilskilar, hvussu nógvar fiskidagar fiskifarið hevur. 
 Økisfriðingar kunnu hava ymisk endamál. í nógvum førum er høvuðsendamálið lívfrøðiligt. Her kann talan vera um gýtingarfriðingar, friðing av smáfiskaleiðum, bráðfeingis veiðibann á leiðum við nógvum ungfiski ella, at beinleiðis veiða eftir ávísum fiskasløgum bert er loyvd uttan fyri ávísar dýpdarlinjur. í øðrum førum er endamálið ikki so nógv stovnsrøkt, men meira at halda ymiskar reiðskapir atskildar. 
 Tekniskar reguleringar er tann stýrings- háttur, sum hevur verið nýttur longst í fiskiskapinum undir Føroyum. Tekniskar reguleringar fevna um reiðskap (meska- støddir, skiljirist o.tíl.), minstamát á fiski og ungfiskamát. Tær eru oftast grundaðar á eina fatan um, at úrtøkan í veiðini gerst størri, um fiskurin ikki verður veiddur, fyrrenn hann hevur rokkið eini ávísari stødd. 
6. Uppskot um eina umsitingarætlan fyri botnfisk í føroyskum sjógvi 
Arbeiðsbólkurin hevur gjørt eitt ítøkiligt útkast til eina umsitingarætlan fyri fiskiskapin eftir toski á landgrunninum, og hýsu og upsa í 
føroyskum sjógvi. Eftir politisku semjuni skal ætlanin vera grundað á vísindalig tilmæli. Umsitingarætlanin er tí gjørd við støði í seinastu 
10 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
metingunum og tilmælunum hjá Havstovuni um støðuna í teimum trimum høvuðsfiska- stovnunum, sum vórðu latin landsstýris- manninum í fiskivinnumálum á sumri 2011. 
í fylgiskjalinum til hetta upprit er uppskot um umsitingarætlan, har høvuðstættirnir eru hesir: 
		  Umsitingarætlanin fevnir um tosk, hýsu, og upsa, og hevur sum endamál, at øll veiða eftir toski, hýsu og upsa í føroyskum sjógvi í seinasta lagi í 2015 skal verða fiskað samsvarandi lívfrøðiliga og búskaparliga burðardyggum krøvum. 
		  Umsitingarætlanin er í tveimum: Fyrst ein tillagingarskipan, har málið er, at veiðitrýstið á teimum trimum høvuðs- fiskastovnunum í seinasta lagi í 2015 er komið á eina legu, sum gevur størstu varandi úrtøkuna úr fiskastovnunum. Síðani er ein langtíðarveiðiregla, sum tekur yvir, tá málini í tillagingarskipanini eru nádd. 
		  Bulurin í umsitingarætlanini er ein veiði- regla, sum setir út í kortið, hvussu fiskastovnar skulu røkjast, og fiskiskapurin skipast í framtíðini. Veiðireglan ásetir, hvussu stóran part vit kunnu taka úr fiska- stovnunum á hvørjum ári. Harafturat er eitt lægstamark sett fyri hvønn stovnin. Málið er so at stýra fiskiskapinum soleiðis, at vit eru innan fyri ásett mørk. Um vit fara út um hesi mørk, skulu tiltøk setast í verk. Hetta kann gerast við stillingum í dagatalinum, stongd- um leiðum og tekniskum reguleringum. 
		  Umsitingarætlanin leggur upp til, at tað ikki skal verða neyðugt at stilla reguleringarnar á hvørjum ári. Tiltøk skulu bert setast í verk, um gýtingarstovnurin er undir lægsta- markinum og veiðitrýstið undanfarnu trý árini í miðal er omanfyri F MSY. 
 Eitt grundsjónarmið í umsitingarætlanini er, at veiðimøguleikarnir og karmarnir hjá vinnuni ikki skulu broytast ov nógv ár um ár. Ein partur av veiðiregluni er tí, at tá málið í tillagingarskipanini er rokkið, kann fiskidagatalið ongantíð verða sett meira enn fimm prosent hægri ella lægri enn fiskiárið frammanundan, um gýtingarstovnarnir eru oman fyri minstuvirðini og veiðitrýstið tætt við FMSY. Endamálið við hesum er at forða fyri stórum sveiggjum í fiskimøguleikunum. 
Ein umsitingarætlan setur karmarnar fyri, hvussu fiskastovnarnir skulu røkjast, og hvussu fiskiskapurin skal skipast tey komandi árini. Tí avmarkar hon í ávísan mun rásarúmið í fiskiveiðipolitiskum avgerðum. Veiðireglan bindir politisku skipanina og umsitingina soleiðis, at tá ávaringarlampurnar lýsa, og vandi er á ferð, skulu ávís stig takast fyri at fáa skipanina aftur á kós. 
Fyritreytin fyri, at ein slík skipan kann virka eftir ætlan, er, at hon er grundfest politiskt og ikki minst, at hon hevur undirtøku í vinnuni. Til tess er umráðandi, at allir avvarðandi partar hava veruligar møguleikar at koma til orðanna í víðari fyrireikingunum. 
Men tað er eisini sera umráðandi, at grundarlagið undir skipanini og avgerðunum, sum skulu takast sambært veiðiregluni, er nøktandi og so haldgott sum gjørligt. 
í hesum sambandi hevur tað týdning, at umsitingarætlanin skal kunna eftirmetast, eins og ávirkanin av teimum tiltøkum, sum verða sett í verk, onkursvegna kunnu mátast. Vit eiga at kunna meta um, um tiltøkini í umsitingar- ætlanini birta undir burðardyggan fiskiskap. 
11 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
7. átøk at betra um grundarlagið undir umsitingini av botnfiski í føroyskum sjógvi 
Fyritreytin fyri, at ein umsitingarætlan  og fiskiveiðiumsiting yvirhøvur - skal virka eftir ætlan er, at avgerðirnar byggja á so gott grundarlag sum gjørligt. í stuttum snýr hetta seg um at skipa so fyri, at tað alla tíðina ber til at fylgja við, hvussu skipanirnar roynast, og at neyðug og skipað hagtøl eru tøk. 
Arbeiðsbólkurin heldur, at á hesum øki eru fleiri viðurskifti, sum kunnu betrast. 
Arbeiðsbólkurin staðfestir, at síðani fiskidaga- skipanin varð sett í verk fyri góðum 15 árum síðani, eru ongar eftirmetingar gjørdar av skipanini í síni heild. Eingin heildarmeting er gjørd av um fiskidagaskipanin virkar eftir ætlan, herundir hvussu gongdin hevur verið viðvíkjandi veiðievnum í flotanum og veiðimynstrinum. Heldur ikki hevur verið kannað, hvørja ávirkan stongdar leiðir hava. 
Slíkar eftirmetingar eru arbeiðskrevjandi, og kunnu bert gerast, um neyðug fíggjarlig orka verður sett av til endamálið. í hesum sambandi heldur arbeiðsbólkurin, at tað serliga er umráðandi, at Havstovan fær fíggjarligar umstøður at standa fyri slíkum kanningum. 
Fiskidagaskipanin er gjørd við støði í útrokning- um av veiðievnunum hjá fiskiførum, t.e. hvussu stórt veiðitrýst eitt miðalfiskifar í hvørjum skipabólki fremur hvønn dag. Skipanin og býtið av fiskidøgum millum bólkar var upprunaliga gjørt soleiðis, at hetta saman við øðrum reguler- ingum skulu føra til eina burðardygga stovns- stødd og veiðitrýst fyri hvønn stovnin sær. 
Skal veiðistýringin vera skynsom og burðardygg, er neyðugt, at ein heildareftirmeting verður gjørd av skipanini, hvørt fyritreytirnar eru broyttar, og í hvønn mun hesar hava ávirkað veiðievni og veiðimynstur. 
Skipanin við stongdum leiðum er ein annar týdningarmikil partur av stýringini av fiskiskap- inum undir Føroyum. Endamálini við stongdum leiðum kunnu vera ymisk, m.a. at halda ymiskan 
reiðskap atskildan. Men tær hava eisini eitt stovnsrøktarendamál. 
Arbeiðsbólkurin skjýtur upp, at stig verða tikin til at kanna, hvørja ávirkan tað hevur á fiskastovnar og fiskiorkuna, at leiðir verða stongdar heilt ella lutvíst ár um ár. úrslit av slíkum kanningum kunnu vera við til at betra um grundarlagið undir avgerðum um at friða leiðir, og hevur eisini stóran týdning fyri skipanir við umsitingarætlanum og veiðireglum. 
Arbeiðsbólkurin ásannar tó, at tað kann vera torført at staðfesta virknaðin av einum stongdum øki. 
Eftirmetingar av fiskidagaskipanini og kanningar av stongdum leiðum eru í sjálvum sær ein fyritreyt fyri at kunna meta um, hvussu skipanirnar roynast. Men slíkar kanningar eru eisini við til at útvega okkum hollari vitan og skipað hagtalsgrundarlag, sum so aftur kann nýtast í sambandi við vísindaligu ráðgevingina. 
Vísindaliga ráðgevingin fyri tosk, hýsu og upsa byggir á stovnsmetingar, sum verða gjørdar á Havstovuni og í ICES. Ráðgevingin frá ICES verður vanliga givin fyri hvønn stovn sær, og er mest lagað til TAC-skipanir. Ráðgevingin sigur okkum, hvussu stovnarnir eru fyri, og um vit troyta stovnarnar skynsamt. 
Tær kanningar og eftirmetingar, sum arbeiðs- bólkurin heldur eru neyðugar at gera av fiski- dagaskipanini og stongdum leiðum, kunnu vera við til at útvega dagførda vitan, sum kann geva betri grundarlag fyri at meta um sambandið millum veiðitrýst, veiðievni og fiskidagar. 
Sum frá líður kann hetta eisini vera við til at laga vísindaligu ráðgevingina soleiðis, at hon í størri mun hevur møguleika at taka atlit at, at vit hava eina effortskipan (fiskidagar), sum regulerar tosk, hýsu og upsa undir einum. 
12 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
Fylgiskjal : Uppskot um eina umsitingarætlan fyri tosk, hýsu og upsa í føroyskum sjógvi 
	1.	Virkisøki Umsitingarætlanin fevnir um toska-, hýsu- og upsastovnarnar á føroysku landleiðunum. 
	2.	Endamál Endamálið við umsitingarætlanini er, at øll veiða eftir toski, hýsu og upsa í føroyskum sjóøki í seinasta lagi í 2015 skal verða fiskað samsvarandi lívfrøðiliga og búskaparliga burðardyggum krøvum. 
	3.	Veiðireglur (Harvest Control Rules) Veiðireglan fyri tosk, hýsu og upsa miðar eftir, at tað, ið verður tikið úr stovninum, er í samsvari við fyrivarnisregluna, og sum í longdini gevur størstu varandi úrtøkuna (MSY). Veiðireglurnar eru grundaðar á MSY-ráðgeving og vísindalig tilmæli frá Havstovuni. Umsitingarætlanin er í tveimum: 
		  Ein tillagingarskipan, har málið er, at veiðitrýstið á teir tríggjar høvuðsfiskastovnarnar í seinasta lagi í 2015 er komið á eina legu, sum gevur størstu varandi úrtøkuna úr fiskastovnunum. 
		  Ein langtíðarveiðiregla, sum umframt at seta markvirði fyri veiðitrýst, eisini miðar eftir at varðveita stovnarnar á eini stødd, sum gevur størstu varandi úrtøkuna, og sum leggur upp fyri náttúrusveiggjum o.tíl. Langtíðarveiðisetningurin skal eisini tryggja, at ikki ov nógv sveiggj eru í útlutaðum fiskidøgum ár um ár. Veiðireglurnar eru gjørdar við støði í verandi viðurskiftum. Tað vil siga, at tað er fiskidagaskipanin í verandi líki, saman við økisfriðingum og øðrum reguleringum, sum er byrjanarstøðið, eins og tað eru vísindaligu tilmælini frá Havstovuni í 2011, sum liggja til grund. Um grundarlagið undir vísindaligu tilmælunum verður grundleggjandi broytt, eitt nú at lívfrøðiligu tilvísingarvirðini verða broytt, skulu veiðireglurnar stillast samsvarandi. 
	4.	Tillagingarskipan Ein tillagingartíð er galdandi fyri tíðarskeiðið frá 2011 til 2015, har málið er at laga veiðitrýstið F fyri teir tríggjar høvuðsfiskastovnarar, so tað, ið verður tikið úr stovnunum, svarar til FMSY. Grundarlagið í tillagingarskipanini eru tilvísingarvirðini í talvu 1. 
Talva 1: Meðal veiðitrýst og mál fyri veiðitrýst í 2015 
Fiskastovnur 
Toskur á landgrunninum HýsaUpsi 
Meðal veiðitrýst, F seinastu 3 árini 2008, 2009, 2010 0,410,240,46* 
Mál fyri veiðitrýst, F, í 2015 
(FMSY) 
0,32 
0,25 0,28* 
13 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
* Gongdin seinastu árini vísir, at stovnurin, vegna góða tilgongd, sær út til, fyri tíðina, at tola eitt hægri veiðitrýst enn tilmælt. Gýtingarstovnurin hevur seinastu árini verið væl fyri, hóast miðal veiðitrýstið (F) seinastu 3 árini hevur ligið uppi á 0,46, og stovnurin er í løtuni mettur at vera um 110.000 tons. Hetta er væl omanfyri lægstamarkið, 55.000 tons. 
Talvan vísir meðalveiðitrýstið fyri tosk, hýsu og upsa árini 2008-2010, og tað veiðitrýst, sum eftir tilmælunum frá ICES gevur størstu varandi úrtøkuna úr stovnunum. í tillagingartíðini er málið at røkka FMSY fyri teir tríggjar høvuðsfiskastovnarnar í seinasta lagi í 2015. 
MSY-sjónarmiðið leggur upp fyri, at veiðitrýstið F og stovnsmetingarnar í vísindaligu metingunum broytast ár um ár. Hetta merkir, at tá málið fyri t.d. toskastovnin er FMSY er 0,32, so skal veiðitrýstið í meðal yvir eitt áramál liggja um 0.32. Málið er at regulera veiðitrýstið soleiðis, at tað í miðal verður FMSY. MSY-sjónarmiðið er eisini grundað á, at tann stovnsstøddin, ið sum frá líður gevur størstu varandi veiðuna, er trupul at meta neyvt. Tí er hugsanin, at við at regulera veiðitrýstið til FMSY (í miðal), so kann stovnurin sveiggja nakað um eitt miðalvirði (B MSY), ið ikki er neyðugt at kenna so neyvt. 
Fyri at røkka hesum máli í tillagingartíðini, er mannagongdin hendan: 4.1. Toskur og hýsa 
	.	4.1.1.  Fiskiárið 2012/2013 verða ongar stillingar gjørdar í skipanini. Grundin er, at bæði í 2010 og 2011 eru stór átøk gjørd við økisfriðingum og stillingum í fiskidøgum. Mett verður, at hesi átøk eiga at sleppa at royna seg tvey tey fyrstu fiskiárini, ið henda umsitingarætlan fevnir um, og fyri at síggja úrslit av átøkunum í 2010 og 2011. 
	.	4.1.2.  Fiskiárini 2013/2014, 2014/2015 og 2015/16 skal veiðitrýstið fyri tosk tillagast so líðandi, so at tað við fiskiársbyrjan skal vera ávikavist 0,38, 0,35 og 0,32. Verandi veiðitrýst fyri hýsu er í samsvari við MSY regluna; men stovnurin av hýsu er sera illa fyri. Mett verður tó, at tær reguleringar, ið longu eru gjørdar fyri tosk, og tillagingin av veiðitrýstinum fyri tosk fram til 2015, eisini fara at gagna hýsustovninum. 
	.	4.1.3.  Undan hvørjum fiskiári skal ein meting gerast av, um vit eru á rættari kós. í hesi meting skulu atlit takast at gongdini í støddini á gýtingarstovninum, veiðitrýstinum, náttúruviðurskiftum og øðrum viðurskiftum, sum hava týdning fyri útlitunum at røkka málinum. 
4.2. UpsiGongdin seinastu árini vísir, at upsastovnurin, sambært vísindaliga tilfarinum, í eina tíð sær út til at tola eitt hægri veiðitrýst enn vísindaligt tilmælt. í tillagingarskipanini verða tí ikki lagt upp til stórvegis broytingar í teimum reguleringum, sum eru fyri fiskiskapin eftir upsa, herundir fiskidagatal hjá teimum skipabólkum, ið royna mest eftir upsa, og varandi stongdum leiðum, sum eru ætlaðar at verja upsan. Her verður eisini tikið við, at stórur niðurskurður er gjørdur í dagatalinum fyri verandi fiskiár, og at stórur partur av trolarunum hava fiskað makrel, og fer hetta væntandi at síggjast aftur næsta ár í metingini av veiðitrýstinum fyri upsa. 
Stovnsmetingarnar vísa, at gýtingarstovnurin av upsa er væl fyri, og verður mettur at vera um 110.000 tons. Hetta er væl oman fyri lægstamarkið, 55.000 tons. 
Hóast tað í tillagingartíðini ikki verður sett nøkur ítøkilig veiðiregla fyri upsa, so eigur eitt vakið eyga at verða hildið við gongdini í upsastovninum. Ansast má eftir, at gýtingarstovnurin 
14 
Stovnur 
Veiðitrýst FMSY 
Verandi meting av gýtingarstovni 
Tons 
31.400 
22.300 110.600 
Lægstamark fyri stødd á gýtingarstovni, BlimTons 21.000 22.000** 
Fyrivarnisstødd á gýtingarstovni MSY B trigger 
Tons 
40.000 35.000 55.000 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
ikki fer niður um 82.000 tons, sum er miðal av tí lægsta, gýtingarstovnurin hevur verið árini 2000-2010. Um so verður, so má veiðitrýstið (F) líðandi minkast niður ímóti FMSY. 
	.	4.3.  Hóast ásetingarnar í 4.1. og 4.2. skulu tiltøk setast í verk í tillagingartíðini, um tað við fiskiársbyrjan vísir seg, at støddin á einum av fiskastovnunum verður mett at vera undir lægstamarkinum, og vísindaliga metingin vísir, at eingi útlit eru fyri, at gongdin broytist tað komandi fiskiárið. 
	.	4.4.  Tillagingartíðin endar, tá málini um veiðitrýst eru rokkin, og tá lægstumørkini og fyrivarnisvirðini fyri stovnsstøddirnar í langtíðarveiðisetninginum eru nádd. 
5. Langtíðarveiðiregla 
5.1. Tilvísingarvirðini í langtíðarveiðiregluni eru víst í talvu 2. 
Talva 2: Tilvísingarvirði í langtíðarveiðiregluni 
Toskur á landgrunninum 0,32 Hýsa 0,25 Upsi 0,28* 
* Sí viðmerking í talvu 1** Blim fyri upsa er ikki ásett í ICES-ráðgevingini 
5.2. Toskur og hýsa 
	.	5.2.1.  Um støddin á einum av stovnunum undanfarnu trý árini, við fiskiársbyrjan, verður mett at vera á sama støði sum fyrivarnisstøddin á gýtingarstovninum, sambært talvu 2, skulu tiltøk setast í verk fyri at avmarka veiðina eftir hesum stovni. Hetta kann gerast við tíðaravmarkaðum friðingum og/ella tekniskum reguleringum fyri teir skipabólkar, ið royna mest eftir hesum stovni. 
	.	5.2.2.  Um støddin á einum av stovnunum undanfarnu trý árini, við fiskiársbyrjan, verður mett at vera undir fyrivarnisstøddina, og yvir lægstamarkinum, sambært talvu 2, verður fiskidagatalið hjá teimum skipabólkum, ið fiska mest av hesum stovni, tillagað við støði í vísindaligu tilmælunum, umframt at onnur tiltøk, fyri at avmarka veiðina, verða sett í verk. 
	.	5.2.3.  Um støddin á einum av stovnunum undanfarnu trý árini, við fiskiársbyrjan, verður mett at vera undir lægstamarkinum, sambært talvu 2, verður fiskidagatalið hjá teimum skipabólkum, ið fiska mest av hesum stovni, tillagað við støði í vísindaligu tilmælunum. Eisini verða onnur tiltøk sett í verk fyri at avmarka veiðina, umframt at veiðireglan skal eftirmetast. 
5.3. Upsi 
Gongdin seinastu árini bendir á, at upsastovnurin, vegna góða tilgongd, sær út til, fyri tíðina, at tola eitt hægri veiðitrýst enn tey verandi tilvísingarvirðini. 
15 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
í tillagingartíðini fram til 2015 verður gjørd ein langtíðar veiðiregla fyri upsa. 
	.	5.4.  Tá langtíðarveiðireglan er galdandi  t.e. tá gýtingarstovnurin er oman fyri minstuvirðini, og veiðitrýstið er tætt við FMSY - kann fiskidagatalið ongantíð verða sett meira enn fimm prosent hægri ella lægri enn fiskiárið frammanundan. 
	.	5.5.  Veiðireglan skal eftirmetast í minsta lagi triðja hvørt ár, fyrstu ferð áðrenn 31. august 2012. 
	.	5.6.  Tey tiltøk, ið verða sett í verk, sambært 5.2 og 5.3, skulu setast í verk mótvegis tí parti av flotanum, sum fiskar mest av tí fiskastovni, sum tiltøkini eru ætlað at regulera. 
6. Veiðiumsitingin  fyrisiting og mannagongdir 
Løgtingið er lóggevandi og evsta vald í fiskivinnumálum. Fiskimálaráðið hevur yvirskipaðu fyrisitingarligu ábyrgdina av málsøkjunum innan fiskivinnu og umsiting av fiskiskapinum við støði í lógini um vinnuligan fiskiskap og kunngerðum við heimild í lógini. Havstovan og ICES geva vísindaligar tilráðingar um fiskiskap og gagnnýtslu av fiskastovnunum. Fiskiveiðieftirlitið fyrisitur eftirlit við lógini og kunngerðum á sjógvi og landi. 
áseting av fiskidøgum 
Høvuðsamboðið í umsitingini av fiskiskapinum eftir toski, hýsu og upsa er fiskidagaskipanin. Løgtingið ásetir fiskidagatalið fyri hvørt fiskiár (september  august). Fiskidagar verða ásettir fyri bólkar av fiskiførum. Fyri størru fiskiførini verða dagarnar tillutaðir sum egnir fiskidagar, meðan smærru útróðrarbátarnir fiska av felags fiskidøgum. 
Landsstýrismaðurin leggur uppskot fram til løgtingslóg um fiskidagar á ólavsøku, og gevur í viðmerkingunum til uppskotið frágreiðing við øllum upplýsingum av týdningi viðvíkjandi ásetingini av fiskidøgum. Uppskotið um fiskidagar fer í løgtingsnevnd, sum í síni viðgerð hoyrir sjónarmiðini hjá flestu skipabólkum og øðrum áhugamálum knýtt at fiskivinnuni. 
Fiskidagar fyri komandi árið verða ásettir í seinasta lagi 18. august sama árið, fiskiárið byrjar. 
Økisfriðingar 
Økisfriðingar hava verið brúktar í føroyskum sjógvi í nógv ár, og eru eisini ein týdningarmikil partur av veiðiumsitingini. Økisfriðingarnar eru partur av lógini um vinnuligan fiskiskap og kunngerðum við heimild í lógini. 
Fleiri sløg av økisfriðingum verða brúktar. 
Bráðfeingis veiðibann (real time closures): Síðani 1993 hevur Fiskiveiðieftirlitið havt heimild at seta bráðfeingis veiðibann á leiðum, har íblandingin av ungfiski er ov stór. Skiparin á fiskifari hevur skyldu at boða Fiskiveiðieftirlitinum frá, um íblandingin av ungfiski er omanfyri ein nærri ásettan prosentpart av veiðuni í hvørjum háli ella setu. Fiskiveiðieftirlitið ger síðani av, um leiðin skal stongjast og hvussu leingi. 
Tíðaravmarkað veiðibann: Høvuðsgýtingarleiðirnar hjá toski eru stongdar í gýtingartíðini  antin fyri øllum reiðskapi ella fyri ávísum reiðskapi. Endamálið er at verja gýtingina og at geva fiski frið í gýtingartíðini. 
16 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
Stongdar leiðir fyri troli: Eini 60 prosent av øllum leiðum í føroyskum øki, har dýpið er minni enn 200 m, er stongt fyri trolveiðu meginpartin av árinum. Føroyabanki er friðaður fyri allari trolveiðu. Leiðirnar innan fyri 12 fjórðingar eru friðaðar fyri troli, tó ikki um summarið, tá eitt avmarkað tal av trolbátum hava loyvi at trola innanfyri við serligum flatfiskatroli við skiljirist, fyri at minka um hjáveiðuna av toski og hýsu. Fleiri leiðir á landgrunninum, uttan fyri 12 fj., eru eisini stongdar fyri troli alt árið. 
Aðrar friðingar: í føroyskum sjógvi eru eisini nøkur viðbrekin øki við korallum stongd fyri botntroli. 
Onnur tiltøk 
í skipanini eru eisini fleiri onnur tiltøk fyri at gera fiskiskapin lívfrøðiliga og búskaparliga burðardyggan. Minstamát á fiski, minst loyvda meskavídd í troli og botngørnum, skylda at brúka skiljirist í troli o.tíl. Síðani 1994 hevur við lóg verið bannað at blaka veiðu útaftur. 
7. Vísindalig ráðgeving 
Havstovan er fyrisitingarliga skipað undir landsstýrismanninum, og letur landsstýrismanninum upplýsingar viðvíkjandi støðuni í fiskastovnunum og vísindaligar tilráðingar og metingar samsvarandi endamálinum í lógini um vinnuligan fiskiskap. 
Tann 15. juni á hvørjum ári skal Havstovan lata landsstýrismanninum stovnsmetingar, tilmæli um fiskidagar komandi fiskiárið, og hvussu fiskiskapurin skal skipast tað komandi fiskiárið. Broytingar í fiskidagatalinum skulu m.a. vera grundaðar á metingar um, hvat fiskidagatal fyri hvønn høvuðsbólk av fiskiførum best tryggjar, at fiskastovnarnir verða gagnnýttir burðardygt. 
Ráðgevingin frá Havstovuni byggir m.a. á niðurstøður hjá ráðgevandi nevndini hjá ICES (ACOM). 
	8.	Onnur ráðgeving Umframt vísindaligu ráðgevingina fær landsstýrismaðurin eisini tilmæli frá Fiskidaganevndini - sum er samansett av umboðum fyri vinnuna á sjónum - um fiskidagar fyri komandi fiskiárið, og hvussu fiskiskapurin skal skipast tað komandi fiskiárið. Broytingar í fiskidagatalinum skulu m.a. vera grundaðar á metingar um, hvat fiskidagatal fyri hvønn høvuðsbólk av fiskiførum best tryggjar, at fiskastovnarnir verða gagnnýttir burðardygt. 
	9.	Hoyring Øll týðandi fiskivinnumál, og øll uppskot til lógir og kunngerðir, sum hava við fiskivinnuna at gera, skulu leggjast fyri Fiskivinnuráðið til ummælis. Fiskivinnumál og tilmæli, sum verða viðgjørd av øðrum nevndum, sambært lógini um vinnuligan fiskiskap, verða tó bert løgd fyri Fiskivinnuráðið, tá landsstýrismaðurin heldur tað hava týdning fyri málsviðgerðina. Fiskivinnuráðið kann eisini av sínum eintingum taka fiskivinnumál upp til viðgerðar, og lata landsstýrismanninum sítt ummæli. 
	10.	Fiskiveiðieftirlit Fiskiveiðieftirlitið fyrisitur fiskiveiðieftirlit á sjógvi og landi sambært lógini um vinnuligan fiskiskap. Uppgávurnar hjá Fiskiveiðieftirlitinum, í sambandi við fiskiskapin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi, eru m.a. eftirlit og skráseting av fiskidøgum, fylgisveinaeftirlit við skipum, 
17 
Umsitingarætlan fyri toska, hýsu- og upsastovnarar í føroyskum sjógvi 
veiðidagbøkur, góðkenning av innvigingarskipanum, eftirlit við avreiðingum hjá føroyskum skipum í føroyskum og útlendskum havnum. 
18 


2 
Inngangur 
Lógin um vinnuligan fiskiskap, løgtingslóg nr. 28 frá 10. mars 1994, er høvuðslógarverkið undir allari føroyskari fiskiveiðu. Síðani lógin kom í gildi, er hon broytt fleiri ferðir, og ágangurin á lógina hevur tíðum verið stórur. 
11. desember 2002 løgdu tingmenninir Henrik Old og Gerhard Lognberg fram uppskot til samtyktar um, at sett varð ein nevnd at endurskoða lógina um vinnuligan fiskiskap. Undir viðgerðini í Løgtinginum var hetta broytt til, at nevndin skuldi gera eina lógartekniska endurskoðan og foreinkling av løgtingslógini, og var henda broyting samtykt við 2. viðgerð 21. februar 2003. 
á heysti 2003 var heitt á Alfred Petersen og Hjalmar Hansen um, saman við umsitingini í Fiskimálaráðnum, at gera hetta arbeiðið. Men eftir løgtingsvalið í januar 2004, var arbeiðið umskipað. Arbeiðssetningurin bleiv broyttur, sí niðanfyri, og nevndin umskipað. 
Bjørn Kalsø, landsstýrismaður, heitti á hesar persónar, um at gera hetta arbeiðið: Jákup Andraesen, Frits Thomsen, Alfred Petersen, Hjalmar Hansen, Andras Kristiansen og Sólju í ólavsstovu. Formaður í nevndini var Sólja í ólavsstovu, og Hjalmar Hansen hevur verið skrivari. á vári 2006 fór Sólja í ólavsstovu í starv sum løgtingsins umboðsmaður, og segði hon seg í hesum sambandi úr nevndini. í hennara stað kom Rógvi Reinert, aðalstjóri, sum tók við sum formaður og Marjun Magnussen. 
Nevndin hevur havt 21 fundir (íroknað 3 ferðir 2 dags fundir), verið á vitjan í Norra og íslandi og havt viðtalu við ymiskar áhugabólkar í fiskivinnuni. 
Endurskoðanararbeiðið var skipað við einum fylgibólki, har vinnan og onnur við tilkýti til fiskivinnuna vóru umboðað. í fylgibólkinum hava sitið: óli Jacobsen, Føroya Fiskimannafelag, Marita Rasmussen, Føroya Ráfiskakeyparafelag, Jóhannus Olsen, Føroya Ráfiskaseljarafelag, Jógvan Norðbúð/Jákup Sólstein, Føroya Reiðarafelag, Auðunn Konráðsson, Meginfelag útróðrarmanna og Jákup Reinert, Fiskirannsóknarstovan. Nevndin og fylgibólkurin hava havt 4 fundir saman. 
Nevndin, sum var sett av Bjørn Kalsø, landssstýrismanni, hevur sett tveir arbeiðsbólkar til at arbeiða við ávísum spurningum. Annar bólkurin arbeiddi við spurninginum um fiskiorku, og var hesin mannaður við: Frits Thomsen, Kristin Rasmussen, Jón Magnussen, Petur Steingrund og Hjalmar Hansen. Hin bólkurin hevur viðgjørt spurningin um annað havtilfeingi, og var hesin mannaður við: Jákup Mørkøre, Pál Weihe, Hannis Gislason, Petur Steingrund og Hjalmar Hansen. 
3 
Nevndin hevur evnað til 4 lógaruppskot og gjørt annað kunnandi tilfar í hesum sambandi. Tey økir og mál, nevndin hevur arbeitt við, eru rokkin við felags niðurstøðum. Hetta er tó ikki galdandi, tá talan er um bólk 5, og tí hevur lógaruppskotið um fyrisiting av havfeingi 2 ymisk uppskot viðvíkjandi bólki 5. 
úrslitið av arbeiði nevndarinnar verður við hesum latið landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. 
Tórshavn, 27. august 2007 
Rógvi Reinert Formaður 
Andras Kristiansen 
Hjalmar Hansen skrivari 
Jákup Andreassen 
Frits Thomsen 
Alfred Petersen 
Marjun Magnussen 
4 
Arbeiðssetningur 
Nevndin hevur arbeitt út frá hesum arbeiðssetningi: 
Arbeiðssetningur, at endurskoða lógina um vinnuligan fiskiskap, givin nevndarlimunum 3. februar 2005. 
Bakstøði 
Lógin um vinnuligan fiskiskap hevur verið í gildi í 10 ár, og er hon broytt fleiri ferðir. Eitt ótal av smærri og eisini fleiri víðfevndum broytingum hava elvt til eina fløkta lóggávu fyri høvuðsvinnuna. Eisini grundleggjandi hugsjónarligar broytingar eru framdar. 
Samgongan hevur tí sett sær fyri at endurskoða lógina um vinnuligan fiskiskap. Málið er at hava eina lóg, sum setir greiðar karmar um, hvussu høvuðsvinnan verður skipað og umsitin. 
Fortreytir 
Støði skal takast í, at livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og tey rættindi, sum Føroyar við samráðingum hava rokkið ella eftir altjóða rætti eiga uttan fyri føroysku landleiðirnar, eru ogn landsins. 
Dentur skal leggjast á at varðveita tilfeingið og at troyta og gagnnýta hetta burðardygt, lívfrøðiliga og búskaparliga við virðing fyri sambandinum millum ymisku djóra- og plantustovnarnar í havinum og meingi teirra, til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni. Skipanin við fiskidøgum umframt økis- og gýtingarfriðingum verður framhaldandi støðið undir umsitingini av botnfiskatilfeinginum í føroyskum sjógvi. 
Setningur 
Við frammanfyri nevndu fortreytum í huga skal arbeiðsbólkurin: 
	1.	Ganga alla loyvisskipanina ígjøgnum og koma við uppskoti um neyðugar broytingar. Her skal m.a. metast um:a) løgfrøðiliga grundarlagið undir verandi loyvum,b) møguligar treytir fyri uppsøgn av verandi loyvum,c) hvørji loyvi skulu krevjast frameftir (veiðiloyvi, fiskiloyvi o.s.fr.),d) hvussu skulu nýggj loyvi útskrivast (verandi loyvishavarum, auktión e.a.), e) hvørjar treytir skulu setast í fiskiloyvum, ogf) hvørjar treytir skulu setast í lógum/kunngerðum. 
	2.	Meta um reglurnar, sum galda fyri at avhenda fiskirættindi umframt reglurnar um samanleggingar fyri fiskifør 15 tons og størri. Her skal m.a. mælast til:a) hvørjar treytir frameftir eiga at galda fyri avhending,b) hvørjar treytir frameftir eiga at galda fyri samanlegging, c) hvør kann avhenda til hvønn (partarnir sínámillum, loyvisgevarin sum millumlið e.a.) d) um avhending frameftir skal vera loyvd millum bólkar. 
5 
	3.	Meta um reglurnar, sum galda fyri avhending av fiskidøgum. Her skal støða m.a. takast til, um eitt lægsta dagatal skal ásetast fyri, at fiskifar í ávísum skipabólki kann varðveita veiði- ella fiskiloyvi. 
	4.	Meta um verandi skipabólkar skulu varðveitast, og um allir skipabólkar, sum fiska botnfisk, skulu vera undir somu skipan. 
	5.	Tryggja at reglurnar frameftir vera soleiðis háttaðar, at brúksskylda fylgir við brúksrættindum til fiskatilfeingið. 
	6.	Tryggja fult gjøgnumskygni við fiskirættindum umframt forða fyri spekulatión við fiskirættindum. 
	7.	Meta um, hvussu lógarverkið fyri høvuðsvinnuna kann tryggja, at vinnan frameftir verður fíggjarliga burðardygg, samstundis sum hon gevur avkast til samfelagið. í hesum sambandi skal m.a. metast um, hvørji gjøld møguliga eiga at verða løgd á loyvishavarar (tilfeingisrenta). 
	8.	Kanna reglurnar um eigara- og avgerðarrætt. í hesum sambandi skal m.a. metast um, hvønn eigaralut útlendingar kunnu hava í feløgum, sum eiga veiði- ella fiskiloyvi frá føroyskum myndugleikum. 
	9.	Gera reglur um, hvussu og í hvønn mun óbrúkt fiskirættindi og fiskirættindi tikin aftur í revsitiltøkum kunnu latast øðrum. 
10. Meta um, hvat skal henda við fiskirættindum, tá fiskifar verður selt á tvingsilssølu. 
	11.	Meta um, hvussu lógarverkið frameftir tryggjar, at allur fiskur og alt av fiski kemur til høldar, soleiðis at nýggjar framleiðslur kunnu mennast burturúr tilfeinginum. 
	12.	Meta um serloyvi kunnu veitast til veiðu eftir botnfiskasløgum, sum vanliga ikki verða veidd av skipum í fiskidagaskipan. 
	13.	áseta treytir um fiskiorku í sambandi við útskifting av fiskiførum, soleiðis at lagt verður upp fyri áhaldandi tøkniligum broytingum hjá flotanum. 
	14.	áseta greiðar reglur fyri, hvørjar fyrisitingarligar avgerðir kunnu takast, um treytir fyri fiskiloyvi/fiskiskapi ikki vera hildnar (fyrisitingarlig bót, afturtøka, niðursett dagatal ella niðursett kvota o.s.fr.). 
	15.	Evna til greiðar reglur at kæra fyrisitingarligar avgerðir, soleiðis at óheft kærunevnd fer at viðgera kærur um fiskiloyvi, fiskiorku, innflutningsloyvi, samanleggingar o.l. 
Skipan av lóggávuni 
Fyri at fáa eina so greiða og einfalda lóggávu sum gjørligt, verður arbeiðsbólkurin biðin um at umhugsa, um tað eru fyrimunir við at skipa fiskivinnulóggávuna í fleiri serstakar lógir. Lógarverkið kundi t.d. verið býtt sundur í eina umsitingarlóg, har reglur um loyvi, avhending, gjøld o.l. eru at finna, eina skipanarlóg, ið hevur reglur um t.d. økisfriðingar og reiðskap, eina eftirlitslóg, sum 
6 
ásetir reglurnar um fiskiveiðieftirlit, hagtøl o.l., eina lóg um fiskirannsóknir og vísindaligar kanningar umframt eina lóg um stýring av veiðuni, har ásetingarnar, ið javnan verða broyttar t.d. fiskidagar, kvotur o.l., eru at finna. 
Arbeiðsháttur 
Settur verður ein fylgibólkur við umboðum frá vinnuni og øðrum týðandi samstarvspørtum, sum arbeiðsbólkurin skal ráðføra seg við um øll týdningarmikil mál, áðrenn endaligt uppskot til ásetingar verður tilevnað. 
Landsstýrismaðurin skal javnan kunnast um, hvussu arbeiðið hjá bólkinum gongur, og hvørji útlit eru fyri, at tann lagda tíðarætlanin kemur at halda. 
Arbeiðsbólkurin verður biðin um at raðfesta arbeiðsuppgávuna og koma við uppskoti til lands- stýrismannin um raðfylgjuna, ið tær einstøku ásetingarnar kunnu leggjast fyri Løgtingið. Arbeiðs- bólkurin kann biðja sær serkøna hjálp til at koma við uppskoti til serstakar loysnir ella skipanir. 
Arbeiðsbólkurin skal leggja uppskotið til nýggja fiskiveiðilóggávu fram seinast 1. apríl 2006, soleiðis at lógaruppskot kann leggjast fyri Løgtingið á ólavsøku 2006. 
7 
1. Ogn Føroya fólks 
Livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og tey rættindi, sum Føroyar við samráðingum hava rokkið ella eftir altjóða rætti eiga uttan fyri føroysku landleiðinar, eru ogn landsins 
Soleiðis sigur orðingin í arbeiðssetninginum. Sum øllum kunnugt hevur lógin í dag eina orðing um ogn Føroya fólks, og hevur hendan orðing givið mongum høvuðbrýggj. Fyri at sleppa undan fleiri ivamálum og at sleppa undan óneyðugum kjaki av hesum evni í framtíðini, er skilagott, at nevndin kemur ásamt um nakrar orðingar, sum kunnu standa sum viðmerkingar í lógini. Umframt hetta kann nevndin leggja eina meginregluliga tulking í orðingina, serliga við atliti at, hvussu rættindini skulu býtast til íbúgvar landsins. 
Tann fyrsti spurningurin, sum kann viðgerast, er, hvør orðing skal brúkast? Ogn Føroya fólks. Ogn landsins. ... hoyrir Føroya landi til. Hendan seinasta orðingin verður nýtt í lógini um kolvetnisvirksemi. 
Tann næsti spurningurin er so at fastleggja, hvat meinast við tað, sum her verður sagt. 
Orðingin Ogn Føroya fólks er uttan iva komin við inn í føroysku lógina við íblástri úr íslandi, har teirra lóggáva hevur somu orðing. í politiska og almenna orðaskiftinum hevur hetta evnið javnan verið frammi: Hvør eigur fiskatilfeingið? Hvør hevur ognarrættindini til hetta tilfeingið? Lógin um vinnuligan fiskiskap sigur greitt, at hetta er ogn hjá føroyska fólkinum  um ein orðaljóðstulking verður nýtt. Men hóast hesa greiðu tulking, so hevur ásetingin verið orsøk til støðugt orðaskifti eisini um atgongdina til tilfeingið. 
Sambært vanligari løgfrøðiligari fatan av ognarrættindum, so er tað tann, sum hevur ognarrættin, sum eisini hevur heimild til at ráða yvir góðgripinum. T.d. verður sagt: ... som betegnelse for en rettighedstype, der er karakteriseret ved, at dens indehaver er berettiget til at rade i enhver henseende, hvor ikke ved lovgivning eller privat viljeserklæring er fastsat særlige begrænsninger herfor1. Men hvussu skal tað føroyska fólkið umsita sítt ræði yvir hesum góðgripi  sum einstaklinga- ella sum samfelagsrættindi? 
Trupulleikin kann tó eisini síggjast úr øðrum sjónarhornum. Partvíst um tað í heila tikið er rætt at geva eigaraviðurskiftunum slíkan ans? í grundini er tað líkamikið, hvør er formellur eigari. Tað sum hevur størri týdning er, hvør og hvussu tilfeingið kann gagnnýtast. Við øðrum orðum: Hvørjar heimildir hava ávís rættindi. Og partvíst um ásetingin um fólksins felags ognarrætt ikki bert er ein endamálsorðing, sum er uttan løgfrøðiligan týdning. Er bert ein politisk yvirlýsing! 
Verður hugt í løgfrøðiligar bókmentir, kann støði takast í skilnaðinum rómarrætturin gjørdi á tí, sum eingin átti og tað, sum øll áttu. Fr. Vinding Kruse skrivar, at havið uttan fyri sjómarkið hoyrir ikki til nakran, men heldur ikki tað, sum liggur innan fyri sjómarkið er ogn hjá nøkrum, heldur ikki hjá statinum. Staturin hevur tó samsvarandi sínum yvirvaldsrætti, myndugleika til at taka regulerandi avgerðir. Hann heldur fram: Efter 1848 kan ingen, hverken ved hævd eller pa anden maade, vinde 
1 Elmer & Skovby, side 13 (1995). 
8 
særskilt ret over nogen del af søterritoriet til udelukkelse af andre, hverken fuldstændig ejendomsret eller en brugsret eller servitut, f.eks. til fiskeri.2 
Kaare Bangert, ið hevur skrivað doktararitgerð um sjómark, sigur, at ásetingin av sjómarki hongur saman við stovnsetan av einarætti til at reka fiskiskap3. Hann skrivar ikki, at nakar ognarrættur verður stovnaður, men nýtir yvirvaldsrættin á sama hátt sum Vinding Kruse. 
Hinvegin setir Peter Pragh fram tað sjónarmið, at tað fylgir eini fólkarættarligari meginreglu, at tað tilfeingi, sum fyrr ikki hoyrdi til nakran, kann við 200 sjómíls búskaparligu sonuni gerast statslig ogn. Hetta sjónarmið er grundað á Principle on Permanent Sovereignty over Natural Resourses hjá ST4. 
Vinding Kruse førir fram, at tað er ein meginregla, at tey virðir í náttúruni, sum ikki eru til orsakað av privatum arbeiðsíløgum hoyrir samfelagnum til. Henda meginregla samsvarar við ta orðing, ið er nýtt í almennu viðmerkingunum til lógaruppskotið í 1994, har orðingin felags samfelagsogn verður nýtt um fiskatilfeingið. út frá hesum má metast, at tað eru samfelagsins áhugamál, sum koma í fremstu røð. 
Aðrastaðni í viðmerkingunum til lógina frá 1994 verður eisini týðiliga skilt ímillum ognarrætt og brúksrætt. Fiskirættindi veita ikki ognarrætt, men brúksrætt. 
Løgfrøðiligu bókmentirnar hava ikki eitt eintýðugt svar til spurningin um ognarrættin til eitt tilfeingi sum fiskur, men tann tulkingin, at samfelagsrættindi koma fram um einstaklingarættindi, tá talan er um slíkt tilfeingi, hómast tó greidliga. Sagt á annan hátt kunnu einstaklingarættindi ikki tránýtast soleiðis, at hetta skaðar samfelagsins áhugamál. Fiskiskapur, sum skaðar langtíðarjavnvágina hjá einum fiskastovni, kann tí ikki góðtakast, sjálvt um hetta viðførir, at einstaklingarættindi missa sínar fyrimunir. 
Grundlógarnevndin, sum varð sett seinast í 90-unum, hevur eisini viðgjørt spurningin um tilfeingi. í fyrra flaggdagsálitinum verður sagt í § 45: 
1. Landsins stovnar varða um tilfeingi landsins.2. Er ætlanin at vinna úr tilfeingi, tá skal landið krevja gjøld ella tryggja øllum 
vinnurætt. 
Víðari verður sagt her, at tilfeingi landsins er tílíkt tilfeingi, ið ikki er ogn ella sambært búrættindunum er rættindi hjá tí einstaka. ..... seinna stykkið skipar mannagongd, tá tilfeingið skal gagnnýtast. Landið skal antin lata øll søkja um loyvi, kvotu ella onnur rættindi á jøvnum føti ella krevja gjøld, ið falla til tað almenna 
Nevndin er samd um, at í lógaruppskotinum verður orðingin ogn landsins nýtt. í viðmerkingunum til greinina í lógini er neyvari greitt frá hesum, og har verður eisini lagt fast, hvønn týdning orðingin hevur. 
2 Vinding Kruse, side 274. (1929). 3 Bangert, side 49 og 53 (1999).4 Pagh, side 160 (1998). 
9 
2. Burðardygg gagnnýtsla 
Tilfeingið skal troytast og gagnnýtast lívfrøðiliga og búskaparliga burðardygt. 
í hesi reglu vera tvey mál orða: lívfrøðiliga burðardygt og búskaparliga burðardygt. Lóggávan á økinum kann so hava nøkur amboð, sum gera tað møguligt at náa hesum málum. 
Tá tosað verður um búskaparligt burðardygni, verður í dagligari talu oftast bert meint við, at  tað skal loysa seg  ikki geva undirskot. Hetta er ein háttur at tulka útsøgninga burðardygt, men til ber at síggja hugtakið í einum breiðari týdningi, har fyrilit verður tikið fyri samfelags- búskaparligum sjónarmiðum (soleiðis sum núverandi § 2 eisini sigur). 
Verður tosað um, at nakað skal vera burðardygt, eigur at vera havt í huga eitt samspæl millum menniskju og náttúruna og millum núverandi og komandi ættarlið. Búskaparlig burðardygg gagnnýtsla er, at við framtíðini í huga so skal virðið á einum tilfeingi (kapitali) ikki minka. Verður tosað um natúrligt tilfeingi, sum t.d. fiskur, verður so aftur skilt millum náttúrukapital og fysiskan kapital. Avgerandi er, at eitt fall í náttúrukapitalinum verður uppvigað av øking í fysiska kapitalinum, og at tað búskaparliga avkastið, tilfeingið kann geva, ikki verður tveitt burtur, men kemur samfelagnum til góðar. 
Um vit síggja eina búskaparliga burðardygga skipan sum um, at skipanin er góð nokk, um skipini klára seg, so er tað ein einføld skipan, vit hava við at gera. í umsitingini av tilfeinginum kemur denturin at vera lagdur á at fáa størri og effektivari eindir, til tess at hesi kunnu geva besta úrslitið fyri einstaku eindina. Er tað hinvegin ein breiðari samfelagsbúskaparligur týdningur lagdur verður í hugtakið, eigur eisini dentur at vera lagdur á sjálvt tilfeingið og tað avkast, tilfeingið gevur. 
Lívfrøðiliga burðardygt má í stuttum merkja, at stovnurin er førur fyri at endurnýggja seg sjálvan. Herundir sambandið millum tilgongd og fiskideyða. 
í fiskifrøðini verður arbeitt við nøkrum ávísum tilvísingarmørkum. Fiskifrøðin (ICES) hevur fyri hvønn fiskastovn, sum metingarnar eru um, roknað tilvísingarmørk, ið kunnu nýtast til eina trygga umsiting av avvarðandi stovni. Hesi eru at rokna sum ávaringarskelti, ið mæla til at tátta í ferðina ella heilt at steðga. Eitt av hesum er tað minsta, gýtingarstovnurin kann vera, áðrenn fiskiskapurin má halda uppat (Blim). Hetta verður vanliga sett til tað minsta, gýtingarstovnurin hevur verið roknaður til nakrantíð í stovnsmetingunum. Eitt annað er, tá gýtingarstovnurin er mettur so lítil, at óvissan í stovnsmetingunum ger, at hann kann vera í vanda (Bpa). í hesi støðu verður mælt til fyrivarni við at tátta í fiskiskapin, og at leggja eina ætlan fyri at menna gýtingarstovnin aftur yvir nøkur ár. Eitt triðja mark er um veiðitrýstið (Flim). Hetta sigur, út frá søguligu gongdini, hvussu hart tað ber til at troyta stovnin, uttan at møguleikin verður ov stórur fyri, at gýtingarstovnurin verður minni enn Bpa.5. 
5 Frágreiðing um fiskivinnupolitik frá 2000 
10 
í fiskivinnureglugerðini hjá ES verður burðardygg gagnnýtsla lýst soleiðis: udnyttelse af en bestand pa en sadan made, at den fremtidige udnyttelse af bestanden ikki bringes i fare, og saledes, at den ikke har negativ indvirkning pa de marine økosystemer6. 
Nevndin hevur ikki viðgjørt spurningin, um lógin tryggjar eina burðardygga veiðu. Nevndin hevur hinvegin viðgjørt, um lógin tryggjar karmarnar fyri, at ein burðardygg veiða kann fara fram, t.v.s., at lógin ikki forðar fyri hesum, men heldur eggjar til eina burðardygga veiðu. At skipa eina burðardygga veiðu verður gjørt við teimum amboðum, lógarverkið gevur, og tey, sum hava størsta týdningin, eru: áseting av fiskidøgum, áseting av kvotum og friðaðar/stongdar leiðir. Hesi amboð hava myndugleikarnir. Tey amboð sum vinnan sjálv hevur er, at gjørligt er at tillaga vinnuna til tilfeingið. Umhugsað hevur verið at hava mekanismur í lógini, sum kunnu gera seg galdandi, tá veiðan (fiskidagarnir) skal ásetast, og sum kunnu taka hædd fyri eini lívfrøðiligari burðardyggari veiðu. Tó er eingin slík skipan gjørd í lógaruppskotinum. Nevndin vil tó vísa á, at hesin spurningur er ikki nýggjur, og verður í brotinum niðanfyri endurgivið úr frágreiðingini frá Skipanarnevndini 1999/2000. 
2.1. Frágreiðing hjá Skipanarnevndini 1999/2000 
Hetta brotið 2.1 er úr frágreiðingini hjá Skipanarnevndini 1999/2000. 
2. 1.1 Er veiðan lívfrøðiliga burðardygg? 
Einki bendir á, at núverandi skipanin ikki kann tryggja lívfrøðiliga burðardygga veiðu undir Føroyum, ella at hon ikki hevur livað upp til síni endamál. Minkandi talið á veiðiloyvum, talið á fiskidøgum og tær stongdu leiðirnar eiga at kunna halda veiðitrýstið á øllum trimum botnfiskastovnum innan rímilig mørk. 
Fyri at kanna, um teir tankar, sum eru frammi um at tryggja burðardyggari veiðu við sonevndu fyrivarnisregluni, hevur nevndin samanborið úrslitini av fiskidagaskipanini undir Føroyum við skipanina fyri toskaveiðu undir íslandi. 
2. 1.2 Fyrivarnisreglan og samanbering við støðuna í íslandi 
Tilmælið hjá Fiskirannsóknarstovuni er aftur í ár bygt á fyrivarnisregluna. Bygt á grundgevingar um ávís metingarvirði fyri deyðatøl og stødd av gýtingarstovni, kemur FRS til, at tað er ov nógv at taka 33 % av stovninum í tali á hvørjum ári. 
Grundgevingarnar eru ikki enn lagdar fram í einum formi, sum ger tað møguligt hjá nevndini at taka dagar ímillum, hvat er rætt at velja, og hvønn váða vit seta fiskastovnarnar í, við at velja ymisk tøl fyri, hvat kann veiðast av hvørjum stovni. 
Nevndin kann gera sínar egnu útrokningar og kann eisini seta spurningar til tilmælandi stovnarnar og myndugleikarnar um, hvat miðast skal ímóti. Til annað er avgjørt, heldur 
6 Forordning 2371/2002 af 20. desember 2002. 
11 
nevndin seg til ein triðing av hvørjum stovni, sum landsstýrið hevur boðað nevndini frá er hitt rættað. 
í orðaskiftinum um fyrivarnisregluna, sum grundarlag fyri burðardyggari veiðu, verður vanliga kravt, at fyri hvønn fiskiskap skal vera ein veiðiregla ("harvest control law" ella "catch rule"), og at reglur skulu vera fyri, hvat skal gerast, um veiðireglurnar ikki halda. í ICES hevur verið tosað um, at hetta er komið so stutt á leið, at t.d. ES ikki roknar við at kunna fáa hesar skipanir at virka hjá sær fyrstu 5-10 árini. 
Niðanfyri verður sagt frá íslendsku veiðiregluni fyri tosk, og verður hetta sammett við støðuna undir Føroyum. 
2.1.3. íslendska veiðireglan 
ísland hevur fingið viðurkent í ICES, at um teir veiða 25 % í vekt av stovninum av 4 ára gomlum fiski og eldri (B4+), so er veiðan hjá teimum burðardygg, og neyðug fyrivarni eru tikin. á fylgjandi myndum er roynt at seta upp sama roknistykki fyri Føroyar. B4+ tøl vóru ikki tøk, men hesi tøl vóru tøk fyri tey trý høvuðsfiskasløgini: 
Toskur Gýtingarstovnur í vekt stovnurin í vekt av 2 ára gomlum fiski og eldri Hýsa Gýtingarstovnur í vekt stovnurin í vekt av 2 ára gomlum fiski og eldri Upsi Gýtingarstovnur í vekt stovnurin í vekt av 3 ára gomlum fiski og eldri 
12 
13 
Sum tað sæst, fara kurvarnar upp og niður gjøgnum árini. Verður gýtingarstovnurin nýttur, er fyri tosk og upsa veiðan í vekt næstan øll árini omanfyri 25 %, men verður vektin av stovninum av fiski eldri enn 2 ella 3 ár, so er tað á góðari leið at siga, at fiskiskapurin liggur um 25 % í vekt í miðal. Hýsan uppfyllir veiðiregluna, sama hvørja vekt tú brúkar. 
Eftirlitsreglan hjá Skipanarnevndini kundi tá t.d. verið, at er veiðan av einum fiskaslagi 3 ár á rað meira enn 5 % omanfyri 25 % í vekt, mugu tiltøk setast í verk fyri at avmarka veiðuna. Er veiðan av øllum trimum fiskasløgum 2 ár á rað omanfyri 25 % í vekt, so má fiskidagatalið yvirhøvur eftirroknast. 
Hvønn part av stovninum ber ikki til at avgera nú, men ein leið kundi verið at spurt tilmælandi stovnarnar henda spurning: 
Um veiðireglan verður, at fiskidagar og stongdar leiðir verða ásettar, so at veiðan ikki fer upp um 25% av stovnsvektini av fiski omanfyri x ára aldur, hvørji eru so sannlíkindini fyri, at veiðan er burðardygg. 
2.2 Fyrivarnisreglan 
Fyrivarnisreglan sigur, at vantandi vísindalig vitan kann ikki nýtast sum undanførsla fyri at taka avgerðir um verju av tilfeinginum. Fyrivarnisreglan stavar frá ST-avtaluni um varðveiting og umsiting av ferðandi fiskastovnum frá 1982 og staðfest á Føroya Løgtingi 28. apríl 2000.7 
í frágreiðingini um fiskivinnupolitikk, sum varð løgd fyri Føroya Løgting, segði tásitandi landsstýrismaður m.a. um hetta mál: 
Fyrivarnisreglan hevur bæði eina lívfrøðiliga og samfelagsliga síðu. Lívfrøðiliga miðar hon eftir, at gýtingarføri parturin av einum fiskastovni altíð er nóg stórur til, at hann er førur fyri at endurnýggja seg sjálvan. Fyri samfelagið, og búskaparliga, er endamálið at tryggja so langt sum gjørligt, at inntøkurnar og veiðigrundarlagið er so støðugt sum gjørligt. 
Ein treyt fyri fyrivarnisregluni er, at ein veiðisetningur (catch control rule) verður settur um, hvussu stóran part av hvørjum fiskastovni sær ráðiligt er at fiska í miðal hvørt árið, og at veiðiorkan verður lagað til hesa nøgd. Fyri tosk og hýsu undir Føroyum er hesin í løtuni 33% í tali. 
Grundarlagið undir ásetan av einum veiðisetningi eru vísindaliga grundaðar stovnsmetingar saman við metingum av samfelagsliga tørvinum í eitt ávíst áramál fram í tíðina. í Føroyum hevur fiskivinnan so stóran týdning fyri búskapin, at fyrivarnisreglan kann ikki bert virka eftir lívfrøðiligum metingum. Samfelagið er so viðbrekið, at tað tolir ikki ov stór útsving. Tess vegna mugu samfelagsligu og lívfrøðiligu fyrivarnini samspæla. 
7 Sáttmálin, har nærri stendur um fyrivarnisregluna, kann lesast á hesi leinkjuni: 
http://www.logting.fo/logtingsmal/logtingmal99/vanlig%20tingmal/088.99%20ST-havraettarsattmali.htm 
14 
í ES-rættinum er fyrivarnisreglan nærri lýst við tað, at hon verður knýtt at fyrivarnisgrundregluni, sum er umtalað í EF-traktatini, og sum verður nýtt á umhvørvisøkinum. Við at gera hetta, verður fyrivarnisreglan knýtt at nøkrum, sum ES-rætturin kennir frammanundan og tí kann brúkast sum aktivt amboð í stýringini av fiskivinnuni. 
Fyrivarnisgrundreglan er umtalað í grein 174 í EF-traktatini og inniber, at almenna heilsan, tryggleiki og umhvørvi koma fram um búskaparlig áhugamál, har óvissur eru um hesi. T.v.s. eru óvissur um t.d. ávirkanina á heilsuna av onkrum heilivági, skal óvissan vinna á vantandi vitanini um ávirkanina. 
Okkum kunnugt er hetta tó ikki brúkt enn á fiskivinnuøkinum, men sannlíkt er, at mál av hesum slag kunnu koma í framtíðini. 
Nevndin er samd um, at fyrivarnisreglan er ein týðandi meginregla í umsitingini av fiskatilfeinginum, og eigur henda regla at vera vird. Nevndin hevur tó ikki tikið støðu til sjálvan veiðisetningin, tá hetta liggur uttanfyri arbeiðssetning nevndarinnar. Umsitingin av fiskastovnunum eigur at taka fyrilit fyri tí týdningi, fiskivinnan hevur fyri føroyska samfelagið, og tí mega sveiggini í fiskiskapinum tálmast. 
15 
3. Verandi loyvisskipan 
í hesum kapitli verður rættarstøðan í verandi loyvisskipan gjøgnumgingin. Verandi loyvisskipan byggir á ymisk sløg av loyvum, ið givin vera til tess, at vinnuligur fiskiskapur kann rekast. Talan er um veiðiloyvi, fiskiloyvi, serloyvi og royndarloyvi. Fiskidagar og kvotur eru ásett í fiskiloyvinum. 
Fiskirættindi, ásett í veiði- og fiskiloyvi og tillutan av kvotum og fiskidøgum, geva ikki teimum sum nýta hesi rættindi ein ognarrætt í vanligum týdningi. Hesi rættindi eru brúksrættindi til partar av tí tilfeingi, sum er ogn Føroya fólks. Brúksrættindini eru avmarkað bæði í tíð og veiðihátti. 
3.1. Veiðiloyvi 
Greitt er, at neyðugt er við avmarkingum til atgongdina til fiskatilfeingið, fyri at gagnnýta hetta skilagott. Hugsanin aftanfyri er, at um ein og hvør kann fiska sum honum listir, so vilja øll royna at fiska sum mest, t.v.s. størstu nøgdina, og harvið er vandi fyri, at ein fiskastovnur verður niðurfiskaður. 
í føroyskari fiskivinnuumsiting vóru veiðiloyvi innførd við kunngerð nr. 35 frá 5. mai 1987. Hetta var gjørt fyri at avmarka tilgongdina til vinnuna, júst fyri at umganga trupulleikarnar við niðurfiskaðum fiskastovnum. Men bert at áseta eitt tal á veiðiloyvum loysir tó ikki trupulleikan, um tilfeingið er avmarkað. Neyðugt er í slíkum førum at avmarka veiðuna til hvørt loyvi ella hvørt fiskifar. Vanligt er at gera hetta við kvotum, og var hetta eisini loysnin, sum var vald, tá lógin um vinnuligan fiskiskap kom í 1994. 
Royndirnar av hesi skipan vístu seg tó ikki at vera nøktandi, og tí var skipanin við fiskidøgum innførd í 1996, har hvørt skipið fekk eitt ávíst tal á fiskidøgum. 
í lógini um vinnuligan fiskiskap er í § 5, stk. 3 veiðiloyvi allýst sum: Veiðiloyvi sambært hesi lóg fyri fiskifør, onnur enn tey, ið koma undir bólk 5 sambært § 28, stk. 1, er góðkenning, ið landsstýrismaðurin veitir ávísum fiskifari at veiða á føroysku landleiðunum og á leiðum uttan fyri føroysku landleiðirnar. 
Veiðiloyvi kann sostatt vera útgreinað sum loyvi á føroysku landleiðunum og loyvi uttan fyri føroysku landleiðirnar. Orðingin í § 5, stk. 3: Veiðiloyvi ... er góðkenning, ið landsstýrismaðurin veitur ávísum fiskifari, má skiljast soleiðis, at tað í grundini er ein góðkenning av ávísum fiskifari, sum eigarin av fiskifarinum fær. 
í kunngerð nr. 54 frá 26. mars 1993 um veiðiloyvi til føroysk fiskiskip, verður í § 3 sagt um treytirnar fyri veiðiloyvinum: Treyt fyri veiðiloyvi er, at skipið er løggilt, og at ásetingar í kunngerðum og veiðiloyvum, herundir serligum fiskiloyvum, viðvíkjandi reglum um fiskiskap, veiðireglum, uppgávuskyldum o.ø. verða hildnar, og at broytingar, umbyggingar o.a. ikki munandi hava broytt veiðiorku og fiskimøguleikar. 
16 
í § 31, stk. 1 í lógini um vinnuligan fiskiskap er ásett, at talið á veiðiloyvum, ið koma undir fiskidagaskipan og skipan við hjáveiðu eftir botnfiskasløgum, er tað talið, sum var útskrivað pr. 1. januar 1995. T.v.s., at talan kann vera um veiðiloyvir, sum eru fevnd av § 31 og onnur veiðiloyvir  tey sum ikki eru í fiskidagaskipan og skipan við hjáveiðu eftir botnfiski. í dag eru veiðiloyvini, ið fevnd eru av § 31, stk. 1  í fiskidagaskipan - og tillutaðu fiskidagarnir víst í talvu 1. 
í lógini er eftir § 8 møguligt at leggja veiðiloyvir saman, soleiðis at talið á veiðiloyvum kann gerast minni enn tað, sum var pr. 1. januar 1995. Hetta er eisini farið fram. í 1996 var talið 160, og í dag er tað 120. At talið á veiðiloyvum í dag er lægri enn 1. januar 1995 inniber ikki, at til ber at økja talið aftur upp til talið, ið var 1. januar 1995. í almennu viðmerkingunum til 1994-lógina gongur greitt fram, at meiningin við hesi áseting er, at tey sum vóru í vinnu tá, eru tey, sum eisini kunnu halda fram í nýggju skipanini. Lækkingin av talinum er ein natúrlig fylgja av § 8, og skuldi fiskiorkan sostatt verið tann sama sum í 1995, men býtt út á færri fiskifør. 
Bólkur 
Lýsing 
Tal á loyvum 05/06 
Tal á fiskidøgum 

1 
Lemmatrolarar 
12 
Ongar avmarkingar 

2 
Partrolarar 
29 
5752 

3 
Línuskip størri enn 110 tons 
25 
3578 

4A 
útróðrarbátar millum 15 - 40 tons 
25 
1770 

4B 
útróðrarbátar størri enn 40 tons á línuveiðu 
21 
2067 

4T 
útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu 
14 
1766 

5A 
útróðrarbátar minni enn 15 tons á húkaveiðu  fullriknir (60%) 

12741 
Hava ikki veiðiloyvi, bert fiskiloyvi 
5B 
útróðrarbátar minni enn 15 tons á húkaveiðu  aðrir (40%) 

8494 
Hava ikki veiðiloyvi, bert fiskiloyvi 
Talva 1. 
Tølini í talvuni eru fyri fiskifør sum royna á føroysku landleiðini og eru í fiskidagaskipan og skipan við hjáveiðikvotu eftir botnfiski.(Kelda: Fiskivinnustovan) 
17 
Serligar reglur eru fyri bólk 5. Hesir nýtast ikki veiðiloyvi fyri at reka vinnuligan fiskiskap, men bara fiskiloyvi. í viðmerkingunum til § 31, stk. 2 verður sagt, at bátar minni enn 15 tons, sum vóru í flotanum fyri 1. januar 1995 og hava verið tað síðani, kunnu fáa fiskiloyvi. § 31, stk. 2 gevur landsstýrismanninum heimild til at áseta nærri reglur um umsiting av fiskiloyvum til hendan bólkin, og kann hendan heimild, eftir viðmerkingunum at døma, nýtast til at geva fiskiloyvi til bátar, sum av ymiskum orsøkum ikki vóru í vinnu miðskeiðis í 1990 unum. Sí kunngerð nr. 105 frá 14.09.2005, seinast broytt 10. januar 2006. Av hesi orsøk er talið á loyvum í bólki 5 eisini økt gjøgnum árini. 
í viðmerkingunum til § 11 í upprunalógini verður sagt, at veiðiloyvi er tann rætturin, landsstýrið letur ávísum fiskifari at veiða á landleiðunum og uttan fyri landleiðirnar fyri eitt ár í senn. út frá hesum má sigast, at veiðiloyvi bert er galdandi í eitt ár! men hevur hetta ikki verið nýtt. 
Víðari verður sagt í viðmerkingunum, at eitt skip bert kann hava eitt veiðiloyvi, men fleiri fiskiloyvi. 
3.1.1 Veiðiloyvi til fiskiskap uttanfyri fiskidagaskipan 
Tá fiskimørkini í norðurhøvum vórðu flutt út á 200 fjórðingar misskeiðis í 1970 unum, hevði hetta stórar fylgjur fyri føroyska fiskiflotan. Langfarafiskiskapur hevði gjøgnum fleiri áratíggju verið ein týðandi partur av fiskiskapinum. 
í føroyskum øki fer fiskiskapur fram eftir fiskasløgum, sum ikki eru í fiskidagaskipan, t.d. svartkjaftur og gulllaksur. 
Tann parturin av fiskiflotanum, sum fiskar hesi fiskasløg og á hesum leiðum, er eisini fevndur av lógini um vinnuligan fiskiskap, og krevst eisini veiðiloyvi til tess at reka vinnuligan fiskiskap, sbr. § 7, stk. 1, § 11, stk. 1 og § 21, stk. 1. 
Tað er ikki í lógini nakað krav um tal á hesum veiðiloyvum, so sum meginregla ber til at geva nýggj veiðiloyvi, um hetta ikki er ímóti endamálinum við lógini. í praksis eru nýggj veiðiloyvi givin í ávísum tíðarskeiðum. Hetta hevur verið til eitt nú fiskiskap eftir uppsjóvarfiski, og má metast at vera treytað av politisku vindunum! 
Sbrt. § 8, stk. 1, 2. punktum kann undantak verða gjørt frá kravinum um, at fiskiorkan skal vera minni ella tann sama, tá talan er um fiskifør til uppsjóvarfiskasløg, rækjur ella til fiskiskap uttan fyri føroysku landleiðirnar. Hendan heimid krevur, at umsøkjarin hevur veiðiloyvi frammanundan. Heimildin er brúkt eitt nú til skip sum fiska uppsjóvarfisk, har skip við størri fiskiorku eru komin inn fyri fiskifør við minni fiskiorku. 
3.1.2 Onnur loyvir til at veiða 
Skip kunnu tó fiska uttan veiðiloyvi. Landsstýrismaðurin hevur í § 5, stk. 4 heimild til at: Fiskiloyvi kann eisini verða latið eigara av fiskifari, sum ikki hevur veiðiloyvi sambært stk. 3, soleiðis at veitt verða fyribils ella avmarkað rættindi at veiða ávísa nøgd/dagatal úr fiskastovnum á ávísum leiðum í ávísum fiskiári. 
18 
í løtuni eru eingi fiskiloyvi eftir hesi heimild, men hevur hetta verið brúkt í einstøkum førum, serliga til rækjufiskiskap á Flemish Cap. 
Fiskirannsóknarstovan hevur loyvi til at fremja vísindaligar fiskirannsóknir, uttan mun til ásetingarnar í lógini um vinnuligan fiskiskap. Hetta má innibera, at til hesar fiskirannsóknir er hvørki neyðugt við veiðiloyvi ella fiskiloyvi. 
Møguligt er at reka royndarfiskiskap, sum krevur serstakt loyvi frá landsstýrismanninum. Royndarfiskiskapur er vanliga avmarkaður til ávísan reiðskap ella roynd eftir ávísum fiskasløgum. 
Er talan um eina undirvísingar- ella menningarætlan, kann landsstýrismaðurin eisini geva loyvi til fiskiskap, hetta uttan mun til ásetingarnar í lógini. Tað má so eisini innibera, at ikki er neyðugt við veiðiloyvi og fiskiloyvi, fyri at reka fiskiskap eftir hesi áseting. Tað var við hesi áseting, at Næraberg byrjaði sína roynd eftir svartkjafti og virkan av surimi. 
Hesi 3 seinastu loyvini til fiskiskap stava frá § 20 í lógini um vinnuligan fiskiskap. 
3.2 Fiskiloyvi 
Fyri at kunna reka vinnuligan fiskiskap, er neyðugt at hava fiskiloyvi. Til ber at reka vinnuligan fiskiskap uttan veiðiloyvi, men ikki uttan fiskiloyvi, sbr. § 7, stk. 1 og § 11, stk. 1. Sí eisini kunngerð nr. 36 frá 16. mars 1990 um veiðu hjá skipum, skrásett í Føroyum, uttan fyri landleiðina. 
Undantøk eru tó eisini til kravið um fiskiloyvi - sí brotið omanfyri. 
í § 5, stk. 4 verður neyvari lýst, hvat fiskiloyvi er: Fiskiloyvi sambært hesi lóg er tann rættur, sum landsstýrismaðurin hevur latið eigara av ávísum fiskifari, sum hevur veiðiloyvi sambært stk. 3 at veiða ávíst fiskidagatal og/ella ávísa nøgd úr ávísum fiskastovnum á ávísum leiðum í ávísum fiskiári. 
í kunngerð nr. 36 frá 16. mars 1990 um veiðu hjá skipum, skrásett í Føroyum, uttan fyri landleiðina, er fylgjandi orðing um fiskiloyvi, og hvat fiskiloyvið skal innihalda: Fiskiloyvið er tíðaravmarkað. í loyvinum eru ásetingar um veiðireglur, veiðinøgdir, fráboðanarskyldur v.m. Við fiskiloyvinum fylgja eisini tær reglur, sum eru ásettar av teimum myndugleikum, sum hava eftirlitið við fiskiskapinum á tí fiskiøki veitt verður á, ella reglur ásettar av millumlandanevndum á leiðum í altjóðasjógvi. 
Høvuðsreglan í lógini er, at fiskiloyvi bert verður givið til persónar ella feløg sum eiga fiskifar, sum hevur veiðiloyvi, sbr. § 12. Bátar minni enn 15 tons nýtast tó ikki veiðiloyvi fyri at fáa fiskiloyvi. 
í viðmerkingunum til § 11 í upprunalógini verður sagt, at fiskiloyvi ásetir nærri ta nøgd úr fiskastovninum, sum eitt skip, sum hevur veiðiloyvi, kann veiða eftir nærri ásettum treytum í fiskiloyvinum. Hesar viðmerkingar eru í samsvari við orðingina í § 5, stk. 4. 
Eitt skip kann hava fleiri fiskiloyvi. 
19 
3.3 Ræði á kvotum og fiskidøgum 
Núverandi lóg er, sum kunnugt, upprunaliga gjørd til eina kvotuskipan, har dentur verður lagdur á at regulera nøgdina, ið tikin verður úr einum fiskastovni. Her er amboðið kvotur. Við broytingini í lógini í 1996 var í høvuðsheitum farið frá kvotuskipan til fiskidagaskipan, har tað eru veiðievnini hjá flotanum, sum verða regulerað. Her verður serliga hugsað um fiskiorkuna. 
Slag 
Tal 2005 
Lýsing 
Annað 
Hummari 
52 
Fiskiloyvi, felagskvota á Tangafirði og har um leiðir, egin kvota 
Kunngerð nr. 97 frá 22/9- 1982  sigur einki um tal 
Gulllaksur 
4 
Fiskiloyvi, leiðir, hjáveiðireglur 
Kunngerð nr. 13. frá 18/1- 1993. Sagt verður, at í mesta lagi 6 loyvir (3 pør) verða givin. 
Havtaska og svartkalvi 
8 
Fiskiloyvi, leiðir, hjáveiðireglur 
Gørn. Kunngerð nr. 62 frá 17/9- 2004Talið er 4+3+1+1 
Jákupsskel 
1 
Fiskiloyvi, hjáveiðimark 

Rækjur 
1 
Fiskiloyvi 

Svartkjaftur 
8 
Fiskiloyvi 

Svartkjaftur til matna 
6 
Fiskiloyvi 

Heystgýtandi sild 
7 
Egnar kvotur 

Troling innan fyri 12 fj. 
14 
Fiskiloyvi 
Kunngerð nr. 91 frá 30/5- 2003. Upp til 15 fiskifør kunnu fáa loyvi. Kunngerð nr. 32 frá 27/5- 2004 
Talva 2 
Fiskiskapur á føroysku landleiðunum uttanfyri fiskidagaskipan 
(Kelda: Fiskivinnustovan) 
20 
Slag 
Tal 2005 
Lýsing 
Annað 
Rækjur: 



Rækjur í Eysturgrønlandi 
6 
Egin kvota 

Rækjur við Svalbard 
5 
Felags fiskidagar 

Rækjur við Jan Mayen 
1 
Felags kvota 

Rækjur í NAFO-øki 3M 
5 
Felags fiskidagar 

Rækjur í NAFO-øki 3L 
4 
Egin kvota 

Rækjur í russiskum sjógvi 
6 
Felags kvota 

Royndarloyvi rækjur í NE-Grønlandi 
0 
Felags kvota 





Botnfiskur: 



Botnfiskur í Barentshavinum 
4 
Egin kvota 

Botnfiskur í íslandi (lína) 
24 
Egin kvota 

Botnfiskur í íslandi (snella) 
5 
Egin kvota 

Kalvi í íslandi 
4 
Egin kvota 

Svartkalvi í NAFO-øki 
2 
Egin kvota 

Svartkalvi í Eysturgrønlandi (ES) 
2 
Egin kvota 

Svartkalvi í Vesturgrønlandi (ES) 
1 
Felagskvota 

Kongafiskur í Eysturgrønlandi (ES) 
2 
Egin kvota 

Royndarfiskiskapur í Eysturgrønlandi eftir botnfiski 
3 
Hámark fyri hjáveiðu av svartkalva og toski 

Botnfiskur í ES (Rockall), lína 
1 


Botnfiskur í ES, blálonga 
5 


Upsi í Norðsjónum 
6 
Felagskvota 

Botnfiskur og rækjur í altjóða sjógvi (NEAFC) 
13 
Eingin hámarksveiða 

ídnaðarfiskur í norskum sjógvi 
6 
Felagskvota við hjáveiðihámarki fyri sild og upsa 

ídnaðarfiskur í ES sjógvi 
6 
Felagskvotur 





Uppsjóvarfiskur: 



Kongafiskur í Irmingarhavinum 
4 
Egin kvota 

Sild í Skagerrak, ES sjógvi 
4 
Egin kvota 

Norðhavssild í altjóða, íslendskum og føroyskum sjógvi 
13 
Egnar kvotur (nótaskip), felagskvota (ídnaðartrol) 

Svartkjaftur í íslendskum sjógvi 
14 
Eingin hámarksveiða 

Svartkjaftur í ES sjógvi 
10 
Felagskvota 

Svartkjaftur í altjóða sjógvi (NEAFC) 
12 
Eingin hámarksveiða 

Svartkjaftur í norskum sjógvi (n.f. 62°N) 
0 
Felagskvota 

Rossamakrelur í ES sjógvi 
3 
Felagskvota 

Rossamakrelur í norskum sjógvi 
3 
Felagskvota 

Makrelur í føroyskum, altjóða, norskum og ES sjógvi 
7 
Egin kvota 

Talva 3 
Loyvir til fiskiskap uttan fyri føroysku landleiðirnar (Kelda: Fiskivinnustovan) 
21 
Hevur fiskifarið veiðiloyvi, og eigarin fingið fiskiloyvi, krevst ræði á kvotum ella fiskidøgum fyri at kunna fara til fiskiskap, sbr. § 11, stk. 2. 
Hesin rætturin til fiskidagar, egnan kvotupart og egna hjáveiðikvotu hevur gildi fyri 10 ár í senn sambært viðmerkingunum til § 13. 
3.3.1 Fiskidagar og kvotur 
Fiskiloyvi og fiskidagatal, ella ávís kvota, hanga saman við tað, at tað er í fiskiloyvinum, at hesi rættindi vera givin. Fiskidagatalið verður ásett fyri eitt fiskiár í senn. Fiskiárið er frá 1. september til 31. august. Løgtingið ásetir á hvørjum ári samlaða talið á fiskidøgum til teir ymisku bólkarnar. Hesir vera síðani býttir javnt millum øll fiskifør í hvørjum bólki sær, tó verður hædd tikin fyri umseting av fiskidøgum millum skip og bólkar. 
Rætturin til fiskidagar/kvotur verður givin fyri eitt ávíst fiskiár, sbr. § 5, stk. 4. Hesin rættur hevur tó gildi 10 ár í senn sbrt. § 13, stk. 1. í viðmerkingunum sæst, at ásetingin skal skiljast soleiðis, at fiskirættindini í fiskiloyvinum verða latin fyri 10 ár í senn galdandi frá fiskiársins byrjan. í fiskiloyvinum vera rættindini fyri inniverandi fiskiár talfest. árið eftir vera rættindi aftur givin fyri næstu 10 árini o.s.fr. Hetta kann skiljast soleiðis, at ein eigari av einum skipi hevur krav uppá ein ávísan part av samlaðu fiskidøgunum ella kvotunum, sum verða tillutað tí ávísa skipabólkinum í eitt 10 ára tíðarskeið. Sambært viðmerkingunum eru hesi rættindi tó avmarkað í tíð, tá tey ikki kunnu hava gildi longri áramál enn veiðiloyvið hevur gildi. 
Tey fiskifør, ið eru fevnd av fiskidøgum eru víst omanfyri, sí talvu 1. 
Eru allir fiskidagarnir hjá einum fiskifari brúktir, fellur fiskiloyvið burtur sbrt. § 18, stk 2. Sama er galdandi, tá kvota er uppfiskað. 
Kvoturættindi kunnu verða veitt sum felags kvotupartur, sum er partur av heildarkvotu hjá einum bólki av fiskiførum. Hesi rættindi kunnu verða givin til fiskastovnar, sum ikki eru í fiskadagaskipan. Eisini kunnu kvoturættindi verða veitt sum egin kvotupartur, sum er ein prosentpartur av eini felagskvotu, ið verður latin einum persóni ella felagi at fiska. 
í § 5, stk. 8 eru ásetingar um hjáveiðipart og egna hjáveiðikvotu. Hjáveiða kann bæði verða lutað út á einstøku fiskiførini og til ein bólk av fiskiførum. Sum skilst á viðmerkingunum er henda áseting serliga til djúpvatnstrolararnar, sum ikki eru í fiskidagaskipan, og til serloyvir. 
Verður kvotupartur latin inn aftur óbrúktur, hevur landsstýrismaðurin heimild til at lata hendan sum egnan kvotupart til annað fiskifar, sbr. § 17. 
3.4. Aðrir spurningar viðv. loyvum 
3.4.1 Loyvir - tá skip ganga burtur 
22 
Lógin um vinnuligan fiskiskap hevur ikki nakra beinleiðis áseting um, hvat hendir við fiskirættindunum, tá skip gongur burtur. 
Mannagongdin hevur verið tann, at tá skip gongur burtur, fellur veiðiloyvið eisini burtur, tá hetta jú er knýtt at skipinum. Men gjørligt hevur tó verið at fáa flutt veiðiloyvið til annað fiskifar. 
Henda mannagongd er eisini staðfest í dómi í Føroya Rætti frá 27. august 2002 (sak nr. 1588/2000). 
3.4.2 Loyvir - tá skip vera seld á tvingsilssølu 
Lógin um vinnuligan fiskiskap hevur ikki nakra ítøkiliga áseting um, hvat skal henda við fiskirættindum, tá skip vera seld á tvingilssølu. 
Sum útgreinað omanfyri, so er veiðiloyvi ein góðkenning, ið verður givin fiskifarinum til at veiða, meðan fiskiloyvi verður givið eigara av ávísum fiskifari. í fiskiloyvinum verður so ásett, hvar og hvat kann fiskast. 
í notati frá 12. oktober 1990, ið Jalgrím Hilduberg hevur skrivað, verður m.a. sagt, at skiftir skip eigara vegna tvingsilssølu, missir upprunaligi eigarin fiskiloyvið til tann nýggja eigaran av skipinum, tí neyðugt er, at tann til eina og hvørja tíð verandi eigari av skipinum hevur fiskiloyvið. Seinni er viðmerkt á notatið, at fiskiloyvi merkir veiðiloyvi. 
í notati til fíggingarstovnarnar, dagf. 19.11.1991, verður m.a. sagt, at: Landsstýrið hevur í tveimum førum samtykt, at veiðiloyvið verður endurnýggjað: 
1) Tá skip fer um eina tvingsilssølu og veðhavarar kunnu siga, at veðvirðið hvørvur, um veiðiloyvið dettur burtur. 
2) Um skip gongur burtur. í hesum føri hevur landsstýrið veitt veiðiloyvi til tann, sum hevur mist skipið. 
Grundarlagið fyri landsstýrisins samtykt er, at víst verður til notatið frá Jalgrím Hilduberg8. 
Við dómi í Føroya Rætti 6. august 2002 verður spurningurin um fiskiloyvi (troling innan fyri 12 fjórðingar) viðgjørdur í sambandi við tvingsilssølu. Spurningurin um veiðiloyvi verður ikki viðgjørdur. í dóminum verður sligið fast, at fiskiloyvi verður givið eigaranum og fylgir ikki skipinum. Tó kann Fiskimálaráðið (tá Fiskimálastýrið) ikki tilvildarliga avgera, hvør fær fiskiloyvi, og er tað ikki sakliga grundað at nokta at lata fiskiloyvið fylgja við á tvingsilssølu, tá vanligt er, at loyvið verður flutt við vanligari sølu. T.v.s., at niðurstøðan er: at der har været tale om forskelsbehandling, der ikke er sagligt begrundet. 
Ætlan landsstýrisins í 1991 var, at veiðiloyvi kundu takast frá skipum, sum vórðu seld á tvingsilssølu. Fylgjan hevði verið, at hesi skip ikki fingu fiskiloyvi. 
Eftir lógini um vinnuligan fiskiskap frá 1994 verður veiðiloyvi knýtt at ávísum fiskifari og givið hesum fiskifari. Skiftir fiskifarið eigara, fylgir veiðiloyvið við, um nýggi eigarin uppfyllur treytirnar, ið lógin annars setir. Sambært dóminum í Føroya Rætti frá august 2002, so fylgir 
8 Notatið viðv. upphøggingarstuðli, men kemur eisini inn á veiðiloyvi, tá skip ganga burtur ella vera seld. 
23 
fiskiloyvið ikki við av sær sjálvum, tá skip verður selt um tvingsilssølu. Tala saklig atlit fyri tí, so kann fiskiloyvi verða noktað einum nýggjum eigara av fiskifarinum. 
3.4.3 Loyvir  tá skip vera leiguskrásett  skráseting undir fremmandum flaggi9 
Føroysk lóggáva loyvir, at ikki føroysk skip kunnu leiguskrásetast í Føroyum, tá eitt av høvuðskrøvunum er til staðar, nevnliga, at skipið ikki er føroyskt skip. Tískil kann eitt leiguskrásett skip í Føroyum ikki vera føroyskt. 
Tá skip er leiguskrásett, fær skipið føroyskt tjóðskaparbræv og fær loyvi at sigla við føroyskum flaggi. Hetta merkir, at skipið er at meta sum føroyskt, tá umræður løgdømi og rættardømi. Skipið skal lúka somu krøv sum føroysk varandi skrásett skip, og somuleiðis halda seg til galdandi lóggávu eins og føroysk skip. 
Tá umræður ognarviðurskiftir, er annað galdandi. Leiguskrásett skip eru varandi skrásett í øðrum landi. Veðrættindir ella onnur rættindir kunnu ikki skrásetast í leiguskrásettum skipi í Føroyum, men eru skrásett í heimlandinum, har skipið eisini er varandi skrásett. Sostatt er skipið ikki at meta sum føroyskt skip, tá tað viðvíkir ognarviðurskiftum, men er at meta sum føroyskt, tá umræður galdandi lóggávu, ið ásetir krøv til manning og skip. 
Tað eru tvey rættarlig hugtøk galdandi, tá umræður leiguskráseting av skipum viðvíkjandi lóggávuvaldi og rættardømi. 
1) Ognarrættur, veðrættindi og onnur rættindi í einum leiguskrásettum skipi eru undirløgd tí lóggávuvaldi og rættardømi, har skipið er varandi skrásett, meðan 
2) skipið og tess virksemi umborð kemur undir føroyskt lóggávuvald og rættardømi. 
Havandi í huga § 1, stk. 1 í skipaskrásetingarlógini, ið ásetir nær eitt skip kann vera mett sum verandi føroyskt: Fyri at skip skal kunna metast sum føroyskt ..., má eigarin vera føroyskur og omanfyristandandi, er eitt leiguskrásett skip í Føroyum sostatt ikki at meta sum eitt føroyskt skip, tá umræður ognarviðurskiftini. 
Ein skipan við leiguskráseting er ikki í samsvari við § 7 í lógini um vinnuligan fiskiskap, tí í § 7, stk. 1 er ásett, at vinnuligur fiskiskapur sambært hesi lóg kann bert fara fram við fiskiførum, sum sambært ognarviðurskiftunum til eina og hvørja tíð eru heimahoyrandi í Føroyum. 
í § 7, stk. 5 er ásett, at landsstýrismaðurin kann í heilt serstøkum førum gera undantøk frá treytunum sambært hesi grein. 
9 Partur av svari landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum gav 11. august 2005 til spurningar settir av Vinnunevndini.24 
í viðmerkingunum til hesa áseting, sum stavar frá upprunalógini, verður sagt, at í serstøkum førum kann landsstýrið gera undantak, t.d. um útlendingar hava áhuga at royna eftir fiskasløgum á leiðum, ið føroyingar ikki hava áhuga í, men kann koma at hava týdning fyri samfelagið seinni. 
Henda undantaksregla er tí neyvan ætlað til at gera eitt alment undantak frá treytini um, at ognarviðurskiftini til eina og hvørja tíð eru heimahoyrandi í Føroyum. 
3.4.4 Brúksskylda og loyvir 
í §§ 14 og 15 verður ásett, at treytin fyri at avhenda er, at 60% av egnum fiskidøgum/kvotum er nýtt í fiskiárinum frammanundan. í lógini er einki krav um brúksskyldu, uttan í tí førinum har avhending av fiskidøgum og kvotum skal fara fram. Vantandi kravið um almenna brúksskyldu hevur við sær, at eigari kann fáa fiskiloyvi útskrivað ár um ár, uttan at nýta hesi rættindi. 
Veiðiloyvir liggja vanliga ikki ónýtt. Hinvegin kunnu rættindi í fiskiloyvum liggja ónýtt. T.d. er tað ógvuliga ymiskt, hvussu teir ymisku bólkarnir nýta sínar tillutaðu dagar. 
Landsstýrismaðurin kann lata ónýttar kvotur til annað fiskifar sambært § 17, men treytað av, at antin er hetta partur av kvotu, sum er latin aftur, ella skal hetta vera partur av heildarkvotu, ið ikki er tillutað sum kvotupartur. 
3.5 Tíðaravmarkingar til veiði- og fiskiloyvi 
Sambært § 13 hevur rætturin til fiskidagar, egnan kvotupart og egna hjáveiðikvotu gildi í 10 ár í senn. Henda áseting kom inn í lógina við eini lógarbroyting í 1998. Henda áseting eigur at vera lisin við tí fyri eyga, at ymisk tíðarskeið hava verið nýtt, tá talan er um at geva rættindi, bæði veiðiloyvi og fiskiloyvi. Her skulu hesi viðurskifti vera nærri greinað. 
Veiðiloyvi 
Orðaljóðið í § 5, stk. 3 í upprunalógini frá 1994 er, at: veiðiloyvi verður útskrivað fyri eitt ár í senn. í viðmerkingunum til hesa grein verður einki meira sagt um hetta. Men eftir viðmerkingunum til § 11 at døma, ið stava frá upprunalógini, so er veiðiloyvi: rætturin, landsstýrið letur ávísum fiskifari at veiða ....... fyri eitt ár í senn. 
Við løgtingslóg nr. 58 frá 2. juni 1995 verður reglan um útskriving av veiðiloyvi fyri eitt ár í senn strikað. Viðmerkingin til broytingina er: Skipanin við veiði- og fiskiloyvum ger, at tað er ikki neyðugt at endurnýggja veiðiloyvið hvørt ár, meðan fiskiloyvið fylgir fiskiárinum og verður endurnýggjað. 
Við Ll. nr. 84 frá 6. juni 1997 verður skilnaður gjørdur á tíðarskeiðinum veiðiloyvi eru galdandi fyri bólk 5 og so aðrar bólkar. Tá verður sett inn í § 5, stk. 3, at veiðiloyvi til fiskifør í bólki 5 er galdandi fyri 2 ár. (Henda 2 ára áseting verður seinni broytt til upp til 5 ár.) 
Her siga viðmerkingarnar: Fyri fiskifør yvir 15 BRT fara veiðiloyvini at vera latin uttan ávíst áramál, men fyri fiskifør undir 15 tons fara tey at vera latin fyri upp til tvey ár í senn. Hetta verður 
25 
gjørt, tí tað er ein veruleiki, at nógvir bátar undir 15 BRT, sum hava veiðiloyvi, kortini ikki eru til vinnuligan fiskiskap í upp til fleiri ár. í § 31 stendur, at talið av veiðiloyvum til hvønn høvuðsbólk ikki skal vera størri enn talið 1. januar 1995. Eru loyvini givin uttan tíðaravmarking, forðar tað fyri, at aðrir enn verandi útróðrarmenn kunnu reka vinnuligan útróður. Til tess at byrgja upp fyri, at veiðiloyvi ikki verða nýtt, verður mælt til, at veiðiloyvi til útróðrarbátar undir 15 tons bert verða latin fyri eitt avmarkað áramál tvey ár í senn. 
Greitt er, at frá byrjan var hugsanin, at veiðiloyvi varð givið fyri eitt ár t.v.s. í eitt avmarkað tíðar- skeið. Síðani er tíðarskeiðið broytt. Eftir viðmerkingunum at døma, er hendan broytingin farin fram av praktiskum umsitingarligum orsøkum, tá tað ikki var mett neyðugt at endurnýggja hesi loyvir hvørt ár. Sjónarmiðið um, at veiðiloyvi gevur nøkur ávís rættindi, og spurningurin um hesi kunnu broytast uttan víðari er ikki viðgjørdur, tá broytingar eru farnar fram 
Við løgtingslóg nr. 69 frá 18. august 1998 verður áramál sett á rættindi (fiskiloyvi) fyri onnur enn bólk 5, at hesi vara upp til 10 ár, og sambært viðmerkingunum til lógina: tó ongantíð fyri longri enn tað áramál, sum veiðiloyvið hevur gildi. 
Við broytingini í 1998 verður áramál sett á rættindini hjá øðrum enn bólki 5. Her er vert at leggja merki til, at broytingin verður ikki framd í § 5, stk. 3, men í § 13 sum viðvíkur fiskidaga- og kvoturættindum. Hendan broyting varð gjørd, tí áramál var sett á avhendingina av fiskidaga- og kvoturættindum, har rættindi kundu avhendast upp til 10 ár. Síðani eru reglunar um avhending broyttar soleiðis, at einki áramál er á, meðan reglurnar í § 13 ikki eru broyttar, men enn hava 10 ára freistina. 
Støðan í dag er tann, at reglan um tíðarfreistina fyri veiðiloyvi til bátar í bólki 5 er burtur. Bátar í bólki 5 hava ikki veiðiloyvi, men bara fiskiloyvi. Henda broyting er framd við løgtingslóg nr. 38. frá 26. mars 2002 (Løgtingsmál nr. 65/2002). Við hesi broyting var eisini skilnaðurin millum fiskifør størri enn 15 tons og minni enn 15 tons, tá umræður tíðarskeið fyri rættindini, strikaður. Sostatt hava vit í dag onga orðing í lógini um tíðarskeið fyri veiðiloyvi, men bert fyri fiskirættindi  kvotur og fiskidagar, og vera hesi givin fyri 10 ár í senn, tó ongantíð longur enn veiðiloyvið er galdandi. 
Ikki kann metast, at lóggevarin við hesum hevur givið veiðiloyvir uttan tíðaravmarkingar. Metast má, at av praktiskum umsitingarligum ávum er tíðarskeiðið strikað, tá tað snýr seg um veiðiloyvir. Orsøkin er, at hildið hevur verið, at tað er nóg mikið, at rættindini verða givin í fiskiloyvinum  sum var og verður givið árligt, men við gildi fyri 10 ár. At geva ein rætt uttan ávíst áramál, merkir ikki at geva rættin ævinliga, men bert, at tíðarskeiðið ikki er talmerkt, ið rætturin er galdandi fyri. Er ynskiligt at seta áramál á aftur, skuldi ikki nakað verið í vegin fyri tí. 
Hendan hugsan kemur eisini greitt til sjóndar í almennu viðmerkingunum í løgtingsmáli nr. 3/1998, har m.a. sagt verður: í § 3, stk. 2 í lógini um vinnuligan fiskiskap verður ásett, at fiskirættindi veita ikki einstøkum bólkum ella einstaklingum ognarrætt. Tí verður altíð talan um rættindi fyri eitt avmarkað áramál. Veiðiloyvi til fiskifør 15 tons og størri verða latin uttan tíðaravmarkingar, men teimun undir 15 tons verður latið veiðiloyvi fyri í upp til 5 ár...... 
Fiskiloyvi 
Rættindi til fiskiskap  fiskirættindini  vera givin í fiskiloyvinum. 
26 
í upprunaliga uppskotinum til lógina um vinnuligan fiskiskap stendur í § 12: .... rætturin til egnan kvotupart ...... hevur gildi í 10 ár, og er landsstýrinum heimilað at leingja rættin eftir umsókn. Viðmerkingarnar til hesa grein eru: Tann, ið ræður yvir egnum kvotuparti má lata hendan nýtslurætt aftur uttan krav um endurgjald, tá ið nýtsluskeiðið er runnið. Tá skeiðið er runnið eigur kvotupartur at verða bjóðaður út alment eftir serligum av landsstýrinum ásettum reglum. Uppskotið ásetir eisini, at søla av kvotuparti kann fara fram, men at leiga bert kann vera í 2 ár. 
Hesar ásetingar vera tó broyttar í Løgtinginum. Tá lógin er samtykt, hevur § 12 hetta orðaljóð: Skip við veiðiloyvi og fiskiloyvi hava rætt til kvotupart ella til at fiska av heildarkvotu. Víðari verður sagt, at kvotur kunnu latast øðrum parti í 1 ár, men um hetta hendir meir ennn 2 fylgjandi ár, fellur kvotan aftur sum felagskvota. 
Tá fiskidagaskipanin verður sett í verk, við løgtingslóg nr. 50 frá 20. mai 1996, verður ásett í §§ 14 og 15, at fiskidagar og eginkvotur vera givin fyri 5 ár. 
Við løgtingsmáli nr. 3/1997 verður uppskot lagt fram um, at hesi 5 árini vera broytt til 15 ár. Men tá lógin verður samtykt í Løgtinginum, er uppskotið hjá landsstýrismanninum broytt til 10 ár, soleiðis at ásetingarnar í grein 14 og 15 m.a. siga: Fiskidagar kunnu umsetast frítt í 10 ár frá tí degi teir seinast eru umsettir .... . Tá talan er um kvotur, verður ásett: Kvotur ella partar av kvotum kunnu ikki latast øðrum í meir enn 10 ár frá tí tær seinast eru umsettar. .... 
Við løgtingslóg nr. 69 frá 18. august 1998 (Løgtingsmál nr. 3/1998), koma tey rullandi 10 árini inn í § 13. í viðmerkingunum verður sagt, at henda broyting ... partvíst hevur samband við treytirnar um umseting av fiskirættindum, sum ásett/skotið upp í §§ 14 og 15.. Víðari verður sagt í viðmerkingunum, at ásetingin í § 13 skal skiljast soleiðis, at játtan um fiskirættindi verður latin fyri 10 ár í senn galdandi frá fiskiársins byrjan. í fiskiloyvinum vera rættindini fyri inniverandi fiskiár talfest. árið eftir vera rættindi aftur givin fyri næstu 10 árini. 
Ein spurningur, sum hevur verið havdur á lofti hjá almenninginum, er, um § 13 ásetir, at tey 10 árini skulu galda frá ígildiskomuni av greinini, ella um talan er um sokallað rullandi 10 ár. Um henda spurning verður í viðmerkingunum til uppskotið m.a. sagt: at fyri fiskifør 15 tons og størri skal ásetingin skiljast soleiðis, at játtan um fiskirættindi verður latin 10 ár í senn galdandi frá fiskiársins byrjan. í fiskiloyvið verða rættindini fyri inniverandi fiskiár talfest. árið eftir verða rættindini aftur givin fyri næstu 10 árini, og fiskirættindini tað árið talfest o.s. fr. Hetta merkir, at loyvini eru galdandi í rullandi 10 ár. Um eitt ítøkiligt loyvi skal sigast upp, skal hetta gerast við eini 10 ára freist. 
Við løgtingslóg nr. 38 frá 26. mars 2002 (Løgtingsmál nr. 65/2002) verður 10 ára markið í grein 14 og 15 broytt til avhending fyri eitt ár ella endaligt, men verður eingin broyting gjørd viðv. teimum 10 árunum í grein 13. 
Niðurstøðan er, at tá talan er um veiðiloyvi, so hevur ikki verið lagdur avgerandi týdningur á áramál og tíðaravmarkingar í hesum sambandi. Av praktiskum umsitingarligum ávum er hetta broytt nakrar ferðir, síðani lógin kom í gildi. Greitt er tó, at loyvi ikki er givið í óavmarkaða tíð, og at í dag er einki áramál ásett. Men einki er, sum talar fyri, at áseting av áramáli ikki aftur kann fara fram. 
Tá talan er um fiskiloyvini  har fiskirættindini verða givin  er støðan ein onnur. Har er í dag ásett í § 13, at hesi eru givin fyri 10 ár í senn, og at hesi vera so at siga endurnýggjað hvørt ár, so tey 
27 
aftur eru galdandi fyri komandi 10 árini. Tað merkir, at vera ikki nýggj fiskiloyvi útskrivað komandi fiskiárið, vilja fiskirættindini í fiskiloyvinum fella burtur um 10 ár. Leggjast skal til merkis, at § 13 ítøkiliga nevnir rættin til fiskidagar, egnan kvotupart og egna hjáveiðikvotu. Eisini kann landsstýrismaðurin taka avgerð um, at rætturin til egna hjáveiðikvotu fyri fiskifør í bólki 1 og 6 hevur gildi í 10 ár. Hetta merkir samstundis, at onnur rættindi, enn tey her nevndu, verða ikki givin fyri 10 rullandi ár, so sum rætturin at veiða av felagskvotu. 
3.5.1 Ognartøka av fiskirættindum 
Spurningurin er, um Løgtingið kann broyta lógina soleiðis, at øll verandi loyvir kunnu fara úr gildi við eini minni freist enn 10 ár, uttan at hetta kann metast at vera ein ognartøka av givnum rættindum. 
í § 73, stk. 1 í Grundlógini stendur: 
Ejendomsretten er ukrænkelig. Ingen kan tilpligtes at afsta sin ejendom, uden hvor almenvellet kræver det. Det kan kun ske ifølge lov om mod fuldstændig erstatning. 
Mett verður, at ognarrættur í grundlógarhøpi skal skiljast í breiðum týdningi. Hugtakið ognarrættur umfatar øll rættindi, sum er grundarlagið undir búskaparliga virkseminum og tilveruni hjá fysiskum- ella juridiskum persónum. Ognarrætturin umfatar sostatt ikki bara ognarrættin til fasta ogn, leysafæ v.m.  men eisini avmarkað rættindi, sum til dømis brúks-, veð- ella ákravsrættindi. 
Tað er av týdningi, um eitt inntriv rakar rættin til at ráða beinleiðis ella bert rakar ein framtíðar brúksrætt. Ymiskar skipanir, sum geva rættindahavara møguleika fyri at skipa síni viðurskifti eftir teimum nýggju reglunum, vil oftani linka hugtakið avlutan (afstaelse). 
Vanliga verður mett, at jú størri samfelagsáhugin er fyri einum inntrivi í ognarrættin, jú meira kann rætturin at ráða verða avmarkaður, uttan at talan er um ognartøku. 
Síðani fiskirættindi gjørdist ein avmarkaður rættur og gjørdur umsetiligur, er farin fram ein kapitalisering av hesum rættindum. Fiskidagar/kvotur eru keyptir og seldir fyri fleiri hundrað milliónir krónur, og virði av fiskidøgum/kvotum hava verið grundarlagi undir lángevingum. Greitt er, at verður gjørd ein skipan, sum tekur burtur handilsvirðið, gevur hetta eitt møguligt tap fyri eigaran av rættinum. Eigarin hevur fingið henda rætt í 10 ár, og hevur innrættað sítt virksemi eftir hesum. Tí verður mett, at um eitt inntriv verður gjørt í sjálvt fiskiloyvið, áðrenn hesi 10 árini eru farin, kann hetta bert gerast við lóg og við fullum endurgjaldi. Viðmerkjast skal tó, at vanligar avmarkingar í fiskidøgum, sum verða gjørdar fyri at verja stovnin, ella har samfelagsáhugamál krevja eina avmarking í fiskidøgum ella kvotum, kann hetta verða gjørt uttan endurgjald. 
Nevndin hevur tí skotið upp, at í nýggju lógini verður ásett, at fiskiloyvini eru galdandi til 1. september 2016, fyri at sleppa undan eini ognartøku. á henda hátt fáa núverandi eigarar av 
28 
rættindunum til fiskiloyvini tíð til at skipa síni viðurskifti, og tann almenni myndugleikin fær tíð til at umhugsa eina nýggja skipan fyri, hvussu fiskirættindini verða tillutað frameftir10. 
4. Fiskirættindi  avhending, samanlegging v.m. 
í hesum kapitli er ein greining av hesum øki út frá verandi lógarverki og hugsanir um eina komandi skipan. 
4.1 Samanlegging og flytan av loyvum 
Høvuðsgrundgevingin fyri at kunna leggja saman veiðiloyvi er at geva møguleikar fyri at effektivisera raksturin hjá luttakarunum í fiskivinnuni. Fylgjan av hesum møguleika skuldi so eisini verið ein endurnýggjan av flotanum. Búskaparliga sæð, er effektivisering gagnlig, tá minni av tilfeingi - kapitali og arbeiðsmegi - verður nýtt fyri at veiða somu ella størri nøgd. Hetta átti at givið eitt fíggjarliga betri úrslit. 
Eftir § 8 í lógini um vinnuligan fiskiskap kann samanlegging vera gjørd á trinnanda hátt. Við at flyta loyvi frá einum fiskifari til eitt annað uttan veiðiloyvi, at flyta loyvi til eitt fiskifar sum hevur eitt loyvi frammanundan, ella at leggja veiðiloyvir saman, t.v.s. fleiri fiskifør vera til eitt fiskifar. Samanløgd veiðiloyvir kunnu sjálvandi eisini vera flutt á fiskifar uttan veiðiloyvi. 
Talið á veiðiloyvum í bólki 2, 3 og 4 í fiskidagaskipanini er eisini fallið við 40 loyvum ella við 25%. í so máta má sigast, at ásetingin í lógini um samanlegging hevur tænt sínum endamáli. Tølini síggjast í talvu 4. Bólkur 4T er komin afturat í august 2005, men er settur sum serstakur bólkur í yvirlitinum fyri øll árini. 
Møguleikin at effektivisera raksturin er avgjørt ein av fortreytunum fyri at kunna reka eina búskaparliga burðardygga fiskivinnu. 

 
10 Víst verður eisini til frágreiðingina Omsættelige kvoter og andre metoder til regulering afRejefiskeriet, frágreiðing frá Grønlands Hjemmestyre, november 2005, har spurningurin um ognartøku í samband við afturtøku af givnum fiskirættindum gjølliga verður viðgjørdur. Frágreiðingin er at finna her: http://www.nanoq.gl/Groenlands_Landsstyre/Direktoratet_for_Fiskeri_og_Fangst/Udgivelser/Rapport_om_regulering_ af_rejefiskeriet.aspx 
29 
Talva 4 
Tal á veiðiloyvum fyri bólkarnar 2, 3 og 4.(Kelda: álitið um fiskiorku og fylgiskjal til løgtingsmál nr. 2/2005) 
4.1.1 Trupulleikin  fiskiorka! 
Treytin fyri samanlegging er, at fiskiorkan ikki má økjast. 
Rímiliga einfalt er at fáa eitt tekniskt mát fyri fiskiorku, men hava royndirnar víst, at veiðievni hjá nýggjum skipum, sum stava frá flyting og ella samanlegging av veiðiloyvum, er ikki tað sama sum hjá teimum fiskiførum, ið eru farin út úr flotanum. Við øðrum orðum fiska tey meira, sjálvt um fiskiorkan er tann sama, soleiðis sum hendan er lýst í kunngerð. Trupulleikin við fiskiorku skal tó ikki umrøðast neyvari her, men víst verður til kapittul 7 í hesum riti. Víst verður eisini til kunngerð nr. 75 frá 13. juni 2006 um mannagongd og áseting av fiskiorku, tá veiðiloyvi verða flutt millum fiskifør 15 tons og størri. 
4.1.2 Avmarkingar 
Seinasta broytingin í lógini hevur við sær, at møguleikarnir við samanlegging eru rættiliga avmarkaðir. Gjørligt er bert við samanleggingum innan fyri teir einstøku bólkarnar. Hervið verður eisini eggjanin til umsetiligheit avmarkað munandi, og er fylgjan av ásetingini, at fiskiflotin verður varðveittur í verandi bólkum. 
4.2 Avhending av fiskirættindum 
Avhending av døgum og kvotum vil fara fram, tá onkur er, ið ynskir at selja, og annar ynskir at keypa. Grundleggjandi fer avhending fram, tí eftirspurningur er eftir døgum/kvotum. Hetta kann vera, tí dagar/kvotur hjá einstøkum skipi eru fult nýttir ella í samband við samanlegging av veiðiloyvum, har dagar/kvotur vera seld við. 
Fiskidagar og kvotur vera ikki seld/keypt á einum opnum marknaði, og tí er prísurin ikki avgerandi fyri, hvør selur og hvør keypir. Seljarin vil vera hann, ið ikki nýtir allar sínar dagar. Um so var, at søla/keyp fór fram á einum opnum marknaði, so vildi keyparin verið tann, sum rekur effektivasta fiskiskapin og hevur atgongd til fígging, meðan seljarin vildi verið ein, ið rekur minni effektivan fiskiskap. Hann selur, tí hann fær meiri burturúr selda fiskidegnum enn sjálvur at gera brúk av honum. Hervið hendir eisini ein tillaging av fiskiflotanum til fiskatilfeingið. 
Bólkabýtið og uppbýtið av rættindum til húk og trol eru forðingar fyri frælsum tillagingum, men kunnu tað tó vera skilagóðar orsøkir til at hava hesar forðingar. 
Fortreytin, fyri at avhending skal hava tað tilætlaða árinið, er, at tað er trot á rættindum. í talvu 5 er yvirlit yvir, hvussu nógv prosent av tillutaðu døgunum eru nýttir. Vert er at leggja merki til, at tað 
30 
bert er bólkur 3 og 4B sum fult út brúka sínar dagar, meðan bólkur 2 og serliga 4A ikki brúka sínar dagar11. 
Talva 5 
Yvirlit yvir hvussu nógv prosent av tillutaðum døgum á landgrunninum eru nýttir hvørt fiskiár. (Kelda: Fiskiveiðieftirlitið) 
4.2.1 Avhending av fiskidøgum 
Mynd 1 vísir munin á keyptum og seldum døgum pr. bólk. Positiv tøl siga, at fleiri dagar eru keyptir enn seldir innan bólkin. Hóast tølini av døgum ikki tykjast stór (sí talvu 6), so kemur greitt fram, at tað eru teir bólkar, sum brúka flest av sínum døgum, sum eisini keypa frá hinum. Hetta má merkja, at mekanisman í skipanini virkar sum ætlað, men fyri at fáa fullan virkning er neyðugt, at allir bólkar nýta sínar dagar, soleiðis at ikki nakrir bólkar einans tæna sum veitarar til hinar bólkarnar. 
Talva 6 vísir tølini yvir keyptar/seldar dagar seinastu árini og skal lesast á tann hátt, at seldir dagar eru egnir dagar hjá bólkinum, og talið á keyptum døgum eru umroknaðir dagar keyptir av bólkinum. Verða hesi tøl samanløgd við tillutaðu dagarnar fæst faktiska talið, bólkurin hevur at ráða yvir.12 


11 í fylgiskjali 1 eru stabbamyndir yvir tillutaðar og nýttar dagar hjá hvørjum einstakum bólki hesi árini.12 Ymiskt er, hvussu keyptir og seldir dagar vera uppgjørdir. T.d. er ikki samsvar millum hesa talvuna og hana, ið verður brúkt í álitinum um fiskiorku. Orsøkin til hetta er ein spurningur, um uppgerast skal í umroknaðum døgum ella ikki, soleiðis at hædd verður tikin fyri, at t.d. 149 dagar, bólkur 3 selur, verða til 337 dagar hjá bólki 4A. Her er valt at nýta umroknaðar dagar, tí mett verður, at hetta gevur rættari myndina av, hvussu nógvar dagar hvør bólkur í grundini hevur til taks. Teir ymisku uppgerðarhættirnir hava eisini týdning, um metast skal, um umsetiligheitin er stór ella lítil í hvørjum bólki sær. Verður ikki umroknað, kunnu nettotøl ikki finnast  tá verður tað sum at trekkja appelsinir frá perum! 
31 

2000/01 
2001/02 
2002/03 
2003/04 
2004/05 

Keypt 
Selt 
Keypt 
Selt 
Keypt 
Selt 
Keypt 
Selt 
Keypt 
Selt 
Bólkur 2 
406 
610 
471 
701 
137 
434 
378 
244 
129 
363 
Bólkur 3 
188 
143 
392 
308 
261 
179 
467 
588 
194 
305 
Bólkur 4A 
200 
370 
236 
643 
90 
414 
654 
1350 
996 
673 
Bólkur 4B 
651 
345 
904 
513 
704 
294 
1113 
478 
1165 
726 
Talva 6 
Talið á seldum fiskidøgum og umroknaðum keyptum fiskidøgum í hvørjum bólki frá 2000 til 2005. (Kelda: Fiskiveiðieftirlitið) 
í ymiskum frágreiðinum er ført fram, at umsetiligheitin ikki er serliga stór, men vera umroknaðu tølini brúkt sum grundarlag sæst, at myndin ikki er so einføld. T.d. eru fyri fiskiárið 2003/04 seldir 31,2% av fiskidøgunum í bólki 4A, meðan 15,1% eru keyptir. Hinvegin eru í bólki 4B keyptir 26,1%, meðan sølan umboðar 11,2% av døgunum í hesum bólki.13 
Bólkabýtið ger, at umsetiligheitin virkar á tann hátt, at bólkarnir, ið hava ov nógvar dagar, selja til teir, sum hava ov fáar dagar. Innanhýsis í bólkunum er tó eisini nakað av keyp og sølu. Nú er ikki gjørligt at avhenda millum bólkar, so roknast kann við, at avhendingin fer at minka, og kemur hetta serliga at ganga út yvir teir, sum fyrr vóru í bólki 4B. Sagt verður fyrr, tí bólkarnir eru nú broyttir, og fiskifør hava skift bólk. 
Spurningurin er, um hetta elvir til, at fiskivinnan verður rikin effektivari, og ein tillaging fer fram? 
 800
 600
 400
 200
0 -200 -400 -600 -800 
Netto dagar 






Bólkur 2 Bólkur 3 Bólkur 4A Bólkur 4B 
13 Prosentrokningin her er ikki heilt eftirfarandi. Hetta kemst av, at við keyp og sølu vera dagarnir sum sagt umroknaðir, men skip í sama bólki kunnu nýta ymiskar umrokningarfaktorar, soleiðis at dagarnir, ið vera avhendaðir, ikki heilt kunnu sammetast við upprunaligar tillutaðar dagar í bólkinum. 
32 
Dagar 
Mynd 1 
Myndin vísir munin á keyptum og seldum døgum pr. bólk. Eitt positivt tal sigur, at fleiri dagar eru keyptir enn seldir. (Kelda: Fiskiveiðieftirlitið) 
Eftir § 14 kann avhending fara fram endaliga fyri eitt fiskiár, ella, tá 3 mánaðir eru eftir. Hetta er eisini greinað í talvu 7. 
Sum skilst á viðmerkingunum til lógaruppskotið, tá orðingin um endaliga avhending er komin inn, skal hetta síggjast í samband við § 8, tá veiðiloyvi verða løgd saman. Har verður sagt, at endaliga merkir í hesum sambandi, at hann sum avhendar, hevur latið rættindini frá sær endaliga, meðan hann sum avhendað verður til, fær somu rættindi og skyldur, sum undanfarni rættindahavarin hevði. 
í praksis hevur henda áseting helst ikki havt stóran týdning við tað, at avhendað verður endaliga aftur og fram millum fiskifør. 
Talva 7 
Avhendingarmøguleikar eftir § 14 
Er endalig avhending farin fram, so vera hesi rættindi tikin við í býtið av fiskidøgum næsta fiskiárið. 
Treytin fyri avhending er, at 60% av døgunum eru nýttir fiskiárið frammanundan, avhendingin fer fram. Hetta er gjørt fyri at forða fyri, at søla fer fram við fiskidøgum ár um ár, har eigari av fiskifari ikki rekur nakran fiskiskap. Hetta má metast sum krav um ávísa brúksskyldu. 
Spurningurin um eina generella brúksskyldu kann eisini setast. Við rættinum at fiska  fylgir so eisini ein skylda at gera tað? í dag er hetta ikki eitt krav. Hugsast kundi t.d. ein skipan, har kravið var, at brúktir vóru minst 80 % av tillutaðum døgum. Um hetta krav ikki var rokkið 2 fylgjandi ár, var rætturin til tillutan av døgum fallin burtur ella skerdur. 
Hugsast kann, at eitt skip avhendar nærum allar sínar dagar endaliga, og bert hevur nakrar fáar dagar - 1 ella 2 eftir. T.v.s., at í skipanini er eitt skip við veiðiloyvi, men við nærum ongum fiskidøgum, soleiðis at tað nærum ikki kann fara til fiskiskap. Møguligt er so hjá hesum at keypa sær fleiri dagar, og harvið økja um møguleikan fyri at reka fiskiskap. Er hóskandi at hava eina skipan, sum sigur, at um skip hevur avhendað endaligt dagar, soleiðis at minni enn 20% av døgunum eru eftir, so missir skipið fiskiloyvið? Grundgevingin má vera, at er so lítið av fiskidøgum eftir, so vera teir ikki brúktir hóast alt, og so er betur, at onkur annar kann fáa nyttuna av hesum døgum. Hetta loysir sum so ikki hendan trupulleikan, men flytir markið fyri, nær eitt fiskiloyvi er aktivt/innaktivt, og kann møguliga skunda undir samanleggingar av veiðiloyvum. 
Endaliga 
Eitt fiskiár 
3 mánaðir eftir av fiskiári 
		-  Millum før í bólkinum 
		-  Tó ikki millum húk/trol ella øvugt 
		-  Millum før í bólkinum 
		-  Tó ikki millum húk/trol ella øvugt 
- Millum bólkar, undantikið bólkur 5- Ikki gjørligt millum 
húk/trol ella øvugt 
33 
Víst verður eisini til kunngerð nr. 13 frá 25. februar 2005 um avhending av fiskidøgum. 
4.2.2 Avhending av kvotuparti við meira 
Avhending av kvotum verður ikki skrásett á sama hátt sum avhending av fiskidøgum. Avhending av kvotum kann bæði fara fram við, at kvotur vera umbýttar, og við at kvotur vera handlaðar. 
Eftir § 15 kann avhending av kvotum fara fram antin fyri eitt ár ella endaligt. 
Høvuðsreglan um 60% markið, sum er við avhending av fiskidøgum, er ikki galdandi fyri avhending av kvotum. Henda áseting var fyrst í lógini, men er seinni broytt, tá hon hevði óhepnar fylgir við sær, soleiðis at heildarkvotur ikki vórðu fult gagnnýttar. 
Undantak er tó fyri botnfiskakvoturnar undir íslandi. Verður avhendað endaligt, er ikki nakað krav um, hvussu nógv skal vera nýtt, men fyri avhending, sum ikki er endalig, er kravið, at 60% av tillutaðu kvotunum eru nýttar fiskiárið frammanundan. 
4.3 Veiðiloyvi, fiskirættindi og avhending í hesum sambandi 
Sum víst á frammanundan, er veiðiloyvið nýtt sum stýringsamboð fyri at avmarka atgongdina til fiskiskapin. Men at avmarka atgongdina við tali á fiskiførum, hevur eisini víst seg ikki at vera nóg mikið, fyri at tryggja ein fiskiflota sum gevur nøktandi avkast. Orsøkin er, at the race for the fish nú bert er fyri nøkur fá og ikki fyri øll. Støðan broytist ikki, fyrr enn fiskirættindi vera tillutað tí einstaka fiskifarinum antin sum kvotur ella fiskidagar. 
Spurningurin, sum nú stingur seg upp, er, um veiðiloyvi skal vera eitt ávíst tal á loyvum, ella um tað er nóg mikið at áseta fiskidagar/kvotur? 
í Norra hevur verið hildið fast við bæði tal á loyvum og regulering - serliga við kvotum. ísland hevði eisini eina skipan við tali á loyvum og kvotum. Henda skipan er nú broytt við hægstarættardómi, soleiðis at avmarking ikki longur er á talinum á loyvum. í Føroyum hava vit eisini havt eina skipan við tali á loyvum og fiskidøgum/kvotum. í summum førum er tó bert talan um tal á loyvum og ongar aðrar avmarkingar. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap sigur sum so einki um sjálvt innihaldið í veiðiloyvinum, men at neyðugt er bæði at hava veiðiloyvi og fiskiloyvi, fyri at reka vinnuligan fiskiskap. í kunngerð nr. 54 frá 26.03.1993 um veiðiloyvi til føroysk skip verður munur gjørdur á innihaldinum í veiðiloyvum, ið eru til veiðu á føroysku landleiðunum og veiðiloyvi uttan fyri føroysku landleiðirnar. Kunngerðin ásetir, at veiðiloyvini á føroysku landleiðunum innihalda treytir viðv. leiðum, fiskaslagi og reiðskapi, meðan kunngerðin bert ásetir treytir um leiðir fyri fiskiskap uttan fyri landleiðirnar. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap ásetir, at fiskiloyvið ásetir nøgd ella dagatal, sum eitt ávíst skip hevur í einum ávísum tíðarskeiði á ávísum leiðum. Kunngerð nr. 36 frá 16.03.1990 um veiðu hjá skipum uttan fyri landleiðirnar hevur á leið somu orðing. 
34 
Dømir við galdandi reglum: 
Ein kvota í sjóøkinum hjá Grønlandi er til sølu, men kann eitt skip, sum hevur veiðiloyvi í sjóøkinum hjá Russlandi, ikki keypa hesa kvotu, tá tað ikki hevur veiðiloyvi til sjóøkið hjá Grønlandi. 
Ein kvota í sjóøkinum hjá Norra er til sølu, men kann ein trolari, sum hevur veiðiloyvi til feskfiskaveiðu á ytru landleiðini við troli við førum oman fyri 110 BRT, ikki keypa hesa kvotu, tí hann hevur ikki veiðiloyvi til sjóøkið hjá Norra. 
Eitt skip sum eigur fiskidagar undir Føroyum, og hevur veiðiloyvi sum sigur Feskfiskaveiðu á føroysku landleiðunum við øðrum reiðskapi enn troli við førum oman fyri 110 BRT, kann ikki selja til fiskifar, sum hevur veiðiloyvi til russiskan sjógv, tí hetta far hevur ikki veiðiloyvi á føroysku landleiðunum. 
Endamálið við lógini er at tryggja eina lívfrøðiliga og fíggjarliga burðardygga veiðu. Til tess at tryggja eina lívfrøðiliga burðardygga veiðu mega avmarkingar vera í veiðimøguleikunum. Til tess at tryggja eina búskaparliga burðardygga veiðu, bæði fyri luttakararnar í fiskiskapinum og samfelagið sum so, er umframt avmarkingar neyðugt, at tey, ið reka fiskiskap, hava møguleika at laga sín rakstur sum best til tær umstøður, sum eru. 
Til tess at tryggja endamálið við lógini, kunnu fylgjandi leiðreglur orðast: 
		  Skipanin má ikki eggja til, at fiskiskapurin fer út um tey lívfrøðiligu tilráðingarmørkini 
		  Skipanin má ikki leggja óneyðugar forðingar fyri tey, sum reka fiskiskap, soleiðis at besta fíggjarliga úrslitið kann fáast burturúr. 4.3.1 Fyrimunir og vansar við mest loyvda tali á veiðiloyvum Metingin, sum er gjørd niðanfyri, tekur støði í at meta vansar og fyrimunir í mun til endamálið við lógini: at tryggja eina búskaparliga og lívfrøðiliga burðardygga veiðu. Fyrimunir Við at áseta ávíst tal á loyvum, er einfalt at stýra kapasitetinum í vinnuni. Her er talan um kapasitet sum eitt nú bruttotons (BT). Flotin kann ikki gerast størri enn eitt vist, og tí kunnu veiðievnini hjá flotanum heldur ikki verða størri enn eitt vist. At hava eitt ávíst tal á loyvum kann vera við til at tryggja eina lívfrøðiliga burðardygga veiðu, tí flotin megnar ikki at fiska meir enn eitt ávíst. Um eingin avmarking er í lógini um tal á loyvum, so er ein vandi fyri, at fleiri skip koma inn í flotan, og vit fáa búskaparligan yvirkapasitet. Spurningurin her verður, um álit er á marknaðinum, og at hesin sjálvur vil tryggja, at flotin ongantíð verður størri enn tað tilfeingi, sum kann gagnnýtast, t.v.s. fiskidagar ella kvotur. Treytin er tó, at øll rættindi eru lutað út á verandi aktørar. Tað má eisini metast sum ein fyrimunur fyri politisku skipanina at hava mark fyri talinum, soleiðis at trýstið á politisku skipanina um at geva loyvir til fiskifør, sum kunnu liggja óvirkin stórar partar av árinum, ikki er til staðar. 
35 
Vansar 
Ein vansi við føstum tali á loyvum er, at eingin atgongd er til vinnuna. Vanliga verður hetta mett sum ein vansi samfelagsbúskaparliga sæð av tí orsøk, at verandi aktørar kunnu avtala spælið sínámillum, og at einki effektivitetstrýst er uttanífrá. Her er tó ein ávísur munur, um sagt verður, at talið á loyvum er eitt ávíst, ella um talið á loyvum ikki má vera meir enn eitt ávíst. Meira um hetta niðanfyri. 
Ein annar vansi við ávísum tali á loyvum, har loyvið beinleiðis verður knýtt at einum fiskifari soleiðis, at um eitt nýtt fiskifar skal inn, so skal eitt gamalt út, er, at fiskiførini fáa eitt kunstiga høgt virði, sum ikki svarar til veruliga marknaðarvirðið á fiskifarinum. Rættari hevði verið, um virðið var flutt til fiskirættindini, tá tað í veruleikanum eru hesi, sum eru virðismikil og ikki fiskiførini. 
Eisini kann vísast á íslendska hægstarættardómin, mál nr. 145/1998, har gjørt verður upp við ta skipan, at veiðiloyvi (rætturin at veiða) verður knýtt at ogn til skip, sum var í vinnu eitt ávíst tíðarskeið í fýrsárunum. Hetta var mett at vera í stríð víð ásetingar í íslendsku grundlógini um javnrætt og vinnufrælsi. 
4.3.2 Tal á loyvum 
Sum víst á omanfyri, so er ein háttur at regulera at seta eitt ávíst tal á loyvum til ávísan fiskiskap. Vit hava t.d. 6 gulllaksaloyvir og 12 garnaloyvir. Tað er sjálvsagt, at vóru ikki hesar avmarkingar, so var fríur fiskiskapur hjá øllum. Hetta vildi ført til, at eingin fekk nakað burturúr hesum fiskiskapi og niðurfiskaðar stovnar. Tann grundleggjandi hugburðurin hjá teimum, sum hava hesi loyvi, er tó ikki broyttur. Kappingin um at fáa hendur á fiskinum er enn til staðar. Tann lívfrøðiliga verjan er tí ivasom. Talið á fiskiførum, sum gagnnýta hesi loyvi, vil altíð vera tað talið, sum er fastsett, og á tann hátt kunnu fiskiførini ikki tillaga fiskiskapin soleiðis, at sum mest verður fiskað fyri minst møguligt. Liggja ónýtt loyvir, vil tað verða eitt trýst á politisku skipanina um at fáa hendur á hesi. 
í fiskidagaskipanini er ásett, at talið á fiskiloyvum kann ikki vera størri enn talið, sum var 1. januar 1995. Hetta er so gjørt á tann hátt, at eingi nýggj loyvi eru givin, uttan at gomul eru farin út. Samanlagt er talið á veiðiloyvum lækkað úr 160 niður í 120 í fiskidagaskipanini. Men lagt skal vera til merkis, at ásett er ikki, hvat talið skal vera, og at ávís fiskirættindi  fiskidagar  hava verið knýttir at hvørjum fiskifari. Tí er hugburðurin hjá honum, sum fiskar, ikki tann sami sum umtalaður omanfyri. Henda gongd hevur virkað effektiviserandi fyri fiskiflotan. 
út frá teimum royndum vit hava gjørt við fiskidagskipanini og út frá teori á økinum, mega vit staðfesta, at neyðugt er ikki at læsa fast eitt tal, men betur er at hava eitt mest loyvda tal, tilluta umsetilig rættindi til fiskiførini og geva møguleika fyri, at fiskirættindi kunnu avhendast. Hyggja vit eftir skipabólkunum undir Føroyum og teirra fíggjarligu úrslitum, so eru tað lemmatrolararnir og garnaskipini, sum hava tyngsta raksturin  og hesi vera bert regulerað við tali á loyvum! 
4.3.3 Støðan har ríkiligt er til av fiskidøgum 
Hugsanin aftanfyri at áseta eitt tal á fiskidøgum má vera, at við hesum tali á døgum verður júst fiskað tað, sum stovnurin tolir. 
36 
Hjá summum bólkum síggja vit, at ikki allir dagarnir verða nýttir. í praksis merkir hetta, at frítt er hjá teimum í bólkinum at fiska. Hvat vil henda, um nú nýggj loyvir verða givin, soleiðis at bólkurin kann gagnnýta allar teir dagar, hann fær tillutaðar? 
Um dagarnir eru rætt settir, so hendir ikki annað enn, at vit fáa nøkur fleiri fiskifør, sum kunnu gagnnýta okkara tilfeingi, og hetta er positivt fyri okkara samfelag. Vit fáa fleiri í vinnu, vit kunnu fáa meiri fisk upp á land, og vit kunnu bøta um okkara útflutning. ónýttir dagar í einum bólki ár um ár má í prinsippinum merkja, at vit ikki fáa tað burturúr, sum Løgtingið vil, at vit skulu fáa burtur úr fiskastovnunum! Men møguleikin er eisini til staðar, at dagarnir eru skeivt ásettir. Teir skulu ikki allir gagnnýtast! Men tá verandi skip kunnnu fiska frítt, er ikki neyðugt at skunda undir, at effektiviseringar fara fram. 
4.3.4 ásetingar í veiðiloyvum og fiskiloyvum 
Spurningurin er viðgjørdur um, hvat skal ásetast í veiðiloyvum og fiskiloyvum, og verður hildið, at skilagott er at hava eitt veiðiloyvi, har ásett verður: 
		  Mát fyri fiskiorku 
		  Reiðskapsgóðkenning  til veiðu við troli ella húki 
		  Loyvi til veiðu antin sum: 
		-  skip til uppsjóvarfiskiskap 
		-  Botnfisk undir Føroyum, íslandi og altjóða sjógvi 
		-  Botnfisk í fremmandum og altjóða sjógvi 
		-  Annan fiskiskap. Treytirnar fyri at fáa útskrivað veiðiloyvi skulu vera, at skipið er í siglingarførum standi og góðkent av føroyska Skipaeftirlitinum v.m. í fiskiloyvinum eiga m.a. ásetingar at vera um:  fiskidagar  kvotur reiðskap leiðir tíðaravmarking. 4.3.5 Avhending í kvotuskipan ásetingar av kvotum áttu í sær sjálvum at tryggjað, at fiskiskapurin verður innan fyri tey lívfrøðiligu tilráðingarmørkini. Kvoteringin sigur, hvussu nógv tons kunnu takast úr einum stovni, og ikki er avgerandi, hvussu hesi tons vera fingin. Skal veiðan vera við troli, nót ella kanska húki? Skal fiskast við einum stórum skipi ella einum minni? O.s.fr. Spurningurin um eina fíggjarliga burðardygga veiðu má metast út frá, um óneyðugar forðingar eru fyri, hvussu fiskiskapurin kann leggjast til rættis. Verandi skipan við veiðiloyvum, sum stutt lýst omanfyri, og serliga kunngerðin frá 1993, má metast sum ein forðing fyri tillagingum og smidleika. 
37 
Tað eigur ikki at vera uppgávan hjá tí almenna at siga, hvussu kvoterað fiskasløg skulu fiskast. Uppgávan hjá tí almenna er at tryggja, at fiskiskapurin er innan fyri ásettar kvotur. 
4.3.6 Avhending í fiskisdagaskipan 
Her mega vit føroyingar kenna okkum eina serliga ábyrgd at tryggja eina burðardygga veiðu, tí vit eru einsamøll um at áseta treytirnar fyri fiskiskapin eftir botnfiski á føroysku landleiðunum. Annarleiðis er tað við kvoteraðu fiskasløgunum, vit fiska, har antin kvota verður sett av øðrum ella í samráð við onnur. 
Fyri at tryggja eina lívfrøðiliga burðardygga veiðu í fiskidagaskipan, er neyðugt at taka hædd fyri, at ávísur reiðskapur verður nýttur til at fiska ávís fiskasløg. Hædd má takast fyri fiskiorkuni, sum verður nýtt í fiskiskapinum, tí fiskiorkan er avgerandi fyri nøgdirnar, ið vera fiskaðar. Somuleiðis má hædd takast fyri, at fiskiskapur eftir ávísum fiskasløgum fer fram á ávísum leiðum. Reguleringin í fiskidagskipan er meira samansett enn í eini kvotuskipan, tá tað eru fleiri atlit at taka. 
Verður fyrst hugt eftir fiskiskapinum eftir toski og hýsu, so stendur húkaflotin fyri størsta partinum av hesum, meðan eitt nú partrolararnir royna eftir upsanum. At gera eitt umbýti millum eitt nú hesar bólkar vil elva til trupulleikar. Hesir fiska ymisk fiskasløg við ymiskum reiðskapi á ymiskum leiðum. Millum annað tí er skilagott at hava ein skilna millum trol- og húkaveiðu. Skilnaðurin kundi verið so mikið greiður, at veiðiloyvið ásetir, um fiskifarið kann fiska við húki ella við øðrum reiðskapi. Hinvegin kann so spurningurin setast, um skilnaður skal vera millum fiskifør sum fiska við sama reiðskapi eftir somu fiskasløgum og stórt sæð á somu leiðum? 
Kann ein skilagóð umrokning av fiskiorkuni fara fram millum bólkar, ið eru eins, tá tað kemur til reiðskap og fiskasløg, vil hetta eisini, við framtíðini í huga, geva eina fíggjarliga burðardygga veiðu, tí hesin partur av flotanum hevur ávísar møguleikar fyri at fremja effektiviseringar. 
Eitt mótargument er tó, at í eini fiskidagaskipan vil avhendan ganga ímóti, at tær størru eindirnar gerast fleiri  soleiðis sum vit hava sæð. Trupulleikin hjá hesum var til seinast  um teirra egnu orð skulu takast fyri fult  at ov trongligt var á fiskileiðunum. Roknast kann við, at undir eini fríari umsetiligheit í húkaflotanum vil ein slík gongd halda fram í ein ávísan mun, tí at tann seinasti, sum kemur í bólkin, merkir ikki allan sviðan av, at tað er ov trongt, men verður hetta býtt út á allar. 
5. Um tilfeingisrentu 
5.1 Hugtakið 
Ein og hvør vinna verður rikin við tí fyri eyga at geva vinning av virkseminum. Hesin vinningur verður vanliga roknaður sum vinningur (avkast) av íløguni, eftir at aðrir framleiðslufaktorar eru goldnir. Ymiskir vinnuvegir hava ymisk krøv til vinningin, tí hædd eigur at vera tikin fyri tí vága, vinnan ber við sær. 
38 
Tilfeingisrenta er tann vinningur eitt givið tilfeingi gevur útyvir vanligan vinning. Tilfeingi, sum fiskur og olja, vera til av sær sjálvum, uttan kostnað fyri tann sum framleiðir. Hesi ganga so inn í framleiðsluna sum ókeypis faktorar og kunnu geva vinning út yvir vanligan vinning í hesum vinnum14. Vinningurin av fiskiskapi verður tí partvíst vinningur av sjálvum tilfeinginum, og partvíst vinningur av øðrum framleiðslufaktorum. Ein vanligur handilsrekandi má fyrst fáa sær hølir v.m., síðani keypa sína vøru og til seinast selja hesa vøru víðari við vinningi. Tann, sum fæst við oljuvinnu, má fáa hendur á rakstrargøgnum fyri at fáa hendur á oljuni. Oljan verður seld víðari við vinningi, men tann, sum hevur útvunnið oljuna, hevur ikki goldið beinleiðis fyri oljuna. 
Er óvanligur vinningur í eini vinnu, dregur hetta fleiri íløgur at sær  tí her kastar íløgan mest av sær. íløguhugurin heldur fram, líka til vinnan ikki longur kastar nakað av sær. úrslitið verður, at íløgurnar gerast størri enn neyðugt, fyri at gagnnýta tilfeingið. Teir einstøku íleggjararnir eru vanliga heldur ikki líkastillaðir, tá talan er um kostnaðin, fyri at vera í vinnuni. Hesin ójavni førir við sær, at tað eru tey við tí lægsta kostnaðinum í mun til tað, sum fæst burturúr, ið fáa gagn av óvanligum vinningi. Tann seinasta íløgan vil ikki geva nakran óvanligan vinning  bara vanligan vinning. Hesin íløguhugur í eina vinnu, ber so eisini tað við sær, at minni verður til íløgur í aðrar vinnur. 
Fyri tann einstaka fiskimannin/reiðarin er tað skilagott at gera íløgur, soleiðis at hann kann fáa sum mest fyri hesa íløgu. í fiskiskapi verður hetta vanliga gjørt við at gera stórar íløgur, soleiðis at meiri kann fiskast. Men við hesum atburði skaðar fiskimaðurin/reiðarin sítt egna grundarlag, tá størri fiskiskapur vil minka um stovnin og tað avkast, stovnurin kann geva. Tí eru hesar íløgur spill av tvinnanda tilfeingi - kapitali og fiskatilfeingi - samlaðu íløgurnar fóru út um tað, sum samlað gav størsta avkastið15. 
Um ongar avmarkingar eru í fiskiskapi, vil hetta føra til, at ikki er gjørligt at heysta nakra tilfeingisrentu. Orsøkin er, at nýggj koma í vinnuna, so leingi nakar vinningur er. Er tilfeingisrenta til staðar í føroysku fiskivinnuni, er hetta tí, at eydnast hevur verið at avmarka luttøkuna í vinnuni soleiðis, at fiskiskapurin er á einum støði, ið gevur meir enn vanligan vinning til luttakararnar í vinnuni16. 
5.1.1 Søguligt 
Líta vit aftur í søguna, so tosaðu teir gomlu búskaparfrøðingarnir (t.d. Richardo) um jørðrentu. Hetta var vinningur, ið tann besta jørðin gav, sum ikki var úrslit av sjálvari framleiðsluni. í praksis var henda rentan leigugjald, ið bøndurnir rindaðu góðseigarunum. Hugsanin var, at so leingi bara tann besta jørðin varð dyrkað, gav hendan vinning út yvir teir framleiðslufaktorar, sum vórðu nýttir. Jørðrentan gjørdist tó minni og minni tess minni fruktagóð (produktiv) jørðin var, og sást hetta aftur í leigugjaldinum. Jørð, sum ikki gav so mikið av sær, at hon kundi gjalda fyri framleiðslu- faktorarnar, varð ikki dyrkað. 
14 óvanligur vinningur kann eisini vera í øðrum støðum, t.d. í monopolstøðu.15 Sjónarmiðið kann lýsast við spurninginum: Um bara ein eigari var sum rak fiskiskap og hevði atgongd til tilfeingið, vildi hesin so hátta sær á sama hátt, sum allir teir sum í dag reka fiskiskap?16 Her átti ein umfatandi kanning at verði gjørd av tilfeingisrentuni í føroysku fiskivinnuni í dag. Arbeiðsbólkurin hevur tó ikki møguleikar ella tíð at fáa eina slíka kanning gjørda. Her kann vera víst á eina kanning av norsku fiskivinnuni, har úrslitið vísir, at í dag er tilfeingisrentan millum uml. 800 mió. NKR og  800 mió. NKR. Um aðrar loysnir vórðu valdar, kundi tilfeingisrentan verið uml. 8 mia. NKR. Kanningin kann lesast á www.snf.no og ber heitið ressursrenten i norske fiskerier. 
39 
Leigugjaldið  tilfeingisrentan - ið kravt var av jørðini, var sett eftir eftirspurninginum eftir jørðini. Eftirspurningurin eftir jørð fylgdi eftirspurninginum eftir korni. Tá jørðin var avmarkað, vildi ein hægri eftirspurningur eftir korni geva ein hægri prís. Tann hækkandi prísurin fall tó ikki til bóndan, men til góðseigaran, sum setti leigugjaldið eftir prísinum á korni, soleiðis at leigugjaldið svingaði við prísinum. Her sæst, at leigugjaldið ikki er avgerandi fyri prísin, men at raðfylgjan er øvugt  prísurin er avgerandi fyri leigugjaldið. 
Henda jørðrenta fevnir um tað sama, vit í dag nevna tilfeingisrenta. Nú á døgum er tað ikki bara jørð, vit hugsa um, men alt tilfeingi vit gagnnýta. 
Føra vit hesa hugsan yvir á fiskiskapin, sum vit kenna hann, kunnu vit orða hesar grundhugsanir: - Ymisk fiskiveiða skal viðgerast ymiskt- Tilfeingisrenta er treytað av prísinum á fiskinum- Støddin á tilfeingisrentuni er treytað av avmarkan í tilgongdini til fiskiskapin 
5.1.2 Prísáseting 
Spurningurin um prísáseting á fiskirættindum eigur at verða settur. Sum sagt omanfyri, so er støddin av tilfeingisrentuni treytað av galdandi prísi á fiskinum til eina og hvørja tíð. Hesin prísur er ikki støðugur, og eingin einstakur aktørur er førur fyri einsamallur at ávirka prísin. Kostnaðurin er hinvegin ikki eins fyri allar aktørar, og kann tann einstaki aktørurin ávirka sín egna kostnað. 
Tilfeingisrentan  og harvið prísurin á rættindum  svara til nútíðarvirði av mettari tilfeingisrentu í framtíðar tíðarskeiðum. Avgerandi fyri nútíðarvirðið er sjálvt tíðarskeiðið, talan er um, og tann rentufótur, ið valdur verður  sum eigur at vera besta alternativa íløguloysnin. 
Dømi17:Eg keypi rættindi, ið eru galdandi fyri komandi 5 árini. Mítt besta alternativ fyri íløgur er t.d. keyp av partabrøvum, sum geva ein vinning uppá 10% p.a. Eg rokni við, at tann óvanligi vinningurin hesi árini vil vera kr. 500.000 p.a. 
Eg vil geva fyri rættindini: 1.89 mió. L  g 1 (1 r)n r 
Um rættindini ikki vóru tíðaravmarkað, vildi eg givið: 5,0 mió. fyri hesi rættindi. (500.000/0,1) 
í praksis kann tó hugsast, at prísurin á fiskirættindum kemur at seta hinar framleiðslufaktorarnar undir trýst. 
5.2 Hvussu kann tilfeingisrenta fáast til høldar? 
Omanfyri er sagt, at við avmarkingunum sum eru í fiskivinnuni, bæði við tali á loyvum og tali á døgum, er fortreyt skapt fyri, at tilfeingisrenta er til staðar í vinnuni. Sum nú er, fellur hendan øll til tey, sum eru í vinnuni. Spurnartekin hevur verið sett við, um hetta er rímiligt og í samsvari við endamálið í lógini um vinnuligan fiskiskap. 
17 útrokningin er nærri útgreinað í fylgiskjali 1 
40 
út frá einum búskaparligum sjónarmiði má sigast, at ikki er avgerandi, hvør fær tilfeingisrentuna til høldar, men bert, at hon kemur til høldar. Hvør fær tilfeingisrentuna er ein býtisspurningur, ið má avgerast út frá øðrum kriterium. Men tá tað er sagt kann leggjast afturat, at búskaparfrøðin kann takast til hjálpar, fyri at siga nakað um, hvussu ymisk amboð vilja virka, tá eitt býti skal fremjast í verki. 
Tá avgerð skal takast um hetta, eru minst tvey fyribrygdi, sum eiga at vera havd í huga: tilfeingisrentan er ikki ein ávís upphædd, men er treytað av marknaðarstøði, tilgongd og kostnaðarstøði hjá teimum, ið reka vinnuna. Og at: um eingin støða verður tikin til hetta, er tað eisini ein støðutakan. Tá verður hildið fram við verandi skipan, har tilfeingisrentan fellur til tey, sum vóru í vinnuni 1. januar 1995. 
5.2.1 Gjøld 
Gjøld á tænastur, sum tað almenna veitir, eru væl kend, eitt nú skrásetingargjald, veggjald, gjald fyri at fáa pass og gjald fyri heilsuváttanir. Vanliga hava hesi gjøld tann eginleika, at tey vera løgd á tey, sum nýta hesar skipanir. Sjálvt gjaldið er ein meting av kostnaðinum av tænastuni. Tann grund- leggjandi hugsanin aftan fyri hesi gjøld er, at um eingin brúkari var av viðkomandi skipan, so vildi heldur ongin kostnaður verið. 
Gjøld í fiskivinnuni kundu verið nýtt í ymiskum hami. í núverandi lóg er heimild at krevja avgreiðslugjøld, men hevur henda heimild ikki verið nýtt fyrr enn nú við kunngerð nr. 85 frá 31. august 2006. ásett gjøld koma ikki at taka hædd fyri gongdini í vinnuni, men skulu gjaldast uttan mun til, hvussu gongdin annars er. Hinvegin er talan um fastar upphæddir ella føst prosent, soleiðis at hædd kann takast fyri hesum í rakstrarætlanum. Vera gjøld beinleiðis knýtt at tí, sum veitt verður, kann hetta elva til, at óreglusemi í uppgerðini av veiðinøgd/slag tekur seg upp. Serliga um hesi gjøld eru munandi. 
Avhendingargjøld 
Talan er her um at leggja gjald á, tá loyvir, kvotur og fiskidagar skifta hendur. Seljari verður skattaður av søluni. Ein slík skipan vil darva umsetiligheit, tá seljari veit, at hann skal av við meginpartin av tí, hann selur fyri. Eisini vil eitt slíkt avgjald hækka prísin. 
Ført hevur verið fram, at tá eitt slíkt gjald darvar umsetiligheitini av rættindum, vil tað bert føra til, at partabrøv skifta hendur. Her er so gjørligt at nýta somu leið, sum verður nýtt í Norra, har broytingar í eigaraviðurskiftunum fyrst skulu góðkennast av fiskivinnumyndugleikunum, áðrenn hesar broytingar verða framdar. Krøvini, sum norskir myndugleikar seta til tey, ið reka fiskiskap, mugu havast í huga í hesum sambandi. 
Avgreiðslugjald 
Avgreiðslugjald fyri at útskriva loyvir. Øll loyvir koma helst at hava á leið sama kostnað, tá hetta má vera grundað á kostnaðin av avgreiðsluni. Eitt slíkt gjald vildi verið hvørja ferð eitt veiðiloyvi varð útskrivað  árligt gjald. Harafturat hevði eitt gjald verið fyri fiskiloyvir, sum kunnu vera fyri styttri tíð. Tey fiskifør, ið hava fleiri fiskiloyvir, koma at gjalda fyri hvørt av teimum. Ikki kann roknast við, at hetta vera munandi upphæddir. 
41 
Verður støði tikið í verandi skipan, kann helst ikki roknast við, at útskriving v.m. av verandi loyvum er meir enn kr. 500.00018. Er hinvegin talan um, at avgreiðslugjaldið skal taka støði í allari umsitingini av loyvisskipanini, vil hetta vera nakað hægri. 
Umsitingargjald 
Eitt ávíst gjald fyri hvønn fiskidag ella veidd tons, soleiðis at tey, sum hava størri tal koma at gjalda meir. Gjaldið skal afturgjalda kostnaðin av umsitingini av fiskivinnuni. Kravið kundi t.d. verið, at vinnan bar kostnaðin av umsitingini av loyvisskipanini, fiskivinnugransking, rannsóknir og eftirlit. Argumentið er, at serligar tænastur, sum tað almenna veitir ávísum vinnubólkum, eiga hesi sjálvi at bera (partvíst) kostnaðin av. Hinvegin, um vinnan skal gjalda, má roknast við, at vinnan setur krøv um, hvørjar tænastur hon skal/ynskir at fáa19. Gjøld kunnu nýtast sum stýringsamboð, tá hesi eru við til at hækka kostnaðin hjá teimum, sum eru í vinnuni. 
Um eitt slíkt tilfeingisgjald ikki bert er eitt eiti, kann hetta føra til effektiviseringar og tillagingar í fiskiflotanum. Størsti trupulleikin er at áseta, hvussu stórt gjaldið skal vera, tá hetta ikki verður sett út frá marknaðartreytum, men sum ein umsitingarlig avgerð. Stórt trýst vil altíð vera á politisku skipanina, um at seta hetta so lágt sum yvirhøvur gjørligt. 
Sum eina roynd at seta tøl á, hvussu nógv ynskiligt var at fáa inn í hesum gjøldum, kann talva 8 nýtast - sí niðanfyri. Hesi tøl skulu takast við fyrivarni og skulu bert nýtast vegleiðandi. Verður ein slík skipan sett í verk, er neyðugt við eini neyvari greining av, hvørji tøl eiga at vera við. 
í praksis virka slíkar skipanir oftast soleiðis, at ein partur, t.d. 2/3, skal gjaldast av brúkaranum, meðan tað sum eftir er, kemur undir almenn áhugamál. Hartil skal havast í huga stuðulin, sum verður latin fiskivinnuni, eitt nú minstaløn og skattaniðurseting. 
Kostnaðurin 2004 
Umsiting 
Fiskivinnustovan 
3,8 mió. 
Gransking 
Granskingarverkætlanir Fiskivinnuroyndir 
3,4 mió. 5,0 mió. 
Rannsóknir 
Fiskirannsóknarstovan Magnus Heinason 
11,4 mió. 9,5 mió. 
Eftirlit 
Fiskiveiðieftirlitið 
35,3 mió. 
Tilsamans 
68,4 mió. 
Talva 8 
Talvan sýnir kostnaðin á landskassaroknskapinum av hesum tænastum. (Kelda: Jørmann Petersen, Fiskimálaráðið) 
18 Meting frá táverandi fíggjarleiðara í Fiskimálaráðnum, Jørmann Petersen.19 Vinnan rindar t.d. fjarskiftiseftirlitið og posteftirlitið, tó uttan at vinnan avgerð, hvat peningurin fer til. 
42 
Tilfeingisgjald 
Tann sannroynd, at tilfeingisrenta er til staðar í eini vinnu, reisir spurningin um, til hvønn skal henda tilfeingisrenta fella til. Um tilfeingisrentan skal fella til felags landshúsarhaldið, so er neyðugt við eini skipan til at fáa hana frá tí vinnurekandi til landshúsarhaldið. Dømi um hetta er serstaka oljuskattingin, har partur av einum avlopi skal fella til tað almenna. Grundgevingin fyri einum slíkum gjaldi er júst tilfeingisrentan og býtið av hesi rentu. 
í mun til onnur gjøld, so vil eitt tilfeingisgjald taka hædd fyri gongdini í vinnuni við tað, at gjaldið  skatturin  bert skal gjaldast av einum møguligum avlopi, eftir at ávísir kostnaðir eru trektir frá. 
Veikleikarnir í eini slíkari skipan eru teir somu sum ein skipan við umsitingargjaldi, sí omanfyri. Ein skipan við tilfeingisgjaldi er nærri viðgjørd undir broti 5.4. 
í praksis eru ymisk gjøld innførd i fleiri londum. Sambært bókini The Cost of Fisheries Management, so er Namibia einasta land í heiminum, har landskassin hevur beinleiðis inntøkur av fiskiveiðuni, meðan fleiri lond eru, sum krevja ávís gjøld sum afturbering fyri tann kostnað, samfelagið ber av t.d. gransking innan fiskivinnu, fiskirannsóknir og stovnsmetingar, umsiting av loyvisskipan, eftirlit og vaktarhald. Lond, sum hava slíka skipan eru eitt nú ísland, Norra, Avstralia og Ný Sæland. 
5.2.2 Rættindamarknaður 
Uppskot Búskaparráðsins hevur verið nógv umtalað millum manna og í fjølmiðlunum. Her skal ikki vera gjørt burturúr at lýsa teirra hugsanir, men bert nakrar stuttar almennar viðmerkingar. Grundleggjandi má havast í huga, at ein rættindamarknaður er fyri at fáa tilfeingisrentuna til høldar og skapa karmar fyri effektiviseringum. Tað er ikki ein fíggingarskipan av almennu útreiðslunum. óvist er, hvat ein slík skipan gevur, og sveiggini kunnu vera stór. 
At rættindi eru umsetilig, sum á einum rættindamarknaði, førir við sær, at effektiviseringar verða framdar í vinnuni, tillagingar vilja fara fram í flotanum, og samfelagsbúskaparliga vil samlaða tilfeingið, arbeiðsmegi, kapitalur og fiskatilfeingi, verða nýtt betur enn annars (optimering). Her verður tað tann kenda ósjónliga hondin hjá Adam Smith, sum kemur at stýra gongdini. 
Um sølan fer fram um ein almennan rættindamarknað, ella rættindini fyrst vera tillutað, og síðani eru tað tey, sum hava fingið rættindini sum selja, hevur sama búskaparliga árin. Munurin er bara ein býtisspurningur - hvør skal fáa inntøkurnar av hesum, tað almenna ella tað privata. Hinvegin hevur ein almennur rættindamarknaður aðrar møguleikar, t.d. at selja í minni eindir ella fyri styttri tíðarskeið. 
í verandi skipan hava vit tvey loyvir  veiðiloyvi og fiskiloyvi. Veiðiloyvið hevur ført við sær, at skip hava eitt munandi hægri virði enn sjálvt skipið er vert. Orsøkin er, at tá ikki fleiri veiðiloyvi verða givin, verður knappheit á hesum loyvum, og tá fáa tey virði. Um veiðiloyvi kann vera givið øllum sum uppfylla ávís kriterie, kemur veiðiloyvið í sjálvum sær ikki at hava nakað virði. Sølu/keypsprísur á skipum kemur eisini at falla, um hesi verða seld uttan veiðiloyvi, tí at nýggi eigarin við eini sølu bara kann søkja og fáa eitt nýtt veiðiloyvi. 
43 
Nýggj veiðiloyvi kann merkja øktan kapacitet. Men einki kann fiskast bara við veiðiloyvi, fiskirættindi krevjast eisini. Tey nýggju veiðiloyvini kunnu so keypa fiskidagar frá verandi eigarum av fiskidøgum  endaliga ella fyri eitt ár, ella á rættindamarknaðinum. Ein spurningur, ið má viðgerast her er, um ein øking av kapacitetium er haldbar. Hugsast kann, at í framtíðini vil kapaciteturin tillaga seg tilfeingið, sum er tøkt. Men er fyrst meir kapacitetur komin inn, vil hetta seta politisku skipanina undir stórt trýst, fyri at fáa rættindi til kapacitetin. 
Størsti fyrimunurin við einum marknaði, framum ásett gjøld, er sjálv prísásetingin. á einum marknaði eru tað partarnir sjálvir, ið áseta prísin, og slepst tá undan tí truplu mannagongd at áseta gjøld sum partur av eini politiskari kabal. Harumframt er ein stórur fyrimunur, eggjanin til effektiviseringar ein uppboðssøluskipan hevur. 
Uppskotið hjá Búskaparráðnum er serliga vent ímóti døgunum. Spurningurin um kvotur krevur eisini viðgerð í hesum sambandi. Skal sama skipan vera galdandi fyri kvotur? Her má havast í huga, at tað kann vera trupult at fáa ein effektivan marknað fyri fiskasløgini, sum vera stýrd við kvotum. Orsøkin er, at reiðaríini í vinnuni eru so fá. í rækjuvinnuni kanska bara 2, og í pelagisku vinnuni eini 3-4 o.s.fr. Ein møguleiki er, at frítt er hjá øllum at keypa  møguliga vil hetta gera støðuna nakað betur, tá tað kemur til at skapa ein effektivan marknað. 
5.2.3 Nøkur landadømi 
Her vera nøkur lond nevnd sum dømi um skipanir, har ymisk gjøld verða áløgd teimum, ið reka fiskiskap. 
ísland 
í 2004 var ein skipan sett í verk í íslandi, sum verður nevnd Veiðigjald. Hugsanin aftan fyri veiðigjaldið er júst tilfeingisrentan. Frammanundan vóru ymisk gjøld løgd á vinnuna, fyri at afturbera kostnaðin av umsitingini av vinnuni. Hesi gjøld vórðu tikin av, tá veiðigjaldið varð sett í verk. Sagt verður, at samlaða gjaldið er minni nú og meira tengt at gongdini í vinnuni enn frammanundan. Skipanin er bygd á, at av nettoúrslitinum pr. kg/kvotu skal gjaldast eitt avgjald. Avgjaldið byrjaði við 6% og skal hækka til 9,5% í 2009. 
Veiðigjaldið verður roknað á henda hátt: 
Avreiðingarvirði tilsamans-roknaður oljukostnaður-annar rakstrarkostnaður-lønarkostnaður 39,8%Grundarlag fyri veiðigjaldi=útroknað veiðigjald er 9,5% av grundarlagnum. 
Síðani verður øll veiðan umroknað til toska ækvivalent og býtt við útroknaða veiðigjaldinum. úrslitið av hesum er veiðigjald pr. kg. toska ækvivalent. Kvotuparturin hjá einstaka skipinum verður síðani faldaður við hesum tali, og harvið kemur gjaldi pr. skip fram.útrokningin er grundað á veiðu- og sølutølini frá 1. mai til 30. apríl, og verður gjaldið ásett 15. juli galdandi fyri komandi fiskiárið, sum byrjar 1. september. Kostnaðurin er roknaður við støði í ár 
44 
2000, og vera síðani tillagingar gjørdar. Oljukostnaðurin verður roknaður eftir miðalprísinum á olju í tíðarskeiðinum. 
Norra 
í Norra eru ásett ymisk gjøld fyri vinnuna. Hesi eru: 
		-  Avgreiðslugjald fyri viðgerð av málum  millum 1.000 og 8.000 kr. 
		-  árligt gjald fyri skráseting - 1.500 kr. pr. fiskifar 
		-  Eftirlitsavgjald  prosentpartur av avreiðingarvirðinum 
		-  Avgjald til upphøggingargrunn Samanlagt svara hesi gjøld til uml. 1% av samlaða avreiðingarvirðinum hjá norskum skipum. Namibia Namibia hevur eina beinleiðis diskriminerandi skipan, har namibar, ið reka fiskivinnu, sleppa bíligari, enn um útlendingar eru við. í Namibia verður árligt gjald kravt fyri veiðiloyvi. Gjald verður kravt fyri hvørt tons, ið verður landað. Gjaldið er ymiskt alt eftir fiskaslagi. Loyvir verða givin at fiska ávíst fiskaslag. Eyka gjald verður lagt á hjáveiðu. Harumframt verður serligt avgjald lagt á gransking/rannsóknir20. 5.3 Samanbering av fíggjarligum úrslitum Tøl eru takksom. Kanska serliga roknskapartøl! Slík skulu viðgerast við varsemi, og mangan er neyðugt at hava kunnleika til innihaldið í grundtølunum, tá greiningar verða gjørdar. Hóast hesar veikleikar, verður ein roynd gjørd at seta nøkur lyklatøl upp fyri fiskifør og ymiskar aðrar vinnugreinar. Tølini eru bygd á roknskapar frágreiðingarnar hjá Rasmussen & Weihe yvir fiskiflotan og tøl í hagtalsgrunninum hjá Hagstovuni. Nøkur niðurstøða kann ikki gerast út frá hesum tølum, men møguliga kunnu tey nýtast til at geva ábendingar21. 
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Miðal pr. bólk 
20 Meira kann lesast um hesa skipan á http://www.mfmr.gov.na 
21 Víst verður til frágreiðingina Focus pa økonomien i det nordiske fiskeriet, har øll hesi viðurskifti vera gjølliga viðgjørd. Tíverri verður hendan ikki liðug, áðrenn arbeiðið at endurskoða lógina um vinnuligan fiskiskap, skal vera liðugt.22 Tølini frá Hagstovuni yvir aðrar vinnur og tølini í roknskapargreiningunum frá Rasmussen & Weihe eru ikki beinleiðis sambærlig, tá tað kemur til renting av eginognini. í hesi uppseting eru tølini frá Rasmussen & Weihe rættað, soleiðis at ein samanbering kann gerast. Eginpeningsavkast = úrslit áðrenn óvanligar postar/eginogn. 
Eginpeningsavkast22 
Bólkur 
Pelagisk skip 
50% 
17% 
9% 
48% 
36% 
17% 
14% 
27% 
Rækjuvinna 
9% 
4% 
-13% 
-27% 
-22% 
-46% 
-27% 
-17% 
Verksmiðjutrolarar 
20% 
15% 
17% 
26% 
27% 
12% 
24% 
20% 
Lemmatrolarar 
25% 
6% 
10% 
3% 
11% 
9% 
-11% 
8% 
Partrolarar 
43% 
24% 
22% 
32% 
25% 
-4% 
-8% 
19% 
Línuskip 
44% 
28% 
9% 
25% 
24% 
30% 
-7% 
22% 
Miðal pr. ár 
32% 
16% 
9% 
18% 
17% 
3% 
-3% 
45 
Aðrar vinnur 
Byggivinna 
29% 
18% 
27% 
ídnaður 
23% 
21% 
15% 
Talvan vísir renting av eginogn fyri ymiskar skipabólkar og aðrar vinnubólkar 
Renting av eginogn er tað avkast, eginpeningurin gevur í virkinum. Hetta avkast skal síggjast í mun til alternativa plasering av peninginum. Talið er roknað sum úrslit, áðrenn óvanligar postar og skatt, býtt við eginogn. 
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Miðal pr. bólk 
Miðal pr. vinnu 
Talva 10 
Talvan vísir ognaravkast fyri ymiskar skipabólkar og aðrar vinnubólkar 
Ognaravkastið sigur nakað um, hvussu vinningsevnið í virkinum er í mun til samlaða kapitalin, sum er bundin í virkinum  evnini at forrenta ognina. Ognaravkastið er roknað sum úrslitið av primerum rakstri býtt við ognum tilsamans23. 
í frágreiðingini frá Nordisk Ministerrad Økonomien i de nordiske fiskerier  fokus pa resourcerenten er gjørd ein roynd at seta tal á tilfeingisrentuna í m.ø. føroysku fiskivinnuni. Ein útrokning fyri partrolararnar av tilfeingisrentuni vísir, at hendan fyri árini 2001-2003 var 28% av avreiðingarvirðinum24. 
5.4 Uppskot til skipan 
Tá ið skipanir av ymiskum slag verða settar í verk, er týdningarmikið at hava í huga, hvat hesar skipanir eggja til. Um tilfeingisrentan skal falla til onnnur enn tey, sum reka fiskivinnuna í dag, mega vit tí umhugsa, hvønn atburð ein broyting vil føra við sær hjá teimum, sum starvast í vinnuni. 
23 í fylgiskjali 2 er sama talvan, men tó við tølum aftur til 1996 fyri skipabólkarnar.24 Frágreiðingin kann heintast á: http://www.norden.org/pub/sk/showpub.asp?pubnr=2006:540 
15% 
18% 
19% 
12% 
11% 
9% 
Miðal pr. vinnu 
20% 
16% 
Handil v.m. 
19% 
18% 
15% 
Talva 9 
17% 
18% 
22% 
18% 
20% 
-3% 
6% 
21% 
17% 
12% 
7% 
11% 
-3% 
5% 
-1% 
-4% 
-4% 
-11% 
-5% 
-3% 
10% 
6% 
7% 
11% 
11% 
5% 
9% 
8% 
11% 
5% 
7% 
4% 
7% 
5% 
-2% 
5% 
23% 
15% 
14% 
17% 
14% 
0% 
-1% 
12% 
22% 
17% 
9% 
18% 
15% 
18% 
2% 
14% 
14% 
8% 
7% 
11% 
10% 
5% 
2% 

Partrolarar 
Ognaravkast 
Bólkur 
Pelagisk skip 
Rækjuvinna 
Verksmiðjutrolarar 
Lemmatrolarar 
Línuskip 
Miðal pr. ár 
Aðrar vinnur 
Byggivinna 
ídnaður 
11% 
10% 
14% 
7% 
11% 
8% 
6% 
7% 
9% 
12% 
12% 
8% 
8% 
10% 
Handil v.m. 
10% 
9% 
8% 
9% 
10% 
10% 
9% 
46 
T.d. kann hugsast, at um eitt avgjald verður lagt á allan landaðan fisk, og avgjaldið verður størst fyri dýraru fiskasløgini, kann hetta elva til, at fiskur verður seldur sum annað, enn tað hann er. 
Endamálið við lógini má eisini havast í huga, tá avgerð skal takast um, hvussu hesi viðurskifti eiga at vera skipað í framtíðini. Greitt er, at í hugtakinum fíggjarlig burðardygg veiða er tann týdningurin við, at vinnan sjálv er før fyri at bera tann kostnað sum krevst, fyri at reka hesa vinnu. T.v.s. stuðul eigur ikki at vera í skipanini uttan so, at vinnan sjálv er før fyri at fíggja henda stuðul. Líkaleiðis, at vinnan er før fyri at bera tann umsitingarliga kostnaðin, myndugleikarnir hava av fiskiskapinum. 
Havandi hesi viðurskifti í huga, kundu nakrar leiðreglur verið orðaðar: 
		  Skipanin eigur at eggja til øktan vinning í vinnuni 
		  Fyrilit eigur at vera tikið fyri fíggjarligu gongdini í vinnuni 
		  Skipanin eigur ikki at darva effektiviseringum 
		  Ymiskur fiskiskapur kann viðgerast ymiskt 
		  Atgongd til vinnuna 5.4.1 Veiðigjald í íslandi er ein skipan sett í verk, tað sonevnda Veiðigjaldið, har partur av tilfeingisrentuni fellur til landshúsarhaldið. Skuldi ein slík skipan verið sett í gildi í Føroyum, heldur nevndin, at neyðugt er við nøkrum broytingum. Tann íslendska skipanin byggir á avreiðingarvirði minus roknaðan oljukostnað, minus roknaðar rakstrarútreiðslur og minus lønarútreiðslur. Síðani verður úrslitið umroknað til toskavirði og býtt út á hvørt skip eftir kvotunum, skipið hevur. íslendska skipanin tekur ikki hædd fyri, at hjá summum bólkum kann ganga illa fíggjarliga í eitt tíðarskeið. Hesir skulu hóast tað gjalda veiðigjald. Hjá okkum fiska summi í kvotuskipan, meðan onnur fiska í fiskidagaskipan, og uppaftur onnur eru ikki í nakrari skipan. Allar upplýsingar eru ikki tøkar. Vit hava ikki eina uppgerð yvir, hvussu oljunýtslan í teimum ymisku bólkunum hevur verið. Hesin trupulleikin kann loysast við eini meting av oljunýtsluni. Tann metti oljukostnaðurin kann síðani verða trektur frá rakstrarkostnaðinum. á henda hátt ber til at útskilja oljukostnaðin. Orsøkin til at hava oljukostnaðin fyri seg er, at hesin hjá summum skipabólkum er avgerandi fyri fíggjarliga úrslitið. Fyri útróðrarbátar (bólkur 4 og 5) hava vit eingi samlað hagtøl fyri raksturin hjá hesum bátum. Avreiðingarvirðið er tó tøkt. Tí er neyðugt hjá hesum bólkum at gera nakrar metingar um býtið av hýru og rakstrarkostnað. í fyriliggjandi uppskoti er metingin gjørd út frá roknskapinum á 6 bátum í bólkinum fyri árini 2003-04. Bólkur 5 vil aftur her skapa nakrar trupulleikar. Skotið verður upp, at fyri bólk 5A verður eitt gjald kravt pr. dag, sum er miðal av gjaldinum, sum skuldi verið fyri árini 2002-2004, meðan einki gjald verður kravt av øðrum bátum (bólkur 5B)2526. 25 Uppskotið er treytað av, at frítt er at koma inn í bólk 5, og verður mett, at umsitingarliga vil tað ikki loysa seg at krevja eitt gjald pr. bát í hesum bólki. 
47 
Fyriliggjandi uppskot byggir á, at skipanin kemur at rúma nøkrum bólkum, tá veiðigjaldið verður roknað. Við hesum ber til at taka hædd fyri, um ávísir bólkar hava tað fíggjarliga tungt eitt tíðarskeið. Tí verður skotið upp, at um avgjaldsgrundarlagið er negativt, so skal einki veiðigjald rindast. Vansin við at gera fleiri bólkar er, at um fortreytirnar hjá einum bólki broytast munandi, so verður útrokningargrundarlagið ikki eftirfarandi. Tað er støðan eitt nú við rækjuskipunum í løtuni, har útrokningargrundarlagið byggir á, at 4-6 skip eru í vinnu, meðan støðan í dag er, at bert 2 skip eru í vinnu. 
Gjøld 
Kr. pr. tons 
Kr. pr. dag 
pr bólk 
2002 
2004 
2002 
2004 
Nótaskip Rækjuskip Lemmatrolarar Garnabátar Partrolarar Línuskip útróðrarbátar 5A 
Onnur 
50,- 0 116,- 0 
23,- 0 67,- 59,- 
825,- 1233,- 214,- 68,- 
260,- 726,- 159,- 46,- 
Talva 11 
Veiðigjald fyri hvønn fiskidag og hvørt tons fyri árini 2002 og 2004 
Fyri fiskifør sum fiska í fiskidagaskipan kemur veiðigjaldið at vera eitt ávíst gjald fyri hvønn tillutaðan veiðidag. Fiskifør, sum fiska í kvotuskipan, skulu gjalda eftir veiddari nøgd, meðan fiskifør, sum hvørki eru í kvotu- ella fiskidagaskipan koma at gjalda 1% av avreiðingarvirðinum. í talvu 4 er sett upp, hvat veiðigjaldið vildi verið í 2002 og 2004, um hendan skipanin var í gildi. Skilligt er, at gjaldið fylgir gongdini í vinnuni27. 
í uppskotinum er veiðigjaldið sett til 9% av avgjaldsgrundarlagnum  meir um hetta seinni. Verður veiðigjaldið fyri ymisku bólkarnar gjørt upp sum prosent av avreiðingarvirðinum, er greitt, at tað er ymiskt, hvat hvør bólkur kemur at gjalda. Hetta er tó eisini fult í samsvari við hugsanina aftan fyri veiðigjaldið. Tilfeingisrentan í teimum ymisku bólkunum er ymisk alt eftir, hvussu effektivur bólkurin er. Og tí má veiðigjaldið  sum er ásett fyri at fáa nakað av tilfeingisrentuni til landshúsarhaldið  eisini vera ymiskt. 
Verður árið 2004 nýtt sum dømi, vildi veiðigjaldið sum prosent av avreiðingarvirðinum verið: 
26 Ein annar háttur at bygt eina slíka skipan upp eftir var at tikið støði í teimum bestu skipunum í hvørjum bólki, og síðani sett veiðigjaldið eftir hesum. Hetta vildi revsað teir minni effektivu og vildi skunda undir, at teir minst effektivu bátarnir vórðu skiftir út.27 Tølini í øllum útrokningunum byggja á roknskapargreiningarnar hjá Ramsussen og Weihe. Ein vansi við at nýta hesi tøl er, at ikki øll skip eru við í teimum ymisku bólkunum. T.d. eru partrolararnir Stjørnan og Polarhav ikki við, og sama er galdandi fyri línuskipini Eystnes, Froya og Gullberg. Ein annar vansi er, at skip kunnu skifta bólk. Eitt nú er Næraberg skipaður undir onnur skip, men hvar skal Atlantic Navigator? 
48 
Skipabólkur 
Veiðigjald 
NótaskipV erksmiðjuskip Rækjuskip Lemmatrolarar Partrolarar Garnaskip Línuskip útróðrarbátar Onnur skip Miðal 
2,20% 2,10% 0,00% 0,60% 0,80% 0,30% 
0,7% 0,7% 
1,4% 
Talva 12 
Talvan vísir ymiskar skipabólkar og veiðigjaldið sum prosent av avreiðingarvirðinum 
Vera tøl frá 2004 nýtt sum dømi, vildi veiðigjaldið í kónum verið góðar 21 mió.  uttan bátar í bólki 5. Sí fylgiskjal 3. 
5.4.2 útrokningin av veiðigjaldinum 
Veiðigjaldið verður roknað fyri hvønn bólkin sær, sum í talvuni omanfyri. útrokningin verður gjørd á henda hátt28: 
Avreiðingarvirði fyri tíðarskeiðið: 1. mai til 30. apríl 
-roknaður rakstrarkostnaður, ymiskt fyri bólkarnarútgangsstøðið er miðal av roknskapartølunum fyri 2002  2004. Hetta talið verður 
regulerað við føroyska prístalinum-Oljukostnaðurútgangsstøðið er ....Hetta talið skal regulerast við index yvir heimsmarknaðarprísin á olju.-Hýra fyri hvønn bólk sær. Her verður miðal hýruprosentið av avreiðingunum árini 2002-2004 nýtt. 
= Her verður komið fram til avrokningargrundarlagið = Veiðigjaldið er 9% av avrokningargrundarlagnum 
Veiðigjaldið pr. bólk verður síðani antin roknað um til gjald pr. dag ella gjald pr. tons. Er avrokningargrundarlagið negativt, verður einki veiðigjald kravt. 
28 Fylgiskjølini, merkt nr. 2, eru útrokningar fyri hvønn bólk sær. 
49 
Veiðigjaldið kann ikki dragast frá sum kostnaður í skattaroknskapinum. 
Bólkarnir eru29: 
Lemmatrolarar Partrolarar Línuskip útróðrarbátar Garnabátar 
Pelagiskur fiskiskapur V erksmiðjuskip 
Onnur skip 
Bólkur 1 í lógini um vinnuligan fiskiskapBólkur 2 í fiskidagaskipaniniBólkur 3 í fiskidagaskipaniniBólkur 4 og 5A í fiskidagaskipaniniBátar, sum hava loyvi til garnaveiðu, og veiða við gørnum meginpartin av árinum. 
Nótaskip  og ídnaðarskipFiskiskapur eftir øðrum fiskasløgum enn uppsjóvarfiski, sum verður virkað umborð.Veiða, sum ikki kemur undir nakran av hinum bólkunum, og sum ikki er fevnt av undantøkum. 
í teimum førum har veiðan verður bólkað í bólkin Onnur skip, verður veiðigjaldið roknað sum 1% av bruttoavreiðingarvirðinum. Kann eitt reiðarí í hesum bólkinum vísa á, at raksturin av skipinum gevur hall, verður einki veiðigjald kravt. Veiðigjald verður ikki kravt av skipum, ið reka royndarveiðu burturav. 
Hugsanin er, at í sjálvari lógini skal leisturin fyri útrokningina av veiðigjaldinum standa, meðan hátturin fyri hvønn bólk sær verður ásettur í kunngerð. í viðmerkingunum kunnu so fylgiskjøl tæna sum vegleiðing, hvussu hetta skal gerast. 
5.4.3. Prosenttalið 
í uppskotinum er veiðigjaldið sett til at vera 9% av avgjaldsgrundarlagnum. Sum víst á omanfyri, er ein trupulleiki við eini slíkari skipan, at gjald skal ásetast umsitingarliga/politiskt og ikki á einum marknaði. útgangsstøðið fyri prosenttalinum má vera ein útrokning av, hvør tilfeingisrentan er. Ein slík útrokning er tó ikki tøk. Tí byggir ásetingin av prosentsatsinum á eina heildarmeting av vinnuevninum hjá fiskiskipunum, bygt á roknskapartølini hjá vinnuni samanborið við aðrar vinnur, og eitt rímiligt býti av tilfeingisrentuni millum vinnuna sjálva og landshúsarhaldið. Gongdin í hýrum og íløgum í vinnuna geva eisini ábendingar um tilfeingisrentuna. Fyri at fingið eitt enn betur grundarlag, átti ein neyv greining at verði sett í verk av spurninginum um støddina á tilfeingisrentuni í fiskivinnuni. í hesum sambandi kann vísast til norðurlendsku frágreiðingina sum er nevnd í broti 5.3. 
5.4.4 Fyrimunir og vansar 
Fyrimunir og vansar mega lýsast við at samanbera ymiskar skipanir. Verður valt at fylgja loysnini í Norra við at leggja eitt avgreiðslugjald og umsitingargjald á vinnuna, so tekur hetta gjaldið ikki hædd fyri fíggjarligu gongdini í vinnuni. Tað má metast sum ein fyrimunur, at í hesum uppskoti verður tikið hædd fyri gongdini m.a. soleiðis, at skipabólkar, sum hava hall av beinleiðis rakstrinum 
29 Ein alternativ uppbýting sum helst er búskaparliga skilabetri er: Trolarar (Lemma- og partrolarar), Húka- og garnaveiða (bólkur 3, 4, 5A og garnaskip), rækjuskip, pelagisk skip, verksmiðjuskip og onnur skip. 
50 
okkurt árið, ikki skulu gjalda veiðigjald. Um ein skipan verður vald, har umsitingargjald verður kravt av antin tonsum, fiskidøgum ella stødd á skipum vildu somu viðurskifti gjørt seg galdandi  at hesi ikki taka hædd fyri gongdini í vinnnuni. 
Fram um uppboðssølu av rættindum má metast, at ein slík skipan er rímiliga stabil ár um ár. Undir øllum umstøðum  um sveiggj vera  so veit vinnan hetta, tí hesi sveiggj koma at vera grundað á nøgd, prís og gongdina í kostnaðum. 
Somuleiðis má tað metast sum ein fyrimunur fyri vinnuna, at kostnaðarrokningin tekur útgangstøði í ítøkiligum tølum og ikki sum eitt nú prosent av avreiðingarvirðinum. Við hesum hátti kemur øll effektivitetsbetran vinnuni beinleiðis til góðar. 
Fyri vinnuna má tað metast sum ein vansi at skula gjalda veiðigjald, men skal hetta síggjast í mun til, at veiðigjald er gjald fyri at gagnnýta felags tilfeingi føroyinga  fiskatilfeingið. Hinvegin, so hevur politiska skipanin skapt fortreytir fyri, at vinnan kann fáa ein vinning, sum liggur oman fyri miðal vinningin í øðrum vinnum. 
Skipanin verður hildin at vera einføld fyri umsitingina, vinnuna og borgaran annars. 
Prísurin á fiskirættindum vildi lækkað, tí at nakað av tí virði, sum tilfeingið gevur, nú ikki longur fellur til eigaran av rættindunum, men fer til felags húsarhaldið. Somuleiðis kann tilfeingisgjaldið vera við til at fora fyri óneyðugum íløgum í vinnuna. 
Samfelagsbúskaparliga sæð kann ein slík skipan ikki metast sum ein skipan, ið skundar munandi undir effektivisering av vinnuni. Uttan iva vildi ein skipan við uppboðssølu av fiskirættindum elvt til størsta búskaparliga vinningin fyri samfelagið. Tó verður hildið, at við framtíðini í huga, so viðførir skipanin, sum her er skotin upp, at fiskivinnan verður ein vinna, sum kemur at virka undir somu treytum sum aðrar vinnur. 
6. Skipan fyri útróðrarbátar 
Tvær orsøkir eru til at hyggja nærri eftir bólki 5, útróðrarbátar minni enn 15 tons. Onnur er, at bólkur 5 er undantikin nærum øllum ásetingum í verandi lóg. Hugt eigur at vera eftir, um hesi undantøk kunnu skrivast øðrvísi í eini nýggjari lóg, tá hesi gera lógartekstin fløktan at lesa. Við at lúka út her, kann lógin gerast greiðari. 
Hin orsøkin er at hyggja eftir sjálvum innihaldinum, ið ásetingarnar fyri bólk 5 skulu hava. í arbeiðssetninginum er einki sagt um, at verandi skipan fyri bólk 5 skal eftirmetast ella broytast, men tó slepst ikki undan at viðgera bólkin. Ymisk ivamál eru í verandi skipan, har vit eiga at royna at finna betri loysnir. Somuleiðis eru tað spurningar, ið stinga seg upp í viðgerðini av allari lógini, og mega hesir svarast. Arbeiðssetningurin sigur, at í samband við samanleggingar av loyvum, eru tað reglurnar fyri fiskifør størri enn 15 tons, sum skulu kannast. Neyðugt verður at hyggja eftir sjálvum 15 tons markinum, og um hetta eigur at broytast. 
51 
Vit eiga at stremba eftir at finna eina skipan, sum er løtt at umsita, tí talið á bátum er stórt. Skipanin má kennast rættvís millum fólk, og somuleiðis má skipanin vera við til at uppfylla endamálið við lógini. 
6.1 Verandi skipan 
Lógin um vinnuligan fiskiskap fatar um allan vinnuligan fiskiskap. § 6 ásetir: Tann, ið ætlar sær at avreiða, skal søkja um fiskiloyvi. Um bert verður veitt til húsbrúks, krevst ikki fiskiloyvi. út frá hesi áseting má sigast, at verður avreitt, er viðkomandi fevndur av reglunum um vinnuligan fiskiskap. Harafturímóti hava øll rætt til at veiða  men ikki til at avreiða. 
í viðmerkingunum til hesa áseting verður m.a. sagt, at: Reglan er ætlað at tryggja, at aldargamli rætturin at søkja sjógvin til egna nýtslu ikki verður skerdur. 
í upprunalógini frá 1994 var eitt mark uppá 20 BRT nýtt. í viðmerkingunum til § 6 verður víðari sagt: ásettar vera felagskvotur fyri bátar undir 20 BRT, sum vera í 3. pørtum: 
	.	a)  teir við fullum veiðiloyvi, 
	.	b)  ein minni nøgd til bátar, sum hava avmarkað veiðiloyvi, og sleppa teir at avreiða innanfyri nøgdina, 
	.	c)  teir, sum ikki hava veiðiloyvi og bert fiska til persónliga nýtslu. 
Her verður greitt staðfest, at smærru bátarnir skulu býtast í 3 partar30. Soleiðis hevur eisini verið gjørt síðani, men eru ymiskar broytingar farnar fram, og ymisk ivamál hava verið reist. Grund- leggjandi er tó hesin strukturur nýttur, sum nevndur er undir a, b og c. Teir bátar, sum koma undir punkt c) reka ikki vinnuligan fiskiskap, og koma tí heldur ikki undir reglurnar hesum viðvíkjandi í lógini um vinnuligan fiskiskap. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap heimilar fyri og ásetir beinleiðis serskipanir fyri bólk 5 samanborið við restina av fiskiflotanum í fiskidagaskipanini. T.d. kunnu útróðrarbátar minni enn 15 tons ikki umseta fiskidagar, kunnu ikki leggja loyvir saman í samband við útskifting til størri bát, og hugtakið veiðiloyvi er avtikið fyri henda skipabólk. Eisini vera í kunngerð nr. 105 frá 14. september 2005 um treytir fyri fiskiloyvi og reglur um fiskidagatal til útróðrarbátar minni enn 15 tons ásettar serligar treytir fyri, hvør útróðrarbátur kann fáa fiskiloyvi sum fullrikin; hesar taka støði í veiðinøgd, -virði og aðrari inntøku hjá eigara/útróðrarmanni. 
Grein 31 í lógini um vinnuligan fiskiskap hevur ásetingar um, at talið á fiskiførum í fiskidagaskipan ikki skal vera størri enn talið ein ávísan dag  1. januar 1995. Frá mars 2002 var hetta strikað fyri bólk 5, samstundis sum tað var ásett, at útróðrarbátar minni enn 15 tons, ið ikki høvdu havt fiskiloyvi fyri 1. januar 1995, ikki kundu fáa fiskiloyvi. Henda áseting var tó strikað í mai 2003, tó uttan at seta nakrar reglur ístaðin. 
Tað hevur áður verið víst á, at broytingin frá mars 2002 hevur volt stórar umsitingarligar tvørleikar á Fiskivinnustovuni. Neyðugt hevur verið at fingið vissu fyri, um bátarnir hava verið skrásettir fyri 1. januar 1995, ella um báturin er komin í flotan fyri annan bát, sum var skrásettur fyri 1. januar 
30 Hesar viðmerkingar eru skrivaðar til kvotuskipan, men er struktururin í vinnuni tó tann sami. 
52 
1995. Eitt annað fyribrigdi  og tað sum kanska hevur verið tyngst umsitingarliga  er, at í 1996/1997 var gjørt av at veita bátum í bólki 5 fiskiloyvi, hóast teir ikki høvdu veiðiloyvi. Hetta var gjørt við støði í ásetingini í grein 5, stk. 4 um fyribils avmarkað fiskiloyvi  tó uttan at víst var beinleiðis til hesa áseting. 
Tá Løgtingið í mars 2002 samtykti at broyta grein 31 og samtykti ásetingina í stk. 2, var ikki longur heimild fyri at veita bátum, sum á fyrsta sinni høvdu fingið fiskiloyvi eftir 1. januar 1995, fiskiloyvi aftur. Hetta hevur kravt nógv av umsitingini, og einstøk av hesum málum eru endað sum sakarmál í rættinum ella eru kærd til løgtingsins umboðsmann. Ikki altíð hevur Fiskimálaráðið fingið viðhald fyri sínum sjónarmiðum. 
Skipanin frá mars 2002 ásetti, at bátar, ið fyrstu ferð eru skrásettir eftir 1. januar 1995, ikki kunnu fáa fiskiloyvi. Tó ber til at flyta fiskiloyvi av einum báti á ein annan, sum er skrásettur eftir 1. januar 1995, og ikki er størri enn tann, sum verður tikin út. á tann hátt ber til at fáa fiskiloyvi til ein bát, sum ikki hevur verið skrásettur fyri 1. januar 1995. Hetta ger, at stórur gravgangur er eftir bátum, sum eru skrásettir fyri 1. januar 1995, fyri síðani at flyta loyvið á ein annan nýggjan bát. Hetta gevur eisini nógva umsiting. Ikki bara tí málini eru nógv í tali, men eisini tí greiningin av málunum kann vera sera trupul. 
Ein trupulleiki í sambandi við fiskiloyvini, eru sjálvar skrásetingarnar av bátunum í bátayvirlitinum. Er ein stuttleikabátur at rokna sum fiskifar, ið kann fáa fiskiloyvi til vinnuligan fiskiskap? Tað sama er galdandi fyri bátar, sum eru skrásettir at vera brúktir í samband við aling; er ein slíkur bátur eitt fiskifar? í sambandi við, at nýggj kunngerð um bátar í bólki 5 var lýst í september 2005, er avgerð tikin um ikki at skilja ímillum, hvat slag av skráseting talan er um. Er báturin ikki ræðisavmarkaður, og er hann skrásettur fyri 1. januar 1995, fær eigarin fiskiloyvi. 
Samstundis er eisini við broyting í kunngerðini um árskiftið tikin avgerð um at geva teimum bátum fiskiloyvi, sum hóast teir hava verið skrásettir fyrstu ferð eftir 1. januar 1995 kortini hava fingið fiskiloyvi fyri 31. august 2002. 
Við broytingunum í kunngerðini fyri útróðrarbátar minni enn 15 tons síðani í september 2005 er regluverkið vorðið greiðari og avgreiðslan av fiskiloyvum til hesar bátar eisini munandi lættari. 
Men tað er tørvur á (politiskt) at taka støðu til, um verandi skipan við fiskiloyvum til smærri útróðrarbátar skal broytast meir. Hóast broytingar eru gjørdar, eru framvegis nógv ivamál, sum koma fram í orðaskiftinum. Ein greið støðutakan til, hvussu fiskiloyvi verða latin bátum, minni enn 15 tons, er neyðug. Knýtt afturat hesum er, um allir bátar skulu vera í skipan við fiskiloyvum. 
6.1.1 Almennar ásetingar 
Sum almennar ásetingar í lógini um vinnuligan fiskiskap kunnu nevnast endamálsorðingarnar í grein 2, at tilfeingið skal vera umsitið burðardygt lívfrøðiliga og búskaparliga, at tryggja m.a. støðugar arbeiðs- og inntøkumøguleikar og møguleikar fyri vinnuligum virksemi um alt landið. 
í grein 6 er ásett, at tann, ið ætlar sær at avreiða, skal søkja um fiskiloyvi. Um bert verður veitt til húsbrúks, krevst ikki fiskiloyvi. Sostatt krevst fiskiloyvi, fyri at kunna reka vinnuligan fiskiskap (avreiða), men fiskiskapur til húsbrúks kann fara fram uttan fiskiloyvi. 
53 
í grein 7 eru treytir um, hvør kann eiga fiskifar undir føroyskum flaggi og fáa fiskiloyvi. Hetta skulu vera persónar, sum hava fast tilknýti til Føroyar, allir skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini og vera fult skattskyldugir í Føroyum. Er talan um partafelag, eru líknandi treytir settar, tó so, at útlendskur eigara- og avgerðarpartur kann vera upp til 1/3. 
Grein 8 ásetir treytir fyri útskifting av fiskifari og fyri samanleggingum av veiðiloyvum. Samsvarandi stk. 8 er ikki heimild fyri at leggja fiskiloyvi hjá bátum minni enn 15 tons saman. 
í grein 9 er heimilað landsstýrismanninum at áseta reglur um, hvør er at meta sum fullrikin og partrikin útróðrarmaður og reglur um inntøkumark. Henda heimild verður brúkt sum grundarlag undir kunngerð, ið ásetir treytir fyri, hvussu útróðrarbátar/menn í bólki 5 verða flokkaðir sum fullriknir og partriknir. Við heimild í grein 29, stk. 4 ásetir landsstýrismaðurin í somu kunngerð reglur um, hvussu fiskidagarnir vera býttir millum fullriknar og partriknar útróðararbátar/menn. (Kunngerð nr. 105 frá 14. september 2005). 
Grein 29, stk. 1 ásetir talið á fiskidøgum, sum loyvt verður hvørjum bólki sær at brúka í einum fiskiári  eisini bólki 5. 
6.2 Lýsing av bólki 5 
Ein trupulleiki við hesum bólki er, at í løtuni ber ikki til at siga, hvussu stórur hesin bólkurin er - hvussu nógvir bátar kunnu gerast aktivir í bólkinum. Hesin trupulleikin stavar í høvuðsheitum frá skrásetingarskipanini. 
Besta boðið uppá talið í hesum bólki er talið á bátum, sum eru skrásettir í skipanini hjá Lønjavningarstovuni. Har vóru í mai 2005 1.894 nøvn á bátum at finna. 
6.2.1 Bólkur 5A og 5B31 
Fiskiførini minni enn 15 tons vera býtt í tveir partar. Bólkur 5A sum eru fullriknir útróðrarbátar og bólkur 5B sum eru aðrir útróðrarbátar. Treytirnar fyri at fáa fiskiloyvi til bólk 5A ella 5B eru ásettar í kunngerð nr. 105 frá 14. september 2005. 
Høvuðsreglan fyri at fáa fiskiloyvi 5A er, at fiskiárið frammanundan skal eigarin hava: 1) avreitt minst 12 tons ella fyri kr. 84.000, og 
2) onnur inntøka enn útróður má ikki vera meir enn kr. 50.000. Eru treytirnar ikki loknar, kann eigarin fáa eitt fiskiloyvi 5B ístaðin. 
Talið á loyvum sæst á talvu 1. Við á myndini er eisini tal á bátum í bólki 5B, sum hava avreitt. Orsøkin til hetta er, at fleiri eru sum søkja um fiskiloyvi, men ongantíð, ella ikki hvørt ár, avreiða. 
31 Fram til fiskiárið 2002/03 vóru bólkarnir 3, 5A, 5B og 5D. í tølunum og talvunum eru 5B og 5D lagdir saman.54 
1200
1000
 800
 600
 400
 200
   0
Tal av fiskiloyvum og bátar sum hava avreitt 
Fiskiloyvir 5A Fiskiloyvir 5B/5D Bátar avreitt 5B/5D 
Mynd 2 
Talvan vísir tal á fiskiloyvum í bólki 5A og 5B og tal á bátum í bólki 5B, sum hava avreitt. (Kelda: Fiskivinnustovan og Fiskiveiðieftirlitið) 
Summi ár er talið á teimum sum avreiða hægri enn talið á fiskiloyvum. Hetta kann stava frá, at fiskiloyvini vera givin hálvárliga, og tað ikki eru somu bátar, sum søkja hvørt hálvár, meðan tølini fyri avreiðingar eru fyri hvørt fiskiár. Hinvegin kann so eisini roknast við, at talið á bátum, sum hava fingið fiskiloyvi í einum ávísum fiskiári, kann vera hægri enn talið, sum her er upplýst. í skipanini hjá Fiskivinnustovuni verður bert gjørt upp, hvat talið á loyvum er ein ávísan dag. 
Fiskidagarnir vera býttir millum bólkarnar soleiðis, at bólkur 5A fær 60% og 5B 40%. Bátarnir í bólki 5A fáa tillutað dagar pr. bát, meðan bólkur 5B fiskar av felagsdøgum. Tað er eingin treyt at vera í bólki 5A, fyri at reka fulltíðar útróður. Sambært umsitingini eru tað bátar, sum hava 5B loyvi, men sum annars lúka treytirnar fyri at vera í bólki 5A. 
í talvu 2 er yvirlit yvir nýtsluna av døgum í bólkinum. Onki ár hevur bólkur 5A nýtt 60% av døgunum, meðan bólkur 5B í fleiri ár hevur nýtt meir enn 40% av døgunum. Øll árini, uttan eitt, hevur verið avlop av døgum. Hetta eina árið vóru nýttir fleiri dagar enn tillutað bólkinum. 
55 
97/9898/99 
99/0000/01 
2001/02 2002/03 
2003/04 2004/05 
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 
Býti av fiskidøgunum bólkur 5 
ónýttir dagar Bólkur 5B/5D bólkur 5A 
Mynd 3 
Talvan vísir prosentbýtið av døgum millum 5A og 5B, og hvussu nógvir dagar ikki vera nýttir. (Kelda: Fiskivinnustovan og Fiskiveiðieftirlitið) 
Verður hugt eftir miðaltølunum fyri nýtsluna av fiskidøgum, er hetta rættiliga ymiskt. á mynd 4 eru hesi tøl. 
70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 
0,0 
Miðaltøl 
Miðal fiskidagar pr. loyvi 5A 
Miðal fiskidagar pr. loyvi 5B/5D 
Miðal fiskidagar pr. bát avreitt 5B/5D 
Mynd 4 
á myndini síggjast miðal fiskidagatøl. Fyri bólk 5B er gjørdur munur á miðaltalinum pr. loyvi og pr. bát, sum hevur avreitt í árinum. (Kelda: Fiskivinnustovan og Fiskiveiðieftirlitið) 
56 
97/98 98/99 
99/00 00/01 
2001/02 2002/03 
2003/04 2004/05 
97 /9898 /99 
99 /0000 /01 
2001/02 2002/03 
2003/04 2004/05 
Miðaltølini benda á, at rættiliga stórur munur er á bátunum í bólki 5A og 5B, men verður hugt nærri eftir tølunum sæst, at hesin munur helst ikki er so stórur kortini. í talvu 13 er útroknað veiðan og nýttir fiskidagar gjørt upp fyri 100, 25 og 10 teir bestu bátarnar í bólki 5A og 5B í fiskiárinum 2003/04. Hesi víkja munandi frá miðaltølunum fyri allan bólkin, sí talvu 3. 

5A 
5B 
Veiðan er í kg. 


100 teir bestu 
Miðal veiða 52.770 Miðal dagar 80 
Miðal veiðapr. dag 663 
Miðal veiða 24.618 Miðal dagar 59 
Miðal veiðapr. dag 418 



25 teir bestu 
Øll veiðan Miðal veiða Miðal dagar 
Miðal veiða pr. dag 
3.184.974 127.399 80 
1.589 
Øll veiðan Miðal veiða Miðal dagar 
Miðal veiða pr. dag 
1.749.448 69.978 61 
1.140 



10 teir bestu 
Øll veiðan Miðal veiða Miðal dagar 
Miðal veiða pr. dag 
1.763.655 176.366 96 
1.847 
Øll veiðan Miðal veiða Miðal dagar 
Miðal veiða pr. dag 
1.063.005 106.301 79 
1.340 
Talva 13 
Tøl yvir veiðu og nýttar dagar hjá ávísum bólkum av bátum. (Kelda: Fiskiveiðieftirlitið) 
Verður hugt eftir tølunum fyri bátar sum nýta fakst dagar, so sær nýtslan av døgum soleiðis út: 
Talva 14 
Tal á bátum, ið nýta fakst fiskidagar. (Kelda: Fiskiveiðieftirlitið) 
Veiðan hjá bólki 5 er fyri tað mesta toskur og hýsa. í fylgiskjali 1 er yvirlit yvir nøgdina, ið bólkur 5 veiðir úr hesum stovnum. Veiðan er gjørd upp sum prosent av heildarveiðuni eftir hesum fiska- sløgum. 
5A 
5B 
10 bátar nýta færi enn 10 dagar 80 bátar nýta færri enn 50 dagar 
77 bátar nýta 1 dag220 bátar nýta 5 ella færri dagar 413 bátar nýta 20 ella færri dagar 
57 
á mynd 5 er sett inn tal á nýttum fiskidøgum og prosentparturin av allari toskaveiðuni fyri bólk 5A og 5B. Ymisk viðurskifti kunnu lesast av hesi samanbering, m.a.: 
	.	1)  Heildarveiðan hjá bólki 5 eftir toski liggur millum 13 og 25%, í miðal 19% í tíðarskeiðinum. Her kann serliga leggjast til merkis stóra skiftið frá 1999/00 til 2000/01. 
	.	2)  Veiðan hjá bólki 5B fylgir talinum á nýttum fiskidøgum í hesum bólki. 
	.	3)  Veiðan hjá 5A fylgir ikki heilt somu gongd. 
Nýttir fiskidagar og toskaveiðan í prosentum av heildar toskaveiðini 
16000
14000
12000
10000
 8000
 6000
 4000
 2000
097/98 
16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 
98/99 
99/00 
00/01 
2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 
Nýttir dagar 5A Nýttir dagar 5B/5D 
Toskaveiðan í %, 5A Toskaveiðan í %, 5B/5D 
Mynd 5 
Talvan vísir nýttar fiskidagar í bólki 5A og 5B. Eisini vísir myndin prosentvísu nøgdina av allari toskaveiðuni, hvør av hesum bólkum veiðir.(Kelda: Fiskivinnustovan og Fiskiveiðieftirlitið) 
6.3 Ein nýggj skipan 
Málið er at gera eina einfalda skipan fyri brúkaran og umsitingina, sum tryggjar eina skynsama veiðu. 
Skipanin við fullriknum útróðrarbátum, sum reka útróður við bátum minni enn 15 tons, verður varðveitt. Men treytirnar fyri at verða roknaður sum fullrikin útróðrarbátur í bólki 5 verða skerpaðar. Hesar skulu endurspegla, at útróðurin er livibreyðið hjá útróðrarmanninum. Markið í dag uppá 84.000 kr. í avreiðingarvirði eigur at verða sett til um 4-500.000, tá hædd er tikin fyri, at báturin skal hava um eina helvt av avreiðingarvirðinum. Og verður upphæddin sett rímiliga høgt, er 
58 
Tal av fiskidøgum 
% av samlaðu toskaveiðini 
ikki neyðugt at hava ásetingar um mest loyvdu inntøku frá øðrum enn útróðri. Hetta hevði lætt munandi um umsitingina. 
Funnið skal vera fram til ein hóskandi prosentpart av fiskidagatalinum í bólki 5 sambært grein 29 í lógini um vinnuligan fiskiskap, sum skal latast teimum fullriknu útróðrarbátunum  5A. Tá treytirnar vera skerpaðar, vera helst færri loyvir í 5A, so prosentparturin kann lækkast sammett við verandi 40%. Hesum bólkinum eiga at verða givnar umstøður at kunna reka veruligan vinnuligan útróður. 
Allir aðrir útróðrarbátar, minni enn 15 tons, fáa fiskiloyvi sum partriknir útróðrarmenn/bátar at fiska innan fyri tað eftirverandi fiskidagatalið tillutað øllum bólki 5, tá fiskidagatalið hjá teimum fullriknu er farið burturav. Hetta merkir í veruleikanum, at allir bátar kunnu fáa fiskiloyvi  antin sum fullrikin ella sum partrikin. Trongdin at skula keypa fiskiloyvi og fáa tað flutt á ein annan og gjarna nýggjari og effektivari bát fellur burtur. Og ræðisavmarkingarnar fyri bólk 5 fara í søguna. 
Ein slík skipan hevði umsitingarliga verið munandi minni krevjandi. 
útróður við bátum minni enn 15 tons verður staðfestur at vera bæði við vinnuliga fullriknum bátum og við vinnuliga partriknum bátum. Tað, at tað verður møguligt hjá øllum bátum at fáa fiskiloyvi ger, at skipanin livir upp til fatanina av, at slíkur útróður er ein lívsstílur hjá mongum føroyingi  tað er ein aldargamal siður at kunna fara á flot og at avreiða. Verandi skipan forðar fyri hesum, tí bert teir, sum áttu bátar fyri 1. janaur 1995, hava síðani mars 2002 havt henda rættin. Allir hava rætt at fiska til húsbrúks, men at kunna avreiða er ein framíhjárættur, sum nakrir hava. 
Fiskiskapurin skal fara fram við atliti at tí av Løgtinginum samtykta fiskidagatalinum fyri bólk 5  fyri allar bátar, sum avreiða. í so máta eru atlit tikin at veiðiorkuni. 
Nakað annað er, at atfinningar kunnu setast fram í sambandi við, at møguleiki verður fyri at útvega sær nýggjar bátar, uttan at verandi báturin verður ræðisavmarkaður og fer úr fiskiskapinum. So tann samlaða tekniska fiskiorkan kann vætnast at gerast størri, men dagatalið sjálvt verður kortini ikki størri. Verður frítt at fáa sær annan bát, er ógrundað at leggja fiskiloyvi saman ella at flyta loyvi av einum báti á ein annan. Tí verður ásetingin í § 8, stk. 1 um, at fiskiorkan ikki skal gerast størri, ógrundað fyri bólk 5. 
Men vera avmarkingar settar fyri, hvør kann fáa fiskiloyvi, vera vit at halda fram við eini lutfalsliga umfatandi umsiting, samstundis sum nøkrum verða givin framhaldandi framíhjárættindi at reka vinnuligan útróður sum part av gamla lívsformi føroyinga. Teir føroyingar, sum hava fingið sær bát eftir 1. januar 1995, fáa ikki henda møguleika. 
6.3.1 Eitt annað uppskot 
Tá talan er um bólk 5 hevur ikki verið gjørligt at funnið semju millum allar nevndarlimirnar. Tí verður her eisini nevnt eitt annað uppskot til skipan fyri bólk 5, sum er ein kvotuskipan fyri hendan bólkin. 
Fyri bólk 5 verður farið frá fiskidagaskipan til eina kvotuskipan, har ásett verður mest loyvda veiða hvørt fiskiár. Orsøkin til hesa broyting er m.a.: 
59 
		  Fiskiorkan hjá fiskiførum minni enn 15 BT er ógvuliga ymisk 
		  Raksturin hjá einstaka fiskifarinum er ógvuliga ymiskur 
		  Verandi skipan, har ein túrur er ein dagur, gevur ikki røttu myndina av, hvussu nógvir dagar vera brúktir 
		  Markið uppá 15 BT/BRT 
		  Atgongdin til bólkin verður frí og eins fyri allar føroyingar 
		  Ikki neyðugt at skilja millum bólk 5A og 5B 
		  Umsitingarliga ein einføld skipan. Mest loyvda veiðan hvørt fiskiár hjá bólki 5 byggir á søgulig veiðitøl. Bólkurin fær hvørt ár lutað eina kvotu til, sum er ein ávísur prosentpartur av samlaðu veiðuni eftir toski og hýsu fiskaður undir Føroyum við føroyskum fiskiførum. Miðal veiða hjá bólkinum fyri fiskiárini frá 1996/97 til 2004/05 verður brúkt sum grundarlag fyri áseting av prosentpartinum. Fyri at tryggja, at kvotan ikki verður fiskað eftir einum stuttum tíðarskeiði, verður árliga kvotan býtt út á nøkur tíðarskeið, soleiðis at bólkurin ikki kemur at vera uttan kvotu í longri tíð. óbrúkt kvota í einum tíðarskeiði verður flutt til næsta tíðarskeið í sama fiskiári. Verður kvotan í einum tíðarskeiði uppfiskað, skal fiskiskapurin steðga beinanvegin. Støðan kann tó vera tann, at kvotan eftir onkrum fiskaslagi er uppfiskað, og ikki øðrum, og tí verður í stk. 5 heimilað landsstýrismanninum at gera reglur um, hvussu farast skal fram í slíkum førum. Hetta kunnu eitt nú vera reglur um, at ávísur partur av kvotuni kann flytast um tíðarskeið, ella at eitt fiskaslag kann vekslast um til annað fiskaslag soleiðis, at nøgdin av øðrum minkar, meðan hin veksur. 7. Fiskiorka í sambandi við endurskoðanina av lógini um vinnuligan fiskiskap er ein av spurningunum at kanna eftir og finna ein hátt at gera upp fiskiorkuna, bæði tá tað snýr seg um samanleggingar og útskifting av skipum, og tá tað snýr seg um leypandi effektivitetsbroytingar, sum fara fram. Ein bólkur hevur viðgjørt spurningin. Bólkurin hevur havt 6 fundir. Við í viðgerðini hava verið: Frits Thomsen, Kristin Rasmussen, Jón Magnussen, Petur Steingrund og Hjalmar Hansen. Harumframt hava Jákup Jacobsen og Torleivur Hoydal frá Skipaeftirlitinum og Símun Joensen frá Fiskiveiðieftirlitinum luttikið á einum fundi. Spurningurin um fiskiorku verður eisini viðgjørdur í frágreiðing, sum varð handað Bjørn Kalsø 4. apríl 2005. Víst verður til hesa frágreiðing32. Til at lýsa fiskiorkuna hjá einum trolara hevði rættast verið at mált, hvussu nógvir m3 av sjógvi fara ígjøgnum trolið hvønn fiskidag, ella fyri botntrol, hvussu nógvar m2 trolið fer yvir hvønn fiskidag. Men hetta er sera trupult at hava eftirlit við, og forðar samstundis monnum í at fáa trolini so effektiv 32 Henda er at finna á: http://www.fisk.fo/files/130505_Fiskiorkan_Landgrunn_Føroya_Banka.pdf 
60 
sum gjørligt. Til at lýsa fiskiorkuna hjá einum línubáti, hevði talið á húkum settir hvønn fiskidag verið rættasta mátið at brúkt. Men hetta er eisini sera trupult at hava eftirlit við. 
Bólkurin metir, at tann leistur, sum er nýttur seinnu árini við at brúka rúmmát fyri onnur før enn trolarar og maskinorku * rúmmát fyri trolarar (kunngerð nr. 51 frá 11. mars 2003 um mannagongd og áseting av fiskiorku, tá veiðiloyvi verða flutt millum fiskifør 15 tons og størri) til at umrokna fiskidagar, er tann frægasti hátturin, ið er tøkur í løtuni. Tó verður hildið, at ávísar broytingar kunnu gerast, og verður hetta viðgjørt niðanfyri. 
7.1 Fyrimunir og vansar við BT 
Bólkurin hevur viðgjørt fyrimunir og vansar við at nýta BT sum rúmdarmát, ístaðin fyri at nýta L*B*D. Høvuðsmunurin er, at við BT eru øll rúmini á skipinum tikin við, meðan hátturin við L*B*D lýsir støddina á skipinum undir dekkinum. 
Rúmdarmát í BT er væl lýst og er ásett í altjóða sáttmála, sum verður fylgdur av nærum øllum heimsins londum, og verður skrásett á skipsblaðið. Rúmdarmátið L*B*D er ikki so væl lýst, og serliga trupult er at áseta dýpið. Hetta ger, at skip koma at hava ymiska stødd, hóast tey hava somu mát og sokallað paragrafskip koma burturúr. 
Størsti vansin við at nýta BT er, at fyri at fáa sum mest fiskiorku, verður møguliga skorið av manningarrúmum og rúmum ætlað til at arbeiða veiðuna. Fyri at hetta ikki skal henda, eigur Skipaeftirlitið at seta krøv til manningarrúm og arbeiðsumhvørvi, og Heilsufrøðiliga Starvsstovan at seta krøv um løggilding av arbeiðsdekkinum. Hesi krøv skulu vera lokin, fyri at skipið kann fáa veiðiloyvi. Bólkurin er tó komin til ta niðurstøðu, at fyrimunirnir við at brúka BT eru størri enn vansarnir33. 
Maskinorka: 
Maskinorka verður lýst sum: Mesta megi (kW), ið kann veitast til framtøku av skipinum. íroknað er eisini møguligt PTI (Power Take In) frá hjálpimotorum. Skipið skal hava eina skjalprógvaða skipan umborð, ið prógvar mestu framtøkumegina, og at hon ikki kann broytast. 
Pelatrekk hevur eisini verið viðgjørt, sum møguliga rættari mát fyri framtøkumegi, men hetta er truplari at hava eftirlit við. Bólkurin mælir til at nýta mestu framtøkumegi. 
7.1.1 Nøkur orð um uppmáting 
Sambært altjóða sáttmála skulu øll skip longri enn 24 metrar vera uppmáld eftir reglunum í International Convention on Tonnage Measurement of Ships, 1969. Fyri skip styttri enn 24 metrar eru tað tjóðskaparligar reglur, sum vera nýttar. Hetta inniber, at skip longri enn 24 metrar kunnu beinleiðis samanberast uttan mun til, um hesi eru uppmáld í Føroyum ella eitt nú í Onglandi. Men er skipið styttri enn 24 metrar, er hetta ikki vist, tí reglurnar í Føroyum og einum øðrum landi ikki 
33 Ein annar háttur enn at nýta BT er at uppfinna eitt rúmdarmát, har dýpdin ikki verður nýtt, tá tað er hendan, sum gevur størstu trupulleikarnar við at nýta LxBxD. Eitt uppskot er: LxBx(kvadratrót av LxB). Við hesum fæst eitt mát, sum ikki er flatmát, men eitt rúmdarmát, sum hvørki gevur fyrimun fyri longd ella breidd. 
61 
nýtast at vera eins. Tí verður krav sett til, at øll fiskifør, styttri enn 24 metrar, skulu vera uppmáld eftir føroyskum reglum. 
Tær føroysku reglurnar fyri før millum 15 og 24 metrar eru tær somu, sum fyri skip 24 metrar og longri. Før styttri enn 15 metrar og niður til (Loa x B =20 ) vera uppmáld eftir øðrum føroyskum reglum. Tað vil siga, at tað er føroysk lóggáva fyri uppmáting av fiskiførum heilt niður til stór 10 mannafør, og Skipaeftirlitið tekur sær av hesum. 
7.3 Veiðievni34 
Bólkurin hevur kannað veiðuna fyri ymisku bólkarnar og hugt eftir veiðuni pr. dag hjá teimum ymisku fiskiførunum. Fyri bólk 1, 2, 3 og 4 er hugt eftir tølunum fyri fiskiárini 2002/03, 2003/04 og 2004/05. Fyri bólk 5 er bert hugt eftir tølunum tvey tey seinastu fiskiárini. 
Som roknað var við, var funnið fram til, at hjá trolarunum í bólki 2 er ein beinleiðis samanhangur millum veiðu pr. dag og kW*BT/1000. í talvu 1 er hetta víst sum miðaltøl hesi árini. út frá hesum kann tann niðurstøðan gerast, at tá dagar vera fluttir frá einum trolara til annan, eigur ein umrokning av fiskidøgum at fara fram við útgangsstøði í kW*BT/1000 hjá báðum skipunum, fyri at leggja upp fyri broytingini í veiðu orsakað av flytingini. 
14000 12000 10000 
8000 6000 4000 2000 
0 
Miðal veiða pr. dag í tíðarskeiðinum 
y = 11,196x + 3787,4 R2 = 0,2539 
0 100 200 
300 400 
kW*BT/1000 
500 600 700 
Mynd 6 
Miðal veiða pr. dag hjá partrolarunum fyri árini 2002/03 til 2004/05 sett í mun til kW x BT/1000 
34 Taltilfarið henda greiningin er bygd á, er fyri bólkarnar 1, 2, 3 og 4B, upplýsingarnar eru úr skipsdagbókunum, meðan tølini fyri bólk 4A og bólk 5 byggja á skrásetingar í avreiðingarskipanini. 
62 
Umrokningin kann verða gjørd við beinleiðis at lesa av í talvuni ella við at seta inn í forskriftina y= 11,196X + 3787. Ein annar møguleiki er at rokna, at forskriftin gongur gjøgnum null, soleiðis at umrokningin bert fer fram við einum faktori sum er: (BT x kW/1000) fyri skip dagar fluttir frá) / (BT x kW/1000) fyri skip dagar fluttir til). 
Vera tølini greinað hvørt sær, soleiðis at kW verður sett í mun til veiðu pr. dag, so er greitt samband millum hesi bæði. Verður hinvegin hugt eftir BT og veiðu pr. dag, kann ikki vísast á eitt beinleiðis samband millum hesi. Verður eitt mát sum LxBx(kvadratrót LxB) nýtt, er eitt ávíst samband millum hetta mát og veiðu pr. dag. Hóast hesi úrslit verður mælt til, at nýtt verður kW og BT, tí hetta eru tøl, sum eru tøk, og eingin ivi er um tølini. Verður LxB (Kvadratrót LxB) nýtt, so er ein faktorur, dýpi, sum ikki verður nýttur, og kann hesin tá verða nýttur til at avlaga skipanina. 
Sama útroking er gjørd fyri bólk 1, og vísir hon sama mynstur. Um nakað, so vísir mynd 7 enn greidligari sambandið millum veiðu pr. dag og støddina/maskinorkuna á fiskifarinum. 
12000
10000
 8000
 6000
 4000
 2000
    0
Miðal pr. dag fyri 3 ár 
y = 2,7866x + 3107,5 R2 = 0,3798 
0 500 1000 
1500 
2000 2500 
kWxBT/1000 
Mynd 7 
Miðal veiða pr. dag hjá lemmatrolarunum fyri árini 2002/03 til 2004/05 sett í mun til kW x BT/1000 
Tá hugt verður eftir húkaflotanum, er úrslitið soleiðis, sum roknað var við. Verður hugt eftir øllum flotanum undir einum, sæst onki beinleiðis samband millum støddina á skipinum og veiðuna pr. dag, sí mynd 8. Tó er sjónligt, at nøkur lop eru. Undantak er tó fyri minnu útróðrarbátarnar, har talvan vísir, at samanhangur er millum støddina á bátinum og veiðuna pr. dag. Mælt verður til, at hildið verður fram við verandi skipan við eini umrokningartalvu við nøkrum lopum soleiðis, at lagt verður upp fyri veiðievnunum hjá hesum skipum. 
63 
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
Miðal í 3 ár fyri bólk 3, 4A og 4B 
00 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 
LxBxD 
3 
4A 
4B 
Mynd 8 
Miðalveiða pr. dag fyri húkaflotan niður til bólk 5 fyri fiskiárini 2002/03 til 2004/05. 
Men verður tó valt at nýta umrokningina av fiskiorku sum eina funktión, letur hetta seg eisini gera. 
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0 
Bólkur 3, 4A og 4B saman 
y = 1463.3Ln(x) - 4852.1 R2 = 0.748 
0 200 
400 600 
800 1000 1200 
LxBxD 
1400 1600 1800 
Mynd 9 
Samband millum veiðu pr. dag og stødd. Svartir trýkantar vísa bólk 4A, hvítir trýkantar vísa bólk 
4B og fýrakantar vísa bólk 3. Ein tendenslinja er koyrd ígjøgum alt tilfarið. 
64 
Kg per dag yvir 3 ár 
Kg per dag 
Ikki hevur verið gjørligt at gera eina heildarmynd við at nýta BT fyri húkaflotan orsakað av, at fleiri av hesum bátum ikki eru uppmáldir í BT. Bólkur 3 er tó allur uppmáldur í BT, og verður myndin ikki annarleiðis enn omanfyri, um hetta mát verður nýtt fyri hendan bólkin35. 
7.4 Fiskiorka 
í lógini um vinnuligan fiskiskap verður hugtakið Fiskiorka nýtt. Tað er tó ikki allýst í lógini. 
Hinvegin er veiðievnið allýst sum: Veiðievnið hjá fiskifari er, veiðitrýstið hvørt fiskifar fremur hvønn fiskidag, men tað verður ikki nýtt í lógini. 
Hugtakið fiskiorka er tó allýst í kunngerð nr. 51. frá 11. mars 2003. Har stendur: Metingarvirði fyri fiskiorku eru hesi: Fyri fiskifør, ið royna við húki: Longd (L) x breidd (B) x dýpi (D). Fyri fiskifør, ið royna við troli: Longd (L) x breidd (B) x dýpi (D) x maskinorka. 
Eftir hesi allýsing er hugtakið fiskiorka knýtt at fysiskum mátum á einum fiskifari. í FAO frágreiðingini: The state of world Fisheries and aquaculture (Sofia 2004), verður hugtakið eisini viðgjørt. útgangsstøðið her er Fishing capacity, og verður víst á ymiskar hættir at gera upp hendan capacity. Víst verður eisini á, at kapasitetur kann nýtast í ymiskum útgávum, ein av hesum er Fishing effort. Um Fishing effort verður sagt: Fishing effort. The amount af time and fishing power used to harvest fish. Fishing power. Fishing power is determined inter alia by gear size, boat size and horsepower. 
Hendan allýsingin hevur tveir variablar  tíðin og fysisk mát. í kunngerð nr. 51. frá 11. mars 2003, er bert ein variabul nýttur, og tað er fysisk mát. Mælt verður til, at í komandi lógarverki verður fiskiorka allýst við tveimum variablum  tíð og fysiskum mátum. 
Allýsingin kundi verið: Fiskiorka er tann fiskitíð og fiskimegi, ið verður nýtt fyri at fiska. Fiskimegi verður ásett sum stødd á skipinum og framtøkumegi. Fiskitíð eru teir dagar, ið nýttir vera til at veiða. 
útrokningargrundarlagið undir veiðievninum pr. dag eigur at verða eftirmett regluliga. 
7.5 Onnur viðurskifti 
Talið á fiskidøgum er týdningarmesta amboðið til at stýra fiskiorkuni. Mælt verður til, at óbrúktir dagar í skipanini verða tiknir inn. Hetta kann gerast, tá fiskidagar skulu ásetast aftur. Tá kann støði takast í miðal brúkta dagatalinum pr. bólk seinastu 3 árini. Um fiskifrøðin ella onnur viðurskifti krevja aðrar tillagingar, eiga tær at verða tiknar við í nýggja útroknaða dagatalið. 
Broytingar við einum fiskifari, so sum, at tað verður longt, umbygt ella mesta framtøkumegin verður broytt (skifta motor), skulu góðkennast av Fiskimálaráðnum, og møgulig umrokning av fiskidøgum eigur at fara fram. 
35 í fylgiskjali 5 er veiðan sett í mun til bólk 3, uppmáldur í BT. 
65 
Hildið verður ikki, at tað ber til at áseta mát fyri leypandi effektiviseringum av flotanum, men skuldi hetta kunnað verið innroknað, um forskriftir og umrokningartalvur leypandi verða endurskoðaðar. 
6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 
0 
Veiða pr. dag 2003/04 
0 100 
200 300 
Lxbxd 
400 500 600 
Bólkur 4B 
Bólkur 4A 
Bólkur 5 
Mynd 10 
Veiða pr. dag fyri bólk 5, 4A og 4B fyri fiskiárið 2003/04. 
Viðv. bólki 5 kann mynd 10 møguliga nýtast í orðaskiftinum um markið fyri bólk 5 og 4 og umsetiligheitina millum bólkarnar! 
7.6 Tilmæli til eina nýggja lóg: 
Bólkurin heldur, at í lógini skal vera ásett: 
	.	a)  BT (sbrt. International Convention on Tonnage Measurement of Ships, 1969) verður nýtt, heldur enn LxBxD. BT er altjóða góðkendur uppmátingarháttur, soleiðis at ikki verður ivamál um, hvussu uppmátingin skal fara fram. Fyri at kunna leggja saman ella fáa nýtt fiskifar er ein treyt, at uppmáting í BT er gjørd. Somuleiðis fyri at kunna keypa/selja fiskidagar, má uppmáting í BT vera framd. Um nýggj uppmáting viðførir broytingar í veiðirættindum, varðveitir fiskifarið tó rættindini tað hevði eftir gomlu uppmátingunum. Krav eigur at verða sett um, at øll fiskifør, ið reka vinnuligan fiskiskap, skulu mátast upp innan 2 ár frá tí, at lógin er komin í gildi. 
	.	b)  Umrokning fyri trolararnar í bólki 2 verður gjørd við eini forskrift, bæði tá fiskidagar vera handlaðir ímillum skip, og tá fiskidagar skulu flytast á annað fiskifar, tá skip vera skift út. Fyri bátar á húkaveiðu verður ein umrokningartalva nýtt. Forskriftin og umrokningartalvan eiga at verða eftirkannað regluliga, t.d. annað hvørt ár, við grundarlagi í veiðuni 3 tey seinastu árini. 
66 
c) Heldur enn maskinorka verður orðið Framtøkumegi nýtt. Framtøkumegi er: Mesta megi (kW), ið kann veitast til framtøku av skipinum. íroknað er eisini møguligt PTI (Power Take In) frá hjálpimotorum. Skipið skal hava eina skjalprógvaða skipan umborð, ið prógvar, hvør mesta megin er, og at hon ikki kann broytast. Um myndugleikarnir koma umborð, og eingin skjalprógvað skipan finst umborð hesum viðvíkjandi, ber skipið kostnaðin av kanningararbeiðinum at máta framtøkumegina. 
	.	d)  Krav um góðkenning, tá fiskifør verða longd, umbygd ella broyta mestu framtøkumegi (skifta motor). Møgulig umrokning skal fara fram av fiskidøgum. 
	.	e)  Fiskiorka verður allýst sum: Fiskiorka er tann fiskitíð og fiskimegi, ið verður nýtt fyri at fiska. Fiskimegi verður ásett sum stødd á skipinum og framtøkumegi. Fiskitíð er teir dagar, ið nýttir vera til at veiða. 
8. Rávørur til hjáframleiðslur 
í pkt. 11 í arbeiðssetninginum hjá arbeiðsbólkinum, sum skal endurskoða lógina um vinnuligan fiskiskap, verður bólkinum álagt at: 
Meta um, hvussu lógarverkið frameftir tryggjar, at allur fiskur, og alt av fiski, kemur til høldar, soleiðis at nýggjar framleiðslur kunnu mennast burtur úr tilfeinginum.í verandi lóggávu eru tað hesar greinar, sum hava týdning í hesum sambandi: 
§ 2. ...Dentur verður lagdur á, í umsitingini av hesi lóg, at varðveita tilfeingið og at troyta og gagnnýta hetta burðardygt á skilabesta hátt, lívfrøðiliga og búskaparliga, við virðing fyri sambandinum millum ymisku dýra- og plantustovnarnar í havinum og meingi teirra, til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni.... 
§ 10, stk. 4. Tað er ikki loyvt at blaka veiðu fyri borð.ásetingin í § 10 verður helst varðveitt í endurskoðaðu lóggávuni, men her mugu vit allýsa, hvat 
veiða merkir. 
Vit vita, at í framtíðini fara vit at uppliva størri og økt krøv um t.d., hvaðani fiskurin kemur, hvussu hann er fiskaður, og hvussu hann er virkaður. Somuleiðis fer marknaðurin og altjóða samfelagið at herða krøvini um burðardygga gagnnýtslu av tilfeinginum. Hetta mugu vit leggja upp fyri í eini end- urskoðari lóggávu. 
í Føroyum verður feskfiskur bara kruvdur og avreiddur við høvdi. Higartil hevur tað mesta av rogn- unum og nakað av livrini verið tikið við til lands. Skulu vit gagnnýta fiskin betur, verður talan um tann partin av livrini og aðrar innvølir, sum vit higartil hava tveitt í havið aftur. 
Um vit ganga út frá, at tað vera landað umleið 130.000 tons (tøl frá 1999 rund vekt) av botnfiski undan Føroyum, so er rávørugrundarlagið til hjáframleiðslur samanlagt umleið 70.000 tons. Av 
67 
hesum eru innvølir umleið 17.000 tons (livur 8.000 tons), høvd umleið 28.000 tons, ryggir o.a. umleið 18.000 tons og fráskurðir umleið 6.000 tons36. Ein partur av hesum kemur til sættis í dag. 
í løtuni gongur skeiva vegin, tá umræður at fáa ein størri part av innvølunum hjá feskfiskaflotanum til lands. Livravirkið á Eiði vantar rávøru, men samstundis seta alt fleiri reiðararar kryvjimaskinur umborð á partrolararnar, sum gera, at livurin ikki kann brúkast til framleiðslu. Tað sigst, at tað ber til at fáa kryvjimaskinur, sum ikki skala livrina, men at hesar eru munandi dýrari at keypa. Tí mugu vit taka støðu til, um tað skal vera loyvt at brúka framleiðsluútgerð umborð á skipi í framtíðini, sum minkar um nýtsluvirðið á tilfeinginum. 
á vitjanum í Norra og íslandi fingu vit at vita, at í teirra fiskivinnulóggávu eru ongi krøv um, at t.d. innvølir skulu førast til lands. Londini hava heldur ongar serskipanir, sum eggja monnum til at taka innvølir. Norðmenn síggja størstu møguleikarnar í betri gagnnýtslu av slógnum, men enn er ongin vinna komin burturúr. 
í eini endurskoðaðari føroyskari lóggávu um vinnuligan fiskiskap eiga vit at skapa fortreytir fyri eini betri gagnnýtslu av fiskatilfeinginum, so vit lúka krøvini um burðardygga veiðu. Her verður í fyrstu syftu hugsað um feskfiskaflotan undir Føroyum. 
Tí eiga vit at skifta orð um, hvussu harðliga vit skulu fara til verka í lógarsmíðnum. Her eru nakrir møguleikar: 
1. Lata marknaðarkreftirnar ráða.2. Brúka gularótina og halda fram við at útbyggja skipanir (t.d. eyka fiskidagar til skip, sum taka livur og aðrar innvølir), sum eggja skipunum til at taka ein størri part av innvølunum við til lands. 
3. Lóggávan kann heimila landsstýrismanninum í kunngerð at áseta nærri reglur um, hvørjir partar av veiðuni skulu førast til lands, so hvørt hann metir, at fortreytir eru fyri hesum. 
4. Landsstýrismaðurin fær heimild til at seta treytir um avreiðing av innvølum í loyvini hjá skipunum. 
5. Vit kunnu krevja í lóggávuni, at innvølir ella partar av hesum vera landaðir, um keypari er til rá- vøruna. Við einum keypara verður helst talan um lágar prísir til skipini í fyrstuni, men helst ber til at rokna við øktari kapping sum frálíður. 
6. Seta í lógina, at allur fiskur, og alt av fiski skal takast við til lands. í eini skiftistíð kann vera neyðugt at gera súrløgu (t.d. Salmon Proteins á Eiði) burturúr tí, sum ongin áhugi er fyri at keypa. 
Pkt. 1 og partvíst pkt. 2 kunnu ikki sigast at halda ásetingina í arbeiðssetninginum um...at allur fiskur, og alt av fiski, kemur til høldar, soleiðis at nýggjar framleiðslur kunnu mennast burtur úr tilfeinginum. 
Undir øllum umstøðum má havast í huga, at neyðugt verður at áseta krøv um mannagongdir og hagreiðing av innvølum umborð á skipunum, so teir kunna nýtast til ætlaðu framleiðsluna á landi. 
36 Egil Olsen: Udnyttelse af marine biprodukter pa Færøyene. Juni 2003 
68 
9. Ognarviðurskifti 
í arbeiðssetninginum verður sagt: Kanna reglurnar um eigara- og avgerðarrætt. í hesum sambandi skal m.a. metast um, hvønn eigaralut útlendingar kunnu hava í feløgum, sum eiga veiði- og fiskiloyvi frá føroyskum myndugleikum. 
Tað sum serliga hevur áhugað er, at 1/3 av eginpeninginum og 1/3 av atkvøðunum kunnu vera á útlendskum hondum í feløgum, sum eiga fiskifør. 
Hendan reglan í lógini ger, at gjørligt er hjá útlendskum íleggjarum at koma inn í føroysku fiskivinnuna. Sum so má tað metast postivit, at gjørligt er hjá útlendskum kapitali at koma inn í føroysku fiskivinnuna, men vansin er um tilfeingið, vinnan er grundað á, endar á útlendskum hondum. Við ásetingini í § 7 er roynt at taka hædd fyri hesum báðum viðurskiftum, og verður mett, at reglurnar eru nøktandi, soleiðis at ikki er neyðugt at gera broytingar í lógini á hesum øki. 
Hyggja vit eftir okkara grannalondum, so er kravið í Norra, at 60% av eginpeninginum og avgerðarrættinum er á norskum hondum. Harafturat er í Norra eitt krav, at minst 50% av eigarunum skulu vera aktivir fiskimenn. Nógv verður tí gjørt burturúr at kanna, um viðurskiftini veruliga eru soleiðis, sum partarnir upplýsa. í íslandi kunnu útlendingar eiga upp til 25% í fiskiskipum, og er talan um fleiri feløg, sum eiga hvørt annað, kunnu útlendingar eiga upp til 49% av samtakinum. 
Hugt hevur verið eftir mannagongdini, ið nýtt verður, tá talan er um umsóknir, har útlendingar eru við í eigaraskaranum, og kann hendan mannagongd verða nakað broytt. 
Dentur eigur at vera lagdur á, at hesi viðurskifti vera kannað væl og virðiliga, tá umsóknir koma til Fiskimálaráðið. Ofta vísir tað seg, at slík mál hava skund, men eigur neyðuga tíðin at vera nýtt til at tryggja, at viðurskiftini eru í lagi. Her kann reisast spurningur, um krav eigur at verða sett til, á hvørjum máli slíkar umsóknir eru skrivaðar. Eru ivamál, eiga eigararnir, og ráðgevar teirra, at vera spurdir eftir nærri upplýsingum. 
Orðað kundi verið eitt vegleiðingarskriv, har greitt verður frá, hvørji krøv verða sett til viðgerð av umsóknum, har útlendingar eru við sum partaeigarar, ella á annan hátt hava avgerðarrætt í felagnum. 
Stk. 6 í § 7 sigur: 
Landsstýrismaðurin kann í kunngerð áseta treytir viðvíkjandi eginpeningi, parta- og ábyrgdarpeningi, herundir støddina av hesum í mun til íløguna, og íløguførleikan hjá eigara av fiskifari. 
Henda kunngerð er ikki gjørd, og ivasamt er, um tað er rætt at hava eina slíka. Umhugsast kann, um betur var at seta uppí § 7, stk. 3, pkt. 3 eina orðing um, at í viðgerðini kann landsstýrismaðurin meta um og biðja um upplýsingar um fíggjarliga førleikan hjá eigarunum. Hetta fyri at hava ein møguleika at kanna eftir, har óvanlig fíggjarlig viðurskifti gera seg galdandi. Hugsandi er, at ein slík kanning kann umfata váttanir frá fíggingarstovnum og greiningar frá grannskoðara. 
69 
Fyri at tryggja, at viðurskiftini veruliga eru soleiðis, sum lógin krevur, skal umsitingin hava hesi skjøl: 
		-  stovningarsamtykt 
		-  viðtøkur fyri felagið 
		-  starvsreglugerð fyri nevndina 
		-  prógv fyri innføring í yvirlit yvir partaeigarar 
		-  partaeigarayvirlit 
		-  tekningarútskrift frá Skráseting Føroya 
		-  endaligan keypssáttmála 
		-  møguligan partaeigarasáttmála 
		-  onnur skjøl, sum hava týdning fyri ognarviðurskiftini og avgerðarrættin í felagnum, herundir lániavtalur 
		-  váttan um, at ongar aðrar avtalur viðvíkjandi eigara- og avgerðarviðurskiftunum enn tær, sum Fiskimálaráðið hevur fingið innlit í, eru gjørdar í hesum sambandi. Váttan skal fyriliggja frá: o Nevndarlimum o Stjórn 
		-  Líknandi váttan sum umtalað omanfyri kann verða kravd frá: o Eigarum (partaeigarum/smápartaeigarum) o Advokati 
		-  Øll skjøl skulu vera á antin føroyskum, donskum ella norskum. Eru frumskjølini ikki á hesum málum, skal góðkend týðing fyriliggja. Fráboðan um ognarviðurskiftini skal sendast Fiskimálaráðnum innan 4 vikur, um broytingar henda í ognarviðurskiftunum. Hetta uttan mun til, um hetta eru broytingar í útlendska ella føroyska eigaraskaranum. 10. Annað havtilfeingi Nevndin, sum endurskoðar lógina um vinnuligan fiskiskap, er samd um, at spurningurin um arvatilfar v.m., sum stavar úr havinum, er eitt øki í menning, og at tað er rætt at taka hetta við í viðgerðina av lógini. Valt er at nevna hetta tilfeingið fyri annað havtilfeingi, og er hetta ein breið orðing, sum fevnir um alt lívfrøðiligt, evnafrøðiligt og fysiskt tilfar, sum stavar frá livandi verum, t.d. djórum, plantum og smáverum, ella frá øðrum uppruna í havinum. Tá sagt verður í havinum, meinast eisini á og í havbotninum. Arvatilfar frá livandi verum í havinum er partur av havtilfeinginum, og fevnir tað um tilfar frá livandi verum, t.d. djórum, plantum og smáverum, ella øðrum uppruna, sum inniheldur arvaeginleikar. Arvatilfarið er ikki einans ílegur, men eisini evnafrøðilig evni, so sum proteinir og enzymir, sum eru avleiddar av arvatilfari, og sum kunnu takast út úr tí fysiska tilfeinginum og nýtast serskilt. áhugin er vaksandi fyri at gagnnýta annað havtilfeingi, t.d. arvatilfar, sum stavar frá livandi verum í havinum. Enn er einki samlað lógarverk á hesum øki í londunum uttanum okkum, men her verður skotið upp at skipa karmar fyri gagnnýtslu av hesum tilfeingi. Umsitingin av hesum havtilfeingi eigur at taka støði í sáttmálanum um lívfrøðiligt fjølbroytni (Biodiversitetskonventiónini). í 1993 
70 
samtykti Løgtingið at taka undir við danskari staðfesting av sáttmálanum. (Uppskot til samtyktar, 23. november 1993). Sáttmálin er lýstur fyri Føroyar. (Bekendtgørelse nr. 142 frá 21. november 1996 af konvention af 5. juni om den biologiske mangfoldighed). Umframt ásetingar um varðveitslu av lívfrøðiligum margfeldi, inniheldur Biodiversitetskonventiónin ásetingar um gransking og burðardygga gagnýtslu av hesum tilfeingi. Evnið verður eisini viðgjørt í Norges offentlige udredning (NOU) 2005/10 við heitinum Lov om forvaltning av viltlevende marine ressurcer. 
10.1 Nøkur dømi 
Niðanfyri eru nøkur dømi um, hvat hendir á hesum øki, bæði heima hjá okkum sjálvum og í grannalondunum. 
Norra fremur skipaða bioprospektering í sínum havøki ígjøgnum granskingarverkætlanirnar Marbank og Marbio, og bjóðar útbúgving í marinari biotøkni í Tromsø. Norska fyritøkan Biotec Pharmacon, við grundarlagi í marinari gransking, er skrásett á virðisbrævamarknaðinum. Innanfyri marina gentøkni, so hava granskarar á Akvaforsk í Norra eisini tryggjað sær patentrættindi uppá ávís gen í toski. 
Grønland hevur eina umsókn liggjandi um marina bioprospektering frá danskari biotøknifyritøku, og bæði Grønland og Føroyar fáa í 2006 vitjan av Galathea-havrannsóknarverkætlanini, sum fremur marina bioprospektering. í íslandi er biotøknifyritøkan Prokaria stovnað í 1998, sum fremur bioprospektering í íslendska umhvørvinum bæði á landi og sjógvi. í Føroyum er eisini ein fyritøka, Faroe Marine Biotech, sum burturav arbeiðir við marinari biotøkni, og sum kann metast at fremja bioprospektering viðvíkjandi úrdráttum úr føroyskari fiskaskræðu. 
10.2 Onnur lóggáva og førleikar 
Patentlóggávan gevur sum útgangsstøði altíð granskaranum/uppfinnaranum persónliga øll rættindi til uppfinningar, sum uppfylla treytirnar fyri patentering. Hinvegin er tað bæði kostnaðarmikið og krevjandi hjá t.d. granskarum í almennum granskingarstovnum at tryggja sær rættindi til evt. granskingarúrslit og uppfinningar, og harnæst at stovna egna fyritøku ella at samráðast við stórfyritøkur um vinnuliga gagnnýtslu av patentinum. í Danmark er tí gjørd ein lóg Lov om opfindelser ved offentlige forskningsinstitutioner (Lov nr. 347 af 02/06/1999), sum hevur ført við sær, at donsku granskingarstovnarnir hava patentskrivstovur, sum gera sáttmálar fyri býtið av inntøkunum frá evt. patentum. Hesar patentskrivstovur býta patentinntøkurnar ímillum granskarar og granskingarstovn (1/3-modellið er mest vanligt), og samráðast eisini um sáttmálar og sølu av patentrættindum við fyritøkur, sum ikki eiga lut í patentinum. í Norra eru innførdar líknandi skipanir. 
Henda lóg er tó ikki galdandi í Føroyum, og vit hava ikki tílíkar patentskrivstovur í Føroyum. Tað einasta, sum líkist hesum eitt sindur, er nýstovnaða ílegusavnið fyri granskingarverkætlanir, sum ger brúk av føroyska ættartrænum, sí løgtingslóg nr. 62 frá 17. mai 2005 um gransking í mannaílegum. 
71 
Umhugsað eigur at vera, um ikki Lov om opfindelser ved offentlige forskningsinstitutioner skuldi verið sett í gildi í Føroyum, tí ein trupulleiki verður, hvør skal uppbyggja førleikan at meta um virðið í evt. patentum, og at samráðast um sáttmálar. 
Av øðrum veikleikum í føroyskari lóggávu kann nevnast biotøkniøkið sum heild, tí at bioprospektering kann sjálvsagt eisini gerast á landi. Biotøknilig gransking og framleiðsla eru lítið viðgjørd evni í føroyskari lóggávu. Nevnast kunnu t.d. ymiskar danskar lógir um biotøkni, sum heldur ikki eru galdandi í Føroyum. 
ásetingarnar á hesum øki sum standa í lógaruppskotinum seta førleikakrøv til umsitingina. Neyðugt er at tryggja, at umsóknir og sáttmálar v.m. vera viðgjørd á einum høgum fakligum støði. Umhugsast kann samstarv við læru- og granskingarstovnar uttanlands í hesum sambandi. 
10.3 Um ásetingarnar í lógaruppskotinum 
Tað er í samsvari við sáttmálan um lívfrøðiligt fjølbroytni (Biodeversitetskonventiónin), at upprunalandið kann áseta gjøld og aðrar treytir fyri gagnnýtslu av tí tilfeingi, talan er um her. í hesum sambandi verður eisini víst til Bonn leiðreglurnar, sum eru óbindandi reglur fyri ognarrætt og gjøld viðvíkjandi sáttmálanum um lívfrøðiligt margfeldi. Leiðreglurnar eru at finna á www.biodiv.org 
í sambandi við, at loyvir verða givin til leiting - bioprospektering, er tað av týdningi, at loyvishavarin bindur seg at veita nakrar tænastur afturfyri. Tí eigur sáttmáli at verða gjørdur millum partarnar, sum m.a. eigur at innihalda áseting um, at loyvishavarin fær álagt at gera neyvt yvirlit yvir alt, sum verður funnið, og bindur seg at viðurkenna, at tilfarið hevur føroyskan arvafrøðiligan uppruna, um hetta verður nýtt vinnuligt frameftir. Orsøkin til hesa treyt er at sleppa undan torførari próvførslu um upprunan av nýtta arvafrøðiliga tilfeinginum. ásetast kunnu eisini treytir um varðveitslu av innsavnaða tilfarinum, krøv um part av vinningi eitt nú við at krevja nýtslugjald frá patentum ella at fáa onnur framíhjárættindi, so sum atgongd til kanningarúrslit, og hvussu hesi kunnu gagnnýtast. í loyvum eru bert treytir til umsøkjaran. Um so er, at hesin avhendar síni rættindi ella letur onnur fáa lut í teimum, kann hetta tí bert gerast við góðkenning frá landsstýrismanninum. ásetingin av gjaldi ella øðrum framíhjárættindum, sum skulu falla til landið, verður avtalað partanna millum í sáttmála. Hvat gjald, ella hvørji framíhjárættindini skulu vera, kann ásetast í mun til hvønn fíggjarligan týdning annað føroyskt havtilfeingi hevur í samlaðu verkætlanini. 
Tá hetta økið er nýtt og ókent í løtuni, er tó stór óvissa um, hvussu møgulig gjøld, herundir skatting av vinningi, skal fara fram. Tí eru í hesum uppskotinum ongar reglur um, hvussu landið kann fáa part av møguligum vinningi, men verður mælt til, at serstakar skattareglur verða gjørdar á hesum øki, sum taka hædd fyri tí serligu støðu, slík vinna er í, og teimum altjóða sáttmálum og leiðreglum sum eru á økinum. Talan kann bæði vera um serstakar skattareglur og aðrar reglur, t.d. um, at landið fær lut í nýtslugjøldum (royalies) frá patentum. 
Tá talan er um bioprospektering, so kann hendan fara fram á ymiskan hátt, men vísast kann á tríggjar meginhættir (sí NOU, 205/10 síða 57): 
	.	1)  útvinning av serligum evnum, so sum fitisýrum, kveikum, gelatini, cithin v.m. 
	.	2)  Leiting eftir áhugaverdum ílegum ella bioaktivum evnum, grundað á eitt nú grundgransking, heimaráð ella serligan staðbundnan kunnleika. 
72 
3) Skipað umfatandi leiting eftir aktivum evnum (Miðvís roynd eftir einum hópi av evnum fyri at finna fram til ávis evni, sum hava júst teir eginleikar ein ynskir). 
Neyðugt er við loyvi uttan mun til, um talan er um handilsliga gagnnýtslu ella ikki. Gransking verður í Havrættarsáttmálanum mett at kunna fara fram undir tveimum ymiskum fortreytum: 
		  Beinleiðis vísindalig gransking (pure research) og 
		  Gransking við tí fyri eyga at gagnnýta tilfeingið (applied research). Hesi hugtøk eru ikki nærri greinað í sáttmálanum, men verður vanliga roknað við, at beinleiðis vísindalig gransking er fyri at fáa kunnleika til havumhvørvið í breiðari merking til gagns fyri mannaættina. Fer granskingin fram í sjóumveldinum (innan fyri 12 fjórðingar), hevur strandarlandið løgfrøðiliga myndugleikan í øllum viðurskiftum, og kann geva rættindi og seta treytir út frá hesum. Fer granskingin fram uttan fyri sjóøkið, men innan fyri fiskimarkið, skal strandarlandið framvegis geva sítt samtykki, men er møguleikin at nokta beinleiðis vísindaligari gransking avmarkaður. Tó kann m.a. verða noktað, um granskingin hevur beinleiðis samband við leiting og gagnnýtslu av tilfeingi. Krav, um luttøku hjá strandarlandinum og at fáa hendur á kanningarúrslitum, kann altíð setast. í hesum sambandi verður víst til kapittul 13 í Havrættarsáttmálanum. í summum førum kann støðan vera, at loyvi ikki er givið til gagnnýtslu av øðrum føroyskum havtilfeingi, tá tilfeingið longu lógliga er fingið til vega við eitt nú vanligum fiskiskapi. í uppskotinum verður landsstýrismanninum heimilað í slíkum førum at áleggja gjald ella aðrar treytir. 11. Kærumøguleiki Avgerðir, ein almennur myndugleiki tekur í málum hjá einstøkum borgarum, eiga at kunnu kærast. Til ber at fara til dómstólin ella Løgtingsins Umboðsmann um ósemjur eru, men góð fyrisitingarsiðvenja er, at borgarin kann kæra avgerðir til annan hægri fyrisitingarligan myndugleika. Hetta kann antin vera innan somu fyrisiting, her Fiskimálaráðið, ella til serstakan kærumyndugleika. á henda hátt kann ein og hvør avgerð verða kærd einaferð, og sostatt fáa tvær viðgerðir innan fyrisitingina. í arbeiðssetninginum er sagt, at kærunevnd skal vera sett. Spurningurin er, hvussu ein slík nevnd skal setast, og eftir hvørjum leisti ein slík nevnd skal arbeiða. Harumframt er neyðugt at áseta, hvussu skrivarauppgávan hjá nevndini skal røkjast. Fyrsti spurningur er, hvørjar avgerðir skulu kunna kærast. Her sigur arbeiðssetningurin, at talan er um avgerðir um fiskiloyvir, fiskiorku, sammanlegging, innflutningsloyvi o.l. Sambært Føroya Kærustovni er góð siðvenja at lógaráseta, antin hvørjar avgerðir kunnu kærast, ella vísa á, at avgerðir eftir serligum ásetingum kunnu kærast. Annar møguleiki er at nýta eina meira rúmliga orðing, sum sigur, at fyrisitingarligar avgerðir, tiknar av ávísum stovni, kunnu kærast. Skotið verður upp at áseta í lógini, hvørjar avgerðir kunnu kærast, soleiðis at víst verður til, at avgerðir, tiknar eftir ávísum greinum, kunnu kærast. Hetta eru avgerðir um fiskiloyvi, veiðiloyvi, flytan av fiskirættindum, loyvi til royndarveiðu v.m. 
73 
Vanligt er at hava eina 3-manna kærunevnd, har ymisk krøv kunnu setast til førleikarnar hjá limunum, alt eftir hvørjar avgerðir kærunevndin skal viðgera, t.d. at minst ein av limunum er løgfrøðingur. Skotið verður upp, at kærunevndin verður mannað við einum fiskivinnukønum, einum skipakønum og einum lógarkønum. Skrivarauppgávan kann leggjast á ein verandi fulltrúa í Fiskimálaráðnum, serstakt starv verður skipað til skrivara, skrivarauppgávan verður loyst uttanhýsis, ella Føroya Kærustovnur kann røkja uppgávuna. Hildið verður, at skilagott er at hava eina rúmliga heimild í lógini, soleiðis at landsstýrismaðurin kann manna skrivaruppgávuna alt eftir, hvør tørvurin verður mettur at vera. 
12. Onnur viðurskifti 
12.1 Gjøgnumskygni 
Hugsanin aftanfyri hugtakið - gjøgnumskygni  er, at vitan og upplýsingar skulu vera atkomulig hjá øllum, ella hjá teimum sum hava serstakan áhuga í einum ítøkiligum øki uttan stríð og strev. 
Gjøgnumskygni er avgerandi fyri rættarkensluna í samfelagnum, so at eingin kann leggjast undir at fáa fyrimunir fram um onnur, og ikki øll hava sama møguleika. Gjøgnumskygni verður mett at vera sjálvsagdur partur av einum effektivum marknaði, har partarnir eru líkastillaðir. 
Gjøgnumskygni í lógini um vinnuligan fiskiskap kundi fevnt um: 
	.	a)  Fiskirættindi 
	.	b)  Umsetiligheit 
	.	c)  Onnur loyvir 
	.	d)  Umsóknir og svar 
	.	e)  Brot 
Serliga vildi verið aktuelt at fingið gjøgnumskygni á økjunum raðfest sum a), b) og c). 
Viðv. a) 
Her kann talan vera um, at atgongd verður til, hvør hevur hvørji fiskirættindi, fiskidagar og kvotur. Hvussu nýtslan av hesum er. Eisini kundi verið atgongd til øll tey rættindi, føroyingar ráða yvir, og hvussu hesi verða gagnnýtt. 
Viðv. b) 
Her kann talan vera um upplýsingar um seljarar og keyparar av fiskirættindum, møguliga prísurin. Um kravið var, at øll rættindini, sum vera avhendað, skuldu um ein marknað, so kundi gjøgnumskygni verið skipað gjøgnum henda marknað. Fyrimynd kundi verið tikin í skipanini hjá Fiskamarknaðinum. 
Viðv. c) 
Hetta fevnir um onnur loyvir, ið vera givin. T.d. royndarloyvir og útlendsk veiða. 
Gjøgnumskygni kann fremjast við eini heimasíðu, ið antin er atkomulig hjá øllum ella við loyniorði. Tað krevur sjálvsagt nakað av umsiting, men tað kundi verið fíggjað við eitt nú avgreiðslugjaldi fyri at fáa atgongd, ella sum ein partur av gjaldinum, fyri at útflýggja loyvir v.m. 
74 
12.2 Skráseting 
Høvuðsreglan er, at øll skip skulu meldast til skráseting í Føroya Skipaskráseting. Skrásetingar- skylda er tó ikki fyri stuttleikabátar minni enn 15 tons, men verður hetta gjørt, um veðrættur skal lýsast í teimum. 
Øll fiskifør, sum vera nýtt til vinnuligan fiskiskap, skulu skrásetast í Skipaskrásetingini. Eldri bátar upp til 5 BT/BRT, og í summun førum eisini bátar millum 5-15 BT/BRT, eru skrásettir í bátayvirlitinum í tí sýslu, teir hava heimstað. Verður bátur, skrásettur í bátayvirlitinum, skiftur út við nýggjan bát, verður nýggi báturin skrásettur í Skipaskrásetingini. Stuttleikabátar minni enn 5 BRT/BT eru og verða skrásettir í bátayvirlitið í tí sýslu, teir hava heimstað. Kravið um skráseting fyri 1. januar 1995 hevur givið trupulleikar, m.a. um báturin í heilatikið er skrásettur, og til hvørja nýtslu báturin er skrásettur. 
Skráseting er ein trupulleiki, sum má loysast soleiðis, at øll før vera skrásett í somu skipan. Krøvini til, hvat skal skrásetast, kunnu møguliga vera ymisk fyri ymisk før. Sum eitt minsta mark mega vera skrásettar tær upplýsingar, sum eru neyðugar fyri at umsita lógir og reglur á økinum. Skipaskrásetingin fevnir um skráseting av øðrum førum enn fiskiførum, og má tað havast í huga í hesum sambandi. 
Skrásetingin átti at verið skipað soleiðis, at allar upplýsingar, so sum stødd, eigaraviðurskifti, góðkenningar, veiða, o.s.fr. vórðu skrásettar á farið. Skipini eru kundarnir hjá Fiskimálaráðnum, og tí átti at verið áhugi at fylgt hesum so neyvt sum til ber, og við so greiðum skipanum sum til ber. Ein slík skipan kundi eisini hjálpt munandi um savning og samskipan av hagtølum. 
13. Yvirlit yvir fylgiskjøl 
Fylgiskjal 1. Fylgiskjal 2. Fylgiskjal 3. Fylgiskjal 4. Fylgjskjal 5. Fylgiskjal 6. Fylgiskjal 7. 
PrísútrokningBýti av tillutaðum og brúktum døgum útrokningingargrundarlag fyri skipanina við tilfeingisgjaldi Dømi um útrokning av tilfeingisgjaldiTalva við tølum fyri bólk 5Mynd av bólki 1, veiða í mun til BT 
Frágreiðing frá Hans Jacob Kollslíð, Altjóða fiskivinnuavtalur og føroysk fiskivinnustýring 
75 
Fylgiskjal 1 Prísútrokning 
g = gjald pr. termin r = rentustøðin = tal á terminum L = lániupphædd 
Annuitetslánsrokning: 
g = 0,5r = 10%n=5L = ? lániupphæddin er ókend 
Um tú rindar 0,5 mió. kr. hvørt ár, kanst tú fáa eitt lán uppá 1  (1  r )  n  5 
Lg r =0,5(11,1 )/0,1=1,895 
Tú kanst eisini rokna hinvegin: L = 1,89 
r = 10% = 0,10n=5g = ? afturgjaldið hvørja termin er ókent 
Tá bankin lænir/gevur mær 1,89 mió. í annuitetsláni, krevur/væntar hann at fáa 
g  L r = 1,89  0,10 / (11,15) = 0,499 mió. aftur hvørja termin. 1(1r)n 
76 
Fylgiskjal 2 
Tillutaðir og nýttir dagar - bólkur 2 
8000 6000 4000 2000 
097/98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 
Tillutaðir dagar Brúktir dagar 
Tillutaðir og nýttir dagar - bólkur 3 
3000
2500
2000
1500
1000
500 
097/98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 
Tillutaðir Brúktir 
77 
Fylgiskjal 2 
Tillutaðir og nýttir dagar - bólkur 4A 
5000
4000
3000
2000
1000
097/98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 
Tillutaðir dagar Nýttir dagar 
Tillutaður og nýttir dagar - Bólkur 4B 
6000
5000
4000
3000
2000
1000
097/98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 
Tillutaðir Nýttir 
78 
Fylgiskjal 3 
útrokning av veiðigjaldi fyri partrolarar 
Partrolarar 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
307.301 100 
111.746 36 132.879 43 
62.676 20 
246.499 100 
122.759 50 96.929 39 
26.811 11 
219.320 100 
110.885 51 89.298 41 
19.137 9 
Avgjald 9% 
5.641 1,8 
2.413 1,0 
1.722 0,8 
Fiskidagar tilsamans 
6800 
6500 
6500 
Gjald pr. dag 
830 
371 
265 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 115.130 mió.Hýra 41% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
79 
Fylgiskjal 3 
Lemmatrolarar 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
187.064 100 
88.997 48 71.124 38 
26.943 14 
208.108 100 
91.932 44 85.721 41 
30.455 15 
189.592 100 
101.122 53 74.857 39 
13.613 7 
Avgjald 9% 
2.425 1,3 
2.741 1,3 
1.225 0,6 
Tons tilsamans 
20889 
20388 
18245 
Gjald pr. tons 
116 
134 
67 
Skulu tons umroknast til "toskatons"? 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 94.017 mió.Hýra 39% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
80 
Fylgiskjal 3 
Línuskip 

2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
302.868 100 
100.921 33 167.325 55 
34.622 11 
317.990 100 
101.745 32 172.567 54 
43.678 14 
255.141 100 
107.737 42 127.638 50 
19.766 8 
Avgjald 9% 
3.116 1,0 
3.931 1,2 
1.779 0,7 
Fiskidagar tilsamans 
2527 
2452 
2452 
Gjald pr. dag 
1233 
1603 
726 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 103.468 mió.Hýra 53% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
81 
Fylgiskjal 3 
útróðrarbátar (4) 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
260.248 100 
104.099 40 135.329 52 
20.820 8 
226.442 100 
90.577 40 117.750 52 
18.115 8 
188.119 100 
75.248 40 97.822 52 
15.050 8 
Avgjald 9% 
1.874 0,7 
1.630 0,7 
1.354 0,7 
Fiskidagar tilsamans 
8861 
8597 
8597 
Gjald pr. dag 
211 
190 
158 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 89.975 mió.Hýra 52% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
útróðrarbátar (5A) 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
81.561 100 
32.624 40 42.412 52 
6.525 8 
71.689 100 
28.676 40 37.278 52 
5.735 8 
63.048 100 
25.219 40 32.785 52 
5.044 8 
Avgjald 9% 
587 0,7 
516 0,7 
454 0,7 
Fiskidagar tilsamans 
8685 
9389 
9808 
Gjald pr. dag 
68 
55 
46 
Formil at nýta: 
AvreiðingarvirðiAnnar kostnaður 28.840 mió. 
82 
Hýra 52% av avreiðingarvirðinum 
Bólkur 5 kann ikki nýta ein slíkan formil við núverandi skipan. Tí vildi verið einfaldast at kravt eitt gjald pr. dag útfrá hesum tølunum, sum t.d. eitt miðal tal. 
Rækjuskip 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
154.272 100 
102.031 66 54.400 35 
-2.159 -1 
106.407 100 
78.976 74 34.430 32 
-6.999 -7 
91.075 100 
71.940 79 29.872 33 
-10.737 -12 
Avgjald 9% 
-194 0 
-630 -1 
-966 -1 
Fiskað tons 
11569 
8312 
6112 
Gjald pr. tons 
-17 
-76 
-158 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 84.316 mió.Hýra 33% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
83 
Fylgiskjal 3 
Nótaskip 

2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
446.066 100 
150.176 34 140.568 32 
155.322 35 
367.925 100 
133.938 36 114.711 31 
119.276 32 
369.841 100 
165.499 45 112.422 30 
91.920 25 
Avgjald 9% 
13.979 3,1 
10.735 2,9 
8.273 2,2 
Fiskað tons 
277095 
379252 
352573 
Gjald kr pr. tons 
50 
28 
23 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 149.871 mió.Hýra 31% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
84 
Fylgiskjal 3 
Garnaskip 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
64.666 100 
23.517 36 43.384 67 
-2.235 -3 
68.315 100 
21.875 32 38.950 57 
7.490 11 
60.179 100 
27.524 46 30.832 51 
1.823 3 
Avgjald 9% 
-201 0 
674 1,0 
164 0,3 
Fiskað tons 
2968 
3768 
2771 
Gjald kr. pr. tons 
-68 
179 
59 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 24.305 mió.Hýra 58% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
85 
Fylgiskjal 3 
Verksmiðjuskip 
2002 
% 
2003 
% 
2004 
% 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
289.922 100 
97.570 34 126.214 44 
66.138 23 
286.008 100 
126.037 44 108.567 38 
51.404 18 
307.850 100 
118.855 39 118.638 39 
70.357 23 
Avgjald 9% 
5.952 2,1 
4.626 1,6 
6.332 2,1 
Fiskað tons 
10042 
13695 
10589 
Gjald kr pr. tons 
593 
338 
598 
Her skal møguliga ein umrokning gerast til "toskatons" 
Formil at nýta: 
Avreiðingarvirði 
Annar kostnaður 114.154 mió.Hýra 40% av avreiðingarvirðinum 
í øðrum kostnaði - gera eina vekting av, hvussu stórur partur er olja, og hvussu nógv er annað, og so vera hesi tøl broytt soleiðis: olja eftir index á heimsmarknaðinum og annar kostnaður eftir føroyska prístalinum. 
86 
Fylgiskjal 3 
2004 Nótabátar Rækjubátar Verksmiðjubátar Lemmatrolarar Partrolarar Línuskip Garnabátar útróðrarbátar Tilsamans 
Avreiðingarvirði 
Rakstrarkostnaður HýraOlja Avgjaldsgrundarlag 
369.841 
165.499 112.422 
91.920 
91.075 
71.940 29.872 
-10.737 
307.850 
118.855 118.638 
70.357 
189.592 
101.122 74.857 
13.613 
219.320 
110.885 89.298 
19.137 
255.141 
107.737 127.638 
19.766 
60.179 
27.524 30.832 
1.823 
188.119 
75.248 97.822 
15.050 
1.681.117 
778.810 681.379 
220.929 
Avgjald 9% 
8.273 
0 
6.332 
1.225 
1.722 
1.779 
164 
1.354 
20.850 
87 
Fylgiskjal 4 
Talva við upplýsingum um bólk 5 
96/97 
97/98 
98/99 
99/00 
2000/01 
2001/02 
2002/03 
2003/04 
2004/05 
2005/06 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
5A 
5B 
Tal á loyvum 
212 
1100 
240 
1177 
224 
420 
169 
522 
158 
742 
171 
831 
189 
543 
181 
840 
161 
722 
148 
437 
Bátar - avreitt 
212 
240 
505 
224 
448 
169 
442 
158 
661 
171 
666 
189 
702 
181 
571 
161 
484 
Tillutaðir dagar 
22.000 
27.000 
22.444 
22.444 
22.444 
22.444 
22.444 
22.220 
21.776 
21.235 
Nýttir dagar 
7.081 
10.682 
5.947 
7.630 
6.160 
7.495 
9.466 
15.166 
8.685 
11.894 
9.389 
11.828 
9.808 
9.806 
8.410 
6.883 
% veiða av toski 
11% 
9% 
10% 
8% 
10% 
6% 
8% 
5% 
12% 
13% 
13% 
10% 
14% 
10% 
11% 
7% 
12% 
5% 
9% 
4% 
% veiða av hýsu 
10% 
7% 
9% 
6% 
8% 
4% 
6% 
3% 
8% 
5% 
8% 
4% 
9% 
3% 
11% 
3% 
11% 
3% 
13% 
5% 
Inntøkutrygd; mió. 
23.322 
13.470 
12.414 
6.998 
7.304 
6.649 
8.526 
9.148 
88 
Fylgiskjal 5 
Bólkur 3 uppmáldur í BT 
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0 
Miðal veiðan pr. dag fyri fiskiárini 2002-2005 
0 100 
200 300 
400 500 600 700 
BT 
Miðal veiða pr. dag 2002-2005 Lineær (Miðal veiða pr. dag 2002-2005) 
89 
Kg 

August 2007 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
Fjarfiskiflotanevndin 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
1 
1. Nevndararbeiðið 
í samgonguskjalinum frá 31. januar 2004 stendur soleiðis: 
Nevnd, umboðandi vinnuna og myndugleikarnar, verður sett at gera eina menningarætlan fyri veiðumøguleikar uttan fyri føroyskt sjóøki. 
Nevndin, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur sett, er: 
Andras Kristiansen, Fiskivinnustovan, formaður Ulla Svarrer Wang, FiskivinnustovanKate Sanderson, FiskivinnustovanJens Helgi Toftum, Fiskivinnustovan 
Bjarti Thomsen, Fiskirannsóknarstovan Rúna F. Guttesen, LøgdeildinJóhan Simonsen, Fiskiveiðieftirlitið Hans Jacob Kollslíð, ráðgevi 
Jákup Sólstein, Føroya ReiðarafelagSkrivari hjá bólkinum er Hans Jákup Mikkelsen, ráðgevi 
Landsstýrismaðurin hevur veitt nevndini fylgjandi arbeiðssetning: 
ásannandi at veiðimøguleikarnir í egnum sjógvi eru avmarkaðir og nógv troyttir, verður mett, at størstu vakstrarmøguleikarnir, tá um veiðimøguleikar ræður, eru á fjarleiðum. Undir hesum fyritreytum skal nevndin lýsa: 
	1.	Møguleikar at menna veiðimøguleikarnar á fjarleiðum, har føroyingar veiða í dag. 
	2.	Møguleikar at vinna veiðirættindi og møguleikar á øðrum fjarleiðum, har føroyingar ikki veiða í dag. 
	3.	ítøkilig stig, ið skulu takast frá myndugleikans síðu, fyri at menna teir møguleikar, ið eru á fjarleiðum. 
Føroyar hava møguleikar í sínámillum-, strandalanda- og millumlandaavtalum. Altjóða sjógvur er, har Føroyar í dag ikki fiska. Eisini er hópur av strandarlondum í heiminum, sum møguliga hava ríkar møguleikar á sínum heimasjógvi. 
Nevndin hevur út frá arbeiðssetninginum ásett, hvør uppgávan er. Hon kann býtast í trý, sum víst niðanfyri. Uppgávan er: 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
2 
	.	(i)  at eyðmerkja, hvørjir nýggir møguleikar eru í verandi avtalum, sum Føroyar hava uttanfyri føroyskt sjóøki. 
	.	(ii)  at eyðmerkja regionalar felagsskapir í heiminum og ávísa, hvussu Føroyar kunnu gerast limur og fáa atgongd til veiðumøguleikar. 
	.	(iii)  at eyðmerkja áhugaverd veiðuøki innan fyri 200 fjórðingar hjá øðrum strandarlondum. 
1.1 Arbeiðsháttur 
Arbeiðshátturin í nevndini hevur verið, at fundir javnan hava verið, har limir hava lagt fram kenda og nýggja vitan, sum teir hava fingið til vega. Nevndin hevur skipað og fest hetta tilfarið á blað í hesari frágreiðing. 
Partur av nevndini hevur verið í samband við vinnuna, har fleiri samrøður hava verið við persónar, sum hava royndir og vitan um økir uttan fyri føroyskt sjóøki. Samrøður hava verið við: 
Thor P/F, Hósvík.JFK Trol P/F, Klaksvík,Christian í Grótinum P/F, Klaksvík. Framherji SP/F, Toftir,ísbjørnin SP/F, Tórshavn.Havborg P/F, Leirvík, 
Hesi feløg hava givið íblástur til, hvussu farast skal fram á fremmandum leiðum. 
Bygnaðurin av frágreiðingini er gjørdur beinleiðis eftir arbeiðssetninginum. Frá- greiðingin er samanskrivað í ein samandrátt við tilmælum soleiðis, at hon ikki verður ov drúgv at lesa. Eftir tað er ein meira nágreinilig frágreiðing um kendar og nýggjar veiðumøguleikar. 
Frágreiðingin viðger ikki, hvussu býtið millum ymsu partarnar av flotanum eru. Fiskiskapur eftir tunfiski og hvalaveiðu verður heldur ikki viðgjørdur. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
3 
Innihald 
1. 2. 
3. 
4. 5. 
6. 
NEVNDARARBEíí ......................................................................................................... 1 
1.1 ARBEíSHáTTUR ............................................................................................................2 
SAMANDRáTTUR OG TILMÆLI....................................................................................5 
2.1 
2.2 
2.3 
2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 
VERANDI LEíIR .............................................................................................................6 
NýGGJAR LEíIR.............................................................................................................7 
TILMÆLI .......................................................................................................................10 
Almenn kunning og ráðgeving.................................................................................11 Limaskapur í millumlandafelagsskapum.................................................................11 Tilmæli til verandi leiðir .........................................................................................12 Onnur tilmæli ..........................................................................................................12 
BAKSTØÐI..........................................................................................................................14 
	.	3.1  BYGD FISKIVEíUVITAN ...............................................................................................14 
	.	3.2  FØROYSKUR KJARNUFØRLEIKI......................................................................................15 
	.	3.3  ALTJóÐAGERÐ AV FISKIVINNUFYRITØKUM ..................................................................16 
	.	3.4  PRODUKTIVUR úTFLUTNINGUR.....................................................................................16 
	.	3.5  EITT HAV AV MØGULEIKUM ..........................................................................................17 
ALTJóÐA SPÆLIREGLUR.............................................................................................18 
VERANDI VEíUMØGULEIKAR..................................................................................19 
	.	5.1  úTRáS ..........................................................................................................................20 
	.	5.2  FRÆLSUR ARBEíSMARKNáUR...................................................................................20 
NýGGJAR LEíIR............................................................................................................23 
6.1 
6.2 
6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 
6.3 
6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 
óKEND OG óREGULERá ØKIR .....................................................................................23 áHUGAVERD ØKIR INNANFYRI 200 FJóRÐINGAR ..........................................................24 
Miseydnaðar royndir...............................................................................................24 Fyritreytir................................................................................................................25 Fyrireiking ..............................................................................................................25 Kvotukeyp ella veiðubýti .........................................................................................26 
REGIONALIR FELAGSSKAPIR .........................................................................................27 
SEAFO ....................................................................................................................29 CCAMLR ................................................................................................................. 30 SPRFMO .................................................................................................................31 SIOFA .....................................................................................................................32 
7. FYLGISKJØL...............................................................................................................................34 
FISKIMáLARáÐí 
KELDUR..............................................................................................................................33 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
4 
8. 
9. 
FYLGISKJAL 1. ALTJóÐA SPÆLIREGLUR...............................................................35 
	.	8.1  SKYLDUR HJá FLAGGLANDINUM...................................................................................37 
	.	8.2  ST SAMTYKT FRá 2006 VíVíKJANDI BOTNFISKISKAPI .................................................38 
	.	8.3  SKYLDUR HJá FLAGGLONDUM SAMBÆRT FISKASTOVNAAVTALUNI ..............................39 
FYLGISKJAL 2. VERANDI VEíUMØGULEIKAR....................................................41 
9.1 
9.1.1 9.1.2 9.1.3 9.1.4 9.1.5 9.1.6 
9.2 
9.2.1 9.2.2 9.2.3 9.2.4 
9.3 
9.3.1 9.3.2 9.3.3 9.3.4 
SíNáMILLUM AVTALUR.................................................................................................41 
ES ............................................................................................................................ 41 Norra.......................................................................................................................43 Svalbard ..................................................................................................................45 Russland .................................................................................................................. 47 ísland....................................................................................................................... 49 Grønland ................................................................................................................. 50 
STRANDALANDAAVTALUR............................................................................................52 
Sild ..........................................................................................................................52 Makrelur .................................................................................................................57 Svartkjaftur .............................................................................................................57 Kongafiskur í Irmingerhavinum..............................................................................59 
MILLUMLANDAFELAGSSKAPIR í NORÐURATLANTSHAVI ..............................................61 
NAFO (Northwest Atlantic Fisheries Organization)...............................................61 NEAFC (Northeast Atlantic Fisheries Commission)...............................................66 NASCO .................................................................................................................... 70 ICCAT .....................................................................................................................70 
10. FYLGISKJAL 3. NýGGJAR LEíIR.........................................................................72 
10.1 REGIONALIR FELAGSSKAPIR .........................................................................................74 
11. 
	.	10.1.1  SEAFO ....................................................................................................................75 
	.	10.1.2  CCAMLR ................................................................................................................. 77 
	.	10.1.3  SPRFMO .................................................................................................................81 
	.	10.1.4  SIOFA .....................................................................................................................85 
FYLGISKJAL 4. TALVUR Ví VEíURÆTTINDUM...........................................86 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
5 
2. Samandráttur og tilmæli 
Fiskivinnan hevur gjørt føroyingar ríkari. Síðani fiskivinnan byrjaði og tók dyk á seg, er livistøðið í Føroyum hækkað munandi. Orsøkin er, at føroyingar hava ein lutfalsligan fyrimun ímun til onnur lond at veiða fisk. 
Síðani føroyingar rættiliga byrjaðu at veiða fisk, hava føroyingar bygt sær ein førleika og eina vitan um fiskiveiðu og veiðumannagongdir. Hesin førleiki kann síggjast sum ein vitanarkapitalur, sum føroyingar eiga. Um hesin vitanarkapitalur verður troyttur best møguligt, fáa vit sum mest av avkasti. 
Vinnuháskúlin hevur klakt ein prúðan skara av skipsførarum og maskinmeistarum og ábendingar eru um, at ein rímiliga stórur partur av føroysku arbeiðsfjøldini hevur eina útbúgving innan fiskiveiðu. útbúgvingin er bygd á aldarlangar fiskiveiðuroyndir, men eisini á føroyska umhvørvið, har sjógvurin er ein náttúrligur partur av tilveru føroyinga. Hesin gróðrarbotnur veitir føroyskum sjófólki ein fyrimun at búleikast á heimsins høvum. 
Við omanfyrinevndu førleikum er eitt framkomið fiskivinnuumhvørvi sprottið, sum er eitt gott grundarlag at byggja á, tá farast skal út í heim at gagnnýta nýggjar veiðumøguleikar. 
Fiskiveiðumøguleikar eru úti í heimi  á nýggjum leiðum, men eisini á verandi leiðum. á pørtum av altjóða sjógvi er enn fríur fiskiskapur. Aðrir partar av altjóða sjógvi eru skipaðir undir fiskiveiðufelagsskapum, har Føroyar kunnu vera við í samstarvinum. í heiminum er ein hópur av strandarlondum, sum hava ríkar veiðumøguleikar innan fyri sítt sjómark, og reiðarí eru úti í heimi, sum kunnu keypast upp. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
6 
Við at troyta okkara styrki innan fiskiveiðu og tvinna hana saman við veiðumøguleikum úti í heimi, er møguleiki fyri at skapa hægri útflutningsvirði uttan stórvegis størri nýtslu av føroyskari arbeiðsmegi. 
Vinnan skal hava høvuðsleiklutin í hesum arbeiði. Tað er ein spurningur um áhuga, dugnaskap og styrki hjá reiðaríum, um nýggjar verkætlanir skulu eydnast. Leikluturin hjá tí almenna er at kunna og ráðgeva reiðaríum, sum fara út í heim, og samtíðis hava eftirlit við atburði teirra. 
Eftir hesum leisti fara føroysk sjófólk, føroysk reiðarí og føroysk fiskiveiðuvitan at skapa stór útflutningsvirðir til gagns fyri livistøðið í Føroyum. 
2.1 Verandi leiðir 
Politiski myndugleikin raðfestir fiskiveiðusamráðingar høgt. Samráðingar verða fyrireikaðar saman við vinnuni, og úrslitini hátta sær alt eftir, hvussu samráðing- arnar ganga, og hvat verður latið ístaðin. Aðalmálið er at fáa sum mest burturúr fyri Føroyar. 
Verandi veiðumøguleikar eru býttir í sínámillum avtalur, strandalandaavtalur og millumlandasamstarv. Sínámillum avtalur eru við ES, Noreg, Russland, ísland og Grønland. Strandalandaavtalur eru um sild, makrel og svartkjaft, og samráðingar um strandalandaavtalu fyri kongafisk halda áfram. Føroyar hava somuleiðis fiski- rættindi í NEAFC, NAFO og SPRFMO. ávísir nýggir møguleikar eru at finna í hesum samstarvi. Hesir veiðumøguleikar eru greinaðir í fylgiskjali 2. 
Føroysk reiðarí hava sambært lóg rætt til føroysku veiðurættindini til 2018. Hesi rættindi veita føroyskum reiðaríum eitt gott útgangsstøði og veita teimum møguleika til at hava eina trygga inntøku og við henni styrkja seg. Við hesari styrki og trygd skuldi verði møguligt hjá føroyskum reiðaríum at farið út í heim at 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
7 
keypa sær atgongd til veiðurættindi undir øðrum flaggi. Hendan útrás kann gerast óheft av føroyska almenna myndugleikanum. 
Trot er í løtuni á arbeiðsmegi í Føroyum. Stirvna útlendingalógin hevur við sær, at torført er at fáa fatur á skikkaðari arbeiðsmegi. Fyri at megna at kappast við útlendsk reiðarí, sum royna á somu leiðum og kappast um somu sølumarknaðir sum føroyingar, er kanska ein treyt, at lønarkostnaðurin verður javnsettur við fremmand reiðarí. Føroyingar eiga eisini veiðurættindi, sum ikki verða gagnnýtt, tí tað ikki loysir seg at troyta tey. 
Tó eru serskipanir fyri reiðarí, sum virka á fjarskotnum leiðum. Føroysk reiðarí, sum hava skip, men sum ikki regluliga koma í føroyska havn, kunnu hýra útlendska arbeiðsmegi uttan arbeiðsloyvi. Galdandi frá 1. januar 2007 er undantak fyri útlendska manning umborð á skipum, sum fiska av kvotum, sum reiðaríið sjálvt hevur útvegað sær. í tílíkum førum skal útlendska manningin ikki rinda skatt til Føroyar. 
2.2 Nýggjar leiðir 
Nýggju leiðirnar, sum Føroyar kunnu leggja seg eftir, kunnu býtast í tvey: Altjóða sjógvur og sjóøki innan fyri 200 fjórðingar. Níggju tíggindapartar av heimsveiðuni er innan fyri 200 fjórðingar, og áleið helvtin av heimsveiðuni, sum verður brúkt til matna, er smáveiða innanfyri 30 fjórðingar úr landi. 
Altjóða sjógvur er fyri ein part reguleraður við regionalum felagsskapum/ samstarvi. Ein partur av heimsins høvum er enn ikki reguleraður, og tí kunnu møguleikar finnast har. Økir, sum kanska eru ókend fyri føroyingar, kunnu vera kend fyri onnur, tí onnur lond hava roynt á hesum økjum. Tí er sannlíkt, at vitan finst um hesi økir. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
8 
Nevndin hevur verið í samband við ymsar partar av vinnuni og út frá hesum samrøðum eyðmerkt týdningarmestu økini innan fyri 200 fjórðingar. 
Tey lond, sum vinnan vísti áhuga fyri, eru Peru, Kili, Mauritania, Marokko, Senegal, Grønhøvdaoyggjar, Angola, Namibia, Mosambique, India, Brasilia og Falklandsoyggjarnar. Einasta staðið, har føroysk skip hava fiskað seinastu árini, er í Mauritania. 
Føroyingar hava gjørt fleiri royndir á økjum úti í heimi, sum eru innanfyri 200 fjórðingar. Royndirnar hava verið mangar, men misjavnt hevur verið, hvussu tær hava hepnast. Høvuðsorsøkin var allarhelst hon, at reiðaríini ikki høvdu gjørt sítt heimaarbeiði. 
Tað, sum serliga haltaði, var, at undirstøðukervið ikki var ílagi. Eisini høvdu reiðaríini ta fatan, at tey kundu taka ta vitan, sum tey høvdu um fiskiveiðu á norðurhøvum og føra hana yvir á ókendar fiskileiðir á Suðurhøvum. Men tað vísti seg, at alt var øðrvísi. Fiskurin háttaði sær øðrvísi, sjógvurin var øðrvísi, og amboðini kundu ikki brúkast í sama mun. 
Fyritreytirnar undir hesum verkætlanum vóru frá uppruna skeivar, tí farið var út í heim av neyð, tí tað gekk so illa á verandi leiðum. Reiðaríini høvdu tí ikki styrkina til at gjøgnumføra eina munagóða roynd. Reiðarí skulu helst vera væl fyri og skulu hava eina trygga inntøkukeldu á verandi leiðum. Tá hava tey styrki til at leita sær út í heim eftir nýggjum leiðum. 
Vinnan metir, at møguleikar eru úti í heimi  bæði í altjóða sjógvi og innanfyri 200 fjórðingar og metir, at tað almenna kann hava ein týðandi leiklut í arbeiðnum. Avgerðin skal sjálvsagt vera hjá reiðarínum, um tað ætlar sær inn á eina leið, men síðani kann tað almenna kunna um viðurskiftir á hesari leið. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
9 
Tað verður ikki komið nærri inn á, hvørji lond hava størsta týdning at leggja dentin á. Hesin spurningurin er upp til einstøku reiðaríini at meta um. Tað almenna kann seta arbeiðs- og fíggjarorku av til at kunna og ráðgeva reiðaríum um hesi lond. Eisini er almenna uppgávan at hava eftirlit við føroyskum skipum, so tey halda seg til føroyska lóggávu og tær skyldur, Føroyar hava í altjóða lóg. 
Vinnuumboðini vóru á einum máli um, at almennu Føroyar ikki skulu keypa kvotur, men at hetta harafturímóti er ein uppgáva hjá vinnuni sjálvari. Heldur ikki varð hildið skilagott, at tað almenna fer í samráðingar við umbýti av veiðurættindum, tí hesi lond kanska ikki eru til reiðar til slíkt, og at vit hava ov lítið fiskatilfeingi at bjóða fram, sum ikki til fulnar verður gagnnýtt í dag. 
í hesum sambandi ger nevndin vart við, at møguleikar eru fyri samstarvi, har Føroyar veita fiskiveiðuvitan ímóti at fáa atgongd til fiskiveiðumøguleikar. Londini, sum hava ríkar fiskiveiðumøguleikar eru fyri tað mesta menningarlond. Menningarhjálp kann tí eisini veitast. Saman við atgongd til fiskiveiðumøguleikar kann hon økja livistøðið í menningarlandinum. 
Gongdin í havrættinum hevur verið, at alsamt fleiri millumlandaskipanir eru settar í verk, sum avmarka rásarúmið í fiskiskapinum í altjóða sjógvi. Havrættarsátt- málin1 og Fiskastovnaavtalan2 leggja upp til samstarv millum lond, sum skal fara fram á regiónalum stigi við millumtjóða avtalum, skipanum ella felagsskapum. Skulu skip undir føroyskum flaggi fiska í altjóða sjógvi, er treytin, at vit halda okkum til altjóða leikreglur og fylgja teimum samtyktum, sum galda. 
1 United Nations Convention on the Law of the Sea2 Agreement for the Implementation of the Provisions of the UN Convention relating to the Conservation and Management of Straddling Fish Stocks and Highly Migratory Fish Stocks 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
10 
Millumlanda felagskapir/samstarv, ið umsita fiskiskap í altjóða sjógvi, og sum eru viðgjørdir í hesari frágreiðing, eru: 
		  SEAFO, South-East Atlantic Fisheries Organization 
		  CCAMLR, Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources 
		  SPRFMO, South Pacific Ocean Regional Fisheries Organisation 
		  SIOFA, Southern Indian Ocean Fisheries Arrangement 
		  Samstarv í Norðurkyrrahavið millum Japan, Korea, Russland og USA. Føroyar eru við í samráðingunum um at stovna SPRFMO, men luttaka ikki í hinum felagsskapunum. Frágreiðingin lýsir, hvør er limur í hesum felagsskapum, hvørji fiskasløg hava áhuga, og hvørjar treytirnar eru fyri at vera limur. Meira er at lesa um hesar felagsskapir seinni í frágreiðingini. 2.3 Tilmæli Grundsjónarmiðið hjá nevndini er, at tað fyrst og fremst eru tey einstøku reiðaríini, sum skulu taka støðu til, um farast skal út í heim, og hvørji økir hava áhuga. íløguna, vágan og vinningin eigur reiðaríið. Føroysk reiðarí hava møguleikar til at fara at leita eftir nýggjum veiðumøgu- leikum, sum okkara veiðusøga hevur mong dømir um. Her er spurningurin um áhuga, evnir at skaffa vitan og styrki til at fara út at leita eftir lønandi fiskileiðum. Almenna uppgávan er tvíbýtt. Tað almenna skal: 
		  veita føroyska vinnulívinum kunning og ráðgeving um viðurskiftir í øðrum londum. 
		  røkja og menna formligt samstarv við onnur lond og millumlanda- felagsskapir, umframt leiklutin sum eftirlitsmyndugleiki við føroyskum skipum. FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
11 
Nevndin kemur tí við tveimum høvuðstilmælum, sum eru lýst niðanfyri. Tey eru (i) almenn kunning og ráðgeving og (ii) luttøka í millumlandafelagsskapum. 
2.3.1 Almenn kunning og ráðgeving 
Nevndin metir, at arbeiðið at finna nýggjar veiðumøguleikar úti í heimi er eitt týðandi arbeiði, sum hevur við sær, at serligi føroyski veiðuførleikin verður troyttur best møguligt. 
Mælt verður til, at arbeiðs- og fíggjarorka verður sett av til at veita føroyska vinnulívinum kunning og ráðgeving um viðurskiftir í øðrum londum. 
Tørvur er tí á at styrkja verandi uttanríkistænastuna og bøta munandi um førleika og arbeiðsorku hjá Føroyum, tá tað snýr seg um fiskivinnumøguleikar á nýggjum leiðum. Mett verður, at hendan tænastan fer at kosta 2 mió. kr. um árið. 
Nevndin ger eisini vart við, at ein týðandi uppgáva hjá politikarum er at skapa sambond og opna dyr úti í heimi fyri føroyskum fiskivinnufyritøkum. 
2.3.2 Limaskapur í millumlandafelagsskapum 
Føroyar luttaka í NAFO, NEAFC og eru í samráðingum um at stovna SPRFMO, harí føroyingar hava veiðurættindi í altjóða sjógvi. Tríggir aðrir felagsskapir eru, sum er nevndir niðanfyri. 
Mælt verður til, at Føroyar skulu gerast partur av samstarvinum/ felagsskapunum SIOFA, SEAFO og CCAMLR. Eisini skal virksemi í Norðurkyrrahavinum eygleiðast soleiðis, at Føroyar kunnu vera við, tá ið ein felagsskapur verður settur á stovn har. Mett verður, at grundgjaldið fyri at vera limur í øllum felags- skapunum verður 1,2 mió. kr. Síðani hækkar limagjaldið eftir nøgdini, sum 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
12 
føroysk skip veiða á hesum leiðum. Umframt limagjaldið fer umsitingin at kosta Fiskimálaráðnum 1,5 mió. kr. 
Torført kann vera at fáa veiðumøguleikar á hesum leiðum, tí veiðan longu er skipað, men um nýggir veiðumøguleikar stinga seg upp, fáa Føroyar sum luttakari møguliga sín part. 
2.3.3 Tilmæli til verandi leiðir 
ítøkilig tilmælir, sum vinnan er komin inn á, eru lodnuveiða í Vesturgrønlandi og lodnuveiða í NAFO-økið. Har er ein lodnustovnur, sum ikki verður gagnnýttur til fulnar í dag. 
Um toskurin á Flemish Cap kemur fyri seg aftur, skulu Føroyar virka fyri at fáa sín part, sum tær eiga sambært veiðusøguni. Føroyar kunnu eisini bjóða seg fram til at gera neyðugu vísindarligu kanningarnar av toskastovninum á Flemish Cap fyri at skunda undir toskafiskiskapin har. 
Umsókn um loyvi til royndarveiðu eftir svartkalva við Svalbard er send, og arbeitt skal vera víðari við hesum máli. 
Toskafiskiskapurin í Grønlandi stingur seg mest sannlíkt uppaftur, og Føroyar skulu royna at fáa møguleika at veiða tosk í grønlendskum sjógvi. 
Annars eru tilmælini kendar tillagingar til verandi sáttmálar, sum vanliga verða tiknar upp undir samráðingunum, og sum nevndar verða í fylgiskjali 2. 
2.3.4 Onnur tilmæli 
Fyri at megna at kappast á nýggjum og ókendum leiðum, er ein gongd leið at skipa so fyri, at føroysk reiðarí verða javnsett í rakstrarkostnaði við fremmand 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
13 
reiðarí. Føroyingar eiga eisini veiðurættindi, sum ikki verða gagnnýtt, tí tað ikki loysir seg at troyta hesar møguleikar. Mælt verður tí til, at føroysk skip fáa loyvi til at hýra kappingarføra útlendska arbeiðsmegi. 
Nevndin ger vart við, at møguleiki kann vera at finna nýggjar veiðumøguleikar við at granska í nýggjum veiðuhættum, har nýggj amboð kunnu spretta, sum høvdu økt um produktivitetin umborð á fiskiskipum. 
Nevndin ger eisini vart við, at møguleikar kunnu vera longri niðri í føðiketuni. Møguleiki er ikki fyri hesari veiðu í dag, tí tøknin ikki er funnin og mannagongd- irnar ókendar. Heldur eingin vissa er fyri, at slíkur fiskiskapur er lønandi. 
Eitt sindur er kannað um veiðu av prikkafiski, men her er tøknin og vitanin enn ov lítil. Norra hevur gjørt royndir í Suðuríshavinum at veiða krill, og ábendingar eru nú um, at hendan veiðan við nýggjari veiðutøkni kann verða lønandi. 
Ríkir møguleikar kunnu vera í hesum og ein háttur at økja um avkastið av náttúrutilfeinginum. Tí leggur nevndin upp til, at hetta økið í framtíðini verður viðgjørt. 
Føroyar kunnu styrkja sín leiklut í altjóða samstarvi við at veita granskingarorku úr Føroyum. Tað kann veita Føroyum ein ágóða, samtíðis sum tað hevur týdning, tá ið stovnurin verður býttur. Mælt verður til, at granskingarorka verður avsett til millumlandafiskivinnusamstarv. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
14 
3. Bakstøði 
Fiskivinnan hevur gjørt føroyingar ríkari. Síðani fiskivinnan byrjaði og tók dyk á seg, er livistøðið í Føroyum hækkað munandi. Orsøkin er, at føroyingar hava ein lutfalsligan fyrimun ímun til onnur lond at veiða fisk. Við at útflyta fisk kunnu føroyingar innflyta alskyns vørur, sum nøkta tørv føroyinga. 
Vit verða ríkari, tí vit brúka lutfalsliga lítla arbeiðsmegi til at útflyta fisk fyri at innflyta hópin av vørum, sum vit annars høvdu brúkt lutfalsliga nógva arbeiðsmegi til at framleitt. 
Samhandil við onnur lond er bygdur á, at hvørt landið sær skal fáast við tað, sum tað lutfalsliga megnar best og síðani lata onnur lond framleiða hinar vørurnar, sum tey lutfalsliga megna best. Við at býta um vørur, verða øll ríkari. Orsøkin til arbeiðsbýtið er, at arbeiðsmegin er avmarkað. 
3.1 Bygd fiskiveiðuvitan 
Síðani føroyingar rættuliga byrjaðu at veiða fisk, hava føroyingar bygt sær ein førleika og eina vitan um fiskiveiðu og veiðumannagongdir. Hesin førleiki kann síggjast sum ein vitanarkapitalur, sum føroyingar eiga. 
Við at troyta hendan kapitalin best møguligt fæst sum mest av avkasti. Hetta er orsøkin til, at betri er at troyta hendan humana kapitalin enn at fara at byggja nýggjan humanan kapital innan meira ókendar vinnur. 
Vit hava servitan og royndir innan fiskiskap, og vit hava effektiviserað flotan í nógv ár, sum merkir, at vit fáa fiskin bíligari úr sjónum, enn vit fingu fyrr. Talið av fiskimonnum í føroyska flotanum er eins og í hinum londunum á okkara leiðum lækkað og fer at lækka so hvørt, sum flotin verður effektivari. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
15 
Tí kann roknast við, at tað er ein førleiki innan fiskiveiðu, sum ikki fer at vera troyttur. Hesir persónar kunnu sjálvsagt fáa sær eina aðra útbúgving ella við náttúrligari frágongd finna sær eitt annað starv. 
Men ein góður møguleiki er at fara at troyta hendan serliga førleika við at finna nýggjar veiðumøguleikar, har avkastið verður størri av hesari arbeiðsmegi enn avkastið annars hevði verið, um hesir persónar fara at arbeiða í eini aðrari vinnu, har teir kanska skulu lærast av nýggjum. 
3.2 Føroyskur kjarnuførleiki 
Sum sagt omanfyri hava føroyingar ein førleika um fiskiveiðu og veiðumanna- gongdir. úr hesum er eitt framkomið fiskiveiðuumhvørvi runnið. 
Stutt frástøða er millum fiskiveiðu og fyritøkur, sum framleiða reiðskap og sjótøkni. Samspælið millum reiðarí og reiðskapsfyritøkur gevur eitt umhvørvi, har kræsin krøv vera sett og kræsin krøv verða nøktað. 
Kræsni tørvurin, sum sprettir úr einum slíkum umhvørvi, eggjar reiðskaps- fyritøkum at skapa nýskapandi loysnir, ið megna at loysa fløktar avbjóðingar, sum framkomni fiskiflotin hevur í tí kappingarkenda umhvørvi, hann búleikast í. Føroyar eru staðið, har fiskiveiðuvitan verður varðveitt og betra hvønn dag. 
Vinnuháskúlin hevur klakt ein prúðan skara av bæði skipsførarum og maskinmeistarum. ábendingar eru um, at ein rímiliga stórur partur av føroysku arbeiðsfjøldini hava eina útbúgving innan fiskiveiðu. 
útbúgvingin er bygd á aldarlangar fiskiveiðurondir, men eisini á føroyska umhvørvið, har sjógvurin er ein náttúrligur partur av tilveru føroyinga. Hesin gróðrarbotnur veitir føroyskum yvirmonnum ein fyrimun at búleikast á heimsins sjey høvum. Teir hava lætt við at taka til sín nýggja vitan, tøkni og mannagongdir, sum betra um teirra avrik á sjónum. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
16 
Ein háttur at troyta hesa arbeiðsmegi best møguligt er at økja veiðumøguleikarnar úti í heimi. Saman við fremmandari arbeiðsmegi kann hon skapa stór virðir og harvið verða produktivari. 
3.3 Altjóðagerð av fiskivinnufyritøkum 
Føroyskt reiðarí, sum bert dúvar uppá eitt fiskaslag ella bert dúvar uppá føroyskt sjóøki er fongt við stórum vága, tí minkar fiskurin ella prísurin fellur, er fyritøkan viðbrekin. Við at fara inn á aðrar leiðir, spjaðist vágin, og fyritøkan hevur betri møguleikar fyri at verja seg ímóti sveiggjum, sum koma kunnu. 
Ein ágóði av slíkum er, at eftir hesum leisti kunnu føroysk reiðarí skaffa sær inntøku uttanlands og eru tí ikki so nógv ávirkað av, hvussu tað gongur búskaparliga í Føroyum. 
Ein annar ágóði er, at fyritøkur verða altjóðagjørdar og kunnu tí vinna sær vitan aðrastaðni og fáa atgongd til kapital og vakstrarmøguleikar aðrastaðni. Eisini er møguleiki fyri at fáa fatur á arbeiðsmegi, sum er torfør at skaffa í Føroyum. 
3.4 Produktivur útflutningur 
útflutningur í sær sjálvum ger okkum ikki ríkari, men útflutningur, har hýran til føroysku manningina er høg og avkastið til reiðaran er høgt, ger okkum ríkari. Við at serligi føroyski veiðuførleikin fer út í heim at skapa virðir saman við fremmandari arbeiðsmegi fer tað at økja um tilfeingisavkastið. 
Eitt endamál í sær sjálvum er, at so fá sum gjørligt skapa neyðuga útflutningin, tí so kann størri partur av arbeiðsmegini arbeiða í heimamarknaðarvinnuni, sum kann tæna okkum við vørum og tænastum, sum vit hava tørv á. 
Øktur útflutningur er bert ílagi, um tær vørur og tænastur, sum vit kunnu fáa fyri økta útflutningin, nøkta okkara tørv betri enn tær heimamarknaðarvørur, sum vit ikki kunnu fáa, tí hesi eru farin at arbeiða við útflutningi. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
17 
Føroyar kunnu troyta serliga føroyska veiðuførleikan betri við lítlari nýtslu av føroyskari arbeiðsmegi. Við hesum skuldi verði møguligt, at framleitt fremmant gjaldoyra, sum vit annars bert kunnu skapa við størri tilfeingisnýtslu. Eftir hesum leisti hækkar livistøðið í Føroyum. 
3.5 Eitt hav av møguleikum 
FAO førir fram, at vit hava mest sannlíkt rokkið ta nøgd, sum heimsins sjógvur kann veita. Veiðan øktist nógv frá 1950 og fram til síðst í 80unum. Síðani hevur veidda nøgdin ligið støðug á umleið 100 milliónum tonsum um árið. 
FAO, millumlandafelagsskapir og fiskiveiðulond ásanna, at vit hava rokkið málinum, og at vit skulu vera varin og royna at varðveita og byggja uppaftur stovnar, sum eru illa fyri. Tí tykist tað, sum lítið er at fara eftir hjá nýggjum slóðbrótarum og brasnum vinnulívsfólki, sum søkja nýggjar leiðir og nýggj mið. 
Um hugt verður eftir heiminum, eru fiskileiðir, har eingin regulering er. Eisini eru leiðir reguleraðar, har Føroyar ikki luttaka. Nógvir ótroyttir møguleikar eru eisini innan fyri 200 fjórðinga fiskimark. 
Nevndin vil eisini gera vart við, at møguleikar eru longri niðri í føðiketuni. Eitt sindur er kannað um veiðu av prikkafiski, men tøknin og vitanin er enn ov lítil. Norra hevur gjørt royndir í Suðuríshavinum at veiða krill, og ábendingar eru um, at hendan veiðan við nýggjari veiðutøkni kann verða lønandi. 
Nevndin nevnir hendan møguleikan, sum kann vera ein háttur at økja um avkastið av náttúrutilfeinginum. Tí leggur nevndin upp til at hetta økið í framtíðini verður viðgjørt. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
18 
4. Altjóða spælireglur 
Rætturin at veiða fisk er býttur í sjóøki innanfyri 200 fjórðingar og altjóða sjógv. Innanfyri 200 fjórðingar hevur strandarlandið allan ræðisrættin og kann loyva øðrum at veiða í sínámillum landasáttmálum. 
í altjóða sjógvi er sum høvuðsregla fríur fiskiskapur. Væntandi er, at allur altjóða sjógvur við tíðini verður reguleraður. Tí er neyðugt, at farið verður út í heim, áðrenn allur sjógvur er reguleraður. Økir eru, sum eru skipað við millumlanda- felagsskapum so sum NAFO og NEAFC, og strandalandasáttmálum, sum vit kenna viðvíkjandi sild, makreli og svartkjafti. 
Heimsins veiðusøga sigur frá, at ov stórt veiðutrýst viðførdi, at fleiri stórir fiskastovnar vóru nærum avoyddir. Hendan gongdin bar í sær, at heimssamfelagið ynskti at minka um ovurnýtsluna. Mest umfatandi broytingin var, tá sjómarkið kundi flytast út á 200 fjórðingar. 
Grundstøðið undir umsitingini av havumhvørvinum er Havrættarsáttmáli Sam- eindu Tjóða. Sáttmálin ásetir eina almenna skyldu fyri øll lond at seta í verk neyðug tiltøk fyri at varðveita og byggja uppaftur livandi tilfeingi í altjóða sjógvi, sum gevur best møguliga burðardygga troyting í framtíðini. 
í 1995 varð avgjørt at seta í verk ásetingar um varðveitslu og umsiting av ferðandi fiskastovnum  nevnd ST-fiskastovnaavtalan. Sambært fiskastovnaavtaluni, sum Føroyar hava bundið seg til, hava flagglond skyldu til at ansa eftir, at tess skip ikki fáast við virksemi, sum máar støðið undan tí ávirkan, sum tiltøkini hava. 
Sambært lóg um vinnuligan fiskiskap skulu fiskifør undir føroyskum flaggi hava veiðiloyvi og fiskiloyvi til at veiða í altjóða sjógvi. Flagglandið skal bert loyva fiskiskapi í altjóða sjógvi, um tað er ført fyri at tryggja, at skipið heldur tær altjóða reglur, landið hevur bundið seg til. Meira er at lesa um altjóða spælireglur í fylgiskjali 1. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
19 
5. Verandi veiðumøguleikar 
Fyrri partur av arbeiðssetninginum er at lýsa nýggjar veiðumøguleikar uttan fyri føroyskt sjóøki, har føroyingar veiða í dag. 
Politiski myndugleikin raðfestir fiskiveiðusamráðingar høgt. Samráðingar verða fyrireikaðar saman við vinnuni, og úrslitini hátta sær alt eftir, hvussu samráðing- arnar ganga, og hvat verður latið ístaðin. 
Verandi veiðumøguleikar eru býttir í sínámillum avtalur, strandalandaavtalur og millumlandafelagsskapir. Hesir veiðumøguleikar eru greinaðir í fylgiskjali 2. 
ítøkilig tilmælir, sum vinnan er komin inn á eru lodnuveiða í Vesturgrønlandi og lodnuveiða í NAFO-økið. 
Um toskurin stingur seg upp aftur á Flemish Cap, skulu Føroyar royna at fáa sín part, sum tær eiga sambært veiðusøguni. Føroyar kunnu eisini bjóða seg fram til at gera neyðugu vísindarligu kanningarnar av toskastovninum á Flemish Cap fyri at skunda undir toskafiskiskapin har. 
Umsókn um loyvi til royndarveiðu eftir svartkalva við Svalbard er send, og arbeitt skal vera víðari við hesum máli. 
Toskafiskiskapurin í Grønlandi stingur seg mest sannlíkt uppaftur, og Føroyar skulu royna at fáa toskakvotu í grønlendskum sjógvi. 
Annars eru tilmælini kendar tillagingar til verandi sáttmálar, sum vanliga verða tiknar upp undir samráðingunum. Meira er at lesa um hetta í fylgiskjali 2. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
20 
5.1 útrás 
Føroysk reiðarí hava í føroysku lóggávuni rætt til føroysku veiðurættindini til 2018. Hetta borgar fyri, at føroysk reiðarí hava eitt gott útgangsstøði og hava møguleika at hava eina trygga inntøku og við tí styrkja seg. Við hesari styrki og trygd skuldi verði møguligt hjá føroyskum reiðaríum at farið út í heim og keypt sær atgongd til onnur veiðurættindi. 
Hetta er bert spurningur um áhuga, dugnaskap og styrki hjá føroyskum reiðaríum. Hendan útrás kann gerast óheft av politiska myndugleikanum, tí nýggju veiðumøguleikarnir eru undir øðrum flaggi. 
úti í heimi eru veiðumøguleikar, sum kunnu keypast. Við at keypa fremmand reiðarí er møguleiki bæði fyri atgongd til annan sjógv, men sum eisini veitir atgongd til øðrvísi fiskiveiðuvitan. Synergieffektin liggur í tí vitan, sum føroyska reiðaríið kann veita fremmanda reiðarínum. 
Um so er, at eitt føroyskt reiðarí hevur áhuga í einum veiðumøguleika, sum føroyski myndugleikin ikki kann veita, men har ein fremmandur myndugleiki hevur avgerðarrættin, kann verða møguligt at keypa eitt reiðarí, sum hevur fingið loyvi frá hesum myndugleika. 
5.2 Frælsur arbeiðsmarknaður 
Trot er í løtuni á arbeiðsmegi í Føroyum. Stirvna útlendingalógin hevur við sær, at torført er at fáa fatur á skikkaðari arbeiðsmegi. Sum er, kann arbeiðsmegi bert flyta frítt millum Norðanlond. 
Fyri at megna at kappast við útlendsk reiðarí, sum royna á somu leiðum sum føroyingar, er kanska neyðugt, at lønarkostnaðurin verður javnsettur við fremmand reiðarí. Føroyingar eiga veiðurættindi, sum ikki verða gagnnýtt, tí tað ikki loysir seg at fáa tilfeingið úr sjónum. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
21 
Danska útlendingalógin krevur, at fremmand arbeiðsmegi, sum skal hava arbeiðs- loyvi, hevur sáttmála við arbeiðsgevara, sum ásetir, hvørja løn viðkomandi skal hava og sum Innlendismálaráðið eisini skal góðkenna. 
Danska útlendingalógin sigur, at skip, sum ikki regluliga koma í føroyska havn, kunnu hýra manning uttan arbeiðsloyvi. Hetta merkir, at reiðarí, sum virka í eitt nú Suðurkyrrahavinum ella í Mauritania, sleppa undan at søkja um uppihalds- og arbeiðsloyvi. 
útlendsk manning umborð á skipi skrásett við heimstaði í Føroyum, verður vanliga skattað í Føroyum av hesi inntøku. 
Galdandi frá 1. januar 2007 er undantak gjørt fyri útlendska manning umborð á fiskiskipi, sum siglir uttanfyri føroysku landleiðirnar, og sum fiskar av kvotum, sum reiðaríið sjálvt hevur útvegað sær. í tílíkum førum, skal útlendska manningin ikki rinda skatt til Føroyar. 
Undantakið er bert galdandi, tá eitt reiðarí sjálvt hevur útvegað sær kvotur at fiska av. Undantakið er ikki galdandi, um fiskað verður av kvotum, sum Føroyar sum land hava útvegað sær. 
Fyri at veiðan frá fiskiskapi í altjóða sjógvi við skipum skrásettum í Føroyum skal metast sum upprunavøra, skal skipari og yvirmanning vera íbúgvar í Føroyum ella ríkisborgarar í ES-limalondunum og í minsta lagi 75% av manningini skulu vera íbúgvar í Føroyum ella ríkisborgarar í ES-limalondunum. 
Øll skip, skrásett í Føroyum, eru undir somu treytum eftir lóg um trygd á sjónum. Tað er sostatt ikki munur á, um skipið siglir/fiskar í føroyskum sjógvi ella í altjóða sjógvi. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
22 
Føroysk reiðarí, sum keypa kvotur í fremmandum sjógvi og ikki regluliga brúka føroyska havn, arbeiða á einum frælsum arbeiðsmarknaði, har tey eru javnsett við fremmand reiðarí. 
Men fyri reiðarí, sum sjálvi hava skaffað sær veiðurættindini  eitt nú veiðurættindini í Suðurkyrrahavinum  men sum nú eru vorðin føroysk veiðurættindi, tí Føroyar eru limur í hesum fiskiveiðufelagsskapi, skal manningin rinda skatt í Føroyum. Hetta kann vera ein trupulleiki fyri kappingarføri hjá hesum reiðaríum. 
Trupulleikin við fiskatilfeingi, sum ikki loysir seg at veiða  eitt nú rækjur á Flemish Cap  verður ikki loystur við verandi skipan. Rækjurnar á Flemish Cap verða veiddar av skipum sum regluliga koma í føroyska havn. 
Fyri at loysa hesar trupulleikar er ein møguleiki at opna arbeiðsmarknaðin, har fremmand arbeiðsmegi kann brúkast á føroyskum skipum. Um grundleggjandi broytingar verða gjørdar viðvíkjandi nýtslu av fremmandari arbeiðsmegi óheft av føroyskum sáttmálum, kunnu slíkir møguleikar troytast. 
Hetta hevði veitt tríggjar ágóðar: 
	.	(i)  Lættari verður at skaffa arbeiðsmegi 
	.	(ii)  Føroyingar kunnu fara at gera okkurt annað, sum hevur teirra áhuga og veitir hægri løn 
	.	(iii)  Lítla føroyska arbeiðsmegin, sum verður eftir umborð á fiskiskipum, kann skapa stór virðir saman við útlendsku arbeiðsmegini uttan høga nýtslu av føroyskari arbeiðsmegi. FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
23 
6. Nýggjar leiðir 
Seinni partur av arbeiðssetninginum er at lýsa nýggjar veiðumøguleikar uttan fyri føroyskt sjóøki, har føroyingar ikki veiða í dag. 
Nýggju leiðirnar, sum Føroyar kunnu leggja seg eftir, kunnu býtast í tvey: Altjóða sjógvur og sjóøki innan fyri 200 fjórðingar. Níggju tíggindapartar av heimsveiðuni er innan fyri 200 fjórðingar, og áleið helvtin av heimsveiðuni, sum verður brúkt til matna, er smáveiða innanfyri 30 fjórðingar úr landi. 
Altjóða sjógvur er fyri ein part reguleraður við millumlandafelagsskapum. Fáar - fyri føroyingar - kendar fiskileiðir eru, sum ikki eru reguleraðar antin við felagsskapum ella øðrum skipanum. 
Lýsingin av nýggjum leiðum er býtt í trý. Fyrst verður ásannað, at ókend og óregulerað økir eru; síðani verða áhugaverd økir innan fyri 200 fjórðingar nevnd, har eisini verður greitt frá, hvat vinnan metir skal til, fyri at slíkar verkætlanir skulu eydnast. Síðst verða ymsu millumlandafelagsskapirnir viðgjørdir. 
6.1 ókend og óregulerað økir 
Ein partur av heimsins høvum eru enn ikki reguleraður, og tí kunnu kanska møguleikar finnast. 
Økir, sum eru ókend fyri føroyingar, kunnu vera kend fyri onnur. Onnur lond hava roynt á heimsins høvum  eitt nú russar og spaniólar. Tí er sannlíkt, at vitan finst um hesi økir. 
Fyri at fara at royna á hesum økjum er neyðugt, at vitanin verður funnin  antin av tí almenna ella av privatu reiðaríunum. Tí verður í tilmælinum lagt upp til, at tað almenna setir arbeiðsorku av til hetta arbeiðið. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
24 
6.2 áhugaverd økir innanfyri 200 fjórðingar 
Nevndin hevur verið í sambandi við ymsar partar av vinnuni og við støði í hesum samrøðum eyðmerkt týðandi økir innan fyri 200 fjórðingar. 
Tey lond, sum vinnan vísti áhuga fyri, eru Peru, Kili, Mauritania, Marokko, Senegal, Grønhøvdaoyggjar, Angola, Namibia, Mosambique, India, Brasilia og Falklandsoyggjarnar. Einasta staðið har føroysk skip veiða í løtuni er í Mauritania. 
6.2.1 Miseydnaðar royndir 
Føroyingar hava úti í heimi gjørt fleiri royndir á økjum, sum eru innanfyri 200 fjórðingar. Nevnast kunnu royndir í Senegal, Namibia, Costa Rica og Angola. Eisini hava føroyingar drúgvar royndir í Suðurafrika og í Marokko. 
Næstan allar royndirnar hava verið eftir uppisjóvarfiski  einamest sardinum, rossamakreli og sildafiski. Onkur royndin hevur verið eftir botnfiski so sum heyki. í Senegal varð roynd gjørd at stovna virki á landi, sum tók ímóti fiski. 
Royndirnar hava verið mangar, men til ber at siga, at tær ikki hava eydnast. Høvuðsorsøkin er allarhelst hon, at reiðaríini ikki gjørdu sítt heimaarbeiði. 
Tað, sum serliga haltaði, var, at undirstøðukervið ikki var ílagi. Eisini høvdu reiðaríini ta fatan, at tey kundu taka ta vitan, sum tey høvdu um fiskiveiðu á norðurhøvum og føra hana yvir á ókendar fiskileiðir í Suðurhøvum. 
Tað vísti seg tó, at alt var øðrvísi. Fiskurin háttaði sær øðrvísi, sjógvurin var øðrvísi, og amboðini kundu ikki brúkast í saman mun. Eisini varð ásannað, at frystiskip egna seg best á slíkum leiðum. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
25 
6.2.2 Fyritreytir 
Fyritreytirnar undir hesum verkætlanum vóru frá uppruna skeivar, tí farið var út í heim av neyð, tí tað gekk so illa á verandi leiðum. Reiðaríini høvdu tí ikki styrkina til at gjøgnumføra eina munagóða roynd. 
Reiðarí skulu helst vera væl fyri og skulu hava eina trygga inntøkukeldu á verandi leiðum. Tá hava tey styrki til at leita sær út í heim eftir nýggjum leiðum. 
Tað er vanliga skilagott at hava nøkur spurnartekin at arbeiða við, meðan reiðaríið vinnur pening á sínum kjarnuøki. Við øðrum orðum at fyrireika aðrar alternativar vinnumøguleikar. Tá so kjarnuøkið byrjar at geva minni, kann vera, at tað spurnarteknið, sum reiðaríið hevur arbeitt við, er vorðið ein stjørna og byrjar at kasta av sær. 
Eitt reiðarí, sum bert arbeiðir við at heysta og ikki menna, fylgir einari stutttíðar- ætlan, og livitíðin kann gerast stutt og stokkut. Tí er skilagott, at føroysk reiðarí royna at finna nýggja leið, sum í byrjanini kann tykjast eitt spurnartekin, men sum frálíður kanska verður eitt gott íkast til raksturin. 
6.2.3 Fyrireiking 
Vinnan metir, at møguleikar eru úti í heimi  bæði í altjóða sjógvi og innanfyri 200 fjórðingar og metir, at tað almenna kann hava ein týðandi leiklut í arbeiðnum. 
Avgerðin skal sjálvsagt vera hjá reiðarínum, um tað ætlar sær inn á eina ávísa leið. Skilagott er, at reiðaríið ger neyðugu forkanningarnar, sum áseta, hvønn atburð reiðarí skulu hava í nýggja landinum. Røttu fiskiveiðuamboðini, sum hóska seg best at brúka, skulu finnast, og eyðmerkjast skal, hvør situr inni við fiskiveiðuvitan á hesum leiðum. 
Neyðugt er at kortleggja undirstøðukervi bæði viðvíkjandi sølu av fiski, men ikki minst fyri proviantering, bunkring og av og áskipan av manning. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
26 
Neyðugt er at góðskumeta vinnuumhvørvið, sum reiðaríið fer at virka í, og ikki minst, at avtalur, fiskiloyvir v.m. eru løgfrøðiliga ílagi soleiðis, at reiðaríið kennir seg trygt at virka á fremmandu leiðini. 
Tað hevur týdning, at bæði stjórn og fólkið, sum har býr, í mesta mun taka undir við, at eitt fremmant reiðarí úr Føroyum veiðir á teirra øki. Tí hevur uttanríkispolitikkur og uttanríkistænasta stóran týdning  eitt nú at politiski myndugleikin fer á almenna vitjan fyri at skapa samband, skapa loyalitet og opna dyr fyri føroyskum reiðaríum. Ein týðandi uppgáva hjá føroyskum politikarum er at vera við, tá ið føroyskt vinnulív fer út um landoddarnar at vinna sær marknaðarpartar ella finna nýggjar møguleikar. 
Vinnan vísti á, at verkætlanir úti í heimi kunnu vera somikið stórar og vágakend- ar, at útlendskur kapitalur skal til fyri at kunna reisa eina slíka verkætlan. útlend- skur eigaraskarin kann í mesta lagi vera ein triðingur í einum føroyskum reiðaríi. Hetta kann vera ein forðing fyri, at føroysk reiðarí fara inn í stórar verkætlanir saman við útlendingum. 
Tað verður ikki komið nærri inn á, hvørji lond hava størsta týdning at leggja dentin á, ella hvørji lond, tað almenna mælir reiðaríum til at fara at veiða í. 
Hesin spurningurin er upp til einstøku reiðaríini at meta um. Tað almenna kann seta arbeiðs- og fíggjarorku av til at kunna og ráðgeva reiðaríum um hesi lond. 
6.2.4 Kvotukeyp ella veiðubýti 
Vanligi hátturin at fáa atgongd til fremmandan sjógv innanfyri 200 fjórðingar er í samráðingum millum myndugleika at býta um veiðumøguleikar hjá hvørjum øðrum. Føroyar hava møguleika fyri at seta seg í samband við avvarandi lond, um mett verður, at tørvur er á tí og royna at samráða seg fram til veiðurættindini við at bjóða teimum inn í føroyskt sjóøki at veiða. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
27 
Hin hátturin er, at almenna Føroyar keypir kvotur á fjarleiðum. Ein slíkur handil kann skipast á tann hátt, at landið keypir kvotur og bjóðar tær út til føroysk reiðarí. 
Vinnuumboðini vóru á einum máli um, at almenna Føroyar ikki skal keypa kvotur, men at hetta er ein uppgáva hjá vinnuni. 
Heldur ikki verður hildið skilagott, at tað almenna fer í samráðingar við umbýti av veiðurættindum, tí hesi lond kanska ikki eru til reiðar til slíkt, og at vit hava ov lítið tilfeingi at bjóða fram, sum ikki til fulnar verður gagnnýtt í dag. 
6.3 Regionalir felagsskapir 
Havrættarsáttmálin og Fiskastovnaavtalan leggja upp til millumlandasamstarv, sum skal fara fram á regionalum stigi við millumlandafelagsskapum. 
Spurningurin er, hvørjar treytirnar eru fyri at gerast partur av felagsskapum, hvat skal til fyri at lúka hesar treytir, og hvat vit fáa burtur úr møguleikunum. 
Fiskstovnaavtalan frá 1995 hevur á trimum økjum ásetingar, sum snúgva seg um nýggjar limir ella luttakarar í regionalum samstarvi. 
		  Lond, sum hava veruligan áhuga (real interest) í fiskiveiðu í økinum, kunnu gerast limir. Nær eitt land hevur veruligan áhuga er ikki greinað í avtaluni. 
		  Lond, sum eru limir, skulu fylgja teimum samtyktum og skipanum, sum eru galdandi í felagsskapinum. 
		  Rættindini hjá limalondunum eru greinað, sum t.d. verða bygd á, hvussu støðan hjá fiskastovnunum er, og hvussu stór verandi fiskiorka á leiðini er, umframt tørvin hjá strandalondum og fiskiveiðisamfeløgum. Skulu skip undir føroyskum flaggi fiska í altjóða sjógvi, er treytin, at vit halda okkum til altjóða leikreglur og fylgja teimum samtyktum, sum galda. FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
28 
Sambært uttanríkisheimildarlógini er formliga luttøka Føroya í bindandi millumlanda sáttmálum Kingdom of Denmark in respect of the Faroe Islands. Um Grønland eisini hevur áhuga í at luttaka í slíkum samstarvi, verður talan um felags limaskap við Grønland (DFG), eins og í verandi samstarvi í Norðuratlantshavinum (NEAFC, NAFO og NASCO), uttan so ein sáttmáli loyvir øðrum eindum enn ríki at vera fullir limir. 
Felagskapirnir, ið verða umrøddir, eru hesir: 
		  SEAFO, South-East Atlantic Fisheries Organization 
		  CCAMLR, Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Ressources. 
		  SPRFMO, South Pacific Ocean Regional Fisheries Agreement 
		  SIOFA, Southern Indian Ocean Fisheries Arrangement á mynd 1 niðanfyri er kort yvir, hvørjir felagsskapir eru, og hvat havumráðið talan er um. Mynd 1. Heimskort við regionalum fiskiveiðufelagsskapum. 
Kelda: IIU Fishing Coordination Unit. Closing the Net. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
29 
í Norðurkyrrahavinum er eitt samstarv byrjað. í februar 2007 samdust Japan, Korea, Russland og USA um fyribils tiltøk at verja vistskipanina og at tryggja burðardygga gagnnýtslu av botnfiski í útnyrðingspartinum av Norðurkyrra- havinum. Hetta var liður í áhaldandi samráðingum um at gera ein nýggjan felagsskap at regulera botnfiskiskap í altjóða sjógvi á hesum leiðum. Tað er skilagott, um Føroyar eygleiða, hvat hendir í Norðurkyrrahavinum. 
NAFO og NEAFC saman við NASCO og ICCAT eru lýstir í fylgiskjali 2 og vera tí ikki viðgjørdir her. Meira er at lesa um felagsskapirnar í fylgiskjali 3. 
6.3.1 SEAFO 
SEAFO var settur á stovn við sáttmála, sum kom í gildi í 2003. Økið hjá felagsskapinum er altjóða sjógvur í landsynningspartinum av Atlantshavinum suður ímóti CCAMLR-økinum. 
Luttakarar eru Angola, Namibia, Noreg og ES. Non-member signatories eru Suðurafrika, Stórabretland (on behalf of St. Helena and its dependencies of Tristan da Cuhna and Ascension Island), ísland, Suðurkorea og USA. 
Fiskiskapurin hevur ikki verið stórur, men áhugin fyri at royna har hevur verið vaksandi seinastu árini. Høvuðssløgini eru patagonskur tannfiskur, búrfiskur, alfonsino og djúphavskrabbi. 
Higartil hevur felagsskapurin samtykt skipanir fyri eftirlit við fiskiskapinum. Talan er m.a. um fylgisveinaeftirlit við fiskiførum og havnaeftirlit við útlendskum skipum. SEAFO hevur ikki sett heildarkvotur og kvotur fyri fiskastovnar ella býtt fiskirættindi. Heldur ikki eru hámarksveiða ella aðrar samtyktir gjørdar fyri uppsjóvarfisk. 
Føroysk skip hava ikki fiskað í SEAFO-økinum, síðani felagsskapurin varð stovnaður. Skulu skip undir føroyskum flaggi fiska á hesum leiðum, er treytin, at føroyskir myndugleikar samstarva um umsiting av fiskastovnunum. Hetta kann 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
30 
gerast við limaskapi í SEAFO ella í minsta lagi við at fylgja reglunum, sum SEAFO setir. Ein trong tulking av felagsskapinum sigur, at Føroyar ikki kunnu gerast ein formligur partur av SEAFO sum limur. 
6.3.2 CCAMLR 
CCAMLR-sáttmálin kom í gildi 1982 og fevnir um alt sjóøkið í Suðuríshavinum sunnanfyri 60o S. 
Limir í CCAMLR eru Argentina, Australia, Belgia, Brasilia, Chile, EF, Frakland, Týskland, India, Italia, Japan, Namibia, New Zealand, Noreg, Póland, Russland, Suðurafrika, Suðurkorea, Spania, Svøríki, Ukraina, UK, USA og Uruguay. Lond sum eru partur av konvensjónini, men ikki limir í Kommisjónini eru Bulgaria, Cook Islands, Finnland, Grikkaland, Kanada, Kina, Mauritius, Niðurlond, Peru og V anuatu. 
Høvuðsfiskasløgini í vinnuliga fiskiskapinum, roknað í nøgd, eru tannfiskur, krill og mackerel icefish. Serliga hevur verið stórur áhugi fyri tannfiski, sum samstundis er tað fiskaslagi, CCAMLR hevur mest reguleringar fyri. 
Nevndin í CCAMLR hevur síðani felagsskapurin varð stovnaður, samtykt eina ørgrynnu av skipanum fyri at varðveita og umsita livandi tilfeingi í sjónum. 
CCAMLR samtykkir á hvørjum ári tilmæli um heildarkvotur fyri fiskaskapin í økinum. Heildarkvoturnar verða ikki býttar út á limalondini. í onkrum førum verða heildarkvoturnar tó býttar eftir avtalu millum londini, sum taka lut í av- varandi fiskiskapi. Fyri krill er samtyktar heildarkvotur fyri tríggjar høvuðsleiðir. 
Eitt skifti fyrst í 1990-unum royndu tvey føroysk skip í Suðuríshavinum eftir patagonskum tannfiski. Og í seinastuni hevur Fiskimálaráðið havt onkran fyrispurning um møguleikarnar hjá føroyskum skipum at fiska tannfisk í CCAMLR-økinum. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
31 
Støða Fiskimálaráðsins er samsvarandi altjóða leikreglum, at skulu føroysk skip fiska har, er fyrsta treytin, at føroyskir myndugleikar samstarva um umsiting av fiskastovnunum, antin formliga við at gerast partur av CCAMLR ella í minsta lagi fylgja reglunum, sum CCAMLR setir, samsvarandi skyldum okkara sum flaggland. 
Viðvíkjandi limaskapi í CCAMLR er sáttmálin opin fyri øllum tjóðum, sum hava áhuga í gransking ella veiðu í samband við livandi tilfeingi, sum er umfatað av sáttmálanum. 
6.3.3 SPRFMO 
SPRFMO er undir stovnan, og Føroyar hava verið við á einum fundi. Ætlanin við nýggja felagsskapinum er at skipa fiskiskapin í altjóða sjógvi eftir uppisjóvar fiskastovnum m.a. rossamakreli, umframt djúphavsfiskasløgum sum búrfiski og tannfiski. Nýggi felagsskapurin fevnir um flestu leiðirnar í altjóða sjógvi í Suðurkyrrahavinum, frá vesturstrondini á Suðuramerika til havleiðirnar millum Australia og Ný Sæland og sunnanfyri Australia. 
Lond, sum vóru við á fundinum, vóru Australia, Canada, Chile, Kina, Kolombia, Cook Islands, Ecuador, EF, Føroyar, Frakland (vegna Ný Caledonia, Franskt Polenesia og Walles and Fortuna), Japan, Korea, Mikronesia, Ný Sæland, Niue, Palau, Papua Ný Guinea, Peru, Russland, Tapei, Vanuatu, USA, og Ukraina. 
Størsti áhugi hjá Føroyum á hesum fundinum, var regulering av fiskiskapinum eftir pelagiskum fiskasløgum - rossamakreli  í altjóða sjógvi útfyri Chile. Lond- ini bundu seg til at avmarka royndina eftir uppsjóvarfiski, so hon í 2008 og 2009 ikki fer upp um tað, hon var í 2007. 
Londini skulu boða fyribils skrivstovuni í New Zealandi frá, hvussu nógv royndin var í 2007. Fyri Føroyar merkir semjan, at vit ikki kunnu økja um royndina eftir rossamakreli í brutto tonnasju í 2008 og 2009 meira, enn hon var í 2007. Tvs. at 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
32 
skip undir føroyskum flaggi, sum hava fiskað í økinum í 2007, kunnu fiska undir somu treytum í 2008 og 2009. 
Semja er um at avmarka royndina og veiðina í botnfiskiskapinum til tað, hon var í miðal um árið í tíðarskeiðinum 2002 til 2006. 
Fyribilssemjan um botnfiskiskapin ávirkar ikki føroysk skip, tí tey hava ikki roynt eftir botnfiski í økinum. Hesi tiltøkini verða galdandi til ein endaligur sáttmáli er gjørdur, og møguliga onnur tiltøk verða samtykt sambært honum í framtíðini. 
Føroyar lúka treytirnar fyri at vera sáttmálapartur3, tí Føroyar hava verið við til samráðingar. 
6.3.4 SIOF A 
Eitt annað sáttmálaøki, sum liggur upp at SEAFO og CCAMLR, er SIOFA. Hesin sáttmáli er ikki formliga komin í gildi enn. Samráðingarnar um sáttmálan endaðu í fjør summar, og sáttmálin liggur frammi til undirskrivingar fram til 6. juli 2007 fyri lond, sum tóku lut í samráðingunum og strandalondum í økinum. Eftir hetta er sáttmálin opin fyri øllum, sum eru áhugað í fiskiskapi í økinum. 
Londini, sum hava tikið lut í samráðingunum eru Australia, Comoros, EF, Frakland, Japan, Kenya, Madagaskar, Mozambique, Namibia, New Zealand, Russland, Seychellurnar og Yemen. Cook Islands hevur verið við sum eygleiðari. 
Endamálið við SIOFA sáttmálanum er at tryggja langtíðar varðveiting og burðardygga gagnnýtslu av fiskasløgum (øðrum enn tunfiski) á leiðum uttanfyri løgdømi strandalanda. 
Enn er felagsskapurin, sum sáttmálin stovnar, ikki farin til verka, og ongar reguleringar eru settar í verk. 
3 T.v.s sum The Kingdom of Denmark in respect of the Faroe Islands 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
33 
7. Keldur 
Chatham House March 2007. Improving Fisheries Governance by Strengthening Regional Fisheries Management Organizations. 
Fiskimálaráðið. Samráðingarupplegg Fiskimálaráðið. Arbeiðsskjøl frá limum í nevndini. Fiskimálaráðið. Talvur yvir kvotur og fiskidagar 
FAO. General situation of world fish stocks. www.fao.orgFAO. Strengthening regional fisheries management organizations. 2007 FAO. Code of Conduct for Responsible Fisheries. 1995FAO. Agreement to promote compliance with international conservation and management measures by fishing vessels on the high seas 
Hans Jacob Kollslíð. Altjóða fiskivinnuavtalur og føroysk fiskivinnustýring. 2005 
High Seas Task force (2006). Closing the net: Stopping illegal fishing on the high seas. Governments of Australia, Canada, Chile, Namibia, New Zealand, and the UK, WWF, IUCN and the Earth Institute at Columbia University. 
Norman, Victor D. Næringsstruktur og Utenrikshandel  i en liten pabe økonomi, 1993, Universitetsforlaget Oslo, 1993. 
Porter, Michael E. The Competitive Advantage of Nations. 1990. Publisher: The Macmillan Press Ltd, London and Basingstoke. 
Thomsen, B. 2001. The impact of oil and gas developments on the employment situation of Faroese Navigators and Maritime Engineers. Robert Godon University, Aberdeen, UK 
Samrøður:Thor P/F, Hósvík. Per Gullklett, Gunnbjørn Joensen, Jógvan Martin Ferjá JFK Trol P/F, Klaksvík, Hanus Hansen, Jákup SólsteinChristian í Grótinum P/F, Klaksvík, Christian Martin Rasmussen Framherji SP/F, Toftir, Annfinn Olsenísbjørnin SP/F, Tórshavn., Bjarti MohrHavborg P/F, Leirvík, Tummas Justinussen. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
34 
Fylgiskjøl 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
35 
8. Fylgiskjal 1. Altjóða spælireglur 
Rætturin at veiða fisk er býttur í sjóøki innanfyri 200 fjórðingar og altjóða sjógv. Innanfyri 200 fjórðingar hevur strandalandið allan ræðisrættin og kann í sín- ámillum sáttmálum ella við sølu av kvotum loyva øðrum at veiða. 
í altjóða sjógvi er sum høvuðsregla fríur fiskiskapur. Tó eru mong av hesum økjum skipað við millumlandafelagsskapum so sum NAFO og NEAFC, og fyri ferðandi fiskastovnar er veiðan skipað við strandalandasáttmálum, sum vit kenna viðvíkjandi sild, makreli og svartkjafti. 
Tó er enn altjóða sjógvur, har eingin regulering er, og har frítt er at veiða. Væntandi er, at allur altjóða sjógvur við tíðini verður reguleraður  eins og dømi er um í Suðurkyrrahavinum. 
Heimsins veiðusøga sigur frá, at trároynd gjørdi, at fleiri stórir fiskastovnar vóru nærum avoyddir. Hendan gongdin bar í sær, at heimssamfelagið gjørdist alsamt meira tilvitað um, at okkurt munagott mátti gerast til tess at minka um ovnýtsluna av tilfeinginum í havinum. 
Mest umfatandi nýskapanin viðvíkjandi stýring av gagnnýtsluni av tilfeinginum í havinum, fór fram í seinnu helvt av farnu øld. Flestu tjóðir settu tá á stovn serbúskaparøki, sum merkti, at sjómarkið kundi flytast út á 200 fjórðingar. 
Innan fyri teirra egna serbúskaparøkið hava strandarlond rætt til at rannsaka, troyta, varðveita og umsita náttúrutilfeingið - bæði livandi og ikki livandi. Strandarlond hava eisini rætt at áseta mest loyvdu veiðu grundað á tey bestu vísindaligu prógvini, sum til taks eru. Hetta tryggjar strandalondunum ein løgligan rætt til at umsita alt fiskarí í teirra øki og grundfestir samstundis eisini teir løgligu karmarnar, sum tey kunnu nýta til tess at avmarka atgongdina til teirra tilfeingi. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
36 
Grundleggjandi avtalan um umsiting av havumhvørvinum er Havrættarsáttmáli Sameindu Tjóða, sum er týdningarmesti karmurin fyri menningini av einari meira nøktandi umsitingarligari skipan av havinum. 
ST Havrættarsáttmálin ásetir sum høvuðsreglu frían fiskiskap í altjóða sjógvi. Fríi fiskiskapurin er tó ikki uttan avmarkingar. Sáttmálin ásetir eina almenna skyldu fyri øll lond at seta í verk neyðug tiltøk fyri at varðveita livandi tilfeingi í altjóða sjógvi. Tiltøkini skulu byggja á bestu vísindaligu upplýsingarnar, og skulu nýtast til at varðveita ella byggja uppaftur stovnar til eitt støði, sum gevur best møguliga burðardygga troyting í framtíðini. 
Serligar skyldur til at samstarva um at seta tiltøk í verk áliggja teimum londum, sum troyta eins livandi tilfeingi ella ymisk livandi tilfeingi í sama øki. Londini skulu eisini tryggja, at varðveitingartiltøkini og umsitingin av teimum hvørki formliga ella reelt føra við sær mismun fyri fiskimenn í nøkrum londum. 
Havrættarsáttmálin fevnir um so at siga alt, íð hevur við havið at gera, frá marknaðáseting og sáttargerð í ósemjum millum tjóðir til umhvørvisstýring, vísindaliga gransking, tøkni, fiskiskap og annað búskaparligt og handilsligt virksemi. 
Fyrst í 90árunum samdust meirilutin av heimsins tjóðum um, at tær yvirskipaðu greiningarnar í Havrættarsáttmálanum, sum áseta, at tjóðir skulu samstarva um varðveitsluna og umsitingina av tilfeinginum í altjóða sjógvi, máttu strammast upp. Hetta førdi í 1995 til semjuna um at seta í verk ásetingarnar um varðveitsluna og umsitingina av ferðandi fiskastovnum. Hendan semjan verður vanliga rópt ST- fiskastovnaavtalan. 
í fyrra lagi hava allar tjóðir eina skyldu til at tryggja, at teirra ríkisborgarar fylgja teimum ásetingunum, sum eru gjørdar til tess at varðveita fiskastovnarnar í altjóða sjógvi. Og í øðrum lagi hava allar tjóðir løgdømi yvir fiskiførum, sum sigla undir 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
37 
teirra flaggi, í altjóða sjógvi. Semjan ásetir eisini leiðreglur fyri stovnsetan av millumlandafelagsskapum til umsiting av vinnuligum fiskiskapi í altjóða sjógvi. 
Roknast skal við, at regionalir fiskiveiðufelagskapir sum frá líður fáa ein størri og størri leiklut í at skipa fiskiskapin í altjóða sjógvi. 
Atburðarreglugerðin hjá FAO um fiskiskap við ábyrgd frá 19954 ásetir, hvørja ábyrgd flaggtjóðin hevur av virkseminum hjá fiskiførum, íð sigla undir hennara flaggi. Reglugerðin miðjar eftir, at tjóðir gjøgnumføra ábyrgdarfullar fiskivinnustýringsskipanir, bæði í teirra egna serbúskaparøki og í sínámillum avtalum, soleiðis at gagnnýtslan av tilfeinginum í havinum kann gerast so burðardygg sum gjørlig. 
8.1 Skyldur hjá flagglandinum 
Sambært lóg um vinnuligan fiskiskap kunnu fiskifør undir føroyskum flaggi ikki fara til vinnuligan fiskiskap uttan at hava veiðiloyvi og fiskiloyvi frá føroyskum myndugleikum. Hetta er eisini galdandi fyri fiskiskap í altjóða sjógvi. 
Sambært fiskastovnaavtaluni, sum Føroyar hava bundið seg til, hava flagglond skyldu til at ansa eftir, at tess skip virða varðveitingar- og umsitingartiltøk fyri ávís øki, og at ansa eftir, at hesi skip ikki fáast við virksemi, sum máar støðið undan tí ávirkan, sum tiltøkini hava. 
Loyvi, sum verða givin til at fiska í altjóða sjógvi, skulu vera í tráð við reguleringar, sum eru gjørdar fyri ávís øki ella globalt, og flagglandið skal bert loyva fiskiskapi í altjóða sjógvi, um tað er ført fyri at tryggja, at skipið heldur altjóða reglur, landið hevur bundið seg til. 
4 Code of Conduct for Responsible Fisheries 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
38 
8.2 ST samtykt frá 2006 viðvíkjandi botnfiskiskapi 
ST hevur í 2006 samtykt at heita á lond um at seta í verk tiltøk viðvíkjandi botnfiskiskapi í altjóða sjógvi, eisini í økjum har ongar regionalar reguleringar eru. 
Fyri at verja um umhvørvið á djúpum havi og tað lívfrøðiliga fjølbroytni tað hýsur, heitir ST á lond um beinanvegin at taka stig til burðardygga umsiting av fiskastovnunum og at verja viðbreknar vistskipanir í sjónum móti oyðileggjandi fiskiskapi. 
ST heitir á flagglond skjótast gjørligt, og seinast 31. desember 2007, antin at seta í verk serligar reguleringar ella at nokta botnfiskiskapi í altjóða sjógvi, har ongar reguleringar eru. 
Reguleringar, sum verða settar í verk, skulu gerast í tráð við fyrivarnis- og umhvørvis meginreglurnar. 
Metast skal, grundað á best atkomiligu vísindaligu upplýsingar, um botnfiskiskapur hevur eyðkend skaðilig árin á viðbrekin havumhvørvi, og um so skuldi verið skal tryggjast, at tað er møguligt at forða slíkum árini. Er hetta ikki møguligt, skal økið, har viðbrekin havumhvørvi eru, steingjast fyri botnfiskiskapi. 
Londini skulu eyðmerkja viðbrekin havumhvørvi og avgera, um botnfiskiskapur førur til eyðkend skaðilig árin á slík havumhvørvi og langtíðar varðveitingina av djúphavsfiskastovnum, eitt nú við at betra vísindaliga gransking og savna saman og deila upplýsingar og við rannsóknarfiskiskapi. 
ST heitir eisini á londini um at almannakunngera listar yvir skip við egnum flaggi, sum hava loyvi til botnfiskiskap í altjóða sjógvi, og at almannakunngera tiltøk, tey hava sett í verk. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
39 
8.3 Skyldur hjá flagglondum sambært fiskastovnaavtaluni 
Sambært Fiskastovnaavtaluni skal flagglandið skráseta øll skip, sum hava fingið loyvi at fiska í altjóða sjógvi og skal loyva londum, sum hava beinleiðis áhuga í hesum upplýsingum atgongd til skrásetingarnar. 
Flagglandið skal seta treytir um skráseting og fráboðan um, hvar skipini eru, um veiðuna og aðrar viðkomandi upplýsingar. Eisini skal flagglandið seta treytir um sannan av veiðu, eitt nú skráseting av landingum ella líknandi. 
Flagglandið skal eisini regulera umskiping í altjóða sjógvi fyri at tryggja, at støði ikki verður máað undan varðveitingar- og umsitingartiltøkum. 
Flagglandið skal seta í verk eftiransingarskipanir, so sum fylgisveinaeftirlit. 
Flagglandið skal áseta eftirlitsátøk og gera samstarvsavtalur um eftirlit við onnur lond, herundir seta treytir um, at skipini loyva eftirlitsfólki frá øðrum londum at koma umborð. 
Røkir eitt land ikki skyldur sínar, kann annað land taka yvir. Tað er tó greitt, at rættarsókn bert kann fyriganga í flagglandinum, men ásetingar í avtaluni loyva, at skip verður tikið fyri at tryggja prógv um ólógliga veiðu, og eisini at tað kann førast til lands. 
Tá mett verður, at brot ímóti ásettum reguleringstiltøkum fer fram, hevur flagglandið skyldu til at kanna skip, sum sigla undir flaggi tess, og er landið sannført um, at fullgóð prógv eru fyri, at brot er farið fram, skal tað beinanvegin lata málið til myndugleikar sínar við tí fyri eyga at fremja rættarsøkn ímóti viðkomandi skipi. 
Flagglandið skal ansa eftir, at skip, sum hava verið uppi í einum álvarsligum broti í sambandi við slík tiltøk, ikki fáa loyvi at fara til fiskiskap aftur á víðum havi, 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
40 
fyrr enn øll revsitiltøk, sum flagglandið áleggur, eru sett í verk. Harumframt skulu londini hava ásetingar, ið heimila, at rættindini til at starvast sum skipari ella yvirmaður á hesum skipum kunnu havnast, ógildast ella takast aftur fyribils. 
Eitt land, sum kannar eitt brot, kann biðja onnur lond ella felagsskapir um hjálp til kanningararbeiðið. Um eitt fiskifar, sum veiðir á víðum havi, hevur framt brot innanfyri fiskimark hjá einum øðrum strandalandi, skal flagglandið eftir áheitan frá strandalandinum kanna málið. Undir kanningararbeiðinum skal flagglandið samstarva við strandalandið og kann loyva strandalandinum at kanna fiskifarið á víðum havi. Lond, sum eru partar í regionalum ella smærri felagsskapum, kunnu, til flagglandið sjálvt hevur íverksett hóskandi tiltøk og í tann mun fólkarætturin loyvir hesum, seta tiltøk í verk fyri at forða fyri víðari fiskiskapi hjá fiskifari, sum hevur framt brot ímóti viðtiknum reguleringum innan fyri slíkt samstarv. 
Øll limalond í einum regionalum felagsskapi, sum umboðar eitt ávíst øki í altjóða sjógvi, kunnu fara umborð og gera kanningar umborð á skipum frá øllum londum, sum eru við í hesari avtalu uttan mun til, um viðkomandi land eisini er limur í tí regionala felagsskapinum ella ikki. Londini skulu innan regionalu felagsskapirnar ella avtalurnar áseta nærri mannagongdir til tess at kunna handhevja hesa áseting. 
Fiskastovnaavtalan ásetir annars út í æsir reglur fyri samspælinum millum handhevjing av flagglandinum og handhevjing av tí landi, sum ger eftirlit og kanningar. útgangsstøðið er her, at um ikki flagglandið yvirheldur sínar skyldur viðvíkjandi eftirkanning og uppfylging, kann annað land fremja eftirkanning og uppfylging. Endamálið er, at ásetingar undir øllum umstøðum skulu handhevjast. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
41 
9. Fylgiskjal 2. Verandi veiðumøguleikar 
Fyrri partur av arbeiðssetninginum er at lýsa nýggjar veiðumøguleikar uttan fyri føroyskt sjóøki, har føroyingar veiða í dag. 
í hesum parti vera verandi veiðumøguleikarnir lýstir. Verandi veiðumøguleikar eru býttir í sínámillum avtalur, strandalandaavtalur og fiskiveiðufelagsskapir. 
9.1 Sínámillum avtalur 
Føroyar hava sínámillum avtalur við ES, Norra (Svalbard), Russland, ísland og Grønland. Niðanfyri verða hesar avtalur lýstar hvør sær. 
9.1.1 ES 
Føroyar og ES hava havt fiskiveiðusamstarv síðani 1977. Meginreglan í samstarv- inum er, at ein nøktandi javnvág skal vera í árligu avtaluni um sínámillum fiski- rættindi. 
Seinastu árini hava Føroyar havt størri fyrimun av fiskiveiðisamstarvinum, við tað at føroyingar í størri mun hava gagnnýtt kvoturnar. Týdningarmestu partarnir í sáttmálanum fyri Føroyar eru svartkjaftur, makrelur og rækjuveiða í Eystur- grønlandi. 
Fiskiskapurin eftir ídnaðarfiski var ein týdningarmikil partur av fiskiveiðu- samstarvinum millum Føroyar og ES, men sum støðan í ídnaðarfiskastovnunum hevur verið seinastu árini, er hesin fiskiskapurin minkaður burtur í lítið og einki. 
Føroyar og ES eru saman við Noreg strandarlond fyri makrel. Umframt at gera eina strandarlandaavtalu gera partarnir hvør sær í teimum sínámillum fiskiveiðuavtalunum umbýti av makrelkvotu og loyva hvørjum øðrum atgongd at fiska av egnari kvotu. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
42 
Vanliga fylgja kvotunøgdirnar møguligum broytingum í heildarstrandarlanda- kvotuni. Sambært siðvenju fáa Føroyar atgongd í ES sjógvi at fiska av egnari strandarlandakvotu somu nøgd, sum ES fær í kvotu frá Føroyum. 
Føroyar kunnu fiska 30,15% av kvotuni frá ES eystan fyri 4 stig vestur. Tað er eitt standandi ynski frá føroyskari síðu, at hesin parturin verður størri. ES hevur avvíst hesum ynskinum vísandi til, at ES skip eisini bert kunnu flyta 30% av teirra kvotu eystur um 4 stig. 
Føroyska sjónarmiðið er, at partarnir geva hvørjum øðrum atgongd til somu leiðir og hava somu reglur um reiðskap. Hetta er t.d. galdandi fyri IIa og IVa og at fáa loyvi til at fiska eystan fyri 12 stig. 
Støðan í nebbasildastovninum og við hugburðinum um fiskiskap eftir hvítings- bróðuri í Norðsjónum ber ikki til at halda fram við somu nøgdum. 
Hvítingsbróðurin er farin úr avtaluni, meðan møguleikin at fiska nebbasild er knýttur at úrslitunum av kanningum av stovninum grundað á royndarfiskiskap. Um fiskiskapur fer at verða loyvdur, skulu Føroyar og ES kunna gera avtalu um, at føroysk skip kunnu fiska nebbasild, og ES skip fáa hækkað svartkjaftakvotu í føroyskum sjógvi. 
Kvotan av brislingi og hjáveiðukvotan av sild er hækkað fyri at halda jávnvágini í avtaluni. ES hevur eisini loyvt fiskiskapi eftir hvítingsbróðir, men ES hevur ikki bjóðað føroyskum skipum henda møguleika. 
Føroyingar hava í fleiri ár roynt at fingið tillutað eina sildakvotu frá ES í Norðsjónum, men ES hevur afturvíst hesum, tí Føroyar ongantíð hava havt sildakvotu tillutaða frá ES. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
43 
útlitini fyri fiskiskapi eftir ídnaðarfiski í Norðsjónum eru døpur, men arbeitt kann vera við at fáa eina smidliga skipan, har sildakvoturnar í Skagerak og vestan fyri 4 stig kunnu verða fiskaðar í Norðsjónum. 
Føroyar fáa gjøgnum sínámillum fiskiveiðusáttmálan við ES atgongd at fiska rækjur, lodnu, svartkalva og kongafisk í grønlendskum sjógvi. Lodnustovnurin er sera illa fyri, so strandarlondini hava avtalað, at onki verður fiskað. 
9.1.2 Norra 
Føroyar og Noreg hava havt sínámillum fiskiveiðuavtalu síðani fiskimarkini vóru flutt út á 200 fjórðingar. Umframt at fevna um rækjufiskiskap við Svalbard gevur avtalan við Noreg flakatrolarum, nótaskipum og ídnaðartrolarum atgongd at fiska í norskum sjógvi. 
Føroyar og Noreg eru harafturat samd eina serliga avtalu um svartkjaftafiskiskap og eina serliga avtalu um makrelfiskiskap. Hesar geva pørtunum atgongd at fiska ávísar partar av strandarlandakvotunum á leiðunum hjá hvørjum øðrum. 
Nótaskipini fáa lut í makrelkvotu frá Noreg, umframt at teimum eftir serligari avtalu verður givin atgongd at fiska ein stóran part av føroysku makrelkvotuni í norskum sjógvi. 
Hjá flakatrolararunum er botnfiskakvotan í norska partinum av Barentshavinum eitt neyðugt íkast til teirra rakstrargrundarlag. Yvirføring av botnfiskakvotum, sum Føroyar fáa í sínámillum fiskiveiðuavtaluni við Russland, er ein týðandi partur av avtaluni við Noreg. 
Noreg og Russland áseta á hvørjum ári sínámillum, hvussu stór heildar- toskakvotan í Barentshavinum skal verða. Henda kvotan verður býtt millum 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
44 
londini, og ásett verður eisini, hvussu nógv hvørt landið hevur at lata triðjalondum. 
Undir samráðingunum við Noreg hava Føroyar lagt stóran dent á, at lækkingin av toski ikki verður so stór sum lækkingin í heildarkvotuni í Barentshavinum, og at Føroyum varð veittur fastur partur av mest loyvdu veiðuni (MLV), sum samsvarar við tað søguliga veiðimynstrið í Barentshavinum. 
ídnaðarskipini hava vanliga fingið kvotur í norska partinum av Norðsjónum, sum saman við líknandi kvotum frá ES í Norðsjónum hava verið veiðugrundarlagið hjá hesum skipum. 
Noreg og ES samdust at avmarka fiskiskapin eftir hvítingsbróðuri og nebbasild so nógv sum møguligt í Norðsjónum. Tí er eingin kvota av hvítingsbróðuri í norskum sjógvi. ístaðin var semja um, at føroysk skip kundu fiska svartkjaft í Norðsjónum, men lítið er veitt av ídnaðarfiski íroknað svartkjafti í Norðsjónum. 
Kvoturnar í Norðsjónum fevna um ídnaðarfiskakvotur og makrel umframt nakað av sild, rossamakreli og upsa. Tað hevur verið striltið hjá ídnaðarskipunum at gagnnýta sínar veiðumøguleikar. Hjáveiðan av sild og makreli er so stór, at tey ikki kunnu halda seg innan fyri galdandi hjáveiðureglur. 
Fiskimálaráðið hevur tí seinastu árini latið ídnaðarskipunum alla sildakvotuna í Norðsjónum at verða brúkt sum hjáveiða. 
Tað er lítið sannlíkt, at møguleiki verður at fáa kvotu aftur av hvítingsbróðuri og nebbasild, og tí eru ídnaðarskipini bundin at teimum møguleikum, sum tey hava í Norðsjónum. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
45 
9.1.3 Svalbard 
Noreg hevur yvirvaldsrættin (suverenitetin) yvir Svalbard. Hetta er staðfest í § 1 í Svalbardsáttmálanum frá 1920, sum Danmark (herundir Føroyar og Grønland) hevur undirskrivað og staðfest. Sáttmálin fekk gildi í 1925. Nú eru 39 lond, sum hava staðfest sáttmálan, seinast ísland í 1994. Sáttmálin fevnir um oyggjabólkin Svalbard og 4 fjórðingar sjóumveldið kring oyggjarnar. 
Noreg hevur rætt til at umsita djóra- og plantutilfeingið í Svalbardøkinum, men hetta skal gerast á ein hátt, sum hvørki beinleiðis ella óbeinleiðis ger mismun millum sáttmálapartarnar. í greinunum 2, 3 og 7 eru ásetingar um ikki- diskriminering. Varðveitingartiltøk, sum verða ásett, skulu nýtast líka yvirfyri øllum pørtum. 
í 1977 hevur Noreg upprættað eitt fiskivarðveitingarøki uppá 200 fjórðingar við Svalbard. í hesum øki kunnu reglur um fiskiskap ásetast. Ymsar tulkingar hava verið frammi um, at í 1920, tá Svalbardsáttmálin varð gjørdur, vóru heilt onnur viðurskifti galdandi viðvíkjandi sjómarki. í 1920 høvdu flestu lond bara 3 (ella 4) fj. sjóumveldi og ikki víðari fiskimark. 
Síðan 1977 hava flestu lond víðkað fiskimarkið út á 200 fj. og sjóumveldið út á 12 fj., og Noreg hevur eisini í 2004 víðkað sjóumveldið við Svalbard út á 12 fj. Hóast Svalbardsáttmálin ikki hevur ásetingar um hesi fiskimørk, hevur yvirvaldsrætturin hjá Noreg higartil í praksis verið virdur innan fyri 200 fj. fiskivarðveitingarøkið. 
Føroyar hava síðan 1977 havt sínámillum fiskiveiðuavtalu við Noreg, og tá varð eisini ásett hámarksveiða av toski og øðrum (kongafiskur, svartkalvi) í fiskivarðveitingarøkinum við Svalbard fyri føroysk skip. Føroyska lodnuveiðan í Svalbardzonuni er síðan 1977 farin burturav føroysku kvotuni í norska búskaparliga økinum. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
46 
Síðan 1977 hevur føroyska toskakvotan við Svalbard verið ein ávísur prosent- partur av MLV í Barentshavinum, og innanfyri 3. landskvotuna, sum Noreg og Russland hava avtalað fyri Svalbard. Føroyski prosent-parturin hækkaði í 1996, eftir at Føroyar høvdu lagt fram nýggj veiðitøl fyri økið í einum umboðandi søguligum tíðarskeiði, áðrenn fiskivarðveitingarøkið við Svalbard varð stovnsett. 
í avtaluni fyri 1983 varð føroyska rækjuveiðan við Svalbard avmarkað við hámarki á veiðiorkuni, og var hetta krav frá Noreg fyri at gera fiskiveiðisáttmála. í 1998 varð hetta broytt, tí Noreg hevði samtykt reglur í mai 1997, sum avmarkaðu rækjuveiðina við Svalbard við fiskidøgum. Hesum mótmælti føroyskir myndugleikar, við tað at samráðingar ikki høvdu verið um málið, og at søguliga tíðarskeiðið, sum var grundarlagið fyri ásetingini av fiskidøgum, ikki var umboðandi fyri føroyska rækjuveiði við Svalbard. Føroyska rækjuveiðan er tó ikki stór við Svalbard, og enn eru føroyingar ikki komnir upp móti markinum fyri tal av fiskidøgum. 
í 2004 ásetti Noreg reglur um avmarking í veiðini eftir norðhavssild við Svalbard. Føroyar mótmæltu hesum í eini verbalnotu dagfest 21. september 2004 frá danska Uttanríkismálaráðnum til norskar myndugleikar. Víst verður á, at hetta tiltak verður mett at vera diskriminerandi móti føroyingum, og í stríð við Svalbardsáttmálan um líka atgongd. 
ísland hevur síðan 2004 havt altjóða útlendskar serfrøðingar at fyrireika rætttarmál móti Noreg við Altjóða dómstólin í Haag (International Court of Justice). íslendska uppáhaldið er, at Noreg ikki í fiskivarðveitingarøkinum hevur rætt at áseta avmarkingar, sum ikki geva øllum pørtum somu atgongd, sum t.d. varð gjørt í samband við avmarkingar í veiðini eftir Norðhavssild í Svalbardsonuni. 
í 2006 kunngjørdi Noreg ætlanir um at seta á stovn 200 fj. búskaparøki kring Svalbard í staðin fyri verandi fiskivarðveitingarøki. Við hesum fær Noreg 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
47 
suverenan rætt yvir tilfeinginum í økinum. Stórabretland hevur sent skriv til norska uttanríkismálaráðið, har víst verður á, at teir ikki eru samdir í norsku tulkingini av rættarstøðuni uttanfyri sjóumveldið við Svalbard. 
í februar 2007 sendi Fiskimálaráðið norskum myndugleikum eina umsókn um loyvi til føroyskt skip at royndarveiða eftir svartkalva við Svalbard. Henda umsókn er ikki avgreidd enn. Føroyska sjónarmiðið er, at vit hava rætt til at fara undir hesa veiði á jøvnum føti við norðmenn. 
9.1.4 Russland 
Fiskiveiðusamstarvið millum Føroyar og Russland er bygt á rammusáttmála frá 1977. Føroyar hava loyvt russiskum skipum at fiska stórar nøgdir av svartkjafti og av makreli í føroyskum sjógvi aftur fyri veiðumøguleikarnar eftir botnfiski í Barentshavinum. 
Russiski fiskiskapurin eftir svartkjafti og makreli í føroyskum sjógvi varð saman við tí føroyska og íslendska brúktur sum ein partur av grundarlagnum hjá Føroyum at styðja undir krav Føroya í strandarlandasamráðingunum um svartkjaftin og makrelin. Makrelurin kom undir avmarkingar í 2000 og svartkjaft- urin í 2006. 
Føroyski áhugin fyri fiskiveiðumøguleikum í Barentshvinum er serliga toskur. Umframt tosk hava vit havt kvotur av hýsu, rækjum og flatfiski. Flatfiskur og rækjur fóru úr avtaluni fyri einari tíð síðani, men ein lítil nøgd av rækjum er komin upp í aftur og 1.000 tons av flatfiski eru komin inn aftur í avtaluna. 
Lodna hevur verið partur av avtalunum, tá lodnufiskiskapur hevur verið loyvdur í Barentshavinum. Síðani 2004 hava Noreg og Russland avgjørt ikki at loyva lodnufiskiskapi, tí gýtingarstovnurin hevur verið mettur at vera so illa fyri. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
48 
Føroyska botnfiskakvotan í russiskum sjógvi hevur ligið báðumegin 10.000 tons seinastu árini. í 2002 og 2004 vórðu ískoytisavtalur gjørdar seinni á árinum, so kvotan bleiv nakað størri. Aftur fyri fekk Russland meiri svartkjaft í føroyskum sjógvi. Sum heild kann sigast, at føroyska botnfiskakvotan altíð hevur verið fiskað, men at veiðumøguleikarnir eftir flatfiski og rækjum ikki hava verið gagnnýttir. 
Russland fær í toskavirði nógv meiri tillutað í føroyskum sjógvi, enn hvat Føroyar fáa tillutað í russiskum sjogvi. Grundin til hetta er, at Russland setti sum ófrávíkiligt krav, at allur pappírsfiskur skuldi úr avtaluni. Tí fóru flatfiskur og rækjur út, men hóast tað fekk Russland bert eitt vet minni av svartkjafti og makreli í føroyskum sjógvi, samstundis sum føroysku botnfiskakvoturnar og lodnukvotan vórðu lutfalsliga nógv skerdar. 
Her skal tó verða havt í huganum, at føroysk skip kunnu hava hjáveiðu av øðrum botnfiski enn toski og hýsu samsvarandi reglum galdandi í russiskum sjógvi. Hesin møguleikin fyri hjáveiðu broytir javnvágina nakað til føroyskan fyrimun. Føroysk skip hava fiskað upp í um 500 tons av øðrum botnfiski  mest upsa. 
Umrokningarvirðið á svartkjafti er lækkað og tí fór russiska svartkjaftakvotan so nógv upp, at russisk skip ikki megna at veiða alla kvotuna. 
Er grundarlag fyri at broyta skipanina við umrokningarfaktorum av toski í Barentshavinum, so hvørt skipið fær sínar egnu faktorar, kann tað vera við til, at skipini kunnu leggja seg eftir at fáa størri úrtøku. Við verandi fastløgdu faktorum er eingin eggjan til menning í framleiðslutøkni, tí roknaða veiðan verður gjørd upp eftir nøgdini av lidnari vøru umborð. Við størri úrtøku fæst meiri liðugvøra burtur úr færri tonsum í rundari vekt. Men er úrtøkuprosentið størri, verður roknaða veiðan í rundari vekt størri. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
49 
á hvørjum ári verður avtalað, at Føroyar og Russland skulu samstarva í vísinda- ligum rannsóknum viðvíkjandi fiskiskapi. Fiskirannsóknarstovan og PINRO í Murmansk hava gjørt eitt uppskot til framhaldandi samstarv. Møguleiki kann vera fyri at breiðka samstarvið at umfata øll heimshøv og á tann hátt fáa vitan til vega, sum føroyingar kunnu gagnnýta. At russar liggja inni við stórari vitan er fer aftaná ferð staðfest. Týdningarmikið er, at føroyingar fáa atgongd til ríku fiskiveiðu- vitanina hjá russum. 
Vinnuligt samstarv er umrøtt í rammusáttmálanum og í verandi fiskiveiðuavtalu. Arbeitt hevur verið við at gera ein handilssáttmála millum Føroyar og Russland, men enn er hann ikki undirskrivaður. 
Innan fyri karmarnar av fiskiveiðuavtaluni verður eisini avtalað, at møguleiki kann verða fyri, at føroysk reiðarí keypa kvotur frá russiskum reiðaríum ella frá russiskum myndugleikum. Øll slík mál skulu fara um myndugleika hendur. Seinastu árini hevur ikki verið nógv av slíkum samstarvið. Føroysk reiðarí hava roynt at fingið møguleika at keypa botnfiskakvotuna, sum ísland kann keypa í Barentshavinum, men vanliga kortini ikki ger. í seinastuni hevur Russland bjóða Føroyum hendan møguleika. Hetta hevur verið roynt við misjøvnum úrsliti. 
9.1.5 ísland 
í árligu fiskiveiðiavtalunum millum ísland og Føroyar hevur ikki verið talan um javnvág í sínamillum fiskimøguleikum. Føroyingar hava vanliga havt størri rættindi í íslendskum sjógvi, enn íslendingar í føroyskum sjógvi. Seinastu árini er lutfallið kortini broytt, serliga tí, at íslendsk skip í størri mun eru farin at fiska svartkjaft og sild í føroyskum sjógvi. 
Seinnu árini hevur verið ein serlig semja um uppsjóvarfiskasløg. Eftir hesum kunnu íslendsk skip veiða svartkjaft, heystgýtandi sild og makrel í føroyskum sjógvi, meðan føroysk skip kunnu veiða svartkjaft og lodnu í íslendskum sjógvi. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
50 
Umframt hetta kunnu føroysk skip veiða ta grønlendsku kvotuna uppá 10.000 tons av lodnu í íslendskum sjógvi. 
Fiskiskapurin eftir svartkjafti inni hjá hvørjum øðrum hevur ikki verið reguleraður við kvotum. í avtaluni er tó tilskilað, at partarnir kunnu áseta mest loyvda tal av skipum, sum veiða á svartkjaftaleiðini samstundis. Royndirnar seinastu árini eru, at íslendsk skip fiska nógvan svartkjaft í føroyskum sjógvi, meðan føroysk fiska nógv minni í íslendskum sjógvi. 
Føroyar og ísland hava, síðani fiskiskapurin eftir norðhavssild tók seg upp aftur, verið samd um at loyva skipum frá báðum londum at fiska egna kvotu inni hjá hinum partinum. 
Greitt er, at tann avmarkaða toskakvotan á 1.200 tons hevur gjørt tað torført hjá føroyskum skipum at gagnnýta botnfiskakvotuna fult út. Hetta kemur mest av, at tað ikki loysir seg at fiska upsa við snellu. Hjáveiðan av toski er ov stór til at røkka til at kunna fiska alla botnfiskakvotuna. 
Føroysk rækjuskip hava sett fram ynski um at kunna gera royndir íslendsku megin markið ímóti Eysturgrønlandi á Dohrnbankanum. Føroysku skipini eru ofta tarnað av ísi í grønlendskum sjógvi, men tað kann vera roynandi íslendsku megin markið. Sjálvir hava íslendingar ikki longur rækjuskip, sum kunnu fiska í ísi. Føroysku skipini hava tí ført fram, at um tey kundu roynt har, gera tey samstundis royndir í íslendskum sjógvi. 
9.1.6 Grønland 
Týdningarmestu partarnir í samstarvinum millum Føroyar og Grønland hava verið kongafiskur í Irmingarhavinum, royndarveiða eftir toski í Eysturgrønlandi við hjáveiðu av svartkalva, rækjuveiða á 3L og norðhavssild. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
51 
Avtalan við Grønland gevur møguleika til at býta fiskidagar eftir rækjum á Flemish Cap. Eisini gevur hon føroyskum skipum møguleika fyri at keypa lodnukvotu í Eysturgrønlandi, um kvota er eftir at fiska. Eisini kunnu føroysk skip fiska 50% av lodnukvotuni frá íslendingum í grønlendskum sjógvi. 
Frá fyrsta degi av hevur royndarveiða verið ein týðandi partur av fiskiveiðu- samstarvinum millum Føroyar og Grønland. Føroyar hava havt loyvi at hava royndarfiskiskap eftir svartkalva í Vesturgrønlandi norðan fyri 68 stig avmarkað til 125 tons, sum nú er kvota. 
Seinni varð givið føroyskum skipum atgongd at royndarfiska eftir toski, brosmu og steinbíti í Eysturgrønlandi í 100 dagar. Mestloyvdað veiðan er 400 tons av toski við í mesta lagi 225 tonsum av svartkalva og kalva sum hjáveiðu. 
Kongafiskurin í Irmingarhavinum verður viðgjørdur í strandarlandasamráðing- unum millum Føroyar, ísland og Grønland og er tí ikki ein partur av avtalu millum Føroyar og Grønland. 
Ein møguleiki, sum føroyska samráðingarnevndin kann royna, er, at royndarveiða í Eysturgrønlandi kann verða skipað á tann hátt, at Føroyar hava eina serstaka kvotu fyri tosk og eina serstaka kvotu av svartkalva/kalva. í báðum førunum skal verða loyvt at hava hóskandi nøgd av kongafiski sum hjáveiðu. 
Ein annar møguleiki er at fáa eina toskakvotu í Vesturgrønlandi umframt verandi royndarkvotu í Eysturgrønlandi. 
Hildið skal vera fram við, at føroysk skip kunnu royndarfiska eftir rækjum uttan um higartil ásettar kvotur eftir rækjum norðan fyri 67o í Eysturgrønlandi. 
Vinnan hevur skotið upp, at føroysk skip kunnu fara undir royndarveiðu eftir lodnu í Vesturgrønlandi. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
52 
Føroyar og Grønland samdust fyri nøkrum árum síðani at mæla til økt vinnuligt samstarv millum vinnufyritøkur í Føroyum og í Grønlandi. ítøkilig úrslit av hesum hava verið, at føroysk skip fyri nøkrum árum síðani kundu fiska rækjur, sum vóru tillutaðar grønlendskum reiðaríum, í bæði Vestur- og Eysturgrønlandi. 
Myndugleikarnir í Grønlandi hava tó noktað at játta framhaldandi samstarvi á sama grundarlagi sum frammanundan. Politiska sjónarmiðið í Grønlandi er, at tað er ógrundað at lata so nógv út av kvotum, at reiðaríni ikki megna at fiska tær. 
9.2 Strandalandaavtalur 
Føroyar luttaka sjálvstøðugt sum strandarland og avtalupartur í teimum millumlanda skipanunum, ið eru gjørdar fyri umsiting av ferðandi fiskastovnum í landnyrðingspartinum av Norðuratlantshavinum. 
Strandalandaavtalur eru gjørdar fyri sild, makrel og svartkjaft. Hesar avtalur verða hvør sær viðgjørdar niðanfyri. Eingin strandarlandaavtala er enn gjørd fyri konga- fisk í Irmingarhavinum, men samráðingargongdin verður lýst niðanfyri. 
9.2.1 Sild 
Eftir tríggjar samráðingarfundir í desember 2006 og januar 2007 um umsiting av norðhavssild varð ein avtala fyri 2007 undirskrivað. Við hesum kom fiskiskapurin eftir norðhavssild aftur undir skipaði viðurskifti eftir 4 ár uttan eina formliga skipan. 
Samráðingarnevndirnar hjá ymsu londunum vóru samdar um eitt sínámillum býti grundað á eina heildarkvotu í 2007 upp á 1,28 mió. tons. Av hesum eiga Føroyar tilsamans 66.048 tons (5,16%). Harafturat er semja um ein langtíðar veiðisetning fyri sildastovnin. Tvílanda avtalur um sínámillum atgongd at fiska av egnari kvotu í økjunum hjá øðrum pørtum eru eisini tengdar at avtaluni. í avtaluni millum 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
53 
Føroyar og Noreg hesum viðvíkjandi fáa Føroyar atgongd at fiska 39.000 tons í norskum sjóøki (íroknað Jan Mayen). Av hesum kunnu 29.000 tons fiskast í norska búskaparøkinum norðan fyri 62°N. 
Fundarsemjan er í høvuðsheitum formliga tilmælið til avvarðandi myndugleikar hjá avtalupørtunum. Samanborið við fyrrverandi avtalur, er fylgjandi orðingin í grein 2 tó komin afturat. Sendinevndirnar boðaðu frá ætlanini um at royna at varðveita lutfallið í býtinum partanna millum komandi árini. Endamálið við hesari orðing er at leggja dent á týdningin av, at tað ikki verður latið upp fyri nýggjum samráðingum um býtið á hvørjum ári, hóast avtalan bert er galdandi fyri 2007. Býtið, eisini umroknað til prosentpartar, sæst í talvuni niðanfyri. 
Lond Nøgd % Føroyar 66.048 5,16 
ES 83.328 6,51 ísland 185.728 14,51 Noreg 780.800 61,00 Russland 164.096 12,82 
í 1996 samdust Føroyar, ES, ísland, Noreg og Russland um eina fimmparta avtalu sum felags grundarlag fyri umsiting av fiskiskapi eftir norðhavssild í 1997, við tilhoyrandi sínámillum avtalum um atgongd og flytingar og við støði í heildarkvotum, grundaðar á ráðgeving frá ICES. Avtalan varð endurnýggjað við somu treytum á hvørjum ári fram til 2002. 
Undir samráðingunum í 2002 fyri umsiting av norðhavssild í 2003 setti Noreg fram krav um at fáa munandi meira enn tey 57%, sum hevði verið norski parturin síðani 1996, vísandi á, at nógv tann størsti parturin av sildastovninum er í norskum sjógvi. At byrja við var norska kravið 70%, og síðani stóð Noreg í trý ár fast við eitt krav um 65% av heildarkvotuni. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
54 
úrslitið av hesari støðu varð, at eingin fimmparta avtala varð gjørd eftir 2002, hóast samráðingarfundir vóru á hvørjum ári. Gamla avtalan varð kortini nýtt sum grundarlag at gera eina sínámillum avtalu við Noreg fyri 2003. Henda bar í sær, at Føroyar fingu víðkaða atgongd í norskum øki afturfyri at lata Noregi eitt ávíst eyka tonsatal. 
Eingin avtala um norðhavssild hevur verið millum Føroyar og Noreg síðan. í 2003 og 2004 hildu londini seg til sínar upprunaligu partar í gamla býtinum, tá ið tey settu sær egna kvotu við støði í tilmælum hjá ICES um heildarkvotur. 
í 2005 gjørdi Noreg av at seta sær eina kvotu svarandi til 65% av heildarkvotuni. Hetta svaraði til eina hækking á 14%. Tað hevði við sær, at ísland og Føroyar gjørdu av at hækka sínar kvotur samsvarandi. ásetan av føroyskum kvotum fyri 2005 og 2006 tók eisini hædd fyri, at eingin atgongd var í norskum sjóøki. Hetta var roknað at svara til 1,23% afturat partinum hjá Føroyum á 5,46%. 
Orsakað av vantandi avtalu millum strandarlondini ella sínámillum avtalu við Noreg síðan 2003, hava føroysk skip ikki havt atgongd at fiska í norskum øki ella landað sild í Noregi seinastu trý árini (2004 - 2006). Øll trý árini hava føroysk skip kortini megnað at fiska alla kvotuna í føroyskum, íslendskum og altjóða sjógvi umframt nakað við Svalbard. 
Tað tykist, sum sildin tey seinastu árini hevur tikið upp eitt annað ferðingar- mynstur, sum minnir um tað gamla mynstrið í 1950unum, tá ið stovnurin var á leiðunum millum Føroyar og ísland um veturin. í staðin fyri, at hon øll fer inn í norskan sjógv, sær tað út til, at sildin nú heldur seg meira úti í norðurhavinum og vestur í føroyskan og íslendskan sjógv. 
Kanningarferð í november 2006 veitti tó ikki prógv fyri, at sild var á hesum gomlu vetrarleiðunum. Enn er tí ikki gjørligt at staðfesta, um hetta nýggja 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
55 
mynstrið verður varandi í longri tíð, ella um sildin aftur fer at halda seg vestanfyri um veturin. 
Egnu kvoturnar, sum londini hava sett sær síðani 2004, hava tilsamans havt við sær, at heildarveiðan er vorðin størri, enn hvat ið ICES hevur mælt til. Tað hevur stóran týdning fyri áhaldandi menning av sildastovninum og møguleikar hjá sildini at ferðast vestureftir, at stovnurin ikki verður troyttur ov hart. 
Sterka støðan hjá sildastovninum, og møguleikin fyri einum munandi hægri MLV í 2007 gjørdu helst sítt til at skapa ein størri vilja hjá øllum londum, ikki minst eisini Noregi, at fara aftur til eina fimmparta skipan fyri umsiting av norðhavssild. Noreg hevur flutt seg frá sínum frammanundan ófrávíkiliga kravi á 65% niður á 61%. Hini fýra londini, harímillum eisini Føroyar, hava øll verið noydd til at lata nakað, fyri at fáa eina avtalu í lag. ES hevur tó verið til reiðar at lata lutfalsliga mest av øllum. 
Føroyar hava latið tilsamans 0,30% av heildarkvotuni samanborið við 1996 avtaluna. í 1996 avtaluni vóru kortini ymsar flytingar, sum ikki longur eru galdandi í viðurskiftunum millum Føroyar og aðrar partar. Fyrr fingu Føroyar eina flyting í tonsum frá Noregi svarandi til 0,15%, og Føroyar fluttu ES eitt tonsatal svarandi til 0,30%. Tá ið hesar flytingar vórðu avroknaðar, svaraði tonsatalið, ið Føroyar høvdu at ráða yvir í gomlu avtaluni, til 5,31% av heildarkvotuni. Við støði í hesum hava Føroyar í avtaluni fyri 2007 latið 0,15% í mun til 1996 avtaluna. 
Føroyar kunnu nú fiska 0,59% afturat av heildarkvotuni í norskum sjógvi, ella tilsamans 3,05%, samanborið við 2,46% atgongd í gomlu avtaluni. Hetta svarar til 59% av føroysku kvotuni á 5,16%. Øll 3,05% (39.000 tons) kunnu verða fiskað í Jan Mayen økinum, men í norska búskaparøkinum norðan fyri 62°N verður atgongdin avmarkað til 2,27% (29.000 tons). Noreg fær atgongd at fiska 2,34% av heildarkvotuni (30.000 tons) í føroyskum øki. Hetta er eisini ein broyting í mun til 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
56 
1996 avtaluna, tá Noreg hevði eins nógva atgongd til føroyskan sjógv sum Føroyar tilsamans í norskum sjógvi, íroknað Jan Mayen. 
Tað hevur havt stóran týdning fyri Føroyar í samráðingunum at hildið fast um gamla prosentpartin upp á 5,46% sum grundarlag í nýggju avtaluni, tá ið prosent verða umroknað til atgongd. 
ES hevur øll árini síðani 1996 havt atgongd at fiska 0,85% av heildarkvotuni í føroyskum sjógvi (og Føroyar tilsvarandi í ES sjógvi). Sínámillum atgongd millum Føroyar og ES er ikki tengt at fimmparta avtaluni fyri 2007, og varð avtalað við brævaskifti seinni. 
Russland hevur í gomlu avtaluni havt møguleika at fiska 0,5% av heildarkvotuni í føroyskum sjógvi. Samráðingarleiðararnir hava váttað í einum felags brævi, at ynskið hjá Russlandi um atgongd verður tikið upp sínámillum seinni, uttan at nakað prosent- ella tonsatal hevur verið avtalað. Tilskilað er, at talan verður um eina avmarkaða atgongd. 
Sínámillum atgongd millum Føroyar og ísland varð ikki viðgjørd undir strandarlandasamráðingunum. Tey seinastu árini hava hesi viðurskifti verið viðgjørd í sínámillum fiskiveiðiavtaluni millum Føroyar og ísland, har avtalað hevur verið um fulla sínámillum atgongd. 
Til tess at fiskiskapurin eftir norðhavssild í altjóða sjógvi verður avmarkaður í samsvari við gjørda semju millum strandarlondini, varð ein regulering fyri altjóða sjógv samtykt innan NEAFC við postatkvøðu í mai 2007. Tað, ið strandarlondini fiska í altjóða sjógvi, verður roknað frá teirra strandarlandapørtum. Einki er sett av afturat til Grønland ella sum samstarvskvotu í NEAFC økinum. 
Grønland var ónøgt við ikki at fáa tillutað nakað av norðhavssild og forðaði tískil fyri, at DFG kundi atkvøða fyri uppskoti um reguleringina av norðhavssild í 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
57 
NEAFC. DFG var tískil noytt til at atkvøða blankt. Uppskotið var tó samtykt kortini við 4 atkvøðum av 5. ósemjan millum Føroyar og Grønland forðar hinvegin Grønlandi fyri at kunna taka formliga fyrivarni fyri samtyktini. 
9.2.2 Makrelur 
Føroyska makrelkvotan í 2007 er 23.134 tons av einari heildarkvotu á 500 tús. tons. Føroyski parturin er 4,63% av heildarkvotuni. Ein partur av heildarkvotuni av makreli er settur av til altjóða sjógv og verður reguleraður í NEAFC. 
ásetingin av heildarkvotuni verður gjørd við støði í veiðisetninginum, sum strandarlondini eru samd um eftir tilmælinum frá ICES.Veiðitrýstið skal liggja um 0,15-0,20. Fer gýtingarstovnurin niður um 2,3 mió. tons, skal veiðitrýstið alt fyri eitt skerjast uppaftur meir. í seinastu ráðgevingini sigur ICES, at ein heildarkvota millum 390.000 tons og 509.000 tons er innan fyri lívfrøðiliga tryggar karmar. 
Av heildarkvotuni verða um 10, 17% sett av til NEAFC. ES ásetur sær egnan part (7%) fyri fiskiskapin í Biskeiavíkini, og Noreg og ES býta restina í sínámillum avtalu, ið ikki er útgreinað í strandarlandaavtaluni. 
Ein afturvendandi trupulleiki í samráðingunum er, um makrelfiskiskapurin í Biskeiavíkini skal verða fevndur av avtaluni ella ikki. Føroyar og Noreg vilja hava henda fiskiskapin at vera partur av býtinum millum øll trý londini, men ES stendur fast við sítt. 
9.2.3 Svartkjaftur 
Svartkjafturin á okkara leiðum er felagsstovnur, sum ferðast millum sjóøkini hjá ES, Føroyum, Noreg og íslandi, umframt at hann er í altjóða sjógvi. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
58 
Ein fleirára semja varð gjørd í 2005 um at skipa fiskiskap eftir svartkjafti í 2006 og eftirfylgjandi ár við føstum býti millum partarnar og einum veiðusetningi, sum skal tryggja eina langtíðar burðardygga gagnnýtslu av stovninum. 
Fyri 2006 vóru partarnir samdir um at avmarka fiskiskapin eftir svartkjafti til eina heildarkvotu, sum í mesta lagi var 2 milliónir tons. Parturin hjá Føroyum er 26,125% (522.500 tons í 2006). ásannnað varð, at ein heildarveiði á 2 milliónir tons í 2006 fór at hava við sær eitt ov høgt fiskideyðatal. Partarnir vóru tí samdir um at í eftirfylgjandi árum skuldi veiðan verða minkað við í minsta lagi 100.000 tonsum um ári. 
Fyri 2007 var semja um at minka heildarkvotuna við 300.000 tonsum. Heildarkvotan fór sostatt úr 2 milliónum tonsum niður í 1,7 mió. tons í 2007, og av hesum er føroyski parturin 444.125 tons. 
Svartkjaftaavtalan heimilar, at 10% av strandarlandakvotuni hjá hvørjum partinum kundi verða fiskaður í 2007, um ikki øll kvotan varð fiskað í 2006. 
Umframt tey fýra strandarlondini, ið hava gjørt sínámillum avtalu, hevur Russland eisini verið við í samráðingartilgongdini eftir serligari innbjóðing, ásannandi tann týdning, sum svartkjaftafiskiskapur hevur fyri Russland, tó at tað er ikki viðurkent sum strandarland. 
Føroyar kunnu veiða 2% í norskum sjógvi, og Norra 4% í føroyskum sjógvi. ójavnvágin í seravtaluni við Noreg skal síggjast í tí høpi, at samsvarandi seravtala um atgongd at fiska makrel hjá hvør øðrum varð undirskrivað millum Føroyar og Noreg, samstundis sum avtalan um atgongd at fiska svartkjaft varð gjørd. Eftir makrelavtaluni kunnu føroyingar fiska tvær ferðir so nógvan makrel í norskum sjógvi, sum norðmenn í føroyskum. 
í sínámillum fiskveiðisamstarvi millum Føroyar og ísland hava londini frítt at fiska egna svartkjaftakvotu á økinum hjá hvør øðrum, tó fær ísland ikki havt fleiri 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
59 
enn 12 skip í føroyskum sjógvi í senn. Føroyar hava undir seinastu samráðing- unum við ísland gjørt greitt, at grundað á stóra áhugan at royna eftir svartkjafti í føroyskum sjógvi, verður neyðugt at skipa henda fiskiskap eftir neyvari ásetingum í framtíðini. 
í sínámillum avtalu við ES fáa Føroyar 43.500 tons av svartkjafti, meðan ES fær 18.000 tons frá Føroyum. Føroyar og ES hava harumframt avtalað at loyva skipum frá hvørjum av pørtunum at fiska 27.000 tons av egnari svartkjaftakvotu í sjóøkinum hjá hinum partinum. Sostatt kunnu føroysk skip fiska 70.500 tons í ES sjógvi, og ES skip 45.000 tons í føroyskum sjógvi. 
í NEAFC er samtykt, at kvotan í altjóða sjógvi í 2007 er tilsamans 268.550 tons. Av hesum fáa Grønland og Russland tillutað hvør sína nøgd av svartkjafti í altjóða sjógvi, ávikavist 10.000 tons og 137.000 tons. Hesi tonsini koma afturat heildarkvotuni, ið strandarlondini hava sett sær. Veiðan hjá strandarlondunum í NEAFC øki verður roknað frá teirra kvotum í strandarlandaavtaluni 
9.2.4 Kongafiskur í Irmingerhavinum 
Enn er ongin endalig semja hvørki millum strandarlond ella millum limalondini í NEAFC um, hvussu kvotan av kongafiski skal verða býtt. NEAFC hevur seinastu tvey árini kunna samst um at avmarka heildarveiðuna innan fyri ávísa nøgd, men hevur tó ikki kunna tikið avgerð um, hvussu henda kvotan skal býtast millum londini. 
Gongdin hevur verið, at summi lond  t. d. Føroyar og ísland  hava sett sær kvotu við støði í øðrum ásetingum enn tær, sum NEAFC annars áður hevur lagt til grund fyri býtið. Tí er tann samlaða kvotan av kongafiski, sum limalond hava ásett, munandi størri enn tann kvotan, sum NEAFC hevur samtykt, at limalondini skulu halda seg innanfyri. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
60 
Føroyar hava tikið støði út frá gongdini í strandarlandasamráðingunum. Føroyar hava lagt fram eitt krav, sum mett verður, at Føroyar hava rætt til. ísland hevur eisini lagt fram eitt krav og hevur sett sær samlaða kvotu javnt við hetta kravið. Føroyar hava fylgt íslandi eftir og í 2005 og 2006 sett ta føroysku kvotuna javnt við kravið, tó stillað eftir samtyktunum hjá NEAFC um heildarkvotu. 
Føroyska kravið í strandarlandasamráðingunum er gjørt upp til 8,65%. Av heildarkvotuni í 2006 upp á 62.416 tons varð kvotan sett til 5.400 tons, og av heildarkvotuni í 2005 upp á 75.200 tons varð føroyska kvotan sett til 6.500 tons. 
Kongafiskurin í Irmingarhavinum tarnaði fiskiveiðusamstarvinum millum Føroyar og Grønland í 2005 og 2006. Av tí sama var ikki gjørligt at koma til eina semju um sínámillum fiskiveiðusamstarv fyri 2006 fyrr enn út á summarið 2006. Partarnir vóru tá samdir um at halda fast um fyrr tikna avgerð um at viðgera ásetingar av kongafiskakvotum innan fyri strandarlandasamráðingarnar og ikki viðgera tær í sínámillum samráðingum. Undir samráðingunum fyri 2007 hildu partarnir seg til hesa avtalu og samdust um at koma aftur til spurningin, tá ein semja er gjørd millum strandarlondini. 
NEAFC hevur samtykt, at limalondini í 2007 skulu avmarka sín fiskiskap innan fyri eina heildarkvotu upp á 46.000 tons, harav í mesta lagi 65% kunnu verða fiskað fyri 15. juli. Hetta svarar til ein niðurskurð samanborið við 2006 upp á 26,3%. Endamálið við tíðaravmarkingini er at verja stovnin (djúpvatnsstovnin) í landnyrðingspartinum av økinum. Tað er fyrst og fremst hesin stovnur, sum Føroyar eiga størri lut í sum strandarland, og sum krevur serligt fyrivarni. 
Við støði í heildarkvotuni fyri 2007 og omanfyri nevnda kravi hjá Føroyum sum strandarland er føroyska kvotan í 2007 sett á tilsamans 3.980 tons av kongafiski í Irmingerhavinum, og av hesum kunnu 2.587 tons verða fiskað fyri 15. juli. Kvotan er býtt javnt ímillum 4 skip. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
61 
Ikki er væntandi, at møguleikar verða at fiska meira kongafisk á altjóða leiðum í Irmingarhavinum komandi tíðina - heldur tvørturímóti. Fyri 2007 mælti ICES til at stegða fiskiskapinum heilt. 
Ein møguleiki at bøta um umstøður hjá føroyskum skipum í hesum fiskiskapi er at fáa atgongd at fiska føroyska kvotu ella partar av henni í íslendskum sjógvi. 
9.3 Millumlandafelagsskapir í Norðuratlantshavi 
í mun til støðu Føroya sum strandarland í omanfyri lýstu strandarlandaskipanun- um, eru Føroyar ikki einstakur limur í millumlandafelagsskapum, so sum NEAFC, NAFO og NASCO5. Limaskapurin er í felagi við Grønlandi undir heitinum Denmark in respect of the Faroe Islands and Greenland (DFG), har Danmark er formligi sáttmálaparturin. Hetta merkir í virki, at Føroyar og Grønland skulu vera samd um at taka avgerðir (atkvøða) ella mótmæla avgerðum hjá hesum felagsskapum. Hetta kann hava avleiðingar á nógvum økjum, har ið Føroyar og Grønland ikki hava samanfallandi áhugamál (sí t.d. um norðhavssild omanfyri og um rækjumáli í NAFO niðanfyri). 
Niðanfyri er greitt frá veiðumøguleikum, sum luttøkan í hesum felagsskapum gevur Føroyum. NAMMCO (North Atlantic Marine Mammal Commission) er ikki viðgjørt, tí hvalaveiða verður ikki mett at vera partur av arbeiðssetninginum. 
9.3.1 NAFO (Northwest Atlantic Fisheries Organization) 
NAFO tekur sær av fiskiskapinum í altjóða sjógvi í útnyrðingspartinum av Atlantshavinum. 
5 Undantakið er NAMMCO (North Atalantic Marine Mammal Commission), har Føroyar og Grønland eru sjálvstøðugir avtalupartar hvør sær, saman við ísland og Noreg. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
62 
Føroyar fiskaðu í mong ár tosk í NAFO-økinum 3M (Flemish Cap), men av tí at stovnurin hevur verið so illa fyri seinastu árini, er bann sett móti beinleiðis toskaveiði. Ikki kann roknast við, at fiskiskapur eftir toski verður tikin uppaftur í bræði. Men ábendingar eru um, at toskastovnurin er við at menna seg og tí kunnu veiðumøguleikar stinga seg upp. Um so verður, skulu Føroyar royna at fáa sín part av kvotuni. Føroyar kunnu eisini skunda undir gongdina við at vera við at gera neyðugu kanningarnar av stovninum. 
í løtuni hava Føroyar, umframt rækjur (sí niðanfyri), eina kvotu á 69 tons av kongafiski í NAFO øki 3M og 206 tons av svartkalva í 3LMNO. Kongafiska- kvotan er regulerað á tann hátt, at samlaðu kvoturnar hjá limalondunum eru tilsamans nógv meira enn ásetta heildarkvotan á 5.000 tons. Sostatt kann tað koma fyri, at tá ið tey londini, sum hava nógv størri partar, hava fiskað sínar kvotur upp, verður fiskiskapurin steðgaður fyri øllum, áðrenn eitt nú Føroyar hava havt møguleika at fiska sín lítla part. Hesin trupulleikin eigur at verða tikin upp í NAFO og ein onnur rættvísari loysn funnin. 
Regulering av svartkalva tekur støði í eini endurbyggingarætlan, har heildarkvotan og teir einstøku partarnir hava minkað stigvíst í tíðarskeiðinum 2004  2007. Støða skal nú takast á komandi ársfundinum í 2007 til framtíðar kvotur fyri 2008 og framyvir. 
Umframt hetta kann verða fiskað av NEAFC heildarkvotuni fyri kongafisk í Irmingarhavinum í NAFO øki. Hesum møguleika hava føroysk skip ikki gjørt stórvegis brúk av, tá fiskiskapurin hevur verið meira lønandi á NEAFC leiðum. 
Føroyar kunnu veiða rækjur á Flemish Cap. Hesin fiskiskapur hevur verið stýrdur við fiskidøgum síðani 1996 og hava Føroyar tilsamans 1606 dagar. Sum eindømi í NAFO er dagatalið tilskilað Føroyum og Grønlandi hvør sær í NAFO kvotutalvuni, har Grønland hevur 515 dagar, heldur enn sum DFG kvota. Tað hevur ikki loyst seg væl at veiða rækjur á Flemish Cap seinastu árini, og tí eru 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
63 
fiskidagar, sum ikki vera brúktir. Orsøkirnar eru, at lutfalsliga lítið kann veiðast um døgnið, støddirnar eru smáar og marknaðarprísurin lágur. 
Føroyar og Grønland hava verið samd um at mótmæla NAFO reguleringini av rækjufiskiskapinum í 3L síðani 2003. Grundarlagið undir mótmælinum er, at føroyska sjónarmiðið um munandi størri lut av rækjukvotuni á 3L, grundað á søguliga føroyska fiskiskapin, ikki hevur verið gingið á møti í NAFO. 
Tað kom føroyskum myndugleikum og føroysku rækjuvinnuni dátt við, at Grønland í 2004 setti fram krav um helvtina av kvotuni, sum DFG hevði í hyggju at áseta sær. 
Føroyska sjónarmiðið er, at Føroyar hava rættin til 3L rækjukvotuna, tó so at Grønland ikki skal verða verri fyri, enn um NAFO samtyktin varð góðtikin. Tað varð tó givið til kennar, at Føroyar vóru sinnaðar at lata Grønlandi nakað meir enn helvtina av kvotuni, sum Danmark (vegna Føroyar og Grønland) fær eftir NAFO samtyktini. 
Hetta endaði summarið 2004 við eini semju, har Grønland fekk 300 tons, sum varð endurtikið í 2005, tí einsíðis ásetta kvotan var óbroytt 1.344 tons við støði í heildarkvotuni á 13.000 tonsum. 
Orsakað av at Føroyar (DFG) settu sær eina einsíðis kvotu í 3L, gjørdi Kanada av í desember 2004 at steingja sínar havnir fyri føroyskum og grønlendskum skipum. Havnirnar eru framvegis stongdar. 
Føroyar tóku aftur í 2006 stig til at mótmæla NAFO avgerðini, og áseta eina kvotu upp á 2.274 tons, sum er sami partur av NAFO heildarkvotuni sum undanfarin ár, við støði í heildarkvotuni, ið varð hækkað úr 13.000 upp í 22.000 tons fyri 2006. Føroyska sjónarmiðið var, at Grønland ikki av hesi orsøk skuldi 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
64 
fáa meira enn 300 tons. Grundarlagið undir kvotukravinum í 3L er føroyskur fiskiskapur  ikki grønlendskur. 
Samráðingarnar við Grønland fyri 2006 vóru truplar, m.a. eisini av spurninginum um rækjukvotuna. Grønland kravdi at fáa lutfalsliga hækking í rækjukvotuni svarandi til hækkingina í einsíðis settu kvotuni  um 507 tons. Kravið varð lýst frá grønlendskari síðu sum eitt gjald fyri at stuðla Føroyar í at mótmæla NAFO samtyktini fyri 3L og fyri at hava offrað seg orsakað av, at kanadiskar havnir framvegis eru stongdar  eisini fyri grønlenskum skipum. Føroyar og Grønland komu tá ásamt um, at grønlendski parturin í 2006 skuldi verða 450 tons. 
Fyri 2007 er aftur mótmælt og egin kvota ásett á sama støði sum í 2006 2.274 tons, herav 450 til Grønland við støði í somu heildarkvotu á 22.000. 
Kanada ætlar á komandi ársfundinum í NAFO at leggja fram eitt uppskot um at broyta dagaskipanina fyri rækjur í 3M um til eina kvotuskipan. Hetta ynskið frá Kanada gevur ein møguleika at taka samráðingar um býtið av rækjum í 3L upp aftur saman við 3M, til tess at royna at fáa eitt varandi og rættvíst býti í lag, sum viðurkennir føroyska kravið á nøktandi hátt. ásannast skal kortini, at ein varandi loysn fyri 3L fer valla at geva sama tonsatalið sum núverandi einsíðis kvota. Tá kunnu viðurskiftini við Grønland spæla ein avgerandi leiklut í mun til, hvussu nógv tons av rækjum føroysk skip fáa at ráða yvir í 3L, (um so er at Grønland hevði verið til reiðar at slept sínum kravi um ein størri part í 3L). 
Menning av fiskiveiðumøguleikum snýr seg eisini um annað enn at økja um tonsatalið. At arbeiða fyri at betra um umstøður hjá verandi fiskiskapi eigur eisini altíð at vera havt í huga. Sum dømi kann nevnast rækjuveiða í NAFO øki 3L. Umframt smábýttu kvotuna (sum DFG hevur mótmælt) eru eisini tíðaravmark- ingar í fiskiskapinum og tal av skipum. Tað er bert loyvt einum skipi frá hvørjum flagglandi at fiska í senn í økinum. á ársfundinum í 2006 fingu Føroyar undirtøku fyri at avtaka tíðaravmarkingina, sum hevði verið galdandi í tíðarskeiðanum 15. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
65 
september  30. november. Nú er økið opið alt árið, undantikið frá 15. apríl til 1. juli. Arbeiðast kann víðari við slíkum tekniskum spurningum til tess at bøta um møguleikarnar og umstøðurnar í verandi fiskiskapinum, umframt at viðgera møguleikar fyri at seta heildarkvotuna longri upp. Rækjustovnurin í 3L er væl fyri og tolir helst størri veiðutrýst. Hinvegin kunnu stórar hækkingar í heildarkvotuni frá einum ári til næsta óivað eisini ávirka marknaðarprísin á negativan hátt. 
Vinnan vísir á, at ein møguleiki fyri nýggjum fiskiskapi í NAFO er lodnuveiða. Hendan lodnuveiða kann verða veitt uppisjóvarskipum, sum, eftir at svartkjafturin er uppfiskaður, kunnu fara í NAFO økið at veiða lodnu. 
Viðmerkjast skal, at í sambandi við tilgongdina í NAFO at dagføra og nútímansgera sáttmálan, hava Føroyar og Grønland skotið upp at broyta sáttmálan soleiðis, at eindir (entities  soleiðis sum útgreinað er í Havrættasáttmálanum, grein 305)6 eisini kunnu gerast sáttmálapartar í NAFO. Undirtøka er fyri hesari broyting, tó hevur Russland framvegis eitt fyrivarni. Uppskot til dagførda NAFO sáttmálan verður til viðgerðar á NAFO ársfundinum í september 2007. 
Um so er at henda broyting verður formliga staðfest, kann tað síðan lata upp fyri at Føroyar og Grønland gerast hvør sín sáttmálapartur í NAFO. Tá hevði ikki longur verið neyðugt hjá Føroyum at taka atlit til grønlendsk áhugamál, tá 
 6 UNCLOS /1982 Convention - Article 305, paragraph 1: 
c) all self-governing associated States which have chosen that status in an act of self- determination supervised and approved by the United Nations in accordance with General Assembly resolution 1514 (XV) and which have competence over the matters governed by this Convention, including the competence to enter into treaties in respect of those matters; 
d) all self-governing associated States which, in accordance with their respective instruments of association, have competence over the matters governed by this Convention, including the competence to enter into treaties in respect of those matters;e) all territories which enjoy full internal self-government, recognized as such by the United Nations, but have not attained full independence in accordance with General Assembly resolution 1514 (XV) and which have competence over the matters governed by this Convention, including the competence to enter into treaties in respect of those matters. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
66 
fiskiveiðumøguleikar verða býttir í NAFO, og heldur ikki skulu Føroyar gjalda fyri eina semju við Grønland um atkvøður ella mótmæli í málum, sum bert hava áhuga fyri Føroyar. 
9.3.2 NEAFC (Northeast Atlantic Fisheries Commission) 
Tá talan er um millumlanda regulering av fiskiskapi hevur NEAFC í fyrstu atløgu heimild at samtykkja skipanir fyri fiskiskapi í altjóðasjógvi í landnyrðingspartinum av Atlantshavinum. Samtyktir hjá NEAFC viðvíkjandi ferðandi fiskastovnum taka vanliga støði í avtalum, ið frammanundan eru gjørdar millum strandarlondini, soleiðis sum lýst er í sambandi við norðhavssild, makrel og svartkjaft. 
Um avvarðandi strandarlandið tekur undir við tí, kann NEAFC eisini samtykkja skipanir fyri økið innan fyri 200 markið (grein 6 í sáttmálanum). 
Kongafiskur í IrmingerhavinumSum áður nevnt er enn eingin semja millum strandarlondini (Føroyar, Grønland og ísland) um kongafisk í Irmingerhavinum. Tó er ein skipan fyri 2007 samtykt í NEAFC, sum ber í sær eina heildarkvotu á 46.000 tons, harav bert 29.900 (65%) kunnu verða veidd áðrenn 15. juli. Endamálið við hesari avmarking er at verja stovnin í landnyrðingspartinum av økinum. 
Kongafiskur í Norðurhøvum (ICES I & II)Beinleiðis fiskiskapur eftir kongafiski í ICES øki II (Norðurhøvum) tók seg av álvara upp í 2005. í fjør kom samlaða veiðan í altjóða sjógvi upp á 27.000 tons, og um 40 skip úr fleiri londum luttóku í fiskiskapinum. Av hesum fiskaðu føroysk skip tilsamans sløk 4.000 t. 
á eykafundi í NEAFC í juni 2007 legði Noreg fram, við stuðli frá íslandi og ES, eitt uppskot um at steðga øllum beinleiðis fiskiskapi og at avmarka hjáveiðu í 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
67 
øðrum fiskiskapi til bert 1%. ICES mælir eisini til, at eingin beinleiðis veiða verður. Føroyar og Russland arbeiddu hinvegin fyri at loyva einum avmarkaðum fiskiskapi. 
Semja varð um at regulera hendan fiskiskapin soleiðis, at tað í tíðarskeiðinum frá 1. september til 15. november er loyvt at fiska av eini heildarkvotu upp á 15.500 tons. Heildarkvotan er ikki býtt millum londini, og veiðan skal boðast frá til NEAFC, sum heldur eyga við gongdini í fiskiskapinum og síðani boðar limalondunum frá, tá ið heildarveiðan er uppfiskað, og fiskiskapurin skal steðga aftur (um hetta er áðrenn 15. november). Hjáveiða av kongafiski í øðrum fiskiskapi skal verða avmarkað til 5% og verður roknað frá heildarkvotuni. 
Reguleringar fyri 2008 verða viðgjørdar á NEAFC ársfundinum í november 2007, tá tað vónandi verður møguligt at koma ásamt um annað enn bert fyribils tiltøk fyri umsiting av kongafiski á hesum leiðum. 
DjúphavsfiskiskapurFiskiskapurin eftir djúpshavsfiski í altjóða sjógvi hevur verið á dagsskránni hjá NEAFC seinastu árini. Djúphavsfiskur er vanliga roknaður sum fiskur, ið heldur til á 400 m og djúpri. Semja er um, at í fiskiskapinum eftir djúphavsfiski eigur at farast fram við varsemi, tí talan er um viðbrekin fiskasløg, sum vaksa seint og tola lítla roynd. 
NEAFC hevur í tí samtykt, at royndin eftir djúphavsfiski skal avmarkast og at steingja leiðir í altjóða sjógvi fyri fiskiskapi við botntroli og faststandandi reiðskapi fyri at verja habitat og korallir á havbotninum. 
Føroyar hava tikið undir við samtyktunum í NEAFC. Soleiðis sum føroyski fiskiskapurin í altjóða sjógvi hevur verið seinastu árini, fara tiltøkini í lítlan mun at nerva virksemið hjá føroyskum skipum. Harafturat hava Føroyar stuðlað samtyktunum út frá sjónarmiðinum um, at avgerðir um fiskiskap í altjóða sjógvi í 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
68 
mest møguligan mun eiga at verða tiknar í regiónalum felagsskapum (NEAFC, NAFO o.l.) og ikki globalt, t.d. í ST-skipanini, har tað oftani eru onnur enn fiskiveiðitjóðirnar, ið seta dagsskránna. 
á ársfundinum hjá NEAFC í 2004 var semja um, at limalondini skulu avmarka royndina (effortin) eftir djúphavsfiski. Fyri 2005 og 2006 varð ásett, at royndin ikki skal fara upp um 70% av tí mesta, hon hevur verið undanfarin ár. á ársfundinum í heyst varð gjørt av, at royndin í 2007 ikki skal fara upp um 65% av tí mesta, hon hevur verið undanfarin ár. 
Orðingarnar í samtyktini geva londunum rættiliga rúmar ræsir fyri sjálvi at gera av, hvussu tey avmarka royndina og, hvat tey velja sum mát fyri effort (framtøkumegi, BT, fiskidagar ella skipatal). Harafturat er tað upp til londini sjálvi at gera av, hvat undanfarin ár ella tilvísingartíðarskeiðið er. 
Fiskivinnustovan hevur valt at brúka fiskidagar sum mát fyri roynd og árini frá 1985-2000 sum tilvísingartíðarskeið. 1995 var besta árið í hesum tíðarskeiði. Tá royndu 16 føroysk skip í 524 dagar í altjóða sjógvi í NEAFC økinum. Eftir hesum kunnu føroyingar fiska í tilsamans 341 dagar í NEAFC-økinum í 2007 (65% av 524). Hetta dagatal er væl omanfyri tað dagatal, føroysk skip hava fiskað seinastu árini. 
á ársfundinum í NEAFC í 2006 var skotið upp (ES) at banna allan fiskiskap eftir búrfiski. Kortini varð samtykt bert at steðga fiskiskapinum fyribils frá 1. januar til 30. juni 2007. Føroyar hava síðan skotið upp at gera eina skipan, sum loyvir avmarkaðan fiskiskap eftir búrfiski á teimum leiðum, har búrfiskastovnarnir ikki frammanundan hava verið ov hart troyttir. Sambært vísindaligari ráðgeving frá ICES tolir búrfiskur, sum er eitt sera viðbrekið og seint vaksandi fiskaslag, bert sera avmarkaða roynd. Fyribils steðgurin í fiskiskapinum eftir búrfiski er nú longdur til árslokið. Uppskotið hjá Føroyum verður grundarlag fyri eini endaligari støðutakan á ársfundinum hjá NEAFC í november, tá ið fyribils steðgurin 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
69 
væntandi verður avtikin, og ávísar leiðir latnar uppaftur fyri avmarkaðum fiski- skapi aftur í 2008. 
Garnabannóskipaði fiskiskapurin við gørnum á djúphøvunum í altjóða sjógvi kann hava skaðiliga ávirkan á fiskastovnarnar Gørnini standa ofta ov leingi, og nógv av tí, ið kemur í gørnini fer fyri skeyti. Staðfest er eisini, at nógv mist gørn liggja á botni í altjóða sjógvi í NEAFC-økinum (ghost fishing). 
Tí hevur NEAFC gjørt av, at áðrenn nøkur NEAFC-skipan er fingin at regulera fiskiskapin, skal allur fiskiskapur við gørnum verða bannaður í NEAFC-økinum, har dýpið er meira enn 200 m. 
Stongdar leiðir í altjóða sjógviá NEAFC ársfundinum í 2004 varð samtykt at friða fimm leiðir fyri botntroli og faststandandi reiðskapi. Friðingarnar eru galdandi til ársenda 2007. Lagt er upp til, at ICES hesa tíðina skal arbeiða víðari við spurningum um vísindaliga grundarlagi fyri friðing av viðbreknum økjum (habitat). 
á ársfundinum í 2006 varð gjørt av, at stongja fýra øki á Hatton Bank og Rockall afturat. Endamálið er fyrst og fremst at verja korallir. 
Føroyar hava tikið undir við samtyktunum um stongdar leiðir, men hava samstundis gjørt vart við, at stongdu leiðirnar eiga at eftirmetast í góðari tíð áðrenn ársenda 2007. Føroyar hava somuleiðis lagt dent á, at greiðar leiðreglur og mannagongdir eiga at verða fyri at steingja øki í altjóða sjógvi. Hesir spurningar verða nærri viðgjørdir í einum serligum arbeiðsbólki hjá NEAFC  PECMAS (Permanent Committee on Management and Science). 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
70 
Hávafjaðrará ársfundinum í 2006 varð samtykt at seta eina skipan í verk, sum er ætlað at avmarkað tøku av hávafjaðrum (shark finning). Tað eru fleiri lond í NEAFC sum ivast í um hendan regulering hevur nakað conservation value. PECMAS skal tí eftirmeta skipanina. 
9.3.3 NASCO 
Sáttmálin um at varðveita laksin í Norðuratlantshavi, NASCO, kom í gildi 1. oktober 1983. í NASCO eru Føroyar limir í nevndini fyri Landnyrðingsatlants- havið, og Grønland limur í nevndini fyri Vesturgrønland. 
Tað vóru bara Føroyar og Grønland, sum høvdu kvotu á sínum havøki, men kvoturnar eru lækkaðar ár undan ári. Føroyar høvdu í 1999 eina laksakvotu uppá 330 tons, sum 10 skip kundu veiða. 
Royndin eftir laksi hevur verið lítil seinastu árini. í 2000 royndi eitt skip. Føroyar hava ikki longur kvotuáseting við tekniskum reguleringum, men hava á ársfundinum í NASCO boðað frá, at Føroyar halda fast við rættin at veiða laks grundað á bestu vísundaligu tilráðingina. 
9.3.4 ICCAT 
Altjóða felagsskapurin til varðveitan av tun í Atlantshavi, ICCAT, fevnir um ymisk tunasløg, og av hesum er bláfjøður tun serliga áhugavert fyri Føroyar. Føroyar luttóku sum eygleiðarar í ICCAT frá 1996-2002, men hava ikki luttikið síðan. 
Fiskiskapurin eftir tunfiski í føroyskum sjógvi  serliga bláfjøður tun  tók seg upp í 1997, tá japonsk skip vóru her á royndarveiði sambært avtalu við 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
71 
Fiskirannsóknarstovuna. Hesin royndarfiskiskapur helt fram til 2003. Føroysk skip vóru á tunfiskaveiðu frá 1998 til 2000. 
Hetta førdi til mótmælisskriv frá ICCAT í 2000 og 2001, har ført varð fram, at føroyska veiðan var brot á ICCAT samtyktir, tí Føroyar ikki vóru limir í ICCAT og ikki høvdu avtalu um samstarv. Heitt varð á Føroyar at steðga fiskiskapinum, annars kundu handilstiltøk viðv. bláfjøður tun setast í verk móti Føroyum. 
Føroyar vístu á, at vit ikki eru bundin av avgerðum hjá ICCAT, har vit ikki eru limur. Men sum strandaland fyri tunfisk eru vit áhugaði í, at tunfiskurin verður umsitin á burðardyggan hátt. Galdandi skipan fyri kvotubýti ger tó, at Føroyar ikki hava áhuga í limaskapi, tí Føroyar høvdu ikki fingið nakra kvotu, við tað at býtið bert er grundað á søguliga veiðu. Men um rætturin hjá strandarlondum verður tikin við í býtisskipanina, høvdu Føroyar væntandi gjørst limur. 
í 2001 samtyki ICCAT nýggja býtisskipan fyri tunfisk (Allocation Criteria) har áhugamálini hjá strandarlondum verða vird, og felagsskapurin skuldi síðan fara undir at býta tunfiskin av nýggjum. ísland gjørdist limur innan ársfundin í 2002, og Noreg í 2004. Noreg hevur fingið tillutað veiðu av eini kvotu uppá 100 tons av bláfjøður tun av felagskvotuni hjá teimum, sum ikki hava serstaka kvotu í 2005 og 2006. Føroyar eru ikki enn vorðnar limur, og hava heldur ikki verið eygleiðari á ICCAT fundum seinastu árini. Hetta kemst mest av, at áhugin fyri tunfiski er minkaður, og eingin fiskiskapur hevur verið í føroyskum sjógvi síðan 2003. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
72 
10. Fylgiskjal 3. Nýggjar leiðir 
Karmarnir fyri fiskiskapi í altjóða sjógvi eru broyttir nógv seinastu 20-30 árini. Gongdin í havrættinum hevur verið, at alsamt fleiri millumtjóða skipanir eru settar í verk, sum avmarka rásarúmið í fiskiskapinum í altjóða sjógvi. 
Innan karmarnar av Havrættarsáttmálanum frá 1982, ST-fiskastovnaavtaluni frá 1995 og øðrum millumtjóða skipanum eru lond gingin saman fyri at varðveita og umsita fiskastovnar í altjóða sjógvi. 
Føroyskir myndugleikar hava tikið undir við Havrættarsáttmálanum og ST- sáttmálan frá 1995. Við hesum hava vit sum flaggland átikið okkum ábyrgd og skyldur í sambandi við fiskiskap í altjóða sjógvi. 
Havrættarsáttmálin og ST-sáttmálin frá 1995 leggja upp til samstarv millum lond um at varðveita og umsita fiskastovnar í altjóða sjógvi, og at hetta samstarv fyrst og fremst skal fara fram á regiónalum stigi við millumtjóða avtalum, skipanum ella felagsskapum. 
Fyrsta treytin fyri at føroysk skip skulu fiska á leiðum í altjóða sjógvi, er at vit halda okkum til altjóða leikreglur, eitt nú við at gerast partur av samstarvinum um fiskiskap á leiðum, sum eru reguleraðar av felagsskapum ella øðrum skipanum. 
í tí sambandi er spurningurin m.a., hvørjar treytirnar eru fyri at gerast partur av samstarvi, hvat skal til fyri at lúka hesar treytir, og hvat vit fáa burtur úr í fiskimøguleikum við at gerast limir. Hesir spurningar kunnu viðgerast við at hyggja at altjóða rætti á økinum og praksis hjá avvarðandi felagsskapum. 
ST avtalan um varðveiting og umsiting av millumøkja- og víðferðandi fiskastovnum frá 1995 hevur á trimum økjum ásetingar, sum snúgva seg um nýggjar limir ella luttakarar í regiónalum samstarvi: 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
73 
	1.	Grein 8 sigur, at lond (states), sum hava real interest í fiskiveiðu í økinum, kunnu gerast limir í avvarðandi regiónala felagsskapi. Hugtakið real interest er ikki útgreinað í avtaluni ella aðrastaðni. Tí er torført at siga, hvat ítøkiligt liggur í hugtakinum, ella hvat skal til hjá londum at lúka hesa treyt. Tað hevur eisini víst seg at elva til stríð, t.d. undir samráðingunum um at stovna Western and Central Pacific Fisheries Commission, WCPFC, har mikil orðadráttur var millum strandalond og fjarfiskitjóðir. Hugsandi er eisini, at tað í stóran mun er upp til einstøku regiónalu felagsskapirnar at gera av, hvat real interest merkir. Sum dømi kann nevnast, at ein av nýggjaru felagskapunum, South- East Atlantic Fisheries Organization, SEAFO, hevur sett í sjálvan sáttmálan, at hann er opin fyri øllum londum ella felagsskapum av londum, hvørs før fiska ella hava fiskað í økinum eftir fiskasløgum, konvensjónin fevnir um, í fýra ára skeiðnum fyri, at sáttmálin varð samtyktur. Hendan áseting kann tulkast, sum teirra allýsing av real interest-hugtakinum. 
	2.	Grein 10 hevur ásetingar um skyldur hjá londum í eini felagsskapi. Hesar snúgva seg í stuttum um, at lond, sum eru ella gerast limir, skulu fylgja samtyktum og skipanum í felagsskapinum. 
	3.	Grein 11 ásetir, hvørji rættindi nýggir limir hava. Tað snýr seg m.a. um, hvussu og undir hvørjum treytum nýggir limir ella luttakarar gerast partur av einum regiónalum felagsskapi. Grein 11 nevnir fleiri viðurskifti, ið verandi limir/luttakarar eiga at hava í huga, tá eitt land biður um at gerast partur av samstarvinum, og hvørji rættindi/fyrimunir nýggja landið kann fáa. M.a. støðan hjá fiskastovnunum og verandi fiskiorka á leiðini, umframt tørvin hjá strandalondum og fiskiveiðisamfeløgum í strandalondum. 
Samanumtikið hava Føroyar tikið undir við altjóða sáttmálum og avtalum, sum hava álagt okkum skyldur, m.a. um at samstarva um varðveiting og umsiting av fiskastovnum í altjóða sjógvi. Skulu skip undir føroyskum flaggi fiska í altjóða sjógvi, har vit ikki fiska í dag, er treytin, at vit halda okkum til altjóða leikreglur og fylgja teimum samtyktum, sum galda fyri avvarðandi fiskileiðir í altjóða sjógvi. Dømi um hetta verður komið nærri inn á í næsta parti. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
74 
10.1 Regionalir felagsskapir 
Niðanfyri verður við støði í sáttmálaøkjunum hjá regiónalum felagsskapum í Suðuratlantshavinum, Suðuríshavinum og Suðurindiskahavinum hugt at, hvørjir fiskimøguleikar eru har, hvørjar reguleringar eru og undir hvørjum treytum Føroyar kunnu sleppa upp í part. 
Felagskapirnir/skipaninar, ið verða umrøddir, eru hesir: 
		  SEAFO, South-East Atlantic Fisheries Organization 
		  CCAMLR, Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources 
		  SPRFMO, South Pacific Ocean Regional Fisheries Agreement 
		  SIOFA, Southern Indian Ocean Fisheries Arrangement Mynd 3. FAO kort yvir fiskiveiðusamstarv og felagsskapir 
Kelda: Fiskimálaráðið 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
75 
10.1.1 SEAFO 
SEAFO var settur á stovn við sáttmála, sum kom í gildi í 2003. Økið hjá felagsskapinum er altjóða sjógvur í landsynningspartinum av Atlantshavinum suður ímóti CCAMLR-økinum. 
Mynd 4. Sáttmálaøkið hjá SEAFO og uppskot um uppbýti av økinum. 
Kelda: www.seafo.com. 
Luttakarar eru Angola, Namibia, Noreg og ES. Non-member signatories eru Suðurafrika, Stórabretland (on behalf of St. Helena and its dependencies of Tristan da Cuhna and Ascension Island), ísland, Suðurkorea og USA. 
Høvuðsfiskasløgini í altjóða sjógvi í økinum hjá SEAFO eru Alfonsino, rossamakrelur, Chub-makrelur, búrfiskur, djúphavskrabbi, høgguslokkur, pata- gonskur tannfiskur og hake. 
Fiskiskapurin hevur ikki verið stórur í altjóða sjógvi, men áhugin fyri at royna har, hevur verið vaksandi seinastu árini. Veiðuhagtølini fyri SEAFO eru ófullfíggjað. Tølini í talvu 1 niðanfyri skulu tí takast við fyrivarni, men tey geva ábending um, hvørji fiskasløg hava vinnuligan áhuga. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøkiTalva 1. Høvuðssløgini í fiskiskapi í SEAFO 2002  2005. Tons. 
76 
Djúphavskrabbi 
ár 
2002
2003
2004
2005
Patagonskur Búrfiskur Alfonsino tannfiskur 
18,3 9,0 345,7 27,4 
202 14,7 9107,2 18,1 55 289 
Kelda: Report of SEAFO Scientific Committee 2006 
SEAFO umsitur bert fiskastovnar í altjóða sjógvi, íroknað millumøkja stovnar og búfastar stovnar, sum aðrir økisfelagsskapir ikki umsita. 
Higartil hevur felagsskapurin samtykt skipanir fyri eftirlit við fiskiskapinum. Talan er um fylgisveinaeftirlit við fiskiførum, havnaeftirlit við útlendskum skipum, bann fyri umskiping í sjónum og eftirlit við umskiping í havnum, umframt skráseting av skipum, sum hava tikið lut í ólógligum, ófráboðanum og óskipaðum fiskiskapi. 
Felagskapurin hevur eisini stongt nakrar leiðir í altjóða sjógvi fyri fiskiveiðu fyri at verja viðbrekin habitat og vistskipanir á djúpum sjógvi. Samtyktir eru somuleiðis gjørdar fyri hjáveiðu av hávi í øðrum fiskiskapi, tøku av hávafjarðum, umframt eina skipan fyri at minka um hjáveiðuna av sjófugli í fiskiskapi. 
SEAFO hevur ikki sett heildarkvotur og kvotur fyri fiskastovnar ella býtt fiskirættindi. Heldur ikki eru hámarksveiða ella aðrar samtyktir gjørdar fyri uppsjóvarfisk. 
Føroysk skip hava ikki fiskað í altjóða sjógvi í SEAFO-økinum, síðani felagsskapurin varð stovnaður. Fiskimálaráðið hevur heldur ikki merkt nakran ítøkiligan áhuga fyri føroyskum fiskiskapi í økinum seinastu árini. 
Skulu skip undir føroyskum flaggi fiska á leiðunum har suðuri, er treytin, at føroyskir myndugleikar samstarva um umsiting av fiskastovnunum. Hetta kann 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
77 
gerast við limaskapi í SEAFO ella í minsta lagi við at fylgja reglunum, sum SEAFO setir. 
Viðvíkjandi limaskapi er SEAFO-konvensjónin opin fyri ...all States and regional economic integration organisations whose vessels fish, or have fished in the Convention Area, for fishery resources covered by this Convention, in the four years preceding the adoption of the Convention. (okkara undirstriking). Hetta kann roknast sum allýsingin hjá SEAFO av real interest. Ein trong tulking av hesum merkir, at Føroyar ikki kunnu gerast ein formligur partur av SEAFO sum limur. 
Ein annar møguleiki fyri formligum tilknýti til SEAFO kundi verði co-operating Non-Contracting Party, men hesin møguleikin kann útilokast, tí SEAFO hevur ongar nærri reglur ella samtyktir um hetta, og higartil hevur eingin fingið slíka støðu. í SEAFO konvensjónini eru annars ásetingar, sum beinleiðis vísa til Non- Contracting Party. Hetta bendir á, at londini, sum samráddust um og staðfestu konvensjónina hava havt Non-Contracting Party í huga. ásetingar hava kortini ikki verið beinleiðis brúktar. 
10.1.2 CCAMLR 
CCAMLR-nevndin varð sett á stovn við støði í Convention on the Conservation of Antarctic Marine Living Resources, sum er ein partur av The Antarctic Treaty System. CCAMLR-sáttmálin kom í gildi 1982 og fevnir um alt sjóøkið í Suðuríshavinum sunnanfyri 60o S. 
CCAMLR-sáttmálin umsitur alt livandi tilfeingi í sjónum í sáttmálaøkinum, t.e. allir fiskastovnar, skeljadjór, krabbadjór og øll sløg av livandi verum, íroknað fugl. Hvalur og kópur eru tó undantikin. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
78 
Limir í CCAMLR eru Argentina, Australia, Belgia, Brasilia, Chile, EF, Frakland, Týskland, India, Italia, Japan, Namibia, New Zealand, Noreg, Póland, Russland, Suðurafrika, Suðurkorea, Spania, Svøríki, Ukraina, UK, USA og Uruguay. 
Lond sum eru partur av konvensjónina, men ikki limir í Kommisjónini eru Bulgaria, Cook Islands, Finnland, Grikkaland, Kanada, Kina, Mauritius, Niðurlond, Peru og Vanuatu. 
Talva 2. Høvuðssløgini í fiskiskapi í CCAMR 1996  2006. Tons. 
Patagonskur Antarktiskur tannfiskur, tannfiskur, Dissostichus Dissostichus 
Krill, 
Euphousia superba 
75.653 
90.098 101.957 114.430 104.182 125.987 117.728 118.166 127.035 106.591 
Mackrel icefish,Champso- Annað 
cephalus gunnari 
227 185 122 168 267 305 
4.251 682 2.097 480 3.532 1.652 4.331 1.988 2.762 2.085 2.052 2.160 2.848 1.611 
Tilsamans 
88.522 103.800 116.192 137.027 120.563 146.512 142.555 138.889 147.506 128.081 
eleginoides 
1996/97 12.457 1997/98 13.370 1998/99 13.367 1999/00 16.913 2000/01 13.178 2001/02 13.987 2002/03 16.479 2003/04 13.292 2004/05 11.821 
mawsoni 
42 296 751 626 1.354 2.029 2.584 4.438 4.667 
2005/06 12.364Kelda: Statisticaal Bulletin, Volume 19(1997-2006), tøkt á http://www.ccamlr.org/pu/E/e_pubs/sb/vol19.htm 
Høvuðsfiskasløgini í vinnuliga fiskiskapinum, roknað í nøgd, eru tannfiskur, krill og mackerel icefish. Serliga hevur verið stórur áhugi fyri tannfiski, sum samstundis er tað fiskaslagi, CCAMLR hevur mest reguleringar fyri. 
Nevndin í CCAMLR hevur síðani felagsskapurin varð stovnaður, samtykt eina ørgrynnu av skipanum fyri at varðveita og umsita livandi tilfeingi í sjónum. Ein skipan er sett í verk fyri fiskiveiðieftirlit. Somuleiðis ein millumtjóða vísindalig eygðleiðaraskipan, sum ber í sær, at granskarar verða settir umborð á fiskifør, sum 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
79 
eygleiðarar. Felagsskapurin hevur eisini eina rættiliga víðfevnda skipan fyri veiðidagbøkur og onnur skjøl í sambandi við fiskiskap og handil við tannfiski. 
CCAMLR samtykkir á hvørjum ári tilmæli um heildarkvotur fyri fiskaskapin í økinum. Heildarkvoturnar verða ikki býttar út á limalondini. í onkrum førum verða heildarkvoturnar tó býttar eftir avtalu millum londini, sum taka lut í avvarandi fiskiskapi. 
Viðvíkjandi tannfiski eru tilmæli samtykt fyri 2007, sum bera í sær, at heildar- kvota er sett fyri ávísar leiðir í CCAMLR-økinum, eins og ásett er, nær loyvt er at fiska. Eisini eru samtyktir, sum loyva royndarveiðu eftir tannfiski innan ávísa hámarksveiðu á ávísum leiðum. 
Felagsskapurin hevur eina víðfevnda skipan fyri veiðiskjøl í sambandi við eftirlit av fiskiskapi og millumtjóða handli við patagonskum tannfiski.7 
Fyri krill eru eisini samtyktar heildarkvotur fyri fiskiskip tríggjar høvuðsleiðir.8 íløgan í skip og nýggjastu tøknina til krillveiðu er rættuliga stór, samstundis sum vágin er stórur. 
Føroyingar hava verið í Suðuríshavinum. Eitt skifti fyrst í 1990-unum royndu tvey skip eftir patagonskum tannfiski. í sambandi við, at føroysk skip vóru har suðuri var Danmark (vegna Føroyar) boðið við sum eygleiðari á ársfundinum hjá CCAMLR í 1999.9 
7 Sí Conservation Measure CM 10-05(2006)  Catch Documentation Scheme for Dissostichus spp 
8 
Meiri fæst at vita á allar samtyktirnar hjá CCAMLR á http://www.ccamlr.org/pu/E/e_pubs/cm/06-07/all.pdf).9 Brot úr frágreiðingini frá fundinum: Mauritius and Namibia were invited to attend as observers in accordance with CCAMLR-XVII, paragraph 15.2. Both were represented at the meeting. Also invited were a number of non-Contracting Parties who were known to have interests in ishing or trade of Dissostichus spp. in the Convention Area: Belize, Denmark (in respect of the Faroe Islands), Panama, Portugal, Seychelles and Vanuatu. Denmark was represented 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
80 
í seinastuin hevur Fiskimálaráðið havt onkran fyrispurning um møguleikarnar hjá føroyskum skipum at fiska tannfisk í CCAMLR-økinum. Støða Fiskimálaráðsins er samsvarandi altjóða leikreglum, at skulu føroysk skip fiska harniðri, er fyrsta treytin, at føroyskir myndugleikar samstarva um umsiting av fiskastovnunum, antin formliga við at gerast partur av CCAMLR ella í minsta lagi fylgja reglunum, sum CCAMLR setir, samsvarandi skyldum okkara sum flaggland. 
Viðvíkjandi limaskapi í CCAMLR er sáttmálin opin fyri .. any State interested in research or harvesting activities in relation to the marine living resources to which this Convention applies. 
CCAMLR hevur tvey sløg av limaskapi: 1) Limir í CCAMLR nevndini, sum gjalda limagjald, taka lut í vísindaligum kanningum og/ella fiskiveiði, og hava atkvøðurætt. 2)Acceding States, sum hava áhuga í kanningum ella fiskiveiði, sum ikki gjalda limagjald, men hava bundið seg til ásetingarnar í sáttmálanum. 
í CCAMLR-konvensjónini er bert ein áseting um non-contracting parties (grein X(1)): The Commission shall draw the attention of any State which is not a Party to this Convention to any activity undertaken by its nationals or vessels which, in the opinion of the Commission, affects the implementation of the objective of this Convention. 
CCAMLR er annars ein at teimum felagsskapunum, sum er virkin í at bjóða ikki- limalondum, sum fiska í økinum, at gerast limir ella at vera við sum eygleiðarar á fundum. Tey hava eisini fest ein politikk á blað um hetta.10 Hesin politikkur letur upp fyri samstarvsmøguleikum á nógvum økjum. í CCAMLR er tað týdningar- mesta øki, sum leggur upp til samstarv við NCP, skipanin fyri tannfisk.11 
Hinvegin sigur hesin politikkur einki um, hvørjar fyrimunir roknast kann við av at samstarva. 
10 CCAMLR samtykti í 1999 Policy to Enhance Cooperation between CCAMLR and non- contracting Parties11 Conservation Measure CM 10-05(2006)  Catch Documentation Scheme for Dissostichus spp 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
81 
10.1.3 SPRFMO 
SPRFMO er undir stovnan, og Føroyar hava verið við á einum fundi. Talan er um sjóøki í landsynningsparturin av Stillahavinum, men økið er ikki nágreiniliga ásett enn. 
Mynd 2. Fyribilssjóøki, sum SPRFMO fevnir um. 
Kelda: SPRFMO 
í døgunum 30. apríl til 4. mai 2007 vóru umboð fyri Fiskimálaráðið við í millumlanda samráðingum í Kili um at stovna ein økisfelagsskap fyri fiskiveiði í Suðurkyrrahavinum (South Pacific Regional Fisheries Management Organisation  SPRFMO. Fundurin var triðja samráðingarumfarið, síðan Ný Sæland, Australia og Kili í februar 2006 tóku stig til at kalla saman til samráðingar um at skipa fiskiskap í altjóða sjógvi. Annar fundur varð hildin í november 2006. 
Hesi lond vóru við á fundinum: Australia, Canada, Chile, Kina, Kolombia, Cook Islands Ecuador, EF, Føroyar, Frakland (vegna Ný Caledonia, Franskt Polenesia og Walles and Fortuna), Japan, Korea, Mikronesia, Ný Sæland, Niue, Palau, Papua Ný Guinea, Peru, Russland, Tapei, Vanuatu, USA, og Ukraina. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
82 
Ætlanin við nýggja felagsskapinum er at skipa fiskiskapinum í altjóða sjógvi eftir uppisjóvar fiskastovnum m.a. rossamakreli, umframt djúphavsfiskasløgum sum búrfiski og tannfiski. Nýggi felagsskapurin fevnir um flestu leiðirnar í altjóða sjógvi í Suðurkyrrahavinum, frá vesturstrondini á Suðuramerika til havleiðirnar millum Australia og Ný Sæland og sunnanfyri Australia. 
Semja er ikki um, hvussu økið skal ásetast, men í sambandi við bráfeingis tiltøkini, sum semja var um á fundinum varð gjørt av, at økið er altjóða sjógvur sunnan fyri ekvator, norðanfyri CCAMLR-sáttmálaøkið, eystan fyri SIOFA- sáttmálaøkið og vestanfyri løgdømi hjá suðuramerikansku londunum. 
Undan fundinum var uppskot til konvensjónstekst viðgjørt. Uppskotið hevur ásetingar, sum vanliga vera roknaðar at hoyra einum framkomnum økisfelagsskapi fyri fiskiveiðu til, og snúgva seg m.a. um institusjónellan bygnað (kommisjón, vísinda- og aðrar fastar nevndir), fiskiveiðistýring, eftirlit, skyldur hjá limalondum, skyldur hjá flaggstati, skyldur hjá havnum, avgerðartilgongdir, loysn av trætum o.t. 
Orðaskiftið um avtalutekstin vísti, at á summum økjum hava londini grundleggjandi ymisk sjónarmið m.a. um avgerðartilgongdir (konsensus, kvalifiseraður meiriluti, møguleikin at mótmæla samtyktum o.t,), skipan av føstum undirnevndum og geografiska virkisøki hjá sáttmálanum. Harafturat hildu summi lond - við Australia á odda - at sáttmálin skal fevna um alt (vistskipan osfr.). Hinumegin hildu onnur, at uppskotið til sáttmálatekst í alt ov stóran mun fer í smálutir, og at nógv viðurskifti ístaðin eiga at regulerast aðrastaðni enn í sjálvum sáttmálanum. 
Felagsskapurin er ikki formliga settur á stovn enn. Londini royndu tó á seinasta fundinum í Australia í november 2006 at semjast um fyribils tiltøk fyri regulering av fiskiskapinum (Interim measures). á 3. fundinum í Kili í 2007 eydnaðist tað 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
83 
londunum at koma ásamt um eina skipan, sum í høvuðsheitum er í tveimum: Pelagiskur fiskiskapur og botnfiskiskapur. 
Tað, sum hevði størsta áhuga hjá Føroyum á hesum fundinum, var regulering av fiskiskapinum eftir pelagiskum fiskasløgum (rossamakreli  jack mackerel) í altjóða sjógvi útfyri Chile. Skip undir føroyskum flaggi eru sum kunnugt farin at royna eftir rossamakreli á leiðini. 
Londini bundu seg til at avmarka royndina (effort) eftir uppsjóvarfiski, so hon í 2008 og 2009 ikki fer upp um tað, hon var í 2007. Mát fyri effort er brutto- tonnasja, BT (á enskum: Gross Tonnage, GT). 
Londini skulu boða fyribils skrivstovuni í New Zealandi frá, hvussu nógv royndin var í 2007 og skjalprógva við VMS-data ella øðrum tilfari, hvørji skip fiskaðu har í 2007. Somuleiðis skulu strandalondini har suðuri upplýsa, hvørjar reguleringar tey hava sett í verk í sínum øki. 
Semjan leggur eisini upp til vísindaligt samstarv og at savna allar stovnsmetingar og vísindaligar kanningar, so hesar kunnu verða grundarlag undir stovnsmetingum av pelagiskum stovnum. Rossamakrelur skal viðgerast í einum arbeiðsbólki av fiskifrøðingum, samstundis sum ein serlig workshop verður um rossamakrel. 
Harafturat sigur semjan um pelagiska fiskiskapin, at londini í mest møguliga mun skulu hava eygleiðarar umborð á fiskiførum. 
Fyri Føroyar merkir semjan, at vit ikki kunnu økja um royndina eftir rossamakreli (í brutto tonnasju) í 2008 og 2009 meira, enn hon var í 2007. Tvs. at skip undir føroyskum flaggi, sum hava fiskað í økinum í 2007, kunnu fiska undir somu treytum í 2008 og 2009. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
84 
Semja er um, at avmarka royndina og veiðina í botnfiskiskapinum (deep sea) til tað, hon er. Tað vil siga, at royndin og veiðan ikki skal fara upp um tað, hon var í miðal um árið í tíðarskeiðinum 1. januar 2002 til 31. desember 2006. 
Harumframt er ásett, at lond ikki skulu víðka fiskiskapin eftir botnfiski til nýggjar leiðir í økinum, har slíkur fiskiskapur ikki er í løtuni. 
Eftir semjuni skulu lond samstarva fyri at útvega veiðutøl, vísindarligar upplýsingar um viðbreknar vistskipanir í sjónum. 
Semjan um botnfiskiskapin ávirkar ikki føroysk skip, tí tey hava ikki roynt eftir botnfiski í økinum. Hesi tiltøkini vera galdandi til ein endaligur sáttmáli er gjørdur, og møguliga onnur tiltøk verða samtykt sambært honum í framtíðini. 
Fundurin tók undir við einum uppskoti hjá einum arbeiðsbólki um at seta í verk eina skipan fyri innsavning av data og upplýsingar um fiskiskapin í økinum. Semjan ber í sær, at londini seta í verk skipanir fyri innsavning av veiðitølum fyri fiskiskapin í økinum, eina loyvisskipan fyri fiskifør, skráseting av upplýsingum um fiskifør o.t. í tí sambandi er ein standard fráboðanarmannagongd gjørd fyri trolveiðu, nótaveiðu og línuveiðu. 
Ein forðing fyri verandi fiskiskapinum har er, at førosyk skip ikki sleppa inn í kilenskar havnir .Luttøka Føroya í nýggja samstarvinum fer helst eisini at hava týdning í hesum sambandi, tí kilenska stjórnin setur sum treyt at koma í havn í Kili, at viðkomandi flagglondini viðvirka til umsiting av tilfeinginum á økinum. Ætlanin er at taka formligt sambandi upp beinleiðis við Kili um havnaratgongd, nú at óformlig sambond eru fingin í lag við avvarðandi myndugleikar í Kili undir SPRMFO fundinum í apríl 2007. 
Føroyar (tvs The Kingdom of Denmark in respect of the Faroe Islands) lúka treytirnar fyri at vera sáttmálapartur, tí Føroyar hava verið við til samráðingar. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
85 
Higartil hevur Grønland ikki víst áhuga fyri at vera við í hesum samráðingum. Tey londini, sum kunnu vera við at undirskriva avtaluna eru tey, sum hava verið við á fundinum, ella sum eru strandarlond við felagsskapin. Sambært seinast uppskoti til sáttmálatekst, kunnu onnur lond koma afturat aftaná 12 mánaðar eftir at innihaldið í sáttmálanum er samtykt og undirskrivað. 
10.1.4 SIOFA 
Eitt annað sáttmálaøki, sum liggur upp at SEAFO og CCAMLR, er SIOFA. Hesin sáttmáli er ikki formliga komin í gildi enn. Samráðingarnar um sáttmálan endaðu í fjørsummar, og sáttmálin liggur frammi til undirskrivingar fram til 6. juli 2007 fyri lond, sum tóku lut í samráðingunum og strandalondum í økinum. Eftir hetta er sáttmálin opin fyri øllum, sum eru áhugað í fiskiskapi í økinum. 
Londini, sum hava tikið lut í samráðingunum eru Australia, Comoros, EF, Frakland, Japan, Kenya, Madagaskar, Mozambique, Namibia, New Zealand, Russland, Seychellurnar og Yemen. Cook Islands hevur verið við sum eygleiðari. 
Endamálið við SIOFA sáttmálanum er at tryggja langtíðar varveiting og burðardygga gagnnýtslu av fiskasløgum (øðrum enn tunfiski) á leiðum uttanfyri løgdømi strandalanda. 
Enn er felagsskapurin, sum sáttmálin stovnar, ikki farin til verka, og ongar reguleringar eru settar í verk. Nevnast kann tó, at Southern Indian Ocean Deepwater Fisheries Association, hvørs limir hava fiskað í økinum síðani 1996, hava sjálvbodnir tikið stig til at friða 11 leiðir í altjóða sjógvi, svarandi til 309.000 km2. Endamálið er at verja korallir og onnur botndjór. 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
86 
11. Fylgiskjal 4. Talvur við veiðurættindum 
Talva 3. Føroyar - Russland 
2003 sjógvi: Kvota 
2004 
Brúkt Kvota 9.497 13.055 
2005 2006 
Brúkt Kvota Brúkt Kvota 
2007 
Kvota 
11.000 1.340 900 
1.000 
Føroysk rættindi í russiskum 
Toskur (cod)Hýsa (haddock) Flatfiskur (flatfish) Lodna (capelin) Rækjur (shrimp) 
9.500 1.180 
7.000 
13.128 11.000 
10.756 11.000 1.295 1.340 366 1.000 
67 500 
Brúkt 
11.079 1.361 568 
0 
1.174 4.760 
1.720 500 
1.645 0 
1.340 1.000 
500 
Russisk rættindi í føroyskum sjógvi: 
Svartkjaftur (blue whiting) Makrelur (mackerel) Experimental fishery (500-700 m) Makrelur (experimental fish.) 
125.000 119.764 203.300 9.500 9.144 8.600 200 200 500 500 500 
136.723 160.000 144.656 160.000 9.270 7.000 7.074 7.000 200 200 
125.052 140.000 7.181 8.200 200 500 500 
500 500 
500 500 
Kelda: Fiskiveiðueftirlitið Talva 4. Føroyar - ísland 
Føroyar í íslendskum sjógvi 
Demersal species of these max. CodHalibut 
Capelin 
2003 2004 2005 2006 2007 Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota 5.600 3.974 5.600 5.100 5.600 5.123 5.600 5.524 5.600 
1.200 1.148 1.200 1.232 1.200 1.190 1.200 1.201 1.200 80 40 80 86 80 91 80 96 80 
30.000 31.190 30.000 30.170 30.000 18.620 30.000 29.560 30.000 
ísland í føroyskum sjógvi 
2003 2004 2005 2006 2007 Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota Mackerel 1.300 0 1.300 0 1.300 50 1.300 1.424 1.300 Herring * 2.000 1.240 2.000 0 2.000 0 2.000 0 2.000 
Kelda: Fiskiveiðueftirlitið 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki Talva 5. Føroyar - Norra 
87 
Føroyar á norskum øki Norðanfyri 62°N Toskur (cod)Hýsa (haddock) 
Upsi (saithe)Kongaf, upsi, svartk. & annað SvalbardToskur (cod)Annað (other)Yvirført úr russiskum øki Toskur (cod)Hýsa (haddock)Kongaf, upsi, svartk. & annað Lodna (capelin) 
2003 2004 2005 2006 2007 
Kvota Brúkt Kvota Brúkt Kvota 1.700 1.700 2.175 2.175 2.108 400 400 770 770 693 450 450 632 632 892 50 20 50 50 50 
818 828 1.007 983 975 197 58,6 242 237 235 
2.600 2.606 3.000 3.008 2.600 200 129 100 101 100 280 93 300 98 300 
5.000 4.760 0 0 0 
Brúkt Kvota Brúkt Kvota 2.108 2.108 2.108 1.800 675 963 888 1217 892 1070 1070 1010 50 100 100 100 
980 946 948 849 189 228 58 205 
2.430 2.780 2.772 2.780 0 0 0 0 291 200 86 200 0 0 0 0 
0 0 0 0 8.596 1.100 11.897 1.243 0 0 0 0 
0 0 0 0 0 50 0 0 
3.678 2.780 2.480 
Lodna (capelin)Makrelur (mackerel)*Svartkjaftur (royndarveiða)Jan MayenSvartkjaftur (blue whiting)Rækjur (royndarveiða)Sunnanfyri 62°Nídnaðarfiskur 19.780 8.323 
4.000 4.000 0 0 0 1.475 11.177 1.357 10.950 1.045 500 0 500 0 500 
100 0 100 0 100 50 0 50 0 50 
19.780 7.512 17.580 
Hvítingsbróður (norway pout) Svartkjaftur (blue whiting) Nebbasild (sandeel) Brislingur (sprat) 
annað (other)Upsi (saithe)Sild (herring)Rossamakrelur **Hávur/hemari *** also in the area between 57°30'N and 62°N 
** also north of 62°N 
8.000 2.379 8.000 5.416 3.000 432 
500 20 
280 76 1.400 471 700 747 1.000 59 300 0 
8.000 1.042 0 9 
8.000 6.332 16.800 3.000 50 0 500 0 500 280 88 280 1.100 566 1.415 700 364 700 1.000 97 1.000 300 0 300 
3.582 2.000 365 1.700 0 0 00 500 0 500 
87 280 7 280 1.220 600 47 600 740 1.000 1.250 750 35 1.000 0 3.000 0 300 0 30 
Noreg á føroyskum øki 
annað (other)Makrelur (mackerel)Svartkjaftur (blue whiting) Brugdulivur (basking shark liver) Rossamakrelur (horse mackerel) 
5.222 5.272 
5.470 5.393 
2.200 2.330 1.800 2.084 400 93 1.070 886 5.612 0 36.200 35.265 0 0 230 0 300 0 100 0 
5.310 4.636 5.267 2.375 5.156 
2.200 2.186 2.457 1.125 2.406 1.800 1.781 1.800 1.052 1.759 400 87 100 35 100 910 582 910 163 891 4.321 0 1.577 0 1.782 36.200 34.025 20.800 5.842 19.150 0 0 0 0 0 230 0 230 0 230 300 0 300 0 30 100 0 0 0 0 
Botnfiskur (demersal species) Longa/blálonga (ling/blue ling) Brosma (tusk)Upsi (saithe) 
2.200 2.362 1.800 1.919 400 56 822 935 6.100 0 36.200 28.625 0 0 230 0 Hávur/hemari 300 0 Royndarveiða 100 0 
Kelda: Fiskiveiðueftirlitið 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki Talva 6. Føroyar  ES 
88 
ES í føroyskum sjógvi 
Cod / haddock SaitheRedfishBlue ling / ling Flatfish Mackerel Bluewhiting Other white fish 
2003 
Quotas Catch 500 467 2.500 1.343 6.300 237 3.240 2.242 1.000 225 3.893 0 16.000 15.889 760 586 
2004 
2005 
2006 
Quotas Catch 500 394 2.500 1.252 4.000 181 3.240 1.787 600 103 2.763 0 16.000 12.675 760 624 
1.080 855 
Quotas 500 2.500 6.300 3.240 1.000 3.589 16.000 760 
Catch 453 1.218 298 2.420 132 0 10.895 591 
Quotas 500 2.500 4.000 3.240 600 2.763 16.000 760 
Catch 457 277 25 2.048 93 0 16.338 647 
1.051 
RNG/BSF 1.080 
Føroyar í ES sjógvi 
2003 
2004 
Quotas Catch 7.903 1.130 7.000 20 
660 80 500 29 
1.150 1.058 
150 150 150 144 
500 243 
800 0 940 5 
20.000 3.698 45.000 48.385 10.000 1.850 
125 0 400 6 
2005 2006 
Quotas 8.572 7.000 VIa(N) 660 
Catch 2.837 750 745 
Quotas Catch 6.085 793 6.500 3.660 
660 1310 500 440 
1.150 819 
150 149,7 75 62,7 
500 34,3 
800 47,2 900 2,2 
6.000 2046 45.000 44.870 0 0 
125 0 400 20,1 
Quotas Catch 6.085 170 6.500 1.267 
660 610 500 447 
1.150 563,1 
150 150 75 63 
500 0 
800 9,5 900 0 
6.000 200 45.000 48.551 0 0 
125 0 400 6,5 
MackerelVIa(N), VIIe,l,h; IV 
Horse mackerelIV , VI(a)N,VIIe,l,h 
Herring 
IIIa(N) Skagerrak 
PrawnsNAFO 1ICES XIV / V Greenland halibut NAFO 1XIV / V 
Redfish XIV / V 
Ling, Tusk, Blue ling VIa 2) Blue ling 3) 
Norway pout IV; VIa(N) Sandeel IV Sprat IV; VIa(N) 
Blue whiting VIa(N); VIb; VII 
Capelin XIV / V 
Porbeagle Entire Community zone except for NAFO 3Ps 
Other white fish IV; VIa(N) 
500 193 
1.150 1.088 
150 146 150 150 
500 515 
800940 2 
20.000 5.190 45.000 47.091 10.000 5.225 
125 0 400 3 
Kelda: Fiskiveiðueftirlitið 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
89 
FISKIMáLARáÐí 
Menning av veiðumøguleikum uttan fyri føroyskt sjóøki 
90 
útgivið hevur: Fiskimálaráðið Heykavegur 6, 
P.O. Box 347 FO-110 Tórshavn 
FISKIMáLARáÐí 
FISKIMáLARáÐí 


Formæli 
Tilbúgvingin í Føroyum lýsir karmarnar um tilbúgvingina í Føroyum á sjónum, í luftini og á landi, men lýsir ikki alla tilbúgving í Føroyum út í æsir. 
í Tilbúgvingin í Føroyum verða ábyrgd og uppgávur hjá myndugleikum o.ø. lýstar. Somuleiðis verða grundreglur og mannagongdir, sum øll tilbúgvingin skal byggja á, lýstar. 
Megingrundarlagið undir tilbúgvingini í Føroyum er løgtingslóg nr. 61 frá 15. mai 2012 um tilbúgving. 
Allir partar av tilbúgvingini eru ikki yvirtiknir, men verða røktir av ríkismyndugleikunum, til dømis løgreglan og ikki-sivila tilbúgvingin, sum Arktisk Kommando varðar av, og tilbúgvingarlógin fevnir ikki um hesar partar. í praksis voldir hetta tó ikki trupulleikar, tí at partarnir samstarva og gera avtalur um, hvussu ríkiseindirnar skulu samvirka. 
Sambært lógini er tilbúgvingin skipað í 
		  eina landstilbúgving, har hvør økismyndugleiki skipar tilbúgvingina á sínum øki, 
		  eina kommunala tilbúgving, har hvør kommuna skipar tilbúgvingina á sínum ábyrgdarøki, 
		  og eina virksemistilbúgving, har virksemi, ið kann elva skaða o.a., skipar sína egintilbúgving. Arbeiðið at skipa føroysku tilbúgvingina hevur tikið drúgva tíð, og bæði føroyskir og danskir myndugleikar hava verið uppi í arbeiðinum. Hetta skjalið byggir m.a. á tað arbeiðið. á heysti 2013 setti Tilbúgvingarráðið arbeiðið við hesum skjali í gongd. Settur varð arbeiðsbólkur við umboðum fyri Vørn, Heilsumálaráðið, MRCC Tórshavn, løgregluna, kommunalu tilbúgvingina og Umhvørvisstovuna. 
Tey, ið mannaðu arbeiðsbólkin, vóru: 
Andras Marr Poulsen1, Fiskimálaráðið (formaður) Jón Klein Olsen, løgreglanJohan Muller, MRCC TórshavnJóannes Heimustovu, VØRN 
Suni Petersen, UmhvørvisstovanSímun J. Hansen, Heilsu- og innlendismálaráðið Finn Hansen, KommunufelagiðHannus Petersen, VØRN (skrivari) 
á fyrsta fundinum, tann 3. oktober 2013, kunngjørdi formaðurin í Tilbúgvingarráðnum fyri limunum í arbeiðsbólkinum fylgjandi kommissorium: 
1 Formaður, árini 2013-2016, var Emil Simonsen, VØRN 1 
Endamálið við hesum skjali, kallað Tilbúgvingin í Føroyum, er at lýsa, hvussu tilbúgvingin er uppbygd, soleiðis at eindirnar og myndugleikarnir í tilbúgvingini skilja, hvussu teirra partur av uppgávuni er skipaður og kann samvirka í samlaðu tilbúgvingini. 
Umframt at lýsa tilbúgvingina, soleiðis sum hon sær út í dag, eru einstøk tilmæli í skjalinum. 
Skjalið er góðkent av Tilbúgvingarráðnum í oktober 2017. 
Vegna arbeiðsbólkin og Tilbúgvingarráðið. 
Andras Marr Poulsen, Tilbúgvingarsamskipari 
2 
Innihaldsyvirlit 

5 
1 Inngangur 
Tilbúgvingin í Føroyum, sum er skipað fyri at verja fólk, djór, umhvørvi, virði og ognir og at tryggja virkisførið í samfelagnum á besta hátt, verður lýst í hesum skjali. 
Tað er ábyrgdin hjá landi og kommunum at røkja uppgávur, sum hava týdning fyri samfelagið, eisini, tá ið óvæntaðir tilburðir hótta virkisførið í samfelagnum. 
Endamálið við hesum skjali, kallað Tilbúgvingin í Føroyum, er at lýsa, hvussu tilbúgvingin er uppbygd, soleiðis at eindirnar og myndugleikarnir í tilbúgvingini skilja, hvussu teirra partur av uppgávuni er skipaður og kann samvirka í samlaðu tilbúgvingini. Umframt at lýsa tilbúgvingina, soleiðis sum hon sær út í dag, eru einstøk tilmæli í skjalinum. 
Henda frágreiðing miðar eftir, at allir partar fáa eina felags fatan av tilbúgvingini í Føroyum, hvussu ábyrgd og uppgávur eru skipaðar, og hvørjar eindir eru at røkja uppgávurnar, bæði tá ið virkað verður einsæris og í felag við aðrar eindir, tá ið tørvur er á samstarvi í tilbúgvingini. 
2 Um tilbúgving 
2.1 Tilbúgvingarlógin2 
Tilbúgvingarlógin setir karmar um og greinar ábyrgdarbýtið í føroysku tilbúgvingini. Høvuðssetningurin í tilbúgvingarlógini er, at allar eindir í tilbúgvingini skulu kunna virka saman sum ein eind, so at stórir tilburðir kunnu handfarast sum best, so sleppast kann undan óneyðugum og dýrkandi dupultfunksjónum. 
2.2 Tilbúgvingarráðið3 
Tilbúgvingarráðið skal ráðgeva landsstýrismonnunum, hvussu tilbúgvingin í síni heild verður skipað, og skal hava serligt atlit at markamótunum millum ymisku 
2 Tilbúgvingarlógin skipar ikki alt, sum í Føroyum hevur við tilbúgving at gera. Nevnast kann t.d., at serlógir eru viðvíkjandi tilbúgving í sambandi við oljudálking, har kapittul 14 í havumhvørvisverndarlógini og kapittul 5 í kolvetnislógini hava ásetingar um tilbúgving. Harumframt eru reglur við heimild í brunalógini framvegis galdandi í tann mun, reglur við heimild í tilbúgvingarlógini ikki eru komnar ístaðin. 
3 Tilbúgvingarráðið er, sambært § 4 í lógini, mannað við 8 limum. Einum formanni, sum er umboð fyri samskipandi tilbúgvingarmyndugleikan, og umboðum fyri ávikavist MRCC Tórshavn, kommunurnar, heilsutilbúgvingina, umhvørvisverndina, Føroya landfúta, landslæknan og landsdjóralæknan. 
6 
økistilbúgvingarnar. Ráðssamansetingin skal tryggja eitt fjølbroytt fakligt grundarlag undir avgerðum um at skipa tilbúgvingina á einstøku tilbúgvingarøkjunum, og at økini kunnu virka sum ein eind. 
Ráðið hevur eina avmarkaða fasta manning, men verður víðkað við viðkomandi manning, eitt nú um ein serstøk økistilbúgving er til viðgerðar. Tað er uppgávan hjá formanninum at tryggja, at viðkomandi førleikar eru tøkir. 
2.3 Umsitingarráðið 
Umsitingarráðið virkar sambært reglugerð um umsitingarráð fyri sjóbjarging og tilbúgvingarviðurskifti, ið varð sett í gildi 18. januar 2002 av landsstýrismanninum í sjó- og fiskivinnumálum. 
Umsitingarráðið skal hava fund minst eina ferð um árið og skal gera nágreiniligar mannagongdir og vegleiðingar fyri virksemi sítt. 
Umsitingarráðið er mannað við løgmansstjóranum og aðalstjórunum í stjórnarráðunum og virkar sum millumlið millum politiska myndugleikan og samskipandi leiðsluna fyri átøk á sjónum, sum er MRCC Tórshavn. 
Uppgávurnar hjá umsitingarráðnum eru at: 
Mælt verður til, at skipanin við Umsitingarráði og Tilbúgvingarráði verður endurskoðað og tillagað. Sum er, verður Umsitingarráðið einans skipað í kreppustøðu, um átak er á sjónum, meðan Tilbúgvingarráðið er ráðgevandi og verður ikki skipað í kreppustøðu. Sostatt hevur hvørki Umsitingarráðið ella Tilbúgvingarráðið nakran formligan leiklut í samband við kreppustøðu á landi. 
2.4 
	.	1)  tryggja politiska myndugleikanum í Føroyum innlit í gongdina, tá átøk eru á sjónum, 
	.	2)  geva ráð og kunna Føroya landsstýri um neyðrættartiltøk 
	.	3)  geva ráð og kunna Føroya landsstýri, hvussu fjølmiðlar verða kunnaðir, 
	.	4)  taka sær av umboðum, ið umboða útlendskar myndugleikar, og 
	.	5)  tryggja kunning og samskipa neyðug átøk í sambandi við fjølmiðlafólk, umboð fyri áhugafelagsskapir og onnur, ið koma á vanlukkustaðið ella til landið. 
Hvør hevur ábyrgd av tilbúgvingini í Føroyum 
ábyrgdin av tilbúgvingini er skipað eftir, hvørji øki ymisku kommunurnar og stjórnarráðini umsita ella, um talan er um virkir, tað virksemið, sum er á økinum. Hetta er økisábyrgdin, sum er ein aðalregla í føroysku tilbúgvingini. Økisábyrgdin áleggur stjórnarráðunum, kommunum og ávísum virkjum at hava eina tilbúgving, sum á nøktandi hátt er før fyri at verja fólk, djór, umhvørvi, virði og ognir og at tryggja virkisførið í samfelagnum. T.d. hevur landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum evstu ábyrgd av bjarging á sjónum, og landsstýrismaðurin í heilsumálum evstu ábyrgd av sjúkraflutninginum. 
7 
Hvussu umfatandi tilbúgvingin skal vera fyri at vera á nóg høgum stigi, er upp til økisábyrgdirnar at gera av. 
Mælt verður til, at ein tvørgangandi arbeiðsbólkur verður settur at gera uppskot til innihald og háttalag (metodik) fyri eina kommunala váðameting við Fiskimálaráðnum sum samskipara.Mælt verður eisini til, at ein tvørgangandi arbeiðsbólkur verður settur at gera uppskot til innihald og háttalag fyri eina virksemistilbúgving við Fiskimálaráðnum sum samskipara. 
2.5 Grundreglur 
Tilbúgvingin í Føroyum byggir á hesar grundreglur: 
Grundregluna um økisábyrgd: Tann myndugleikin, ið hevur ábyrgd av ávísari uppgávu í gerandisdegnum, varðveitir ábyrgdina, tá ið størri skaðar ella vanlukkur henda. 
Grundregluna um líkskap: Tær mannagongdir og tey ábyrgdarviðurskifti, ið vanliga galda, galda eisini í tilbúgvingarstøðum. 
Grundregluna um nærleika: Tilbúgvingaruppgávurnar eiga at verða loystar so nær borgaranum sum gjørligt og á so lágum bygnaðarligum stigi sum til ber. 
Grundregluna um samstarv: Myndugleikar hava skyldu at samstarva og at samskifta við aðrar myndugleikar og feløg um tilbúgving og tilbúgvingarátøk. 
2.6 Hvat er tilbúgving? 
Tilbúgving kann lýsast, sum tað at vera førur fyri og útgjørdur til at fyribyrgja, avmarka og handfara skaða, sum stendst av óvanligum tilburðum, sum kunnu elva til skaða á fólk, djór, umhvørvi, virði og virkisføri. 
2.7 Tilbúgvingarætlanir 
Til tess at skipa tilbúgving skal tilbúgvingarætlan verða gjørd fyri hvørt virkisøki í samfelagnum. 
Tilbúgvingarætlanir kunnu gerast eftir ymiskum leisti, men hava tó sum oftast nøkur felags eyðkenni, og verða vanliga gjørdar í stigum. Fyrsta stigið er vanliga at gera eina váðameting, sum lýsir sannlíkindini fyri, at ymiskir tilburðir henda og skaðan av hesum somu tilburðum. Harnæst má støða takast til, hvussu tilfeingið skal raðfestast fyri at fyribyrgja og handfara avleiðingar, ið kunnu standast av hesum tilburðum. Eisini má støða verða tikin til, um fyribyrging og eftirlit skal uppraðfestast, so at sjálv tilbúgvingin í sambandi við tilburðir kann avmarkast. Ein tilbúgvingarætlan er eitt skjal, sum støðugt verður tillagað, serliga í sambandi við, at tilburðir verða eftirmettir og vísa eina nýggja mynd av váðanum. 
Dømi um, hvussu ein tilbúgvingarætlan verður ment í 5 stigum 
8 
Mynd 1 
Sambært tilbúgvingarlógini skulu tilbúgvingarætlanir, bæði hjá kommunum og virkjum, verða sendar landsstýrismanninum í tilbúgvingarmálum til viðmerkingar og kunningar. Endamálið er, at landstilbúgvingin er kunnað um, hvørjar ætlanir skulu samvirka, og at samskipandi tilbúgvingarmyndugleikin kann veita ráðgeving og vegleiðing, so at eindarhugsjónin verður framd í verki. Tað er Fiskimálaráðið, sum eigur ta uppgávuna. 
2.8 At góðkenna tilbúgvingarætlanir 
Tilbúgvingarætlanir hjá kommunum skulu góðkennast av kommunustýrinum aftaná, at landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum hevur gjørt viðmerkingar. 
2.9 Týdningurin av fyribyrging og eftirliti í tilbúgving 
Ofta verður ov lítið av orku og peningi nýtt til fyribyrging og eftirlit, hóast tað er her mannalív, umhvørvi og virði best kunnu verjast. Tilbúgvingarpyramidan niðanfyri vísir, hvussu fyribyrging og harnæst eftirlit í eini góðari tilbúgving minka um talið av hendingum, sum krevja, at tilbúgvingarátøk verða sett í verk, og eisini minkar um vandan av hvørjari einstakari hending. Tað er, tá ið óhappini henda, at vandin fyri at missa mannalív og virði gerst veruleiki. 
ímynd av eini góðari tilbúgving: Mynd 2 
9 
2.10 Fyribyrging 
Sambært § 1 í tilbúgvingarlógini er eitt av endamálunum við tilbúgvingini at fyribyrgja skaðatilburðum. Hóast tilbúgving ofta verður hugsað sum, hvat verður gjørt, eftir at tilburðir eru hendir, so hevur fyribyrging alstóran týdning, tá tað ræður um tilbúgving. 
Nógv fyribyrgjandi atlit eru skipað í aðrari lóggávu enn tilbúgvingarlógini, men eru týdningarmikil í fyribyrgjandi tilbúgving, har ymsir stovnar og eftirlitsmyndugleikar hava uppgávuna at tryggja, at høli, virki, før o.a. verða innrættað, so at vandi fyri og avleiðingar av óhappum og vanlukkum, verða avmarkað mest møguligt. Hesir stovnar eru skipaðir við serlóggávu og verða ikki greinaðir út í æsir í hesum skjali. Sum dømi kunnu nevnast stovnar sum Akstovan, Sjóvinnustýrið, Trafikstyrelsen og Arbeiðs- og brunaeftirlitið. 
Umframt fyribyrging í serlóggávu er landsstýrismanninum í samferðslumálum heimilað at seta kunngerðir4 um fyribyrging í gildi. Sum dømi kann nevnast, at flutningur á landi av eldfimum løgi ikki er beinleiðis reguleraður í Tilbúgvingarlógini, men at kunngerðir um fyribyrging av eldi og spreingingum kunnu setast í gildi fyri tílíkt virksemi við heimild í § 36, stk. 1, nr. 25. 
Tað kann væntandi gerast týðandi partur av arbeiðinum í Tilbúgvingarráðnum at meta um tørvin á fyribyrgjandi kunngerðum og at gera tilmæli til avvarðandi landsstýrismann. áður hava verið arbeiðsbólkar, sum hava havt líknandi uppgávu6. 
2.11 Eftirlit 
Eftirlit er neyðugt fyri at tryggja, at fyribyrgjandi tiltøk virka. Tess betri fyribyrging og eftirlit, tess færri tilburðir verða, ið krevja tilbúgvingarátøk. 
Eftirlit er t.d. fyri at tryggja, at bygningar, akfør, skip og annað eru í nóg góðum standi. Stovnar eru settir at taka sær av hesum uppgávum. Nevnast kunnu til dømis Akstovan, Sjóvunnustýrið, Arbeiðs- og brunaeftirlitið og Heilsufrøðiliga starvsstovan. 
Sum nevnt í pkt. 6.9, hevur landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum yvirskipað eftirlit við kommunalum tilbúgvingarætlanum. Eftirlit er við, at kommunurnar halda ásetingarnar í tilbúgvingarlógini og aðrar reglur við heimild í lógini. Av tí, at kommunurnar hava fingið lógarásettar tilbúgvingaruppgávur, og av tí, at kommunustýrini eru sjálvstýrandi, hevur landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum bert óbeinleiðis yvirumsjón við, at kommunan veruliga lýkur lógarásettu skyldur sínar. 
4 Sambært orðingunum í tilbúgvingarlógini og viðmerkingum til lógina verður serliga hugsað um tiltøk, har tað annars ikki eru neyðugar ella meira ítøkiligar ásetingar og heimildir í aðrari serlóggávu. Hetta veri seg t.d. bátafestivalar, festivalar á landi, stevnur o.s.fr. Nevnt verður í viðmerkingunum, at í kunngerð kann áleggjast kommunum at hava vaktarhald í sambandi við ymisk tiltøk. 
5 Sambært tilbúgvingarlógini § 35, stk. 1 og § 36, stk. 1 og 2.6 Víst verður til Frágreiðing um Tilbúgvingarverkætlan Føroya, sum Fiskimálaráðið læt gera í mars 2003. 
10 
2.12 Samvirkandi tilbúgving 
Endamálið við samvirkandi tilbúgving er, at samstarvað verður við allar viðkomandi partar fyri at tryggja, at ymiska økisábyrgdin, t.e. lands-, kommunal- og virksemistilbúgvingareindir, virka sum ein eind, tá ið tørvur er á tí. 
At skipa tilbúgving Føroya er sostatt ein liður í hesum endamáli, tí fyri at eindirnar skulu kunna virka saman, er neyðugt, at tær verða lýstar, og at tað verður greitt, hvørjar eindir kunnu samstarva, og hvussu hetta kann verða gjørt. 
Nógvar neyðugar avtalur millum land, kommunur og virki um samstarv og felags tilbúgving, eru gjørdar, men framvegis er langt á mál. Skal eindarhugsjónin gerast veruleiki, verður hetta framvegis eitt arbeiði, sum ongantíð verður heilt liðugt. 
Ein serligur liður í at skipa tilbúgvingina er at lýsa bygnaðin í samlaðu eindunum. Tað verður gjørt í diagrammum, sum vísa, hvønn veg samskift verður, og hvussu átøk, sum krevja fleiri eindir at samstarva, skulu skipast. 
Stutt sagt kann sigast, at fyri at fleiri økistilbúgvingar skulu kunna samvirka sum ein eind, er neyðugt, at allir partar kenna sín leiklut, og hava avtalaðar mannagongdir um, hvussu samstarvið er skipað. Hóast økini hava hvør sína ábyrgd, hava tey skyldu at samstarva, og at bygnaðurin er greitt skipaður. 
3 Samskipan av tilbúgving 
Umframt økisábyrgd á egnum málsøki skal landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum samskipa arbeiðið at skipa tilbúgvingina í Føroyum7. Samskipan merkir, at uppgávan hjá landsstýrismanninum er at fáa økisábyrgd at samstarva og til at virka sum ein eind. At skipa Tilbúgving Føroya er ein týðandi partur í hesum arbeiði. Eisini hevur tað týdning at gera kunngerðir og at fyrireika lógaruppskot á økjum, sum liggja uttan fyri økisábyrgdina hjá kommununum ella hinum stjórnarráðunum. 
Harumframt hevur landsstýrismaðurin serstaka heimild í løgtingslóg8 til at halda útreiðslur til neyðugar hjálparveitingar, tá ið stórar vanlukkur og/ella stórir skaðatilburðir henda, og bráðfeingis tørvur er á fígging. Hetta er tó ein heimild, sum bert kann nýtast í serstøkum førum, tá ið vanlukkan er umfatandi, og vanliga skipanin ikki røkkur. 
7 Sambært § 3 í tilbúgvingarlógini.8 Sambært løgtingslóg nr. 55 frá 22. apríl 2003. Ætlanin er sambært viðmerkingunum í sambandi við størri vanlukkur, at tær røttu avgerðirnar verða tiknar skjótt, uttan at ivast skal í, um neyðug fíggjarlig heimild er til staðar. Heimildin kann nýtast í sambandi við stórar vanlukkur ella stórskaðatilburðir, t.d. stórar oljuvanlukkur, at evakuera stór ferðamannaskip í sambandi við eld ella eina stóra flogvanlukku til havs. í viðmerkingunum verður sagt, at Fiskimálaráðið metir, at tað er alneyðugt, at landsstýrismaðurin fær eina greiða lógarheimild til at halda útreiðslur til neyðugar hjálparveitingar, tá ið størri vanlukkur og/ella stórskaðatilburðir koma fyri, og bráðfeingis tørvur er á fígging. 
11 
4 Økisábyrgd 
Økisábyrgd er leisturin, ið føroyska tilbúgvingin er skipað eftir. ábyrgdin liggur sostatt hjá landsstýrismonnunum og kommunum at skipa seg á egnum øki. 
Økisábyrgd merkir, at myndugleikar og virkir, hvør á sínum ábyrgdarøki, skulu vera fyrireikað, tá óvanligir tilburðir henda, sum kunnu hótta mannalív og umhvørvi ella tarna virkisførinum í samfelagnum. 
Tað er serliga umráðandi at tryggja virkisførið í samfelagnum, eitt nú bankavirksemi, framleiðsluevni, samferðslu, samskiftiskervið, heilsuverkið, umsiting o.a. 
Tilbúgvingarætlanir eiga at verða gjørdar, ið leggja upp fyri óvanligum tilburðum og tryggja virkisførið, tá teir koma fyri. 
5 Landstilbúgving 
Allir landsstýrismenn skulu hava eina tilbúgving á sínum ábyrgdarøki. Tilbúgvingin eigur at vera grundað á eina váðameting, og út frá hesum eigur ein tilbúgvingarætlan at verða gjørd, ið javnan verður eftirmett. 
Økisábyrgdin fatar um alt virksemi, sum fyri samfelagið er týdningarmikið, tað veri seg uppgávur, ið eru álagdar við lóg, politiskt ella umsitingarliga. 
Myndugleikarnir skulu fyribyrgja skaðatilburðum og vanlukkum, har tað er gjørligt, handfara tær, tá tað er neyðugt, og seta í gongd aftur samfelagsvirksemið skjótast gjørligt. 
Landsstýrismenn gera av, hvussu nógv teir vilja nýta bjargingarfeløg og onnur sjálvboðin í tilbúgvingini á egnum ábyrgdarøki9. Harafturat hevur landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum ábyrgd av at samskipa, hvussu samstarvið verður lagt til rættis millum ábyrgdarpartarnar í landstilbúgvingini, bjargingarfeløgini og onnur sjálvboðin10. 
5.1 Heilsutilbúgvingin 
Heilsutilbúgvingin verður sett í gongd í sambandi við vanlukkur, álvarsamar smittusjúkur, yvirgangsatsóknir og kríggj. Heilsuverkið hevur, sambært sjúkrahúslógini, beinleiðis skyldu til at veita hjálp og sjúkraflutningstænastu til teir persónar, ið brádliga hava tørv á hesum orsakað av óhappi ella brádliga íkomnari sjúku, føðing o.ø. 
9 Sambært § 5, stk. 1 í tilbúgvingarlógini: Hvør landsstýrismaður sær hevur ábyrgd av, at tað undir honum er tilbúgving tøk, sum kann ganga givnum hendingum og tørvi á møti. Tí verður tað fyrst og fremst staðfest, at tað er hvør landsstýrismaður sær, sum, fyri sítt ábyrgdarøki, skal gera av, hvørjar uppgávur bjargingarfeløgini ella onnur sjálvboðin kunnu røkja í landstilbúgvingini. Persónligir førleikar, útbúgving, venjing, góðkendur útbúnaður og útgerð eru bert nakrar fortreytir fyri, at tey sjálvbodnu á tryggan hátt kunnu loysa tilbúgvingaruppgávur saman við almennu myndugleikunum. 
10 Sambært § 5, stk. 2 í tilbúgvingarlógini. 
12 
5.1.1 Tilbúgvingin á sjúkrahúsunum 
Tey trý sjúkrahúsini hava ábyrgd av at hava optimala innanhýsis tilbúgving, so persónar, ið eru fyri sjúku ella skaða, fáa best møguliga viðgerð í føroyska sjúkrahúsverkinum. 
Landssjúkrahúsið hevur eina tilbúgvingarnevnd, ið hevur høvuðsábyrgdina av at gera og seta í verk tilbúgvingarskipanina fyri Landssjúkrahúsið, ið er bindandi fyri allar eindir á Landssjúkrahúsinum. Nevndin hevur 7 limir, ið umboða fleiri viðkomandi funksjónir. Nevndin hevur ásett leiðreglur fyri nógv tilbúgvingarviðurskifti og er við í samstarvi við uttanhýsispartar. Eisini er Landssjúkrahúsið við í venjingum o.ø. 
Sjúkrahúsini hava innan sjúkraflutningsøkið eitt samstarvsskjal, ið er partur av heildarsamstarvsavtaluni teirra millum. 
Avtalan fevnir um fleiri øki t.d., at sjúkraflutningstænastan hevur felags liðlækna sambært galdandi kunngerð, samstarv um skeið og útbúgving, telemedisin, felags bilar og rotatión av sjúkrabilum, GPS íknýti, sínámillum samstarv um sjúkraflutning o.a. 
5.1.2 Sjúkraflutningstænastan 
Størsti parturin av sjúkraflutninginum verður avgreiddur við sjúkrabili. Um tað verður mett gagnligari og skilabetri at nýta tyrluna, verður tað gjørt. 
Umframt sjúkraflutningstænasturnar í Klaksvík og Suðuroy, sum eru mannaðar alt samdøgrið, hevur tænastan á Landssjúkrahúsinum fleiri støðir kring landið, ið somuleiðis eru mannaðar alt samdøgrið. Tað er í Havn, í Eysturoy, í Vágum og í Sandoy. 
í fall neyðugt er við sjúkraflutningi av útoyggj, verður bátur ella tyrla nýtt. Bátur og tyrla verða umbiðin gjøgnum MRCC Tórshavn. 
Ein liðlækni tryggjar sjúkraflutningstænastuna í Føroyum í breiðastu merking. T.e., at liðlæknin hevur ábyrgd av at tryggja tænastustigið, útbúgving, útgerð, rættar svartíðir o.a. í øllum landinum. Liðlæknin arbeiðir saman við leiðslunum á teimum trimum sjúkrahúsunum fyri at tryggja bestu tilbúgving í sjúkraflutningstænastuni. 
Sjúkraflutning bíleggja kommunulæknar, alarmsentralur og sjúkrahúsini. 
Liðlæknin hevur ábyrgd av, at sjúkraflutningsstarvsfólk fáa góðkenda útbúgving og eitt árligt viðlíkahaldsskeið, soleiðis at teirra útbúgving altíð er dagførd. Til nýggj kunngerð er lýst á økinum, samskipar liðlæknin útbúgvingina. 
Eisini hevur liðlæknin ábyrgd av fyrstuhjálparum og útgerð teirra kring landið. Eisini kann liðlæknin koma við tilmælum, ið eru við til at tryggja tilbúgvingina betur. 5.1.3 Sjúkralið og sálarlig kreppuhjálp 
Partar av heilsustarvsfólkunum í nærumhvørvinum, ið ikki dagliga arbeiða á sjúkrahúsunum, t.d. heimasjúkrasystrar, heilsurøktarar o.o. eru skipað í bólkar ella sonevnd sjúkralið. Hesi starvsfólk eru skúlað til at arbeiða á skaðastaði og kunnu tí gera 13 
tað fyrsta medisinska arbeiðið á staðnum, har størri vanlukkur eru hendar. Sjúkralið eru í dag skipað í øllum Føroyum. 
Heilsustarvsfólkini, sum tilsamans eru umleið 100 í tali, eru annars sjálvboðin og ókeypis í heilsutilbúgvingini, men fáa afturfyri boðið skeið í heilsutilbúgving. Eisini er sálarlig krepputilbúgving sett í verk, sum alarmsentralurin ger virkna í sambandi við álvarsligar vanlukkur. Hetta er tilbúgving, ið kann veita sálarliga fyrstuhjálp í sambandi við vanlukkur. Hava fólk tørv á sálarligari viðgerð eftir hetta, kann kommunulækni vísa teimum til sálarfrøðing og fáa ískoyti frá Heilsutrygd. 
5.1.4 Sjúkraflutningur við tyrlu 
Ein tyrla hjá Atlantic Airways er altíð tøk til tilbúgvingina. Tyrlurnar standa vanliga inni í hangarinum hjá Atlantic Airways og eru klárar at verða kallaðar út. Ein tyrla stendur altíð klár til útkall, 24 tímar 365 dagar um árið. Tá ið onnur tyrlan er til eftirlit, virkar hin tyrlan sum bjargingartyrla. útkallið ger MRCC Tórshavn. 
5.1.5 Tvørfakligt samstarv 
Sjúkraflutningstænastan hevur tætt tvørfakligt samstarv við aðrar átakseindir, so sum løgreglu (alarmsentralin), kommunalu tilbúgvingina, MRCC Tórshavn, kommunulæknar og bjargingarbátar, ið bjargingarfeløg varða av. 
5.1.6 Landslæknin 
Landslæknaembætið er danskt embæti undir Sundheds- og Ældreministeriet, men er fakliga knýtt at Styrelsen for Patientientsikkerhed. Embætið er skipað við ríkislóg nr. 740 frá 11. september 1995 um Landslægens virksomhed, sum er broytt við kunngerð nr. 692 frá 13. juli 2000. Landslæknin hevur sum høvuðsuppgávu at hava læknafakligt eftirlit og tryggja góðsku í føroyska heilsuverkinum soleiðis, at føroyska heilsuverkið heldur besta altjóða stig. 
5.1.7 Epideminevnd 
í samsvari við § 3 í epidemilógini11 er sett ein epideminevnd. Uppgávan hjá nevndini er, sambært lógini, at fyribyrgja, at smittandi sjúkur koma til landið og breiða seg. Sambært lógini hevur nevndin heimild til at seta í verk fyribyrgjandi tiltøk hesum viðvíkjandi, um sjúkurnar eru fevndar av tveimum listum, ið hoyra til lógina. 
Epideminevnd er sambært lógini sett saman av fútanum, landslæknanum, landsdjóralæknanum, leiðaranum á Føroya gjaldstovu, leiðaranum á Heilsufrøðiligu 
11 Epidemilógin (kongelig anordning nr. 655 frá 14 juni 2011 om ikrafttræden pa Færøerne af lov om foranstaltninger mod smitsomme sygdomme) varð sett í gildi í Føroyum 30. november 1984 og bleiv broytt 18. desember 1987. 
14 
starvsstovu, umframt trimum umboðum, sum verða vald av landsstýrinum. Hesi trý umboð eru í løtuni aðalstjórin í Heilsumálaráðnum, stjórin á TAKS og læknafakligi varastjórin á Landssjúkrahúsinum. 
5.1.8 Pandemibólkur 
Pandemibólkurin arbeiðir áhaldandi í samsvari við WHO við at endurskoða pandemiætlanina fyri Føroyar. Bólkurin er mannaður við landslæknanum, sum er formaður, landsapotekaranum, einum umboði fyri Læknafelag Føroya, leiðandi yvirlækna á medisinska deplinum á Landssjúkrahúsinum, samskipara fyri tilbúgving, Fiskimálaráðnum, Føroya landfúta og einum umboði fyri Heilsumálaráðið. 
Bólkurin skal hittast, tá ið tørvur er, við tí endamáli at mæla landsstýrinum til, hvørji átøk eiga at verða sett í verk í samsvari við ætlanina. 
5.1.9 Trýsttangi 
Landssjúkrahúsið hevur ábyrgdina av trýsttanga til kavarasjúku (DCI) í samstarvi við Vørn. Toymið er samansett av serlæknum, sjúkrarøktarfrøðingum, hjálparum og maskinmonnum. Regluligar venjingar og skeið verða hildin. 
5.1.10 Landsapotekarin 
Landsapotekarin hevur ábyrgdina av føroyska apoteksverkinum og skal tryggja, at føroyski borgarin fær neyðugan heilivág. Landsapotekarin hevur eftirlit á økinum og tryggjar, at heilivágur er góðkendur. 
5.1.11 Heilsutilbúgving á sjónum 
Heilsuverkið nýtir skip hjá Vørn, tyrlu og bjargingarbátar til heilsutilbúgvingina á sjónum. 
Bjargingarbátar, sum eru til taks og klárir at verða útkallaðir í sambandi við neyðstøður, verða brúktir. MRCC Tórshavn og alarmsentralurin hava yvirlit yvir tøkar bjargingarbátar, tyrlur og skip. Bjargingarbátarnir verða eisini nýttir, tá ið ikki er ráðiligt at senda tyrlu, t.d. tá mjørki liggur um landið. 
5.2 Kjarnorku-, evna- og lívfrøðilig tilbúgving 
Tað er í dag uppgávan hjá Vørn at leiða, samskipa og ráðgeva í sambandi við kjarnorkutilburðir. Hetta varð gjørt í samstarvi við Beredskabsbestyrelsen í Danmark. 
Nú avtikni Tilbúgvingarstovur Føroya gjørdi upprunaligu avtaluna við Beredskabsstyrelsen, og ábyrgdarøkið varð síðan flutt til Vørn í sambandi við, at Tilbúgvingarstovur Føroya varð avtikin. Til endamálið er ein mátingarstøð, ið kann máta geislavirkni, sett upp á Sornfelli. Mátingarnar verða lisnar av Beredskabsstyrelsen í 
15 
Danmark. Arbeitt hevur verið fram ímóti at fáa mátingarstøðina við í evropeiska samstarvið undir EURDEP12, men enn er ikki komið á mál. 
Eisini er ein samstarvsavtala gjørd við Beredskabstyrelsen, sum veitir hjálp og ráðgeving á evnafrøðiliga økinum. 
5.3 Yvirgangur 
Seinastu árini er tað vorðið alsamt vanligari við yvirgangsatsóknum í vesturheiminum. Allýsingin av yvirgangi er brotsverk, har málið sum oftast er at loypa ræðslu á fólk, fyri á tann hátt at fremja eina ávísa politiska, fíggjarliga ella átrúnaðarliga dagsskrá. Hetta kann vera álop á vanligar borgarar, undirstøðukervi ella á symbolsk mál. 
í tilbúgvingarhøpi eru mannagongdirnar yvirskipað tær somu, sum tær eru í sambandi við eina vanlukku. 
Center for Terroranalyse (stytt CTA) hjá PET ger javnan metingar av yvirgangshóttanum mótvegis Ríkinum. Metingarnar eru almennar og verða lagdar á heimasíðuna hjá PET (www.pet.dk). Løgreglan tillagar sína tilbúgving samsvarandi tí trygdarstigi, sum PET ásetur. 
5.4 Heilsufrøðiliga starvsstovan 
Heilsufrøðiliga starvsstovan er stovnur undir Vinnumálaráðnum og umsitur m.a. matvørulógina, djórasjúkulógina og alilógina. Heilsufrøðiliga starvsstovan hevur ábyrgd av tilbúgvingini við matvørum og djóraheilsu. Sum føddur limur umboðar landsdjóralæknin, sum er partur av Heilsufrøðiligu starvsstovuni, tilbúgvingina á hesum báðum økjum í Tilbúgvingarráðnum, Epidemikommissiónini og Skrásetingarráðnum fyri heilivág. 
Heilsufrøðiliga starvsstovan góðkennir/løggildar eisini virki, ið framleiða matvøru, skip, matvøruhandlar o.a. og hevur eftirlit við teimum. 
5.4.1 Matur 
Heilsufrøðiliga starvsstovan fær fráboðanir frá heilsuverkinum og privatpersónum um illgruna um matvøruborna sjúku ella eitran. í hesum sambandi hevur Heilsufrøðiliga starvsstovan ábyrgd av at eftirkanna, hvaðan sjúkan stavar. 
Eisini fær Heilsufrøðiliga starvsstovan fráboðanir frá útlendskum myndugleikum um vandamikla matvøru, sum kann vera komin á føroyska marknaðin. Herundir eisini 
12 European Radiological Data Exchange Platform 
Mælt verður til, at ábyrgdarøkið verður endurskoðað, og at ábyrgdin verður løgd, har fakligur førleiki er til at meta um møguligar vandar. 
16 
fráboðanir um tilburðir, sum kunnu hava við sær, at matvøra verður dálkað, íroknað drekkivatn, seyður og fiskur í sjónum. 
Heilsufrøðiliga starvsstovan hevur heimild til at seta forboð fyri at selja matvøru, kalla matvøru aftur, steingja veiðiøki ella skrúva fyri drekkivatni úr ávísum økjum, um so er, at vandi er fyri sjúku ella eitran. 
5.4.2 Djór 
Fráboðanarskylda er til landsdjóralæknan, um so er, at illgruni er um djórasjúku, ella at slík er staðfest. Listi yvir fráboðanarskyldugar sjúkur er lógarásettur. Landsdjóralæknin fær eisini fráboðanir um djórasjúkur uttanlands. 
Fyri at fyribyrgja, at djórasjúka spjaðist, og at niðurberja djórasjúkur, kann landsdjóralæknin áseta krøv um kanningar, avbyrging, viðgerð, koppseting, avlíving og burturbeining. Um sjúka er staðfest uttanlands, kann landsdjóralæknin seta forboð fyri innflutningi. 
5.5 Vegir, tunlar, havnir o.a. 
Landsverk umsitur landsveganetið, meðan kommunalir vegir hoyra til kommunalu tilbúgvingina. Tilbúgvingarætlanir snúgva seg serliga um vetrarkoyring við kavarudding, salting og almennum ávaringarfráboðanum um koyrilíkindi o.a. 
Sambært Landsverki13 er játtan og útgerð ikki til at rudda kava og salta allar landsvegir alt samdøgrið. Landsverk hevur tí flokkað landsvegirnar í fýra: A, B, C og D. Arbeitt verður í tíðarbilinum, tá ið mest ferðsla er  millum kl. 05 til 21 sunnu- og halgidagar frá kl. 06. 
A og B vegir eru teir við mestu ferðsluni. Málið er tí at gera tað trygt at koyra á A og B vegunum fyrst. Undir vanligum umstøðum er koyrandi eftir øllum vegateinum í flokki A frá kl. 06 á morgni  leygardagar frá kl. 07 og sunnudagar frá kl. 08. Málið við B vegum er, at har er koyrandi yrkadagar frá kl. 06 og í vikuskiftunum frá kl. 08. 
C eru vegir við minni ferðslu, og D eru vegir við næstan ongari ferðslu. Málið fyri C vegir er, at tað skal bera til at ferðast við lagaligheit eftir hesum vegum. D vegir verða bara ruddaðir eftir áheitan í vanligari arbeiðstíð, eftir at A, B og C vegirnir eru ruddaðir. 
Uttanfyri hesi tíðarbil tekur Landsverk serlig atlit at ferðaætlanini hjá Smyrli. Tað sama er galdandi í sambandi við seinkað flogfør. 
5.5.1 Tilbúgving í tunlum 
Landsverk ger tilbúgvingarætlanir fyri tunlar og skipar fyri venjingum í tunlunum. 
13 http://www.landsverk.fo/Default.aspx?pageid=16542 17 
Trygdin í tunlum byggir á 3 strategiir: 
		-  at byggja og skipa nýggjar tunlar rætt ella dagføra teir tunlar, sum eru, við neyðugari trygdarútgerð, 
		-  at útbúgva fólk í tilbúgvingini og gera tilbúgvingarætlanir, 
		-  at upplýsa og kunna tey ferðandi. 5.5.2 Kreppusamskifti Fastar mannagongdir eru neyðugar í sjálvum tilbúgvingararbeiðinum eins og í samskiftispartinum bæði innanhýsis og mótvegis borgarum og fjølmiðlum, tá ið óvæntaðar vanlukkur henda í samferðslukervinum. Tað er av trygdarávum ein skylda at kunna væl og eintýtt, soleiðis at slíkir tilburðir hava so avmarkaðar avleiðingar sum gjørligt. Landsverk hevur gjørt eina partsætlan fyri kreppusamskiftið í tilbúgvingar- ætlanini fyri landsvegakervið. Samskiftistænastan á Landsverki er við í øllum venjingum av tilbúgvingini, har hon kunnar á heimasíðuni so hvørt og á tíðindafundi á staðnum. Landsverk hevur, í samráð við táverandi Tilbúgvingarstovnin, gjørt upplýsandi tilfar um trygd í tunlum. Eisini eru tveir stuttfilmar gjørdir um tunnilstrygd. 
5.5.3 Serligt um undirsjóvartunlar 
Tað serstaka við undirsjóvartunlum er, at teir eru skipaðir við lóg í vinnurekandi feløg. At teir vera skipaðir við lóg kann merkja, at lógin setir ófrávíkilig krøv til trygdina. At tunlarnir eru skipaðir í vinnurekandi feløg merkir, at teir skulu hava egna virksemistilbúgving, sum ásett er í lóg um tilbúgving. Tunlar eru í trygdar- og tilbúgvingarhøpi skipaðir sambært kapitli 8 í tilbúgvingarlógini. Eftirlitsmyndugleikin er sostatt hjá landsstýrismanninum í samferðslumálum14. Hann hevur m.a. heimild at gera kunngerðir um rýmingar-, bjargingar- og sløkkingarmøguleikar15, at seta krøv um tiltøk og sløkki- og ávaringarskipanir í sambandi við at nýta og at skipa virksemið í tunlum16, og at hava brunaeftirlit. 
5.5.4 Havnir 
Altjóða trygdarreglugerðin um skipa- og havnarløg (ISPS-reglugerðin) fevnir um serfyriskipanir, sum skulu gera trygdina hjá skipum og havnarløgum betri. Fyriskipanirnar vórðu settar í gildi á altjóða stigi, tí mett varð, at vandarnir eftir yvirgangsatsóknirnar í New York 11. september 2001 fóru at økjast. ISPS-reglugerðin er í tveimum - ein kravdur og ein vegleiðandi partur. 
14 Sambært fráboðan nr. 109 frá 18. september 2015 um býti av málsøkjum millum landsstýrismenninar, kapittul 3 og kapittul 6.15 Sambært tilbúgvingarlógini, § 36, stk. 1, nr. 5.16 Sambært tilbúgvingarlógini, § 38, stk. 1-2. 
18 
í høvuðsheitum er aðalreglan tann, at trygdin hjá skipum og havnarløgum er treytað av, hvussu farið verður um váða, sum mett verður um í hvørjum føri sær. Endamálið við reglunum er at gera ein felags leist fyri at sammeta hesar váðar við førleikan hjá skipum og havnum, so at ymsu londini kunnu tillaga trygdarstigið eftir trygdartiltøkum17. 
Landsstýrismaðurin í vinnumálum18 hevur, við heimild í løgtingslóg nr. 11 frá 31. mars 2004 og kunngerð nr. 33 frá 25. mai 2004, álagt Landsverki at røkja niðanfyri nevndu myndugleikauppgávur til at verja havnir móti yvirgangi: 
		-  áseta trygdarstigið fyri føroyskar ISPS havnir. 
		-  Góðkenna váðametingar fyri føroyskar ISPS havnir. 
		-  Góðkenna verndarætlanir fyri ISPS havnir. 
		-  Hava eftirlit við og skipa fyri venjingum fyri at kanna, hvussu væl ætlanirnar virka. 
		-  Góðkenna verndarfeløg, sum kunnu røkja ávísar uppgávur í sambandi við váðametingar og verndarætlanir. Yvirlit yvir góðkendar føroyskar ISPS-havnir er at finna á heimasíðuni hjá Landsverki. 5.5.5 Floghavnir Vága Floghavn hevur ábyrgdina av flogvallarrakstrinum í Vágum, meðan Trafikstyrelsen hevur ábyrgdina av ásetingunum viðvíkjandi flogtrygdini. Vága Floghavn fylgir donsku reglunum, sum eru galdandi fyri tilbúgving og fráboðan. Er tað staðfest, ella er illgruni um smittandi sjúku, ella aðrar umstøður umborð, er álagt flogskiparanum at boða frá tí. Flogfarið hevur bert í stutta tíð samband við tornið í Vágum, áðrenn tað lendir. á veg til Føroya samskiftir flogfarið við íslendska loftferðslu- myndugleikan, ISAVIA, sum hevur ábyrgd av føroyska luftrúminum. Tí er tað sannlíkt, at tað verður ISAVIA, sum boðar AFIS í Vágum ella MRCC Tórshavn frá um ein møguligan smittuvanda. Mannagongdin er soleiðis, at ein fráboðan um smittandi sjúkur skal gerast samsvarandi epidemilógini. Tí skal AFIS skjótast gjørligt senda fráboðanina víðari til løgregluna um, at smittandi sjúka er staðfest umborð á flogfari. Løgreglan boðar síðani fútanum, sum er formaður fyri smittubólkinum, frá. Flogvallarfyrisitingin skal eisini hava boðini. Eftir umbøn frá fútanum og landslæknanum skal AFIS eisini stuðla smittubólkinum eftir førimuni. 
6 Kommunala tilbúgvingin 
Tann kommunala tilbúgvingin skal fevna um:  eldsbruna, óhapp við vandamiklum evnum, 
17 Sambært IMO.18 Sambært Landsverki. 
19 
		  spreinging, 
		  skriðu-, skalva-, áar- og omanlop, 
		  tá ið bygningar rapa, 
		  ferðsluvanlukkur, 
		  tilburðir við skipa- og bátaóhappum, tá ið førini liggja við bryggju, 
		  hýsa neyðstøddum ella bráðfluttum fólki19, 
		  at loysa fastkleimd fólk í ferðsluvanlukkum, flogvanlukkum og omanlopum o.ø. og 
		  umhvørvisdálking, herundir eisini at basa olju- og kemikaliudálking ella øðrum vandamiklum evnum á landi. Ein uppgáva, sum tó ikki er kommunal, er at leita eftir horvnum fólki. Hesa uppgávu eigur løgreglan á landi og MRCC Tórshavn á sjónum. í roynd og veru taka kommunalu tilbúgvingareindirnar sær av flestu tilburðum við kommunalari tilbúgving. Sum oftast er talan um tænastur í sambandi við eldsbrunar og ferðsluóhapp, men eisini oljudálking í havnarløgum, á firðum á kommunalum ábyrgdarøki og eisini á landi, til dømis, tá ið oljutangar leka. Hevur kommunala tilbúgvingin tørv á eykahjálp, er tað sambært tilbúgvingarlógini skylda hjá grannakommunum og landstilbúgvingini at hjálpa bæði við útgerð og fólki20. Kommunala tilbúgvingin kann, umframt hjálp frá grannakommunum, eisini biðja um serhjálp frá landstilbúgvingini21. Landsverk hevur nakað av oljubasingarútgerð og kann veita kommunum hjálp, men vanligari er, at kommunurnar veita Landsverki hjálp, tá ið tørvur er á tí. Hjálp frá landstilbúgvingini kann til dømis vera skip hjá Fiskiveiðieftirlitinum, tyrla frá Atlantic Airways og bjargingarbátarnir Lív, Ziska og Sverri. Uttan fyri landstilbúgvingina eru tað m.a. bjargingarfeløgini kring landið, ið kunnu virka sum stuðulseindir í einum tilbúgvingarátaki. 
6.1 ábyrgdarøkið hjá kommunum 
ábyrgdarøki hjá kommununi eru øll øki innan fyri kommunumark á landi, á og í vøtnum, í havnum og bátahyljum. í flestu førum er markið millum ábyrgdarøkið hjá kommununum 
19 Sambært tilbúgvingarlógini, § 8, stk. 1, 2. pkt.20 ásetingar eru um hetta í tilbúgvingarlógini. Sí t.d. §§ 9, 10 og 18.21 T.d. er avtala um tilbúgving fyri dálking av kemiskum evnum gjørd millum løgregluna, Tilbúgvingarstovn Føroya (nú Fiskimálaráðið) og Beredskabsstyrelsen í Danmark. Sambært avtaluni, kunnu m.a. kommunur ringja beinleiðis til Beredskabsstyrelsen og biðja um ráðgeving, hjálparveitingar og greiningar av royndum. 
20 
og landinum greitt. Markið hevur serliga týdning í sambandi við dálking, tá ið tann, ið hevur dálkað, er ókendur ella ikki kann gjalda fyri uppruddingina. Er dálking farin fram á kommunalum øki, er tað kommunan, sum skal gjalda í fyrstu atløgu, men er ein oljublettur rikin inn á kommunalt øki, er tað landið, sum eigur at gjalda, um tann, ið dálkað hevur, ikki verður funnin. 
6.2 Samstarvsavtalur 
Økisábyrgdareindirnar kunnu samstarva um tilbúgving. Tað kann vera ein fyrimunur, at partarnir, áðrenn hjálp verður boðsend, hava gjørt avtalu sínámillum, hvussu útreiðslurnar skulu býtast, eins og lagt verður upp til í § 9, stk. 2 í tilbúgvingarlógini. Til dømis kann avtala verða gjørd frammanundan um, at fær ein kommuna hjálp úr aðrari kommunu, bera kommunurnar hvør sær kostnaðin. Um eingin avtala er gjørd frammanundan, skal kommunan, sum hevur biðið um hjálpina, sum byrjanarstøði, gjalda útreiðslurnar hjá kommununi, sum hevur veitt hjálpina. Sjálvsagt ber eisini til hjá virkjum, landi og kommunum at gera avtalur um, hvussu kostnaður skal berast. Tílíkar avtalur eru við til at fremja eindarhugtakið í verki, tí at gjaldspurningar kunnu darva hjálpini í neyðstøðum. Mælt verður til, at avtalur verða gjørdar millum eindirnar um, hvussu samstarvið skal skipast. 
6.3 Felagskommunal tilbúgving 
Kommunur22 kunnu, heilt ella fyri ein part, vera felags um tilbúgving. Avtalur um felags tilbúgving skulu góðkennast av kommunala eftirlitinum. Tað eru 29 kommunur og 21 kommunal tilbúgvingarøki í Føroyum. 
Kommunur, sum eru felags um tilbúgving, skulu hava eina felags tilbúgvingarnevnd og ein felags tilbúgvingarleiðara23. 
Munurin á felags tilbúgving og samstarvi um tilbúgving er, at felags tilbúgving merkir felags ábyrgd, og samstarv merkir felags uppgávur, men at ábyrgdarbýtið er óbroytt. Felags tilbúgving er sostatt eitt frávik frá meginregluni um økisábyrgd, og tí verður kravt, at kommunala eftirlitið góðkennir avtaluna. Mett verður tó, at felags tilbúgving í nógvum førum kann styrkja tilbúgvingina, tí at eindirnar gerast størri. 
6.4 Aðrar samstarvsavtalur 
Sambært24 tilbúgvingarlógini stendur tað landi, kommunum og fyritøkum frítt at gera avtalur sínámillum og t.d. við bjargingarfeløg, fyritøkur o.s.fr. Hetta ber í sær, at ein kommuna t.d. kann útveita tilbúgvingaruppgávur, t.d. oljutilbúgving, til eitt privat felag. 
22 Sambært tilbúgvingarlógini, § 8, stk. 2. 23 Sambært tilbúgvingarlógini, § 12, stk. 5. 24 Sambært tilbúgvingarlógini, § 17. 
21 
Tað kundi verið eitt oljufelag, sum hevur eina virksemistilbúgving frammanundan til oljugoymslur í kommununi ella ein flogvøllur, sum hevur egna tilbúgving25. 
Endamálið við samstarvsavtalum er at sleppa undan spillorku, og økisábyrgdin virkar sum ein eind, hóast hon er sundurliðað í fleiri eindir. 
6.5 Skylda  eindarhugsjónin 
Allir partar í tilbúgvingini hava skyldu til at samstarva26. Hetta er ein grundliður í endamálinum við at skipa Tilbúgving Føroya, nevniliga at fáa ábyrgdarøkini at virka sum ein eind. Tað merkir, sambært viðmerkingunum til lógina serliga, at gera felags leiðreglur fyri, hvussu tilbúgvingin fyriskipanarliga eigur at verða skipað. 
6.6 Tilbúgvingarnevndin27 
Kommunustýrið hevur evstu ábyrgd av kommunalu tilbúgvingini. Sett verður sokallað tilbúgvingarnevnd at umsita tilbúgvingina. 
Eftir leisti, sum kommunustýrið ger, skal tilbúgvingarnevndin hava yvirskipaðu umsitingina av kommunalu tilbúgvingini. 
Nevndin verður sett saman av einum politiskt valdum meiriluta. Harumframt eru fakligir førleikar umboðaðir, t.d. eru umboð fyri Føroya landfúta og kommunali tilbúgvingarleiðarin fastir limir, ið skulu umboða átaksførleikan. Borgarstjórin er føddur formaður í nevndini. 
Tilbúgvingarnevndir kunnu millum annað meta um rakstur, stig, førleika, manning og fígging. Eisini skulu tilbúgvingarnevndirnar gera váðametingar. Lagt verður upp til, at samskipandi myndugleikin, sum hevur ráðgevandi leiklut sambært tilbúgvingarlógini, samstarvar við kommunurnar um ein felags leist, sum kommunurnar kunnu nýta til váðametingar. 
Er talan um kommunur, ið hava felags kommunala tilbúgving, verður felags tilbúgvingarleiðari settur. Kommunurnar skulu eisini hava eina felags tilbúgvingarnevnd. Kommunurnar velja meirilutan í nevndini og ein av borgarstjórunum til formann. Harumframt vera í nevndini tilbúgvingarleiðarin og eitt umboð fyri Føroya landfúta. 
25 Tó skal havast í huga, at kommunur ikki kunnu útveita stórar partar av tilbúgvingini ímóti at slaka egna tilbúgving, uttan at trygd er fyri, at kommunan kann yvirtaka virksemið, um felagið t.d. skuldi hildið uppat av ymiskum orsøkum. Hetta avmarkar sjálvsagt møguleikan hjá kommunum at útveita tilbúgving, uttan at hava fyrilit fyri, hvussu útveitingin stundisliga kann takast aftur. Harumframt er neyðugt at hava eftirlit við útveittum uppgávum. 
26 Sambært tilbúgvingarlógini, § 18.27 Sambært tilbúgvingarlógini, § 12, stk. 2. 
22 
6.7 Eftirlit við kommunalu tilbúgvingini 
Landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum hevur eftirlit við, at kommunurnar halda reglurnar í tilbúgvingarlógini. Eftirlit er við, at kommunurnar hava eina nóg góða tilbúgving í mun til váðan í kommununi, og at kommunurnar røkja sínar skyldur, sum lógin sigur. 
Samskipandi myndugleikin hevur eisini eftirlit við útbúgvingarstøði og útgerðini28 hjá kommunalu tilbúgvingini og kann í kunngerð áseta nærri reglur um útbúgving av tilbúgvingarmanning, seta krøv til førleikar og áseta nærri krøv um einsháttað slag av útgerð og dygdarkrøv til útgerðina29. 
Harumframt kann landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum, í samráð við kommunurnar30, áseta neyvari reglur um vavið av uppgávunum, sum kommunalu tilbúgvingarnar skulu røkja, og um samstarvið millum kommunurnar og millum landið og kommunurnar. Hetta hevur týdning fyri ábyrgdarbýtið millum land og kommunur, tí at kommunan hevur bara ábyrgd av at hava nøktandi tilbúgving til tilburðir upp til eitt vist, og at tað er landstilbúgvingin, sum síðan skal taka um endan31 og ber kostnaðin av hjálpini, sum er omanfyri kravið til kommununa. Ongar reglur eru gjørdar hesum viðvíkjandi enn. 
Landsstýrismaðurin, ið varðar av kap. 8 í tilbúgvingarlógini, kann seta kunngerðir í gildi32, sum áleggja kommununum serstakar skyldur at sýna bygningar og annað, sum Arbeiðs- og brunaeftirlitið annars hevur eftirlit við. 
7 Virksemistilbúgving 
Tilbúgvingarlógin hevur ásetingar um virksemistilbúgving33, sum er galdandi fyri alment og privat virksemi. 
Virksemi, sum kann verða fevnt av kravinum um virksemistilbúgving, kann í høvuðsheitinum verða býtt í tveir bólkar. 
28 Sambært §§ 6 og 9 í kunngerð nr. 150 frá 17. desember 2001 um útbúgving av sløkkiliðsfólki, og sambært § 3, í reglugerð fyri brunaumsjónarmenn. Reglurnar hava heimild í gomlu brunalógini, Ll nr. 78 frá 12. juni 1986 um eldsbruna. Sambært § 46, stk. 3 í lóg um tilbúgving verða reglur við heimild í brunalógini verandi í gildi, til reglur, ásettar við heimild í tilbúgvingarlógini, ella reglur, ásettar við heimild í aðrari lóg um somu viðurskifti, koma ístaðin, ella tær verða settar úr gildi.29 Sambært tilbúgvingarlógini, § 19.30 Sambært tilbúgvingarlógini, § 11.31 Sambært tilbúgvingarlógini, § 10.32 T.d. sambært § 39, stk. 2 í tilbúgvingarlógini.33 Krøv eru eisini í serlóggávu um virksemistilbúgving. Nevnast kunnu t.d. krøv um virksemistilbúgving sambært kolvetnislógini, havumhvørvisverndarlógini, umhvørvisverndarlógini og bunkringarkunngerðini. 
23 
Annar bólkurin eru virkir ella stovnar, sum fáast við vandamikil evni og eldfiman løg, og sum tí kunnu volda skaða í samfelagnum. 
Hin bólkurin eru samfelagstýðandi virkir og stovnar, sum hava til uppgávu ella standa fyri veitingum, sum eru grundleggjandi og týðandi fyri virkisførið í samfelagnum: drekkivatn, orkuveiting, samferðsla á landi, sjó- og loftvegis, telefyritøkur o.s.fr. 
7.1 Virki, sum við sínum virksemi kunnu volda skaða á fólk, umhvørvi, djór og virðir 
Sum dømi kunnu nevnast gasssølur, oljufeløg og onnur feløg, sum hava tangar ella fáast við brennievnaflutning. Eisini kunnu nevnast virki, sum hava kemisk evni á goymslu, ella sum arbeiða við tílíkum evnum. Eisini fiskamjølframleiðsla á landi og sjónum kann verða vandamikil, av tí at mjølið kann elva til spreingingar undir ávísum umstøðum. Hesi virki kunnu við sínum virksemi volda skaða á onnur, og hava tí skyldu til at hava eina egintilbúgving. 
Virki, sum skulu hava slíka tilbúgving, bera sjálvi kostnaðin av tilbúgvingini. 
Eitt av endamálunum við egintilbúgvingini er at kunna bera skjótt at, tá skaðatilburðir koma fyri. Egintilbúgvingin skal kunna gera ein skjótan bráðfeingisinnsats og avmarka skaðan, til hjálp kemur frá kommunalu- ella landstilbúgvingini. 
7.2 Virkir og veitingar, sum hava týdning fyri virkisførið í Føroyum 
Fyritøkur kunnu fáa boð34 um at hava ymsa tilbúgving fyri at tryggja, at virkisførið í samfelagnum minst møguligt verður skert ella fer til grundar orsakað av skaðatilburðum ella vanlukkum. Talan er um at tryggja samfelagnum veitingar sum mat, vatn, heilivág, ljós, hita og at tryggja samferðslukervið og samskiftiskervið. Eingi slík boð eru givin sambært tilbúgvingarlógini enn. 
Tað er vorðið ein alsamt vaksandi hóttan mótvegis undirstøðukervinum, at teldusníkar fáa atgongd til teldukervi hjá privatpersónum, fyritøkum og stovnum. Tað er av alstórum týdningi fyri virkisførið í Føroyum, at virksemi, sum til dømis samskifti, heilsuverk, orkuveiting, vatnveiting og bankavirksemi ikki verður lagt lamið. 
Heimildin at geva kravboð um tilbúgving skilir seg frá vanliga kravinum um egintilbúgving. Munurin er, at í slíkum føri er ikki talan um, at virki skulu kunna fyribyrgja vanda av egnum virksemi, men at virkini skulu fyribyrgja vanda, sum kemur uttaneftir, og sum hóttir virkisførið í samfelagnum sum heild. Til dømis kann nevnast, at nógv framkomin lond hava bundið seg til at hava oljugoymslur, sum svara til vanliga nýtslu í 
34 Kravboð verða givin sambært § 16, stk. 1 í tilbúgvingarlógini. 
24 
90 dagar. Hetta krav er m.a. sett øllum ES-limalondum35. Enn er einki krav um oljugoymslur í Føroyum. 
í Føroyum er ásett í kunngerð um drekkivatnsveiting36, at vatnveitarar skulu seta í verk tiltøk og gera rakstrarætlanir um veitingartrygd, sum tryggjar neyðugar nøgdir av drekkivatni. Hetta er tó ikki neyvt útgreinað. 
Virki, sum kundu hugsast at fingið kravboð um tilbúgving í framtíðini, eru eitt nú Føroya Tele (tryggja samskiftið), Strandferðslan (tryggja innanoyggja fólka- og farmaflutning), undirsjóvartunlar (tryggja vegakervið og fólkaheilsu), Atlantic Airways (tryggja ferðasambandið við útlond), Smyril Line (tryggja ferðafólka- og farmaflutning), SEV (tryggja orkuframleiðsluna), bankakervið37 (tryggja peningarenslið). 
Fyritøkur hava í ávísum førum rætt til endurgjald, um tilbúgving verður teimum áløgd. ásett verður tó, at endurgjald kann ikki krevjast, um kostnaðurin, sum stendst av kravboðunum, kann verða fíggjaður við at seta prís á viðkomandi vøru ella tænastu. 
Eisini kann heimildin verða nýtt í undantaksstøðum, har viðurskiftini ikki eru skipað frammanundan. Eitt dømi er, at eitt ella fleiri bryggjarí fingu álagt at framleiða drekkivatn til goymslu, um drekkivatn t.d. var dálkað. 
7.3 Samvirkan millum land, kommunur og virkir 
Virki, sum eru umfatað av ásetingini um virksemistilbúgving, skulu senda egintilbúgvingarætlanina til kommunalu tilbúgvingina og landsstýrismannin í tilbúgvingarmálum38. Endamálið er, at kommunurnar mugu vita, hvørji tól og amboð eru tøk, skuldi tørvur verið á teimum. Eisini er endamálið, at virksemistilbúgvingin skal kunna samantvinnast við landstilbúgvingina og kommunalu tilbúgvingina, t.d. virksemstilbúgvingina í tunlum. 
Ein serlig áseting er í tilbúgvingarlógarinnar kap. 8. í sambandi við eldhættisligt virksemi kann landsstýrismaðurin, ið varðar av økinum, seta fyribyrgjandi krøv til virksemið39. Hetta kunnu vera ásetingar um, hvussu egintilbúgvingin á eldsbrunaøkinum skal vera, hvørja útgerð fyritøkurnar skulu útvega sær, og hvørji krøv til førleika, handfaring av útgerð, goymslu, flutningi o.a. skulu setast. Um slík krøv verða sett, verður samskipandi myndugleikin kunnaður. 
35 Sambært ES direktiv 68/414/EEC frá 20. desember 1968. 36 Kunngerð nr. 127 frá 22. november 2013, § 10.37 Bankakervið er danskt málsøki.38 Sambært tilbúgvingarlógini, § 15, stk. 2. 
39 Sambært tilbúgvingarlógini, § 37, stk. 2. 
25 
8 At samskipa tilbúgvingarátak 
Tá ið tosað verður um at samskipa eitt tilbúgvingarátak, er talan um at virka sum leiðandi millumlið fyri fleiri ymiskar eindir í virksemis-, kommunalu og landstilbúgvingini. Talan er ikki um átaksleiðslu, sum er leiðsla á skaðastaðnum. Sum dømi kann nevnast, at løgreglan kann samskipa eitt átak á landi og sendir boð eftir egnum eindum (t.d. løgreglubili), eftir landstilbúgvingareindum (t.d. sjúkrabili) og kommunalum eindum (t.d. sløkkiliðsbili), meðan átaksleiðslan á skaðastaðnum er hjá tilbúgvingarleiðaranum hjá kommununi. 
8.1 At samskipa átak á landi - Løgreglan 
Løgreglan samskipar øll átøk á landi, á og í vøtnum40. 
Løgreglan samskipar alt átakið á landi41. Eisini skal løgreglan tryggja, at allar uppgávur á átaksstaðnum, og uttan fyri tað, verða samskipaðar á ein slíkan hátt, at alt átakið samanumtikið virkar so væl sum til ber, og við so stuttari svartíð sum gjørligt. 
Leiðsluskipanin hjá løgregluni virkar eftir trimum stigum, sum eru lagað eftir bygnaðinum í tilbúgvingini í Føroyum annars: 
 Strategiskt stig, sum er evsta leiðsla hjá løgregluni, og hevur tað endamál at leggja til rættis ætlanirnar og tey yvirskipaðu langtíðarstevnumiðini hjá løgregluni. í sambandi við serligar skaðatilburðir, stórar vanlukkur og kreppur, sum fata um fleiri myndugleikar, kann hetta stig virka sum eitt kreppuráð. 
 Operativt stig, sum er dagliga leiðslan hjá løgregluni. Er talan um tilburð, sum krevur nógva tilbúgving ella løgreglu, kann løgreglan á operativum stigi seta á stovn eina KSN (kommandostation), sum vanliga er tætt knýtt at vakthavandi hjá løgregluni. á hesum stigi verða tær strategisku avgerðirnar hjá fútanum settar í verk til tess at samskipa tær uppgávur, sum liggja uttan fyri innara skaðastaðið. 
 Taktiskt stig  tann einstaki átaksleiðarin hjá løgregluni hevur leiðsluna á hesum stigi. í sambandi við stórt átak kann løgreglan, í samstarvi við átaksleiðararnar hjá kommunu og heilsuverki á taktiskum stigi, seta á stovn eitt KST (kommandostade). Við støði í KST virkar átaksleiðarin hjá løgregluni sum samskipandi leiðsla í øllum átaksøkinum soleiðis, at alt átakið í øllum átaksøkinum virkar so væl sum til ber. Bjargingarfeløg og onnur sjálvboðin eru stuðulseindir hjá nevndu átaksleiðslum. 
Hvørjir myndugleikar, ið verða tiknir upp í eitt átak, veldst um, hvør tilburðurin er, og hvussu víðfevndur hann er. 
40 Hetta er í samsvari við rættargangslógina, § 108. Tilvísingin í § 21 í tilbúgvingarlógini er kunnandi, av tí at uppgávurnar hjá løgregluni, sum danskt málsøki, ikki kunnu skipast við løgtingslóg.41 Sambært tilbúgvingarlógini, § 21. 
26 
8.2 Vanlukkur tvørtur um kommunumark 
Elvir vanlukka skaða tvørtur um eitt ella fleiri kommunumørk, skulu viðkomandi kommunur fáa í lag eitt samstarv um alt átakið á skaðastaðnum. 
í eini slíkari støðu vil løgreglan vanliga skipa eina KSN. Til tað er gjørt, skipa átaksleiðslurnar eitt samstarv um ráðlegging og átaksgongd fyri alt tað tøkniliga átakið. Verður tað hildið at vera skilagott, kunnu teir, t.d. við útgangsstøði í kommunumørkum, býta skaðastaðið í fleiri sjálvstøðug skaðastøð, hvørt við sínum átaksleiðara frá kommunalu tilbúgvingini. 
Til KSN er skipað, skal átaksleiðslan  har fleiri átaksleiðarar frá kommunalu tilbúgvingini kunnu vera umboðaðir  samskipa átakið so skilagott sum møguligt. Tað kann vera umráðandi, at tilfeingið o.a., so tíðliga sum gjørligt, verður fráboðað KSN. 
Elvir tilburður til skaða í fleiri kommunum (oyggjum), skulu avvarðandi myndugleikar skipa eitt leiðslusamstarv um alt átakið. 
átakið í tí einstaka átaksøkinum samskipar átaksleiðari hjá løgregluni við útgangsstøði í KST, men samlaða átakið verður samskipað av KSN. 
Yvirskipaða átakssamskipanin, kunningin til almenningin og raðfestingin av øllum tilfeinginum, verður stýrd av KSN. 
8.3 Tilbúgving á sjónum  MRCC Tórshavn 
MRCC Tórshavn samskipar øll átøk á sjónum. 
MRCC, stytting av Maritime Rescue Coordination Center, virkar saman við Tórshavn Radio sum ein deild í stovninum Vørn undir Fiskimálaráðnum. 
MRCC Tórshavn hevur ábyrgd av at seta í verk og samskipa leiting og bjarging á føroyskari havleið. Enska heitið er SAR (Search and Rescue). 
Samskiparin (SMC-SAR Mission Coordinator), sum vanliga er vakthavandi, tekur avgerðir í samráð við OSC (On Scene Coordinator) og onnur starvsfólk á MRCC Tórshavn. 
On Scene Coordinator er eind (skip, tyrla, flogfar), ið verður útnevnd av MRCC Tórshavn til at hava átaksleiðsluna á átaksøkinum vegna MRCC Tórshavn. 
Fyri at stuðla vakthavandi (SMC) og starvsfólki á MRCC Tórshavn, kann fólk frá øðrum stovnum og privatum fyritøkum kallast inn til Borðið, alt eftir hvat átak, talan er um. Fólk verða kallað til Borðið av vakthavandi (SMC). 
Tá ið fólk sita við Borðið og stuðla vakthavandi, skulu tey vera bindilið til sín egna stovn/fyritøku og geva ráð eftir tørvi við sínum fakliga kunnleika. 
Samstarvsavtalur eru gjørdar við t.d. Atlantic Helicopters og Arktisk Kommando Færøerne. 
Harumframt eru avtalur við grannalondini um sínámillum hjálp, við MRCC Aberdeen og JRCC Iceland, um at veita hjálp í sambandi við álvarsligar neyðstøður. 
27 
Aðrar uppgávur hjá MRCC Tórshavn fata um at taka ímóti fráboðan um oljudálking á føroyskum havleiðum, sjúkraflutning við tyrlu, avgreiða boð um yvirgang á føroyskum skipum (ISPS) og at gera og lýsa siglingarávaringar. 
Virkisøkið hjá MRCC Tórshavn er havleiðin úr fjøruni og út á 200 fjórðinga markið ella miðlinjuna millum lond. Støðin er mannað alt samdøgrið og hvønn dag. 
í ábyrgdini at samskipa alt átakið liggur eisini heimildin at taka avgerðir, sum merkir, at er ósemja millum aktørar á staðnum, kann MRCC Tórshavn skera ígjøgnum og tryggja, at átakið kann verða sett í verk. 
Løgreglan hevur politimyndugleika í sambandi við átøk á sjónum. Har, sum løgreglan á sjónum ger kanningar og útinnir myndugleika annars, skal MRCC Tórshavn samskipa hesi átøk í tøttum samstarvi við løgregluna og aðrar myndugleikar. 
Afturat uppgávuni at samskipa átøk veitir MRCC Tórshavn eisini eina sokallaða MAS- tænastu (Maritime Assistance Service). Her virkar MRCC Tórshavn sum samskiftislið millum strandarlond, skip og aðrar IMO stovnar. Evnið verður ikki meira viðgjørt her. 
8.4 Dálking á sjónum 
Havumhvørvislógin42 staðfestir ábyrgdarbýtið í sambandi við dálking á sjónum. Sambært ásetingini skal tann, ið hevur dálkað, beinanvegin seta tiltøk í verk at avmarka dálkingina. Tann, ið hevur dálkað, ella onnur, ið eru varug við dálkingina ella hava sæð dálking, skulu boða MRCC Tórshavn frá. ábyrgdarbýtið millum land og kommunur er skipað soleiðis, at kommunustýrið hevur ábyrgd av olju- og kemikaliudálking í havnum, harímillum fram við bryggjum og havnarløgum, og landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina, tá ið dálkingin er ytri á og stavar frá skipum ella havstøðum. Landsstýrismaðurin hevur latið Landsverki uppgávurnar í hendi, og Landsverk hevur eisini átaksleiðsluna, tá ið landstilbúgvingin verður sett í verk. 
8.5 Land/sjógvur - grásonur 
Hugsast kann, at ein tilburður er bæði á sjónum og uppi á landi. Til dømis, um ein bilur fer á sjógv, og leitað verður eftir fólki bæði á sjónum og á landi. Her kann verða neyðugt at hava fastar avtalur og felags mannagongdir fyri, hvussu samskiftið og leiðslurnar av átakinum skulu skipast. Sum støðan er í dag, eru ongar tílíkar formligar avtalur ella mannagongdir. Tað kann vera neyðugt, um aðalsetningurin um eina samvirkandi tilbúgving skal gerast veruleiki, at slíkar avtalur og mannagongdir verða gjørdar. 
8.6 Innara og ytra skaðastað 
Innara skaðastaðið er fyrsta staðið rundan um skaðan, sum átaksleiðarin hjá kommunalu tilbúgvingini varðar av. átaksleiðarin hjá kommunalu tilbúgvingini hevur ábyrgdina av tí 
42 Sambært havumhvørvislógini, § 22. 
28 
tøkniliga partinum av átakinum. Ytra skaðastaðið kemur síðan, og her hevur løgreglan ábyrgdina. 
Løgreglan varðar av ytra skaðastaðnum og samskipar sambandið millum innara skaðastaðið við aðrar partar og eindir. Løgreglan vil í hesum sambandi tryggja sær, at skaðastaðið, sum í teirra arbeiði eisini verður viðgjørt sum ein brotsstaður (gerningsstaður), ikki verður órógvað, og at óviðkomandi ikki koma ov nær, so at staðið verður ávirkað, ella at fólk fáa skaða t.d. í sambandi við eina spreinging. 
Løgreglan hevur eisini sokallaðu KST-funksjónina, sum samskipar skaðastaðið og førir logbók. 
8.7 átaksleiðsla 
Tríggjar funksjónir 
átaksleiðslan á landi og sjónum kann sigast at hava tríggjar funksjónir. 
	1.	Fyrsta funksjónin er samskipandi og er hjá løgregluni á landi og MRCC Tórshavn á sjónum. 
	2.	Onnur funksjónin er tann heilsuliga, sum er hjá samskipandi lækna (KOOL- funksjónini). KOOL/Liðlækni hevur ovastu ábyrgdina av øllum tí præhospitala átakinum í átaksøkinum. Tað er vanliga KOOL, sum samstarvar við samskipandi myndugleikan, t.e. løgreglu ella MRCC Tórshavn um sjúkraflutning. Um neyðugt, verður eisini samstarvað við vakthavandi landslækna. 
	3.	Triðja funksjónin er tann tøkniliga, sum liggur hjá átaksleiðaranum hjá kommunalu tilbúgvingini. Tann tøkniliga leiðslan av átakinum á einum skaðastaði er undir ábyrgd av einum átaksleiðara frá kommunalu tilbúgvingini á landi. á sjónum er tað ein átaksleiðari, sum vanliga er vakthavandi á MRCC Tórshavn ella ein on-scene coordinator, sum verður útnevndur av MRCC Tórshavn. 
8.8 átaksleiðslubygnaður býttur sundur eftir funksjónum 
Kommunali átaksleiðarin frá tilbúgvingini hevur tøkniligu leiðsluna á innara skaðastaðnum á landi, og løgreglan hevur leiðsluna á uttara skaðastaðnum. 
Heilsuverkið skipar seg sjálvt á skaðastaðnum, og í einum átaki ávísir løgreglan pláss til bilar og aðra útgerð. Hjálp frá t.d. bjargingarfeløgum verður umbiðin gjøgnum samskipandi myndugleikan, t.e. løgregluna. 
á sjónum. MRCC Tórshavn hevur átaksleiðsluna fyri SAR átøk. Tøkniliga leiðslan á staðnum kann latast einari eind á átaksøkinum, t.d. skipara á sjóverjuskipi ella fiskiskipi, sum verður ein sokallaður On-Scene Coordinator (OSC). 
29 
8.9 Stafetthugsjónin 
Fer eitt átak á sjónum upp á land, ella fer eitt átak á landi út á sjógv, skal stafetthugsjónin vera tann berandi. Tað merkir, at samskipandi leiðslan heldur fram, til stafettin er handað nýggju samskipandi leiðsluni, og hon hevur kvittað fyri móttøkuna. 
Eisini kann verða avtalað, at átakið ikki skiftir samskipandi leiðslu, um tað verður hildið at vera ein fyrimunur fyri átakið. 
9 Samskifti 
Samskiftisbygnaðurin er ein hornasteinur í samvirkandi tilbúgvingini. Løgreglan er ofta samskipandi myndugleiki millum átaksleiðaran og t.d. eitt bjargingarfelag. 
9.1 Samskift verður ígjøgnum Alarmsentralin 1-1-2 ella MRCC Tórshavn 
Skilt verður ímillum 1-1-2 Alarmsentralin, MRCC Tórshavn og vaktsentralar, ið eru mannaðir. 
í Føroyum er ein 1-1-2 Alarmsentralur, har borgararnir kunnu ringja og boða frá einari vanlukku, neyðstøðu, eldi og líknandi fyri at fáa skjóta og røttu hjálpina á staðið, t.d. sjúkrabil, kommunala tilbúgving og løgreglu. 
Er talan um sjóbjarging, vil fráboðanin um neyðstøðu fara umvegis VHF ella EPIRB til MRCC Tórshavn/Tórshavn Radio. 
Um so er, at fráboðan um vanlukku, neyðstøðu, eld og líknandi á sjónum verður fráboðað til 1-1-2 Alarmsentralin, letur alarmsentralurin boðini víðari til MRCC Tórshavn, sum yvirtekur samskipandi uppgávuna sambært stafetthugsjónini. 
Um neyðugt er við eini tyrlu at loysa uppgávu á landi, biður 1-1-2 Alarmsentralurin um tyrluna umvegis MRCC Tórshavn. 
Nakrar tilbúgvingareindir hava stovnsett ein mannaðan vaktsentral fyri betur at kunna loysa tær operativu uppgávurnar. í løtuni finst ein vaktsentralur hjá løgregluni í Tórshavn, ið samskipar alt virksemi hjá løgregluni í Føroyum, ein mannaður vaktsentralur hjá Tórshavnar Sløkkiliði, ið samskipar kommunalu tilbúgvingina í Tórshavnar kommunu og ein mannaður vaktsentralur er á Landssjúkrahúsinum, ið samskipar allar sjúkrabilarnar í Føroyum, umframt at loysa innanhýsis uppgávur á Landssjúkrahúsinum. 
Dømi: Skal ein átaksleiðari í sambandi við eitt átak á landi senda boð eftir tyrlu, verður tað gjørt ígjøgnum løgregluna, sum gevur boðini til MRCC Tórshavn, sum samskiftir við tyrluna, og ikki við at ringja beinleiðis á flogvøllin. Tað kemur fyri, at henda mannagongd ikki verður fylgd, og tí hevur tað stóran týdning, at t.d. tyrlan, burtursæð frá heilt serligum førum, bert tekur við boðum frá MRCC Tórshavn og ikki t.d. frá einum bjargingarliði. 
At neyðugt er at samskifta eftir hesum leisti kann vera torført at skilja, men havast skal í huga, at fleiri átøk kunnu vera samstundis ella, at eitt átak kann gerast so stórt, at fleiri senda boð eftir somu tyrlu, skipi, manning o.s.fr. Tí er neyðugt, at t.d. MRCC Tórshavn 
30 
metir um, hvar tørvurin er størstur, og nær tyrlan skal fara hvar. Eisini kann hugsast, at tyrlan fer avstað av sínum eintingum, hóast tað ikki er neyðugt, og at tyrlan ikki hevur brennievni, tá ið tørvur veruliga er á henni. 
10 Førleikamenning og útbúgving 
Fakligir førleikar eru altavgerandi, tá ið átøk verða skipað og leidd. Krøv eru í dag til útbúgving av sløkkiliðsfólki, sambært kunngerð. nr. 150 frá 17. desember 2001 um útbúgving av sløkkiliðsfólki, og eisini er ein reglugerð fyri brunaumsjónarmenn við heimild í § 6, stk. 4 í brunalógini, har ásetingar eru um krøv til at førleikamenna brunaumsjónarmenn, og ásetingar um, hvørjum parti teir taka sær av í sambandi við ymiskar tilburðir. Enn eru eingi krøv sett til at útbúgva tilbúgvingarleiðarar, sum hava eitt týðandi starv í einihvørji tilbúgving. 
Tilbúgvingarstovnur Føroya, sum hann tá kallaðist, arbeiddi við eini verkætlan um at skipa førleikamenningina sum eina grundútbúgving til tøkniliga eldsløkking og bjarging, sum so kann víðkast við at byggja modul omaná. Ætlanin við hesum var, at tað skal vera møguligt at byggja oman á verandi førleikar, soleiðis at ikki skal byrjast av nýggjum, um t.d. tørvur er á at menna eitt bjargingarlið til at handfara oljubasing ella bjarging. Eisini hevur verið arbeitt við at gera reglur og tilfar til tøkniliga skaðastaðsleiðslu, sambært § 20 í lógini, og sum skal setast í verk av tilbúgvingarleiðara og átaksleiðara, tá fleiri tilbúgvingareindir skulu samstarva, sambært § 23. Henda verkætlanin vantar enn at verða framd í verki, og er hetta átrokandi fyri at røkka endamálinum fyri eini samvirkandi tilbúgving. 
11 útreiðslur 
Bygnaðurin í skipanini tilskilar, at tað er økismyndugleikin, sum skal gjalda kostnaðin av átøkum. Tilbúgvingarlógin ásetur43, at um kommuna fær hjálp frá grannakommunum, er tað móttakandi kommunan, sum skal rinda endurgjald fyri kostnaðin, um eingin avtala er gjørd frammanundan. Her kann talan vera um grannahjálp, ella at kommunan eftir umbøn fær hjálp frá aðrari kommunu. Krevur átakið, tí tað er so stórt, at kommunan fær hjálp frá landstilbúgvingini, er tað økisábyrgdin hjá landinum, og tí er tað landið, sum ber henda kostnaðin44. Taka ósemjur seg upp, kann landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum avgera trætuna45. Av tí, at endurgjald ofta kann koma illa við, er skilagott, at kommunur gera samstarvsavtalur46, so sleppast kann undan gjaldi fyri tænastur ella, at spurningar, sum kunnu elva til ósemjur, kunnu loysast í avtaluni. 
43 Sambært tilbúgvingarlógini, § 9, stk. 2.44 Sambært tilbúgvingarlógini, § 10, sbr. § 2. 45 Sambært tilbúgvingarlógini, § 9, stk. 3.46 Sambært tilbúgvingarlógini, § 17. 
31 
Endurgjald verður latið fyri skjalprógvaðar útreiðslur til at læna útgerð, sum átaksleiðarin kann áleggja. Harumframt kann átaksleiðarin áleggja fólki at vera við í átakinum, og endurgjald verður goldið fyri tað47. 
Tá talan er um endurgjald, skal havast í huga, at talað verður um rímiligar útreiðslur. Hetta kann volda trupulleikar, t.d. um ein kommuna hevur goldið endurgjald sambært rokningum í sambandi við eina oljudálking, og kommunan skal senda rokningina víðari til tann, ið hevur dálkað, ella t.d. til landstilbúgvingina. Um t.d. tryggingin hjá tí, ið hevur dálkað, ella landstilbúgvingin ikki metir, at arbeiðið, sum gjaldast skal fyri, stendur rímiliga í mát við tað, sum átakið kravdi, verður rokningin ikki góðtikin, ella goldið verður fyri eina minni upphædd. 
12 Skyldaatboðafráoghjálpa 
Lógin ásetur, at hvør tann, ið verður varugur við skaðatilburð ella vanlukku, ella umstøður, ið vísa, at hóttandi vandi er fyri skaðatilburði ella vanlukku, alt fyri eitt skal siga teimum frá, sum eru hótt av vanda, senda boð eftir hjálp og royna at byrgja fyri vandanum48. 
Tann, ið er hjástaddur, har skaði ella vanlukka er hend, skal, tá ið átaksleiðarin á skaðastaðnum krevur tað, vera við í hjálpararbeiðinum. Tann, sum hevur verið uppi í hjálpararbeiðinum, hevur rætt til endurgjald fyri mista arbeiðsinntøku, sum prógv verður veitt fyri49. 
13 átaksstig 
í eini tilbúgvingarstøðu verður skilt millum ymisk stig, alt eftir hvussu álvarsligur tilburðurin er í mun til møguleikan hjá tí, sum hevur ábyrgdina av átakinum at útinna uppgávuna. 
Stig 
Hvør fremur átak 
Hvussu verður átakið framt og møguligt eftirlit 
1 
Kommunuátak / økisábyrgd 
Kommunan fremur átak sambært egnari tilbúgvingarætlan. 
2 
Grannahjálp/stuðul frá øðrum eindum 
Hevur kommunala tilbúgvingin ikki orku til at megna uppgávuna einsamøll, kann hon biðja um hjálp frá grannakommunum. 
47 Sí § 24, stk. 1-2 og § 30, stk. 1-2 í tilbúgvingarlógini. 48 Sambært § 29 í tilbúgvingarlógini.49 Sambært § 30 í tilbúgvingarlógini. 
32 
3 
Landsátak / landstilbúgvingin 
í sambandi við stórar vanlukkur, har tørvur er á serligari ella nógvari útgerð og manning, kunnu kommunur biðja um hjálp frá landstilbúgvingini.50 
4 
Altjóða hjálp 
Er vanlukkan so stór, at útgerð ella manning ikki er tøk í Føroyum, kann verða biðið um hjálp úr grannalondunum umvegis millumtjóða avtalur, sum Føroyar eru partur av. 
14 Altjóðasamstarv 
14.1 Keypmannahavnaravtalan51 
Keypmannahavnaravtalan snýr seg um samstarv at basa dálking á sjónum. Avtalan er upprunaliga frá 1971, men er dagførd síðan. Avtalan merkir, at londini, eisini Føroyar, binda seg til at hava hóskandi útgerð, at londini kunnu læna útgerð og manning frá hvørjum øðrum, um stór dálking skuldi komið fyri. 
14.2 Nordisk redningsoverenskomst (NORDRED) 
Tann 9. august 1989 gjørdu Danmark, Finnland, Noreg og Svøríki avtalu um samstarv tvørtur um landamørk, fyri at fyribyrgja ella avmarka skaða á fólk, ognir ella umhvørvi, tá ið óhapp henda. Partarnir bundu seg til at veita hvør øðrum hjálp eftir førimuni. Avtalan er staðfest á Løgtingi tann 29. mars 198952. Økisábyrgdarhavin kann biðja um hjálp og stuðul hjá avvarðandi myndugleika í hinum samstarvslondunum. Myndugleikin, sum veitir hjálp, ger síðan av, hvussu henda hjálp skal veitast. Hjálpin virkar so sum ein stuðulseind undir leiðslu av økisábyrgdarhavanum. Hjálpitól og tilfar kunnu frítt verða flutt millum mørkini53. Avtalan er meinlík Keypmannahavnaravtaluni. Tað er løgreglan í Føroyum, sum varðar av avtaluni. 
14.3 Samstarv um sjóbjarging 
Vanligt er, at lond gera samstarvsavtalur um SAR, tí ofta er leitingin tætt at øðrum sjóøkjum, har aðrir myndugleikar kunnu vera fyrr á staðnum. 
50 í verandi støðu ber ikki til at útgreina á øllum økjum, hvussu landið kann veita kommunumhjálp. Tí verður mett skilagott, at størri dentur verður lagdur á at nýta Bjargingarfeløgini, og ætlanin er,at landið, í tann mun tað verður mett ráðiligt, skal nýta bjargingarfeløgini til ta tilbúgving, sumlandið skal útinna. Tað verður tó upp til hvønn landsstýrismann, fyri sítt ábyrgdarøki, at geraav, í hvønn mun bjargingarfeløgini verða nýtt.51 Formliga heitið er Nordisk aftale om samarbejde vedrørende bekæmpelse af forurening af havet med olie og andre skadelige stoffer.52 Løgtingsmál nr. 77/1988.53 Heimildin til tollfrían innflutning av vøru til brúk undir bjargingartiltaki í sambandi við stórvanlukku ella náttúruvanlukku við eftirfylgjandi eftirliti er at finna í tolllógini, § 8a. 
33 
MRCC Tórshavn hevur millumlanda avtalur um leiting og bjarging á sjónum við ísland54 og Skotland55 og eina samstarvsavtalu við Arktisk Kommando. 
Samstarvsavtalan56 við Arktisk Kommando. Avtalan ásetir í høvuðsheitum, at MRCC Tórshavn, sum meginregla, skal geva Arktisk Kommando boð, um støðin vil nýta donsku eindirnar í donsku tilbúgvingini í Føroyum, tað veri seg, skip, tyrlu, flogfør, manning, o.s.fr. í einum átaki. 
15 Bjargingarfeløgini 
í samsvari við økisábyrgdarregluna er tað hvør landsstýrismaður sær, sum fyri sítt ábyrgdarøki skal gera av, hvønn part bjargingarfeløgini ella onnur sjálvboðin kunnu hava í tilbúgvingini57. 
Tí skal hvørt ábyrgdarøki meta um, um bjargingarfeløg og onnur sjálvboðin kunnu lyfta uppgávur í tilbúgvingini. 
Landsstýrismaðurin í tilbúgvingarmálum samskipar samstarvið millum tey sjálvbodnu og ábyrgdarpartarnar í landstilbúgvingini. Um kommunurnar vilja nýta bjargingarfeløgini, sum stuðul í sínari tilbúgving, verða tær at skipa henda partin sjálvar. 
Samskipandi myndugleikin skal hava innlit í, hvussu tey sjálvbodnu eru skipað, førleikar og útgerð hjá sjálvbodnum o.a., og kann geva myndugleikum ráð um, hvørjar uppgávur tey sjálvbodnu kunnu røkja. 
Samskipandi myndugleikin skal eisini ráðgeva og gera ætlanir um, hvussu landið skal veita stuðul til tey sjálvbodnu, harímillum veita útbúgvingartilboð, útvega útgerð o.a. 
Persónligur førleiki, útbúnaður, útgerð og venjingar eru fortreytir fyri, at tey sjálvbodnu á tryggan hátt kunnu loysa tilbúgvingaruppgávur saman við almennu myndugleikunum. Ein partur av økisábyrgdini er at tryggja viðkomandi útgerð og uppvenjing. 
16 Venjingar 
Venjingar eru sera avgerandi fyri at tryggja, at tilbúgvingarætlanir kunnu virka sum ætlað. Venjingar eiga tí at verða gjørdar í kommunalu tilbúgvingini, í landstilbúgvingini og í virksemistilbúgvingini so ofta, at eindirnar kenna tær føstu mannagongdirnar, tá ið átøk eru. Eisini er týdningarmikið, at tær kommunalu, lands- og privatu eindirnar hava venjingar saman, um teimum tørvar samstarv. Reglur eru um kravdar venjingar á 
54 Avtalan er formliga gjørd sum ein Letter of Agreement millum MRCC Tórshavn og JRCC Iceland.55 Avtalan er formliga gjørd við Her Majestys Coastguard um samstarv millum MRCC Tórshavn og MRCC Aberdeen.56 Forbindelseselement Færøerne er deildin hjá Arktisk Kommando í Føroyum. Deildin varðar av verju- og bjargingarskipunum hjá donsku sjóverjuni eins og tyrlum og flogførum hjá donsku verjuni.57 Sambært § 5 í tilbúgvingarlógini. 
34 
nógvum økjum. Nevnast kann, at regluligar venjingar skulu vera á skipum, og at kommunala tilbúgvingin, løgregla og flogvøllir hava regluligar venjingar. Eisini gera MRCC Tórshavn og hernaðartænastan regluligar venjingar saman við fleiri øðrum eindum. 
17 Tilbúgvingarboð 
í sambandi við átrokandi boð, sum snúgva seg um tilbúgving, er avtala gjørd millum Kringvarp Føroya, Føroya landfúta og Tilbúgvingarstovn Føroya58. Avtalan gevur almennum og kommunalum myndugleikum møguleika ígjøgnum alarmsentralin hjá løgregluni at senda átrokandi boð út gjøgnum Kringvarpið. Talan kann til dømis vera um hóttan, ið stendst av kemiskum óhappi, ógvusligum eldsbruna ella geisling, ið ger tað neyðugt at ávara almenningin við boðum um at halda seg innandura. 
Alarmsentralurin hjá løgregluni gevur Kringvarpinum boðini, sum verða send gjøgnum útvarpið, á heimasíðu Kringvarpsins ella í sjónvarpinum. 
58 Avtalan er gjørd 16. august 2011. 
35 
Orðalisti 
AA Atlantic AirwaysADR European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Roads AFIS A Flight Information Service (t.d. tornið á flogvøllinum)AKF Arktisk Kommando FærøerneATS Air Traffic ServiceDCI Decompression IllnessDNV Det Norske VeritasDSC Digital Selective CallingEDV Elektronisk Dátu ViðgerðEPIRB Emergency Positioning Indicating Radio BeaconES EEC European Economic CommunityEURDEP European Radiological Data Exchange PlatformFEF Forbindelseselement FærøerneFMA Faroese Maritime Authority (Sjóvinnustýrið)FRK Færøernes Kommando  nú Arktisk KommandoFT Føroya TeleFVE FiskiveiðieftirlitiðGMDSS Global Maritime Distress Safety SystemGSM Global System for Mobile CommunicationsICAO International Civil Aviation OrganizationIMO International Maritime OrganisationISAVIA Manages air traffic in the Icelandic control areaISM International Safety ManagementISO International Standard OrganizationISPS International Ship and Port Facility Security CodeJRCC Joint Rescue Coordination CentreKOOL Koordinerende lægeKSN KommandocentralKST Kommandostade (skaðastaðsleiðsla)MAS Maritime Assistance Service 
36 
MRCC Maritime Rescue Coordination CentreNCR Non Conformity Report (Frávik)NM Near Miss (Um reppi hending)NORDRED Avtala um bjargingarsamarbeiði millum Svøríki, Finnland, Danmark, ísland og Noreg LS Landssjúkrahúsið 
LV LandsverkOSC On Scene CoordinatorSART Search And Rescue TransponderSLAR Side Looking Airborne RadarSMC Search And Rescue Mission CoordinatorSMM Safety Management ManualSMS Safety Management SystemSOPEP Shipboard Oil Pollution Emergency PlanSSL Strandfaraskip landsinsTF Tilbúgving FøroyaUS Umhvørvisstovan  Landsfólkayvirlit  Tinglýsing - SkógrøktVØRN Stovnur sum fevnir um: MRCC Tórshavn/Tórshavn Radio, Fiskiveiðieftirlitið og Veðurstøðina WHO World Health OrganizationWP Way Point 
37 

Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Sjóvinnuveitingar 
Støðulýsing og vinnumøguleikar 
25. april 2017 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið Oljuvinnufelagið 
0 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  
Frágreiðing um sjóvinnuveitingar 
Henda frágreiðing er umbiðin av Uttanríkis- og vinnumálaráðnum og Oljuvinnufelagnum. Endamálið er at lýsa vinnuligu møguleikarnar fyri meirsølu hjá teimum fyritøkum, ið fáast við sjóvinnu veitingar, ella sjóvinnuveitingar, í Føroyum. Somuleiðis at meta um, hvussu framtíðarútlit hjá hesari vinnu eru, og hvussu farast skal fram fyri at styrkja um vinnuliga virksemið innan hetta økið í Føroyum. 
Syntesa Partners & Associates hevur staðið fyri arbeiðnum. Arbeiðið var byrjað 19. desember 2016 latið úr hondum tann 25. apríl 2017. 
Gilli Trónd, M.Sc. Geography and Geo-informatics, M.Sc. Urban and Regional Management, hevur havt ábyrgdina av at røkka arbeiðssetninginum. 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið og nevndin í Oljuvinnufelagnum hevur fylgt við arbeiðnum. Teir feilir og tey lýti, ið kunnu vera í frágreiðingini, eru ábyrgd undirritaða.á flaggdegnum 2017ólavur Gregersen 
Stjóri/Managing Partner 
Syntesa Partners & Associates  www.syntesa.fo 
Kápumyndin er lænt frá www.maritime-services.com 

Danish office Syntesa ApS - Strandgade 91, 4 - 1401 Copenhagen K - Denmark 
Spanish office Rambla Exposició 89 1r 1a · E-08800 Vilanova i la Geltrú · Spain 
Faroe Islands office Fyri Oman Brúgv 2 · FO-510 Gøta · Faroe Islands 
1 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
1. SAMANDRáTTUR 
Sjóvinnuveitingar í Føroyum skapa eitt munagott virksemi í landinum, og kann skapa enn meira, um fyritøkur veruliga arbeiða saman. Seinastu árini hava fleiri handilsskip lagt leiðini inn um føroysk sjómark, og av tí at norðurleiðirnar verða alsamt meira brúktar, er vøkstur í væntu innan hesa ferðslu. 
Samlaða samfelagsbúskaparliga ávirkanin frá sjóvinnuveitingum til útlendsk skip er í 2015 mett til at verða millum 330 og 430 milliónir krónur um árið, her av eru umleið 170 mió. kr. inntøkur til lønir og útbúnað, ella bruttofaktor inntøka, til fyritøkur og havnir, sum veita tænastur til útlendsk skip. Somuleiðis verður mett, at sjóvinnuveitingar skapa eftirspurning fyri eitt virði av 150 mió. kr. í avleiddum vinnum í Føroyum. Við at rokna 500.000 kr. til eitt ársverk, so eru umleið 340 ársverk knýtt beinleiðis at maritimum tænastum til útlendsk skip, og um samlaða búskaparávirkanin verður tikin við, so er talan um yvir 800 ársverk. 
Føroyingar kunnu vaksa virksemið innan sjóvinnuveitingar, tí longu í dag er nógv skipaferðsla í føroyskum sjóøki av størri og smærri handils og farmaskipum, ferðamannaskipum og fiskiskipum. Sannlíkt er, at hesi hava tørv á veitingum úr Føroyum. Við bráðnandi ísi á Norðpólinum er sannlíkt, at skipaferðslan fer at økjast um okkara leiðir  serliga við farmi til Kyrrahavslondini og norðara part av Russlandi. Føroyar kunnu miðvíst marknaðarføra seg innan umskiping á sama hátt, sum oyggjalandið Malta hevur gjørt við Malta Freeport, ið byrjaði í 1988. Malta hevur yvir 5500 arbeiðspláss frá havnarvirksemi og sjóvinnuveitingum, og tá er ferðavinna ikki íroknað. Hendan støðan er komin í lag, tí Malta liggur strategiskt væl fyri í mun til Suezveitina, og á sama hátt liggur Føroyar strategiskt í mun til Norðurleiðirnar. 
Frágreiðingin staðfestir, at stórur munur er á inntøkum hjá havnum, alt eftir um talan er um ferðmannaskip og stødd av handils-, farma- og fiskiskipum. Somuleiðis benda samrøður við vinnuna á, at veitingarnar eru størst til ferðamanna- og handils- og farmaskip. Ferðamannaskip kunnu geva munandi meira av sær, um Føroyar eisini kunnu brúkast sum umskipingarhavn til manningar og ferðafólk. Frálandavinnan er í einum aldudali í løtuni, men virksemið kann skjótt kyknað upp aftur, tá oljuprísurin fer at hækka. 
Vinnan í Føroyum má byggja víðari upp á ta vitan, ið er fingin frá størri uppgávum so sum West Hercules og Arctic Lady. Uppgávur av hesum slagi kunnu gerast alsamt meira sannlíkar í framtíðini, nú fleiri størri olju og farmaskip sigla í føroyskum øki. Mangt bendir á, at vinnan dugir væl at skipa seg í neyðug samstørv, tá størri veitingar skulu latast, og somuleiðis bjóða havnir og størri fyritøkur seg fram á altjóða sølustevnum og í mun til at marknaðarføra seg í mun til teirra kundaskara. 
Tó tykist tørvur verða á eini meira yvirskipaðari marknaðarføring av Føroyum sum sjóvinnuveitingardepil  t.d. undir brandinum Faroe Islands Maritime Services. Víst verður á, at marknaðarføring og samskipan av sjóvinnuveitingum kunnu fáa fleiri og størri veitingaruppgávur til Føroyar. 
Staðfest verður eisini, at neyðugt er við betri hagtølum fyri at geva eitt neyvari grundarlag fyri at málrætta marknaðarføringina og eisini fyri at fáa betri avgerðargrundarlag, um størri íløgur skulu 
4 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
gerast í t.d. infrakervið. Hesi hagtøl kunnu fyri ein stóran part fáast til vega við at umskipa verandi mannagongdir. 
Marknaðarføringin má verða miðvís í mun til kundabólkar (segment) og hvørjar tænastur og veitingar Føroyar skulu verða kendar fyri. Hetta krevur, at peningur verður settur av til at fíggja minst eitt fólk at taka sær av marknaðarføring í ávíst áramál. Harumframt er vert at hava í huga, at meira enn 1500 føroyingar arbeiða innan sjóvinnu uttanlands. Hesi kunnu verða við til at spjaða kunnleikan um Føroyar sum sjóvinnu tænastudepil. 
Samskipanin kann fevna um ein tilboðsportal, ið onnur lond eisini brúka til at samskipa arbeiðsuppgávur, t.d. sum FPAL/Achilles bjóðar út arbeiðsuppgávur innan oljuvinnuna í bretskum økið. 
5 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
1. STØÐULýSING 
Sjóvinnuveitingar ella maritime services verður í hesum høpi skilmarkað sum vinnuligt virksemi, ið á ymsan hátt knýtir seg at veitingum av vørum og tænastum til skiparakstur og frálandavinnu. 
í hesi frágreiðing verður serligur dentur lagdur á at greina vinnumøguleikar innan sjóvinnuveitingar til útlendsk skip, sum leggja inn í føroyskar havnir ella sigla í føroyskum sjóøki. 
í hesum parti verður ein støðulýsing gjørd, sum er grundað á alment atkomiligar upplýsingar, ella á ítøkiligar upplýsingar, sum vinnan hevur útvegað. Støðulýsingin fevnir um hesar vinnubólkar: 
		  útlendsk fiskiskip 
		  Frálandavinnu 
		  Handils- og farmaskip 
		  Meginhavnir í Føroyum 
		  Virksemi knýtt at FAS-skipanini Nógv útlendsk skip sigla framvið Føroyum, og áhugi er millum føroyska vinnu at veita tænastur til hesi skip. Fyri at vaksa um slíka tænastuveiting er neyðugt at fáa skil á, hvørji skip talan er um. Til ber at kanna, hvør ger út skip, sum sigla í føroyskum sjóøki, hvussu nógv tey eru, og hvat slag av skipum talan er um. Hendan kortlegging leggur upp til at bólka skipini í 4 bólkar. Fiskiskip, farmaskip, ferðamannaskip, og olju/gas/frálandaskip. Tíverri er avmarkað við góðum og álítandi hagtølum um skipaferðslu í føroyskum sjógvi. Tí er hendan støðulýsing ein byrjan, sum eigur at verða fylgt upp og útbygt. í hesum partinum av frágreiðingini hava vit bert tikið ítøkilig hagtøl við og alment atkomiligar upplýsingar, sum eru veittir av Arktisk Kommando, Hagstovu Føroya og TAKS. Sum heild kunnu hesar staðfestingar gerast: 
		  Nógv ferðsla er kring Føroyar frá ferðafólka-, farma-, olju-, gas-, og frálandaskipum 
		  641 ymisk farma-, olju-, gas- og offshore skip vóru inni á føroyska sjóøkinum 2031 ferðir í 2016 
		  Hettar er tríggjar vitjanir í meðal fyri hvørt skip 
		  Skipini í føroyskum sjóøki eru í øllum støddum 
		  Meðal longdin av ferðini innan fyri føroysk sjómark er 390 kilometrar 
		  Tey flestu skipini, ið hava meira enn 10 vitjanir í føroyskum sjógvi, leggja til kei í Føroyum 
		  Nógvir reefers (frystufarmaskip) leggja leiðina til Føroyar 
		  Skip hjá Royal Arctic Line og Royal Greenland eru millum fastu gestirnar 
		  Eisini er eitt vaksandi tal av bulk carriers, ið sigla í Føroyskum sjóøkið 
		  Kjølurin (djúpgangurin) á 83 av skipunum stingur meir enn 12 metrar 
		  ECA (Emission Control Areas) er ein av høvuðsgrundunum fyri hesar vitjanir 
6 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 2.1: NUKA ARCTICA HJá ROYAL ARCTIC LINE OG SILVER BERGEN, EIN REEFER. BÆÐI SKIP HAVA FERÐAST NóGV Ví FØROYAR í 2016. 
2.1 Fiskiskip 
Fiskiskip frá útlendskum útgerðarfeløgum hava í mong ár vitja í føroyskum havnum. í stóran mun er talan er um russisk skip, sum umskipa veiðu til móðurskip, bunkra ella skifta manning. Tænastuveitingarnar til russisku skipini eru avmarkaðar í vavið og umsetningi. 
Kelda: Marinetraffic.com 
Harumframt koma fiskiskip frágrannalondunum at leggja veiðu upp íFøroyum  og tá er serliga talan um pelagisk fiskiskip. Onkur av hesum skipum brúka høvið til at proviantera, bunkra og kanska eisini gera umvælingar. 
Roynt var at fáa haldgóð hagtøl um útlendsk fiskiskip, sum veiða í føroyskum sjógvi. Tíverri ber ikki til at fáa upplýst tal av skipum ella útgerðarfeløgum, tí atkomuligu hagtølini einans uppgerða, hvussu nógv skipini frá ymiskum londum hava fiska av hvørjum slagi. Henda uppgerð vísir, at tey útlendsku skipini, sum fiska í føroyskum sjógvi, eru úr Russlandi, Noreg, íslandi, Stóra Bretlandi, Danmark, Týsklandi, Frankaríki og Hollandi. 
Sigast kann, at innan henda kundabólkin eru fáir ótroyttir inntøkumøguleikar, men hinvegin hava føroyskar fyritøkur nógvar royndir í veitingum og umvælingum av fiskiskipum. Tí er vert at kunna seg um potentiella marknaðin fyri fiskiskipum í grannalondum okkara. 
TALVA 2.1: POTENTIELLUR MARKNáUR AV FISKISKIPUM í GRANNALONDUM 
Land 
Skipatal 
Danmark 
2455 
Frankaríki 
7143 
7 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Niðurlond 
864 
ísland 
1394 
Noregi 
5939 
Russland 
2542 
Stóra Bretland 
6415 
Týskland 
1538 
Tilsamans 
28290 
Kelda: OECD 2017 
Sostatt eru knapt 30.000 fiskiskip í grannalondum okkara. Men hesi skip eru sera ymisk í stødd. Fyri at fáa eina hóming av skipastøddini í londunum, so er miðal Brutto Register Tons (BRT) per skip roknað fyri hvørt land og lýst í mynd 2.1 
MYND 2.2: MíAL BRT PER SKIP 
Við støði í mynd 2.2. kann staðfestast, at ísland, Holland og Noregi hava størstu miðalstøddina í BRT per fiskiskip  sum í hesi uppgerð er uppmóti 174 BRT/skip. Hetta er ein ábending um potentiellan marknað. Ikki bar til at roknað miðaltalið fyri Russland, tí BRT er ikki upplýst, men helst er støddin á hædd við ísland og Noregi. Um marknaðurin verður avmarkaður til ísland, Noregi og Russland, so telur potentielli marknaðurin knapt 10.000 fiskiskip  tó í rættuliga ymiskum støddum. 
Torført er at meta um, hvussu nógv av hesum skipum kunnu fáast inn í føroyskar havnir. Men um til bar at fáa 1% av teimum er talan um 100 skip. Serliga eru nógv íslendsk uppisjóðarskip í føroyskum sjógvi, og nú tann íslendska krónan er styrkna og nærkast støðinum, hon hevði áðrenn kreppuna, er 
8 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
sannlíkt at fáa fatur í hesum kundasegmentinum. íslendarar hava annars ikki keypt stórvegis av sjóvinnuveitingum úr Føroyum síðan kreppan rakti ísland í 2008. 
1.2. Frálandavinna 
Frálanda vinnan hevur verið fyri bakkasti seinastu árini, og hetta hava føroyskar fyritøkur og manningar innan frálandavinnuna merkt. 
2.2.1 West of Shetland 
Tó er enn stórur aktivitetur innan frálandavinnuna, eisini í økinum West of Shetland, har 32 økir enn hava virksemi, og nýggj fund vera enn gjørd, m.a. Halifax/Lancaster. 
Virksemi á økinum er skiftandi, og er nógv tengt at oljuprísinum. Arbeiðisuppgávur og veitingar til hesa vinnu eru lýstar á samskiftisportalinum FPAL/Achilles, ið lýsir forward workplans á bretskum øki. 
Atlantic Supply Base hevur atgongd til portalin, og bjóðar javnan upp á arbeiði, og somuleiðis gangnýtur Magn FPAL/Achilles og hevur Achilles - JQS certificate. 
á Sullom Voe Oil Terminal í Hetlandi kemur mestaoljan frá hetlendska økinum upp á land. Terminalurin er 400.000 m2 til støddar, og er í ferð við at blíva dagførdur fyri 100 milliónir,1 soleiðis at Sullom Voe kann taka í móti olju frá Schiehallion og Clair Ridge fram til 2040. Hesi stóru feltini (3 til 4,5 milliardir) verða framvegis útbygd, og at tey feløg, ið skulu framleiða olju har, hava stóran tørv á sjóvinnuveitingum. 
Metingin er, at kolvetnisframleiðsluøkini West of Shetland fer at framleiða fram til 2040. 
2.2.2. Virksemi í Arktis 
Tá oljuprísurin var yvir $100 fyri tunnuna vóru ítøkiligar ætlanir um økt virksemi í Arktis, men tá prísurin fall niður móti $50 tunnuna blivu tær flestu verkætlanirnar sleptar. Tó er enn virksemi í Barentshavinum, har serliga Snøhvit, Goliat, Shtokman og Prirazlomnoye økini framleiða ella eru undir útbygging. 
1) Shetland in Statistics 2015 
9 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2.3 Handils- og farmaskip 
Føroyar er uttanfyri ECA2 økið, og av hesi orsøk leggja alsamt fleiri handilsskip leiðina inn um føroyskt sjómark. Hetta, at Føroyar ikki er ein partur av ECA økinum, kann gerast ein fyrimunur, tá Norðurleiðirnar av álvara verða brúktar. 
Longu nú er alsamt vaksandi ferðsla av risastórum farmaskipum í føroyskum sjóøki, og serliga er ferðslan av bulk carriers økt seinastu árini. 
MYND 2.3: ATLANTIC BRIDGE OG BERGE ATLANTIC - TVEY SKIP, í HAVA VERí GESTIR í FØROYSKUM SJóØKI FLEIRI FERÐIR í 2016 
Kelda Marinetraffic.com 
Tey størstu farmaskipini, ið hava ferðast oftari enn tvær ferðir innanfyri føroysk sjóøkið í 2016 eru: 
Afroessa (IMO 9666522)Frontier Lodestar (IMO 9590864) Pessada (IMO 9174270)Paquis (IMO 9324239)Atlantic Bridge (IMO 9303833)Nord Beluga (IMO 9727065)Nord Tokyo (IMO 9519200) Nordorinoco (IMO 9741712)Egret Oasis (IMO 9592006)Santa Regina (IMO 9675274) Centennial Harmony (IMO 9590838) Nadine Venture (IMO 9512563) Hanjin Dangjin (IMO 9490894) Scotian Express (IMO 9487885) 
Lowland Breeze (IMO 9660097) King Milo (IMO 9609512) Plainpalais (IMO 9739032) Ocean Integrity (IMO 9729312) Corviglia (IMO 9176747) 
Berge Atlantic (IMO 9164184) Woolloomooloo (IMO 9584499) 
2) Emission Control Areas (ECA) eru sjóøkir, har serreglur eru galdandi viðvíkandi SOx (svávuloxidir) og NOx (nitrogenoxidir) útlát frá skipum. 
10 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Hesi skipini eru øll bulk carriers, yvir 225 metrar til longdar, og tey hava lagt leiðina í føroyskt sjóøki, hóast tað ikki er stytsta leiðin frá teirra upp- og innskipingarhavn. Hesi skip hava ikki eina náttúrliga orsøk til at sigla framvið Føroyum, men teirra útgerðarfeløg vilja, at tey skulu vera uttanfyri ECA økini so leingi sum møguligt. Einstøk av hesum skipum eru farin á Fuglafjørð og bunkra olju, áðrenn tey hava lagt leiðina inn í ECA økið (mynd av økinum er í parti 4.1). 
2.3.1. áhugaverd útgerðarfeløg 
útgerðarfeløg, hvørs skip javnan sigla í føroyskum øki, eru serliga áhugaverd fyri sjóvinnuveitingar úr Føroyum. Við at kanna listan við handilsskipum, sum Arktisk Kommando útvegaði, og sum er viðfestur sum fylgiskjal A, ber til at eyðmerkja fleiri útgerðarfeløg, hvørs skip javnan hava verið í føroyskum sjóøki í 2016. Eigari og operatørur av skipum er ikki altíð tann sami, nøkur útgerðarfeløg hava skip í einstøkum smápartafeløgum, og reka so skipini bert sum operatørar, meðan onnur eiga tey eisini. Av tí at hendan kortleggingin roynir at finna fram til tey, ið sigla ofta í Føroyum, er operatørur brúkt. 
Eimskip og Samskip er tey útlendsku útgerðarfeløg, sum oftast eru í føroyskum sjóøki orsaka av teirra linjufarti í Norðuratlantshavinum. 
BERGE BULKBerge Bulk er eitt útgerðarfelag frá Norra, ið rekur ein flota av bulk carriers. Fimm teirra vóru í føroyskum sjóøki í 2016. Tey flestu skipini hjá Berge eru yvir 150.000 BRT til støddar og stinga millum 8 og 14 metrar. 
CARGOWCargow er eitt reiðarí frá Hollandi, ið millum annað hevur skip í linjufarti millum Holland og ísland. Hettar ger, at skipini hjá hesum reiðarafelagi eru ofta í føroyskum sjóøki. Trý skip hjá Cargow hava ferðast til samans 61 ferðir við Føroyar. Vanlig stødd av skipum hjá Cargow er millum 5000 og 7500 BRT. 
GREEN REEFERSGreen Reefers er eitt útgerðarfelag, ið hevur specialiserað seg innan frystuskip. Felagi hevur høvuðsskrivstovu í Noregi, og 6 skip hjá felagnum hava verið við Føroyar í 2016  harav tey flestu eisini hava lagt inn í havnir. Skipini hjá Green Reefers er um 5000 BRT til støddar. 
LONGSHIPútgerðarfelagið Longship, ið fyrr bar navnið NedNor, hevur skrivstovur í Hollandi og Noregi. 5 skip hjá Longship hava verið í Føroyum í 2016. 
11 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Skipini hjá felagnum eru millum 3500 og 10.000 BRT til støddar. Føroyskir yvirmenn starvast hjá Longship 
NORDENRederiet Norden A/S er reiðarafelag úr Danmark, ið hevur skip íøllum støddum. 15 skip hjá felagnum hava vera í føroyskumsjóøki í 2016. Flestu av teimum eru bulk carriers, ið eru yvir150.000 BRT og stinga millum 8 og 14 metrar, alt eftir um teir eru lastaðir ella ikki. Hettar er tað útgerðarfelag, ið eigur flestu risastóru skipini, sum sigla gjøgnum føroyskt øki. Vert er at býta merki í, at fleiri føroyskir yvirmenn arbeiða hjá Rederiet Norden A/S. 
ROYAL ARCTIC LINERoyal Arctic Line er farmaflutningsfelagið hjáGrønlendska Landsstýrinum, og ersjóflutningsparturin hjá tí gamla KNI.Høvuðsskrivstovurnar er í Nuuk og Aalborg,og felagið brúkar eisini Reykjavík sum einaumskipingarhavn. Royal Arctic Line hevur samstarvsavtalu við Eimskip, ið eisini flytur góðs til Reykjavíkar fyri Royal Arctice Line, ið síðani flytur tað víðari til Grønlands. 6 skip hjá Royal Arctic Line hava veri í føroyskum sjógvi í 2016, og hetta er meginparturin av teirra flota. Skipini eru upp til 12.000 BRT til støddar. Føroyingar sigla við Royal Arctic Line og føroyskar fyritøkur royna at fáa felagið sum kunda. 
SILVER SEASilver Sea er eitt útgerðarfelag, ið hevur specialiserað seg innan frystuskip. Felagið hevur høvuðsskrivstovu í Norra, og hava 8 skip hjá felagnum verið í føroyskum sjóøki í 2016. Harav hava tey flestu verið við bryggju í Føroyum. Skipini hjá Green Reefers er um 7500 BRT til støddar. 
WILSON SHIPPINGWilson Shipping er eitt reiðarí við høvudsskrivstovuí Bergen í Noreg. Felagið bar fyrr navnið JebsenWilson, og eigur meginpartin av teimum skipum,sum teir eru operatørar á. í 2016 vóru 55 ymisk skiphjá reiðarínum gjøgnum føroysk sjóøki, og er hettar tann títtasti gesturin í tal av skipum. Tey flestu skipini hjá Wilson eru um 7.500 til 10.000 BRT. 
2.4 Ferðamannaskip 
Nógv ferðamannaskip, eisini kalla cruise skip, sigla í Norðuratlantshavinum um summari, og fleiri av teimum vitja eisini í Føroyum. Ferðamannaskipini kunnu býtast upp í tveir bólkar - stór cruiseskip - ið selja package cruises, og smærri cruiseskip, ið selja specialty cruises. Dømi er um, at báðir bólkar vitja havnir í Føroyum. 
12 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 2.4: FERÐMANNASKIP í RUNAVíK 
Størri cruiseskip leggja stórar upphæddir í havnagjaldi, meðan tey minni cruiseskipini hava ofta ferðfólk við, ið brúka meira pening, meðan tey eru í Føroyum. 
Møguleikar fyri øktum veitingum til hesar skipabólkar eru proviantering og, nú reglusemi á flogvøllinum er betri, eisini at skipa fyri av og á mynstring av ferðafólkum og manning. 
2.4.1 Ferðamynstrið hjá cruiseskipum í Norðuratlantshavi 
Ferðamannaskip, sum vitja Føroyar í 2017, byrja ella enda (depart og return) sína ferð fyri tað mesta í hesum býum: Southampton, Newcastle, Reykjavík, Keypmannahavn, Stockholm og Amsterdam. 
Ferðamynstri er skipað sum fleiri steðgir (ports of call), soleiðis at ferðafólkini kunnu uppliva bæði sjólívið og tey samfeløg, ið eru í Norðuratlantshavinum. Fylgjandi skip hava lýst við ferðum til Føroyar í 2017 og 2018 á heimasíðuni hjá Clean Cruising.3Azamara Journey (IMO 9200940, 30277 bruttotons), byrjar sína ferð í Keypmannahavn, og endar ferðina í Southampton í Bretlandi. Vitjar Føroyar 16 juli 2017. 
3) http://www.cleancruising.com.au/port.asp?port=DKFAE 
13 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Azura (IMO 9424993, 115055 bruttotons), ið byrjar og endar sína ferð í Southampton. Vitjar Føroyar 26 juni 2017. 
Crystal Symphony (IMO 906667, 51044 bruttotons) byrjar sína ferð í Reykjavík, og endar ferðina í Portsmouth. Vitjar Føroyar 3 juni 2017. 
Seven Seas Explorer (IMO 9703150, 55254 bruttotons) vitjar Føroyar 29 juli og 13 august 2017. Hesar vitjanir eru partar av 4 ymiskum cruise ferðum, og av og áskipan av ferðafólkum er í fleiri havnum, millum annað Stockholm, Keypmannahavn, Reykjavík og Southampton. Nordic Cruise ferðin, ið er avmyndað byrjar í Southampton og endar í Keypmannahavn. 
14 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Nautica (IMO 9200938, 30277 bruttotons), kemur til Føroyar tann 19 juli 2017, sum partur av ymiskum ferðum. 
Túrurin byrjar í Keypmannahavn og endar í Southampton. 
Hetta er ein langur túrur, og tey taka ferðafólk við á partum av túrinum, t.d. kunnu tey velja at fara umborð í Keypmannahavn, Bergen, Zeebrugge, Southampton ella Reykjavík. 
Av og ámynstring av ferðafólkum er tískil smidligt, og kann geva eitt gott avkast. 
Onnur skip koma eisini til Føroyar í hesum tíðarskeiðinum, men hesar vitjanir geva eitt gott innlit í tað ferðamynstur ferðamannaskipini hava. Hagtøl frá londum, har hesar tænastur verða veittar, bera boð um, at nógv arbeiðspláss vera skapt av hesari ferðslu. Southampton er ein av teimum størstu cruise havninum og samstundis eisini næststørsta containarahavn í Stórabretlandi. Her metur Atkins4 at 11.570 ársverk í nærumhvørvinum (The Solent) stava frá havnini. Tá er olju og sjóverju aktivitetir ikki taldir við. 
Hvørja ferð at eitt ferðamannaskip hevur av og ámynstring av ferðafólkum (embarkation and disembarkation) gevur hettar ein umsetning upp á 2,5 millión (í 2011). Hettar merkir, at stórt meirvirði kann skapast fyri Føroyar og føroyskar fyritøkur, um embarkation og disembarkation hendur í Føroyum. Tó skal sigast, at størri ferðamannaskipshavnir, so sum Southampton og Keypmannahavn, kunnu ikki beinleiðis samanberast við Føroyar, og tí er størri meining í at hygga eftir, hvat er gjørt í Reykjavík. 
Mongdin av ferðafólkum frá cruise skipum í Reykjavík í 2009 var 68.867, ið kann samanberast við tey 43.000, í komu til Tórshavn í 2015. Inntøkan frá cruise skipum í íslandi í 2009 var gott 106 milliónir krónir, av hesum var størsti parturin av inntøkuni í Reykjavík, har serliga inntøkan frá crew var munandi størri enn t.d. á Akureyri. 
4) Atkins (2011) Economic Impact Port of Southampton 
15 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
TALVA 2.2: BúSKAPARLIG áVIRKAN FRá FERÐAMANNASKIPUM í íSLANDI 
Kelda: Faxaflóahafnir sf 
Tøl frá 2014 vísa, at ferðafólk brúka í meðal 288 at flúgva til havnarbýir, og 80 í hesum býum, áðrenn embarkation, meðan tey bert brúka 62 í miðal á hvørjum port of call, og reiðarafeløgini brúka 110 í miðal til proviantering, fyri hvørt ferðafólk umborð á einum cruise.5 
Um eitt skip, við 1000 ferðafólkum, brúkar Føroyar til av og áskipan av ferðafólkum, og proviantering, gevur tað eina inntøku upp á 1,5 millión kr. frá ferðafólkum og proviantering, avtrat tí at ferðafólkini brúka 2,1 milliónkr. í flogferðaseðlum. 
2.4.2 Ferðamannaskip í Føroyum 
Føroysku hagtølini vísa at í meðal eru 53 ferðamannaskip og vitja Føroyar um árið í tíðarskeiðinum 2013-2016, og við teimum komu í meðan 46.232 ferðafólk, og 21.913 crew. Hagtølini er víst í talvuni niðanfyri. 
TALVA 2.3: FERÐAMANNASKIP KOMIN TIL FØROYAR 2013-2016 
ár 
Tórshavn 
Klaksvík 
Runavík/ Fuglafjørð 
Tvøroyri 
Vágur 
Total 
Ferðafólk 
Manning 
2013 
41 
7 
0 
0 
1 
49 
44316 
21139 
2014 
39 
8 
1 
1 
1 
50 
50304 
22970 
2015 
55 
8 
5 
0 
3 
71 
61227 
28751 
2016 
35 
4 
2 
1 
0 
42 
29082 
14792 
Kelda: TAKS 
5) CLIA Europe (2015): The cruise industry. Contribution of cruise tourism to the economies of Europe. 
16 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2.5 Meginhavnir í Føroyum 
Tær seks størstu havnirnar í Føroyum, Tórshavn, Fuglafjørður, Runavík, Klaksvík, Tvøroyri og Vágur, upplýsa Hagstovu Føroya um skipaferðslu. Hesar havnir hava í 2015, tilsamans uppskipað 1,1 millión tons, og innskipað 603.000 tons. ójavnt er hvussu nógv er uppskipað og innskipað í teimum 6 havnunum, og talva 2.4 gevur eitt samla yvirlit fyri 2015. 
TALVA 2.4: TONS UPPSKIPá OG INNSKIPá í FØROYSKUM HAVNUM 
2015 
Uppskipað 
Innskipað 
Tórshavn 
375.000 
268.000 
Klaksvík 
129.000 
34.000 
Fuglafjørð 
381.000 
217.000 
Runavík 
113.000 
10.000 
Tvøroyri 
94.000 
65.000 
Vágur 
15.000 
9.000 
Samlað tons 
1.107.000 
603.000 
Kelda: Hagstovan 
Her sæst, at Tórshavn og Fuglafjørður hava nógv størsta tonsatali av farmi, ið er upp- og innskipaður, men har eru aðrir faktorar, ið eisini gera seg galdandi, t.d við at hygga eftir komin skip í tali sæst, at mongdin av skipum, ið koma til Føroyar er fallandi. 
MYND 2.5: KOMIN SKIP í TALI 
5000
4000
3000
2000
1000
0 
Tórshavn 
2011 
Klaksvík 
2003 2004 2012 2013 
Fuglafjørð 
2005 2006 2014 2015 
Runavík2007 2008 
Tvøroyri Vágur 2009 2010 
Kelda: Hagstova Føroya 2017 
Hinvegin vísir mynd 2.6 skipini eru munandi størri í 2015 enn tey, sum løgdu inn í føroyskar havnir í 2000. 
17 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 2.6: KOMIN SKIP NETTO REGISTER TONS (NRT) 
8000000 7000000 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 
0 
Tórshavn 
2012 
Klaksvík 
Fuglafjørð 
Runavík 2008 2009 
Tvøroyri Vágur 2010 2011 
2004 20052013 2014 2015 
2006 2007 
Kelda: Hagstova Føroya 2017 
Inntøkan hjá havnum er tengt at, hvussu stór skipini eru. Eitt lítið skip skal bert gjalda nakrar fáar túsund krónur, meðan eitt risastórt skip (250m, 1.000.000 BRT) má gjalda umleið 200.000 í havna- og brúgvagjaldi, og harumframt gjald fyri loðs- og sleipibátatænastur, sum kunnu verða millum 50.000 til 100.000 kr fyri hvørt skip. 
á mynd 2.7 sæst, at Tórshavnar havn stendur fyri umleið 2/3 av skipaferðsluni, tá skipaferðslan verður uppgjørd Netto Register Tons (NRT) og indexsera. 
MYND 2.7: INDEX FYRI BýTí MILLUM HAVNIR AV KOMNUM SKIPUM (NRT) 
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 Tórshavn Klaksvík Fuglafjørð Runavík Tvøroyri Vágur 
Kelda: Hagstova Føroya 2017 
18 
2002 2000 
2006 2004 
2010 2008 
2014 2012 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2.6 FAS-skipanin 
FAS skipanin (Føroya Altjóða Skipaskráseting) varð sett í gildi í Føroyum fyrst í nítiárunum. Hugskotið var at fáa tey føroysku skipini í hesi vinnu í eina heimliga skipan umframt at draga útlendsk reiðarí at Føroyum. Harvið kundi eisini eitt umhvørvi rundan um eina shippingvinnu blíva skapt í Føroyum. Tann føroyska FAS-skipanin er eitt alternativ til DIS- og NIS skipanirnar. 
Gongdin tey seinastu árini hevur verið ein minkandi vøkstur. Tann stóri vøksturin var serliga árini 2010-2012. Mynd 2.8 vísir gongdina í talinum av skrásettum skipum. Vøksturin stavar serliga frá útlendskum reiðaríum. Hjá teimum útlendsku skipunum eru eigararnir úr Svøríki, Noregi, íslandi og Danmark. Hetta kemst m.a. av, at føroyingar hava góðar avtalur um flutning og skatt (cabotagu- avtalur og dupultskattaavtalur) við hesi lond 
MYND 2.8: TAL AV SKIPUM í FAS-SKIPANINI 
100
 90
 80
 70
 60
 50
 40
 30
 20
 10
  0
Kelda: Inntøkur frá FAS-skipanini, Ellefsen H., 2016 
í 2010 varð sett sum mál at røkka 100 skipum í FAS-skipaskránni í 2011 (Sjóvinnupolitikkur, 2010). Hetta málið var ikki rokkið í 2015. Tað tykist, sum størri dentur skal leggjast á at selja skipanina í øðrum londum, um talan skal verða um størri vøkstur. 
FAS-skipanin virkar á tann hátt, at øll sjófólk í skipanini gjalda fast 35 % í skatti (bruttoskattur), og hesar pengarnar fær reiðaríið aftur frá landskassanum. Sostatt kostar skipanin einki í útreiðslum fyri landskassan, men gevur heldur ikki inntøku frá inntøkuskatti. Fyri at verða skrásett í FAS skulu feløgini seta á stovn eitt føroyskt partafelag, sum er vanliga skattskyldugt í Føroyum. Sostatt fær landskassin partafelagsskatt, sum er 18 % sum hjá øllum øðrum føroyskum fyritøkum. Hesi partafeløgini kunnu í staðin fyri vanligan partafelagsskatt eisini velja at gjalda burðarorkuskatt, sum verður ásettur í mun til, hvussu stórt skipið er. Fyritøkur skulu velja fyri eitt áramál í senn, hvussu tær 
19 
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
vilja gjalda sín skatt, men tað sæst ikki á roknskapinum, hvørt talan er um partafelagsskatt ella burðarorkuskatt. Uttan FAS-skipanina var henda skattainntøkan av ongum.6 
í samband við FAS-skipanina eru fleiri tænastufyritøkur í føroyum, sum arbeiða burturav við at veita sertænastur til altjóða skip, sum eru skrásett í FAS. Metingin er, at talan kann verða upp til meira enn 100 ársverk.7 
6) Inntøkur frá FAS-skipanini, Ellefsen H., 20167) Sambært frágreiðing, sum Vinnuhúsið gjørdi fyri felagið Farmaskip 
20 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2. SØLUVIRÐí OG BúSKAPARLIGT áRIN 
Tað er torført at meta um søluvirðið av sjóvinnuveintingum í Føroyum til útlendsk skip  partvís tí veitingarnar eru rættuliga ymiskar í vavið og salgi, partvís tí tað er trupult at fáa neyvar upplýsingar um slíka sølu. 
Fyri at fáa eina ábendingum um vavið at virkseminum ber til at lesa uppgerðin yvir løntakarar skiftir á vinnugrein: 
TALVA 3.1: LØNTAKARAR, SKIFTIR á VINNUGREIN, 2005-2015 
Kelda: Hagstova Føroya 
Talva 3.1 vísur tal á løntakarum í Føroyum, skift á vinnugrein. Hesar vinnugreinar fevna breiðari enn bert sjóvinnuveitingar. Men um hugt verður at greinunum Skipasmíð, smiðjur og Sjóflutningur, so vóru 1640 løntakarar í hesum báðum vinnugreinum í 2015 aftur ímóti 1276 í 2005, tvs. ein vøkstur uppá 29% ella 364 fólk. Hesir løntakarar starvast ikki allir við sjóvinnuveitingum, sum skilmarkað í hesi frágreiðing (sí kap. 2), men hinvegin eru uttan iva løntakarar í øðrum vinnugreinum, eitt nú Vinnuligar tænastur, sum veita tænastur til útlendsk skip, so sum søla av olju, provianti, ferðavinnu og umsiting/ráðgeving. Har er vøksturin 93 fólk í tíðarskeiðnum frá 2005 til 2015, tá 778 fólk starvast í tí vinnugreinini. So eitt boð kundi verið, at umleið 10% ella umleið 240 ársverk í hesum vinnugreinunum knýta seg at maritimum tænastum til útlendsk skip, sum vitja Føroyar 
Hesi tøl kunnu samanberast við, at á Malta eru 5500 ársverk knýtt at sjóvinnuveitingum, og í Southampton roknað tey við 11.500 ársverkum knýtt at sjóvinnuveitingunum. 
Um vit skulu koma nærri eini meting um talið av ársverkum í Føroyum innan sjóvinnuveitingar, so er neyðugt at meta um bruttofaktor inntøkuna (BFI), sum verður roknað sum samlaða sølan frátrekt útreiðslur til rávørur, aðrar beinleiðs framleiðsuútreiðslur. BFI er sostatt tann upphædd, sum er tøk til lønan av framleiðslufaktorum, sum hava gjørt veitingina møguliga, t.d. starvsfólk, bussar, havnaøki o.a. 
21 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
BFI fyri sjóvinnuveitingar í Føroyum er í hesi frágreiðing mett út frá hagtølum frá Hagstovu Føroya, samrøðum við umboð fyri havnamyndugleikar og vinnuna. Metingin av BFI verður býtt út á hesar bólkar: 
		  Inntøkur til havnir 
		  Veitingar til ferðamannaskip 
		  Aðrar veitingar 3.1. Inntøkur til havnir Samlaða bruttoinntøkan hjá teimum seks størstu havninum í Føroyum var 106 mió kr. í 2015. Hendan inntøkan kemur frá veitingum og gjøldum álagt føroyskum og útlendsk skipum, ið brúka havnirnar. Havnargjald og brúgvagjald er høvudsinntøkukeldurnar. Havnargjald fellur til øll skip í koma til økið í havnin umsitur, eisini tey tey skip í liggja á firðum. Gjaldi er eins, um skipi liggur í 4 tímar ella 4 mánar, og er tegnt at stødduni á skipinum (í BRT ella NRT). Brúgvagjald er gjalda øll skip, sum leggja at bryggju. Hettaa gjald er tíðarásett, ofta dagliga, og er eisini tegnt at stødduni av skipinum (í BRT ella BRT). Dømi 1: Eitt farmaskipi á 9900 brt, liggjandi við bryggju í einari havn í Føroyum. Tá skipi kemur til havnina verður goldi 7400,- í havnargjaldi, og fyri fyrsta døgnið verður eisini goldið 7400,- í brúgvagjaldi, tilsamans 15800,-. Fyljandi dagar verður goldið 7400,- í brúgvagjaldi. Dømi 2: Eitt risastórt ferðamannaskip, yvir 100000 BRT, kemur á Nolsoyarfjørð, og skal gjalda havnargjald á 200.000,-. Av tí at ferðamannaskipið ikki leggur til brýggju skal ikki gjaldast brúgvagjald. Avtrat havnar- og brúgvagjaldi skullu flestu skip hava loðs8 umborð,millum annað øll skip yvir 500 BRT, uttan so at tann vakthavandi navigatørurin hevur loðsfrítøkuskjal. Gjaldið er ásett við kunngerð um loðsing9, og er millum 1100,- og 1900,- fyri hvønn byrjaðan klokkutíma, tegnt at støddini á skipinum. Havnirnar fáa inntøkuna frá skipinum, men keypa hesa tænastu frá veitarum. 8 Loðslógin: http://www.logir.fo/Logtingslog/21-fra-16-03-2012-fra-havnalodsing 9 Kunngerð um loðsing, gjøld o.a.: http://www.logir.fo/Kunngerd/153-fra-21-12-2012-um-lodsing- gjold-oa 
Bruttoinntøkan hjá føroyskum meginhavnum 
2015 
Krónur 
Tórshavn 
61.920.000 
Klaksvík 
10.200.000 
Fuglafjørð 
14.800.000 
Runavík 
14.500.000 
Tvøroyri 
4.000.000 
Vágur 
644.000 
Samlað 
106.064.000 
Kelda: Hagstova Føroya 
22 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Tær samlaðu inntøkurnar frá útlendskum skipum til føroyskar havnir eru mettar við støði í samrøðum við umboð fyri tær størru havnirnar10 í Føroyum, sum umboða meira enn 90% av komnum skipum máld í Netto Register Tonsum (NRT). 
Mynd 3.1. vísir, at av samlaðu inntøkuni uppá 105 mió. Kr. í 2015 fara 61% til Tórshavnar havn, 15% og 14% til ávíkavist Fuglafjarðar og Runavíkar havn, meðan Klaksvíkar havn fær 10% av samlaðu inntøkunum. 
MYND 3.1: INNTØKUBýTí MILLUM MEGINHAVNIR 
Kelda: Metingar við støði í samrøðum við havnir 
áhugavert er eisini at meta um, hvussu inntøkubýtið er millum føroysk og útlendsk skip. 
10) Hesar havnir eru: Tórshavnar Havn, Klaksvíkar Havn, Fuglafjarðar Havn, Kongshavnar Havn (Runavík) 
0.15 
0.14 
0.1 
Tórshavn Klaksvík Fuglafjørð R unavík 
0.61 
23 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 3.2. INNTØKUBýTí MILLUM FØROYSK OG úTLENDSK SKIP HJá HAVNUM 
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 
Tórshavn 
Klaksvík Føroysk skip 
Fuglafjørð útlendsk skip 
Runavík íalt 
Kelda: Metingar við støði í samrøðum við havnir 
Mynd 3.2. vísir, at meira enn 50% av inntøkunum hjá Fuglafjarðar og Runavíkar havn stava frá útlendskum skipum, meðan hetta er uml. 40% av inntøkunum hjá Klaksvíkar havn. Tórshavnar havn metir, at uml. 16% av teirra inntøkum stava frá útlendskum skipum. í krónum er munurin tó ikki so stórur millum Tórshavn, Fuglafjørð og Runavík  allar tríggjar havnirnar hava millum 8 og 9.5 mió. Kr. í inntøkum frá útlendskum skipum, meðan inntøkan hjá Klaksvíkar havn frá útlendskum skipum er góðar 4 mió. Kr. í 2015. 
Metingin fyri árið 2015 vísir, at íalt 28% av samlaðu inntøkunum hjá føroyskum havnum stava frá útlendskum skipum, svarandi til uml. 30 mió. Kr. Stóri munurin millum Tórshavn og havnirnar norðanfyri kemst av, at stóra mongdin av skipaferðslu í Tórshavn eru skip, sum sigla í fastari rutu millum lond, so sum Faroe Ship (Eimskip) og Smyril Line. Hesi skip telja ikki sum útlendsk í hesi uppgerð. Hinvegin eru nógv mest ferðamannaskip í Tórshavn, og harumframt útlendsk farma- og handilsskip (sum eisini skipa upp og inn í Kollafirði og á Sundi). 
í Runavík er nógv umskipan av í samband við russisk fiskiskip, og somuleiðis eisini virksemi í samband við farma- og handilsskip. Nakað av virksemi er eisini í samband við frálandavinnuna. í Fuglafirði er tað serliga uppskipan frá fiskiskipum, bunkring og innskipan av vøru frá Havsbrún og Pelagos til farma og handilsskip, sum telja í hagtølunum. í Klaksvík stavar knapt helmingurin av inntøkunum frá umskipan frá útlendskum fiskiskipum, t.d. russarum, ein stórur partur er frá ferðamannaskipum og ein minni partur frá handils- og farmaskipum. 
Við støði í samrøðum við havnirnar er mett um, hvat miðal inntøkan er fyri hvørt skipaslag: 
24 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
3.1.1. Føroysk skip 
Inntøkan hjá havnum frá føroyskum skipum er áhugaverd í mun til samanbering millum miðal inntøkur og skipatal. 
MYND 3.3. MíAL INNTØKA OG TAL AV SKIPUM í 2015 
Mynd 3.3. vísur greitt, at Klaksvíkar havn hevur nærum líka nógv føroysk skip sum Tórshavnar Havn, men inntøkan fyri hvørt skip er bert 15% av tí, sum Tórshavn fær  ella knapt 4000 kr. aftur ímóti teim knapt 25.000 kr, sum Tórhavnar Havn fær fyri hvørt skipið. Hetta hongur helst saman við, at nógv fleiri smærri skip, serliga fiskiskip, leggja veiðu upp í Klaksvík, meðan størri farma- og handilsskip upp- og innskipa í Tórshavn. Hetta sama mynstur sæst í Fuglafirði, men í Runavík letur til, at tað eru fyri tað mesta størri skip, sum brúka havnina, tí miðal inntøkan pr. skip er knapt 17.000 kr afturímóti gott 10.000 kr í Fuglafirði. 
3.1.2 útlendsk fiskiskip 
Tað er trupult at fáa neyv inntøkutøl, sum stava frá útlendskum fiskiskipum, sum leggja inn í føroyskar havnir. í høvuðsheitum kann hesin bólkurin býtast upp í: 
		  Russisk fiskiskip, sum umlæsta, bunkra o.l. í føroyskum havnum 
		  Fiskiskip úr íslandi, Noregi ella EU, sum leggja veiðu upp (t.d. í Fuglafirði ella í Klaksvík) 
		  Fiskiskip úr Grønlandi ella íslandi, sum leggja inn í Føroyum í samband við veitingar, umvælingar o.l. Við støði í upplýsingum úr Klaksvík, so letur til, at miðal inntøkan fyri útlendsk fiskiskip er gott 28.000 kr. Men mett verður, at miðal talið fyri allar havnir helst liggur nærri 20.000 kr. Tað merkir, at útlendsku fiskiskipini sum leggja inn í Føroyum eru væl størri enn mongdin av teim føroysku skipunum, tá roknað verður við miðaltølum. útlendsk fiskiskip løgdu inn í føroyskar havnir umleið 400 ferðir í 2015. 
25 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
3.1.3. útlendsk handils- og farmaskip 
Hetta eru fyri tað mesta skip, sum ikki eru í vanligari rutusigling millum Føroyar og útheimin, men sum leggja inn av á, t.d. í Kollafirði (Tórshavnar havn), í Fuglafirði ella í Runavík. í hesum skipum eru eisini supplyskip innan frálandavinnuna. Við støði í samrøðum við havnirnar letur til, at miðal inntøka frá hesum skipum liggur um 20.000-25.000 kr. fyri hvørja ferð, tey leggja at kai. útlendsk handils- og farmaskip løgdu inn í føroyskar havnir millum 500 og 600 ferðir í 2015. 
3.1.4. Ferðamannaskip 
Hagtalsgrundarlagið fyri ferðamannaskip, sum leggja inn í Føroyum, er rættuliga neyvt og gott. Inntøkan av einum ferðamannaskipið liggur millum 100.000 kr. upp í 200.000 kr  alt eftir støddini. Um eitt miðaltal verður sett til 150.000 kr. fyri øll árini, so er samlaða inntøkan fyri árini 2013-2016 sum víst í mynd 3.4. 
MYND 3.4: METING UM INNTØKUR HJá HAVNUM FRá FERÐAMANNASKIPUM 
2016
2015
2014
2013 0 
2000000 4000000 6000000 8000000 10000000 12000000 
Tórshavn Klaksvík Runavík 
Fuglafjørð Tvøroyri Vágur 
Kr. 
Kelda: TAKS og metingar við støði í samrøðum við havnir 
í 2015 vóru inntøkurnar 10,7 mió. Kr. í havnagjøldum frá ferðamannaskipum. Tað var munandi meira enn í 2014 og 2013. í 2016 var stór minking uppá 40% niður á 6,4 mió. Kr. Orsøkin er partvís, at stóra inntøkan í 2016 komst av, at sólarmyrking var í Føroyum tað árið. Harumframt viðførdi málið um grindadráp, at færri ferðamannaskip løgdu inn í Føroyum. í mun til vanlig ár er niðurgongdin uml. 15%. 
3.2. Veitingar til Ferðamannaskip 
Veitingar til ferðamannaskip fevna um tænastur frá agentum, tour-operatørum, bussum, ferðaleiðarum, loðs- og sleipibátum, proviantering, bunkers o.a. 
Samrøður vóru gjørdar við partar av vinnuni í Føroyum, og við støði í hesum samrøðum verður mett um inntøkuna av tænastuveitingum til ferðamannaskip. Hendan meting er lýst í talvunum niðanfyri, ið vísir mettu inntøkuna á landi (bussar, guides, o.s.fr.) og hjá havnum. 
26 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Talva 3.2: Meting um samlaðu inntøku í krónum í Føroyum frá Ferðamannaskipum 
ár 
Tænastur 
Havnir 
íalt 
2013 
20.704.225 
7.439.091 
28.143.316 
2014 
21.126.761 
7.590.909 
28.717.670 
2015 
30.000.000 
10.779.091 
40.779.091 
2016 
17.746.479 
6.376.364 
24.122.843 
Keldur: TAKS, Hagstova Føroya og samrøður við umboð fyri føroysku havnir og ferðavinnuna 
Sostatt er verður mett, at tænastur fyri eitt virði av 17 mió. Kr. vóru veittar Ferðamannaskipum í 2016  afturímóti 30 mió. Kr. í 2015. Minking er í samsvar við lækkaða talið av vitjandi ferðamannaskipum í 2016 í mun til 2015. Við tað at meginparturin av hesum upphæddum er grundað á tænastur, so verður BFI fyri 2015 mett til 30 mio. Kr. 
Tann metta inntøkan hjá vinnuni er í samsvar við tey tøl, ið CLIA11 hevur fyri Europa sum heild, og mettu inntøkutølini samsvara eisini væl við tey, sum íslendingar hava roknað í mun til inntøkur frá ferðamannaskipum, sum vitja á Akureyri. Hettar er lýst í mynd 3.5. 
MYND 3.5: METT INNTØKA í KR. AV VEITINGUM TIL FERÐAMANNASKIP (HAVNAGJØLD IKKI íROKNá) 
40000000 35000000 30000000 25000000 20000000 15000000 10000000 
5000000 0 
2013 
2014Samb. Europa Samb. Før. Vinnu 
1600000
1400000
1200000
1000000
800000
600000
400000
200000
0
2015 
2016 
Samb. ísland 
Miðal/skip 
Keldur: TAKS, Hagstova Føroya og samrøður við umboð fyri føroysku havnir og ferðavinnuna 
Mynd 3.5 vísur eisini, at miðal inntøkan fyri eitt ferðamanna skip í Føroyum er umleið 1.2 mió. Kr. umframt havnagjøld. 
Um hugt verður at hesum miðaltali fyri Europa, so brúka ferðafólk 80 í havnabýum áðrenn embarkation, meðan tey bert brúka 62 í miðal á hvørjum port of call. Reiðarafeløgini brúka 110 í 
11) CLIA Europe (2015): The cruise industry. Contribution of cruise tourism to the economies of Europe 
27 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
miðal til proviantering, fyri hvørt ferðafólk umborð.12 Við at samanbera við líknandi tøl frá Reykjavík kann staðfestast, at miðal inntøkan fyri eitt skip kundi verið umleið tríggjar ferðir hægri, um eitt ferðamannaskip brúkti Føroyar til at skifta um manning ella ferðafólk. 
3.3. Veitingar til onnur skip 
Veitingar til onnur skip fevna um fjøltáttaðar vørur og tænastur, sum kunnu lýsast við støði í heimasíðuni martime-services.com, sum Oljuvinnufelagið eigur og umsitur: 
TALVA 3.3. VEITARAR AV MARITIME SERVICES í FØROYUM 

Veitarar 
Fyritøkan staðsett við høvuðssæti í 
Veitingarsløg: 
tilsamans 
Streymoy 
Eysturoy 
Norðoyggjum 
Vágum 
Suðuroy 
BUNKERS 
2 
2 




CONSTRUCTION 
2 
2 




CONSULTANCIES 
2 
1 
1 



DIVING 
2 
1 

1 


DRY DOCKS 
1 

1 



ELECTRIC AND ELECTRONIC INDUSTRY 
8 
3 
5 



ENVIRONMENT AND SAFETY 
2 
2 




FOOD INDUSTRY | CATERING 
2 
2 




FREEZING 
1 
1 




HARBOURS 
5 
1 
2 
1 

1 
HOTELS | ACCOMODATION 
2 
2 




IT | COMMUNICATIONS | SOFTWARE 
3 
3 




MARINE INSURANCE 
2 
2 




MARITIME COURSES 
1 
1 




MECHANICAL INDUSTRY 
10 
5 
4 
1 


PROVISIONING 
3 
2 
1 



SECURITY SERVICES 
1 
1 




SERVICES 
15 
10 
5 



SHIPPING AND AGENCIES 
5 
4 
1 



SLIPWAY | SHIPYARD 
3 
1 
1 
1 


TRANSPORTATION 
5 
2 
1 

2 

WHOLESALES | RETAIL TRADE 
10 
6 
3 
1 


WAREHOUSE AND STORAGE 
2 
1 
1 



Tænastuveitarar tilsamans 
89 
55 
26 
5 
2 
1 
Einstøk virkir 
53 
34 
12 
4 
2 
1 


64% 
23% 
8% 
4% 
2% 
Kelda: www.maritime-services.com 
12) CLIA Europe (2015): The cruise industry. Contribution of cruise tourism to the economies of Europe. 
28 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Hetta yvirlit er ikki fullfíggjað í mun til potentiellar veitarar í Føroyum. Men hetta eru tær fyritøkur13, sum hava so mikið stóran áhuga í sjóvinnuveitingum, at tær hava latið seg skrásett í Oljuvinnu- felagnum. Talan er um 53 ymiskar fyritøkur, og meginparturin av teimum, nevnliga 87%, eru staðsettar í Streymoy ella Eysturoy. 
Tað er sera trupult at fáa neyvt hagtalstilfar um sølu av veitingum til útlendsk skip, sum leggja inn í Føroyum. í samband við hesa frágreiðing hava vit tosa við umboð fyri nakrar av veitaranum, fyri at kunna gera eina meting. Bunkers kann telja nógv í slíkari sølu, men havandi í huga, at vit serliga eru áhuga í BFI, so er tað bert virðisøkingin í samband við søluna, sum kann takast við í uppgerðina. Ein av stóru veitarunum metir, at teirra søla er millum 10 og 20 mió. Kr. árliga, og at hetta tal er rættuliga støðugt. Sølan er serliga til útlendsk fiskiskip (tó ikki russisk), ferðamannaskip og farma- og handilsskip. 
Við støði í samrøðunum verður mett, at BFI av veitingum til onnur skip enn ferðamannaskip í 2015 var 50 mió. Kr. 
3.4. Inntøkur frá FAS skipanini 
Sambært TAKS fekk tað almenna í 2014 17,7 mió. kr. frá føroyingum, sum eru undir FAS-skipanini (7,2 % av 247 mió. kr.). Hesir pengarnir enda í teimum almennu kassunum, av tí at vit hava FAS- skipanina, og høvdu ikki endað har, um somu føroyingar sigldu undir t.d. DIS-skipanini ella øðrum skipanum. 
Sjálv FAS-skipanin hevur eisini gjøld. Tað fyrsta árið eitt skrásetingargjald og síðani føst gjøld hvørt ár. Tey føstu gjøldini fyri at vera skrásettur í FAS-skipanini svara til í alt 2,74 mió. kr. um árið við teimum 90 skipunum, sum í dag eru skrásett í FAS. Hvørt ár eru nakrar nýggjar skrásetingar, sum eisini áttu at talt við. Harumframt er metta partafelagsskatta inntøkan frá FAS skip 8,4 mió. Kr. íalt gevur hetta landskassanum eina samlaða inntøku uppá 28,8 mió. Kr. 
Búskaparráðið gjørdi í 2016 eina greining av FAS-skipanini,14 har niðurstøðan var, at hendan skipan gevur góðar 60 mió. kr. til tað almenna sum eykainntøku. Virðisøkingin frá skipanini er met til umleið 650 mió. krónur, og stavar hendan mest sum øll frá lønargjaldingunum. 
13) í yvirlitunum eru eisini havnir (Tórshavn, Runavík, Fuglafjørð, Klaksvík og Vág) 14) Ellefsen (2016): Inntøkur av FAS-skipanini 
29 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
TALVA 3.4: METTAR INNTØKUR FRá FAS SKIPANIN 
Kelda: Ellefsen (2016): Inntøkur av FAS-skipanini 
Við støði í hesum greiningum verður mett, at BFI frá FAS skipanini er 60 mió. kr. í 2015. 
3.4. Búskaparmyndilin 
Føroyski búskapurin er í mynd 4.6. avmyndaður í einum einføldum myndli, har reyðu pílarnir eru gjaldingar til tað almenna, meðan bláu pílarnir ímynda eftirspurning frá einum bólki til annan. 
MYND 3.6: BúSKAPARMYNDULIN FYRI áVIRKAN á SAMLáA FØROYSKA BúSKAPIN 
Kelda: Magni Laksáfoss, Cand. Polit, Syntesa Partners & Associates 
30 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Inni í føroyska búskapinum, tvs. høgrumegin stiplutu linjuna, hava vit tríggjar sektorar, nevniliga útflutningsvinnurnar, almenna sektorin og avleiddar vinnur. Ein partur av almenna sektorinum er alment virksemi, so sum sjúkrahús, skúlar, o.a. meðan hin parturin eru veitingar, so sum pensjónir og almennar veitingar. 
Búskapurin fær fýra ávirkanir úr útlandinum: Ríkisveitingin, sum kemur sum ein inntøka til almenna sektorin; Eftirspurningur eftir fiski, sum ávirkar alivinnuna og fiskivinnuna; Ferðavinnan og annað keyp frá útlandinum, sum ávirkar avleiddu vinnurnar gjøgnum teirra eftirspurning eftir vørum og tænastum, t.d. sjóvinnu veitingar; og Fólk, ið arbeiða uttanlands, sum við sínum inntøkum hava ein eftirspurning eftir vørum og tænastum í avleiddu vinnunum, og sum samstundis gjalda skatt o.a. til almenna sektorin. 
Alivinnan, Fiskivinnan og avleiddu vinnurnar gjalda eisini skatt o.a. til almenna sektorin, og somuleiðis gjalda fólk í almenna sektorinum eisini skatt o.a. til almenna sektorin. 
Við at brúka henda myndilin kann ávirkanin á samlaða búskapin frá sjóvinnuveitingum til útlendsk skip, roknast út. ávirkanin kann gerast upp sum ein samanteljing av fylgjandi: 
	1.	Beinleiðis inntøkan frá fyritøkum frá sjóvinnuveitingum til útlendsk skip 
	2.	Virksemi í avleidda sektorinum, skapt av sjóvinnu veitingum til útlendsk skip 
	3.	Alment virksemi, fíggjað av fyritøkum, ið arbeiða við sjóvinnu veitingum til útlendsk skip og tí avleidda virkseminum 
	4.	Virksemi í avleidda sektorinum, skapt av tí almenna virkseminum 
3.5 Samlað inntøkuskapan av sjóvinnuveitingum 
Við støði í metingum og greiningini í parti 3.1, 3.2 og 3.3 er samlaða BFI í 2015 frá sjóvinnuveitingum til útlendsk skip 170 mió. Kr. við hesum býtið: 
Havnagjøld o.a.:Veitingar til Ferðamanaskip: 
Veitingar til onnur skipFAS skipaninBFI tilsamansSamlaða inntøkuskapanin av sjóvinnuveitingum til útlendsk skip er lýst í talvu 4.4. Metingin er gjørd við støði í multiplikator faktorum, sum hava verið brúktir til at meta um ávirkanina av ferðavinnuni á føroyska búskapin. 
: 
30 mió. Kr. 30 mió. Kr. 50 mió. Kr. 60 mió. kr. 170 mió. kr. 
TALVA 3.4. SAMFELAGSBúSKAPARLIG áVIRKAN 
Mió.Kr. 
BFI frá sjóvinnuveitingum til útlendsk skip 
170 
Virksemi í avleiddum vinnum, fíggjað av sjóvinnuveitingum 
150 
Almenna virksemi, fíggjað av sjóvinnuveitingum 
55 
Avleiddar vinnur, skaptar av almenna virkseminum 
55 
Tilsamans 
430 
31 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Kelda: Egnar útrokningar 
Henda útrokning bendir á, at samlaða ávirkanin á føroyska samfelagsbúskapin frá sjóvinnuveitingum til útlendsk skip er millum 330 og 430 mió. kr. 
Um vit rokna 500.000 kr. til eitt ársverk, so eru uml. 340 ársverk knýtt beinleiðis at sjóvinnuveitingum til útlendsk skip, og um samlaða búskaparávirkanin verður tikin við, so er talan um yvir 800 ársverk. 
Hesi tøl skulu takast við tí fyrivarni, at útrokningarnar eru í stóran mun tengdar at metingum grundað á samrøður við vinnuumboð um, hvussu inntøkumynstrið og -støddin er í samband við sjóvinnuveitingar til útlendsk skip. Harumframt er metingin einamest fyri árið 2015, sum var óvanligt á tann hátt, at sólarmyrkingin viðførdi hægri inntøkur frá ferðamannaskipum. Men hóast metta BFI verður lækkað til t.d. 90 mió. kr., so er samlaða búskaparliga ávirkanini meira enn 330 mió. kr. 
Sjálvur búskaparmyndilin umboðar eisini eina óvissu, tí útrokningsfaktorarnir um avleidda virksemið eru ikki beinleiðis grundaðir á neyvar kanningar av inntøkustreymum í samband við maritimar tænastur til útlendsk skip, men á líknandi vinnur sum t.d. ferðavinnuna. 
32 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
3. RáK OG FRAMTíÐARúTLIT 
Arktis og Norðurhøv eru veruliga komin á dagsskránna seinnu árini. Frá at hava verið eitt øki, sum bert hevur havt vísindaligan áhuga, er arktiska økið nú vorðið ein miðdepil í heimspolitikki. Veðurlagið er lýggjari, ísurin bráðnar alt meira, og nýggj stór land og sjóøki gerast atkomulig.Tað verður gjørligt at sigla norður um Russland og Kanada munandi størri partar av árinum enn higartil. Samstundis fæst atgongd til higartil fjalt olju, gass og mineralríkidømi í undirgrundini. í ávísum vinnuøkjum eru fyritøkur longu farnar undir at gera stórar íløgur í Arktis, men aðrar vinnugreinar meta, at tað fer at taka 5, 10 ella 15 ár, áðrenn tær av álvara fara at gera íløgur í arktiska økið. 
Hesar broytingar hava stóran týdning fyri Føroyar, og í hesum parti verður nomið við rák og útlit, sum kunnu ávirka eftirspurningin eftir sjóvinnuveitingum frá føroyskum veitarum. 
4.1. ECA /SECA sjóøkið 
Kelda: IMO MARPOL Annex VI 
Emission Control Areas (ECA) eru sjóøkir, har serreglur eru galdandi viðvíkandi SOx (svávuloxidir) og NOx (nitrogenoxidir) útlát frá skipum. Tey økini, har serligar reglur eru bert fyri svávul, verða nevnd SECA, og tey økini har serligar reglur bert eru fyri køvievni (nitrogen) vera nevnd NECA. Økini eru partur av MARPOL protokollini Annex VI15, og komu í gildi í 2005. Væntandi verða ECA økini útbygd komandi árini, sum myndin omanfyri vísir. 
15) http://www.imo.org/blast/mainframe.asp?topic_id=1018&doc_id=4884 
33 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
ECA økið hevur stóran týdning fyri hvussu, serliga størri handilsskip, ferðast, tí tann tungoljan tey brúka sum brennievni kann bert brúkast uttanfyri hesi økini, uttan so tey hava filturskipanir fyri útlátið av SOx. Hesar filturskipanir eru kostnaðarmiklar at brúka, og tí kann ein longri leið uttan um ECA økini loysa seg fíggjarliga, sjálvt um skipini hava hesar skipanir. Eisini er tungolja bíligari at keypa. 
Serliga reglur eru fyri SOx útlát á sjónum, í talvuni niðanfyri vísur: 
TALVA 5.1: REGLUR FYRI SOX úTLáT á SJóNUM 
Kelda: IMO Sulphur oxides (SOx)  Regulation 1416 
Føroyar er uttanfyri ECA økið, og av hesi orsøk leggja alsamt fleiri handilskip leiðina inn um føroyskt sjómark. Hettar at Føroyar ikki er ein partur av ECA økiðinum kann vendast til okkara fyrimun, tá Norðurleiðirnar av álvara verða brúktar. 
4.2. Norðurleiðirnar  Norðeystur leiðin og Norðurvestur leiðin 
Norðurleiðirnar eru siglingarleiðir, ið binda Atlantshavið og Kyrrahavið gjøgnum Arktis. Stutt sagt eru tvær leiðir: norðurvestur leiðin - frá Labrador til Beringsundið; og norðureystur leiðin - frá Barentshavinum til Beringssundið. Hesar siglingarleiðir hava leingi bert havt áhuga í samband við rannsóknarferðir, men so hvørt ísurin bráðnar, er áhugin vaksin fyri hesum siglingarleiðum. 
16 
http://www.imo.org/en/OurWork/Environment/PollutionPrevention/AirPollution/Pages/Sulphur- oxides-(SOx)-%E2%80%93-Regulation-14.aspx 
34 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 4.1: NORÐURVESTUR LEíIN OG NORÐUREYSTUR LEíIN 
Kelda: United Nations Programme (n.d.) Global Outlook for Ice and Snow 
Russland hevur lagt nógva politiska orku í at gera norðureystur leiðina til eitt vinnuligt alternativ til Suez kanalina, við Putin forseta á odda hava Russland lova fyritøkum, sum nýta hesa siglingarleið, fíggjarligan vinning.17 Hetta slagi av politiskari undirtøku ger, at norðureystur leiðin væntast at kappast við Suez innan fá ár. Frá at tey fyrstu skipini royndu norðureystur leiðina í 2010 til nú í 2017, er hend ein stór broyting, og serliga bulk carriers brúka leiðina, til dømis týska reiðarafelagið Beluga Shipping Gmbh, sum ger út skipini Nord Beluga, Nord Tokyo og Nordorinoco. Hesi hava verið fastir gestir í føroyskum sjógvi í 2016. 
Norðurvestur leiðin er eisini roynd, og skip upp til 43.000 tons hava siglt hesa leið, men av tí at kanadiska stjórnin er meira tilvitað um umhvørvisspurningar, er hendan leiðin ikki brúkt líka nógv sum norðureystur leiðin. Hettar er ein sera eymur politiskur spurningur millum Kanada og USA, ið vil sleppa at brúka leiðina, sum um tað er altjóða sjógvur. Higartil hevur kanadiska stjórnin nokta fyri hesum. Orsaka av vantandi politiskari undirtøku verður mett, at tað fara at ganga nøkur ár áðrenn Norðurvestur leiðin av álvara fer at verða brúkt sum siglingarleið. 
Ein spurningur sum sjáldan verður viðgjørdur, tá ið tosa verður um hesar siglingarleiðir er, í hvønn mun tær eru besta leið í mun til tær havnir, sum siglt verður ímillum. í talvu 5.2 er eitt yvirlit, ið lýsir hesi viðurskifti. Sum sæst, so er tað ofta soleiðis at, um havnarbýirnir eru tætt við ekvator, so er betri at fara um Suez ella Panama. 
17) http://www.platts.com/RSSFeedDetailedNews/RSSFeed/Shipping/8376013 
35 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
TALVA 4.2: LONGD MILLUM BýIR í MUN TIL SIGLINGARLEí 
 
Hetta gevur ábendingar um, at vit ikki skulu vænta ov nógv av nýggju siglingarleiðunum, t.d. tá hugt verður eftir teimum 3. størstu havnabýunum í heiminum Shanghai, Rotterdam og Singapore. Um siglast skal frá Singapore til Rotterdam eru báðar norðurleiðirnar longri enn yvir Suez, meðan norðureystur leiðin er best millum Shanghai og Rotterdam. Hettar merkir ikki, at tær nýggju siglingarleiðirnar eru óbrúkligar, t.d. er nærliggjandi at hugsa, at ráevnisvinna í Arktisk fer at gera gagn av Norðurleiðunum. 
Hinvegin um er umráðandi at hava í huga, hvat fyri slag av sigling fer at vera eftir hesum leiðum. Harumframt seta siglingarleiðirnar krøv til skipaslag og skipastødd, og í tí sambandi verður neyðugt við umskipingarhavnum. Bæði Murmansk í norður Noregi og á eysturlandinum í íslandi hevur verið arbeitt við gera slíkar umskipingarhavnir. Um føroyingar skulu gera seg galdandi í hesi kapping er neyðugt at gera sær greitt, júst hvørji skipa sløg, og hvat slag av farmi føroyingar ynskja at bjóða seg til at umskipa. Harnæst at gera áhugagreiningar í mun til marknaðarmøguleikar, útbyggingartørvir og umhvørviðsviðurskifti. Her kann tað faktum, at Føroyar eru uttanfyri ECA/SECA økið spæla inn. 
36 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 4.2. SIGLINGARLEíIR í NORÐURHØVUM í DAG 
Kelda: Nordregio 
37 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
4.3. Polar Code 
Við teimum nýggju vinnumøguleikum í Arktis koma eisini avbjóðingar, serliga innan umhvørvi og trygd. Umhvørvið í Arktis er sera viðbreki, og er eitt tað síðsta stóra órørda økið á jørðini. Umhvørvisfelagsskapir royna tí av øllum alvi at gera seg galdandi innan hettar økið, og politiska valdið í londunum kring Arktis eru serliga varug um henda áhuga. Fleiri av londunum í Arktiska ráðnum hava stranga umhvørvislóggávu galdandi fyri teirra part av Arktis. Tó er Russlandi eitt undantak í so máta. Men allar størri verkætlanir í Arktis, uttan fyri russiskt økið, skulu standa mát í mun til eina kanning um umhvørvisávirkan (environmental impact assessment), og nú ofta eisini social impact assessments. 
Tann stórsligna náttúran við teimum stóru avbjóðingunum er eisini eitt aktiv í sær sjálvum innan ferðavinnuna. Henda økist í Arktis hvørt ár, og fleiri og fleiri stór cruise skip eru at síggja norðanfyri. Um Føroyar megnar at blíva ein av høvðushavninum fyri umskipan frá Norðurleiðunum, so kann væntast at 500 til 1000 nýggj ársverk kunnu skapast innan sjóvinnuveitingar. Um bert eitt stórt (1000 ferðafólk) ferðamannaskip brúkar Føroyar til embarkation skapast søluvirði fyri 3,5 milliónir. Um umvælingar skulu gerast, er søluvirðið nógv hægri aftur, og serliga tey stóru handilsskipini, ið leggja leiðina í Føroyskum sjógvi kunni væntast at hava brúk fyri hesari tænastu. 
Men ferðavinnan er ikki altíð so vælkomin, og kanningar vísa, at tað er torført at fáa cruise gestirnar at leggja pening eftir seg. í so máta er upplivingar ferðavinna heldur betri fyri. Henda ferðavinnugrein fevnir um veiðu, fiskarí, kajakk, gongutúrar og annað, sum geva stórbýarfólkum frá meginlandinum eina uppliving av villmarkini. Hettar slagi av ferðafólkum gagnnýta lokalu tænastuvinnuna á ein ferðvinnuliga nógv meira áhugaverdan hátt, við at brúka ferðaleiðarar, skiparar, útgerðarfelag og handlar. Tey eta frá lokalum matstovum og sova á hotellum í teimum bygdum og býum tey koma til. Cruise skip hava harafturímóti alt hettar við sær umborð. 
Trygd er serliga týdningarmikil í Arktis, av tí at náttúran er serliga ófyrigevandi, og tað minsta óhappi kann gerast lívshættisligt, um tað hendir á skeivum stað, ella á ávísari tíð á degnum. Av tí orsøk er serligur dentur lagdur á at fáa JRCC/MRCC 18 infrakervið at virka. í maj 2011 undirskrivaðu tær átta tjóðirnar í Arktiska ráðnum ein felags sáttmála um Arktis search-and-rescue (SAR). Hesin sáttmálin leggur dent á samstarv tvørtur um landamørk. Sjálv umsitingin av hesum samstarvi er millum almennar myndugleikar, men væntað verður, at privatar fyritøkur fara at veita útgerð og arbeiðsfólk. Hendan vinnan boðar eisini frá, at teir vænta vøkstur til 2020, so hvørt sum fleiri og fleiri feløg fara at útvinna ráevni í Arktis. 
18) JRCC - Joint Rescue Coordination Centre hevur ábyrd fyri fleiri økið, bæði á landi, sjógvi og í loftrúminum. MRCC Maritime Rescue Coordination Centre hevur ábyrd fyri eitt avmarka maritimt økið. 
38 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
SAR avtalan er ikki tann einasti parturin. Vandin fyri olju og gass lekum er frammarlaga í huganum hjá øllum politikarum og fyrisitingarfólkum. Tað Arktiska ráðið arbeiðir í løtuni við einari bindandi avtalu fyri fleirtjóða samstarv, sum skal lætta um við at rudda upp í fall eitt størri óhapp skuldi hent. 
IMO samtykti í 2014 eitt nýtt regime nevnt International Code for Ships Operating in Polar Waters, eisini kallað Polar Code. Polar Code umfatar vandar, sum eru knýttir at virksemi í arktisku høvunum, og tískil inniheldur Polar Code standardir fyri skipabygging, arktiska trygdarútgerð og krøv um førleikar til at navigera í ísfyltum sjógvi. Arbeitt hevur verið við hesum í fleiri ár, og Polar Code er ikki fult galdandi fyrr enn í 2018. Fyrsta skipi bygt eftir Polar Code er russiski tangabáturin Shturman Albanov. 
4.4. Fiskivinna í Norðurhøvum 
At sjógvurin gerst flógvari í Arktis, og havísurin bráðnar, kann hava við sær, at nýggj sjóøki í íshavinum gerast atkomulig fyri nýggjum fiskiskapi í framtíðini. 
Higartil hevur verið mett, at íshavið verður ís frítt stórar partar av árinum um 30-40 ár. Granskarar vísa tó á, at ísurin bráðnar skjótari enn væntað. Heldur henda gongd fram, verður mett, at stórir partar av íshavinum verða ís fríir longu um 15-20 ár. 
Broytingarnar eru sera samansettar, og tað er tí torført at meta um, júst hvat, ið fer at henda. Sambært granskarum verða neyvan munandi broytingar komandi 10-50 árini viðvíkjandi vinnuligum møguleikum í fiskivinnuni. Aðrir granskarar vísa tó á, at tá ið ísurin bráðnar, og sólarljós sleppur at, kann æti mennast og vaksa sera skjótt og harvið skapa lívskor fyri nýggj fiskasløg. Seinastu árini er ísurin í økinum minkaður í alstóran mun fyri hvørt ár. í dag verður mett, at 40 prosent av altjóða økinum í Arktis er ís frítt um summarið. Meginparturin av íshavinum er sera djúpt  heilt niður á 3500 metrar. Tað kann tí hugsast, at tað serliga verður fiskiskapur eftir uppsjóvarfiski, ið gerst viðkomandi, og botnfiski, har, ið dýpið loyvir tí. 
áhugin fyri at granska arktisk viðurskifti er vaksin alsamt seinastu árini. Ein hópur av altjóða granskingarverkætlanum er settur í verk fyri at kanna, hvørji árin veðurlagsbroytingar og økt vinnuligt virksemi hava á náttúruna og samfeløgini í arktiska økinum. í Føroyum eru sera góðar fyritreytir fyri at granska havlívfrøði og veðurlagsbroytingar, sum ávirka havið, eitt nú hita, streym og súrgan. 
Uppskot eru frammi um møguleikan at víðka heimildirnar hjá verandi økisbundnu fiskiveiðufelagsskapunum. í løtuni er NEAFC einasti fiskiveiðufelagsskapur, hvørs sáttmálaøki fevnir um part av arktiska havinum. Hinvegin halda eitt nú USA og ES, at so leingi, sum ongin heildaravtala er gjørd fyri umsiting av fiskastovnum í arktiska havinum, eigur fiskiskapur ikki at vera loyvdur. Sum heild verður tó hildið, at helst verður talan um nógv ár, áðrenn hesi viðurskifti broytast munavert, og altjóða leiðir í íshavinum verða opnar fyri fiskiskapi alt árið. 
Av tí at Føroyar hava drúgvar royndir í sambandi við fiskiskap serliga norðarlaga, hevur tað stóran týdning, at Føroyar fylgja samráðingunum um umsiting av fiskiskapi í íshavinum neyvt. Serliga tí tað 
39 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
er sannlíkt, at fiskastovnar, sum Føroyar longu nú hava søguligan áhuga í, fara at flyta seg longur norður. 
3.2. Frálandavinna fyri norðan 
Arktiska økið er sera ríkt við olju, gassi og mineralum. Sambært metingum hjá US Geological Survey eru risastórar mongdir av olju og gassi fjaldar í Arktis. Mett verður, at upp ímóti 30 prosentum av øllum ótroyttum kolvetni í heiminum eru í Arktis. Nøkur øki eru lættari at koma framat, meðan onnur verða torfør at koma framat í mong ár frameftir. 
Føroyingar eru virknir í altjóða frálandavinnu gjøgnum bæði føroysk og altjóða veitingarfeløg. Føroysk feløg, ið veita tænastur í sambandi við veitingar og vaktarskip, loftvegis flutning og útvegan av arbeiðsmegi, hava roynt seg sum veitarar hjá norskum olju og gassleitingum í Arktis.Hóast áhugin fyri oljuleiting hevur verið avmarkaður seinnu árini í samband við lágan oljuprís, so er føroysku frálandafeløgini longu partar av tænastuveitingum í GNB økinum (Grønland, Norðurhøv og Barentshav), og Føroyar kunnu gerast útgerðar og umskipingarstøð fyri framtíðar oljuvirksemi á hesum økinum. Nú føroyska kolvetnisvinnan stendur í vøkstri, virkar okkara politiska og landafrøðiliga støða til, at Føroyar kunnu vinna sær natúrligan lut í framtíðar virkseminum í Arktis, serstakliga á GNBøkinum. Nevnast kann, at Runavíkar Havn er í tí serstøðu, at ein tann nærmasta oljuútgerðahavn til leitingarøkini í Norðureysturgrønlandi er Atlantic Supply Base. 
3.3. Umskipingarhavnir í útheiminum 
Sjóvinnuveitingar í útheiminum er oftast størst í londum, ið hava eina altjóða skipaskrá, transhipment havnir/freeports, og maritimar traditionir. Hesir faktorar gera, at sjóvinnuveitingar er nógv umbiðið í teimum støðum. Nógv arbeiðspláss vera skapt av hesum havnum, t.d. 11570 ársverk í Southampton, ið er nærri greina brotinum um ferðafólkaskip. Rotterdam er størsta havn í Europa, og havnin har er á stødd við Sandoy (112 km2). Tað merkir at ein hvør samanbering við Rotterdam er ring ella ómøgulig at gera. 
40 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Tað er tó møguligt at samanbera stórar havnir við Føroyar, eitt nú Malta Freeport. Malta (316 km2) er eitt oyggjaland á stødd við Eysturoy (286 km2), við einum íbúgvaratalið, ið kann samanberast við ísland (422000 íbúgvarar á Malta, 322000 í íslandi). Malta liggur væl fyri á altjóða handilsskipsleiðum, mitt í Miðjarðarhavinum, sunnanfyri Italia, og skip til og frá Suez kanalini brúka Malta sum umskipingarhavn. 
Hettar hevur ikki altíð verið soleiðis, Malta Freeport bleiv stovnað í 1988 á gamla økinum hjá einum Royal Air Force basa, og liggur tætt við flogvøllin í Luqa. 
Yvir tey seinastu 25-30 árini er hendan havnin voksin til at vera triðj størsta transhipment havn í Miðjarðarhavinum, og tók í móti 3 milliónir Twenty-foot equivalent unit (TEU) í 2015. Ein vøkstur frá 1,3 miliónir TEU í 2003. 
Malta Freeport hevur eina quay longd á 2,5 kilometrar og eitt samla økið á 771000 m2. útgerðin er 22 post-Panamax Quayside kranar. Hettar er alt komi frá 1988 til í dag, tó Maltahevur langa siðvenju sum havn í Miðjarðarhavinum. 
Havnirnar skapa nógv arbeiði á Malta. Malta Maritime Authority metti at talan var um 5536 arbeiðspláss í 2006. Her er ferðavinna ikki talt við. 
TALVA 4.3: áRSVERK í SAMBAND Ví MARITIME SERICES á MALTA 
Kelda: Malta Maritime Authority 2006 
41 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Um Føroyar kann gera seg galdandi við Norðurleiðunum, er møguligt at Føroyar kann fáa ein leiklut sum Malta. Tí vit eru staðsett soleiðis, at umskipan av bingjum og málmi kann fara fram her, við endan av Norðurleiðunum, á sama hátt sum tað ger á Malta, við endan av Suez kanalini. 
Tað krevur nógv øki at gera eina tílíka freeport. Malta Freeport er 771000 m2. Fyri at skapa somu umstøður í Føroyum krevst eitt øki, ið er á stødd við allan Raktanga, og harumframt alt lendi fram við sjóarmálanum til Strendur og Kolbeinagjógv. 
Stadseting krevur: 
		  Stórt lendi 
		  Góða havn í øllum veðri 
		  Keiøki, ið kann taka ímóti New Panamax og Chinamax skipum. 
		  L: 366 metrar 
		  D: 15,2 m (New Panamax) 
		  D: 24,0 m (Chinamax) Kostnaðurin av at leggja eitt so stórt øki tilmaritima vinnu er øgiligur, og byrja kann íminni stødd, som t.d. við útbyggingini av Tórshavnar havn. Um hendan staðseting er tann rætta fyri Føroyar sum land, er ilt at meta um. Eitt samstarv millum havnir og veitarar av sjóvinnuveitingum í Føroyum er eisini møguligt. á tann hátt kann økið, ið krevst, spjaðast kring landi. 
3.4. Lógarøki og data grundarlag 
Neyðugt er at meta um, í hvønn mun føroysk lóggáva forðar fyri menning av sjóvinnuveitingum. Hetta kann verða antin tí at føroyingar ikki liva upp til altjóða krøv, ella tí at lóggávan forðar fyri, at føroyskir veitarar kunnu selja til útlendsk skip. Tað hevur ikki verið partur av uppgávusetninginum at kanna neyvt, hvussu føroyskt lógarverk kann ávirka sjóvinnuveitingar í Føroyum. Men mælt verður til, at orka verður sett av til at fáa hetta staðfest sum part í menningini av hesum vinnuvegi. 
Væntast kann eisini, at um sjóvinnuvetingar til útlendsk skipa fara at vinda uppá seg, so koma aðrir áhugabólkar at meta, um hvørji árin økt ferðsla kann hava á umhvørvið og aðra vinnu, t.d. aling. Tí er neyðugt at greina hesi áhugamál  serliga við atlitið til mótstíðandi áhugamál, og hvussu man kann hondtera slíkar støður. 
Um ein munagóð ætlan skal leggjast fyri at marknaðarføring, søla og menning sum heild av einum virksemi, er neyðugt við álítandi og dagførdum upplýsingum um kundar og marknaðartørvir. í hesi 
42 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
frágreiðing hava vit staðfest, at tað er ongin føroyskur myndugleiki sum skrásetur, goymir og hevur atkomiligar upplýsingar um skipaferðslu í føroyskum sjóøki. Hetta er ein týðandi liður í at eyðmerkja, hvussu marknaðarføring skal leggjast til rættis. 
Somuleiðis hevði tað verið gott, um havnir og størri vinnufyritøkur geva frá sær ávísar rakstrarupplýsingar, so at felags marknaðarrátøk kunnu betri leggjast til rættis og eftirmetast. 
43 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
4. MARKNáARFØRING 
í frágreiðingini frá Løgmansskrivstovuni í 2013 Føroyar  eitt land í Arktisk  møguleikar og avbjóðingar verður mælt til, at 
		  Tað er umráðandi, at neyðug fígging og orka verður sett av til arbeiðið at menna Føroyar sum altjóða sjóvinnu, tænastu og útbúgvingardepil í Norðurhøvum. 
		  Fyri at fáa skip at keypa tænastur í Føroyum krevst, at føroyskar fyritøkur samstarva, og at Føroyar verða miðvíst marknaðarførdar sum tænastudepil í Norðurhøvum 
		  Neyðugt er, at almenni myndugleikin og privata vinnan samstarva um marknaðarføringina av føroyskari vinnu úteftir. 
		  Skulu tænastuvinnurnar mennast, er umráðandi, at økið verður høgt raðfest í almenna útfutningsframapolitikkinum. Ætlanin um at stovna eitt útfutningsráð eigur at samtykkjast við hetta. 
		  Fyri at tryggja, at føroyskar fyritøkur ikki eru fyri kappingaravlaging mótvegis fyritøkum í grannalondunum, eiga viðkomandi tillagingar at verða gjørdar í samband við skattalóggávuna. 
		  Sambond við onnur viðkomandi øki eiga at verða ment, m.a. við vinnuferðum. Spurningurin er so, hvussu nógv er gjørt í mun til sølu og marknaðarføring í mun til hesi tilmæli  bæði frá almennari og privatari síðu. Tó so, nøkur átøk eru gjørd, eitt nú heimasíðan www.maritime- services.com, men tað tykist ikki, sum at tað er nøkur miðvís marknaðarføring av føroyskum maritimum tænastum úti í heimi vegna føroyskar veitarar. í Føroyum hava vit annars dømir um, at slík marknaðarføring kann bera góðan ávøkstur, eitt nú átøkini hjá Visit Faroe Islands í mun til at menna Føroyar sum ferðamannaland, og hjá Havbúnaðarfelagnum á sinnið við vørumerkinum Salmon from the Faroe Islands. í báðum førum er talan um marknaðarføring av einum landi ella vørubólki, sum hevur staðseting og uppruna í felag, og sum vendir sær móti ávísum keyparabólkum  ella segmentum, sum hava tørv og áhuga í tí, sum bjóða verður fram. í hesum parti verður nomið við, hvat krevst fyri at gera eina munagóða marknaðarføring av sjóvinnuveitinum úr Føroyum. 5.1. Endamál við at hava marknaðarføringsstrategi Ein strategi er ein ætlan fyri at náa ásettum málum umvegis gagnnýtslu av knøppum ressoursum í skilagóðari kapping. Marknaðarføringsætlan byrjar við eini lýsing av skiftandi umhvørvi, serliga teim pørtum av umhvørvinum, ið fevna um potentiellar kundar og kappingarneytar. Ein munagóð business- to-business (B2B) marknaðarføringsætlan byrjar og endar við kundanum, umframt at henda roknar veitingina sum skiftandi og ikki sum nakað givið. Tað, ið er givið innan B2B, eru kundarnir og teirra tørvur og ynski. At velja kundarnar, ið ein skal hava við at gera, og marknaðirnar, ið ein skal tæna, er týdningarmesta avgerðin fyri at eydnast við at fáa ítøkiliga sølu til høldar. 
44 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Greiningin í menningini av eini marknaðarførslustrategi, er ein meting av styrki og veikleikum hjá sær sjálvum og ein samanbering av hesari styrki við ónøktaðan tørv á marknaðinum. Munagóð marknaðarførslustrategi er tískil treytað av bæði eini erligari meting av styrki og veikleikum eins og hollari vitan um kundatørv og ynski, og í hvønn mun hesi verða nøktað av verandi útvegarum. Mest vanligi feilurin í hesari tilgongd er ovurmetingin av, hvussu serstøk eins egna veiting er er, eins og tess evni at nøkta kundatørvin. 
Ein effektiv marknaðarførslustrategi fevnir um undirstrategiir av vøru, prísi, lýsing og útbreiðslu, ið hongur saman við hvørjum øðrum og hava synergi  t.e. at ávirkanin av samfeldu heildini er størri enn samløgan av einstøku pørtunum 
5.2. SWOT greining 
í royndini í at fáa eina so greiða mynd sum gjørligt av verandi støðu, so er skilagott at gera eina SWOT-analysu, ið lýsir styrki, veikleikar, møguleikar og hóttanir fyri vinnuna her á landi. SWOT greiningin tekur støði í teim viðurskiftum, sum eru lýst og greinað í undanfarnu pørtum í hesi frágreiðing. 
MYND 5.1: SWOT GREINING 
45 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Sum heild vísur SWOT greiningin, at føroyskar fyritøkur og samfelag sum heild kunnu standa seg væl í kappingini í mun til at veita sjóvinnuveitingar til skipaferðslu í Norðuratlantshavinum. Neyðugt er tó at menna marknaðarføringina av Føroyum sum sjóvinnuveitingardepil, og í hesum sambandi verður eisini neyðugt at eyðmerkja, hvørji skipasløg og hvørjar veitingar, sum føroyingar skulu leggja seg eftir. 
5.3. Málbólkar ella segmentir 
Makro-segmentir verða allýst umvegis slag av vinnu, kundar ella verkætlanir, stødd og landafrøðiligar eginleikar. Vinnuslagið hjá potentiellum kundum avgerð í stóran mun eyðkennini, ið verða kravd av nýggju vøruni. Beinrakin makro-segmentasjón skuldi helst framleitt bólkar av keyparum við líknandi tørvi á tænastuveitingum. 
Makrosegmentir í hesum førinum kundi t.d. verið londini ísland, Grønland, Russland, Noregi, Danmark, Holland og Týskland. 
Mikro-segmentir eru homogenir bólkar av virkjum innan makro-segmentini. Hesi sýna felags mynstur við atliti til respons til eina givna marknaðarroynd. Segmentasjónsvariablar, ið allýsa mikro-segmentir, eru atferðarvariablar, ið eyðkenna keyparan. Við einum givnum makro-segmenti kunnu mikro- segmentir tískil allýsast sum samanseting av teimum, sum taka avgerðir hjá keyparanum, tær høvuðs keypitreytir, ið verða nýttar umframt tann metta vágan. 
í hesum førinum kundu mikrosegmentini verði størri fiskiskip, ferðamannaskip, størri handils og farmaskip, frálanda vinna og FAS-skrásetingar. 
Ein háttur at avmynda framferðarháttin er lýstur í mynd 5.2. 
MYND 5.2: DØMI UM MAKRO OG MIKROSEGMENTERING 
46 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Eyðsæð er tó, at um ein slík segmentering skal gerast við skili, so krevst meira nágreiniligt arbeiðið, bæði í mun til, hvat føroyska vinnan er áhuga í, og í mun til ítøkiligu kundaeyðkennini hjá viðkomandi og hóskandi makro og mikro segmentum. 
5.4. Marknaðarsamskifti 
Vit kunnu í stóran mun hugsa um føroyskar sjóvinnuveitingar sum eitt hugtak ella hugskot, ið má draga viðurkenning til sín, um marknaðurin skal menna seg. Spjaðing er ein tilgongd, har limir í sosialu skipanini ávirka hvønn annan á fleiri ymiskar beinleiðis og óbeinleiðis hættir  umvegis dømi, ið elva til upplýsing, umvegis at veita vitan, ið vísir, at veitingin er nýtilig og álítandi; og umvegis at skapa trýst fyri at royna tænastuna og keypa veitingar. 
5.4.1. Keypstilgongdin 
Keypstilgongdin er ein tilgongd millum feløg, har eitt áhugað felag bindir seg til at brúka eina veiting ella tænastu. Tað er ein nýggj uppgáva, eitt dømi um longda trupulleikaloysing, ið fevnir um øll stig í avgerðartilgongdini innan keyp, sum byrjar við ásannan av tørvi. 
í B2B sølu er sannlíkt, at tað krevur dugnasemi og áhaldni frá seljaranum at fá ein nýggjan kunda sannførdan um, at vert er at royna eina vøru ella tænastu fá einum nýggjum veitara. Hetta kemst m.a. av, at ein broyting frá eini góðkendari loysn til eina heilt nýggja loysn inniber ein grundleggjandi vága fyri keyparan í mun til óprógvað øki, góðsku og prísstabilitet. 
Stigini í keypstilgongdini av nýggjum vørum og tænastum eru lýst sum fylgjandi: 
		  Tilvitan (at gerast varug/ur við nýggju veitingina) 
		  áhugi (eitt lutfalsliga meir aktivt støði, har avgerðarin savnar vitan til at meta um nýggju veitingina) 
		  Meting (komandi kundin hugsar veruliga um at keypa í síni støðu og roynir varliga at meta um tess vansar, fyrimunir og vágar) 
		  Roynd (nýtsla av veitingini ella tilgongdini í ávísan mun) 
		  Keyp (góðkenning ella vraking av veitingini) Eyðsæð er, at royndarstigið er á fleiri háttir tað kritiska stigið í keypstilgongdini, ið førir til góðkenning ella vraking av innovatiónsvøruni. á keypsstiginum bindir keyparin seg til fulla nýtslu av vøruni. á B2B marknaðinum merkir avgerðin um keyp, at ein partur av verandi virki/virksemi og útgerð verður skift út, eins og at eitt nýtt keypara- seljara forhold verður ment. 5.4.2 Nýtsla av vitanarkeldum á keypsstøði Eitt kritiskt mál er trúvirðið á vitanarkelduni, ið avgerð tess evni at hjálpa avgerðaranum at minka um sína meting um vágan. Vitanarkeldur kunnu vera eyðkendar lýsingar, antin persónligar ella ópersónligar, og kommersiellar ella non-kommersiellar. 
47 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
TALVA 5.1: VITANARKELDUR 
Granskingarúrslit frá fleiri ymiskum kanningum stuðla fatanini av, at ópersónlig vitan er tað, ið flest stóla uppá á tilvitanarstiginum. Persónligar keldur gerast týdningarmiklari á metingar- og royndarstiginum. Hesar umfatandi kanningar føra eisini til eina niðurstøðu um, at kommersiellar keldur hava stóran týdning á fyrru stigunum, tilvitan og áhugi, men ikki meir enn non-kommersiellar keldur á metingarstigi. Vinir og meiningsdannarar verða mettir at verða álítandi keldur við atliti til metingarvitan. Persónligar kommersiellar keldur sigast at verða týdningarmiklari á royndar- og keypsstigi, tá ið persónlig próvførsla og nýtsla, eins og yvirtaling og ordraskriving mega vera kravd/neyðug. Tað liggur í hesum kanningararbeiði, at kommersiellar keldur hava lutfalsliga lágt trúvirði. Hetta er eisini lýst í mynd 5.3. 
48 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
MYND 5.3: YMISK STIG í KEYPIVIRKSEMI í MUN TIL VITANARKELDUR 
Sum skilst er persónlig søla nógv týdningarmiklari innan B2B sølu, enn um selt verður til konsumentar (Business-to-Consumers, ella B2C). Afturat hesum eru endamálini, ið lýsingin hevur innan B2B. Hesi fevna um at skapa søluleiðslu/kapping, at stuðla sølu umdøminum/umboð, og at skapa eina ímynd av einum felagi, ið eru dugnalig og álítandi. 
í einari emperiskari kanning var sølu umdømi hjá veitaranum mett at vera týdningarmiklasta kelda av vitan til B2B keyparar á øllum stigi uttan í sambandi við tilvitan og avgerðartilgongdina at keypa. 
á tilvitanarstigi vóru vinnubløð mett at vera eitt sindur týdningarmiklari. Kanningin legði fram, at keyparar og verkfrøðingar í øðrum feløgum skuldu virka sum týdningarmiklar keldur av word-of-mouth samskifti innan B2B. Sum nevnt, so var søluumdømið mett at vera týdningarmiklast. 
Menning av marknaðum fyri nýggjum ídnaðarvørum hongur í stóran mun saman við evnunum hjá søluumboðnum. Hóast lýsingar og greinar í tekniskum og vinnuligum bløðum kanska hjálpa at skapa tilvitan og at stuðla søluumboðnum, so er tað dugnaliga søluliðið tað týdningarmiklasta amboðið í samband við eini effektivari marknaðarføring av eini nýggjari vøru. 
í hesum sambandi er vert at hava í huga, at sambært frágreiðingini Føroysk arbeiðsmegi uttanlands  ein fongur fyri samfelagið19 so vóru í 2012 umleið 1500 føroyingar uttanlands, sum onkursvegna høvdu tilknýti til sjóvinnu. Harumframt vóru umleið 600 føroyingar við í FAS skipanini. Hvør einstakur av hesum føroyingum kann verða eitt persónligt  non kommercielt umboð fyri ein maritiman 
19) áhugafelagið Antares og Føroya Skipara- og navigatørfelag, Laksáfoss M., 2014 
49 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
tænastudepil í Føroyum. Umráðandi er at umhugsa, hvussu hesi sjófólk kunnu blíva áhugað í at leggja eitt gott orð inn fyri Føroyar og føroyskar veitarar innan sjóvinnuveitingar. 
5.5 At skapa eitt Brand 
Fyri at eydnast við at skapa eitt Brand ella eitt vørumerki, so er neyðugt at gerast samd um ein greiðan týdning við vørumerkinum. Um brandið er Faroe Islands Maritime Services  so er neyðugt at eyðmerkja tað serstaka, ið hugskotið um vørumerkið kann byggja á. 
Síðani er at avgera, um hesin munur veruliga merkir nakað fyri nakran. Er tað viðkomandi, og fyri hvønn? Er tað ein nóg stórur marknaður, ið siktað verður eftir? 
Einans eftir at hava staðfest ein øðrvísi og viðkomandi týdning við vørumerkinum, skal ein byrja at hugsa um at skapa varhuga  branding  inntil tú hevur eitt hugskot um vørumerki. Kundar hava tørv á at gera mun millum ymisk vørumerki. Hesin munur er tað, ið ávirkar tokka og val keyparans. 
Tískil mugu føroysku áhugapartarnir staðfesta munin á tess vørumerki og tryggja, at tað er viðkomandi, áðrenn nakað annað verður gjørt. 
50 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Høvuðsavbjóðingin, ið eitt vørumerki stendur frammanfyri, er, hvussu ein skal økja um tess ræði. Eitt vørumerki byrjar ikki við at siga: Eg fari at selja nógvar lutir til mong fólk á mangan hátt, nógvastaðni. Tað byrjar við at selja ein lut til nøkur fá fólk og tryggja, at tað er øðrvísi og betri á ein týðandi hátt. 
Henda grundleggjandi regla um at byggja vørumerki verður lýst í Mynd 5.4, eisini kendur sum Brand Asset Valuator (BAV), sum er ment av Young & Rubicam. 
MYND 5.4 BRAND ASSET VALUATOR 
í ovara vinstra fjórðingi á BAV modellini verða sterk vørumerki, ið hava skapt nøkur einføld, men sundurskilt tilboð. Fleiri av hesum eru smærri vørumerki, men nøkur eru nógv størri. Orsøkin til, at vørumerkini eru í ovara vinstra horni  ein ábending um styrki  er tí, at tey hava gjørt tingini einføld, men eisini (meir týðandi) hildið tey øðrvísi og viðkomandi. Vørumerki, ið missa sýnið av hinum einfalda hugskotinum, hava torførari við at mennast. 
Hátturin, ið BAV virkar, er í roynd og veru reiðiliga einfaldur. Tað byggir á forholdini millum fýra vørumerkjamál ella hornasteinar: 
	1.	Ymiskleiki  hvat ger vørumerkið serstakt. 
	2.	Relevansur  hvussu hóskandi er hesin munur fyri marknaðin, ið tú roynir at røkka. 
	3.	Virði  hvussu væl móttikið er vørumerki títt á marknaðinum. 
	4.	Vitan  hvussu væl kenna og skilja kundarnir títt vørumerki. 
Vørumerki eigur at byggja á ein hornastein fyri og annan eftir við differentiering á tí fyrsta, mest týðandi stigi. Forholdið millum ymiskleika og relevans er ein ábending um styrkina av einum vørumerki. Eitt sterkt vørumerki er eitt, ið hevur sett seg sum eitt týðandi minni í sinnið á fólki  ein serstøk vøra, ið er viðkomandi. Eitt sterkt vørumerki er øðrvísi og viðkomandi. Eitt sterkt niche 
51 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
vørumerki er øðrvísi og viðkomandi fyri ein serstakan bólk av kundum. Øll heilsugóð vørumerki eru meira øðrvísi enn viðkomandi, tí hetta gevur teim rúm til at mennast. 
Tá ið eitt vørumerki er meir viðkomandi enn øðrvísi, er vørumerkið vorðið ein kommoditetur  tess serstaka virði er følnað, og prísurin gerst høvuðsorsøkin til at keypa. Kmart, Energizer, Bic, og Handi- Wrap eru góð dømi um vørumerki, ið er sera viðkomandi, men ikki eru serliga serstøk. 
Virðing og vitan, hinir báðir hornasteinarnir, skipa vakstrarlagið hjá einum vørumerki. Eitt vørumerki við meir virðing enn vitan er eitt, ið hevur eitt gott umdømi, men fólk vita ikki nógv um tað. Hetta setur vørumerki í eina frálíka støðu fyri at yvirtala kundar um at koma at kenna tað betur. Vørumerki í hesari støðu fevna um Bang & Olufsen, Movado, Barilla, og Coach leatherwear. í hesum førum kann ein kundi siga: Hey, eg havi hoyrt nógv góð ting um teg. Eg vil vita meira. 
5.6 Boðskapir 
Fyri at betri selja Føroyar sum depil fyri sjóvinnu veitingar er neyðugt at gera sær greitt, hvønn boðskap ein ynskir at bera fram í marknaðaføringini . Hesin boðskapur skal so aftur hóska saman við tað kunda segment, sum man vendir sær til, og tað vørumerki, ein vil skapa. á henda hátt kann kundin lættari blíva sannførdur um, hví tað er betri at velja eina føroyska loysn. Dømir um møguligar boðskapir kundi verið: 
		  Kvikir og skjótir í mun til átrokandi uppgávur 
		  Føroyskar fyritøkur skilja tær avbjóðingar ið eru innan sjóvinnu veitingar 
		  Standa seg væl í kappingini, tá ið góðska og tíð hava størstan týdning 
		  Føroyar er uttanfyri ECA økið, og uttanfyri EU, men innanfyri Schengen økið 
		  Føroyar kann bjóða allar fyrimunirnar av at vera innanfyri handilsøkið hjá EU, uttan at vera bundnar av øllum direktivum 5.7. Smidligur serkunnleiki Ein fyrimynd í kann brúkast er sokallaða flexible specialization, sum vit kunnu umseta til smidligur serkunnleiki. Hetta hevurleingi verið brúkt innan klædnavinnuna í Toscana, landbúna í Noregi og Svøríki, vindmilluframleiðslu í Danmark, osfv. í stuttum fevnir hetta hugtak um, at feløg specialisera seg innanfyri sína vinnugrein, og byggja intelligentar vetingar- og framleiðsluskipanir, soleiðis at tær kunnu dekka ymsan tørv innan hesa vinnugrein, og at fyritøkurnar, ið liggja tætt við hvørja aðra arbeiða saman um at fáa størri kontraktir í hús. Hettar riggar bert, um tað er ein sanktionsmøguleiki til staðar, soleiðis at ein fyritøka ikki kann útnytta hinar. Eitt dømi um, hvussu hettar kann skipast er at víðari útvikla maritime-services.com, og gera hesa síðu til ein portal, har kundar kunnu seta fyrispurning til eitt lið av fyritøkum, ið allar eru góðkendar í mun til ávis góðsku og førleikakrøv  t.d. av Vinnihúsinum. á tann hátt kunnu reglur ásetast fyri, hvør kann bjóða upp á uppgávur, og hvussu arbeitt verður saman um at loysa tær. FPAL/Achilles er her ein 
52 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
góð fyrimynd, tó hesin portalur er vendur móti teimum, ið hava brúk fyri at ein uppgáva verður loyst, og ikki vendur móti teimum, ið vilja loysa eina uppgávu. 
Samrøður við vinnuna geva greiðar ábendingar um, at føroyska vinnan er góð til at brúka flexible specialization, t.d. tá ein stór uppgáva kemur til landi, so deilast skipasmiður, tekniskir veitarar, agencies og bunkringsfeløg um uppgávuna. Nakað, ið týðuliga var sjónligt tá West Hercules og Arctic Lady hava veri til umvælingar á Skálafirði. 
Harumframt er eisini staðfest, at flestu fyritøkur, sum hava hug til at bjóða seg fram innan sjóvinnuveitingar, liggja antin í Tórshavn ella í Eysturoynni. Við Eysturoyartunnilinum verður hetta økið eitt samanhangandi cluster, bæði í mun til havnakapaciet og veitingar. Tað talar eisini fyri einum øktum samstarvi. 
5.8. Skipan av átøkum og uppfylgjan 
Við støði í omanfyristandandi er greitt, at tørvur er á at gera eitt munagott marknaðarføringsarbeiði. Eitt slíkt arbeiði krevur, at fígging verður sett av til minst eitt fólk, sum miðvíst skal arbeiða við marknaðarføring og samskipan av einum sjóvinnudepli í Føroyum. Arbeiðið eigur eisini at innbera beinleiðis vitjan til teir mest áhugaverdu potentiellu kundarnar. 
Umframt at neyðugt er við marknaðarføring og beinleiðis uppsøkjan, so má átakið verða sjónligt á viðkomandi altjóða pallum, sum eru viðkomandi fyri kunda segmentið  t.d. á sølustevnum og ráðstevnum. 
Tað er eisini sera umráðandi at brúka miðlapallar til at skapa áhuga fyri átakinum ella brandum, bæði við áhugaverdum søgum og tíðindum á t.d. Twitter, Linkedin, Facebook e.l, og í tann mun ráðini eru til tess lýsa á Google, Facebook o.a. Endamálið við hesum átøkum er at skapa áhuga og ferðslu inn á www.maritime-services.com og annars fyri føroyska tænasta deplinum sum heild. 
Harumframt er umráðandi at fastseta eitt ella fleiri KPI (key performance indicators) fyri marknaðarføringarbeiðið. Neyðugt er við eftirmetingum við jøvnum millumbilum fyri at staðfesta, at ásett mál verða rokkin. Dømi um KPI eru: 
Mongd av nýggjum sales leadsVirði av nyggjum kontraktum í eru komnar vegna søluátakið Tíð og kostnaður, ið fyritøkan hevur brúkt upp á søluátakið 
Tað er neyvan sannlíkt at munagóð úrslit spyrjast burturúr slíkum átakið, um tað ikki verður arbeitt miðvíst í minst 3 ár við tí, sum verður sett í verk. 
5.9. Uppskot um handlingsætlan 
Við støði í greiningum og niðurstøðum í hesi frágreiðing, vilja høvundarnir visa á uppskot um handlingsætlan, fyri at koma fram á leið: 
53 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
	.	1)  Oljuvinnufelagið og Uttanríkis- og vinnumálaráðið (UVMR) semjast um at seta 1.5 mió. av um árið til marknaðarføring av sjóvinnuveitingum til útlendsk skip. Fíggingin kann verða 1/3 UVMR, 1/3 Havnir og 1/3 Vinnan. 
	.	2)  Farið verður undir at staðseta marknaðføringina. antin hjá UVMR ella í vinnuni. 
	.	3)  UVMR tekur stig til, at hagøl um skipaferðslu í føroyskum sjóøki verða goymd og gjørt atkomilig. 
	.	4)  Heimasíðan www.maritime-services.com verður útbygt til at eisini at fevna um ein tilboðsportal. 
	.	5)  Tann 1. januar 2018 veður sett full ferð á marknaðarføringina av Føroyum sum depil innan sjóvinnuveitingar. 
Mett verður, at henda fimm punkts handlingsætlan kann fremjast í innveradi árið. 
54 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
KELDULISTI 
Almenn hagtøl: 
Arktisk Kommando Hagstova Føroya VørnTAKS 
Frágreiðingar: 
Atkins (2011) Economic Impact Port of SouthamptonCLIA Europe (2015): The cruise industry. Contribution of cruise tourism to the economiesEllefsen H., (2016): Inntøkur frá FAS-skipaniniGregersen ó., og Trónd L. G. (2012): Vinnuligir møguleikar í Arktis; OljuvinnufelagiðGregersen ó., (2014): Framløga fyri Kongshavnar Havn um vinnumøguleikarLaksáfoss, M., (2015): Samfelagstýdnignurin av fiskivinnuni; ReiðarafelagiðLaksáfoss, M., (2014): Føroysk arbeiðsmegi uttanlands  ein fongur fyri samfelagið; Føroya Skipaara- og Navigatørfelag og AntaresLøgmansskrivstovan (2013): Føroyar  eitt land í Arktis  møguleikar og avbjóðingar 
Samrøður: 
Atlantic Supply Base Tórshavnar Havn Runavíkar Havn Fuglafjarðar Havn Klaksvíkar Havn Mourtisen Bussar MEST 
Nevndin í Oljuvinnufealgnum 
Heimasíður: 
Marinetraffic.comOECD.statDSATFPAL/Achilles Cleancruising.com Faxaflóahafnir sfVinnuhúsið / felagið Farmaskip www.maritime-services.com IMO MARPOL Annex VI 
United Nations Programme (n.d.) Global Outlook for Ice and Snow www.Platts.comNordregio 
55 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
Malta Maritime Authority 
SKJAL A: HANDILSSKIP í FØROYSKUM SJóGVI 2016 
Ship Area ReportJob name ID1485167580 Start 01-jan-16 End 31-dec-16 Created 23-jan-17 
00:00 23:59 11:33 
CET CET CET 
Time MMSI2016 304159000 2016 304158000 2016 236572000 2016 231356000 2016 305745000 2016 305848000 2016 231355000 2016 246174000 2016 231201000 2016 231774000 2016 244820418 2016 246814000 2016 255805759 2016 304260000 2016 305024000 2016 304863000 2016 305531000 2016 231837000 2016 304676000 2016 304071000 2016 311000433 2016 305305000 2016 244140000 2016 219000035 2016 219623000 2016 231413000 2016 309146000 2016 231812000 2016 357903000 2016 231834000 2016 231099000 2016 308095000 2016 210561000 
IMO 9086801 
   9086796
   9251509
   9306017
   9261994
   9641314
   9306005
   9113214
   7915541
   7922166
   9164562
   9113202
   9164550
   8914568
   9369069
   9133537
   9429211
   8719114
   9294977
   9369083
   8400050
   9438573
   9321380
   7104166
   9100229
   7716490
   9140956
   8719085
   8300327
   8124474
   8719097
   9143374
   9164562
NameDETTIFOSS V2PM8 GODAFOSS V2PM7 LOMUR ZDJV9 HELGAFELL OZ2049 BLIKUR V2QM4 LAGARFOSS V2QK5 ARNARFELL OZ2048 FRANCISCA PCGY HVITANES OZ2084 EYSTNES OZ2101 SAMSKIP SKAFTAFELL PCGP LEAH PCME MARIA P CQCI BRUARFOSS V2PS8 MARMAKIRA V2CJ9 LAXFOSS V2VH CERES V2QC4 SUNNA OZ2147 MARMOLOKAI V2BQ2 MARMACTAN V2GS5 SILVER PEARL C6CC5 MARMAUI V2DQ5 STAVFJORD PBIZ VESTBORG OXMC2 NAJA ARCTICA OXVH 2 HAVFRAKT OZ2056 GREEN TROMSO C6VN6 HAUKUR OZ2119 SILVER FJORD 3FWE9 HAV SAND OZ2121 HAV NES OZ2088 GREEN BERGEN C6VN5 SAMSKIP SKAFTAFELL 5BFQ4 
7,8 m 8,1 m 6 m 7,8 m 5,2 m 7,9 m 8,3 m 6,5 m 5 m 5,1 m 5,5 m 6,1 m 5,5 m 6,5 m 7,7 m 
7,7 m 6,5 m 8,1 m 6,6 m 5,7 m 7,7 m 6,6 m 
4 m 7,5 m 3,4 m 4,7 m 5,9 m 3,8 m 4,4 m 5,4 m 4,9 m 6,5 m 
52 52 52 51 51 51 50 50 50 46 46 45 43 43 42 39 39 39 39 39 39 37 37 36 33 33 33 31 31 30 31 31 31 31 31 30 30 30 30 27 27 27 26 26 25 26 26 26 26 26 26 22 22 22 22 22 22 20 20 20 20 20 19 19 19 19 19 19 18 18 18 17 17 17 17 17 17 16 17 17 17 17 17 17 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 15 15 14 
Distance covered 2105690000000 m 2054380000000 m 1807110000000 m 1606190000000 m 
143390000000 m 1387790000000 m 1412540000000 m 
843212000000 m 1130430000000 m 980067000000 m 1048660000000 m 615917000000 m 1131250000000 m 82285000000 m 87064000000 m 859324000000 m 86361000000 m 78439000000 m 715226000000 m 6953000000 m 648816000000 m 6099000000 m 635217000000 m 1618350000000 m 529388000000 m 782306000000 m 70286000000 m 740516000000 m 561161000000 m 783614000000 m 598912000000 m 496279000000 m 477266000000 m 
NumberCallsign Draught Inside Left Entered 
Number 
Number 
56 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 305411000 2016 257859000 2016 212857000 2016 220364000 2016 257951000 2016 257962000 2016 236648000 2016 219655000 2016 341433000 2016 311000492 2016 212856000 2016 304010885 2016 311411000 2016 309361000 2016 375548000 2016 210055000 2016 212605000 2016 231522000 2016 210631000 2016 341099000 2016 209478000 2016 212373000 2016 231114000 2016 231523000 2016 231208000 2016 377549000 2016 305497000 2016 258818000 2016 210966000 2016 248678000 2016 306834000 2016 370062000 2016 341384000 2016 219097000 2016 304263000 2016 311042400 2016 259837000 2016 231251000 2016 341759000 2016 231257000 2016 231823000 2016 210478000 2016 305845000 2016 314206000 
9375252 SKOGAFOSS9143386 SILVER COPENHAGEN 91409709311878 MARY ARCTICA 9140944 SILVER BERGEN 9140932 SILVER OCEAN 9202077 REYKJAFOSS9100231 NUKA ARCTICA 8601680 WINTER BAY9734264 GREENLAND9140968 ALMA9177868 ARION8412699 GREEN ICE8922242 GREEN EXPLORER 7700582 DARINA9448279 UBC CORK9196943 SAMSKIP HOFFELL 9129122 HAV ATLANTIC 9076260 FRIO FORWIN 8500630 ATLANTIC LADY 9440576 PANTONIO8216722 FORLINE 19006289 VITIN8417259 SKANSANES7704849 NORDVAAG7700594 AGOT9313735 WILSONAMSTERDAM 8907204 SILVER HORN 8509533 BALTICFORWARD 9430997 WILSON NORFOLK 8915627 FRI WAVE9590864 FRONTIERLODESTAR 8202226 REINA8131180 ARINAARCTICA 8914556 SELFOSS88045797823982 SILVER FRAMNES 9126625 HAV STREYM 9076258 FRIO PETROPAVLOVSK 8819275 SCOMBRUS84128577926095 WILSONTRENT 8915536 LANGFOSS9000833 WILSONGARSTON 
V2EF3 6 m 
14 14 14 14 14 13 14 14 14 13 13 12 13 13 12 12 12 11 12 12 12 11 11 11 10 10 9 10 10 10 
9 9 9 9 9 9 9 9 8 9 9 9 9 9 8 9 9 9 9 9 9 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 6 6 6 6 6 5 6 6 6 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 4 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 
340303000000 m 71392000000 m 548773000000 m 364641000000 m 510894000000 m 374031000000 m 388169000000 m 372053000000 m 378667000000 m 34934000000 m 356216000000 m 270795000000 m 332385000000 m 304087000000 m 259211000000 m 28048000000 m 301995000000 m 276258000000 m 289041000000 m 206525000000 m 233539000000 m 319128000000 m 247054000000 m 231125000000 m 241157000000 m 275709000000 m 263527000000 m 301172000000 m 253773000000 m 138611000000 m 206938000000 m 184219000000 m 223139000000 m 160583000000 m 200944000000 m 133259000000 m 16116000000 m 153236000000 m 187446000000 m 130824000000 m 139103000000 m 105817000000 m 120109000000 m 133457000000 m 
LAHD6P3MG8OXGN2LAHO6LAHP6ZDNY3OXYH2V4AB3C6CJ8P3MF8V2MXC6SO4C6VZ4J8B21275BSP25BKF4OZ21585BWC3V4JY2C4YG2P3HQ8OZ2150OZ2063OZ2137J8B5351V2EO7LAKU6P3BI49HA2466PJPAH8YO 7 m 
V4TY2 OVYA2 V2RU C6YQ9 LJLQ3 OZ2144 V4RV2 OZ2162 OZ2120 P3LG5 V2QK3 8PSO 
5,9 m 5,4 m 6,2 m 5,4 m 4,5 m 5,5 m 6,5 m 7,3 m 
4 m 4,5 m 4,6 m 3,7 m 
4,8 m 6 m 7,9 m 4,1 m 4,8 m 6,5 m 8 m 4,4 m 4,7 m 4,8 m 4,5 m 5,9 m 8 m 3,4 m 4,8 m 6,1 m 5,8 m 6,6 m 7,9 m 7,1 m 5,9 m 5,4 m 3,8 m 5 m 3,4 m 4,5 m 6,8 m 6,7 m 5,3 m 3,4 m 
57 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 235613000 2016 538002019 2016 305502000 2016 246110000 2016 314193000 2016 236119000 2016 258875000 2016 248367000 2016 246512000 2016 256662000 2016 477224700 2016 309681000 2016 566367000 2016 564896000 2016 244180000 2016 258407000 2016 210446000 2016 477013500 2016 246830000 2016 341049000 2016 210072000 2016 305997000 2016 219128000 2016 245149000 2016 256664000 2016 209671000 2016 356785000 2016 248245000 2016 311564000 2016 314419000 2016 305541000 2016 248448000 2016 244707000 2016 311011400 2016 305846000 2016 219612000 2016 305375000 2016 304867000 2016 236621000 2016 311046100 2016 256953000 2016 305395000 2016 248835000 2016 245190000 2016 341891000 
9244207
8221363
9536064
9364136
9056040
9195377
9771456
9313747
9341732
9584499
9592006
9045792
9727065
9519200
9219874
7638519
9088287
9512563
9466348
8860444
7810222
9506148
7034969
9238351
9741712
9007063
9675274
7915307
9146120
8908791
9534274
9313759
9456745
8804543
8915524
9100255
9438585
9229130
9487885
9346811
9060675
9245263
9507374
9361366
8920983
CONMAR HAWK DANAVIK BIRGIT G, MYRTE 
WILSON GRIMSBY STORTEBEKER IRELANDWILSON AVONMOUTH NORDFJORD WOOLLOOMOOLOO 
NORD BELUGA 
FREYASILVER FIRDA WILSONHAMBURG NADINE VENTURE ALAMOSBORG 
WILSON MERSIN SPIEKEROOG KLEVSTRAND 
CEMLUNA SANTAREGINA WILSON TYNE CEMBAYTORPOGERTRUD G WILSON ASTAKOS IJSSELBORG 
VIDFOSS IRENAARCTICA THORCOCOBRA WILSON HOLLA SCOTIAN EXPRESS PODLASIE WILSON ELBE ONEGO PONZA WILSON ALICANTE GOTLAND HARENGUS 
VQGH9V7FT8V2QD5PBII8PSBZDEG7LAYM79HA2335PHFB9HA2901VRLT3C6WH69V3218 14,1 m 
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 
4 389440 m 4 155845000000 m 4 126205000000 m 4 790149 m 4 124537000000 m 4 155679000000 m 4 114368000000 m 4 118543000000 m 4 1704000000 m 4 105013000000 m 4 14504000000 m 4 17403000000 m 3 861233 m 3 10203000000 m 3 102722000000 m 3 847400 m 2 124421000000 m 3 909553 m 3 460305 m 3 955226 m 3 710252 m 2 113923000000 m 3 809171 m 3 154879000000 m 3 102707000000 m 3 118605000000 m 3 112404000000 m 3 965104 m 3 104245000000 m 3 718635 m 3 727868 m 3 106944000000 m 2 550961 m 3 128733000000 m 3 910021 m 3 110441000000 m 2 117702000000 m 3 100931000000 m 3 129541000000 m 3 473609 m 2 567213 m 2 766090 m 3 945650 m 3 651273 m 3 113572000000 m 
9V8171 PECN LGNY3 C4CL2 VRHU9 PCMV V4KI2 P3PA6 V2GM5 OWFM6 PHOH 9HA3977 C4BX2 3ERP8 9HWY5 C6TB2 8PAK3 V2ES8 9HA2370 PBTT C6XJ4 V2QK4 OXTS2 V2EB4 V2BM2 ZDKL5 C6WT9 9HGK9 V2ED8 9HA2539 PHOO V4WE2 
6,2 m 4,8 m 3,6 m 5,1 m 5,5 m 
4 m 
9,6 m 7,2 m 4 m 4,2 m 8,3 m 5,9 m 5,4 m 5,3 m 6,1 m 3,5 m 7,3 m 9,8 m 5,4 m 8,9 m 4,4 m 5,2 m 4,9 m 6 m 5,1 m 7,6 m 5,5 m 5,1 m 6,3 m 5,7 m 6,4 m 9 m 6,4 m 4,3 m 4,5 m 5,2 m 4,1 m 6,4 m 
4 m 2,8 m 5,5 m 7,5 m 13,4 m 6,8 m 
58 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 305799000 2016 246162000 2016 305844000 2016 305961000 2016 311005500 2016 210604000 2016 210935000 2016 311026000 2016 311028300 2016 212346000 2016 212636000 2016 311367000 2016 212893000 2016 311461000 2016 314179000 2016 314187000 2016 314396000 2016 215268000 2016 314416000 2016 215579000 2016 314417000 2016 218793000 2016 246797000 2016 246816000 2016 246865000 2016 341376000 2016 351431000 2016 351532000 2016 247302400 2016 229411000 2016 352105000 2016 248131000 2016 248379000 2016 352328000 2016 352559000 2016 353018000 2016 353397000 2016 354077000 2016 248700000 2016 248764000 2016 354205000 2016 354780000 2016 355773000 2016 357203000 
92900489052692 VESTFJORD8911504 STIGFOSS9631345 ONEGO ROTTERDAM 9291119 ATLANTIC HERO 9017434 WILSON HOOK 9211078 FRI KVAM9156199 NINA9229166 FRI SEA96665229376048 HANNA8412687 GREEN FROST8918461 WILSON SAGA8822583 GREEN MAGIC9173290 WILSON CAEN9178458 WILSON CLYDE 9491745 WILSON FLUSHING 9174270 PESSADA8518297 JUMBO7810210 WILSON MALM 8518340 PLUTO9358022 BBC MAPLE LOTTA 9466324 ANDESBORG937030594663628211100 VESTLANDIA9377676 IMPERIAL FORTUNE 915412795679469662320 DODO9384954 MINERAL HOKKAIDO 7419200 WILSON ROUGH 7382495 WILSON ROSS92882399580508 INDIA9324239 PAQUIS9303833 ATLANTIC BRIDGE 9231315 NEW COMMAND 9404431 BULGARIA9507362 WILSON ALMEIRA 9590838 CENTENNIALHARMONY 9164445 GLORY PEGASUS 9620633 NORD SIRIUS9620554 YU XIANG HAI 
V2FU5 7 m 
2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 2 
697650 m 763837 m 871721 m 761653 m 623201 m 618631 m 655592 m 602978 m 595108 m 619813 m 625084 m 351901 m 446645 m 790921 m 782625 m 674835 m 220611 m 563483 m 611501 m 253121 m 604511 m 737087 m 928059 m 673620 m 657377 m 512897 m 670121 m 628729 m 257125 m 612976 m 937496 m 434286 m 695701 m 729954 m 589087 m 
107028000000 m 527640 m 434531 m 768536 m 945954 m 500777 m 670115 m 634402 m 698224 m 
PGFGV2QK2V2QO7C6XD5P3TW95BAG4C6WA8C6YB35BZH35BGV2C6SK3P3PD8C6VY58PRM8PRV8PAH39HIH78PAJ89HUH78PAJ9DDRJPCLCPCMIPCOFV4ZP23EGO93FQW7ICNY9HA3311 9,8 m 
3EQA6 9HSL5 9HCC6 3EAE9 3FCO7 3EAK9 H3WT H9TY 9HA2477 9HA2502 HOKS 3FIL8 3EWK7 3FRS6 
10,4 m 3,9 m 4,8 m 6,1 m 
9 m 25,5 m 16,8 m 7,3 m 10,3 m 3 m 13,9 m 10,2 m 8,9 m 10,4 m 
3,3 m 5,3 m 7,5 m 6,1 m 5,8 m 6,3 m 3,4 m 3,6 m 
12,8 m 8,2 m 5,4 m 6,7 m 
6 m 5,6 m 5,4 m 5,9 m 13,5 m 5,2 m 6,9 m 3,2 m 7,3 m 8,7 m 4,5 m 6,1 m 4,6 m 6,2 m 8,4 m 10,7 m 
59 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 231605000 2016 235070715 2016 357212000 2016 370453000 2016 370833000 2016 371162000 2016 371873000 2016 235101907 2016 372184000 2016 372401000 2016 372425000 2016 373522000 2016 373681000 2016 374171000 2016 249720000 2016 374566000 2016 374907000 2016 477675000 2016 236339000 2016 236386000 2016 477855400 2016 236453000 2016 538002113 2016 538002828 2016 236597000 2016 236622000 2016 538004923 2016 538005085 2016 538005284 2016 538005652 2016 538005700 2016 538005941 2016 538006425 2016 548922000 2016 563031000 2016 241128000 2016 564076000 2016 566014000 2016 636016408 2016 241299000 2016 257151000 2016 636017462 2016 258204000 2016 244673000 2016 259958000 
9667760
9430129
9490894
9597812
9375721
9300570
9660097
9263241
9461128
9573921
9694995
9539341
9609512
9725469
9150482
9739032
9544097
9200330
9195482
9156187
9729312
9195640
9316165
9332212
9060778
9505338
9639787
9498822
9422940
9697155
9721413
9705299
9703825
9743215
9668934
9612076
9295567
9727041
9284879
9628946
6700652
9240809
6609901
9374973
9164184
KONGSBORGJANET CHANJIN DANGJINDONA TARA GDFSUEZPOINTFORTIN VOYAGEURS 
PARADISE BAY NORD VENTURE LAKE DEER 
SUNLIGHT LILYKING MILONORD MISSOURI WILSON LEER PLAINPALAIS PRIMROSE ATLANTIC FEDERAL OSHIMA 
OCEAN INTEGRITY EEMS-DART GENCO PREDATOR GENCO THUNDER AASLI 
CONSTANCE PRETTY VICTORY ANASTASIA 
DOLCE VITA INTERLINK ACTIVITY SBI ANTARESBEN RINNES WESTERN MIAMI ULTRA TOLHUACA SAMJOHN VISION 
SAGAR SAMRAT 
UNION VOYAGER 
ANNAFAME HOLLANDIA BERGE ATLANTIC 
OZ2145 5,5 m 2BZI7 6,6 m 3FUT 17,8 m 3FIF 10,5 m 3EZM3 9,5 m 
2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 1 2 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 
635778 m 979548 m 688402 m 545297 m 438334 m 739610 m 737917 m 409649 m 521700 m 259398 m 733675 m 516277 m 709375 m 722193 m 585009 m 503823 m 713648 m 625763 m 898524 m 556705 m 439043 m 802934 m 734147 m 986713 m 267333 m 617359 m 711595 m 875844 m 324469 m 575702 m 256421 m 732578 m 110221 m 628859 m 733284 m 557391 m 677073 m 523116 m 630267 m 548083 m 743192 m 
115256000000 m 697493 m 489497 m 152459 m 
3EBL9 3FUJ5 2GZW7 3FGF4 3FTG7 3FIJ4 3FHB 3FGT3 3FBX2 9HEB5 3EGT5 H9FT VRVY8 ZDHO6 ZDHX2 VROL5 ZDIK5 V7GK2 V7LZ4 ZDKD7 ZDKL7 V7ZV4 V7AX2 V7CM6 V7FR9 V7GE5 V7IH7 V7MZ5 DUHN 9V3427 SVBI4 9V8716 9V3247 D5GA7 SVBX2 LCKA D5LB6 LHHU3 PHKV LAIP5 
11 m 12,6 m 6,7 m 9,1 m 7,3 m 10,6 m 7,2 m 12,3 m 11,7 m 5,3 m 13,4 m 8,7 m 9,9 m 4,7 m 4,8 m 13,1 m 3,4 m 11,4 m 7,1 m 7,1 m 4 m 8,6 m 8,2 m 10,5 m 7,2 m 7 m 7,4 m 8,3 m 7,4 m 5,7 m 11,2 m 10,7 m 8,5 m 6,8 m 7,1 m 5 m 6,4 m 3,9 m 6,8 m 10,9 m 
60 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 269042000 2016 269665000 2016 273111100 2016 244810054 2016 244810690 2016 273313950 2016 273317810 2016 273385430 2016 273388730 2016 244910000 2016 304010228 2016 245091000 2016 304011028 2016 304048000 2016 304057000 2016 245528000 2016 305203000 2016 305255000 2016 305370000 2016 305612000 2016 305614000 2016 305693000 2016 305738000 2016 209089000 2016 209722000 2016 209886000 2016 210075000 2016 210350000 2016 210940000 2016 212340000 2016 212836000 2016 212932000 2016 215062000 2016 215228000 2016 215247000 2016 215400000 2016 215948000 2016 219663000 2016 219667000 2016 220465000 2016 229101000 2016 229125000 2016 229214000 2016 229264000 
9176747
9244087
7625691
9634165
9259020
7700099
7700087
8603377
8603365
9215658
9197466
9393266
9234305
7716763
9518414
9521344
8710998
9366110
9462500
9536521
9415325
9390135
9620657
9467598
9453377
9224685
9617325
9226786
9227675
9413913
9180372
9190119
9431006
9588354
9174268
9498250
9231298
9618159
9618147
9253193
9414462
9597238
9625463
9644500
LUGANOFEDOR VARAKSIN JUMBO KINETICSARASIRIUSCANOPUSALEKSANDR SIBIRYAKOV INZHENER PLAVINSKIY FLINTERDIJKPAULADELFBORGNESTORCEMENT TRADER THOMASHAGLAND CHIEF MOSVIKCLIPPER MIAMI CAROLIN G,HEINZ G,BBC POLONIAWILSON DURNESS SLOMAN DISPATCHER ORIENT TRANSITBLUE WAVE 
SANTA HELENA 1 DINACRETAN WAVE 
ISADORAONEGO POWER WILSON NEWCASTLE AMALIA 
OSOGOVO MENDOCINO MINIK ARCTICA 
NORDPOL STADION II 
NEDIMNBA REMBRANDT 
HBDE HBLX UCKU PCFO PBWL UHVP UCTB UHJB UBFM PBAB V2LK PHMR V2AA8 V2GQ4 V2GR4 PBYM V2PT9 V2DM2 V2DX9 V2QE2 V2EZ6 V2FJ4 V2FO3 5BZZ2 5BGC3 P3YA8 5BNF3 P3EE9 C4XH2 5BTE2 P3LA8 P3QY8 9HA2628 9HA2677 9HHP7 9HA2725 9HGD8 OUSM2 OURZ2 OVSF2 9HA3070 9HA3088 9HA3154 9HA3182 
11,9 m 8,1 m 6,7 m 6,8 m 6,8 m 5,8 m 5,7 m 7,6 m 7,5 m 4,3 m 6,2 m 4,1 m 3,8 m 7,1 m 5,3 m 5,4 m 
5 m 6,6 m 5,6 m 5,2 m 6,3 m 4,8 m 6,1 m 9,8 m 8,3 m 8 m 3,5 m 4,1 m 13,1 m 8,2 m 6,1 m 8,1 m 8 m 9,1 m 13,6 m 10,3 m 7,8 m 3,5 m 3,6 m 11,2 m 9,5 m 14,5 m 9,8 m 13,7 m 
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 
744762 m 101663000000 m 744593 m 501791 m 643179 m 754663 m 626912 m 689560 m 475372 m 530073 m 578863 m 364847 m 796748 m 556035 m 624210 m 491885 m 485080 m 727115 m 535032 m 700918 m 464386 m 715497 m 748886 m 391467 m 388710 m 158109 m 351692 m 161127 m 311422 m 147490 m 255024 m 153541 m 430903 m 690555 m 327067 m 
225833 m 469597 m 455937 m 401148 m 365037 m 240069 m 399449 m 181320 m 
61 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 229531000 2016 229565000 2016 230625000 2016 231016000 2016 231092000 2016 231100000 2016 231108028 2016 231108029 2016 231108267 2016 231117000 2016 231120000 2016 231136000 2016 231392000 2016 231565000 2016 235082802 2016 235095836 2016 235096881 2016 235101092 2016 235101105 2016 235102851 2016 235110509 2016 235114195 2016 235114546 2016 235118563 2016 235507000 2016 236111321 2016 236111832 2016 236111913 2016 236256000 2016 236439000 2016 236555000 2016 236561000 2016 240058000 2016 240385000 2016 240434000 2016 240564000 2016 240626000 2016 240690000 2016 241044000 2016 241084000 2016 241085000 2016 241196000 2016 241198000 2016 241237000 2016 241429000 
9617519
9282613
9590802
9013074
5370620
5428817
9121766 
9722821
9139555
7110995
7827249
9563407
9626156
9647289
9201695
9271391
9343637
9713167
9484807
9125188
9698977
9234070
9341108
9297096
9498729
9302061
9130212
9487873
7928251
9212125
9329459
9291121
9343833
9343895
9354844
9434369
9483542
9483554
9434395
9434400
9593218
9703239
LEOPOLD LD PELAGIANI KUMPULA 
GRONALID STIGABRUGV MULAGJOGV VIKINGUR HANS A BAKKA 
HENRIETTE HAV TIND NORDIC RIGA VECTIS ISLE 
BERGE EIGER BERGE KINABALU TEAL BAYBERGE HAKODATE CAPE STORK VIKING CALEDONIA YORKEDDYSTONE ANDANTEBBC GERMANY SICILIAN EXPRESS 
FEHN LUNA SCANDINAVIANEXPRESS VISNESDANAEANANGEL FORTUNE KAVO ALKYON PERGAMOSARIST, 
ANANGEL GUARDIAN AEOLIAN VISION 
ANANGEL TRUST ANANGEL COURAGE ANANGEL VENTURE 
9HA3383 17,5 m 1 1 9HA3410 5,7 m 1 1 OJPC 6,9 m 1 1 OZ2098 1 1 OZ2062 3,7 m 1 1 XPMB 3,8 m 1 1 OW2135 1 1 OW2222 1 1 XPYV 1 1 OW2188 1 1 XPQU 6,9 m 1 1 OW2038 5,2 m 1 1 OZ2054 6,4 m 1 1 OZ2071 4 m 1 1 
0 120008 m 1 394687 m 1 251787 m 0 21488 m 1 415032 m 0 1150540000000 m 0 36117000000 m 0 1621470000000 m 0 190913 m 0 614411000000 m 0 7571000000 m 0 1904390000000 m 0 233338 m 0 1459950000000 m 0 23057 m 0 340188 m 1 497145 m 1 146971 m 1 249522 m 1 111665 m 1 192045 m 0 221632 m 0 382710 m 1 287100 m 1 248155 m 1 45358 m 1 239787 m 1 402665 m 
5,2 m 1 1 1 
1 397187 m 1 46681 m 0 148315 m 1 336271 m 1 328312 m 0 247616 m 0 207915 m 1 298182 m 0 237502 m 1 261074 m 1 294665 m 1 157869 m 0 158342 m 0 37468 m 1 208899 m 1 311837 m 
2DXO72GAS82GFF52GWL92GWN32HDY32IKK42JAC42JBO32JSM7ZIQT3ZDGU3ZDKW7ZDNF8ZDGK3ZDIH5ZDJR4ZDJS2SXMISXVDSYVTSWGWSVHYSWZTSVBC2SVBF4SVBF5SVBO4SVBO3SVBR6SVCJ4 9,1 m 1 1 
6,5 m 1 1 7,5 m 1 1 9,1 m 1 1 
	.	17,5  m 1 1 
	.	17,6  m 1 1 
10,1 m 1 1 
6 m 1 1 17,8 m 1 1 4,2 m 1 1 17,3 m 1 1 5,9 m 1 1 4,4 m 1 1 6,4 m 1 1 7 m 1 1 
5,9 m 1 1 13,5 m 1 1 5,2 m 1 1 7,8 m 1 1 8,9 m 1 1 7,1 m 1 1 9,5 m 1 1 9,5 m 1 1 12,6 m 1 1 18,4 m 1 1 
	.	6,8  m 1 1 
	.	6,9  m 1 1 
9 m 1 1 17,8 m 1 1 11,5 m 1 1 
62 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 244142000 2016 244234000 2016 244674000 2016 244726000 2016 244770393 2016 244790509 2016 244820422 2016 244830430 2016 244848000 2016 244855000 2016 244956000 2016 245297000 2016 245347000 2016 245377000 2016 245634000 2016 245732000 2016 245806000 2016 245912000 2016 245953000 2016 245955000 2016 245973000 2016 671135000 2016 246227000 2016 246265000 2016 246443000 2016 246518000 2016 246572000 2016 246598000 2016 246634000 2016 246659000 2016 246663000 2016 246695000 2016 246699000 2016 246775000 2016 246883000 2016 246912000 2016 247282300 2016 248005000 2016 248494000 2016 248674000 2016 248675000 2016 248689000 2016 248698000 2016 248938000 
9420813
9361354
9481594
9420849
9721669
9556313
9650585
9710464
9420837
9604184
9467225
9568249
9466051
9232486
9466374
9656498
9559092
9420772
9466312
9420784
9135822
7053264
9521368
9232797
9356529
9391658
9333541
9419280
9463437
9551935
9551947
9549035
9504140
9504138
9656503
9546461
9426037
9386512
9430959
9430973
9430961
9507350
9536428
9498248
DIAMANTGRACHT BORNHOLM MARIETJE DEBORAH DYNAMOGRACHT SYMPHONY SUN FLINTER RIDHI FAIRMASTER BIGROLL BARENTSZ DONAUGRACHT VIKINGBANK DOUWE-S ELBEBORG 
ALASKABORG FULDABORG ARAGONBORG 
SIERRA LEYRE FALKNES FLINTER ROSE ORANJEBORG ALANA EVITA DEO VOLENTE AMAZONEBORG BEATRIX ERIEBORG HAPPY DELTA 
STORNESFLINTER ALAND FLINTER ATLANTIC ROLLDOCK STORM TAAGBORG ITALICGROBUSTOWILSON NICE WILSON NANTES WILSON NARVIK WILSON ALGECIRAS DRAGONERA 
PBLQ 9 m PHNK 5,8 m PBWB 7,1 m PBSX 8,7 m PBXE 5,4 m PCEJ 5,3 m PCYQ 7,2 m PCPC 5,1 m PBSY 7,5 m PCOR 5,1 m PBMO 5,7 m PBZJ 5,3 m PBPU 9,3 m PFBN 3,1 m PBUX 8,4 m PBIK 5,3 m PCNZ 8 m PBNQ 7,7 m PCGK 6 m PBOF 6,6 m PCPM 4,6 m 5VAR7 5,1 m PBUB 6,1 m PIAG 7,8 m PBRU 4,5 m PHFJ 5 m PHIN 8,5 m PBTQ 6,5 m PBVT 5 m PBXF 7,4 m PBXK 6,8 m PCKX 7,5 m PCKY 5,5 m PCJK 5,3 m PCQX 5,2 m PCSZ 9,9 m IBYH 9,8 m 9HA2121 17,3 m 9HA2385 7,4 m 9HA2463 6,5 m 9HA2464 4,8 m 9HA2471 3,1 m 9HA2475 6,2 m 9HA2582 9,4 m 
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 
99194 m 419767 m 387927 m 659543 m 447801 m 385955 m 333750 m 472481 m 175524 m 348150 m 168300 m 392273 m 581073 m 268436 m 201771 m 390288 m 203176 m 425762 m 225777 m 103356 m 315408 m 258157 m 372636 m 254518 m 268037 m 340326 m 191623 m 276737 m 396392 m 423446 m 207823 m 244624 m 
65898 m 278912 m 378320 m 330577 m 438631 m 315626 m 277088 m 238967 m 245596 m 269812 m 271610 m 127610 m 
63 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 249066000 2016 249075000 2016 249076000 2016 249252000 2016 249375000 2016 249377000 2016 249381000 2016 249384000 2016 249400000 2016 249431000 2016 249634000 2016 249637000 2016 249647000 2016 249687000 2016 250001723 2016 250002012 2016 250002033 2016 250002821 2016 250004214 2016 253362000 2016 255805609 2016 255805662 2016 255805672 2016 255805685 2016 255805827 2016 256118000 2016 256562000 2016 256668000 2016 256738000 2016 256794000 2016 256908000 2016 256944000 2016 257414000 2016 314207000 2016 314216000 2016 314220000 2016 314222000 2016 314251000 2016 314258000 2016 314261000 2016 314377000 2016 305812000 2016 314397000 2016 305460000 2016 305394000 
9064891 WILSON HARRIER 9HJP9 5,8 m 9116022 WILSON HERON 9HJW9 5,8 m 9014717 WILSON BREMEN 9HJV9 4,3 m 
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 
193385 m 432210 m 359378 m 236124 m 173175 m 444371 m 354492 m 
5102 m 250761 m 486818 m 213647 m 
8280 m 243161 m 161681 m 352109 m 191382 m 
49383 m 252552 m 222735 m 181310 m 292211 m 
96789 m 373420 m 331541 m 247728 m 312166 m 
41051 m 185550 m 402557 m 448855 m 270308 m 
43779 m 353926 m 239692 m 368812 m 121792 m 274070 m 135687 m 262955 m 454278 m 187936 m 402370 m 123142 m 
20098 m 374902 m 
9721011 ANANGEL SPIRIT 9HA4172 910154600 CSL CLYDE 9HQQ9 
9126900 WILSON BREST 9HSV4 9515280 SILDA 9HA4224 9537472 SANNA 9HA4225 9756236 H1373 9HA4230 9749829 CORATO 9HA4240 9493016 ALONA 9HWM9 9145231 TRAPEZITZA 9HAZ8 9150236 WILSON GHENT 9HBK5 9413690 9HYA9 9440241 ARKLOW MANOR EIHC3 9440253 ARKLOW MARCH EIIX5 9527659 ARKLOW FALCON EIJB8 9509487 ARKLOW MUSE EINV3 9757096 ARKLOW CAPE EI-SA-9 9507893 E,R,BAYERN LXCE 9691929 LINDA OLDENDORFF CQFH 9718442 CARLOTA BOLTEN CQGM 9702596 GEORG OLDENDORFF CQGW 9714240 LUISE OLDENDORFF CQEI 9713052 OLDENDORFF CQAY 9596052 NORDSEINE 9HA3825 9381861 PIRIN 9HXN8 9355161 MADEIRA 9HAA9 9135664 EVDOXIA 9HA2920 9469508 ADAM I 9HA4010 9476068 STAR II 9HFI9 9363053 SIDARI 9HGG9 9279044 EIDSVAAG SIRIUS LMAA3 9017381 WILSON HUMBER 8PSP 9192612 WILSON CADIZ 8PSY 9005742 WILSON DVINA 8PTC 9064906 WILSON HAWK 8PTD 9005754 WILSON DOVER 8PUH 9117117 WILSON EMS 8PUN 9125841 WILSON SAAR 8PUQ 9491733 WILSON FARSUND 8PAE7 9390109 WILSON DUBLIN V2FV4 9491757 WILSON FEDJE 8PAH4 9501241 MICHIGAN V2EK5 9245275 ONEGO CAPRI V2ED7 
10,6 m 6,9 m 5,5 m 7,5 m 7,8 m 
6 m 14,7 m 17,3 m 6,9 m 5 m 14,9 m 7,1 m 5,6 m 3,8 m 8,5 m 3,6 m 11,4 m 11,3 m 10,2 m 7,9 m 12 m 
6,8 m 
5,7 m 18,1 m 10,8 m 10,4 m 
7,1 m 11,4 m 3,4 m 5,7 m 5,9 m 5,2 m 6 m 5,2 m 3,9 m 3,5 m 3,8 m 3,5 m 6,4 m 7,5 m 7,6 m 
64 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 277397000 2016 319504000 2016 277312000 2016 341095000 2016 273379740 2016 305364000 2016 273374170 2016 273334820 2016 273137200 2016 269684000 2016 351104000 2016 308632000 2016 351445000 2016 308924000 2016 351674000 2016 351785000 2016 351908000 2016 305266000 2016 352212000 2016 309165000 2016 352337000 2016 309186000 2016 352692000 2016 352843000 2016 305245000 2016 353093000 2016 353143000 2016 305160000 2016 353495000 2016 354029000 2016 311000148 2016 354170000 2016 311000259 2016 354299000 2016 311000299 2016 354781000 2016 354803000 2016 355153000 2016 355568000 2016 311000367 2016 355806000 2016 355980000 2016 356259000 2016 356320000 
9047269
9329916
8806242
7359278
9076260
9376775
9175274
9549281
8837928
9244075
9573995
9283992
9729879
8401535
9375927
9579781
9721877
9448451
9079157
9001904
9156785
9195676
9607813
9539535
9435117
9708758
9500883
9357236
9402952
9579793
9645932
9641900
9700794
9423528
9465320
9254666
9597343
9623740
9479204
9234410
9425679
9476939
9665487
9727297
CASSIOPEACALEDONIAN VANGUARD ANDROMEDA 
TIWALAFRIO VLADIVOSTOK NOVAYA ZEMLYA 
ANDERMATT PACIFIC LEGEND 
JING LU 150 DANICA HAV 
NEW HYDRA ARIADNE IKONSTAR NORDIC BOTHNIA GREEN KLIPPER 
FRI TIDE MELODIA 
BBC COLORADO INDIGO SPICAHONG YUANBBC VERMONT GLOBAL STARMILOS WARRIOR ISLAND DUKE FRONTIER EXPEDITION AFRICAN HARRIER PORT SHANGHAI 
PORTAGEKT BIRDIE NORD PLUTO EIBHLINFRI MOON TRITON HAWK KING COAL 
WESTERN MANDAL 
LYTAZCOO2LYRJV4JW2UCRZV2DX3UBJN2UFNZUCJEHBLZHPSHC6VB8HPYZC6ML93FFM2HPDAH8SLV2DM63EVU9C6VY93FEK8C6VW43EZI23EYG6V2DK83ESQ83EUX3V2DB53FIQ3HOZDC6AT63FQCC6BG83FXF3C6BL8HOFH3FUJ73EOH8HOCBC6BU53FPP2HOEN 7,8 m 3EBI3 7,3 m HPHN 6,2 m 
1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 
436208 m 395432 m 456270 m 292438 m 190374 m 242402 m 300588 m 265162 m 
36210 m 339687 m 374626 m 347666 m 197443 m 321730 m 446183 m 314506 m 290397 m 395307 m 450293 m 288433 m 
89388 m 185779 m 413511 m 370112 m 133947 m 376074 m 396960 m 160082 m 
81842 m 245799 m 23545 m 281275 m 429854 m 760917 m 156057 m 226202 m 505107 m 397659 m 107971 m 345982 m 392534 m 29077 m 482338 m 271447 m 
5,4 m 5,5 m 6,9 m 3,8 m 
6 m 3,6 m 6,5 m 6,6 m 8,1 m 5,4 m 9,9 m 12,5 m 5,4 m 4,1 m 8,2 m 11,9 m 8,6 m 5,6 m 10,7 m 5 m 7,2 m 4,7 m 13,6 m 10,6 m 6,6 m 9,4 m 13,8 m 6,2 m 6,5 m 11,1 m 4,8 m 18 m 6,3 m 12,3 m 10 m 17,9 m 8,5 m 10,2 m 17,2 m 3 m 11,6 m 
65 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 356410000 2016 259610000 2016 305125000 2016 305113000 2016 357403000 2016 357629000 2016 259584000 2016 370052000 2016 259017000 2016 370235000 2016 311002500 2016 370460000 2016 370736000 2016 370749000 2016 370785000 2016 311003700 2016 370971000 2016 305815000 2016 371378000 2016 371545000 2016 371638000 2016 371839000 2016 311009700 2016 371897000 2016 371985000 2016 304948000 2016 372268000 2016 372308000 2016 372352000 2016 305835000 2016 305691000 2016 373009000 2016 373131000 2016 373154000 2016 373271000 2016 373354000 2016 373393000 2016 373408000 2016 373442000 2016 373489000 2016 373497000 2016 373505000 2016 311032200 2016 373541000 2016 311040500 
96048617720843 HORDAFOR II 9404235 ODERTAL9369071 HC EVA MARIE 9453080 C,ATLAS9687227 NORDIC OSHIMA 92206779490258 JUBILANT GLORY 9521356 HAGLAND CAPTAIN 9375939 ULTRA PANTHER 9314624 G,B,CORRADO 9370329 IVS SHIKRA9375941 STELLAE MARE 95248159423504 CAPTAIN ANDREADIS 9163582 KRISTIN D9461312945890195677269303510 TAI PROSPERITY 9552276 NAVIOS PHOENIX 91721058920995 GREEN CRYSTAL 9039121 INTERIM9450806 LONGSHORE 9229128 HANSEATIC TRADER 9316880 OCEAN MINERVA 9491678 ROYAL HARMONY 9526710 ROYAL JUSTICE 9501679 LOUIS9512381 V2FJ39514212 CAPE HARMONY 9590072 NAVIOS CENTAURUS 9589138 AROUZU95976809606053 FEDERAL KIBUNE 9615119 CLIPPER BELLE 967565296237389500699 TRANS OCEANIC 96151719478846 NORD CASSIOPEIA 9343613 AFRICAN HALCYON 9500754 HUBERT FEDRY 8804567 
3EYD8 14 m LJWD 4 m V2CW4 3,5 m V2GM7 5 m 3FQN 9,2 m 
1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 
496208 m 351071 m 60585 m 93594 m 408240 m 146984 m 460916 m 133702 m 191760 m 193897 m 236337 m 385583 m 348914 m 479810 m 146574 m 321644 m 113949 m 147671 m 179225 m 287506 m 235956 m 88347 m 418284 m 385882 m 286045 m 257626 m 155918 m 277899 m 223663 m 300622 m 334889 m 205851 m 141389 m 437703 m 239302 m 395578 m 414653 m 345079 m 370962 m 396728 m 298974 m 144857 m 314019 m 365569 m 337041 m 
H3IILLUZ3FCELAYX73ESA3C6WY23ESY3H9QL3EXX53FPI4C6XA63FXQ3V2FV73FHX3EDC43FFF33EXT4C6XH53FBB73FHW9V2BW63EIK63FTM43FKU7V2QJ6V2FJ33FIB33EWJ23FJC43FOI53FNJ73FBM33FYI73EDE23FOD23EUB63FAO7 9,6 m C6YG7 7,3 m 3FNB6 8,5 m C6YO8 5 m 
13,7 m 5 m 15,4 m 6,4 m 13,7 m 13,6 m 5,9 m 8,9 m 8,3 m 10,6 m 3,7 m 7,2 m 6,4 m 4,5 m 7,5 m 9 m 9,7 m 7,8 m 10,7 m 6,1 m 6,2 m 6,4 m 6,6 m 6,8 m 5,4 m 7,3 m 11 m 10,4 m 11,5 m 3,7 m 6,4 m 8,6 m 17 m 6,4 m 12,7 m 14,3 m 
66 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 373724000 2016 373795000 2016 373802000 2016 373872000 2016 373903000 2016 374034000 2016 304882000 2016 374279000 2016 374322000 2016 374423000 2016 374460000 2016 374512000 2016 304743000 2016 311117000 2016 375258000 2016 258829000 2016 375607000 2016 258809000 2016 414073000 2016 419000180 2016 432976000 2016 440209000 2016 440407000 2016 440537000 2016 258725000 2016 477017900 2016 477024700 2016 477102800 2016 477114500 2016 477126000 2016 477188800 2016 477193300 2016 477203500 2016 477213100 2016 477213300 2016 477219300 2016 477224600 2016 258493000 2016 477250100 2016 477250800 2016 477271700 2016 477289500 2016 477477600 2016 477514900 
9566473 AM BREMEN 9711937 NORD VIRGO 95817609470296 BASIC PIONEER 9599810 BERGE TSURUGI 9748461 STAR PATHFINDER 9323089 SVARTFOSS9728174 NORD POLLUX 9727120 NORDIC OASIS 9728136 LOWLANDS COMFORT 9258557 ADASTRA 
9758143 AMSTEL STORK 9045728 NOTOS 9145140 KINE9052666 SLETRINGEN 9007075 NORSUND 8504272 
9238404 HAGLAND SAGA 9620516 HE HUA HAI 94782009687722 BRILLIANT ADVANCE 9686546 
9019729 HL PORT KEMBLA 90391578505953 FALKLAND 9639567 
9617935 MIN SHENG 19389813 GOLDEN OPPORTUNITY 9363649 HONG JING92003929470375 M,V,GOLDEN PEARL 9707833 BUNUN FORTUNE 9498731 OCEAN TOPAZ 9497062 CF DIAMOND95687189639517 MORITZ OLDENDORFF 9591997738262794386389628049 SPRING SUNSHINE 971531197187399729324 OCEAN VISION 9587180 MAPLE GLORY 
H9PI 6,7 m 
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0 
278331 m 506355 m 433511 m 261328 m 459488 m 265466 m 375577 m 
98586 m 129896 m 314544 m 
66799 m 333388 m 373175 m 587791 m 214677 m 387248 m 291093 m 225606 m 339267 m 184018 m 338225 m 326935 m 187069 m 454690 m 334540 m 353641 m 188272 m 277889 m 213700 m 
44872 m 275928 m 352560 m 125419 m 479373 m 337014 m 204238 m 308256 m 290685 m 431203 m 589719 m 260771 m 248192 m 350170 m 277475 m 
H3UE3EZA93EZZ43EYI43EKG3V2PR33FQC53ELS63FGQ73FQF63FOP7V2OY2C6WT4J8B3396LAYK7J8B3530LAXY7BOUMAVHU7JQVD7LODSNX7DSOW5LAZB7VRLL7VRJN4VRED6VREJ2VRZV7VRMI8VRNZ5VRLO8VRIL5VRHU4VRMQ9VRLT2JWUNVRLR9VRLR6VRNG3VRNZ9VROR2VRGV4 6,2 m 
13,4 m 10,1 m 7,6 m 13,7 m 12,3 m 5,7 m 7,2 m 13,7 m 10,7 m 6,3 m 7,8 m 4,8 m 3,4 m 4,8 m 3,6 m 4 m 3,7 m 14,1 m 6,8 m 7 m 11,9 m 8,9 m 9,6 m 4 m 13,6 m 13,7 m 13,9 m 12,7 m 12,5 m 8,9 m 8,2 m 7,4 m 7,3 m 13,3 m 14,7 m 7,7 m 3 m 10,5 m 10,6 m 7,2 m 12,3 m 14,5 m 
67 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 477519500 2016 477558000 2016 477628500 2016 477637100 2016 477661700 2016 305680000 2016 477700600 2016 477764400 2016 477766700 2016 477790200 2016 477820000 2016 477841000 2016 311379000 2016 518515000 2016 258192000 2016 304691000 2016 538002376 2016 538002631 2016 311449000 2016 538002938 2016 538003499 2016 538003690 2016 538003819 2016 538003887 2016 538004143 2016 538004180 2016 538004182 2016 538004245 2016 538004290 2016 538004344 2016 538004383 2016 538004387 2016 538004405 2016 538004473 2016 538004475 2016 538004750 2016 538004851 2016 305598000 2016 538005055 2016 538005068 2016 304183000 2016 538005164 2016 538005185 2016 538005243 2016 538005278 
9470387
9162057
9595175
9609536
9486568
9448346
9438626
9579054
9660279
9739082
9236169
9216420
9346835
7926409
8101379
9088263
9387358
9354856
8822595
9330812
9435648
9450832
9347944
9189677
9594913
9213947
9577630
9218416
9595723
9510694
9595917
9610468
9590917
9216248
9501071
9658903
9446582
9535591
9209532
9593830
9235488
9371074
9547166
9662423
9673850
M,V,GOLDEN DIAMOND FUDA 
SILVERMINE GLORY MERCY 
M,V,GOLDEN BULL NINGBO DOLPHIN HONGXIN OCEAN 
YONG HUAN YONGTAI 
EDMYHANSEATIC SPIRIT STAR JENNIFER 
GENCO RAPTOR GOLDEN FENG QUINN JAVOCET MAESTRO TIGER ECOFAITH G,O, INDUSTRIAL CHIEF INTERLINK LEVITY V7VY9 
Q KEENOLYMPIC GLORY FEDERAL SUTTON FEDERAL SPRUCE 
PELOPIDAS FEDERAL TYNE ALPHA HOPE BBC VIETNAM BRAVEHEART SEA PROTEUS HC BEA-LUNA PLATE QUEEN 
IKAN LUDING NUNAVIK 
VRMP8 VRVO2 VRJE4 VRNS2 VRGF2 V2FH9 VRKC7 VRIT9 VRKO2 VROC7 VRWS2 VRWU4 C6WU3 E5U2465 LKYK V2OT2 V7AA2 V7KK2 C6VY4 V7NB8 V7RG4 V7SN9 V7TK4 V7TU8 V7VK6 V7VP6 V7VP8 V7VY9 V7WF9 V7WN3 V7WS7 V7WT3 V7WV6 V7XG3 V7XG6 V7YW5 V7ZL2 V2EY4 V7AR6 V7AU3 V2AU7 V7BL7 V7BQ2 V7CD2 V7CK9 
13,9 m 7 m 6,2 m 8,7 m 6,4 m 8,3 m 12,9 m 7,7 m 6,7 m 6,9 m 7,7 m 13 m 9,4 m 5 m 3 m 5,2 m 11 m 7 m 6,8 m 8,8 m 17,5 m 6,7 m 6,7 m 10,8 m 14,7 m 6 m 10,7 m 9,1 m 12,1 m 7,3 m 7,5 m 7,5 m 11,5 m 12,9 m 10,8 m 10,4 m 17,1 m 5,9 m 11,8 m 12,9 m 7,5 m 6,5 m 4,9 m 6,9 m 8,5 m 
1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 
4794 m 383888 m 333719 m 514997 m 426755 m 
63736 m 348975 m 264558 m 348192 m 250379 m 
1628 m 390628 m 555518 m 412681 m 436304 m 100363 m 177735 m 482779 m 548364 m 645407 m 289640 m 494616 m 
88274 m 156019 m 324077 m 140175 m 357300 m 197408 m 386338 m 349733 m 192876 m 399332 m 380115 m 183768 m 377267 m 234999 m 266185 m 
72767 m 139932 m 547159 m 374597 m 255438 m 376598 m 170508 m 438742 m 
68 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 311665000 2016 538005490 2016 538005534 2016 538005612 2016 538005613 2016 311834000 2016 538005692 2016 314076000 2016 538005705 2016 538005903 2016 314084000 2016 538006000 2016 538006012 2016 538006035 2016 538006054 2016 538006126 2016 314158000 2016 538006596 2016 538006872 2016 548802000 2016 548862000 2016 548910000 2016 314168000 2016 548936000 2016 563002500 2016 305561000 2016 563129000 2016 563215000 2016 563960000 2016 305931000 2016 564220000 2016 564242000 2016 564535000 2016 564638000 2016 564648000 2016 258111550 2016 564900000 2016 565114000 2016 314189000 2016 566337000 2016 258091000 2016 566533000 2016 566619000 2016 566831000 
8907876
9169342
9224697
9230000
9271511
9228069
9709245
9110925
9714757
9311220
9118147
9713911
9705328
9721310
9442378
9719537
7414183
9392456
9446453
9336892
9591181
9700029
7382677
9728382
9598323
9511648
9713076
9738789
9296858
9240548
9300221
9427029
9401960
9528017
9362231
      0
9679799
9606041
8822636
9598323
7407697
9612313
9529504
9617674
SWAN CHACABUCO RAVE 
ATLANTIC HAWK INTERLINK SAGACIOI0 FEDERAL RHINE INTERLINK_ABILITY 
FEDERAL SCHELDE NORD DRACOSBI PEGASUSNAESS COURAGEOUS 
SBI CAPOEIRA WILSON ROUEN 
BELLE TAINEEPSON TRADER I MANGAN TRADER iii 
WILSON RYECRYSTAL CONFIDENCE CMB VAN MIEGHEM 
TRUST AMITY 
ALAM PINTAR MARGARETHA 
UNITED SERENITY NORD GALAXY 
PLATOCMB VAN MIEGHEM HORDAFOR 4NORD MUMBAI NORD SUMMITHAI JIN 
C6TJ6 8,1 m V7EL5 6 m V7EU2 7,5 m V7FL5 8,2 m V7FL6 6,7 m 
1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 
187463 m 174226 m 338308 m 216173 m 233427 m 477616 m 346177 m 
63838 m 314992 m 663001 m 503744 m 482050 m 208858 m 205563 m 511652 m 424087 m 260146 m 145890 m 220995 m 330850 m 103779 m 126973 m 243405 m 162400 m 393718 m 249685 m 308726 m 171048 m 318393 m 281464 m 328315 m 412645 m 333991 m 186154 m 340369 m 231012 m 323989 m 320937 m 182774 m 213541 m 163021 m 
33747 m 483157 m 55372 m 
C6TY3 V7GD2 8PNZ V7GF3 V7HZ7 8POF V7IV3 V7IY4 V7JC8 V7JI4 V7JY6 8PQS V7OW5 V7MQ6 DUAL DUEK DUGY 8PRC DUIB 9V9164 V2QD7 9V3755 9V3325 9VBK4 V2GH4 9V2557 9V3625 9V8106 9V7781 9V2743 LDFH 9V2330 9V2566 8PRX 9V9164 LDCM 9V9326 S6RW5 9V7102 
11,9 m 7 m 10,8 m 9,8 m 13,9 m 6,6 m 7,7 m 7,3 m 10,3 m 13,1 m 14,2 m 7 m 12,2 m 9,7 m 8,4 m 9,2 m 10,5 m 4,8 m 9,9 m 8,8 m 6,4 m 7,8 m 7,3 m 12,5 m 6,9 m 11,8 m 14,4 m 7,6 m 8,9 m 9,1 m 0 m 9 m 11,3 m 3,2 m 7,6 m 6,5 m 10,4 m 10,5 m 11,9 m 
69 
Uttanríkis- og vinnumálaráðið & Oljuvinnufelagið  Frágreiðing um sjóvinnu veitingar 
2016 566857000 2016 567444000 2016 577346000 2016 636008972 2016 636013153 2016 636015033 2016 636015035 2016 636015043 2016 636015048 2016 636015197 2016 636015278 2016 636015477 2016 636015651 2016 636015708 2016 636016044 2016 636016068 2016 304058000 2016 636016461 2016 636016656 2016 636016690 2016 636017004 2016 636017071 2016 636017222 2016 636017226 2016 636017398 2016 304011029 2016 636091817 2016 636092156 2016 636092516 2015 231136000 
9593048
9296303
9638678
8911102
8911085
9493896
9613056
9498834
9493913
9485899
9521863
8800315
9609744
9615042
9667423
9521394
9518402
9364851
9358395
9109536
9127928
9708045
9463671
9462366
9314090
9234317
9384320
9540871
9673525
9139555
CEMTEX INNOVATION CHARANA NAREE 
TRITON REEFER WHITNEY BAY THISSEAS 
NESTOR 
USOLIENS YAKUTIA FRIENDLY ISLANDS LOCOMOTION INDIAN FRIENDSHIP 
WIGEON 
SIERRA QUEEN LEGIONY POLSKIE UBC ODESSAUBC OHIO MINERAL ENERGY DELIA 
BBC MANITOBA EVELYN SCHULTE RIO TAMARA VESTHAV 
9V9849 8,3 m HSCH 9,3 m 
YJWB6ELLM5A8KZ8A8YE2A8YE4A8YF8A8YG5A8ZE9A8ZR3D5AZ6D5CA9D5CI6D5ED2D5EG2V2GR5D5GH2D5HD9A8XF2D5IV7D5JD8D5JV7D5JW3D5KS4V2AB4A8TD6A8XR5D5EO5 13 m OW2038 5 m 
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 
	.	0  337347 m 
	.	1  348247 m 
1 397524 m 1 352730 m 
	.	0  289302 m 
	.	1  175132 m 
1 433947 m 1 216541 m 1 274567 m 1 319023 m 1 443436 m 
	.	0  393001 m 
	.	1  395127 m 
1 363622 m 1 277838 m 0 135180 m 
	.	0  187836 m 
	.	1  413809 m 
1 36484 m 1 368492 m 
	.	0  372487 m 
	.	1  336356 m 
1 422925 m 0 195846 m 
	.	0  296940 m 
	.	1  374373 m 
1 254547 m 1 230274 m 1 380594 m 0 1904390000000 m 
13,1 m 6,8 m 6,9 m 
14,1 m 7,3 m 7,1 m 
12,2 m 7,7 m 6,4 m 7,7 m 
14,2 m 10 m 10,3 m 11,3 m 6,1 m 5,5 m 9,9 m 8,2 m 5,6 m 
7,9 m 14 m 11 m 3,7 m 7,4 m 
14,2 m 
2031 2030 1851 
70 

Sjóvinna 
Sjóvinnupolitikkur 2017 
Sjóvinnupolitikkur 2017 
Uttanríkis- og Vinnumálaráðið 

álit  Sjóvinnupolitikkur 2017 

UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Inngangur og samandráttur 
Tørvur á yvirskipaðari maritimari strategi 
Navigare necesse est,  tað er neyðugt at sigla. Men áðrenn tú leggur frá landi, er neyðugt at seta út í kortið. 
Grannalond okkara, sum við stoltleika kalla seg siglandi tjóðir, hava eina orðaða maritima strategi, har greið mál eru sett fyri, hvussu tey framhaldandi kunnu teljast millum heimsins fremstu sjóvinnutjóðir. Føroyar, hvørs høvuðsvinnur og atknýttar vinnur í so stóran mun eru knýttar at sjónum, eiga sjálvsagt at hava eina yvirskipaða maritima strategi. Ein slík strategi skal seta greið mál um, at Føroyar vilja vera í oddinum, tá ið tað snýr seg um burðardygd, um virðisøking, vitanarskapan, og hvussu vit fáa fleiri vinnur tengdar at sjónum. Tá málið er sett, greina vit okkum fram til, hvussu vit røkka málinum. Tað er hetta ein strategi, ella ein langtíð­ arætlan, snýr seg um. 
Hetta álit fevnir, samsvarandi arbeiðssetninginum, um sjóvegis handilsskipavinnu ella shipp­ ing vinnu, útbúgvingar innan maritima vinnu og avleiddar vinnur beinleiðis tengdar at hes­ um. Sostatt fevnir hetta álit um ein part av teimum økjum, sum hóskandi kundu verið í einari samlaðari maritimari strategi. Men tað merkir ikki, at tað er neyðugt at bíða við at útinna til­ mælini í hesum áliti, til ein maritim strategi, ið fevnir meiri breitt, er orðað. Mælt verður staði­ liga til, at fara beint undir at fremja átøkini í hesum áliti, tí tey stuðla undir, og eru týðandi liður í einari komandi samlaðari maritimari strategi. 
Tilgongdin at orða politikkin 
Landsstýrismaðurin í Uttanríkis­ og vinnumálum setti í januar 2016 ein arbeiðsbólk við um­ boðum fyri viðkomandi myndugleikar og vinnuna at dagføra sjóvinnupolitikkin og gera eina maritima strategi fyri Føroyar . 
ítøkiligi arbeiðssetningurin hjá bólkinum er, at 
orða eina maritima strategi fyri Føroyar og herundir lýsa fylgjandi tættir:  Hvussu kann FAS skipanin framhaldandi vera kappingarfør útbúgvingarmøguleikar Skapa fleiri avleiddar vinnur 
Arbeiðsbólkurin og arbeiðsgongd 
Tey sum hava sitið í arbeiðsbólkinum eru:Anna Borg Dahl og Gunvør Balle frá Uttanríkis­ og vinnumálaráðnum hava leitt arbeiðið Esther Dahl, ráðgevi fyri Reiðarafelagið fyri FarmaskipHans Johannes á Brúgv, stjóri í SjóvinnustýrinumPáll Hansen, umboð fyri Faroese Maritime UnionWilhelm Petersen, stjóri á VinnuháskúlanumNiclas Hovgaard, fulltrúi í MentamálaráðnumPetur Alberg Lamhauge, ráðgevi í Fíggjarmálaráðnum 
Arbeiðsbólkurin hevur hildið regluligar fundir, ið vóru skipaðir í ymisk evnir. Sum partur av kanningararbeiðinum hevur skrivaratoymið havt fundir við umboð fyri reiðara­ og shipping vinnuna og avvarðandi lærustovnar og myndugleikar1. Arbeiðið hjá arbeiðsbólkinum byggir í stóran mun víðari á álitið Sjóvinnupolitikkur frá juli 2010, álit um bachelorútbúgvingar í 
1 sí fylgiskjal 2: Fundaryvirlit 
5 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
6 
Vinnuháskúlanum frá juni 2006 og tær royndir, sum FAS­umsitingin, Sjóvinnustýrið, skatta­ myndugleikar, útbúgvingarskipanin og vinnulívið hava havt hetta tíðarskeiðið, síðani sjøtul av álvara varð settur á at marknaðarføra FAS­skipanina. íblástur er eisini fingin frá FAS álitinum frá 2006, frá uppriti frá Sjóvinnustýrinum frá 2014 um FAS og frá búskapargreiningum um FAS­skipanina frá 2010 og 2016. Somuleiðis hava vit brúkt frágreiðingini Føroyar  eitt land í Arktis frá 2013, umframt maritimar frágreiðingar og strategiir, sum grannalondini og ES hava orðað seinastu árini, serliga: Danmark i arbejde  Vækstplan for det bla Danmark frá 2012 og Maritime muligheter  bla vekst for grønn fremtid  Regjeringens maritime strategi, sum norska stjórnin lat úr hondum í 2015. Eisini hevur arbeiðsbólkurin brúkt greiningar og niður­ støður frá Tilmæli um at kanna møguleikarnar fyri at leggja allar maritimar útbúgvingar sam­ an á einum stað, ið varð handað Mentamálaráðnum í 2010. 
Bygnaðurin í álitinum 
álitið er skipað á tann hátt, at í kapittul 1 er greitt frá endamálinum við politikkinum, og ein visjón er orðað. í kap. 2, 3 og 4 verða tey átøk viðgjørd, sum skulu til fyri at røkka visjónini. 
Kapittul 2 lýsir og viðger FAS skipanina. Herundir, hvussu FAS­skipanin er kappingarfør innan heilsu, trygd og umhvørvi á sjónum. Eisini verður nomið við umsitingarligar karmar og markn­ aðarføring av FAS skipanini, fíggjarligar treytir o.a. 
Kapittul 3 lýsir og viðgerð førleikar og útbúgvingar, herundir verandi maritimar útbúgvingar, hvørji útbúgvingartilboð eru, og hvat skal til fyri at gransking og skeiðs­ og útbúgvingartilboð eru á einum nøktandi støði til tess at styrkja Føroyar sum maritiman vitanar­ og tænastudepil. 
í kapittul 4 verða vinnuframaskipanir og atgongd til váðafúsan kapital viðgjørd, umframt hvat skal til á hesum øki fyri at maritima vinnan kann menna seg . 
Og kapittul 5 nemur við arbeiðið frameftir, m.a. hvussu tryggjað verður, at tilmælini í hesum áliti verða gjørd til veruleika og um týdningin av, at ein yvirskipað maritim strategi, ið fevnir breiðari enn hetta álit, verður orðað. Eisini verður mælt til, at ein maritimur arbeiðsbólkur ella Maritimt Forum verður sett til at seta orð á og mæla til yvirskipað maritim strategisk átøk. 
Niðurstøða og tilmæli 
Grundleggjandi fyri, at føroysk sjóvinna kann mennast, er, at yvirskipaðu karmarnir eru væl skipaðir. Tað snýr seg um, at hava einfaldar og kappingarførar karmar  bæði fíggjarliga og í dygd. Tað hevur týdning, at tey, ið ætla at fara undir virksemi innan hesa vinnugrein í Føroyum hava atgongd til kapital og ráðgeving, eins og tað er týdningarmikið at bjóða fram dygdar­ góðar útbúgvingar og skeið soleiðis, at fleiri og vitanartung størv verða skapt í vinnuni. 
Niðurstøðan frá búskapargreining av teimum fyritøkum, ið fáast við shipping­ og reiðara­ virksemi, er, at tað eru fyritøkur, ið eru staðsettar í Føroyum, ið skapa størstu virðisøkingina fyri samfelagið. Uppgávan er tí fyrst og fremst at stuðla undir og skapa karmar fyri, at fleiri fara undir og leggja reiðaravirksemi í Føroyum. 
Innflagging av útlendskum skipum í føroysku skipaskránna, har krav bert er um at hava um­ boðsmann í landinum, skapar nøkur størv á landi og nakað avleitt virksemi. Tað hevur týdning at fáa fleiri skip inn í skipanina, tí ásannast má, at fleiri dygdarskip í skipaskránni eru við til at lyfta støðið á FAS skipanini til at vera ein dygdarskrá. Við fleiri skipum í skipanini kunnu myndugleikarnir sum frálíður loyva sær at seta størri krøv til reiðaríini, um hvørjar uppgáv­ ur skulu loysast í Føroyum, og harvið skapa størri avleitt virksemi. Tí hevur tað týdning, at marknaðarføra FAS skipanina, soleiðis at fleiri útlendsk reiðarí velja at skráseta skip síni í FAS og leggja umsitingarligar uppgávur í Føroyum. 
Niðurstøðan er somuleiðis, at verða fleiri skeið og útbúgvingar boðin út innan hetta økið, fer tað við tíðini at skapa áhuga millum fólk at starvast í shipping og sjóvinnuni sum heild, og at 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
økja um hugin at byrja nýtt virksemi innan maritimar vinnur. Tí er tað umráðandi at raðfesta útbúgving og førleikamenning soleiðis, at arbeiðsmegi við røttum førleikum fæst til vega. Tað snýr seg um at samskipa maritimar útbúgvingar, at uppstiga útbúgvingar til bachelor støði og bjóða fleiri handilsligar útbúgvingar fram, herundir shippingbreyt á miðnámi o.a. 
Til tess at tryggja, at ferð veruliga kemur á tær maritimu vinnurnar í Føroyum, mælir arbeiðs­ bólkurin eisini til, at eitt Maritimt Forum verður skipað og at ein yvirskipað maritim strategi verður orðað. Hetta forum verður bindilið millum almennar myndugleikar og privatu vinnuna og skal verða hoyringspartur og tilmælandi m.a. viðvíkjandi nýggjum maritimum átøkum. Tal­ an skal vera um ein aktivan viðspælara í víðari menningini av føroyskum sjóvinnupolitikki og í aat skipa karmar fyri maritimt virksemi í breiðari merking enn hetta álitið viðger . 
7 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Kap. 1 Sjóvinnupolitikkur 
1.1 Endamálið við at orða sjóvinnupolitikk 
Politikkurin skal vera eitt amboð til at sjóvinnan gerst ein enn størri drívmegi fyri vøkstri í føroyska samfelagnum, enn hon er í dag. Málið er, at politikkurin fer at varpa ljós á vakstrar­ møguleikarnar í sjóvinnuni, og at fáa myndugleikar og vinnu at samstarva um at fremja átøk­ ini í hesum áliti . 
Gongdin seinastu mongu árini hevur verið, at føroysk arbeiðsmegi og vinnulív flytir seg frá fiskivinnu til aðrar skyldar vinnur, sum t.d. tænastur av ymsum slag til sjóvinnuna, so sum shipping, skeiðsvinna og annað2. Henda gongd er serliga vorðin týðilig í føroyska samfelagn­ um eftir at lóggávan viðvíkjandi FAS í 2008 varð dagførd við tí endamáli, at gera skipanina kappingarføra við aðrar skipanir av sama slagi. Broytingin skapti betri karmar og fortreyt­ ir fyri, at ein sjóvinna við avleiddum virksemi kundi vaksa fram í Føroyum. Síðani tá er før­ oyski handilsskipaflotin vaksin úr uml. 40 skipum í 2009 til 87 í januar 2017, ella við uml. 10 skipum um árið í miðal. Hetta hevur havt við sær, at størv á landi tengd at hesi vinnu eru økt, herundir reiðaravirksemi, skeiðsvirksemi, umsiting av manning til skip, lønum, roknskapi, um­ framt trygging og fígging av virksemi og skipum. Reiðarafelagið fyri Farmaskip er eftir fáum árum blivið eitt av størstu vinnugreina­feløgunum í landinum, við uml. 780 mió. kr. í lønarút­ gjaldingum undir FAS í 2015. 
Hóast ávísa framgongd seinnu árini, kann ein undrast á, at shipping vinnan ikki er størri í einum landi sum Føroyum, ið hevur langar og fjølbroyttar royndir at útbúgva sjófólk, ið eru nógv eft­ irspurd sum arbeiðsmegi bæði hjá føroyskum og útlendskum arbeiðsgevarum. Nýggjastu greiningarnar av inntøkum frá FAS skipanini3 vísa, at samlaða talið av innflaggaðum skipum er ikki vaksið stórvegis seinastu 3­4 árini, men tó er vert at viðmerkja, at í 2015 flaggaðu 10 skip inn, men 9 flaggaðu út. í 2014 góvu avleiddar inntøkur frá FAS­skipanini tí almenna góðar 60 mió. kr. Mett verður, at einir 1500 føroyingar sigla undir einari skipan, ið kann samanberast við FAS í mun til uml. 1000 í 2009. Niðurstøðan ger greitt, at rúm er fyri vøkstri, og nógv fleiri inntøkur kunnu vinnast burturúr FAS­skipanini. 
Tað er vorðið ein bygnaðarligur trupulleiki, at skattagrundarlagið í Føroyum er smalkað, tí alt fleiri persónar arbeiða undir skipanum  í Føroyum og uttanlands  har vanligur inntøkuskattur ikki verður goldin til føroyska samfelagið. Tá tað kemur til FAS og sjóvinnu er talan um altjóða vinnu, har arbeiðsmegin sannlíkt vildi farið í aðrar líknandi skipanir uttanlands, um eingin FAS skipan var. Tí snýr tað seg um, at skapa so nógv størv og avleitt virksemi av FAS skipanini á landi í Føroyum sum gjørligt, soleiðis at ein vøkstur í føroyskari sjóvinnu eisini kemur at geva munandi íkast til almennu kassarnar. 
Høvuðsdenturin í hesum áliti verður tí lagdur á at lýsa, hvussu føroysk sjó­ og flutningsvinna kann vera kappingarfør, og samstundis skapa vøkstur í inntøkum, arbeiðsplássum, innan skeið­ og útbúgvingartilboð og í øðrum avleiddum vinnum. Greitt er, at her er talan um eina vinnu, ið krevur langskygda politiska raðfesting, tí tað tekur tíð at byggja røttu førleikarnar upp. Men verður rætt borið at, kann talan verða um eina vinnugrein, ið skapar týðandi virðis­ øking til føroyska búskapin og samfelagið sum heild. 
Tað almenna skal gera sítt við at skapa góðar karmar, men tað er umráðandi, at vinnan loftar møguleikanum, soleiðis at vit kunnu byggja eina týðandi vinnugrein upp. 
2 í hesum áliti verður orðið shipping brúkt í týdninginum sjóvegis farmaflutningsvinna og útgerðarvirksemi tengt at hesum. 
3 Frágreiðing hjá Hans Ellefsen og Hera á Rógvu frá mai 2016 
8 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Her eru nøkur av amboðunum, sum tað almenna kann ávirka, fyri at skapa góðar karmar: 
		  Avgjøld og skattareglur, persóns­ og partafelagsskattareglur. (Fíggjarmálaráðið) 
		  FASskipanin,sjóvinnulóggáva,herundirkrøvtilskip,skrásetingaro.a.(Uttanríkis­og vinnumálaráðið) 
		  Førleikar og útbúgvingar (Mentamálaráðið) 
		  Tilgongdavogatgongdtilskikkaðaarbeiðsmegi.Hettagerstbæðigjøgnumpersóns­ skatt, arbeiðsmarknaðargjøld og útbúgvingar. (Fíggjar­ og Mentamálaráðið) 
		  Atgongd til váðafúsan kapital 1.2 Visjón og mál Visjón:Føroysk shipping-vinna skal verða ein týðandi leikari í altjóða høpi, sum skapar avkast, framburð og vælferð. Nágreinað merkir hetta, at góðir karmar skulu skapast kring sjóvegis farmaflutningsvinnu, útbúgvingar innan maritima vinnu, og avleiddar vinnur tengdar at hesum, soleiðis at henda vinnugrein er við til at styrkja og fjøltátta búskapin. FAS skipanin hevur ein týðandi leiklut í at røkka hesum málum . 1.3 Hvussu røkka vit visjónini? Fyri at røkka visjónini, skal landsstýrið tryggja sær, at: Føroyar sum sjóvinnutjóð: 
		  liva upp til altjóða lóggávu og eftirlit viðvíkjandi heilsu, trygd og umhvørvi á sjónum 
		  kunnu bjóða kappingarførar skattligar og fíggjarligar treytir 
		  havagóðtilboðatbjóðainnanførleikamenning,útbúgvingarogskeiðinnanmaritima økið 
		  áhaldandi arbeiða við at menna maritima geiran í Føroyum 
		  setaneyðugaorkuavtilmiðvísaogáhaldandimarknaðarføringavFAS­skipaniniso­ leiðis, at fleiri skip flagga inn í skipaskránna, tí fleiri skip skapa meira avleitt virksemi og fleiri dygdarskip í skipanini eru við til at lyfta støðið á FAS skipanini til at vera ein dygdarskrá 
		  skapakarmarfyrigóðumvinnuframaskipanumogváðafúsumkapitali,atfíggjashipp­ ing- og reiðarívirksemi 
9 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
10 
Kap. 2 Føroyska Altjóða Skipaskráin 
Føroya Altjóða Skipaskrá (FAS) varð sett á stovn í 1992. í fleiri øðrum londum er skipaskráset­ ing ein týðandi táttur í búskapinum, og endamálið við FAS var, at skipaeigarar skuldu kunna skráseta síni skip í eini føroyskari skipaskrá til kappingarførar treytir í mun til tær treytir, ið fleiri onnur lond kundu bjóða. í 2008 varð lóggávan um FAS dagførd við tí endamáli at skapa fyritreytir fyri, at ein sjóvinna við avleiddum virksemi kundi vaksa fram í Føroyum. 
Kappingarføri hjá FAS er treytað av 
		  At lóggáva og eftirlit viðvíkjandi heilsu, trygd og umhvørvi er á einum hóskandi støði. 
		  At skipanin verður marknaðarførd 
		  At fíggjarligu treytirnar eru lagaligar og støðugar. 2.1 Føroyar skulu liva upp til altjóða krøv innan heilsu, trygd og umhvørvi á sjónum 2.1.1 ILO og IMO Lóggávan á sjóvinnuøkinum viðvíkjandi m.ø. tekniskum krøvum til skip, útbúgvingar­ og manningarviðurskiftum, arbeiðs­ og liviumstøðunum umborð á skipum og verju av hav­ umhvørvinum tekur støði í altjóða sáttmálum, sum verða samtyktir av IMO (International Maritime Organisation) og ILO (International Labour Organisation). Føroyar hava atlimaskap í IMO, og eru tað serstakliga Sjóvinnustýrið og sendistova Føroya í London, sum umboða Føroyar á regluligu fundunum í IMO. Føroyar eru limir í ILO gjøgnum Danmark, men vanligt er ikki at umboð fyri landsstýrið luttekur á fundum í felagsskapinum. Fylgt verður við í ILO málum, og frágreiðingar verða gjørdar til ILO. ILO og IMO konventiónir skulu verða implementeraðar so hvørt, sum tær koma í gildi altjóða. Tað er týdningarmikið, at umboð fyri avvarðandi myndugleikar hava møguleika fyri at luttaka í altjóða fora, sum umrøða og samtykkja reglur fyri skipaferðslu. Hetta fyri at tryggja, at føroysk sjónarmið og áhugamál verða tikin við, tá ið nýggjar altjóða reglur verða ásettar. Tað er eisini eins um­ ráðandi, at altjóða reglur verða implementeraðar í føroyska lóggávu í nóg góðari tíð, innan tær koma í gildi altjóða. Fyri at røkka hesum máli er tað avgerandi, at hetta arbeiðið fær nóg høga raðfesting . Lóggávan á sjóvinnuøkinum, serstakliga reglurnar við heimild í lógini um trygd á sjónum, eru rúgvismiklar, og er talan um eitt umfatandi tekniskt regluverk um bygging av skipum og út­ gerð og verju av havumhvørvinum. Sjóvinnustýrið hevur eina lítla umsiting í mun til uppgáv­ urnar hjá stovninum, og tí hevur tað týdning, at stovnurin raðfestur góða samstarvið við hini norðurlondini hægri í sambandi við arbeiðið at seta reglur í gildi á økinum. Tilmæli: Føroyska sjóvinnulóggávan eigur framhaldandi at verða dagførd samsvarandi altjóða krøv­ um, tí hetta er ein fortreyt fyri, at skip undir føroyskum flaggi yvirhøvur kunnu virka á altjóða marknaðinum. Nóg mikið av umsitingarligari orku eigur at vera tøk, soleiðis at dagføringar av sjóvinnulóg­ gávuni verða gjørdar í nóg góðari tíð, og settar í verk til tíðina. Vit eiga at vera varin við at seta national eykakrøv ella serkrøv í gildi, tí hetta kann hava við sær verri kappingarføri fyri skip undir føroyskum flaggi. Sjóvinnustýrið eigur at raðfesta gott samstarv við hini norðurlondini høgt. 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
2.1.2 Port State Control og Paris MoU 
Paris Mou er ein felagsskapur, har 26 av sjóvinnufyrisitingunum í Europa og Kanada eru limir, men Føroyar eru ikki limir í Paris Mou. í øðrum pørtum av heiminum eru eisini skipað samstørv um eftirlit við skipum m.a. Tokyo Mou. osfr. Føroyar eru ikki limir í nøkrum av hesum felags­ skapum, men tað er mest viðkomandi fyri Føroyar at gerast limir í Paris Mou. Endamálið hjá felagsskapinum er at fremja eftirlit umborð á útlendskum skipum, sum koma í eina Paris Mou havn. Eftirlitið skal staðfesta, um skipini lúka altjóða krøv sambært m.a. SOLAS, MARPOL, STCW og MLC sáttmálunum. Við øðrum orðum verður kannað, um teknisku viðurskiftini á skipinum eru í lagi, at reglur um vernd av umhvørvinum verða hildnar, at manningin hevur kravdu førleikarnar, at hóskandi livi­ og arbeiðsumstøður eru umborð, og at kravd sertifikat eru í gildi, og eru umborð. Meginreglan hjá felagsskapinum er, at høvuðsábyrgdin fyri, at krøv­ ini sambært altjóða sáttmálanum verða yvirhildin, er hjá reiðarínum. ábyrgdin fyri at tryggja, at hesi viðurskifti eru í ordan, er hjá flaggmyndugleikanum. 
Tá skip í Føroysku Altjóða Skipaskránni koma í útlendskar havnir koma tey regluliga undir Port State Control. á hvørjum ári gevur Paris Mou út eina ársfrásøgn, har fløggini eru bólkað í ávíkavist hvítan, gráan og svartan lista, ið fevna um alt frá góðskufløggum til fløgg við vána­ ligari góðsku, ið verða mett at vera high ella very high risk. Uppgerðin er gjørd útfrá saml­ aða talinum av eftirlitum og afturhaldum í eitt 3 ára tíðarskeið. í 2011 komu Føroyar á tann hvíta listan hjá Paris Mou. At vera á hvíta lista hjá Paris Mou er eitt tekin um, at talan er um eitt góðskuflagg. 
Tá ið eitt skip hjá einum flagglandi við fáum skipum í skipaskránni verður afturhildið telur hetta nógv tann skeiva vegin, tá ið hagtølini verða gjørd upp. í mun til eina størri altjóða skipaskrá, hevur tað stóran týdning fyri eina lítla skipaskrá sum FAS, at skip ikki verða afturhildin, tí fleiri afturhald í einum ári kunnu føra til, at føroyska flaggið aftur endar á gráa lista. Skip, sum sigla undir flaggi, ið er á gráa ella svarta listanum koma meira tíðugt undir eftirlit í havnum í Paris Mou. 
Sjóvinnustýrið hevur gjøgnum mong ár víst á týdningin av, at Føroyar gerast limir í Paris Mou, men enn hevur hetta ikki borið á mál m.a. vegna vantandi fígging. árligt limagjald til Paris Mou kostar uml. 350.000 kr., og harafturat er neyðugt at seta tvey ársverk til at røkja eftirlits­ uppgávuna og at senda viðkomandi starvsfólk á neyðug skeið. útfrá hesum verður leystliga mett, at talan er um eina útreiðslu á uml. 2 mió. kr. um árið. Limaskapur hevði inniborið, at Føroyar, sum havnastatur, hevði havt skyldu til at havt eftirlit við ávísum tali av útlendskum skipum um árið, sum koma í føroyska havn. At vera limur í Paris Mou hevði styrkt myndina av Føroyum, sum ein flaggstatur, ið tekur trygd á sjónum, herundir fyri sjófólk og umhvørvið, í álvara . Við at lima seg inn gerast Føroyar limur saman við 26 øðrum flaggstatum í heimin- um, ið saman vilja virka fyri, at vánalig skip, sum ikki liva upp til altjóða trygdarstandardir, ikki sleppa at sigla . 
Skip undir føroyskum flaggi, sum í dag sigla millum lond við t.d. farmi til og úr Føroyum, koma javnan undir Port State Control í fremmandum havnum í t.d. Europa. Dømi eru um, at skip undir útlendskum flaggi sigla til og úr Føroyum við farmi, uttan at tey koma undir slíkt eftir­ lit, tí leiðin gongur úr Føroyum og beinleiðis til lond, ið ikki er partur av Paris Mou. At skip undir útlendskum flaggi sleppa at flyta farm til og úr Føroyum uttan at koma undir Port State Control, og harvið kunnu sleppa undan at lúka krøv í altjóða sáttmálum er, umframt at vera meiri vandafult fyri trygdina á sjónum og fyri umhvørvið, eisini kappingaravlagandi fyri skip undir føroyskum flaggi, sum flyta farm til og úr Føroyum, og eru undir strongum krøvum. 
Limaskapur í Paris Mou hevði verið við til at bøtt um trygdina á sjónum í Føroyum og sum heild lyft Føroyar sum sjóvinnutjóð upp á eitt hægri støði. 
í 2011 bað Sjóvinnustýrið IMO kanna, um Føroyar hava sett neyðugar reglur fyri skip í gildi, og um føroyskir myndugleikar fyrisita reglurnar á nøktandi hátt. Eftirlitsfólkini hjá IMO góvu føroyska flaggmyndugleikanum sera góð skoðsmál. Eftirlitsfólk frá IMO koma aftur á eftir­ lit hjá viðkomandi stovnum í Føroyum í 2022. Góð úrslit frá IMO eftirlitum eru eisini við til at styrkja kappingarføri, tí hetta er nakað, ið viðvirkar til at økja um áhugan fyri føroyska flagg­ inum sum eitt góðskuflagg. 
11 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Tilmæli: 
Tað er umráðandi fyri virksemið hjá teimum reiðaríum/skipum, sum eru í FAS, og fyri markn­ aðarføringina av FAS, at flaggið er á hvíta lista hjá Paris Mou. 
Fyri at røkka málinum um at halda flagginum á hvíta listanum hjá Paris Mou er tað neyðugt, at Sjóvinnustýrið hevur nøktandi arbeiðsorku og rættar førleikar til at hava tað neyðuga eftirlitið og samskiftið við reiðarí og skip um galdandi og nýggjar reglur, sum verða settar í gildi. 
Mælt verður til, at Føroyar verða limaðar inn í Paris Mou, og at peningur verður játtaður á fíggjarlógini til hetta. Tilmæli eru áður gjørd um hetta, m.a. í frágreiðingini Føroyar  eitt land í Arktis. 
Mælt verður til, at føroyskir myndugleikar framhaldandi lata seg góðskumeta av IMO. 
2.1.3 Aldursmark 
Løgtingslóg um FAS varð á vári 2011 broytt soleiðis, at Sjóvinnustýrið fekk heimild til at nokta skipum omanfyri ávísan aldur at verða skrásett í skránni. Heimild varð tó til at geva undantak frá ásetingini um sokallaða 20­ára aldursmarkið. í 2011 var føroyska flaggið á gráa listan­ um hjá Paris Mou, og 20­ára markið var mett at vera eitt neyðugt átak fyri at forða fyri, at FAS­skipanin ikki fekk fleiri innflaggingar av eldri skipum við vánaligari rakstrarsøgu, sum fóru at hava við sær, at flaggið fór enn longri niður. Um skipanini skuldi vera lív lagað mátti vend koma í. Aktørarnir í vinnuni og myndugleikarnir vóru ikki allir á einum máli um, hvørt tað var rætt at áseta hetta aldursmarkið. Seinni eru allir partar blivnir samdir um, at tað er rætt at hava eina heimild til at nokta skipum omanfyri ávísan aldur at koma inn í FAS­skipanina, men ávís ósemja er um, hvørt galdandi áseting eigur at verða endurskoðað soleiðis, at størri dentur verður lagdur á rakstrasøguna hjá skipinum heldur enn aldurin. 
Viðmerking: 
Nevndin er ikki á einum máli um, hvørt sonevnda aldursmarkið í lógini eigur at verða end­ urskoðað soleiðis, at størri dentur verður lagdur á rakstrasøguna hjá skipinum heldur enn aldurin. 
2.2 Marknaðarføring av FAS skipanini 
Ein FAS skrivstova varð sett á stovn í 2009, og peningur varð játtaður á fíggjarlógini til at marknaðarføra FAS­skipanina. Síðani 2008 er føroyski handilsskipaflotin vaksin úr uml. 30 skipum til uml. 90 skip í 2015. í 2010 vóru væntanir um, at talið av skipum í FAS longu í 2011 fór at koma upp á 100 skip. Harvið hevur gongdin ikki verið heilt sum væntað, og tí eigur ein ætlan at verða løgd fyri, hvussu størri gongd aftur kemur á innflaggingar í skránna. 
Bygnaðarliga liggur umsitingin av FAS, herundir marknaðarføring av skipanini, í Sjóvinnustýr­ inum saman við aðrari umsiting, ið hevur við innflagging av skipum at gera t.e. sýnsdeildini og manningardeildini. Upprunaliga vóru FAS og Sjóvinnustýrið skipað sum tveir sjálvstøðugir stovnar, men í 2010 varð avgerð tikin um, at leggja stovnarnar saman. Grundgevingin var, at FAS var ein ov lítil stovnur, og fakliga umhvørvið og virksemið sum heild hóskaði væl saman við virkseminum á Sjóvinnustýrinum. 
Kjakast kann verða um, hvørt tað er rætt at hesir stovnar liggja saman undir einari leiðslu. Ein spurningur, sum er reistur er, at tað kann hava við sær gegnistrupulleikar, at sami stovnur um­ situr sølu og marknaðarføring av einari skipaskrá og samstundis skal góðkenna innflagging­ ar av skipum útfrá reglum viðvíkjandi trygd. Arbeiðsbólkurin er tó komin til ta niðurstøðu, at, hóast ávísir vansar kunnu vera við verandi bygnaði, eru tað tó fleiri fyrimunir við at halda fast við hesari skipan. M.a orsakað av einum sterkari fakligum umhvørvi, og tí tað ikki er skynsamt at hava nógvar smáar fyrisitingarligar eindir. 
12 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Tað er eyðsæð, at tað krevur áhaldandi og støðugt arbeiði at marknaðarføra føroysku FAS­ skránna. Tí er tørvur á, at seta nøktandi orku av, bæði arbeiðs­ og peningaliga, til at markn­ aðarføra skipanina úti í heimi. í 2008 og 2009 vórðu játtaðar 1 mió kr. til marknaðarføring av FAS­skipanini. í 2010 varð hendan játtanin skorin burtur, og hevur stovnurin ikki síðan fingið serstaka játtan til marknaðarføring. Sjóvinnustýrið hevur tí ikki havt fíggjarligan møguleika til at seta eitt starvsfólk burturav at taka sær av hesi uppgávu, og hevur heldur ikki, eins og áður, havt sama fíggjarliga rúm til at taka lut á messum ella gera onnur marknaðarføringsátøk. 
Seinni í frágreiðingini verður víst á, at keyp av vørum og tænastum frá útlendskum reiðaríum við skipum í FAS í 2015 var 24 mió. kr., og er her serliga talan um keyp av tænastum frá umboðsmonnum, herundir lønarumsiting og skeiðsvirksemi, tvs. tænastur, ið skapa størv og virðisøking á landi í Føroyum. Tí er neyðugt, at seta størri orku av til at marknaðarføra FAS skipanina . 
Tilmæli: 
 Peningurin eigur at verða játtaður á fíggjarlógini til annaðhvørt ella bæði hesi tiltøkini:  at seta marknaðarføringsfólk í starv (umframt til útreiðslur til ferðing, messur, fram­ 
leiðslu av tilfari o.a.) ella til at keypa tænastu frá umboðsfólkum í ávísum útvaldum støðum kring heimin. 
2.3 Skattligar/fíggjarligar treytir og avleitt virksemi o.a. 
2.3.1 Treytir fyri skráseting í FAS, skattlig viðurskifti o.a. 
Skip, sum eru føroysk, og eru 100 BT ella meira, kunnu verða skrásett í FAS. Fyri at verða mett sum føroyskt, má eigarin vera føroyskur t .v .s . skal vera eitt parta-, smápartafelag ella ein vinnurekandi grunnur, skrásettur hjá Skráseting Føroya. útlendingar kunnu vera eigarar av partapeninginum. Harafturat eru nærri treytir viðvíkjandi skrásetingarmannagongdum, tjóð­ skaparbrævi, skráseting av rættindum í skipinum og krav um umboðsfólk, sum er búsitandi í Føroyum o .a . 
Umsitingarliga er tað lætt at stovna felag í Føroyum, tænastan í sambandi við skráseting av skipum er skjót og góð, og føroyskir skattamyndugleikar hava skjóta avgreiðslu. Karmarnir hava síðani 2008, tá ferð varð sett á at marknaðarføra FAS­skipanina, verið støðugir, og er tað neyðugt, um álit skal vera á skipanina . 
Tá hugt verður eftir fíggjarligu kørmunum í FAS skipanini, herundir skattligum treytum og gjøldum, sum tað almenna krevur í sambandi við skráseting v.m., sæst, at skipanin er fíggjar­ liga kappingarfør við aðrar skipanir av slíkum slag, serliga skipanir í Norðurlondum og í Europa. Bæði viðvíkjandi tonsaskatti, skattaafturbering, partafelagsskatti og gjøldum, sum Sjóvinnustýrið krevur, stendur skipanin seg væl í mun til hesar skipanir. Tó verður mett, at ávís gjøld, sum Sjóvinnustýrið tekur fyri tænastur, eiga at verða endurskoðað. Sæð í mun til skipaskráir hjá øðrum londum so sum Bahamas, Liberia og Panama hevur FAS­skipanin fleiri kostnaðir, og eru hesar skipaskráirnar umboðaðar við skrivstovum ella umboðsfólki kring allan heim . 
Reiðarí/feløg, sum hava skip í FAS kunnu velja, um tey ynskja at rinda vanligan partafelags­ skatt á 18% ella rinda skatt sambært tonskaskattalógini, har skatturin verður ásettur eftir stødd á skipinum. 
Skattligi fyrimunurin hjá reiðaríum at skráseta skipini í FAS er, at tey sambært skattalógini fáa afturborið ein part av útgoldnu hýrunum. Øll sjófólk í skipanini gjalda fast 35% í skatti (brutto­ skattur), og henda pening fær reiðaríið aftur frá landskassanum. Skipanin hevur harvið ikki útreiðslur við sær fyri landskassan, men gevur heldur ikki nakra inntøku frá persónsskatti. 
13 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Treytirnar fyri, at fáa skatt afturbornan eftir skattalógini er, at persónur ella felag, sum hevur fulla skattskyldu í Føroyum, rindar hýrurnar til persónar undir skattskyldu í Føroyum fyri: 
	.	1 .  Tænastu umborð á skipi, skrásett í FAS. 
	.	2 .  Tænastu umborð á skipi, sum eftir § 2, stk. 1, litra j, 2. pkt. í skattalógini verða javnmett við skip við heimstaði í Føroyum, og sum, um tey vóru føroysk, lúka treytirnar í § 1, stk. 1 í løgtingslóg um Føroyska Altjóða Skipaskrá. 
Eftir hesi áseting í skattalógini kunnu eisini onnur reiðarí enn tey, sum hava skip síni skrásett í FAS, t.e. reiðarí, sum hava skip síni skrásett í útlendskari skipaskrá, fáa skatt afturbornan frá TAKS. 
Hesi skip/reiðarí fáa skattaafturbering: 
	.	1 .  Reiðarí, ið hevur heimstað í Føroyum, og skip skrásett í FAS. (26 skip í 2015) 
	.	2 .  Reiðarí, ið hevur heimstað í Føroyum, og hevur skip skrásett í útlendskari skipaskrá, men skrásett hjá TAKS fyri at fáa skattaafturbering fyri hýrurnar. (22 skip í 2015) 
	.	3 .  Reiðarí, ið hevur heimstað í útlandinum, men felag skrásett í Føroyum, ið hevur skip skrásett í FAS. (56 skip í 2015) 
	.	4 .  Reiðarí, ið hevur heimstað í útlandinum, men felag skrásett í Føroyum, ið hevur skip skrásett í útlendskari skipaskrá, men skrásett hjá TAKS fyri at fáa skattaafturbering fyri hýrurnar. (13 skip í 2015) 
Øll tey skip, sum eru skrásett í FAS, eru fevnd av føroyskari lóggávu, og Sjóvinnustýrið hevur eftirlit við, at tey lúka øll krøv, sum skip í FAS skulu lúka. Hesi reiðarí hava rætt til at fáa bornan aftur allan tann skatt, ið manningarnar gjalda í Føroyum. 
Skipini, sum ikki eru skrásett í FAS­skipaskránni, fáa eisini bornan aftur allan tann skatt, ið manningarnar gjalda í Føroyum. ógreiða er um lógargrundarlagið á hesum øki, og kunnleiki er ikki til slíka skipan í londum, ið vit vanliga samanbera okkum við. 
Sambært greining av fíggjarligum avleiðingum fyri føroyska samfelagið av at hava eina skip­ an við afturbering av skatti sæst, at føroyski búskapurin lítið ella einki fær burturúr at út­ lendsk reiðarí kunnu skráseta síni skip í føroysku skattaskipanini, uttan at flagga skipini inn í FAS. Ein slík skipan kann samstundis vera við til at grannalond fara at síggja Føroyar sum eitt skattaskjól. Við slíkari skipan metir TAKS vanda vera fyri, at londini, har skipini eru skrásett, kunnu krevja føroyska skattavaldið eftir tí skatti, manningarnar á hesum skipum hava goldið til almennu føroysku kassarnar. Harvið kann landskassin koma at standa við einum tapi orsakað av hesi skipanini. Tí er arbeiðsbólkurin samdur um, at hesin skrásetingarháttur eigur at steðgast . 
Tilmæli: 
Mælt verður til at útfasa møguleikan hjá útlendskum reiðaríum at skráseta síni skip í føroysku skattaskipanini, uttan at tey eisini eru skrásett í føroyskari skipaskrá. Hetta kann verða gjørt á tann hátt, at eingi nýggj skip sleppa inn í hesa skipan, og tey, sum eru inni, fáa eitt áramál til at fara út úr skipanini. 
14 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
2.3.2 Inntøkur frá skatti, avleiddum vinnum o.a. 
Reiðarí í FAS skipanini rindaðu í 2015 íalt 1,6 mió kr. í partafelagsskatti og 300.000 kr í tonsa­ skatti. Hetta árið vórðu goldnar slakar 58 mió. kr. í lønum fyri arbeiði á landi hjá hesum vinn­ um. Hetta er peningur, ið økir um virksemið í landinum. Tað, sum lá eftir til almennu føroysku kassarnar í 2015 av persónsskatti, var áleið 25 mió. kr. í arbeiðsmarknaðargjøldum vórðu í 2015 goldnar 29,7 mio. kr. 
Av teimum reiðaríum, sum fáa skattaafturbering, eru tað serstakliga tey reiðaríini, sum hava sítt reiðarívirksemi í Føroyum, sum standa fyri lønarútgjaldingunum til størv á landi í Føroyum. Og somuleiðis eru tað hesi reiðaríini, sum gjalda nógv tann størsta partin av arbeiðsmarkn­ aðar­ gjøldunum, sum feløg í hesi vinnu rinda. 
í 2015 vóru goldnar góðar 786 mió. kr. í hýrum og lønum til persónar, sum starvast á sjógvi og landi hjá reiðaríum, ið fáa skattaafturbering frá TAKS. Allar hesar hýrur og lønir eru skatt­ skyldugar í Føroyum, men størsti parturin av skattinum verður borin aftur til reiðaríini. í 2015 vóru góðar 235 mió. kr. bornar aftur. í 2015 vóru 291 mió. kr. goldnar í hýrum til føroyingar við skipum í FAS og skipum, sum annars eru skrásett hjá TAKS til at fáa skattafturbering. Her er talan um pening, ið kemur inn í føroyska búskaparrenslið, men sum ivaleyst vildi komið frá øðrum líknandi skipanum, um vit ikki høvdu FAS ella skattaafturberingarskipan hjá TAKS. 
í 2015 keyptu feløg í hesum vinnum fyri slakar 242 mió. kr. í vørum og tænastum frá før­ oyskum fyritøkum. Ein partur av hesum keypi, sum t.d. keyp av olju, hevur minni ávirkan á føroyska búskapin, meðan keyp av ymiskum tænastum hevur størri ávirkan á búskapin. Aftur her standa føroyskt baseraðu reiðaríini fyri nógv størsta partinum av keypunum av vørum og tænastum í Føroyum, 211 mió. kr. móti 31 mió. kr. hjá útlendskt baseraðum reiðaríum. Størsti posturin hjá føroyskt baseraðum reiðaríum fevnir um havnaútreiðslur, lossing, koyring, vøru­ keyp, ymiskt reiðarívirksemi og annað atknýtt virksemi. 
útlendskt baserað reiðarí, sum hava skip síni skrásett í FAS, geva eitt ávíst, tó ikki so stórt íkast til føroyska búskapin. í 2015 keyptu hesi reiðarí vørur og tænastur í Føroyum fyri slakar 24 mió. kr. Størsti posturin fevnir í høvuðsheitum um gjald til føroyskar umboðsmenn fyri ym­ iskar tænastur, herundir lønarumsiting og skeiðsvirksemi. 
í 2015 vóru tilsamans 5 útlendskt baserað feløg, sum høvdu íalt 13 skip, sum vóru í skatta­ afturberingarskipanini hjá TAKS, men ikki í FAS. Hesi reiðarí fingu eina skattaafturbering uppá slakar 25 mió. kr. Feløgini keyptu vørur og tænastur í Føroyum fyri íalt góðar 7 mió. kr. Henda skipanin gevur harvið lítið íkast til føroyska búskapin, samstundis sum hon kann verða orsøk til, at grannalond okkara fara at síggja Føroyar sum eitt skattaskjól. TAKS upplýsir eisini, at vandi er fyri, at grannalondini kunnu krevja føroyska skattavaldið eftir tí skatti, manningarnar á hesum skipum hava goldið til almennu føroysku kassarnar. 
í 2014 verður mett, at uml. 1500 føroyingar eru við eini útlendskari skipan, sum minnir um FAS. í 2014 eru 689 føroyingar við FAS­skrásettum skipum, meðan talið av føroyingum við DIS skipum er 330 og við NIS skipum 413 í 2014.4 
Føroyingar, ið arbeiða uttanlands, verða skattaðir eftir einum øðrum skattastiga enn føroy­ ingar, ið arbeiða í Føroyum, herundir hjá føroyskum reiðaríum. Hesin skattastigi hevur ein botnfrádrátt uppá 120.000 krónur, og inntøkan omanfyri henda botnfrádrátt verður skattað við 35 prosentum. Hetta gevur føroyskum arbeiðsgevarum  føroyskum reiðaríum (FAS)  avbjóðingar í mun til at kappast við útlendskar arbeiðsgevarar/reiðarí um føroysku arbeiðs­ megina. Frágreiðingin Føroyar eitt land í Arktis vísir á hetta og hevur Føroya Arbeiðsgevara­ felag somuleiðis áhaldandi víst á hendan skeivleika. Arbeiðsbólkurin heldur, at skattastigin eigur at verða eins fyri føroyingar, ið starvast í Føroyum og uttanlands. 
4 FAS-frágreiðing frá Hans Ellefsen og Hera á Rógvi frá mai 2016 
15 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Tilmæli: 
Mælt verður til, at skipanin viðvíkjandi skattaafturbering verður endurskoðað soleiðis, at møguleikin hjá útlendskum og føroyskum reiðaríum at hava skip í skattafturberingarskipanini, men ikki í FAS, sum frálíður verður settur úr gildi. 
Mælt verður til, at føroyingar, ið arbeiða uttanlands, ikki verða skattaðir eftir øðrum skatta­ stiga enn føroyingar, ið arbeiða í Føroyum. 
2.4 Avtalur við onnur lond 
2.4.1 Cabotagu sigling 
Føroyar hava sínamillum avtalur við Svøríki og Norra um, at londini kunnu útinna cabotagu­ sigling (rætturin at reka strandasigling) hjá hvørjum øðrum. Cabotagusigling kann harumframt fremjast í Danmark og íslandi, og hevur tað verið siðvenja eisini í Stórabretlandi og Týsklandi. Tó er tað komið fyri, at tað ikki er uttan trupulleikar í Týsklandi. 
í ES er innanhýsis skipan, sum loyvir limalondunum at sigla cabotagu hjá hvørjum øðrum. FAS er, sum aðrar skrásetingar í ikki­ES londum, ikki umfatað av skipanini í ES, sum loyvir lima­ londunum og londum, sum eru partar av EBS at útinna cabotagu sigling hjá hvørjum øðrum. Skip undir føroyskum flaggi kunnu, sum onnur ikki­limalond, søkja um loyvi til slíka sigling í hvørjum einstøkum føri. Henda loysn riggar neyvan í verki, tí flest øll ES­lond, uttan tey, sum eru nevnd omanfyri, tykjast vera sera afturhaldandi við at lata slík loyvi. Hetta er serliga galdandi fyri Frankaríki og Spaniu, men helst eisini fyri miðalhavslondini annars, herundir Portugal og Italia. 
Hetta merkir í veruleikanum, at skip undir føroyskum flaggi kunnu sigla cabotagu í øllum Norð­ urlondum uttan Finnlandi, og eftir siðvenju kunnu tey eisini tað í Stórabretlandi og Týsklandi, tó at tað stundum eru trupulleikar í Týsklandi. Lond sum ikki eru limir í ES ella EBS hava ikki fingið seravtalur við ES um cabotagu. Seinnu árini hava Vinnumálaráðið og Sjóvinnustýrið heitt á Uttanríkistænastuna um at raðfesta arbeiðið at fáa cabotagu­avtalur í lag. Enn hevur ikki borið á mál við hesum . 
Cabotagusigling í ES er ein partur av tænastumarknaðinum í ES. Tað hevur verið mett at vera rættiliga ivingarsamt, um tað ber til hjá ES og Føroyum at gera seravtalu um cabotagusigling, vísandi til at tað neyvan er sambæriligt við WTO­rættin at liberalisera ein so avmarkaðan part av tænastumarknaðinum. Av tí sama hevur ynski um cabotagu sigling í staðin verið tikin inn sum eitt mál/ynski í tær fyrireikingar til samráðingar við ES um eina nýggja avtalu, sum Utt­ anríkistænastan hevur arbeitt við tey seinastu tvey árini ella so. í fyrstu syftu verður málið um eina nýggju avtalu við ES lagt fyri landsstýrið til støðutakan. Eftir ætlan verður so farið undir samráðingar við ES í 2017. Her kundu Føroyar víst á skipanina hjá Gibraltar, sum hevur eitt serligt tilknýti til eitt ES­limaland nevniliga Stóra Bretland (enn) og til grein 35 í okkara handilsavtalu við ES, sum tilskilar, at avtalur um víðkan til onnur øki (sum t.d. cabotagu) kunnu gerast um partarnir ynskja tað. 
2.4.2 Góðkenning av útlendskum sjóvinnubrøvum o.a. 
Mannagongdin hjá Sjóvinnustýrunum í sambandi við góðkenning av útlendskum sjóvinnu­ brøvum er, at Sjóvinnustýrið góðkennir sjóvinnubrøv úr teimum londum, sum Danmark hevur góðkent. Hetta skyldast m.a. at Føroyar og Danmark hava eina líkastillingsavtalu. í ávísum førum hava Føroyar havt ynski um at viðurkenna sjóvinnubrøv úr londum, sum Danmark ikki hevur viðurkent, tí áhugi hevur verið frá reiðaríum í viðkomandi londum at flagga skip inn í FAS. Tað hevur tí týdning fyri FAS, at føroyskir myndugleikar sjálvir fara inn í viðgerðina av, um vinnubrøv úr ávísum londum skulu fáa viðurkenning. Tá mugu fyrilit tó vera fyri, at Føroyar hava líkastillingsavtalu við Danmark, og at hendan verður vird. 
16 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Fyri føroyska vinnu sum heild, og harvið eisini føroysk reiðarí, hevði tað verið ein fyrimunur, um Føroyar fingu dupultskattaavtalur við fleiri lond. Hetta ynski er javnan ført fram frá vinnuni til Fíggjarmálaráðið. 
Tilmæli: 
Mælt verður til, at farið verður meira miðvíst til verka at fáa í lag avtalu við ES ella við einstøk lond í ES um cabotagu­sigling. Sjóvinnustýrið eigur at taka stig til hvørji lond tað hevur størst týdning at byrja við og saman við td. sendistovu Føroya í Brússel eiga fundir at fáast í lag. 
Mælt verður til, at Sjóvinnustýrið finnur ein leist fyri, hvussu trupulleikin viðvíkjandi viður­ kenning av útlendskum vinnubrøvum verður loystur. 
Mælt verður til, at arbeiðið at gera fleiri dupultskattaavtalur verður raðfest. 
17 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
18 
Kap. 3 Førleikar, útbúgvingar og 
skeiðstilboð 
Ein fortreyt fyri, at sjóvinnan og avleitt virksemi gerst ein týðandi vinnugrein er, at vit leggja okkum eftir at útbúgva arbeiðsmegi soleiðis, at arbeiðsmegin hevur røttu førleikarnar til størv innan hesar vinnugreinar, og soleiðis kann vera við til at menna føroyskt vinnulív. Til tess krevjast dygdargóðar og viðkomandi maritimar útbúgvingar og skeið á øllum stigum. Umráðandi er, at útbúgvingar og skeið støðugt verða lagað til soleiðis, at tey innihaldsliga samsvara við altjóða krøv (frá IMO), og at tey fylgja altjóða stigsetingum (Bologna) og at hetta verður gjørt í tøttum samstarvi við vinnuna. 
Føroyingar hava góðar tekniskar og navigasjónsførleikar og siðbundnu maritmu útbúgv­ ingarnar  skipari, skipsførari, maskinist og maskinmeistari  eru dygdargóðar útbúgvingar, ið hava prógvað sítt virði á nær­ og fjarleiðum og í størvum á landi. Fyri at tryggja, at arb­ eiðsmegin hevur fullgóðar førleikar til framtíðar tørvin, er tað umráðandi at høga støðið á teimum siðbundnu maritimu útbúgvingunum verður varðveitt og ment. Hesar útbúgvingar eru sera týdningarmiklar í føroysku sjóvinnuni og hava við sær, at føroysk arbeiðsmegi kann bjóða seg fram á øllum heimsins høvum og londum. Men tað er neyðugt at stíla hægri og eisini fara undir bachelor útbúgvingar til maskinmeistarar og skipsførarar, tí eftirspurningur­ in er vaksandi eftir at kunna fara beinleiðis undir hægri lestur og til tess krevst útbúgving á bachelorstøði. Logistikk førleikin er vaksandi í føroyskum vinnulívi, men førleikar vanta ser­ liga innan tað kommersiella økið t.d. shipping, og tað kann vera ein týðandi orsøk til, at shipp­ ing vinnan ikki hevur størri vøkstur í Føroyum. Tí er neyðugt at skipa útbúgvingar og skeið, ið eru málrættað til hetta økið. 
Hesi átøk eru neyðug, fyri at styrkja um teir maritimu og handilsligu førleikarnar: 
		  Orða yvirskipaða ætlan fyri bygnað og innihald á maritima útbúgvingarøkinum 
		  Uppstigan av maritimum útbúgvingum Bjóða skipsførara­ og maskinmeistaraútbúgvingar fram á bachelor stigi. Fara undir at fyrireika master útbúgvingar. T.d. master í shipping til skipsførarar og bachelor og master í verkfrøði til maskinmeistarar 
		  Miðnámsskúlar og handilsskúlar bjóða breytir og útbúgvingar út innan shipping og logistikk, umframt miðnámsskeið (Gymnasialt Supplerings Kursus) 
		  Skipalogistikk/shippingútbúgving(eittellatveyár)tiltey,iðhavamiðnámellaskriv­ stovuútbúgving 
		  Onnur átøk: Autorisasjón av umboðsmonnum / feløgum Studning til aspirantar 12 mðr um árið Standardiserað skeið Sjóvinnubreyt og trygdarskeið fyri 10. floks næmingar Seta krøv til reiðarí, við skipum skrásett í FAS, um at taka aspirantar. 3.1 Orða yvirskipaða ætlan og greiðan bygnað fyri maritima útbúgvingarøkið Sum sjóvinnutjóð burturav, eiga Føroyar at vera í fremstu røð innan maritimar útbúgvingar. Tí er tað alneyðugt at hava eina greiða strategi fyri maritimar útbúgvingar, soleiðis at verandi útbúgvingarstovnar verða fult gagnnýttir og virksemið samskipað. í dag eru maritimu útbúgvingarnar førleikagevandi útbúgvingar, sum liggja millum fólkaskúla og hægri útbúgvingar. útbúgvingarnar og skeiðini eru skipaði sambært altjóða krøvum og hava altjóða IMO­góðkenning. Tveir almennir stovnar veita maritimar útbúgvingar og skeið, 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Vinnuháskúlin í Havn og Sjónám í Klaksvík, sum báðir bjóða somu skiparaútbúgving umframt ávís onnur eins skeið . 
Vinnuháskúlin bjóðar hesar útbúgvingar og skeið: 
		Skipsførari 
		Maskinmeistari 
		Skipari 
		Maskinistur 
		Øll kravd skeið Sjónám bjóðar hesar útbúgvingar og skeið: 
		Skipari 
		Grundskeið og endaskeið í útbúgving til skipsatstøðara 
		Skeið til sjó­ og frálandavinnuna v.m. Trý ymisk álit seinastu 10 árini hava viðgjørt bygnað og innihald í maritimu útbúgvingunum. í álit um bachelorútbúgving á Vinnuháskúlanum frá juni 2006, Sjóvinnupolitikkur frá 2010 og í álitinum Tilmæli um at leggja allar maritimar útbúgvingar saman á einum stað frá 2010, verður mælt til at sameina teir báðar skúlarnar undir eina leiðslu og at uppstiga skipsførara­ og maskinmeistara­ útbúgvingarnar til bachelor stig. Hesin arbeiðsbólkur tekur undir við høvuðsniðurstøðunum í nevndu álitum, men leggur seg ikki út í, hvar í landinum ymsu út­ búgvingartilboðini eru staðsett. Hetta er upp til politiska myndugleikan og fyrisitingina at taka støðu til . Sannroyndin er, at hóast øll hesi álit hava staðfest tað sama, er framvegis eingin yvirskipað ætlan gjørd fyri maritimar útbúgvingar, skúlarnir hava enn sama bygnað, og enn eru maritimu útbúgvingarnar ikki uppstigaðar til bachelor útbúgvingar. Framvegis eru tveir skúlar í landin­ um, sum lítið og einki samstarv hava og sum í ávísum førum kappast, og mugu keypa tæn­ astur hvør frá øðrum. Fyri at bjóða útbúgvingar og skeið út er neyðugt, at eitt hóskandi næm­ ingagrundarlag er til staðar. Hesa manglandi yvirskipaðu ætlan metir arbeiðsbólkurin vera eina forðing fyri, at útbúgving­ artilboð, ið styrkja teir maritimu førleikarnar, verða sett á stovn. Samstundis er tað eingin ivi um, at tað almenna hevði fingið væl meira burturúr fíggjarliga, um útbúgvingartilboðini vóru betri samskipað. Tá hevði borið til, at skipa fleiri og betri undirvísingartilboð fyri somu játtan. Tilmæli: Mælt verður til, at farið verður undir at fremja tey átøk og tilmæli, ið hetta og eldri frágreiðingar mæla til um bygnað og innihald í maritimum útbúgvingum, herundir at báðir skúlarnir verða skipaðir í ein stovn við einari leiðslu, soleiðis at vit fáa økta menning og skilabetri rakstur. 3.2 Innihald og uppstigan av martimum útbúgvingum 3.2.1 Verandi skipan og innihald í útbúgvingunum Einki krav hevur verið um miðnámsprógv fyri at sleppa inn á skipara­, skipsførara­, maskin­ meistara­ og maskinistútbúgvingina, og tí hevur bert ein lítil partur av næmingunum mið­ námsútbúgving, tá ið teir byrja. á sumri í 2015 byrjaði Vinnuháskúlin eina aspirantskipan fyri skipsførarar, og skúlin er í holt við at skipa eina aspirant útbúgving fyri maskinmeistarar eis­ ini. Henda verður væntandi klár í august 2017. á aspirantskipanini verður krav sett um at hava kravdar lærugreinar á miðnámsstøði fyri at sleppa inn, men einki krav er um siglingartíð, 
19 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
tí hetta er partur av útbúgvingini. Hetta er fyrstu ferð, at ein aspirantskipan verður roynd í Føroyum, og aftur­meldingarnar eru góðar, bæði frá reiðaríunum og næmingunum. Skips­ føraraaspirantar vórðu aftur upptiknir í august 2016. 
Innihaldið í sjóvinnuútbúgvingunum er ásett samsvarandi reglum frá IMO, sum Føroyar hava bundið seg til, herundir STCW­sáttmálan. Tá broytingar henda í STCW sáttmálanum er neyð­ ugt at fremja samsvarandi dagføringar í innihaldi í skeiðum og útbúgvingum á sjóvinnuøk­ inum soleiðis, at føroysku maritimu útbúgvingarstovnarnir kunnu varðveita rættin til at áseta STCW góðkenning í prógvini, sum verða útgivin. Við STCW áteknaðum prógvi ber til at fáa starv kring allan heimin. Staðfestast kann, at meginparturin av føroyskum sjófólki siglir við føroyskum og útlendskum skipum í altjóða sigling, og tí er tað týdningarmikið at raðfesta arb­ eiðið at dagføra útbúgvingarnar so hvørt nýggj altjóða krøv koma í gildi. 
Tað hevur týdning, at útbúgvingarmyndugleikarnir fylgja við í arbeiðinum hjá IMO at áseta krøv til sjóvinnu útbúgvingar, og í hesum sambandi er týðandi at møta til fundir, tá viðkomandi evnir eru á skrá og fylgja við teimum broytingum og tí menning sum fer fram á økinum. 
Tí er neyðugt, at Mentamálaráðið setir størri orku av til umsiting av maritimum útbúgvingum enn í dag, soleiðis at tvey størv burturav arbeiða við yvirskipaðum maritimum útbúgvingar­ politikki, skúlabygnaði, fyrireiking av lóggávu, góðkenning av útbúgvingartilboðum og skeiðsvirksemi og at seta í verk altjóða krøv í føroysku útbúgvingarnar. Tað hevur týdning, at tætt samstarv er millum avvarðandi myndugleikar á økinum, herundir Mentamálaráðið, Sjó­ vinnustýrið og Uttanríkis­ og vinnumálaráðið. 
Tilmæli: 
Mælt verður til, at Mentamálaráðið setir størri orku av til umsiting av maritimum útbúgvingum enn í dag, soleiðis at tvey størv burturav arbeiða við yvirskipaðum maritimum útbúgvingar­ politikki, skúlabygnaði, fyrireiking av lóggávu, góðkenning av útbúgvingartilboðum og skeiðsvirksemi og at seta í verk altjóða krøv í føroysku útbúgvingar. Tað hevur týdning, at tætt samstarv er millum avvarðandi myndugleikar á økinum, herundir Mentamálaráðið, Sjó­ vinnustýrið og Uttanríkis- og vinnumálaráðið. 
3.2.2 Neyðugt at lyfta útbúgvingarnar upp á bachelor støði 
Henda niðurstøða stendur í álit um bachelorútbúgving á Vinnuháskúlanum frá juni 2006: 
Maritimu útbúgvingarnar hava alla tíðina, síðani tær komu fyri eini øld síðani, ment seg við samfelagsgongdini. Gongdin í dag í Føroyum og øllum Europa er, at allar hægri útbúgvingar verða skipaðar eftir Bolognaavtaluni. í grannalondunum eru hægri maritimar útbúgvingar á bachelorstøði, og í Føroyum eru og verða fleiri bachelorútbúgvingar. Føroysk sjófólk eiga at fáa sama møguleika sum aðrir føroyingar og sum sjófólk í grannalondunum. Hesa niðurstøðu koma Vinnuhúsið og føroyskir politikarar eisini til í viðgerðini av Visjón 2015. Bæði fólk við miðnámsprógvi og tey við verkligum royndum skulu hava góðar møguleikar til at fáa ávika­ vist verkligt og ástøðiligt upptøkuskeið, so tey kunnu fáa eina maritima bachelorútbúgving í Vinnuháskúlanum. Sjófólk, sum ikki ætla sær eina bachelorútbúgving, skulu framvegis hava góðan møguleika at fáa eina styttri maritima útbúgving, sum gevur rættindi til størsta partin av føroyska flotanum. 
Hesa niðurstøðu tekur arbeiðsbólkurin undir við. Sum nevnt, ber til í Danmark, Noregi, Svøríki og Finlandi at taka maritimar útbúgvingar á bachelorstigi. Tað er ikki ein treyt, sambært IMO reglum, at sjóvinnuútbúgvingar eru skipaðar á bachelorstigi, men hóast tað, hava granna­ londini valt at hava eina stigvísa útbúgvingarskipan, har tað er lætt at fara frá einum stigi til annað. óivað er tað ásannandi, at ungdómurin í dag velir ikki eitt lívsstarv, men eina útbúgv­ ing, ið gevur teimum møguleika til víðari útbúgving. 
20 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
í Føroyum eru bachelor útbúgvingar alsamt meiri vanligar, síðan bæði sjúkrarøktarfrøði­ og lærara­ og námsfrøði­ útbúgvingarnar eru broyttar til bachelor útbúgvingar og lagdar undir Setrið. Hetta er liður í altjóða gongdini, har alsamt fleiri útbúgvingar verða standardiseraðar, og fylgja tí felags evropeiski skipanini, Bologna avtaluni, ið ásetir, hvussu hægri útbúgvingar verða skipaðar. Her verður ásett, at hægri útbúgvingar verða skipaðar í 3+2+3, har fyrsta stig er bachelor, næsta stig er master og triðja stig er ph.d. á henda hátt verða útbúgving­ arnar kendar úti í heimi, og tað gevur størri møguleikar fyri at sleppa inn at lesa víðari á hægri lærustovnum í Evropa. Tá føroysku skipsførara­ og maskinmeistaraútbúgvingarnar gerast partur av almennu standardunum fyri hægri útbúgvingar, verður tað lættari at fáa starv og lesa víðari, har tú vilt og tá tú vilt. Næsta stig eigur tí at verða, at uppstiga maskinmeistara­ og skipsføraraútbúgvingarnar til at vera á bachelor stigi. 
Tilmæli: 
Mælt verður til, eins og í eldri álitum, at føroysku skipsførara­ og maskinmeistaraútbúgving­ arnar skulu uppstigast til bachelor útbúgvingar og harvið gerast partur av almennu stand­ ardunum fyri hægri útbúgvingar, t.e. Bologna avtaluni. 
3.2.3 Samstarv millum Vinnuháskúlan og Fróðskaparsetrið 
Vinnuháskúlin og Fróðskaparsetrið eru í eini tilgongd, har stovnarnir í felag kanna, um til ber at menna eina bachelor útbúgving í verkfrøði, har maskinmeistaraútbúgvingin kann innganga sum ein týðandi partur. Um hetta skal lata seg gera verður neyðugt at seta maskinmeistaraútbúgvingina saman á annan hátt (m.a. endurskoða innihald og raðfylgju á lærugreinunum) soleiðis, at ein yvirbygningur á bachelor stigi kann byggjast uppá. Teir maskinmeistarar, ið ynskja at fara víðari til bachelor, skulu taka millum eitt og tvey ár afturat á Setrinum og lutvíst á Vinnuháskúlanum. á henda hátt kemur tað at taka millum 3,5 og 4,5 ár at lesa BSc í annaðhvørt el­ ella maskinverkfrøði. 
Tey, ið ikki ynskja at fara víðari til bachelor í verkfrøði, kunnu steðga eftir trý ár (214 ár um teir hava miðnám ella viðkomandi fak á miðnámsstigi). Tá fara hesir næmingar út sum vanligir maskinmeistarar. Eftir ætlan verður hendan útbúgving boðin út í august 2017. 
áðrenn útbúgvingin kann bjóðast út er neyðugt at greina smálutirnar nærri, m.a. fáa góð­ kenning frá Mentamálaráðnum og kanna um Fróðskaparsetrið skal tryggja útbúgvingina í síni heild. Tað er neyðugt, at útbúgvingin lýkur treytirnar í Bologna sáttmálanum, soleiðis at næmingarnir hava trygd fyri, at bachelor útbúgvingin verður góðkend av øðrum hægri læru­ stovnum til framhaldandi lestur. 
Tá ið skúlar og næmingar hava gjørt sær royndir við hesum leisti, kann sama skipan verða brúkt til skipsførarar, soleiðis at hesir eisini fáa møguleika at gerast bachelorar og harvið kunnu søkja inn á master útbúgvingar, t.d. innan shipping, leiðslu ella umsiting. 
At Vinnuháskúlin og Fróðskaparsetrið samstarva um at sameina verandi lærugreinar og læraraorku til at bjóða nýggjar útbúgvingar fram, gagnar bæði lesandi og lærustovnum. Hetta er ein gongd leið til framtíðar tættari samstarv, uppstigan og víðkan av maritimum út­ búgvingum. 
Tilmæli: 
Fyrireikandi arbeiði, ið er í gongd millum Vinnuháskúlan og Setrið um at geva maskinmeistar­ um møguleika at uppstigast til bachelorar í el ella maskinverkfrøði, eigur at verða framt í verki. 
21 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
3.2.4 Neyðugt við gransking á maritima økinum 
Um og tá hesar nýggju maritimu bachelor útbúgvingarnar verða bodnar fram á Setrinum eig­ ur tað at hava við sær, at farið verður undir at granska, og harvið framleiða nýggja vitan á hes­ um øki. Einki er meir sjálvsagt, enn at ein maritim tjóð, sum tann føroyska, hevur útbúgvingar og gransking á høgum støði innan tað maritima øki, og hetta kann hava stór framtíðarútlit við sær, serliga tá talan er um at finna umhvørvisvinarligar loysnir á ymsum økjum. í altjóða høpi ger sjóvinnan stórar íløgur í vælútbúgvið starvsfólk, tí hetta sæst aftur í kappingini á altjóða marknaðinum . 
Fyri at Føroyar kunnu bjóða maritimar førleikar á høgum støði er tað tí neyðugt, at verulig ferð verður sett á gransking á hesum øki. Tí verður mælt til, at granskingar­ og menning­ arverkætlanir innan maritima økið verða raðfestar sum eitt innsatsøki innan tær almennu granskingar- og stuðulsskipanirnar . 
Tilmæli: 
Mælt verður til, at granskingar­ og menningarverkætlanir innan maritima økið verða raðfestar sum eitt innsatsøki innan tær almennu granskingar­ og stuðulsskipanirnar. 
3.3 Skeiðstilboð 
Vinnuháskúlin hevur gjørt munandi uppgraderingar á tí tøknifrøðiliga økinum seinnu árini, serliga innan simulatorar og útgerð og útbúgving knýtt at tí. Vinnuháskúlin er tí í dag á mang­ an hátt ein leiðandi stovnur av sínum slag í norður Evropa. Skúlin bjóðar fram eina røð av styttri og longum skeiðum tengd at sjóvinnu, eitt nú trygdarskeið, heilsuskeið, brandskeið osfr. Sum er, verða DP og ECTIS skeið boðin fram á enskum og bæði lærarar frá Vinnuháskúl­ anum og frá privatum veitarum fara umborð á skip kring heimin at halda skeið. Harumframt bjóðar Vinnuháskúlin nøkur skeið sum e­learning, og mett verður so hvørt um, hvar e­learning kann nýtast við fyrimuni. Altjóða skeið til altjóða marknaðin, e­learning o.a eigur at gerast ein munandi størri partur av virkseminum hjá Vinnuháskúlanum. Harumframt bjóðar Sjónám og privatar fyritøkur eisini ymisk skeið til sjóvinnuna, og sum heild eigur tað almenna at skapa góðir karmar fyri dygdargóðum og fjøltáttaðum skeiðsvirksemi. 
Tilmæli: 
Ein greitt orðað útbúgvingarstrategi skal seta mál fyri, at skúlarnir og privatir útbjoðarar í størri mun bjóða skeið fram til altjóða marknaðin, so Føroyar kunnu gera seg galdandi sum maritimur útbúgvingar­ og skeiðsdepil fyri sjó­ og frálandavinnuna kring heimin. Altjóða skeið til altjóða marknaðin, e­learning o.a eigur at gerast ein munandi størri partur av fram­ tíðar skeiðstilboðunum 
Mælt verður til, at skúlarnir fáa loyvi til at nýta ta inntøku skúlin hevur av skeiðsvirksemi til menning og íløgur í kravda útgerð, sum er kostnaðarmikil. 
3.4 Miðnámsskúlar bjóða útbúgvingar innan shipping, logistikk og miðnámssskeið út 
Føroyska arbeiðsmegin innan sjóvinnu og tænastur til sjóvinnuna hevur góðar tekniskar førleikar og fleiri og fleiri nema sær førleikar innan logistikk. Men fyri at shipping vinnan kann mennast er serliga tørvur á handilsligum førleikum. Tí er alneyðugt, at útbúgvingar og skeið innan shipping o .a . maritimt virksemi verða ment á øllum stigum . 
22 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Innan fleiri yrkisgreinar hevur leingi verið tørvur á einum miðnámsskeiði, á donskum nevnt GSK­skeið (gymnasialt suppleringskursus) fyri øll tey, ið ikki hava miðnámsútbúgving, men sum seinni hava hug at fara undir hægri lestur. Tí eigur MMR saman við miðnámsskúlunum, at gera tað møguligt hjá fólki, ið ikki ganga á miðnámi, at taka ávísar lærugreinar á miðnámsstøði, sum teimum tørva fyri at fara undir hægri útbúgving. Hetta er í samsvari við teir tankar, ið hava verið frammi seinnu árini um lívlanga læring. 
Mentamálaráðið og handilsskúlarnir eiga at fyrireika og bjóða shippinglærugreinar út á t.d. búskaparleiðini. Hetta hevði uttan iva havt áhuga millum tey ungu, og kundi kveikt áhugan fyri shippingvinnuni. Somuleiðis eigur at verða kannað, um tann almenna miðnámsútbúgvingin eisini kundi havt maritimar leiðir, við ymsum fakum, ið eru rættað móti maritimum virksemi. 
Eisini eigur møguleikin at kannast fyri at skipa eina eitt­ára (kanska tvey ár seinni) logistikk/ shipping útbúgving omaná eina miðnáms­ ella yrkisútbúgving. Nógvar fyritøkur og stovnar, ið hava stóran inn­ og útflutning hava tørv á logistikk­førleikum, og tí vildi ein slík útbúgving ikki bara verið rættað móti, og havt áhuga, í shipping vinnuni. 
Tilmæli: 
Handilsskúlar, miðnámsskúlar ella kvøldskúlar eiga at skipa fyri, at hesi skeið og útbúgvingar verða boðin út: 
 Alment miðnámsskeið (GSK) 
 Shipping lærugreinar á búskaparbreytini og maritima leið á almennu miðnámsbreytini 
 Skipa eitt ella tvey ára útbúgving innan logistikk og shipping á handilsskúlunum omaná miðnáms­ ella yrkisútbúgving. 
23 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
24 
Kap. 4 Vinnuframaskipanir og atgongd til váðafúsan kapital 
4.1 Vinnuframaskipanir til maritimu vinnurnar 
Almennu vinnuframaskipanirnar eru amboð at stuðla upp undir vinnuliga menning, eisini í maritima geiranum. Skipanirnar í Føroyum eru hvør sær rættiliga smáar, og í dag eru tær ikki beinleiðis málrættaðar maritimu vinnunum. Møguleikar eru tó at nýta skipanirnar strategiskt saman, og at gera átøk, ið muna . 
Vakstrarmøguleikarnir í maritimu vinnunum fevna víða, m .a . um umboðsmannavirksemi og skiparakstur, tænastuvinnur og framleiðslu av útbúnaði, útbúgvingar­og skeiðsvirksemi o.sfr. Fyritøkurnar eru ofta smáar, og spesialiseraðar, men verða maritimu vinnurnar sæddar í einum størri samanhangi, kunnu tær tilsamans verða eitt sterkt lið, ið kann gera seg galdandi á heimsmarknaðinum. Sjóvinnupolitikkurin, og ein maritim heildarætlan, kunnu stuðla upp undir hetta, m.a. við at mæla til átøk, ið kunnu málrætta verandi skipanir. 
Vinnuframaskipanirnar fevna um ráðgeving, stuðul til menning og íløgufígging . 
4.1.1 Ráðgeving 
Ráðgeving kann verða veitt á øllum menningarstigum í fyritøkuni, bæði áðrenn fyritøkan verður sett á stovn og eisini ráðgeving til menning, marknaðarføring og vøkstur . Vinnuframi og íverksetarahúsið bjóða ókeypis ráðgeving, og eisini kann Vinnuframagrunnurin játta stuðul til at keypa hjálp frá serfrøðingum, ið hava serkunnleikan sum fyritøkuni tørvar. 
Umframt skipanirnar hjá landinum, hevur Tórshavnar kommuna eisini sítt íverksetarahús, Hugskotið, har til ber at leiga skrivstovur og at fáa ráðgeving. Hugskotið ger eisini tiltøk fyri íverksetarum, og arbeiðir tætt saman við vinnuframaskipanini hjá landinum. Eisini aðrar kommunur bjóða stuðul til ráðgeving og innivist. 
4.1.2 Stuðul til menning 
Frá Vinnuframa ber til at søkja um stuðul til menning av vørum og virkishugskotum. Stuðul kann t.d. verða veittur til ráðgeving í samband við patentumsóknir, fyrireiking til kapitalhækkan og til sølufremjandi tiltøk. 
4.1.3 íløgufígging 
Rættiliga stórur áhugi tykist at vera fyri at menna nýggjar vørur og tænastur til sjóvinnuna, og umstøðurnar at menna og at gera verkligar royndir, í tøttum samstarvi við kundarnar, eru góðar. Kortini hava bæði nýskapandi fyritøkur og partarnir í vinnuframaskipanini javnan víst á, at tað er sera tungt at finna váðafúsa fígging í Føroyum. 
Stuðulsmøguleikarnar til tey fyrstu menningarstigini hjá einari fyritøku, eru á einari leið, tó at játtanin hjá Vinnuframa er sera avmarkað. Møguleikar eru eisini at fáa íløgufígging, tá ið verkætlanirnar eru somikið búnar, at talan er um veruliga framtaksfígging. Men í teimum mest váðafullu menningarstigunum hjá nýggjum fyritøkum, millum sprota­ og framtaksfígging, er sera trupult at finna íleggjarar. Ein møguleiki, ið eigur at vera kannaður nærri er, um almenn átøk kunnu gerast, ið kunnu eggja privatum íleggjarum til at fylla hetta gloppið í fíggingarketuni. 
Skal ein størri sjóvinna og shippingvinna byggjast upp í Føroyum, er neyðugt við nøktandi fíggjarligum karmum og vinnuframaskipanum. Reiðarívirksemi er kapitaltung vinna, har váðin 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
eisini er stórur. Tað er ikki realistiskt at rokna við, at føroysku peningastovnarnir lyfta hesa uppgávu einsamallir. Søgan hevur eisini víst okkum, at tá roynt hevur verið at gjørt framtøk á fiski­ og sjóvinnuøkinum, hava føroysku peningastovnarnir bert í avmarkaðan mun verið við. 
í fimtiárunum vóru Føroyar í stórari kreppu fyrst og fremst orsakað av skeivum íløgum, ið gjørdar vóru í fiskifør. Sum hjáp til at koma burtur úr hesi kreppu, var Realurin settur á stovn. úrslitið var sera gott. Vit fingu eina endurnýggjan av fiskiflotanum, ið gav føroyska sam­ felagnum eitt veruligt skump framá . 
í áttatiárunum vóru stig tikin til at byggja upp eina sjóvinnu og shipping vinnu í Føroyum. íløgur vóru gjørdar grundaðar á fígging frá útlendskum fíggjarstovnum. Váðan tók ein størri skarði av føroyingum eftir ymiskum fíggingarmodellum. átakið miseydnaðist og úrslitið og avleiðingarnar kenna vit. Helst vóru tað ymsar orsøkir til, at átakið miseydaðist, men kapitaliseringin var í hvussu er ein orsøk . 
Tað er sum nevnt ikki serliga sannlíkt, at vanligir føroyskir ella útlendskir peningastovnar einsamallir fara inn og fíggja íløgur í eina føroyska sjóvinnu og shipping vinnu. Tí hevur tað týdning, at føroyskir grunnar og kapitalsterkar fyritøkur, møguliga saman við útlendskum samstarvspørtum, fara inn í hesar vinnur og átaka sær váða saman við vanligu peninga­ stovnunum . 
4.2 Almennar skipanir og játtanir, ið kunnu beinast til felags átøk fyri maritima geiran 
á fíggjarlógini er játtan til marknaðarføring hjá Uttanríkis­ og vinnumálaráðnum, sum lutvíst er ætlað átøkum at marknaðarføra Føroyar sum íløguland, og lutvíst átøkum hjá uttanríkis­ tænastuni og útflutningsráðnum, at styrkja kappingarførið og umdømið hjá Føroyum og før­ oyskum fyritøkum . 
Tað hevði borið til at eyðmerkt og samskipa part av hesari játtan, og at raðfesta part av arbeiðs­ orkuni í Uttanríkis­ og vinnumálaráðnum, til frama fyri sjóvinnu og maritima geiran sum heild. Til ber eisini at samskipa hesi átøk við aðrar skipanir, sum gera marknaðarføringarátøk fyri partar av maritimu vinnunum t.d. FAS, Maritima tænastudepilin, Jarðfeingi, Oljuvinnufelagið, kommunur, Vinnuháskúlan og Fróðskaparsetrið 
ásannast má tó, at tað kann vera trupult hjá landsstýrinum sjálvum at samskipa marknaðar­ átøk ið muna, og at røkja viðkomandi netverk. Annað líknandi dømi, ið hevur hepnast mun­ andi betri, er Visit Faroe Islands, sum bæði hevur størri fíggjarorku enn spjøddu vinnuframa­ skipanirnar hava, men fyrst og fremst hevur nógv størri frælsi at leggja virksemi sítt til rættis, enn embætisverkið hevur. 
Eitt tilmæli kundi tí verið, at savna alla almennu orkuna, sum í dag er býtt út á fleiri skipanir, grunnar og játtanir, í ein felags nýskapanar­ og vinnuframadepil, við ábyrgd fyri vinnuligari menning og altjóða marknaðarføring av føroyskum vinnum­ og vinnugeirum. Eina skipan, sum eins og Visit Faroe Islands í tí dagliga virkar leyst av politisku skipanini. Ein slík skipan eigur tó sjálvandi at samstarva við landsstýrið og at nýta sendistovurnar til tiltøk, ið kunnu lata nýggjar dyr upp fyri føroysku vinnuna. 
Tilmæli: 
Tað eigur at verða kannað, um allar tær smáu almennu vinnuframaskipanirnar kunnu savnast í ein felags nýskapanar­ og vinnuframadepil, ið hevur ábyrgd av vinnuligari menning, nýskapan og altjóða marknaðarføring av føroyskum vinnum. 
25 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Kap. 5 útinnan av tilmælunum og onnur maritim átøk 
5.1 Orða yvirskipaða maritima strategi 
Sum nevnt í innganginum, er tørvur á at fara undir at orða eina maritima heildarætlan fyri Føroyar, har allur maritimi geirin verður umfataður, lýstur og greinaður. 
Talva 1: Tættir í yvirskipaðari maritimari strategi 
Fígging og vinnuframaskipanir Frálandavirksemi 
Sjóvinnuumsiting og lógarkarmar Førleikar og útbúgvingar 
Maritimar tænastuvinnur Havnir og havnaútbyggingar 
Sjóvinnuálit 2017, herundir FAS, shipping og útbúgvingar 
Føroyar eitt land í Arktis frá 2013, herundir trygd, umhvørvi, norðurslóðir 
26 
Talva 1: Sum talvan vísir, eru nógvir tættir í einari yvirskipaðari maritimari strategi. So hóast ein stórur partur, helst einir tveir triðingar av allari strategiini, er lýstur í hesum báðum álitum frá 2013 og 2017, vanta ávísir partar at verða lýstir, fyri at talan kann vera um eina heildarætlan. 
í frágreiðingini Føroyar  eitt land í Arktis, ið Landsstýrið lat gera í 2013, verður útgreinað, hvørjir vinnuligur møguleikar, men eisini avbjóðingar, ið økt skipaferðsla til Føroya og í før­ oyskum sjóøki hevur og kann fáa framyvir. Tilmælini í hesi frágreiðingini bæði viðvíkjandi vinnuligum kørmum, infrakervi, umhvørvisvernd o.ø. eru líka viðkomandi í dag, og eru tey tí eisini ein týðandi partur av einari samlaðari maritimari strategi. 
Harumframt eru ávísir tættir, ið enn ikki eru fult lýstir, og sum eiga at vera við í einari maritimari heildarætlan, m.a: Frálanda virksemi, havnir og havnaútbyggingar, lógarkarmar, fígging og vinnuframaskipanir. Eisini mangla tættir innan útbúgving, førleikar og maritimar tænastu­ vinnur . 
í samgonguskjalinum hjá sitandi landsstýri stendur, at Føroyar skulu mennast og markn­ aðarførast sum maritimur tænastudepil og shippingland. á fíggjarlógini fyri 2016 játtaði Løgtingið 788.000 kr. til marknaðarføring av Føroyum sum maritiman tænastudepil og fyri 2017 hevur Løgtingið játtað 488.000kr til sama endamál. Uttanríkis­ og vinnumálaráðið og Oljuvinnufelagið í Vinnuhúsinum (ið samskipar arbeiðið hjá tí Maritima Tænastudeplinum) hava í 2016 gjørt avtalu um, hvat partur av játtanini skal brúkast til soleiðis, at peningurin gagnar maritimu vinnuni á bestan hátt. Arbeiðið við tí maritima tænastudeplinum eigur eisini 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
at verða partur av tí yvirskipaðu maritimu strategiini fyri Føroyar. Her eigur td. leikluturin hjá stóru havnunum í Føroyum at verða greinaður nærri. Fyri at skapa vøkstur innan shipping og logistikk, er tað avgerandi at tryggja, at fleiri vørur og tænastur verða seldar yvir føroyskan kajkant. Eins og fyritøkurnar á landi eiga havnirnar eisini at vera við til at seta fokus á farma­ reiðarí (føroysk og útlendsk), og bjóða Føroyar fram sum ein Terminal Hub, har vøra til og frá Europa ella Norður Amerika, kann verða umskipað í Føroyum, fyri síðani at verða flutt til marknaðir í Russlandi, Norra osfr. Hetta virksemi hevði skapt fleiri inntøkur til havnirnar, verið arbeiðsskapandi, og tænastuvinnan hevði notið gott av hesum. 
í 2017 hevur Uttanríkis­ og vinnumálaráðið sett arbeiðsorku av til at arbeiða við málinum at greina, hvussu Føroyar kunnu mennast og marknaðarførast sum maritimur tænstudepil og shippingland. 
Tilmæli: 
Mælt verður til, at orða eina samlaða maritima strategi fyri Føroyar. Ein slík eigur at fevna um allar tættir í maritimum virksemi, og verða gjørd í samstarvi við tey, sum eru serkøn innan tey øki, ið mangla at verða lýst í einari samlaðari maritimari strategi. 
5.2 Endurstovna Maritimt Forum 
Til tess at tryggja, at tað framhaldandi verður arbeitt við at menna maritimu vinnuna, mælir arbeiðsbólkurin til, at eitt Maritimt Forum verður (endur) skipað. Maritimt Forum varð stovnað í 2008, men datt niðurfyri eftir nøkrum árum. í Maritima Forum vóru umboð fyri vinnulív og tað almenna. Tað varð stovnað, tí mett varð, at við góðum samstarvi millum tað privata og tað almenna, kann shipping gerast ein vinna, sum kann geva samfelagnum munandi nýggjar inntøkur . 
Eitt endurskipað Maritimt Forum skal vera bindilið millum almennar myndugleikar og privatu vinnuna. Harafturat skal Maritimt Forum vera hoyringspartur og koma við tilmælum, m.a. um at seta nýggj átøk í verk. Tað skal somuleiðis vera við til at tryggja, at avvarðandi myndugleikar og partar fremja tilmælini í hesum áliti. Hetta forum skal eisini vera aktivur viðspælari í víðari menningini av føroyskum sjóvinnupolitikki og maritimum virksemi. 
Maritimt Forum kundi verið mannað við umboðum fyri viðkomandi almennar myndugleikar, vinnulív og feløg. Tað er týdningarmikið, at bólkurin er virkisførur og tí ikki er ov stórur. Fyri at Maritimt Forum skal virka, er neyðugt, at Uttanríkis­ og vinnumálaráðið setir neyðuga orku av til skrivarauppgávuna og til at samskipa arbeiðið í Maritima Forum. 
Tilmæli: 
Mælt verður til, at Maritimt Forum verður endurstovnað og at Uttanríkis- og vinnumálaráðið átekur sær skrivarauppgávuna. 
5.3 Shipping ráðstevna 
Maritimt Forum eigur at kanna møguleikan fyri, at Føroyar eru vertir fyri einari altjóða sjóvinnu, ella shipping ráðstevnu, sum skal fáa shipping og maritimar tænastur á breddan bæði heima og uttanlands. á slíkari ráðstevnu fáa vit høvi at marknaðarføra okkum í útheiminum sum eitt land við nógvum tænastum innan sjóvinnu, bæði við altjóða skipaskráseting, við útbúgvingar­ og skeiðsmøguleikum og við maritimum tænastum. Um slík ráðstevna er væleydnað kann hugsast, at hon kann endurtakast á øðrum ella triðja hvørjum ári. 
27 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
28 
Fylgiskjal 1 
Orðalisti 
UVMR FAS IMO STCW 
ILO 
Port State Control (PSC) 
Paris Mou ITF Cabotage SOLAS MARPOL MLC 
GSK 
Uttanríkis  og vinnumálaráðið 
Føroyska Altjóða Skipaskráin 
International Maritime Organization 
The International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers 
International Labour Organization 
Skipan av ófráboðaðum eftirliti við skipum, ið koma í fremmanda havn Paris Memorandum of UnderstandingThe International Transport Workers FederationRættur at reka strandferðslu 
Convention for the Safety of Life at SeaInternational Convention for the Prevention of Pollution from Ships Maritime Labour ConventionGymnasialt Supplerings Kursus 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Fylgiskjal 2 
Fundaryvirlit 
Tor Shipping: Hentzar Steingrímsson og Joan Mikkelsen Shipping.fo: Jónas SigmarssonFrakt og Sand, Runavík: álvur HøjgaardSkansi Offshore: Jens Meinhard Rasmussen og Sámal Sivertsen Faroe Ship: Bogi Nielsen 
Smyril Line: Rúni Poulsen og Halgir Dahl OlesenSjónám, Klaksvík: Ragnar LudvigFøroya Handilsskúli: Bogi Bech Jensen, Finn Jensen og Steinbjørn Hardlei Svitzer Føroyar: Gunnbjørn JoensenTAKS: Poula á LíðarendaFMU, Faroese Maritime Union, Páll Hansen 
29 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
30 
Fylgiskjal 3 
Keldulisti 
Føroyar  eitt land í Arktis frá 2013 
Sjóvinnupolitikkur frá juli 2010 
álit um bachelorútbúgvingar í Vinnuháskúlanum frá juni 2006 
Tilmæli um at kanna møguleikarnar fyri at leggja allar maritimar útbúgvingar saman á einum stað frá 2010 
Búskapargreiningum um FAS­skipanina frá 2010 
Inntøkur av FAS-skipanini, frágreiðing frá 2016, Hans Ellefsen og Heri á Rógvi 
Frágreiðing um skattlig viðurskifti í sambandi við FAS frá 2016 (TAKS) 
Danmark i arbejde  Vækstplan for det bla Danmark frá 2012 
Maritime muligheter  bla vekst for grønn fremtid  Regjeringens maritime strategi  Noreg 2015 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Fylgiskjal 4 
Yvirlit yvir høvuðsniðurstøður- og átøk 
Kapittul 
Niðurstøða 
Tilmæli 
ábyrgd 
Kostnaður 
Tíðarætlan 
Kap 2.1.1 
Føroya Altjóða Skipaskrá 
Ein fortreyt fyri, at skip undir føroyskum flaggi kunnu virka á altjóða marknað­ inum, er, at føroyska sjó­ vinnulóggávan er dagførd samsvarandi altjóða krøv­ um, herundir í nóg góðari tíð innan altjóða gildiskomu. 
Tað má vísast varsemi við at seta national eykakrøv ella serkrøv í gildi, tí hetta kann hava við sær verri kappingarføri fyri skip undir føroyskum flaggi . 
 Føroyska sjóvinnu­ lóggávan eigur fram­ haldandi at verða dagførd samsvarandi altjóða krøvum 
Nóg mikið av umsitingar­ ligari orku eigur at vera tøk, soleiðis at dagføringar av sjóvinnulóggávuni verða gjørdar í nóg góðari tíð, og settar í verk til tíðina . 
Sjóvinnustýrið eigur at raðfesta gott samstarv við hini norðurlondini høgt. 
UVMR/Sjó­ vinnustýrið 
Verandi kostnað 

Kap 2.1.2 Føroya Altjóða Skipaskrá 
Ein fortreyt fyri, at FASskal vera ein áhugaverd skipaskrá hjá reiðaríum at vera í, er, at føroyska flaggið er á hvíta lista hjá Paris Mou. 
At gerast limur í ParisMou hevði styrkt myndina av Føroyum, sum ein flaggstatur, ið tekur trygdá sjónum, herundir fyri sjófólk og umhvørvið, í álvara . Við at lima seg inn gerast Føroyar limur saman við 26 øðrum flaggstatumí heiminum, ið saman vilja virka fyri, at vánalig skip, sum ikki liva upp til altjóða trygdarstandardir, sleppa at sigla . 
Neyðugt er, at seta nóg mikið av arbeiðsorku av til at hava neyðugt eftirlit og neyðugt samskifti við reiðarí og skip um galdandi og nýggjar reglur, sum verða settar í gildi. 
Mælt verður til at Føroyar verða limaðar inn í Paris Mou. 
Mælt verður til at føroyskir myndugleikar framhaldandi lata seg góðskumeta av IMO. 
UVMR/Sjó­ vinnustýrið 
350 .000 kr í árligum limagjaldi 
umframt tvey ársverk 
1. januar 2018 
Kap 2.2 
Føroya Altjóða Skipaskrá 
Fyri at fáa vøkstur í talinum av skipum, sum verða innflaggað skal FAS­ skipanin marknaðarførast miðvíst . 
Peningur verður játtaður á fíggjarlógini til marknaðarføring av skipanini . 
UVMR/ Sjóvin­ nustýrið 
Eitt ársverk 
2018 
Kap 2.3.1 
Skattlig viðurskifti 
Føroyski búskapurin fær lítið burturúr at útlendsk reiðarí kunnu skráseta síni skip í føroysku skattaskipanini uttan at flagga skipini inn í FAS 
Mælt verður til at útfasa møguleikan hjá útlendskum reiðaríum at skrásetasíni skip í føroysku skattaskipanini, uttan at tey eisini eru skrásett í føroyskari skipaskrá . 
FMR/Taks 

Meting skal gerast um, hvussu hetta verður gjørt 
31 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Kapittul 
Niðurstøða 
Tilmæli 
ábyrgd 
Kostnaður 
Tíðarætlan 
Kap 2.3.2 
Skattlig viðurskifti 
Føroyskir løntakarar, sum arbeiða hjá útlendskum arbeiðsgevarum, fáahægri skattafrádrátt enn løntakarar, sum arbeiða hjá føroyskum arbeiðsgevarum. Hetta stillar føroyskar arbeiðsgevarar/føroysk reiðarí verri í kappingini um føroyska arbeiðsmegi. 
Mælt verður til, at gera broytingar í skattaskipanini soleiðis, at føroyskir og útlendskir arbeiðsgevarar ikki eru ymiskt stillaðir 
í kappingini um arbeiðsmegina. 
FMR/Taks 

2018 
Kap 2.4.1 
Avtalur við onnur lond 
Av tí, at Føroyar bert hava avtalu við Norðurlondum cabotagusigling, og ikki eru partur av ES, 
har cabotagusigling er loyvd í limalondunum, eru avmarkingar fyri, á hvørjum marknaðum skip í FAS kunnu útinna uppgávur. Somuleiðis avmarkar hetta, hvørji reiðarí velja at flagga síni skip inn í FAS. 
Mælt verður til, at fara miðvíst eftir at fáa avtalur við ES ella við einstøk londí ES um cabotagu­sigling. Sjóvinnustýrið eigur at taka stig til hvørji lond tað hevur størst týdning at byrja við, og saman við td. sendistovu Føroya í Brússel eiga fundir at fáast í lag. 
UVMR 

2018 
Kap 2.4.1 
Avtalur við onnur lond 
Orsakað av líkastillingasavtalu millum Føroyar og Danmark góðkenna Føroyar sjóvinnubrøv úr londum, sum Danmark hevur góðkent. Tørvur er á,at Føroyar sjálvt fær møguleika at viðgera vinnubrøv úr ávísum londum 
Mælt verður til, at Sjóvinnustýrið finnur ein leist fyri, hvussu trupulleikin viðvíkjandi viðurkenning av útlendskum vinnubrøvum verður loystur. 
UVMR/Sjó- vinnustýrið 


Kap 2.4.1 
Skattlig viðurskifti 
Fyri føroyska vinnu sum heild, og harvið eisini føroysk reiðarí, hevðitað verið ein fyrimunur,um Føroyar fingu dupultskattaavtalur við fleiri lond. 
Mælt verður til, at arbeiðið at gera fleiri dupult­ skattaavtalur verður raðfest. 
FMR/Taks 


Kap 3.1 
Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
At eingin yvirskipaðætlan er fyri maritima útbúgvingarøkið ogeingin samskipan av útbúgvingartilboðum metir arbeiðsbólkurin vera eina av fremstu forðingunum fyri øktari menning av maritimum útbúgvingum og skilabetri rakstri. 
Mælt verður til, at farið verður undir at fremja tey átøk og tilmæli, ið hetta og eldri frágreiðingar mæla 
til um bygnað og innihald í maritimum útbúgvingum, herundir at báðir skúlarnir verða skipaðir í ein stovn við einari leiðslu 
MMR 
Eitt ársverk aftrat eigur at verða sett í MMR 
2018 
32 
UTTANRíKIS- OG VINNUMáLARáÐí 
Kapittul 
Niðurstøða 
Tilmæli 
ábyrgd 
Kostnaður 
Tíðarætlan 
Kap 3.2.1 
Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
Maritima útbúgvingarøkið vantar raðfesting í Mentamálaráðnum. Taðer ikki nøktandi, at so lítil umsitingarlig orka er til taks, at taka sær av bygnaði og innihaldi í sjóvinnu­ útbúgvingunum. 
Mælt verður til, at Mentamálaráðið setir nøktandi orku av at arbeiða við yvirskipaðum maritimum útbúgvingar­politikki, skúlabygnaði, fyrireikingav lóggávu, góðkenning av útbúgvingar­tilboðum og skeiðsvirksemi og at seta í verk altjóða krøv í føroysku útbúgvingarnar. 
Tað hevur týdning, at raðfesta tætt samstarv millum avvarðandi myndugleikar á økinum, herundir Mentamálaráðið, Sjóvinnustýrið 
og Uttanríkis- og vinnumálaráðið. 
MMR 
Eitt ársverk aftrat eigur at verða sett í MMR 
2018 
Kap 3.2.2 
Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
Fleiri álit hava áðurmælt til, at uppstiga maskinmeistara­ og skipførara­útbúgvingarnar til bachelor útbúgvingar. 
Mælt verður til, eins og í eldri álitum, at føroysku skipsførara­ og maskin­ meistaraútbúgvingarnar skulu uppstigast til bachelor útbúgvingar og harvið gerast partur av almennu standardunum fyri hægri útbúgvingar, t.e. Bologna avtaluni. 
MMR 

2018­19 
Kap 3.2.3 
Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
Vinnuháskúlin og Fróðskaparsetrið samstarva um at sameina verandi lærugreinar og læraraorku til at bjóða nýggjar útbúgvingarfram. Hetta gagnar bæði lesandi og lærustovnum og er ein gongd leið til framtíðar tættari samstarv og uppstigan og víðkan av maritimum útbúgvingum. 
Fyrireikandi arbeiði,ið er í gongd millum Vinnuháskúlan og Setrið um at geva maskinmeistarum møguleika at uppstigasttil bachelorar í el ella maskinverkfrøði, eigur at verða framt í verki. 
MMR/ Vinnu­ há­ skúlin og Fróðskap­ ar­ setrið 

2017 
Kap 3.2.4 
Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
Fyri at Føroyar kunnu bjóða maritimar førleikar á høgum støði er tað neyðugt, at verulig ferð verður sett á gransking á hesum øki. 
Mælt verður til, at granskingar­ og menningarverkætlanir innan maritima økið verða raðfestar sum eitt innsatsøki innan tær almennu granskingar­ og stuðulsskipanirnar. 
MMR/ Gran- skingar­ ráðið 

2018­ 
Kap 3.3 
Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
Fyri at Føroyar kunnu gera seg galdandi sum maritimur útbúgvingardepil fyri sjó­ og frálandavinnuna kring heimin krevjast dygdargóð og dagførd skeið til altjóða heimin. 
Ein greitt orðað útbúgvingarstrategi skal seta mál fyri, at skúlarnir og privatir útbjóðarar í størri mun bjóða skeið fram til altjóða marknaðin. Mælt verður til, at skúlarnir fáa loyvi til at nýta ta inntøku skúlin hevur av skeiðsvirksemi til menning og íløgur í kravda útgerð, sum er kostnaðarmikil. 
MMR/Sjó­ mans­ skúlarnir 


33 
áLIT SJóVINNUPOLITIKKUR 2017 
Kapittul 
Niðurstøða 
Tilmæli 
ábyrgd 
Kostnaður 
Tíðarætlan 
Kap 3.4 Førleikar, útbúgvingar og og skeiðstilboð 
Fyri at økja um áhugan fyri shipping og at fara undir reiðaravirksemi eru útbúgvingartilboð ein týðandi fortreyt. 
Handilsskúlar og miðnámsskúlar eiga at skipa fyri, at hesi skeið og útbúgvingar verða boðin út: 
Alment miðnámsskeið (GSK) 
Shipping lærugreinará búskaparbreyt og maritima leið á almennu miðnámsbreytini 
Skipa eitt ella tvey ára útbúgving innan logistikk og shipping á handilsskúlunum omaná miðnáms­ ella yrkisútbúgving 
MMR og miðnáms­ skúlar 

2018 
Kap 4.2 
Vinnuframa- skipanir og atgongd til váðafúsan kapital 
Almennu vinnuframaskipanirnar eru smáar og spjaddar og gera lítlan mun fyri td. reiðarí vinnuna 
Tað eigur at verða kannað, um allar tær smáu almennu vinnuframaskipanirnar kunnu savnast í ein 
felags nýskapanar­ og vinnuframadepil, ið hevur ábyrgd av vinnuligari menning og altjóða marknaðarføring av føroyskum vinnum. 
UVMR 

2018 
Kap 5.1 
útinnan av tilmælunum og onnur maritim átøk 
Tørvur er á at fara undirat orða eina maritima heildarætlan fyri Føroyar, har allur maritimi geirin, herundir serliga maritima tænastur, havnir, frálanda­ virksemi, sjóvinnuumsiting o.a er umfatað og verður lýst og greinað. 
Mælt verður til, at orða eina samlaða maritima strategi fyri Føroyar. Ein slík eigur at fevna um allar tættir í maritimum virksemi 
UVMR saman við Maritimum Forum 

2017­ 2018 
Kap 5.2 
útinnan av tilmælunum og onnur maritim átøk 
Eitt endurskipaðMaritimt Forum skal vera bindilið millum almennar myndugleikar og privatu vinnuna. Harafturat skal Maritimt Forum vera hoyringspartur og koma við tilmælum, m.a. um at seta nýggj átøk í verk. 
Maritimt Forum verður endurstovnað. 
UVMR 

2017 
34 
Uttanríkis- og Vinnumálaráðið 


Innihaldsyvirlit 

Arbeiði nevndarinnar Tilnevning av nevnd 
í samgonguskjalinum hjá landsstýrissamgonguni frá 14. september 2015 er ásett, at ein breitt samansettur arbeiðsbólkur við ymiskum fakligum førleikum og vinnuligum royndum verður settur at gera tilmæli til politisku skipanina um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018. 
ásett er, at tilmælið skal byggja á hesar aðalreglur: 
		Allur fiskiskapur skal vera lívfrøðiliga, búskaparliga og samfelagsliga burðardyggur. 
		Fiskiríkidømið skal framhaldandi vera fólksins ogn og kann ikki gerast ogn hjá privatum. 
		Fiskiríkidømið kann ikki fara á útlendskar hendur. Fiskirættindir skulu vera á føroyskum hondum. 
		Farast skal frá privatari sølu av loyvum og fiskirættindum. Farast skal frá politiskari útluting av fiskirættindum til eina marknaðargrundaða skipan. 
		Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan og alt av fiskinum eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum. 
		Bert feløg, sum hava føroyskar eigarar, eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum og rinda manningini hýru sambært føroyskum sáttmála, kunna bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
		Serlig skipan kann gerast fyri útróðrarflotan.Høgni Hoydal, landsstýrismaður í fiskivinnumálum, setti 21. januar 2016 ein bólk við hesum fólkum: 
Johnny í Grótinum, stjóri - BúskaparfrøðingurHans Ellefsen, adjunktur - PhD Búskaparfrøðingurárni M. Dam, sjálvstøðugur - Skipari og handilsútbúgving Eydna í Homrum, fiskifrøðingur - PhD Lívfrøðingur Herálvur Joensen, stjóri - LøgfrøðingurKristina Samuelsen, advokatur  LøgfrøðingurEgil Olsen, fiskivinnuráðgevi - FiskivinnufrøðingurUnn Laksá, granskingarleiðari - PhD Stjórnmálafrøðingur Malan Johansen, deildarleiðari - Búskaparfrøðingur 
Afturat arbeiðsbólkinum er sett eitt skrivaratoymi (sekretariat) við hesum fólkum: 
Herit V. Albinus, búskaparfrøðingur Jens Helgi Toftum, fiskivinnufrøðingur Rúna F. Guttesen, løgfrøðingur 
Formaður Næstformaður Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur 
6 

Hoyringsbólkar 
í sambandi við arbeiðið vórðu skipaðir tveir hoyringsbólkar: 
Hoyringsbólkur 1: Umboð fyri allar partar í vinnuni: 
Axel Hansen fyri Føroya FiskimannafelagAnnfinnur Garðalíð fyri Føroya Skipara- og navigatørfelagPáll Hansen fyri MaskinmeistarafelagiðAtli Gregersen fyri Føroya ArbeiðsgevarafelagJógvan Gregersen fyri Føroya RáfiskakeyparafelagJanus Knudsen fyri Føroya RáfiskaseljarafelagAnfinn Olsen fyri Føroya ReiðarafelagAbsalon í Buð fyri Meginfelag útróðrarmannaHans Joensen fyri Føroya Arbeiðarafelag og Havnar-/Klaksvíkar Arbeiðsmanna- og Kvinnufelag 
Hoyringsbólkur 2: Umboð fyri politisku flokkarnar á Løgtingi: 
Jacob Vestergaard og Jákup Mikkelsen fyri Fólkaflokkin Bjørt Samuelsen og Ingolf S. Olsen fyri TjóðveldiMagni Laksáfoss og Bjørn Kalsø fyri Sambandsflokkin Bjarni Hammer og Jónleif Johannesen fyri Javnaðarflokkin Hanna Jensen og Ruth Vang fyri Framsókn 
Bill Justinussen og Jenis av Rana fyri MiðflokkinJógvan Skorheim og Bárður Kass Nielsen fyri Nýtt Sjálvstýri Sonja Jógvansdóttir, Uttanflokkatingfólk 
Arbeiðssetningur 
Arbeiðssetningurin kann lesast í fylgiskjali 1. Harumframt hevur landsstýrismaðurin nágreinað arbeiðssetningin. Hetta kann lesast í fylgiskjali 2. 
Viðmerkjast skal eisini, at í samráð við landsstýrismannin er arbeiðssetningurin broyttur nakað, so at nevndin ikki skal gera uppskot um fullfíggjaða lóggávu. Somuleiðis varð tíðarfreistin flutt til 1. oktober 2016. 
Arbeiðsháttur 
Nevndin hevur havt 28 fundir. Harumframt hava tríggir fundir verið við vinnuliga hoyringsbólkin og tríggir fundir hava verið við politiska hoyringsbólkin. Nevndin hevur eisini leitað sær hjálp hjá fólki við serligum innliti í ávísar partar av arbeiðssetninginum. 
7 

1 Inngangur 
Lógin um vinnuligan fiskiskap, løgtingslóg nr. 28 frá 10. mars 1994, er høvuðslógarverkið undir allari føroyskari fiskiveiðu. Síðan lógin kom í gildi, er hon broytt óteljandi ferðir. Við løgtingsmáli 120/2006 vórðu veiðiloyvini, sum tá vóru rullandi í 10 ár, søgd upp á vári 2007. Samstundis varð beinleiðis sett í lógina, at veiðiloyvini høvdu gildi til 1. januar 2018. Hetta varð gjørt millum annað fyri at staðfesta ognar- og ræðisrætt hjá tí almenna. 
í 2007 varð eisini sett í lógina, at veiðiloyvini kunnu verða endurnýggjað, um loyvishavari framhaldandi lýkur treytirnar sambært lóg og treytum, ið settar eru í veiðiloyvi og fiskiloyvi. Hóast hesa áseting hevur tað alla tíðina ligið í kortunum, at gerast skuldi nýggj skipan at fáa gildi frá 1. januar 2018. Hóast royndir hava verið gjørdar at gera nýggja fiskivinnulóg, hava hesar higartil ikki borið á mál. í januar 2016 gjørdi landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum av at seta eina nevnd at koma við uppskoti til nýskipan av fiskivinnuni. Henda frágreiðing er úrslitið av hesum nýskipanararbeiði. 
Lítil ivi er um, at stórur tørvur er á at fáa eina endaliga avkláring um karmarnar um vinnuligan fiskiskap eftir 1. januar 2018. á ráðstevnu á vári 2016 vístu umboð fyri fiskivinnuna og fíggjarheimin á, at síðan loyvini vórðu uppsøgd í 2007, er eingin nýbygging av fiskiførum vorðin ordrað. Hetta hóast stórur framburður hevur verið í pørtum av fiskivinnuni við góðum inntøkum og rásarúmi til nýíløgur og endurnýggjan. Eisini vísir vánaliga støðan hjá fiskastovnunum undir Føroyum, serliga hjá hýsu og toski, at tørvur er á at endurskoða stovnsrøktina og skipanina av henni. 
Heilt grundleggjandi skal støða takast til, hvussu fiskirættindini verða útlutað aftur, tá hesi fara úr gildi 1. januar 2018. Hvussu skal farast fram við at velja út, hvør skal hava avmarkaðu fiskirættindini? í mun til henda spurning tekur henda frágreiðing støði í arbeiðssetninginum, at nýggja fiskivinnuskipanin skal vera ein marknaðargrundað skipan, har tað almenna bjóðar fiskirættindi fram sum brúksloyvi fyri ávísa tíð. Samstundis ásetir arbeiðssetningurin, at tað skal vera ein skiftistíð, har farið verður frá verandi skipan til nýggju skipanina, og at verandi luttakarar í vinnuni á skynsaman hátt kunna laga seg til broyttu treytirnar yvir eitt ávíst tíðarmál. Harumframt er neyvari ásett í arbeiðssetninginum, at nevndin skal viðgera fleiri aðrar tættir í føroysku fiskivinnuni, sum skulu vera grundarlag undir nýggju lógini um vinnuligan fiskiskap. 
1.1 Yvirskipað eftirmeting av fiskivinnuskipanini 
Tá verandi lóg um vinnuligan fiskiskap varð gjørd í 1994, var søguliga bakstøðið ein ring støða fyri fiskastovnarnar undir Føroyum eins væl og føroyska búskapin yvirhøvur. Donsku lánsveitararnir settu tá sum krav fyri umfíggingina av stóru almennu skuldini, at føroysku myndugleikarnir innførdu eina skynsamari fiskivinnulóggávu, sum avmarkaði atgongdina til at royna fiskastovnarnar. Undan stóru kreppuni fyrst í nítiárunum var fiskivinnan vorðin stuðlað við bæði rakstrarstuðli og veðhøldum fyri íløgum, sum høvdu verið viðvirkandi til ein stóran yvirkapasitet í fiskivinnuni við ov nógvum stáli og starvsfólki. Stuðulsskipanirnar vórðu í stóran mun avskaffaðar frá degi til dags. 
Eftir at hava roynt nýggju fiskivinnuskipanina við veiðiloyvum og kvotum eitt stutt skifti, varð avgjørt at fara yvir til eina skipan við fiskidøgum fyri størsta partin av botnfiskiskapinum undir Føroyum. Orsøkirnar vóru fleiri. Hvørki í politisku skipanini ella í vinnuni var verulig undirtøka fyri kvotuskipanini. Hon var eitt krav uttanífrá og var so at siga smoygd niður yvir vinnuna. Harafturat vuksu fiskastovnarnir (toskur og hýsa) rættiliga nógv og brádliga hesi árini. Tað fangaðu stovnsmetingarnar ikki beinanvegin, og torført var tí at seta hámarksveiðuna rætt. Somuleiðis gingu søgur um útblaking, og at fiskur varð landaður undir følskum heiti. 
í 1995 var misnøgdin við skipanina so stór, at vinnan á sjónum setti fram ultimativt krav um, at kvotuskipanin varð avtikin. úrslitið av hesum varð, at landsstýrið í november 1995 setti Skipanarnevndina, sum skuldi koma við tilmæli um eina nýggja reguleringsskipan. Ein samd nevnd legði tilmæli fram í februar 1996 um eina skipan við fiskidøgum. Skipanarnevndin mælti tá eitt nú til, at samlaða talið av fiskidøgum varð ásett til at vera áleið 14.000 fyri útroðrarflotan, men eftir politiskar tingingar og ótta fyri at gera ov stór inntriv í fiskivinnuna gjørdi Løgtingið av at hækka fiskidagatalið til 22.000. Sostatt varð skipanin skeivt stillað frá byrjan. Síðan tá er talið av loyvum fækkað munandi, og samlaða fiskidagatalið er eisini minkað, men sambært fiskifrøðingum og øðrum eygleiðarum hevur trýstið á fiskastovnarnar øll hesi árini verið ov høgt. í prinsippinum áttu avmarkingarnar í fiskidøgum støðugt at mótsvara vøkstrinum í produktiviteti fyri at byrgja upp fyri eini trároynd av fiskastovnunum. Hetta er heldur ikki hent. 
Stovnsrøktin av botnfiski, serliga toski og hýsu, undir fiskidagaskipanini hevur ikki eydnast væl. Sum greitt frá omanfyri, so varð fiskidagaskipanin sett í verk, tí tað var so stórur vøkstur í toskastovninum mitt í 1990unum. Hetta merkir harvið, at fiskidagaskipanin byrjaði, tá toskastovnurin var sera væl fyri. Tilmælini frá Fiskirannsóknarstovuni og ICES tey 
8 

komandi árini vístu altíð á, at veiðitrýstið var ov stórt, og at hetta kundi føra til, at botnfiskastovnarnir undir Føroyum kundu gerast ov smáir. Hóast talið á fiskidøgum varð skorið niður í umleið helvtina eftir umleið tíggju árum, var veiðitrýstið á tosk framvegis alt ov stórt sambært stovnsmetingunum, og hetta hevur verið galdandi øll árini inntil nú, tó at okkurt einstakt ár var við nóg lítlum veiðitrýsti. Tað ov stóra veiðitrýstið hevur saman við natúrligum viðurskiftum ført til metsmáar stovnar av toski og hýsu eftir umleið 2007  teir minstu í eina heila øld. Hóast natúrlig viðurskifti kunnu hava havt ein leiklut, er vert at nevna, at ein skilagóð gagnnýtsla av fiskastovnunum átti at lagt upp fyri slíkum rakárum, soleiðis at stovnarnir ikki gjørdust so smáir. Samanumtikið er orsøk at halda, at stýringin av fiskidagaskipanini hevur ikki megnað at vart tosk og hýsu undir Føroyum, men helst hevur verið viðvirkandi til ta vánaligu støðuna í dag, hóast tað tíbetur eru positiv tekin við hýsuni júst nú í 2016. 
í tíðarskeiðnum við lógini um vinnuligan fiskiskap frá 1994 hevur tó eisini verið stórur búskaparligur framburður í fiskiskapinum eftir altjóða ferðandi fiskastovnunum og í fiskiskapinum á fjarleiðum. Partur av framburðinum stendst av vøkstri í loyvdu veiðuni, serliga í uppsjóvarfiskiskapinum, men talan er eisini um stóra tøkniliga menning, har framkomin veiðitól eru tikin í nýtslu til frama fyri bæði produktivitet (fiskiveiðu fyri hvønn fiskimann), produktmenning og arbeiðsumstøður umborð. Innan aðrar partar av fiskiflotanum er stórur tørvur á at endurnýggja og dagføra fiskiførini. 
í 1997-98 varð lógin um vinnuligan fiskiskap tillagað, soleiðis at fiskirættindi gjørdust lættari at avhenda, og loyvir lættari at flyta og leggja saman. Hetta varð gjørt fyri at stuðla upp undir konsolidering og fleksibilitet hjá vinnuni at skipa seg so búskaparliga skynsamt, sum gjørligt. Vinnan hevur í ávísan mun brúkt hesar møguleikar fyri at avhenda fiskirættindi og leggja saman loyvir. í 2005-07 fóru fram stórir skipahandlar, har stórar upphæddir vórðu rindaðar fyri fiskirættindir, sum eisini høvdu við sær eina ávísa miðsavning av rættindum. Hesir handlar kunnu sigast at vera høvuðsatvoldin til, at mett varð, at tørvur var á at nýskipa fiskivinnuna, og loyvini vórðu tí uppsøgd við virknaði frá 1. januar 2018. Vert er tó at leggja til merkis, at konsolideringin í fiskivinnuni eftir virkisbúskaparligum insitamentum virkaði samsvarandi endamálinum, tí burturúr spurdust munandi sterkari fiskivinnufyritøkur við væl betri rakstri og møguleikum fyri at menna føroysku fiskivinnuna í altjóða høpi, eisini á landi. Ein stórur meiriluti av Løgtinginum1 atkvøddi í 2007 fyri at siga upp øll fiskiloyvini við virknaði frá 1. januar 2018. Ein av møguligu vandunum við vaksandi upphæddunum í handlinum við fiskirættindum  saman við fiskiskipum  var vaksandi skuldarbyrðan í fiskivinnuni, sum fleiri eygleiðarar ávaraðu um kundi gerast skaðilig fyri allan búskapin við tíðini. 
í 2011 gjørdu myndugleikarnir av at innføra tilfeingisgjøld á partar av fiskivinnuni grundað á eina staðfesting av, at atgongdin til fiskivinnuna (og alivinnuna) er avmarkað av tí almenna. Hesar avmarkingar geva møguleika fyri meirinntøku til teirra, sum loyvini hava fingið, út yvir tað, sum til ber í vinnum uttan slíkar avmarkingar. Mett varð tí, at hesar vinnufyritøkur eiga at rinda part av seryvirskoti sínum til tað almenna. Seryvirskotið verður eisini nevnt tilfeingisrenta. í 2014 gjørdi Búskaparráðið eina útrokning av støddini á tilfeingisrentuni í føroyskari fiskivinnu út frá nøkrum fortreytum um vanliga samsýning av arbeiðsmegi og kapitali. útrokningin vísti, at árliga tilfeingisrentan í 2012 var slaka hálva milliard krónur, harav 80% vórðu skapt í uppsjóvarvinnuni og restin í fiskiskapinum í Barentshavinum. í botnfiskiskapinum við Føroyar kundi eingin tilfeingisrenta staðfestast.2 útrokningin vísti eisini, at orsakað av skipanini við manningarpørtum fellur meira enn helmingurin av árligu tilfeingisrentuni til manningarnar. í 2014 fekk landskassin 126 mió. kr. inn í tilfeingisgjøldum frá fiskivinnuni (umframt 6 mió. kr. frá fiskivinnu og alivinnuni í eyka partafelagsskatti). Skattaserfrøðingar vísa á, at skatting av tilfeingisrentuni er ein hent inntøkukelda, tí atferðin hjá borgarum og fyritøkum verður ávirkað sum minst. í Føroyum hevur Búskaparráðið leingi víst á tørvin á at breiðka skattagrundarlagið við nýggjum inntøkukeldum, harav skatting av tilfeingisrentuni er ein møguleiki. 
Sostatt er fiskivinnan farin frá at vera ein vinna við stórum, beinleiðis og óbeinleiðis stuðli í 1994, til at partar av vinnuni í dag rinda tilfeingisgjøld í Landskassan. Samstundis er lønsemið batnað munandi í pørtum av vinnuni, og kunnu partar av fiskivinnuni í dag sigast at geva eitt meiryvirskot í mun til aðrar vinnugreinar. Eitt nú var eginpeningsavkastið 40% fyri fyritøkurnar við uppsjóvarskipum í 2014, sum er væl hægri enn vanligt avkast á eginpeningi. Vælriknar fyritøkur uppnáa vanliga eitt árligt avkast millum 5 og 20%. 
1 Ein atkvøddi ímóti, meðan 28 atkvøddu fyri. 
2 Nevndin hevur dagført tølini hjá Búskaparráðnum fyri roknskapirnar árið 2014 og kom fram til, at í uppsjóvarfiskiskapi var tilfeingisrentan 347 mió. kr. við eini alternativari løn á 800 tkr. og alternativum avkasti á 6%. Umframt hetta skal leggjast gjaldið til landskassan á 126 mió. kr., sum bert varð lagt á uppsjóvarfisk, og var samlaða tilfeingisrentan í uppsjóvarfiskiskapi tí 473 mió. kr. Fyri flakatrolarar var tilfeingisrentan 80 mió. kr. við somu fortreytum. Fyri trolarar og línuskip hinvegin vóru tilfeingisrenturnar ávikavist minus 56 mió. kr. og minus 78 mió. kr. við hesum fortreytum. 
9 
1.2 Arbeiðssetningurin og tilgongdin við frágreiðingini 
Arbeiðssetningurin hevur sum endamál at avmarka uppgávurnar hjá nevndini. Tað áliggur ikki nevndini at taka støðu til arbeiðssetningin ella at grundgeva fyri arbeiðssetninginum, men heldur at arbeiða út frá honum. Arbeiðssetningurin er tó sera víðfevndur og áleggur nýskipanarnevndini at viðgera sera nógvar tættir í fiskivinnuni sum heild í álitinum um nýskipan. í viðgerðini av arbeiðssetninginum gjørdi nevndin sær greitt, at teir mest átrokandi spurningarnir at fáa viðgjørt fakliga í mun til evstamarkið tann 1. januar 2018 eru burðardygg stovnsrøkt, útlutingin av fiskirættindunum og verksetingin av avmarkingum fyri útlendskum ognarskapi. Tað hevur tí ikki borið til at fara í smálutir við øllum tættum, og nógv evni eru bert umrødd stutt og yvirskipað, uttan at nevndin hevur havt stundir at gera neyvari kanningar og metingar. í samráði við fiskimálaráðharran avráddi nevndin ikki at gera uppskot til lógarverk, sum sostatt verður ein partur av arbeiðinum í víðari tilgongdini við fiskivinnunýskipanini. 
Fiskimálaráðharrin gjørdi eisini nevndini greitt, at tá arbeiðssetningurin skilmarkar millum uppboðssølu og aðrar møguligar útbjóðingarskipanir, so er endamálið at skilmarka ímillum tað, sum í føroyska kjakinum verður umrøtt sum uppboðssøla av stutttíðarrættindum og so tað at lata út tíðaravmarkað loyvir við munandi longri gildistíð. Uppskotini skulu vera um ein almennan rættindamarknað/uppboðssølu, har rættindi ikki kunnu gerast privat ogn, men verða boðin út til nýtslu/leigu fyri ávís tíðarskeið. Hesi kunnu vera longri ella styttri, alt eftir, hvat verður mett at røkka endamálunum við nýskipanini best. Eisini var greitt, at tað ikki var partur av arbeiðssetninginum hjá nevndini at mæla til aðrar útlutingarleistir sum eitt nú grand fathering, grundað á søgulig rættindi, ella beauty contest, grundað á aðrar parametrar enn boð upp á gjald fyri rættindi. Við 'beauty contest' meinast við útlutingarskipanir, har seljarin ikki einans hyggur at bodna prísinum, men eisini letur aðrar parametrar vera avgerðandi fyri, hvør vinnur boðið. 
1.3 Marknaðargrundað útluting gevur dynamikk og óvissu 
Nevndin hevði torført við at finna eina nøktandi semju um uppboðssølu av fiskirættindum. Yvirskipað var semja um, at uppboð hevur nakrar fyrimunir fram um fyrisitingarliga útluting. í einum uppboði ásetir vinnan sjálv tilfeingisgjaldið til landið, og samstundis skal marknaðurin tryggja, at tær mest lønsomu fyritøkurnar fáa rættindini. Sostatt elvir almenna útlutingin av fiskirættindum til ein øktan dynamikk í fiskiveiðuni, har nýggj tøkni støðugt verður ment og tikin í nýtslu, soleiðis at tilfeingisrentan gerst so stór, sum gjørligt. Eisini kann útboð av rættindum tryggja, at nýggjar fiskivinnufyritøkur kunnu sleppa framat,3 og vil henda hóttanin stuðla undir, at verandi vinna gevur rætta prísin fyri rættindini. Hinvegin viðførir økti dynamikkurin eisini størri óvissu fyri fiskivinnufyritøkurnar. Um fyritøkurnar ikki kenna seg tryggar við at kunna varðveita rættindini í eina tíð samsvarandi íløguhorisontinum, kann hetta viðføra væl lægri íløgur í síðsta enda, sum so aftur viðførir lægri produktivitet og tilfeingisrentu. í verandi skipan hava fiskivinnufyritøkur javnan handlað skip og rættindini sínámillum, og tí kann handil av fiskirættindum ikki sigast at vera nakað grundleggjandi nýtt í føroyskari fiskivinnu. 
Nevndin hevur umrøtt, at ein uppboðssøla av øllum fiskirættindum í senn hevur við sær stórar váðar og ótryggleikar fyri føroysku fiskivinnuna. Tí verður mælt til eina skiftistíð, sum ger, at tað bert er ein avmarkaður partur av samlaðu fiskirættindunum, ið verður boðin út hvørt ár. Eisini eru stórar avbjóðingar í at fáa eina uppboðssølu at virka eftir ætlan, m.a. tí at ymiskar avmarkingar verða settar, og tí at talið av aktørum, sum kunnu luttaka, er avmarkað. Nevndin er eisini í iva um, hvussu væl ein uppboðssøla kann tryggja, at aðalendamálini í arbeiðssetninginum kunnu røkkast. í hesum sambandi hevur nevndin eisini umrøtt kombinatiónsleistir, har ein partur verður seldur á uppboði, og ein partur verður lutaður út eftir søguligum rættindum. Hesin leistur er tó ikki í samsvari við nágreinaða arbeiðssetningin og varð tí ikki viðgjørdur neyvari. 
Við støði í neiligu afturmeldingunum á hoyringsfundunum frá øllum pørtum av vinnuni og fakfeløgunum kann spurningur setast við støðufestið í eini fullkomiligari umlegging av útlutingini av rættindum. Nevndin er ikki vitandi um nakað annað land, sum lutar út øll síni fiskirættindir á uppboðssølu, tí er torført at meta um avleiðingarnar av eini umlegging. Partur av nevndini metir ikki, at tað er skilagott at fremja eina so kollveltandi umlegging av føroysku fiskivinnuskipanini, sum tað at verkseta eina uppboðssølu av øllum fiskirættindum er. Partur av nevndini metir hinvegin, at uppboð av fiskirættindunum er skilabesti leisturin at luta út. 
Torført var at semjast um eitt útgreinað uppskot um uppboðssøluskipan, m.a. tí at smálutir í uppboðssøluháttinum hava stóran týdning fyri, hvussu uppboðssølan kemur at virka. Ein avbjóðing er at tryggja, at kappingin er jøvn fyri allar partar á uppboðssøluni  herundir at fyribyrgja avtalaðum spæli. í summum førum kann hetta loysast við at áseta ein minstaprís. Eitt lítið samfelag kann eisini geva avbjóðingar í mun til at tryggja nøktandi kapping sum heild. Ein onnur 
3 At skapa atgongd fyri nýggjum fyritøkum er eisini eitt mál í sjálvum sær fyri nýskipanina, tí at hetta vil í størri mun javnseta allar borgarar og fyritøkur í landinum við atkomu til vinnuna. 
10 
stór avbjóðing er vandin fyri, at uppboðssølan tekur hugin frá fólki at investera tíð, pening og orku í tað at fiska, hagreiða og marknaðarføra fiskin við einum langtíðarmáli fyri eyga. Við hesum í huga gjørdi nevndin kortini tvey útgreinað uppskot um uppboðssølu í teirri vón, at uppskotini kundu stimbra til víðari viðgerð í politisku skipanini og í almenna kjakinum. 
Av tí at báðar tær nevndu skipanirnar við uppboðssølu geva møguleika fyri, at tað verða leiguskrásett fiskifør, ið kunnu koma at fiska kvotur, sum eru keyptar á uppboðssølu, er nevndin samd um, at tað er neyðugt at vera á varðhaldi viðvíkjandi serliga tveimum viðurskiftum í hesum sambandi. í fyrra lagi er ávísur vandi fyri, at leigað fiskifør, hvørs alternativ til at taka á seg eina arbeiðstøku at fiska føroyskar kvotur er at liggja við bryggju, kunnu undirbjóða fiskifør, ið føroyskar fyritøkur eiga og skulu rinda rentur og avdráttir fyri. Leigað skip skulu lúka krøv til tekniska útgerð o.a., og í útgangsstøðuni eiga reglurnar um transfer pricing at tryggja eina skipaleigu á marknaðarstigi, men kortini er neyðugt at fylgja við. í øðrum lagi er vælkent, at skip á leigumarknaðinum mangan eru gomul og tískil ikki liva upp til hægstu tøkniligu krøv. Hetta kann viðføra, at skipini heldur ikki eru før fyri at veita bestu rávørugóðsku, ið so aftur kann minka um møguleikarnar fyri optimalari virðisøking. Mælt verður tí til, at myndugleikarnir fylgja væl við hesum viðurskiftunum og um neyðugt herða lóggávuna, soleiðis at vit bæði fáa javna kapping og høga rávørugóðsku. 
1.4 Burðardygg stovnsrøkt við politiskt kjølfestum umsitingarætlanum 
Nevndin hevur uppskot um, at allur vinnuligur fiskiskapur verður skipaður í umsitingarætlanir við veiðireglu, ið setir karmar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. Endamálið er at fáa í lag breiðar, politiskar langtíðarsemjur um, hvussu vit fyrisita fiskastovnarnar. Politiskar langtíðarsemjur skulu skapa grundarlag fyri, at Løgtingið ikki framhaldandi skal taka avgerð um ítøkiligu hámarksveiðuna, sum tá heldur eigur at takast fyrisitingarliga innan givnu karmar. Karmar fyri avgerðini hjá landsstýrismanninum eiga at verða settir í lógina, har tað er skynsamt, t.d. har talan er um viðurskifti, sum ikki broytast javnan. Langtíðarsemjur kunnu annars fáast í lag, grundað á eina politiska viðgerð í Løgtinginum sum uppskot til samtyktar um góðkenning av eini umsitingarætlan. Broytast politiskar fortreytir fyri eini góðkenning avgerandi, ber til at hava eina skipan, har landsstýrismaðurin kann ráðføra seg við vinnunevndina ella uttanlandsnevndina, líka sum tá fortreytir fyri givnum játtanum á fíggjarlógini broytast. 
1.5 Ogn Føroya fólks handhevjast við avmarkaðum brúksrætti 
Nevndin er samd um, at rætturin at gagnnýta livandi tilfeingið, sum er í føroyskum sjógvi, og sum Føroyar eiga í altjóða sjógvi ella hava samrátt seg til við onnur lond, eigur at vera ein avmarkaður brúksrættur, eisini í tíð. Ein komandi lóg um vinnuligan fiskiskap eigur tí greitt at áseta gildistíð og reglur fyri, hvussu hesin brúksrættur verður skipaður. Nevndin metir somuleiðis, at greiðar, regulerandi ásetingar hava størri týdning fyri rættarstøðuna enn ein háfloygd endamálsorðing. Endamálsorðingar áseta oftast ikki nakra rættarstøðu, og tað hevur orðingin um ogn Føroya fólks heldur ikki gjørt. Regulerandi ásetingarnar í eini komandi lóg um vinnuligan fiskiskap eiga øðrumegin at tryggja áhugamálini hjá landinum sum eigari ella avvarðandi av livandi tilfeingi Føroya, m.a. møguleikan at skifta kós ella at broyta fiskivinnupolitikkin, um tað verður hildið neyðugt. Hinumegin eiga tær at skipa karmarnar um brúksrættindini hjá teimum, sum annaðhvørt hava ella í ókomnum tíðum fara at gera íløgur fyri at gagnnýta sín í ávísa tíð tillutaða og avmarkaða rætt at heysta úr okkara felags tilfeingi. Hesi viðurskiftini verða umrødd í kap. 3 í frágreiðingini. Nevndin hevur á hoyringsfundum givið sær far um, at full semja tykist galda millum allar partar í vinnuni, verkafeløgunum og politisku flokkunum um, at rætturin at gagnnýta føroyskt tilfeingi eigur at verða ásettur sum ein brúksrættur. Sjálvt um tað kann vera ymiskt, hvat partarnir leggja í brúksrættin, eiga líkindi at vera fyri, at ein breið, politisk semja verður funnin um henda partin í eini nýskipan av fiskivinnuni. 
1.6 Skipabólkar varðveitast av sosialbúskaparligum atlitum 
Viðvíkjandi skipabólkum í nýggju fiskivinnuskipanini er týdningarmikið at gera sær greitt, hvat endamálið er við skipabólkunum. í núverandi skipan er eitt høvuðsendamál at tryggja, at virðini í samfelagnum verða býtt út um landið, og at tey ikki savnast á fáum hondum. Undir viðgerðini í nevndini varð fleiri ferðir víst á, at tað er ein ávís andsøgn millum hetta at býta virðini kring landið og tað at fáa fiskivinnuna at geva størst møguligt yvirskot. T.e., at ein fiskivinna á fáum hondum og við fáum skipum kann hugsast at geva størri yvirskot enn ein meira spjadd vinna kring landið við nógvum skipum. Nevndin helt, at vigingin millum yvirskot í fiskivinnuni, kor hjá øðrum vinnugreinum, sosialpolitikk og mentanarlig virðir er fyrst og fremst eitt politiskt mál, sum fellur uttan fyri arbeiðið hjá nevndini, men at slík atlit kunnu koma at hava sera stóra ávirkan á, hvussu samfelagið kemur at síggja út í framtíðini. Eitt annað endamál við skipabólkum kann vera at varðveita ein fjølbroyttan flota, sum ikki er líka sárbærur fyri sveiggjum í oljuprísi ella prísi á ávísum reiðskapi, og sum eisini kann vera meira umhvørvisvinarligur. Passivur reiðskapur so sum lína, snella og gørn krevur ikki so nógva olju sum trol og er tí umhvørvisvinarligari, tá ið ræður um útlát av vakstrarhúsgassum. Sum eitt 
11 
fyribilsuppskot skjýtur nevndin tí upp at hava tríggjar skipabólkar innan botnfisk: línuskip, trolarar og útróðrarbátar.4 Teir ávísu skipabólkarnir kunnu yvir fleiri ár t.d. fáa ein ávísan brotpart av heildarkvotuni, annaðhvørt fyri øll fiskasløg ella fyri tey týdningarmiklu fiskasløgini. Hetta krevur tó, at tað er eitt samsvar millum henda brotpartin og friðaðar leiðir, sum halda reiðskap atskildan. á henda hátt hevur politiska skipanin møguleika at taka umhvørvisatlit og framhaldandi at fremja vinnupolitikk gjøgnum skipabólkarnar, til dømis við at hava uppboðssølur av fiskirættindum innan hesar skipabólkar. 
1.7 átøk setast í verk til frama fyri virðisøking 
í kjakinum um fiskivinnu í Føroyum hevur virðisøking altíð fylt nógv. Seinnu árini eru stórar íløgur gjørdar í framkomin framleiðsluvirkir fyri at fáa meira burtur úr stóra uppsjóvartilfeinginum. Samstundis má ásannast, at flakavirkini, sum dúva upp á rávøru frá botnfiskaveiðuni, hava serstakliga truplar fortreytir. Fiskastovnarnir eru niðurfiskaðir, so smáu nøgdirnar hava gjørt tað trupult at menna góðskuna á vøruni. Stovnsrøkt hevur sostatt stóran týdning fyri flakavirkini og er somuleiðis ein fortreyt fyri, at virðisøking kann fara fram. 
útrokningar, sum grannskoðanarfyritøka hevur gjørt fyri nýskipanarnevndina, vísa búskaparliga týdningin av burðardyggari røkt av botnfiskastovnunum undir Føroyum. Eydnast tað at endurbyggja fiskastovnarnar kann hugsast, at fiskiveiðan varandi gerst áleið 40.000 tons av upsa, 25.000 tons av toski og 15.000 tons av hýsu. Tá fer framleiðsluvirðið at økjast við slakari milliard krónum, lønarútgjaldingarnar í fiskiveiðu og flakavinnu økjast við 400 mió. kr., og úrslitini hjá fyritøkunum batnar við eini 100 mió. kr. Burðardygg stovnsrøkt er soleiðis altavgerandi fyri at fáa varandi batar til virðisøkingina í fiskivinnuni. 
Men í verandi støðu við fiskastovnunum er rávørugrundarlagið hjá fiskavirkjunum á landi ov svikaligt, tí verður mælt til at fremja nøkur átøk, sum kunnu bøta um støðuna við atliti til at hava eina kappingarføra fiskivinnu á landi, tá fiskastovnarnir koma fyri seg aftur. ítøkiligu átøkini eru umrødd gjølligari í frágreiðingini. 
1.8 Samspæl og andsagnir millum høvuðsmálini við nýskipanini 
Eitt av høvuðsmálunum í arbeiðssetninginum er, at tilfeingisrentan gerst so optimal, sum gjørligt, og at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni fellur til landið. Hetta mál kann tó vera í andsøgn við onnur høvuðsmál í arbeiðssetninginum, eitt nú at vinnumøguleikarnir ikki skulu savnast á fáum hondum, og at rættindini skulu vera á føroyskum hondum. 
Nevndin hevur sum sagt ikki tikið støðu til arbeiðssetningin og staðfestir bara, at her eru andsagnir í. Tað er eitt nú eitt politiskt mál at áseta, at útlendingar ikki skulu vera partur av ognarskapi í føroyskari fiskivinnu, men nevndin heldur, at útlendskar íløgur undir røttum umstøðum kundi givið eina hægri tilfeingisrentu til samfelagið. Eisini er tað í stóran mun eitt politiskt mál at áseta sokallaðar anti trust-reglur um, at ein einstakur eigari ikki kann eiga ov stóran part av fiskivinnuni. Eisini her kann nevndin staðfesta, at um ongar avmarkingar eru, kundi fingist ein hægri tilfeingisrenta. Eitt nú kunnu tað vera stórrakstrarfyrimunir, sum ikki verða gagnnýttir. Hinvegin kunnu minni fyritøkur flyta seg skjótari og møguliga vera við til at gera enn fleiri nýskapanir. 
Tá talan er um økta virðisøking, metir nevndin, at ov herd krøv um føroyskan kaikant og at føra alt til lands hava við sær eina minni tilfeingisrentu fyri skipini, serliga upp á stutt sikt. Møguliga kann tilfeingisrentan upp á longri sikt gerast hægri, um tiltøk til at fremja økta virðisøking gerast krav. Sum staðfest omanfyri, kunnu tað eisini vera sosialbúskaparlig atlit í mun til at stimbra ávís økir í landinum ella ávísar skipabólkar. Nevndin metir, at tiltøk av hesum slagi eisini kunnu hava ta ávirkan, at tilfeingisrentan kann gerast minni, enn hon annars vildi verið, um ongar avmarkingar vóru. 
4 Garnabátar vórðu ikki viðgjørdir. 
12 
13 
2 Samandráttur 
Høgni Hoydal, landsstýrismaður í fiskivinnumálum, setti 21. januar 2016 eina nevnd at gera tilmæli um nýggja fiskivinnuskipan eftir 1. januar 2018. Tilmælini skuldu fevna um eina røð av evnum, har nevndin hevur valt at raðfesta hesar tættir hægst: (i) at tryggja eina burðardygga vinnu, sum kastar sum mest av sær til vinnu, starvsfólk og samfelag sum heild, (ii) at útlutingin av fiskirættindunum skal vera marknaðargrundað, (iii) at útlendskur ognarskapur og ræðisrættur verður avmarkaður og (iv) at eggja til at fiskatilfeingið verður gagnnýtt og meirvirkað. 
2.1 Ogn Føroya fólks 
Livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, hava eitt virði fyri føroyska samfelagið. Nevndin metir, at lóggávan eigur beinleiðis at áseta, hvussu hetta virði skal koma føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini til góðar. Hetta eigur at verða skipað við beinleiðis regulerandi ásetingum í lóggávuni og ikki við orðingum um ogn Føroya fólks, sum ikki í sjálvum sær staðfesta nakra rættarstøðu ella skyldur sambært lóggávuni. Nevndin mælir til, at orðingin um ogn Føroya fólks verður tikin úr lógartekstinum, og at endamálið við umsitingini av livandi tilfeinginum heldur verður tikið upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. í staðin mælir nevndin til, at regulerandi ásetingar verða settar í lóggávuna, har ítøkilig støða verður tikin til, hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið verður skipaður, og hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar. Nevndin mælir til, at gildistíðin á brúksrættindunum verður greitt ásett í nýggju fiskivinnulóggávuni. 
2.2 Burðardygd og stovnsrøkt 
Fyri at fáa sum mest burtur úr fiskiríkidøminum, mugu fiskastovnarnir røkjast og gagnnýtast burðardygt. Vit eiga ikki at taka meira úr fiskastovnunum, enn teir tola fyri at kunna endurnýggja seg. Komandi ættarlið skulu eisini kunna liva av sjónum. 
Lívfrøðiliga burðardyggur fiskiskapur er grundleggjandi fyritreyt fyri lønsemi og virðisøking í fiskivinnuni. Góð røkt av fiskistovnum og umhvørvinum skal geva búskaparligan vinning, ið er størri enn tann vanligi vinningurin  eina tilfeingisrentu  sum kemur samfelagnum til góðar. 
Toskurin, hýsan og upsin í føroyskum sjógvi eru illa fyri, og fiskiskapurin hevur verið vánaligur sammett við miðaltølini yvir longri áramál. Náttúran ger sítt, men ein partur av frágreiðingini er vánalig stovnsrøkt. Við góðari stovnsrøkt høvdu fiskastovnarnir kastað nógv meiri av sær til vinnu og samfelag. Framleiðsluvirðið hevði verið størri, lønarútgjaldingarnar størri, eins og betri lønsemi hevði bøtt um møguleikarnar hjá flotanum at endurnýggja seg. 
Fyritreytin fyri góðari stovnsrøkt er holl vitan um livandi tilfeingið og umhvørvið tess. Vitan fæst til vegar við havrannsóknum, gransking og út frá teimum royndum, ið vinnan á sjónum hevur. 
Tí mælir nevndin til at uppraðfesta havrannsóknir og gransking av lívinum í sjónum kring Føroyar. Bæði fyri at stovnsmeting kann gerast av øllum vinnuligum fiskasløgum í føroyskum sjógvi, og fyri at lívfrøðiliga ráðgevingin um stovnsrøkt verður ment. Hetta er eisini fyritreyt fyri at røkka politiskt setta málinum um, at Føroyar skulu vera undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt. 
Fyri at fáa til vegar neyvt og nøktandi hagtalstilfar um allan fiskiskap í føroyskum sjógvi, mælir nevndin til at endurskoða og dagføra verandi fráboðanarskipanir í fiskiveiðuni. Eftir verandi skipan er øllum fiskiførum, størri enn 15 tons, álagt at skráseta og lata inn neyvar upplýsingar um fiskaskapin. Tørvur er m.a. á neyvari hagtalstilfari um fiskiskapin og um útbreiðslu av fiski (íroknað smáfiski) á innaru leiðunum í føroyskum sjógvi. Alstórur tørvur er á neyvari upplýsingum og hagtølum um fiskiskap hjá bátum undir 15 tons, sum avreiða. 
2.3 Skipan av fiskiskapi 
Fiskiskapurin hjá føroyska fiskiflotanum er reguleraður við fleiri ymiskum skipanum. Ein grundregla er, at fiskifør undir føroyskum flaggi ikki kunnu fara til vinnuligan fiskiskap uttan at hava loyvi frá myndugleikunum. Harnæst er sjálvur fiskiskapurin avmarkaður við fiskidøgum, loyvistali, hámarksveiðu, kvotum, hjáveiðureglum, økisfriðingum og øðrum tekniskum reguleringum. 
14 

Hetta er grundvøllurin í verandi skipan, sum skal stuðla undir at gagnnýta fiskiríkidømið burðardygt, lívfrøðiliga og búskaparliga. 
Nevndin metir, at tað serliga er í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi, at tørvur er á ábótum. Hetta er eisini tann fiskiskapur hjá føroyskum fiskiførum, sum vit sjálvi hava ræði á, og einsamøll hava ábyrgd av at skipa. 
Skipanin í fiskiskapinum eftir høvuðsbotnfiskasløgunum í føroyskum sjógvi hevur verið nøkulunda støðug seinastu 20 árini. Fiskidagaskipanin hevur saman við stongdum og friðaðum leiðum, hjáveiðureglum og tekniskum reglum um reiðskap verið stýringsamboðið. Onkrar stillingar eru gjørdar, eitt nú er samlaða fiskidagatalið skorið góð 50% síðan fiskiárið 1997/1998, eins og onkrar friðingar eru komnar afturat, men grundvøllurin í skipanini er at kalla tann sami. 
Sama kann ikki sigast um gongdina í fiskiskapinum. Veiðan av serliga toski og hýsu hevur seinastu árini verið lítil, og rakstrarúrslitini hjá flestu skipabólkum eru versnað samsvarandi. Náttúran eigur sín lut í, at minni er til, men nevndin metir, at nógv í óhepnu gongdini er eitt úrslit av vantandi stovnsrøkt og stýring av fiskiskapinum. 
Hetta hevur bæði við umsitingina av skipanini og við eginleikar við sjálvari skipanini at gera. 
í skipanini av fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi verður mælt til, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum frameftir verður høvuðsamboðið í øllum fiskiskapi. Høvuðsmálið er, at allur fiskiskapur verður kvoteraður, eisini tann, sum í dag ikki er beinleiðis undir fiskidagaskipanini. Meirilutin í nevndini metir ikki, at fiskidagaskipanin, saman við øðrum átøkum og reguleringum, hevur megnað at tryggja góða stovnsrøkt og stuðla undir lívfrøðiliga burðardyggan fiskiskap. Meirilutin í nevndini metir eisini, at ein fiskidagaskipan er ov stirvin til at birta undir tillagingar og effektiviseringar í flotanum og harvið ein búskaparliga burðardyggan fiskiskap. 
Ein vansi við eini kvotuskipan, sammett við eina fiskidagaskipan, er vandin fyri, at fiskur verður útblakaður ella verður landaður undir følskum heiti fyri at halda eina ásetta kvotu. Eisini er vandin fyri highgrading størri í eini kvotuskipan, t.e., at bert tann veiða, ið gevur besta avreiðingarprís, verður tikin til lands. 
Meirilutin í nevndini metir kortini, at tað við ymiskum skipanum ber til at tálma útblaking. Ein er at herða eftirlitið á feltinum og revsireglurnar fyri lógarbrot. Ein onnur er at áseta, at øll veiða ella øll veiða av ávísum fiskasløgum skal førast til lands. Ein kann eisini hugsa sær, at hetta verður gjørt soleiðis, at ótilætlað veiða og hjáveiða kunnu avreiðast, men at fiskifarið bert fær ein prosentpart av avreiðingarvirðinum. Restin fer til landið og í grunn til almannagagnlig endamál, t.d. fiskivinnugransking. Skipanin skal eggja til, at ótilætlað veiða verður førd til lands, men fiskiførini skulu ikki hava vinning av hesum. Skipanin við stongdum leiðum og bráðfeingis veiðibanni er við til at stýra fiskiskapinum burtur frá leiðum, har nógv er til av fiski, ið sannlíkt verður útafturblakaður. Somuleiðis ber til at áleggja skipum at brúka selektivan reiðskap, t.d. trol við skiljirist, ið sílar smáfisk frá. 
Sæð úr einum stovnsrøktarsjónarmiði er umráðandi, at øll veiða verður førd til lands og skrásett. Málið eigur tí at vera, at regluverkið eggjar til, at sum mest av ótilætlaðari veiðu kemur til lands, og at gamla bannið móti at blaka veiðu út aftur verður hildið. 
Meirilutin av nevndini metir samanumtikið, at fyrimunirnir við eini kvotuskipan sum frá líður fara at gerast sjónligari enn vansarnir. 
Nevndin mælir til at allur fiskiskapur eftir botnfiski í føroyskum sjógvi verður skipaður í umsitingarætlanir við veiðireglu, sum setir karmarnar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. Ein umsitingarætlan er ein politisk langtíðarsemja at fyrisita fiskastovnar. í umsitingarætlanini verða mál sett fyri at tryggja stovnsrøkt og burðardygga gagnnýtslu, eins og ásett er, hvussu málini verða rokkin. Bulurin í umsitingarætlanini er ein veiðiregla, sum sigur, hvussu stóran part, vit kunnu taka úr stovninum um árið. Ein umsitingætlan verður ikki sett í staðin fyri verandi reguleringar í fiskiskapinum, men er mest eitt amboð, ið kann brúkast at seta í verk fiskiveiðupolitisk mál. Stovnsrøkt og veiðistýring verður sett í øðrvísi karmar, har dentur er lagdur á langtíðarhugsan, tá hámarksveiða og aðrar reguleringar verða ásettar. Endamálið við umsitingarætlanum er eisini at tryggja vinnuni ávísan stabilitet, so at ikki ov stór sveiggj eru í árligu fiskimøguleikunum, og at vinnan við hesum kennir treytirnar og karmarnar eitt rímiligt tíðarskeið frameftir. Hetta kann gerast, við at hámarksveiðan ikki verður broytt meira enn t.d. eitt ávíst prosent, sammett við undanfarna fiskiár. 
Nevndin mælir somuleiðis til, at tað frameftir er landsstýrismaðurin, sum við heimild í lógini ásetir hámarksveiðu í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Nevndin metir, at ein tílík avgerð eigur at takast fyrisitingarliga, innan fyri karmarnar og treytirnar í eini umsitingarætlan, sum er kjølfest politiskt. 
15 
Viðvíkjandi bólkum mælir meirilutin í nevndini til, at í eini framtíðarskipan fyri útluting og býti av rættindinum skulu bólkarnir vera so fáir, sum gjørligt. Hetta fær serliga týdning, tá ein uppboðssøla av veiðirættindum verður sett í verk, tí ein fortreyt fyri eini væleydnaðari uppboðssølu er, at kapping er á uppboðssølumarknaðinum. Um eitt stórt tal av bólkum skal varðveitast, verður mest sannlíkt neyðugt at skipa fyri ymiskum uppboðssølum í ymiskum bólkum, og tá verður kappingin meira avmarkað á uppboðssølumarknaðinum, og líkindini gerast størri fyri, at uppboðssølan ikki eydnast væl. 
At enda mælir nevndin til at skipa eitt ráð fyri Havstovuna, har m.a. vinnan á sjónum er við. Ráðið skal ikki hava myndugleika, men skal vera eitt stað, har hugskot og spurningar í sambandi við ráðgeving, havrannsóknir og royndarfiskiskap verða vend. Fremsta endamálið er at styrkja dialogin millum Havstovuna og alla vinnuna, sum nevndin metir, at tørvur er á, og sum hon væntar fer at gagna fiskiveiðuumsitingini í síni heild, sum frá líður. 
2.4 Marknaðargrundað útluting 
Sambært arbeiðssetninginum skal farast burtur frá eini skipan, har útlutingin av fiskirættindunum verður grundað á lógarviðgerð í Løgtinginum, ella fyriskipan, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur ásett. útlutingin skal í staðin vera marknaðargrundað. Harumframt hevur nevndin á fundi við landsstýrismannin fingið staðfest, at øll fiskirættindir skulu seljast um uppboðssølu. Eisini hevur landsstýrismaðurin gjørt greitt, at skipanir við søguligum rættindum, tilfeingisgjøldum ella beauty contest ikki eru í samsvari við arbeiðssetningin. Tilmælini byggja tí á ta fyritreyt, at uppboðssøla skal vera av øllum rættindum. Við støði í hesum politiska ynski verða lýstir tveir útlutingarleistir, sum í besta mun liva upp til tær treytir, sum verða settar í arbeiðssetninginum. 
Nevndin metir tað hava stóran týdning, at uppboðssølan av fiskirættindum ikki darvar íløguhuginum og virkseminum annars í fiskivinnuni. Nevndin mælir til at leggja uppboðssøluna soleiðis til rættis, at hon hevur fyrilit fyri teimum váðum, sum liggja í at reka fiskivinnuvirksemi í tann mun, hetta letur seg gera. Ein møguleiki er at útluta loyvir við langari gildistíð, (t.d. 10 ár). Hesin møguleiki er lýstur í leisti 1 í kap. 7. Somuleiðis ber til at luta út 1-árs loyvir og at geva vinnufyritøkum ein forkeypsrætt til ávísan prosentpart av kvotum, sum fyritøkan hevði ræði á árið frammanundan. Hetta er lýst í leisti 2 í kap. 7. 
Nevndin metir tað somuleiðis hava týdning, at fyritøkur, sum luttaka á uppboðssøluni, hava javnar kappingartreytir. Fyri í størri mun at javnseta fyritøkur við ymiskari fíggjarorku, verður tí mælt til, antin at fyritøkur einans rinda ein part av uppboðssølugjaldinum, áðrenn fiskað verður (leistur 1), ella einans rinda fyri 1 ár í senn (leistur 2). Mælt verður somuleiðis frá at lóggeva á tílíkan hátt, at starvsfólk í fiskivinnuni ikki kunnu rinda partar av uppboðssølugjaldinum. Hetta eigur at standa til vinnu og starvsfólk at gera av ígjøgnum arbeiðsmarknaðarsamráðingar. 
Nevndin mælir til, at fiskirættindir skulu vera umsetilig á einum almennum marknaði. Hetta hevur við sær størri gjøgnumskygni um handlar við kvotum, og at allar fyritøkur kunnu bjóða upp á kvotur. Nevndin metir tað vera óheppið fyri skipanina, um fiskirættindir verða fullkomiliga óumsetilig í framtíðini, tí tað er ikki í samsvari við tankan um ta marknaðargrundaðu fiskivinnuskipanina. Umsetiligheit tryggjar tillagingar í fiskivinnuni og er sostatt avgerandi fyri effektivitetin í vinnuni. Hetta er serliga týdningarmikið við rættindum við longri gildistíð. ásetingar um at taka burtur alla umsetiligheit samsvara somuleiðis heldur ikki við ynskið um at veita vinnuni betri møguleikar til at skapa avkast. Spurningurin er harumframt, um tað við lóg ber til at steðga allari umsetiligheit fyri at forða fyri spekulatión, tí at fyritøkurnar kunnu nýta aðrar hættir at náa málinum. 
í mun til neyvu tilrættisleggingina av uppboðssølunum, herundir í hvønn mun opin og afturlatin uppboðssøluháttur skal nýtast, mælir nevndin til at seta serfrøðingar í uppboðssølum til at gera neyvari greiningar og uppskot. Tilrættisleggingin av uppboðssølunum hevur stóran týdning, tá kappingin á uppboðssølunum er avmarkað. 
2.5 útlendskur kapitalur og treytir til teirra, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu 
Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Skotbráið er stutt til 2018, tá veiðiloyvini fara úr gildi, tí verður tað mett at vera rætt, at verandi fyritøkur, sum lutvíst hava útlendskar eigarar í samsvari við galdandi lóggávu, fáa eina skiftistíð at laga seg til nýggju umstøðurnar í vinnuni. Um skiftistíðin er ov long, kann tað merkja, at feløg við útlendskum eigarum fáa ein ov stóran fyrimun í kappingini at bjóða upp á rættindir at fiska. Um skiftistíðin er ov stutt, kann tað merkja, at feløgini við útlendskum eigarum vera fyri vanbýti, tí tað ikki er møguligt at halda áfram við virkseminum. Nevndin mælir til, at feløg, sum hava útlendskar eigarar, fáa eina skiftistíð uppá trý ár at laga seg til broyttu reglurnar. 
16 
Nevndin mælir til, at tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya, sum kann bjóða á uppboðssøluni. Tí verður kravið um tilknýti til Føroya sett til teir persónar og feløg, sum bjóða á uppboðssøluni. Tey, sum bjóða á uppboðssølu, skulu kunna leiga sær før at fiska við ella gera avtalu við annan, sum eigur ella rekur eitt leigað fiskifar. Fyri at tryggja, at tað bert eru tey við neyðuga tilknýtinum til Føroya, sum reka føroyska fiskiveiðu, má kravið um tilknýti til Føroya tí eisini setast teimum, sum reka leigaðu fiskiførini. 
Ein nýggj lóggáva skal tryggja, at persónar og feløg, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu, rinda skatt í Føroyum. Nevndin hevur eisini viðgjørt, hvussu ein kann tryggja, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur. Nevndin mælir til at varðveita ásetingina í fiskivinnulógini, sum avmarkar ábyrgdarlán úr útlondum. Eisini mælir nevndin til at forða fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, um so er, at renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. Harumframt hevur nevndin umrøtt møguleikan at seta beinleiðis krav í fiskivinnulógina um lutfall millum eginpeing og skuld í feløgum, sum reka fiskiveiðu. Nevndin metir tó, at tað kann fáa óætlaðar avleiðingar at seta eitt slíkt beinleiðis krav um minsta lutfall millum eginpening og skuld. Nevndin hevur umrøtt, at tað í staðin fyri at seta krav um ávíst lutfall millum eginpening og skuld kann verða kravt, at eginpeningur ikki kann gerast negativur. Nevndin vísir tó á, at tað, sum hevur størstan týdning, er at tryggja, at fíggjarliga avkastið frá fiskiveiðu ikki verður flutt av landinum. Nevndin metir ikki, at tað er neyðugt at seta mark fyri, hvussu tunt kapitaliseraðar fyritøkur kunnu vera. Nóg mikið er at gera reglur í skattalóggávuni, sum forða fyri, at ov stórur frádráttur fæst fyri fíggjarútreiðslur. Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun fara at forða fyri slíkum fíggjarbygnaði, sum førir til, at fíggjarligt avkast verður flutt av landinum, og reglurnar fara at at tryggja, at inntøka frá føroyskum feløgum kemur til skattingar í Føroyum. Um slíkar reglur í skattalóggávuni vísa seg ikki at vera nøktandi, eigur at verða umhugsað at seta krav til eginpening í fiskivinnulógina. 
Nevndin mælir til, at tað skal vera gjørligt at leiga skip at fiska við. Tá ið tað er gjørligt at leiga skip at fiska við, verður eisini gjørligt at leiguskráseta skip í føroysku skipaskránni. Tó skulu skip, sum fiska við føroyskum rættindum, vera skrásett í føroysku skipaskránni, soleiðis at allar viðkomandi reglur verða galdandi fyri skip, manning og veiðu. 
Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Nevndin metir, at hetta er besta amboðið fyri at tryggja, at lønarkor og arbeiðskor annars hjá útlendskari manning eru í samsvari við føroysk viðurskifti. Við hesum verður eisini tryggjað, at útlendsk manning ikki verður nýtt, har tað er møguligt at fáa føroyska manning, umframt at tað við slíkari loysn slepst undan, at tað almenna leggur seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Inntil slík broyting er gjøgnumførd, mælir nevndin til at áseta í fiskivinnulógina, at manningar á føroyskum fiskiførum, umframt á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. 
2.6 Kappingarreglur (anti-trust) 
Kappingarreglur hava sum høvuðsendamál at forða fyritøkum í at misnýta eina ráðandi støðu. Tó kunnu eisini onnur endamál vera við tílíkum reglum. Eitt nú kann nevnast, at kappingarreglur kunna forða fyri, at einstakar fyritøkur gerast stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum. Harumframt kann talan vera um eitt politiskt ynski um at varðveita fleiri fyritøkur á marknaðinum. 
Nevndin metir tað hava týdning, at føroyski búskapurin ikki er ov bundin at einstøkum fyritøkum, og tí mælir nevndin til at seta í verk avmarkingar í mun til samlaðu kvoturnar í fiskivinnuni. Tílíkar reglur eru ikki inni í skipanini í dag. Nevndin mælir somuleiðis til at seta kappingarreglur í mun til kvoturnar í ávísum fiskiskapi (og ikki t.d. veiðiloyvir ella fiskiloyvir, sum í núverandi reglum). 
Nevndin hevur ikki ásett nakað ávíst prosenttal, tí mett verður, at tað er meira ein politiskur spurningur at áseta eitt slíkt tal. Nevndin kann ikki fakliga grundgeva fyri einum ávísum prosenttali í mun til eitt annað. 
2.7 Virðisvøkstur 
Nevndin hevur viðgjørt ymisk tiltøk, sum kunnu tryggja (a) at føroyskt fiskatilfeingi í størri mun verður virkað í Føroyum, og (b) at størri partur av fiskatilfeinginum kemur til lands. 
Nevndin metir tað hava týdning fyri virðisøking í føroysku fiskivinnuni, at vinnan fær møguleika at leggja sítt virksemi til rættis og eisini kann taka tørvin hjá marknaðinum við í hesa tilrættislegging. Harumframt vísa hagtøl fyri avreiðingar av feskfiski, at rættiliga stórur partur fer um uppboðssøluna. Tí metir nevndin ikki, at tørvur er á einum uppboðssølukravi. Tílíkt krav er heldur ikki í dag. 
17 
Við tí fyri eyga at fáa alt av fiskinum til lands, metir nevndin tað vera týdningarmikið at fara undir eina tilgongd saman við vinnuni, har mett verður um, hvussu ásettu málini kunnu røkkast. Tíðarfreist eigur at verða sett fyri, nær málið skal vera rokkið. 
í mun til at fáa størri part av fiskinum til lands, metir nevndin tað somuleiðis vera avgerandi at raðfesta menning og gransking av matvøruframleiðslu frammarlaga. Væntandi lønsemi er ein týðandi forðing í mun til at fáa ein størri part av fiskinum í land, og her kunnu gransking og menning hava ein avgerandi leiklut. 
Nevndin metir, at reguleringin av vinnuni (og útlutingin av loyvunum) eisini hevur ein leiklut í mun til at tryggja meirvirking av fiskavørum. Uttan ein ávísan tryggleika fyri (í øllum førum nøkrum) miðallongum og longum veiðirættindum er torført at tryggja, at vinnan ger neyðugar íløgur og mennir teir møguleikar, sum liggja í fiskatilfeinginum. Tryggleiki fyri loyvunum eggjar til, at ótroyttir møguleikar í føroysku fiskivinnuni koma undan kavi. 
í frágeiðingini verður somuleiðis víst á møguleikar fyri at tryggja, at fiskur verður virkaður í Føroyum. Eitt nú verða hesir møguleikar nevndir: (i) fiskur skal landast við høvdi (tó undantikið flakatrolarar), (ii) avsláttur í tilfeingisgjaldi, (iii) avreiðingargjald á útfluttan, óvirkaðan fisk og (iv) betri fíggingarmøguleikar fyri frystan fisk. 
18 
19 
3 Ogn Føroya fólks 3.1 Arbeiðssetningur 
Eitt av høvuðsmálunum við nýskipanini er sambært arbeiðssetninginum at tryggja: 
at livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, eru ogn Føroya fólks og eru varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini. 
3.2 Samandráttur 
Livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, hava eitt virði fyri føroyska samfelagið. Nevndin metir, at lóggávan eigur beinleiðis at áseta, hvussu hetta virðið skal koma føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini til góðar. Hetta eigur at verða skipað við beinleiðis regulerandi ásetingum í lóggávuni og ikki við orðingum um ogn Føroya fólks, sum ikki í sjálvum sær staðfesta nakra rættarstøðu ella skyldur sambært lóggávuni. 
Nevndin mælir til, at orðingin um ogn Føroya fólks verður tikin úr lógartekstinum, og at endamálið við umsitingini av livandi tilfeinginum heldur verður tikið upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. 
í staðin mælir nevndin til, at regulerandi ásetingar verða settar í lóggávuna, har ítøkilig støða verður tikin til, hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið verður skipaður, og hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar.Nevndin mælir til, at gildistíðin á brúksrættindunum verður ásett í nýggju fiskivinnulóggávuni. 
3.3 Lóg um vinnuligan fiskiskap 
Við lóg um vinnuligan fiskiskap frá 1994 varð fyrstu ferð ásett í lóg, at livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og tey rættindir, føroyska heimastýrið við samráðingum hevur rokkið, ella eftir altjóða rætti eigur uttan fyri føroysku landleiðirnar, eru ogn Føroya fólks. 
Viðmerkingarnar til hesa áseting vóru: Grundarlagið undir reglunum í lóggávuni er, at livandi tilfeingið í 1977 varð ogn hjá føroysku tjóðini. Dentur verður síðan lagdur á, at nýtslurætturin til hesa ogn verður skipaður eftir tí, sum náttúran tolir, so at komandi ættarlið í Føroyum eisini kunnu liva av sjónum. Lógin byggir á javnvág og samspæl millum lívfrøðilig og búskaparlig sjónarmið til tess at tryggja, at vinnuligi fiskiskapurin kann geva eitt trygt, búskaparligt íkast til føroyska samfelagið og møguleikar fyri arbeiði og inntøku kring landið. 
3.4 Hugtakið ognarrættur 
Fullur ognarrættur verður vanliga lýstur sum rætturin í allar mátar at ráða yvir egnari ogn, har tað ikki við lóg ella við privatari viljaváttan eru ásettar serstakar avmarkingar. Sum dømi um mátar at ráða kunnu nevnast eitt nú rætturin at brúka, rætturin at selja, at stovna rættindir ella skyldur viðvíkjandi ognini, eitt nú brúksrættindir, at avmarka onnur frá at brúka, at stovna servituttir, at veðseta og at ráða við arvi. 
3.5 Ognarrætturin til livandi tilfeingið og fiskirættindir (brúksrættur) 
Tá fiskimarkið varð flutt út á 200 fjórðingar, fingu Føroyar yvirvaldsrætt yvir náttúrutilfeinginum innan fyri fiskimarkið. Hetta merkir, at Føroyar hava løgfrøðiligt ræði, sum er heimildin at lóggeva yvir og umsita náttúrutilfeingið. Tað er ikki ein fortreyt fyri løgfrøðiligum ræði, at tað verður ásett í fiskivinnulóggávuni, at tilfeingið er ogn Føroya fólks. 
Yvirvaldsrættin hava Føroyar sambært fólkarættinum og stýrisskipanarrættinum. Sambært havrættinum fevnir henda heimild um at kanna og gagnnýta, varðveita og umsita náttúrutilfeingið. 
ásetingin um ogn Føroya fólks í lóg um vinnuligan fiskiskap er ikki ein normerandi ella regulerandi áseting. Orðingin ásetir ikki nakra rættarstøðu. Orðingin, ogn Føroya fólks, førir ikki við sær, at allir borgarar landsins kunnu krevja sín part av tilfeinginum og krevja ein rætt at gera nýtslu av hesum tilfeingi. Hesum forðar galdandi lóg um vinnuligan fiskiskap fyri við m.a. ásetingunum um, at tað krevst bæði veiðiloyvi og fiskiloyvi fyri at fara til vinnuligan fiskiskap, og við ásetingunum, sum avmarka tal av loyvum og tal av fiskidøgum ella kvotum. Eisini kann viðmerkjast, at ásetingarnar um 
20 

gildistíð á brúksrættindum forða fyri, at borgarar, sum hava fingið brúksrættindir sambært lógini, framhaldandi kunnu krevja at fáa brúksrættindini út um gildistíðina. 
ásetingin um ogn Føroya fólks í lóg um vinnuligan fiskiskap er meira at líkna við eina politiska yvirlýsing ella endamálsorðing og ikki eina regulerandi áseting. 
Nevndin mælir til, at bert regulerandi ásetingar verða settar í lógartekst, og at orðingin um ogn Føroya fólks sostatt eigur at verða tikin úr lógartekstinum og heldur tikin upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. Nevndin metir, at orðingin hoyrir ikki heima í sjálvum lógartekstinum. Orðingin kann elva til ivamál, og til at rættarstøðan verður misskilt ella í besta føri skilt ymiskt og kann skapa stríð um, hvør rættarstøðan eigur at vera. Sum dømi um, hvussu orðingin um ogn Føroya fólks hevur verið skilt, kann vísast til frágreiðingina frá Búskaparráðnum á vári í 2000, har tað m.a. stendur soleiðis: ...í roynd og veru kunnu vit siga, at lógin um vinnuligan fiskiskap skal tulkast soleiðis, at um tað t.d. eru 45 tús. fiskidagar til taks, hevur hvør føroyingur ognarrætt til 1 fiskidag....1 og ...út frá ásetingunum í lógini um vinnuligan fiskiskap er nærliggjandi at koma til ta niðurstøðu, at av tí at tilfeingið undir Føroyum er ogn Føroya fólks, má viðkomandi keypa rættindini frá felags kassa Føroya fólks, nevniliga landskassanum...2 Henda tulking verður ikki stuðlað av lógarviðmerkingunum til lógina um vinnuligan fiskiskap og hevur heldur ikki vunnið undirtøku í løgfrøðiligum avgerðum. Hetta hevur m.a. víst seg, tá borgarar hava søkt um sín lutfalsliga part av fiskirættindum grundað á orðingina um ogn Føroya fólks. T.d. søktu tveir borgarar um part av makrelkvotuni fyri 2012. Noktandi svarið frá Fiskimálaráðnum varð kært til Løgtingsins umboðsmann. Løgtingsins umboðsmaður var samdur við Fiskimálaráðnum um, at heimild ikki var at lata kærarunum makrelkvotu, tí teir høvdu einki fiskifar, sum var kravið sambært lóg um vinnuligan fiskiskap. 
í staðin fyri at hava orðingar í lógartekstinum um ogn Føroya fólks, mælir nevndin til at seta greiðar, regulerandi ásetingar í lóggávuna, har ein tekur ítøkiliga støðu til, hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið skal skipast. ásetingar um, hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar, um hvør kann bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu, hvussu ein kann bjóða seg fram, greiðar ásetingar um gildistíð á nýtsluloyvum sambært lógini, og hvussu landsstýrismaðurin kann nýta heimildirnar, sum verða latnar honum o.a. Hervið verður tryggjað, at endamálið verður rokkið, og at rættarstøðan er greið. 
Náttúrutilfeingið hevur eitt virði fyri føroyska samfelagið. Tí skulu vit skipa lóggávu og umsiting av náttúrutilfeinginum soleiðis, at virðið av hesum tilfeingi verður øllum tí føroyska samfelagnum at frama nú og í framtíðini. Sum arbeiðssetningurin sigur, so skal tilfeingið vera varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini. Fyri at tryggja áhugamálini hjá samfelagnum er neyðugt at avmarka atgongdina til at gagnnýta tilfeingið. í arbeiðssetninginum er lagt upp til, at fiskirættindir skulu bjóðast út í eini marknaðargrundaðari skipan. Nevndin hevur í kap. 7 í frágreiðingini viðgjørt spurningin og gjørt tilmæli um, hvussu brúksrættindini kunnu verða boðin út. At bjóða atgongdina til tilfeingið út í eini marknaðargrundaðari skipan er ein háttur at tryggja, at partur av tilfeingisrentuni  eykavirðið og gjaldið fyri framíhjárættin og atgongdina at troyta eitt avmarkað tilfeingi  fellur beinleiðis til samfelagið. 
Harafturat kunnu aðrar skipanir tryggja, at tilfeingið kemur samfelagnum til góðar. Víst verður til kapittul 10 um virðisvøkstur. 
3.5.1 Loyvi at gagnnýta livandi tilfeingið í sjónum  brúksrættindi 
Loyvi at gagnnýta livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir, Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, og sum privat kunnu fáa sambært lóggávu, er ein avmarkaður rættur at brúka av tilfeingið, ein rættur, sum kann sigast at vera ein brúksrættur. Brúkið ella gagnnýtslan av tilfeinginum eru ikki óavmarkað í tíð ella nýtslumøguleikum. Brúkið ella gagnnýtslan av tilfeinginum kunnu bert verða tey, sum er í samsvari við lóggávuna. Brúksrættindini sambært lógini kunnu tí aldri geva borgarum fullan ognarrætt. Heimildin at lóggeva yvir og umsita náttúrutilfeingið vil altíð hava við sær eina møguliga avmarking í brúksrættinum. Ognarrættur til fongin verður staðfestur, tá ið fongurin er komin til høldar, um veitt er sambært lóggávuni. 
Viðmerkjast skal, at brúksrættindi eisini eru vard av ásetingunum um ognartøku í § 73 í grundlógini, hóast talan ikki er um fullan ognarrætt. 
í § 73 í grundlógini er ásett:Ejendomsretten er ukrænkelig. Ingen kan tilpligtes at afsta sin ejendom, uden hvor almenvellet kræver det. Det kan kun ske ifølge lov og mod fuldstændig erstatning. 
1 Búskaparráðið, Várfrágreiðing 2000, bls. 30. 2 Búskaparráðið, Várfrágreiðing 2000, bls. 31. 
21 
Ognarrættur í grundlógarhøpi skal skiljast í breiðum týdningi. Hugtakið ognarrættur fevnir um øll rættindir, sum eru grundarlag undir búskaparliga virkseminum og tilveruni hjá persónum ella feløgum. Hetta merkir, at verða brúksrættindi tikin aftur í gildistíðini, so kann landið koma undir endurgjaldsskyldu. Tá ið mett verður, um talan er um endurgjaldsskyldiga ognartøku ella endurgjaldsfría regulering, verður støðið tikið í eini samlaðari meting av fleiri viðurskiftum. Vanliga verður mett, at jú størri samfelagsáhugin er fyri einum inntrivi, jú meiri kann rætturin at ráða verða avmarkaður, uttan at talan verður um ognartøku. Tað er eisini av týdningi, um eitt inntriv rakar rættin at ráða beinleiðis, ella tað bert rakar ein framtíðarrætt at ráða. Ymiskar skipanir, sum geva rættindahava møguleika fyri at skipa síni viðurskifti eftir teimum nýggju reglunum, vilja oftani linka metingina um, hvørt talan er um inntriv, ið kemur undir ognartøku. 
Nevndin metir, at tað er umráðandi, at brúksrættindini ikki hava eina gildistíð, sum er so long, at tað ikki er gjørligt í framtíðini at skifta kós. Um tað verður mett, at skipanin, soleiðis sum hon nú verður lógarfest, ikki er tann rætta, so skal vera gjørligt í framtíðini at broyta hana. 
Mett verður, at tað løgfrøðiliga er gjørligt at taka aftur ella at siga upp brúksrættindini, eisini hóast tey skuldu verið latin uttan ásetta gildistíð. Spurningurin í slíkum støðum vil tó altíð vera, undir hvørjum treytum slík uppsøgn ella afturtøka kann verða gjøgnumførd, herundir hvussu long skiftistíð er neyðug. Ein meting, sum m.a. tekur støði í, hvussu sterk samfelagsáhugamálini eru fyri at fremja broytingina. Hetta vil vera ein spurningur, sum Løgtingið fyrst má taka støðu til, og sum síðan kann viðgerast í rættarskipanini. 
Sum dømi kann vísast á norskan hægstarættardóm, sum viðger broyting í norsku lóggávuni, ið ásetti gildistíð fyri kvotur, sum longu vóru latnar uttan tíðaravmarking. Reiðaríið Volstad AS fekk í 2005 tilsøgn um tíðaróavmarkaðar strukturkvotur til skipið F/T Volstad, afturfyri at reiðaríið tók tvey skip úr flotanum. Við eini broyting í 2007 varð tíðaravmarking upp á 20 ár ásett fyri framtíðar strukturkvotur, og strukturkvotur, sum vóru latnar síðan 2005, fingu eina tíðaravmarkingin upp á 25 ár. Volstad stevndi norska statinum við pástandi um, at tíðaravmarkingin var ógildig, tí at hon var brot á § 97 í grundlógini, sum er forboð fyri afturvirkandi gildi, og brot á artikkul 1 í ískoytissáttmála 1 til Europeiska mannarættindasáttmálan, sum er verja móti ognartøku. Tingrætturin í Oslo gav Volstad viðhald og kom til ta niðurstøðu, at broytingin var brot á § 97 í norsku grundlógini. Løgmansrætturin (t.e. landsrætturin) í Oslo kom til sama úrslit, eisini við støði í § 97 í norsku grundlógini. Hægstirættur gav tó statinum viðhald. Meirilutin av hægstarættardómarunum viðmerkti m.a., at avgerandi í spurninginum, um talan er um grundlógarbrot, er ein samlað meting, sum byggir á eina viging millum avleiðingarnar av broytingini fyri Volstad og samfelagsliga tørvin, sum myndugleikarnir høvdu á at fremja broytingina. Niðurstøðan var, at broytingin ikki hevði havt eina slíka órímiliga avleiðing, at talan var um grundlógarbrot. Hægstirættur kom eisini til ta niðurstøðu, at brot ikki var framt á verjuna móti ognartøku í ískoytissáttmálanum til Europeiska mannarættindasáttmálan. Minnilutin í hægstarætti meinti ikki, at broytingin var grundað á nóg sterk samfelagsáhugamál, og at broytingin tí var brot á grundlógina. 
Hóast mett verður, at brúksrættindi kunnu takast aftur undir ávísum treytum, eisini hóast eingin gildistíð er ásett, so skal nevndin ávara ímóti slíkari skipan, har brúksrættindi verða latin uttan ásetta gildistíð ella greiða uppsagnarfreist. Nevndin metir, at tað verður munandi torførari at fremja broytingar í praksis, um einki verður sagt um gildistíð ella uppsagnarfreist. Heldur ikki tænir tað áhugamálunum hjá vinnuni, at rættarstøðan ikki beinanvegin er fastløgd í mun til gildistíð á brúksrættindum. Tí mælir nevndin til, at gildistíðin á brúksrættindum ella loyvum at gagnnýta tilfeingið verður greitt ásett í nýggju fiskivinnulógini. Neyðugt er eisini, at lógin greitt ásetir, hvussu farast skal fram, tá ið gildistíðin er úti. Tað er best fyri alla skipanina, at viðurskiftini rundan um rættindini eru so greið, sum gjørligt. 
22 
23 
4 Stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd  fyritreytir og stevnumið 
4.1 Arbeiðssetningurin 
Sambært arbeiðssetningunum skal nevndin gera ...tilmæli um reglur/skipanir um, hvussu lívfrøðilig ráðgeving um stovnsrøkt verður ment og fylgd fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap, soleiðis at stovnarnir kunnu endurnýggja seg og kasta mest møguligt av sær. Herundir hvussu veiðisetningar, umsitingarætlanir og endurbyggingartætlanir fyri fiskastovnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur. Nevndin skal eisini gera uppskot um, hvussu tryggjast kunnu bestu granskingarmøguleikar, eftirlitsskipanir, hagtalskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni. 
4.2 Inngangur og tilmæli 
Yvirskipað snýr burðardygd seg um at, nýtsla okkara av tilfeinginum ikki ger seg inn á møguleikarnar hjá komandi ættarliðum at gagnnýta somu møguleikar. Lívfrøðilig burðardygd er, at vit ikki fiska meira, enn stovnarnir tola, og fara væl um vistskipanir í sjónum. 
Fyri at røkja fiskastovnar og fyrisita fiskiskap, so hann er lívfrøðiliga burðardyggur, krevst vitan um fiskastovnar og vistskipanir í sjónum. Grundarlagið undir hesum eru havrannsóknir og onnur gransking, umframt onnur vitan og upplýsingar og dátur, ið fiskifør lata myndugleikunum. 
í hesum parti av frágreiðingini eru rammuverkið fyri lívfrøðiligu ráðgevingini, gransking og stovnsmeting stutt lýst við denti á fiskifrøðilig hugtøk og meginreglur, herundir veiðireglur fyri fiskastovnar. Eisini verður komið inn á skipanina við skrásetingum av veiðiupplýsingum og veiðihagtølum, sum er grundarlag undir gransking og lívfrøðiligum tilmælum og fiskiveiðipolitiskum avgerðum. 
Nevndin metir, at fyri at tryggja holla, lívfrøðiliga ráðgeving um stovnsrøkt sambært teimum ætlanum og málum, arbeiðssetningurin leggur upp til, er neyðugt at styrkja grundarlagið undir verandi skipanum fyri lívfrøðiliga gransking og ráðgeving. 
í tí sambandi hevur nevndin hesi tilmæli: 
		Stovnsmeting verður gjørd fyri øll vinnulig fiskasløg í føroyskum sjógvi, so at nøktandi vitan fæst um stovnsstødd og veiðitrýst. 
		Gjørdar verða veiðireglur fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap í føroyskum sjógvi, sum síðan verður partur av eini langtíðar umsitingarætlan. Ein veiðiregla setir út í kortið, hvussu fiskastovnar skulu røkjast, og fiskiskapurin skipast í framtíðini. Veiðireglan ásetir, hvussu stóran part vit kunnu taka úr fiskastovnunum á hvørjum ári. Harafturat er málið at halda gýtingarstovnsstøddina oman fyri eitt ovara vandamark, kallað Btrigger, sum er ásett fyri hvønn stovn sær. Málið er so at stýra fiskiskapinum soleiðis, at vit eru innan fyri ásett mørk. Um vit fara út um hesi mørk, skulu tiltøk setast í verk. Veiðireglan er grundarlag undir áseting av fiskimøguleikum og øðrum amboðum, sum skulu tryggja, at vit eru innan fyri ásettu mørkini. Veiðireglurnar verða grundaðar á hugtakið um størstu,, varandi veiðu (MSY). Ein endurbyggingarregla er eisini við í hesi veiðireglu, soleiðis at um stovnarnir fara niður um Btrigger, verður veiðitrýstið minkað samsvarandi fyri at geva stovninum betri møguleika at koma fyri seg. 
		Havrannsóknir og gransking av fiskastovnum og umhvørvi teirra verða uppraðfestar. Hetta er fyritreyt fyri at menna lívfrøðiliga ráðgeving um stovnsrøkt og fyri at røkka politiskt setta málinum um, at Føroyar skulu vera undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt. 
		Hagtalsskipanir við øllum viðkomandi dátum frá fiskiskapinum verða støðugt mentar og talgildar, bæði í sambandi við at savna og skráseta upplýsingar og fyri at gera skrásettu upplýsingarnar lætt og skjótt atkomuligar hjá teimum, ið hava brúk fyri teimum. 
24 

 Verandi fráboðanarskipanir í fiskiveiðuni verða endurskoðar og dagførdar við tí endamáli at fáa til vegar neyvari og nøktandi hagtalstilfar um allan fiskiskap í føroyskum sjógvi. Eftir verandi skipan er øllum fiskiførum størri enn 15 tons álagt at skráseta og lata inn neyvar upplýsingar um fiskaskapin. Tørvur er m.a. á neyvari hagtalstilfari um fiskiskapin og um útbreiðslu av fiski (íroknað smáfiski) á innaru leiðunum í føroyskum sjógvi. Mælt verður til at endurskoða skipanina við veiðifráboðanum, so neyvari upplýsingar og hagtøl um fiskiskap eisini eru tøk um fiskiskapin hjá bátum undir 15 tons, sum avreiða. 
4.3 Týdningurin av lívfrøðiligari burðardygd 
Fyri at fáa sum mest burtur úr fiskiríkidøminum, mugu fiskastovnarnir røkjast og gagnnýtast burðardygt. Vit eiga ikki at taka meira úr fiskastovnunum, enn teir tola fyri at kunna endurnýggja seg. Komandi ættarlið skulu eisini kunna liva av sjónum. 
Lívfrøðiliga burðardyggur fiskiskapur er grundleggjandi fyritreyt fyri lønsemi og virðisøking í fiskivinnuni. Góð røkt av fiskistovnum og umhvørvinum skal geva búskaparligan vinning, ið er størri enn tann vanligi vinningurin  eina tilfeingisrentu  sum kemur samfelagnum til góðar. 
Fyri at lýsa búskaparliga týdningin av góðari stovnsrøkt, kunnu vit taka støði í støðuni hjá toskinum, hýsuni og upsanum í føroyskum sjógvi. Hesir stovnar eru illa fyri, og fiskiskapurin vánaligur sammett við miðaltølini yvir longri áramál. Náttúran ger sítt, men ein partur av frágreiðingini er vánalig stovnsrøkt. Veiðitrýstið, t.e., hvussu stóran part vit taka úr stovninum um árið, er ov stórt. Týdningurin av góðari stovnsrøkt kann lýsast við einum hugsaðum dømi, har vit siga, at vit árliga fiska tað, ið svarar til eina langtíðarmiðalveiðu, sum er 25.000 tons av toski, 15.000 tons av hýsu og 40.000 tons av upsi. Eftir eini greining, sum tekur støði í roknskapartølum fyri flotan og virkir í 2014, hevði hetta havt stóran, búskaparligan týdning. Framleiðsluvirðið hevði verið o.u. 950 mió. kr. hægri, og lønarútgjaldingar í flotanum og fiskavirking høvdu verið uml. 350 mió. kr. størri, eins og betri lønsemi hevði bøtt um møguleikarnar hjá flotanum at endurnýggja seg. 
4.4 Lívfrøðilig burðardygd  meginreglur og hugtøk 
Lívfrøðilig burðardygd hevur verið á altjóða skránni seinastu árini, eisini í sambandi við gagnnýtslu av livandi tilfeinginum í sjónum. Lond hava í millumtjóða sáttmálum og yvirlýsingum fest á blað meginreglur og stevnumið, sum eisini hava týdning fyri fisk. Fleiri av hesum meginreglum og hugtøkum eru gjørd ítøkilig í vísindaliga grundaðari gransking og ráðgeving frá ICES. 
Vísindaligu tilmælini, sum føroysku myndugleikarnir fáa frá Havstovuni, byggja vanliga á eina ella fleiri av trimum meginreglum, sum ganga aftur í allari vísindaligari ráðgeving um fiskastovnar og ráðgeving um fiskiskap: 
Veiðitrýst er eitt týdningarmikið hugtak í fiskifrøðini. Veiðitrýstið sigur, hvussu stórur partur av einum fiskastovni verður fiskaður í einum tíðarskeiði. Sagt meiri vísindaliga merkir tað fiskideyðatalið (fishing mortality, F), sum er tann parturin av einum árgangi í fiskastovninum, ið doyr orsakað av fiskiskapi í einum stuttum tíðarskeiði. Veiðitrýst er miðalvirðið av F fyri teir 3-5 árgangirnar, ið umboða størsta partin av veiðuni, og er einasta amboðið, vit hava at stýra stovnsstøddini við. Onnur viðurskifti sum tilgongd til stovnarnar, vøkstur og natúrligur deyði eru í høvuðsheitum stýrd av skiftandi náttúruviðurskiftum, sum vit ikki fáa ávirka. 
Vistskipanarliga reglan (ecosystem approach) gongur í stuttum út uppá, at vit umsita fiskiskapin soleiðis, at atlit verða tikin at fjølbroytta tørvinum og áhugamálunum, uttan at seta í váða møguleikarnar hjá komandi ættarliðum at fáa gagn av tí, ið sjógvurin gevur. Vistskipanarliga reglan ber í sær, at fiskiveiðistýring tekur atlit til heildina. Hon tekur atlit til lívfrøðilig, vistfrøðilig, samfelagslig og búskaparlig viðurskifti. Lívfrøðiliga merkir tað, at í stýringini av fiskiveiðuni skal ein hava í huga sambandið millum ymisku djóra- og plantuverurnar og leiklut teirra í vistskipanini. 
Fyrivarnisreglan (precautionary approach, PA) skal nýtast í breiðum høpi til tess at tryggja livandi tilfeingið í havinum, og at trot á haldgóðum, vísindaligum upplýsingum ikki skal nýtast sum grundgeving fyri at lata vera við at fara undir varðveitingar- og umsitingartiltøk. Lívfrøðiliga miðar fyrivarnisreglan eftir, at gýtingarføri parturin av einum fiskastovni altíð er nóg stórur til, at hann er førur fyri at endurnýggja seg sjálvan. Ofta verður tilvísingarvirðið BPA (Precautionary Approach Biomass) sett sum lægsti gýtingarbiomassin, sum hevur megnað at framleiða ein miðal ella góðan árgang. 
Reglan um størstu, varandi veiðu (MSY-hugsanin) (maximum sustainable yield, MSY) leggur dent á at hava so stóra veiðu, sum gjørligt, uttan at tað førir til minni veiðu í framtíðini. Veiðitrýstið, sum gevur størstu, varandi veiðu (FMSY), 
25 
verður ásett fyri tann ávísa fiskastovnin. Dømi um hetta prinsippið er víst á mynd 4.1. Hetta veiðitrýstið kann haldast, so leingi gýtingarstovnurin er oman fyri ovara vandamarkið (MSYB-trigger, mynd 4.2). 
Mynd 4.1. Dømi, har eitt produktiónsmodell er brúkt at rokna eitt veiðitrýst (FMSY), har stovnurin, sum frá líður, vil geva ta størstu, varandi veiðuna (MSY). Meiningin er so, at veiðitrýstið skal regulerast soleiðis, at tað í miðal verður FMSY. Reguleringin kann gerast við at áseta kvotur ella eina hóskandi veiðiorku (t.d. tal á fiskidøgum) fyri at røkka málinum. 
Men tað er tó alla tíðina neyðugt at fylgja væl við stovnsstøddini, og skuldi tað hent, at stovnurin, t.d. vegna broytt viðurskifti í vistskipanini, skuldi minkað nógv, hóast veiðitrýstið í miðal liggur um FMSY, so kann gerast neyðugt at tillaga veiðitrýstið. Tá gýtingarstovunurin fer niður um hetta ovara vandamarkið (MSYB-trigger), førir tað til ta broyting, at veiðitrýstið verður minkað samsvarandi støddini av gýtingarstovninum. Til dømis kann veiðitrýstið vera minkað niður í helvt, um gýtingarstovnurin er helvtina av MSYB-trigger. Um gýtingarstovnurin gerst sera lítil, til dømis niðan fyri Blim (mynd 4.2), verður lívfrøðiliga ráðgevingin ofta soleiðis, at allur beinleiðis fiskiskapur eftir hesum fiskaslagnum verður forboðin. 
Mynd 4.2. Høvuðstættirnir í eini veiðireglu (harvest control rule). Tá stovnurin er størri enn MSY Btrigger, t.e., at stovnurin er oman fyri ovara vandamarkið, verður mælt til at fiska við veiðitrýstinum FMSY. Tá stovnurin er minni enn MSY Btrigger, verður mælt til at seta í verk endurbyggingarregluna og minka veiðitrýstið samsvarandi hallandi strikuni. Málið er, at gýtingarstovnurin ongantíð fer niður um niðara vandamarkið Blim. 
26 
4.5 Stovnsmetingar 
Fyri at lúka altjóða krøv um burðardygga veiðu og samstundis fáa sum mest burturúr, er neyðugt við hollum, vísindaliga grundaðum stovnsmetingum, sum kunnu vera grundarlag undir dyggum umsitingarætlanum. 
úrslitini av stovnsmetingum verða nýtt til at veita lívfrøðiliga ráðgeving um, hvussu tilfeingið í havinum skal troytast fyri at fáa sum mest burturúr, uttan at ganga tilfeinginum ov nær. Millumtjóða havrannróknarráðið, ICES, er óheftur, altjóða stovnur, ið samskipar stovnsmetingar, veitir trygd fyri, at tær eru á høgum vísindaligum stigi og við støði í tí ráðgevur um gagnnýtslu av livandi tilfeinginum í sjónum. Hetta er grundarlagið undir tí ráðgeving, sum Havstovan veitir. 
4.5.1 Fullfíggjað stovnsmeting 
Ein full stovnsmeting er í stuttum eitt roknistykki, sum sigur, hvussu stórur ein stovnur er (í tali og vekt). Samlaða talið og vektin av honum er í høvuðsheitum stýrt av tilgongd, vøkstri og deyða, sí mynd 4.3. Hesir avgerandi faktorar verða tí brúktir til at meta um, hvussu stórur stovnurin er og hevur verið. 
Mynd 4.3 er sett upp sum eitt slag av roknskapi við eini inntøkusíðu (+) og eini útreiðslusíðu (-), og í stovnsmetingum er tað júst tað, ið fiskifrøðingar gera  fyri hvørt árið at føra roknskap yvir, hvat ið kemur inn í stovnin, og hvat fer út. 
Mynd 4.3. Tilgongd og vøkstur økja um stovnsstødd (í vekt). Tilgongd er tað nýggja ættarliðið, sum hvørt ár kemur inn í fiskiskapin. Fyri at tryggja góða tilgongd, má gýtingarstovnurin vera væl fyri. Tann einstaki fiskurin veksur seg størri hvørt ár, og framleiðslan til stovnin er samlaði vøksturin hjá øllum einstøku fiskunum. Deyði minkar um stovnsstøddina. Deyða býta vit upp í natúrligan deyða og fiskideyða. Natúrligur deyði er av elli, sjúku ella tí, at fiskur verður etin av øðrum, fiskideyði rakar tann fisk, sum verður fiskaður. 
Fyri at gera eina fullfíggjaða stovnsmeting, skal nógv taltilfar vera tøkt. Tøka taltilfarið er eitt sindur ymiskt, alt eftir hvat fiskaslag, talan er um. í flestu førum er tó talan um: 
	1.	nøgd av landaðum fiski (heildarveiða), fyri at vita, hvussu nógv er fiskað úr stovninum, 
	2.	sýni av veiðuni, ið verður landað og/ella í yvirlitskanningum, fyri at vita aldursbýti og miðalvekt pr. aldursbólk í stovninum, 
	3.	veiða upp á roynd (kg/tíma ella kg/1000 húkar), sum fæst frá avreiðingarseðlum og veiðidagbókum frá vinnuligum fiskiskapi og/ella í yvirlitskanningum, fyri at meta um gongdina í stovnsstødd, (fyri sild og svartkjaft verður eitt index frá akustiskum kanningum brúkt), og 
	4.	hvussu stórur partur av fiskinum er kynsbúgvin í yvirlitstrolingum, fyri at rokna gýtingarstovnin. 
27 
Høvuðsgrundarlagið undir stovnsmetingunum er aldursbýtið í veiðuni, t.e., hvussu nógvur fiskur verður fiskaður úr hvørjum árgangi. Við ymsum roknihættum, har tann vanligasti verður nevndur VPA (Virtual Population Analysis), ber so til at rokna, hvussu stórur partur av stovninum er vorðin fiskaður á hvørjum ári (veiðitrýstið), og síðan, hvussu stórur stovnurin er. VPA-roknihátturin gevur eina góða mynd av stovninum aftur í tíðina, men er nakað óvissur fyri seinastu árini í stovnsmetingartíðarskeiðnum. Fyri at minka um hesa óvissu, verða úrslit frá yvirlitstrolingum og akustikki við havrannsóknarskipi og veiðu upp á roynd (t.d. kg/tíma, kg/1000 húkar) frá vinnuliga fiskiskapinum fyri fleiri ár samanborin við úrslit frá VPA-rokniháttinum. 
Ein stór orsøk til óvissuna er metingin av tilgongdini til stovnin seinastu árini í einum stovnsmetingartíðarskeiði. í 2011 var óvissan t.d. stór um tilgongdina av 2008-árganginum, men í 2016 hava vit fingið tøl frá fimm árum afturat og kenna rættiliga væl tilgongdina av 2008-árganginum. í einum fiskiári fæst meira álítandi vitan um m.a. tilgongdina til fiskiskapin, og í førum, tá tað verður mett neyðugt, t.d. stórur og skjótur vøkstur í fiskastovnum, ber til at gera nýggja stovnsmeting og við støði í hesi veita nýtt tilmæli í fiskiárinum. Fyri tosk og hýsu verður stovnsmeting t.d. gjørd í apríl, har yvirlitstrolingar í februar mars eru nýggjastu tølini. Møguligt er at gera eina uppdateraða stovnsmeting í oktober, tá tøl frá yvirlitstrolingum í august og landingartøl fram til august kunnu vera brúkt. 
Fullfíggjaðar, nágreinandi stovnsmetingar seta stór krøv til hagtølini/kanningarnar viðvíkjandi góðsku og neyvleika. Tílíkar fullfíggjaðar stovnsmetingar eru kostnaðarmiklar og drúgvar, og tær verða tískil bert nýttar til teir búskaparliga týdningarmestu stovnarnar; her kunnu nevnast toskur á landgrunninum, hýsa, upsi og longa undir Føroyum og ferðandi stovnar sum svartkjaftur, norðhavssild og makrelur. 
4.5.2 Avmarkað stovnsmeting 
Tað eru nógvir aðrir fiskastovnar, sum eru veiddir í smærri nøgdum, og sum ikki verða stovnsmettir við fullari stovnsmeting. Til hesar stovnar verða aðrir hættir nýttir, ið ikki krevja so nágreinilig data, og úrslitini eru tískil heldur ikki so nágreinilig sum frá fullari stovnsmeting. út frá gongdini í heildarveiðuni á tí øki, har stovnurin heldur til, fæst ein fatan av, hvussu stóra langtíðarveiðu, økið kann bera. Um upplýsingar um veiðu upp á roynd (t.d. kg/tíma ella kg/1000 húkar) eru tøkar frá veiðidagbókum og avreiðingarseðlum í fleiri ár, fæst eitt mát fyri gongdina í stovnsstøddini. Mát fyri gongdina í stovnsstøddini fáast eisini frá yvirlitstrolingum og ekkókanningum við havrannsóknarskipi. 
4.5.3 Tilvísingarvirði 
Tilvísingarvirðini hava til endamáls at siga, um stovnsstøddin og veiðitrýstið eru í lagi. Blim er minstastøddin á gýtingarstovninum, sum avgjørt ikki má farast niðurum. út frá Blim er gjørligt at rokna tað veiðitrýstið (Flim), sum førir til Blim. Fyrivarnisgýtingarbiomassin (BPA) verður eisini roknaður út frá Blim. Tilvísingarvirðið BTrigger, sum verður nýtt í MSY- ráðgeving, og sum vísir, at stovnurin er so lítil, at endurreisandi átøk mugu setast í verk, liggur ofta í nánd av BPA. Simuleringar eru neyðugar fyri at rokna út virðið á burðardygga veiðitrýstinum, FMSY. 
Fyri at ráðgeva, hóast lítil vitan er um stovnin, mugu eisini tilvísingarvirði ásetast (BTrigger, FMSY). Teir fiskastovnar, ið ikki eru serføroyskir, mugu eisini kannast í felag við fiskifrøðingum úr viðkomandi londum fyri at áseta eitt hóskiligt veiðitrýst (FMSY), og meta um veruligt veiðitrýst. Fyri nøkur fiskasløg eru tilvísingarvirðir ásett, men fyri onnur verður framvegis arbeitt við hesum. 
4.6 Stovnsmetingar og ICES4.6.1 Søgulig bakgrund fyri stovnsmetingararbeiði og ICES 
Altjóða Havrannsóknarráðið, á enskum stytt til ICES (International Council for Exploration of the Sea) varð stovnað í 1902 við tí endamáli at fylgja við fiskiskapinum í Norðuratlantshavi. Eitt tað fyrsta átakið var at savna veiðitøl, og tískil eru veiðitøl tøk fyri flestu fiskastovnar aftur til umleið 1903. Fyri umleið ár 1900 var vanlig fatan, at fiskur ferðast sera nógv, eisini millum heil havøkir og lond, og var hetta roknað sum orsøkin til, hví tað til dømis kundi vera lítið av toski í Barentshavinum og nógv undir Grønlandi (toskurin var svomin úr Barentshavinum til Grønlands). Umleið ár 1900 varð byrjað at merkja fisk, mest tosk, og tá gjørdist greitt, at ferðingin millum havøkir var munandi minni, enn áður hildið. Hetta leiddi til ta fatan, sum enn er galdandi, at til dømis toskur ikki skal síggjast sum ein risastór, ferðandi eind í Norðuratlantshavi, men heldur sum nógvar staðbundnar eindir  t.e. stovnar. 
Funnið varð fram til, at hvør fiskastovnur, til dømis toskurin í Barentshavinum, hevði sín egna populatiónsdynamikk  hvussu støddin á stovninum broyttist millum ár. Nógv kundi vera av toski í einum øki og lítið í einum øðrum, men nøkur ár seinni kundi tað vera øvut. í 1914 skrivaði norski fiskifrøðingurin, Johan Hjort, eitt slóðbrótandi arbeiði um, at tað var tilgongd av smáum fiski, sum í stóran mun stýrdi nøgdini av fiski (í hesum føri sild) í einum øki nøkur ár seinni. Tilgongd 
28 
av smáum fiski, eisini nevnd árgangsstyrki, kundi vera sera ymisk tey ymsu árini. Fyri sildina í Norðurhøvum, t.e. norðhavssild (Norwegian spring-spawning herring ella Atlanto-skandiska sildin), var tað árgangurin frá 1904, sum helt sildafiskiskapinum uppi í tíðarskeiðnum frá umleið 1910 til 1915. Ein týdningarmikil avleiðing er, at um tað eydnast at meta um tilgongdina av smáum fiski (árgangsstyrki), so ber til at meta um fiskiskapin komandi árini. Hetta var, og er framvegis, ein hornasteinur í stovnsmetingum. Vit hava áður greitt frá, at onnur ting eisini ávirka framtíðar fiskiskap, og tey eru individuellur vøkstur hjá fiski, náttúrudeyði og fiskideyði. 
Upprunaliga var fatanin, at tað bar ikki til at ávirka árgangsstyrkina við fiskiskapi, tí hvør fiskur gýtti so ómetaliga nógv egg. í øðrum lagi varð hildið, at fiskiskapurin var so lítil, at hann ávirkaði stovnsstøddina og gýtingarstovnin lítið. í tríatiárunum gjørdist greitt, at tað bar til at niðurfiska fiskastovnar, og at gýtingarstovnurin harvið kundi gerast lítil. Seinni gjørdist greitt, at so nógv av eggum/larvum doyði fyrstu vikurnar og mánaðirnar, at bert ein pinkulítil partur var eftir at seta til fiskastovnin umleið tvey ár eftir gýting. Hetta legði lunnar undir ta fatan, sum enn er galdandi, at gýtingarstovnurin má haldast oman fyri eitt ávíst minstamark, fyri at sannlíkindir um góða tilgongd kunnu vera til staðar. 
í fimmtiárunum varð grundarlagið lagt at gera nútímans stovnsmetingar, og eisini hjálpti tað, at telduforrit vórðu gjørd, sum lættu um útrokningarnar. Regluligar stovnsmetingar av toski, hýsu og upsa undir Føroyum hava verið gjørdar síðan áttatiárini, hóast arbeiðið byrjaði í sekstiárunum. Stovnsmetingarnar góvu upplýsingar um stovnsstødd, gýtingarstovn og fiskideyðatal, men ein avgerandi spurningur var, nær gýtingarstovnurin var ov lítil, og nær veiðitrýstið var ov stórt. Hesi mørk vórðu kallað tilvísingarvirðir og vórðu ásett á fyrsta sinni seinast í nítiárunum. 
í nítiárunum nýtti ICES ta sokallaðu fyrivarnisregluna í ráðgevingini um fiskiskap, og tá tilvísingarvirðir fyri gýtingarstovn/fiskideyðatal skuldu ásetast. Miðað varð ímóti, at tað skuldi vera nærum eingin møguleiki fyri at niðurfiska fiskastovnar og harvið darva tilgongdini, um ráðgevingin varð fylgd. Seinni (í nullunum) legði ICES leistin um og veitti ráðgeving út frá maximum sustainable yield (størstu, varandi veiðu). Hetta komst av, at fyrivarnisreglan kundi føra til, at fiskastovnar vórðu ov lítið troyttir. 
Sjálvar stovnsmetingarnar verða vanliga gjørdar fyri hvørt fiskaslag sær. Atlit verða í lítlan mun tikin til, hvussu umhvørvið og onnur fiskasløg ávirka viðkomandi fiskastovn. Gongdin seinastu umleið 25 árini hevur verið, at eyguni alt meira eru vend ímóti, at umhvørvið og ávirkan frá øðrum fiskasløgum ella rovdýrum má takast við í myndina. Sum dømi kann nevnast, at tað ber ikki til at hava allar fiskastovnar stórar samstundis í einum avmarkaðum øki. Tí er neyðugt at fiska soleiðis, at atlit verða tikin til mong fiskasløg samstundis, og at vistskipanin annars er í eini góðari javnvág. 
Hesin arbeiðsháttur verður í ICES-høpi nevndur ecosystem based management. Tað verður støðugt arbeitt við at menna hesa tilgongdina, so at vistskipanarlig viðurskifti kunnu gerast ein skipaður partur í ráðgeving og fyrisiting. Náttúran er fløkt og torgreidd, og øll vitan um samanhangirnar har er ikki tøk. í praksis vera flestu fiskastovnar framvegis stovnsmettir í teimum vanligu single stock stovnsmetingunum, men harafturat verður onnur vitan um vistskipanina brúkt aftur at stovnsmetingunum, tá ráðgevingin verður latin. 
Nevndin metir, at fyri at koma fram á leið við at umsita fiskastovnarnar í føroyskum sjógvi og at røkka politiska málinum um, at Føroyar skulu gerast undangonguland á økinum, má meiri orka setast av til havrannsóknir og gransking, sum kann vera við útvega vitan um lívið í sjónum og samspælið millum ymisku komponentarnar í vistskipanini. 
4.6.2 Soleiðis góðskumetir ICES stovnsmetingarnar 
Tað fyrireikandi arbeiðið til stovnsmetingarnar av teimum føroysku fiskastovnunum og føroyska partinum av felagsstovnunum verður gjørt á Havstovuni. Fyri at tryggja, at vísindaliga støðið á stovnsmetingunum er nóg gott, er vanliga mannagongdin, at góðskumetingarnar av stovnsmetingunum verða gjørdar á sonevndum arbeiðsbólkafundum í ICES. Henda mannagongd er lýst á mynd 4 niðanfyri. 
Tilmælini frá ICES eru so aftur grundarlag undir tilmælunum, sum Havstovan sambært lógini á hvørjum ári letur landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. 
29 
Føroyar senda fyrispurning um ráð (tilmæli) til ICES 
ICES-viðgerð 
Stovnsanneks: Lýsing av grundleggjandi viðurskiftum viðv. stovninum, herundir útbreiðsla, lívfrøði, stovnsmetingartilfar og kanningarhættir 
Serfrøðingabólkar Dagføring av stovns- metingum (savna inn hagtøl, gera stovnsmet- ingar og gera fyrsta uppskot um ráðgeving) 
Fyrsta uppskot um ráðgeving (t.d. tilmæli) 
Ráðgevingarbólkar (undirbólkar av ACOM, ið arbeiða víðari við ráðgevingini) 
ACOM-ráðstevna, ráðgevingin verður staðfest 
Endaligt ICES-tilmæli 
Serligt átak, sum verður gjørt 3. til 5. hvørt ár 
Mynd 4.4. Góðskumetingarmannagongdin í ICES byrjar við, at Føroyar senda ein fyrispurning um ráð/tilmæli til ICES. Eftir drúgva viðgerð í ICES, fáa vit so at enda eina ICES-ráðgeving, sum verður nýtt sum grundarlag undir ráðgevingini hjá Havstovuni. 
4.6.3 Stutt um rammuverkið fyri ICES-ráðgevingina 
ICES roynir at tillaga sína ráðgeving til galdandi lógarkarmar og kunngerðir í teimum ymsu londunum/økjunum. Um ein umsitingarætlan er gjørd fyri ein fiskastovn, og henda er evaluerað av ICES og funnin at vera í samsvari við fyrivarnisregluna ella MSY-regluna, so er ráðgevingin frá ICES samsvarandi hesi ætlan. Um eingin umsitingarætlan er gjørd, ella um ICES metir, at ein umsitingarætlan ikki er sambært regluni um fyrivarni, veitir ICES ráðgeving sambært MSY-regluni hjá ICES; hetta krevur álítandi hagtøl og stóra vitan um fiskastovnin. Er tílík vitan ikki tøk, so verður ráðgevingin givin við atliti til regluna um fyrivarni. Fyri at vita, hvør ráðgeving eigur at verða nýtt, býtir ICES fiskastovnarnar sundur í 6 bólkar: 
30 
Benchmark-verkstova, ið kannar grundleggjandi tilfar og roynir ymsar metingarhættir við tí endamáli at staðfesta tann mest hóskandi háttin til at veita ráðgeving fyri ein ávísan fiskastovn, t.d. tilmæli 
ICES-ráðgeving 
Bólkur 1: Stovnar við fullfíggjaðum stovnsmetingum (analytical assessments) og framskrivingum. Her kunnu stovnsmetingarúrslitini brúkast kvantitativt; upp í henda bólkin koma eisini kvantitativar stovnsmetingar grundað á produktiónsmodell. 
Bólkur 2: Stovnar við fullfíggjaðum stovnsmetingum (analytical assessments) og framskrivingum, men úrslitini eru av ymsum ávum ikki nóg neyv; tey kunnu tó nýtast kvalitativt, við tað at tey vísa gongdina í veiðitrýsti, tilgongd og stovnsstødd. 
Bólkur 3: Eingin verulig stovnsmeting er, men vísitøl eru frá vísindaligum yvirlitskanningum og/ella frá vinnuliga fiskiskapinum, ið kunnu siga nakað um gongdina í stovnstødd. 
Bólkur 4: Stovnar, har bert álítandi veiðitøl eru til; ein tíðarseria við tílíkum veiðitølum kann nýtast at meta um MSY. Bólkur 5: Stovnar, har bert landingartøl eru til. 
Bólkur 6: Stovnar, har veiða/landingar eru sera lítil, ella har stovnarnir bert eru hjáveiða í fiskiskapinum eftir øðrum stovnum. 
Fyri bólk 1 og 2 gevur ICES ráð eftir eini møguligari, góðkendari umsitingarætlan, og um eingin slík finst, verður ráðgevingin sambært MSY-regluni; um FMSY ikki er kent, nýtir ICES regluna um fyrivarni.Fyri bólkarnar 3-6 verður reglan um fyrivarni nýtt. Arbeitt hevur tó verið nógv fyri at fáa MSY-ráðgeving fyri bólkarnar 3 og 4, og komið er á mál fyri nógvar stovnar. 
4.6.4 Fiskastovnar 
Ein fiskastovnur er ein bólkur av fiski av sama slagi, ið er so eins viðvíkjandi t.d. gýting, kynsbúning, vøkstri og genetikki, at hann má viðgerast fyri seg, tá ið stovnsmetingar skulu gerast. áðrenn metingar av tilfeinginum kunnu gerast, má greiða fáast á stovnsuppbýtinum í økinum. í summum førum er so lítil vitan um stovnsbýtið, at ein í staðin arbeiðir við managament units. 
Við støði í vitanini um lívfrøði og ferðing hjá teimum ymsu fiskasløgunum, eru tey skipað í tveir bólkar í ICES, (talva 4.1). 
Serstovnur: Stovnur, ið bert er í einum ávísum øki, t.d. toskur á landgrunninum. Kann eisini vera stovnur við avmarkaðari ferðing, t.e., sum gýtir og veksur upp í føroyskum sjógvi, men sum seinni ferðast nakað út og inn av føroyskum øki, t.d. upsi. 
Felagsstovnur: Stovnur, ið er felags við onnur lond. Hetta kann t.d. vera ferðandi stovnar, sum fara um fiskimørk, t.d. norðhavssild og stóri kongafiskur. Hetta eru antin stovnar, ið vanliga halda seg á ymsum havleiðum, men ferðast til eitt ella fleiri felags gýtingarøkir at gýta, og sum vanliga hava felags uppvakstrarøki, ella ferðandi stovnar, ið antin ferðast inn í føroyskan sjógv at leita sær føði, ella teir ferðast gjøgnum føroyskt øki á veg til og frá gýtingarøkjum og/ella føðiøkjum. 
31 
Fiskastovnarnir, sum føroyskur fiskiskapur er eftir, verða viðgjørdir í ymiskum ICES-arbeiðsbólkum. 
Fiskaslag Svartkjaftur 
Norðhavssild MakrelurToskur (landgrunnur) HýsaUpsiSvartkalviStóri kongafiskur Trantkongafiskur Toskur (Føroyabanki) Kubbuta langasporl GulllaksurLongaBrosmaBlálongaStinglaksurBúrfiskur 
Slag av stovni 
Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Serstovnur Serstovnur Serstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Serstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Serstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur Felagsstovnur 
ICES- ICES- arbeiðsbólkur flokking 
WGWIDE 1 WGWIDE 1 WGWIDE 1 
NWWG 1 NWWG 1 NWWG 1 NWWG 1 NWWG 1 NWWG 3 NWWG 3 
WGDEEP 1 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 3 WGDEEP 6 
ICES-stovnsmeting 
Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Fullfíggjað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting Avmarkað stovnsmeting 
Talva 4.1. Talvan vísir fiskastovnar, sum verða viðgjørdir í ICES-arbeiðsbólkum, og um teir í ICES verða roknaðir sum serstovnar ella felagsstovnar, og um talan er um fulla stovnsmeting ella avmarkaða stovnsmeting. í seinna førinum er talan um stovnsmeting, har taltilfarið er ov lítið til at gera eina fulla stovnsmeting. Stovnsmetingarbólkingin verður í ICES flokkað í seks kategoriir eftir tøkari vitan um fiskastovnin, (sí lýsing í tekstinum Soleiðis góðskumetir ICES stovnsmetingarnar). 
Fiskastovnar undir Føroyum, sum ikki verða viðgjørdir hjá ICES, men sum hava búskaparligan týdning, eru vístir í talvu 4.2. 
Fiskaslag 
Havtaska Hvítingur Hvítingsbróðir Tunga ReyðsprøkaKalviSteinbítur Brislingur Heystgýtandi sild Hummari 
Krabbi Jákupsskel Agngágga 
Slag av stovni 
Helst serstovnur Helst serstovnur Serstovnur 
Tøk vitan 
Full stovnsmeting møguligVeiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum Veiðitøl, kg/tíma, longdarbýti og útbreiðsla frá yvirlitstrolingum VeiðitølVeiðitøl, longdar- og aldursbýtiVeiðitøl, gomul longdarbýtiVeiðitølStovnsmeting møguligVeiðitøl 
Helst Helst óvist Helst Helst Helst Helst óvist Helst Helst 
serstovnur serstovnur 
serstovnur serstovnur serstovnur serstovnur 
serstovnur serstovnur 
Talva 4.2. Talvan vísir fiskastovnar, sum í løtuni ikki verða stovnsmettir í ICES-arbeiðsbólkum. Tilskilað er, hvør vitan er tøk. 
32 
4.7 Veiðiregla við endurbyggingarreglu 
Stovnsmetingarúrslitini vísa, um ein stovnur verður fiskaður burðardygt, og í tilmælinum, sum ICES letur, verður eisini ráðgivið um veiðitrýstið komandi fiskiárið. Sum áður nevnt, kann hetta verða gjørt antin við støði í MSY, um tey tilvísingarvirðini eru ásett, ella við støði í fyrivarnisregluni. Men við hesum arbeiðshátti eru ikki langtíðarætlanir (langtíðarumsitingarætlanir, sum myndugleikarnir biðja um) fyri, hvussu fiskastovnurin skal troytast. Fleiri dømi eru um fiskastovnar, sum eru væl fyri og geva góða úrtøku, eftir at langtíðarumsitingarætlanir eru lagdar fyri stovnin (t.d. toskur í Barentshavinum og íslandi). 
Ein gongd seinastu árini hevur verið, at fiskakeyparar og brúkarar vilja hava trygd fyri, at fiskur og fiskavørur hava uppruna í burðardyggum fiskiskapi. Føroyska vinnan er eisini farin at spyrja eftir umsitingarætlanum, tí hesar eru knýttar at góðkenningum sum Marine Stewardship Council (MSC) og onnur lata um burðardyggan fiskiskap og hava týdning fyri at varðveita ella sleppa á teir marknaðir, ið geva betri prís. 
Mælt verður til, at umsitingarætlanir við eini veiðireglu verða amboð í stovnsrøktini í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi. Slíkar ætlanir eiga at verða gjørdar í samstarvi millum myndugleikan, Havstovuna og vinnuna. Hetta snýr seg í fyrstu atløgu um at orða og seta sjálva ætlanina upp. Umsitingarætlanin skal eisini siga, hvat fyri slag av lívfrøðiligari ráðgeving, tørvur er á. Umsitingarætlanir eru gjølligari viðgjørdar í kapitli 6. 
Um talan eru um fiskastovn, sum hevur fulla stovnsmeting, so er mannagongdin vanliga ein veiðiregla, sum byggir á MSY- regluna, soleiðis at langtíðarveiðireglan er at fiska við veiðitrýstinum FMSY. Eisini er ein endurbyggingarregla, sum verður sett í verk, um stovnurin minkar niður um ásetta átaksmarkið ( MSY-BTrigger, mynd 4.2), soleiðis at stovnurin hevur betri møguleika at koma fyri seg, og at vandin fyri, at gýtingarstovnurin minkar niður um minstustøddina, Blim, er sum minstur. 
Er talan um fiskastovn, sum hevur avmarkaða stovnsmeting, so eru ikki enn generelt ásettar mannagongdir fyri, hvussu ein langtíðarumsitingarætlan verður gjørd. Arbeitt verður í ICES við at gera veiðireglur fyri hesar stovnar. 
Fyri fiskasløg við avmarkaðari stovnsmeting, (sí ICES-flokking 3-6 í talvu 4.1 og øll í talvu 4.2), verður mælt til at gera føroyskar umsitingarætlanir, hóast talgrundarlagið er avmarkað. Fyri felagsstovnar, sum eru stovnsmettir í ICES, verður mælt til at taka støði í ICES-ráðgevingini fyri fiskaslagið. í summum førum fevnir ráðgevingin um alt útbreiðsluøkið, har føroyska havøkið er ein partur. Tí er neyðugt í hvørjum einstøkum føri at meta um, hvussu ICES-tilmælið fyri tað samlaða økið kann umsetast til eina hámarksveiðu í føroyskum sjógvi. 
Fyri hini fiskasløgini, (partar av talvu 4.1 og øll í talvu 4.2), verður mælt til at gera umsitingarætlanir, sum eru grundaðar á mannagongdir fyri avmarkaða stovnsmeting í ICES.1 Fyri fleiri av hesum fiskasløgum er taltilfarið so mikið gott, (bólkur 3  stovnar), at mælt verður til at brúka veiðu upp á roynd frá yvirlitstrolingum ella vinnuligum fiskiførum fyri at meta um hámarksveiðu, og út frá hesum at gera umsitingarætlanir. Havast má tó í huga, at fyri onkur hjáveiðufiskasløg, t.d. hvíting, kann vera neyðugt at samantvinna umsitingarætlanina við umsitingarætlanir fyri onnur fiskasløg, til dømis tosk, ella at lata umsitingarætlanina vera eitt slag av hjáveiðusetningi. Eins og fyri fiskastovnar við fullfíggjaðari stovnsmeting er neyðugt, at politiski myndugleikin, Havstovan/ICES og fiskivinnan, orða umsitingarætlanir í felag. 
4.8 Tørvur á gransking í tilfeingi og vistskipanum 
Vistskipanirnar í havinum eiga at umsitast á slíkan hátt, at virknaður teirra verður varðveittur og gevur so góða og støðuga úrtøku, sum gjørligt. Umsitingarliga eigur at verða gjørd ein langtíðarstrategi, har atlit verða tikin til vistskipanirnar og skiftandi náttúruumstøður. Hetta krevur góða vitan, bæði um tilfeingið, ið skal troytast, um vistskipanirnar og um skiftandi náttúruviðurskifti. 
Havstovan savnar regluliga inn upplýsingar um tilfeingi og náttúruviðurskifti. Hetta verður bæði gjørt við regluliga afturvendandi kanningum og við verkætlanum, ið granska ávís evni neyvari í eitt avmarkað tíðarskeið. Av afturvendandi kanningum kunnu nevnast kanningar og stovnsmetingar av botnfiski og uppsjóvarfiski, magakanningar av toski, hýsu, upsa, makreli, sild og svartkjafti, yngulkanningar á landgrunninum og Føroyabanka, djóra- og plantuæti og havfrøðilig viðurskifti. Aftur at hesum ger Havstovan ymiskar verkætlanir, bæði í føroyskum høpi og í altjóða samstarvi. Hesar verkætlanir eru næstan uttan undantak fíggjaðar aðrar vegir enn um játtanina á fíggjarlógini, og hava hesi seinastu árini staðið fyri umleið 30% av tí samlaða fíggjarliga aktivitetinum. Verkætlanirnar er fíggjaðar av Fiskivinnuroyndum, Granskingarráðnum, Granskingarsamstarvinum hjá ES, Norðurlandaráðnum, donsku stjórnini og fiskivinnuni. 
1 Sí skjalið Advice basis, sum er tøkt á http://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Advice/2016/2016/Introduction_to_advice_2016.pdf. 
33 
í sambandi við at nevndini er álagt at gera reglur fyri, hvussu lívfrøðilig ráðgeving verður ment fyri øll fiskasløg, verður víst á, at fleiri fiskastovnar mugu stovnsmetast enn í dag, (talva 4.2), og at tilmæli um fleiri fiskastovnar skulu gerast. Eisini er neyðugt at leggja meira dent á gransking av vistskipanum og føði hjá fiski, eins og meira má gerast við royndarfiskiskap og reiðsskapskanningar, bæði saman við vinnuni og av Havstovuni einsamallari. 
Fyri at liva upp til málini í fiskivinnunýskipanini er tí neyðugt, at fíggjarligir møguleikar vera at víðka um arbeiðið við gransking og ráðgeving á økjum, sum í dag ikki verða viðgjørd, ella bert í avmarkaðan mun. Neyðugt er bæði at veita avvarðandi stovnum størri játtan og at betra um fíggjarmøguleikarnar til verkætlanir. 
ítøkiliga skulu nevnast hesi arbeiðsøkir, ið fara at krevja meira av Havstovuni og/ella øðrum stovnum, um endamálini í arbeiðssetninginum skulu røkkast: 
		Fleiri fiskasløg eru, ið Havstovan ikki hevur umstøður at kanna nóg væl í dag. Dømi eru flatfiskur á landgrunninum, kalvi og fleiri av fiskasløgunum á djúpum vatni. Havstovan savnar inn nakað av upplýsingum um summi av hesum fiskasløgum, men víðari gransking er avmarkað orsakað av vantandi arbeiðsorku. 
		Tørvur er á at leggja meiri orku í gransking av vistskipanum. Eitt dømi er innaru leiðirnar, ið eru uppvakstrarøki hjá fleiri at okkara búskaparliga týdningarmiklu fiskasløgum. Annað dømi er, at vitanin um føðidjórini, serliga tey, ið botnfiskur tekur, er ov lítil. ávirkan, sum troling hevur á botnin (positivt ella negativt) er enn eitt dømi. Hóast fígging til hetta lutvíst kann fáast uttan fyri játtanina til stovnin, krevst, at ein ávísur grundaktivitetur og tilhoyrandi førleiki er kjølfestur í tí fasta aktivitetinum, sum stovnurin hevur. 
		Sum er, ger Havstovan sera lítið við krabbadjór og skeljadjór (m.a. jákupsskel, gággu, krabba, rækju og hummara). Hetta eigur at koma inn aftur í vanliga virksemið hjá Havstovuni. 
		Gerast má meira við royndarfiskiskap og reiðskapsroyndir. Slíkar royndir kunnu lutvíst fíggjast uttan fyri játtanina til Havstovuna. 
		Fyri at menna ráðgevingina skal Havstovan, umframt at lata upplýsingar um fiskastovnar og á hvørjum ári, lata frágreiðing um náttúruviðurskifti og virknaðir í vistskipanunum, ið hava týdning fyri fiskastovnarnar og umsitingina av teimum. Hetta er í samsvari við málsetningin hjá ICES og verður gjørt í tann mun, vitan er tøk, og arbeiðsorka er til tað á Havstovuni. 
		í summum førum er rættiliga góð vitan tøk um vistskipanir, umhvørvi og livilíkindi hjá fiski í føroyskum sjógvi, men í øðrum førum má meira gerast, áðrenn nøktandi vitan er til, at fullgóð ráðgeving kann latast um umsiting av øllum tættum í okkara vistskipanum. Avgerð er tikin um at byggja nýtt rannsóknarskip, sum eftir ætlan skal vera liðugt í 2019. Hetta er stórt stig á leiðini at bøta munandi um granskingarmøguleikarnar og er eisini ein fyritreyt fyri at náa málsetninginum í fiskivinnunýskipanini um at menna ráðgevingina. Havstovan savnar nógv tilfar inn, men undir verandi umstøðum og fíggarligu orku verður nógv av hesum tilfari ikki viðgjørt og granskað nærri, so tað kann verða grundarlag undir bestu vísindaligu ráðgeving um stovnsrøkt fyri allar fiskastovnar. Samanumtikið er fremsta fyritreytin fyri, at ráðgevingin um stovnsrøkt verður ment, at neyðug orka og fígging er tøk. Hetta er eisini avgerandi fyri, um vit skulu gera okkum vónir um at nærkast politiska høvuðsmálinum um, at Føroyar skulu gerast undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt og at hava fremstu vitan og gransking um fiskastovnar og vistfrøðiligu skipanirnar í havinum. 4.9 Hagtalsskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni Góðar hagtalsskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni eru eisini fyritreyt fyri góðari stovnsrøkt og fyri at kunna skipa lívfrøðiliga burðardyggan fiskiskap. Veiðihagtøl og aðrar skrásetingar í sambandi við fiskiskap eru í fyrstu atløgu ein liður í fiskiveiðieftirliti, men eru eisini grundarlag undir gransking og stovnsmetingum og harvið lívfrøðiligu ráðgevingini. Tey hava eisini týdning fyri sporføri og skjalfestingar í sambandi við sølu av fiski og fiskavørum. Tí er umráðandi, at vit alla tíðina menna skipanina við fráboðanum frá fiskivinnuni til myndugleikarnar, at upplýsingarnar verða skrásettar og eru lætt og skjótt atkomuligar hjá teimum, sum hava brúk fyri teimum. 
34 
Miðast skal ímóti, at veiðihagtøl, herundir støddarbýti í veiðuni, dagbókadata og avreiðingarskjøl verða goymd, og úrtøk tikin á slíkan hátt, at tey gerast atkomulig fyri gransking og kunning annars. 
Grundarlagið undir flestu hagtølum eru tær veiðifráboðanir og veiðiskrásetingar, sum fiskifør, avreiðingarstøð o.o. eru áløgd at lata fiskiveiðieftirlitinum. Føroysk fiskifør í vinnuligum fiskiskapi skulu regluliga senda fiskiveiðieftirlitinum veiðifráboðanir, og alt virksemi í sambandi við fiskiskapin skal skrásetast í veiðidagbók, sum myndugleikarnir skulu hava avrit av. Somuleiðis er bert loyvt av avreiða og landa veiðu um góðkendar innvigingarskipanir, og avreiðingarskjøl skulu sendast myndugleikunum, tá veiða er landað. 
Nevndin hevur ikki viðgjørt allar tættir um hagtøl og hagtalsskipanir, og heldur ikki saman við viðkomandi pørtum, ið kunna hava sjónarmið í málinum  t.d. Vørn, Hagstovan og vinnan. í nevndini er fatanin tó, at á summum økjum er tørvur at fáa til vegar neyvari hagtalstilfar fyri at bøta um grundarlagið undir gransking, tilmælum, ráðgeving og avgerðum um at fyriskipa fiskiskap. Fyri nevndini er upplýst, at tað er ikki altíð, at veiðihagtølini á ymiskum almennum stovnum samsvara. 
Yvirskipaða málið er, at upplýsingar eru lætt og skjótt atkomuligar hjá øllum, ið hava brúk fyri teimum  tað veri seg eftirlit, gransking, hagtalsmyndugleikar ella onnur. Yvirskipað er tí umráðandi, at vit alla tíðina miða ímóti, at dygdin í skrásettu upplýsingunum er í lagi, at fráboðanarskipanir eru so einfaldar og ómakaleysar, sum gjørligt, og at skipanin tryggjar lættar og skjótar arbeiðsgongdir. Hetta kann m.a. gerast við støðugt at menna skipanir, so at allir fráboðanir í fiskivinnuni til myndugleikan verða sendar elektroniskt í talgildum formi, eins og telduskipanir eru, sum kunnu tryggja skynsama handfaring av dátumongdunum. 
Nevndin metir, at í sambandi við fiskiskapin á innaru leiðunum er tørvur á at endurskoða regluverkið um veiðifráboðanir. í verandi skipan eru treytirnar um veiðifráboðanir og veiðiskrásetingar ymiskar fyri størru fiskiførini og smærru fiskiførini. Eitt nú eru kunngerðin um eftirlit við fiskiførum um fylgisvein og kunngerðin um veiðidagbøkur fyri føroysk fiskifør ikki galdandi fyri útróðrarbátar í bólki 5. Heldur ikki ber til at útvega neyvar upplýsingar um leiðir og veiðu hjá smærru útróðrarbátunum úr avreiðingarskjølunum. Hetta ger, at undir verandi skipan kann vera trupult og tvørligt at fáa neyvar upplýsingar um t.d. fiskileiðir og veiðihagtøl hjá útróðrarbátum á teimum innaru leiðunum. 
Tí mælir nevndin til at endurskoða skipanina við veiðifráboðanum, so at neyvari upplýsingar og hagtøl um fiskiskap eisini eru tøk um fiskiskapin hjá bátum undir 15 tons, sum avreiða. Endamálið er at fáa til vegar neyvari hagtalstilfar um fiskiskapin á innaru leiðunum og útbreiðslu av fiski (íroknað smáfiski), sum kann vera grundarlag undir gransking og ráðgeving um stovnsrøkt. í sambandi við fyriskipan av fiskiskapi og øðrum virksemi á innaru leiðunum er tó eisini tørvur á at fáa neyvari skrásetingar av, hvar roynt verður. Neyvari upplýsingar eru fyritreyt fyri at kunna meta um avleiðingar av t.d. hummaraveiðu, tá ið loyvir til fiskaaling á sundum og firðum verða latin. 
Nevndin hevur ikki viðgjørt nágreiniliga, hvussu nevnda dagføring kann fremjast í verki. Yvirskipað eiga atlit at vera tikin til, at umstøðurnar og fyritreytirnar hjá smærru bátunum á fleiri økjum eru øðrvísi enn hjá størru skipunum. Tí er neyvan hóskandi, at smábátar t.d. skulu føra veiðidagbók eftir sama leisti sum størru skipini. Ein kann t.d. hugsa sær, at upplýsingarnar um fiskileiðir o.a. verða skrásettar á teir avreiðingarseðlar, ið fiskakeyparar skulu lata myndugleikunum. 
4.10 Royndarfiskiskapur 
Praktiskar og vísindaligar fiskiroyndir eru ein týdningarmikil liður í at menna og nýskapa vinnuna. Talan kann t.d. vera um at gera royndir eftir fiska- og djórasløgum, ið ikki verða gagnnýtt, ella sum ein liður í at menna nýggja veiðitøkni. 
Eftir galdandi reglum kann Havstovan gera vísindaligar rannsóknir uttan mun til ásetingarnar annars í lógini, og uttan serligt loyvi. Harafturat kann landsstýrismaðurin við heimild í lógini lata loyvi til royndarfiskiskap og áseta treytir fyri honum, tó so at hesar royndir skulu vera innan fyri ásetingarnar um t.d. stongdar og friðaðar leiðir. 
Landsstýrismaðurin kann eisini uttan mun til galdandi avmarkingar í vinnuliga fiskiskapinum annars loyva fiskiskapi sum lið í einari undirvísingar- og/ella menningarætlan. 
Tey royndarloyvir, ið Fiskimálaráðið hevur latið, eru ymisk í vavi og tíð. Summi royndarloyvir verða latin ár um ár, t.d. royndarloyvir til stinglaks. Onnur royndarloyvir verða latin fyri styttri tíð, t.d. í nakrar dagar at royna nýggja trolútgerð. 
Nevndin metir, at eisini frameftir eigur tað at vera so, at Havstovan kann gera kanningar og royndir við egnum skipi uttan serligt loyvi, og uttan mun til ásetingarnar í regluverkinum, t.d. um friðaðar leiðir. Havstovan eigur somuleiðis at hava møguleika at gera rannsóknir við leigaðum skipi. Hinvegin heldur nevndin, at tørvur er á at gera greiðari reglur fyri 
35 
annan royndarfiskiskap, sum ikki er beinleiðis partur av arbeiðinum ella regluligu uppgávunum hjá Havstovuni. Nevndin hevur tó ikki gjørt ítøkiligt uppskot um reglur, men heldur, at tað serliga eru trý viðurskiftir, ið reglurnar frameftir eiga at leggja upp fyri. 
		Sum tað fyrsta eigur nýggja regluverkið at áseta krøv og treytir viðvíkjandi royndarfiskiskapi og royndarloyvum. Grundsjónarmiðið er, at fyri at fáa loyvi til royndarfiskiskap, skulu royndirnar hava eitt menningar- og nýskapanarmál, t.e., at royndirnar skulu útvega okkum nýggja vitan um livandi tilfeingið í sjónum og umhvørvið har, umframt tekniska vitan um reiðskap og tøkni, vitan, sum slóðar fyri nýggjum, vinnuligum virksemi. Regluverkið skal greitt siga, hvørjar upplýsingar frá royndunum skulu skrásetast og latast inn. Royndarloyvir skulu bert verða brúkt til tíðaravmarkaðar royndir og ikki til fiskiskap, sum í roynd og veru er vinnuligur fiskiskapur, og har vit longu hava nøktandi, lívfrøðiliga og tøkniliga vitan. Loyvi til royndarfiskiskap eigur tí at verða latið í avmarkaða tíð, t.d. í samanlagt trý ár, tó í mesta lagi upp til eitt ár í senn. ávegis skulu metingar gerast, um tað er grundarlag fyri framhaldandi royndarloyvi. Høvuðsreglan eigur at vera, at bara føroyskt skrásett fiskifør kunnu fáa serstakt loyvi til royndarfiskiskap. Møguleiki eigur tó at vera fyri at víkja frá hesum kravi, t.d. um talan er um royndir, sum krevja serlig fiskifør ella tøkni, sum ikki er tøk í Føroyum. 
		í øðrum lagi eigur regluverkið at vera løgfrøðiliga greitt. Tað eigur at staðfestast løgfrøðiliga, hvat eitt royndarloyvi er, sammett við vanligan, vinnuligan fiskiskap, og hvørji rættindir tað gevur loyvishavanum. Hetta er lutvíst ein spurningur um, hvussu loyvir verða latin til royndir, ið vinnan stendur fyri. Vanliga mannagongdin er, at onkur fær eitt hugskot og ætlar at royna hetta í verki og søkir tí um royndarloyvi. Fiskimálaráðið viðger umsóknina, m.a. við at umsóknin verður send til ummælis á Havstovuni. Við støði í hesi viðgerð fær umsøkjarin so játtandi ella noktandi svar. Hin høvuðsspurningurin er, um úrslitini frá royndunum vísa, at grundarlag er fyri nýggjum, vinnuligum fiskiskapi, og myndugleikin ger av, at nýggj loyvir skulu skrivast út. Spurningurin er so, um hesi rættindir skulu lutast út á uppboði undir somu treytum sum onnur rættindir. Verða tey tað, er rímiligt at halda, at tann, ið hevur gjørt royndirnar og hevur brúkt pengar úr egnum lumma, onkursvegna eigur at hava framíhjárætt ella forkeypsrætt á uppboðssøluni, tá royndarloyvir verða løgd um til vanlig loyvir. 
		Sum tað triðja eigur at ansast eftir, at regluverkið ikki køvir virkis- og nýskapanarhugin hjá fólki at menna og nýskapa fiskivinnuna. Her ræður m.a. um at finna eina rímiliga javnvág millum privatu áhugamálini í sambandi við royndarfiskiskap og samfelagsliga tørvin og áhugamálini. í síðsta enda snýr tað seg um, at royndir skulu gerast og vera vinnuni og samfelagnum at gagni. 
36 
37 
5 Samfelagslig og búskaparlig burðardygd 
Hugtakið burðardygd vísir til at virðir verða varðveitt í samfelagnum millum ættarlið.1 Hugtakið verður vanliga flokkað í tríggjar bólkar: lívfrøðiliga, búskaparliga og samfelagsliga burðardygd. 
FAO (1988) umrøður burðardygga menning sum umsiting og varðveitslu av tilfeinginum og nýtslu av tøkniligari menning, sum tryggjar tørvin bæði hjá núverandi og komandi ættarliðum. í fiskivinnuhøpi merkir hetta, at vit ikki ovurfiska stovnarnar, og at vit nýta hóskandi tøkni, sum ikki óneyðugt ella í ov stóran mun skaðar okkara umhvørvi. Harumframt liggur í hugtakinum burðardygd, at vit umsita okkara stovnar bæði búskaparliga og samfelagsliga skynsamt. 
Hugtakið burðardygd snýr seg tó ikki einans um viðurskifti millum ættarlið, men eisini um møguleikar hjá menniskjum at røkka sínum málum innanfyri sama ættarlið. Viðurskifti, sum koma undir hugtakið, kunnu t.d. vera inntøkubýtið í samfelagnum, rættartrygd og javnbjóðis møguleikar hjá einstaklingum at virka í samfelagnum. 
Hesin kapittul umrøður serliga búskaparliga og samfelagsliga burðardygd. Stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd vórðu viðgjørd í undanfarna kapitli. 
í hesum kapitli verður samspælið millum tey trý hugtøkini viðgjørt. Eisini verður grundgivið fyri at raðfesta stovnsrøkt hægri og eitt nú at seta í verk umsitingarætlanir. Ført verður fram, at hetta í longdini fer at tæna øllum endamálum við burðardygd  lívfrøðiligum, búskaparligum og samfelagsligum  og at hesi trý atlit eiga at verða viðgjørd sum ein heild, heldur enn sum mótstríðandi endamál. 
5.1 Arbeiðssetningurin 
Undir høvuðsmálunum í arbeiðssetninginum verður sagt, at tilfeingisrentan skal gerast so optimal, sum gjørligt. Her verður víst til búskaparliga burðardygd, t.e., at fiskivinnan skal umsitast á ein tílíkan hátt, at avkastið verður so stórt, sum gjørligt. 
á bls. 6-7 í arbeiðssetninginum verður somuleiðis sagt, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu øll lið í virðisskapanini kunnu geva mest møguligt búskaparligt og samfelagsligt avkast í Føroyum. Undir sama punktið verður eisini nevnt, at nevndin skal viðgera, hvørjar skipanir hava týdning fyri burðardygd og virðisskapan í vinnuni og í samfelagsbúskapinum, herímillum hvussu skipanin tryggjar burðardygd til komandi ættarlið. 
Nøkur av hesum punktum verða eisini viðgjørd í øðrum kapitlum, eitt nú í kap. 10 um virðisøking og í kap. 8 um útlendskan eigaraskap. 
5.2 Lýsing av hugtakinum burðardygd 
Burðardygd kann, sum áður víst á, flokkast í tríggjar bólkar: lívfrøðilig (ella umhvørvislig), búskaparlig og samfelagslig burðardygd. á mynd 5.1 eru víst dømir um evnir, sum kunnu flokkast undir ymisku hugtøkini undir burðardygd. 
1 Sí t.d. WCED (1987) 
38 

Mynd 5.1: Lívfrøðilig, búskaparlig og samfelagslig burðardygd 
Nøkur av málunum eru samanfallandi og kunnu røkkast við somu amboðum. Um veiðitrýstið er stórt (t.e., at fiskiskapurin er ikki lívfrøðiliga burðardyggur), hevur hetta eina neiliga ávirkan á búskaparliga úrslitið hjá vinnuni. í longdini er hetta tó heldur ikki samfelagsliga burðardygt, tí fyrr ella seinni rakar ovurfisking fyritøkur og starvsfólk í fiskivinnuni. 
Hinvegin kunnu tvístøður koma fyri millum tey ymisku málini upp á stutt sikt. Eitt nú kann hugsast, at tað er lívfrøðiliga skynsamt at loyva stórum sveiggjum í kvotunum frá einum ári til annað, men at hetta neyvan er skynsamt búskaparliga ella samfelagsliga. 
útróðrarflotin er eitt dømi um eina møguliga tvístøðu millum samfelagslig atlit og lívfrøðilig atlit. Núverandi regulering av útróðrarflotanum byggir í ávísan mun á ta fatan, at hvør bátur sær hevur lítlan ella ongan týdning í mun til samlaðu fiskivinnuna. Samfelagsliga ella mentanarliga verður somuleiðis dentur lagdur á, at útróðrarflotin eigur at hava linari treytir enn restin av fiskivinnuni. Hetta hevur havt við sær nógv fiskifør og ov fáar avmarkingar í mun til luttøku  í øllum førum úr einum lívfrøðiligum sjónarhorni. 
5.2.1 Búskaparlig burðardygd 
Tá vit sum samfelag taka avgerðir fyri at maksimera samlaðu vælferðina í landi okkara, eiga vit eisini at hugsa um framtíðar ættarliðini; okkara avgerðir eiga ikki at hava eina neiliga ávirkan á framtíðar ættarlið. Hetta er í stuttum tað, sum liggur í hugtakinum búskaparlig burðardygd. Tað er sostatt greitt, at hugtakið búskaparlig burðardygd liggur sera tætt at hugtakinum lívfrøðilig burðardygd, sum varð viðgjørt í kapitli 4. Tá okkara ættarlið umsitur fiskatilfeingið, eiga vit at gera hetta á ein ábyrgdarfullan hátt og hugsa um framtíðar ættarlið. 
At fiskivinnan verður umsitin á ein búskaparliga burðardyggan hátt hevur m.a. við sær, at reguleringsamboðini í fiskivinnuni føra til búskaparligan optimalitet. Hetta merkir í stuttum, at vinnan verður regulerað á ein tílíkan hátt, at samlaða virðið, sum vinnan skapar, er so stórt, sum gjørligt. Umsita vit ikki fiskivinnuna búskaparliga skynsamt, minka vit um virðið á tilfeinginum, sum vit lata víðari til framtíðar ættarlið. 
39 
Ein týðandi spurningur er, hví fiskivinnan hevur tørv á almennari uppíblanding. Kunnu fiskivinnufyritøkur ikki skipa fiskiskapin best, um ongar avmarkingar verða settar frá almennari síðu? 
Fiskivinnupolitikkur kring allan heimin byggir á ta staðfesting, at fiskivinnan megnar ikki at tryggja eitt nóg stórt avkast til fyritøkur, starvsfólk og samfelag, um hon ikki verður regulerað á ein ella annan hátt. Her skal vísast á, at henda staðfesting er fullkomiliga óheft av dugnaskapi hjá aktørum í fiskivinnuni; talan er hinvegin um marknaðarbrek. 
Eitt av týdningarmestu úrslitunum í búskaparfrøðini eru sonevndu vælferðarástøðini. Talan er um ástøði, sum á avgerandi hátt hava verið við til at forma búskaparligu fatanina av einum marknaði og marknaðarkreftunum. Vælferðarástøðini siga eitt nú, at undir ávísum fortreytum, er úrslitið, sum marknaðurin kemur til, eisini eitt effektivt úrslit. Hetta merkir, at tá ið vit øll, bæði sum einstaklingar og partar av fyritøkum, taka avgerðir, sum einans eru ætlaðar at tæna okkum sjálvum og endamálunum hjá fyritøkunum, har vit starvast, førir hetta samstundis til eina effektiva loysn fyri alt samfelagið sum heild. Hetta er einfalda orsøkin til, at búskaparfrøðin trýr uppá, at einstaklingurin og vinnan taka tær avgerðirnar, sum tæna øllum samfelagnum best. 
Ein fortreyt fyri at marknaðarkreftirnar kunnu tryggja bestu loysnina fyri samfelagið er, at eingir eksternalitetir eru til staðar. Eksternalitetir eru ávirkanir, sum avgerðir hjá virkjum ella einstaklingum hava á onkran uttanfyristandandi, sum ikki tekur lut í tilgongdini annars. Um eingir eksternalitetir eru til staðar, hevur hetta eitt nú við sær, at vælferðin hjá hvørjum einstøkum brúkara einans er bundin at nýtsluni hjá hesum brúkaranum. Hetta sama er galdandi fyri framleiðsluna hjá fyritøkum; framleiðslan hjá hvørjari einstakari fyritøku er einans bundin at framleiðslukostnaði og eftirspurningi eftir framleiddu vøruni. Dømir um neiligar eksternalitetir kunnu vera royking, dálking og eisini fiskiskapur, sum er gjølligari lýst niðanfyri. Hinvegin kunnu jaligir eksternalitetir vera í t.d. gransking. 
Eksternalitetir koma fyri í fiskivinnuni, tí tá ið ein fyritøka skal gera av, um hon skal fiska størri mongd, ansar hon ikki eftir negativa eksternalitetinum, sum er, at samstundis verður minni at fiska hjá øðrum fyritøkum. Hetta hevur við sær ovurfisking. Almenn uppíblanding kann rætta hendan eksternalitet og fáa fyritøkur óbeinleiðis at gáa eftir neiligu avleiðingunum, sum framleiðsluavgerðir teirra hava á aðrar fyritøkur. í flestøllum fiskivinnulondum verður hetta gjørt við at seta í verk umsetiligar eginkvotur til at minka um mongdina, sum fiskað verður. 
Eksternaliteturin í fiskivinnuni verður eisini nevndur Tragedy of the Commons,2 sum vísir til, at sum útgangspunkt er frí atgongd til fiskatilfeingið, og hetta førir til frávik millum optimalar avgerðir hjá einstaklingum (fyritøkum) og optimalar avgerðir hjá samlaðu vinnuni ella samfelagnum sum heild. 
Sambært arbeiðssetninginum skal fiskivinnunýskipanin tryggja, at tilfeingisrentan í vinnuni gerst optimal. Við øðrum orðum skal fiskivinnan kasta sum mest av sær til fyritøkur, starvsfólk og føroyska samfelagið sum heild. Hetta gerst einans við einari vinnuregulering, har størsti dentur verður lagdur á burðardygd, tí tilfeingisrentan er eitt beinleiðis úrslit av munagóðari regulering. Við ongari regulering verður ovurfiskað, og tilfeingisrentan hvørvur. 
ábendingar eru um, at regulering og burðardygd gerast meira týðandi í framtíðini, eitt nú orsakað av beinleiðis krøvum frá brúkarum. Brúkarin leggur dent á, at framleiðarin í størri mun enn áður tekur ábyrgd í mun til umhvørvisligar og samfelagsligar avbjóðingar. 
5.2.1.1 Ein fiskivinnubúskaparligur myndil 
Mynd 5.2 á næstu síðu er ein fiskivinnubúskaparligur myndil. út-ásin vísir skipatal, upp-ásin vísir krónur. Myndin hevur eina ástøðiliga rás fyri inntøkur og eina aðra fyri útreiðslur. 
Hyggja vit fyrst at inntøku, vísir myndin, at inntøkan av at fiska 0 fiskidagar ella við 0 skipum sjálvsagt er 0 kr. Men eitt ella annað stað longst til høgru er inntøkan av at fiska við heilt nógvum skipum eisini 0 kr. upp á sikt, tí at fiskastovnarnir verða ovurveiddir og niðurfiskaðir. Millum hesi tvey punktini finst eitt punkt (tal av skipum), ið ger tað møguligt lívfrøðiliga at gagnnýta fiskastovnarnar, so at vit fáa mestu inntøku av fiskiveiðuni. Hetta punktið kalla lívfrøðingar MSY. Her er sostatt talan um lívfrøðiliga burðardygga veiðu. 
Fiskivinnubúskaparfrøðin fer víðari og hyggur eisini at fiskiveiðuútreiðslum. Senda vit fleiri skip út á grunnarnar, fáa vit eisini fleiri útreiðslur. 
2 Hugtakið stavar upprunaliga frá Hardin, (1968). 40 
Hava vit frían fiskiskap, og øllum er loyvt at fiska tað, teimum lystir, verður skipatalið so stórt, at inntøkur og útreiðslur júst møtast, og so hevur vinnan einki yvirskot (onga tilfeingisrentu). Tað búskaparliga optimala fiskaríið (MEY), har munurin er størstur millum inntøkur og útreiðslur, er minni enn tað lívfrøðiliga optimala (MSY), t.e., at tað búskaparliga optimala fiskaríið krevur færri skip enn tað lívfrøðiliga optimala fiskaríið. Hetta merkir, at í hesum myndli er tað lívfrøðiliga burðardygga (MSY) eitt linari krav enn tað búskaparliga optimala (MEY). Vit kunnu eisini siga, at lívfrøðin ikki hyggur eftir, hvussu tað verður fiskað. Tað ger búskaparfrøðin hinvegin, og tí setir búskaparfrøðin strangari krøv til flotan enn lívfrøðin. 
Tilfeingisrentan verður definerað sum yvirskot, sum liggur omanfyri eitt vanligt støði annars í samfelagnum. Hugtakið er samansett av tveimum pørtum: yvirnormalar lønir og yvirnormalur vinningur til reiðaríini. Handan útrokningar av tilfeingisrentu liggja sostatt fortreytir um, hvat er ein normal løn og hvat er eitt normalt yvirskot til reiðaríini. Ein normal løn verður í tílíkum útrokningum definerað sum tann lønin, sum manningin hevði fingið, um hon fekk sær starv aðrastaðni (næstbesti starvsmøguleikin hjá manningini). Eitt normalt yvirskot til reiðaríni verður definerað á líknandi hátt. útrokningar av tilfeingisrentuni og nærri kjak um útrokningarhátt og fortreytir eru í frágreiðingini hjá Búskaparráðnum, heystið 2014. 
á myndini niðanfyri er tilfeingisrentan munurin millum inntøkur og útreiðslur allastaðni á myndini. Her skal viðmerkjast, at talan er ikki um roknskaparligt yvirskot, men búskaparligt yvirskot, sum merkir, at vanligt yvirskot er roknað við. 
Vit hava tvey mát fyri tilfeingisrentu. Annað mátið er tann aktuella tilfeingisrentan, ið á myndini kemur fram sum munurin millum inntøkur og útreiðslur. Hitt mátið er tann optimala tilfeingisrentan, sum bara finst í punktinum MEY. Optimala tilfeingisrentan er tann vinningur, sum kemur fyri, tá vinnan verður optimalt regulerað; t.e., at kvoturnar eru settar sambært lívfrøðiliga tilmælinum, og at tað ikki eru avmarkingar inni í skipanini annars í mun til, hvussu reiðaríini leggja fiskiskap sín til rættis. 
Mynd 5.2: Ein fiskivinnubúskaparligur myndil. Kelda: Búskaparráðið, heystið 2014. 
Um einasta avmarkingin av fiskiskapi er tann búskaparliga, soleiðis at skipini ikki fara út, uttan at tað loysir seg búskaparliga, merkir hetta í prinsippinum frítt fiskarí, og hetta gevur ongan vinning, sum myndin omanfyri eisini vísir. 
5.2.2 Samfelagslig burðardygd 
Hugtakið samfelagslig burðardygd er serliga sprottið úr tí hugsan, at búskaparvøkstur einsamallur ikki kann tryggja vælferð í einum samfelagi. Kjarnin í hugtakinum er javnrættur, demokrati og vælferð hjá einstaklinginum. 
Samfelagslig atlit í mun til fiskivinnuna kunnu fevna um eina røð av ymiskum atlitum, og fleiri teirra verða viðgjørd í hesi frágreiðing. Sum dømi kann nevnast tilstuðlan til at gagnnýta tilfeingið betur, eitt mál, sum verður gjølligari viðgjørt í kapitli 10 um virðisøking. Eitt annað samfelagsligt atlit kann vera at tryggja, at størri partur av avkastinum frá fiskivinnuni 
41 
kemur føroyska samfelagnum til góðar við eitt nú herdum reglum fyri útlendska luttøku í fiskivinnuni. útlendskur eigaraskapur og ræðisrættur verður viðgjørdur í kapitli 8. 
Annað dømi um samfelagsatlit kann vera at geva útróðrarflotanum øðrvísi karmar enn restini av vinnuni. 
Tað er lítil ivi um, at marknaðarkreftirnar ikki altíð eiga at ráða einsamallar. Fyrst kann nevnast, at eitt ótal av dømum eru um marknaðarbrek3  ikki minst á okkara leiðum, har avbjóðingin at tryggja kapping á smáum marknaðum er serliga stór. úr einum búskaparligum sjónarhorni hevur tað almenna ein týðandi leiklut í at tryggja, at avleiðingarnar av marknaðarbrekum ikki gerast ov stórar fyri føroyska brúkaran. 
Sum samfelagsborgarar vilja vit tó ikki bara hava tað almenna at rætta upp á marknaðarbrek, vit vilja eisini hava tað at gera inntriv, har tað reint búskaparliga eingin orsøk er til tess. Hetta hendir, tá ið samfelagið sum heild ikki kann góðtaka úrslitið, sum marknaðarkreftirnar koma til. 
At búskaparlig og/ella lívfrøðilig atlit til tíðir verða raðfest lægri enn t.d. atlit til fordeiling, mentanararv og økismenning, er í síðsta enda ein politisk avgerð. Tað er tó týdningarmikið, at føroyska samfelagið er tilvitað um kostnaðin av tílíkum avgerðum og er sinnað at góðtaka, at tær minka um samlaðu virðisskapanina. Ofta verður einans víst á fyrimunir við hesum tiltøkum  vansarnir eru torførari at vísa á og raka mangan eisini ein størri skara av fólki. 
5.3 Dømi um tvístøðu: ásetan av veiðitrýstinum 
í verandi fiskivinnulóggávu stendur miðskeiðis í grein 2, stk. 1, soleiðis: 
Dentur verður lagdur á, í umsitingini av hesi lóg, at varðveita tilfeingið og troyta og gagnnýta hetta burðardygt og á skilabesta hátt, lívfrøðiliga og búskaparliga... til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni, støðugar arbeiðs- og inntøkumøguleikar og møguleikar fyri vinnuligum virksemi um alt landið. 
í brotinum omanfyri kemur lívfrøðiliga og búskaparliga atlitið greitt fram. Samfelagsliga atlitið kemur fram til seinast, tá sagt verður, at umsitingin skal leggja dent á at tryggja, at virksemi er um alt landið. 
Hóast lívfrøðilig og búskaparlig burðardygd viga tungt í núverandi fiskivinnulóggávu, kemur hetta ikki í sama mun til sjóndar í umsitingini av fiskivinnuni, har samfelagsligu atlitini hava fingið meira uppmerksemi enn hini atlitini. 
á hvørjum ári seinastu árini, tá ið fiskidagar og kvotur skulu ásetast, fær landsstýrismaðurin tilmæli frá Havstovuni og fiskidaganevndini. Hesi skulu sambært lógini um vinnuligan fiskiskap ráðgeva landsstýrismanninum um fiskidagar, og hvussu fiskiskapurin skal skipast komandi fiskiár. Havstovan mælir ofta til niðurskurð, upp í 50%. Fiskidaganevndin mælir ikki ofta til niðurskurð, og ikki so nógvan heldur. 
áhugavert er at síggja, hvat tilmæli verður fylgt, og hvussu grundgivið verður fyri tí. Grundgevingarnar hava verið sera líkar øll árini. Sum dømi kann nevnast, at um skerjing av fiskidøgum stendur í løgtingslóg nr. 1 frá 2012, 2013 og 2014, at: 
Hóast Havstovan og ICES mæla til niðurskurð í fiskidøgum og veiðitrýsti, so verður ikki mett, at tað politiskt og samfelagsliga er ráðiligt at gera stillingar í fiskidagatalinum í ár, tí avleiðingarnar fyri flotan og virksemið kring landið verða so stórar. 
í stuttum verður lívfrøðiliga tilmælið ikki fylgt, tí tað verður ikki mett at vera samfelagsliga ella politiskt skilagott. 
í 2011 varð tó mælt til, at arbeiðast skuldi fram ímóti vísindaliga tilmælinum til 2015: 
Landsstýrismaðurin metir kortini, at tað politiskt og búskaparliga ikki er møguligt at fremja tær skerjingar, sum Havstovan mælir til, í einum, tí avleiðingarnar fyri flotan og virksemið kring landið verða so ógvusligar. Men málið er, at í 2015 skal fiskidagatalið verða ásett soleiðis, at veiðitrýstið á høvuðsfiskastovnarnar tosk, hýsu og upsa verður 
3 Marknaðarbrek er føroyska heitið fyri market failures. 
42 
samsvarandi vísindaliga tilmælinum. Tí tekur uppskotið støði í, at ein ætlan samstundis verður gjørd fyri, hvussu fiskidagatalið fram til 2015 verður lagað til vísindaliga tilmælið. 
Viðmerkingar frá Vinnunevndini í eitt nú 2014 vóru m.a. hesar: 
Undir viðgerðini av uppskotinum vístu allir partar, sum vóru inni í Vinnunevndini, á, at neyðugt er, at okkara fiskivinna hevur støðugar karmar at virka undir, við ikki ov ógvisligum broytingum, so vinnan til eina og hvørja tíð veit, hvat hon hevur at halda seg til og virka út frá. 
í somu viðmerkingum verður eisini sagt, at torført er at taka lívfrøðilig atlit: 
Allir partar vóru samdir um, at vit hava skyldu til at umsita okkara fiskiríkidømi á ein góðan og forsvarligan hátt, eisini toska- og hýsustovnin, men mugu ásanna, at okkara ávirkan bara er partvís, tí náttúran spælir ein stóran leiklut í tilgongdini ella manglandi tilgongd av fiskastovnum, og nevnt varð dømi í 90árunum, tá dómurin var, at vit høvdu oytt allar fiskastovnarnar, men bert fá ár seinni var nógvur fiskur at fáa, og fiskastovnarnir vóru væl fyri, ella sum í juni mánaði í ár, tá Havstovan boðaði frá, at lítil og ongin gróður og æti vóru í sjónum, men bara 14 dagar aftaná kundi boða frá, at ongantíð hevur so nógvur gróður og æti verið í sjónum við Føroyar ... 
Og spurningur er eisini, um leikluturin hjá Havstovuni viðvíkjandi tilráðingum av fiskidøgum darvar og hevur negativt árin á Havstovuna, sum tann vísindaligi stovnurin Havstovan er og skal vera. 
Gjøgnumgangandi verður tilmælið frá Havstovuni ikki fylgt. Spurnartekin verður ikki sett við tilmælini frá fiskidaganevndini. 
Viðmerkjast skal tó, at fiskidagatalið er skorið niður gjøgnum árini, men ikki nóg nógv sambært Havstovuni. 
Dømini omanfyri benda á, at politisk ella samfelagslig atlit hava vigað meira enn lívfrøðilig atlit við tí úrsliti, at veiðitrýstið hevur verið ov høgt og harvið ikki burðardygt, hvørki lívfrøðiliga, búskaparliga og í longdini heldur ikki samfelagsliga. Hóast politikararnir hava havt eitt ynski um ikki at skerja arbeiðsplássini í fiskivinnuni, kann tað tykjast, sum at tað er júst tað, teir hava gjørt við ár undan ári ikki at fylgja tilmælunum frá lívfrøðini. Tað hevur snúð seg um at vinna stutttíðarfyrimunir uttan at gáa eftir avleiðingunum upp á sikt. 
5.4 Tillagingar í vinnuni og ávirkan á arbeiðsvirkni 
Sum víst er á omanfyri, hava skerjingar í veiðiorkuni og møguligar neiligar avleiðingar fyri arbeiðsvirknið kring landið fingið nógv rúm í viðgerðini av føroysku fiskivinnuni. 
Kjakið um ávirkan á arbeiðspláss í fiskivinnuni líkist á mangan hátt kjakinum um, at tað almenna kann skapa arbeiðspláss, sum eisini ger seg galdandi innan nógv onnur økir og nógvar aðrar vinnur. Tankin er, at tað almenna kann lóggeva, soleiðis at arbeiðsvirknið veksur, og hetta kann aftur vera við til at skapa eina røð av positivum avleiðingum fyri samfelagsbúskapin. 
Men hvør er so avbjóðingin, tá ið politikarar seta slík tiltøk í verk fyri at skapa størv? 
Eitt grundleggjandi sjónarmið er, at tilfeingið er avmarkað, og skal hetta tilfeingið tí nýtast á besta hátt, um vit sum samfelag skulu fáa sum mest burturúr. Hetta er eisini galdandi fyri menniskjatilfeingið, t.e. arbeiðsmegina. Tá ið politikarar beinleiðis lóggeva við tí fyri eyga at skapa arbeiðspláss, verða marknaðarkreftirnar í fleiri førum settar til viks, og arbeiðsmegin verður nýtt til virksemi, sum kanska ikki búskaparliga skynsamt. úrslitið gerst upp á sikt ein minni bruttotjóðarúrtøka, enn hvat vit vildu havt uttan politiska uppíblanding. í seinasta enda skal rindast fyri tílíkar avgerðir, antin við at áleggja fleiri skattir ella við at minka um almennu útreiðslurnar. Váðin her liggur serliga í, at fyrimunirnir eru eyðsýndir, men at vansarnir møguliga ikki eru tað. Tí mæla búskaparfrøðingar vanliga politikarum frá at fremja tiltøk, sum einans hava arbeiðsskapan sum endamál. 
Ein høvuðsgrundgeving fyri at fremja slík tiltøk er, at uttan tey gerast fólk arbeiðsleys. Vansin við hesi grundgeving er vanliga tann, at lagt verður ikki uppfyri, at við bygnaðarbroytingum koma nýggir møguleikar til sjóndar  eisini arbeiðsmøguleikar. Ein avbjóðing kann kortini vera, at tá ið arbeiðspláss verða niðurløgd orsakað av bygnaðarbroytingum í fiskivinnuni, ber ikki til at tryggja, at nýggir starvsmøguleikar taka seg upp í júst sama øki. Bygnaðarbroytingar kunnu sostatt hava við sær, at arbeiðsmegin flytir úr einum øki í annað. 
43 
á mynd 5.3 sæst gongdin í løntakaratalinum í fiskivinnuni síðan 1995, umframt samlaða arbeiðsloysisprosentið. Vit síggja, at munandi færri eru til skips ella arbeiða í fiski í mun til 2003, samstundis sæst eingin samanhangur millum arbeiðsloysi og tal av fólki í fiskivinnuni. Sagt á annan hátt: broytingar í fiskivinnuni hava ikki vaksið um føroyska arbeiðsloysið sum heild, og hetta bendir á, at føroyska arbeiðsmegin er før fyri at umstilla seg og leita sær avbjóðingar í øðrum vinnum. Hóast ein tílík umstilling kann vera tíðarkrevjandi og hava avleiðingar fyri einstaklingar í føroyska samfelagnum, er hon altavgerandi fyri føroyska kappingarførið. Heldur enn at miðja eftir at varðveita ávís arbeiðspláss í føroysku vinnuni, eigur tað almenna heldur at fremja tillagingar við t.d. at føra ein virknan arbeiðsmarknaðarpolitikk. Tað hoyrir tó ikki til arbeiðssetningin hjá nevndini at gera tilmæli á hesum øki. 
Arbeiðsloysi (høgri aksi) 
Fiskavøruídnaður 
Fiskiskapur 
3000 
2500 
2000 
1500 
1000 
500 
14 12 10 8 6 4 2 
00 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 
Mynd 5.3: Samanhangur millum arbeiðsloysi (høgri ási) og tal av starvsfólkum í fiskivinnuni. Kelda: Hagstovan. 
5.5 Niðurstøður og tilmæli 
Stundum kann vera torført at lata marknaðarkreftirnar ráða einsamallar  serliga í mun til at tryggja virksemið kring landið. Kortini er umráðandi at hava í huga, at verða búskaparlig/lívfrøðilig atlit sett til viks, kann hetta fáa avleiðingar fyri avkastið hjá vinnuni, og tí er best at avmarka slíkar bindingar. 
Tá talan er um tiltøk, sum ávirka fiskivinnuna, eiga vit at vera serliga varin við at seta marknaðarkreftirnar til viks, tí fiskivinnan hevur avgerandi týdning fyri føroyska búskapin. Hetta hevur eisini við sær, at vit ikki beinleiðis kunnu hyggja eftir fiskivinnuumsiting í øðrum londum. Hóast fleiri onnur lond taka eina røð av sosialum atlitum í fiskivinnupolitikkinum, merkir hetta ikki, at vit skulu gera tað sama í okkara høvuðsvinnu. 
Lívfrøðilig, búskaparlig og samfelagslig burðardygd skal síggjast sum ein heild, sum samanlagt kann tryggja eina burðardygga vinnu. Gera vit sum samfelag av at raðfesta lívfrøðiliga burðardygd hægri, fer hetta í longdini eisini at hava jaligar avleiðingar við sær fyri búskaparliga og samfelagsliga burðardygd. Tí er lívfrøðilig burðardygd avgerandi í eini nýggjari fiskivinnuskipan og kann vera til fyrimuns fyri bæði vinnu, starvsfólk og samfelag. 
Samanumtikið verður mett, at økismenning eigur at verða viðgjørd í øðrum sambandi, har hugt verður eftir føroyska samfelagnum sum heild og ikki einans eftir fiskivinnuni. í hesum sambandi eigur endamálið við økismenningini at verða nágreinað, og síðan skal hon leggjast til rættis á besta hátt. Økismenning hevur kostnaðir við sær, og tí skal ein gjølligari meting gerast við atliti at øllum tí føroyska samfelagnum. 
Nevndin mælir til at gera umsitingarætlanir, sum spegla tey búskaparligu, lívfrøðiligu og samfelagsligu/politisku endamál, sum fiskivinnan skal liva upp til. í umsitingarætlanum verður ásett, hvussu stór sveiggj verða góðtikin frá einum ári til annað, heldur enn at støða skal takast til hetta hvørt ár. Umsitingarætlanir kunnu sostatt koma í staðin 
44 
Fólk 
Prosent 
fyri orðingar í lóggávuni um at tryggja virksemi kring landið. Víst verður til kap. 6, har umsitingarætlanir verða neyvari lýstar. 
Tað er eisini týdningarmikið at vísa á, at nýggja lógin í størri mun skal forða útlendingum í at fáa stórt avkast úr føroysku fiskivinnuni, og tí fer ágóðin frá vinnuni sannlíkast at koma føroyska samfelagnum meiri til góðar enn í núverandi skipan. At størri dentur verður lagdur á at gagnnýta tilfeingið er eisini samfelagsliga burðardygt. Sostatt kann lógin virka fyri samfelagsligari burðardygd uttan beinleiðis at innihalda ásetingar um virksemið kring alt landið. 
45 
6 Skipan í fiskiskapinum hjá føroyskum fiskiførum 
6.1 Arbeiðssetningurin 
Nevndin skal gera tilmæli til reglur/skipanir um, hvussu lívfrøðilig ráðgeving um stovnsrøkt verður ment og fylgd fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap, soleiðis at stovnarnir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta mest møguligt av sær. 
		Herundir hvussu veiðisetningar, umsitingarætlanir og endurbyggingarætlanir fyri fiskastovnarnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur. 
		Nevndin skal viðgera og gera uppskot um, hvør skipan av fiskiskapinum best tryggjar eina regulering/sjálvregulering í mun til stovnsrøktina, og skal herundir eisini meta um og gera metingar og uppskot um teknisku reguleringarnar, verju av ungfiski, ymisku sløgini av friðingum o.a. 
		Nevndin skal eisini gera tilmæli/uppskot um, hvussu stovnsrøktin best verður skipað umsitingarliga. Eftir arbeiðssetninginum skal dentur m.a. leggjast á, at skipanin er so einføld, sum gjørligt at umsita, at hon er so gjøgnumskygd og rættartrygg fyri vinnu og almenning sum møguligt, og at hon er so óheft av politiskari fyrisiting, sum til ber. Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.ø. skal leggjast til óheftan stovn, sum t.d. er skipaður við løgtingslóg í armslongd frá politiska valdinum. 6.2 Inngangur og samandráttur Fyritreyt fyri burðardyggum fiskiskapi er, at fiskistovnarnir verða røktir, so teir eru førir fyri varandi at endurnýggja seg, samstundis sum gagnnýtslan av fiskiríkidøminum kastar sum mest av sær til vinnu og samfelag. Tí er fiskiskapurin hjá føroyska fiskiflotanum reguleraður við fleiri ymiskum skipanum. Ein grundregla er, at fiskifør undir føroyskum flaggi ikki kunnu fara til vinnuligan fiskiskap uttan at hava loyvi frá myndugleikunum. Harnæst er sjálvur fiskiskapurin avmarkaður við fiskidøgum, loyvistali, hámarksveiðu, kvotum, hjáveiðireglum, økisfriðingum og øðrum tekniskum reguleringum. Føroysk fiskifør, sum royna í sjóøki hjá øðrum landi sambært sáttmálum millum Føroyar og viðkomandi land, skulu halda seg til tær avmarkingar og treytir, ið har galda fyri fiskiskap hjá útlendskum skipum. Fiskiskapur í altjóða sjógvi skal fara fram eftir teimum treytum, sum limalondini í økisbundnum felagsskapum eru komin ásamt um, t.d. í NEAFC og NAFO. í føroyskum sjógvi hava vit myndugleika sjálv at gera av, hvussu vit skipa fiskiskapin eftir serføroyskum fiskastovnum, tó við teimum skyldum og ábyrgdum, vit hava átikið okkum sambært altjóða lóg. í hesum parti av frágreiðingini verður ljós mest varpað á skipanina í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Her verða lýstir bæði spurninginar um, hvørjar skipanir at stýra fiskiskapinum best stuðla undir lívfrøðiligan og búskaparliga burðardyggan fiskiskap, og spurningar um, hvussu stovnsrøktin í føroyskum sjógvi best kann skipast umsitingarliga. Skipanin í fiskiskapinum eftir høvuðsbotnfiskasløgunum í føroyskum sjógvi hevur verið nøkulunda støðug seinastu 20 árini. Fiskidagaskipanin hevur saman við stongdum og friðaðum leiðum, hjáveiðireglum og tekniskum reglum um reiðskap verið stýringsamboðið. Onkrar stillingar eru gjørdar, eitt nú er samlaða fiskidagatalið skorið við góðum 50% síðan fiskiárið 1997/1998, eins og onkrar friðingar eru komnar afturat, men grundvøllurin í skipanini er at kalla tann sami. Sama kann ikki sigast um gongdina í fiskiskapinum. Veiðan av serliga toski og hýsu hevur seinastu árini verið lítil, og rakstrarúrslitini hjá flestu skipabólkum eru versnað samsvarandi. Náttúran eigur sín lut í, at minni er til, men nevndin metir, at nógv í óhepnu gongdini er eitt úrslit av vantandi stovnsrøkt og stýring av fiskiskapinum. 
46 

Høvuðstilmælini hjá nevndini í sambandi við at skipa fiskiskapinum í føroyskum sjógvi eru hesi: 
		Meirilutin í nevndini mælir til, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum frameftir verður høvuðsamboðið í øllum vinnuligum fiskiskapi í føroyskum sjógvi og verður sett í staðin fyri verandi fiskidagaskipan og aðrar skipanir, sum í dag eru uttan fyri dagaskipanina. Nevndin metir, at fiskidagaskipanin, sum í ár hevur 20 ár á baki, ikki hevur megnað at stuðla undir góða stovnsrøkt og lívfrøðiliga burðardyggan fiskiskap og væntar heldur ikki, at hon fer at gera tað frameftir. 
		Ein nevndarlimur tekur ikki undir við tilmælinum um at seta eina kvotuskipan í staðin fyri fiskidagaskipanina. Hann mælir í staðin til at halda fast við høvuðstættirnir í verandi dagaskipan og at gera neyðugar tillagingar og stillingar í fiskidagaskipanini og øðrum reguleringum, so at skipanin kann virka eftir ætlan. 
		Nevndin mælir til, at allur vinnuligur fiskiskapur í føroyskum sjógvi verður skipaður í umsitingarætlanir, sum seta treytirnar og karmarnar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. Ein umsitingarætlan er ein politisk langtíðarsemja um at fyrisita fiskastovnar. í umsitingarætlanini verða mál sett fyri at tryggja stovnsrøkt og burðardygga gagnnýtslu, eins og ásett verður, hvussu málini verða rokkin. Bulurin í umsitingarætlanini er ein veiðiregla, sum sigur, hvussu stóran part vit kunnu taka úr stovninum um árið. Veiðireglan verður grundað á meginreglur og tilráðingar frá Havstovuni og ICES. 
		Nevndin mælir til, at tað frameftir er landsstýrismaðurin, sum við heimild í lógini ásetir hámarksveiðu í teirri kvotuskipan, ið nevndin leggur upp til at gera fyri allan fiskiskap í føroyskum sjógvi. Nevndin metir, at slíkar avgerðir eiga at takast fyrisitingarliga innan fyri karmarnar og treytirnar í eini umsitingarætlan, sum er góðkend í Løgtinginum. 6.3 Høvuðstættirnir í verandi skipan í fiskiskapinum hjá føroyskum fiskiførum Spurningurin um reguleringar í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi kom ikki av álvara á politisku dagskránna í Føroyum, fyrrenn eftir at fiskimarkið varð flutt út á 200 fjórðingar í 1977. Tann stóra avbjóðingin var at finna stýringsamboð, ið kundu stuðla undir burðardygga umsiting av fiskiríkidøminum á heimaleiðunum. Niðanfyri eru høvuðstættir í skipanin av fiskiskapinum hjá føroyskum fiskiførum lýstir. Dentur er lagdur á føroyskan sjógv. Fylgiskjal 7 er eitt yvirlit yvir allar skipanir, og hvat fyri slag av reguleringum verður brúkt í føroyskum fiskiskapi. Økisfriðingar og tekniskar reglur Tær fyrstu reguleringarnar vóru økisfriðingar og tekniskar reglur (meskar, minstamát o.a.) Hesar skipanir eru við tíðini broyttar og víðkaðar. Økisfriðingar bera í sær, at ávísar leiðir eru stongdar fyri øllum ella ávísum fiskiskapi ein part av árinum ella alt árið. Friðingar verða ofta flokkaðar eftir endamáli.  í summum førum er fremsta endamálið stovnsrøkt. Veiðibann á gýtingarleiðum hevur sum endamál at geva fiskinum frið at gýta. Heilársfriðingarnar av smáfiskaleiðum og bráðfeingis veiðibann á leiðum við nógvum ungfiski eru ætlaðar at verja smærri fisk, so at hann fær frið av vaksa seg størri og seta til stovnin.  Aðrar friðingar eru ætlaðar at halda ymisk reiðsskapssløg og skipabólkar atskild, serliga húk og trol. Nógvar av stóru trolfriðingunum frá miðskeiðis í 1990-unum vórðu gjørdar á hýsuleiðum og toskaleiðum og vórðu mest settar í verk fyri at verja útróðrarflotan. Tekniskar reiðskapsreglur hava leingi verið ein partur av skipanini. Vit hava reglur um meskastødd í troli og gørnum. í trolingini innan fyri 12 fjórðingar er álagt at brúka serligt flatfiskatrol, sum hevur skiljirist ísetta fyri at síla tosk, hýsu og annan rundan fisk frá. Svartkjaftaskip skulu eisini brúka skiljirist á ávísum leiðum fyri at sleppa undan hjáveiðu av upsa o.ø. Reglur um minstamát á fiski skulu forða fyri veiðu av smáum fiski. Økisfriðingar og tekniskar reglur eru gjølligari lýstar í fylgiskjali 8. Veiðiloyvi og fiskiloyvi Veiðiloyvi er góðkenning, ið landsstýrismaðurin veitir ávísum fiskifari at veiða á føroysku landleiðunum og á leiðum uttan fyri føroysku landleiðirnar. 
47 
Fiskiloyvi er tann rættur, sum landsstýrismaðurin hevur latið eigara av ávísum fiskifari, sum hevur veiðiloyvi, at veiða ávíst fiskidagatal og/ella ávísa nøgd úr ávísum fiskastovnum á ávísum leiðum í ávísum fiskiári. í fylgiskjali 8 er eitt yvirlit yvir fiskiloyvissløg. 
Fyrsta skipanin við veiðiloyvum varð sett í verk í 1987. Endamálið var at fyriskipa veiðiorkuna og harvið veiðitrýstið á fiskastovnarnar á landleiðini og at loyva skynsamari nýtslu av teimum veiðirættindum, sum eru tøk uttan fyri landleiðina. Eftir reglunum skulu øll fiskifør, 20 brt. til støddar og størri, hava veiðiloyvi. Yvirskipaða ætlanin var at avmarka atgongdina til fiskatilfeingið. í 1993 varð kunngerðin broytt nakað, og tá lógin um vinnuligan fiskiskap kom í 1994, vórðu veiðiloyvini ein partur av skipanini. Til dømis er ásett í lógini, at talið av veiðiloyvum í fiskidagaskipanini og til veiðu eftir botnfiski í føroyskum sjógvi, er talið, ið var 1. januar 1995. 
Ein uppgerð hjá Fiskimálaráðnum vísir, at í 2008 vóru 25% færri veiðiloyvir enn í 1995. Minkingin stavar mest frá, at veiðiloyvir eru løgd saman í flotanum, sum er undir fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi. Tað er serliga í bólki 4A, útróðrarbátar millum 15 og 40 tons, og 4B, útróðrarbátar yvir 40 tons, at talið av veiðiloyvum er minkað. Flestu flytingarnar vóru í tíðarskeiðnum 1998-2005, tá loyvt var at flyta veiðiloyvir millum høvuðsbólkarnar, og har serliga línuskip og størri útróðrarbátar keyptu fiskirættindir frá smærru útróðrarbátunum.1 
Hámarksveiða og kvotur 
Grundhugsanin í skipanum við hámarksveiðu og kvotum er, at tá fiskiárið byrjar, verður ásett eitt hámark fyri, hvussu nógv kann veiðast av hvørjum fiskaslagi. 
í føroyskum sjógvi eru skipanir við hámarksveiðu og kvotum í fiskiskapinum eftir gulllaksi, heystgýtandi sild og í fiskiskapinum eftir hummara. Gulllaksur er skipaður við felagskvotu til seks trolarar. í hummaraveiðuni verður felagskvota við hámarki brúkt summastaðni, og egnar bátakvotur eru aðrastaðni. 
Fiskiskapurin eftir makreli, norðhavssild og svartkjafti er eisini skipaður við hámarksveiðu og kvotum, sum umframt føroyskan sjógv, eisini er galdandi uttan fyri føroysku landleiðirnar. 
Fiskiskapurin hjá føroyskum skipum uttan fyri føroyskt øki er fyri tað mesta skipaður við kvotum. Kvoturættindini, sum vit samráða okkum til í avtalum við Russland, Noreg, ES, ísland og Grønland, verða latin fiskiførum sum felagskvotur ella eginkvotur. 
Fiskiskapurin í altjóða sjógvi í Norðuratlantshavi fer fram eftir fyriskipanum, sum eru samtyktar í NEAFC og NAFO. í NAFO-økinum er tað fyri tað mesta talan um kvotur. í NEAFC er høvuðsskipanin í fiskiskapinum eftir djúpvatnsfiski í altjóða sjógvi avmarkað fiskidagatal. Fyri summi fiskasløg er tó sett hámarksveiða. 
Hyggja vit nærri at føroyskum sjógvi, so var ein av kollveltandi broytingunum fyri fiskiskapin, at við lógini um vinnuligan fiskiskap í 1994, varð samstundis ein skipan við hámarksveiðu og kvotum sett fyri fiskiskapin eftir toski, hýsu, upsa og kongafiski á landleiðunum. Kvotuskipanin var í stóran mun eitt úrslit av treytunum, ið danska stjórnin setti fyri at átaka sær at fíggja endurreisingina av bankaskipanini og at endurfíggja uttanlandsskuld. 
Kvotuskipanin kom ongantíð at virka. Orsøkirnar vóru fleiri. Millum annað, at hvørki í politisku skipanini ella í vinnuni var verulig undirtøka fyri skipanini. Hon var eitt krav uttanifrá og var so at siga smoygd niður yvir vinnuna. Harafturat vuksu fiskastovnarnir (toskur og hýsa) rættiliga nógv og brádliga hesi árini. Hetta fangaðu stovnsmetingarnar ikki beinanvegin. Slíkur brádligur vøkstur var ikki sæddur fyrr, og torført var at seta hámarksveiðuna rætt. Somuleiðis gingu søgur um útblaking, og at fiskur varð landaður undir følskum heiti. 
í 1995 var misnøgdin við skipanina so stór, at vinnan á sjónum setti fram ultimativt krav um, at kvotuskipanin varð avtikin. úrslitið av hesum varð, at Landsstýrið í november 1995 setti eina nevnd (Skipanarnevndin), sum skuldi koma við tilmæli um nýggja reguleringsskipan. Ein samd nevnd legði tilmæli fram í februar 1996 um eina skipan við fiskidøgum. á vári 1996 varð uppskot lagt fyri tingið um at seta í verk fiskidagaskipan í staðin fyri kvotuskipanina. Uppskotið fylgdi í høvuðsheitum tilmælinum frá Skipanarnevndini, men sum vit koma nærri inn á seinni, gjørdi Løgtingið av at broyta uppskotið, m.a. so at samlaða fiskidagatalið hjá útróðrarbátum í bólki 5 varð hækkað. 
1 Umsetilig fiskirættindi. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum. Tórshavn, 8. februar 2010 
2 Sí løgtingsmál 3/1998.3 Løgtingsmál 88/2004 og løgtingslóg nr. 68 frá 23.05.2005. 
48 
Fiskidagaskipanin 
Fiskidagaskipanin, sum varð sett í verk í 1996, er høvuðsamboðið í skipanini av fiskiskapinum eftir toski, hýsu og upsa í føroyskum sjógvi. Talan er um eina sonevnda effortskipan, har grundhugsanin er, at tú stýrir, hvussu nógv orka kann brúkast í fiskiskapinum, sammett við eina kvotuskipan, har tú ásetir, hvussu nógv kann veiðast. Løgtingið ásetir fyri eitt ár í senn mest loyvda fiskidagatal fyri ymiskar bólkar av fiskiførum. Við undantaki av smærru útróðrarbátunum verða dagarnir síðan býttir út á fiskiførini í bólkinum. í parti 6.4 er fiskidagaskipanin í føroyskum sjógvi neyvari lýst. 
í fiskiskapinum eftir rækjum við Svalbard og í fiskiskapinum eftir djúpvatnsfiski í altjóða sjógvi í NEAFC-økinum eru føroysk skip avmarkað við mest loyvda fiskidagatali. 
Aðrar effortskipanir 
Tað er ikki allur fiskiskapur eftir botnfiski o.ø. í føroyskum sjógvi, sum er skipaður við hámarksveiðu og kvotum ella avmarkaðum dagatali. í beinleiðis veiðu eftir havtasku og svartkalva við gørnum er talið av fiskiloyvum avmarkað við kunngerð. Harumframt er talið av gørnum, sum hvørt skip kann hava standandi í sjónum í senn, avmarkað. Annað dømi er trolveiðan innan fyri 12 fjórðingar eftir flatfiski o.ø., har talið av loyvum til henda fiskiskap er avmarkað í kunngerð. Bæði í fiskiskapinum við gørnum og í trolingini innan fyri 12 fjórðingar eru reglur fyri at avmarka hjáveiðuna av toski og hýsu. 
Nevnast kann, at áðrenn lemmatrolarar komu undir fiskidagaskipanina í 2011, var fiskiskapur teirra avmarkaður við egnum hjáveiðukvotum av toski og hýsu, umframt at talið av veiðiloyvum í bólkinum var fastfryst eins og í øllum øðrum fiskiskapi eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. 
6.4 Fiskidagaskipanin í føroyskum sjógvi Høvuðstættirnir í fiskidagaskipanini 
Fiskidagaskipanin er saman við økisfriðingum høvuðsamboðið í verandi skipan av fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Fiskidagaskipanin varð sett í gildi 1. juni 1996 og er fyrst og fremst ætlað at stýra fiskiskapinum eftir toski, hýsu, upsa og kongafiski. 
Løgtingið ásetir fyri hvørt fiskiár eitt hámark fyri, hvussu nógvar dagar skip og bátar kunnu royna. 
Mannagongdin er, at á hvørjum ári skal Havstovan lata landsstýrismanninum stovnsmetingar, tilmæli um fiskidagar komandi fiskiárið, umframt tilmæli um, hvussu fiskiskapurin skal skipast. Harafturat skal Fiskidaganevndin, sum er mannað við umboðum fyri vinnuna á sjónum, hvørt ár lata landsstýrismanninum samsvarandi tilmælir, grundað á eina mest hóskandi veiðu fyri fiskiárið. Fyri bæði tilmælini er galdandi, at broytingar í fiskidagatalinum skulu m.a. vera grundaðar á metingar um, hvat fiskidagatal fyri hvønn høvuðsbólk av fiskiførum best tryggjar, at fiskastovnarnir verða gagnnýttir burðardygt. 
Løgtingið tekur síðan støðu til uppskotið frá landsstýrismanninum um fiskidagatal fyri komandi fiskiár, sum er frá 1. september til 31. august. 
í grein 28 í lógini um vinnuligan fiskiskap er veiðiflotin býttur upp í hesar høvuðsbólkar av fiskiførum á føroysku landleiðunum: 
Bólkur 2: TrolararBólkur 3: Línuskip yvir 110 tonsBólkur 4: útróðrarbátar yvir 15 tonsBólkur 5: útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu Bólkur 6: Onnur veiða 
Eisini er í somu lógargrein ásett, at rætturin til tilfeingið á føroysku landleiðunum verður roknaður vegleiðandi í hvørjum høvuðsbólki sær eftir prosentbýti av teimum ymisku fiskastovnunum soleiðis: 

Toskur 
Hýsa 
Upsi 
Kongafiskur 
Bólkur 2: Trolarar 
25% 
12,00% 
82% 
99% 
Bólkur 3: Línuskip 
37% 
45% 
0 
0 
Bólkur 4: útróðrarbátar yvir 15 t. 
17% 
17,5% 
11,5% 
0,5% 
Bólkur 5: útróðrarbátar undir 15 t. 
20% 
23,5% 
6% 
0 
Bólkur 6: Onnur 
1% 
2% 
0,5% 
0,5% 
49 
Hetta prosentbýti stavar frá kvotuskipanini árini 1994-1996. í 1997 varð býtið gjørt vegleiðandi. Undir kvotaskipanini bar í prinsippinum til við ásetingini av kvotum at halda seg til lógarásetta býtið. Men tá ið farið varð yvir til fiskidagaskipan, broyttist støðan. Fiskidagaskipanin er ætlað blandingsfiskiskapi eftir toski, hýsu, upsa og kongafiski, har tað ikki er hvørt einstakt fiskaslag, sum verður regulerað. í lógini eru ongar nærri ásetingar um, hvussu stór frávikini kunnu vera millum vegleiðandi býtið og staðfesta veiðisamanseting hjá einstøku bólkunum, ella nær stig skulu takast til at rætta býtið upp aftur, og hvussu hetta skal gerast. 
í fiskidagaskipanini eru hesir undirbólkar, sum Løgtingið ásetir fiskidagatal fyri (grein 29): 
Bólkur 2:TrolararBólkur 3:Línuskip yvir 110 tonsBólkur 4 A: útróðrarbátar millum 15 og 40 tonsBólkur 4 B: útróðrarbátar størri enn 40 tons á línuveiðu Bólkur 4 T: útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu Bólkur 5:útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu 
Talva 6.1 vísir tillutaðar fiskidagar síðan fiskiárið 1997/1998 

Bólkur 2 
Bólkur 3 
Bólkur 4A 
Bólkur 4B 
Bólkur 4T 
Bólkur 5 
Tøkir 
1997/1998 
7.199 
2.660 
4.696 
4.632 
- 
23.625 
577 
1998/1999 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
1999/2000 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
2000/2001 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
2001/2002 
6.839 
2.527 
4.461 
4.400 
- 
22.444 
548 
2002/2003 
6.771 
2.502 
4.416 
4.356 
- 
22.220 
- 
2003/2004 
6.636 
2.452 
4.328 
4.269 
- 
21.776 
- 
2004/2005 
6.536 
2.415 
4.263 
4.205 
- 
21.449 
- 
2005/2006 1) 
5.752 
3.578 
1.770 
2.067 
1.766 
21.235 
- 
2006/2007 
5.752 
3.471 
1.717 
2.005 
1.713 
20.598 
- 
2007/2008 
5.637 
3.402 
1.683 
1.965 
1.679 
20.186 
- 
2008/2009 2) 
4.638 
3.095 
1.393 
1.848 
1.621 
18.167 
- 
2009/2010 
4.406 
2.940 
1.323 
1.756 
1.540 
17.259 
- 
2010/2011 3) 
6.874 
2.852 
1.323 
1.756 
1.540 
13.259 
- 
2011/2012 
6.187 
2.567 
1.058 
1.405 
1.386 
10.607 
- 
2012/2013 
6.156 
2.567 
1.011 
1.533 
1.386 
10.607 
- 
2013/2014 
5.971 
2.387 
1.011 
1.533 
1.386 
9.865 
- 
2014/2015 
5.985 
2.387 
1.029 
1.530 
1.386 
9.865 
- 
2015/2016 
5.985 
2.387 
1.029 
1.530 
1.386 
9.865 
- 
2016/2017 
5.916 
2.029 
859 
1.323 
1.178 
8.879 
- 
6.1 Tillutaðir fiskidagar 
1) Frá og við fiskiárinum 2005/06 verður gjørd ein umflokking, so at øll fiskifør yvir 110 tons, sum royna við línu, verða flokkað í bólk 3, og tey undir 110 tons verða verandi í bólki 4. Hetta bar í sær, at seks línuskip, sum vóru í bólki 4B, vórðu flutt upp í bólk 3. Samstundis vórðu trolbátar í bólki 4 skipaðir í ein bólk fyri seg, bólk 4T. Sí løgtingsmál nr. 2/ 2005 og løgtingslóg nr. 98 frá 19. august 2005. 
2) Fiskidagatølini eru sambært stillingum, sum vórðu gjørdar á vári 2009. Sí løgtingsmál nr. 159/2008 og løgtingslóg nr. 62 frá 25. mai 2009. 
3) Hetta fiskiárið kom bólkur 1, lemmatrolarar, við í fiskidagaskipanina.í lógini er ásett, at talið av veiðiloyvum í hvørjum bólki av fiskiførum undir føroyskum flaggi er tað sama, sum Landsstýrið útskrivaði 1. januar 1995. Sostatt er talið av veiðiloyvum fastfryst. Heimild er ikki at lata fleiri loyvir aftur at teimum verandi. Nýggj skip kunnu bert koma inn í ein bólk, um eitt av teimum verandi fer út. 
50 
Rættindir at fiska undir fiskidagaskipanini kunnu avhendast, antin við at veiðiloyvir verða løgd saman, ella at fiskidagar verða avhendaðir. Tá ið veiðiloyvir verða flutt, verður sjálvt veiðiloyvið hjá skipinum og øll fiskiloyvir, sum skipið hevur, flutt øðrum. Fiskifarið, ið rættindini verða flutt frá, missir øll rættindir til vinnuligan fiskiskap. Endamálið við at loyva at leggja rættindini saman í eitt fiskifar er at hava betri vinnugrundarlag.2 
Ta fyrstu tíðina var loyvt at leggja tvey veiðiloyvir saman til eitt og at flyta tvey ella fleiri loyvir yvir á skip við ongum veiðiloyvi. Hetta verður broytt í 1999, so at í mesta lagi tvey veiðiloyvir kunnu flytast. Samstundis verður 40 tons-skott sett í fyri samanlegging av veiðiloyvum, so at skip minni enn 40 tons ikki kunnu flyta veiðiloyvir til skip størri enn 40 tons og øvut. Hetta er galdandi til 2002, tá 40 tons-skottið verður burturtikið. í 2005 verður 110 tons-skottið sett í fyri at byrgja fyri, at rættindini hjá útróðrarflotanum endaðu á størri skipum. 
Viðvíkjandi avhendingum av fiskidøgum kunnu fiskifør í høvuðsbólki 2, 3 og 4 sínámillum í høvuðsbólkinum avhenda fiskidagar. Tó kunnu trolarar og línubátar ikki avhenda dagar sínámillum. 
Tølini vísa, at flestu avhendingar og flytingar av veiðiloyvum og fiskidøgum vóru árini fyri 2005, serliga frá útróðrarbátum í bólki 4A og 4B til línuskip í bólki 3. Frá og við fiskiárinum 2004/05 er tann sonevnda 60%-reglan galdandi. Henda regla sigurm at fiskidagar bert kunnu avhendast, um ein sjálvur hevur brúkt 60% av døgunum undanfarna fiskiár.3 
6.5 Yvirskipað eftirmeting av fiskidagaskipanini 
Fiskidagaskipanin ella øll skipanin í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi er ongantíð eftirmett í síni heild. Arbeiðsbólkar hava verið settir at hyggja at einstøkum pørtum í skipanin, t.d. fiskiorku og skipanini við stongdum og friðaðum leiðum. Eingin heildarmeting er tó gjørd fyri eitt nú at vita, um skipaninar virka eftir ætlan, og um tær stuðla undir burðardyggan fiskiskap, bæði lívfrøðiliga og búskapaliga, herundir hvussu gongdin hevur verið við veiðievnum og veiðimynstri. 
Við orkuni og tíðarkarminum hjá nevndini hevur ikki verið gjørligt at gera eina fullfíggjaða heildarmeting av fiskidagaskipanini. Nevndin hevur tó valt at varpa ljós á onkur viðurskifti, sum hava týdning, tá ið fiskidagaskipanin  og fiskiskapurin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi yvirhøvur  skulu lýsast og eftirmetast við atliti at lívfrøðiligari og búskaparligari burðardygd. 
Sum stýringsamboð hevur fiskidagaskipanin fyrimunir. Eitt nú er vandin fyri útblaki og umdoyping av fiski minni enn í t.d. eina kvotuskipan. 
Hinvegin ber til at vísa á fleiri viðurskifti, ið bæði eru knýtt at mátanum, sum fiskidagaskipanin er umsitin uppá, og sum hava við veikleikar við fiskidøgum sum stýringsamboð at gera. Hesum verður hugt at niðanfyri. 
Ov nógvir fiskidagar 
Nevndin er samd við teimum, ið siga, at ov nógvir dagar vóru inni í skipanini frá fyrstan tíð, serliga í útróðrarflotanum. Uppskotið frá Landsstýrinum í 1996 brúkti á leið somu dagatøl fyri ymisku bólkarnar, sum Skipanarnevndin hevði mælt til í frágreiðing síni. Løgtingið gjørdi tó av at broyta uppskotið, so at nógv fleiri dagar vórðu lagdir afturat í bólki 5, útróðrarbátar undir 15 tons. Talið varð hækkað úr o.u. 14.000 døgum upp í 22.000 dagar. 
Seinni í sama fiskiári, á vári 1997, vórðu 5.000 dagar lagdir afturat hjá bólki 5 og góðir 1.000 dagar afturat hjá bólki 4A. Hetta varð gjørt í kjalarvørrinum av sonevndu Viðareiðissemjuni. á fundi á Viðareiði í januar 1997 millum landsstýrismannin í fiskivinnumálum og vinnuna um teir trupulleikar, ið høvdu stungið seg upp serliga hjá smærru útróðrarbátunum í bólki 5,4 varð avrátt at seta ein arbeiðsbólk við umboðum fyri fiskivinnuumsitingina, Meginfelag útróðrarmanna, Skipanarnevndina og Fiskiveiðieftirlitið. Arbeiðsbólkurin mælti til at hækka dagatalið hjá bólki 5 við 5.000 døgum og hjá bólki 4A við 1.000 døgum. Landsstýrið tók tilmælið frá arbeiðsbólkinum við í uppskotið um at broyta lógina um vinnuligan fiskiskap, sum varð lagt fram í mars 1997. Sum skilst, var ætlanin, at hesir dagar skuldu takast inn aftur árini eftir, men tað varð ikki gjørt. 
Vit eiga at hava í huga, at t.d. árini 2000-2009 var ein lutfalsliga stórur partur av toskaveiðuni (í tali) inni við land, smærri fiskur. Hetta kann hava havt avleiðingar fyri, hvat vit hava fingið burtur úr góðu tilgongdini av toski miðskeiðis í 1990- 
2 Sí løgtingsmál 3/1998.3 Løgtingsmál 88/2004 og løgtingslóg nr. 68 frá 23.05.2005. 4 Sí løgtingsmál 78/1996. 
51 

unum og um aldarskiftið. Tilgongdin av ungfiski inn í vaksna stovnin er ymisk ár um annað. Við harðari roynd verður fiskiskapurin góður tey árini, tá tilgongdin er góð; men samstundis verður lítið og einki eftir til árini, tá tilgongdin ikki er so góð. úrslitið verður samanumtikið, at minni kemur upp á land, og sveiggini millum góð og ring ár verða ógvislig. Tað, at við ikki nýta vakstrarevnini hjá fiski til fulnar, ávirkar eisini virðið á tí, ið kemur upp á land. 
Staðfestast kann, at hóast mælt hevur verið til avmarkingar í vinnuliga fiskiskapinum við húki inni við land, so vórðu eingi politisk stig tikin fyri at verja smáfiskaleiðir og uppvakstrarøkið hjá toski fyrrenn í 2011. Frá juli 2011 til august 2013 var kunngerð í gildi, sum friðaði allar leiðir inni við land fyri vinnuligum fiskiskapi við línu. Somuleiðis vóru ein leið eystanfyri og ein leið vestanfyri friðaðar fyri at verja teir yngstu árgangirnar av hýsu og toski. 
óbrúktir fiskidagar 
Sum sæst í talvu 6.2, verður lutfalsliga stórur partur at tillutaðu fiskidøgunum ikki brúktur. Tað er serliga útróðrarflotin, ið roynir við húki, sum hevur nógvar avlopsdagar. Prinsipielt er tað ikki ein trupulleiki, at dagar ikki verða brúktir, tá lítið er av fiski, men av tí at tað er yvirkapasitetur av tøkum døgum, gerst veiðitrýstið á smáfisk serliga stórt, tá allir dagarnir aftur gerast virknir. Hugsandi er, at um meira verður til av toski, so kann hetta vera við til at kveikja lív í nógvar av teimum fiskidøgum, sum hava ligið óbrúktir. Hetta kann føra við sær, at royndin eftir toski verður ov stór. 
Talva 6.2. Samanbering av tillutaðum og brúktum fiskidøgum síðan fiskiárið 2010/2011 
Fiskiár 
2009/2010 
2010/2011 
2011/2012 
2012/2013 
2013/2014 
2014/2015 
2015/2016 * 
Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar Tillutaðir dagar Brúktir dagar % brúktir dagar 
2 ytri 
1.530 895 58% 1.530 879 57% 1.530 797 52% 1.530 1.125 74% 1.530 1.446 95% 
2 innari 
4.406 4.585 104% 4.274 3.883 
91% 4.657 4.758 102% 4.626 3.953 
85% 4.441 3.916 
88% 4.455 4.308 
97% 4.455 3.784 
85% 
3 
2.940 2.078 71% 2.852 2.071 73% 2.567 1.986 77% 2.567 1.205 47% 2.387 1.120 47% 2.387 1.235 52% 2.387 1.452 61% 
Bólkur 
4 A 
1.323 426 32% 1.323 405 31% 1.058 260 25% 1.011 271 27% 1.011 272 27% 1.029 254 25% 1.029 315 31% 
4 B 
1.756 1.158 66% 1.756 1.016 58% 1.405 657 47% 1.533 688 45% 1.533 519 34% 1.530 565 37% 1.530 699 46% 
4 T 
1.540 1.382 90% 1.540 1.412 92% 1.386 1.313 95% 1.386 1.166 84% 1.386 895 65% 1.386 717 52% 1.386 920 66% 
5A 
6.904 3.534 51% 5.304 2.856 54% 5.060 1.834 36% 4.730 1.410 30% 4.311 1.136 26% 2.640 1.297 49% 2.310 722 31% 
5B í alt 
10.355 29.224 6.215 19.378 60% 66% 7.955 27.604 4.525 17.506 57% 63% 5.547 23.210 3.160 14.862 57% 64% 5.877 23.260 2.845 12.415 48% 53% 5.554 22.153 3.337 11.992 60% 54% 7.225 22.182 3.709 13.210 51% 60% 7.555 22.182 3.129 10.640 41% 48% 
óbrúkt 
34% 
37% 
36% 
47% 
46% 
40% 
52% 
* 5A og 5B pr. 13. juni 
Kelda: www.vorn.fo 
Ført hevur verið fram, at niðurskurðurin í brúktu fiskidøgunum fyri línuveiddan fisk samsvaraði væl við tann niðurskurð, sum Havstovan hevði mælt til, soleiðis at skilja, at hesir skipabólkar høvdu fylgt ráðgevingini hjá Havstovuni, og at tann vánaliga støðan hjá toski og hýsu undir Føroyum tí lutvíst var eitt úrslit av vánaligari ráðgeving frá Havstovuni. Her er at viðmerkja, at hetta uppáhald sum heild ikki samsvarar við ta eftirkanning, sum nevndin hevur fingið gjørt. Um ein hyggur at bólki 3 (línuskip) og bólki 4 (stórir útróðrarbátar) fyri tíðarskeiðið frá 2004 til 2015, so ráðgav Havstovan í miðal ein niðurskurð á 43% í fiskidøgum (frá einum ári til tað næsta) fyri hesi árini  veruligi niðurskurðurin í brúktum døgum var 7%. Um bólkur 3, 4 og 5 verða brúktir sum grundarlag í tíðarskeiðnum 2009-2015, so eru samsvarandi tøl 
52 
47% niðurskurður frá Havstovuni og 3% veruligur niðurskurður í brúktum fiskidøgum. Viðmerkjast kann eisini, at tað bert var eitt ella tvey ár (2011 og 2012), tá samsvar var millum tilmælta niðurskurðin hjá Havstovuni og veruliga niðurskurðin í brúktum døgum. Hesi árini ráðgav Havstovan tó í samsvari við eina stigvísa ætlan fram til 2015, hóast eisini sagt varð, at niðurskurðurin átti at verið størri. 
Veiðitrýst, fiskastovnar og ráðgeving 
Núverandi skipan við ásettum fiskidøgum og øðrum reguleringum hevur ikki megnað at stýra veiðitrýstinum á toskastovnin. Stovnsmetingar hava víst, at veiðitrýstið, serliga á tosk, hevur verið alt ov stórt í mun til tey tilvísingarvirði, sum ICES hevur ásett. Veiðitrýstið hevur eisini alla tíðina ligið oman fyri tað veiðitrýstið, sum gevur størstu, varandi veiðu, ikki minst í árunum eftir, at fiskidagaskipanin varð sett í gildi, (mynd 6.2). Ein høvuðsorsøk er, at talið á fiskidøgum frá byrjan í 1996 var alt ov stórt  og tann stóri niðurskurður í tillutaðum døgum (umleið 50% síðan 1997) hevur ikki megnað at hildið veiðitrýstinum niðri. Um sæð verður burtur frá kreppuni og seinna heimsbardaga, er tað bert í 2013 og 2014, at veiðitrýstið kom nærhendis FMSY, ið er eitt fiskifrøðiligt mát fyri tað veiðitrýst, har fiskastovnurin gevur ta størstu, varandi veiðuna (MSY), og er vanliga tað tilrádda veiðitrýstið. Vert er at leggja til merkis, hvussu nógv veiðitrýstið broytist frá einum ári til annað, hóast talið á fiskidøgum hevur verið munandi javnari. 
Sum vit síggja á mynd 6.1, var toskastovnurin árini fyri 1955 millum 100 túsund og gott 200 túsund tons. Undir fyrra og seinna heimsbardaga, tá fiskiskapurin minkaði burtur í einki, vaks stovnurin. Eftir 1955 er stovnurin munandi minkaður. Fyrst í 1990unum kom stovnurin heilt niður um niðara lívfrøðiliga vandamarkið. Tá var royndin eisini lítil, og toskastovnurin vaks. At toskastovnurin kom so skjótt fyri seg í 1990unum, var helst ein kombinatión av góðum liviumstøðum fyri 1992 og 1993 árgangirnar, sum komu væl fyri seg, og tað at veiðitrýstið var lítið, (mynd 6.2). 
Veiðitrýst 
í fiskifrøðiligum samanhangi verður hugtakið veiðitrýst brúkt um, hvussu stórur prosentpartur av einum fiskastovni verður fiskaður í einum tíðarskeiði. Sagt meiri vísindaliga merkir tað fiskideyðatalið (fishing mortality, F), sum er tann parturin av einum árgangi í fiskastovninum, ið doyr orsakað av fiskiskapi í einum stuttum tíðarskeiði. Veiðitrýst er miðalvirðið av F fyri teir 3-5 árgangirnar, ið umboða størsta partin av veiðuni. 
Mynd 6.1. Støddin á føroyska toskastovninum seinstu øldina. Tá gýtingarstovnurin er oman fyri Btrigger (svarta, vatnrætta linjan 40.000 tons), verður hann troyttur burðardygt. Rútaraskapaðu punktini eru allur toskur á landgrunninum, fýrkantaðu punktini eru gýtingarstovnurin á landgrunninum, og tríkantaðu punktini eru ein afturroknað meting av øllum toski á landgrunninum, út frá veiðu-upp-á-roynd frá bretskum trolarum. 
53 
Mynd 6.2.Veiðitrýst fyri tosk á landgrunninum frá 1959 til 2015, frá stovnsmetingunum í 2016. Flim er 0,68, Fpa er 0,35 ogFMSY er0,32.(Sígjølligarifrágreiðingumtilvísingarvirðiðíkapitli4.Kelda:Havstovan). 
Dømi eru eisini um fiskiskap eftir øðrum fiskastovnum enn toska- og hýsustovnunum, ið fiskidagaskipanin er ætlað at regulera, har stovnarnir eru illa fyri, og har landaða veiðan er nógv minkað, t.d. blálonga og kalvi. 
Hugsa vit um blandingsfiskiskap, er ein veikleiki við fiskidagaskipanini sostatt, at tað er torført at stýra veiðitrýstinum, tí fiskidagarnir verða ikki latnir til einstakt fiskaslag. í blandingsfiskiskapi kann veiðitrýstið gerast lutfalsliga stórt á fiskasløg, sum eru illa fyri. 
Stýring av fiskiorku og veiðievnum 
Fiskidagaskipanin regulerar fiskiorku. í fyrisitingini av fiskidagaskipanini er tí neyðugt at stýra fiskiorkuni ella veiðievnunum hjá flotanum, so vit ikki fiska meira, enn stovnarnir tola. Sambært lógini er veiðievnið hjá einum fiskifari veiðitrýstið, sum fiskifarið fremur hvønn fiskidag. Veiðievnini kunnu broytast, tá veiðiloyvir verða flutt og løgd saman, tá fiskifør verða skift út, og tá dagar verða fluttir millum skip og bólkar. Eisini ger teknologisk menning í t.d. fiskireiðskapi og tólum, at vinnan so líðandi gerst effektivari, og tað førir við sær økt veiðitrýst  at meira verður tikið úr stovnunum. 
Síðan 1996 eru nógv veiðiloyvir løgd saman í flotanum, ið eru undir fiskidagaskipanini. Fiskifør eru eisini skift út. Við hesum eru dagar fluttir á onnur skip og í aðrar bólkar, enn har, teir upprunaliga vóru. Tá veiðiloyvir verða flutt, er tað ein treyt, at fiskiorkan ikki skal gerast størri. í sambandi við avhendan av fiskidøgum millum fiskifør ásetir lógin, at reglurnar skulu áseta tað lutfalsliga virðið á fiskidøgum, grundað á veiðievni. 
Fiskiorka er eitt fjøltáttað fyribrigdið, og tað eru nógv ymisk viðurskifti, sum ávirka fiskiorkuna ella veiðievnini hjá einstaka skipinum. Veður og vindur, streymur, manning, skipari, tev, útgerð á brúnni, húkatal o.s.fr. Tí er ofta torført at gera reglur, sum til fulnar leggja upp fyri øllum brigdum í fiskiorku. 
í verandi regluverki er fiskiorkan sett við støði í fysiskum dimensiónum á fiskiførum. Fiskiorkan hjá fiskiførum, ið royna við húki er longd x breidd x dýpd, og hjá trolarum er hon longd x breidd x dýpd x maskinorka.5 Til tess at byrgja fyri, at fiskiorkan ikki gerst størri, og fyri at leggja upp fyri, at veiðievnini hjá skipum eru ymisk, eru reglur um umrokningarvirðið fyri fiskidagar, tá teir verða fluttir millum fiskifør.6 Tá ið dagar verða fluttir á størri fiskifør, er dagatalið at flyta t.d. skorið, tí mett verður at eitt størri fiskifar hevur betri veiðievni enn eitt minni skip. 
Fiskiorkunevndin sigur í frágreiðing síni í 2008, at lógin, kunngerðin og siðvenja í ávísan mun taka hædd fyri, at fiskiorkan ikki økist. Nevndin setir tó spurnartekin við, um umrokningartalvan er nøktandi, og hon mælir eisini til at 
5 Kunngerð nr. 75 frá 13. juni 2006 um áseting av fiskiorku og mannagongd, tá veiðiloyvir verða flutt millum fiskifør, 15 tons og størri. 6 Kunngerð nr. 3 frá 12. januar 2011 um avhending av fiskidøgum. 
54 
leggja dent á onnur mát fyri fiskiorku enn skipastødd og maskinorku. Fyri trolarar pelatrekk og fyri línuskip, hvussu nógvar húkar, fiskifarið kann seta. Fiskiorkunevndin sigur eisini, at hon gjølla hevur kannað tilfar um broytingar í veiðievnum í fiskiflotanum, og hvussu skipanin hevur verið umsitin síðan 1996, herundir umsitingin av flyting og samanlegging av loyvum, útskifting av skipum og umrokning av fiskidøgum millum bólkar. Niðurstøðan er, at veiðitrýstið er vaksið, hóast fiskidagarnir eru færri. Nevndin vísir á, at ábendingar eru um, at skipanin kann vera farin á glið og má rættast upp aftur. 
Avhendingar av fiskidøgum, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum 
í verandi skipan er høvuðsreglan, at fiskidagar bert kunnu avhendast innan høvuðsbólkarnar. 
Loyvt er tó at avhenda fiskidagar millum høvuðsbólkar, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, undantikið frá bólki 5. Fiskidagar í høvuðsbólki 4, ætlaðir til fiskiskap við húki, kunnu ikki avhendast til fiskiskap við troli í bólki 4  hvørki beinleiðis ella umvegis aðrar bólkar. 
Tríggja mánaða reglan kann vera við til at skeikla fiskidagaskipanina, tí flyting av fiskidøgum millum bólkar kann gera, at veiðitrýst verður flutt til fiskiskap, har trýstið frammanundan er ov stórt. Tølini fyri avhending av fiskidøgum, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, vísa til dømis, at eitt skifti vórðu nógvir avlopsdagar fluttir úr bólki 2, partrolarar, til bólk 4T, trolbátar. Við hesum vórðu fiskidagar, ætlaðir partrolarum (upsadagar), brúktir av trolbátum, sum vanliga royna longri inni á grunninum og eisini innan fyri 12 fjórðinga markið um summarið.7 
Búskaparliga stirvin skipan 
Búskaparliga er fiskidagaskipanin ein stirvin skipan. Øll skipanin er gjørd við støði í einum søguligum flotabygnaði (1984-1994), og fyri at halda veiðiorkuna og veiðievnini støðug, er umráðandi at ansa eftir, at veiðiorkan ikki gerst størri. Harafturat gera avmarkingarnar í regluverkinum fyri umsetiligheit skipanina ógvuliga stirvna og taka í lítlan mun atlit til búskaparliga menning og effektiviseringar. Hetta er samanumtikið við til at halda fast um ein ávísan flotabygnað, hóast teknologisku og lívfrøðiligu fyritreytirnar og umstøðurnar broytast. 
í fyrisitingini av eini fiskidagaskipan er torført at taka lívfrøðilig atlit fyri at forða fyri, at veiðiorkan ella veiðievnini økjast, og samstundis hugsa sær, at skipanin skal birta undir, at vinnan hevur møguleika at menna og effektivisera seg við t.d. íløgum í nýggj og framkomin fiskifør. 
í eini fiskidagaskipan verða íløgur gjørdar í effektiviseringar fyri at fiska mest møguligt við tí skipi ella veiðiorku, ein hevur, og á tann hátt fáa umsetningin upp. í eini fiskidagaskipan verður eisini optimerað við íløgum í betri reiðskap og tól, ella við at útvega sær fleiri fiskidagar ella annað og betri fiskifar. Sum frá líður, kann hetta gera, at veiðievnini og veiðitrýstið økjast, og tað er ikki gagnligt fyri fiskastovnarnar og rakstrarúrslitini. Einasti máti at leggja upp fyri hesum, er at skerja talið av fiskidøgum, soleiðis at veiðievnini eru óbroytt. Við hesum kann ein siga, at í eini fiskidagaskipan verða teir skipaeigarar, sum leggja seg eftir at effektivisera, revsaðir. Sum Fiskiorkunevndin vísir á í frágreiðingini í 2008, so er fiskdagatalið ikki skorið í sama mun, sum veiðievnini í flotanum og veiðitrýstið eru økt. 
í fiskidagaskipanini er t.d. eigari av trolara bundin at, hvørja stødd og maskinorku skipið skal hava, tá hann skiftir út. Hetta læsir flotasamansetingina, samstundis sum tað forðar fyri búskaparligum tillagingum. 
Samanumtikið verður mett, at við teimum avmarkingum, sum eru við at flyta rættindir í fiskidagaskipanini og eginleikunum við fiskidøgum sum stýringsamboð, er øll tileggjan at laga flotan til at fáa bestu, búskaparligu úrslitini horvin. Skipanin hvørki eggjar til ella stuðlar undir rationaliseringar ella effektiviseringar, serliga tí at tann, ið ger tillagingarnar, ber kostnaðin, men fær ikki einsamallur ágóðan av teimum. 
6.6 Samanberandi lýsing av fiskidagaskipan og skipan við hámarksveiðu og kvotum 
Her verður hugt at styrkjum og veikleikum við fiskidøgum og skipanum við hámarksveiðu. 
Hjáveiða og útblak 
Størsta styrkin við fiskidagaskipanini afturímóti kvotuskipanini er, at av tí at einki hámark er fyri veiðuni, kunnu øll sløg og allar nøgdir landast. í skipanini eru eingi insitament til at blaka veiðu út aftur ella at umdoypa fisk fyri at halda seg til 
7 Umsetilig fiskirættindi. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum. Tórshavn, 8. februar 2010. 
55 
ásettar kvotur. Sostatt eru veiðitølini álítandi. Tó er sannlíkt, at ikki allur undirmálsfiskur verður landaður, og tískil er hann undirumboðaður í landingartølunum. 
Hinvegin er størsti veikleikin við hámarksveiðu og kvotum helst, at vandin er stórur fyri, at veiða verður útblakað ella umdoypt, um kvoturnar eru smáar. Eisini er stórur vandi fyri high-grading, t.e., at smáur fiskur verður útblakaður, tí betri prísur fæst fyri størra fiskin. Sostatt krevst helst munandi strangari eftirlit við fiskiskapi í eini skipan við hámarksveiðu og kvotum fyri at fáa álítandi veiðitøl, tá kvoturnar eru smáar. 
í stýringini av fiskiskapi, ið eru undir kvotuskipan, er vanliga hjáveiðureglur, t.e. reglur um hvussu nógv tú kanst fiska av øðrum fiskasløgum, enn teimum, ið beinleiðis verður roynt eftir. 
Eitt dømi er skipanin í fiskiskapinum eftir uppsjóvarfiski í føroyskum sjógvi. Til dømis siga reglurnar í beinleiðis fiskiskapi eftir makreli, at hjá fiskiførum, ið hava egna kvotu av norðhavssild, verður hjáveiða av sild roknað av eginkvotuni hjá viðkomandi fiskifari ella av felagskvotuni hjá viðkomandi fiskiførum. Hjá fiskiførum, ið ikki hava kvotu av norðhavssild, kann hjáveiðan í mesta lagi vera 10%. Av tí at øll, sum fingu loyvi at fiska makrel, ikki hava sildakvotu, varð ein partur av heildarkvotuni av sild afturhildin, tá kvotan varð útlutað. Eisini áseta reglurnar fyri fiskiskapin eftir uppsjóvarfiski, at samlaða hjáveiðan av fiskasløgunum toski, hýsu, upsa og kongafiski ikki skal vera meira enn 2% av samlaðu veiðuni. Skip hava skyldu at boða frá, um hjáveiðan er meira enn ásett, og Vørn kann seta bráðfeingis veiðibann á ávísum leiðum, har ov nógv hjáveiða er. 
Eitt annað dømi eru hjáveiðureglurnar í beinleiðis fiskiskapi eftir gulllaksi, sum m.a. siga, at samlaða hjáveiðan av fiskasløgunum toski, hýsu, upsa og kongafiski ikki má vera meira enn 5% av samlaðu vektini av veiðuni í hvørjum háli. Hjáveiðan av øðrum fiskasløgum kann í mesta lagi vera 15% av samlaðu vektini av veiðuni í hvørjum háli. 
Lógin eigur framhaldandi at áseta, at tað ikki er loyvt at blaka veiðu út aftur, og at strangar revsireglur eru fyri brot á bannið. Tað ber eisini til at tálma útblaking á annan hátt. Ein møguleiki er at hava strangt eftirlit og eftiransing umborð á fiskiførum. Ein annar er at áseta, at øll veiða ella øll veiða av ávísum fiskasløgum skal førast til lands. Eitt slíkt krav kann samskipast, við at skip fáa ein part av avreiðingarvirðinum á ótilætlaðu veiðuni, ið verður førd til lands. Skipini skulu tó ikki hava vinning av hesum. Skipanir við stongdum leiðum ella bráðfeingis veiðibanni á ávísum leiðum kunnu eisini brúkast til at at stýra fiskiskapinum burtur frá leiðum, har nógv er av fiski, ið sannlíkt verður útafturblakaður. Tað ber eisini til at áleggja skipunum at brúka selektivan fiskireiðskap, til dømis at hava skiljirist í botntroli, ið skilur smáan fisk frá, meðan skipið togar. 
Lagt kann verða afturat, at í íslandi er loyvt at flyta 5% av kvotuni yvir ár. Alternativt kunnu 5% eyka landast, uttan at tað verður tikið av kvotuni. 80% av avreiðingarvirðinum fer til fiskivinnugransking, og skipið fær 20%. í Noregi er líknandi skipan, men har fara 80% av avreiðingarvirðinum til ráfiskaseljarafeløg, og skipið fær 20 %. í íslandi er eisini høvi at keypa eykakvotu, um ov nógv hjáveiða er í veiðuni, og fiskur undir minstamát skal landast, men nøgdin telur bert við í 50% av kvotuni.8 
Stýring av veiðitrýsti og vandi fyri ovfisking 
Verður tosað um blandingsfiskiskap, er ein veikleiki við fiskidagaskipanini, at tað er torført at stýra veiðitrýstinum, tí fiskidagarnir verða ikki latnir til einstakt fiskaslag. í blandingsfiskiskapi kann veiðitrýstið gerast lutfalsliga stórt á fiskasløg, sum eru illa fyri. 
Við eini skipan við hámarksveiðu ber betur til at stýra veiðitrýstinum á einstøk fiskasløg, tí tilmælið verður givið fyri hvørt slagið sær. 
Við fiskidagaskipan er vanliga veikt samband millum ásettu fiskidagarnar og veiðitrýstið á stovnarnar. Rættiliga líkt dagatal kann taka nógv størri prosentpart av stovninum onkur ár enn onnur, og hetta kann elva til øktan vanda fyri ovfisking, av tí at torført er at stýra veiðitrýstinum, tá ið stovnar eru í minking. 
Hetta kemst í fyrsta lagi av, at fiskidagar verða ikki givnir fyri hvørt fiskaslag, og harvið kann flotin til dømis velja at brúka flestu fiskidagarnar at royna eftir einum fiskaslagi, sum gevur góðan prís, og veiðitrýstið kann tá lættliga gerast dupult so stórt, sum tilmælt er. í øðrum lagi hava natúrligar umstøður nógv at siga fyri sambandið millum fiskidagar og veiðitrýst. Til dømis kann lína fiska tríggjar ferðir so effektivt, tá toskur hevur lítið av natúrligari føði, enn tá nógv av føði er til. Tá føðigrundarlagið svíkur, og tilgongdin gerst lítil, er framvegis møguligt at fiska væl við línu. 
8 Viðarsson et al., Discardless, D. 5.1: Report on current practices in the handling of unavoidable, unwanted catches og Clucas 1997: A study of the options for utilization of bycatch and discards from marine capture fisheries, FAO Fisheries circular, No 928, Rome: FAO. 
56 
Talið á fiskidøgum frá byrjan í 1996/1997 var væl størri, enn mælt varð til í frágreiðingini hjá Skipanarnevndini, ið gjørdi uppskotið um fiskidagaskipanina. Her hava vit ikki roynt at skilja ímillum, hvussu stóra ávirkan, ið skeiva stillingin frá byrjan hevur á veiðitrýstið samanborið við onnur viðurskifti so sum blandingsfiskiskap og effektivitetsøking hjá flotunum gjøgnum árini. Tíð og arbeiðsorka vóru ikki til at viðgera hetta innan fyri teir karmar, ið givnir vórðu. Royndirnar frá verandi fiskidagaskipan eru tó, at bæði toska- og hýsustovnarnir eru ovfiskaðir, og tað hevur ikki eydnast at stilla fiskidagatalið rætt tey 20 árini, fiskidagaskipanin hevur verið í gildi. 
Við skipanum við hámarksveiðu er vanliga gott samsvar millum hámark og veiðitrýst á fiskastovnarnar, og sostatt er lættari at stýra veiðitrýstinum, um ein stovnur minkar. í fyrsta lagi, tí at kvotur eru givnar fyri hvørt fiskaslag sær, og í øðrum lagi, tí at tað ber til at fylgja neyvt við, um og nær kvotan er uppfiskað. Sum víst á aðrastaðni økist tó vandin fyri at blaka smáan fisk út, tá hámarksveiðan minkar. 
Sjálvregulering 
Grundtankin í fiskidagaskipanini var, at veiðitrýstið er sjálvregulerandi við einum konstantum flota, soleiðis at tá nógvur fiskur er, fáa skipini góðan fong. Tá lítið er av fiski, gevur hvør fiskidagur verri fong, og skip fara at leita sær onnur sløg, sum meira er til av. 
Við verandi fiskidagaskipan hevur henda sjálvregulering ikki riggað eftir ætlan. Høvuðstrupulleikin er, at ov nógvir fiskidagar eru í skipanini. Tá lítið er av fiski, verða ikki allir dagar brúktir, og tá meira er til av fiski, koma hesir óbrúktu dagar aftur í brúk. Tað er ikki prinsipielt ein trupulleiki, at dagar ikki verða brúktir, tá lítið er av fiski, men av tí tað er yvirkapasitetur av tøkum døgum, gerst veiðitrýstið á smáfisk serliga stórt, tá allir dagarnir aftur verða brúktir. Hvat fiskidøgum viðvíkir, er fiskiskapur eftir øllum fiskasløgum í fiskidagaskipanini í praksis óreguleraður. Hetta kemur m.a. til sjóndar, við at nógvir av tillutaðu fiskidøgum liggja óbrúktir, (sí talvu 6.2). Ein annar trupulleiki, sum tó ikki stavar frá yvirkapasiteti, er, at flotin býtir seg ikki javnt millum tøk fiskasløg. Hetta kann lutvíst vera, tí at prísmunur er á sløgunum, og tá kann tað loysa seg at fiska, hóast lítið er til. Ein onnur orsøk kann vera, at tað er torført ella kostnaðarmikið at leggja um til annan fiskiskap. 
Effektivitetsøking í flotanum 
Við eini skipan við hámarksveiðu hevur tað ongan týdning fyri fiskastovnin og veiðitrýstið, um effektiviteturin í flotanum broytist við størri førum ella betri reiðskapi og tekniskari útgerð. Effektivitetsøkingin ger, at tú fært fiskað somu nøgd skjótari og effektivari. Tá hámarksveiðan er rokkin, steðgar fiskiskapurin. 
í eini fiskidagaskipan ber bert til at mótvirka effektivitetsøking við at taka dagar úr skipanini, soleiðis at samlaðu veiðievnini hjá flotanum eru óbroytt 
Fiskidagaskipanin og búskaparlig burðardygd 
Búskaparliga roynast skipanir við hámarksveiðu og kvotum betur enn fiskidagaskipanir. Skipanir við avmarkaðum tali av fiskidøgum hava verið brúktar aðrastaðni, men flestu lond eru farin burtur frá teimum. íslendingar høvdu t.d. eina dagaskipan frá 1977-1983 (Skrapdagakerfið), har einans var loyvt at trola eftir toski eitt avmarkað dagatal um árið. Skipanin megnaði ikki at forða fyri trároynd og yvirkapitalisering í flotanum.9 Nevndini kunnugt hava royndirnar við fiskidagaskipanum aðrastaðni ikki verið góðar, og nevndin veit heldur ikki dømi um fiskidagaskipanir, sum hava givið vinnuni gott, búskaparligt avkast. Hinvegin eru fleiri royndir aðrastaðni, har skipanir við hámarksveiðu og kvotum hava roynst væl búskaparliga,10 serliga tá rættindir eru latin fiskiførum sum eginkvotur, og tá kvoturnar eru umsetiligar. 
Hvussu ymiskar reguleringsskipanir hepnast, snýr seg ikki bert um sjálva skipanina og grundreglurnar, sum tær byggja á. Tað veldst eisini um, hvussu tær verða umsitnar. Lívfrøðiliga er ein kvotuskipan lítið verd, um t.d. hámarksveiðan áhaldandi verður ásett størri, enn mælt verður til. Og í eini fiskidagaskipan er vandin stórur fyri, at skipanin fer á glið, um fyrisitingin av skipanin ikki megnar at hava tamarhald á veiðiorku og veiðitrýsti við at stilla fiskidagatalið. 
Eitt er, hvussu ein fiskidagaskipan verður umsitin. Annað er, at tað ber til at vísa á eginleikar við sjálvari fiskidagaskipanini, ið gera, at hon ikki er egnað sum stýringsamboð fyri at røkka málinum um burðardyggan fiskiskap. 
9 Sí t.d. http://www.fisheries.is/management/fisheries-management/.10 úr The OECD handbook for fisheries managers: Use market-based instruments where possible. Maximise their impact by avoiding restrictions on ownership, use or trading of rights. For certain types of fisheries (especially industrial fisheries), well-designed ITQ systems can improve the profitability, energy efficiency, quality and marketability of fish and fleet structure (among other things), whereas traditional input control approaches can have negative impacts on all of these. 
57 

Sum víst á í kapitli 6.5, hevur skipanin við fiskidøgum sum stýringsamboð nakrar innbygdar eginleikar, ið gera, at hon stuðlar ikki so væl undir búskaparliga burðardyggan fiskiskap. 
í stuttum snýr tað seg um, at í eini fiskidagaskipan eru skipaaeigarar bundnir av, at veiðievnini ikki skulu gerast størri. Inputið (t.e. skipið) er givið frammanundan, og í staðin fyri at effektivisera innsatsin og gera búskaparligar tillagingar, vil ein royna at økja um umsetingin (t.e. fiskanøgdina). Aðrir skipaeigarar gera tað sama, og samlað sæð er hetta hvørki gott fyri fiskastovnar ella rakstrarúrslitið hjá flotanum. 
Ein skipan við hámarksveiðu og eginkvotum eggjar hinvegin til at optimera fiskiskapin, tí tá eru skipaeigararnir ikki bundnir at støddini á einstaka skipinum, og flotin kann laga seg til broyttu umstøðurnar uttan forðingar í regluverkinum. 
Hinvegin kunnu skip undir skipan við hámarksveiðu og egnum kvotum optimera sín fiskiskap, tí tá eru tey ikki bundin av støddini á skipinum. í eini fiskidagaskipan eru tey bundin av, at veiðievnini ikki skulu gerast størri. Hetta avmarkar møguleikarnar fyri tekniskari menning og búskaparligum tillagingum. í eini skipan við hámarksveiðu og kvotum er ikki neyðugt at taka atlit til veiðievni hjá einstaka skipinum ella flotanum, og flotin kann laga seg til broyttu umstøðurnar uttan forðingar í regluverkinum. 
Eitt annað at hava í huga er, at tá ið loyvir verða boðin út á einum marknaði, fer tað at geva ójavna kapping at selja fiskidagar, um ein ikki samstundis ger nógvar skipabólkar, tí ein fiskidagur hjá einum flakatrolara er ikki tað sama sum ein fiskidagur hjá einum útróðrarbáti. Tá er lættari í eini kvotuskipan, tí eitt tons er eitt tons, sama hvør fiskar tað. 
Nevndin heldur eisini, at um ongar lógarásettar forðingar ella avmarkingar eru fyri, hvussu stórt fiskifar ein kann nýta til at fiska tøka kvotu, kann tað vera við til at betra um umstøðurnar hjá skipum og bátum at føra alla veiðu til lands. Víst hevur verið á, at ein av forðingunum fyri, at skip og bátar ikki taka livur, rogn og garnar til lands, er, at pláss og umstøður ikki eru umborð. Hetta er umrøtt í kapitli 10. 
Við einari kvotuskipan verður dentur lagdur á tilfeingið, heldur enn á at fiska so nógv, sum gjørligt hvønn fiskidag. Ein slík skipan fer tískil at eggja til virðisøking, tí umráðandi er fáa sum mest fyri hvørt kilo. 
Eftirlit 
At hava eftirlit við, at ásettar reglur verða hildnar, er ein týdningarmikil partur av allari fiskiveiðustýring. Nevndin hevur ikki viðgjørt avleiðingarnar av tilmæltu broytingunum við atliti at fiskiveiðueftirliti, meira enn at vísa á, at tá effortskipanir og skipanir við hámarksveiðu og kvotum verða samanbornar, eigur ein eisini at hava í huga spurningin um eftirlit. Ymisk sløg av fiskiskapi krevja ymiskt slag av eftirliti. Somuleiðis seta ymisk sløg av reguleringsskipanum ymisk krøv til eftirlit. í skipanum, har veiðiorkan verður regulerað, snýr tað seg um at hava tamarhald á og eftirlit við veiðiorkuni. Hetta kann vera eftirlit við tali og stødd á fiskiførum, fiskitíð, tali av reiðskapi o.tíl. í høvuðsheitum kann sigast, at eftirlit við veiðiorku er eitt einfalt slag av eftirliti. Talan er um at hava eftirlit við skipum og tryggja, at tey halda seg til ásettar reglur um veiðiorku. Tað verður ofta víst á, at undir slíkum skipanum er eftirlitið eisini lættari, tí at einki insitament er at snýta við upplýsingum um veiðitøl ella efforttøl. 
í skipanum, har tað eru veiðunøgd og kvotur, ið eru reguleraðar, krevst ofta betri eftirlit fyri at tryggja, at fiskifør t.d. halda seg til ásettar kvotur og reglur um hjáveiðu, og so at tey ikki blaka fisk út aftur fyri at kunna halda ásetta kvotu og bert taka tann fisk ella ta fiskastødd til lands, ið geva besta avreiðingarvirði. Gott eftirlit skal eisini vera við veiðitølum á skipum og landingarstøðum fyri at fáa vissu fyri, at alt er rætt er upplýst og avstaðfarið við veiðidagbókum, landingum, hagreiðing og virking umborð. 
Tí mælir nevndin til at seta meiri orku av til eftirlit. 
6.7 Samlað tilmæli um skipan við hámarksveiðu og kvotum 
Meirilutin í nevndini mælir til, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum verður sett í verk fyri fiskiskap í føroyskum sjógvi. 
Hámarksveiða verður sett fyri at halda veiðuni á einari burðardyggari legu. Rættindir verða síðan tillutað fiskiførum sum eginkvotur á uppsboðssølu. 
Niðanfyri er grundgivið fyri tilmælinum, eins og víst er á, hvat kann gerast fyri at byrgja fyri, at vansarnir, ið verða settir í sambandi við kvotuskipanir, gerast ov stórir. 
58 
		Nevndin metir yvirskipað, at ein skipan við hámarksveiðu og kvotum stuðlar betur undir lívfrøðiliga og búskaparliga burðardyggan fiskiskap enn tann fiskidagaskipan, sum seinastu 20 árini hevur verið høvuðsamboðið í reguleringini. Ein kvotuskipan ger okkum betur før fyri at røkka politisku málunum í arbeiðssetningum. 
		í eini skipan við hámarksveiðu er lættari at stýra veiðitrýstinum enn við eini fiskidagaskipan. Veiðitrýstið sigur, hvussu stórur prosentpartur av einum fiskastovni verður fiskaður í einum tíðarskeiði. Náttúruviðurskifti ávirka umstøðurnar hjá fiskastovnum, men ein av høvuðsorsøkunum til ta vánaligu støðuna hjá botnfiskinum undir Føroyum er, at veiðitrýstið ikki er tálmað á nøktandi hátt við fiskidagaskipanini. Havandi í huga, at eitt minkað veiðitrýst kann hava sera jaliga ávirkan á tosk og hýsu, soleiðis sum vit hava sæð undir báðum heimskríggjum og fyrst í nítiárunum, verður tí mælt til at seta skipan við hámarksveiðu í verk. 
		Ein av stóru vansunum við ein kvotuskipan er vandin fyri, at veiða verður útafturblakað ella umdoypt, tá hon verður landað, og at hesin vandin kann gerast størri í blandingsfiskiskapi, og tá kvoturnar eru smáar. Nevndin metir kortini, at tað við ymiskum skipanum ber til at tálma útblaking. Ein er at herða eftirlitið á feltinum og revsireglurnar fyri lógarbrot. Ein onnur er at áseta, at øll veiða ella øll veiða av ávísum fiskasløgum skal førast til lands. Ein kann eisini hugsa sær, at hetta verður gjørt soleiðis, at ótilætlað veiða og hjáveiða kunnu avreiðast, men at fiskifarið bert fær ein prosentpart av avreiðingarvirðinum. Restin fer til landið og í grunn til almannagagnlig endamál, t.d. fiskivinnugransking. Skipanin skal eggja til, at ótilætlað veiða verður førd til lands, men fiskiførini skulu ikki hava vinning av hesum. Skipanin við stongdum leiðum og bráðfeingis veiðibanni er við til at stýra fiskiskapinum burtur frá leiðum, har nógv er til av fiski, ið sannlíkt verður útafturblakaður. Somuleiðis ber til at áleggja skipum at brúka selektivan reiðskap, t.d. trol við skiljirist, ið sílar smáfisk frá. 
		Tá farið verður frá fiskidagaskipan til kvotuskipan krevst meiri eftirlit. Tí mælir nevndin til at seta meira orku av til eftirlit. 
		Nevndin mælir til, at tey rættindir, ið verða seld á uppboði, verða latin skipum sum eginkvotur. Hetta gevur einstaka skipaeigaranum betri møguleikar at leggja fiskiskapin optimalt til rættis. 
		í eini kvotuskipan er í prinsippinum ikki neyðugt at leggja upp fyri fiskiorku og veiðievnum hjá skipum. Ein fær rætt til at fiska eina ávísa nøgd, og myndugleikin leggur seg ikki út í, hvussu stórt skip, ein nýtir, ella hvussu maskinorkan er. í fiskidagaskipanini eru nógvar avmarkingar, sum gera skipanina stirvna og forða fyri optimering og effektivisering av vinnutólunum. 
Nevndinskipabólkar, ella um t.d. smæstu útróðrarbátarnir skulu halda fram undir eini fiskidagaskipan. Vísandi til, at skipanin skal vera løtt at umsita, er tað niðurstøðan hjá nevndini, at allir skipabólkar skulu vera undir skipan við hámarksveiðu og kvotum. Nevndin ásannar tó, at fyritreytirnar hjá minstu førunum í útróðrarflotanum eru øðrvísi enn hjá størru skipunum. í kapitli 7 mælir nevndin til, at ein serlig skipan verður gjørd fyri útróðrarflotan upp til 15 tons. Hetta kann eitt nú skipast við sølu av loyvum (atgongumerkjum) til eina felagskvotu. Tal av loyvum kann verða sett eftir fullriknum útróðrarbátum. Somuleiðis eiga krøv at verða sett til tann, sum bjóðar, at hesin skal hava ávísan prosentpart av inntøku síni frá útróðri. 
6.8 Bólkar og flokking av fiskiflotanum 
Tá tosað verður um føroyska fiskiflotan, verður hann ofta flokkaður í bólkar. Vit tosa um heimaflota, línuskip, útróðrarbátar, nótaskip, rækjuskip, ídnaðarskip, flakatrolarar o.s.fr. Tað er tó bert í fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi, at bólkar av fiskiførum eru ásettir og skilmarkaðir við lóg, og staðfest er, hvørji fiskifør hoyra til hvønn bólk. Talið av veiðiloyvum í botnfiskaveiðuni er eisini fastfryst, og heimild er ikki til at lata fleiri veiðiloyvir aftur at teimum verandi. 
Aðrir bólkar, t.d. nótaskip, rækjuskip og flakatrolarar, eru ikki á sama hátt skilmarkaðir við lóg og við avmarkaðum talið av loyvum. Hesir bólkar hava tó seinastu árini verið brúktir í sambandi við kunngerðir, ið hava býtt rættindir t.d. í fiskiskapinum eftir makreli og norðhavssild, men tá hevur skilmarkingin verið grundað á, hvørji rættindir og fiskiloyvir, ið fiskifør søguliga hava havt. 
Sum nevnt í parti 6.4, er veiðiflotin á føroysku landleiðunum býttur upp í høvuðsbólkar og undirbólkar í sambandi við tilluting av fiskidøgum av fiskiførum á føroysku landleiðunum. 
Lógin ásetir eisini, at rætturin til tilfeingið á føroysku landleiðunum verður roknaður vegleiðandi fyri hvønn høvuðsbólkin sær eftir prosentbýti av teimum ymisku fiskastovnunum. 
hevur í sambandi við tilmælið um hámarksveiðu og kvotur umrøtt, um skipanin skal galda fyri allar verandi 
59 
Bólkabýtið hevur verið á leið tað sama síðan 1994, tá lógin um vinnuligan fiskiskap kom, og kvotuskipan varð sett í verk. Lítið og einki er skjalfest um, hví bólkabýtið er, sum tað er, men tað tykist, sum at politiskt ynski hevur verið um eina ávísa flotasamanseting, har søgulig veiða og veiðihættir eru avgerandi. Tað tykist eisini, sum at tað er við støði í útjavningarpolitiskum atlitum, at ásett er í lógini, hvussu veiðirættindini verða býtt millum bólkarnar. 
Hetta sæst eisini, við at bólkaavmarkingar eru í sambandi við avhending og flyting av veiðiloyvum og fiskidøgum millum fiskifør. Sambært grein 28 siga reglurnar fyri samanlegging av tveimum veiðiloyvum, at ikki er loyvt at flyta veiðiloyvir millum høvuðsbólkarnar, (sí omanfyri). Tá ið tvey veiðiloyvir verða flutt yvir á far, sum einki veiðiloyvi hevur, er ásett, at loyvt er ikki at flyta veiðiloyvi frá fiskifari, minni enn 15 tons, til fiskifar, størri enn 15 tons, ella øvut. Sama sínámillumregla er galdandi fyri fiskifør, sum eru ávikavist minni ella størri enn 110 tons. 
Reglurnar um avhending av fiskidøgum siga, at eigarar av fiskiførum í høvuðsbólki 2, 3 og 4 kunnu sínámillum í høvuðsbólkinum avhenda fiskidagar fyri eitt fiskiár í senn ella endaliga. Tó er ikki loyvt at avhenda dagar millum húkaveiðu og trolveiðu. Loyvt er at avhenda fiskidagar millum høvuðsbólkarnar, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, undantikið frá bólki 5. Fiskidagar í høvuðsbólki 4, ætlaðir til fiskiskap við húki, kunnu tó ikki avhendast til fiskiskap við troli í bólki 4  hvørki beinleiðis ella umvegis aðrar bólkar. 
Samanumtikið hevur lógarásetta flokkingin av heimaflotanum fyrst og fremst eitt útjavningarpolitiskt endamál, bæði tá tað kemur til at býta fiskirættindi og til at avmarka umsetiligheitina, so at rættindir ikki verða flutt millum bólkarnar, eitt nú so at rættindir hjá útróðrarflotanum ikki enda hjá størri skipum. 
Arbeiðssetningur og tilmæli nevndarinnar leggja upp til nýskipanir, sum gera, at tað frameftir ikki er sami tørvur at býta flotan í heimasjógvi upp í bólkar sum partur av reguleringum. Fyri tað fyrsta verður lagt upp til, at fiskirættindir verða útlutað á uppboðssølu. í eini slíkari skipan er tað ikki søguligur fiskiskapur, sum ger av, hvat partarnir fáa, men hvussu kappingarførir teir eru á uppboðssøluni. í marknaðargrundaðum útlutingarskipanum eiga sum útgangsstøði ikki at verða tikin útjavningarpolitisk atlit, t.d. við inntrivum, sum avmarka, hvør kann keypa ávís rættindir. 
Samfelagsliga og politiskt kann tó vera ynskiligt at skipa uppboðssøluna, so at summar kvotur verða markaðar til ávísar veiðihættir ella støddir á fiskiførum. T.d. at útróðrarflotin verður hildin fyri seg, tá ið rættindir verða seld á uppboði. 
Nevndin mælir til, at í eini framtíðar skipan fyri útluting og býti av rættindum skulu bólkarnir vera so fáir, sum gjørligt, og í mesta lagi tríggir: trolarar, línuskip og útróðrarbátar. 
Harafturat eru fyritreytirnar fyri bólkum broyttar, tí at lagt er upp til, at nýskipanin skal tryggja, at marknaðurin fyri fiskirættindi er ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og privatar hinumegin. Nevndin mælir í kapitli 7 til, at kvotur verða umsetiligar á einum almennum marknaði, har landið virkar sum millumlið (eins og ein meklarafyritøka), og at fult gjøgnumskygni verður í øllum handlum. Tá verður ikki tørvur á somu reguleringum í umsetiligheitini sum í dag, har bólkar eru skilmarkaðir, og skott eru sett ímillum teirra. Verða bólkar og avmarkingar, so verður tað í sambandi við útluting og at marka summi rættindir til ávísan fiskiskap ella ávísar bólkar. Hesar avmarkingar og treytir fylgja so við rættindunum, tá tey fara um almenna marknaðin. 
6.9 Økisfriðingar og tekniskar reguleringar í føroyskum sjógvi 
Sambært arbeiðssetningum skal nevndin gera metingar og uppskot um teknisku reguleringarnar, verjuna av ungfiski, ymisku sløgini av friðingum o.a. í fylgiskjali 8 er eitt yvirlit yvir økisfriðingar og tekniskar reguleringar. 
Nevndin hevur ikki gjørt niðurstøður um ítøkiligar broytingar í reglunum um økisfriðingar, tekniskar reiðskapsreglur, minstamát o.a. í føroyskum sjógvi. Økisfriðingar eiga framhaldandi at vera ein partur av skipanini av fiskiskapinum í føroyskum sjógvi, bæði fyri at verja gýtingarleiðir, smáfiskaleiðir o.a. 
Seinnu árini eru komin fleiri tilmælir um at gera tillagingar á stongdum og friðaðum leiðum í føroyskum sjógvi. Eitt nú frá arbeiðsbólkinum, sum í 2014 læt Fiskimálaráðnum frágreiðing um friðaðar og stongdar leiðir. Nevndin mælir til, at tann frágreiðingin, saman við øðrum tilmælum, verður grundarlag undir eftirmeting og viðger av spurningum um at tillaga friðaðar og stongdar leiðir. 
6.10 Hvussu verður stovnsrøktin best skipað umsitingarliga? 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin gera tilmæli/uppskot um, hvussu stovnsrøktin best verður skipað umsitingarliga. Dentur skal m.a. leggjast á, at skipanin er so einføld, sum gjørligt at umsita, at hon er so gjøgnumskygd og rættartrygg fyri vinnu og almenning sum møguligt, og at hon er so óheft av politiskari fyrisiting, sum til ber. 
60 

Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.ø. skal leggjast til óheftan stovn, t.d. skipaður við løgtingslóg, í armslongd frá politiska valdinum. Nevndin skal eisini gera tilmæli um, hvussu veiðisetningur, umsitingarætlanir og endurbyggingarætlanir fyri fiskastovnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur 
Høvuðstilmælið hjá nevndini viðvíkjandi umsitingarligari skipan er, at allur fiskiskapur í føroyskum sjógvi verður skipaður í sonevndar umsitingarætlanir. Ein slík ætlan er ein politisk langtíðarsemja at umsita fiskastovnarar yvir longri áramál. Endamálið er stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd, men umsitingarætlanin skal eisini taka vinnulig atlit, til dømis leggja upp fyri at tryggja vinnuni ávísan stabilitet, so at hámarksveiðan ikki sveiggjar ov nógv frá ári til ár. Her verður hugt at, hvussu stovnsrøktin í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi best verður skipað umsitingarliga í eini nýggjari fiskivinnuskipan. Við heimild frá Løgtinginum og innan fyri karmarnar av góðkendum umsitingarætlanum setir landsstýrismaðurin árliga hámarksveiðu fyri allan fiskiskap. 
Her verður hugt at, hvørjar grundreglur eiga at vera í eini umsitingarætlan, og hvussu hon kann verða staðfest og kjølfest politiskt. 
Umsitingarætlanir í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi 
Føroyskir myndugleikar hava ongantíð lagt langtíðarætlanir ella sett ítøkilig langtíðarmál fyri umsiting og røkt av botnfiskastovnum í føroyskum sjógvi, so at stovnarnir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta sum mest av sær. 
Ofta verður víst til eina veiðireglu, sum sigur, at burðardyggur fiskiskapur fæst, um samlaða talið av fiskidøgum verður sett soleiðis, at vit í miðal fiska ein triðing úr hvørjum stovni (í tali) um árið. Henda veiðiregla er nevnd í frágreiðingini hjá Skipanarnevndini 1995. Hon er tó ongantíð staðfest politiskt og hevur heldur ikki verið nýtt sum leiðregla, tá avgerðir eru tiknar um, hvussu fiskiskapurin eftir botnfiski undir Føroyum skal skipast. Harafturat hevur tað týdning at nevna, at veiðireglan heldur ikki er í samsvari til vísindaliga tilmælt veiðitrýst, eins og tað er ymiskt frá einum fiskastovni til annan, hvussu stórt veiðitrýst hann tolir. 
í 2011 varð eitt uppskot gjørt um umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar í føroyskum sjógvi og latið Landsstýrinum.11 Tað uppskotið varð ongantíð veruliga viðgjørt politiskt. 
At fiskiskapur er skipaður í langtíðar umsitingarætlanir, er annars ikki heilt ókent í føroyskum samanhangi. Slíkar ætlanir eru t.d. partur av semjunum millum strandarlondini um fyrisiting av norðhavssild, makreli og svartkjafti. Hóast hesar langtíðarætlanir ikki eru eins í formi og innihaldi, so hava tær allar reglur um, hvussu hámarksveiðan skal ásetast við støði í vísindaligu ráðgevingini. Tær hava eitt niðara vandamark (Blim) og eitt ovara vandamark (MSY Btrigger) fyri gýtingarstovnin, og hvussu nógv skal takast úr stovninum. Tær siga eisini, hvussu fram skal farast, um gýtingarstovnurin fer niður um MSY Btrigger, ella um veiðitrýstið fer upp um ásett tilvísingarvirði. Veiðireglur eru nærri lýstar í kapitli 4. 
Fyri norðhavssildina er t.d. ein góðtikin umsitingarætlan, sum ásetir, at fer gýtingarstovnurin niður um 5 mió. tons, so skal veiðitrýstið minka, so hvørt sum stovnurin minkar. Hetta er endurbyggingareglan í veiðiregluni. Stovnsmetingin í 2015 metti gýtingarstovnin at vera um 3,6 mió. tons, t.e. minni enn MSY Btrigger, og sostatt er endurbyggingarreglan sett í verk. 
Lagt kann verða afturat, at umsitingarætlanir ofta eru ein treyt fyri, at vinnan skal fáa váttan frá t.d. MSC um, at viðkomandi fiskiskapur lýkur teirra treytir um burðardygd. Slík váttan gevur ofta atgongd til marknaðir, sum lata betri prís. 
Um umsitingarætlanir  meginreglur og høvuðstættir 
Ein umsitingarætlan ber í sær, at ein politisk langtíðarsemja verður gjørd um stovnsrøkt og burðardygga gagnnýtslu, og at ein setir sær ítøkilig mál í stovnsrøktini og sigur, hvussu ein ætlar at røkka málunum. 
Ein týðandi partur av eini umsitingarætlan er ein veiðiregla (á enskum harvest control rule, HCR), sum sigur, hvussu stóran part vit taka úr fiskastovnunum á hvørjum ári. Veiðireglan er grundarlagið undir, hvussu árliga hámarksveiðan verður ásett. Veiðireglur kunnu innihalda eina endurbyggingarreglu fyri fiskastovnar (recovery plan) og eina langtíðarveiðireglu, sum tekur yvir, tá málini í endurbyggingini eru nádd. 
í kapitli 4 mælir nevndin til, at veiðireglur í føroyskum sjógvi mest møguligt verða grundaðar á MSY-hugsan, men har verður samstundis víst á, at fyrilit skal havast fyri, hvør ICES-ráðgeving og hvør vitan er tøk um ávísa fiskastovnin. Her 
11 Umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar í føroyskum sjógvi. Upprit frá arbeiðsbólki, settur av landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. Oktober 2011. 
61 
kann nevnast, at í londum, har tey hava royndir við umsitingarætlanum, eru tær ofta ymiskar í formi og innihaldi. Hetta kemst m.a. av, at umstøðurnar og fyritreytirnar  t.d. fiskifrøðiliga grundarlagið  eru ymiskar. Yvirskipað er tað ein styrki, at møguleiki er at laga umsitingarætlanir eftir umstøðunum, fyritreytunum og serstaka tørvinum hjá einstaka fiskiskapinum, og ikki bert eftir bureaukratiskum krøvum og fortreytum. 
Mælt verður til, at føroyskir myndugleikar gera umsitingarætlanir fyri allar serføroyskar fiskastovnar av vinnuligum og handilsligum áhuga og fyri fiskiskap eftir krabbadjórum og skeljadjórum. Fyri fiskastovnar, har fullfíggjað stovnsmeting er tøk, verður ætlanin grundað á tær grundreglur, sum ICES og fiskifrøðin nýta, og tekur støði í ICES-ráðgevingini fyri fiskaslagið, (sí kapittul 4). Viðvíkjandi fiskastovnum, sum hava avmarkaða stovnsmeting, verður mælt til at gera umsitingarætlanir grundað á mannagongdir fyri avmarkaða stovnsmeting í ICES. 
Umsitingarætlanir verða ikki settar í staðin fyri verandi reguleringar. Umsitingarætlanir byggja á tað til eina og hvørja tíð galdandi lógarverk og tey stýringsamboð, ið har eru ásett (kvotur, fiskidagar, økisfriðingar, tekniskar reguleringar o.s.fr.). Umsitingarætlarnir eru mest at rokna sum ein øðrvísi máti at skipa karmarnar, m.a. fyri at áseta hámarksveiðu. Størri dentur er lagdur á langtíðarhugsan, og at fiskastovnarir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta sum mest av sær. Kjølfestar umsitingarætlanir við veiðireglu loysa fiskiveiðupolitiskar avgerðir frá politiskum trýsti, ið mangan er grundað á vinnuligan og politiskan løtuvinning. 
Hetta merkir eisini, at í tíðarskeiðnum, sum umsitingarætlanin er í gildi, eru ikki so rúmar ræsir fyri fiskiveiðupolitiskum avgerðum. Við umsitingarætlanini er kósin fyri stovnsrøktina sett, og politiska skipanin hevur bundið seg til at halda kósina og at fáa skipanina aftur á kós, um ávaringarlampurnar lýsa, og vandi er á ferð. 
Tá politiskar niðurstøður eru gjørdar um, hvussu fiskivinnunýskipanin verður eftir 2017, kann farast undir at gera ítøkilig uppskot um umsitingarætlanir í fiskiskapin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi. Arbeiðið at gera uppskot um umsitingarætlanir eigur tá at verða gjørt í samstarvi millum Fiskimálaráðið, Havstovuna og umboð fyri vinnuna á sjónum. 
Nevndin hevur ikki gjørt ítøkilig uppskot um umsitingarætlanir, men hevur viðgjørt, hvørjir høvuðstættirnir eiga at vera í umsitingarætlanunum fyri teir fiskastovnar, sum vit einsamøll umsita. Grundleggjandi eiga umsitingarætlanir at lagast eftir fiskiskapinum og t.d. teirri vísindaligu ráðgeving og stovnsmeting, sum er tøk. Mælt verður til, at umsitingarætlanir sum eitt minstamark eiga at innihalda hesar tættir: 
	1.	Virkisøkið og støðulýsing. Umsitingarætlanin skal siga, hvønn fiskastovn ella fiskiskap talan er um, og skal hava ein støðulýsing av, hvussu stovnurin er fyri. Støðulýsingin eigur at verða grundað á stovnsmetingar frá Havstovuni/ICES og annað viðkomandi tilfar. 
	2.	Endamálið við umsitingarætlanini. Umsitingarætlanin eigur greitt at siga, hvat málið er við stovnsrøktini, og hvussu málið verður rokkið. Høvuðsmálið er størst, varandi veiða (Maximum Sustainable Yield, MSY). í umsitingarætlanini kunnu tó onnur atlit takast enn tey reint fiskifrøðiligu. Til dømis kann eitt endamál eisini vera at tryggja vinnuni ávísan stabilitet, so at ikki ov stór sveiggj eru í árligu fiskimøguleikunum, eitt nú við at ein ikki broytir hámarksveiðuna meira enn eitt ávíst prosenttal, sammett við undanfarna fiskiár. Við hesum kennir vinnan treytirnar og karmarnir eitt rímiligt tíðarskeið frameftir. 
	3.	Veiðiregla (harvest control rule). Mál og ætlanir fyri, hvussu vit skulu røkka málunum, verða gjørd ítøkilig í eini veiðireglu, sum tekur støði ICES-ráðgevingini og teimum meginreglum, ið har verða brúktar. Veiðireglan setir treytirnar og karmarnar, tá støða skal takast til hámarksveiðu fyri komandi fiskiár. Lívfrøðilig tilvísingarvirðir verða sett fyri teir ymsu stovnarnar, og so skal vísindaliga ráðgevingin árliga meta um stovnsstøddir og veiðitrýst í mun til hesi virðir. Langtíðarveiðireglan skal vera við til at regulera veiðitrýstið, so at tað í miðal er í eini legu, sum ger, at stovnarnir geva ta størstu, varandi veiðuna. Eru fiskastovnar illa fyri, verður ofta mælt til at hava eina endurbyggingarætlan (recovery plan) fyri stovnarnar, sum skal tryggja, at veiðitrýstið verður minkað, so at fiskastovnarnir aftur fáa eina stødd, sum gevur størstu, varandi úrtøkuna. Tá tað málið er rokkið, tekur langtíðarveiðireglan yvir. 
	4.	Eftirmeting og broytingar. í umsitingarætlanini eiga ásetingar at vera um, hvussu og nær ætlanin skal eftirmetast. Tað hevur týdning, at umsitingarætlanin regluliga verður eftirmett, eins og ávirkanin av teimum tiltøkum, sum verða sett í verk, onkursvegna skal kunna mátast við einføldum indikatorum. Vit eiga t.d. at kunna meta um, um tiltøkini í umsitingarætlanini stuðla undir burðardyggan fiskiskap. Gera tey ikki tað, eigur sjálv umsitingarætlanin/veiðireglan at verða stillað. Ein umsitingarætlan eigur at vera eitt livandi og broytiligt skjal, tí nógv viðurskifti, ið hava týdning fyri fiskiskapin, broytast við tíðini. 
62 
Hvussu kann ein umsitingarætlan fremjast í verki? 
Nevndin mælir til, at allur fiskiskapur eftir fiskasløgum, krabbadjórum og skeljadjórum av vinnuligum áhuga i føroyskum sjógvi, og sum føroyingar einsamallir umsita, verður skipaður í umsitingarætlanir, ið seta karmar fyri áseting av hámarksveiðu yvir longri áramál. 
Ein umsitingarætlan er ein politisk langtíðarsemja um at fyrisita fiskastovnar. Hon er eitt amboð til at røkka fiskiveiðipolitiskum málum. í umsitingarætlanini verða mál sett fyri stovnsrøkt, og hvussu málini verða rokkin. Veiðiregla skal siga, hvussu stóran part vit kunnu taka úr stovninum um árið. Fremsta endamálið er sostatt at hava mannagongdir og karmar fyri at áseta hámarksveiðu fyri komandi fiskiár. 
Politiskt kjølfestar umsitingarætlanir skulu skapa grundarlag fyri, at Løgtingið ikki framhaldandi skal taka avgerð um ítøkiligu hámarksveiðuna, sum tá heldur eigur at takast fyrisitingarliga innan givnu karmar. 
Langtíðarsemjur kunnu fáast í lag, grundað á eina politiska viðgerð í Løgtinginum sum uppskot til samtyktar, har Løgtingið góðkennir høvuðstættir og meginreglur í umsitingarætlani. 
Broytast politiskar fortreytir fyri eini góðkenning avgerandi, ber til at hava eina skipan, har landsstýrismaðurin kann ráðføra seg við vinnunevndina ella uttanlandsnevndina, líka sum tá fortreytir fyri givnum játtanum á fíggjarlógini broytast. 
Nevndin mælir til, at tað beinanvegin verður farið undir at fyrireika uppskot um umsitingarætlanir fyri tey týdningarmestu fiskasløgini, so at hesar ætlanir eru klárar, tá nýggj fiskivinnulóggáva kemur í gildi 1. januar 2018. Nevndin metir, at í fyrstu atløgu er hóskandi at gera umsitingarætlanir fyri fiskiskapin eftir toski, hýsu, upsa, longu, brosmu og gulllaksi. 
Ein treyt fyri, at umsitingarætlanir skulu virka, er, at tær eru kjølfestar í politiskum langtíðarsemjum  tvørtur um samgongur og valskeið. Men í tilgongdini at fyrireika og gera umsitingarætlanir er eisini sera umráðandi, at fiskimenn og øll onnur, sum hava vitan um og áhugamál í fiskiskapinum, eru við og hava møguleika at koma til orðanna. At ein breiður skari av áhugamálum er við í tilgongdini at fyrireika og forma umsitingarætlanir, er neyðugt, fyri at ætlanin skal hepnast, og tað lættir um, tá ætlanin seinni skal setast í verk. Virkisdygdin í umsitingarætlanini er nógv treytað av, at hon góðtikin av teimum, sum hon skal regulera. 
í sambandi við áseting av hámarksveiðu er at nevna, at í verandi lóg er neyvt ásett, hvussu fiskidagatalið verður býtt millum bólkar, grundað á søguligan fiskiskap. Tá rættindini verða útlutað á uppboðsølu, er tað ikki søguligur fiskiskapur, men kappingarførið hjá bjóðarum, sum ger av, hvør fær hvat, og hvussu nógv. Politiskt kann tó vera ynskiligt at taka útjavningarpolitisk atlit í útlutingini, t.d. við at rættindini, sum verða seld á uppboði, verða markað til ávísar bólkar av fiskiførum. Skal tað gerast, eiga karmarnir fyri býtinum av tøku heildarkvotuni at verða ásettir í lógini. 
Nevndin mælir til, at skipað verður eitt serligt ráð fyri Havstovuna, har m.a. vinnan á sjónum er við. Ráðið skal ikki hava fyrisitingarligar ella aðrar heimildir, men skal vera eitt stað har hugskot og spurningar í sambandi ráðgeving, havrannsóknir og royndarfiskiskap verða vendir. Fremsta endamálið er at styrkja dialog og samstarv millum Havstovuna og alla vinnuna. Tað metir nevndin er gagnligt fyri allar partar og fiskiveiðiumsitingina í síni heild. 
6.11 óheftur umsitingarstovnur? 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin í uppskotinum um nýggja fiskivinnuskipan m.a. leggja dent á, at skipanin er so óheft av politiskari fyrisiting, sum til ber. Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.ø. skal leggjast til óheftan stovn, t.d. skipaður við løgtingslóg, í armslongd frá politiska valdinum. 
Nevndin mælir frá, at tað við serligari løgtingslóg verður skipaður ein nýggjur stovnur, sum skal umsita rættindir, góðkenningar o.a. 
Sum tað fyrsta metir nevndin, at umsitingarligu uppgávurnar kunnu røkjast í verandi skipan, og at eingin orsøk er til at flyta umsiting og málsviðgerð úr verandi fyrisiting og stovnum. Tó so, ein fyritreyt fyri góðari fyrisiting og góðum gjøgnumskygni er gott lógargrundarlag. 
Fiskivinnulóggávan er á nógvum økjum fløkt og ikki altíð líka greið, hvørki fyri borgaran ella tey, ið eru sett at umsita lógarverkið. Tí eigur eitt aðalmál at vera at fáa eina lóg, sum setir greiðar karmar fyri, hvussu høvuðsvinnan og tilfeingi okkara verða skipað og umsitin. 
63 
Harnæst metir nevndin, at nógvar av teimum nýskipanum, ið arbeiðssetningurin og tilmælini hjá nevndini leggja upp til, stuðla undir gjøgnumskygni og einfalda og greiða fyrisiting  herundir skipanin við marknaðargrundaðari útluting av fiskirættindum og umsitingarætlanum fyri fiskiskapin. 
Nevnast kann eisini, at seinastu árini er gjørt eitt miðvíst arbeiði at skipa allan fiskiskap hjá føroyskum fiskiførum í kunngerðir og at flyta dagligu umsitingina til Vørn. Hetta stuðlar undir gjøgnumskygni og greiðari regluverk, eins og umsitingin í størri mun er í armslongd frá politiska valdinum. 
64 

65 
7 Marknaðargrundað útluting av fiskirættindum 
7.1 Innleiðsla 
í ástøðinum um fiskivinnuregulering hava umsetiligar eginkvotur verið nógv tilmældar sum reguleringsamboð. Eginkvotur heldur enn felagskvotur, tí so verður einstaki rættindahavarin tilskundaður til at leggja fiskiveiðina betur til rættis yvir fiskiárið. Umsetiligar, tí so kann marknaðurin fyri fiskikvotur yvir tíð tryggja, at tann mest lønsami í síðsta enda fær hendur á fiskirættindunum. í praksis hava umsetiligar eginkvotur eisini verið heilt nógv brúktar sum reguleringsamboð grundað á ástøðiligu tilmælini. ísland var eitt av fyrstu londunum at innføra umsetiligar eginkvotur longu fyrst í 1980unum, og onnur lond sum eitt nú Nýsæland fylgdu eftir. 
Sjálv útlutingin í sambandi við verksetingina av eini skipan við umsetiligum eginkvotum hevur søguliga stórt sæð altíð fylgt leistinum við grand fathering, har verandi og virknar fyritøkur fáa umsetiligu eginkvoturnar tillutaðar ókeypis ella fyri eitt umsitingarliga ásett loyvisgjald. Hugtakið grand fathering verður alment brúkt um eina støðu, har myndugleikarnir gera inntriv í eina vinnu grundað á nøkur politisk ynskir og skapa uppbakning til inntrivini við at geva verandi vinnufyritøkum sersømdir í byrjanini. Tá ið ein avmarkar fiskiskapin við umsetiligum eginkvotum og grand fathering, er hugsanin, at virknu fiskivinnufyritøkurnar fáa kvotur tillutaðar í mun til søguliga veiðu, fyri síðan sjálvar at heysta ágóðarnar, tá ið stovnarnir koma fyri seg, og/ella at ein konsolidering fer fram í vinnuni. Vinnufyritøkurnar kunnu tá antin heysta ein ágóða av lønsamari fiskiveiðu ella við at selja sínar kvotur til aðrar fiskivinnufyritøkur í sambandi við konsolidering í vinnuni. Skipanin við umsetiligum eginkvotum er soleiðis ein marknaðargrundað skipan skilt á tann hátt, at marknaðurin fyri eginkvotur eftir sjálva útlutingina syrgir fyri, at tey mest lønsomu reiðaríini so við og við fáa fatur á størsta partinum av kvotunum. Hetta hevur eisini verið gongdin í fleiri av londunum, ið hava verksett skipanir við umsetiligum eginkvotum. 
Staðfestast kann, at ísland hevur fingið sera lønsamar fiskiveiðufyritøkur, sum eisini hava tikið væl undir við einum lívfrøðiliga burðardyggum fiskivinnupolitikki, har lurtað verður eftir vísindaligu tilráðingunum. Eisini kunnu eginkvoturnar sigast at hava stuðlað undir eina vertikala integratión, har stóru, íslendsku fyritøkurnar hava gjørt stórar íløgur í virðisøking av tilfeinginum, bæði við at brúka meira av tilfeinginum og við at marknaðarføra og fáa betri tak á endamarknaðinum. Tó hevur eisini verið víst á, at skipanin við umsetiligum eginkvotum í íslandi hevur viðvirkað til, at vinnan er miðsavnað á fáum hondum, og at hetta hevur havt keðilig árin á fleiri lokaløkir og hevur skapt eina størri skuldarbinding av fiskivinnufyritøkum í sambandi við kapitalsering av fiskirættindum við sølum av langtíðarkvotum. 
í Føroyum bygdi verksetingin av fiskivinnuskipanini eftir kreppuna í 1990unum eisini á grand fathering, har virknu fiskivinnufyritøkurnar fingu kvotur og fiskidagar tillutaðar í mun til veiðuna frammanundan. Fyri uppsjóvarfiskiskapin og fiskiskapin á fjarleiðum er tillutingin av eginkvotum eisini grundað á søguliga veiðu. í fyrstu atløgu vóru møguleikarnir at handla kvotur og fiskidagar avmarkaðir, men við nøkrum broytingum í lógini um vinnuligan fiskiskap síðst í 1990unum varð latið upp fyri størri umsetiligheit, so at fiskivinnufyritøkurnar kundu optimera veiðuna meira, og so at ein konsolidering kundi fara fram. Loyvistíðin fyri hesi rættindir bygdi á eina skipan við rullandi veiðiloyvum við eini uppsagnartíð á 10 ár. 
í 2005-06 vóru fleiri stórir skipahandlar gjørdir í Føroyum, har virðismikil fiskirættindini í uppsjóvar- og fjarfiskiskapi skiftu hendur. í føroyska almenninginum vaktu hesir skipahandlar ans, bæði tí at fiskirættindini og skip á henda hátt vórðu fluttu ímillum lokaløkir, og tí at stórar upphæddir fóru úr fiskivinnuni til at rinda fyri fiskirættindini. Sostatt varð sonevnda tilfeingisrentan í restloyvistíðini kapitaliserað sum partur av søluupphæddini fyri skip og tilhoyrandi loyvir. Almenna kjakið var tá viðvirkandi til, at táverandi landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum segði upp øll veiðiloyvir í føroysku fiskivinnuni við virknaði frá 1. januar 2018, soleiðis at ein nýggj fiskivinnuskipan kundi gerast. 
Uppsjóvartilfeingið í føroyskum sjóøki gjørdist knappliga væl størri í 2010 og úteftir, og Føroyar skilaðu sær einsíðugt rætt til munandi størri part av hámarksveiðuni. í tí sambandi tóku seg upp nøkur ivamál um, hvørjir veiðibólkar við veiðiloyvum og kvotum høvdu rætt til nýggja tilfeingið. Eitt sjónarmið var, at talan bert var um ein vøkstur í hámarksveiðuni hjá teimum skipabólkum, ið áður høvdu veitt hesi fiskasløg, t.e. hjá nótaskipum og ídnaðarskipum. Aðrir skipabólkar førdu fram, at teir eisini áttu at hava lut í nýggja tilfeinginum. Nýggju rættindini vórðu tí í stóran mun útlutað eftir politiskum avgerðum um, hvørji sjónarmið skuldu viga mest. Verður hugt at býtinum av nýggja tilfeinginum millum skipabólkarnar hesi árini sæst, at politisku raðfestingarnar av ymsu skipabólkunum skiftu frá ári til árs. Sostatt 
66 

kann staðfestast, at verandi fiskivinnuskipan ikki tykist at vera nóg robust til at handfara ein brádligan vøkstur í fiskirættindum, sum føroyskir fiskivinnumyndugleikar umsita. 
Øll fiskirættindini eru uppsøgd við virknaði frá 1. januar 2018, og sostatt eru føroysku fiskiveiðimyndugleikarnir í eini líknandi støðu, sum tá fiskivinnuskipanir verða innførdar á fyrsta sinni. Støða skal takast til, hvussu veiðirættindini skulu lutast út aftur 1. januar 2018. Hvørji eru alternativini? Yvirskipað eru fimm høvuðshættir at útluta fiskirættindir: 1) først til mølle, 2) lutakast, 3) tilluting eftir søguligari veiðu (grand fathering), 4) beauty contest, har aðrir parametrar verða brúktir afturat boðsprísinum, og 5) útbjóðing til hægstbjóðandi á einum marknaði. 
í arbeiðssetninginum fyri fiskivinnunýskipanini er ásett, at útlutingin av fiskirættindum skal fremjast á ein marknaðargrundaðan hátt, har uppboðssøla ella onnar útbjóðingarskipan verður brúkt. Eisini er ásett í arbeiðssetninginum, at nýskipanin kann verksetast við eini skiftistíð, har verandi luttakarar í vinnuni á skynsaman hátt kunnu laga seg til broyttu treytirnar yvir eitt ávíst tíðarmál. Sostatt kann staðfestast, at ætlanin er at útluta fiskirættindini yvir eina marknaðarskipan, har verandi luttakarar tó á einhvønn hátt fáa eina tíð at laga seg til broyttu treytirnar í vinnuni. 
Nevndin hevur í arbeiðinum umrøtt aðrar útbjóðingarskipanir enn uppboðssølu. Eitt nú beauty contest, har útlutingin av fiskirættindum ikki einans verður grundað á boðsupphæddinina fyri rættindini. Hon kann eisini vera grundað á t.d. lyftir um størri meirvirking á landi, um at taka meira av tilfeinginum til lands ella um at fremja marknaðarátøk fyri føroyskt vørumerki. Eftir at hava umrøtt hesar útlutingarmøguleikar við landsstýrismannin gjørdist greitt, at tílíkar beauty contests ikki verða mettar at vera ein marknaðargrundað skipan fyri at útluta fiskirættindir, men at slíkar skipanir tó kunnu brúkast fyri eitt nú royndarfiskiskap. 
Eisini hevur nevndin umrøtt møguleikan at fremja eina nýskipan, har verandi loyvishavarar varðveita ein part av rættindunum sum føst loyvir, og at ein partur av føroysku heildarkvotunum verður seldur á uppboðssølu. Av føstu loyvunum eiga loyvishavararnir at rinda eitt fyrisitingarliga ásett tilfeingisgjald, sum tó eisini tekur støði í prísunum á uppboðssøluni. Eisini ásetir slík skipan ein kvotulykil, ið tryggjar, at ógvisligur vøkstur í heildarkvotunum ikki av sær sjálvum fellur til verandi loyvishavarar, men antin kann verða seldur á uppboðssølu ella gerast grundarlag undir nýggjum veiðiloyvum. 
Arbeiðssetningurin hjá nevndini varð á fundi við landsstýrismannin tann 27. mai 2016 nágreinaður soleiðis, at øll føroysk veiðirættindini skulu seljast á uppboðssølu.1 Eftir hetta varð mett, at slík kombinatiónsloysn, eins og leistir 1 og 5 í fylgiskjali 1, fellur uttan fyri arbeiðssetningin. Allir leistirnir, ið arbeitt hevur verið við, eru kortini gjølligari lýstir í fylgiskjali 3. 
í arbeiðssetninginum er tí ásett, at fiskirættindir skulu lutast út á marknaðagrundaðan hátt, har allar fiskivinnufyritøkurnar  nýggjar og verandi  verða javnsettar í møguleikanum fyri at bjóða upp á fiskirættindini. á henda hátt ynskir politiska skipanin at fáa ásett tilfeingisgjaldið á einum virknum marknaði og uppboði. Eydnast tað at fáa gjørt eina marknaðargrundaða útluting, har rætti prísurin verður ásettur, vil hetta eisini viðføra, at tað í framtíðini ikki letur seg gera at kapitalisera ein stóran part av tilfeingisrentuni í søluupphæddum, sum kunnu enda uttan fyri fiskivinnuna. Marknaðargrundaða skipanin skal samstundis syrgja fyri, at tað er ein virkin kapping og ein tilskundan til at menna fiskivinnuna. 
í einum seinni kapitli verða ásetingar um antitrust-reglur viðgjørdar, har endamálið við ásetingunum er at forða fyri miðsavnan av fiskirættindum við at áseta mørk fyri, hvussu nógv rættindir eitt einstakt reiðarí ella ein einstøk fyritøka kann hava. Tað er greitt, at valið av tílíkum ásetingum kann fáa avgerandi ávirkan á, hvussu tann marknaðargrundaða skipanin fæst at virka. Soleiðis kunnu ov strammar reglur ímóti miðsavnan hava við sær ein ov stóran flota, ið sostatt ikki fær fullan ágóða av stórrakstri. í síðsta enda kann hetta minka um tilfeingisrentuna og inntøkurnar hjá landinum av at bjóða út rættindini. 
Sambært arbeiðssetninginum skal tilmæli sostatt gerast um eina marknaðargrundaða fiskivinnuskipan. Kjakið í almenna rúminum um marknaðargrundaða fiskivinnuskipan hevur tó í ávísan mun havt fokus á marknaðargrundaða regulering heldur enn marknaðargrundaða útluting, og tí verða ymiskar tulkingar av hugtakinum marknaðargrundað fiskivinnuskipan eisini stutt lýstar. 
Sett verða upp nøkur kriteriir, ið nevndin heldur vera hóskandi til at meta um ymiskar útlutingarskipanir, og endaligu tilmælini verða eisini gjørd við hesum metingarkriterium í huga. Tilmælini frá nevndini taka tó eisini støði í m.a. 
1 Sí fylgiskjal 2, sum nágreinar arbeiðssetningin. 
67 
royndum úr øðrum londum við uppboðssølum og búskaparfrøðiligum úrslitum innan uppboðssøluástøðið. Hesi verða eisini væl lýst í hesum kapitli. 
Við støði í tí nágreinaða arbeiðssetninginum hevur nevndin gjørt av at lýsa tvey ymisk uppskot um útlutingarleistir. Báðir leistir royna hvør á sín hátt at loysa avbjóðingina av, at eitt útboð av rættindum hevur við sær størri váða fyri vinnuna í mun til siktbari (forudsigbarhed) og tilrættislegging nøkur ár fram í tíð. Fyrri leistur inniheldur soleiðis fiskirættindir við gildistíð í eitt longri áramál, hin seinni inniheldur forkeypsrætt hjá verandi rættindahavarum til stóran part av sínum rættindum árið eftir. 
Fyrra uppskot er eitt tilmæli um eina skipan við bæði stutt- og langtíðarloyvum. í hesum uppskoti skal einans ein partur av gjaldinum rindast við ársbyrjan. Størsti parturin skal rindast eftir avreiðing, og prísurin skal tillagast fyri at geva rúm fyri sveiggjum í miðalprísinum á fiskaslagnum. Harumframt ber til at tillaga fyri sveiggjum í oljuprísinum, tó at tað er týdningarmikið, at ein tílík tillaging samstundis ikki eggjar til minni umhvørvisvinarligar framleiðsluloysnir. 
Seinna uppskot er eitt tilmæli um eina skipan, har øll rættindir verða lutað út á hvørjum ári, men har fyritøkurnar tó hava forkeypsrætt til størsta partin av loyvunum, sum hesar høvdu ræði á árið fyri. í hesum uppskoti rinda fyritøkurnar fyri loyvini, tá ið kvoturnar verða keyptar, men tær fáa endurgoldið meginpartin av gjaldinum, um tær lata rættindini inn aftur. 
Nevndin mælir til at seta serfrøðingar í uppboðssølum til at gera gjølligari tilmæli um smálutirnar í uppboðssølunum, herundir í hvønn mun opin ella afturlatin uppboðssøla skal nýtast. Møguliga er ikki sami uppboðssøluháttur hóskandi til allar marknaðir. 
á hoyringsfundum við vinnuligu umboðini kom til sjóndar, at tey vóru sera ivasom mótvegis einari marknaðargrundaðari útluting. Vinnuligi hoyringsbólkurin fanst serliga at, at øll rættindir skuldu selja umvegis eina uppboðssølu. Atfinningarnar snúðu seg serliga um váðan, sum slík skipan hevur við sær fyri fyritøkurnar og starvsfólk teirra. Víst varð eisini á, at verða hóskandi tilfeingisgjøld løgd á fiskirættindini, verða avbjóðingarnar við høgt virðismettum fiskirættindum nógv minni. 
Hesar somu atfinningar blivu eisini førdar fram í politiska hoyringsbólkinum. Umboð fyri andstøðuflokkarnar í hoyringsbólkinum tóku ikki undir við uppboðssølu, men hildu kortini at talan kundi vera um uppboðssølu av nýggjum rættindum. 
7.2 Arbeiðssetningurin 
Eitt av høvuðsmálunum í arbeiðssetninginum er, at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni skal falla til landið. 
Undir 4. punkti: Frá politiskari útluting av fiskirættindum til marknaðargrundaða skipan, verður sagt, at farast skal burtur frá eini skipan, har útlutingin av fiskirættindunum verður grundað á lógarviðgerð í Løgtinginum ella fyriskipan, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur ásett. Sambært arbeiðssetninginum kunnu uppskotini vera uppboðssøla ella aðrar útbjóðingarskipanir frá tí almenna til privatar, og sostatt skal talan vera um almenna útbjóðing av fiskirættindum.2 í arbeiðssetninginum verður eisini sagt, at rættindini eru tíðaravmarkað og kunnu ikki geva tí privata ognarrætt til tilfeingið. 
Nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu marknaðurin fyri fiskirættindini best kann skipast, og hvørjar treytir skulu setast teimum, ið bjóða seg fram. í arbeiðssetninginum er ásett, at marknaðurin fyri fiskirættindir skal vera ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og tað privata hinumegin. 
Undir 5. punkti: Kapping og atkomiligheit, er ásett, at nevndin skal gera uppskot um, hvussu kapping og atkomuligheit verða tryggjað í vinnuni. 
7.3 Verandi útluting av fiskirættindum 
í verandi skipan er heimilað landsstýrismanninum at skipa atgongd til at reka vinnuligan fiskiskap, útluting og býti av fiskirættindum, sum kann sigast at vera politisk/fyrisitingarlig. Størsti parturin av fiskiskapinum er tó skipaður beinleiðis við lóg um vinnuligan fiskiskap, sum í 1994 ásetti, at tey skip, sum vóru í flotanum, og sum høvdu veiðiloyvir, tá lógin kom í gildi, eisini sambært nýggju lógini høvdu rætt til veiðiloyvir og til fiskiloyvi til tann fiskiskap, tey høvdu luttikið í. Hetta var bæði galdandi fyri fiskiskap í føroyskum sjógvi og fyri fiskiskap uttan fyri føroyskan sjógv. Tá ið avmarkingar síðan eru settar í føroyskum fiskiskapi, hevur grundreglan sum oftast verið, at tey, sum hava verið virkin og hava 
2 Landsstýrismaðurin hevur á fundi við nevndina 27.05.16 greitt nevndini frá, at talan skal vera um eina uppboðssølu. Sí fylgiskjal 2. 
68 
søguligan fiskiskap at vísa á, eru sloppin upp í part, eins og tey hava fingið fyrimun, tá fiskirættindir eru býtt fyrstu ferð. Uppboðssølan av makrelrættindum í 2011 er tó eitt undantak. 
7.3.1 Atgongd  loyvissløg 
Fyri at reka vinnuligan fiskiskap skalt tú hava eitt veiðiloyvir. Veiðiloyvið verður givið eigara av ávísum fiskifari, men er altíð bundið at einum ávísum fiskifari. 
í lógini um vinnuligan fiskiskap er talið av veiðiloyvum í fiskiskapinum eftir botnfiski í føroyskum sjógvi avmarkað til talið, ið var 1. januar 1995. í øðrum fiskiskapi er eingin samsvarandi lógarásett avmarking, men praksis hevur verið, at fá nýggj veiðiloyvir eru latin aftur at teimum, ið vóru miðskeiðis í 1990-unum. 
Talið og slagið av veiðiloyvum eru í høvuðsheitum tey somu, sum vóru miðskeiðis í 1990-unum. Við veiðiloyvinum fært tú eisini rættindir at avhenda tað (saman við skipi), at leggja tað saman við øðrum veiðiloyvir og at flyta tað á annað fiskifar. 
Fiskiloyvi verður útskrivað árliga og inniheldur ásetingar um, hvussu nógv og hvar, tú kanst fiska, eins og tað inniheldur tekniskar treytir um reiðskap o.tíl. Rættindir í fiskiloyvinum kunnu vera eginkvota, rættur at fiska av felagskvotu, egnir fiskidagar o.s.fr. 
7.3.2 áseting og útluting av fiskirættindum 
Fiskiskapurin eftir botnfiski í føroyskum sjógvi (fiskidagaskipanin) er reguleraður í lógini um vinnuligan fiskiskap. Lógin sigur, hvussu býtt varð fyrstu ferð, hvør sleppur framat, og hvussu fiskidagar verða býttir millum bólkar av fiskiførum. 
Fyri allan annan fiskiskap gevur lógin landsstýrismanninum heimild til at gera kvotuskipanir ella fiskidagaskipanir, har rættindini ikki eru býtt út í lógini. Talan er um víðar heimildir til landsstýrismannin. í lógini eru t.d. ongar ásetingar ella leiðreglur um, hvat landsstýrismaðurin skal leggja dent á, og hvørji atlit hann skal taka, tá hann býtir fiskirættindir út. Lógin hevur endamálsorðingar, men hesar eru rættiliga breiðar og geva lítla leiðbeining um, hvørji ítøkilig atlit landsstýrismaðurin skal taka, tá t.d. kvotuskipan skal gerast fyri veiðu á føroysku landleiðunum. Landsstýrismaðurin er sjálvandi bundin av vanligum fyrisitingarreglum, og at avgerðir um útluting og býti av rættindum skulu vera lógligar og sakligar. 
Tá ið føroyskir myndugleikar eftir 1994 hava útlutað og býtt fiskirættindir, hava umstøðurnar og fortreytirnar verið ymiskar. Grundreglan hevur tó altíð verið, at tað eru tey skip ella feløg, sum hava verið virkin og/ella hava søguligan fiskiskap at vísa á, sum eru sloppin upp í part, tá avmarkingar eru settar í verk fyri ávísan fiskiskap  bæði tá ið atgongdin er vorðin avmarkað, og tá ið kvotur ella fiskidagar fyrstu ferð eru býtt millum skip ella skipabólkar. 
Latið okkum taka nøkur dømi í tilvildarligari raðfylgju: 
Tá ið atgongdin til fiskiskap eftir botnfiski í føroyskum sjógvi við lógini um vinnuligan fiskiskap varð avmarkað, og talið av veiðiloyvum fastfryst, vórðu tað tey, sum vóru virkin, ið kundu halda áfram. 
Broytingin í skipanini miðskeiðis í 1990-unum er eitt dømi, har fiskiskapur, sum hevur verið meira ella minni fríur, er umskipaður  fyrst við kvotuskipanini í 1994 og síðan við fiskidagaskipanini í 1996  og tá ið rættindini vórðu býtt, vóru tað tey skip, sum vóru virkin í flotanum, og sum søguliga høvdu fiskað botnfisk í føroyskum sjógvi, sum fingu hesi rættindir. 
Tá ið fiskiskapurin eftir svartkjafti varð umskipaður frá felagskvotu til eginkvotu í 2009, varð tøka kvotan býtt millum teirra, sum frammanundan høvdu havt rætt at fiska svartkjaft. í sjálvum býtinum millum skipini varð ein vekting gjørd, soleiðis at tað, at hava rætt til fiskiloyvi til svartkjaft, vigaði 25 prosent, og søgulig veiða í einum 10 ára tíðarskeiði vigaði 75 prosent. 
Tað feskasta dømi er skipanin av makrelfiskiskapinum frá og við 2010. Stórar nøgdir av makreli komu í føroyskan sjógv, og Føroyar mettu samstundis, at teirra partur í strandarlandaavtaluni var ov lítil. Tá varð politiskt gjørt av, at øll føroysk fiskifør við veiðiloyvir skuldu hava møguleika at fiska makrel, tó so at tey, ið høvdu verið virkin í makrelveiðu árini frammanundan (nótaskipini), varðveittu bróðurpartin av kvotuni. Hetta hevur verið skipanin øll árini síðan 2010. 
í sambandi við býtið av tøku føroysku makrelkvotuni millum skipabólkar hava í 2013, 2014 og 2015 verið sett upp nøkur kriteriir, sum hava verið løgd til grundar fyri útlutingini, býtinum og reguleringini av makrelfiskiskapinum yvirhøvur. Hesi kriteriir hava t.d. verið atlit til at tryggja fulla gagnnýtsla av kvotuni, arbeiðsskapan, inntøkur til landskassan (veiðugjald), fjøltáttaðir veiðihættir, einfalt eftirlit og vísindaligar royndir. 
69 
Fiskirættindir 
ár 
Rættindaslag 
Meginregla fyri tilluting og býti 
Atgongd 
Býti/kriterii 
Botnfiskur í føroyskum sjógvi(kvotuskipanin) 
1994 
Felagskvotur, eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum 
Heildarkvotan býtt millum bólkar eftir søguligum tølum, javnt býti í bólkunum, sum eginkvotur 
Botnfiskur í føroyskum sjógvi (fiskidagaskipanin) 
1996 
Felags fiskidagar, egnir fiskidagar 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum 
Fiskidagatalið býtt millum bólkar eftir søguligum tølum, í bólkum við fiskiførum +15 t var javnt býti í bólkum, sum egnir fiskidagar. 
Makrelur 
1996 
Heildarkvotur, eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum (nótaskip) 
Javnt býti, eginkvotur 
Makrelur 
2012 2013 
Eginkvotur Felagskvotur Felagskvotur við hámarki 
Øll skip við veiðiloyvir 
Full gagnnýtsla av kvotuni, arbeiðsskapan (avreiðingargjald), inntøkur til landskassan (veiðugjald), fjøltáttaðir veiðihættir, einfalt eftirlit, vísindaligar royndir 
Norðhavssild 
1996 
Heildarkvota og eginkvotur 
Nótaskip 
Javnt býti, egnar kvotur 
Norðhavssild 
2007 
Heildarkvota, felagskvota, felagskvota við hámarki 
ídnaðarskip fingu ein part av føroysku heildarkvotuni 
Felagskvota við hámarki 
Lemmatrolarar í dagaskipan 
2010 
Fiskidagar, egnir fiskidagar 
Lemmatrolarar 
Býtt millum skipini eftir søguligari daganýtslu 
Svartkjaftur 
2009 
Heildarkvota, eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum (nótaskip, ídnaðarskip, frystitrolarar) 
Loyvir (vekt 0,25) og søgulig veiða (vekt 0,75), 
Rækjur í NAFO 3L, Grand Bank 
2007 
Heildarkvota, eginkvotur 
Rækjuskip 
Javnt býti 
Toskur í NAFO 3M, Flemish Cap 
2010
2011
2012
Heildarkvota, felagskvota 
Flakatrolarar 
At umsøkjararnir hava eitt skip við veiðiloyvirAt skipið skal kunna virka og frysta fiskin umborð 
At skipið hevur drúgvar royndir frá hesi framleiðslu 
Toskur í NAFO 3M, Flemish Cap 
2013 
Heildarkvota, felagskvota 
Trolarar í bólki 2 Línuskip í bólki 3 
Fiskifør undir føroyskum flaggi, sum hava fiskiloyvi til botnfisk í føroyskum sjógvi í bólkunum 2 og 3 
Botnfiskur í Eysturgrønlandi 
2011 -2016 
Heildarkvota, Felagskvotur 
Søgulig veiða (ísfiskatrolarar, línuskip, flakatrolarar) 
Rullandi referansutíðarskeið 
Kongafiskur í Irmingarhavi 
2005 
Heildarkvota eginkvotur 
Søgulig veiða, tey, sum vóru í fiskiskapinum 
Javnt býti 
Talva 7.1. Dømi um útluting og býtið av føroyskum fiskirættindum síðan 1994 
Hesi árini hevur verið ymiskt, hvat fyri kriterii hevur vigað mest. Hetta kemst av, at fyritreytirnar og umstøðurnar hava verið ymiskar hvørt ár. Tey fyrstu árini varð t.d. dentur lagdur á at skipa so fyri, at ásetta føroyska kvotan varð fiskað. Hetta varð gjørt, tí í millumtjóða makrelsamráðingunum hevði tað týdning, at Føroyar kundu prógva, at til bar at fiska nógvan makrel í føroyskum sjógvi. Seinni  t.d. í 2015  varð minni dentur lagdur á fulla gagnnýstlu, og í staðin varð meira gjørt burtur úr virðisøking. Hetta var tí, at nú høvdu føroysk skip aftur møguleika at fiska makrel í ES-sjógvi og norskum sjógvi og kundu tí fiska makrel størri part av árinum. 
í talvuni niðanfyri eru fleiri dømi um útluting og býtið av fiskirættindum síðan 1994. 
Samanumtikið ber til at siga, at tá ið avmarkingar eru settar í verk í føroyskum fiskiskapi, hevur grundreglan verið, at tað í allar flestu førum hava verið tey skip ella feløg, sum hava verið virkin og hava søguligan fiskiskap at vísa á, sum eru sloppin upp í part, og at søguligur fiskiskapur hevur vigað nógv, tá ið fiskirættindir fyrstu ferð eru býtt millum skip ella 
70 
skipabólk. At fyrsta býtið ella útlutingin er til teirra, sum frammanundan eru í vinnuni, og at kvotur verða útlutaðar við støði í søguligum fiskiskapi, er eisini vanligasti leisturin í fiskiveiði aðrastaðni.3 
7.3.3 Umsetiligheit í verandi skipan 
Undir verandi skipan kunnu fiskirættindir skifta hendur, við at loyvir, kvotur ella fiskidagar verða avhendað. Harafturat kunnu skip við loyvir verða seld, og feløg, ið eiga fiskiskip, kunnu skifta eigara. 
Síðan vit fingu lógina um vinnuligan fiskiskap í 1994, eru reglurnar fyri umsetiligheit av fiskirættindum broyttar fleiri ferðir, og skiftandi politiskar samgongur hava skert ella víðkað um møguleikarnar í skipanini at víðarihanda rættindir. Lógin hevur tó ongantíð loyvt heilt fríari umsetiligheit. Sambært lógini, sum hon var samtykt í 1994, kundu kvotur bert umsetast fyri eitt ár í senn. Frá tí at fiskidagaskipanin kom í gildi í 1996, kundu fiskidagar og kvotur umsetast fyri eitt fimm ára tíðarskeið. Frá 1997 kundu kvotur og dagar umsetast uttan beinleiðis tíðaravmarking. í 1998 gjørdust eisini veiðiloyvini umsetiligari, tá ið tað bleiv loyvt at leggja tey saman við tí endamáli at kunna kasta rættindini saman fyri at hava betri vinnugrundarlag. 
í verandi skipan eru t.d. rættiliga nógvar avmarkingar fyri at leggja veiðiloyvir saman og at avhenda fiskidagar millum bólkar og veiðihættir í fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi. Harafturat ger 60%-reglan, at tað ikki ber til at avhenda fiskidagar, um tú ikki sjálvur hevur brúkt minst 60 prosent av døgunum ella kvotuni fiskiárið frammanundan. 
Ein onnur áseting, sum avmarkar umsetiligheitina, eru reglurnar, sum seta hámark fyri, hvussu stóran part av fiskirættindunum persónar kunnu hava ræði yvir. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap ásetir treytir fyri at leggja saman veiðiloyvir og at avhenda fiskidagar og kvotur. Hinvegin eru ongar beinleiðis ásetingar, tá fiskirættindir skifta hendur við at skip við loyvum verða seld, ella við at felag, ið eigur fiskiskip, fær nýggjan eigaraskara. 
7.3.3.1 Avhending av veiðiloyvum 
Tá veiðiloyvir verða umsett, verður sjálvt veiðiloyvið hjá skipinum og øll fiskiloyvi, sum skipið hevur, flutt øðrum. Fiskifarið, ið rættindini verða flutt frá, missir øll rættindir til vinnuligan fiskiskap undir føroyskum flaggi. 
Reglurnar um samanlegging av veiðiloyvum komu inn í lógina í 1998. Ta fyrstu tíðina bar bæði til at leggja tvey veiðiloyvir saman til eitt og at flyta tvey ella fleiri loyvir yvir á skip við ongum veiðiloyvir. 
Hetta varð broytt í 1999, so at í mesta lagi tvey veiðiloyvir kundu flytast. Samstundis varð 40 tons-skott sett í fyri samanlegging av veiðiloyvum. Hetta var galdandi til 2002, tá 40 tons-skottið varð tikið burtur. í 2005 varð 110 tons- skottið sett í. 
Eftir verandi reglum kunnu veiðiloyvir skifta hendur upp á tveir mátar: 
		Veiðiloyvir kann verða flutt frá einum fiskifari á eitt annað, sum er í flotanum frammanundan  t.e. rættindir verða løgd saman. Loyvt er tó ikki at flyta veiðiloyvir millum høvuðsbólkarnar í fiskidagaskipanini. 
		Veiðiloyvini hjá tveimum fiskiførum kunnu flytast á far við ongum veiðiloyvir. í fiskidagaskipanini er tó ikki loyvt at flyta veiðiloyvir frá fiskifari, ið er minni enn 110 tons, til fiskifar størri enn 110 tons ella øvut. Heldur ikki er loyvt at flyta veiðiloyvir frá fiskifari, ið er minni enn 15 tons, til fiskifar størri enn 15 tons ella øvut. Veiðiloyvir/fiskiloyvi hjá fiskiførum undir 15 tons kunnu ikki leggjast saman. Viðmerkingarnar til lógaruppskotið frá august 1998 um samanlegging av veiðiloyvum siga, at ein av grundgevingunum fyri broytingunum er, at tað skal bera til at kasta rættindini saman í eitt fiskifar fyri at hava betri vinnugrundarlag.4 Endamálið kann sostatt sigast at vera at minka um flotan og at effektivisera raksturin hjá teimum eftirverandi. Síðan miðskeiðis í 1990-árunum er talið av veiðiloyvum í føroyska flotanum av fiskiførum yvir 15 tons minkað við góðum 25 prosentum. Minkingin er í stóran mun ein avleiðing av, at veiðiloyvir eru løgd saman í flotanum, sum er undir fiskidagaskipanini í føroyskum sjógvi. 3 Sí t.d. Libecap (2007) ella Lynham (2014). 4 Sí løgtingsmál 3/1998. 
71 
7.3.3.2 Avhendingar av fiskidøgum 
Eigarar av fiskiførum í høvuðsbólki 2, 3 og 4 kunnu sínámillum í høvuðsbólkinum avhenda fiskidagar fyri eitt fiskiár í senn ella endaligt. Tó er ikki loyvt at avhenda dagar frá trolveiðu til húkaveiðu og øvut. 
Loyvt er tó at avhenda fiskidagar millum høvuðsbólkarnar, tá ið 3 mánaðir eru eftir av fiskiárinum, tó ikki frá bólki 5. Fiskidagar í høvuðsbólki 4, sum eru ætlaðir til fiskiskap við húki, kunnu ikki avhendast til fiskiskap við troli í bólki 4  hvørki beinleiðis ella umvegis aðrar bólkar. 
7.3.3.3 Avhendingar av eginkvotum 
Eginkvotur og egnar hjáveiðikvotur kunnu avhendast í eitt ár í senn ella endaligt. Avhending av eginkvotum verður ikki skrásett á sama hátt sum avhending av fiskidøgum. Treyt fyri at kunna avhenda er, at móttakarin hevur sama slag av fiskiloyvi sum avhendarin. Ein onnur avmarking er fyri at avhenda kvotur fyri botnfiskakvoturnar í íslandi. Verður avhendað endaligt, er einki krav um, hvussu stórur partur skal vera fiskaður, men er avhendingin ikki endalig, er kravið, at 60% av tillutaðu kvotunum er fiskað fiskiárið frammanundan. 
7.3.3.4 Søla av fiskiførum og eigaraskifti 
Fiskirættindir kunnu eisini skifta hendur, tá ið fiskifør verða seld í vanligari sølu, á tvingsilssølu, ella tá ið felag, ið eigur fiskifar, skiftir eigaraskara. í sambandi við vanliga sølu og tvingsilssølu kemur tað eisini fyri, at fiskirættindir verða flutt av skipinum, áðrenn sjálvt skipið verður selt. 
Lógin um vinnuligan fiskiskap hevur onga ítøkiliga áseting um, hvat skal henda við fiskirættindum, tá ið fiskifør verða seld, ella felagið skiftir eigaraskara. 
Veiðiloyvið er knýtt at ávísum fiskifari og givið hesum fiskifari. Fyrisitingarlig siðvenja hevur í nógv ár verið, at um keyparin lýkur krøvini, ið lógin annars setir fyri at eiga fiskifar undir føroyskum flaggi, verður góðtikið, at fiskirættindir fylgja við søluni. Hesi krøv snúgva seg um eigara- og avgerðarviðurskifti í feløgum, sum eiga fiskifør, hvussu stórur partur av kapitalinum kann vera á útlendskum hondum, umframt ásetingarnar um, hvussu stóran part av rættindum persónar kunnu hava ræði yvir. 
7.3.4 Stutt eftirmeting av verandi skipan við atliti at tilfeingisgjøldum 
Arbeiðssetningurin staðfestir, at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni skal í Landskassan. Hetta kann skiljast sum, at fiskivinnan skal rinda fyri loyvini í størri mun enn hon ger í dag. Somuleiðis verður í arbeiðssetninginum sagt, at farast skal burtur frá politiskari úluting.5 
Sum lýst í undanfarna broti, hevur søguligur fiskiskapur vigað tungt í útlutingini av loyvum. Upprunaliga fingu aktørar í fiskivinnuni hesi loyvir ókeypis frá landinum, og aðrar fyritøkur hava eftirfylgjandi keypt loyvir frá hesum fyritøkum. Tá aktørar, sum upprunaliga fingu loyvini ókeypis, eru farnir úr vinnuni, hava teir tikið stór virðir við sær úr vinnuni (tilfeingisrentu). 
Síðan 2011 hava partar av fiskivinnuni rindað fyri loyvini við veiðugjøldum (fyri makrel, sild og svartkjaft) og tilfeingisskatti/loyvisskatti (avtikin frá 2016). Harumframt er eitt avreiðingargjald á avreiðingar uttanlands av makreli og sild. 
Inntøkur frá veiðugjøldum síggjast í talvu 7.2 niðanfyri. í 2013 var avgjaldið 0,75 krónur fyri hvørt veitt kilo av makreli í rundari vekt. Hetta varð broytt fyri 2014, tá rindast skuldi 0,50 krónur fyri hvørt kilo av sild í rundari vekt, og avgjaldið á makrel varð hækkað til 1 krónu. Tað var eisini í 2014, at avreiðingargjaldið á 2 krónur varð lagt á avreiðingar uttanlands. Fyri 2016 eru avgjøldini 1 króna á makrel, 0,75 krónur á sild og 0,20 krónur á svartkjaft. 
5 Fyrimunir og vansar við ymiskum útlutingarhættum (herundir søguligari útluting og uppboðssølu) verða stutt viðgjørdir í øðrum brotum í hesum kapitli, og verða hesi tí ikki nágreiniliga viðgjørd her. 
72 

(Mió. krónur) 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
Veiðugjøld samb. fíggjarlógini 
0 
16 
65 
139 
126 
110 
165 
Talva 7.2. Veiðugjøld í árunum 2010-2016 (2016 er mett tal). 
Umframt hesi veiðugjøld hevur fiskivinnan eisini rindað ein eykaskatt (tilfeingisskatt/loyvisskatt) síðan 2011. í 2013 kom hesin skattur frá bæði fiskivinnuni og alivinnuni, men í 2014 varð hann avtikin fyri alivinnuna. í 2013 rindaðu fiskivinnan og alivinnan 2,5 prosent av skattskyldigu inntøkuni oman fyri 1 mió. krónur. í 2014 varð hetta tó hækkað upp í 7 prosent, tá serstøk skattskipan varð sett í verk fyri alivinnuna, sum tí ikki rindar henda tilfeingisskatt/loyvisskatt longur. Ætlanin er tó ikki at nýta henda skattin frá 2016, og grundgevingin er, sambært fíggjarlógini fyri 2016, at tað verður mett at vera óheppið, at føroyskar fyritøkur rinda ymiskan partafelagsskatt. 
Inntøkurnar frá tilfeingisskattum/loyvisskattum síggjast í talvu 7.3 niðanfyri. 
Talva 7.3. Tilfeingisskattur/loyvisskattur í árunum 2013-2016. 
Tað eru fleiri ábendingar um, at hesi gjøld ikki eru eins stór og tilfeingisrentan í vinnuni. Ein ábending er, at vinningurin hevur verið nógvur í pørtum av fiskivinnuni, og í hesum bólkum hava lønirnar somuleiðis verið stórar í mun til, hvat sæst aðrastaðni í føroyska samfelagnum. Tað er tó týdningarmikið at vísa á, at stórur vinningur í sjálvum sær nýtist ikki einans at vera tekin um tilfeingisrentu, tí talan kann eisini vera um intramarginala rentu. Intramarginala rentan er tann parturin av eyka vinninginum, sum fyritøkan vinnur, av tí at hon hevur ein serligan kappingarfyrimun fram um aðrar fyritøkur, og har hesin kappingarfyrimunur ikki stavar frá fiskatilfeinginum. Her kann eitt nú vera talan um serførleikar av einhvørjum slagi. Fakliga tilráðingin er, at intramarginala rentan skal ikki skattast, men eigur at vera hjá fyritøku og manning. 
Enn ein ábending um høga tilfeingisrentu í vinnuni kemur frá skipasølum. Skip hava seinastu árini verið handlað fyri upphæddir, ið hava verið væl oman fyri skipavirðini, og hesi tøl geva sostatt ábendingar um tilfeingisrentuna, sum er knýtt at hesum loyvum/skipum. Virðini á loyvunum eru skrásett sum goodwill í roknskapunum hjá fyritøkunum. Tað er tó einans í tí føri, har skip/veiðiloyvir er handlað, at hesi virðir verða skrásett, og tí kunnu hesi tøl ikki nýtast til at gera eina meting av samlaðu tilfeingisrentuni í vinnuni.6 
í talvuni niðanfyri síggjast útvald tøl úr fíggjarstøðuni hjá samlaða flotanum fyri útvald ár í tíðarskeiðnum 2002-2014. Har sæst eitt nú, at veiðiloyvini, sum vórðu handlað, høvdu eitt virði á umleið 500 mió. krónur í 2014, og hetta virðið er vaksið munandi síðan 2002.7 At kvotur vórðu handlaðar beint áðrenn fíggjarkreppuna, kann vera ein avleiðing av, at atgongdin til fígging var góð undan kreppuni, og nógv ferð var sum heild á føroyska (og altjóða) búskapinum um hetta mundið. 
Talva 7.4. útvald roknskapartøl fyri flotan fyri útvald ár í tíðarskeiðnum 2002-2014. Kelda: Januar 
í talvuni sæst somuleiðis, at skuldin í vinnuni er vaksin úr 1.599 mió. krónum í 2002 upp í 3.337 mió. krónur í 2014, og hon er sostatt tvífaldað hesi 12 árini. Tølini vísa somuleiðis, at økta skuldin ikki einans stavar frá íløgum í skip, tí virðið á skipunum er einans vaksið við umleið 500 mió. krónum, meðan skuldarvøksturin er 1,6 mia. 
Ein viðkomandi spurningur er síðan, um stór skuld er ein trupulleiki. Samanumtikið kann sigast, at stór skuld kann vera ein byrða fyri fyritøkuna, men nýtist tó ikki vera tað. Neiligu avleiðingarnar av stórari skuld verða fyrst umhugsaðar. Fyrst 
6 Metingar av tilfeingisrentuni kunnu síggjast í frágreiðing hjá Búskaparráðnum, heystið 2014.7 Her er talan um virðir á loyvum, sum hava skift eigara, síðan tey vórðu lutað út fyrstu ferð, og ikki handlar í ávísum ári. 
(Mió. krónur) 
2013 
2014 
2015 
2016 
Tilfeingisskattur/loyvisskattur 
18 
6 
19 
0 
(Mió. kr.) 
2002 
2004 
2006 
2008 
2012 
2014 
Goodwill/veiðiloyvir 
26 
57 
284 
544 
594 
532 
Skip 
1805 
1909 
2654 
2155 
2308 
2385 
Langfreistað skuld 
952 
1158 
1991 
1628 
1788 
1760 
Skuld í alt 
1599 
1863 
3226 
2867 
3022 
3337 
73 

kann staðfestast, at stór skuld hevur við sær, at meiri skal gjaldast í rentu til fíggingarveitaran, og hetta minkar um gjaldførið hjá fyritøkuni. Alt annað líka setir stór skuld tí krav um størri peningastreym, enn annars var neyðugt, og kann hetta somuleiðis vera við til at forða fyri, at aðrar íløgur kunnu gerast, sum annars vildu verið skynsamar. Somuleiðis kann stór skuld økja um váðan hjá vanligum áhugapørtum (stakeholders), um fyritøkan t.d. fer í gjaldsteðg. í hvønn mun stóra skuldin er ein trupulleiki, veldst tó eisini um, hvat slag av lánum, talan er um (t.d. hvørjar afturgjaldstreytir eru settar). 
Stór skuld nýtist í sjálvum sær tó ikki vera eitt vandatekin, tí tað veldst fyrst og fremst um, hví skuldin er íkomin, t.e., hvørjar íløgur, hon hevur fíggjað. Fyri fiskivinnuna kann hugsast, at skuldin veksur sum ein beinleiðis avleiðing av umsetiligheitini. Her er talan um skuldarvøkstur, sum er við til at tryggja eina effektivari fiskivinnu, og sum ikki skal síggjast sum ein trupulleiki fyri vinnuna. Sostatt kann stóra skuldin heilt einfalt vera eitt tekin um, at fiskivinnufyritøkan situr á virðismiklum loyvum. Samanumtikið er sostatt neyðugt at gera eina samlaða meting av fíggjarviðurskiftunum hjá fyritøkuni fyri at staðfesta, um stóra skuldin er ein trupulleiki ella ikki. 
Eins og víst varð á omanfyri, er veiðiloyvið knýtt at skipinum í núverandi skipan. Hetta hevur við sær, at skipahandlar ikki einans hava endurspeglað virðini á skipunum, men eisini virðini á kvotunum (t.e. tilfeingisrentuna í ávísum tíðarskeiði). á hvønn hátt skipasølur geva ábendingar um tilfeingisrentu, kann lýsast nærri við einum dømi við nótaskipinum Fagrabergi. í talvu 7.4 omanfyri sæst, at virðið á skrásettum veiðiloyvum vaks í 2006. Her var talan um sølu av táverandi Krúnborg (í dag Fagraberg), sum Framherji keypti hetta árið. Skip við loyvir varð selt fyri umleið 350 mió. krónur. Um skipið hevði eitt virði á 150 mió. krónur, hevur hetta við sær, at virðið á loyvinum, sum eisini er tilfeingisrentan í ásettum tíðarskeiði, er umleið 200 mió. krónur. Hesi tøl eru tó út frá teimum fortreytum, sum vóru galdandi, tá keypið fór fram í 2006, t.e. út frá teimum kvotum, fiskaprísum, oljuprísum, o.s.fr., sum keypari og seljari tá dugdu at meta um. Hvussu stór árliga tilfeingisrentan er út frá hesum døminum, veldst um, hvussu langa gildistíð, roknað verður við fyri loyvið, og eisini hvat rentukrav verður nýtt. Sett verður sum fortreyt í hesi frágreiðing, at rentukravið er 8 prosent. Um væntaða gildistíðin er óendalig, gevur hetta eina árliga tilfeingisrentu beint undir 15 mió. krónur fyri júst hetta loyvið.8 Tað er tó lítið sannlíkt, at roknað verður við óendaligari gildistíð, tí umhvørvið er ov óstøðugt til hetta. Heldur er sannlíkt, at væntaða gildistíðin var umleið 10 ár, og tá verður árliga tilfeingisrentan umleið 26 mió. krónur.9 Tað skal tó sigast, at fortreytirnar eru mest sannlíkt broyttar til tað betra, síðan henda avtalan varð gjørd í 2006. Hetta gevur kortini eina ábending um virðið á ávísum loyvum  í hesum føri hjá einum nótaskipi. 
Samanumtikið kann sigast, at vinnan í størri mun enn áður rindar fyri atgongdina til tilfeingið. í 2015 vóru eyka inntøkurnar frá fiskivinnuni umleið 130 mió. krónur (tó ikki íroknað avreiðingargjald), og her er talan um eitt gjald, sum fyrstu ferð varð lagt á vinnuna í 2011, og tað er vaksið støðugt síðan. Kortini eru ábendingar um, at partar av vinnuni hava ein eyka (ónormalan) vinning ella tilfeingisrentu, og nýskipanarnevndin arbeiðir við støði í einum politiskum ynski um, at hesin eyka vinningur eisini skal í landskassan. 
Somuleiðis kann staðfestast, at skuldin er vaksin í tíðarskeiðnum 2002-2014, og ein partur av orsøkini til vaksandi skuldina er, at fyritøkur keypa skip við loyvum. Kortini ber ikki til at staðfesta, at økta skuldin er ein trupulleiki fyri fiskivinnufyritøkur, tí ein tílík staðfesting krevur nágreiniliga kanning av einstøku fyritøkunum. 
7.4 Ymiskar útlutingarskipanir 
útlutingarskipanir av fiskirættindum verða ofta flokkaðar í tríggjar bólkar: (i) uppboðssøla, (ii) javnt býti og (iii) søgulig rættindir. Av hesum útlutingarhættum eru søgulig rættindir nógv mest nýtt. Sambært kanning av umfatandi hagtalsrøð hjá Lynham (2014) av ymiskum fiskiskapum, nýttu 54 prosent søgulig rættindir, 37 prosent nýttu eina blanding av ymiskum hættum, 6 prosent býttu javnt út, og 3 prosent nýttu uppboðssølu.10 Sambært hesi somu hagtalskanning nýttu 91 prosent av fiskiskapunum søgulig rættindir  antin sum einasta útlutingarhátt ella saman við øðrum hættum. Hetta hevur neyðturviliga við sær, at ikki er nógv kannað, hvørjar avleiðingar tað hevur at selja fiskirættindir á uppboði. 
7.4.1 Søgulig rættindir og javnt býti 
Tað eru ymiskar orsøkir til, at søgulig rættindir er mest nýtti útlutingarhátturin. í fleiri londum verða tilfeingisgjøld ikki løgd á fiskivinnuna ella verða lágt sett, og í hesum førum kann ein uppboðssøluskipan ikki setast í verk. 
8 Nútíðarvirðið á eini kvotu, sum verður latin í óendaliga tíð, verður definerað sum  = !!! ! !  , har  er rentukrav, og  er árligt virði á 
kvotuni. Við at nýta roknireglur fyri geometriskar røðir, kann hetta umskrivast til  = !!!  . !!! 
9 Nútíðarvirðið á eini kvotu, sum verður latin í n ár, verður definerað sum  = !!! ! ! !  , har  er rentukrav, og  er árligt virði á kvotuni. Við 
!!! !!!!!at nýta roknireglur fyri eitt nú geometriskar røðir, kann hetta umskrivast til  = !!!  . 
!!! !! 
10 Kanningin fevnir einans um fiskiskap, har umsetiligar eginkvotur hava verið nýttar. Smáfiskiskapur er heldur ikki við í kanningini. Hagtalsrøðin gongur einans fram til 2004. 
74 
Uppboðssøluskipanin gerst einans viðkomandi í tí føri, har myndugleikin hevur gjørt av, at vinnan skal rinda fyri rættindini. Her skal eisini havast í huga, at fiskivinnan í nøkrum londum ikki verður umsitin búskaparliga ella lívfrøðiliga burðardygt, og samfelagslig atlit viga ofta tungt í fiskivinnuumsitingini. í hesum londum kann tað vera eitt beinleiðis ynski, at fiskivinnan ikki skal virka eftir marknaðargrundaðum treytum. Hetta ber til, tí fiskivinnan er ikki høvuðsvinna, eins og í Føroyum, har krav má vera um, at vinnan er lívfrøðiliga og búskaparliga burðardygg. 
Anderson et al (2010) grundgeva fyri søguligum rættindum, tí sambært hesum høvundum kunnu søgulig rættindir eggja til fleiri íløgur, tí tey veita aktørum í fiskivinnuni trygd fyri rættindunum. Hesir rithøvundar meina, at tann vansi er við uppboðssølum, at tær kunnu ikki veita aktørum í fiskivinnuni nøktandi trygd fyri loyvunum, og at uppboðssølur hava við sær, at vinnan rindar alla ella meginpartin av tilfeingsrentuni inn til tað almenna. Hetta kann síðan elva til, at vinnufyritøkur ikki kunnu gera íløgur, sum annars vildu verið skynsamar. Sambært hesum sjónarmiði kann ein uppboðssøla ikki maksimera almennu inntøkuna yvir tíð, tí optimala tilfeingisrentan minkar orsakað av óvissuni, sum uppboðssølan hevur við sær. Sostatt hanga grundgevingar fyri søguligum rættindum mangan saman við grundgevingum fyri einum lítlum tilfeingisgjaldi, tó at hetta ikki altíð ger seg galdandi. Nøkur grundgeva eisini fyri søguligum rættindum út frá tí sjónarmiði, at marknaðurin fyri fiskiloyvir ikki egnar seg til eina uppboðssølu, millum annað tí at tað gerst torført at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum, í øllum førum yvir tíð. 
Spurnartekin kann tó setast við nakrar partar í hesum grundgevingum. Sambært definitiónini av tilfeingisrentu svarar hon til yvirnormalan vinning, sum fellur til starvsfólk og reiðarar. Hóast tilfeingisrentan verður tikin inn í landskassan, hevur vinnan ein normalan vinning eftir, og hesin vinningur má sambært definitiónini vera so mikið stórur, at vinnan kann gera allar skynsamar íløgur  annars hevði vinningurin ikki verið normalur. Tað er hinvegin rætt, at ein uppboðssøla kann økja um óvissuna við framtíðarrættindum hjá fyritøkuni, og hesum skal ein hava fyrilit fyri. 
Harumframt hava søgulig rættindir eisini vansar við sær, tí upprunaliga útlutingin av politisku skipanini ávirkar ríkidømið hjá aktørum. Tey, ið hava fingið loyvir upprunaliga, kunnu umseta hesi loyvir til pening, um tey fara úr vinnuni  hetta ber ikki eins væl til hjá teimum, sum hava keypt loyvini. 
Ein avleiðing er, at fyritøkur gerast skuldarbundnar, tá loyvir skifta hendur. Hetta er tó ikki galdandi í sama mun, um vinnan rindar tilfeingisgjøld. Eitt tilfeingisgjald minkar um tilfeingisrentuna og sostatt eisini um virðið á hesum loyvum. Um víðarisøla hevur ótilætlaðar kostnaðir við sær (transaktiónskostnaðir), er hetta tó við til at darva effektivitetin í vinnuni. Við søguligum rættindum skal støða takast til, júst hvat tíðarskeið skal vera grundarlagið undir útlutingini. Tí er ikki talan um heilt óheft útlutingargrundarlag. 
Javnt býti verður av summum mett at vera rættvíst, tí politiska skipanin ikki skal taka støðu til, hvussu nógv einstakir aktørar skulu hava í slíkari útluting. Harumframt sleppur myndugleikin undan at taka støðu til, hvussu loyvini skulu býtast út sambært søguligum fiskiskapi. Við søguligum rættindum skal støða takast til, júst hvat tíðarskeið skal vera grundarlagið undir útlutingini, men soleiðis er ikki, um allir aktørar í fiskivinnuni fáa líka nógv. Kortini skal støða takast til, um ein, sum ikki hevur luttikið í fiskivinnuni áður, kann fáa kvotur sambært javnari útluting. 
7.4.2 Uppboðssøla  gjald fyri tilfeingi og útlutingarháttur 
Uppboðssølan hevur tann fyrimun í mun til undanfarnu útlutingarleistir, at talan er um bæði gjald fyri atgongd og útluting av loyvum. Eins og víst varð á omanfyri, hava søgulig rættindir við sær, at politiska skipanin ger mun á aktørum, sum fingu loyvir upprunaliga, og øðrum aktørum, sum keypa seg inn í vinnuna. 
Ein annars fyrimunur við uppboðssøluni er, at hon kann taka hædd fyri sokallaðu intramarginalu rentuni hjá virkjum í fiskivinnuni.11 Intramarginala rentan er tann parturin av eyka vinninginum, sum fyritøkan vinnur, tí at hon hevur ein serligan kappingarfyrimun fram um aðrar fyritøkur, og har hesin kappingarfyrimunur ikki stavar frá fiskatilfeinginum. Her kann eitt nú vera talan um serførleikar av einhvørjum slagi. 
Um uppboðssølan verður samanborin við tilfeingisgjøld annars, hevur hon eisini tann fyrimun, at ikki er neyðugt hjá tí almenna at gera eina meting av tilfeingisrentuni og áseta eitt gjald við støði í hesi meting, tí hetta ásetir vinnan á uppboðssøluni. 
Uppboðssølan kann somuleiðis tryggja, at mest møguligt av tilfeingisrentuni endar í landskassanum, men hetta er tó treytað av, at kapping fæst á uppboðssølumarknaðinum. Hetta er somuleiðis knýtt at, hvussu uppboðssølan verður løgd til rættis. 
11 Hugtakið intramarginal renta er nærri viðgjørt í frágreiðingini hjá Búskaparráðnum frá heysti 2014. 
75 
Arbeiðssetningurin leggur upp til avmarkingar á uppboðssølumarknaðinum, eitt nú í mun til útlendska luttøku á uppboðssøluni, og tílíkar avmarkingar føra til minni kapping um tilfeingið og kunnu hava við sær, at ein minni partur av tilfeingisrentuni endar í landskassanum. Tá ið fáir aktørar eru við í uppboðssøluni, økist vandin fyri strategiskum atburði, ið kann føra til ymisk úrslit og ikki neyðturviliga føra tilfeingisrentuna í landskassan. Her nýtist ikki at vera talan um beinleiðis avtalað spæl, men hinvegin finnast fleiri dømir, har luttakarar í uppboðssølum eru komnir til tigandi semjur, og í tílíkum førum er sjálvsagt ikki grundarlag fyri at ákæra aktørar fyri kappingaravlagandi atburð. Vansin fyri tílíkum avtalum økist við talinum av uppboðssølum og ger seg serliga galdandi, tá somu aktørar luttaka fleiri ferðir. Somuleiðis økist vansin, tá aktørar kenna hvønn annan væl. í hesum seinna føri finnast fleiri dømir um, at upplagdir vinnarar hava verið av uppboðssølum, og tí hava boðini verið nógv lægri, enn frammanundan mett 
Ein onnur avbjóðing í sambandi við uppboðssølu av fiskatilfeingi er, eins og ført varð fram omanfyri, at ein slík søla hevur við sær øktan váða fyri vinnuna. Um talan er um stutttíðarloyvir, kann tað gerast torførari at gera íløgur, tí ein kann missa loyvið innan stutta tíð. Hinvegin er fyrimunurin við stutttíðarloyvum, at tær nýtist ikki at bíða so leingi til næstu sølu. Um talan er um langtíðarloyvir, er eisini talan um øktan váða, tí tá kann tað gerast torført at spáa um framtíðarprísir o.a., ið ein bjóðari skal vita fyri at geva eitt nøktandi boð til eina uppboðssølu. Ein uppboðssøla kann sostatt vera við til at økja um váðan í eini vinnu, sum frammanundan er rakt av stórari óvissu, og henda óvissa er í sjálvum sær við til at minka um væntaðu inntøkuna frá eini møguligari uppboðssølu. 
Ein uppboðssøla skal sostatt leggjast til rættis, soleiðis at hesir vansar gerast so lítlir, sum gjørligt. Hetta verður nærri viðgjørt seinni í hesum kapitli, tá neyva tilrættisleggingin verður viðgjørd. 
7.5 Gjald fyri atgongd til tilfeingið 
Sambært arbeiðssetninginum skal nýskipanin tryggja, at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni fellur til landið. Henda áseting hevur við sær, at vinnan skal rinda fyri atgongdina til tilfeingið í størri mun, enn hon ger í dag. Her eru í høvuðsheitum tveir hættir at taka inn pening frá vinnuni: hon kann keypa sær loyvir á eini uppboðssølu, ella henni kann verða álagt at rinda tilfeingisgjald. 
Gjaldið kann skipast á ymsar hættir, og til ber eisini at taka eitt sindur av hvørjum. Sum dømi kunnu hesir hættir nevnast: 
		Nøgdargrundað gjald, har fyritøkur rinda ávíst krónutal pr. kilo. 
		Prosent av avreiðingarvirðinum 
		Gjald, grundað á úrslit 
		Normskattur, sum tekur støði í fiktivum roknskapi, har mett verður um normalan vinning í vinnuni. Tilfeingisgjøld verða tó ikki neyvari viðgjørd í hesi frágreiðing, tí arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um eina uppboðssølu, og tí verður høvuðsdentur lagdur á hetta.12 7.6 Lýsing av hugtakinum marknaðargrundaður Ein týðandi áseting í arbeiðssetninginum er, at útlutingin av fiskirættindum skal vera marknaðargrundað, og tilfeingisrentan í fiskivinnuni skal í landskassan. Hugtakið marknaðargrundað fiskivinnuskipan kann vísa til tveir partar í fiskivinnuumsitingini: reguleringina av fiskivinnuni og útlutingina av fiskirættindum. Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at útlutingin av fiskirættindum skal gerast marknaðargrundað, men um somu tíð eru ásetingar í arbeiðssetninginum, sum darva marknaðargrundaðu reguleringsamboðini. Hesi bæði hugtøk verða fyrst lýst niðanfyri. 7.6.1 Marknaðargrundað reguleringsamboð Endamálið við at regulera vinnuna er at tryggja burðardygd og effektivitet. Hetta er gjølliga viðgjørt í øðrum kapitlum í hesi frágreiðing. Munagóð regulering tryggjar sostatt, at tilfeingisrentan er so stór, sum gjørligt. Ein reguleringsskipan kann sigast at vera marknaðargrundað, um hon loyvir marknaðinum at luta loyvir til tær fyritøkur, sum eru best egnaðar 12 Sí fylgiskjal 2, har arbeiðssetningurin verður nágreinaður. 
76 

til at nýta hesi loyvir. At reguleringin er marknaðargrundað, er í nærum øllum førum ein fortreyt, um umsitingin av fiskivinnuni skal viðvirka til at gera tilfeingisrentuna so stóra, sum til ber. 
Reguleringstørvurin í fiskivinnuni uppstendur, tí at avgerðir, sum einstakir aktørar í vinnuni taka, ikki eru tær gagnligastu fyri alla vinnuna samanlagt og sostatt heldur ikki fyri samfelagið sum heild.13 Marknaðargrundað reguleringsamboð eru amboð, ið broyta atburðin hjá vinnuni gjøgnum búskaparlig insitament. Talan er um amboð, sum kunnu ávirka aktørar í vinnuni á ein tílíkan hátt, at hesir taka avgerðir, ið føra til bestu loysnina fyri alla vinnuna samanlagt. Vanligasta marknaðargrundaða reguleringsamboðið í fiskivinnuumsiting eru umsetiligar eginkvotur, sum kunnu tryggja eina høga tilfeingisrentu, tó undir ávísum fortreytum. Ein marknaðargrundað reguleringsskipan er sostatt ein skipan, sum regulerar vinnuna á slíkan hátt, at hon ikki ovfiskar stovnarnar, og sum í sambandi við hesa regulering ikki ásetir aðrar forðingar fyri effektiviteti í vinnuni annars. 
7.6.2 Marknaðargrundað útluting av fiskirættindum 
Grundleggjandi úrslit í búskaparfrøðini staðfestir, at endaliga allokeringin (og sostatt effektiviteturin) á einum marknaði er ikki knýtt at upprunaligu útlutingini. Uttan iva er hetta beinleiðis orsøkin til, at allokeringin ikki hevur havt líka stóran búskaparligan áhuga sum eitt nú reguleringin av fiskivinnuni. Tað er tó lítil ivi um, at úr einum samfelagsligum sjónarhorni hevur útlutingin stóran týdning. Viðgerðin, sum útlutingin fær í almenna rúminum, er greitt boð um hetta. 
Ein útlutingarskipan kann sigast at vera marknaðargrundað, um ein og hvør kann luttaka á einum gjøgnumskygdum marknaði fyri fiskirættindir. Marknaðurin kann tryggja, at landið aftur fyri rættindini fær tann pening, sum svarar til virðið á rættindunum, við teirri fortreyt, at talan er um eina vælvirkandi kapping. Ein slík skipan er eisini marknaðargrundað, tí leikararnir í vinnuni sjálvir áseta, hvat teir halda virðið á brúksrættindunum er. 
Eitt dømi um fiskivinnuskipan, sum ikki uppfyllir kravið um at vera marknaðargrundað (í mun til bæði útluting og regulering), er ein skipan, har loyvir verða lutað út til fyritøkur við støði í t.d. søguligum rættindum, og har ymiskar forðingar verða settar fyri at víðariselja rættindini. í hesum dømi ber ikki til at tryggja, at tað eru tey effektivastu reiðaríini, sum fáa loyvini. Eru loyvini hinvegin fult umsetilig, kunnu tey verða víðariseld til reiðarí, sum eru effektivari enn tey, sum upprunaliga fingu loyvini. Ein tílíkur handil er til fyrimunar fyri báðar partar. Sostatt nýtist søgulig ella politisk/fyrisitingarlig útluting ikki at ávirka effektivitetin í vinnuni. Hetta er tó treytað av lágum transaktiónskostnaði, soleiðis at fyritøkur lættliga kunnu handla loyvir sínámillum. 
Omanfyri varð ført fram, at søgulig ella politisk/fyrisitingarlig útluting í sjálvum sær ikki er ein forðing fyri búskaparligum effektiviteti (um loyvir eru fult umsetilig), men hinvegin hevur søgulig ella politisk útluting aðrar vansar við sær, eitt nú í mun til ójavna í ríkidøminum hjá aktørum í vinnuni og teimum, sum fóru út úr vinnuni. 
Mangan verða orðini uppboðssøla og marknaðargrundað skipan nýtt sum samheiti. Hetta er ikki heilt rætt, tí uppboðssølan skal eisini uppfylla nakrar treytir, um hon skal sigast at vera marknaðargrundað. Ein treyt er, at uppboðssøluhaldarin má tryggja, at kappingin millum aktørarnar á uppboðssøluni er so jøvn, sum til ber. Sum heild kann ein uppboðssøla innihalda so mikið nógvar avmarkingar, at spurnartekin kann setast við, um hon er marknaðargrundað. Um treytirnar í eini uppboðssølu eitt nú áseta, at einans verandi aktørar í vinnuni kunnu bjóða, og at vinnan eftirfylgjandi heldur ikki kann broyta býtið av loyvum, kann tað gerast torført at grundgeva fyri, at marknaðarkreftirnar eru nóg fríar til at tryggja eina effektiva fiskivinnu. Ein uppboðssøla tryggjar tí ikki effektivitet í sjálvum sær, tað mugu nakrar fortreytir vera til staðar fyrst. Ein fortreyt er  eins og víst varð á omanfyri  at loyvini eru umsetilig. Somuleiðis skal tilrættisleggingin av uppboðssøluni liva upp til nakrar treytir fyri at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum, eins og hon skal forða fyri feilallokering av fiskiveiðirættindum.14 
Samanumtikið kann sigast, at ein fiskivinnuskipan, ið er marknaðargrundað í mun til bæði útluting og regulering, er ein fiskivinnuskipan, har útlutingin av kvotum ikki er beinleiðis á politiskum hondum, men har ein marknaður fyri loyvir ger av, hvørjar fyritøkur fáa loyvini og fyri hvønn prís. Harumframt inniheldur ein marknaðargrundað skipan fáar ella ongar avmarkingar í mun til luttøku og víðarisølu av hesum loyvum. 
13 Sí t.d. kap. 4 og 5 fyri at fáa eina gjølligari viðgerð av stovnsrøkt og burðardygd.14 Feilallokering av rættindum vísir til ta støðu, at ein fyritøka vinnur eitt loyvir á uppboðssøluni, hóast fyritøkan ikki er effektivasta fyritøkan á marknaðinum til at nýta hetta loyvir. 
77 
7.7 Metingarkriteriir fyri útlutingarskipanir 
Ymiskir útlutingarleistir kunnu sammetast við støðið í ásettum metingarkriterium. Her skal fyrst vísast á, at metingarkriteriini, sum eru nevnd niðanfyri, eru uppsett í tilvildarligari raðfylgju, og fleiri teirra eru knýtt saman. Fylgjandi fimm kriteriir kunnu eitt nú nýtast sum metingarstøði: 
		Gjald fyri fiskirættindir 
		Atgongd til vinnuna 
		Ættarliðsskifti og skuldarbinding 
		Støðug vinnuviðurskifti 
		Møguleikin at gera broytingar í skipanini 7.7.1 Gjald fyri fiskirættindir Tilfeingisgjøld eru gjøld, sum verða tikin av tilfeingisrentuni í vinnuni. Henda rentan kemur til sjóndar orsakað av avmarkaðari atgongd til vinnuna (t.e. avmarking við eitt nú kvotum), og um talan var um frítt fiskarí, var eingin (aktuell) tilfeingisrenta í vinnuni. Tilfeingisrentan verður roknað sum vinningur oman fyri ein ásettan normalan vinning. Tilfeingisrentan er tó ikki einans eitt ástøðiligt hugtak, men kemur greidliga til sjóndar í vinnuligum virksemi nærum dagliga, eitt nú í sølum av skipum/loyvum og stórum roknskaparligum vinningi í pørtum av fiskivinnuni. Ein høg tilfeingisrenta er bæði tekin um dugnaskap í vinnuni og um munadygga umsiting frá almennari síðu. Føroya fólk kann tryggja sær lut í tilfeingisrentuni á ymiskan hátt. í núverandi skipan fær landið ein part av tilfeingisrentuni gjøgnum tilfeingisgjøld, sum eru áløgd pørtum av vinnuni at gjalda. Landið kann eisini tryggja sær ein part av tilfeingisrentuni við at luta út fiskiloyvir á uppboðssølu. Viðgerðin í hesi frágreiðing tekur í stóran mun støði í tí politiska ynskinum um, at størri partur av tilfeingisrentuni skal falla aftur til landið. Stødd á skatti er í stóran mun ein politiskur spurningur. Kortini kunnu ymiskir skattir nágreinast fyri ymiskar dygdir, sum hesir hava, og við støði í hesum kann vísast á, at gjøld, sum verða løgd á tilfeingisrentuna, hava nakrar fyrimunir fram um onnur gjøld, ið verða løgd á einstaklingar og vinnur í Føroyum. Eitt tilfeingisgjald ávirkar ikki atburð eins og t.d. skattir á inntøku ella nýtslu. Um tilfeingisgjaldið er stórt og tekur alla tilfeingisrentuna úr vinnuni, hevur vinnan kortini nóg mikið eftir til at draga til sín dugnaliga arbeiðsmegi og nøktandi kapital og kann framhaldandi gera allar tær íløgur, sum gagna henni. At vinnan hevur nøktandi avkast til at gera skynsamar íløgur og draga til sín arbeiðsfólk er vanlig treyt fyri at reka vinnuligt virksemi, og hetta skal ikki samanberast við tilfeingisrentu ella yvirnormalan vinning. Sostatt ávirka gjøld á tilfeingisrentuna ikki atferðina hjá vinnuni stórvegis, um hesi verða løgd væl til rættis. Skattir á inntøku og nýtslu eru hinvegin skattir, sum ávirka atferð hjá íbúgvum, og sum hava við sær, at einstaklingar taka øðrvísi avgerðir, enn teir annars høvdu gjørt. Arbeiðsmegin kann eitt nú gera av at flyta í onnur lond, um ov nógvur skattur verður lagdur á hana samanborið við skattin aðrastaðni. At føroyska arbeiðsmegin er flytfør, er væl kent. Gjald lagt á tilfeingisrentuna kann hinvegin ikki hava við sær, at fyritøkur flyta í onnur lond og taka tilfeingið við sær. Sostatt er sannlíkt, at avleiðingin av tilfeingisgjøldum er minni enn avleiðingin av at skatta t.d. arbeiðsmegina. 7.7.2 Atgongd til vinnuna í arbeiðssetninginum er ásett, at atkomuligheitin til vinnuna skal betrast. Góð atkomuligheit til vinnuna er í samsvari við grundhugsanina handan føroysku fiskivinnuumsitingina, sum greitt staðfestir, at fiskatilfeingið er ogn Føroya fólks. Flestu vinnur hava eina ávísa gátt, sum nýggir aktørur mugu sleppa uppum fyri at koma inn í vinnuna. í nógvum vinnum krevst stórur byrjanarkapitalur fyri at starta upp, og fiskivinnan er ein teirra. Teir partar av fiskivinnuni, sum standa seg væl búskaparliga og sostatt hava eina høga tilfeingisrentu, skulu sjálvsagt hava eina rættiliga stóra pengaupphædd, um teir skulu keypast úr vinnuni. Tá ið tilfeingisrentan verður tikin inn í landskassan, er hetta við til at minka um virðini á hesum fiskiloyvum, og sostatt gerst bæði lættari og sjálvsagt eisini minni áhugavert at koma inn í fiskivinnuna. Verða møguleikarnar at víðariselja fiskirættindir avmarkaðir, minkar hetta um møguleikan hjá nýggjum aktørum at sleppa inn í vinnuna  eisini í eini fiskivinnu við uppboðssølu. Sum heild er tað ein fortreyt fyri virkna kapping á einum og hvørjum marknaði, at tað er lætt at sleppa inn í vinnuna, tí hóttanin um uttanífrákomandi aktørar er tá við til at skapa eina kapping millum verandi fyritøkur, sjálvt um tær eru fáar. 
78 
Kappingin í fiskivinnuni er tó í stóran mun á altjóða støði. Tað almenna nýtist sostatt ikki at verja føroyska brúkaran ímóti høgum prísum, tí føroyskar fyritøkur skulu kappast á einum altjóða marknaði, har hesir prísir verða avgjørdir. 
Kapping, og sostatt eisini góð atgongd til vinnuna, hevur serliga stóran týdning, um ein uppboðssøla verður sett í verk. Eru fáir aktørar á uppboðssølumarknaðinum, økjast líkindini fyri, at uppboðssølan ikki fær tilfeingisrentuna inn í landskassan, eins og ásett er í arbeiðssetninginum. 
7.7.3 Ættarliðsskifti og skuldarbinding 
ókeypis fiskiveiðirættindi kunnu hava avbjóðingar við sær, tá ættarliðsskiftir fara fram í vinnuni. Hetta sama er galdandi, um tilfeingisrentan er lágt sett. Omanfyri varð ført fram, at høg tilfeingisrenta í vinnuni hevur við sær, at stórar upphæddir skulu skifta hendur í sambandi við eigaraskiftir. Ein avleiðing av hesum er, at nýggjar fyritøkur verða skuldarbundnar. Verða loyvir útlutað til fyritøkur í óendaliga tíð, eiga vit at falda árliga virðið á eini kvotu við 13,5 fyri at finna fram til nútíðarvirðið á kvotuni.15 Hetta merkir, at um tilfeingisrentan fyri allan flotan t.d. er 1 mia. krónur árliga, er virðið á kvotunum 13,5 mia. krónur.16 Hetta er tó treytað av, at rentukravið er 8 prosent. Nútíðarvirðið er sjálvsagt minni, um loyvir ikki verða lutað út í óendaliga tíð, men fyri ásett áramál. 
Mangan verður ført fram, at gjøld fyri fiskirættindir eins væl kunnu hava við sær eina skuldarbundna fiskivinnu, og at skuldin í vinnuni ikki kann minka, um vinnan skal rinda meira fyri tilfeingið til landskassan gjøgnum eina uppboðssølu. Hetta nýtist tó ikki vera rætt, tí uppboðssølur kunnu fyriskipast á ymiskan hátt, og her er kanska serliga áhugavert, hvussu gjaldingin verður skipað. Gjaldið fyri fiskirættindir kann rindast, eftir at fiskurin er fiskaður (í øllum førum partvíst), og í hesum førum kann skuldin í vinnuni minka, tí veiðirættindini ikki skulu fíggjast. 
7.7.4 Støðug vinnuviðuskifti 
Fiskivinnan er merkt av stórum óvissum, og kapitaltørvurin er somuleiðis stórur. Umsitingin av fiskivinnuni eigur so vítt gjørligt ikki at økja óneyðugt um hesa óvissu. 
Siktbari (forudsigbarhed) hevur stóran týdning fyri fígging og sostatt eisini íløguhugin í vinnuni. Siktbari merkir eitt nú, at fyritøkur hava eina ávísa vissu fyri, at kvotur eru tøkar í framtíðini. Um fyritøkur einans hava rættindini at fiska í stutt tíðarskeið, er grundarlagið neyvan nøktandi fyri at fáa til vegar neyðuga fígging. Hava fyritøkur ikki vissu fyri, at ein ávísur prosentpartur av hámarksveiðuni fellur teimum í lut komandi árini, kann hetta somuleiðis hava við sær, at búskaparliga skynsamar avgerðir ikki verða tiknar. Hetta kann eitt nú koma fyri, um talan er um kostnaðarmiklar avgerðir, sum einans gagna fyritøkuni yvir longri tíð og ikki hava nakran vinning við sær í nærmastu framtíð.17 
Hetta metingarkriterii gevur nakrar ábendingar um, hvørji krøv kunnu setast til eina møguliga uppboðssølu, soleiðis at hon hevur lítla ávirkan á siktbarið og íløguhugin í fiskivinnuni. 
7.7.5 Møguleikin at gera broytingar í skipanini 
Týdningarmikið er, at vinna og samfelag ikki verða fastløst í eini ávísari skipan, men at hon kann broytast, um tørvur er á tí. Um loyvir verða givin til verandi fyritøkur í óendaligt tíðarskeið, er hetta talan um eina skipan, sum er torfør at broyta. Hetta metingarkriterii er í ávísan mun í andsøgn við kravið um støðug vinnuviðurskifti, og tí skal ein millumvegur finnast. 
7.8 Tættir í eini uppboðssøluskipan 
Ein uppboðssøluskipan eigur, í tann mun tað er gjørligt, at hava fyrilit fyri teimum vansum, sum eru umrøddir í hesi frágreiðing. Hesir vansar eru t.d. vantandi kapping á uppboðssølumarknaðinum og øktur váði fyri vinnuna. 
Tað finnast ymiskir tættir í uppboðssøluskipanini, sum støða skal takast til, og hesir tættir verða lýstir niðanfyri. Royndir við uppboðssølum í øðrum londum siga okkum, at hesir tættir kunnu samanlagt gerast avgerandi fyri, um ein uppboðssøla kann gerast ein partur av føroysku fiskivinnuni langt fram í tíð.18 
15 Nútíðarvirðið á eini kvotu, sum verður latin í óendaliga tíð, verður definerað sum != !!! ! ! , har  er rentukrav, og  er árligt virði á kvotuni. Við at nýta roknireglur fyri geometriskar røðir, kann hetta umskrivast til  = !!!  . !!! 
16 í frágreiðingini hjá Búskaparráðnum frá heysti 2014 varð mett, at optimala tilfeingisrentan fyri allan flotan var umleið 1 mia. kr. Hetta er sostatt ein meting av tilfeingisrentuni, um umsitingin av stovnunum er burðardygg. Stór óvissa er sjálvsagt tengd at hesum tali.17 Eitt dømi um hetta kann vera branding.18 Royndir við uppboðssølum í øðrum royndum verða lýstar í kap. 7.11. 
79 
Tá ið ein uppboðssøla skal leggjast til rættis, er tað ein røð av avgerðum, sum skulu takast. Uppboðssøluástøðir og neyvari tilrættislegging eru gjølliga lýst í kap. 7.9, og har verður eisini kjakast um ymiskar tættir í eini uppboðssøluskipan. 
Hvussu stórur partur skal á uppboðssølu? 
Fyrst skal støða takast til, hvussu stórur partur av samlaðu kvotunum skal um eina uppboðssølu. Her skal eisini støða takast til tey ymisku fiskasløgini, og um ymiskar skipanir skulu setast í verk fyri ymisk fiskasløg. Tað kann hugsast, at uppboðssøla er betur egnað til ávís fiskasløg enn onnur, og meginreglan her er, at vælvirkandi uppboðssøla hevur sum fortreyt, at kappingin á marknaðinum er nøktandi. 
A 
BC 
Mynd 7.1. Dømi um einki fall í rættindunum (A) og síðan niðanfyri dømir um linjurætt fall (B) og dømi um eksponentielt fall (C) í stødd á rættindum. 
Sambært arbeiðssetninginum skulu øll fiskirættindir um eina uppboðssølu í nýggju skipanini, og sostatt stóð tað ikki til nevndina at viðgera, hvussu stórur partur av kvotunum skal um eina uppboðssølu. Talan kann kortini vera um eina skiftistíð, áðrenn endaliga skipanin kemur at virka til fulnar. 
80 

Hvussu skulu útbjóðaðu eindirnar leggjast til rættis? 
Fiskirættindir, sum verða seld um eina uppboðssølu, kunnu leggjast til rættis á ymiskan hátt.Her ber til at selja rættindir, sum hava ávísa gildistíð, og sum eru óbroytt í stødd tey árini, tey eru galdandi (tó regulerað fyri broytingum í heildarkvotuni). Sum dømi kann nevnast, at ávís fyritøka vinnur rættin at fiska 5 prosent av svartkjaftakvotuni í 10 ár, og tá ið hesi 10 árini eru farin, missir fyritøkan henda partin av samlaðu kvotuni, og parturin fer aftur á uppboðssølu. Verður hesin háttur valdur, skal gerast av, hvussu langa gildistíð, rættindini skulu hava. Eitt dømi er sett upp í mynd 7.1 (A). 
Ein annar møguleiki er, at rættindini minka í stødd árliga. Her kann t.d. verða talan um linjurætt fall ella eksponentielt fall. Eitt dømi um linjurætt fall er, at ein fyritøka vinnur rættin at fiska 5.000 tons av svartkjafti árliga, men at kvotan minkar 500 tons hvørt árið og sostatt kemur niður á 0 tons eftir 10 árum. Hetta dømið er tó einfaldað við at nýta ta fortreyt, at heildarkvotan er óbroytt. Eitt dømi um eksponentielt fall er, at allar kvotur hjá øllum fyritøkum minka 10 prosent um árið  sama nær tær vórðu keyptar. 
Hesi dømir eru sett upp í mynd 7.1, har dømi B vísir eina kvotu, sum minkar linjurætt yvir 10 ár; t.e., at árliga fallið er 10 prosent av upprunakvotuni, sum varð keypt á uppboðssøluni við teirri forteyt, at heildarkvotan er óbroytt í tíðarskeiðnum. í dømi C minkar kvotan eksponentielt við 10 prosentum hvørt ár; t.e., at árliga fallið er 10 prosent í mun til kvotuna árið fyri, og sostatt er helvtartíðin í hesum føri uml. 6,6 ár. 
Ein fyrimunur við at loyvir minka í stødd hvørt ár, er, at fyritøkur hvørt ár noyðast út á uppboðssøluna fyri at varðveita sín fulla part av heildarkvotuni, og hetta tryggjar ein ávísan handil hvørt ár á uppboðssølumarknaðinum. Eksponentielt fallandi kvotur hava somuleiðis tann fyrimun, at rættindini ikki hava eina ávísa áralongd, og hetta er ein greiður fyrimunur í mun til handfaringina av hesum loyvum. 
Um eksponentiell minking verður vald, skal støða takast til, hvussu stórur partur skal fara um uppboðssøluna árliga. Harumframt kann hugsast, at rættindir, sum minka eksponentielt, skulu kortini hava eina longd. Hetta kann gerast við at áseta, at tá ið kvotan er komin niður á ávíst tonsatal, fellur hon burtur, og á henda hátt gerast rættindini endalig við eini tílíkari skipan. Uttan tílíka áseting eru rættindini óendalig, men ganga kortini móti null. 
Harumframt skal støða takast til, um uppboðssøluhaldarin skal býta samlaðu kvotuna fyri ávíst fiskaslag sundur í lutir, ella um talan skal vera um uppboðssølu, har lutirnir verða settir á uppboðssølumarknaðinum (eins og í eindarprísuppboðssølu). Hetta og ein røð av øðrum tættum í sambandi við neyvu tilrættisleggingina av uppboðssøluni er gjølligari umrøtt í kap. 7.9. 
Hvussu skal gjaldingin leggjast til rættis, og hvat skal boðið vera? 
Gjaldingin kann skipast soleiðis, at fyritøkan rindar fyri rættin frammanundan, t.e., við harmarsslag. Ein møguligur vansi við hesum er, at hetta kann seta stórt krav til gjaldførið hjá fyritøkuni, serliga um talan er um langtíðarrættindir. Goldið kann eisini verða so hvørt, sum fiskað verður, til dømis eftir hvørja avreiðing ella nakrar ferðir árliga. Um krav verður sett um bankatrygd, hevur eitt gjald aftaná at fiskað er tó neyvan nakrar fyrimunir fyri fyritøkuna. Hetta er tí, at í fíggjarligum høpi er lítil og eingin munur á bankatrygd og tøkum peningi hjá ávísari fyritøku. 
Tá rindað verður eftir avreiðing ella árliga, kann gjaldið verða ávirkað av fiskaprísinum í hesum tíðarskeiðnum. í kap. 7.9.5 verða ymiskir hættir umrøddir fyri at minka um váðan hjá fyritøkum, ið luttaka á uppboðssøluni, og har verður serliga umrøtt, hvussu gjaldið skal leggjast til rættis fyri at minka um váða, sum stendst av príssveiggjum á marknaðinum. 
Um fyritøkur rinda eftir avreiðing, er neyðugt at áseta, at tær eisini skulu rinda eina upphædd, hóast fiskurin ikki verður fiskaður. Hetta er fyri at forða fyri, at fyritøkur keypa fisk á uppboðssøluni í stórum mongdum fyri at halda kappingarneytum úti av marknaðinum. Her kann ásetast, at fyritøkan skal rinda ein høgan prosentpart av virðinum, hóast kvotan ikki verður fiskað. 
Hvørji skulu kunna bjóða, og hvørjar treytir skulu setast teimum? 
Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at eingin útlendskur eigaraskapur skal vera í føroysku fiskivinnuni, og harumframt skal tryggjast, at ræðisrætturin er á føroyskum hondum. Hvussu henda áseting skal handhevjast, og hvørjar avleiðingar, hon hevur, er viðgjørt í kap. 8. í sama kapitli eru eisini lýstar fleiri treytir, ið kunnu setast teimum, sum bjóða. Tað er í øllum førum greitt, at eingin útlendsk fyritøka sleppur at bjóða upp á føroysk fiskirættindir á uppboðssølu, um henda áseting í arbeiðssetninginum skal fylgjast. Hetta hevur eitt nú ta avleiðing, at kappingin á uppboðssølumarknaðinum 
81 
verður meira avmarkað. Hinvegin hevur henda áseting tann fyrimun, at vit tryggja ein ávísan serkunnleika innan fiskivinnu í Føroyum, sum ikki kann vera til staðar, um útlendingar fáa fría atgongd til at luttaka á føroyskum uppboðssølum um fiskatilfeingi. 
Tað finst eingin áseting í arbeiðssetninginum um, at manningin ikki skal rinda fyri fiskirættindir, sum verða keypt á uppboðssølu. Hetta eigur at vera eitt mál at taka upp í sáttmálasamráðingum millum avvarðandi partar á arbeiðsmarknaðinum, og nevndin metir tað ikki vera hóskandi, at lóggivið verður á hesum øki. Um lóggivið verður fyri hesum, fer hetta at hava stórar avleiðingar við sær fyri uppboðssøluna, tí í teimum pørtum av fiskivinnuni, sum hava tilfeingisrentu, liggur størsti parturin av rentuni hjá manningini19. Um manningin ikki eisini rindar fyri atgongdina til tilfeingið, verður kappingin ójavnari millum bólkarnar, umframt at boðini á uppboðssøluni verða lægri, og tilfeingisrentan kemur ikki í Landskassan. 
Harumframt má støða takast til, í hvønn mun veiðibólkarnir skulu varðveitast. Búskaparliga er ikki skynsamt at gera ásetingar, sum tryggja, at veiðibólkarnir verða varðveittir í líka stóran mun sum í dag. Hetta er við til at gera skipanina stirvnari og forðar fyri neyðugum effektivitetsframstigum í vinnuni. Sannlíkt fer hetta eisini at krevja ymiskar uppboðssølur fyri ymiskar bólkar, og í hesum føri verður kappingin á uppboðssølumarknaðinum enn meira skerd. Harumframt kemur politiska skipanin aftur tá at gera av, hvussu stórur partur av samlaðu kvotuni skal á uppboðssølu hjá ymisku bólkunum, og tí verður uppboðssølan ikki so leys av politisku skipanini, sum ynski er um sambært arbeiðssetninginum. Veiðibólkar eru gjølligari viðgjørdir í kap. 6. 
Umframt hesi atlit, eru eisini sosial ella samfelagslig atlit, sum støða skal takast til. Hesi eru eisini knýtt at veiðibólkunum omanfyri. Tílíkar ásetingar kunnu vera við til at avmarka kappingina á uppboðssølumarknaðinum, og tær eiga tí at verða væl viðgjørdar. Um farið verður yvir til eina uppboðssøluskipan, verður t.d. torførari at varðveita virksemið kring alt landið. Slíkar ásetingar eru við til at avmarka kappingina á uppboðssølumarknaðinum enn meira. 
Viðgerðin omanfyri er stutt, men bendir kortini á, at í síðsta enda er stóri spurningurin, hvat føroyska samfelagið vil hava frá síni fiskivinnu. Skulu vit fara yvir til eina fiskivinnu, sum virkar fult eftir marknaðartreytum, har reguleringin nærum einans ásetir hámarksveiðuna? Arbeiðssetningurin nýtir orðini marknaðargrundað og búskaparliga burðardygt, men kortini benda smálutirnir í arbeiðssetninginum á, at politiska skipanin kortini ikki er sinnað til at fara yvir til eina skipan, sum er fult stýrd av marknaðinum, tí fleiri av hesum smálutum eru beinleiðis í andsøgn við eina marknaðargrundaða skipan. 
Um politiska skipanin  og føroyska samfelagið sum heild  hevur eitt ynski um at luta út loyvir við uppboðssølu, er neyðugt at tillaga kringumstøðurnar samsvarandi. Samanumtikið er torført at tryggja kapping á uppboðssølu- marknaðinum, um ov nógvar bindingar verða lagdar inn í skipanina. 
Hvussu skulu kvoturnar handfarast, eftir at tær eru útlutaðar? 
í arbeiðssetninginum verður sagt, at skipanin skal tryggja, at marknaðurin er ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og privatar hinumegin. Hetta kann tulkast sum ein avmarking av umsetiligheitini í fiskivinnuni. 
Sum áður er víst á í hesum kapitli, er umsetiligheit týdningarmikil fyri effektivitetin í vinnuni. Ein viðkomandi spurningur er kortini, um neyðugt er við umsetiligheit, tá ið rættindir verða útlutað á uppboðssølu. Tað er greitt, at ein uppboðssøla ger tørvin á umsetiligheit minni, alt annað líka, men hetta er tó treytað av nøkrum heilt ítøkiligum viðurskiftum. Tann fyrsta treytin er, at rættindini ikki skulu galda í alt ov langa tíð. Er gildistíðin t.d. 10 ár, kunnu vit ikki vera viss í, at kappingarfortreytirnar ikki broytast grundleggjandi í hesum tíðarskeiði  ella í øllum førum so mikið, at ein onnur fyritøka hevði verið effektivari enn tann, sum situr á rættindunum. Eitt dømi um hetta er ein uppboðssøla, har eitt skip, sum brúkar lutfalsliga nógva olju, vinnur rættindini. Lat okkum siga, at tá ið uppboðssølan fer fram, er oljuprísurin lágur, men tvey ár seinni er hann vaksin munandi. Nú kann hugsast, at eitt annað skip, sum hevur lægri oljuútreiðslur, er betur egnað til at røkja henda fiskiskap. Ein onnur treyt er, at fyritøkur kunnu áseta mongdirnar, sum tær ynskja sær á uppboðssøluni, og hetta leggur bindingar á uppboðssøluslagið, sum verður brúkt. Samanumtikið verður ikki mett, at effektivitetur í fiskivinnuni kann tryggjast, uttan at loyvir eru umsetilig á ein ella annan hátt. 
Spurningurin um umsetiligheit snýr seg ikki einans um víðarisølu av fullu rættindunum hjá skipinum, men eisini um møguleikan hjá fyritøkum at selja smærri mongdir ímillum sín fyri soleiðis at kunnu leggja fiskiskapin betur til rættis. 
19 Kelda: Frágreiðingin hjá Búskaparráðnum, heystið 2014. 
82 
Spurningurin er harumframt, um tað við lóg ber til at steðga allari umsetiligheit fyri at forða fyri spekulatión, tí at fyritøkurnar kunnu nýta aðrar hættir at náa málinum. Eitt nú kunnu tær selja partapeningin í feløgunum við rættindum ella á annan hátt broyta samansetingina av eigarum. Harumframt kunnu fyritøkurnar brúka leigu og/ella umbýti av skipum til at umseta fiskirættindini við, um tað í loyvistíðarskeiðnum vísir seg at vera skynsamt. Tí verður torført at forða fyri umsetiligheit við lóg. 
Ein møguleiki er at gera loyvini umsetilig á einum almennum marknaði. Hetta kann tryggja betri gjøgnumskygni, og somuleiðis loyvir tað øllum fyritøkum at bjóða. Ein avleiðing er kortini, at peningur fer aftur til privat, um rættindir skulu vera umsetilig. 
Enn ein spurningur er, um fyritøkur skulu hava møguleika til at lata rættindini inn aftur til uppboðssøluhaldaran. Eru loyvir umsetilig, t.d. á einum almennan marknaði, er tørvurin fyri at lata loyvini inn aftur ikki líka stórur. Um fyritøkur rinda eftir avreiðing, kann ein fyritøka ikki fáa pening fyri kvotu, sum ikki er brúkt. Tað kann tó hugsast, at ein fyritøka skal rinda eitt ávíst minstagjald, sjálvt um hon ikki fiskar eina kvotu. í hesum føri kann talan vera um eina skipan, har fyritøkur lata kvotur inn aftur til uppboðssøluna og soleiðis sleppa undan einum parti av minstagjaldinum. Um til ber at lata loyvir inn aftur, skal gerast ein avskrivingarregla, sum lýsir, hvussu virðið á kvotuni minkar við tíðini, sum er fráliðin, síðan kvotan varð keypt. 
Skal avmarking vera á, hvussu nógv ein ávís fyritøka kann vinna á uppboðssøluni? 
Um avmarking verður sett á, hvussu nógv ein ávís fyritøka kann vinna á hvørjari einstakari uppboðssølu, er hetta sum heild við til at minka um effektivitetin í vinnuni. Ein avleiðing av hesum er, at fyritøkur ikki kunnu fáa fyrimunir av stórrakstri. Hetta kann somuleiðis vera við til at minka um kappingina á uppboðssølumarknaðinum. Hetta er viðgjørt í kap. 9. 
7.9 Tilrættislegging av uppboðssølu 
Uppboðssølur hava verið nógv nýttar seinastu árini. Hjá tí almenna hava uppboðssølur t.d. verið nýttar til at selja fartelefonloyvir og til at privatisera fyritøkur. Uppboðssølur hava serliga teir fyrimunir, at talan er um eina tilgongd, sum eggjar til kapping um vøruna, og samstundis er tilgongdin gjøgnumskygd. Talan kann vera um ein útlutingarhátt, sum hevur við sær, at landið fær serliga høgt gjald frá vinnuni. Kortini má ásannast, at fleiri uppboðssølur hava ikki virkað sum ætlað. 
Tað finst eingin eyðsýndur, rættur máti at leggja uppboðssølur til rættis uppá, men atlit mugu takast til marknaðin, sum talan er um. Tilrættisleggingin hevur serliga stóran týdning, um talið av bjóðarum kann gerast lítið, og um forðingar fyri atgongd til vinnuna kunnu gera seg galdandi. Tilrættisleggingin gerst eisini truplari, tá ið talan er um endurtakandi uppboðssølur, ikki minst, tá ið fleiri lutir skulu út á uppboðssølu heldur enn bara ein. Við hesum í huga er lítil ivi um, at ein uppboðssøla av fiskirættindum skal fyriskipast væl, og at talan er um ein torføra uppgávu. 
Eitt gjøgnumgangandi stakdømi, sum verður nýtt í hesum kapitli, eru uppboðssølurnar í Evropa av 3G-loyvum til fartelefonir.20 í 2000 vóru seks uppboðssølur av 3G-loyvum í Evropa. Uppboðssølurnar fóru fram í seks ymiskum londum, og tað var sera ymiskt, hvussu tær eydnaðust. í Týsklandi og Stórabretlandi vórðu loyvini seld fyri oman fyri 600 evrur pr. íbúgva (80 mió. dollarar samanlagt). í Italia, Hollandi, Eysturríki og Sveis vóru inntøkurnar einans 240, 170, 100 og 20 evrur pr. íbúgva. Væntaðu inntøkurnar vóru væl oman fyri hetta. Høvuðsorsøkin til lítlu inntøkurnar var, at uppboðssølurnar vóru ikki nóg væl skipaðar. 
Uppboðssølurnar av 3G-loyvum eru áhugaverdar, tí talan er í stóran mun um somu vøru, sum fer á uppboðssølu í ymisku londunum  einasta frávikið er tilrættisleggingin. Sostatt er talan um eitt stakdømi, sum á sera greiðan hátt lýsir, hvussu týðandi tað er at leggja uppboðssøluna væl til rættis. 
7.9.1 Ymisk sløg av uppboðssølum 
Fýra standardsløg av uppboðssølum hava verið nógv nýtt og greinað: uppboðssøla við hækkandi boði (eisini kallað ensk uppboðssøla og opin uppboðssøla), uppboðssøla við lækkandi boði (eisini kallað ein hollendsk uppboðssøla), afturlatin uppboðssøla við fyrstaprísi, og afturlatin uppboðssøla við næstaprísi (eisini kallað ein vickrey-uppboðssøla). Her verður greitt stutt frá teimum ymisku (høvuðs)sløgunum av uppboðssølum, og síðan verður mett um hesi uppboðssølusløg við støði í ásettum metingarkriterium. 
20 Allar lýsingar av 3G-uppboðssølunum í hesum kapitlinum eru frá Klemperer (2002). 
83 
í uppboðssøluni við hækkandi boði verður prísurin hækkaður, til bert ein bjóðari er eftir, og hesin vinnur síðan lutin til seinasta prísin, sum viðkomandi bjóðaði. Hetta er uppboðssøluslagið, sum varð nýtt, tá 17 prosent av føroysku makrelkvotuni vórðu seld á uppboðssølu í 2011, og tað varð eisini nýtt í sambandi við royndaruppboðssølurnar í ár. 
Uppboðssølan við lækkandi boði virkar júst mótsett. Uppboðssøluhaldarin byrjar á einum sera høgum prísi og lækkar hann síðan. Fyrsti bjóðarin, sum er sinnaður at góðtaka ein prís, vinnur uppboðssøluna. Hesin prísur vil alt annað líka verða hægri enn prísurin í uppboðssøluni við hækkandi boði. 
í afturlatnari uppboðssølu við fyrstaprísi skal hvør luttakari í uppboðssøluni lata inn júst eitt boð uttan at kenna boðini hjá hinum luttakarunum. Tann, sum hevur hægsta boðið, vinnur til ásetta prísin. 
í afturlatnari uppboðssølu við næstaprísi fer uppboðssølan fram næstan eins og omanfyri. Hvør luttakari letur inn eitt boð uttan at kenna boðini hjá øllum hinum luttakarunum. Tann, sum letur inn hægsta boðið vinnur, men rindar tó ikki upphæddina, sum viðkomandi bjóðaði. í staðin rindar hann næsthægsta boðið, sum kom inn til uppboðssøluna.21 
Umframt hesi standardsløg av uppboðssølum, finst ein røð av ymiskum uppboðssølum, sum ofta taka støði í einum av standardsløgunum. Eitt dømi kann vera at nýta eina uppboðssølu við hækkandi boði til einans tveir bjóðarar eru eftir og síðan skifta yvir til afturlatin boð. Enn eitt dømi um eina afturlatna uppboðssølu er eindarprísuppboðssølan, sum er nærri viðgjørd seinni í hesum kapitli, og sum eisini varð nýtt í royndaruppboðssølunum í ár. 
7.9.2 Hvørji høvuðsatlit skal ein uppboðssøluskipan taka? 
Ein væl fyriskipað uppboðssøla eigur at hava sum høvuðsatlit at forða fyri kollusión og at tryggja atgongd til vinnuna. Um fyritøkur kunnu seta marknaðarkrefturnar til viks og uppihalda eini kollusión, verða inntøkurnar frá uppboðssøluni lágar  møguliga lægri enn við eini skatting  og tilfeingisrentan fellur ikki inn í landskassan, sum ásett í arbeiðssetninginum. 
7.9.2.1 Kollusión 
Kollusión ella avtalað spæl er møguliga størsta avbjóðingin við at leggja til rættis eina uppboðssølu. Uppboðssøluslagið má virka fyri, at ein kollusión ikki kann taka seg upp. 
Ein kollusión kann vera ítøkiliga tilrættisløgd gjøgnum beinleiðis samskifti millum partarnar, men kollusión kann eisini vera eitt slag av tigandi semju. Hetta seinasta merkir, at partarnir síggja, at ávísur atburður er til fyrimunar fyri allar partar, uttan at neyðugt er at samskifta meira um hetta. 
Fýra grundleggjandi eygleiðingar kunnu gerast viðvíkjandi møguleikunum hjá luttakarum at gera eina kollusión (annaðhvørt ítøkiliga ella tigandi). Fyrsta eygleiðingin er, at ein kollusión er torførari at fremja á einari afturlatnari uppboðssølu enn undir einari uppboðssøla við hækkandi boði. Næsta eygleiðingin er, at í uppboðssølum við fleiri sølueindum eru líkindini størri fyri, at ein kollusión tekur seg upp. Triðja eygleiðingin er, at ein kollusión er torførari at fremja undir einari uppboðssølu við fyrstaprísi enn við næstaprísi. Fjórða eygleiðingin er, at ein kollusión er lættari at fremja, tá ið uppboðssølur verða endurtiknar rímiliga ofta. Grundgivið verður fyri hesum eygleiðingum niðanfyri. 
Setast kunnu upp nakrir standardspurningar fyri at finna fram til, hvussu góðan møguleika fyritøkur hava fyri at samstarva.22 
	1.	Kunnu fyritøkur lættliga finna fram til eitt effektivt býti av marknaðinum? 
	2.	Kunnu fyritøkurnar semjast um býtið? 
	3.	Er lætt hjá fyritøkum at finna fram til frávik frá avtaluni? 
	4.	Kunnu fyritøkur revsa tílík frávik? 
	5.	Kunnu fyritøkurnar forða nýggjum fyritøkum í at koma inn á marknaðin? 
21 Uppboðssøluslagið, sum Daniel Bromley skjeyt upp á ráðstevnu í Norðurlandahúsinum 4. apríl 2016, var eitt slag av afturlatnari uppboðssølu við næsta-prísi.22 Hesi punktini eru úr Klemperer (2002). 
84 

Ein standard uppboðssøla við hækkandi boði  serliga við fleiri lutum/linjum  nøktar í fleiri førum øll krøvini fyri einum samstarvi millum luttakandi fyritøkur. Eitt tílíkt samstarv kann fara fram uttan nakrar møguleikar at samskifta við aðrar bjóðarar  annað enn boðini, sjálvsagt. 
Punktini omanfyri verða nú sett í samband við eina uppboðssølu við hækkandi boði við fleiri sølulinjum: 
	1.	Lutirnir eru vanliga væl lýstir, sum ger tað lætt hjá fyritøkum at finna fram til eitt býti av marknaðinum. 
	2.	Boðini kunnu verða nýtt til at signalera uppskot um, hvussu marknaðurin skal býtast. 
	3.	Boðini hjá eini fyritøku kunnu eygleiðast alt fyri eitt av øðrum fyritøkum. Hetta hevur eitt nú við sær, at frávik kunnu staðfestast alt fyri eitt, og fyritøkan kann verða revsað av hinum fyritøkunum í samstarvinum. 
	4.	Tað eru stór sannlíkindi fyri, at til ber at revsa frávik frá avtalum, tí revsingin kann fara fram skjótt og lættliga. Harumframt er revsingin í nógvum førum ikki kostnaðarmikil í eini uppboðssølu við fleiri sølueindum. Orsøkin til hetta er, at fyritøkurnar ofta hava møguleika at tryggja sær, at prísurin verður hækkaður á eindum, sum tann fyritøkan, ið ikki helt avtaluna, skuldi vinna. 
	5.	Aðrastaðni í hesum kapitli er grundgivið fyri, at atgongdin til marknaðin er skerd í eini uppboðssølu við hækkandi boði. Sí kap. 7.9.2.2. 
Við støði í hesum fáum punktum sæst, at líkindini fyri, at ein kollusión tekur seg upp, eru størri í eini uppboðssølu við hækkandi boðum enn í eini uppboðssølu við afturlatnum boðum. Set fyri, at vit í staðin fyri hækkandi boðini hava eina afturlatna uppboðssølu. í slíkari uppboðssølu letur hvør einstakur bjóðari sítt boð inn. Hetta er samstundis endaliga boðið hjá viðkomandi, tí ikki ber til at lata nýtt boð inn. Hetta ger tað torførari at hava eina kollusión, tí fyritøkur kunnu ikki hevna seg, um ein einkult fyritøka víkir frá samstarvinum. Harumframt kunnu bjóðarar ikki longur senda signalir gjøgnum boðini, tí boðini eru ikki almenn (í øllum førum ikki, meðan uppboðssølurnar fara fram), og hvør fyritøka bjóðar bara eina ferð. 
Triðja eygleiðingin var, at ein kollusión er lættast at forða við at nýta eina uppboðssølu við fyrstaprísi heldur enn við næstaprísi. Hetta úrslit er lutfalsliga einfalt at gjøgnumhugsa. Um talan er um eina uppboðssølu við næstaprísi, er besta strategiin, at ásetti vinnarin av uppboðssøluni bjóðar eina sera høga upphædd, og restin bjóðar null ella minstaprísin. Her er samstundis torført hjá fyritøkum at víkja frá hesum samstarvi og vinna uppá hesa avgerð. Um talan hinvegin er um eina uppboðssølu við fyrstaprísi, bjóðar ásetti vinnarin eina lítla upphædd, og restin bjóðar null ella minst ásettu upphæddina, og hetta gevur øllum luttakarum uttan ásetta vinnaranum eina sera góða orsøk til at víkja frá hesi strategi og bjóða eina hægri upphædd. Alt annað líka er stendur kollusiónin veikari við eini uppboðssølu við fyrstaprísi. 
Fjórða og seinasta eygleiðingin omanfyri var, at ein uppboðssøla, sum er endurtakandi, er meira útsett fyri kollusión. Orsøkin til hetta er einføld. Bjóðarar, sum luttaka ofta í uppboðssølum saman, læra av hvør øðrum og finna yvir tíð fram til eina strategi, sum er til fyrimunar fyri allar partar. 
7.9.2.2 Atgongd til vinnuna 
Inntøkan frá eini uppboðssølu veldst sera nógv um talið av fyritøkum, sum bjóða, og hetta kann eisini hava við uppboðssøluslagið at gera. í eini uppboðssølu við hækkandi boði ber altíð til hjá einum sterkum bjóðara at yvirbjóða ein veikan bjóðara. Hetta veit veiki bjóðarin, og tí velur hann ikki at luttaka í uppboðssøluni. Er hinvegin talan um t.d. eina uppboðssølu við afturlatnum boðum, kann ein veikari bjóðari vinna á einum sterkari bjóðara, um tann sterki roynir at leggja eitt lágt boð inn. Sostatt kann hetta seinna slagið av uppboðssølu hava við sær, at eitt størri tal av bjóðarum velja at luttaka í uppboðssøluni. Her skal leggjast afturat, at í afturlatnum uppboðssølum kann ein ikki broyta boðið eftirfylgjandi.23 Sjálvsagt hevur hetta eisini við sær, at líkindini fyri, at ein minni effektiv fyritøka vinnur á eini uppboðssølu, eru størri í eini afturlatnari uppboðssølu, og hetta er ein vansi við afturlatnum uppboðssølum, har fyritøkur ikki bjóða veruligu virðismetingina. 
í Danmark var 3G-uppboðssøla í 2000. Danir høvdu einans fýra loyvir at selja og eisini fýra stórar fyritøkur, sum teir mettu fóru at bjóða upp á loyvini. í hesum føri hevði eingin kapping verið um tey fýra plássini, og tí vildi ein uppboðssøla við hækkandi boði ikki verið besta uppboðssøluslagið. Av hesi orsøk valdu danir eina afturlatna uppboðssølu (við fjórða prísi). Henda uppboðssølan eydnaðist sera væl. Ein fimta fyritøka valdi eisini at luttaka í uppboðssøluni, og hetta gav eina inntøku væl oman fyri tað, sum annars varð væntað. 
23 Hetta er til dømis viðgjørt í Vickrey (1961). 
85 
Danir gjørdu nógv burturúr fyri at tryggja, at uppboðssølan skuldi eydnast. Serfrøðingar komu úr øðrum londum fyri at ráðgeva donsku stjórnini, og høvuðsatlitið var at forða fyri avtalaðum spæli. 
í Hollandi var 3G-uppboðssølan ikki eins væl eydnað. Her var trupulleikin líka sum í Danmark, at einans fimm loyvir skuldu lutast út, og einans fimm fyritøkur vóru á marknaðinum. Kortini valdu búskaparfrøðingarnir, sum skuldu leggja uppboðssøluna til rættis, at mæla til eina uppboðssølu við hækkandi boði. úrslitið var, at inntøkan varð minni enn 1/3 av væntaðu inntøkuni. 
í 3G-uppboðssøluni í Eysturríki vórðu 12 eins lutir bjóðaðir út á uppboðssølu við hækkandi boði, og 6 fyritøkur luttóku. Hvør fyritøka kundi ogna sær meira enn ein lut, og á henda hátt var uppboðssølan øðrvísi enn uppboðssølurnar í fleiri øðrum londum. Ein sera lágur minstiprísur varð ásettur, og úrslitið gjørdist, at prísurin endaði beint oman fyri henda minstaprísin. Hvør fyritøka ognaði sær tveir lutir. Tað ber ikki til at siga, um talan var um beinleiðis avtalað spæl, tí í hesum føri, har eitt úrslit er heilt eyðsýnt, áðrenn uppboðssølan er byrjað, kann eins væl hava verið talan um tigandi samstarv. 
7.9.2.3 Javnar kappingartreytir 
Fyri at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum er týdningarmikið, at fyritøkur hava javnar kappingartreytir. Hetta eigur somuleiðis at vera eitt høvuðsatlit í tilrættisleggingini av uppboðssøluni. 
Ein beinleiðis avleiðing av hesum er, at fyritøkur verða meira javnsettar í mun til gjaldførið, og hetta kann gerast, við at fyritøkur í størri mun rinda eftir avreiðing heldur enn fyri avreiðing. Somuleiðis ber til at taka hædd fyri øðrum váðum, sum eitt nú sveiggjum í oljuprísinum. Hetta verður meira viðgjørt í kap. 7.9.5. 
Ein annar háttur at javnseta fyritøkur í mun til gjaldførið er at geva fyritøkum møguleika at lata loyvini inn aftur og fáa pening útgoldnan. í kap. 7.16 er ein lýsing av hesum leisti. 
Ein onnur avleiðing av at fyritøkur skulu hava javnar kappingartreytir er, at tað verður ikki lóggivið fyri, at manningin ikki kann taka lut í gjaldinum fyri veiðirættindini. 
7.9.2.4 Onnur møgulig atlit 
Royndirnar við uppboðssølum av fiskirættindum í øðrum londum vísa, at ein av størstu avbjóðingunum er mótstøða í vinnuni og eisini í politisku skipanini ímóti uppboðssølum24. á hoyringsfundunum við vinnuna kom eisini greitt til sjóndar, at øll umboðini vóru atfinningarsom mótvegis einum útlutingarleisti, har stórur partur fór út á uppboðssølu. Sostatt er týdningarmikið, at skipanin, sum verður sett í verk, kann standa ímóti tílíkum trýsti í tann mun, hetta er gjørligt. Spurningurin, sum ráðgevar eiga at seta sær í hesum sambandi, er hesin: hvønn týdning fær tað fyri tilmælið, um ikki øll ráð verða fylgd fullkomiliga? 
Uppboðssølan í Sveis av 3G-loyvum er eitt gott dømi um júst hetta. Búskaparfrøðingarnir, sum løgdu hesa uppboðssølu til rættis, mæltu til eina uppboðssølu við hækkandi boði og minstaprísi. í grundgevingunum viðgingu teir, at ein uppboðssøla við hækkandi boði hevði við sær størri sannlíkindi fyri kollusión, men hesin trupulleiki skuldi greiðast við at áseta eitt høgt minstagjald. 
Henda ráðgeving hevði tó ikki fyrilit fyri, at politiska skipanin í flestum førum ikki megnar at áseta høgar minstaprísir. Hóast upplýsingar eru, sum kunnu loyva teimum at áseta rímiliga effektivar minstaprísir, verður hetta mangan ikki gjørt kortini. Møguliga er fyriskiparin bangin fyri, at vøran, sum verður útboðin, ikki verður seld, ella er talan um mótstøðu ímóti uppboðssøluni generelt, og hetta ger tað torført at seta tílíkar minstaprísir í verk. Tí verða minstaprísir mangan annaðhvørt ikki settir, ella verða teir settir alt ov lágt. 
í uppboðssøluni í Sveis gjørdist úrslitið, at talið av fyritøkum minkaði niður til talið av loyvum, og prísurin á uppboðssøluni gjørdist minstiprísurin, sum varð settur alt ov lágt. Inntøkan gjørdist minni enn 1/30 av inntøkunum í Stórabretlandi og í Týsklandi og 1/50 av væntaðu inntøkuni, sum stjórnin í Sveis hevði ásett. 
Klemperer (2002) vísir eisini á onnur atlit, ið ein kann hava í huga, tá uppboðssølan skal leggjast til rættis. Afturlatnar uppboðssølur við fyrstaprísi kunnu møta ávísari mótstøðu í vinnuni. úr øðrum londum finnast eisini dømir, har vinnandi 
24 Sí kap. 7.11. 
86 

fyritøkan hevur bjóðað ein sera høgan prís  væl hægri enn næsthægsta prísin. Hetta er sjálvsagt ikki væl dámt hjá stjórum og eigarum av hesum fyritøkum. Ein kann eisini ímynda sær, at líknandi trupulleikar kunnu stinga seg upp, tá ein fyritøka letur inn eitt boð, sum er beint undir eini aðrari fyritøku, og sostatt tapir lutin. á henda hátt kann vera skynsamt at skilja boðið hjá ávísari fyritøku frá upphæddini, sum fyritøkan skal rinda. Vansin við ikki at nýta eina uppboðssølu við fyrstaprísi er, at tað kann vera torført at fáa politisku skipanina og onnur at skilja, hví ein aktørur skal rinda minni, enn viðkomandi hevur bjóðað. 
Tá ið uppboðssølur av fiskirættindum verða umrøddar, er talan um endurtakandi uppboðssølur  loyvini, sum verða útlutað, eru jú tíðaravmarkað. Tess styttri tíðarskeið, rættindini eru galdandi, tess oftari skulu uppboðssølur haldast. Tá uppboðssølur eru endurtakandi, er vansin fyri kollusión serliga stórur, tí um uppboðssølurnar verða endurtiknar ofta, økir hetta um møguligu signalini og revsingarmøguleikarnar hjá fyritøkunum. Ein møgulig avtala millum partarnar um at halda ein lágan prís kann í hesum føri gerast serliga støðug ella haldfør, eins og víst varð á omanfyri. 
7.9.3 Tillagingar fyri at minka um líkindini fyri kollusión 
Kann uppboðssølan við hækkandi boði gerast meira haldfør? Omanfyri verður víst á, at uppboðssølur við hækkandi boði eru serliga sárbærar í mun til kappingaravlagandi atburð hjá luttakandi aktørum. Tað er kortini týdningarmikið at vísa á, at ein uppboðssøla við hækkandi boði eisini hevur fleiri fyrimunir við sær. Eitt nú er rættiliga sannlíkt, at vinnandi fyritøkan er tann rætta, t.e. tann fyritøkan, sum kann framleiða vøruna til tann lægsta kostnaðin o.s.fr. 
Tað er møguligt at seta í verk ymisk atlit, sum kunnu gera eina uppboðssølu við hækkandi boði meira haldføra. Til ber at áseta ein minstaprís, og hetta er eitt vanligt amboð, sum verður nýtt í sera nógvum uppboðssølum. Eitt annað dømi um eitt tílíkt atlit er at lata boð vera ónavngivin, eins og gjørt varð í føroysku uppboðssøluni av makreli í 2011. Eisini kann tað vera eitt gott hugskot ikki at almannakunngera tal av fyritøkum, sum luttaka í uppboðssøluni  hvørki áðrenn, undir ella aftan á uppboðssøluna. Hesar loysnir gera kortini ikki uppboðssølu við hækkandi boði heilt haldføra, men tær minka um vansarnar. 
Ein annar viðkomandi spurningur er, hvussu vit kunnu tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum. Her finnast ymisk amboð, sum kunnu nýtast. Fyri at forða fyri, at einans fyritøkur, ið hava bestu atgongdina til fíggingina, kunnu bjóða upp á fiskirættindini, kann eisini ásetast, at gjaldið ikki skal rindast, fyrr enn fiskurin verður landaður. Ein møgulig atfinning móti hesum seinasta er, at fyritøkur kunnu keypa meira kvotur, enn tær enda við at fiska. Her kann til dømis vera talan um eina stóra fyritøku, sum ikki ynskir kappingarneytar. Henda avbjóðing kann tó greiðast við at lata fyritøkur rinda eitt gjald, tá ið hamarin fellur, og síðan restina, tá fiskurin er fiskaður, ella møguliga at áseta eitt minstagjald, sum skal rindast, eisini um kvotan ikki verður fiskað. Her er talan um atlit, sum kann økja um kappingina á marknaðinum og sostatt gera eina kollusión minni sannlíka. 
Samanumtikið kann sigast, at tað eru nøkur høvuðsatlit, sum tilrættislegging av eini uppboðssølu skal taka. Ymiskt er tó, hvussu viðkomandi hesi atlit eru, og hetta veldst um ítøkiliga marknaðin, sum verður umhugsaður. Um talið av bjóðarum er stórt, og atgongdin er góð til vinnuna, hevur uppboðssøluslagið minni týdning, men um hesar fortreytir ikki eru til staðar, liggur meira arbeiði fyri framman, tá ein uppboðssøla skal fyriskipast. Tá ið ræður um uppboðssølur av fiskatilfeingi í Føroyum, er sannlíkast, at kappingin ikki er stór, og tí fær tilrættisleggingin størri týdning. 
7.9.4 Uppboðssølur við fleiri lutum 
Tilrættisleggingin av uppboðssøluni verður truplari, tá fleiri lutir skulu seljast á uppboði. Uppboðssølurnar gerast somuleiðis munandi torførari at leggja til rættis, tá ið einstakar fyritøkur kunnu ogna sær fleiri lutir hvør. Hetta er týdningarmikið at hava í huga, og tí kunnu úrslit frá uppboðssølum við fleiri lutum, har keyparar einans eru áhugaðir í 0 ella 1 luti av vøruni, ikki førast yvir til tílíkar uppboðssølur. í hesum kapitli verða einans høvuðsúrslitini stutt gjøgnumgingin, men víst verður til eitt nú Milgrom (2004) og Krishna (2002), um ein vil hava gjølligari viðgerð av hesum evni. 
Fyrst má uppboðssøluhaldarin gera av, um talan skal vera um fleiri sølulinjur, líka sum í útboðnum av makrelkvotum í 2011 og opnu uppboðssølunum í ár, ella um talan skal vera um bara eina uppboðssølu, líka sum í afturlatnu uppboðssølunum í ár. Ein annar nærliggjandi spurningur er, um fyritøkur sjálvar skulu seta støddina á lutunum og sostatt eisini tal av lutum á uppboðssøluni sjálvari. 
Ein fyrimunur við at lata marknaðin áseta tal av lutum, eins og í eindarprísuppboðssøluni, sum verður lýst niðanfyri, er, at torført kann vera hjá einum uppboðssøluhaldara at áseta tal av lutum. Hetta er tó ikki ein trupulleiki, um loyvir eru umsetilig aftan á uppboðssøluna, tí umsetiligheit tryggjar effektivitet, hóast ein tillagingartíð kann koma fyri. Um loyvir hinvegin ikki eru fult umsetilig, svarar hetta til, at uppboðssøluhaldarin skal gera av, hvussu nógvar fyritøkur skulu vera á marknaðinum. 
87 
Ein vansi við at nýta uppboðssølusløg, har fyritøkurnar sjálvar avgera stødd og tal av lutunum, er, at hesar uppboðssølur kunnu gerast fløkjaligar, og hetta kann vera ein vansi fyri bæði uppboðssøluhaldaran, sum í hesum føri er landið, og fyri fiskivinnufyritøkurnar. Størsti vansin við tílíkum uppboðssølum er tó, at tær geva verri líkindi fyri, at fyritøkur bjóða veruligu virðismetingina. Hetta er útgreinað í komandi brotinum um eindarprísuppboðssølur. 
7.9.4.1 Eindarprísuppboðssøla (uniform-price auction) 
Tá ið talan bara er um eina uppboðssølu, sum skal luta út allar lutirnar til ymiskar aktørar, kann hetta eisini fyriskipast á ymiskan hátt. Ein møguleiki er at lata fyritøkur rinda prísin, sum hesar hava bjóðað. Ein annar møguleiki er at nýta uppboðssøluna til at áseta ein prís, sum allar fyritøkur rinda, t.e., at allar fyritøkur rinda sama prís. Uppboðssølur, har vinnandi fyritøkur allar rinda sama (eindar)prís, verða vanliga nevndar eindarprísuppboðssølur. í eindarprísuppboðssøluni, sum verður umhugsað her, verður tal av lutum ásett á uppboðssøluni sjálvari. 
Ein eindarprísuppboðssøla kann verða skipað soleiðis, at hvør bjóðari ásetir, hvørjar prísir viðkomandi vil rinda í afturlatnum boði fyri ymiskar eindir av eini vøru (t.e., at viðkomandi bjóðar eina eftirspurningsfunktión). Síðan verður vøran seld fyri sama prís til allar fyritøkurnar. Hesin prísur kann vera lægsta vinnandi boðið ella hægsta tapandi boðið. 
Hetta slag av eindarprísuppboðssølu verður neyvari lýst við einum dømi, sum tó er einfaldað soleiðis, at hvør fyritøka einans letur inn eitt boð. Her er talan um sama slag av uppboðssølu, sum varð nýtt í afturlatnu uppboðssølunum í summar. í hesum dømi er kvotan ásett til 30, og til samans 7 fyritøkur lata boð inn á uppboðssøluni. Fyritøkurnar bjóða allar prís og mongd, sum lýst niðanfyri í talvuni, har fyritøkurnar eru raðfestar við hægsta boðnum ovast. 
Her sæst t.d., at fyritøka A vil bjóða upp á 10 eindir og er sinnað at rinda 5 krónur fyri hvørja eind. Tá ið boðini eru raðfest frá hægsta prísi til lægsta prís, eins og í talvuni omanfyri, verða mongdirnar lagdar saman: 
Fyritøka 
Mongd 
Prísur pr. eind 
A 
10 
5,00 
B 
8 
4,50 
C 
6 
4,30 
D 
11 
4,00 
E 
8 
3,10 
F 
7 
2,50 
G 
4 
2,00 
Fyritøka 
Mongd 
Prísur fyri eindina 
Eindir (samanlegging) 
A 
10 
5,00 
10 
B 
8 
4,50 
18 
C 
6 
4,30 
24 
D 
11 
4,00 
35 
E 
8 
3,10 
43 
F 
7 
2,50 
50 
G 
4 
2,00 
54 
útlutast kunnu einans 30 eindir, og sostatt kann fyritøka D ikki fáa allar sínar eindir, tí so kemur samlaða kvotan upp á 35 eindir. Tí fær fyritøka D tilboð um 6 eindir heldur enn 11, sum fyritøkan upprunaliga bjóðaði uppá. Fyritøkurnar rinda allar ein prís á 4 krónur fyri hvørja eind. 
Fyrimunurin við hesum uppboðssøluslagi er heilt einfalt, at allar fyritøkur rinda sama prísin. Hetta er lættari hjá bæði uppboðssøluhaldara og keypara at góðtaka í nógvum førum. Tá ið tvær fyritøkur keypa eina identiska vøru fyri ymiskan prís, kann uppboðssøluhaldarin hava torført við at grundgeva fyri, júst hvør orsøkin skal vera fyri hesum. Harumframt hava fyritøkur ein trupulleika, tá tær skulu greiða sínum stjórum ella partaeigarum frá, hví tær rinda meira enn kappingarneytarnar fyri somu vøru. Hetta uppboðssøluslag kann sostatt hava eyðsýndar fyrimunir fyri bæði landið og fyritøkurnar. 
Milgrom (2004) o.a. búskaparfrøðingar vísa tó á, at eindarprísuppboðssølur hava við sær, at fyritøkur undirbjóða. Hetta verður nevnt demand reduction, sum merkir, at upplýsingar, sum fyritøkur veita uppboðssøluhaldaranum, ikki samsvara við veruligu eftirspurningskurvina hjá fyritøkuni. Hetta kemst av tí, at fyritøkan sær, at um hon hækkar boð sítt, so økir 
88 

hon somuleiðis um líkindini fyri einum hægri prísi á øllum hinum eindunum, sum hon ætlar sær at bjóða uppá. úrslitið er, at optimala strategiin hjá fyritøkuni er at undirbjóða. 
Trupulleikin við undirbjóðing í eini eindarprísuppboðssølu er lættari at lýsa við einum taldømi.25 í døminum verður gjaldið ásett av boðnum hjá hægstbjóðandi taparanum. Tað kunnu tó líknandi dømir setast upp fyri uppboðssølur, har gjaldið er lægsta vinnandi boðið. í mun til strategiskan atburð hjá luttakarum er eingin munur á hesum báðum. Fyri at dømið skal vera einfalt, verður gingið út frá, at tveir eins lutir verða bjóðaðir út, og at tvær fyritøkur eru áhugaðar í hesum lutunum. Fyritøka 1 virðismetir ein lut til 100 krónur. Um fyritøka 1 fær báðar lutirnar, er virðið fyri hesa fyritøkuna 190 krónur, og sostatt virðismetir fyritøka 1 næsta lutin 90 krónur. Fyritøka 2 vil einans hava ein lut, sum fyritøkan virðismetir til 80 krónur. Henda fyritøkan leggur sostatt einki virði á næsta lutin, og boðið er sostatt 0 krónur fyri hann. í hesum dømi er mest effektivt, at fyritøka 1 fær báðir lutirnar, tí hon virðismetir lutirnar meira enn fyritøka 2. 
Um báðar fyritøkur bjóða veruligu virðismetingina, verður býtið av lutunum effektivt. Fyritøka 1 fær báðar lutirnar, og prísurin er 80 krónur (boðið hjá fyritøku 2). Uppboðssøluhaldarin fær eina inntøku á 160 krónur, og munurin millum virðismeting og gjald hjá fyritøku 1 er 20 krónur. Fyritøka 2 fær 0 krónur burtur úr hesum úrsliti. 
Hetta er tó ikki ein optimal strategi fyri fyritøku 1, tí henda fyritøkan kann gerast betur fyri, um onnur strategi verður sett í verk. Heldur enn at bjóða virðismetingina fyri seinnu eindina, kann fyritøka 1 bjóða 0 krónur fyri hana og sostatt undirbjóða. í hesum føri fær fyritøka 1 ein lut, og fyritøka 2 fær eisini ein lut. Báðar fyritøkurnar rinda 0 krónur fyri lutin (tvey boð komu inn á 0 krónur  eitt frá hvørjari fyritøku). Uppboðssøluhaldarin hevur sostatt onga inntøku. Munurin millum virðismetingina og gjaldið fyri fyritøku 1 er 100 krónur, og henda strategi er tí greitt betri fyri fyritøku 1. Fyritøka 2 er sjálvsagt eisini betur fyri nú. Hetta úrslit er ikki effektivt, tí seinni luturin endar ikki hjá tí mest effektivu fyritøkuni. 
Dømið omanfyri vísir sera greidliga avleiðingarnar av undirbjóðing. Inntøkan gerst lægri frá uppboðssøluni, men harumframt kann undirbjóðing hava við sær, at loyvini ikki fara til tær effektivastu fyritøkurnar (feilallokering), eins og í døminum omanfyri. Hetta kann ikki koma fyri í eini uppboðssølu, har fyritøkur einans bjóða upp á ein lut og ikki hava áhuga í fleiri. í hesum slagnum av eindarprísuppboðssølu er fyritøkan sjálv við til at ávirka gjaldið, sum hon skal rinda, og hetta eggjar fyritøkum til at bjóða onnur virðir. Eindarprísuppboðssølan kann sostatt hava við sær spekulatión í uppboðssøluslagnum. 
Um talið av bjóðarum er stórt, er trupulleikin við undirbjóðing tó ikki eins viðkomandi. í føroysku fiskivinnuni kann marknaðurin tó ikki sigast at vera so stórur, at einstakar fyritøkur ikki hava førleika at ávirka prísin á uppboðssøluni. Tí er hesin vansi viðkomandi fyri fleiri fiskasløg ella møguligar uppboðssølumarknaðir. 
Hetta sæst eisini í ávísan mun aftur á royndaruppboðssølunum í summar. Tá eindarprísuppboðssøla varð nýtt, var besta strategiin at koyra inn ein høgan prís, men samstundis halda seg nakað undir mongdini, sum varð boðin út. Endamálið her var at tryggja, at viðkomandi skip fekk kvotu, men samstundis ikki at lata boðið avgera prísin. Hetta er ein strategi, sum einans letur seg gera, tá fáar fyritøkur bjóða. 
Viðgerðin omanfyri av undirbjóðing bendir á, at fyritøkur ikki nýtast at uppihalda einari kollusión, fyri at eindarprísuppboðssølan skal geva uppboðssøluhaldaranum avbjóðingar. Kortini er eisini áhugavert at kanna møguleikan fyri kollusión í hesum uppboðssøluslagi. í mun til kollusión er spurningurin, um tað finst ein strategi, soleiðis at fyritøkur kunnu uppihalda henni. Eitt dømi um slíka strategi kann vera at fyritøkur senda inn boð, sum tryggja, at frávik frá eini avtalu (annaðhvørt ítøkilig ella tigandi) verða hart revsað. Revsingin ella hóttanin, sum fær allar fyritøkur at fylgja avtaluni, fer fram á tann hátt, at ein fyritøka bjóðar sera høgar prísir fyri eindir, sum eru smærri enn tann parturin, sum henda fyritøkan skuldi hava. Um nakar víkir frá avtaluni og bjóðar upp á ein størri part, hevur hetta við sær, at øll rinda ein hægri prís. Besta strategiin er sostatt at fylgja avtaluni. 
Tað finnast dømir um, at tigandi avtalur hava tikið seg upp í júst tílíkum samanhangum, og talan er sostatt ikki um óverulig, ástøðilig dømir. Sum heild er hetta slag av uppboðssølu á mangan hátt rættiliga líkt uppboðssølu við hækkandi boði, tí tað eggjar fyritøkum á smáum marknaðum til at spekulera í uppboðssøluslagnum, heldur enn at bjóða veruligu virðismetingina. 
7.9.5 Boð sum prosent av avreiðingarvirðinum 
Ein avgerð, sum kann vera týdningarmikil fyri uppboðssøluna, er júst, hvat fyritøkur skulu bjóða. Her verða fyrst tveir møguleikar umhugsaðir, og síðan verða tillagingar gjørdar. 
25 Hetta dømið er tillagað úr Morgan (2001). 
89 
Fyrsti møguleikin er, at fyritøkan leggur boð inn um eina upphædd, sum hon er sinnað at rinda fyri at fáa kvotuna, sum verður útboðin. Síðan kann gjaldingin falla, áðrenn fiskað verður ella aftaná, t.d. tá avreitt verður ella sum árligt gjald26. Ein annar møguleiki er at nýta uppboðssølu, har boðið hjá fyritøkuni er eitt prosenttal av avreiðingarvirðinum hjá fyritøkuni sjálvari.27 
Ein fyrimunur fyri tær bjóðandi fyritøkurnar við hesum seinna háttinum er uttan iva, at landið átekur sær ein part av váðanum, sum stendst av sveiggjandi fiskaprísum. Hetta vil so eisini gera, at fyritøkur bjóða hægri. Tað eru kortini eisini vansar við hesum boðshátti. Hann kann t.d. hava við sær lægri inntøku til tað almenna, og at minni effektivar fyritøkur vinna loyvini í staðin fyri tær mest effektivu. Harumframt leggur hesin boðsháttur upp til, at fyritøkur leggja dent á lágkvalitetsframleiðslu. 
Tá ið ein minni effektiv fyritøka vinnur eina uppboðssølu fram um eina meira effektiva, verður hetta nevnt feilallokering av loyvum. Tá boð eru prosent av avreiðingarvirðinum hjá egnari fyritøku, kann feilallokering koma fyri, hóast fyritøkur bjóða veruligu virðismetingina av vøruni. Hetta merkir, at lágprís- ella lágkvalitetsfyritøkan fær ein fyrimun, tá fyritøkur bjóða prosent av egnum avreiðingarvirði. 
Ein annar viðkomandi spurningur er, hvussu tryggjast kann, at fyritøkur upplýsa veruliga avreiðingarvirðið, um hesar skulu rinda eitt avgjald, ið er beinleiðis knýtt at avreiðingarvirðinum, sum tær upplýsa. Hetta eggjar til, at avreiðingarvirðir verða uppgjørd ov lágt. 
Ein grundgeving fyri, at feilrapportering kortini ikki fer fram, er, at manningin eisini verður lønt sambært avreiðingarvirðinum, og hetta ger tað torført hjá fyritøkunum at fráboða lægri virðir. í hesum føri skulu nakrar fortreytir tó vera til staðar, til dømis at: 
	i.	manningin hevur fullar upplýsingar, t.e., at hon er tilvitað um, at feilrapportering er farin fram 
	ii.	manningin kann prógva, at ov lág virðir eru fráboðað, so at hon kann fáa viðhald í eini møguligari klagu 
	iii.	manningin ikki kann samsýnast á annan hátt 
Harumframt kann hugsast, at manningin skal hava eina ávísa samráðingarmakt. 
Ein onnur avbjóðing er, at fyritøkur selja til egin virkir. í hesum føri er ikki talan um feilrapporting av avreiðingarvirðinum, men at prísurin sjálvur er ov lágt settur. Hetta er torførari at prógva enn fyrra dømið, har fyritøkan beinleiðis fráboðaði skeiv tøl. 
í øllum førum er rímiligt at ganga út frá, at reguleringin av vinnuni má vera neyvari undir einari skipan, har fyritøkur rinda eitt prosenttal av egnum avreiðingarvirði. Eitt nú er neyðugt at halda eyga við manningarsáttmálunum, tí um manningarpartarnar byrja at hækka, kann hetta vera tekin um, at avreiðingarvirðir verða uppgjørd ov lágt. 
7.9.5.1 Aðrar møguligar tillagingar fyri at minka um váðan hjá vinnuni 
Fyri at váðin hjá fyritøkunum skal vera minni, ber til at rokna gjaldið hjá fyritøkuni við støði í miðalprísinum. í hesum føri verða fyritøkurnar bidnar um at bjóða eitt ávíst prosent av miðalprísinum. Hava tær á leið somu meting av miðalprísinum, kemur feilallokering av rættindinum ikki fyri. Henda mannagongd er tann sama, sum at boðini hjá fyritøkunum verða regulerað við %-broytingunum í miðalprísinum. 
Tað er mest sannlíkt, at miðalprísurin sveiggjar minni enn veruligi prísurin hjá ávísari fyritøku. Tað er somuleiðis sannlíkt, at ein ávís prísbroyting mangan ikki hevur við sær eina samsvarandi kostnaðarbroyting, men at kostnaðarbroytingin vil vera lægri. Hetta merkir, at tilfeingisrentan hjá fyritøkunum sveiggjar meira enn prísurin, og sostatt tekur hesin háttur ikki burtur allan váða hjá fyritøkunum  og boðini vilja vera samsvarandi lægri. 
Um ynski er um at minka váðan á útreiðslusíðuni eisini, er neyðugt at hyggja eftir oljuprísinum. Hetta er tó ikki líka einfalt at gera sum við broytingunum í fiskaprísunum omanfyri. Tað verður ikki mett at vera hóskandi, at fyritøkur kunnu draga frá egnar upplýstar oljuútreiðslur, tí hetta eggjar til størri nýtslu av olju og gevur dálkandi skipum ein beinleiðis fyrimun í uppboðssøluni. 
26 Hetta varð t.d. skotið upp í Trondsen (2015).27 Hetta varð t.d. skotið upp, tá Daniel Bromley hevði framløgu í Norðurlandahúsinum í vár. 
90 

Ein annar møguleiki fyri at taka hædd fyri príssveiggjum er at áseta eitt ávíst strekki fyri miðalprísin (+/- x%), har uppboðssøluprísurin er galdandi. Hetta merkir, at um prísurin t.d. lækkar meira enn x%, skal gjaldið endurskoðast. Hetta sama kann vera galdandi fyri oljuprísin. Her er tað kortini ein avgjørdur fyrimunur, um tað finnast greiðar ásetingar fyri, júst hvussu tilfeingisgjaldið skal broytast í hesi støðuni. Sum heild er fyrri hátturin, sum varð lýstur omanfyri, lættari at umsita enn hesin seinni, tí í honum verður lagt upp til, at fiskimálaráðið ella stovnar undir tí skulu út í samráðingar við fyritøkur. Hetta kann lættliga føra til ónøgd millum aktørar í vinnuni, um hesir meta seg at verða ymiskt viðfarnar. 
7.9.6 Samanumtøka um tilrættislegging av uppboðssølum 
Tað finst eingin einføld loysn í tilrættislegging av uppboðssølum. Fyrimunir og vansar eru við øllum uppboðssølu- sløgum. Harumframt kann staðfestast, at nøkur av eyðkennunum við uppboðssølum av fiskirættindum gera tað serliga torført at leggja slíkar til rættis. Kortini eru nakrar eygleiðingar, sum eru gjøgnumgingnar í hesum kapitlinum, serliga áhugaverdar. 
Fyrsta eygleiðingin er, at uppboðssølan eigur at hava fyrilit fyri váðanum fyri kollusión. Víst er á ymisk atlit, sum kunnu takast í tilrættisleggingini. Ein uppboðssøla við afturlatnum boðum vil alt annað líka minka um henda váða, um samanborið verður við uppboðssølu við hækkandi boðum. Harumframt kunnu eitt nú minstuprísir og ónavngivin boð eisini vera við til at økja um kappingina á uppboðssølumarknaðinum. Uppboðssølur við fyrstaprísi hava somuleiðis ein fyrimun fram um uppboðssølur við næstaprísi, tá ið ræður um at fyribyrgja kollusión. Tó ber ikki til heilt at sleppa undan vandanum fyri kollusión á einum lítlum marknaði. 
Onnur eygleiðingin er, at váðin fyri kollusión er størri, um fyritøkur áseta bæði eindir og prísir, soleiðis sum gjørt verður í eindarprísuppboðssøluni. Harumframt kann eindarprísuppboðssølan, sum er lýst í hesi frágreiðing, hava við sær undirbjóðing og minni inntøku. Verður mett, at váðin fyri samstarvi millum fyritøkur er ov stórur, kann verða umhugsað at seta í verk eina uppboðssølu, har lutirnir eru ásettir frammanundan. Hesin háttur hevur tó sum fortreyt, at kvotur eru umsetiligar. Umsetiligheit loyvir sostatt uppboðssøluhaldaranum at umhugsa fleiri ymisk sløg av uppboðssølum. 
Triðja eygleiðingin er, at torført er at minka um váðan í mun til sveiggjandi fiskaprísir og framleiðsluprísir. Verður hetta gjørt við at fyritøkur bjóða eitt prosenttal av egnum avreiðingarvirði, kann tað hava við sær feilallokering av kvotum, og uppboðssøluslagið er tá til fyrimunar fyri lágprísframleiðaran og sostatt eisini fyri lágkvalitet. Mett verður sostatt, at tað er skynsamari at taka støði í miðalprísinum í staðin. Her skal tó til seinast vísast á, at hesin váði er eisini til staðar í vinnuni í dag, tá ið fyritøkur handla loyvir sínámillum. í hesum førum mugu fyritøkurnar eisini gera eina meting av framtíðarvinningum, hóast hesir sveiggja meira enn í øðrum vinnum. 
7.10 Sveiggj í vinnuni 
í mun til nógvar aðrar vinnur, eru fleiri sera óstøðug viðurskifti í fiskivinnuni. Her verður serliga hugsað um fiskaprísin, men eisini um sveiggj í kvotum og oljuprísi. Stórur partur av fiskiflotanum nýtir nógva olju, og seinastu árini hava verið stór sveiggj í oljuprísinum. Tað hevur eisini stóra ávirkan, hvussu skjótt eitt skip megnar at veiða eina kvotu, tí hvør dagur kostar nærum tað sama, um veiða pr. dag eitt nú hálverast frá einum ári til annað. 
Tað hava verið stór sveiggj í fiskaprísinum. Sum dømi er gongdin í makrelprísinum lýst (sí mynd 7.2). 
14 kr/kg 12 
10 8 6 4 2 
Landingarprísir 
Landingarnøgd 
tTons 160 140 120 100 
80 60 40 20 
00 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 
Mynd 7.2. Prísur og nøgd av makreli, 2001-2015. Kelda: Vørn 
91 

Prísurin hevur sveiggjað nógv, bæði á sild og svartkjafti, men serliga nógv hevur hann sveiggjað á makreli frá 1999 fram til 2010, og mest í 2005. Til ber at siga, at um øll makrelfiskirættindini vórðu seld í 1999, hevði landið møguliga mist eina stóra inntøku. 
Ein avbjóðing er eisini, at tað kunnu vera stór sveiggj á útreiðslusíðuni, sum kunnu vera torfør at spáa um. Eitt dømi um hetta er oljuprísurin í 2007 og 2008. Ein kann sjálvandi eisini siga, at prísirnir ikki bara ganga upp. Oljan fall eisini frá juli til desember í 2008. Sveiggini síggjast greitt á mynd 7.3 niðanfyri. 
800 DKK/tunnu 
Oljuprísir DKK/tunnu 
700 600 500 400 300 200 100 
0Jan 04 
Jan 05 
Jan 06 
Jan 07 
Jan 08 
Jan 09 
Jan 10 
Jan 11 
Jan 12 
Jan 13 
Jan 14 
Jan 15 
Jan 16 
Mynd 7.3. Gongdin í oljuprísinum, 2004-2017. Kelda: Thomson/Reuters og Danski tjóðbankin. 
Tað hevur stóran týdning, at fiskivinnuskipanin, har ið til ber, kann minka um tann váða, sum liggur í at reka fiskiskap, ella í øllum førum ikki økir um hann. Hetta eigur at vera eitt høvuðsmál í tilrættisleggingini av uppboðssøluni. 
7.10.1 Roknað dømi við ov høgum boðum 
Við stórum sveiggjum økist váðin fyri, at fyritøkur leggja inn boð á uppboðssøluni, sum seinni vísa seg ikki at vera hóskandi. Hetta er serliga galdandi, um fyritøkur bjóða uppá langtíðarloyvir. 
Niðanfyri sæst eitt hugsað dømi, ið lýsir, hvørjar avbjóðingar eru, um kvotur verða keyptar á uppboðssølu, har prísurin er ov høgur. Vinstrumegin á myndini er kostnaðurin fyri kvotukeyp frádrigin, áðrenn manningin fær sína hýru, og høgrumegin er manningin ikki við í keypinum. 
92 
Keypt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++++++++ 3,66 10 Sild +++++++++++++++3,57 5 Svartkjaftur +++++++++++++++0,11 20 í&alt &&&&&&&&&&&&&&&1,62 35 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
í&alt 
%%%%% %36.600.000 %%%%% %17.850.000 %%%%%%%% %2.200.000 &&&&&&56.650.000 
í&alt 
%%%%% %50.000.000 %%%%% %25.000.000 %%%%% %40.000.000 &&&&115.000.000 
Keypt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur +3,66 10 Sild +3,57 5 Svartkjaftur +0,11 20 í&alt &1,62 35 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
í&alt 
%%%%% %36.600.000 %%%%% %17.850.000 %%%%%%%% %2.200.000 &&&&&&56.650.000 
í&alt 
Makrelur Sild Svartkjaftur í&alt 
Inntøkur 
+++++++++++++++5,00 10 +++++++++++++++5,00 5 +++++++++++++++2,00 20 &&&&&&&&&&&&&& 3,29 35 
Makrelur +5,00 Sild +5,00 Svartkjaftur +2,00 í&alt &3,29 
Inntøkur 
10 %%%%% %50.000.000 5 %%%%% %25.000.000 20 %%%%% %40.000.000 35 &&&&115.000.000 
++Søla.......................................... ++Kvotakeyp............................................ 56.650.000 ++Nettosøla............................................. 58.350.000 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra....................................................... 14.675.317 +Minstulønargrunnur............................. 583.500 ++Sølu/pakningur+o.a.............................. 540.000 ++Arbeiðsmarknaðargj............................ 440.251 ++Kvotakeyp............................................ - ++Inntøkutapstrygging............................ 45.600 ++Proviantur........................................... 250.800 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur.................................... ++Trygging............................................... ++Olja...................................................... ++Smyrjiolja............................................. ++Viðlíkahald........................................... ++Aðrar+útreiðslur................................... ++Fyrisiting+o.a........................................ 650.000 
++Søla............................. 115.000.000 ++Kvotakeyp............................... - ++Nettosøla................................ 115.000.000 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra.......................................... 28.923.075 +Minstulønargrunnur................ 1.150.000 ++Sølu/pakningur+o.a................. 540.000 ++Arbeiðsmarknaðargj............... 867.675 ++Kvotakeyp............................... 56.650.000 ++Inntøkutapstrygging............... 45.600 ++Proviantur............................... 250.800 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur........................ ++Trygging.................................. ++Olja.......................................... ++Smyrjiolja................................ ++Viðlíkahald.............................. ++Aðrar+útreiðslur...................... ++Fyrisiting+o.+m......................... 650.000 
%% %115.000.000 
í&alt 16.535.468 
Skiftisavlop 41.814.533 
í&alt 88.427.150 
Skiftisavlop 26.572.850 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 24.146.033 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 8.904.350 
Mynd 7.4. Hugsaður roknskapur við høgum boðum á makrel og sild. 
í mynd 7.4 er tað eitt nótaskip, sum hevur sáttmálan Nótaskip > 1500 HK. Skipið brúkar 16.000 litrar av olju um dagin og hevur verið úti í 190 dagar. Oljuprísurin er 2,90 kr. Prísirnir á uppboðssølunum eru settir við støði í prísunum á royndaruppboðssølunum. 
í seinna dømi hevði skipið ikki havt nóg mikið av peningi til eitt nú kapital, og hetta merkir, at tann normali vinningurin í vinnuni er burtur. í hesum føri hevur uppboðssølan tikið meira inn enn tilfeingisrentuna. Samlað hýruprosent hjá bólkinum Nótaskip > 1500 HK er uml. 26%. Næst teimum koma ídnaðartrolarar (uml. 34%), djúpvatnstrolarar (uml. 36%), frystitrolarar (uml. 38%), og partrolarar (uml. 39%). 
Niðanfyri sæst enn eitt dømi, har fortreytirnar eru tær somu sum í fyrra dømi, tó at keyp av makrel- og sildakvotu er sett til 2,00 kr. pr. kg. 
93 
Keypt&á&uppboðssøluni á&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++2,00 10 Sild ++++++++2,00 5 Svartkjaftur ++++++++0,11 20 í&alt &&&&&&&&0,92 35 
Keypt&á&uppboðssøluni á&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++2,00 Sild ++++++++2,00 Svartkjaftur ++++++++0,11 í&alt &&&&&&&&0,92 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++5,00 Sild ++++++++5,00 Svartkjaftur ++++++++2,00 í&alt &&&&&&&&3,29 
Inntøkur 
++Søla......................... ++Kvotakeyp................................ ++Nettosøla................................. 115.000.000 
í&alt 
$$$$ $20.000.000 $$$$ $10.000.000 $$$$$$ $2.200.000 &&&&&32.200.000 
í&alt 
10 $$$$ $50.000.000 5 $$$$ $25.000.000 20 $$$$ $40.000.000 35 &&115.000.000 
++Søla......................... ++Kvotakeyp................................ 32.200.000 ++Nettosøla................................. 82.800.000 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra........................................... 20.824.614 +Minstulønargrunnur................. 828.000 ++Sølu/pakningur+o.a.................. 540.000 ++Arbeiðsmarknaðargj................ 624.726 ++Kvotakeyp................................ - ++Inntøkutapstrygging................ 45.600 ++Proviantur................................ 250.800 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur......................... ++Trygging................................... ++Olja.......................................... ++Smyrjiolja................................. ++Viðlíkahald............................... ++Aðrar+útreiðslur....................... ++Fyrisiting+o.a............................ 650.000 
í&alt 
10 $$$$ $20.000.000 5 $$$$ $10.000.000 20 $$$$$$ $2.200.000 35 &&&&&32.200.000 
í&alt 
10 $$$$ $50.000.000 5 $$$$ $25.000.000 20 $$$$ $40.000.000 35 &&115.000.000 
Selt&á&uppboðssøluniá&kr. t.tons 
Makrelur ++++++++5,00 Sild ++++++++5,00 Svartkjaftur ++++++++2,00 í&alt &&&&&&&&3,29 
Inntøkur 
$ $115.000.000 
115.000.000 - 
Beinleiðis&útreiðslur: 
Hýra........................................... +Minstulønargrunnur................. ++Sølu/pakningur+o.a.................. ++Arbeiðsmarknaðargj................ ++Kvotakeyp................................ ++Inntøkutapstrygging................ ++Proviantur................................ 
Aðrar&útreiðslur: 
++Fiskireiðskapur......................... ++Trygging................................... ++Olja.......................................... ++Smyrjiolja................................. ++Viðlíkahald............................... ++Aðrar+útreiðslur....................... ++Fyrisiting+o.+m.......................... 650.000 
28.923.075 1.150.000 540.000 867.675 32.200.000 45.600 250.800 
í&alt 23.113.740 
Skiftisavlop 59.686.260 
í&alt 63.977.150 
Skiftisavlop 51.022.850 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
1.600.000 1.250.000 8.816.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
902.500 3.000.000 1.450.000 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 42.017.760 
útreiðslur&í&alt 17.668.500 
úrslit&áðrenn&rentur&og&avskr. 33.354.350 
Mynd 7.5. Hugsaður roknskapur við støði í boðum á 2 kr/kg fyri makrel og sild. 
Eitt lán á 250 mió. kr. við 5% í rentu yvir 15 ár kostar fyrsta árið góðar 29 mió. kr. Tað hevði skipið fingið goldið í fyrra dømi, men ikki í seinna. 
í døminum omanfyri kostar oljan í alt 8,8 mill. kr. Umleið tað sama, sum oljan kostaði um ársskiftið 2006/07. 16 mánaðir seinni var prísurin tvífaldaður. Tá ið prísurin var hægstur í juli 2008, var hann 142% hægri enn við ársskiftið 2006/07. 
7.11 Royndir í øðrum londum við uppboðssølum av fiskirættindum 
Tey lond, sum serliga hava royndir við uppboðssølum av fiskirættindum, eru Kili, Estland og Russland. Tó skal leggjast afturat, at tey flestu av londunum, sum verða lýst í hesum brotinum, hava ikki uppboðssølur av fiskirættindum í dag. 
Endamálini við uppboðssølunum í hesum londum hava í høvuðsheitum verið at tryggja, at tilfeingisrentan fellur aftur til landið, og at fáa eina meira gjøgnumskygda útluting av fiskiloyvum. 
Eins og í Føroyum hevur nógv kjak verið í hesum londum um ymisk viðurskifti, t.d. um atgongd til vinnuna, útlendingar í vinnuni og tilrættisleggingina av uppboðssøluni sum heild. Ofta hava fleiri broytingar verið innførdar samstundis, og hetta ger tað torførari at meta um ávirkanina, sum uppboðssølan hevur havt á vinnuna. Harumframt hevur politiska umhvørvið verið óstøðugt í fleiri av hesum londunum, og hetta kann eisini geva eina kámari mynd av 
94 
uppboðssøluavleiðingum. í onkrum føri hevur reguleringin als ikki verið nøktandi, og hetta er somuleiðis við til at gera tað torførari at gera eftirmetingar. Nakrar eygleiðingar kunnu tó gerast, men hesar eiga tó at verða tiknar við neyðugum fyrivarni. 
Tað tykjast at vera tvær høvuðsavbjóðingar við uppboðssølunum, sum vórðu fyriskipaðar í hesum londum. í flestu førum vóru uppboðssølurnar einans virknar í avmarkað tíðarskeið, og sostatt er talan um avbjóðingar, sum gera seg galdandi yvir styttri tíð. Ein avbjóðing var stórt trýst frá vinnuni til at avtaka uppboðssøluna, og hetta trýst gjørdist størri, tá ið fyritøkur almannakunngjørdu verri roknskapartøl orsakað av uppboðssøluútreiðslum. Talan var sostatt um eitt trýst, sum vaks, eftir at uppboðssølurnar varð sett í verk, og tykist hetta at vera høvuðsorsøkin til, at tær vórðu avtiknar aftur.28 Ein annar trupulleiki hevur verið vantandi kapping millum fyritøkur, sum bjóða. Henda seinna avbjóðingin kann møguliga handfarast við at tilrættisleggja uppboðssøluna soleiðis, at møguleikin fyri samstarvi millum bjóðandi fyritøkurnar gerst minst møguligur, eins og viðgjørt er í undanfarnum brotum í hesum kapitli. 
7.11.1 Kili 
í 1992 varð uppboðssøla fyrstu ferð roynd í Kili, tá ið tvey fiskasløg (ávís sløg av hummara og toski) vórðu seld á uppboðssølu. í 1997 fóru aftur tvey fiskasløg (ávís sløg av búrfiski og rækjum) út á uppboðssølu. 
Uppboðssølurnar vórðu skipaðar soleiðis, at upprunaliga fóru 100 prosent ella 90 prosent av hámarksveiðuni út á uppboðssølu av ávísa fiskaslagnum. Loyvini vóru galdandi í 10 ár, og kvotan fall linjurætt hesi árini. Eingin kundi bjóða upp á meira enn 50 prosent av hámarksveiðuni, og minstiprísur varð eisini ásettur.29 
Ein niðurstøða eftir royndirnar av uppboðssølunum í Kili er, at tær vóru merktar av samstarvi millum aktørararnar á uppboðssølunum. Talan var sostatt um vantandi kapping millum bjóðarar, og hetta ávirkaði síðan inntøkurnar.30 
7.11.2 Estland 
Estland royndi uppboðssølu í árunum 2001-2004, tá 10 prosent fór á uppboðssølu, og 90 prosent vórðu útlutað eftir søguligum rættindum. Fyri tey 90 prosentini, sum vórðu latin sambært søguligum rættindum, var eitt tilfeingisgjald galdandi. Kvoturnar fullu eksponentielt í tíðarskeiðnum, soleiðis at 10 prosent av kvotunum vórðu innafturtikin hvørt ár og útafturlutað á uppboðssølu.31 
Ein uppboðssøla við hækkandi boði varð nýtt, og øll boð vóru almenn. Fiskivinnufyritøkur, sum vóru skrásettar í Estlandi, kundu luttaka á uppboðssølunum. Talan var um bæði sentrala uppboðssølu og uppboðssølur úti á ymiskum økjum í landinum. Gjøld vórðu tikin fyri at luttaka á eini uppboðssølu, men meginparturin varð afturrindaður, um viðkomandi ikki fekk fiskiloyvi. Øll loyvir gjørdist fult umsetilig í 2001, tá uppboðssølan varð roynd á fyrsta sinni. Frammanundan vóru loyvini ikki umsetilig. 
Eftir 2001 minkaði flotin, og fleiri stór skip komu inn. Flotin minkaði frá oman fyri 90 skipum í 2000 til umleið 24 skip í 2001. Sum áður sagt, var uppboðssølan ein roynd, samstundis sum at kvotur vórðu gjørdar fult umsetiligar. Væntandi vóru tað tær umsetiligu kvoturnar, sum vóru við til at effektivisera fiskivnnuna, heldur enn sjálv uppboðssølan. Kvoturnar fóru tó ikki allar til miðstaðarøkið men heldur hinvegin. Sambært ymiskum keldum varð uppboðssølan avtikin, tí at vinnan var ónøgd við skipanina. 
7.11.3 Russland 
í Russlandi fór uppboðssølan fram í árunum 2001 til 2003.32 Talan var um umleið 20 prosent av hámarksveiðuni, sum vórðu seld. Russland hevði tó í nøkur ár frammanundan selt kvotur fyri ásettar prísir, serliga til útlendskar fyritøkur, men seinnu árini eisini til russiskar fyritøkur. áðrenn uppboðssølan varð innførd, fingu russiskar fyritøkur eina ásetta kvotu og kundu síðan keypa sær eyka tons fyri ávíst gjald. 
útlendingar kundu eisini luttaka í uppboðssølunum, men hesir skuldu uppfylla ymisk krøv. Eitt nú vórðu allar kvotur fyrst bjóðaðar út til russiskar fyritøkur, og tær útlendsku sluppu síðan bert at bjóða, um tær russisku ikki tóku av. 
28 í Estlandi vóru eisini aðrar orsøkir. Estland gjørdist partur av ES, og tí var neyðugt at broyta fiskivinnupolitikkin, soleiðis at hesin samsvaraði betur við politikkin hjá hinum limalondunum.29 Hesar upplýsingar eru frá Lynham (2014) og Pena-Torres (1997).30 Kelda: Cerda og Urbina (2000). 
31 Henda mannagongd er sostatt ikki tann sama sum í Kili, tí í Kili var talan um 10 ára loyvir. 32 Upplýsingar um uppboðssølu í Russlandi eru úr Anferova o.o. (2005) og Lynham (2014). 
95 
Ofta verður ført fram í almenna kjakinum, at eingi boð komu inn til onkrar uppboðssølur. Hetta er satt fyri uppboðssølur í Russlandi, og orsøkin til hetta er tann, at talan var um fiskasløg, sum høvdu so lítið virði, at fiskiskapurin ikki loysti seg. Talan var sostatt um negativa tilfeingisrentu. 
í Russlandi vóru ávísir trupulleikar við at gera av, hvussu nógv tons skuldu bólkast saman til uppboðssøluna. Hesin trupulleiki gjørdist viðkomandi, tí kvotur, sum vórðu keyptar á uppboðssølu, kundu ikki seljast aftur, t.e., at tær vóru ikki umsetiligar. Um kvotur kunnu seljast aftur og býtast sundur (t.e. eru fult umsetiligar), er hetta ikki ein trupulleiki. 
Fiskivinnan í Russlandi hevur verið óstøðug í nógv ár, tó serliga av politiskum ávum. Hetta hevur eisini við sær, at tað er torført at meta um avleiðingarnar av uppboðssølunum á fiskivinnuna, tí fiskivinnan var sera ávirkað av broytingunum í samfelagnum sum heild. 
Tað almenna vann nógvan pening av uppboðssøluni. Vinnan fekk hinvegin verri úrslit og økta skuld, tí hon skuldi rinda fyri loyvini, við hamarsslag. 
Anferova o.o. (2005) vilja vera við, at uppboðssøluskipanin hevði við sær øktan ólógligan fiskiskap í Russlandi. Teirra meting er, at uppboðssøluskipanin legði stórt trýst á vinnuna um at økja vinningin, og tí fóru fyritøkur at fiska ólógligt. Her skal tó leggjast afturat, at eftirlitið als ikki var nøktandi, og hetta er uttan iva høvuðsorsøkin til, at hesin trupulleikin kom í. ólógligur fiskiskapur verður eisini mettur at vera orsøkin til, at flotin ikki minkaði í Russlandi, eftir at uppboðssølan varð sett í verk, hóast kvotur vórðu skerdar. Somuleiðis meta Anferova o.o. (2005) ikki, at nøktandi íløgur vórðu gjørdar í hesum tíðarskeiði, tá uppboðssølan varð galdandi. Hetta verður tó ikki gjølligari lýst í greinini. 
Skipanin var einans galdandi til og við 2003. í 2004 fóru tey aftur til søgulig rættindir, men ásettu tó eitt tilfeingisgjald. 
7.11.4 Aðrar royndir við uppboðssølum innan fiskivinnu 
í Nýsælandi hevur uppboðssøla í avmarkaðan mun verið nýtt til at luta út kvotur av nýggjum fiskasløgum, og einans tá ið kvotan av nýggjum fiskasløgum fer upp um eitt vist, verður selt á uppboðssølu. Soleiðis hevur verið síðan 1996. 
Bestu royndirnar frá uppboðssølum innan fiskivinnu eru at finna í USA, har uppboðssølur av loyvum at fiska skeljadjór (geoducks) í Washington eru tvær ferðir um árið. Hesar uppboðssølur hava verið síðan í 1980-unum. Her verður ein afturlatin uppboðssøla við fyrstaprísi brúkt. Samlaða kvotan verður býtt upp í ávíst tal av lutum, sum síðan verða útlutaðir í ymiskum sølum (tað, sum í uppboðssøluni í Føroyum í 2011, varð nevnt ymiskar linjur ella sølulinjur). 
Hvørt boð er ein ávís upphædd, sum síðan verður býtt upp í eitt gjald, ið verður rindað beinanvegin, t.e. við hamarsslag. Harumframt verður rindað eitt umsetningsgjald. 
7.12 Føroysk uppboðssøla av makreli í 2011 
í Føroyum vórðu 20.000 tons av makreli seld á uppboðssølu í 2011. Uppboðssølan svaraði til umleið 17 prosent av kvotuni. Tá eru frádrignir parturin, sum varð seldur øðrum londum, og parturin, sum fór til gransking o.tíl.. 
Uppboðssølan var soleiðis, at eigarar av fiskifari undir føroyskum flaggi kundu melda seg til at luttaka á uppboðssøluni. Meldað varð til á heimasíðuni hjá Fiskamarknaði Føroya, www.fmf.fo, ið var uppboðssøluhaldari vegna landsstýrismannin. 
Samlaða upphæddin skuldi rindast kontant, tá ið uppboðssølan var liðug. Uppboðssøluhaldarin skuldi tryggja sær, at keyparin hevði stillað nøktandi trygd fyri boðunum. 
Sjey fyritøkur luttóku á uppboðssøluni, og tvær fingu ongan lut. Vinnandi boðini sveiggjaðu sera nógv. Lægsta vinnandi boð var 0,75 kr. pr. kilo, og hægsta vinnandi boð var 5,76 kr. pr. kilo. Hetta var 7,7 ferðir størri enn lægsta vinnandi boðið. Fjord Fishing fór við meginpartinum  78 prosentum  av makrelinum, sum varð boðin út á uppboðssølu. 
Tríggjar uppboðssølur vóru. Tann fyrsta var tann 26. juli 2011, har 7.000 tons vórðu bjóðað út. Miðalprísurin gjørdist 1,70 kr. pr. kilo. Onnur uppboðssølan var tann 9. august 2011, har aftur 7.000 tons vórðu bjóðað út. Tá gjørdist miðalprísurin um 4,70 kr. pr. kilo. Seinasta uppboðssølan var tann 16. august 2011, har 6.000 tons vórðu bjóðað út. Miðalprísurin á hesari uppboðssøluni varð 4,56 kr. pr. kilo. Samanlagt gjørdist miðalprísurin á øllum uppboðssølunum 3,60 kr. pr. kilo, og gjørdist inntøkan til landskassan sostatt umleið 70 mió. krónur. 
96 

Uppboðssølurnar vórðu skipaðar við ymiskum sølulinjum, t.e. lutum, sum vórðu bjóðaðir út hvør sær. Hvør útboðin sølulinja varð seld í einum til hægstbjóðandi, og sølan á uppboðssøluni fór fram sum elektronisk uppboðssøla á internetinum saman við telefonsamskifti við boði og yvirboði, inntil tann útbjóðaða sølulinjan var seld. Her er sostatt talan um eina uppboðssølu við hækkandi boði. Landsstýrismaðurin kundi treyta sær ein minstaprís. 
Nøgdirnar vórðu útbjóðaðar í lutum, sum høvdu ymiskar støddir frá 5 tonsum til 400 tons. Sum dømi kann nevnast, at í seinasta umfarinum vóru 58 uppboðssølur, har tonsini vórðu flokkað soleiðis: 
Tal av sølulinjum 
á tons 
Samanlagt tons 
12 
5 
60 
12 
10 
120 
12 
50 
600 
11 
100 
1.100 
9 
400 
3.600 
1 
200 
200 
1 
320 
320 
á uppboðssøluni vórðu øll nøvn hildin loynilig, men vinnararnr vórðu kunngjørdir eftir uppboðssøluna, og sama var galdandi fyri vinnandi prísirnar á hvørjari linju. 
7.12.1 Stutt eftirmeting av uppboðssøluni í 2011 
Eingin almenn eftirmeting er gjørd av uppboðssøluni í 2011. Tí verður í hesum kapitli gjørdar nakrar eygleiðingar í mun til tær royndir, sum føroyska samfelagið gjørdi sær á hesum uppboðssølum. 
Fyrsta eygleiðingin er viðvíkjandi vali av uppboðssøluslagi. Talan var um eina uppboðssølu við hækkandi boði, og í slíkum førum er serliga sannlíkt, at aktørar megna at halda prísinum niðri  annaðhvørt gjøgnum beinleiðis samstarv ella tigandi samstarv. Tað eru fleiri ábendingar um, at talið av reellum bjóðarum var nakað lágt í 2011 til eina uppboðssølu við hækkandi boði.33 Til dømis er stóra sveiggið í prísinum ein ábending um hetta. í hesum føri, har tekin eru um, at fyritøkur megna at halda prísinum niðri, kann uppboðssøluhaldarin umhugsa at skifta yvir til eina uppboðssølu við afturlatnum boðum í staðin, tí hetta kann minka um váðan fyri kollusión. Er talið á reellum fyritøkum hinvegin stórt, er eingin vandi við at nýta eina uppboðssølu við hækkandi boði, og verður hon tá ofta sett í verk. Trupulleikin við kollusión er serliga viðkomandi, tá ið talan er um fleiri sølulinjur. Hóast ein uppboðssøla við hækkandi boði gongur væl, tá ið talan er um eina ella fáar royndaruppboðssølur, merkir hetta als ikki, at hon eisini gongur væl í eini varandi fiskivinnuskipan, har uppboðssølur eru við jøvnum millumbilum. Møguleikin fyri kollusión gerst munandi størri í eini varandi skipan. Sostatt eiga vit eisini at vera varin við beinleiðis at føra royndir frá royndaruppboðssølum yvir til eina varandi skipan. 
Uppboðssølan í 2011 var ein uppboðssølu við hækkandi boði við fyrstaprísi. Hetta merkir, at hægsta boðið er samstundis eisini gjaldið, sum vinnandi fyritøka rindar. Hetta hevur við sær, at prísirnir, sum fyritøkur rinda fyri annars somu rættindir, kunnu sveiggja nógv, og soleiðis var á uppboðssøluni í 2011. Eitt uppboðssøluslag, har ein vinnandi fyritøka ikki rindar sítt egna boð, men eitt annað gjald (tað kann vera næsthægsta boð, men eisini aðrar upphæddir) kann hava fyrimunir við sær í hesum førinum. Uppboðssølusløg, har boð og gjald ikki eru beinleiðis knýtt at hvør øðrum, kunnu hava fleiri fyrimunir. Ein av hesum fyrimunum er, at ein slík uppboðssøla kann vera lættari at góðtaka hjá vinnuni, og royndir úr øðrum londum vísa, at hetta er avgerandi fyri uppboðssøluskipanina. í kap. 7.9.4 vórðu nettupp uppboðssølusløg umrødd, har allar fyritøkur rindaðu sama prís. 
Sum nevnt, sveiggjaði prísurin á uppboðssøluni sera nógv. Tað kunnu vera ymiskar orsøkir til hesi sveiggini. Ein orsøk kann vera, at væntanir um prís ella annað eru broyttar í tíðarskeiðnum millum fyrstu og aðru uppboðssølu. Talan var um stutt tíðarskeið (einans 14 dagar), men hetta er kortini ein møguleiki. Ein onnur orsøk, sum møguliga er meira týdningarmikil, eru kappingarviðurskifti millum bjóðarar á uppboðssøluni. Her verður víst til, at fyritøkur møguliga ikki bjóða veruliga virðið á eindunum á uppboðssøluni. 
33 Hugtakið reelt tal av bjóðarum vísir til teir bjóðarar, sum høvdu ein veruligan møguleika at vinna uppboðssøluna. 
97 

Sveiggjandi prísurin á uppboðssøluni hevur eisini við sær, at torført er at brúka uppboðssøluna sum grundarlag fyri eini meting av tilfeingisrentuni í 2011. Harumframt er ikki neyðturviliga einfalt at meta um, hvussu umboðandi prísurin á uppboðssølueindunum er fyri virðið á øllum eindunum til samans (ella fyri miðalvirðið). ástøðiliga eigur ein fyritøka at bjóða í samsvari við marginala profittin og ikki miðalprofittin. Sostatt er viðkomandi at vita, hvussu uppboðssøluprísurin sveiggjar við mongdini. Tað kann hugsast, at marginali profitturin fyri tær fyrstu eindirnar er hækkandi, men eftir eina ávísa eind, byrjar marginali profitturin at falla. Orsøkin til hetta kann vera, at marginali kostnaðurin ikki er fallandi allastaðni, men byrjar at hækka eftir ávísa mongd. Ein fyritøka eigur, um henda fortreyt er røtt, at vera sinnað at rinda eina vaksandi upphædd fyri mongdir upp til eitt ávíst mark, og síðan minkar upphæddin aftur. Sjálvsagt hava ymiskar fyritøkur eisini ymiskar marginalprofittgongdir, tí ymiskt er, hvussu effektivar fyritøkur eru. 
Prísirnir á uppboðssøluni vóru væl hægri, enn mett varð frammanundan, og hevði uppboðssølan sostatt við sær stóra inntøku til landskassan. Miðalprísurin á uppboðssøluni gjørdist, sum áður nevnt, 3,60 krónur pr. kilo. Til samanberingar var tilfeingisgjaldið hetta árið einans 0,25 krónur pr. kilo (partur av vinnuni hevði tó einki avgjald). 
á hoyringsfundi við vinnuna 20. apríl 2016 varð ført fram, at góðskan á fiskinum, sum fór umvegis móttøkuskipið Lafayette, var ikki nóg góð. Hetta hevur eftirfylgjandi havt við sær, at kundar hava sett lægri góðsku í sambandi við føroyskan fisk, og hetta hevur havt neiligar avleiðingar fyri marknaðarviðurskiftini. 
ávís ónøgd hevur sum heild verið við, at ein aktørur kundi fáa nærum 80 prosent av kvotuni, og at teir høvdu bíliga arbeiðskraft umborð. Fyrst er at siga, at tey flestu meta, at tað var neyðugt at hava Lafayette her, tí annars høvdu vit ikki havt móttøku nokk tað árið, tí vit vóru útistongd frá Noregi og ES. Tað er ikki ov nógv at siga, at uppboðssølan varð hildin í eini tíð, har undantaksstøða var galdandi í føroysku fiskivinnuni. Greiðar ásetingar um, hvussu nógv einstakir aktørar kunnu ogna sær á uppboðssøluni, kunnu tó forða fyri hesum, men tílíkar ásetingar gerast ikki eins viðkomandi í eini varandi skipan. 
7.13 Uppboðssølan í 2016 
Sum partur av nýskipanararbeiðinum valdi núsitandi landsstýrið at selja umleið 10% av uppsjóvarkvotunum og kvotunum í Barentshavinum á eini sokallaðari royndaruppboðssølu. 
Ætlanin var upprunaliga, at henda søla skuldi vera fyrst í árinum, men av politiskum ávum varð hon útsett til at vera um summarið í juli og í september. Ein avmarking varð gjørd í mun til 2011, soleiðis at umframt at bert skip við veiðiloyvir kundu bjóða, skuldi skipið, sum bjóðaði, sjálvt fiska kvotuna, og tað kundi tí ikki selja hana víðari til annað skip at fiska. 
Niðanfyri síggjast tons, minstuprísir, tíðarskeið og miðalprísir fyri tær ymsu uppboðssølurnar. 
(Tons) (Kr/kg) 
Opin uppboðssøla 
Afturlatin uppboðssøla 
í alt 

Linja 1 
Linja 2 
Linja 1 
Linja 2 

Svartkjaftur (5.-15. september): minstiprísur 0,10 kr/kg afturlatin, 0,12 kr/kg opin 
5.000 0,12 
5.000 0,13 
5.000 0,10 
5.000 0,10 
20.000 0,11 
Makrelur (14.-22. juli): minstiprísur 1,30 kr/kg 
3.500 3,52 
3.500 3,82 
2.000 3,60 

9.000 3,66 
Sild (14.-22. juli): minstiprísur 1,30 kr/kg 
2.000 3,56 
2.000 3,58 


4.000 3,57 
Botnfiskur í russiska partinum av Barentshavinum (11.-21. juli):minstiprísur 1,50 kr/kg 
1.200 2,98 

600 3,40 
600 3,25 
2.400 3,15 
Botnfiskur í norska partinum av Barentshavinum (18. juli):minstiprísur 1,50 kr/kg 


600 4,50 

600 4,50 
Talva 7.5. Tons, minstuprísir, tíðarskeið og miðalprísir á royndaruppboðssølunum 
Samlaða inntøkan av hesum uppboðssølum var góðar 60 mió. kr., og tað var meira, enn landsstýrið væntaði. Fiskamarknaðurin tók sær eins og í 2011 av opnu uppboðssølunum, og Vørn tók sær av teimum afturlatnu. Tær opnu vórðu skipaðar sum vanligar uppboðssølur við hækkandi boði, og tær afturlatnu vórðu skipaðar sum eindarprísuppboðssølur, har lægsta boðið hjá vinnandi fyritøkunum ásetti prísin fyri allar. út frá omanfyristandandi talvu ber ikki til at siga, at annar uppboðssøluhátturin generelt gav hægri prís enn hin. Fyri makrel sæst, at hann varð seldur 
98 
bæði hægri og lægri á opnu uppboðssølunum í miðal enn á tí afturlatnu. Fyri botnfisk í russiska partinum av Barentshavinum var prísurin hægri á teimum afturlatnu uppboðssølunum enn í teimum opnu. Til seinast var prísurin fyri svartkjaft hægri á opnu uppboðssølunum, men tað vóru minstuprísirnir eisini. 
í alt 11 skip vunnu rætt at fiska á hesum uppboðssølum. 4 skip fingu ongan lut. Tey, sum fingu lut, vóru bert skip, sum frammanundan høvdu kvotu í viðkomandi fiskiskapi, og sum tey so vunnu rættin at fiska meira í. Tó fekk eitt skip, Fram, sum bert hevði felagskvotu av makreli og onga sildakvotu, rætt til bæði makrel og sildakvotu á uppboðssøluni. Við øðrum orðum kom bert ein nýggjur aktørur upp í fiskiskapin, sum varð bjóðaður út. Serliga fyri Barentshavið vóru tað skip, sum bjóðaðu, sum ikki hava verið í fiskiskapinum fyrr, men hesi bjóðaðu ikki nóg nógv til at koma upp í part. Ein orsøk til til tess var møguliga, at tað ikki vóru eins kappingartreytir til henda fiskiskapin millum verandi skip og nýggj skip. Eitt nú hava verandi skip ikki fyri neyðini at gjalda byrjanarkostnaðin av at fara til fiskiskap. 
Niðanfyri síggjast nøkur dømir um uppboðssølur, sum vóru í summar. Fyrst er tað afturlatna uppboðssølan av 600 tonsum av botnfiski í norska partinum av Barentshavinum. Niðanfyri síggjast boðini, sum komu inn til hesa uppboðssøluna. Hon varð skipað sum ein eindarprísuppboðssølu, har prísurin varð ásettur við tí prísinum, sum endaði innanfyri nøgdina. Nøgd, seld í hesi uppboðssøluni, var 600 tTons. Akraberg, Enniberg og Sjúrðarberg bjóðaðu upp á eina nøgd á til samans 575 tTons, og so vóru 25 tTons eftir til Heyk og Fálkor. Hesir eru partrolarar og velja tí at bjóða júst tann sama prísin. Hetta par valdi so ikki at taka av, tí nøgdin var ov lítil, men tað ásetti kortini prísin á 4,50 kr/kg. Niðanfyri sæst, at Sjagaklettur og Sandshavið (og Gadus) gjørdist ov stuttir til at vinna uppboðið á hesum sinni. 
Skip 
Reiðari 
Kr./kg 
Nøgd kg 
Akraberg 
P/F Akraberg 
6,50 
100.000 
Enniberg 
P/F Enniberg 
6,05 
300.000 
Sjúrðarberg 
P/F JFK Trol 
5,50 
175.000 
Heykur 
Sp/f 17.05.2011 
4,50 
136.500 
Fálkor 
Sp/f Húsafelli 
4,50 
136.500 
Gadus 
P/F JFK Trol 
3,65 
450.000 
Sjagaklettur 
P/F Jókin 
2,65 
400.000 
Sandshavið 
Sp/f 31.01.2011 
2,00 
200.000 
Talva 7.6. Afturlatin uppboðssøla av 600 tonsum av botnfiski í Barentshavinum 
Eitt annað dømi er fyrsta sølan av toski í russiska partinum Barentshavinum. Har var talan um eina opna uppbossølu. á uppboðssøluni var bara ein vinnari, og var tað Gadus, við einum miðalprísi á 2,98 kr/kg. Landsstýrið setti ein minstaprís á 1,50 kr/kg, og var tað prísurin á summum av linjunum. Tað vóru bert tveir bjóðaðar á hesi uppboðssølu. At byrja við var gjørd ein roynd at fáa ein part av kvotuni hjá hinum, men tað kundi bent á, at eingin áhugi var fyri hesum tær seinastu seks rundirnar, tí at bjóðaði prísurin var tann sami sum minstiprísurin. Hetta er helst tí, at her vóru nøgdirnar so smáar, sum vóru eftir, at tað loysti seg ikki at fara túrin í Barentshavið. 
99 
Nøgdir 
Prísir 
654 80 3 60 2 40 
1 20 
00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324 
Sølulinja 
Mynd 7.6. Opin uppboðssøla av botnfiski í Barentshavinum 
Til seinast hyggja vit at aðru opnu søluni av makreli, sum var 21. juli 2016. Miðalprísurin var, sum omanfyri nevnt, 3,82 kr/kg. 
4.5 250 4 
120 100 
3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 
200 150 100 50 
00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324 
Sølulinja 
Keyparar vóru Christian í Grótinum, Norðingur og Fram. Prísurin her var javnur, kanska tí at hesi skipini (og hini, sum bjóðaðu) høvdu longu makrelkvotu, og tí var bara talan um at fáa eitt sindur afturat. 
Sølan av svartkjafti var eitt sindur øðrvísi enn hinar sølurnar. Eingin bjóðaði á fyrstu opnu uppboðssøluni, sannlíkast tí at at minstiprísurin var settur ov høgt, 30 oyru. Síðan var minstiprísurin settur á 18 oyru, men eingin keypti tá heldur. á triðja sinni varð minstiprísurin settur til 10 oyru, og tá varð svartkjafturin seldur. Hetta var á teirri fyrstu afturlatnu 
Mynd 7.7. Opin uppboðssøla av makreli 21. juli 2016 
100 
Prísir kr/kg Prísir kr/kg 
Nøgd tons Nøgdir tons 
uppboðssøluni. Til næstu søluna, sum var opin, varð minstiprísurin settur til 12 oyru, og tá varð alt selt. Samlað varð svartkjafturin seldur fyri ein miðalprís á 11 oyru. 
7.13.1 Stutt eftirmeting av uppboðssøluni í 2016 
Burtursæð frá svartkjaftaprísunum vóru prísirnir á hesum uppboðssølum høgir, kanska hægri, enn summi høvdu væntað, tí frammanundan var givið, at bert skip, ið longu høvdu veiðiloyvir, kundu bjóða, umframt at løgtingið hevði avgjørt, at keypið av hesum kvotum ikki kundi fara av partinum hjá manningini. 
Ein orsøk til, at tað gekst verri at selja svartkjaft enn annan fisk, var helst, at besta svartkjaftatíðin er tíðliga á árinum, og av tí at selt varð í september, var ikki nógv tíð at fiska, og tí var prísurin lægri. Tað eru eisini færri møguligir keyparar til svartkjaftin enn til hini seldu fiskasløgini, og tí var kappingin lægri. 
Bæði tann opna og tann afturlatna uppboðssølan virkaðu tekniskt væl, og tað tyktist ikki vera nakrir trupulleikar við at gjøgnumføra tílíkar uppboðssølur, hvørki hjá Fiskamarknaðinum, Vørn ella hjá teimum, sum bjóðaðu. 
Til ber kortini ikki at gera tær stóru niðurstøðurnar í mun til at selja langtíðarkvotur út frá hesi uppboðssøluni. Hon gevur heldur ikki nakað serligt av eyka vitan um, hvørt tað er best at útluta fiskirættindini á opnari ella afturlatnari uppboðssølu. Møguliga ber til at siga, at eru tað nógvar fyritøkur, sum bjóða, so gevur tann afturlatna uppboðssølan ein hægri prís, sum t.d. uppboðssølan av toski í russiska partinum av Barentshavinum. Hetta kann vera tí, at um ein stórur aktørur er inni, kann hann altíð yvirbjóða hinar, um talan er um eina opna uppboðssølu. Hetta er verri hjá honum, um uppboðssølan er afturlatin. 
7.14 Tilmæli um útlutingarskipan 
Sum lýst er í hesum kapitli, eru nógv atlit at taka í eini uppboðssøluskipan, og somuleiðis eru nógv viðurskifti, sum støða skal takast til, tá hon skal setast í verk. Nakrir av hesum tættum eru beinleiðis ásettir í arbeiðssetninginum og skuldu tí ikki viðgerast í nevndini. Somuleiðis verður mett, at nakrar avgerðir eru meira politiskar enn fakligar, og her gevur nevndin ikki ítøkilig tilmæli. 
Enn eina ferð verður víst á, at nevndini er álagt at gera eitt uppskot um eina uppboðssøluskipan, og hevur nevndin sostatt ikki fingið boð um at meta um, hvørt ein uppboðssøluskipan er best hóskandi útlutingarhátturin fyri føroysku fiskivinnuna. í undanfarnum undirkapitlum er tó víst á fyrimunir og vansar við eini uppboðssølu í føroysku fiskivinnuni, og somuleiðis er víst á fyrimunir og vansar við uppboðssølum generelt. Staðfestast kann somuleiðis, at ein uppboðssøla kann fyriskipast á ymiskan hátt fyri at taka atlit til ymisk viðurskiftir. 
Tilmælini um uppboðssølu taka støði í teimum metingarkriterium, sum eru uppsett í hesum kapitli, har dentur m.a. verður lagdur á, at uppboðssølan (i) hevur við sær inntøkur til tað almenna, (ii) ikki darvar íløguvirksemið í vinnuni, (iii) javnsetir fyritøkur á marknaðinum og tryggjar góða atgongd og (iv) kann broytast, um tørvur er á tí. Við støði í hesum metingarkriterium ber til at eyðmerkja tvær skipanir, sum kunnu tulkast at vera á hvør sínum uttarapunkti í føroyska kjakinum um eina uppboðssøluskipan fyri føroysku fiskivinnuna. 
á øðrum uttarapunktinum er uppboðssøluleisturin, sum Búskaparráði í ár 2000 skjeyt upp. í hesum uppboðssøluleisti var talan um stutttíðarloyvir, sum vórðu seld á uppboðssølu, har øll kundu luttaka. Ein atfinning móti hesum leisti er, at stutttíðarloyvir kunnu hava við sær, at tað verða gjørdar færri íløgur, sum kunnu gagna fyritøkuni upp á sikt. Hinvegin eru eisini fleiri fyrimunir við hesi skipan. Hon tryggjar t.d., at ein stór mongd verður handlað á uppboðssøluni hvørt ár, og hon setir fyritøkunum færri krøv viðvíkjandi metingum av t.d. fiskaprísum og oljuprísum. Samanumtikið verður tó mett, at hesin leistur ikki livir upp til metingarkriteriið um støðug vinnuviðurskifti, tí stuttvarandi loyvir skapa ikki ein nóg góðan tryggleika til at gera skynsamar og neyðugar íløgur. 
á hinum uttarapunktinum er ein uppboðssøluskipan, har varandi rættindir verða lutað út til vinnuna. Upprunaliga útlutingin er á eini uppboðssølu, eins og ásett í arbeiðssetninginum. í eini tílíkari skipan er mest sannlíkt neyðugt, at virkir rinda eftir avreiðing, tí annars verður kapitalkravið ov stórt, og hetta avmarkar atgongdina til vinnuna. Henda skipan hevur tann fyrimun, at siktbarið er gott fyri vinnuna, og hon darvar sostatt ikki íløguvirksemið í vinnuni. Harumframt er einans talan um eina uppboðssølu, og sostatt er kollusión á uppboðssølumarknaðinum ikki viðkomandi, tá henda uppboðssølan er liðug. Ein vansi við hesum leisti er tó, at tað er torført at venda aftur, tá rættindini fyrst eru útlutað. Nevndin metir tað ikki vera ráðiligt, at loyvir verða lutað út til fyritøkur í óendaligt tíðarskeið, og hetta samsvarar heldur ikki við arbeiðssetningin, sum ásetir, at rættindini eru tíðaravmarkað brúksrættindir hjá fyritøkum og ikki ogn hjá hesum aktørum. 
101 
Mett verður, at ein skipan, sum liggur ímillum hesar báðar, kann taka tað besta frá báðum skipanum og geva eina meira haldføra loysn fyri eina føroyska fiskivinnuskipan. Sostatt mælir nevndin til, at uppboðssøluskipanin, sum verður sett í verk fyri føroysku fiskivinnuna 1. januar 2018, hevur hesi eyðkenni: 
	1.	Uppboðssølan eigur ikki at darva íløguhugin í vinnuni. Tí mælir nevndin til, at uppboðssølan verður løgd soleiðis til rættis, at hon hevur fyrilit teimum váðum, sum liggja í at reka fiskivinnuvirksemi í tann mun, hetta letur seg gera. Ein møguleiki er at luta út loyvir við langari gildistíð, t.d. 10 ár, eins og lýst í kap. 7.15 (leistur 1).34 Somuleiðis ber til at luta út loyvir við eini gildistíð á í mesta lagi 1 ár og samstundis geva vinnufyritøkum ein forkeypsrætt til ávísan prosentpart av kvotunum, sum fyritøkan hevði ræði á árið fyri. Eitt dømi um ein tílíkan útlutingarleist er lýst í kap. 7.16 (leistur 2). 
	2.	Um loyvir við ymiskari longd verða seld á uppboðssølu, verður mælt til, at prísurin verður reguleraður árliga sambært broytingum í miðalfiskaprísinum seinasta árið. Hetta svarar til, at fyritøkan bjóðar eitt prosenttal av miðalprísinum. Váðin fyri fiskivinnufyritøkuna gerst ov stórur, um hon skal bjóða eitt krónutal fyri ov langt tíðarskeið. Atlit í hesum sambandi eru nærri viðgjørd í kap. 7.9.5. í hesum førinum skal tó gerast av, hvør miðalprísur skal nýtast. Mælt verður til, at miðalprísurin verður roknaður við støði í ávísum fiskiskapi seinasta árið ella í minsta lagi seinastu seks mánaðirnar. Um tíðarskeiðið er ov stutt, kunnu einstakir aktørar í fiskivinnuni ávirka miðalprísin ov nógv, eins og tað gerst sannlíkari við feilallokering av kvotum. 
	3.	Við avmarkingum í mun til t.d. útlendska luttøku og víðari handfaring av tilfeinginum er sannlíkt, at talan verður um avmarkaða kapping á uppboðssølumarknaðinum fyri fleiri fiskasløg. Nevndin mælir tí til at seta serfrøðingar innan uppboðssølu til at gera nærri tilmæli um neyvu tilrættisleggingina av uppboðssøluni, herundir í hvønn mun opin og afturlatin uppboðssøla skal nýtast. Her skal leggjast afturat, at nevndin hevur havt drúgt samskifti við slíkar serfrøðingar úti í heimi. Fleiri teirra vístu tó á, at tíðin var ikki heilt búgvin enn at leggja uppboðssøluna neyvt til rættis. Ein av heimsins fremstu búskaparfrøðingunum innan uppboðssølu, professarin Paul Klemperer á University of Oxford í Bretlandi, førdi eitt nú fram, at politiskar avgerðir fyrst mugu takast, og nevndi í hesum sambandi, at ítøkiliga samansetingin av uppboðssøluskipanini m.a. veldst um, í hvønn mun politiska skipanin vil varðveita veiðibólkar, og í hvønn mun politiska skipanin er sinnað at loyva umsetiligheit. 
	4.	Mælt verður til, at allar føroyskar fyritøkur kunnu luttaka á uppboðssøluni, tó treytað av, at hesar liva upp til krøvini, sum eru lýst í kap. 8. Víst verður annars til kap. 8 fyri at fáa eina neyvari lýsing av treytum til luttakarar. 
	5.	Mælt verður til, at landsstýrismaðurin setur eina fakliga nevnd til at áseta minstaprísir. Hetta fyri at forða fyri, at lítil kapping á uppboðssølumarknaðinum hevur við sær sera lágar prísir. 
	6.	Mælt verður frá at krevja bankatrygd, tí í fíggjarligum høpi er lítil og eingin munur á bankatrygd og tøkum peningi. Mælt verður heldur til, at ein fyritøka missur síni rættindir, um hendan ikki rindar uppboðssølugjaldið. 
	7.	Mælt verður til at fyritøkan skal rinda alt gjaldið ella meginpartin av gjaldinum, hóast øll kvotan ikki verður fiskað. 
	8.	Mælt verður til at flokka vinnuna í so fáar bólkar, sum gjørligt, tá ið uppboðssølan verður skipað. á henda hátt ber til at tryggja betri kapping á uppboðssølumarknaðinum. 
	9.	Mælt verður til at gera serliga skipan fyri útróðrarflotan upp til 15 tons. Hetta kann eitt nú skipast við sølu av loyvum (atgongumerkjum) til eina felagskvotu. Tal av loyvum kann verða sett eftir fullriknum útróðrarbátum. Somuleiðis eiga krøv at verða sett til tann, sum bjóðar, har hesin skal hava ávísan prosentpart av síni inntøku frá útróðri. 
	10.	Mælt verður til, at kvotur verða umsetiligar umvegis ein almennan marknað. Tað vil siga, at landið virkar sum millumlið (eins og ein meklarafyritøka), og at fult gjøgnumskygni verður um allar handlar. Mett verður, at effektivitetur í fiskivinnuni ikki kann tryggjast í nóg stóran mun, uttan so at kvotur eisini eru umsetiligar á ein 
34 Langtíðarloyvir eru eisini partur av tilmælinum hjá Trondsen (2015) og tí leistinum, sum Daniel Bromley legði fram í Norðurlandahúsinum í vár. 
102 

ella annan hátt. Umsetiligheit er serliga týdningarmikil við rættindum við langari gildistíð. Her skal tó vísast á, at her fer peningur frá fyritøku til aðra fyritøku, men hesar upphæddir verða munandi minni enn í verandi skipan, tí vinnan kemur at rinda fyri tilfeingið til tað almenna í størri mun enn í dag. 
Spurningurin er harumframt, um tað við lóg ber til at steðga allari umsetiligheit fyri at forða fyri spekulatión, tí at fyritøkurnar kunnu nýta aðrar hættir at náa málinum. Eitt nú kunnu tey selja partapeningin í feløgunum við rættindum ella á annan hátt broyta samansetingina av eigarum. Harumframt kunnu fyritøkurnar brúka leigu og/ella umbýti av skipum til at umseta fiskirættindini við, um tað í loyvistíðarskeiðnum vísir seg at vera meira skynsamt. Tí verður torført at forða fyri umsetiligheit við lóg. 
	11.	í tí føri, har politiski myndugleikin kortini ger av, at kvotur ikki skulu vera umsetiligar, eigur at vera møguligt hjá fiskivinnufyritøkuni at siga fiskirættindir frá sær á hvørjum ári. Hetta er eisini galdandi í eini skipan við langtíðarloyvum. Hetta hevur við sær, at ein fyritøka við einum loyvir á t.d. 10 ár, kann siga loyvið frá sær eftir t.d. 5 árum, og at hetta loyvið tá fer út aftur á uppboðssølumarknaðin. Eins og víst á í tilmæli nr. 10 og viðgerðini í hesum kapitli sum heild, mælir nevndin tó til at varðveita umsetiligheitina av loyvunum. Tilmæli nr. 11 kann ikki tryggja effektivitet í fiskivinnuni. 
	12.	Mælt verður frá at lóggeva á ein tílíkan hátt, at starvsfólk í fiskivinnuni ikki kunnu rinda partar av uppboðssølugjaldinum. Hetta eigur at vera upp til vinnu og starvsfólk at gera av ígjøgnum arbeiðsmarknaðarsamráðingar. 
	13.	Mælt verður til at seta eina skiftisskipan í verk, so at verandi fyritøkur kunnu hava eina ásetta tíð at laga seg til nýggju umstøðurnar í vinnuni. Høvuðsorsøkin til hetta er, at skotbráið er ov stutt. Um nýskipanin varð løgd til rættis, stutt eftir at loyvini vórðu uppsøgd í 2007, var talan um aðra støðu. Dømir um skiftisskipanir eru í leistunum, sum verða lýstir á komandi síðunum. 
7.15 Leistur 1: Skipan við útbjóðing av stutt- og langtíðarloyvum 
í hesum uppskoti er talan um uppboðssølu av bæði stutt- og langtíðarrættindum. Mett verður, at ein samanseting av loyvum við ymiskum longdum kann nøkta ymiskar tørvir í vinnuni. í hesum uppskoti verður tó størsti parturin av loyvunum long ella miðallong, og her verður dentur lagdur á at veita tryggleika til fyritøkur í vinnuni og soleiðis eisini at eggja til skynsamar íløgur. Stutttíðarloyvir eru hinvegin við til at tryggja, at ein størri nøgd altíð er tøk á uppboðssøluni, og tey kunnu tí á henda hátt eisini vera við til at veita fyritøkunum eina trygd. 
Trý ymisk sløg av loyvum eru í hesi skipan: 1, 5 og 10 ára loyvir. Talan er um uppskot um longdir heldur enn avgjørd tilmælir, og nevndin skjýtur upp, at politiska skipanin í samráði við vinnuna ger eina samanseting av ymiskum loyvum  tó við ymiskum atlitum í huga, sum eru umrødd í hesi frágreiðing. 
Sambært hesum uppskotinum eru (eftir skiftistíðina) 50 prosent av loyvunum 10 ára loyvir, 40 prosent eru 5 ára loyvir og 10 prosent eru 1 árs loyvir. Skipað verður fyri uppboðssølu hvørt ár, har 23 prosent av samlaðu kvotuni fer á uppboðssølu, umframt at almennur marknaður verður skipaður av loyvunum fyri at tryggja umsetiligheit. 
Meginparturin av gjaldinum fyri kvoturnar skal rindast eftir avreiðing, og gjaldið verður regulerað fyri sveiggj í miðal fiskaprísinum og møguliga eisini fyri sveiggj í oljuprísinum. 
Hetta uppskotið verður gjølligari lýst á komandi síðunum  eisini við ítøkiligum taldømum, sum á ein greiðari hátt lýsa, hvussu henda skipan virkar fyri vinnuna. 
7.15.1 útlutingin 
í hesum uppskoti verður uppboðssøla av veiðirættindum hvørt ár, og verða bæði stutt- og langtíðarloyvir bjóðaði út. Umleið fjórðingurin av samlaðu rættindunum verður bjóðaður út á uppboðssølu hvørt ár. Trý ymisk sløg av loyvum verða bjóðað út: 
	i.	Til samans 10 prosent av heildarveiðuni verða lutað út hvørt ár sum 1 árs loyvir 
	ii.	Til samans 8 prosent av heildarveiðuni verða lutað út hvørt ár sum 5 ára loyvir 
	iii.	Til samans 5 prosent av heildarveiðuni verða lutað út hvørt ár sum 10 ára loyvir 
103 
á uppboðssøluni verða sostatt í minsta lagi 23 prosent av samlaðu kvotunum lutað út hvørt ár. 
Av tí at 10 ára loyvir liggja longri úti, verða tað fleiri úti av teimum til samans enn av 5 og serliga 1 árs loyvum. í alt verða tað 10 prosent av 1 árs loyvum, 40 prosent av 5 ára loyvum og 50 prosent av 10 ára loyvum úti. Hetta merkir, at 90 prosent av loyvunum, sum eru í skipanini, kunnu metast at vera long ella miðallong. 
7.15.2 Gjalding og umsetiligheit 
Størsti parturin av gjaldinum fellur eftir landing fyri at javnseta teir aktørar, sum ikki hava stóra fíggjarliga orku, við teir, sum hava. 
Kvoturnar kunnu bert seljast á einum almennum marknaði, eins og lýst varð í tilmæli 8. 
Fyri at útjavna sveiggj í fiskaprísum, er uppskotið, at aktørar bjóða upp á kr/kg, og hetta verður so regulerað eftir einum miðal avreiðingarprísi. 
Fyritøkan skal rinda 20 prosent av árliga kvotuleigugjaldinum við ársbyrjan, meðan hini 80 prosentini skulu rindast eftir hvørja avreiðing. Fyritøkan skal eisini gjalda, hóast fiskurin ikki er fiskaður. Heldur eitt felag ikki skyldur sínar at gjalda fyri rættindir, missir tað rættindini og kann ikki bjóða aftur á uppboðssølu. Rættindir, sum falla aftur í úrtíð, verða boðin út aftur á næsta uppboði. 
útbjóðingarnar verða í trimum, tí hetta eru trý ymisk produkt. Longstu loyvini verða seld fyrst, og so kunnu reiðarar tillaga síni framtíðarboð, alt eftir um teir vinna longru loyvini ella ikki. 
7.15.3 Skiftisskipan 
Støða skal takast til, hvussu drúgv skiftistíðin skal vera, og hvussu ymsu loyvini við ymiskum gildistíðum skulu lutast út í skiftistíðini. Mett verður, at 10 ár kundu verið hóskandi skiftistíð, tí verður tað lýst sum dømi her. 
í hesum dømi fáa verandi rættindahavarar í kalendaraárinum 2018 77% av teimum rættindum, ið hesir hava tann 31. desember 2017. Hini 23% av fiskirættindunum í 2018 verða boðin út í september 2017. Parturin hjá verandi aktørum minkar síðan fram til 2027, tá hesin kemur niður á null. 
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 
2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 1 árs loyvir 5 ára loyvir 10 ára loyvir Ski?isskipan 
Mynd 7.8. Rættindaslag í prosentum av heildarkvotunum (við skiftisskipan). 
Verandi rættindahavarar rinda eisini fyri loyvini, sum teir fáa tillutað sambært skiftisskipanini. Hetta tilfeingisgjald kann ásetast við m.a. støði í prísunum á uppboðssølunum. 
Um verandi aktørar í skiftisskipanini velja at siga nei takk til rættindir, verða hesi eisini boðin út á uppbossøluni. 
104 
7.15.4 Hvussu virkar skipanin í praksis? 
Niðanfyri er eitt hugsað dømi um makrel, har kvotan sveiggjar um 100 tTons tey næstu árini fram til 2038. 
  140000
  120000
  100000
Ski?isskipan 
8000060000 5 ára loyvir 
40000 20000 0 
201820192020202120222023202420252026202720282029203020312032203320342035203620372038 
Mynd 7.9. Hugsað dømi um makrel og sløg av rættindum. 
í hesum dømi er talan um eina uppsjóvarfyritøku, sum bjóðar upp á makrel. Fyrsta árið er viðkomandi við í boðunum, men vinnur einki langtíðarloyvi og keypir tí eitt 1 árs loyvir til at supplera sína skiftisskipanarkvotu. í 2019 fær viðkomandi ein part av hámarksveiðuni sum 5 ára loyvir. í ár 2020 keypir fyritøkan eitt 10 ára loyvir afturat, sum er galdandi til ár 2029. Síðan keypir hon aftur 10 ára loyvir í 2023, 2024, 2026, 2029 og 2033. Fyri at fáa eina javna kvotu, velur hon hvørt ár at supplera síni longru loyvir við 1 árs loyvum (her er tað bara residuali). á mynd 7.10 er keypið hjá einari fyritøku víst sum grafur. Myndin vísir eisini, hvat 10 prosent av hámarksveiðuni høvdu givið somu fyritøku. Hetta hevði verið kvotan hjá fyritøkuni við verandi skipan. á myndini sæst, at verandi skipan hevði givið eina meira sveiggjandi kvotu enn ein, har fyritøkan kann justera sína egnu kvotu árliga. Allir aktørar kunnu sjálvsagt ikki justera fiskiskapin hjá sær á henda hátt. 
10 ára loyvir 1 árs loyvir 
1 árs loyvir 
5 ára loyvir 
10 ára loyvir íalt 
Ski?isskipan 
10 % av TAC 
14000
12000
10000
 8000
 6000
 4000
 2000
0201820192020202120222023202420252026202720282029203020312032203320342035203620372038 
Mynd 7.10. Hugsað dømi um eitt skip í makrelfiskiskapi. 
105 
7.15.5 Fyri hvønn fiskiskap skal skipanin galda? 
Henda skipan skal vera galdandi fyri allan høvuðsfiskiskap, sum taldi umleið 95% av veiðuvirðinum hjá føroyingum í 2015 sambært Vørn. 
Kanska hóskar ikki at nýta hesa skipan til sera smáan fiskiskap, men kortini ber til at bjóða allan fiskiskap út. Her verður tó neyðugt at broyta upp á áralongdina á loyvunum. Eitt dømi um hetta er betur lýst í talvu 7.7. Her er tó einans talan um uppskot um loyvislongdir. 
Niðanfyri er lýst veiðuvirðið á ymiskum fiskasløgum í 2015 og 2005 frá Vørn. Samlað var virðið góðar 3 mia. kr. í 2015 og góðar 2 mia. í 2005. 
Toskur Hýsa Upsi Kongafiskur Longa Brosma Blálonga Steinbítur Hvítingur Havtaska Svartkalvi Tunga Reyðsprøka Langasporl Stinglaksur Gulllaksur 
Lodna Rossamakrelur Hummari Skeljar Krabbi Brislingur Rækjur Kalvi Búrfiskur Hemari Heystgýtandi sild Norðurhavssild Annað 
543,9 
638,6 
89,8 
29,0 
56,9 39,6 
22,3 12,4 
6,2 15,9 
0,5 3,3 
1,8 14,2 
14,5 
37,6 
2,2 13,9 
1,7 6,9 
0,2 4,6 
11,4 12,0 
20,568,0Sild 137,5 254,3 
216,7 
229,2 252,0 
120,0 136,7 
105,0 
Makrelur 139,7 Svartkjaftur 
2015 648,0 2005 
228,5 97,3 
532,2 
12,0 
0,0 4,4 
3,3 3,3 
4,0 4,8 
2,8 0,0 
1,3 0,8 
71,3 132,2 
3,9 20,6 
1,8 6,5 
0,1 0,3 
0,0 0,0 
0,0 0,0 
21,7 20,0 
0 100 200 300 
400 
500 
600 
700 
Mió. kr. 
Mynd 7.11. Samanseting av veiðuvirðinum á fiskasløgum í 2015 og 2005. 
106 
Leið 
Rættindasløg 
FøroyaleiðinTrolveiða av botnfiski undir FøroyumTrolararHúkaveiða av botnfiski undir FøroyumLínuskipútróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðuFøroya BankiEingin fiskiskapurGarnaveiðaFiskiskapur eftir havtasku og svartkalva á landleiðini RúsuveiðaKrabbi í føroyskum sjógviHummaraveiðaHummaraveiða á føroyskum firðumJákupsskelJákupsskel á leiðini eystan fyri Nólsoynna Botnfiskur í NEAFC RA-økiBotnfiskur í altjóða sjógvi við línuBotnfiskur í altjóða sjógvi við troliBúrfiskur í altjóða sjógviKongafiskur í ICES-øki I & IIFiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum Botnfiskur í Eystur- og Vesturgrønlandi Royndarveiða eftir toski og svartkalva við línu Royndarveiða eftir toski og svartkalva við troli Kongafiskur og svartkalvi (ES-kvota)Fiskiskapur eftir svartkalva norðan fyri 68 stig N Botnfiskur í íslendskum økiLínuskipBotnfiskur í norskum og russiskum økiBotnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°NBotnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°N  atgongd Botnfiskur í RU sjógvi í BarentshavinumES-økiBlálonga í ES sjógviBrislingur í ES-sjógviBrosma og longa í ES-sjógvi í 2016Hvítingsbróðir í ES-sjógvi 
Føroyar 
Føroyar Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC 
Eysturgrønl. Eysturgrønl. Eysturgrønl. Vesturgrønl. 
ísland 
Noreg Noreg Russland 
ES ES ES ES 
1,5og10ára 
1,5og10ára Serlig skipan 
1,5og10ára 
5 ára rættindir 
5 ára rættindir 
5 ára rættindir 
5 ára rættindir 5 ára rættindir 5 ára rættindir 1,5og10ára 5 ára rættindir 
1 árs rættindir 1 árs rættindir 1 árs rættindir 1 árs rættindir 
1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 
rættindir rættindir 
rættindir 
rættindir 
rættindir 
rættindir rættindir rættindir 
rættindir rættindir rættindir rættindir 
107 

Svalbardsøkið 
Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard 
Uppsjóvarfiskur 
Heystgýtandi sild í FO sjógvi, sunnan fyri 62°30N NorðhavssildSild í ES-sjógvi - ICES øki IIIa N (Skagerak) Svartkjaftur 
MakrelurLodna í íslendskum sjógviRossamakrel í ESRossamakrel í SuðurkyrrahavinumGullaksur á ytru landleiðiniNAFO økiOthers-kvotur í NAFO skipanarøkinum 2016 
Flemish Kap 
(NAFO-øki 3M) 2016 - lína(NAFO-øki 3M) 2016 - trolRækjuveiðaí altjóða sjógvi í NEAFC skipanarøkinum í russiskum sjógvi í Barentshavinum í 
við Svalbard - 2016í Eysturgrønlandi (ES-kvota) 
Føroyar Føroyar ES Føroyar Føroyar ísland ES SPRFMO Føroyar 
3LN 3O 3LN 3NO 3NO 3LNO u3&4 
NAFO RA NAFO RA 
NAFO Russland Svalbard Grønland 
1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 5 ára rættindir 1,5og10ára 
5 ára rættindir 
1,5og10ára 1,5og10ára 
1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 1,5og10ára 
rættindir 
rættindir rættindir rættindir rættindir rættindir rættindir rættindir 
rættindir 
rættindir rættindir 
rættindir rættindir rættindir rættindir 
Talva 7.7. Uppskot um skipan av øllum fiskiskapi hjá Føroyum. 
7.15.6 Metingarkriteriir 
Metingarkriteriini eru hesi: 
	1.	Gjald til landið fyri rættin at fiska 
	2.	Atgongd til vinnuna 
	3.	Ættarliðsskifti 
	4.	Møguleiki at broyta skipanina eftirfylgjandi 
	5.	Støðug vinnuviðurskifti 
108 

Ad. 1. Her verður eitt gjald til landið fyri rættin at fiska. Størsti parturin av hesum gjaldi skal gjaldast eftir landing. Uppboðssølan verður løgd til rættis við atliti at ávísa marknaðinum. 
Ad. 2. Atgongdin til vinnuna er rættiliga opin í hesi skipan. Ein og hvør fer at hava møguleika at bjóða seg fram. Annaðhvørt skal viðkomandi bjóða upp á at fiska í eitt styttri tíðarskeið (1 ár), eitt miðallangt tíðarskeið (5 ár) ella eitt langt tíðarskeið (10 ár). Stutt loyvir eru við til at tryggja, at mongdin, sum er á uppboðssølu hvørt ár, ikki er lítil, og sostatt hava fyritøkur hvørt ár atgongd til ávísa nøgd á uppboðssølumarknaðinum. 
Ad. 3. Tá tilfeingisrentan verður tikin úr vinnuni, er góður møguleiki fyri ættarliðsskifti. Harumframt skal størsti parturin av gjaldinum rindast eftir avreiðing, og sostatt er tað bert talan um, at sjálvt stálið skal fíggjast. 
Ad. 4. Her er talan um eina reversibla skipan, hóast tað fer at taka 10 ár, áðrenn eitt 10 ára loyvir gongur út, men ein stórur partur vil vera 5 ára og 1 árs loyvir, sum eru skjótari at taka aftur. 
Ad. 5. Møguleikin fyri at ogna sær langtíðarloyvir veitir vinnuni støðug vinnuviðuskifti og gevur henni betri møguleika at leggja sítt virksemi til rættis langt fram í tíð. Somuleiðis verður mett, at langtíðarloyvir í størri mun tryggja virðisøking av føroyska tilfeinginum. 
7.16 Leistur 2: Uppboðssøla við forkeypsrætti (stytt UVF) 
Uppboðssøla við forkeypsrætti er ein skipan, har rætturin at fiska fyri eitt ár í senn verður seldur á einum almennum marknaði. árið eftir verða t.d. 20% boðin út á marknaðinum, og við einum forkeypsrætti hava verandi aktørar møguleika at ogna sær 80% av tí, teir høvdu árið fyri. 
Endamálið við forkeypsrættinum er at veita stabilitet og kontinuitet til fyritøkur í vinnuni. Harumframt er einans neyðugt at meta um virðið eitt ár fram í tíð. 
7.16.1 Lýsing av skipanini 
UVF-skipanin byggir á, at øll veiðirættindir skulu seljast fyri í mesta lagi eitt ár í senn, men tó fáa teir aktørar, ið vóru virknir í vinnuni árið fyri, ein forkeypsrætt á upp til 80% av tí, sum teir fiskaðu árið fyri. Nøgdin má tó regulerast við tí, sum samlaða kvotan er hækkað ella lækkað. 
Prísurin á veiðirættindunum, ið koma undir forkeypsrættin, verður miðalprísurin á uppboðssøluni fyri ávísa fiskaslagið. Luttakarin ger sjálvur av, um viðkomandi tekur av forkeypsrættinum. Rindast skal fyri loyvini, tá hesi verða keypt á uppboðssøluni. 
Mælt verður til, at rættindir á uppboðssøluni, verða seld í trimum umførum. Seld verða 40% í oktober/november, har feløgini kunnu velja bert at taka 40% av forkeypsrættinum tá, ella kunnu tey taka størri part ella allan forkeypsrættin, um eitt felag metir prísin vera nøktandi. Hinvegin noyðist felagið í minsta lagi at taka tey 40% av forkeypsrættinum, tí annars verður hesin partur seldur á uppboðssølu. Mánaðarskiftið mars/apríl í fiskiárinum verða 30% seld, og sama er galdandi við forkeypsrættinum tá. T.e., at um eitt felag bert tók 40% í fyrstu sølu, so kann felagið velja ímillum at taka 30% av forkeypsrættinum ella størri part, um prísurin er nøktandi tá. Tey 30%, ið eftir eru, verða seld mánaðarskiftið juni/juli. 
7.16.2 Kunnu lata veiðirættindini inn aftur eftir givnum leisti 
Um nakað óvæntað hendir í einum ári, t.d. at oljuprísurin fer nógv upp, ella fiskaprísirnir falla nógv, ber til at lata kvotu inn aftur og fáa endurgoldið meginpartin av gjaldinum. Síðan kunnu aktørarnir bjóða av nýggjum og eisini fáa annan prís fyri rættindini. Hetta fyri at fáa trygdina í hásætið, bæði fyri íleggjarar og tey, ið skulu fíggja skip og rættindir. Til ber tó einans at lata inn aftur eina ferð í ávísum fiskiári. 
Møguleikin at lata inn aftur verður gjølligari lýstur á myndini niðanfyri, sum vísir upphæddina, sum eitt felag fær endugoldið, um felagið letur kvotur inn aftur. 
109 
Mynd 7.12. Virðisminking av veiðirættinum. 
Myndin omanfyri vísir virðið á veiðirættinum frá degi eitt í einum fiskiári. á x-ásanum eru dagar, og á y-ásanum er virðið, sum fiskirættindini kunnu latast inn aftur fyri í mun til tað, tey vórðu keypt fyri. 
Endamálini við at loyva fyritøkum at lata rættindini inn aftur eru serliga hesi: (i) hetta veitir trygd fyri láninum, (ii) hetta eggjar til, at alt verður fiskað, og (iii) talan kann vera um eina neyðbremsu. 
Serliga nýggir aktørar kunnu brúka hetta sum trygd hjá bankanum, tí rættindini eru altíð 100% likvid (tó minus niðurskriving) fram til 15. november í hvørjum fiskiári. Bankin kann fáa trygd í rættindunum og hava ein einkarætt seinasta mánaðin (tað økið er markerað við grønum), áðrenn ein kemur út í tíðarskeiðið, har ein bert fær peningin aftur, um keypari er til rættindini (tað økið er markerað við gulum). Sostatt skulu nýggir aktørar einans tryggja ta virðisminking yvir fyri fíggjarstovnunum, sum leypandi hendir gjøgnum árið. 
At fiskirættindini missa virði leypandi gjøgnum árið, skuldi alt annað líka havt við sær, at aktørarnir lata inn aftur tann partin, ið teir ikki fiska, helst áðrenn tríggir mánaðir eru eftir, so at teir eru vísir í at fáa endurgjald fyri rættindini. Sostatt kunnu aðrar fyritøkur bjóða upp á rættindini, og soleiðis skuldi verið møguligt, at øll kvotan kom til høldar á hvørjum ári. 
Sveiggini í fiskivinnuni kunnu vera stór  bæði á inntøku- og útreiðslusíðuni  og tí kann vera neyðugt at hava eitt slag av neyðbremsu í skipanini. Um eitt nú óvæntaðar hækkingar eru í oljuprísinum, ella óvæntaðar lækkingar eru í fiskaprísinum, sum hava við sær, at upprunaliga boðið var ov høgt, er møguligt at lata kvotuna inn aftur og fáa størsta partin av gjaldinum aftur. Hetta er við til at tryggja stabilitet í vinnuni, tí tað er avgerandi, at allir vinnupartar hava álit á skipanina. Uppskot um, at øll rættindini verða seld í trimum umførum, eins og lýst omanfyri, minkar tó um henda tørv. 
At ein ongantíð fær meira enn 97% av keypsprísinum aftur er fyri at fyribyrgja, at aktørar pressa prísin upp fyri síðan bert at lata alt inn aftur. 
110 
7.16.3 Dømir um keyp av fiskirættindum 
Niðanfyri sæst eitt roknidømi við trimum fyritøkum, sum keypa sær kvotur á uppboðssøluni og samstundis hava forkeypsrætt til 80 prosent av rættindinum frá undanfarna ári. Tølini í roknidøminum eru hesi: 
		felag 1 átti í 2017 rættindir til at kunna veiða 35.000 tons av svartkjafti, 
		felag 2 átti í 2017 rættindir til at kunna veiða 10.000 tons av svartkjafti, 
		felag 3 átti eingi rættindir til svartkjaft í 2017. Tá veiðirættindini fyri ár 2018 verða seld, hevur felag 1 forkeypsrætt upp á 28.000 tons, felag 2 hevur forkeypsrætt upp á 8.000 tons, og felag 3 hevur ongan forkeypsrætt. í talvu 7.8 er víst dømi um samlaðu kvotuna av svartkjafti í tíðarskeiðnum 2018-2027. 
ár 
2018 
2019 
2020 
2021 
2022 
2023 
2024 
2025 
2026 
2027 
Samlað kvota 
200.000 
190.000 
209.000 
198.550 
208.478 
218.901 
197.011 
216.712 
227.548 
227.548 
Broyting frá undanfarna ári 

-5% 
+10% 
-5% 
+5% 
+5% 
-10% 
+10% 
+5% 
0% 
Talva 7.8. Dømi um gongd í svartkjaftakvotuni 2018-2027. 
í talvu 7.9 er nøgdin víst, sum fer á uppboðssøluna á hvørjum ári, um 20% av samlaðu kvotuni fara á uppboðssøluna. 
Talva 7.9. Dømi um mongd av svartkjafti á uppboðssøluni 2018-2027. 
Mynd 7.12: Roknidømi við trimum fyritøkum. Gongd í svartkjaftakvotunum 2018-2027. 
á mynd 7.12 frá vinstru verður víst, hvat felag 1 hevur, um felagið keypir 10% á uppboðssøluni á hvørjum ári. 
Grafurin í miðjuni vísir gongdina hjá felagi 2, sum keypir 10% á uppboðssøluni á hvørjum ári, og somuleiðis vísir grafurin til høgru, hvat felag 3 hevur, um tað keypir 15% á uppboðssøluni á hvørjum ári í tíðarskeiðnum frá 2018 til 2027. 
ár 
2018 
2019 
2020 
2021 
2022 
2023 
2024 
2025 
2026 
2027 
20% á uppboð 
40.000 
38.000 
41.800 
39.710 
41.696 
43.780 
39.402 
43.342 
45.510 
45.510 
111 
Sum áður nevnt, so kann forkeypsrætturin keypast fyri miðalprísin á tí, sum verður selt á uppboðssøluni. 
7.16.4 Fyritreytirnar fyri skipanina 
Høvuðsfyritreytirnar eru, at ein partur fer á uppboðssølu á hvørjum ári, og restina av kvotunum hava feløgini, ið vóru við árið fyri, forkeypsrætt til. 
	1.	Har nógv feløg kunnu luttaka, er uppskotið, at tað skulu fara 20% á uppboðssøluna. 
	2.	Har nøgdin er minni, og tal av fyritøkum tí eisini má vera lítið, er uppskotið, at tað eru ávikavist 30% og 50%, sum fara yvir uppboðssøluna. Tað er eisini umráðandi at hækka partin á uppboðssøluni, har nøgdin er lítil, fyri at fáa áhugan størri fyri kvotuni. 
	3.	í nøkrum førum er nøgdin so lítil, at uppskotið er, at 100% fara á uppboðssøluna á hvørjum ári. 
	4.	Harumframt er ein avsláttur í mun til miðalprísin, sum tó er ymiskur fyri ymiskan fiskiskap. 
á næstu síðunum er uppskot um, hvussu henda skipan kann setast í verk fyri allan fiskiskap. í talvuni verða hesar styttingar nýttar: 
Uppboð = % av heildarkvotuni, sum skal seljast á uppboðssøluni hvørt ár Frádráttur = avsláttur av prísinum í mun til miðalprísin á uppboðssøluni 
Øll rættindir í yvirlitinum eru tað, sum er galdandi í 2016, fyri at lýsa, hvørji rættindir eru. 
í fylgiskjali 9 er leistur 2 gjølligari útgreinaður við fiskidøgum í staðin fyri kvotum. í fylgiskjali 9 eru eisini nøkur boð upp á øðrvísi reglur enn tær, ið nevndin hevur mælt til fyri anti-trust og uppboðssølu av veiddum fiski. Hetta fylgiskjal hevur ein nevndarlimur skrivað, og tað er ikki meiningin hjá nevndini annars. 
112 
Tons/dagar 
Leið 
Uppboð Frádráttur 
FøroyaleiðinTrolveiða av botnfiski undir FøroyumTrolararHúkaveiða av botnfiski undir FøroyumLínuskipútróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðuFøroya BankiEingin fiskiskapurGarnaveiðaFiskiskapur eftir havtasku og svartkalva á landleiðini RúsuveiðaKrabbi í føroyskum sjógviHummaraveiðaHummaraveiða á føroyskum firðumJákupsskelJákupsskel á leiðini eystan fyri Nólsoynna Botnfiskur í NEAFC RA-økiBotnfiskur í altjóða sjógvi við línuBotnfiskur í altjóða sjógvi við trolBúrfiskur í altjóða sjógviKongafiskur í ICES-øki I & IIFiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum Botnfiskur í Eystur- og Vesturgrønlandi Royndarveiða eftir toski og svartkalva við línu 
Royndarveiða eftir toski og svartkalva við troli 
Kongafiskur og svartkalvi (ES-kvota) 
Fiskiskapur eftir svartkalva norðan fyri 68 stig N 
Botnfiskur í íslendskum øki 
Línuskip 
80 tons 
6000 tons 
341 dagar 341 dagar 150 tons 8000 tons 572 tons 
Toskur 320 t. Svartka. 27 t. 
Toskur 30 t. Svartka. 248 t. 
Kongaf. 50 t. Svartka. 110 t. 
Svartka. 100 t. 
í alt 5.600 t. toskur 1.900 t. brosma 650 t. 
Føroyar 
Føroyar Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
Føroyar 
NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC NEAFC 
Eysturgrønl. Eysturgrønl. Eysturgrønl. Vesturgrønl. 
ísland 
20% 25% 
20% 25% 20% 50% 
20% 25% 
30% 25% 
30% 50% 
30% 25% 
30% 25% 30% 25% 30% 50% 30% 25% 30% 25% 
30% 25% 
30% 25% 100% 25% 100% 25% 
20% 25% 
113 
Botnfiskur í norskum og russiskum øki 
Botnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°N 
Botnfiskur í NO sjógvi norðan fyri 62°N  atgongd Botnfiskur í RU sjógvi í Barentshavinum 
ES-øki 
Blálonga í ES-sjógvi Brislingur í ES-sjógvi 
Brosma og longa í ES-sjógvi í 2016 Hvítingsbróðir í ES-sjógvi 
Svalbardsøkið 
Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard 
Uppsjóvarfiskur 
Heystgýtandi sild í FO sjógvi, sunnanfyri 62°30N NorðhavssildSild í ES-sjógvi  ICES-øki IIIa N (Skagerak) Svartkjaftur 
Makrelur 
Lodna í íslendskum sjógvi 
Rossamakrelur í ES 
Rossamakrelur í Suðurkyrrahavinum 
toskur 4.121 t. hýsa 900 t. upsi 800 t. annað 200 t. 
toskur 4.000 t. hýsa 350 t. 
toskur 19.500 t. hýsa 2000 t. flatfisk 900 t. 
150 tons 5.500 tons 
200 tons 6.000 tons 
toskur 1.822 t. annað 433 t. 
10.000 tons 37.087 tons 600 tons 347.310 tons 77.456 tons 
1.700 tons 5.100 tons 13.000 tons 
3LN 3O 3LN 3NO 3NO 3LNO u3&4 
NAFO RA NAFO RA 
20% 
20% 20% 
50% 25% 
30% 30% 
30% 
Noreg 
Noreg Russland 
ES ES 
ES ES 
FøroyarFøroyarESFøroyarFøroyaríslandES 100% SPRFMO 30% Føroyar 20% 
100% 
20% 20% 
0% 
0% 0% 
25% 25% 
25% 0% 
25% 
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 
25% 
0% 0% 
Gullaksur á ytru landleiðini 
NAFO-øki 
Others-kvotur í NAFO- skipanarøkinum 2016 
Flemish Kap 
(NAFO-øki 3M) 2016 - lína (NAFO-øki 3M) 2016 - trol 
kongaf.63 t kongaf.100 t Yellowt.80 t Lállu 22 t lýsing 59 t skøtu 258 t høggusl.794 t 
3.114 tons 3.114 tons 
20% 20% 50% 20% 20% 20% 
114 
Rækjuveiða 
í altjóða sjógvi í NEAFC- skipanarøkinum 
í russiskum sjógvi í Barentshavinum 
Við Svalbard  2016í Eysturgrønlandi (ES-kvota) 1300 tons 
NAFO 
Russland 
Svalbard Grønland 
100% 25% 30% 25% 
20% 25% 30% 25% 
9000 tons 
922 dagar 
Talva 7.10: Uppskot um skipan av øllum fiskiskapi hjá Føroyum. 
7.16.5 Metingarkriteriir 
Metingarkriteriini eru hesi: 
	1.	Gjald til landið fyri rættin at fiska 
	2.	Atgongd til vinnuna 
	3.	Ættarliðsskifti 
	4.	Møguleiki at broyta skipanina eftirfylgjandi 
	5.	Støðug vinnuviðurskifti 
Ad. 1. Fyritøkur rinda fyri øll rættindir  eisini í skiftistíðini. Fyritøkur rinda, áðrenn fiskað verður, og einans fyri í mesta lagi 1 ár í senn. 
Ad. 2. Atgongdin til vinnuna er góð í hesi skipanini. Ein og hvør hevur møguleika at bjóða seg fram, tí tað verða í minsta lagi 20% seld á uppboðssølu hvørt ár. 
Ad. 3. Tá tilfeingisrentan verður tikin úr vinnuni, er góður møguleiki fyri ættarliðsskifti. 
Ad. 4. Her er talan um eina sera reversibla skipan, við tað at forkeypsrætturin fellur burtur, um hann ikki verður nýttur. Harumframt hava øll rættindini eina longd á í mesta lagi 1 ár, og sostatt kann skipanin lættliga broytast aftur. 
Ad. 6. Skipanin tryggjar støðug vinnuviðurskifti, tí at forkeypsrætturin tryggjar kontinuitet. 
115 
8 útlendskur kapitalur og treytir til teirra, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu 
8.1 Arbeiðssetningurin 
Eitt av høvuðsmálunum við nýskipanini er sambært arbeiðssetninginum at tryggja, at rættindini at troyta tilfeingið eru á føroyskum hondum. 
Nevndin skal sambært arbeiðssetninginum gera uppskot um, hvussu ein kann tryggja, at rættindini, avgerðarrætturin og vinningurin eru á føroyskum hondum og kemur føroyska samfelagnum til góðar. 
Nevndin skal lýsa og gera uppskot um: 
		Hvussu ein kann tryggja, at bert feløg, sum eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum, hava eigarar, sum eru búsitandi og skattskyldigir í Føroyum, og sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
		Tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. Uppskot skal somuleiðis gerast um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Herundir skal nevndin lýsa og meta um, hvussu ein kann tryggja, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur við lánsavtalum, øðrum avtalum, transfer pricing, tunnari kapitalisering o.ø. Nevndin skal eisini meta um fyrimunir og vansar, ið kunnu standast av ov stórum forðingum/krøvum til fremmanda fígging, og hon skal gera uppskot um loysnir, ið ikki ganga ímóti endamálunum um føroyskan ræðisrætt, ognarrætt og virðisskapan í Føroyum. Til dømis um tað kann hugsast, at ov hørð krøv til fígging uttaneftir kunnu forða fyri nýskapan í føroysku fiskivinnuni, um atgongdin til fígging á føroyska og altjóða marknaðinum ikki er nøktandi. 8.2 Samandráttur Tilmæli um ásetingar í fiskivininnulóggávuni 
	1.	Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. Nevndin hevur tí ikki viðgjørt spurningin, um avmarkingar eiga at verða settar fyri útlendskum eigaraskapi í føroyskari fiskiveiðu. Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Nevndin mælir til, at feløg, sum hava útlendskar eigarar, fáa eina skiftistíð upp á trý ár at laga seg til broyttu reglurnar. 
	2.	Nevndin mælir til at broyta kravið um tilknýti til Føroya fyri persónar, so at teir í staðin fyri at skula hava verið skrásettir í føroyska fólkayvirlitinum tvey tey seinastu árini skulu hava verið skrásettir í til samans fimm ár, umframt at teir skulu vera skrásettir í yvirlitinum og fult skattskyldigir í Føroyum, tá ið teir gerast eigarar. 
	3.	Nevndin mælir til at áseta í fiskivinnulógini, at eigarar, sum eru likamligir persónar, ikki skulu verða mettir sum heimahoyrandi í øðrum landi sambært ásetingunum í skattalóggávuni. Hetta skal tryggja, at persónarnir veruliga koma undir skatting í Føroyum. 
	4.	Tá ið talan er um feløg, mælir nevndin til, at tað umframt verandi treytir um tilknýti til Føroya eisini verður kravt, at veruliga leiðslan í einum felagi skal vera í Føroyum. Hetta er eisini eitt skattligt hugtak og skal tryggja, at feløg veruliga koma undir skatting í Føroyum. 
116 

	5.	Nevndin hevur í kapitli 7 í frágreiðingini tilmæli um, at ikki bert eigarar av fiskiførum skulu kunna bjóða á uppboðssøluni, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya. Tí má tilknýtiskravið verða sett til teir persónar og tey feløg, sum bjóða á uppboðssøluni. 
	6.	Nevndin hevur eisini í kapitli 7 tilmæli um, at tey, sum bjóða á uppboðssølu, skulu kunna leiga sær før at fiska við. Fyri at tryggja, at tað bert eru tey við neyðuga tilknýtinum til Føroya, sum reka føroyska fiskiveiðu, má tilknýtiskravið tí eisini setast teimum, sum eiga og reka leigaðu fiskiførini. 
	7.	Nevndin mælir til at broyta kravið til nevndir í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, so at helvtin av nevndarlimunum skal lúka kravið um tilknýti til Føroya í staðin fyri 2/3. 
	8.	Sum nakað nýtt mælir nevndin til, at stjórar í feløgum skulu lúka kravið um bústað og skattskyldu í Føroyum, meðan teir eru stjórar. Soleiðis koma teir undir skatting í Føroyum, men tað verður ikki kravt, at teir skulu hava verið búsitandi her eitt ávíst áramál, áðrenn teir gerast stjórar. 
	9.	Nevndin mælir til at varðveita ásetingina í fiskivinnulógini, sum avmarkar ábyrgdarlán úr útlondum. 
	10.	Nevndin mælir til at forða fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, um so er, at renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. 
	11.	Nevndin mælir til, at krav verður sett um undangóðkenning av teimum, sum skulu bjóða á uppboðssølu, so at tryggjað verður, at tað bert eru tey, sum lúka settur treytirnar til eigara-, avgerðar- og fíggjarviðurskifti, sum bjóða á uppboðssølu. 
	12.	Nevndin metir ikki, at neyðugt er at undangóðkenna eigara av fiskifari ella tann, sum rekur tað, um hesir ikki eru teir somu, áðrenn bjóðað verður á uppboðssølu. Nóg mikið er at góðkenna leiguviðurskiftini og eigaraviðurskiftini hjá tí, sum eigur ella rekur leigað fiskifar, áðrenn loyst verður. 
	13.	Nevndin mælir til, at tað skal vera gjørligt at leiga skip at fiska við. Tó skulu skip, sum fiska við føroyskum rættindum, vera skrásett í føroysku skipaskránni, soleiðis at allar viðkomandi reglur verða galdandi fyri skip, manning og veiðu. Tá ið tað er gjørligt at leiga skip at fiska við, verður eisini gjørligt at leiguskráseta skip í føroysku skipaskránni. 
	14.	Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Nevndin metir, at hetta er besta amboðið fyri at tryggja, at lønarkor og arbeiðskor annars hjá útlendskari manning eru í samsvari við føroysk viðurskifti. Við hesum verður eisini tryggjað, at útlendsk manning ikki verður nýtt, har tað er møguligt at fáa føroyska manning, umframt at tað við slíkari loysn slepst undan, at tað almenna leggur seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Inntil slík broyting er gjøgnumførd, mælir nevndin til at áseta í fiskivinnulógina, at manningar á føroyskum fiskiførum, umframt á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. 
Tilmæli um ásetingar í skattalóggávuni 
	15.	Nevndin mælir til at broyta skattalóggávuna soleiðis, at frádráttur fyri fíggjarútreiðslur verður avmarkaður. Nevndin vísir í hesum sambandi til tilmæli frá OECD um at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur til ein prosentpart av inntøkum áðrenn rentur, avskrivingar og skatt, EBITDA. Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun kunnu forða fyri fíggjarbygnaði í feløgum, sum er við til at flyta vinning og avkast úr feløgunum og av landinum. 
	16.	Nevndin mælir til at eftirmeta reglurnar í skattalógini um transfer pricing og tunna kapitalisering. Tað eigur at verða eftirmett, um rætt er at víðka um persónsskaran, sum ásetingarnar fevna um, so at tær eisini fevna um handilsviðurskifti við persónar ella feløg, sum ikki einsamøll eiga ella ráða yvir 50% av einum felagi, men sum hava gjørt avtalu við onnur um at samskipa leiðsluna ella ávirkanina, og hesi samanlagt eiga ella ráða yvir 50% av felagnum. 
117 
	17.	Nevndin mælir til at umhugsa, í hvønn mun tað eigur at vera avmarkað skattskylda fyri rentuinntøku úr Føroyum, so at útlendingar, sum hava slíka inntøku, koma undir skatting av henni í Føroyum. Hetta kann eisini vera við til at avmarka óhepnan fíggjarbygnað, sum við rentuútreiðslum drenar feløg fyri vinning. 
	18.	Nevndin mælir til at umhugsa ásetingar í skattalóggávuni, sum avmarka frádrátt fyri hall í teim førum, eigaraskarin broytist munandi. 
	19.	Nevndin mælir til at eftirkanna, um tað er ein trupulleiki, at hall frá øðrum virksemi enn fiskiveiðu verður drigið frá í inntøku frá fiskiveiðu. Um so er, ber til at gera avmarkandi reglur í skattalóggávuni fyri hesum. Slíkar reglur, sum avmarka frádrátt fyri hall í inntøku frá bert einari vinnugrein, eiga tó bert at verða gjørdar, um hetta veruliga verður mett at vera ein trupulleiki. 
	20.	Nevndin mælir til, at krav verður sett í skattalóggávuni um uppbýti av virksemi hjá feløgum, ið reka fiskiveiðu, soleiðis at tað verður upplýst, hvørjar inntøkur, útreiðslur og íløgur hoyra til fiskiveiðu, og hvat hoyrir til annað virksemi. Nevndin metir, at tað er umráðandi við hagtølum, sum vísa rakstur og íløgur fyri fiskiveiðu. 
8.3 Verandi reglur um útlendskan kapital og avgerðarviðurskifti í føroysku fiskivinnuni 
8.3.1 Lýsing av verandi reglum 
Løgfrøðiliga grundarlagið fyri útlendskum kapitali og avgerðarviðurskiftum í fiskivinnuni í Føroyum eru ásetingarnar í § 7 í lógini um vinnuligan fiskiskap. 
Greinin ásetir, at vinnuligur fiskiskapur bert kann fara fram við fiskiførum, sum sambært ognarviðurskiftunum til eina og hvørja tíð eru heimahoyrandi í Føroyum. 
Fyri at eiga fiskifar undir føroyskum flaggi krevst, at eigararnir antin eru 1) einkultpersónar, einkultpersónar í felagsskapi, sum hefta persónliga, solidariskt og beinleiðis, ella 2) at teir eru feløg. 
Treytirnar eru ymiskar, alt eftir um talan er um einkultpersónar ella feløg. 
Viðvíkjandi nr. 1 
Treytirnar eru, at einkultpersónar og einkultpersónar í felagsskapi, sum eisini hefta persónliga, solidariskt og beinleiðis, allir skulu hava fast tilknýti til Føroya, vera skrásettir í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini og vera fult skattskyldigir í Føroyum. 
Viðvíkjandi nr. 2 
Treytirnar til eigarar, sum eru skipaðir í felagi, eru, at felagið skal vera partafelag, smápartafelag, lutafelag ella partsreiðarí og hava fast tilknýti til Føroya. 
Er talan um partafelag ella smápartafelag, skulu partabrøvini vera navnapartabrøv. 
Eigararnir av í minsta lagi 2/3 av eginpeninginum, herundir partapeninginum, umframt ábyrgdar-peninginum, sum somuleiðis eiga í minsta lagi 2/3 av atkvøðurættinum og avgerðarrættinum í felagnum, skulu lúka treytirnar, sum verða settar til likamligar persónar, t.e., at teir skulu hava fast tilknýti til Føroya, skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini, og skulu vera fult skattskyldigir í Føroyum. 
Harafturat verður kravt, at føroyska nevndarumboðanin skal í minsta lagi vera 2/3 av nevndini og skal lúka treytirnar um fast tilknýti til Føroya, t.e., at hon skal vera skrásett í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini og skal hava fulla skattskyldu í Føroyum. 
Skal felagið luta út vinningsbýti, skal føroyski parturin í minsta lagi fáa útlutað 2/3. 
8.3.2. Endamálið við verandi reglum og eftirmeting av verandi skipan 
í viðmerkingunum til ásetingarnar um eigarar í lóg um vinnuligan fiskiskap stendur, at dentur verður lagdur á, at livandi tilfeingið er ogn hjá føroysku tjóðini. Til allar tær broytingar, sum hava verið til ásetingarnar um eigarar gjøgnum hesi 22 árini, ið lógin hevur verið galdandi, hava viðmerkingarnar víst til endamálið at tryggja, at ikki ov stórur partur av 
118 
føroyska tilfeinginum endar á útlendskum hondum, at forða fyri, at útlendingar keypa seg inn í føroysk feløg og á tann hátt fáa ræði á tí tilfeingi, sum ásett í § 2 er ogn Føroya fólks, at tryggja, at fiskirættindini eru undir føroyskum ræði, at tryggja, at fiskirættindini eru og verða undir føroyskum ræði, og at tryggja, at rættindini framhaldandi eru undir føroyskum ræði. 
Viðmerkingarnar nýta orðið ræði, men orðið hevur tó ongantíð verið partur av lógartekstinum. Lógarteksturin um eigara- og avgerðarviðurskifti í feløgum fevndi fyrst bara um ognarpening, men er so víðkaður til at fevna um partapening, herundir eginpening og ábyrgdarpening, fyri síðan at fevna atkvøðurætt og seinni eisini avgerðarrætt. 
Avgerðarrættur 
Treytin um at 2/3 av avgerðarrættinum skal vera hjá føroyska partinum av eigarunum, verður neyvt eftirkannaður av myndugleikanum. Tað verður eftirkannað, um tað eru orðingar í partaeigaraavtalum, lánsskjølum ella øðrum avtalum, sum kunnu flyta rættin at taka avgerðir frá føroysku eigarunum til útlendskan eigara, lánveitara ella annan. Eisini verður váttan kravd frá øllum eigarunum um, at tað ikki eru aðrar avtalur um eigara- og avgerðarrættin enn tær, sum myndugleikin hevur fingið innlit í. Soleiðis verður í mest møguligan mun tryggjað, at rætturin at taka avgerðir ikki formliga verður fluttur frá eigarunum. 
Tað er altíð trupult at prógva, at rætturin at taka avgerðir viðvíkjandi felagnum er fluttur til annan enn tann, sum hevur rættin formliga. Nevndin mælir til at áseta greiðar treytir í lóggávuni um, hvussu eigara- og ræðisviðurskiftini kunnu skipast í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu. Neyðugt er, at treytirnar kunnu handhevjast, og at tað er gjørligt at leggja fram prógv, sum vísa, um treytirnar eru loknar. 
Skattur 
í viðmerkingunum til galdandi ásetingar verður einki sagt um, hvørjum úrslitum, ein hevur viljað rokkið við treytunum til eigarar í føroyskum fiskiførum ella við orðingunum í viðmerkingunum um ræði. út frá galdandi orðingum í sjálvum lógartekstinum um fastan bústað, um skráseting í fólkayvirlitinum og um fast tilknýti til Føroya, kann sigast, at treytirnar røkka tí úrsliti, at eigararnir, bæði persónar og feløg, koma undir skattskyldu í Føroyum. Eisini verður tryggjað, at í minsta lagi 2/3 av vinningsbýtinum, sum feløgini gjalda, falla til persónar, sum eru búsitandi í Føroyum. Henda inntøkan fellur eisini til skattingar í Føroyum. 
Tað kunnu vera støður, har eigarar av fiskiførum, antin talan er um feløg ella persónar, eru fult skattskyldigir í Føroyum og í øðrum landi í senn. í útgangsstøðinum skal persónurin ella felagið tá rinda skatt í báðum londum. Fyri at sleppa undan dupultskatting hava Føroyar gjørt sáttmálar við fleiri lond. í hesum sáttmálum er ásett, at um persónur er heimahoyrandi í tveimum londum, so skal hann bert verða mettur sum heimahoyrandi í øðrum landinum og harvið bert viðgerast sum fult skattskyldigur í hesum landi. í teimum tvískattasáttmálum, sum Føroyar hava, verður persónur mettur bert at vera heimahoyrandi í tí landi, har hann hevur fastan bústað. Hevur hann fastan bústað í báðum londum, verður hann mettur bert at vera heimahoyrandi í tí landi, har hann hevur sterkasta persónliga og økonomiska tilknýti, t.e., har hann hevur høvuðsáhugamál síni. Ber ikki til at avgera málið út frá hesum atliti, eru eisini onnur atlit at taka, so sum hvar persónurin vanliga er, og hvar hann er ríkisborgari. 
Galdandi áseting í lóg um vinnuligan fiskiskap hevur krav um, at persónar skulu hava fast tilknýti til Føroya. Sambært viðmerkingunum til lógina merkir hetta, at viðkomandi skal hava høvuðsáhugmál síni í Føroyum. Soleiðis verður mett, at verandi fiskivinnulóg í stóran mun tryggjar, at persónar, sum eiga fiskifør undir føroyskum flaggi, verða viðgjørdir sum fult skattskyldigir í Føroyum. Skuldi persónur komið í ta støðu, at hann eftir tvískattasáttmála verður mettur at hava høvuðsáhugamál síni í øðrum landi, so lýkur hann ikki galdandi treyt um fast tilknýti til Føroya og kann tískil ikki eiga fiskifar undir føroyskum flaggi. 
Fyri at taka øll atlit við í mun til skattligu viðgerðina av persónum mælir nevndin til, at umframt at persónar skulu hava fulla skattskyldu og fast tilknýti til Føroya, herundir hava høvuðsáhugamál síni her, so skal tað beinleiðis verða ásett í fiskivinnulógini, at teir ikki sambært skattalóggávuni skulu metast at vera heimahoyrandi í øðrum landi. 
Fyri feløg kunnu eisini vera støður, har tey eru fult skattskyldig í tveimum londum. Sambært tvískattasáttmálum, sum Føroyar hava við onnur lond, skulu feløg í slíkum støðum bert verða mett at vera heimahoyrandi har, sum veruliga leiðslan er. Harvið skulu feløg viðgerast, sum at tey bert eru fult skattskyldig, har sum veruliga leiðslan er. 
Nevdin mælir til at krevja, at umframt at feløg skulu vera skrásett í Føroyum, so skal veruliga leiðslan eisini hava sæti her. 
Skattligu tilmælini hjá nevndini hava ta avleiðing fyri persónar eins væl og feløg, at um skattamyndugleikarnir koma til ta niðurstøðu, at persónur ella felag ikki koma undir fulla skattskyldu í Føroyum, so kann persónurin ella felagið heldur 
119 
ikki longur bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. Soleiðis kemur kravið í fiskivinnulógini at knýta seg at skattligum hugtøkum, eins og tað eru niðurstøðurnar hjá skattamyndugleikanum, sum verða avgerandi fyri, um persónur ella felag framhaldandi kann bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
Fíggjarbygnaðurin 
Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at lýsa og gera meting av, hvussu ein kann tryggja, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur við lánsavtalum, øðrum avtalum, transfer pricing, tunnari kapitalisering o.ø. 
Galdandi lóg um vinnligan fiskiskap hevur bert lutvíst ásetingar, sum viðvíkja fíggjarbygnaðinum í fyritøkum, sum reka fiskiveiðu. Galdandi lóg ásetir beinleiðis, at ábyrgdarpeningur skal teljast upp í kravið um 1/3 og 2/3. Onnur skuld verður ikki uppítald. Sum áður nevnt verður tó eftirkannað, um tað eru treytir í lánsskjølum ella øðrum avtalum, sum flyta rættin at taka avgerðir frá eigarunum. Við verandi orðingum í lóg um vinnuligan fiskiskap verður ikki forðað fyri, at virðir verða tikin úr fyritøkum, t.d. við at tær handla við útheimin fyri prísir, sum ikki eru marknaðarprísir. Heldur ikki verður forðað fyri, at fyritøkur hava ein fíggjarbygnað, har skuldin er so stór, at tann vinningur, sum er av virkseminum, verður tikin úr fyritøkunum sum rentuútreiðslur, soleiðis at fyritøkurnar ikki hava inntøku, sum kemur til skattingar í Føroyum, og at feløgini heldur ikki rinda út vinningsbýti til eigararnar. 
Reglur eru í skattalógini, sum hava sum endamál at tryggja, at nærskyldar fyritøkur handla sínámillum fyri marknaðarprísir, t.e. reglur um transfer pricing. Eisini eru reglur, sum tryggja, at ikki ber til at fáa rentufrádrátt av skuld til nærskyldar partar fyri tann partin av skuldini, sum er oman fyri eitt lutfall á 4:1 í mun til eginpeningin í felagnum, t.e. reglur um tunna kapitalisering. Hesar reglur í skattalógini skulu tryggja, at skattagrundarlagið í Føroyum ikki verður burturmáað, og at inntøkan kemur til skattingar í rætta felagnum. Slíkar reglur eru tó ikki knýttar at rættinum at reka vinnuliga fiskiskap. Brot á hesar skattareglur føra tískil ikki við sær, at rætturin at reka vinnuligan fiskiskap verður mistur. Reglurnar kunnu bert tryggja, at rættur skattur verður goldin. Reglurnar í skattalógini um transfer pricing og tunna kapitalisering viðgera eisini bert handlar og skuld millum nærskyldar partar. Talan er um nærskyldar partar, tá ið persónur ella felag eigur 50% av kapitalinum ella 50% av atkvøðunum í hinum felagnum. Eftir galdandi skattalóggávu er ein útlendingur, sum eigur 1/3 av føroyskum felagi, tí ikki at rokna sum nærskyldur partur. 
Nevndin hevur umrøtt, um beinleiðis krav til eginpening átti at verið sett til fyritøkur, sum reka fiskiveiðu. 
Viðmerkjast kann, at í 2000 kom inn í lógina um vinnuligan fiskiskap ein heimild til við kunngerð at áseta treytir um eginpening og støddina á honum í mun til íløguna og íløguførleika hjá eigarunum. Til hesa heimild varð viðmerkt, at ynskið var, at tað veruliga vóru føroysk áhugamál, sum stóðu aftan fyri íløgur í fiskifør. Henda heimild til at seta treytir um eginpening og íløguførleika varð strikað aftur í 2007. Tað varð ikki hildið at vera rætt, at landsstýrismaðurin fekk so víðar materiellar heimildir, ella at Fiskimálaráðið skuldi gera metingar um íløguførleika. Tað áttu lánveitarar at gera. Mett varð heldur ikki, at Fiskimálaráðið átti at kunna steðga eini ætlan, um lánveitari metti hana at vera burðardygga. Harumframt varð hildið, at tað fór at verða lætt at skáka sær undan markinum fyri, hvussu stórur eginpeningurin skuldi vera í mun til íløguna. Hetta er fyrr sæð í føroyskari skipabygging. Síðan hava ongar ásetingar verið um fíggjarbygnaðin í feløgum, bert um ábyrgdarpening og um rættin at taka avgerðir. 
Vit hava sæð dømi um feløg, sum hava negativan eginpening, har nærum øll skuldin er til útlendska partaeigaran og ofta stuttfreistað. Virksemið í feløgunum kann halda áfram í langa tíð, hóast eginpeningurin er burtur, tí áognarin, sum er útlendski partaeigarin, loyvir tí. Tað er lítil ivi um, at útlendski partaeigarin í slíkum førum hevur stóran møguleika fyri at ávirka avgerðirnar í føroyska felagnum, so at hann hevur størri ávirkan, enn ognarparturin, atkvøðurætturin og formligi avgerðarrætturin heimila honum. Eisini í øðrum førum, har lán er til óheftan part, t.d. ein fíggjarstovn, hava lánveitarar stóran møguleika at ávirka fyritøkur, uttan tó at hava formligan, skrivaðan rætt til tess. 
Nevndin mælir til at varðveita ásetingarnar, sum avmarka ábyrgdarpening úr útlondum. 
Eisini mælir nevndin til, at tað í fiskivinnulógini verður forðað fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, um so er, at renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. 
Nevndin hevur umrøtt møguleikan at seta eitt beinleiðis krav í fiskivinnulógina um lutfall millum eginpeing og skuld í feløgum, sum reka fiskiveiðu. Við slíkum kravi hevði beinleiðis verið forðað fyri fíggjarbygnaði, har feløgini, sum reka fiskiveiðu, eru so tunt kapitaliserað, at ávirkanin frá lánveitara er eyðsýnd, og at vinningur og avkast kunnu verða tikin úr felagnum eitt nú við rentuútreiðslum. 
120 
Kravið kundi verið sett soleiðis, at skuldin í felagnum ikki kundi verið størri enn lutfallið 4:1 í mun til eginpeningin í felagnum. Skuldin kundi tá verið 4 ferðir størri enn eginpeningurin. Hetta er sama lutfall, sum er ásett í reglunum í § 37 b í skattalógini, sum avmarkar rentufrádrátt, tá ið feløg eru tunt kapitaliserað og hava skuld til nærskyldar partar. Kravið kundi verið umsitið soleiðis, at um skuldin øktist, og eginpeningurin lækkaði, bleiv burtur ella gjørdist negativur, og samsvar tí ikki longur var við kravda lutfallið, so kundi felagið fingið eitt árs freist at rætta upp á lutfallið millum skuld og eginpening. Við slíkum kravi kundi felagið ikki longur rikið vinnuligan fiskiskap, um tað ikki var gjørligt at rætta upp á lutfallið millum skuld og eginpening. Nevndin metir tó, at tað kann fáa óætlaðar avleiðingar, um eitt slíkt beinleiðis krav um minsta lutfall millum eginpening og skuld kann føra til, at feløg missa rættin at reka fiskiveiðu. Um lánveitari metir, at minni eginpeningur í mun til skuld er nøktandi fyri ávíst virksemi, er tørført at síggja, hví lóggávan skal forða hesum. Nevndin hevur eisini umrøtt, at tað í staðin fyri at seta krav um ávíst lutfall millum eginpening og skuld kann verða kravt, at eginpeningur ikki kann gerast negativur. Nevndin vísir á, at tað, sum hevur størstan týdning, er at tryggja, at fíggjarliga avkastið frá fiskiveiðu ikki verður flutt av landinum. Nevndin metir ikki, at tað er neyðugt at seta mark fyri, hvussu tunt kapitaliseraðar fyritøkur kunnu vera. Nóg mikið er at gera reglur í skattalóggávuni, sum forða fyri, at ov stórur frádráttur fæst fyri fíggjarútreiðslur. Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun fara at forða fyri slíkum fíggjarbygnaði, sum førir til, at fíggjarligt avkast verður flutt av landinum, og reglurnar fara at at tryggja, at inntøka frá føroyskum feløgum kemur til skattingar í Føroyum. Um slíkar reglur í skattalóggávuni vísa seg ikki at vera nøktandi, eigur at verða umhugsað at seta krav til eginpening í fiskivinnulógina. 
Nevndin mælir tí til, at broytingar verða gjørdar í skattalóggávuni, sum avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur. Slíkar reglur eiga vera alment galdandi og ikki einans fyri tey, sum reka fiskiveiðu. Hvussu hetta kann gerast, er lýst niðanfyri í kapitli 8.9.2. 
Eisini mælir nevndin til aðrar broytingar í skattalóggávuni, sum kunnu tryggja, at inntøkurnar frá fiskiveiðu og øðrum vinnugreinum verða skattaðar í Føroyum. Víst verður til kapitli 8.9.2: Niðurstøður og tilmæli viðvíkjandi aðrari lóggávu enn fiskivinnulóggávu. 
útlendskir eigarar 
Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at tilmælið hjá nevndini skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. 
Eiga útlendingar ikki longur nakran part í føroyskum fiskiførum, verður mett, at vandin fyri ávirkan og ræði hjá útlendskum eigarum verður minni. 
Viðmerkjast skal tó, at tað, at tað bert eru føroyingar, sum eiga fyritøkurnar, sum reka fiskiveiðu, og at tað bert eru føroyingar, sum hava rættin til at taka avgerðirnar viðvíkjandi fiskiveiðu, ikki í sjálvum sær er trygd fyri, at avgerðirnar tæna áhugamálunum hjá føroyska samfelagnum. Er ynski um, at fiskivinnan skal røkka ávísum úrslitum fyri føroyska samfelagið, so eiga treytir at verða ásettar beinleiðis við lóggávu, sum tryggja ella eggja til tey ítøkiligu úrslitini ella málini. 
8.4 Avmarkingar í fiskivinnuni aðrastaðni 
Flestu fiskivinnutjóðir hava avmarkingar fyri útlendskum kapitali og avgerðarrætti í feløgum, sum eiga fiskifør.Her skulu vit hyggja at, hvussu hesi viðurskifti eru skipað í lóggávuni í íslandi, Noregi, Danmark, Skotlandi og Falklandsoyggjum. Hesi lond eru tikin við, bæði tí tey hava nógv til felags við Føroyar, og tí at tættir í teirra lóggávu kunnu vera íblástur, nú vit umrøða okkara skipanir. 
ísland 
íslendsku reglurnar um útlendskan eigaraskap í íslendskum feløgum, sum eiga fiskifør, eru í eini generellari lóg, sum regulerar útlendskar íløgur í øllum íslendskum vinnugreinum1 (fiskivinnu, orkuvinnu, landbúnaði o.ø.) 
Høvuðsinnihaldið í reglunum um útlendskan kapital í íslendsku fiskivinnuni eru hesar: 
1. Beinleiðis útlendskar íløgur í feløg, sum reka fiskiskap ella fiskavirking á landi, eru ikki loyvdar. Sostatt kunnu bert íslendskir ríkisborgarar og feløg, sum eru skrásett í íslandi, eiga fiskifør og fiskavirki á landi. 
1 Log um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri. 
121 
	2.	útlendingar ella útlendsk feløg kunnu eiga í mesta lagi 25 prosent av partapeninginum í feløgum, sum beinleiðis eiga skip ella virki. Hini 75 prosentini av partapeninginum skulu sostatt vera íslendsk og undir íslendskum ræði. 
	3.	Um eitt íslendskt felag bert eigur ein lítlan part (minni enn 5%) í tí felagnum, sum rekur fiskifar ella fiskavirking á landi, kunnu upp til 33% av partapeninginum í fyrstnevnda felagi vera útlendsk. 
Viðmerkjast kann, at íslendingar hava egnan valuta, og tað ger, at áhugin hjá útlendingum at gera íløgur í fiskivinnuna nokk ikki er so stórur sum í Føroyum, tí har er ein valutakursváði. 
Noreg 
Noreg hevur eisini avmarkingar fyri útlendskum ræði og ognarskapi í norskari fiskivinnu.2 Norsk lóggáva setir tjóðskaparkrøv, so at bert norskir ríkisborgarar og persónar, sum kunnu javnsetast við slíkar, kunnu fáa loyvi. Hetta krav skal tryggja, at fiskiflotin er á norskum hondum. útlendingar og útlendsk feløg kunnu eiga í mesta lagi 40 prosent í feløgum, ið eiga fiskifar, antin beinleiðis ella óbeinleiðis. 
Norsk lóg hevur eisini eitt sonevnt bústaðarkrav. Hetta merkir, at í minsta lagi 50% av manningini á norskum fiskiførum skulu búgva í eini norskari strandarkommunu ella í grannakommununi. Nevnast kann, at henda áseting hevur verið roynd í ESA, eftiransingarstovninum hjá EFTA, sum nýliga gjørdi úrskurð um, at norska bústaðarkravið ikki stríðir ímóti ásetingunum í EBS-avtaluni. 
í Noregi hava tey eitt sonevnt aktivitetskrav fyri partar av fiskiflotanum. Hetta merkir, at bert aktivir fiskimenn og útróðrarmenn  reiðarar íroknaðir  kunnu eiga meirilutan í fiskiførum. Hesir skulu hava rikið vinnuligan fiskiskap í trý av teimum seinastu fimm árunum og framhaldandi reka vinnuligan fiskiskap. Eiga feløg skip, skulu minst 50% av eigarunum lúka aktivitetskravið3. 
ES 
í ES eru fyriskipanir, ið avmarka rættin at eiga fiskifør, sum útgangspunkt í andsøgn við ES-grundreglurnar um frítt at kunna seta virksemi á stovn, og um at kapitalur og arbeiðsmegi skulu hava frítt at fara um landamørk millum limalondini. 
í ES er tað ES-nevndin, sum ásetir TAC og letur kvotur og aðrar veiðimøguleikar til limalondini, sum síðan sjálv gera av, hvussu hesir fiskimøguleikar verða brúktir. 
Europeiski dómstólurin góðtekur, at limalondini kunnu seta krøv um economic link millum fiskifar og øki, uttan at hetta stríðir ímóti ES-rættinum. í úrskurðunum sigur dómstólurin tó ikki so nógv ítøkiligt um, hvat economic link merkir. Grundleggjandi er tó galdandi, at hesar avmarkingar skulu vera væl grundaðar og ikki fara longri, enn endamálið við teimum leggur upp til. 
Danmark 
í donsku fiskarílógini4 er høvuðsreglan, at persónar, sum skulu reka vinnuligan fiskiskap eftir donskum kvotum, ella sum eiga fiskifar við donskum loyvi, skulu vera skrásettir við sonevndum A-status. Fyri at fáa A-status krevst: 
		At viðkomandi hevur danskan heimarætt (indfødsret) ella hevur búð samanhangandi í Danmark undanfarnu tvey árini. 
		At viðkomandi hevur verið virkin fiskimaður undanfarnu 12 mánaðirnar. Persónar, sum eru við donskum fiskiførum, skulu skrásetast fyri at prógva, at teir eru virknir fiskimenn. Teir fáa tá B-status. 
		At minst 60% av bruttinntøkuni hjá viðkomandi undanfarnu 12 mánaðirnar stava frá vinnuligum fiskiskapi. Feløg  partafeløg ella smápartafeløg  kunnu eiga fiskifar, treytað av, at persónar við A-statusi eiga í minsta lagi 2/3 av kapitalinum, ella at eigarin av 2/3 av felagnum er felag ella feløg, har persónar við A-statusi eiga allan kapitalin. Treyt er 2 Lov om retten til a delta i fiske og fangst, (Deltakerloven).3 Sum m.a. lýst í Fiskiskapi  fjølbroyttum ásetingum, óli Samró 2016, bls. 103-109, hevur Noreg eina fiskivinnuskipan, sum, hóast krøvini til eigarar, loyvir fyritøkum, sum eru skrásettar í keypsskálum.4 Lov om fiskeri og fiskeopdræt, (Fiskeriloven). 
122 
harafturat, at 2/3 av felagnum er ogn hjá einum ella fleiri feløgum, har allur partapeningurin ella lutapeningurin er ogn hjá persónum, ið eru skrásettir sum vinnurekandi fiskimenn. 
Skotland 5 
í Skotlandi eru fiskimøguleikarnir skipaðir við fiskiloyvum og kvotum. Ein treyt fyri at fáa fiskiloyvi er, at tað skal vera ein sonevndur economic link  búskaparligt samband  millum fiskifarið og fólkið í økinum.Krøvini fyri at fáa tillutað fiskiloyvi eru m.a.: 
		í minsta lagi 75% av manningini á fiskiførum skulu vera úr Bretlandi, øðrum ES- ella EBS-landi, Man ella Ermasundsoyggjum. Heimild er at gera undantak frá hesum kravi. 
		í minsta lagi 50% skulu vera úr Bretlandi, Man ella Ermasundsoyggjum, ella skulu 50% av veiðini avreiðast í Bretlandi. Viðmerkjast skal, at eitt fiskifar, har meira enn 50% av manningini ikki eru bretar, frítt kann velja, hvar í Bretlandi fongurin verður avreiddur. Tað er ikki soleiðis, at eitt skotskt fiskifar skal avreiða í Skotlandi, og at eitt hetlendskt fiskifar skal avreiða í Hetlandi. á sama hátt kann eitt fiskifar avreiða, har tað vil, um bert tað lýkur kravið um, at í minsta lagi 50% av manningini eru bretar. Falklandsoyggjar6 í Falklandsoyggjum hava tey eisini avmarkingar fyri útlendskum eigaraskapi, har avmarkingarnar eru ymiskar, alt eftir, hvat fyri slag av fiskirættindum, talan er um. Bert feløg, har 100% av partaeigarunum eru falklandsbúgvar, kunnu eiga ITQ (25 ára gildistíð). Hetta verður gjørt fyri at forða fyri at útlendingar seta seg niður í oyggjunum fyri at útvega sær kvotur. Vanliga skal ein hava búð í oyggjunum í sjey ár fyri at fáa støðu sum falklandsbúgvi. Avmarkingar fyri útlendskum eigaraskapi í ITQ-rættindum geva eisini falklandsbúgvum sterkari støðu í samráðingunum um joint venture við útlendingar, sum er vanligt, tí falklandsbúgvar hava ikki so nógv fiskifør sjálvir. Tjóðskaparkravið er lægri í feløgum, sum sita við minni sølubarum fiskirættindum, og har gildistíðin er styttri. 8.5 Kapitaltørvur  lán, eginpeningsfígging Nøkur útlendsk feløg hava verið virkin í føroyskari fiskivinnu seinnu árini, t.e. í fiskiskapi, har tað antin er útlendskir eigarar ella fíggjarar. Viðvíkjandi lánum sóu vit í kapitli 7, at tann samlaða fiskiveiðuskuldin í 2014 var umleið 3,3 mia. kr. Eisini vita vit, at føroyskir peningastovnar fíggja umleið 2 mia. kr. av føroyskari fiskivinnu. Hetta merkir, at umleið 1,3 mia. kr. verða fíggjaðar av útlendskum lánveitarum, t.d. peningastovnum og/ella virkjum. Her skulu vit minnast til, at goodwill/veiðiloyvi eru bókað til eina hálva milliard, og henda upphædd verður væntandi væl minni, um sett verður í verk ein nýggj fiskivinnuskipan, soleiðis sum umrøtt í kapitli 7. Viðvíkjandi eginpeningi er talan um nógv feløg, har upp til ein 1/3 er útlendskir eigarar. Mett verður, at meira enn helmingurin av størru skipunum (øll uttan bólkur 4 og 5) hava útlendskar íleggjarar, antin beinleiðis sum partaeigarar ella óbeinleiðis gjøgnum annað føroyskt partafelag. Samlaði bókaði eginpeningurin í fiskivinnuni er umleið 1 mia. kr. sambært greining hjá Januar, og mett verður, at útlendingur eiga einar 100 mió. kr. av hesum. Sambært arbeiðssetninginum skal tilmælið byggja á ta fyritreyt, at útlendingar ikki longur skulu vera eigarar í føroyskari fiskiveiðu. Nevndin metir, at henda umlegging má fara fram yvir eina skiftistíð, tá ið hugsað verður um, hvussu stórar upphæddirnar eru. Eftir nevndarinnar tykki kundu trý ár verið ein hóskandi skiftistíð, sí niðanfyri í kapitli 8.9.1. 5 úr frágreiðingini um útlendskar kapitalpartar í føroyskum fiskiskipum, sum varð latin landsstýrismanninum í fiskivinnumálum í 2010.6 Balancing Local Ownership and Control with Foreign Investment and Foreign Fishing Interests: Transferable Quota Allocation in the Falkland Islands 2005. 
123 
8.6 Meting av fyrimunum og vansum, ið kunnu standast av ov stórum forðingum/krøvum til fremmanda fígging 
Sum nevnt omanfyri, er umleið 1/3 av samlaðu fíggingini í føroysku fiskivinnuni útlendskur. Føroyskir peningastovnar hava reglur um ikki at taka ov stóran váða við at seta ov nógv í eina vinnu, og tí er avmarkað, hvussu nógvan pening fiskivinna okkara kann læna í Føroyum. Tó kunnu peningastovnar samstarva sínámillum og við útlendskar lánveitarar. Umframt føroyskar peningastovnar er eisini Realurin, sum bert hevur til uppgávu at fíggja skip, og sum tí ikki hevur tílíkar avmarkingar. Realurin hevur kanska 14 av samlaðu skuldini hjá føroysku fiskivinnuni. 
Føroyskir pensiónsgrunnar eru enn meira avmarkaðir enn peningastovar at seta pening í listað partabrøv og lánsbrøv. Hesar avmarkingar eru tó bloyttar upp seinnu árini, tí at pensiónsgrunnarnir eru farnir yvir til marknaðarstýrda renting. Føroysk fiskivinnufeløg eru ikki listað á nøkrum marknaði, heldur ikki lán teirra. Tí eru føroyskir pensiónsgrunnar ikki serliga áhugaverdir sum fíggjarar av føroyskari fiskivinnu. 
Tað eru nógvir aðrir vansar við at herða krøvini til útlendska fígging og útlendskan ognarskap. Ein er, at ein pinkubúskapur sum okkara hevur tørv á beinleiðis íløgum uttanífrá og ikki á forðingum. At krevja útlendingar út úr eginpeninginum í føroyskari fiskiveiðu ger eisini, at eginpeningurin verður minni partur av samlaðu skuldini (minni solvensur), og hetta økir um váðan í fiskivinnuni og búskapinum sum heild. Tess færri íleggjarar, tess minni váðaspjaðing og størri váði. Harumframt kunnu útlendskir íleggjarar eisini geva føroyskum fiskivinnufyritøkum vitan um tøkni, prosessir, branding, fiskifør o.s.fr., og henda vitan fer helst at minka, um útlendskur eigaraskapur skal burtur7. 
Nevndin metir tí, at tað hevði verið ein ov stór avmarking at ásett, at bert føroyskir fíggjarstovnar kunnu fíggja føroyska fiskivinnu. Hinvegin er tað altíð ein møguleiki fyri, at útlendingar kunnu koma inn og ávirka ígjøgnum fígging. Eisini kunnu útlendskir eigarar velja at flyta sína ávirkan frá at eiga partapening til at eiga partar av aktivunum, eitt nú rakstrartól ella skip. Hetta kann vera trupult at forða fyri. ásetingarnar um tunna kapitalisering og transfer pricing hava eins og uppskotið frá nevndini um at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur sum endamál at forða fyri ov stórari ávirkan og skulu harumframt fyribyrgja, at vinningur og avkast verða flutt úr feløgunum og av landinum. 
8.7 Alternativar ella supplerandi skipanir fyri at tryggja, at virðisskapan og avkast eru í Føroyum 
Til tess at tryggja, at fiskiveiðan gevur eitt búskaparligt avkast til føroyska samfelagið, ber eisini til at umhugsa aðrar fyriskipanir enn slíkar, sum avmarka útlendskan eigarapart og avgerðarrætt. Ein møguleiki er at krevja, at virksemið hevur veruligt búskaparligt tilknýti til Føroya  eisini í eini støðu, har útlendingar reelt eiga og reka skipini.Til ber t.d. at krevja: 
		at partur av tilfeingisrentuni kann tryggjast landinum við at bjóða rættindini út á einum marknaði ella við at leggja gjøld á rættindini, 
		at veiðan heilt ella lutvíst skal landast í Føroyum, herundir at fáa alt í land, 
		at veiðan skal virkast í Føroyum, 
		at søla og marknaðarføring liggja í Føroyum, 
		at skip bunkra og keypa aðrar tænastur í Føroyum, 
		at manningin heilt ella lutvíst skal hava fastan bústað í Føroyum og rinda skatt í Føroyum.Víst verður í hesum sambandi til kapittul 7, Marknaðargrundað útluting av fiskirættindum, og kapittul 10, Virðisøking. Um tað ber til at tryggja, at virðið av livandi tilfeinginum kemur føroyska samfelagnum til góðar, er ikki neyðugt at avmarka útlendingar frá at bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. Tað er tó beinleiðis ásett í arbeiðssetninginum, at tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. 7 Lóg er í gildi um, at hvør føroyingur kemur at seta 15% av lønini á pensiónsuppsparingarkontu. Pensiónsnskapitalurin fer tí at økjast nógv komandi árini, og hesin verður tikin úr samfelagnum í stóran mun og plaseraður uttanlands. Tí er tørvur at fáa kapital innfluttan. 
124 
8.8 Aðrar treytir til teirra, sum bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu Krav um, at fiskifør verða skrásett undir føroyskum flaggi 
Nevndin hevur í kapitli 7 í frágreiðingini tilmæli um, at tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, sum kunnu bjóða á uppboðssølu, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya. Tey, sum bjóða á uppboðssølu, kunnu leiga sær fiskifør at fiska við ella gera avtalu við onnur, sum eiga ella reka leigað fiskifar. 
Fyri ikki at undirgrava treytir, sum føroysk lóggáva setir til skip og virksemi umborð á skipum undir føroyskum flaggi, mælir nevndin til, at tað verður sett sum krav í fiskivinnulóggávuni, at skip, sum fiska við føroyskum rættindum, skulu vera skrásett í Føroyum. Tá ið kravt verður, at skipini skulu skrásetast í føroysku skipaskránni, verða allar viðkomandi reglur galdandi fyri skipið, manningina og veiðuna, m.a. reglur sambært lóggávuni um trygd á sjónum, reglur um manning av skipum, reglur um starvsviðurskifti o.a. hjá sjófólki umframt ásetingarnar sambært matvørulóggávuni. 
Tá ið tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, sum kunnu bjóða upp á fiskirættindir á marknaðinum, verður møguligt at leiguskráseta fiskifør at nýta til fiskiskap. Sambært lóg um skráseting av skipum og kunngerð um leiguskráseting av skipum kann skip leiguskrásetast í Føroyum fyri eitt tíðarskeið upp til fimm ár. Tíðarskeiðið kann leingjast við upp til einum ári í senn. Treyt er, at leigarin er at meta sum føroyskur sambært lóg um skráseting av skipum. Aftur at hesum vera eisini galdandi tær treytir, sum fiskivinnulóggávan ásetir um eigara-, avgerðar-, og fíggjarviðurskifti, um skipið skal kunna fiska við føroyskum rættindum. Skip, sum verða leiguskrásett í føroysku skipaskránni, skulu føra føroyskt flagg. Veðrættindir ella onnur rættindir kunnu ikki skrásetast í skipi, ið er leiguskrásett. 
Nevndin skal vísa á, at í føroyskari lóggávu eru tilvísingar til fiskifør, sum hava veiðiloyvi. Vit síggja tað eitt nú í lóg um skráseting av skipum og í kunngerð um heilsufrøðiligan rakstur, viðgerð av fiski og fiskaúrdrátti og løggilding av fiskiførum. Við nýskipanini verður lagt upp til, at øll, sum lúka treytirnar um tilknýti til Føroya, kunnu bjóða upp á fiskirættindir á eini uppboðssølu. Tí verða veiðiloyvir helst ikki nýtt í eini nýggjari skipan. Um so er, verður neyðugt at broyta orðingar í aðrari lóggávu, sum vísir til heitið veiðiloyvi. 
Hýrur 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin eisini lýsa og gera uppskot um, hvussu tryggjast kann, at bert feløg, sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
í Føroyum hava vit eina skipan, har arbeiðsmarknaðurin hevur frælsan samráðingarrætt, og har partarnir á arbeiðsmarknaðinum sjálvir skipa síni viðurskifti. 
Nevndin ásannar, at tað við siðvenjum okkara fyri, hvussu vit skipa arbeiðsmarknaðin, kann vera ivasamt, um tað er skynsamt at lóggeva um lønarviðurskifti. Somuleiðis má ásannast, at tað kann vera torført at evna til lóggávu, sum øðrumegin tryggjar, at nýttir verða føroyskir sáttmálar, men sum hinumegin vísir neyðuga afturhaldnið fyri at ikki at normera innihaldið í slíkum sáttmálum. 
Eins og við øðrum privatum sáttmálum metir nevndin, at tað eigur at standa til partarnar sjálvar at nýta teir møguleikar, sum eru at greiða ósemjur um innihaldið í sáttmálum, og hartil at nýta tey amboð, sum eru á arbeiðsrættarliga økinum, herundir Fasta gerðarrætti ella aðra trætuloysn, sum partarnir kunnu hava avtalað. 
Tað, sum kann vera ein trupulleiki, og sum tørvur kann vera á at forða fyri, er sosial dumping, at manning hevur lønar- og arbeiðskor, sum eru verri enn ásett í sáttmálum við føroysk manningarfeløg. Hetta kann serliga vera ein váði fyri útlendska manning. Eisini er sannlíkt, at útlendsk manning ikki gerst limur í føroyskum manningarfeløgum og tí eisini kann hava truplari við at tryggja sær arbeiðskor, sum samsvara við tey á føroyska arbeiðsmarknaðinum, og við at leita sær hjálp og nýta tey amboð, sum eru á arbeiðsrættarliga økinum í Føroyum. 
Nevndin ásannar eisini, at vandin fyri undirløntari, útlendskari manning kann gerast størri, tá fiskivinnulóggávan frameftir letur upp fyri, at fiskifør verða leiguskrásett. Víst verður á, at sambært lóg um manning av skipum er tað bert tann, sum hevur rætt at føra skip, sum skal hava heimarætt í Føroyum. Eisini skal vísast á, at sambært útlendingalóggávuni krevst bert arbeiðsloyvi, um arbeiðið verður framt á sjóumveldinum, t.e. innan fyri 12 fjórðingar, ella um fiskifarið kemur regluliga í føroyska havn. At koma regluliga í føroyska havn hevur verið tulkað sum 10-15 ferðir innan eitt 12 mánaða skeið ella 5-6 ferðir innan fyri eitt 2 mánaða skeið. Tað ber til at skipa viðurskiftini soleiðis, at manningin ikki kemur undir kravið um arbeiðsloyvi. Viðmerkjast skal, at tá útlendingar fáa arbeiðsloyvi í Føroyum, verður kravt, at teir skulu lønast eftir føroyskum viðurskiftum og eftir føroyskum sáttmálum. Eisini skal viðmerkjast, at útlendingar fáa bert arbeiðsloyvi, um tað hevur víst seg at vera trupult at fáa føroyska arbeiðsmegi. 
125 
Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Soleiðis kunnu vit tryggja manning virðilig kor, herundir hýruviðurskiftini á sama stigi sum líknandi størv í Føroyum, samstundis sum tað slepst undan at leggja seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Við slíkari loysn fæst eisini vissa fyri, at útlendsk manning bert verður nýtt í teimum førum, tá trupult er at fáa føroyska manning. 
Av tí at útlendingalóggávan er donsk, kann tað taka tíð at broyta hana. Nevndin hevur ta áskoðan, at ásetingin í § 7, stk. 1, í løgtingslóg nr. 30 frá 12. apríl 2016 um serstakar treytir fyri fiskiskapi eftir makreli, norðhavssild og svartkjafti og botnfiski í Barentshavinum í 2016 við ávísum tillagingum kann hugsast sum myndil fyri, hvussu komandi fiskivinnulóggávan, inntil útlendingalóggávan er broytt, kann loysa ta avbjóðing, ið kann hugsast at standast av, at fiskivinnulóggávan frameftir ætlandi letur upp fyri leiguskrásettum fiskiførum. Fyri at hetta skal kunna lata seg gera, eigur orðingin í § 7, stk. 1, at verða gjørd almenn, t.d. soljóðandi: 
Manningar á fiskiførum undir føroyskum flaggi, sum fiska livandi tilfeingi í føroyskum sjógvi ella burtur av teimum rættindum, sum Føroyar eiga í altjóða sjógvi ella hava samrátt seg til við onnur lond, og manningar á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. 
Lógarviðmerkingarnar kunnu síðan gera vart við, at talan er ikki um ein frammanundan eyðmerktan skara av arbeiðsgevara- ella yrkafeløgum; at eftirlit við innihaldsliga partinum av sáttmálunum ikki liggur á fiskiveiðimyndugleikanum, men á pørtunum á arbeiðsmarknaðinum og Fasta gerðarrætti, sum við § 4 í løgtingslóg nr. 39 frá 13. mai 2013 um semingsstovn er viðurkendur trætustovnur fyri kollektivar sáttmálar á arbeiðsmarkniðnum, um partarnir ikki við avtalu hava skipað aðra trætuloysn. 
Verður komið fram á brot á kravið um, at hýra skal rindast manningini sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kann avleiðingin verða, at eigari av fiskifarinum ella tann, sum rekur fiskifarið, fær bót. Heimild kann eisini vera fyri at taka aftur rættin at bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
Nevndin hevur umrøtt møguleikan at seta krav um, at manning á føroyskum fiskifari skal hava ávíst tilknýti til Føroya, eitt nú hava bústað og vera fult skattskyldig her. Slíkt krav førir til, at manningin skal flyta til Føroya, og kann tí eisini hugsast í ávísan mun at forða fyri, at útlendsk manning kann fáast til føroysk fiskifør, eisini hóast tað hevur víst seg at vera trupult at fáa føroyska manning. 
Nevndin metir samanumtikið, at besta loysnin er í útlendingalóggávni at krevja arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. 
8.9 Niðurstøður og tilmæli 8.9.1. Fiskivinnulóggávan 
Skiftisskipan fyri feløg, sum hava útlendskar eigarar 
Arbeiðssetningurin ásetir beinleiðis, at tilmælið skal byggja á ta fyritreyt, at útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, verður burtur. Nevndin hevur tí ikki viðgjørt spurningin, um avmarkingar eiga at verða settar fyri útlendskum eigaraskapi í føroyskari fiskiveiðu. 
Arbeiðssetningurin áleggur nevndini at gera uppskot um, hvussu verandi útlendski ognarskapurin og ræðisrætturin kunnu taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. 
Skotbráið er stutt til 2018, tá veiðiloyvini fara úr gildi. Tí verður tað hildið at vera rætt at verandi fyritøkur, sum lutvíst hava útlendskar eigarar í samsvari við galdandi lóggávu, fáa eina skiftistíð at laga seg til nýggju umstøðurnar í vinnuni. Um talan er um munandi eginogn, kann verða trupult hjá føroysku eigarunum skjótt at keypa partin, ið útlendingar eiga, ella at finna nýggjar, føroyskar íleggjarar. Viðmerkjast kann, at fyri onkran kann talan gerast um fleiri tíggjutals mió. kr., og fyri onnur kann talan gerast um lutfalsliga lítlar upphæddir. Um skiftistíðin er ov long, kann tað merkja, at feløg við útlendskum eigarum fáa ein ov stóran fyrimun í kappingini at bjóða upp á fiskirættindir. Um skiftistíðin er ov stutt, kann tað merkja, at feløgini við útlendskum eigarum vera fyri vanbýti, tí tað er ikki møguligt at halda áfram við virkseminum. 
Nevndin mælir til, at feløg, sum hava útlendskar eigarar, fáa eina skiftistíð upp á trý ár at laga seg til broyttu reglurnar. Feløgini fáa soleiðis trý ár at keypa partin hjá útlendingum, finna nýggjar íleggjarar ella at laga virksemið til broyttu treytirnar. Tá ið trý ár eru farin, frá tí at nýggj lóg er komin í gildi, kunnu feløg við útlendskum eigarum ikki longur bjóða á uppboðssølu og kunnu heldur ikki reka ella eiga fiskifør undir føroyskum flaggi. 
126 
Tað eigur bert at vera verandi fyritøkur, sum hava útlendskar eigarar sambært galdandi lóggávu, sum kunnu virka í føroyskari fiskiveiðu við útlendskum eigarum í skiftistíðini. Nýggjar fyritøkur skulu frá fyrsta degi lúka treytirnar um, at allir eigarar skulu hava neyðuga tilknýtið til Føroya. 
Hoyvíkssáttmálin skipar Føroyar og ísland sum eitt búskaparøki, har bannað er at gera mismun orsakað av tjóðskapi, virkisstaði og vøruuppruna. Nevndin hevur tí reist spurningin, um tað er í samsvari við hoyvíkssáttmálan, at útlendingar, í hesum føri íslendingar, ikki longur kunnu eiga í fyritøkum, sum reka fiskiveiðu undir føroyskum flaggi. 
Sambært § 5 í hoyvíkssáttmálanum er tað í umveldi sáttmálans m.a. bannað at gera nakran mismun millum íslendskar, likamligar persónar og føroyskar, likamligar persónar orsakað av tjóðskapi. 
Sambært somu grein er eisini bannað at gera nakran mismun orsakað av virkisstað millum løgfrøðiligar persónar, heimahoyrandi í umveldi sáttmálans. 
Sambært grein 6, stk. 3, í sáttmálanum kunnu Føroyar innan vinnugreinina fiskiskap varðveita avmarkingar í ognarrætti hjá útlendingum og/ella ognarrætti hjá ikki-búføstum persónum, um hesar avmarkingar vóru virknar, tá ið sáttmálin varð undirritaður. Sama regla er galdandi, tá ið talan er um avmarkingar í stovnseturætti hjá ikki-ríkisborgarum og ríkisborgarum, sum ikki hava heimstað í Føroyum. 
Um útlendskur ognarskapur og avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, skal burtur, verður hetta ein herðing í mun til reglurnar, sum vóru galdandi, tá ið hoyvíkssáttmálin varð undirritaður. 
Nevndin skal tó vísa á, at við teimum ásetingum um tilknýti til Føroya, sum eru í galdandi lóg, og sum nevndin skjýtur upp fyri framtíðina, verður ikki gjørdur munur á íslendingum og føroyingum osrakað av tjóðskapi. 
Tilknýtið til Føroya, sum tað verður staðfest í verandi lóg og eftir tilmælinum frá nevndini, verður ikki knýtt at ríkisborgararætti ella heimarætti, men eftir hvussu leingi ein persónur hevur verið búsitandi í Føroyum, og eftir um persónurin er skattskyldigur í Føroyum. Somu treytir verða settar teimum, sum skulu eiga í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, uttan mun til tjóðskap hjá persónunum. Somu treytir verða settar til íslendingar, t.e. persónar, heimahoyrandi í íslandi, sum til føroyingar, t.e. persónar, við donskum heimarætti, búsitandi í Føroyum. íslendingar, sum lúka krøvini um tilknýti til Føroya, kunnu sostatt eiga í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiðu, eins og borgarar við øðrum tjóðskapi. 
Tí metir nevndin, at tað eru grundgevingar fyri, at eitt generelt krav um tilknýti til Føroya ikki er brot á ásetingina í Hoyvíkssáttmálanum um forboð fyri at gera mismun orsakað av tjóðskapi hjá likamligum persónum. 
Viðvíkjandi kravinum um at feløg, sum reka fiskiveiðu, skulu vera skrásett og skattskyldig í Føroyum, so kann hetta vera ein treyt, sum ikki samsvarar við forboðið um at gera mismun orsakað av virkisstaði millum løgfrøðiligar persónar, ella at gera mismun viðvíkjandi sovnseturætti, men hetta er ein avmarking, sum var virkin, tá ið Hoyvíkssáttmálin varð undirritaður. Føroyar kunnu tí sambært grein 6, stk. 3, í sáttmálanum varðveita hesa avmarking. 
Nevndin metir soleiðis samanumtikið, at tað kann grundgevast fyri, at tað ikki er brot á Hoyvíkssáttmálan, at allir eigarar í feløgum, sum reka fiskiveiðu, skulu hava tilknýti til Føroya. 
Hvussu verður kravið um tilknýti til Føroya ásett? 
Verandi lóggáva ásetir fyri persónar, at teir skulu hava verið búsitandi í Føroyum í tvey ár og skulu vera fult skattskyldigir í Føroyum. Einki krav er um ríkisborgararætt, bert at persónur skal hava verið búsitandi í Føroyum í tvey ár og skal hava fulla skattskyldu her. Eru treytirnar loknar, verður viðkomandi løgfrøðiliga roknaður sum føroyingur í føroyskum fiskivinnuhøpi. Persónar, búsitandi í útlondum, kunnu tí ikki eiga fiskifør undir føroyskum flaggi. útlendingar, sum búsetast í Føroyum, kunnu eiga fiskifør undir føroyskum flaggi, eftir at teir hava búð í her í tvey ár. 
Viðmerkjast kann, at krøvini í alilógini eru tey, at persónarnir skulu vera fult skattskyldigir í Føroyum, skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum og skulu hava verið tað í til samans fimm ár. Ikki síðstu fimm ella samanhangandi fimm, bara fimm til samans. 
Nevnast kann eisini, at sambært skattalógini kunnu lesandi og lærlingar uttanlands varðveita fulla skattskyldu í Føroyum, treytað av, at tey hava havt fastan bústað í Føroyum í minst fýra ár. 
127 

ásetingarnar um skráseting í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini kann hava ta avleiðing, at persónar, sum annars hava nógv tilknýti til føroyska samfelagið, t.d. persónar, sum hava havt bústað her stóran part av lívinum, men sum hava havt arbeiði og bústað uttanlands seinasta árið, ikki kunnu lúka treytirnar í fiskivinnulógini. 
Nevndin metir ikki, at tað er nøkur orsøk til at hava ymiskar reglur um tilknýti til Føroya fyri fiskivinnuna og alivinnuna. Nevndin mælir til, at kravið í fiskivinnulógini um tilknýti til Føroya verður broytt, soleiðis at tað samsvarar við kravið, sum tað er ásett í alilógini. 
Tí mælir nevndin til, at persónar skulu hava verið skrásettir í fólkayvirlitinum í Føroyum í til samans fimm ár, umframt at teir skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum og fult skattskyldigir í Føroyum, tá ið teir gerast eigarar. 
Nevndin mælir til, at umframt kravið um bústað og skráseting í fólkayvirlitinum, sum tryggjar fulla skattskyldu í Føroyum, skal tað eisini vera beinleiðis ásett í fiskivinnulógini, at persónar ikki sambært skattalóggávuni skulu vera mettir sum heimahoyrandi í øðrum landi. Hetta er fyri at tryggja, at persónarnir veruliga koma undir skatting í Føroyum. Víst verður til skattaviðgerðina í kapitli 8.3.2. 
Fyri feløg mælir nevndin til, umframt verandi treytir um tilknýti til Føroya, at tað eisini verður kravt, at veruliga leiðslan skal verða í Føroyum. Hetta eisini fyri at tryggja, at feløgini veruliga koma undir skatting í Føroyum. Víst verður til skattaviðgerðina av feløgum í kapitli 8.3.2. 
Soleiðis koma krøv í fiskivinnulógini at knýta seg at skattligum hugtøkum, eins og tað er niðurstøðurnar hjá skattamyndugleikanum, sum verða avgerandi fyri, um persónur ella felag framhaldandi kann bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
Hvør skal lúka kravið um tilknýti til Føroya? Tann, sum bjóðar á uppboðssølu 
Nevndin hevur í kapitli 7 í frágreiðingini tilmæli um, at tað ikki bert eru eigarar av fiskiførum, men ein og hvør, sum lýkur kravið um tilknýti til Føroya, sum kann bjóða á uppboðssøluni. 
Tí verður kravið um tilknýti til Føroya sett til teir persónar og tey feløg, sum bjóða á uppboðssøluni. 
Tann, sum eigur ella rekur fiskifar 
Nevndin hevur í kapitli 7 tilmæli um, at tey, sum bjóða á uppboðssølu, kunnu leiga sær før at fiska við. Hetta kann verða gjørt soleiðis, at tann, sum hevur vunnið boð á uppboðssøluni, leigar eitt fiskifar, sum hesin sjálvur rekur og fiskar við. Hetta kann eisini verða gjørt soleiðis, at tann, sum hevur vunnið boð á uppboðssøluni, ger avtalu við annan, sum eigur ella rekur eitt leigað fiskifar. 
Fyri at tryggja, at tað bert eru tey, sum hava neyðuga tilknýtið til Føroya, sum reka føroyska fiskiveiðu, má kravið um tilknýtið til Føroya tí eisini setast teimum, sum eiga leigaðu fiskiførini, og teimum, sum reka hesi før. 
Nevndarlimir 
Sambært galdandi lóg skulu 2/3 av nevndini í feløgum, sum eiga fiskifar, lúka kravið um tilknýtið til Føroya. 
Sum dømi um avmarking av útlendingum í leiðsluni sambært aðrari føroyskari lóggávu kann alilógin nevnast. Sambært alilógini skal meirilutin av nevndarlimunum í alifeløgum og móðurfeløgum vera skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum, vera fult skattskyldigur í Føroyum og hava verið skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum í til samans fimm ár. Stjórar felagsins skulu bert vera skrásettir í fólkayvirlitinum og vera fult skattskyldigir í Føroyum, men nýtast ikki at hava verið skrásettir í fólkayvirlitinum í til samans fimm ár. 
Nevndin metir ikki, at tað er nøkur orsøk til at hava ymiskar reglur fyri leiðslur í feløgum, sum reka fiskiveiðu og alivinnu. Nevndin mælir tí til at broyta kravið til nevndina, soleiðis at meirilutin av limunum í nevndini, um felagið hevur eina nevnd, ella meirilutin av limunum í eftirlitsráðnum, um felagið hevur eitt eftirlitsráð, skulu lúka kravið um tilknýti til Føroya. Er talið av limum, sum skulu hava tilknýti til Føroya, ikki eitt heilt tal, verður talið rundað uppeftir. 
Stjórar 
Lóg um vinnuligan fiskiskap hevur ikki nakað krav um, at stjórar í feløgum skulu hava ávíst tilknýti til Føroya. 
128 
Nevndin mælir til, at stjórar skulu lúka kravið um bústað og skattskyldu í Føroyum, meðan teir eru stjórar. Soleiðis koma stjórar undir skatting í Føroyum, men tað verður ikki kravt, at teir skulu hava verið búsitandi eitt ávís áramál í Føroyum, áðrenn teir gerast stjórar. Hetta er eisini ein tillaging til treytirnar í alilógini, soleiðis at leiðslur í fiskivinnufeløgum og alivinnufeløgum skulu lúka somu treytir. 
Fíggjarbygnaðurin í feløgum 
Nevndin mælir til at varðveita ásetingina í fiskivinnulógini, sum forðar fyri ábyrgdarláni úr útlondum. 
Fyri at forða fyri, at vinningur og avkast verða tikin av landinum, mælir nevndin harumframt til, at tað í fiskivinnulógini verður beinleiðis forðað fyri útlendskum lánum til føroysk feløg, sum reka fiskiveiðu, tá ið renturnar ella tað, sum skal rindast aftur, er knýtt at yvirskotinum í feløgunum. 
Nevndin mælir frá at seta beinleiðis krav um eginpening ella skuld í fyritøkum, sum reka fiskiveiðu. Nevndin hevur hinvegin tilmæli um broytingar í skattalóggávuni, sum skulu forða fyri ov stórum frádrátti fyri fíggjarligar útreiðslur. Nevndin metir, at slíkar reglur í skattalóggávuni eru nøktandi til at tryggja, at vinningur og avkast ikki verða tikin úr feløgunum og av landinum. Víst verður til kapittul 8.9.2, har gjølligari verður umrøtt, hvussu slíkt krav kann setast. 
Undangóðkenning 
Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin gera uppskot um, hvussu ein kann tryggja, at tað bert eru feløg, sum eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum, hava eigarar, sum eru búsitandi og skattskyldigir í Føroyum, og sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, ið kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiðu. 
Nevndin mælir til, at krav verður sett um undangóðkenning av teimum, sum skulu bjóða á uppboðssølu, so tryggjað verður, at tað bert eru tey, sum lúka settur treytirnar til eigara-, avgerðar- og fíggjarviðurskifti, sum bjóða á uppboðssølu. Mælt verður til at heimila landsstýrismanninum at áseta neyvari reglur í kunngerð um undangóðkenning. Sama fyritøka nýtist ikki at verða góðkend hvørja ferð, boð verður latið inn. Gjørd kann vera ein skipan, har fyritøkur eitt nú verða undangóðkendar, áðrenn boð verður latið fyrstu ferð, og møguliga eftirfylgjandi við ávísum millumbilum, ella sum myndugleikin metir tað hóskandi at vera. Eisini kunnu treytir setast í kunngerð um, at fyritøkur skulu lata upplýsingar inn, hvørja ferð ávísar broytingar fara fram, ella við jøvnum millumbilum. Hetta eru viðurskifti og mannagongdir, sum hóska best at áseta i kunngerð. 
Tað verður ikki mett at vera neyðugt at skula undangóðkenna eigara av fiskifari ella tann, sum rekur tað, áðrenn bjóðað verður á uppboðssølu. Nóg mikið er at góðkenna leiguviðurskiftini og eigaraviðurskiftini hjá tí, sum eigur ella rekur leigað fiskifar, áðrenn loyst verður. 
Skráseting av skipum 
Nevndin mælir í kapitli 7 til, at tað verður gjørligt at leiga skip at fiska við. Tó skulu skip, sum fiska við føroyskum rættindum, vera skrásett í føroysku skipaskránni, soleiðis at allar viðkomandi reglur verða galdandi fyri skip, manning og veiðu. Tá ið tað er gjørligt at leiga skip at fiska við, verður eisini gjørligt at leiguskráseta skip í føroysku skipaskránni. Víst verður til viðgerðina frammanfyri í kapitli 8.8. 
Hýrur 
Nevndin mælir til at seta krav í útlendingalóggávuna um arbeiðsloyvi til manning á fiskifari, sum fiskar burtur av føroyskum rættindum. Nevndin metir, at hetta er besta amboðið fyri at tryggja, at lønarkor og arbeiðskor annars hjá útlendskari manning eru í samsvari við føroysk viðurskifti. Við hesum verður eisini tryggjað, at útlendsk manning ikki verður nýtt, har tað er møguligt at fáa føroyska manning, umframt at tað við slíkari loysn slepst undan, at tað almenna leggur seg út í arbeiðsmarknaðarviðurskifti. Inntil slík broyting er gjøgnumførd, mælir nevndin til at áseta í fiskivinnulógina, at manningar á føroyskum fiskiførum, umframt á móttøkuskipum, sum taka ímóti veiðu innan fyri føroyska fiskimarkið, skulu lønast samsvarandi sáttmálum við føroysk manningarfeløg. Vísast kann eisini til viðgerðina frammanfyri í kapitli 8.8. 
8.9.2 Onnur lóggáva 
Frádráttur fyri fíggjarútreiðslur 
Nevndin mælir til at broyta skattalóggávuna, soleiðis at frádráttur fyri fíggjarútreiðslur verður avmarkaður. 
129 
Nevndin metir, at slíkar reglur í stóran mun kunnu forða fyri fíggjarbygnaði í feløgum, sum er við til at flyta vinning og avkast úr fyritøkunum og av landinum. 
OECD hevur mælt til reglu, sum avmarkar frádrátt fyri fíggjarútreiðslur til ein prosentpart av EBITDA, (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization). OECD mælir til, at frádráttur verður loyvdur við millum 10% og 30% av EBITDA. Frádrátturin fyri fíggjarútreiðslur verður soleiðis settur í mun til inntøkurnar. Størri frádráttur veðrur tá bert loyvdur, um inntøkan gerst størri. OECD metir, at slík regla best tryggjar, at inntøkan verður skattað har, sum virksemið skapar virði. 
Vísast kann eisini á ásetingina í § 11 C í donsku selskapsskattalógini, sum tó hevur avmarking fyri frádrátti fyri fíggjarútreiðslur, gjørt upp sum ein prosentpartur av EBIT (Earnings Before Interest and Taxes) og ikki EBITDA. 
Ein alternativur háttur at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur er at seta útreiðslurnar upp móti virðinum á aktivum í felagnum. Vísast kann í hesum sambandi á ásetingina í § 11 B í donsku selskapsskattalógini, har frádráttur fyri fíggjarútreiðslur verður gjørdur upp sum ein prosentpartur  ein standard rentusatsur  av virðinum av aktivunum. Serliga er vert at umhugsa at nýta frádráttaravmarking, sum er knýtt at aktivum heldur enn inntøkum, um tað fyri ávíst virksemi er tørvur á stórum íløgum í aktiv við langari avskrivingartíð. á tann hátt verður tryggjað, at frádráttur fæst fyri fígging av aktivunum beinanvegin, sjálvt um felagið ikki enn hevur stórar inntøkur. 
Eisini EU er komið við uppskoti um direktiv við tilmælum um, hvussu forðað verður fyri skattaplanlegging og skattaundandrátti, herundir reglur um at avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur til prosentpart av EBIDTA, eins og OECD hevur skotið upp. EU mælir til skipan, har fíggjarútreiðslurnar, sum kunnu dragast frá í skattskyldigu inntøkuni, í mesta lagi kunnu vera 30% av EBIDTA. Limalondini kunnu áseta strangari reglur. EU mælir til eina bagatellgrensu, sum er 3 mió. evrur, uml. 21 mió. danskar krónur. 
Nevndin mælir til at gera reglur í skattalóggávuni, sum avmarka frádrátt fyri fíggjarútreiðslur. Slíkar reglur eiga at fevna um alla skuld, eisini til óheftar partar, og tær eiga at vera alment galdandi og ikki bert fyri fiskiveiðu. 
Slíkar reglur kunnu vera fløktar, bæði fyri borgarar og skattamyndugleikar, tí verður mælt til at seta eitt mark, soleiðis at frádráttur er fyri upphæddir upp til eitt mark. 
Til íblástur kann hyggjast eftir tilmælinum frá OECD, uppskotinum frá EU og eftir reglunum í donsku skattalóggávuni. 
Víst verður eisini til notat frá PwC, bls. 16-22, fylgiskjal 4. 
Transfer pricing og tunn kapitalisering 
Nevndin mælir til at eftirmeta reglurnar í skattalógini um transfer pricing og tunna kapitalisering. Tað eigur at verða eftirmett, um persónsskarin, sum er fevndur av ásetingunum, skal víðkast, soleiðis at ásetingarnar eisini fevna um handilsviðurskifti við persónar ella feløg, sum ikki einsamøll eiga ella ráða yvir 50% av felagnum, men sum hava gjørt avtalu um at samskipa leiðsluna ella ávirkanina á felagið, soleiðis at hesi eiga ella ráða yvir 50% av felagnum. 
Víst verður eisini til notat frá PwC, bls. 14-15, fylgiskjal 4. 
Avmarkað skattskylda fyri rentuinntøku 
Nevndin mælir til at umhugsa, í hvønn mun tað eigur at vera avmarkað skattskylda fyri rentuinntøku úr Føroyum, so at útlendingar, sum hava slíka inntøku, koma undir skatting av henni í Føroyum. Hetta kann eisini vera við til at avmarka óhepnan fíggjarbygnað, sum við rentuútreiðslum drenar feløg fyri vinning. Vísast kann í hesum sambandi til donsku reglurnar í § 2, litra d, í donsku selskapsskattalógini. 
Frádráttur fyri hall 
Nevndin mælir til at umhugsa ásetingar í skattalóggávuna, sum avmarka frádrátt fyri hall í teimum førum, eigaraskarin broytist munandi. Eisini hetta eru reglur, sum eiga at vera alment galdandi og tí ikki bert eru viðkomandi fyri fiskiveiðu. 
Nevndin mælir eisini til at halda eitt vakið eyga við, um tað er ein trupulleiki, at hall frá øðrum virksemi enn fiskiveiðu verður drigið frá í inntøku frá fiskiveiðu. Um so er, ber til at gera avmarkandi reglur í skattalóggávuni fyri hesum. Slíkar reglur, sum avmarka frádrátt fyri hall í inntøku frá bert einari vinnugrein, eiga tó bert at verða ásettar, um hetta veruliga verður mett at vera ein trupulleiki. 
Viðvíkjandi frádrátti fyri hall verður víst til notat frá PwC, bls. 24.27, fylgiskjal 4. 130 
Hagtøl 
Nevndin metir, at tað er týdningarmikið at hava góð hagtøl, sum umframt at vísa viðurskifti við veiðu, avreiðingarnøgd og avreiðingarvirði, eisini vísa rakstrarviðurskiftini og íløguviðurskiftini í fiskiveiðuni. Tað eigur at vera møguligt at útgreina roknskapirnar, soleiðis at til ber at síggja, hvørjar inntøkur, útreiðslur og íløgur hoyra til fiskiveiðu, og hvat er annað virksemi enn fiskiveiða. 
Tí mælir nevndin til, at krav verður sett í skattalóggávuni um uppbýti av virksemi hjá feløgum, sum reka fiskiveiðu, soleiðis at tað verður upplýst, hvørjar inntøkur, útreiðslur og íløgur hoyra til fiskiveiðu, og hvat hoyrir til annað virksemi. 
131 

9 Kappingarreglur 
í hesum kapitli verða viðgjørdar reglur, sum skulu tryggja eina virkna kapping millum fyritøkurnar í fiskivinnuni, herímillum skulu tær forða fyri, at vinnumøguleikarnir verða miðsavnaðir. Kappingarreglur verða eisini nevndar antitrust-reglur. 
Nevndin metir, at grundgevingar fyri at seta í verk kappingarreglur fyri føroysku fiskivinnuna eru serliga politiskar. Ynskið um at forða fyri miðsavning er fyrst og fremst eitt politiskt ynski, tó at búskaparligir fyrimunir eisini kunnu vera viðkomandi. Av hesi orsøk gevur nevndin ikki nágreinilig tilmæli um t.d. prosentavmarkingar, men leggur heldur dent á at viðgera, í hvønn mun tørvur er á kappingarreglum, eins og hon viðger fyrimunir og vansar annars við tílíkum reglum. 
Hinvegin vil nevndin minna á, at tað at forða fyri miðsavning kann arbeiða ímóti málinum í arbeiðssetninginum um at fáa so høga tilfeingisrentu sum møguligt. Hetta kemst m.a. av, at ein stórur trupulleiki í fiskivinnu um allan heim er, at tað verður nýttur ein ov stórur floti, og hetta er eisini galdandi í Føroyum1. Ov strammar reglur ímóti miðsavning kunnu vera við til at halda fast um ein ov stóran flota, ið ikki kann rationaliserast. 
9.1 Arbeiðssetningurin 
Arbeiðssetningurin ásetir undir 5. punkti um kapping og atkomuligheit á bls. 8, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu stóran part av fiskirættindunum einstakir aktørar kunnu hava brúksrætt til (ásetingar um antitrust). 
Atkomuligheit og kapping verða eisini viðgjørdar í høvuðsmálunum á bls. 5 í arbeiðssetninginum, har eitt mál er, at vinnumøguleikar ikki savnast á fáum hondum, men at somu rættindir eru at bjóða seg fram at reka vinnu. 
9.2 Núverandi lóggáva 
Antitrust-reglur eru ásettar í grein 7a í lógini um vinnuligan fiskiskap, og harumframt er alt vinnuligt virksemi í Føroyum regulerað av kappingarlógini. Her verða hesar reglur stutt lýstar. 
í núgaldandi lóggávu eru reglur ásettar fyri, hvussu stóran part av heildarkvotuni ávís fyritøka ella einstakur persónur kunnu eiga. Hesar reglur eru soljóðandi: 
1) Bólkur 2: Trolarar2) Bólkur 3: Línuskip yvir 110 tons3) Bólkur 4A og 4B: útróðrarbátar størri enn 15 tons4) Bólkur 4T: útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu 5) Bólkur 6: Garnabátar6) Verksmiðjutrolarar7) ídnaðarskip8) Uppsjóvarfiskiskapur (nótaskip) 
20% av fiskidøgunum20% av fiskidøgunum20% av fiskidøgunum30% av fiskidøgunum25% av fiskiloyvunum35% av kvotunum í toskavirði 35% av veiðiloyvunum 
25% av veiðiloyvunum 
Hesar reglur vóru ikki upprunaliga í lógini um vinnuligan fiskiskap, men komu inn í 2007. Fyritøkur, sum fyri lógarbroytingina áttu størri part enn ásett omanfyri, varðveittu sín part, men kundu ikki økja um hann. Hetta hevur havt við sær, at tað framvegis í dag eru fiskivinnufyritøkur, sum eiga størri part av heildarkvotuni, enn lógin ásetir. 
Sum sæst á ásetingunum omanfyri, eru avmarkingarnar í núverandi lóggávu settar í mun til fiskidagar, fiskiloyvir, kvotu í toskavirði og í mun til veiðiloyvir. 
í viðmerkingunum til lógarbroytingina í 2007 verður sagt, at endamálið við lógarbroytingini er at forða fyri eini ov stórari miðsavning í vinnuni, og somuleiðis skal forðast fyri, at fyritøkur í føroysku fiskivinnuni gerast ov stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum. í viðmerkingum til vinnunevndina verður eisini víst á, at tílíkar reglur eisini eru galdandi í grannalondunum. 
1 Kelda: Búskaparráðið, heystið 2014 
132 

í sambandi við hesa frágreiðing er kannað, hvussu miðsavnaðar fyritøkur eru í dag, tá ið ræður um botnfiskiskap í Barentshavinum og uppsjóvarfiskiskap.2 Fyri botnfiskiskapin í Barentshavinum vóru tað bert tríggjar fyritøkur, sum í 2016 fingu tillutað loyvir. Býtt varð soleiðis, at ein fyritøka fekk tillutað 47% av kvotunum, ein fekk 30% og ein fekk 23%. (Hetta var býtið áðrenn uppboðssøluna í 2016). Uppsjóvarfiskurin varð í 2016 soleiðis býttur, at størsta fyritøkan fekk tillutað 27% av makrelkvotunum og 34% av norðhavssildarkvotunum og svartkjaftakvotunum. (Hetta er eisini roknað áðrenn uppboðssøluna í 2016). 
Eins og alt annað vinnuligt virksemi í Føroyum, skal virksemið í fiskivinnuni eisini fylgja kappingarlógini. Lógin skal eitt nú forða fyri kappingaravlagandi avtalum millum fyritøkur. Her kann eitt nú talan vera um avtalur, har kappingarneytar beinleiðis áseta søluprísin ella býta marknaðin millum sín, men talan kann eisini vera um samanleggingar av fyritøkum. Harumframt ásetir lógin, at ikki er loyvt fyritøkum at misnýta ráðandi marknaðarstøðu, har ráðandi marknaðarstøða er definerað sum ein støða, har ein fyritøka megnar at seta prísir og onnur kappingarparametur uttan at hugsa um kappingarneytar.3 Kappingareftirlitið hevur somuleiðis til uppgávu at viðgera lóggávu, sum kann virka kappingaravlagandi. 
9.3 Kappingarreglur og føroyska fiskivinnan 
í hvønn mun neyðugt er við antitrust-reglum, veldst serliga um, hvussu bygnaðurin á marknaðinum er. 
Bygnaðurin á einum marknaði lýsir tal og stødd á fyritøkum, sum kappast á marknaðinum, og styrkina á hesi kapping. Fyri at staðfesta, um kappingin er nøktandi á einum marknaði, er neyðugt fyrst at skilmarka marknaðin, sum talan er um. í mun til fiskivinnuna kann talan vera um annaðhvørt output-marknaðin ella input-marknaðin (ella marknaðirnar). 
Output-marknaðurin er marknaðurin fyri fiskaslagið, sum fyritøkan selur, og tað er á hesum marknaði, at fyritøkan hevur sína inntøku. Input-marknaðurin er marknaðurin, har fyritøkan keypir tey input, sum henni tørvar til framleiðsluna, og mest týðandi í hesum sambandi eru fiskatilfeingið og starvsfólkini. Tað er sostatt á input-marknaðinum, at kostnaðirnir hjá fyritøkuni verða settir. Eftirspurningurin á input-marknaðinum verður avgjørdur av prísinum á hesum marknaði, men eisini av eftirspurninginum á output-marknaðinum, og tí verður eftirspurningurin á input-marknaðinum mangan nevndur ein avleiddur eftirspurningur. 
Antitrust-reglur í mun til fiskivinnuna kunnu setast í verk á ymiskan hátt. Her kann talan vera um eina avmarking av, hvussu nógv av heildarkvotuni fyri ávíst fiskaslag, ein fyritøka kann hava ræði á. Eisini kunnu avmarkingar taka støði í øðrum enn einans fiskaslagnum (sum t.d. skipabólki ella øki). Eisini kann talan vera um avmarking av, hvussu nógv av samlaðu kvotunum fyri øll fiskasløg, ein fyritøka kann hava ræði á. Til seinast kann eisini verða talan um, hvussu stóran part ein fyritøka kann vinna á ávísari uppboðssølu. 
At seta kappingarreglur í gildi byggir á ta staðfesting, at kapping hevur fleiri jaligar avleiðingar við sær. Her verður fyrst og fremst hugsað um brúkaran (output-marknaðin), tí ófullkomin kapping hevur í størri ella minni mun við sær, at vælferð verður flutt frá brúkaranum yvir til framleiðaran. Størri kapping kann hava við sær, at brúkarin fær lægri prísir, betri vøruúrval og betri vørudygd. í mun til input-marknaðin hevur vantandi kapping við sær, at fyritøkur rinda aðrar prísir fyri framleiðslufaktorarnar, enn virðið á hesum. Her kann sum dømi nevnast, at um fullkomin kapping er á einum input-marknaði, fáa starvsfólkini løn sambært produktiviteti sínum. Um ein ávís fyritøka er einasta arbeiðsstað hjá starvsfólkum við serstøkum førleikum ella serstakari útbúgving (innan ávíst geografiskt øki), er væl hugsandi, at henda fyritøka rindar minni fyri hesi starvsfólk, enn virðið á framleiðslu teirra er. Her er sostatt eitt dømi um ófullkomna kapping á einum input-marknaði. 
9.4 Hvussu verður kapping mátað? 
Um ein ávísur marknaður hevur tørv á serligum antitrust-reglum, veldst um styrkina á kappingini millum kappingarneytarnar á marknaðinum. Men hvussu ber til at máta, um lítil ella nógv kapping er á einum marknaði? Vanliga verða trý ymisk kriteriir nýtt til at royna kappingina á einum marknaði, og tað finnast ítøkiligar mannagongdir fyri at máta kappingina í mun til hesi kriteriir. 
Fyrst skal metast um, hvussu lætt nýggjar fyritøkur kunnu koma inn í vinnuna.4 Tað kunnu í høvuðsheitum vera tríggjar orsøkir til, at forðingar eru á økinum: (i) framleiðslutreytirnar í vinnuni geva fyrimunir til fáar (og stórar) fyritøkur, heldur 
2 Keldan til hetta brotið er teyggjan.fo og logir.fo3 Frá heimasíðuni hjá Kappingareftirlitinum (www.kapping.fo): Vegleiðing viðvíkjandi forboðnum móti misnýtslu av ráðandi støðu. 4 Hetta mát verður á enskum rópt contestability. 
133 
enn fleiri (og smáar) fyritøkur (sokallaðir stórrakstrarfyrimunir); (ii) umsitingarligar forðingar (t.d. patentir ella onnur loyvir); (iii) núverandi fyritøkur taka strategiskar avgerðir fyri at forða nýggjum fyritøkum at koma inn á marknaðin. 
Eitt annað mát fyri kapping er, hvussu miðsavnað, vinnan er. Her verður víst til tal og stødd á fyritøkum á marknaðinum. Her er vanligt at taka t.d. 2-3 tær størstu fyritøkurnar á marknaðinum og kanna, hvussu stóran part av marknaðinum, hesar hava. 
Triðja mátið fyri kapping er møguleikin hjá fyritøkum at gera eina kollusión, og hetta punkt er eisini sera tætt knýtt at hinum báðum punktunum, sum umrødd eru omanfyri. Er lætt at koma inn í vinnuna, og eru nógvar fyritøkur á marknaðinum, er ikki sannlíkt, at fyritøkur kunnu uppihalda eina kollusión. 
9.5 Kapping á output-marknaðinum 
Output-marknaðurin er ein altjóða marknaður fyri ymisk fiskasløg. Tað eru ikki ábendingar um, at føroyskar fyritøkur megna at ávirka prísin á altjóða fiskamarknaðinum, og sostatt er einki, sum bendir á kappingaravlagandi atburð á hesum marknaði. Lønarlagið í Føroyum er høgt, um sammett verður við altjóða lønarlagið, og hetta er við til at leggja trýst á føroyskar fyritøkur, sum virka í altjóða kapping. Talan er sostatt ikki um eina miðsavnaða vinnu globalt sæð, og møguleikin fyri at fremja eina kollusión er neyvan stórur. Tað finnast tó ávísar forðingar fyri atgongd, bæði tí at loyvir skulu fáast til vegar, og orsakað av framleiðslutreytum í vinnuni. 
Antitrust-reglur eru sum heild torførar at uppihalda á altjóða marknaðum, tí føroyskar reglur gera lítlan ella als ongan mun fyri brúkaran. Hinvegin kunnu føroyskar antitrust-reglur vera við til beinleiðis at avmarka effektivitetin og sostatt eisini kappingarførið hjá føroyskum fyritøkum, tí at hesar antitrust-reglur hava við sær, at fyritøkur fáa ikki fyrimunir av stórrakstri. Tað er eisini sannlíkt, at antitrust-reglur forða fyri vertikalari integratión, tí ein slík fær ikki verið, um ikki stórrakstrarfyrimunir eru. 
Hóast antitrust-reglur eru settar í verk í fleiri av grannalondum okkara, skal her havast í huga, at hesi krøv kunnu raka føroysku fiskivinnuna harðari orsakað av støddini á føroysku fiskivinnuni. Vit skulu eisini minnast til, at fiskivinnan í hesum londum rindar ikki tilfeingisgjøld í sama mun sum tann føroyska. Lág tilfeingisgjøld og politisk útluting tala í sjálvum sær fyri, at loyvini skulu spjaðast út á fleiri økir í landinum og eisini út til fleiri fyritøkur. Um føroyska fiskivinnan í framtíðini skal virka eftir marknaðartreytum í størri mun enn í dag, har rættindini verða lutað út til hægstbjóðandi, og vinnan rindar hægri tilfeingisgjøld, gerast antitrust-ásetingarnar møguliga ikki eins týðandi. Grundgevingin fyri hesum er, at tað er serliga, tá loyvini eru ókeypis ella nærum ókeypis, at tað t.d. fær størri týdning, at býtið er javnt kring landið. 
Mynd 9.1: Søluinntøka (í mió. US-dollarum) hjá heimsins størstu fyritøkum innan fiski- og alivinnu. Kelda: Arion Banki (2015). 
Føroyskar fyritøkur eru ikki stórar, um samanborið verður við altjóða fyritøkur, sum føroysku fyritøkurnar kappast við. Tær størstu fyritøkurnar á altjóða marknaðinum eru m.a. frá Japan, Tailandi, Noregi, Spania og Kina, og tær størstu 13 fyritøkurnar á marknaðinum ráða yvir 11-16 prosentum av samlaðu veiðuni í heiminum.5 Mynd 9.1 omanfyri vísir 
5 Kelda: Arion Banki: íslenskur sjávarútvegur  staða og horfum, 2015 134 
samanbering av støddini á størstu altjóða fiskifyritøkunum og størstu íslendsku fiskifyritøkunum. Samanberingina hevur íslendski bankin, Arion Bank, gjørt. Alivinnan er eisini við í hesi samanbering. Talan er um søluinntøku í mió. US- dollarum. Til samanberingar kann nevnast, at í Føroyum vóru í mars í ár umleið 3.000 starvsfólk innan fiskiskap, ali- og kryvjivirki og fiskavøruídnað, og samlaða útflutningsvirðið hjá fiski- og alivinnuni var í 2014 góðar 6 mia. krónur. (Hetta svarar til umleið 900 mió. US-dollarar).6 Størsta fyritøka í Føroyum í mun til søluinntøku í 2014 var Bakkafrost við á leið 2,7 mia. krónum.7 Verður einans hugt at fiskivinnuni, kann sum dømi nevnast, at Varðin hevði eina søluinntøku beint undir 1 mia. krónur í 2015 og umleið 800 mió. krónur í 2014. Til samanberingar kann nevnast, at Samherji (sum eisini sæst aftast á myndini omanfyri), hevði eina inntøku á uml. 4,2 mia. krónur í 2014. 
Eitt argument fyri at hava antitrust-reglur kortini er, at fyritøkur í fiskivinnuni kunnu gerast stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum, um ongar tílíkar reglur eru. Hetta hevur við sær, at avgerðir hjá einstøkum aktørum í vinnuni kunnu hava stórar avleiðingar fyri gongdina í føroyska búskapinum. Harumframt er vandi fyri, at sera stórar vinnufyritøkur í ov stóran mun koma at seta dagsskránna fyri fyrisiting og lóggeving. Tískil kann ein ávísur váði standast av ikki at seta nakrar antitrust-reglur í verk. 
Kappingarreglur á output-marknaðinum kunnu sostatt hava bæði fyrimunir og vansar við sær. Tær kunnu tryggja, at fleiri fyritøkur eru á marknaðinum, men hinvegin forða tær fyri effektiviseringum, sum kunnu vera við stórrakstri. 
9.6 Kapping á input-marknaðinum 
Input-marknaðurin er skerdur á ymiskan hátt. Reguleringin av fiskivinnuni hevur við sær, at avmarkað mongd av fiskatilfeingi verður sett á marknaðin, og harumframt er talan um ein afturlatnan, føroyskan marknað, har útlendingar ikki kunnu luttaka. Hetta hevur við sær, at fáar fyritøkur (keyparar) eru á hesum marknaði, og tí verður kappingin skerd. Hinvegin eru føroyskar fyritøkur fullkomiliga bundnar at føroyska fiskatilfeinginum, tí ikki ber til at skifta yvir til annað input.8 Hetta talar fyri kapping á input-marknaðinum, hóast avmarkað tal av fyritøkum. Um fyritøkur á input- marknaðinum megna at ávirka prísin á hesum marknaði, hevur hetta ta avleiðing, at prísurin fyri tilfeingið er lægri settur, enn hann annars vildi verið, um fullkomin kapping var um tilfeingið. Sostatt fær landið minni fyri tilfeingið, enn tað vildi fingið, um talan var um fullkomna kapping. 
Kapping um tilfeingið er neyðug, um uppboðssølan skal virka sum ætlað. Tað er kortini ikki vist, at antitrust-reglur økja um kappingina á uppboðssølumarknaðinum. 
Antitrust-reglur kunnu tryggja, at alt fiskatilfeingið ikki endar hjá fáum fyritøkum, og á henda hátt kunnu hesar reglur vera við til at eggja smáum og miðalstórum fyritøkum til at luttaka á marknaðinum. Um ongar tílíkar reglur eru, kann hugsast, at smáar og miðalstórar fyritøkur ikki hava hug til at luttaka, tí tær vita, at tær vinna einki kortini. Grundgevingarnar ímóti at seta antitrust-reglur í verk eru hinvegin, at tílíkar reglur beinleiðis útihýsa fyritøkum frá at luttaka á uppboðssøluni. Her kann t.d. hugsast, at 2-3 fyritøkur ikki fáa verið við okkurt árið, tí at tær hava ov nógvar kvotur, og sostatt er talið á fyritøkunum avmarkað á uppboðssøluni hetta árið.9 
í mun til at tryggja kapping á uppboðssølumarknaðinum (input-marknaðinum), kunnu antitrust-reglur sostatt hava við sær bæði fyrimunir og vansar. 
9.7 Niðurstøður og tilmæli 
Kappingarreglur hava sum høvuðsendamál at skapa kapping á output-marknaðinum og skulu sum heild forða fyritøkum í at misnýta eina ráðandi støðu. Tó kunnu eisini onnur endamál vera við tílíkum reglum. Eitt nú kann nevnast, at kappingarreglur kunna forða fyri, at einstakar fyritøkur gerast ov stórar í mun til støddina á føroyska búskapinum. Harumframt kann talan vera um eitt politiskt ynski um at varðveita fleiri fyritøkur á marknaðinum. 
Kappingarreglur hava bæði fyrimunir og vansar við sær. Fyrimunurin við teimum er, at tær kunnu forða fyri, at føroyski búskapurin gerst viðbrekin í mun til avgerðir hjá einstøkum fyritøkum. Vansin við teimum er, at tær kunnu skerja effektivitetin í vinnuni. Stórar fyritøkur kunnu hugsast at fáa ágóðan av stórrakstrarfyrimunum og eru effektivari enn lítlar fyritøkur. Sostatt føra avmarkandi kappingarreglur alt annað líka til minni tilfeingisrentu, enn um tær ikki verða settar í verk. 
6 Kelda: Hagstovan (www.hagstova.fo. Seinast vitjað 23/06/16)7 Kelda: Heimsíðan hjá Bakkafrosti (www.bakkafrost.com)8 Talan er um ein rættiliga óelastiskan eftirspurning eftir føroyska fiskatilfeinginum. Orsøkin til hetta er, at eingin framleiðsla kann vera uttan fiskatilfeingi, og hetta kemsr serliga av, at føroyskar fyritøkur ikki kunnu luttaka á útlendskum marknaðum fyri fiskatilfeingi.9 Hesin trupulleikin er tó ikki eins stórur, um allar kvotur minka við ávísum prosenti hvørt ár. í hesum føri kunnu fyritøkur í størri mun luttaka á uppboðssøluni, tí tær missa nøgd hvørt ár. 
135 
Vansarnir við slíkum tiltøkum eru sostatt serliga búskaparligir. Eitt nú verður mett, at føroysku fiskivinnufyritøkurnar ikki hava javnbjóðis møguleika at kappast við aðrar útlendskar fyritøkur, um antitrust-reglurnar eru ov avmarkandi. Harumframt verður mett, at kappingarlógin eisini virkar við sama endamáli, og sostatt er tørvurin ikki stórur fyri tílíkum reglum. 
Nevndin metir tað kortini hava týdning, at føroyski búskapurin ikki er bundin av einstøkum fyritøkum. Tí mælir nevndin til at seta í verk tvey ymisk sløg av kappingarreglum: (i) avmarkingar í mun til lut í samlaðu kvotunum í fiskivinnuni og (ii) avmarkingar í mun til lut í heildarkvotuni fyri ávíst fiskaslag.10 Reglur fyri, hvussu stóran part av samlaðu kvotunum í fiskivinnuni ein fyritøka kann eiga, eru ikki galdandi í dag. 
Nevndin mælir somuleiðis til, at avmarkingar verða settar í mun til kvoturnar í ávísum fiskiskapi (og ikki t.d. veiðiloyvir, sum í núverandi reglum). Royndir úr alivinnuni vísa, at reglur, sum taka støði í veiðiloyvum, ikki eru avmarkandi í nóg stóran mun. 
Nevndin hevur ikki ásett nakrar ávísar prosentavmarkingar, tí mett verður, at tað er meira ein politiskur spurningur at áseta eitt tílíkt prosenttal. Nevndin kann ikki fakliga grundgeva fyri einum ávísum prosenttali. Nevndin mælir tó til, at hesar reglur ikki eru ov avmarkandi, t.e., at prosentavmarkingarnar ikki eru ov lágar, tí hetta fer at hava neiliga ávirkan á kappingarførið í fiskivinnuni og støddina á tilfeingisrentuni, sum sambært arbeiðssetninginum skal gerast so stór sum møguligt. Harumframt skal havast í huga, at núgaldandi kappingarreglur ikki hava havt fulla ávirkan á vinnuna, tí sambært hesum reglum skuldi eingin fyritøka missa loyvir, eftir at avmarkingin varð innførd í 2007. 
Mælt verður ikki til at seta avmarkingar í mun til, hvussu nógv ein fyritøka kann vinna á eini uppboðssølu. Avmarkingarnar omanfyri (t.e. í mun til samlaðu kvoturnar í fiskivinnuni og í mun til einstakan fiskiskap) hava við sær, at allar fyritøkur kunnu ikki bjóða á uppboðssølum, tí tær verða raktar av hesum avmarkingum. Um fleiri avmarkingar verða settar, gerst kappingin aftur meiri avmarkað. 
10 í íslandi eru reglurnar um anti-trust í fiskivinnuni t.d. tær, at eingin fyritøka kann eiga meira enn 12% av samlaðu kvotunum í toskavirði. Eisini eru avmarkingar fyri, at eingin fyritøka kann eiga meira enn 20% av einum einstakum fiskaslagi. Undantøk eru toskur (12%) og kongafiskur (35%). 
136 

137 
10 Virðisøking 
í hesum kapitli verður viðgjørt, hvussu umsitingin av fiskivinnuni kann vera viðvirkandi til, at føroyska samfelagið fær sum mest burtur úr fiskivinnu síni. 
Virðisøking er hugtak, sum lýsir, hvussu nógv virðið á eini vøru er økt, t.d. í einum liði í framleiðsluni. í mun til roknskapin hjá fyritøkum svarar virðisøking til roknskaparligt úrslit, áðrenn lønarkostnaður er frádrigin, t.e. 
virðisøking = lønir + roknskaparligt úrslit 
Sostatt fellur virðisøkingin annaðhvørt til starvsfólkini ella til eigaran av fyritøkuni. Samlaða virðisøkingin fyri eitt samfelag (bruttovirðisøkingin) er samlaða framleiðsluvirðið á endaligum vørum, tó at fyrilit ikki er tikið fyri meirvirðisgjaldi ella stuðli. 
Hugtakið skal sum heild nýtast við fyrivarni í búskaparligum greiningum. Sum dømi kann nevnast, at ein fyritøka kann hava positiva virðisøking, hóast virksemið ikki er búskaparliga skynsamt, tí fyritøkan koyrir við undirskoti. Sostatt kann hugtakið virðisøking ikki einsamalt vera vegleiðandi í (virkis)búskaparligum avgerðum. 
í sambandi við evnið virðisøking hevur nevndin eitt nú viðgjørt, um uppboðssøla av veiddum fiski skal vera kravd, ella um hetta skal vera upp til fyritøkurnar at gera av. Nevndin hevur eisini viðgjørt aðrar møguleikar fyri at tryggja betri atkomuligheit til rávøru hjá føroyskum fiskavirkjum. 
Nevndin metir, at rúm eigur at vera fyri bæði beinleiðis sølu av rávøru og uppboðssølu av veiddum fiski. Harumframt vísa hagtøl, at rættiliga stórur partur av avreiddum feskfiski verður seldur um uppboðssøluna. Tí mælir nevndin frá at seta í verk kravda uppboðssølu av veiddum fiski og heldur halda fast við verandi reglur. Um hagtølini broytast og minni nøgd fer um uppboðssøluna, kann hetta tó endurskoðast. 
Nevndin hevur somuleiðis viðgjørt, hvørjar broytingar kunnu hava við sær, at størri partur av fiskinum kemur til lands. Við tí í hyggju at fáa alt av fiskinum til lands metir nevndin tað vera týdningarmikið, at farið verður undir eina tilgongd saman við vinnuni, har mett verður um, hvussu ásettu málini kunnu røkkast. Tíðarfreist eigur at verða sett fyri, nær málið skal vera rokkið. 
í mun til meirvirking av fiskinum metir nevndin tað somuleiðis vera avgerandi, at menning og gransking av matvøruframleiðslu verður raðfest frammarlaga. Vantandi lønsemi er ein týðandi forðing í mun til at fáa ein størri part av fiskinum í land, og her kunnu gransking og menning hava ein avgerandi leiklut. Somuleiðis eigur myndugleikin at tryggja, at gjørdar verða avtalur, sum rudda slóð fyri sølu av virkaðum fiskavørum. 
Nevndin metir, at reguleringin av vinnuni (og útlutingin av loyvunum) eisini hevur ein leiklut í mun til at tryggja meirvirking av fiskavørum. Vinnan eigur at fáa støðugar karmar, ið samstundis hava við sær marknaðarhugsan. Uttan ein ávísan tryggleika fyri (í øllum førum nøkrum) miðallongum og longum veiðirættindum er torført at tryggja, at vinnan ger neyðugar íløgur og mennir teir møguleikar, sum liggja í fiskatilfeinginum. Tryggleiki fyri loyvunum eggjar til, at ótroyttir møguleikar í føroysku fiskivinnuni koma undan kavi. 
10.1 Arbeiðssetningur 
Evnið virðisøking fær nógva umrøðu í arbeiðssetninginum. 
Undir høvuðsmálunum stendur, at fiskivinnunýskipanin skal virka fyri størst møguligum virðisvøkstri og avkasti í Føroyum til reiðarí, manningar, virkir, fyritøkur, starvsfólk, tænastuveitarar og samfelagið alt, og at vit støðugt menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. 
Undir 2. punkti, Búskaparlig og samfelagslig burðardygd, verður nevnt, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu øll lið í virðisskapanini (veiða, virking, søla, undirveitarar o.o.) kunnu skapa mest møguligt búskaparligt og samfelagsligt avkast í Føroyum. 
Undir 6. punkti, Virðisøking í Føroyum, er somuleiðis drúgv umrøða av teimum punktum, sum nevndin skal viðgera í sambandi við virðisøking. ítøkilig viðgerð og niðurstøða skal gerast um m.a. atgongd til fiskatilfeingi hjá føroyskum 
138 

virkjum, og í hesum sambandi skal nevndin viðgera, um krav skal setast um, at øll rávøra skal um føroyskan kaikant, og somuleiðis um tvingað uppboðssøla skal setast í verk av rávøru. Enn eitt høvuðspunkt í sambandi við virðisøking er, um øll hjávøra (livur, garnar, høvd, uggar, fráskurður o.a.) skal hagreiðast umborð ella førast til lands. 
10.2 Virðisøking í føroysku fiskivinnuni 
Samlaða virðisøkingin fyri føroysku fiskivinnuna (fiskiveiða og fiskavirking) var í 2013 umleið 17% av bruttotjóðarúrtøkuni, og er ískoytið frá fiskivinnuni til samlaða BTú í Føroyum sostatt umleið 2,5 mia. krónur árliga. Sambært frágreiðingini Alt í land átti botnfiskiflotin á leið 1 mia. krónur av hesi upphædd. 
Høvuðsfortreytin fyri at tosa um gagnnýtslu av føroyskum fiskatilfeingi er tó, at tað finst nóg mikið av rávøru at virka burturúr. Fyri botnfiskaflotan hevur hetta verið ein gjøgnumgangandi trupulleiki seinastu nógvu árini. Tað er sostatt avgerandi fyri virðisøkingina, at botnfiskiskapurin undir Føroyum fer at kasta pening av sær aftur, og tí hongur virðisøking neyvt saman við kjakinum og tilmælunum í kap. 4 um at tryggja eina burðardygga fiskivinnu. Virðisøking er einans gjørlig, um rávøra er til taks. 
Vánaligi botnfiskiskapurin seinnu árini undir Føroyum ávirkar sjálvsagt eisini úrslitið hjá flotanum. á mynd 10.1 sæst úrslitið hjá heimaflotanum, sum fiskar botnfisk, í tíðarskeiðinum 2010-2014. Myndin vísir eitt samlað hall hesi 5 árini upp á 250 mió. kr. 
0 -10000 -20000 -30000 -40000 -50000 -60000 -70000 -80000 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
ársúrslit 
-59607 
-24214 
-68353 
-57478 
-42030 
Mynd 10.1. ársúrslit hjá trolarum og línuskipum í tíðarskeiðinum 2010-2014. Kelda: Januar. 
Harumframt kann leggjast afturat, at miðalaldurin fyri fiskiførini er sera høgur. Sum dømi kann nevnast, at línuskipini eru í miðal 42 ára gomul, og trolararnir hava ein miðalaldur á 26 ár. 
Rávøran frá heimaflotanum er høvuðsgrundarlagið undir framleiðsluni hjá flakavirkjunum á landi. Tann alsamt minkandi rávørunøgdin hevur gjørt, at úrslitini hjá virkjunum samanumtikið ikki hava verið nøktandi (mynd 10.1). 
139 
1.000 kr. 
950,000 750,000 550,000 350,000 150,000 
-50,000 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
Ne)osøla 
996,286 
861,836 
891,960 
785,922 
729,148 
Bru)oúrslit 
331,059 
237,195 
254,682 
278,939 
289,999 
Rakstrarúrslit 
25,158 
34,392 
8,813 
26,229 
31,045 
ársúrslit 
-36,987 
15,616 
-2,411 
13,021 
17,593 
Mynd 10.2. Fíggjarliga gongdin í flakavirkisvinnuni, 2010-2014. Kelda: Januar. 
Støðan var ein heilt onnur í uppsjóvarflotanum. í 2014 lógu 21% av søluinntøkuni hjá uppsjóvarfyritøkum eftir sum yvirskot.1 
10.2.1 Virðisketur 
Virðisketur er ein háttur at lýsa, hvussu virðisøkingin verður staðfest gjøgnum framleiðsluna. 
Virðisketuperspektivið fevnir um allar virðisketurnar av grunni at munni, t.e., at frá tí fiskurin svimur sum rávøra, til hann liggur á borðiskinum hjá tí, sum etur. 
Virðisketan kann í høvuðsheitum flokkast í tveir bólkar: kjarnuvirksemi og stuðulsvirksemi. Kjarnuvirksemi kann vera innkeyp, framleiðsla, útveiting, søla og tænasta, og stuðulsvirksemi kann vera infrastrukturur og umsiting. 
Hesar eygleiðingar kunnu eitt nú gerast av virðisketunum: 
		Jú fleiri virðisketur, vit hava, jú sterkari standa vit. Hetta verður eisini nevnt diversifikatión. Um tað skuldi gingið illa á einum marknaði, kunnu vit vinna pening á einum øðrum marknaði. 
		Jú longri virðisketurnar eru, jú longri út á marknaðin koma vit. Prinsipielt hava allar virðisketurnar í fiskivinnuni somu byrjan, nevniliga á grunnunum, men jú nærri kundunum, vit kunnu koma, tess fleiri lið fær ketan. 
		Jú longur út í virðisketurnar, vit koma, jú størri er tørvurin á fólki við ymiskum útbúgvingum. Hetta merkir, at vit hava brúk fyri fólki, sum til dømis hava vitan um marknaðir og sølu, mál og mentan í keyparalondunum, vitan um logistikk, teknologi, KT o.a. Virðisketurnar kunnu vera stuttar og langar. Tær kunnu eisini flættast inn í hvør aðra, har tann eina føðir inn í eitt lið í eini aðrari, (mynd 10.3). 1 Kelda: Tøl frá Januar. 
140 
1.000 kr. 
VIRÐISKETAN í FØROYSKU BOTNFISKAVINNUNI í FØROYUM UTTAN FYRI FØROYAR 
Fryst Saltað 
Fryst h/g 
Fiskavirkir Føroyar 
Horeca 
Veiða 
Feskt 
Fryst Saltað Feskt 
Víðarivirking uttanlands 
Marknaður 
Fiskidagar Kvotur 
Bingjur Føroyar 
Innflutt, fryst rávøra 
Virking uttanlands Lágkostnaðarlond 
Horeca 
VEíA VIRKING DISTRIBUTIóN VISKIFTAFóLK 
Mynd 10.3. Virðisketan í føroysku botnfiskavinnuni. Viðmerking til mynd: Horeca stendur fyri hotel, restaurant, catering. H/g merkir avhøvdaður og kruvdur fiskur. 
Skiljast kann millum veiðiorienteraðar virðisketur og marknaðarorienteraðar virðisketur. 
í tí veiðiorienteraðu vinnuni er tað útboðið av fiskinum, sum stýrir virðisketuni. í stóran mun elvir ein fiskidagaskipan til eina veiðiorienteraða virðisketu. Orsøkin til hetta er, at teir keypararnir, sum gjalda besta prísin, vilja hava at vita frá framleiðaranum, hvørjar nøgdir teir kunnu vænta av teirri ávísu vøruni, nær teir kunnu vænta at fáa hana, og hvussu góð, hon er. Hetta eru spurningar, sum framleiðarin, sum keypir fisk frá skipum undir fiskidagaskipanini, hevur sera torført at svara keyparanum. 
í tí marknaðarorienteraðu virðisketuni er tað eftirspurningin frá kundanum eftir tí rætta fiskinum, sum stýrir virkseminum í øllum liðunum, heilt aftur til fiskimannin. Tað er kundin, sum ger av, hvussu liðini frammanfyri útinna sítt virksemi fyri at nøkta tørvin hjá kundanum. Skipanir við umsetiligum kvotum gera tað tí munandi lættari at nøkta kundans tørv. 
10.2.2 Flakavinnan 
Tann minkandi rávørunøgdin av føroyskveiddum fiski hevur havt við sær, at virkini keypa meira av frystum fiski (h/g). Samstundis hava fleiri av skipunum, sum vanliga hava verið á ísfiskaveiðu, fingið sær frystilast. 
Hetta merkir, at rávøran, sum flakavirkini skulu keypa, er vorðin munandi globalari, og kappingin frá láglønarlondunum ger tað truplari at kappast um føroysku rávøruna (sí dømi niðanfyri). Virkini í Føroyum skulu kappast við lágkostnaðarlond, ið hava 15-20% lønarkostnað samanborið við virkini í Føroyum. 
141 
Samanberi 
Føro 
yar 
Lágkost 
nað 
a 
rland 
Kr/kg RV 
Kr/kg RV 
Søla 
Rávørukeyp 
25,50 
25,50 
Annar broytiligur kostn. 
17,00 
17,00 
Annar kostnaður 
1,65 
1,65 
Virðisøking 
2,12 
2,12 
Lønir 
Talva 10.1. Dømi: Føroyar vs. lágkostnaðarland, virking av saltaðum úrdráttum úr toski við høvdi. 
Vantandi meirvirking kann hava við sær, at Føroyar missa bæði beinleiðis og avleitt virksemi, sum uppstendur orsakað av meirvirking. Harumframt kann hetta hava við sær mistar førleikar í eitt nú flakavinnuni. 
10.2.2.1 Dømi: Missur fyri samfelagið orsakað av vantandi virðisøking 
Vantandi 
virðisøking kann hava hesar avleiðingar: 
		Avleitt virksemi av virking í Føroyum fellur burtur 
		Fyri hvørt kilo, sum endar í lágkostnaðarlandi, missa Føroyar 4,73 kr. 
		Lønir til starvsfólk, 3,05 kr/kg, fellur burtur  eingin skattur bæði í fyrsta og avleiddum virksemi 
		Ongar tænastur til flakavinnuna  úrslit er mistur førleiki 
		Føroyar missa fótafestið á marknaðinum  óálítandi veitarar Tað, sum er umráðandi, er, hvussu nógv tað føroyska samfelagið fær fyri tilfeingið, og her hevur virking av tilfeinginum stóran týdning. Støðan er soleiðis í dag, at fiskimaðurin og reiðarin hava onga ávirkan á prísin, sum teir fáa fyri fiskin, tí tað avger tann globali marknaðurin. Tað merkir, at teir kunnu fáa 20 kr/kg eitt ár, og 2 ár seinni kunnu teir fáa 10 kr/kg, uttan at teir hava gjørt eitt verri ella betri arbeiði. 10.2.3 Vertikal integratión Vertikal integratión er evni innan mikrobúskap og leiðslu, sum snýr seg um, hvussu feløg skipa sína veitingar, har feløg eiga sínar veitarar. Vertikal integratión merkir, at sama fyritøka eigur fleiri liðir í framleiðsluni. Tað kunnu vera fleiri grundgevingar fyri, at vertikal integratión er skilagóð: 
		Lágur framleiðslukostnaður: Nýmótans skip og virkir eru kostnaðarmikil at byggja, og við øktum kapitalbindingum er neyðugt at brúka allan kapasitetin hjá skipum og virkjum. Ein máti at tryggja sær hetta, er at kunna stýra fleiri liðum. 
		Tryggleiki: Tað er nógvur ótryggleiki í fiskivinnuni, t.d. sveiggj í prísum og nøgdum. Vertikal integratión hjálpir feløgum í vinnuni at megna sveiggini. 
		Økt kundakrøv: Fiskivinnufyritøkurnar mugu hava eftirlit við ymisku liðunum fyri at tryggja dygdargóða vøru. 
		Vørumenning: Nýggjar vørur krevja ofta stórar íløgur og gott tol, tí kundar og marknaðurin krevja tíð, áðrenn nýggja vøran er góðtikin. 
		V i r ð i s ø k i n g : At stovna nýggj feløg og nýggjar framleiðslur krevur langtíðarhugsan. Slíkar framleiðsluíløgur røkka langt inn í framtíðina og umfata ofta fleiri lið í virðisketuni. Ein avgerandi fortreyt fyri virðisøking er, at rávøran, sum skal víðarivirkast, er so góð, sum yvirhøvur møguligt. Tað ber ikki til at gera eina góða liðugvøru burtur úr eini vánaligari rávøru. Hinvegin ber til at gera eina góða rávøra verri, um hon ikki verður handfarin væl. 
4,73 
4,73 
úrslit áðrenn rentur, avskriving og skatt 
3,05 
0,51 
2,54 
1,68 
4,22 
-2,54 
142 
ng 
Til tess at tryggja bestu dygdina er neyðugt, at skipini, sum veiða fiskin, og virkini, sum víðarigóðska hann, eru so væl útgjørd tøkniliga, at besta fíggjarliga úrslitið fæst burturúr, bæði við atliti at effektiviteti og góðsku. í uppsjóvarvinnuni hava fyritøkurnar gjørt stórar íløgur í góð skip, sum tryggja bestu góðskuna, og á landi eru bygd nútímans virkir, sum eru effektiv og samstundis tryggja eina sera góða liðugvøru, ið kann seljast á marknaðinum fyri besta prísin. 
Eitt gott dømi um týdningin av einum tøttum samstarvi millum liðini er stóra verkætlanin á Tvøroyri, har svartkjaftur skal meirvirkast til surimi. Her er talan um íløgur í skip og virki, sum nærkast 100 mió. kr. 
Skip og manning mugu broyta mannagongdirnar umborð, soleiðis at svartkjafturin er so góður, at hann kann víðarivirkast til fyrstafloks surimi. í mun til annan uppsjóvarfisk er svartkjafturin sera viðbrekin, og tí mugu mannagondirnar broytast umborð, t.d. niðurkøling, túralongd, tóvtíð, tóvnøgd o.a. á landi er eisini neyðugt við øðrvísi mannagongdum, tí fiskurin er lítil og skal handfarast við varsemi. 
Surimiframleiðsla á landi í Føroyum er nýggj og tí er neyðugt við upplæring, og góðskukrøv gera tað neyðugt við tøttum samstarvi við útvaldar keyparar. 
Tá tosað verður um at styrkja virðisketur og harvið virðisøkingina, er eingin ivi um, at vertikal integratión í fiskivinnuni ikki bara er búskaparliga skilagóð, hon er eisini neyðug, um vit skulu hava sterkar fiskivinnufyritøkur í Føroyum. Tað ræður um hjá fyritøkunum at hava ræði á so stórum parti av virðisketunum, sum gjørligt. 
Vertikal integratión gevur fyritøkuni nógvar fyrimunir. Tað er lættari at leggja framleiðsluna til rættis, og tað verður skjótari at effektivisera og rationalisera hana. Ein fyritøka, sum ræður yvir allari (ella stórum parti av) virðisketuni frá fyrsta til síðsta lið, hevur ein fyrimun í at laga sína framleiðslu og vørur til marknaðin. 
Tær ognarligu rembingarnar, sum hava verið í fiskivinnuni seinastu árini, hava ført við sær, at vit hava eitt minni tal av størri fiskivinnufyritøkum í Føroyum. Hesar ráða yvir fleiri virðisketum, bæði uppsjóvar- og botnfiskavirðisketum, og dúva sostatt upp á stóran part av tilfeinginum. 
úr einum virðisøkingarsjórnarhorni er hetta ein jalig gongd. Føroyar hava brúk fyri størri fyritøkum, sum hava neyðugu fíggjarmegina til støðugt at tillaga og menna virðisketurnar, sum skulu røkka langt út á marknaðirnar. 
10.3 Atkomuligheit til veiðu 
í arbeiðssetninginum er ásett, at nevndin skal viðgera og koma til niðurstøðu um, hvussu ein kann tryggja, at virkini hava nøktandi atgongd til rávøruna. í hesum samanhangi verður viðgjørt, í hvønn mun avreiðingarkrøv, avreiðingargjøld og uppboðssølukrøv av veiddum fiski eiga at vera partur av eini fiskivinnunýskipan. Niðanfyri verða galdandi reglur fyrst lýstar heilt stutt, og síðan verður mett um fyrimunir og vansar við ymiskum krøvum. 
10.3.1 Galdandi reglur 
Reglur fyri avreiðing í Føroyum og uttanlands eru ásettar við heimild í grein 9, stk. 4, og grein 19 í lógini um vinnuligan fiskiskap. Eftir kunngerð um treytir fyri avreiðing í Føroyum og uttanlands skal øll veiða, sum er veidd í føroyskum og/ella íslendskum øki, avreiðast um eina innvigingarskipan í Føroyum. ásetingarnar fevna tó ikki um fiskasløgini lodnu, sild, makrel, rossamakrel og svartkjaft. Somuleiðis fevna ásetingarnar ikki um avreiðingar og veiðu hjá fiskiførum, sum á einum túri bert hava verið á beinleiðis veiðu eftir stinglaksi, langasporli og blálongu. Fiskiførum er tó loyvt at avreiða uttanlands upp til 25% av samlaðu veiðini, uppgjørt 4. hvønn mánað. Verður henda reglan ikki hildin, verður avgjald (30% av søluvirðinum) ella mótrokning í fiskidøgum (upp til 30%) álagt seljara. 
Tað finnast ongar reglur fyri, at avreiddur fiskur skal um eina uppboðssølu, tó at tílíkar reglur áður hava verið galdandi. Reglur, sum áður vóru galdandi, ásettu, at 30% av veiðinøgdini, uppgjørt 4. hvønn mánað, skuldu um eina uppboðssølu. Hetta varð tó avtikið í 2003. í grein 3 í kunngerð nr. 95 frá 2005 er ásett, at frá 1. september 2016 skal veiða, sum verður útflutt óvirkað, um eina uppboðssølu, sum er góðkend av Fiskimálaráðnum. Hetta krav er tó ikki galdandi fyri kalva, hávasløg, skøtusløg, stinglaks, langasporl og blálongu. 
Fyri uppsjóvarfisk eru ikki ásett krøv um at avreiða í Føroyum, men í staðin verða eyka avgjøld áløgd, um avreitt verður uttanlands. Sambært løgtingslóg nr. 30 frá 2016 skal eigari av fiskifari rinda eitt avreiðingargjald, sum er 2 krónur fyri hvørt kilo í rundari vekt av makreli og norðhavssild, sum fiskifarið landar til virkingar ella frystingar uttanlands, ella letur móttøkuskipi undir fremmandum flaggi. Fyri heimaflotan er avreiðingargjaldið tó 1 króna. 
143 
10.3.2 Skal allur fiskur um føroyskan kaikant? 
í løtuni eru sostatt ásetingar, sum hava við sær, at í minsta lagi 75% av fiski, veiddur í føroyskum ella íslendskum sjógvi, skal um føroyskan kaikant, tó við nøkrum undantøkum. Harumframt skal avreiðingargjald rindast, um makrelur ella sild verða avreidd uttanlands. Samanumtikið kann talan vera um annaðhvørt avgjøld, sum verða løgd á avreiðing uttanlands, ella kann talan vera um beinleiðis forboð ímóti slíkari avreiðing. Niðanfyri verða fyrst fyrimunir og so vansar við tílíkum tiltøkum viðgjørdir. 
At lóggeva um, at allur fiskur skal um føroyskan kaikant, er at meta sum eitt protektionistiskt átak. Tílík átøk eru við til at avmarka vinnuliga frælsi í høvuðsvinnu okkara og grava burtur teir fyrimunir, sum eru við fríhandli. Fyri at virðisøkingin í fiskivinnuni skal vera so stór, sum gjørligt, má vinnan sjálv kunna kann gera av, hvussu sølan skal leggjast til rættis. Hetta er í sjálvum sær við til at gera, at vinnan kann røkja marknaðir sínar betur og kann liva upp til tey krøv, sum teir seta. Vinnan eigur sostatt at fáa frælsi til at velja at avreiða í Føroyum, tá hetta loysir seg best sambært búskaparligari grundgeving. Hetta samsvarar eisini við arbeiðssetningin, ið hevur sum eitt av høvuðsmálunum, at til ber at virka í eini marknaðargrundaðari fiskivinnu við vinnuligum frælsi undir jøvnum kappingartreytum.2 
Omanfyri varð víst á, at talan er um protektionisktisk átøk. Grundgevingarnar fyri at seta tílík í verk byggja nærum altíð á at verja føroysk arbeiðspláss. Hetta verður gjørt við at verja vinnur í Føroyum, sum ikki kunnu standa seg í kapping við útlendskar fyritøkur. Tó hava tílík tiltøk eisini verið nýtt til at stuðla nýggjum vinnum. Fyrimunirnir við at seta í verk protektionistisk átøk eru sostatt lættir at skilja, og fyri føroyska borgaran kann tað tykjast, sum at hetta eru tiltøk, ið á ein heilt ítøkiligan hátt eru við til at tryggja tilverugrundarlag hansara. Fyri at nágreina vansarnar við protektionistiskum avgerðum er neyðugt at lýsa fríhandilsfyrimunirnar, sum mangan eru torførir at fáa eyga á. Hesir fyrimunir hava verið serliga væl lýstir í altjóða miðlunum í ár, tá Brexit fekk sera nógva umrøðu. 
Ein fyrimunur, sum er viðkomandi í hesum sambandi, er, at fríur handil økir um effektivitetin í vinnuni. Sum tíðin gongur, kemur fríur handil at hava við sær, at arbeiðsmegi og annað tilfeingi verða flutt til ta nýtsluna, har hesi gagna mest. Hetta hevur við sær, at tær vinnur, sum eru kappingarførar um hesi tilfeingi, mennast og gerast effektivari. Her er talan um tær vinnur, har vit hava komparativar fyrimunir, tað er, har vit eru lutfalsliga dugnalig.3 Hetta ger, at samlaða virðisøkingin hækkar, og harvið hækka lønirnar og avkastið til vinnuna eisini. Samanumtikið hevur fríhandil við sær eina vinnu, sum er nýskapandi, og sum áhaldandi skapar nýggj størv og virkismøguleikar. Tað tekur kortini tíð, áðrenn hesir fyrimunir rættiliga merkjast, men vinnupolitikkur eigur altíð at verða lagdur til rættis við langa siktinum í huga. 
Ein annar fyrimunur við fríum handli er kappingin, sum uppstendur, tá ið eitt samfelag noyðist at laga seg til umstøðurnar uttan fyri landoddarnar. Um allur fiskur skal um føroyskan kaikant, ella avreiðingargjald verður ásett, er talan um óbeinleiðis stuðul til flakavirkini. Hetta er ikki við til at eggja til tillagingar í føroysku flakavinnuni, sum annars kundu verið til fyrimunar fyri føroyska samfelagið. Tá ið talan er um stuðul til ávísa vinnu, í hesum føri flakavinnuna, kann spurningur um rættvísi eisini setast. Er tað rætt, at flakavinnan fær stuðul (óbeinleiðis), og flestu aðrar vinnur mugu virka eftir marknaðartreytum? Tílíkar ásetingar eru sostatt við til at gera mun á vinnum og sostatt eisini starvsfólkum í landinum, og í hesum føri verður hetta gjørt við at leggja seg út í virksemið í veiðiliðinum. 
Til seinast kann nevnast, at fríhandil eisini hevur aðrar fyrimunir fyri brúkaran, tí fríhandil tryggjar, at vørur, sum brúkarin kann ogna sær, verða framleiddar fyri lægri kostnað, enn annars er gjørligt, um eingin fríhandil er, og hetta hevur við sær lægri prísir á vørum, sum brúkarin keypir. Harumframt tryggjar fríhandil eitt nú størri vøruúrval, sum eisini er til fyrimunar fyri brúkaran. í hesum førum skal tó vísast á, at talan er um brúkarar í øðrum londum, men hetta er einans ein natúrlig avleiðing av øktum handli millum lond og altjóðagerð sum heild. 
Omanfyri eru búskaparligu vansarnar við protektionistiskum tiltøkum nágreinaðir, og somuleiðis er víst á, at ein orsøk at seta slík tiltøk í verk er at verja føroysk arbeiðspláss. Tað finnast kortini eisini onnur grundgevingar fyri at seta hesi tiltøk í verk, og hesi verða nú nágreinað. 
Ein vanlig grundgeving fyri at seta í verk handilsforðingar, er, at onnur lond eisini hava tílíkar forðingar. Um flakavinnur í øðrum londum fáa stuðul, er tað so ikki ein vansi fyri okkara flakavinnu, at hon ikki fær? Til hetta kann viðmerkjast, at teir fyrimunir, sum vit fáa við fríhandli, falla ikki heilt burtur, hóast hini londini hava handilsforðingar. Tað er kortini greitt, at handilsforðingar í øðrum londum hava ein leiklut, tá støða skal takast til, um tílíkar skulu setast í verk í Føroyum. Vinnan hevur tó í fleiri ár víst á, at marknaðaratgongdin má gerast betri fyri føroyskar fyritøkur, sum vilja hava 
2 Arbeiðssetningurin, bls. 5.3 Um eitt land hevur ein komparativan fyrimun við at framleiða eina ávísa vøru, merkir hetta, at tað er ein lægri offurkostnaður knýttur at framleiðsluna av hesi vøruni. Offurkostnaðurin í hesum føri er tað, sum landið annars vildi framleitt, um tað ikki valdi at framleiða hesa vøruna (t.e. tann framleiðslan, sum verður uppgivin, ella næstbesti møguleikin fyri framleiðslu). 
144 
atgongd til útlendskar marknaðir. At vit í Føroyum seta í verk umfatandi handilsforðingar, harav onkrar kunnu hugsast at ganga ímóti teimum handilssáttmálum, sum eru undirskrivaðir, gera samráðingar við onnur lond um marknaðaratgongd truplari. 
Ein grundgeving fyri at seta í verk slík tiltøk, sum mangan verður brúkt í eitt nú Noregi, er, at tey fjálga um útjaðaran. Um tílíkar handilsforðingar verða burturtiknar, kann tað møguliga skaða útjaðaran, tí eingin vissa er fyri, at arbeiðspláss, sum hvørva í ávísum geografiskum øki, verða endurskapt í hesum øki. Hetta merkir, at hóast talan ikki verður um eitt hægri arbeiðsloysi fyri Føroyar upp á sikt, kann talan verða um flytingar millum geografisk økir. Økismenning verður tó ikki gjølla viðgjørd í hesi frágreiðing, tí mett verður, at hetta skal viðgerast í øðrum samanhangi, har atlit ikki einans verða tikin til fiskivinnupolitikk.4 Økismenning hevur ein prís, og her kann hugsast, at hesin kostnaður heldur skal býtast út á fleiri geirar (alment og privat), heldur enn einans at nýta fiskivinnuna í økismenningarpolitikki. Tørvurin á økismenning í einum lítlum samfelagi er møguliga ikki eins stórur. Sí annars kap. 5, har samfelagslig atlit í fiskivinnuni verða viðgjørd. 
Til seinast kann nevnast, at talan nýtist ikki at vera um eitt protektionistiskt átak, men hinvegin kunnu tílík átøk tryggja, at vit fáa neyvari avreiðingartøl í Føroyum. Henda grundgeving er tó treytað av, at vit kunnu staðfesta, at innvigingarskipanir í øðrum londum ikki eru nøktandi. 
Ein viðkomandi spurningur í sambandi við viðgerðina av avreiðingarkrøvum og avreiðingargjøldum er, í hvønn mun handilssáttmálar millum Føroyar og onnur lond loyva okkum at seta í verk tílíkar forðingar. Føroyar hava í løtuni fríhandilssáttmálar við Evropasamveldið og EFTA-londini ísland, Noreg og Sveis  hetta eru fýra sáttmálar við til samans 28 lond. Handilssáttmálarnir áseta, at Føroyar ikki skulu seta í verk tiltøk, sum geva føroyskum fyritøkum ein kappingarfyrimun í mun til mótpartin í sáttmálanum, tó at handilssáttmálarnar eisini innihalda undantøk. 
Sum dømi kann nevnast, at Hoyvíkssáttmálin millum Føroyar og ísland staðfestir (undir endamál), at tað ... er bannað at gera mismun vegna tjóðskap, virkisstað ella vegna vøruuppruna.5 Sáttmálin setir sostatt føroyskar og íslendskar fyritøkur javnar í allari kapping. Tó skal nevnast, at avreiðingarkravið á í minsta lagi 75% kom áðrenn, at Hoyvíkssáttmálin varð settur í gildi, og sostatt stríðir avreiðingarkravið ikki ímóti sáttmálanum. Men sáttmálin hevur hinvegin við sær, at avreiðingarkravið ikki kann hækkast ella setast í verk fyri annan fiskiskap. 
Avreiðingargjaldið fyri makrel og sild kann hugsast at vera í stríð við handilssáttmálar, sum Føroyar hava við onnur lond. 
Samanumtikið metir nevndin at kaikantskravið, sum í dag er galdandi, er við til at bøta um atkomuligheitina fyri føroysk flakavirkir. Kortini eru eisini vansar við hesum kravið, sum eisini eru viðgjørdir omanfyri. 
10.3.3 Skal veiddur fiskur, sum kemur um føroyskan kaikant, um eina uppboðssølu? 
Spurningurin er síðan, um eitt uppboðssølukrav av veiddum fiski skal setast. í arbeiðssetninginum verður sagt, at nevndin skal viðgera og gera tilmæli, sum kunnu tryggja, at virkir í Føroyum sleppa at rávøruni. Her skal fyrst viðmerkjast, at tað er treytin omanfyri, at alt skal um føroyskan kaikant, sum í størri mun tryggjar, at føroysk virkir hava atgongd til fiskin. 
Myndin niðanfyri vísir, hvussu stórur partur av avreiddum feskfiski er farin um uppboðssøluna seinastu árini. Myndin vísir at talan er um ein rímiliga stóran part, sum eisini er vaksin seinastu árini fyri nøkur fiskasløg. 
4 Eitt undantak her er tó viðgerðin av veiðubólkunum. Sí kapittul 6.5 Leinki til allar handilssáttmálar við útheimin: http://www.uvmr.fo/arbeidsoki/uttanrikisvidurskifti/handilsvidurskifti-vid-utheimin/ (seinast vitjað 29. juni 2016). 
145 
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 VEíAN TILSAMANS TOSKUR HýSA UPSI FLATFISKUR TILS. 
Mynd 10.4. Avreiðingar av feskfiski, prosent á uppboðssølu, 1996-2015. Kelda: Hagstovan. 
Eisini her er talan um eitt tiltak, sum avmarkar vinnuliga frælsið hjá fiskivinnufyritøkum, og sostatt eru nakrar av viðmerkingunum omanfyri eisini galdandi her. Eitt uppboðssølukrav, sum ásetir, at allur veiddur fiskur skal um eina uppboðssølu, kann forða fyri samstarvi millum skip og virkir, eitt samstarv, sum kann vera til fyrimunar fyri báðar partar. Tað liggur ein tryggleiki og fyrimunur í langtíðaravtalum millum fyritøkur, og slíkar avtalur síggjast allastaðni í samfelagnum. Spurningurin kann tí setast, at um hetta verður mett at vera ein trupulleiki í fiskivinnuni, kann tað so eisini metast at vera ein trupulleiki í øðrum vinnum í samfelagnum? Eins og ført varð fram omanfyri, so hevur tað grundleggjandi týdning, at fiskivinnan hevur somu umstøður at virka undir sum aðrar vinnur í landinum. 
Eitt uppboðssølukrav hevur eisini avleiðingar fyri vertikalt integreraðar fyritøkur, sum áður víst á. 
Eitt krav um, at allur veiddur fiskur skal um eina uppboðssølu, er ein greiður vansi fyri vertikalt integreraðar fyritøkur, tí í løtuni eru ásetingar um, at sama fyritøka kann ikki bæði keypa og selja fiskin. Hetta merkir sostatt, at vertikalt integreraðar fyritøkur ongantíð kunnu keypa tann fiskin, sum hesar koyra á uppboðssøluna. 
Fyrimunurin við at seta eitt uppboðssølukrav í verk er hinvegin, at øll virkir altíð hava tryggleika fyri, at tær kunnu bjóða upp á rávøru beinleiðis á hesi uppboðssølu. Spurningurin er síðan, um virkir ikki hava ein møguleika at koma inn á marknaðin, um tær bjóða eina betri avtalu enn verandi virkir, sum hava avtalu. í tann mun, at talan er um vertikalt integreraðar fyritøkur, kann hugsast, at hetta ikki altíð ger seg galdandi, t.e., at tað er torførari hjá einum virki at sleppa framat, hóast hetta virki er kappingarført. Um talan einans er um samstarvsavtalu millum fyritøkur, kann ikki hugsast, at tað er nakar trupulleiki hjá øðrum fyritøkum at koma framat, um hesar bjóða eina kappingarføra avtalu. Harumframt skal her vísast á, at uppboðssølan av rættindunum er eisini við til at tryggja atkomuligheit hjá flakavirkjunum, tí hesi kunnu eisini luttaka á teirri uppboðssøluni. 
Fyri manningina kann tað somuleiðis hugsast at vera ein fyrimunur, at fiskurin fer um eina uppboðssølu. Her kann tó spurnartekin setast við, um ein eigur at laga lóggevingina eftir lønarsáttmálunum, sum eru samráddir á arbeiðsmarknaðinum frammanundan. 
Ein møguligur vansi við at hava kravda uppboðssølu av einum parti av allari veiðu kann vera, at fyritøkurnar tá velja at koyra ávísan fisk (t.d. lágkvalitet) á uppboðssøluna, og í hesum føri er prísurin á uppboðssøluni ikki umboðandi. 
Royndirnar við fiskamarknaðum í íslandi geva ábendingar um, at tað er týdningarmikið fyri dynamikkin í vinnuni og fyri menningina av fiskavørum, at nýskapandi fiskaframleiðarar, sum ikki eiga ella hava tilknýti til skip, kunnu fáa fatur á rávøru. Hinvegin er tað eisini av týdningi hjá fiskaframleiðarum, um teir skulu verða mettir sum álítandi leverandørar, at teir kunnu eiga skip ella kunnu gera avtalur beinleiðis við skip um at keypa rávøru sambært neyvari ásettum treytum. 
146 
Tá tað snýr seg um sølu av fiski millum skip og virkir, er ein beinleiðis relatión millum tveir partar, og tá verða treytirnar avtalaðar beinleiðis partanna millum  herundir eisini góðskukrøv. 
Við støði í viðgerðini í hesum kapitli, mælir nevndin tí frá at seta í verk kravda uppboðssølu av veiddum fiski. 
10.3.4 Onnur tiltøk, sum kunnu tryggja meira virking í Føroyum 
Eitt kaikantskrav er í sjálvum sær ikki nóg mikið fyri at tryggja virking í Føroyum, tí tað hevur ikki neyðturviliga við sær, at fiskur verður virkaður í Føroyum. Niðanfyri verða nakrir møguleikar nevndir. Harumframt verður víst til frágreiðingina Størri vøkstur í fiskivinnuni, sum hevur fleiri uppskot um at tryggja meiri virking í Føroyum. 
(i) Fiskur skal landast við høvdi (tó ikki fiskur frá flakatrolarum) 
Um fiskur verður landaður við høvdi, kann hetta hava við sær, at føroyska vinnan gerst meira kappingarfør um fiskin. Víst verður til viðgerðina í kap. 10.4, sum viðger hetta mál. 
(ii) Avsláttur í tilfeingisgjaldi 
ábendingar eru um, at meirvirking ikki kastar nóg mikið av sær í núverandi støðu. Sostatt kann polistiska skipanin umhugsa at geva sersømdir í gjaldinum til teirra, sum taka størri part av fiskinum til lands. Somuleiðis ber til at veita avsláttur í gjaldinum til teirra, sum velja at virka fiskin í Føroyum. Hetta uppskot hevur somu ávirkan, sum at leggja eitt avgjald á tey, sum útflyta óvirkaðan fisk. 
(iii) Betri fíggingarmøguleikar fyri frystan fisk 
Hetta er somuleiðis eitt uppskot, sum kann hava við sær, at smá, føroysk virkir gerast meira kappingarfør um fiskin í mun til stór, útlendsk virkir. Talan kann vera um stóra pengabinding hjá smáum virkjum, tá ið rávøra skal keypast inn, og sostatt kann verða umhugsað at betra um fíggingarmøguleikarnar hjá virkjunum. 
10.4 Alt í land  gagnnýtsla av hjávøru 
í arbeiðssetninginum stendur, at ítøkilig viðgerð og niðurstøða skulu gerast um, at øll hjávøra skal hagreiðast umborð ella førast til lands. Hetta evnið hevur verið nógv frammi, bæði í Føroyum og uttanlands. Her skulu mest nýttu orsøkirnar fyri at fáa meira burturúr nevnast í stuttum. 
Ein tann mest nýtta grundgevingin fyri at gagnnýta hjávøruna betur, er vaksandi fólkatalið í heiminum. Næstan 214.000 fólk leggjast aftur at mannaættini hvønn einasta dag,6 og FAO7 metir, at heimurin má framleiða umleið 70% fleiri proteinir í 2050 fyri at matføða øll hesi fólk. Samstundis er greitt, at vit fara ikki at veiða størri fiskanøgd í framtíðini, tí sambært FAO8 eru 90% av heimsins fiskastovnum ovfiskaðir ella hava rokkið sínum størsta, varandi veiðumarki (tann sokallaða MSY-úrtøkan, t.e. Maximum Sustainable Yield). Tí verður ofta grundgivið, at gagnnýtsla av tilfeinginum er ein etiskur spurningur. Eisini verður tilvitaði brúkarin nevndur sum ein orsøk til at miða eftir at fáa meira burturúr. Tað er vaksandi eftirspurningur eftir burðardyggum vørum,9 og reiðaríir og flakavirkir gjalda stórar upphæddir fyri umhvørvisgóðkenningar av ymsum slag fyri at fáa atgongd til røttu marknaðirnar. Tað er sannlíkt, at brúkarin í alsamt størri mun fer at taka atlit til gagnnýtsluna í ymiskum fiskiskapum, tá hann velur, hvønn fisk hann vil keypa. 
Ein onnur grundgeving er, at økt gagnnýtsla og framleiðsla av hávirðisvørum kunnu skapa størri virðir fyri samfelagið. Tí kann hetta eisini síggjast í ljósinum av einum av høvuðsmálunum við nýskipanini, nevniliga at vit skulu skapa mest møguligan virðisvøkstur og avkast í Føroyum av fiskatilfeinginum til reiðarí, manningar, virkir, fyritøkur, starvsfólk, tænastuveitarar og samfelagið alt, og at vit støðugt menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. Atgongd til rávøru er ein grundleggjandi fortreyt fyri at menna nýggjar framleiðslur av hjávørum, og tí mugu stig takast fyri at fáa hesa rávøruna í land fyri at tryggja, at fyritøkur á landi kunnu skapa virðir burtur úr hesum higartil lítið gagnnýtta tilfeingi. 
6 US Census Bureau http://www.census.gov/population/international/data/idb/worldvitalevents.php.7 Food and Agriculture Organization of the United Nations: How to feed the world in 2050. Submitted to the FAO expert meeting June 2009.8 Food and Agriculture Organisation of the United Nations. The State of the World Fisheries and Aquaculture: Opportunities and Challenges. Rome: 2014.9 ES-kommissiónin, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Strategic Guidelines for the sustainable development of EU aquaculture, COM(2013) 229 final, 29. apríl 2013. 
147 
10.4.1 Verkætlanin Alt í land 
Hóast semja ofta er um týdningin av at økja um gagnnýtsluna, so er ilt at meta um ítøkiligar møguleikar og forðingar, sum kunnu vera á vegnum, og hvørji virðir eru knýtt at tí, ið kann virkast burtur úr tilfeinginum. 
At fáa alt av fiskinum til høldar var evnið í verkætlanini Alt í land, sum føroyski formansskapurin í norðurlendska fiskivinnisamstarvinum setti í verk fyri kortum. Endamálið við verkætlanini var í stuttum at lýsa og greina møguleikar og forðingar í sambandi við at fáa alt fiskatilfeingið í Norðurlondum til lands. Endamálið var í tøttum samstarvi við vinnuna at kanna, hvat krevst fyri at fremja hugskotið um at fáa alt tilfeingið í land. 
Verkætlanin fevndi um botnfiskiskapin í trimum økjum: føroyskum havøki, grønlendskum havøki og í Barentshavinum, og arbeitt varð samstundis í fýra londum: Noregi, Grønlandi, íslandi og Føroyum. Aðrir samstarvsfelagar í verkætlanini vóru fyritøkurnar Nofima í Noregi og Matís í íslandi og Nátturugranskingarstovan í Grønlandi. Av tí at frágreiðingin varð liðug í juni í ár, so fer umrøðan av hesum evninum at vera nógv grundað á greiningarnar og niðurstøðurnar frá verkætlanini10. 
10.4.2 Hvussu er støðan í dag? 
Føroyski fiskiskapurin eftir botnfiski verður í hesum greiningunum býttur sundur í tveir bólkar, nevniliga botnfiskiskapin undir Føroyum og fiskiskapin í Barentshavinum. Hóast talan í stóran mun er um somu fiskasløg, er stórur munur á hesum báðum fiskiskapunum, og verða teir viðgjørdir hvør sær. 
Virðisketugreiningin fyri botnfiskiskapin undir Føroyum tekur støði í miðaltølum frá árunum 1993 til 2014, t.e. eitt miðal yvir til samans 22 ár. Samlaði biomassin, ið verður tikin upp úr havinum, er 116.006 tons um árið av rundari, blóðgaðari vekt (talva 10.2). Tað mesta av fiskinum var upsi (37%), toskur (19%) og hýsa (12%). Hini 32% vóru ein blandingur av øðrum fiskasløgum. 
Av teimum 116.006 tonsunum koma umleið 101.487 tons upp á land, og nærum 14.520 tons fara aftur í havið. áðrenn hugt verður nærri at tí tilfeinginum, ið fer aftur í havið, verður fyrst hugt at, hvørji virði verða skapt av teimum góðu 101 túsund tonsunum, ið koma uppá land og verða hagreidd. 
Undir FO 
Umrokningarfaktorar 
Veiða 
Landað 
útblakað 
Flak 
44% 
51.043 
51.043 

Høvd 
24% 
27.842 
26.842 
1.000 
Avskurður 
5% 
5.800 
5.800 

Ryggur 
12% 
13.921 
13.921 

Livur 
5% 
5.800 
152 
5.648 
Rogn og sil 
2% 
2.320 
248 
2.072 
Innvølur 
5% 
5.800 

5.800 
Skræða 
3% 
3.480 


Til samans 
100% 
116.006 
101.487 
14.520 
Talva 10.2. Yvirlit yvir landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapinum undir Føroyum 1993-2014. Kelda: Laksá et al (2016) 
Greiningarnar eru skipaðar sum virðisketugreiningar. Hetta merkir, at hugt verður at virðisketuni í fiskiskapinum, soleiðis at ein fyrst fær eina fatan av, hvør samlaði biomassin er í fiskiskapinum, hvat kemur upp á land av biomassanum, og hvat ikki verður ført til lands. 
Harnæst verður ein útrokning gjørd av verandi virðisketu í fiskivinnuni og somuleiðis av teirri virðisketuni, ið sannlíkast verið, um allur biomassin kom í land. Henda greiningin er at líkna við eina tjóðarroknskaparuppgerð av fiskivinnuni. Virðishugtakið, ið brúkt verður, er bruttovirðisøkingin, sum eisini varð viðgjørd í innleiðsluni til henda kapittulin. Greiningin vísir sostatt, hvussu nógv samlaða framleiðslan hevði vaksið, um allur biomassin kom í land og varð virkaður. 
Fiskiskapurin undir Føroyum er í høvuðsheitum skipaður sum feskfiskaveiða, har fiskurin verður landaður heilur við høvdi. Partur av høvdunum verður tó ikki tikin í land, og hesin partur er mettur til 1.000 tons. Undan Føroyum kemur 
10 Sí Laksá et al. (2016) 
148 
fiskurin kruvdur í land, og tað eru serliga livur og innvølur, sum ikki koma til høldar. Nakað av rogni og sili kemur í land. í einum miðalári verða til samans 14.520 tons av biomassa kastað í havið. 
60000 
51043 
50000
40000
30000
20000
10000
0 
26842 
13921 
Ryggir Landað 
5648 
152 
Livur Blakað út 
2072 
5800 
Innvølir 
3480 
Skræða 
Flak Høvd 
Avskurður 
Rogn og Sil 
1 
5800 
000 
248 
Mynd 10. Landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapi undir Føroyum 1993-2014. Kelda: Laksá et al (2016) 
Av føroyska fiskiskapinum í Barentshavinum verður umleið helvtin av veiðuni blakað aftur í havið. H/g-trolarar11 blaka ein góðan triðing av veiðuni í havið, og flakatrolarar blaka umleið tveir triðingar út aftur. í Barentshavinum vórðu 14.437 tons blakað í havið í 2014. T.e., at flotin í Barentshavinum kastar umleið líka stóra nøgd í havið, sum allur botnfiskiskapurin undir Føroyum í einum miðalári.12 Flakatrolararnir skera fiskin til flak umborð. Fráskurðurin, sum er høvd, ryggur, innvølur o.a., verður latin aftur í havið. Harafturímóti er roknað við, at rognini verða tikin í land. H/g- trolararnir avhøvda, kryvja og frysta fiskin og føra fiskin heilan í land til virkingar á landi. Stórur partur av fiskinum verður virkaður til saltfisk, og nakað verður útflutt beinleiðis sum heilur fiskur. 
Barentshavið 
Umrokningarfaktorur 
Veiða 
Landað 
útblakað 
Flak 
44% 
12.193 
11.169 
1.024 
Høvd 
24% 
6.651 
- 
6.651 
Avskurður 
5% 
1.386 
- 
1.386 
Ryggur 
12% 
3.325 
1.463 
1.862 
Livur 
5% 
1.386 

1.386 
Rogn og sil 
2% 
554 
277 
277 
Innvølur 
5% 
1.386 

1.386 
Skræða 
3% 
831 
366 
466 
Til samans 
100% 
27.712 
13.275 
14.437 
Talva 10.3 Yvirlit yvir landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapinum í Barentshavinum, 1993-2014. Kelda: Laksá et al. (2016). 
11 H/g: headed and gutted á enskum. Fiskur, sum er avhøvdaður og kruvdur 12 Eitt miðalár verður her roknað við støði í árunum 1993-2014. 
149 
Tons 
Niðanfyri er tað, sum er landað og útblakað, sett upp í mynd. 
12000 11169 10000 
 8000
 6000
 4000
 2000
0 
6651 
0 
1386 
18621463 1386 
Ryggir Livur Landað Blakað út 
1386 
Innvølir 
1 
024 
0 
277 277 
366 466 Skræða 
Flak Høvd 
Avskurður 
Rogn og Sil 
Mynd 10.6. Landað og útblakað tilfeingi í botnfiskiskapi í Barentshavinum, 1993-2014. Kelda: Laksá et al. (2016). 
10.4.3 Hvørji eru virðini? 
á mynd 10.5 verður víst, at bruttovirðisøkingin í botnfiskavinnuni í Føroyum var í 2014 499 mió. kr. í fiskiveiðuni, og fiskavirking var 540 mió. kr. Samanlagt var virðisøkingin 1.039 mió. kr. í 2014 (Laksá et al. 2016). Talvan niðanfyri samanber virðisketuni í dag við tveir møguleikar: At alt kom í land sum súrløga (ensilaga), ella at alt kom í land sorterað. Hesar útrokningarnar vísa, at um alt varð landað sum súrløga,13 hevði virðisøkingin verið 33 mió. kr. í veiðiliðnum. Súrløga hevur avmarkaðar virkingarmøguleikar. Her er roknað við, at súrløgan verður brúkt til fiskamjøl og lýsi og víðari til alifóður. At virkað tað víðari til fiskamjøl/lýsi og so víðari til alifóður hevði økt virðisøkingina 13 mió. kr. T.e., at virðisøkingin hevði verið 46 mió. kr., svarandi til 4% vøkstur í samlaðu virðisøkingini. 
Um tilfeingið varð landað sorterað, hevði virðisøkingin verið 51 millionir í veiðiliðnum. Harafturat hevði virðisøkingin verið 54 milliónir við at virka tilfeingið. Samlaða virðisøkingin hevði so verið 105 millónir kr., svarandi til 10% vøkstur í samlaðu virðisøkingini í mun núverandi virðisketu. 
13 Tá ið ein ger súrløgu, fer allur biomassin í ein súrløgutanga. Biomassin verður síðan hakkaður sundur, og sýra verður tilsett. Súrløga kann goymast í fleiri ár. 
150 
Tons 
Virðisketugreining - Føroyskur botnfiskiskapur undir Føroyum 
Verandi virðisketa 
Total 
Beinleiðis í ensilagu 
Total 
Sorterað 
Fiskiveiða Fiskavirking Tilsamans 
BVT-vøkstur 
BVT, BVT BVTmill. mill. mill.DKR DKR DKR % 
499 540 1.039 
Fiskiveiða Fiskavirking Total 
BVT, BVT, BVT, mill. mill. mill. DKR DKR DKR 
33 13 46 4% 
Fiskiveiða Fiskavirking Tilsamans 
BVT, BVT, BVT, mill. mill. mill. DKR DKR DKR 
Høvd 235 
Livur 28 Rogn 9 Sil 2 Innvølir 10 Tilsamans 51 
21 49 8 17 
22 34 
54 105 10% 
Talva 10.4. Virðisketugreining av føroysku botnfiskaveiðuni undir Føroyum. Kelda: Laksá et al. (2016). Viðmerking: BVT er bruttovirðisøking. 
Samlaða virðisøkingin er treytað av, hvussu rávøran kemur í land, og hvat verður gjørt við hana á landi. Mynd 10.7 vísir, hvussu samlaða virðisøkingin hevði økst eftir, hvat fyri hættir verða nýttir at fáa tilfeingið í land, og hvussu rávøran verður virðisøkt víðari. á myndini sæst, at møguliga virðisøkingin er frá 37 milliónum, um tilfeingið varð landað sum súrløga og ikki virðisøkt víðari, til umleið 154 mió. kr., um biomassin varð virðisøktur til hávirðisúrdrátt.14 
Møgulig bruttovirðisøking fyri botnfiskiskapin undir Føroyum 
32 
32 
32 
43 
43 
13 
18 
18 
11 
11 
37 
37 
37 
12 
12 
24 
24 
1039 
1039 
1039 
1039 
1039 
1039 
NúVERANDI ENSILAGA ENSILAGA TIL FISKAMJØL ENSILAGA TIL SORTERáAR LANDINGAR BIO-RAFFINERING BRUTTOVIRÐISØKING OG LýSI FISKAFóÐUR OG VIRKING 
BVT Ensilaga Fiskamjøl/Fiskalýsi Fiskafóður Sorterað Virking av høvdum/livur os.fr. Bio-raffinering 
Mynd 10.7. Møgulig bruttovirðisøking í botnfiskiskapi undir Føroyum í mió. kr. Kelda: Laksá et al. (2016). Viðmerking: Legg til merkis, at støddin á stabbunum ikki umboðar virðini. 
14 Sí annars frágreiðingina Alt í land (Laksá et al, 2016) fyri at fáa eina nágreiniligari virðisketugreining. 
151 
í mun til Barentshavið var bruttovirðisøkingin í 2014 fyri fiskiveiðuna 241 mió. krónur. Fyri fiskavirking var hon 49 mió. krónur (sí talvu 10.5). Um alt kom í land, kundi hetta verið økt millum 20 og 24%, t.e. 58-69 mió. krónur. Av samlaða tilfeinginum fara umleið 14.000 tons aftur í havið. Um hesi tonsini vórðu tikin í land sum súrløga, høvdu tey havt eitt landingarvirði á 29 mió. kr. og skapt ein virðisvøkstur í fiskivinnuni á 26 mió. kr. Harnæst hevði resttilfeingið kunnað verið virkað til alifóður, og hetta hevði økt um virðið við 32 mió. kr. Samlaða virðisøkingin hevði sostatt ligið um 58 mió. kr. ella um 20% av verandi virðisketu. 
Virðisketugreining - Føroyskur fiskiskapur í Barentshavinum 
Verandi virðisketa 
Fiskiveiða 
BVT, mill. DKR 
Total 241 
Beinleiðis í ensilagu 
Fiskavirking Tilsamans 
BVT-vøkstur 
Total 
Sorterað 
Fiskiveiða 
BVT, mill. DKR 
26 
Fiskiveiða 
BVT, mill. DKR 
BVT BVTmill. mill.DKR DKR % 
49 290 
Fiskavirking Total 
BVT, BVT, mill. mill. DKR DKR 
32 58 20% 
Fiskavirking Tilsamans 
BVT, BVT, mill. mill. DKR DKR 
20 32 5 12 
14 26 
39 69 24% 
Høvd 12 Livur 7 Ryggur ogavskurður 8 Sil 0 Innvølir 2 Skræða 1 Tilsamans 30 
Talva 10.5. Virðisketugreining av føroyska fiskiskapinum í Barentshavinum. Kelda: Laksá et al. (2016). 
Um tilfeingið varð skilt sundur í høvd, livur og annað, hevði virðisøkingin verið á umleið 30 mió. kr. Við at turka høvdini hevði virðið á teimum vaksið við 20 mió. kr. Varð livurin kókað til lýsi, hevði virðið verið økt til 5 mió. kr., og um resttilfeingið hevði verið framleitt til alifóður, hevði virðið vaksið við 14 mió. kr. Samlaða virðisøkingin av virkingini á landi hevði sostatt ligið um 39 mió. kr., og hetta hevði økt virðið á samlaðu virðisketuni við 69 mió. kr. ella 24%. Niðurstøðan er sostatt, um alt tilfeingið verður tikið í land, so kann virðisskapanin á fjarfiskiskapinum økjast við umleið 20-24%. 
Mynd 10.8 vísir møguligu bruttovirðisøkingina fyri føroyska fiskiskapin í Barentshavinum í mun til ymisku hættirnar at fáa rávøruna í land og virðisøkja hana víðari. Tá kann virðisøkingin vera frá 26 milliónum við bara at landa súrløguna og ikki virka hana víðari í Føroyum, til 94 milliónir, um hávirðisúrdráttir verða virkaðir úr rávøruni. 
152 

Mynd 10.8. Møgulig bruttovirðisøking í fiskiskapi í Barentshavinum í mió. kr. Kelda: Laksá et al. (2016). Viðmerking: Legg til merkis, at støddin á stabbunum ikki umboðar virðini. 
10.4.4 Hvussu kann rávøran fáast til høldar? 
Av tí at hugtakið virðisøking ikki kann siga, um ein partur av virðisketuni er lønsamur, so vórðu útrokningar gjørdar sum partur av frágreiðingini Alt í land fyri at meta um, hvørjir hættir at taka rávøruna í land loysa seg best fyri skipini í Barentshavinum.15 í mun til hátt at fáa í land, so vísa útrokningarnar, at súrløgan loysir seg best fyri skipini. Har skal tó havast í huga, at bruttovirðisøkingin í seinnu liðunum verður ikki eins stór. At gera fiskamjøl og olju umborð er loysnin, sum gevur minst avkast. 

Súrløga 
Fiskamjøl og olja 
Fryst 
Mió. kr. um árið 
Nýtt fiskifar 
Verandi fiskifar 
Nýtt fiskifar 
Verandi fiskifar 
Nýtt fiskifar 
Verandi fiskifar 
Søluinntøka 
5,4 
5,4 
6,9 
6,9 
8,3 
8,3 
Kapitalútreiðslur (CAPEX) 
2,3 
2,7 
2,9 
3,1 
3,1 
3,8 
Rakstrarkostnaður (OPEX) 
0,8 
0,8 
3,5 
3,5 
3,9 
3,9 
Yvirskot mió. kr. um árið 
2,3 
1,9 
0,5 
0,3 
1,3 
0,6 
Yvirskot kr/kg rest-biomassi 
0,84 
0,70 
0,18 
0,11 
0,46 
0,22 
Talva 10.6. Lønsemi hjá skipunum í mun til ymiskar hættir at taka alt í land. Kelda: Laksá et al. (2016). 
15 Allar útrokningarnar taka støði í einum hugsaðum trolara, sum virkar 800 tons av heysaðum og kruvdum fiski (h/g) hvønn túr. Sí talvu 18 í Laksá et al. (2016). 
153 
10.4.5 Møguleikar undir Føroyum 
Avbjóðingar at taka alt í land eru ymiskar, alt eftir hvat fyri flota og fiskileið vit tosa um. Tí umrøður betta brotið í stuttum møguleikarnar frá landgrunninum. Tá vit hyggja eftir grannalondum okkara, so kemur mestsum alt av fiskinum í land frá landgrunnunum. Tá ið samanborið verður við londini, er ilt at síggja, hví tað er truplari hjá føroyska flotanum at fáa alt til høldar. á fundunum við áhugapartar í verkætlanini Alt í land varð mælt til, at útróðrarfiskur kemur bløðgaður, ókruvdur í land. Hetta merkir, at møguligt er at fiska longur, tí at ikki er neyðugt at kryvja á veg inn, og tað merkir eisini, at øll rávøran kemur til høldar. Um fiskurin verður køldur beinanvegin, so verður góðskan á fiskinum munandi betri. Umleið tvey samdøgur kunnu ganga, áðrenn fiskurin verður kruvdur, uttan at hetta ávirkar góðskuna á fiskinum (Akse & Tobiassen, 2010; Olsen & Dalsá, 2003). Til tey skipini, sum eru longri úti, kundi hugsast, at tey kruvdu umborð fyrstu dagarnar av túrinum og koyrdu hjávøruna í súrløgutanga. Síðan kundu tey landað fiskin, sum var fiskaður síðstu tvey samdøgrini av túrinum, bløðgaðan og ókruvdan. 
Ein høvuðsniðurstøða frá verkætlanini Alt í land er, at tað eru ongar tøkniligar forðingar fyri at fáa alt av fiskinum í land. Neyðuga tøknin er væl kend. Niðurstøðurar eru eisini, at tað ber til búskaparliga at fáa alt í land, hóast skipini ikki hava stóran vinning av hesum. Hóast tøknin at fáa alt í land er til, og tað ber seg at fáa allan fiskin til høldar, so eru tað eru kortini fleiri avbjóðingar við hesum. 
10.4.6 Hvørjar eru avbjóðingarnar? 
Størsta avbjóðingin fyri at fáa alt til høldar, er lági prísurin fyri hjávøruna, serliga í mun til høvuðsvøruna, sum t.d. flak. Tá ið talan er um Barentshavið, er fjarstøðan á fiskileið ein forðing, tí at fleiri túrar skulu helst gerast, um alt skal í land við núverandi flota. í fylgjandi brotunum verða høvuðsavbjóðingarnar nevndar í stuttum. Hesar avbjóðingar eru bæði galdandi fyri heimaflotan og fjarfiskiflotan. 
10.4.6.1 Goymsla umborð 
At fáa alt í land merkir, at stórur partur av flotanum má umbyggjast ella skiftast út. Stórur partur av flotanum eru gomul og ótíðarhóskandi skip, sum hvørki hava pláss til rávøruna ella neyðugu útgerðina umborð. Tí mugu hesi viðurskifti havast í huga, so hvørt sum flotin verður endurnýggjaður. 
10.4.6.2 Fríari rásarúm til at byggja og umbyggja skip 
Um ynski er at fáa alla rávøruna til høldar, so verður neyðugt við fríari rásarúmi til at byggja skipini, sum hava neyðuga plássið umborð, soleiðis at tað ikki verður siglt oftari til og frá fiskileið enn neyðugt. í mun til hetta hevði helst verið greiðari við eini kvotuskipan heldur enn eini dagaskipan, tí við eini dagaskipan má vera sterkari eftirlit við veiðiorkuni, t.e. neyvari eftirlit við skipastødd og orku. 
10.4.6.3 Hýruskipan 
Hýruskipanin er eisini ein stór avbjóðing fyri at fáa alt til høldar. í dag verður javnan sagt, at ein tekur ikki alt í land, tí at manningin tímir ikki. Tað verður mett, at hetta er ov nógv stríð fyri ov lítlan pening. Um alt skal fáast í land, er meira arbeiði umborð, sum ofta hevur við sær, at eykamanning skal við. Hetta ger, at tað verður minni í part til hvønn. Hinvegin, tá ið virðisskapanin liggur í tekniskum íløgum í útgerð, so má størri partur til at renta kapitalin. Tí er greitt, at um alt skal í land, verður helst neyðugt hjá pørtunum á arbeiðsmarknaðinum at gera nýggjar avtalur um slík viðurskifti. Hetta er eisini orsøkin til, at tað lønar seg betur at taka restrávøruna inn sum súrløgu, tí tað krevur ikki eykamanning. 
10.4.6.4 Fígging 
Fígging er eisini ein avbjóðing. Av tí at nýggjar mannagongdir skulu mennast umborð, og íløgur skulu gerast í nýggja útgerð, er neyðugt við atgongd til fígging. Um komast skal á mál við at fáa alt í land, so mugu tey, sum eru mest nýhugsandi í mun til evni, hava møguleika til at fíggja sínar royndir, tí at úrslitini av slíkum royndum gagna allari vinnuni. Fyri at stimbra hetta at fáa alt í land, verður mælt til, at fígging verður sett av til at granska, hvussu hetta kann gerast við bestu úrslitum, og hvussu hávirðisúrdráttir og vørur kunnu gerast burtur úr restrávøruni. 
10.4.6.5 Rávørunøgd 
Ein onnur avbjóðing í Føroyum kann eisini vera rávørunøgd, serliga nú tá ið botnfiskastovnarnir undir Føroyum eru so illa fyri. Føroyar hava t.d. munandi minni rávørunøgd enn grannalond okkara, ísland og Noreg, og hetta ger tað truplari at fara undir at virka hjávøru. Tað er tó soleiðis, at um øll livur kom til lands bara undir Føroyum, so vóru í einum miðalári 5.800 tons av livur frá botnfiskiskapinum undir Føroyum. Harafturat kundu 1.386 tons komið úr Barentshavinum. Hetta kundi t.d. verið eitt munagott grundarlag fyri lýsiframleiðslu. 
154 
10.4.7 Møguligar tilgongdir at fáa alt til høldar 
Tað eru fleiri ymiskar tilgongdir til at fáa alt av fiskinum til lands, og sannlíkt hava tær ymiskar tíðarfreistir við sær. Sannlíkt er, at neyðugt verður at blanda partar av hesum tilgongdunum fyri at røkka bestu úrslitum. 
10.4.7.1 At lata marknaðin ráða 
Ein møguleiki er einki inntriv at gera, men at lata tað vera upp til marknaðin ráða fyri, um rávøran kemur til høldar. Tað er tó ikki sannlíkt, at hetta ber á mál innan fyri næstu framtíð, serliga tí at neyðugt er at fáa atgongd til rávøruna fyri at kunna seta upp nýggjar framleiðslur á landi, sum kanska við tíðini bera við sær, at meira kann gjaldast fyri rávøruna. 
10.4.7.2 Vertikal integratión 
Orsakað av konfliktini ímillum, hvar virðini verða skapt í virðisketuni, so uppstendur støðan, at virkir á landi vilja hava atgongd til rávøru, sum skipini ikki vilja taka í land, tí at tað er lítil ella eingin vinningur í tí. Henda konfliktin millum áhugamálini á sjógvi og landi kann loysast við vertikalari integrasión, tí tað samansjóðar áhugamálini hjá báðum pørtum. Tá kann tað vera áhugavert fyri fyritøkuna at satsa, hóast tað ikki er lønsamt í øllum liðum. Sambært Bjarka Vigfússyni, búskaparfrøðingi á íslendsku vinnuteyggjuni Iceland Ocean Cluster, so hevur vertikal integratión verið ein av høvuðsorsøkinum til, at ísland hevur megnað at økt so mikið um gagnnýtsluna av botnfiski. Hóast tað ikki eru politisku myndugleikarnir, sum skulu gera av, um fyritøkur skulu vera vertikalt integreraðar, er vert at hava í huga, at karmarnir um fiskivinnuna kunnu antin forða fyri ella stimbra vertikala integratión. Tí verður mælt til, at ongar forðingar eru fyri, at fyritøkur kunnu vera vertikalt integreraðar, har hetta er hóskandi. út frá hesum sjónarmiði verður ikki mett, at tað er skynsamt at noyða rávøru um uppboðssølu, tí hetta vil arbeiða ímóti teimum fyritøkum, sum hava valt at samstarva ella eiga fleiri partar av virðisketuni. Um fiskirættindi verða seld á uppboði, og um t.d. flakavirkir hava atgongd til at keypa sær fiskirættindi, so skuldi trupulleikin við atkomuleika verið nógv minkaður, og harvið eisini tørvurin at noyða rávøruna um uppboðssøluna. 
10.4.7.3 At eggja fyritøkum til 
Triði hátturin at tryggja, at alt kemur til høldar, er at seta í verk átøk fyri at eggja fyritøkum til at arbeiða fram ímóti at fáa alt í land. 
Møguleikarnir kunnu flokkast á henda hátt: 
		Skattafyrimunir 
		Fígging 
		Avsláttur í tilfeingisgjaldi 
		Langtíðarloyvir saman við krøvum í verandi skipan fáast eyka fiskidagar afturfyri at landa livur. Hetta er dømi um átak, sum kann eggja til at fáa restrávøruna til høldar. Millum 39 og 155 dagar hava verið brúktir árliga síðan fiskiárið 2008/2009, í stóran mun til trolarar í bólki 2. Hetta svarar til ávíkavist 9 og 37% av livradøgunum. Greitt er tí, at nógvir dagar eru eftir til endamálið. Hugsast kann, at av tí at tað sum heild eru fiskidagar tøkir í skipanini, so virkar henda tileggjan ikki so væl, sum hon kundi. Hon hevði tí fingið størri týdning, um veiðitrýstið varð minkað í framtíðini, so at fleiri høvdu tørv á fleiri døgum/meiri kvotu. Eisini kundi avsláttur í tilfeingisgjaldi verið bjóðaður fyri at eggja skipum til taka alt í land. 
155 

Tillutaðir fiskidagar 
Tøkir dagar 
Fiskiárið 2008/2009 
Fiskiárið 2009/2010 
Fiskiárið 2010/2011 
Fiskiárið 2011/2012 
Fiskiárið 2012/2013 
Fiskiárið 2013/2014 
Fiskiárið 2014/2015 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Tal 
% 
Bólkur 1 
- 
- 
- 
- 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
Bólkur 2 
169 
0 
0% 
39 
23% 
44 
26% 
116 
69% 
124 
73% 
102 
60% 
86 
51% 
Bólkur 3 
105 
79 
75% 
0 
0% 
0 
0% 
46 
44% 
0 
0% 
22 
21% 
0 
0% 
Bólkur 4 
167 
5 
3% 
0 
0% 
0 
0% 
0 
0% 
31 
19% 
23 
14% 
7 
4% 
Tils. 
441 
84 
19% 
39 
9% 
44 
10% 
162 
37% 
155 
35% 
147 
33% 
93 
21% 
Talva 10.7. Tøkir og tillutaðir livradagar, fiskiárini 2008/2009-2014/2015. Kelda: Vørn. 
Fígging til gransking og menning hevur stóran týdning fyri at fáa alt tilfeingið í land. Av tí at royndirnar, sum verða gjørdar, kosta pening, men koma øllum aktørum til góðar, so er neyðugt hjá tí almenna at tryggja, at ikki bert tey mest nýskapandi standa við øllum váðanum. Tørvur er tí á at seta pening av til at granska, hvussu meira kann fáast burturúr, og hvussu lønsemi kann fáast í alla virðisketuna. Hugsandi kundi lagaligari fígging fingist til at gera neyðugu íløgurnar í verandi ella nýggj skip. Vil ein hava størri virðisøking og betri gagnnýtslu, er neyðugt at seta pengar og orku í at menna hesa vinnuna. Royndir uttanlands við slóðbrótandi vinnugransking vísa, at tað lættliga kunnu ganga áratíggju, áðrenn lønandi virksemi fæst burtur úr óroyndum møguleikum.16 Havandi í huga føroyska vinnumynstrið, so kann ikki væntast, at einstakar fyritøkur av sínum eintingum fara at nýta nógvan pening til slíkt granskingarvirksemi. Nógv ár kunnu ganga, áðrenn nakað avkast sæst, og tað er heldur ikki vist, at fyritøkan, sum setir peningin í, er tann, sum fær vinningin, tá ið av tornar. Her kann hugast, at ein partur av einum tilfeingisgjaldi verður sett av til gransking og menning av fiskivinnuni. 
Eitt uppskot, sum varð nevnt á áhugapartafundunum í verkætlanini Alt í land, var at seta saman langtíðarloyvir og møguligu krøv um at taka alt í land. Umboð fyri reiðaríir søgdu tá, at tey kundu tikið alt í land, um tey høvdu langtíðarloyvir upp á 15-20 ár, sum loyvdu íløgum í nýggj skip til endamálið. 
10.4.7.4 Lógarkrøv 
Síðsti møguleikin er at seta í verk lógarkrøv. T.d. kundi eitt lógarkrav verið, at alt av fiskinum skal verða landað. Kravið kundi eisini verið linkað við t.d. at sagt, at ein avísur prosentpartur av livur, høvdum o.tíl. skal verða landaður. Hetta hevur verið gjørt í íslandi við góðum úrsliti. í dag kemur meira av høvdum í land enn tað, sum er lógarkravt, tí at mannagongdirnar eru broyttar, so at tað nú ber til hjá nógvum skipum at taka meira í land. Ein møguleiki er tí at byrja við einum parti, t.d. 30% av livur og høvdum. Eisini hevur verið frammi at lógarkrevja fiskin í land við høvdi, tí hetta hevði gjørt úrtøkuna á fiskavirkjunum munandi betri, tí minni av fiskinum hevði verið burturskorið. 
Vinnan hevur gjørt greitt, at hon ynskir ikki eitt krav um, at alt skal í land, hóast hon heldur, at ein eigur at arbeiða fram ímóti hesum. 
Verður lógarkrav sett fram um hetta, má havast í huga, at tað kann vera við til at skeikla marknaðin fyri restrávøru, so at skipini fáa lægri prís fyri hana, tí at nú skal hon í land, sama hvør prísurin er. 
Um ynski er at seta í verk lógarkrav, so er neyðugt at geva vinnuni eitt rímiligt skotbrá. Skotið verður upp, at skipini kundu fingið 10 ár til at gera neyðugu tillagingarnar í mun til íløgur, sølu, mannagongdir, hýruviðurskifti o.a. 
10.4.8 Alt í land: Atlit í mun til útluting og tilfeingisgjald 
í mun til eina møguliga uppboðssølu av fiskirættindum, so vil eitt krav at taka alt í land ávirka prísin fyri rættindini. Hetta tí at vinnan vil helst bjóða meira, um hon hevur frælsi til at gera við rávøruna, sum hon vil. Hetta merkir tó ikki, at tað er skeivt at krevja, at alt av fiskinum skal í land. Tað er ein spurningur um raðfesting. Fyrimunirnir við at hava eina vinnu, sum gagnnýtir alt av fiskinum, og at tryggja, at hjávøran kemur í land og kann virðisøkjast, kann setast upp ímóti at fáa størsta møguliga tilfeingisgjaldið í landskassan úr fyrsta liði. 
16 Drucker, P. F. (2006) Classic Drucker, Boston: Harvard Business Review. 
156 
á áhugapartafundunum hjá verkætlanini alt í land gjørdu luttakarar vart við, at tað at hava uppboðssølu, serliga um hesi eru styttri enn 15 ár, er óheppið fyri virðisøking og tað at fáa alt í land. Ber ikki til at at endurnýggja kvotuna alla tíð, so rennur vinnan seg framhaldandi í, at rættindini ganga út, og hetta vil forða fyri íløgum og harvið eisini minka um tilfeingisrentuna í vinnuni í longdini. 
Hugsast kann, at tað verður verri at krevja alt í land í sambandi við uppboðssølu av fiskirættindum. Roknast má við, at aktørar vilja sjálvir gera av, hvat teir gera við rávøru, sum er fiskað við rættindum, teir hava goldið fyri á uppboðssøluni. 
10.5 Royndir úr íslandi og Noregi 
Tá ið nýggj fiskivinnuskipan skal gerast fyri Føroyar, kann vera viðkomandi at hyggja at, hvussu skipanirnar eru í okkara grannalondum, sum í mongum førum hava somu umstøður, sum vit, og í stóran mun fiska somu fiskasløg. 
í hesum føri verður dentur lagdur á, hvussu hevur roynst í Noregi og íslandi, tá tað snýr seg um virðisskapan av botnfiski. 
í frágreiðingini The Competitive Advantage of Nations eftir David Braga Bjorgvinsson verða umrøddir teir karmar, sum hava týdning fyri framleiðsluna úr botnfiski í íslandi og Noregi fyri at skapa góð, fíggjarlig úrslit. 
í íslandi eru ongar forðingar fyri, at framleiðslufyritøkur á landi eiga fiskifør og á henda hátt vertikalt integrera veiðu, framleiðslu á landi, sølu og marknaðarføring. 
Framleiðslufyritøkur í íslandi, sum ikki eru vertikalt integreraðar, hava kunnað keypt fisk á uppboðssølu síðan 1987. Eisini vertikalt integreraðar fyritøkur kunnu keypa tann fisk, teimum tørvar á uppboðssølunum, umframt at tær kunnu selja fisk, teimum ikki tørvar í framleiðslu síni. 
í Noregi kunnu framleiðslufyritøkur ikki eiga fiskiskip, hóast undantøk eru frá hesi reglu. Prísirnir verða ásettir sambært ráfiskalógini frá 1951, og allur ráfiskur skal seljast gjøgnum eitt ráfiskaseljarafelag ella við góðkenning teirra. 
Eftirlit er við prísunum í íslandi, tá handlað verður beinleiðis millum skip og virki. Prísirnir á uppboðssølu liggja generelt hægri, enn tá ið vertikalt integreraðar fyritøkur gjalda beinleiðis til skipini. 
í íslandi hevur ein ITQ-fiskivinnuskipan verið galdandi síðan 1990, men í Noregi eru kvoturnar knýttar at tí einstaka skipinum. í íslandi er tí lættari at leggja veiðuna til rættis sambært marknaðarkrøvum og at ávirka góðskuna á rávøruni, og sum heild ber betur til at gagnnýta veiði- og framleiðslukapasitetin enn í Noregi. 
10.5.1 Samanberingar millum Noreg og ísland 
í omanfyrinevndu frágreiðing síni samanber David Bragi Bjorgvinsson eisini flakavinnuna í Noregi og íslandi. Samanberingartíðarskeiðið er 2003-2012. 
íslendsku fyritøkurnar eru í meira ella minni mun vertikalt integreraðar, og tær vórðu tí flokkaðar í fýra bólkar: 
		Spesialiseraðar og ikki vertikalt integreraðar 
		Spesialiseraðar og vertikalt integreraðar 
		Diversifiseraðar og vertikalt integreraðar 
		Globalar Tað vísti seg, at íslendsku fyritøkurnar til samans høvdu munandi betri úrslit, tá sammett varð við støðið í eini røð av ymiskum roknskaparligum lyklatølum. Tó er tað soleiðis, at munurin millum íslendsku og norsku fyritøkurnar minkar so hvørt, sum fyrst globalu, síðan diversifiseraðu og vertikalt integreraðu og til síðst spesialiseraðu og vertikalt integreraðu fyritøkurnar verða tiknar burtur úr samanlíkningargrundarlagnum. Roynt varð síðan at kanna, hví íslendsku fyritøkurnar stóðu seg betur enn tær norsku, og ítøkiliga varð kannað, í hvønn mun hesi viðurskifti gjørdu seg galdandi: 
157 

		at ríkiligt var til av rávøru, 
		at tilgongdin var støðugari, 
		at kostnaðarstøðið var lágt, 
		at meira varð selt av feskum enn frystum vørum, 
		at meira varð selt av feskum fløkum seinna partin av árinum, tá prísirnir eru hægri, 
		at meira var til av rávøru veitt við húki, 
		at rávøran var bíligari. íslendsku fyritøkurnar vóru verri fyri, tá tað snýr seg um mongd av rávøru, men tær vóru betur fyri, tá tað snýr seg um at fáa fatur á rávøru alt árið, tó at hýsan er eitt undantak her. íslendsku fyritøkurnar vóru meira marknaðarorienteraðar enn norsku fyritøkurnar við meira differentieraðum marknaðarstrategium og framleiddu meira av feskum fløkum. íslendsku fyritøkurnar høvdu eisini strategiir fyri at fáa fatur á húkaveiddari rávøru við betri góðsku. Samanumtikið høvdu íslendsku fyritøkurnar meira differentieraðar innkeyps- og marknaðarstrategiir, og struktururin í íslendsku fyritøkunum var betur innrættaður til at maksimera avkast gjøgnum alla virðisketuna. Tær hava ein kompleksari struktur, tí íslendsku fiskivinnukarmarnir loyva vertikalari integratión. Hetta hevur so við sær eina tryggari rávøruveiting, og harvið gerast fyritøkurnar meira álítandi leverandørar. Lærdi háskúlin á Akureyri hevur eisini greinað strukturin í íslendsku virðisketuni og kom fram til, at strukturin í virðisketuni er eyðkendur av: 
		beinleiðis sambandi við marknaðin 
		stórum feløgum við egnum marknaðardeildum 
		útveiting (outsourcing) 
		fáum og stórum aktørum í virðisketuni 
		smáum, spesialiseraðum fyritøkum 
		marknaðarupplýsing Teir hava eisini greinað virðiskapanina, og niðurstøðan er 
		at virðiskapanin er størst í feskum fløkum 
		at virðiskapanin er størst, har beinleiðis samband er við marknaðin 
		at virðiskapanin er størst við spesialisering í frágreiðingini The effects of fisheries management on the Icelandic demersal fish value chain eftir Ogmund Knútsson, Daða Má Kristófersson og Helga Gestsson verður víst á týdningin av skipanini við umsetiligum eginkvotum og á uppboðssølurnar av ráfiski, umframt liberaliseringina av fiskamarknaðinum sum viðurskifti, ið kunnu føra til eina marknaðarorienteraða fiskivinnu. Sambært hesi frágreiðing hevur íslendska fiskivinnan gott lønsemi, serliga orsakað av spesialisering og betri gagnnýtslu av hjáveiðu, og tí at dentur verður lagdur á at virka fesk fløk. Mett verður, at í norsku vinnuni eru ov nógvar forðingar, sum mótvirka eini meira marknaðarorienteraðari vinnu, og hesar forðingar hava við sær, at virksemið verður meira veiðistýrt. Vørusamansetingin endurspeglar, at denturin verður lagdur á lágan kostnað, effektiva veiðu, árstíðarsveiggj og bulk-framleiðslu, og ikki í nóg stóran mun á ynskini hjá brúkarunum. 
158 

Tøknilig nýskapan er ein avgerandi fortreyt fyri virðisøking. Her hava íslendingar verið serstakliga dugnaligir at menna nýggja tøkni í øllum liðum. Ein sera týdningarmikil viðspælari í hesi menning er matvørugranskingarstovnurin, Matís (www.matis.is). Betri og skjótari niðurkøling, betri útbløðing og vasking, nýggj ísingartøkni, stytt túralongd og tógtíð og skipan av fiskiskapinum eftir tí, sum marknaðurin ynskir, eru dømir um tøkniliga nýskapan og betringar umborð á fiskiskipunum. 
í framleiðsluni hava tøkniligu nýskapaninar viðført størri úrtøku, skjótari framleiðslu/øktan produktivitet, betri vørusamanseting, betri góðsku og gagnýtslu av allari rávøruni. 
Innan flutning er betri hitaeftirlit, títtari avskiping, bæði sjó- og loftvegis, minni flutningsfløskuhálsar og styttri tíð millum vøruframleiðslu og vørulevering dømi um tøkniliga nýskapan. 
Tølini benda á, at íslendingar hava megnað at fáa meiru burtur úr minni. Hóast fiskiveiðan er minkað úr 2 mió. tonsum í 2003 til 1,1 mió. tons í 2014, er útflutta nøgdin pr. kg av veiðu vaksin úr 41% í 2003 til 61% í 2014. útflutningsvirðið í føstum prísum pr. kg av veiðu er vaksin meira enn tað dupulta í sama tíðarskeiði. 
10.5.2 Fiskamarknaðir í íslandi 
í frágreiðingini The role of Fish-Markets in the Icelandis Value Chain of Cod eftir Ogmund Knútsson, Olaf Kelmensson og Helga Gestsson verður greitt frá um fiskamarknaðirnar í íslandi. 
Síðan 2000 hava í miðal verið seld 89.000 tons av fiski um árið á fiskamarknaðunum. Umleið 20% av toskinum, 33% av hýsuni og helvtin av steinbítinum verða seld um fiskamarknaðirnar. Nøgdin av upsa og kongafiski, sum seld um fiskamarknaðirnar, er økt seinastu árini. 
Hóast lutfalsliga lítla partin av veiðuni, sum fer um fiskamarknaðirnar, so hevur hann tó havt ein sera týdningarmiklan leiklut í virðisketuni hjá íslendska fiskiídnaðinum. Fiskamarknaðirnir eru høvuðsveitarar av rávøru hjá teimum ikki- vertikalt integreraðu framleiðarunum, men eisini týðandi veitarar til fiskavirkir, sum eiga skip. 
Tað vísti seg, at teir ikki-vertikalt integreraðu framleiðararnir vóru skjótari at umstilla seg til marknaðarkrøv, og spesialiseraðu seg at framleiða fesk fløk og ymsar saltfiskaframleiðslur. Tær integreraðu fyritøkurnar vóru seinni á sjóvarfallinum. Uttan fiskamarknaðirnar hevði henda umstillingin kanska ikki verið, ella hon hevði ikki verið so effektiv. í øllum førum hava fiskamarknaðirnir verið avgerandi fyri, at íslendska fiskivinnan stendur so sterkt á europeisku feskfiskamarknaðunum. 
Vertikalt integreraðu fyritøkurnar hava seinni gjørt seg alt meira galdandi á fiskamarknaðunum, við tað at tær selja fisk, sum teimum ikki tørvar, og keypa fisk, sum hóskar til teirra framleiðslu. Hetta hevur samanumtikið verið við til at skunda undir spesialiseringina, sum er týðandi partur av strategiini hjá fiskivinnufyritøkunum í íslandi. 
Fiskamarknaðirnir hava eisini spælt ein stóran leiklut at geva nýggjum aktørum atgongd til rávøru, soleiðis at teir kunnu sleppa í gongd við at framleiða og byggja upp ein marknað. Gáttin fyri nýggjar framleiðarar er á henda hátt vorðin lægri. 
10.6 Gransking og menning 
Sum umrøtt omanfyri, hevur íslendska fiskivinnan ment seg sera nógv seinastu árini. Ein sera týðandi partur í hesi menningini er tann gransking, sum matvørustovnurin, Matís, hevur staðið á odda fyri í tøttum samstarvi við vinnuna. 
Nevndin metir, at tað almenna saman við vinnuni eigur at bera so í bandi, at menning og gransking í matvøruframleiðslu verður raðfest frammarlaga í Føroyum. í hesum sambandi kann verða umhugsað at seta ein matvørugranskingarstovn á stovn, sum hevur Matís sum fyrimynd. 
Visiónin og endamálið við stovninum eigur at vera at stuðla undir meirvirking og virðisøking av fiskatilfeinginum við gransking, menning, vitanarbreiðslu og ráðgeving. 
Stovnurin kann vera við til at betra um kappingarførið í fiskavirking og at menna nýggjar vørur. Hetta kann gerast við at optimera góðsku, sporføri, matvørutrygd og gagnnýtslu av allari rávøru, og við gransking, nýskapan og ráðgeving at menna burðadygga framleiðslu úr øllum fiskatilfeingi. 
159 
Kjarnuøkini hjá stovninum kunnu vera: 
		tilfeingi og framleiðsla (vørumenning, marknaður og logistikkur, virðisketur og burðardygd, góðska, matvørutrygd og umhvørvi), 
		fyritøkumenning og ráðgeving (marknaðarføring, skeið og útbúgving), 
		lívtøkni og framleiðslutøkni (lívevnafrøði, framleiðsla og prosesstøkni), 
		greining og ráðgeving (evnafrøði og smáverulívfrøði). 10.7 Niðurstøður og tilmæli Sambært arbeiðssetninginum skal ítøkilig viðgerð og niðurstøða gerast um eitt nú hesar tættir og hesi viðurskifti: 
		at virkir í Føroyum sleppa fram at rávøruni (atkomuligheit), til dømis á kravdari uppboðssølu av rávøru, 
		at øll rávøra skal um føroyskan kaikant, 
		at øll hjávøra (livur, garnar, høvd, uggar, fráskurður o.a.) skal hagreiðast umborð ella førast til lands. Nevndin metir tað hava týdning fyri virðisøking í føroysku fiskivinnuni, at vinnan fær møguleika at leggja sítt virksemi til rættis og eisini kann taka tørvin hjá marknaðinum við í hesa tilrættislegging. Sostatt mælir meirilutin í nevndini frá at seta í verk kravda uppboðssølu av veiddum fiski. Eitt tílíkt krav verður ikki mett at samsvara við, at allar fyritøkur kunnu keypa kvotur á uppboðssøluni, og somuleiðis verður hetta mett at vera óheppið fyri vertikalt integreraðar fyritøkur, tí hesar kunnu ikki keypa veiddan fisk á uppboðssølu, sum tær sjálvar selja. Harumframt vísa hagtøl, at stórur partur av avreiddum feskfiski fer um uppboðssøluna í dag, og sostatt verður ikki mett at vera neyðugt at lóggeva hesum viðvíkjandi. Hetta kann tó endurskoðast, um hesi hagtøl broytast og nøgdin, sum verður seld umvegis uppboðssøluna minkar. í kap. 10.3.4 verður víst á møguleikar fyri at tryggja, at fiskur verður virkaður í Føroyum, tó at ítøkilig tilmæli ikki verða gjørd um hetta. Eitt nú verða hesir møguleikar nevndir: (i) fiskur skal landast við høvdi (tó ikki frá flakatrolarum), (ii) avsláttur av tilfeingisgjaldi, (iii) avreiðingargjald á útfluttum, óvirkaðum fiski og (iv) betri fíggingarmøguleikar fyri frystan fisk. Nevndin metir tað vera avgerandi, at menning og gransking av matvøruframleiðslu verða raðfest frammarlaga. Vantandi lønsemi er ein týðandi forðing í mun til at fáa ein størri part av fiskinum í land, og her kann gransking og menning hava ein avgerandi leiklut. íslendski granskingarstovnurin, Matís, kann vera íblástur í mun til gransking í matvøruframleiðslu. At fáa alt tilfeingið í land er ein politisk raðfesting. Av tí at hetta, sum greitt er frá í samgonguskjalinum hjá núsitandi samgongu, er eitt mál fyri fiskivinnuna, so eru, eins og umrøtt er í kap. 10.4, fleiri møgulig stig at taka fyri at røkka málinum. Sannlíkt er, at tað er neyðugt at brúka fleiri av hesum tilgongdunum til tess at vinna á mál við at fáa alt tilfeingið í land. Niðurstøðan frá verkætlanini Alt í land er, at ongar tøkniligar forðingar eru í sambandi við at fáa alt til høldar, men búskaparliga er tað enn ikki serliga áhugavert fyri skip og/ella manning. Føroyar hava tó tann fyrimun, at tað longu nú ber til at gagnnýta allan fiskin, sum verður landaður, tí tað, sum ikki fer í vanliga framleiðslu, kann gerast til fiskamjøl. Helst er størsta virðisøkingin ikki í tí, men hetta er ein byrjan. Tá ið øll rávøran kemur í land og gerst tøk, er eisini grundarlag fyri at menna aðrar framleiðslur, sum kunnu kasta meira av sær við tíðini. Hetta krevur tó, at orka verður sett av til gransking í framleiðslu- og vørumenning. At fáa alt av fiskinum til høldar hevur eisini fleiri positivar avleiðingar í mun til samfelagsliga burðardygd. Eyka tilfeingið, sum kemur í land, kann í fyrstu atløgu í stóran mun brúkast til alifóður. Hetta vil minka um tørvin á soyabønum, sum hava sera negativa ávirkan á veðurlagsbroytingar. Langa flutningsleiðin av soyabønum heilt úr Suðuramerika letur nógv CO2 frá sær, og harafturat hevur økti eftirspurningurin eftir soya við sær, at regnskógurin minkar skjótt, og hetta hevur sera óhepnar avleiðingar við sær fyri veðurlagsbroytingar. Tað at hava ein stóran part av fóðrinum frá rávøru úr sjónum hevur stóran týdning fyri góðskuna og marknaðarføringina av føroyskum laksi. Hugsast skal eisini um, at føroyski tørvurin á alifóðri er alsamt vaksandi, og tí er neyðugt at hava atgongd til meira rávøru úr sjónum til hetta endamálið. 
160 

Eitt økt fokus á granksing og menning innan havtilfeingi kundi eisini hjálpt til at fáa fólk við hægri útbúgvingum til Føroya at búgva, og tað kundi eisini gjørt okkara fiskivinnu til eina meira spennandi og lokkandi vinnu hjá ungum at virka í. Tí kundi hetta verið við til at rokkið endamálinum við arbeiðssetninginum um, hvussu Føroyar støðugt kunnu menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. 
Nevndin er komin til niðanfyristandandi tilmælir um tað at fáa alt til lands: 
Mælt verður til, at ein í samráði við vinnuna arbeiðir fram ímóti at fáa alt til lands, bæði frá nærleiðum og fjarleiðum. Hetta hevur við sær, at farast skal undir eina tilgongd saman við vinnuni, har mett verður um, hvussu ein kann røkka hesum máli, og hvørji ítøkilig átøk skulu til fyri at gera tað gjørligt. 
Mælt verður til at áseta eina freist fyri, nær málið um at fáa alt í land skal vera rokkið. Hetta kundi t.d. verið partur av skiftistíðini í nýskipanini ella verið eitt fast áramál. Havandi í huga neyðugu tillagingarnar av flotanum og øðrum viðurskiftum, so má talan helst vera um í minsta lagi 5 til 10 ár. 
Mælt verður til, at ein partur av tilfeingisgjaldinum, sum kemur inn, verður nýttur til at granska, hvussu størri virðir kunnu skapast úr tilfeinginum, og hvussu lønsemi kann fáast í alla virðisketuna. Ein partur av tilfeingisgjaldinum eigur eisini at fara til praktiskar fiskiroyndir, har vitað verður, hvussu alt kann fáast til høldar. 
Mælt verður til, at størsti parturin av fiskirættindum hevur langa gildistíð, og at øll rættindini hjá aktørum ikki ganga út í senn. Hetta skal tryggja støðugar íløgur í vinnutól og nýskapan, so at vit fáa størst møguligu tilfeingisrentu í fiskivinnuni. 
Mælt verður til at luta út eginkvotu heldur enn felagskvotu í størst møguligan mun. Hetta tí at eginkvota tænir betur endamálinum um at fáa alt til lands enn felagskvota. Við eginkvotu hava fyritøkur betri møguleika at leggja sær veiðuna til rættis og á tann hátt at fáa sum mest burturúr. 
Ein av grundgevingunum fyri at nevndin mælir til eina kvotaskipan, er eisini tí at mett verður at hetta kann stimbra undir størri virðisøking. Hetta kann gera seg galdandi bæði fyri skipini, sum tá mugu fáa sum mest burturúr hvørjum kilo, heldur enn hvørjum degi, og eisini fyri virkir á landi, sum fáa betri grundarlag fyri at meta um, hvat fyri rávøru, tey hava atgongd til, og tískil kunnu gera betri avtalur um fiskin. 
161 

Tilvísingar/keldutilfar 
Anderson, T., Arnason, R. og Libecap, G. Efficiency Advantages of Grandfathering in Rights-Based Fisheries Management. Annual Rewiev of Resource Economics, 3, 159-179, 2010. 
Akse, L. og Tobiassen, T. Ilandføring av usløyd torsk, hyse og sei  optimal behandling og kjøling med hensyn til kvalitet pa fisk og biprodukter, 2010. 
Anferova, E., Vetemaa, M. og Hannesson, R. Fish quota auctions in the Russian Far East: a failed experiment. Marine Policy, 29, 47-56, 2005. 
Arion Banki. íslenskur sjávarútvegur  staða og horfum, 2015. 
Bjorgvinsson, D. The Competitive Advantage of Nations: Has the Icelandic whitefish fillet industry created and sustained superior performance over the Norwegian industry? Masteruppgáva í búskaparfrøði og fyrisiting, Norges arktiske universitet, 2014 
Búskaparráðið. Búskaparfrágreiðing, várið 2000. Búskaparráðið. Búskaparfrágreiðing, heystið 2014. 
Cerda, R. og Urbina, M. ITQS in Chilean Fisheries: The case of the Squat Lobster, mimeo, Escuela de Ciencias del Mar, UCV, Valparaíso, 2000. 
Clucas. A study of the options for utilization of bycatch and discards from marine capture fisheries. FAO Fisheries circular, No 928, Rome, 1997. 
Drucker, P. F. Classic Drucker. Boston, Harvard Business Review, 2006. 
ES Kommissiónin. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Strategic Guidelines for the sustainable development of EU aquaculture. COM(2013) 229 final, 2013. 
Engelbrecht-Wiggans, R. og Kahn, C.M. Multi-unit auctions with uniform prices. Economic Theory, 12 (2), 227258, 1998. 
FAO. Aspects of FAO's policies, programmes, budget and activities aimed at contributing to sustainable development. Document to the ninety-fourth session of the FAO Council, Rome, 1988. 
Food and Agriculture Organization of the United Nations. How to feed the world in 2050. Submitted to the FAO expert meeting June 2009. 
Food and Agriculture Organisation of the United Nations. The State of the World Fisheries and Aquaculture: Opportunities and Challenges. Rome, 2014. 
Fiskimálaráðið. Frágreiðing frá Fiskiorkunevndini. Frágreiðing til landstýrismanninum í fiski- og tilfeingismálum, 2008. Fiskimálaráðið. Umsetilig fiskirættindi. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum, 2010. 
Fiskimálaráðið. útlendskur kapitalpartur í føroyskum fiskiskipum. Frágreiðing til landsstýrismannin í fiskivinnumálum, 2010. 
Fiskimálaráðið. Umsitingarætlan fyri toska-, hýsu- og upsastovnarnar í føroyskum sjógvi. Upprit frá arbeiðsbólki, settur av landsstýrismanninum í fiskivinnumálum, 2011. 
162 

Fiskimálaráðið. Meting av friðaðum og stongdum økjum. Frágreiðing til Fiskimálaráðið, 2014.Gestsson, H., Knútsson, O. og Kristófersson, D. The effects of fisheries management on the Icelandic demersal fish 
value chain. Marine Policy, 63, 172-179, 2016.Gestsson, H., Kelmensson, O. og Knútsson, O. The role of Fish-Markets in the Icelandic Value Chain of Cod. IIFET 
2010 Montpellier Proceedings, 2010. 
Gregersen, ó. og Laksáfoss, M. Notat um marknaðargrundaðar skipanir. Syntesa, 2016. 
Guðjónsson, á., Joensen, H. og Mørkøre, J. Størri vøkstur í fiskivinnuni. 2016. 
Hardin, G. The Tragedy of the Commons. Science, New series, 162, 1243-1248, 1968. 
Harte, M og Barton, J. Balancing Local Ownership and Control with Foreign Investment and Foreign Fishing Interests: Transferable Quota Allocation in the Falkland Islands. 
Helgason, Þ. og Steinsson, J. Tilboðsleið: Ráðstofun aflahlutdeilda með samþættingu endurúthlutunar og tilboðsmarkaðar. (íslendskt upprit frá 2010 um uppboðssølu av fiskirættindum) 
ICES. Advice basis, http://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Advice/2016/2016/Introduction_to_advice_2016.pdf. 
Klemperer, P. What Really Matters in Auction Design. Journal of Economic Perspectives, 16, 169-189, 2002. 
Krishna, V. (2002). Auction Theory. Academic Press, 2002. 
Laksá, U. et al. Everything Ashore  A Feasibility Study. Syntesa v.ø., 2016. 
Libecap, G. Assigning property rights in the common pool. Implications of the prevalence of first-possession rules. Marine Resource Economics, 22 (4), 2007. 
Lynham, J. How have catch shares been allocated? Marine Policy, 44 , 42-48, 2014. Løgmansskrivstovan. Visjón 2015  Mál og vegir. 2007. 
Morgan, J. Efficiency in auctions: theory and practice. Journal of International Money and Finance, 20, 809838, 2001. 
Milgrom, P. Putting Auction Theory to Work. Cambridge, 2004. Olsen, E. og Dalsá, A. Virðisøking av útróðrarfiski. 2000. 
Pena-Torres J. The political economy of fishing regulation: the case of Chile. Marine Resource Economics,12, 25380, 1997. 
Samró, ó. Fiskiskapur  fjølbroyttar ásetingar. 2016.Trondsen, T. Avbjóðingar og møguleikar  Fiskivinnan eftir 2018. Javnaðarflokkurin á Fólkatingi, 2015.Vickrey, W. Counterspeculation, Auctions, and Competitive Sealed Tenders. Journal of Finance, 16, 8-37, 1961. Viðarsson et al., Discardless. Report on current practices in the handling of unavoidable, unwanted catches, 2015. WCED. Our Common Future (Brundtland frágreiðingin). Oxford, 1987. 
163 
Fylgiskjal 1 
FISKIMáLARáÐí 
Ein nýggj og varandi fiskivinnuskipan fyri Føroyar 
Nevnd at gera tilmæli um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018 
21. januar 2016 
Stjórnarskrivstovan Mál: 16/00095-3(at tilskila í svari) 
164 
FISKIMáLARáÐí 
í samgonguskjalinum hjá landsstýrissamgonguni frá 14. september 2015 er ásett, at ein breitt samansettur arbeiðsbólkur við ymiskum fakligum førleikum og vinnuligum royndum verður settur at gera tilmæli til politisku skipanina um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018. 
ásett er, at tilmælið skal byggja á hesar aðalreglur: 
2/11 
165 
(úr samgonguskjalinum) 
FISKIMáLARáÐí 
		-  Allur fiskiskapur skal vera lívfrøðiliga, búskaparliga og samfelagsliga burðardyggur. 
		-  Fiskiríkidømið skal framhaldandi vera fólksins ogn og kann ikki gerast ogn hjá privatum. 
		-  Fiskiríkidømið kann ikki fara á útlendskar hendur. Fiskirættindi skula vera á føroyskum hondum. 
		-  Farast skal frá privatari sølu av loyvum og fiskirættindum. Farast skal frá politiskari útluting av fiskirættindum til eina marknaðargrundaða skipan. 
		-  Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan og alt av fiskinum eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum. 
		-  Bert feløg, sum hava føroyskar eigarar, eru skrásett í Føroyum, rinda skatt í Føroyum og rinda manningini hýru sambært føroyskum sáttmála, kunna bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
		-  Serlig skipan kann gerast fyri útróðrarflotan. Arbeiðsbólkurin skal regluliga hoyra allar partur í vinnuni. ítøkiligt uppskot skal gerast um, hvussu broytingar frá verandi skipan til nýggju skipanina verða framdar í eini skiftistíð. Atlit skula takast til, at støðan hjá ymsu pørtunum av flotanum eru ymisk, og at verandi aktørar á ein skynsaman hátt kunnu laga seg til broyttu treytirnar. 
Niðanfyri verða skipanin av nevndini, hoyringsskipan og arbeiðssetningur útgreinað. 
NEVNDIN 
Bólkurin er mannaður við hesum fólkum: 
166 
3/11 
Johnny í Grótinum, stjóri - BúskaparfrøðingurHans Ellefsen, adjunktur - PhD Búskaparfrøðingurárni M. Dam, sjálvstøðugur - Skipari og handilsútbúgving Eydna í Homrum, fiskifrøðingur - PhD Lívfrøðingur Herálvur Joensen, stjóri - LøgfrøðingurKristina Samuelsen, advokatur  LøgfrøðingurEgil Olsen, fiskivinnuráðgevi - FiskivinnufrøðingurUnn Laksá, granskingarleiðari - PhD Stjórnmálafrøðingur Malan Johansen, deildarleiðari - Búskaparfrøðingur 
Formaður Næstformaður Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur Nevndarlimur 
FISKIMáLARáÐí 
Afturat arbeiðsbólkinum er sett eitt skrivaratoymi (sekretariat) við hesum fólkum: 
Herit V. Albinus, handilsskúlalærari - Búskaparfrøðingur Jens Helgi Toftum, fulltrúi  FiskivinnufrøðingurRúna F. Guttesen, fulltrúi - Løgfrøðingur 
HVUSSU ARBEíí VERÐUR SKIPá 
Nevndin skal í sínum arbeiði og síni frágreiðing og tilmæli viðgera og brúka royndir og vitan bæði í Føroyum og uttanlands og útvega sær neyðugt samstarv og serfrøði eftir tørvi. 
Nevndin vísir til landsstýrismannin í fiskivinnumálum. 
Hoyringsskipan 
Til tess at byggja eitt sterkt kjølfesti undir nýskipanini og samráðingum um at finna politiskar semjur, skal nevndin hava regluligar hoyringar í sínum arbeiði. 
í tí sambandi verða skipaðir tveir hoyringsbólkar, sum skulu hoyrast regluliga í arbeiðinum: 
Hoyringsbólkur 1: Umboð fyri allar partar í vinnuni: Feløgini hjá vinnuni á sjógvi og á landi, bæði fyri útgerðar-, arbeiðsgevara- og fakfelagsskipanina. 
4/11 
167 
FISKIMáLARáÐí 
Hoyringsbólkur 2: Umboð fyri politisku flokkarnar á Løgtingi: 
Flokkarnir velja tvey umboð í part í hoyringsbólkin, umframt at uttanflokkatingfólk verða umboðað. 
Harumframt eigur nevndin í arbeiðinum at hoyra aðrar viðkomandi partar  m.a. stovnar í fíggjargeiranum (Peningastovnar, Føroya Realkreditstovn, Landsbanka Føroya, TAKS, o.o.), granskingarstovnar (Fróðskaparsetur Føroya, Havstovan, o.o.), myndugleikar (Kappingarráðið, Sjóvinnustýrið, Vørn, Skráseting Føroya o.o.), umframt aðrar partar, umboð ella felagsskapir, ið kunnu hava týðandi sjónarmið. 
Nevndin eigur í arbeiðinum somuleiðis at skipa fyri almennum hoyringum/ráðstevnum um høvuðstættir í arbeiðinum. 
ARBEíSSETNINGUR 
Nevndin skal eftirmeta og endurskoða skipanina av føroysku fiskivinnuni í síni heild  herundir lógina um vinnuligan fiskiskap og aðra viðkomandi lóggávu  og gera fullfíggjað uppskot til lóggávu, skipanir og skiftisskipanir, ið kunnu røkka málunum við nýskipanini. 
Høvuðsmálini eru: 
		-  At øll føroyska fiskivinnan verður skipað undir tryggum og haldførum lógarkørmum, fyrisiting og skipanum. 
		-  At livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindi Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, eru ogn Føroya fólks og eru varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini. 
		-  At Føroyar skulu gerast undangonguland at umsita allar fiskastovnar burðardygt  bæði í egnum sjógvi og í altjóða samstarvi  og at hava fremstu vitan og gransking um fiskastovnar og vistfrøðiligu skipanirnar í havinum. 
		-  At tilfeingið er tryggjað sum ogn hjá fólkinum, og at rættindini at troyta tað eru á føroyskum hondum. 
		-  At til ber at skapa mest møguligan virðisvøkstur og avkast í Føroyum av fiskatilfeinginum til reiðarí, manningar, virkir, fyritøkur, starvsfólk, 
168 
5/11 
FISKIMáLARáÐí 
tænastuveitarar og samfelagið alt, og at vit støðugt menna nýskapan og føroyskar førleikar í øllum pørtum av virðisskapanini. 
		-  At tilfeingisrentan gerst so optimal sum gjørligt, og at størst møguligur partur av tilfeingisrentuni fellur til landið. 
		-  At til ber at virka í eini marknaðargrundaðari fiskivinnu við vinnuligum frælsi undir jøvnum kappingartreytum. 
		-  At vinnumøguleikar ikki savnast á fáum hondum, men at somu rættindi eru at bjóða seg fram at reka vinnu, og grundarlag er fyri fjølbroyttum virksemi, nýskapan og menning kring landið. 
		-  At Føroyar støðugt menna sín leiklut og sína ábyrgd í altjóða samstarvi og avtalum um fiskiskap og fiskivinnu  og tryggja sín rættvísa part av rættindunum til felags og ferðandi fiskastovnar, umframt at samráða seg til skilagóðar avtalur við onnur lond um møguleikar og atgongd at fiska hvør hjá øðrum. ítøkiligu málini, sum nevndin skal gera uppskot til, verða býtt í hesar høvuðstættir: 1. Stovnsrøkt og lívfrøðilig burðardygd Nevndin skal gera tilmæli til reglur/skipanir um, hvussu lívfrøðilig ráðgeving um stovnsrøkt verður ment og fylgd fyri allar fiskastovnar og allan fiskiskap, soleiðis at stovnarnir varandi kunnu endurnýggja seg og kasta mest møguligt av sær. 
		Herundir hvussu veiðisetningar, umsitingarætlanir og endurbyggingarætlanir fyri fiskastovnarnar kunnu kjølfestast og leggjast í langtíðarsemjur. 
		Nevndinskalviðgeraoggerauppskottil,hvørskipanavfiskiskapinumbest tryggjar eina regulering/sjálvregulering í mun til stovnsrøktina, og skal harundir eisini meta um og gera metingar og uppskot um teknisku reguleringarnar, verju av ungfiski, ymisku sløgini av friðingum o.a. 
		Nevndin skal eisini gera tilmæli/uppskot um, hvussu stovnsrøktin best verður skipað umsitingarliga. 
6/11 
169 
FISKIMáLARáÐí 
 Hartil skal uppskot gerast um, hvussu tryggjast kunnu bestu granskingarmøguleikar, eftirlitsskipanir, hagtalsskipanir og skjalfestingar í fiskivinnuni. 
2. Búskaparlig og samfelagslig burðardygd 
Nevndin skal lýsa og gera tilmæli um, hvussu virðisvøksturin í fiskivinnuni varandi kann gerast so stórt sum til ber, og hvussu ein fjølbroytt vinna kann virka við lønsemi og støðugt mennast í landinum eftir jøvnum kappingartreytum. 
Nevndin skal lýsa, viðgera og gera tilmæli um, hvørji týðandi viðurskifti kunna stimbra undir, at virðisvøksturin í fiskivinnuni støðugt kann økjast, og føroyskir førleikar og kappingarføri kunnu mennast. 
Somuleiðis skal nevndin vísa á, hvørji viðurskifti í síni heild best tryggja, at íkastið frá allari fiskivinnu til føroyska tjóðarbúskapin og bruttotjóðarúrtøkuna gerst størst møguligt og varandi. 
Nevndin skal herundir viðgera og gera tilmæli um: 
		Hvussu øll lið i virðisskapanini (veiða, virking, søla, undirveitarar o.o.) kunnu skapa mest møguligt búskaparligt og samfelagsligt avkast í Føroyum. 
		Hvussu umhvørvis-, orku- og vistskipanaratlit verða tryggjað. 
		Hvørjisosialbúskaparligviðurskiftiogskipanirhavatýdningfyriburðardygd og virðisskapan í vinnuni og í samfelagsbúskapinum, herundir hvussu skipanin tryggjar burðardygd til komandi ættarlið. 3. Fiskiríkidømið er fólksins ogn, kann ikki gerast ogn hjá privatum og skal vera á føroyskum hondumNevndin skal gera uppskot til, hvussu tryggjað verður í lóg og skipan, at fiskiríkidømið og rættindini til at útvinna fiskiríkidømið eru ogn hjá Føroya fólki í alla framtíð og ikki kunnu gerast privat ogn. Hartil skal nevndin gera uppskot til, hvussu tryggjast kann, at rættindini, avgerðarrætturin og vinningurin eru á føroyskum hondum og kemur føroyska samfelagnum til góðar. Nevndin skal lýsa og gera uppskot til: 
170 
7/11 
FISKIMáLARáÐí 
		Hvussutryggjastkann,atbertfeløg,sumeruskrásettíFøroyum,rindaskattí Føroyum, hava eigarar búsitandi og skattskyldugar í Føroyum, og sum rinda manningini hýru sambært sáttmála á føroyska arbeiðsmarknaðinum, kunnu bjóða seg fram í føroyskari fiskiveiði. 
		Tilmæliðskalbyggjaátafyritreyt,atútlendskurognarskapurog avgerðarrættur í feløgum, sum reka føroyska fiskiveiði, verður burtur. Uppskot skal somuleiðis gerast um, hvussu verandi útlendskur ognarskapur og ræðisrættur kann taka seg úr vinnuni í eini skiftistíð. Herundir skal nevndin lýsa og gera meting av, hvussu tryggjast kann, at fíggjarbygnaðurin í eini fyritøku ikki leggur avgerðarrættin og fíggjarliga avkastið til útlendskar fyritøkur við lánsavtalum, øðrum avtalum, transfer pricing, tunnari kapitalisering o.a. Nevndin skal eisini gera eina meting av fyrimunum og vansum, ið kunnu standast av ov stórum forðingum/krøvum til fremmanda fígging og gera uppskot til loysnir, ið ikki ganga ímóti endamálunum um føroyskan ræðis- og ognarrætt og virðisskapan í Føroyum. Til dømis um tað kann hugsast, at ov herd krøv til fígging uttaneftir kunnu forða fyri nýskapan í føroysku fiskivinnuni, um atgongdin til fígging á føroyska og altjóða marknaðinum ikki er nøktandi. 4. Frá politiskari útluting av fiskirættindum til marknaðargrundaða skipan Skipanin viðvíkjandi útluting av fiskirættindunum, hevur verið grundað á lógarviðgerð í Løgtinginum ella fyriskipan, ið landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum hevur umsitið og ásett. Farast skal frá hesi skipan. Arbeiðsbólkurin skal viðgera og gera uppskot til skipan, ið er marknaðargrundað, har tað almenna bjóðar fiskirættindi fram sum brúksloyvi fyri ávísa tíð. Uppskotini kunnu vera: Uppboðssølaavfiskirættindumfrátíalmennatilprivatar. Aðrarmøguligarútbjóðingarskipanirfrátíalmennatilprivat. 
8/11 
171 
FISKIMáLARáÐí 
Grundreglan við útbjóðing og marknaðargrundaðari skipan er, at rættindini eru at meta sum tíðaravmarkað brúksrættindi, ið ikki geva tí privata ognarrætt til tilfeingið ella rættindini á nakran hátt. 
Hartil skal marknaðarskipanin tryggja, at marknaðurin er ein marknaður millum tað almenna øðrumegin og privatar hinumegin, soleiðis at tað ikki verður ein privatur undirmarknaður, har rættindi verða seld frá privatum til privatan. 
Skipanin skal tryggja, at tilfeingisrentan  eykavirðið og gjaldið fyri framíhjárættin og atgongdina at troyta eitt avmarkað tilfeingi  fellur til eigaran  Føroya fólk. 
Nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvussu útbjóðing og marknaður kann skipast best, hvørjar treytir eiga at setast til tey, ið bjóða seg fram o.s.fr. 
Nevndin skal herundir gera uppskot til, hvussu royndarfiskiskapur kann skipast eftir greiðum reglum. 
5. Kapping og atkomiligheit 
Nevndin skal gera uppskot til, hvussu kapping og atkomiligheit verður tryggjað í vinnuni. 
Herundir skal nevndin viðgera og gera tilmæli til skipanir/reglur um: 
		HvussutilberhjávinnurekandiíFøroyumatbjóðasegframeftirjøvnum treytum, og hvør skipan og hvørjar treytir tryggja endamálunum  til dømis við góðkenning/undangóðkenning at bjóða seg fram, krøv um manningarviðurskifti, tænastuveitingar í Føroyum o.a. 
		Hvussustóranpartavfiskirættindunumeinstakiraktørarkunnuhava brúksrætt til (ásetingar um antitrust). 6. Virðisøking í Føroyum Tilmælið um nýggja skipan skal eisini fevna um uppskot við atliti at útbreiðslu og gagnnýtslu av rávøruni í Føroyum. ítøkilig viðgerð og niðurstøða skal gerast um m.a. hesar tættir og viðurskifti: 
172 
9/11 
FISKIMáLARáÐí 
		At virki í Føroyum sleppa at rávøruni (atkomuligheit), til dømis um tvungna uppboðssølu av rávøru. 
		Atøllrávøraskalumføroyskankaikant. 
		Atøllhjávøra(livur,garnar,høvd,uggar,fráskurðuro.a.)skalhagreiðast umborð ella førast til lands. 
		Skipanirviðgóðskukrøvum,góðskueftirlitioggóðskuváttanum,iðkunnu økja um dygd og virði. 
		Aðrar ásetingar og menningaruppskot  t.d. betri marknaðaratgongd, betri føroyskir fíggingarmøguleikar, granskingarátøk, marknaðarátøk, føroyskt vørumerki (brand) o.a. 7. Serlig skipan fyri útróðrarflotan Nevndin skal viðgera og gera tilmæli um, hvørt serlig skipan og átøk skulu gerast fyri útróðrarflotan. 8. Einføld umsiting, gjøgnumskygni og rættartrygd í uppskotinum til nýggja fiskivinnuskipan skal dentur leggjast á, at skipanin er so einføld sum gjørligt at umsita, og at hon er mest møguliga gjøgnumskygd og rættartrygg fyri vinnu og almenning og mest møguliga óheft av politiskari fyrisiting. Greiðar revsireglur skulu ásetast fyri brot á lógina. Nevndin skal herundir viðgera, um umsitingin av rættindum, góðkenningum o.a. skal leggjast til óheftan stovn, t.d. skipaður við løgtingslóg, í armslongd frá politiska valdinum, og hvussu kærumøguleikar verða skipaðir. 9. Nýggj skipan og skiftistíð í samlaða tilmælinum skal nevndin gera uppskot til, hvussu farast kann frá verandi skipan til at seta í verk nýggju skipanina, og at verandi luttakarar í vinnuni á skynsaman hátt kunna laga seg til broyttu treytirnar yvir eitt ávíst tíðarmál. Eitt ítøkiligt uppskot kann vera at fremja nýskipanina í stigum og við ásettari skiftistíð. 
10/11 
173 
10. Tíðarfreist 
Nevndin skal vera liðug við arbeiði sítt 1. august 2016. 
Fiskimálaráðið, 21. januar 2016 Høgni Hoydal landsstýrismaður 
FISKIMáLARáÐí 
174 
11/11 
Fylgiskjal 2 
31. august 2016 
Til nevndina at gera uppskot til nýggja skipan fyri fiskivinnuna att. Johnny í Grótinum, formaður 
Viðvíkjandi arbeiðssetninginum hjá nevndini at gera uppskot til nýggja fiskivinnuskipan 
á fundi við nevndina síðst í mai 2016 varð landsstýrismaðurin biðin um at skifta orð um og útgreina partin av arbeiðssetninginum um at gera uppskot til marknaðargrundaða skipan fyri fiskirættindi í eini nýskipan. 
Síðani eri eg biðin um at lata nevndini hesa útgreining skrivliga, sum her verður gjørt. í arbeiðssetninginum stendur, at nevndin skal: 
...viðgera og gera uppskot til skipan, ið er marknaðargrundað, har tað almenna bjóðar fiskirættindi fram sum brúksloyvi fyri ávísa tíð. 
Uppskotini kunnu vera: 
 Uppboðssøla av fiskirættindum frá tí almenna til privatar. Aðrar møguligar útbjóðingarskipanir frá tí almenna til privat. 
á fundinum vísti eg á, at hetta er orðað soleiðis til tess at fevna um teir ymsu møguleikarnar og skipanirnar fyri, at tað almenna bjóðar rættindi út á einum marknaði og ikki letur/allokerar tey út. 
Hugtakið uppboðssøla hevur í føroyska orðaskiftinum verið fatað einans sum stutttíðarsøla av kvotum, og tí er í arbeiðssetninginum lagdur dentur á, at nógvar ymsar skipanir sjálvsagt kunnu vera fyri, at tað almenna bjóðar út rættindi á einum marknaði. 
Uppskotini skulu vera um ein almennan rættindamarknað/uppboðssølu, har rættindi ikki kunnu gerast privat ogn, men verða boðin út til nýtslu/leigu fyri ávís tíðarskeið  sum kunnu vera longri ella styttri, alt eftir, hvat best verður mett at røkka endamálunum við nýskipanini. 
í orðaskiftinum á fundinum vísti eg á  í mun til royndir hjá okkum sjálvum og aðrastaðni  at skipanir við grandfathering, rullandi loyvum, ITQ-skipan ella sonevndar beauty-contest, ikki eru í samsvari við arbeiðssetningin. 
Arbeiðssetningurin fevnir sjálvsagt um, at nevndin við sínum fakligu førleikum viðger, lýsir og greinar fyrimunir, vansar og atlit við skipanum í mun til høvuðsendamálini við nýskipanararbeiðinum. 
VinarligaHøgni Hoydal, landsstýrismaður 
175 
Fylgiskjal 3:Dømir um útlutingarleistir við gjaldi fyri rættindir 
í hesum undirkapitli verða útvald dømir um útlutingarleistir stutt lýst. Endamálið er at vísa á, at ein uppboðssøluskipan kann leggjast til rættis upp á óendaliga nógvar mátar. Dømini, sum verða umhugsað her, eru hesi: 
		Tilfeingisgjald 
		Uppboðssøla av stutttíðarrættindum 
		Uppboðssøla av stutttíðar- og langtíðarrættindum 
		Uppboðssøla við forkeypsrætti 
		Almenn útbjóðing (beauty contest) 
		Uppboðssøla við boðum sum prosent av avreiðingarvirðinum 
		Lutfalsligt fall í kvotuvirðum 
		Ein skitsa til loysn við fleiri liðum Leistur 1: Tilfeingisgjald Hesin leistur líkist íslendsku skipanini, har dentur verður lagdur á fyrimunir við umsetiligum eginkvotum og tryggleika fyri langtíðarrættindum.1 Hesin leistur líkist eisini núverandi skipan, har meginreglan er, at loyvir verða útlutað eftir søguligum rættindum. Uppboðssølan verður í hesum leisti einans nýtt til at luta út nýggj rættindir, men møguleiki er eisini fyri at luta út á uppboðssølu, um stórur vøkstur er í kvotuni (eins og í makrelfiskiskapinum seinastu árini). Leisturin leggur dent á hugtakið opið hav, sum merkir, at skipabólkar ikki skulu byrgjast inni til bert at kunna fiska á ávísum leiðum, burtursæð frá økjum, sum eru friðað av lívfrøðiligum og/ella skilhaldsorsøkum. Aktørar í fiskivinnuni skulu rinda tilfeingisgjald, eins og summir bólkar gera í dag. Um henda skipan skal vera í samsvari við arbeiðssetningin, skulu rættindini tó lutast út á eini uppboðssølu til 1. januar 2018. Tá ið talan er um varandi loyvir, verður prísurin á hesi uppboðssøluni væntandi høgur, og skuldin í vinnuni verður høg  eins og galdandi er í vinnuni í dag. Hetta seinasta er tó ikki galdandi, um fyritøkur ikki rinda við hamarsslag. Leistur 2: Uppboðssøla av stutttíðarættindum Her er talan um leistin, sum Búskaparráðið vísti á í frágreiðing frá ár 2000. Fiskirættindir verða seld á uppboðssølu. Talan skal vera um stutttíðarrættindir (møguliga 3. hvønn mánað) og um eina framhaldandi sølu. Uppboðssøluslagið, sum verður nýtt, er ein eindarprísuppboðssøla, har allar fyritøkur rinda sama prís. Hetta uppboðssøluslag er gjølligari lýst í kap. 7. í uppskotinum hjá Búskaparráðnum skuldi eingin avmarking vera í mun til luttøku á uppboðssøluni. Hetta er tó ikki í samsvari við arbeiðssetningin hjá nevndini, sum ásetir, at útlendingar skulu ikki luttaka á uppboðssøluni. Leistur 3: Uppboðssøla av stutttíðar- og langtíðarrættindum Heldur enn einans at bjóða út stutttíðarrættindir, kunnu rættindini hava ymiska longd. Sum dømi kunnu hugsast trý ymisk sløg av rættindum, sum hava longdina 1, 5 og 10 ár. 1 Talan er somuleiðis um leistin, sum Numo legði fram á kveikjarafundinum í Norðurlandahúsinum, 5. apríl. 
176 

Prísurin verður reguleraður fyri broytingar í miðalprísinum á ávísa fiskaslagnum og møguliga eisini fyri broytingar í oljuprísinum. 
Hetta uppboðssøluslag er gjølligari lýst í kap. 7.15. 
Leistur 4: Uppboðssøla við forkeypsrætti 
Fiskirættindir fyri í mesta lagi eitt ár í senn verða seld á uppboðssølu. T.d. verða 20% sett til sølu á uppboðssøluni hvørt ár, har rindað verður við hamarsslag. Tá ið eitt ár er farið, missa allar fyritøkur loyvir síni til landið, men fáa kortini forkeypsrætt til 80% av kvotuni, sum tær høvdu árið fyri. Hini 20%ini verða lutað út á uppboðssølu. 
Fyritøkurnar kunnu lata loyvini inn aftur til landið, og í hesum føri fáa tey eisini pening aftur frá landinum. Tó ongantíð til fullan prís. Um landið keypir rættindir aftur, kunnu tey aftur verða seld á uppboðssøluni. 
Hetta uppboðssøluslag er gjølligari lýst í kap. 7.16. 
Leistur 5: Almenn útbjóðing (beauty contest) 
í hesum leisti verða rættindir boðin út á líknandi hátt, sum ofta verður brúktur í oljuvinnuni og í byggivinnuni, bæði her í Føroyum og uttanlands. Hugsanin við at skipa fiskivinnuna við almennari útbjóðing er, at onnur atlit enn einans tað at gjalda eina upphædd fyri tilfeingið kunnu takast við í metingini, tá avgerð skal takast um, hvør skal hava fiskirættindir. 
Ein almenn útbjóðing í fiskivinnuni kundi t.d. fevnt um fylgjandi parametrar: 
		íløgur í verandi stovnar (stovnsrøkt, t.d. við at brúka rist o.a.), 
		royndarfiskiskap eftir nýggjum fiskasløgum ella á nýggjum leiðum, 
		royndarfiskiskap við nýggjari útgerð og tøkni, 
		meirvirking/meirgóðsking av fiskatilfeinginum, 
		útbúgving av sjófólki, t.d. siglingartíð, 
		at taka alt í land  t.e. eisini livur, rogn, innvøl, høvd, o.s.fr., 
		størst møguligt keyp frá føroyskum undirveitarum. Eitt reiðarí vil harvið bjóða seg fram til at menna nýggjar leiðir, nýggja tøkni og at virðisøkja tilfeingið meira. Umframt omanfyrinevndu parametrar, kann sjálvsagt krevjast eitt beinleiðis peningagjald fyri fiskiskapin. Metingin um, hvør skal hava rættindir, skal tá taka støði í sakligum atlitum, sum eru lýst í útbjóðingartilfarinum. Eisini má gerast greitt í útbjóðingartilfarinum, hvussu tungt ymisk atlit verða vektað. Meira kann lesast um ein slíkan leist í Notat um marknaðargrundaðar skipanir eftir Magna Laksáfoss og ólav Gregersen hjá Syntesu. Landsstýrismaðurin hevur tó gjørt nevndini greitt, at slíkar skipanir lúka ikki treytirnar í arbeiðssetninginum, men at tær kunnu møguliga nýtast, tá ið talan er um royndarfiskiskap, (sí fylgiskjal 2). Leistur 6: Uppboðssøla við boðum sum prosent av avreiðingarvirðinum Her er talan um leist, sum Daniel Bromley legði fram í Norðurlandahúsinum, 4. apríl. Samlaða kvotan verður bólkað í lutir, ið síðan verða bodnir út á afturlatnari eindarprísuppboðssølu. Fyritøkan bjóðar upp á ein lut (prosent av hámarksveiðuni), og henda lut hevur hon í ávíst áramál, t.d. 10, 15 ella 20 ár. Boðið skal vera, hvat bjóðarin vil rinda landskassanum í prosentum av egnum avreiðingarvirði, og fyritøkan rindar, tá landað verður. Allar fyritøkur rinda sama prosentpart av avreiðingarvirðinum, og hetta er hægsta tapandi boðið á uppboðssøluni. Hetta kann eisini lýsast við einum dømi, har innkomin boð fyrst verða sett upp eftir stødd. Um talan eitt nú er um 5 útbodnar lutir, og tað eru 10 boð, so verður prísurin tann, sum bjóðarin við 6. besta boði hevur bjóðað. Sami prísur er galdandi fyri øll loyvir innan ávísan fiskiskap. Loyvini eru ikki umsetilig í hesum leisti. 
177 
Leistur 7: Lutfalsligt fall í kvotuvirðum 
Her er talan um íslendskt uppskot um uppboðssølu, sum Jón Steinsson og Þorkell Helgason hava gjørt.2 
í hesum uppskoti missa allar fyritøkur ávísan prosentpart av kvotunum hvørt ár. Sum dømi nevna rithøvundarnir, at hesin prosentpartur kann setast til 8%, men teir leggja samstundis dent á, at ásetingin av prosentpartinum er ein politisk uppgáva. 
í mun til gjaldingina inniheldur íslendski leisturin fleiri uppskot. Eitt uppskot er at lata fyritøkur rinda við hamarsslag, og eitt alternativt uppskot er, at fyritøkur rinda árliga. 
Leistur 8: Ein skitsa til loysn við fleiri liðum 
Hesin leistur líkist leisti 1 (tilfeingisgjaldi), men hevur eisini onnur brigdi. Grundtankin er, at veiðiloyvini verða varðveitt, og meginparturin av rættindunum verða søguliga útlutað sum nú. Tað tryggjar vinnuligan stabilitet, stimbrar íløguhugin, skundar undir virðisøkingina og betrar um samlaða kappingarførið á marknaðinum. Kortini verða rættindini til størstu fiskiskapirnar, t.d. uppsjóvarfiskiskap, býtt upp í ein fastloyvispart og ein sølupart. Ein kvotulykil verður gjørdur fyri at kunna staðfesta, hvussu stórur partur av rættindunum eigur at kunna seljast. Umframt henda sølupartin verða nýggj rættindir og rættindir hjá teimum, ið velja at gevast í vinnuni, útlutað á einum marknaði. 
Skipanin við kvotulykli kann t.d. gerast soleiðis, at lykilin, tá ið møguligt føroyskt umbýti við onnur lond er drigið frá heildarkvotuni, ásetir lutfallið millum fastloyvispartin og sølupartin. Er kvotan serliga lág, tryggjar lykilin, at føstu loyvini fyrst fáa sín part, men hinvegin tryggjar lykilin eisini, at søluparturin kann gerast størri, um talan er um uppgangandi sveiggj. Við øðrum orðum falla økt kvota ella nýggj rættindir ikki sjálvvirkandi til verandi loyvir. Dømið niðanfyri vísir, hvussu kvotulykil kundi virkað í makrelfiskiskapinum. 
Myndugleikarnir eiga at hava nakrar valmøguleikar, tá ið talan er um at skipa gagnnýtsluna av økta tilfeinginum, t.d. soleiðis at myndugleikarnir kunnu velja ímillum at lata aðrar partar av flotanum sleppa at fiska burtur av hesum rættindunum ella at selja ein part á uppboðssølu fyri eitt ár í senn. 
Fyri fastloyvispartin rinda loyvishavararnir veiðigjald. Gjaldið verður sett av eini nevnd, sum setir gjaldið árliga við atliti til gongdina í fiskaprísinum (t.d. vektað 50%), rakstrarkostnaðir, t.d. oljuprís (vektað 40%) og prísin, sum rættindir til somu fiskasløgini hava fingið á uppboðssøluni (vektað 10%). Soleiðis verður tryggjað, at samband er millum søluprísin á marknaðinum og veiðigjaldið, ið skal rindast fyri føstu rættindini. 
Fyri at eggja til størri virðisøking, eiga myndugleikin og loyvishavarin at kunna gera avtalu um lækking í veiðigjaldinum, um loyvishavarin er sinnaður at fremja serlig átøk, ið fáa sum mest av tilfeinginum til virkingar (virðisvøkstur), annaðhvørt hetta er á landi ella umborð. Til sølupartin av kvotuni, ella tá aðrir skipabólkar enn teir, ið hava rætt til føstu loyvini, sleppa upp í henda ávísa fiskiskapin, eiga myndugleikarnir eisini at kunna fremja átøk, ið tryggja virðisvøkstur. 
Dømi um kvotulykil (makrelur): 
í 2009 áttu Føroyar góð 5% av heildarkvotuni, ið strandarlondini býttu sínámillum. í 2015 er heildarkvotan størri, og føroyski parturin vaksin til 12.6%. 
Við kvotuni í 2009 sum støði ber til at siga, at nótaskipini eiga 100% (sløk 20.000 tons) av føroysku kvotuni, tá ið umbýtið við onnur lond er drigið frá. Niðara mark á kvotulyklinum verður tískil sett til 20.000 tons, sum falla til nótaskipini. 
2015 er fyrsta árið, har londini, sum eru partur í strandarlandaavtaluni um makrel, áseta heildarkvotuna við støði í vísindaliga tilmælinum frá ICES um hámarksveiðu. Tá ið umbýtið við onnur lond er drigið frá, eru 111.874 tons tøk til føroysk skip. Nú fáa nótaskipini ikki 100%, men 64.000/111.874 ella 57,21%. 
2 Kelda: Helgason og Steinsson (2010). 178 
ár 
2009 
2015 
Samlað kvota 
33.528 
127.674 
Nótaskip 
19.428 
64.000 
Umbýti við onnur lond 
14.100 
15.800 
Aðrir veiðibólkar 
- 
47.874 
Kvotulykilin kundi tískil ásett, at er makrelkvotan til føroysk skip 20.000 tons ella minni, fellur kvotan til nótaskipini, ið søguliga hava havt eginkvotu at fiska makrel. í spenninum millum 20.000 og 112.000 tons verður kvotan býtt í lutfallinum 57,21% sum eginkvota til nótaskipini, og 42,79% verða til myndugleikan at lata øðrum ella at selja. Fer makrelkvotan, ið er tøk til føroysk skip at fiska, upp um 112.000 tons, veksur tann parturin, ið myndugleikin kann lata øðrum skipabólkum ella selja á uppboðssølu.3 
Hesin leistur lúkar tó heldur ikki krøvini í arbeiðssetninginum, sum eisini er blivin nágreinaður av landsstýrismanninum. 
3 Ein kvotulykil kann setast upp á fleiri mátar og má undir øllum umstøðum setast við atliti til fiskiskapin, ið talan er um. Hesin lykil kann t.d. ikki brúkast fyri Barentshavið, tí har er ikki talan um nakað søguligt skifti sum við makrelinum. í Barentshavinum kundi lykilin t.d. verið settur í mun til miðalkvotuna seinastu 10 árini. 
179 
Fylgiskjal 4 
International Tax Services 
Overvejelser om værnsregler 
Fiskerireform 1. juli 2016 
180 
Fiskimálaráðið Rúna F. Guttesen Yviri við Strond 15 FO- 110 Tórshavn 
1. juli 2016 
Overvejelser om værnsregler i forbindelse med fiskerireform 
Kære Runa 
Som aftalt har vi udarbejdet dette notat om overvejelser i forbindelse med den færøske fiskerireform. Vores assistance er reguleret af aftalebrev dateret 20. juni 2016. 
Formalet med notatet samt afgrænsning heraf fremgar af notatets afsnit 1, hvortil vi henviser. Hvis du har spørgsmal eller kommentarer til notatet, er du velkommen til at kontakte os. 
Med venlig hilsen 
Niels Winther-Sørensen Partner, Professor, dr.jur. nws@pwc.dkT: +45 3945 9131 
Martin Poulsen Director mpu@pwc.dkT: +45 8932 5526 
Ann-Charlotte Beierholm Manageracb@pwc.dkT: +45 3945 9357 
PricewaterhouseCoopers, Statsautoriseret Revisionsaktieselskab, Strandvejen 44, DK-2900 Hellerup T: +45 39 45 39 45, www.pwc.dk 
181 
PricewaterhouseCoopers Statsautoriseret Revisionsaktieselskab, CVR-nr. 16 99 42 94, Gentofte 
Table of Contents 
Private and Confidential 
Table of contents 
1. Introduktion og afgrænsning 4 2. Sammenfatning 6 3. Fuld skattepligt og dobbelt domicil 8 
3.1. De færøske regler om fuld skattepligt for personer og problemstillingen om dobbelt domicil 8 3.2. De færøske regler om fuld skattepligt for selskaber og problemstillingen om dobbelt domicil 10 3.3. Problem vedrørende sikring af færøske beskatning 10 3.4. Problem vedrørende fiskerilovens tilknytningskrav 11 3.5. Løsningsforslag 11 
4. Transfer pricing 12 
4.1. Transfer pricing i skattelovgivningen 12 4.2. Transfer pricing i fiskeriloven 12 
5. Kredsen af foretagender, der omfattes af værnsregler om transfer pricing m.v. 14 
5.1. De gældende regler om afgrænsningen af de omfattede personer og selskaber 14 5.2. Problem og forslag til løsning 15 
6. Begrænsning af fradragsret for finansieringsudgifter 16 
6.1. Danske regler om rentefradragsbegrænsning 17 6.1.1. Tynd kapitalisering 17 6.1.2. Renteloft  selskabsskattelovens § 11 B 18 6.1.3. EBIT-reglen  selskabsskattelovens § 11 C 18 
6.2. Anbefalinger fra OECD og Europa-Kommissionen til indførsel af regler om rentefradragsbegrænsning19 6.2.1. OECDs anbefalinger 19 6.2.2. Anbefalinger fra Europa-Kommissionen 20 
6.3. Vurdering af de færøske regler og vores anbefaling 21 6.3.1. Beskyttelse af skattegrundlaget 22 6.3.2. Hensynet til, at overskuddet (efter skat) tilfalder personer og selskaber pa Færøerne 22 
7. Underskudsbegrænsning 24 
7.1. Forskellige typer underskudsbegrænsning 24 7.2. Problem og forslag til løsning 26 
182 
Private and Confidential 
1. Introduktion og afgrænsning 
Den færøske regering har iværksat en fiskerireform pa Færøerne. Fiskerireformen skal blandt andet dæmme op for problemer med udenlandsk kapital og skjult udenlandsk ejerskab i fiskerierhvervet, hvor der bruges færøske stramænd. Formalet med reformen er at sikre, at provenu fra færøsk fiskeri forbliver pa Færørene og ikke tilfalder udenlandske investorer. 
Der er blevet nedsat en kommission, som skal komme med anbefalinger til ændringer i den færøske fiskerilovgivning. 
Kommissionen skal bl.a. belyse følgende udfordring: 
 How to ensure that only companies, which are registered in the Faroe Islands, pay taxes in the Faroe Islands, have owners who are residents in the Faroe Islands and are liable to pay tax in the Faroe Islands and who pay the crew wages according to contracts valid on the Faroese labour market, are eligible to offer their services with regards to Faroese fisheries. 
A precondition of the above recommendation is that foreign ownership and foreign power of decision making in companies, which run fisheries operations will be absent. Furthermore, a proposal is to be done on how current foreign ownership and right to enter into commitments can withdraw during a transition period. 
Det overvejes saledes at forbyde udenlandsk indflydelse i og ejerskab af færøske fiskerivirksomheder. I den forbindelse skal Kommissionen belyse, hvordan det sikres, at udenlandske investorer ikke opnar bestemmende indflydelse og andel i afkast gennem finansieringsaftaler eller andre aftaler. Samtidigt vægtes det, at en eventuel stramning af regler ikke afskærer den færøske fiskeribranche fra udenlandsk kapital til investering i innovation m.m. Af kommissoriet fremgar: 
Within the abovementioned, the Commission is to describe and evaluate how it can be ensured that the financial structure of a given company does not give away the power of decision making and the profit to foreign companies through loan agreements, other agreements, transfer pricing, thin capitalization and others. 
The Commission is also to evaluate possible advantages and disadvantages, which may arise from too stringent impediments and demands to foreign finance and to provide possible solutions, which do not counter the objectives on Faroese power of decision making and ownership, as well as value creation in the Faroe Islands. For example, if it is possible that too stringent demands for foreign finance are an impediment for innovation in the Faroese fishing industry, if access to finance within the Faroese and international market is not sufficient. 
Den gældende færøske fiskerilovgivning og skattelovgivning indeholder regler, som  udover at tilsigte minimum 2/3 færøsk ejerskab og bestemmende indflydelse  tilsigter at værne om det færøske skatteprovenu, bl.a. ved regler om transfer pricing og tynd kapitalisering. Uanset at det tilsigtes at skærpe ejerkravet, er der behov for at vurdere, om værnet i den færøske fiskerilov (om krav til ejerskab og bestemmende indflydelse mv.) og værnsreglerne i skatteloven er tilstrækkelige. 
Vi er blevet bedt om at identificere problemer i den gældende fiskerilov og skattelov i forhold til værnsregler og angive mulige løsningsforslag. 
De problemstillinger, der behandles i notatet, er hver sig meget omfattende. Malet med notatet er at pege pa problemer og mulige løsningsforslag, men tenderer ikke at give nogen udtømmende behandling af emnerne. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 183 4 
Private and Confidential 
Vi har som grundlag for undersøgelsen haft adgang til danske oversættelser af enkelte lovbestemmelser fra den færøske skattelov og fiskerilov, men har ikke i øvrigt undersøgt forarbejder, praksis mv. Vi har ikke i forbindelse med udarbejdelsen af notatet inddraget specialister i færøsk skatteret eller færøsk fiskeriret. 
Vi har ved udarbejdelsen af notatet ikke forholdt os til de økonomiske og politiske ulemper ved at opstille krav om tilknytning til Færøerne og krav om, at overskud ikke tilfalder personer og selskaber uden for Færøerne, herunder konsekvenserne for fremskaffelsen af kapital til investeringer. Vores anbefalinger er af samme arsag alene anbefalinger til forhold, der bør overvejes nøjere. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 184 5 
Private and Confidential 
2. Sammenfatning 
I notatet har vi undersøgt følgende forhold og peget pa følgende problemer: 
I afsnit 3 har vi undersøgt reglerne om fuld skattepligt og dobbeltdomicil. Ifølge de nugældende regler i fiskeriloven er det en betingelse, at personen eller selskabet er undergivet fuld skattepligt, men ikke at personen eller selskabet er skattemæssigt hjemmehørende efter dobbeltbeskatningsoverenskomsterne. 
Det kan indebære en risiko for, at overskud fra fiskeri ikke beskattes pa Færøerne, hvis der er tale om en person eller et selskab, som samtidigt er fuldt skattepligtig til en anden stat og efter en dobbeltbeskatningsoverenskomst er hjemmehørende i den anden stat. 
Endvidere kan de færøske regler eventuelt indebære et problem i forhold til den politiske malsætning fra kommissoriet om, at ejerne af fiskefartøjer skal have en stærk tilknytning til Færøerne. Kravet om fuld skattepligt forhindrer saledes ikke, at en person kan have en større tilknytning og centrum for sine livsinteresser i en anden stat, og heller ikke at et selskab kan have sin ledelsens sæde i en anden stat. Reglerne forhindrer saledes ikke, at overskud fra fiskeri pa Færøerne oppebæres af personer og selskaber, som har en stærkere tilknytning til andre stater end til Færøerne. 
Vi angiver i afsnittet løsningsforslag. 
I afsnit 4 om transfer pricing er det vores vurdering, at den gældende regel om, at transaktioner skal ske i overensstemmelse med armslængdeprincippet, sikrer hjemmel til at skattemæssigt korrigere, hvis der handles til priser og pa vilkar, som uafhængige parter ikke ville have handlet til. Vi vurderer pa denne baggrund ikke, at der skulle være noget patrængende behov for at indføre nye bestemmelser om hjemmel til skattemæssig korrektion (bortset fra om afgrænsningen af den personkreds, der omfattes, jf. nedenfor). 
Vi har ikke undersøgt, om der er behov for en skærpelse af reglerne om dokumentationspligt. 
Vi har forstaet, at det i Kommissionen overvejes at etablere en ordning, hvor prisen for fiskerirettigheder opgøres som en procentdel af bruttofortjenesten eller omsætningen fra fiskeriet. Vi papeger i afsnittet, at de incitamenter til ikke at handle pa armslængdevilkar, der herved kan blive skabt i fiskeriloven, har en vis lighed med de incitamenter, der i skatteloven har ført til indførelsen af en særlig armslængderegel. Det bør  hvis en sadan ordning indføjes  overvejes, om lignende armslængdebestemmelser, som gælder i skatteloven, ogsa bør finde anvendelse i forhold til fastlæggelsen af betalingen for fiskerirettigheder. Det bør endvidere overvejes, om størrelsen af betalingen for fiskerirettigheder kan knyttes til andre mere objektive kriterier end den enkelte fiskers bruttofortjeneste/omsætning for at undga at skabe et sadant incitament. 
I afsnit 5 vurderer vi, at det er tvivlsomt, om de færøske transfer pricing-regler finder anvendelse, hvis der fx er samhandel mellem pa den ene side en skattemæssigt transparent enhed eller investorer heri og et aktieselskab, uanset alle aktierne i aktieselskabet ejes af den skattemæssigt transparente enhed. Ligeledes er det tvivlsomt, om transfer pricing-reglerne fx finder anvendelse, hvis to selskaber ejer aktierne i et aktieselskab med 50 % hver, men der mellem aktionærerne er indgaet en aftale om fælles bestemmende indflydelse. Det bør overvejes at udvide kredsen af personer, der omfattes af reglerne. 
I afsnit 6 om begrænsning af fradragsretten for finansieringsudgifter konstateres, at der i færøsk skattelov- givning alene er begrænsninger efter reglerne om tynd kapitalisering. Der redegøres kort for andre former for regler om begrænsning i adgangen til at fradrage finansieringsudgifter, som er indført i dansk skatteret, og som foreslas indført i OECD og EU. 
Ved vurderingen af de færøske regler er det efter vores opfattelse væsentligt at holde sig de forskellige formal for øje. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 185 6 
Private and Confidential 
I forhold til skattelovgivningen er formalet med regler om begrænsning af fradragsretten for finansielle udgifter først og fremmest at beskytte den færøske skattebase mod udhuling i form af fradrag for finansielle udgifter. 
I forhold til fiskerilovgivningen forstar vi, at der er et politisk ønske om, at personer og selskaber fra udlandet ikke ma eje selskaber, der fisker i færøsk farvand. Af citatet fra kommissoriet ovenfor forstar vi, at det endvidere er et politisk ønske, at overskuddet fra færøsk fiskeri ikke blot formelt, men ogsa reelt skal tilfalder ejere, der er hjemmehørende pa Færøerne. Ud fra denne antagelse er det vores vurdering, at de gældende regler indeholder muligheder for at yde lan, som bør give anledning til nøje overvejelser. 
Regler som fx de danske regler om fradragsbegrænsning i form af renteloft og/eller EBIT, eller regler som de EBITDA-regler, der foreslas indført pa EU-plan, vil kunne imødega udhuling af skattegrundlaget. Det er imidlertid vigtigt at papege, at regler om begrænsning af fradragsretten for finansielle udgifter, er komplicerede bade for skatteyderne og for skattemyndighederne. Endvidere bør det ogsa indga i overvejelserne, at jo flere restriktioner, der indføres, og jo mere den skattemæssige fradragsret begrænses, desto vanskeligere og dyrere bliver det for de færøske fiskerivirksomheder at skaffe den nødvendige finansiering. Det er derfor vores anbefaling, at sadanne regler kun indføres efter grundige overvejelser og kun, safremt de vurderes at være nødvendige. 
De nævnte regler forhindrer ikke, at overskuddet (efter skat) reelt tilfalder personer og selskaber, som er hjemmehørende uden for Færøerne. Regler om begrænsning af, hvilke former for lan der kan optages fra udlandet, er ikke sædvanlige i sma, abne økonomier. Safremt det anses som et problem, at overskuddet ved færøsk fiskeri via udformningen af lan tilfalder udenlandske selskaber og personer, som ikke er kontrollerede parter, kan flere løsninger overvejes. 
I afsnit 7 redegøres der for forskellige former for begrænsning i adgangen til at udnytte skattemæssige underskud fra tidligere ar. Problemstillingen om skattemæssige underskud er en problemstilling, som alene knytter sig til beskatningen af virksomhederne og Færøernes skatteprovenu. 
Eventuelle begrænsninger i adgangen til at overføre skattemæssige underskud er en generel problemstilling og ikke en problemstilling, som særligt knytter sig til fiskerierhvervet. Det bør derfor nøje overvejes, om der er behov for særlige begrænsninger i adgangen til at udnytte skattemæssige underskud i forhold til et erhverv. 
Det giver internationalt set anledning til betydelig diskussion om, og i hvilket omfang, det bør tillades at fremføre skattemæssige underskud. Vi anbefaler, at der ved vurderingen af, om der bør indføres særlige værn om skattemæssige underskud i tilknytning til en fiskerireform, fokuseres pa, i hvilket omfang det bør være muligt at modregne et skattemæssigt underskud med overskud fra fiskeri. Den liberale adgang til at fremføre skattemæssige underskud, som fx er opstaet i et selskab, uanset der sker ejerskifte af ejerne i selskabet, kan eventuelt føre til, at overskud fra fiskerivirksomhed reelt ikke beskattes som følge af det fremførte skattemæssige underskud. Hvis dette anses som et problem, angives mulige løsningsforslag. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 186 7 
Private and Confidential 
3. Fuld skattepligt og dobbelt domicil 
Ifølge de nugældende regler om erhvervsmæssigt fiskeri, Lagtingslov nr. 28 fra 10. marts 1994 om erhvervsmæssigt fiskeri, (herefter fiskeriloven) kan udlændinge kun i begrænset omfang eje et fiskefartøj under færøsk flag. 
For fysiske personer gælder det, at disse skal have fast tilknytning til Færøerne, alle skal have været registreret i folkeregisteret pa Færøerne de seneste 2 ar, og alle skal være fuldt skattepligtige pa Færøerne. 
For selskaber gælder, at selskabsdeltagere, der ejer mindst 2/3 af egenkapitalen og stemmerettighederne i selskabet, skal opfylde de samme krav, som der stilles til fysiske personer. Mindst 2/3 af selskabets bestyrelse skal besta af personer, der er registreret i det færøske folkeregister og er fuldt skattepligtige til Færøerne, og denne tredjedel skal have beslutningsretten i selskabet. 
Den gældende fiskerilov indeholder saledes en kobling til skatteretten, idet det er et krav, at ejere af færøske fiskefartøjer bor pa Færøerne og er fuldt skattepligtige til Færøerne. 
Med hensyn til kravet om fuld skattepligt kan der imidlertid opsta situationer, hvor et skattesubjekt, det vil sige en fysisk eller juridisk person (selskab mv.), er fuldt skattepligtig til bade Færøerne og en anden jurisdiktion. Det bemærkes, at der i notatet benyttes betegnelsen en anden stat som betegnelse pa en anden skattejurisdiktion, dvs. en anden stat (fx Norge eller Sverige), Grønland eller Danmark, idet de danske skatteregler ikke omfatter Færøerne eller Grønland. 
3.1. De færøske regler om fuld skattepligt for personer og problemstillingen om dobbelt domicil 
I henhold til Lagtingslov nr. 86 fra 1. september 1983 om landsskat og kommuneskat (herefter skatteloven) § 1, pahviler fuld skattepligt 
		  Enhver person, der har bopæl pa Færøerne. 
		  Studerende og lærlinge udenlands, der inden studierne eller læren har haft fast bopæl pa Færøerne i mindst 4 ar. 
		  Enhver person, der uden at have bopæl pa Færøerne med eller uden afbrydelse opholder sig her i mindst 180 dage inden for et tidsrum af 12 maneder. 
		  Enhver person, der gør tjeneste ombord pa færøsk skib efter senest at have været fuldt skattepligtig til Færøerne. I de tilfælde, hvor andre lande har lignende regler om fuld skattepligt, kan der opsta situationer, hvor en person er fuldt skattepligtig til Færøerne, men samtidig er fuldt skattepligtig til en anden stat. I det tilfælde vil personen saledes være fuldt skattepligtig til begge lande og dermed som udgangspunkt være undergivet dobbeltbeskatning. Til undgaelse af dobbeltbeskatning har Færøerne indgaet en række dobbeltbeskatningsoverenskomster. Dobbeltbeskatningsoverenskomsterne indgaet med Indien, UK, Schweiz, Grønland og de Nordiske lande gælder bade fysiske personer og selskaber, mens overenskomsterne med Aruba, Bermuda, Britiske Jomfruøer, Cayman Islands, De nederlandske, Guernsey og Jersey alene omfatter fysiske personer. Derudover er der med disse lande indgaet overenskomster for sa vidt angar erhvervsmæssig indkomst ved international skibs- og luftdrift. This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 187 8 
Private and Confidential 
Beskatningsretten til indkomst er i dobbeltbeskatningsoverenskomster normalt fordelt saledes, at den stat, hvor den pagældende ikke er hjemmehørende (kildelandet) kun kan beskatte indkomst, som kildelandet udtrykkeligt er tildelt beskatningsretten til. Domicillandet efter overenskomsten kan som udgangspunkt beskatte globalindkomsten, men skal sa indrømme lempelse (credit eller eksemption) i det omfang, der er tildelt kildelandet en beskatningsret. 
Hvis en person er fuldt skattepligtig til fx Færøerne og en anden stat pa samme tid, afgøres det typisk af en sakaldt dobbeltdomicilklausul, hvilken stat den pagældende skal anses for hjemmehørende i efter overenskomsten (hvormed den anden stat automatisk bliver kildeland efter overenskomsten). I henhold til OECDs Modeloverenskomst1 artikel 4, stk. 2, afgøres beskatningsretten efter følgende regler: 
a) han skal anses for kun at være hjemmehørende i den stat, i hvilken han har en fast bolig til sin radighed. Safremt han har en fast bolig til sin radighed i begge stater, skal han anses for kun at være hjemmehørende i den stat, med hvilken han har de stærkeste personlige og økonomiske forbindelser (midtpunkt for sine livsinteresser); 
b) kan det ikke afgøres, i hvilken af de to stater han har midtpunkt for sine livsinteresser, eller han har ikke en fast bolig til sin radighed i nogen af staterne, skal han anses for kun at være hjemmehørende i den stat, i hvilken han sædvanligvis opholder sig; 
c) opholder han sig sædvanligvis i begge stater, eller har han ikke sadant ophold i nogen af dem, skal han anses for kun at være hjemmehørende i den stat, i hvilken han er statsborger; 
d) er han statsborger i begge stater, eller er han ikke statsborger i nogen af dem, vil de kompetente myndigheder i de to kontraherende stater afgøre spørgsmalet ved gensidig aftale. 
De af Færøerne indgaede dobbeltbeskatningsoverenskomster med Indien, UK, Schweiz, Grønland og de Nordiske lande samt de overenskomster, der alene omfatter fysiske personer (Aruba, Bermuda, Britiske Jomfruøer, Cayman Islands, De nederlandske, Guernsey og Jersey) indeholder tilsvarende bestemmelser. 
Safremt en person er fuldt skattepligtig til Færøerne, men hjemmehørende i en anden stat efter en dobbeltbeskatningsoverenskomst, vil Færøerne kun kunne beskatte indkomst, som overenskomsten ud- trykkeligt har tildelt Færøerne beskatningsretten til. For erhvervsindkomst gælder, at Færøerne som kildeland kun kan beskatte indkomsten, safremt betingelserne for et fast driftssted pa Færøerne er opfyldt, og i sa fald kun den indkomst, som er knyttet til det faste driftssted. Erhvervsindkomst, som ikke knytter sig til et fast driftssted pa Færøerne, vil Færøerne derfor normalt være afskaret fra at beskatte, for sa vidt angar de lande, der er indgaet en dobbeltbeskatningsoverenskomst med. Endvidere gælder, at udenlandske medarbejdere, ansat hos en person (dvs. arbejdsgiveren), der kun er hjemmehørende i den anden stat, kun kan beskattes i Færøerne, hvis deres arbejdsgiver har et fast driftssted pa Færøerne, eller de udenlandske medarbejdere opholder sig et vist antal dage om aret i Færøerne (typisk mere end 183 dage inden for 12 maneder). 
I dansk skatteret er der gennem arene indført en række regler, som regulerer en sadan problemstilling med dobbelt domicil. Reglerne er typisk udformet saledes, at der er knyttet tilsvarende konsekvenser til at blive hjemmehørende i en anden stat, som hvis man opgiver fuld skattepligt, f. eks. regler om begrænsning i adgangen til skattemæssige fradrag, udløsning af fraflytningsskat mv.2 
Den færøske skattelovs, indeholder en særlig bestemmelse om fradragsbegrænsning for udgifter, som vedrører indtægter, Færøerne ikke kan beskatte. Skatteloven § 1, stk. 3 har følgende formulering: 
Personer, selskaber og fonde m.v., som i henhold til dobbeltbeskatningsoverenskomster er hjemmehørende i Danmark, Grønland eller andet land, kan kun fratrække udgifter, som vedrører indkomstkilder, som Færøerne efter overenskomster kan beskatte.  
1 OECD (2014). Modeloverenskomst til undgaelse af dobbeltbeskatning, for sa vidt angar indkomst- og formueskatter.2 Se fx kildeskattelovens § 10. Ophører en person med at være skattepligtig efter § 1 .... Eller bliver en person efter bestemmelserne en dobbeltbeskatningsoverenskomst hjemmehørende i en fremmed stat, pa Færøerne eller i Grønland, anses...  Andre bestemmelser med lignende formuleringer er bl.a. kildeskattelovens § 1, stk. 2, aktieavancebeskatningslovens § 38, kursgevinstlovens § 37, og ligningslovens § 28, stk. 4. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 188 9 
Private and Confidential 
Bestemmelsen har samme formal som de danske regler i kildeskattelovens § 1, stk. 2 og selskabsskattelovens § 9, stk. 1, 2. punktum, nemlig at sikre at der ikke indrømmes fradrag for udgifter, som knytter sig til indtægter, Færøerne ikke kan beskatte pa grund af overenskomsten. Bestemmelsen sikrer imidlertid ikke, at indkomst fra fiskeri faktisk kan beskattes pa Færøerne. 
3.2. De færøske regler om fuld skattepligt for selskaber og problemstillingen om dobbelt domicil 
Lignende overvejelser gør sig gældende for selskaber. Selskabers fulde skattepligt til Færøerne følger af skattelovens § 1, stk. 1. Heraf fremgar det, at indregistrerede aktieselskaber og andre kapitalselskaber, hvor ikke alle deltagerne hæfter personligt for selskabets forpligtelser, er fuldt skattepligtige til Færøerne. 
Af skattelovens § 1, stk. 2 fremgar, at selskaber omfattet af stk. 1 er fuldt skattepligtige til Færøerne, uanset at de er indregistreret i Danmark, Grønland eller andet land, hvis den virkelige ledelse har sit sæde pa Færøerne. 
Der kan opsta en situation, hvor et selskab er fuldt skattepligtigt til Færøerne og en anden stat pa samme tid, fx som følge af, at selskabet er indregistreret pa Færøerne, men har ledelsens sæde i en anden stat (eller omvendt er indregistreret i en anden stat, men har ledelsens sæde pa Færøerne). 
I OECDs modeloverenskomsts artikel 4, stk. 3, er det bestemt, at man i en sadan situation skal anse selskabet for  efter overenskomsten - at være hjemmehørende i den stat, hvor ledelsens sæde er placeret. En tilsvarende bestemmelse findes i de dobbeltbeskatningsoverenskomster, der er indgaet mellem Færøerne og Indien, UK, Schweiz, Grønland og de Nordiske lande. 
Hvis et selskab er hjemmehørende i en anden stat, kan Færøerne (uanset den fulde skattepligt til Færøerne efter skatteloven) kun beskatte indkomst, som kildelandet efter overenskomsten udtrykkeligt er tildelt beskatningsretten til. Erhvervsindkomst, som ikke knytter sig til et fast driftssted pa Færøerne, vil Færøerne typisk være afskaret fra at beskatte i en sadan situation. Endvidere gælder, at udenlandske medarbejdere ansat af et selskab kun kan beskattes i Færøerne, hvis selskabet har et fast driftssted pa Færøerne, eller de udenlandske medarbejdere opholder sig et vist antal dage om aret i Færøerne (typisk mere end 183 dage inden for 12 maneder). 
3.3. Problem vedrørende sikring af færøske beskatning 
Fiskerilovens krav om fuld skattepligt til Færøerne sikrer intern hjemmel til at beskatte indkomst fra fiskeri. Safremt en person eller et selskab samtidigt er fuldt skattepligtig til en anden stat og efter en dobbeltbeskatningsoverenskomst er hjemmehørende i en anden stat, vil Færøerne være afskaret fra at beskatte den indkomst, som ikke knytter sig til et fast driftssted pa Færøerne. 
En sadan situation kan fx opsta ved, at en person bevarer sin bopæl pa Færøerne samtidigt med, at han opretter en ny bopæl i en anden stat (fx Norge eller Danmark), hvor han har sit centrum for livsinteresser. Eller ved, at et selskab, som er indregistreret pa Færøerne har ledelsens sæde i en anden stat. 
Kravet i fiskerilovens § 7, stk. 2 om, at den pagældende skal have fast tilknytning til Færøerne og skal have været registreret i folkeregisteret pa Færøerne de seneste 2 ar, vil  hvis man sammenligner med erfaringerne fra Danmark  næppe være et tilstrækkeligt værn. I Danmark er erfaringen, at folkeregisterlovgivningen forfølger andre formal, og at man herudover ikke i skattelovgivningen kan forlade sig pa, at registreringerne er korrekte. 
Vi har ikke mulighed for at vurdere, om betingelserne for fast driftssted altid vil være opfyldt for fiskere, der far tildelt fiskeritilladelser, og om det i givet fald er al indkomst fra fiskeri i det færøske farvand, som vil skulle allokeres til et sadant fast driftssted. Det kræver en nærmere vurdering baseret pa de faktiske forhold. 
Vi skal derfor pege pa, at den omstændighed, at der alene stilles krav om fuld skattepligt til Færøerne i fiskeriloven, men ikke samtidigt stilles krav om, at personen eller selskabet ogsa skal være hjemmehørende efter indgaede dobbeltbeskatningsoverenskomster, indebærer en risiko for, at Færøerne kan blive afskaret fra at beskatte overskud fra færøsk fiskeri, hvis fiskeriet ikke i sin helhed er knyttet til et fast driftssted pa Færøerne. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 189 10 
Private and Confidential 
3.4. Problem vedrørende fiskerilovens tilknytningskrav 
De færøske regler kan eventuelt indebære et problem i forhold til den politiske malsætning fra kommissoriet om, at ejerne af fiskefartøjer skal have en stærk tilknytning til Færøerne. Kravet om fuld skattepligt forhindrer saledes ikke, at en person kan have en større tilknytning og centrum for sine livsinteresser i en anden stat, og heller ikke, at et selskab kan have sin ledelsens sæde i en anden stat. 
Reglerne forhindrer saledes ikke, at overskud fra fiskeri pa Færøerne oppebæres af personer og selskaber, som har en stærkere tilknytning til andre stater end til Færøerne. 
3.5. Løsningsforslag 
Vi anbefaler, at det overvejes, om der bør indføres regler med henblik pa at sikre, at overskud fra fiskeri beskattes pa Færøerne, ogsa hvor der er indkomst, som ikke er knyttet til et fast driftssted pa Færøerne. 
Endvidere anbefaler vi, at det med henblik pa at opfylde den politiske malsætning fra kommissoriet om, hvem der skal have overskuddet for fiskeri pa Færøerne, overvejes, om der i fiskeriloven bør indsættes et andet eller et supplerende krav end kravet om fuld skattepligt til Færøerne. 
En regel herom kan udformes pa flere mader. Nedenfor angives eksempler: 
		  Reglen kan udformes saledes, at den fulde skattepligt ophører, hvis den pagældende efter en dobbeltbeskatningsoverenskomst bliver hjemmehørende til en anden stat. Færøerne vil, nar den anden overenskomststat er domicilland efter overenskomsten, alligevel være begrænset i sin ret til at beskatte efter overenskomsten. Fordelen ved en sadan regel er, at den er relativt simpel, men det er en ulempe, at en sadan regel kan fa utilsigtede konsekvenser, fx hvis en person mister personfradrag, mulighed for rentefradrag osv., eller hvis der i anden lovgivning er knyttet konsekvenser til, at en person er undergivet fuld skattepligt. I Danmark blev en sadan regel foreslaet ved lovforslag L 35 af 2. november 1994, men man valgte (som i den færøske skattelovs § 1, stk. 3), i stedet at knytte særlige retsvirkninger til den omstændighed, at en person efter en overenskomst bliver hjemmehørende i en anden stat. 
		  Reglen (eller reglerne) kan  som i skattelovens § 1, stk. 3 og som i dansk skattelovgivning  udformes saledes, at der knyttes særlige retsvirkninger til, at en person eller et selskab efter en dobbeltbeskatningsoverenskomst er hjemmehørende i en anden stat. Man kan fx udforme reglen saledes, at den pagældende i relation til fiskeriloven ikke opfylder betingelserne, dvs. at man i denne sammenhæng (men ikke nødvendigvis i andre sammenhænge) sidestiller det at være hjemmehørende i en anden stat efter en overenskomst med at have opgivet sin fulde skattepligt. 
		  Endelig kan det mere vidtgaende  for at sikre forankringen til Færøerne i fiskeriloven  overvejes, om der ogsa bør gælde en tilsvarende regel, selv om der konkret ikke er indgaet en dobbeltbeskatnings- overenskomst med den anden stat. Reglen kunne fx udformes saledes, at den pagældende person ikke opfylder betingelserne i fiskeriloven, hvis personen har sit centrum for livsinteresser uden for Færøerne eller et selskab har sin ledelsens sæde og/eller registrering uden for Færøerne. Vi skal ogsa pege pa, at man  hvis det vurderes, at indkomst fra fiskeri i færøsk farvand i praksis altid vil være knyttet til et fast driftssted pa Færøerne, selv om den pagældende person eller selskab matte være hjemmehørende i udlandet  kan overvejes, om kravet om fuld skattepligt i fiskeriloven bør opgives. Personer og selskaber, som ikke er undergivet fuld skattepligt, er i medfør af skattelovens 2, stk. 1, litra d, omfattet af begrænset skattepligt for indkomst fra et fast driftssted pa Færøerne. I stedet kan de tilknytningskriterier, der ønskes i fiskeriloven, sa udformes uafhængigt af de skattemæssige kriterier. This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 190 11 
Private and Confidential 
4. Transfer pricing 
4.1. Transfer pricing i skattelovgivningen 
Som en del af analysen af, hvorvidt de nuværende færøske værnsregler i skattelovgivningen er tilstrækkelige til at hindre, at overskud fra færøsk fiskeri føres ud af landet til udenlandske investorer, er det relevant at overveje de færøske transfer pricing-regler. 
Udtrykket transfer pricing dækker traditionelt over regler og praksis i forbindelse med fastsættelse af afregningspriser ved udveksling af aktiver og ydelser mellem interesseforbundne parter. Pa Færøerne er udtrykket transfer pricing imidlertid  som i Danmark - udvidet til ogsa at omfatte transaktioner mellem koncernforbundne færøske selskaber. 
Det er et grundprincip i den færøske skattelov, jf. skattelovens § 37a, at transaktioner mellem interesse- forbundne parter skal finde sted i overensstemmelse med armslængdeprincippet, det vil sige til priser og vilkar, der kunne være opnaet, hvis transaktionerne havde fundet sted mellem uafhængige parter. Dette princip gælder bade for indenlandske transaktioner og for transaktioner pa tværs af landegrænser. 
Reglen om, at transaktioner skal ske i overensstemmelse med armslængdeprincippet, sikrer hjemmel til at skattemæssigt korrigere, hvis der handles til priser og pa vilkar, som uafhængige parter ikke ville have handlet til. 
Ud over skattelovens § 37a har vi forstaet, at den færøske skattelovgivning bygger pa tilsvarende principper, som fastslaet i den danske statsskattelovs §§ 4-6. Endvidere har Højesteret senest med dommen SKM.2016.16H fastslaet, at der ogsa i forhold til den færøske skattelovgivning kan være mulighed for at anlægge en helhedsbedømmelse og kvalificere gennemførte transaktioner i forhold til den skatteretlige regel. I dommen ansa Højesteret overdragelse af aktier til et nystiftet holdingselskab som udbytte i skattemæssig henseende. 
Vi vurderer pa denne baggrund ikke, at der skulle være noget patrængende behov for at indføre nye bestemmelser om hjemmel til skattemæssig korrektion. Se dog nedenfor i afsnit 4 om afgrænsningen af den personkreds, der omfattes af skattelovens § 37a. 
For at sikre, at de færøske skattemyndigheder har mulighed for at undersøge, om der er handlet pa armslængdevilkar, er det nødvendigt, at der er dokumentationspligt. Vi kan forsta, at skattelovens § 118 a, stk. 1. indeholder pligt til i selvangivelsen at afgive oplysninger om art og omfang af kontrollerede transaktioner, men har ikke i øvrigt undersøgt, om der er behov for en skærpelse af disse regler. 
4.2. Transfer pricing i fiskeriloven 
Vi har forstaet, at det i Kommissionen overvejes at etablere en ordning, hvor prisen for fiskerirettigheder opgøres som en procentdel af bruttofortjenesten eller omsætningen fra fiskeriet. 
En sadan ordning forudsætter, at indkomsten/omsætningen er korrekt opgjort, og at der handles til markedspriser (armslængdepriser). 
Hvis ordningen udformes, sa den afgørende faktor for fiskerirettigheden bliver fiskerens bruttofortjeneste eller omsætning, kan en sadan ordning skabe et incitament til at allokere indkomst til andre enheder end den enhed, der skal have fiskerirettigheden for pa den bade at sænke prisen pa fiskerirettigheden. 
Allokeringen af indkomst fra fiskeren kunne fx ske ved at handle med en fiskefabrik, som ikke er uafhængig, til kunstigt lave priser for pa den made at sænke bruttofortjenesten/omsætningen. 
De incitamenter til ikke at handle pa armslængdevilkar, der herved kan blive skabt i fiskeriloven, har en vis lighed med de incitamenter, der i skatteloven har ført til indførelsen af en særlig armslængderegel. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 191 12 
Private and Confidential 
Det bør  hvis en sadan ordning indføjes  overvejes, om lignende armslængdebestemmelser, som gælder i skatteloven, ogsa bør finde anvendelse i forhold til fastlæggelsen af betalingen for fiskerirettigheder. Det bør endvidere overvejes, om størrelsen af betalingen for fiskerirettigheder kan knyttes til andre objektive kriterier end den enkelte fiskers bruttofortjeneste/omsætning for at undga at skabe et sadant incitament. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 192 13 
Private and Confidential 
5. Kredsen af foretagender, der omfattes af værnsregler om transfer pricing mv. 
5.1. De gældende regler om afgrænsningen af de omfattede personer og selskaber 
Armslængdeprincippet omfatter ifølge skattelovens § 37a skattepligtige, som 
		  kontrolleres af udenlandske personer eller selskaber 
		  selv kontrollerer selskaber 
		  er koncernforbundne med et selskab 
		  har et fast driftssted beliggende i udlandet 
		  er en person eller et selskab hjemmehørende i udlandet, som har et fast driftssted i Færøerne. Ved begrebet kontrol forstas direkte eller indirekte ejerskab til mere end 50 % af aktiekapitalen eller radighed over mere end 50 % af stemmerne i et selskab. Selskaber, hvor samme kreds af aktionærer har bestemmende indflydelse, anses ligeledes for koncernforbundne. Set i lyset af den globale udvikling og tendenser inden for komplicerede ejerstrukturer, bør det overvejes, hvorvidt kredsen af foretagender, der omfattes af armslængdeprincippet, er tilstrækkeligt bredt defineret. Pa internationalt plan fremgar armslængeprincippet af OECDs modeloverenskomst artikel 9, der omhandler reguleringer af fortjeneste, der kan foretages i skattemæssig henseende i tilfælde, hvor der mellem forbundne foretagender (moder-/datterselskaber og selskaber under fælles kontrol) er foretaget transaktioner, der ikke er sket pa armslængdevilkar. Kredsen af foretagender, der omfattes, er ikke nærmere defineret. Den danske skattelovgivning indeholder til gengæld en udvidet definition af koncernbegrebet i værnsregler, herunder transfer pricing-regler. I dansk skattelovgivning er armslængdeprincippet lovfæstet i ligningslovens § 2. Bestemmelsen svarer i vidt omfang til den færøske, dog er koncerndefinitionen, det vil sige kredsen af foretagender, der omfattes, udvidet pa to væsentlige punkter: 
	1.	Selskaber og foreninger, der ikke efter danske skatteregler anses for at være selvstændige skattesubjekter (fx interessentskaber, kommanditselskaber eller partnerselskaber), omfattes af bestemmelsen, nar de udøver bestemmende indflydelse over en skattepligtig, og nar deres forhold er reguleret af selskabsretlige regler, en selskabsaftale eller en foreningsvedtægt. 
	2.	Ved vurderingen af om en selskabsdeltager har kontrol over en juridisk person medregnes ejerandel og stemmerettigheder, som indehaves af andre selskabsdeltagere, med hvem selskabsdeltageren har en aftale om udøvelse af fælles bestemmende indflydelse. 
Udvidelsen blev indført i 2006 pa baggrund af en stigning i opkøb af danske virksomheder af danske og udenlandske kapitalfonde. Opkøbene blev typisk foretaget gennem et til lejligheden oprettet dansk holdingselskab med en høj grad af lanefinansiering og dermed betydelige renteudgifter for pa den made at nedbringe den danske sambeskatningsindkomst3. 
Kapitalfondene (private equity fondene) er typisk organiseret som kommanditselskaber, som efter dansk skatteret anses som transparente enheder, og saledes ikke selvstændige skattesubjekter. I transparente enheder, er det de enkelte deltagere, der er skattepligtige. Kapitalfondene blev derfor ikke omfattet af de 
3 Der gælder obligatorisk sambeskatning for danske selskaber og danske faste driftssteder af udenlandske selskaber, der tilhører samme koncern. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 193 14 
Private and Confidential 
eksisterende værnsregler til begrænsning af international skatteplanlægning, da ingen af investorerne typisk ejer mere ned 50 % af kapitalen eller stemmerne i det danske holdingselskab. 
Ved lovændringen sidestillede man derfor transparente enheder (partnerselskaber, kommanditselskaber, interessentselskaber mv.) med selvstændige skattesubjekter, saledes at transaktioner mellem kapitalfonden og dets danske datterselskab omfattes af reglerne om transfer pricing. Udvidelsen af koncerndefinitionen gælder ogsa reglerne om tynd kapitalisering og kildeskat pa renter. 
For at sikre at bestemmelsen ogsa finder anvendelse, nar et opkøb foretages af flere kapitalfonde med fælles ledelse, udvidede man kontrolbegrebet til at omfatte aftaler om fælles ledelse. Kapitalfonde, der foretager en fælles investering, vil ofte aftale fælles bestemmende indflydelse. De deltagende kapitalfonde vil saledes i forbindelse med den fælles investering typisk aftale fælles retningslinjer pa en række omrader, fx i form af en aktionæroverenskomst. Med udvidelsen blev det saledes sikret, at transaktioner mellem det danske datterselskab og kapitalfonde ogsa omfattes af koncerndefinitionen i de tilfælde, hvor flere kapitalfonde foretager en investering sammen. 
Savel direkte som indirekte selskabsdeltagere vil blive anset for at have bestemmende indflydelse i det fællesejede selskab. Det er saledes ikke muligt at undga at blive omfattet af bestemmelsen ved at indskyde et mellemliggende holdingselskab. 
5.2. Problem og forslag til løsning 
Saledes som den færøske lovgivning om afgrænsningen af den kreds, der omfattes af transfer pricing-reglerne er udformet, er det tvivlsomt, om bestemmelserne finder anvendelse, hvis der fx er samhandel mellem pa den ene side en skattemæssigt transparent enhed eller investorer heri og et aktieselskab, uanset alle aktierne i aktieselskabet ejes af den skattemæssigt transparente enhed. Ligeledes er det tvivlsomt, om transfer pricing- reglerne fx finder anvendelse, hvis to selskaber ejer aktierne i et aktieselskab med 50 % hver, men der mellem aktionærerne er indgaet en aftale om fælles bestemmende indflydelse. 
Det bør overvejes at udvide afgrænsningen af kredsen, der omfattes. Dette bør ikke blot overvejes i forhold til skatteloven, men ogsa i forhold til fiskeriloven, idet der vil kunne opsta incitamenter til forvridninger i forhold til de beløb, der skal betales for fiskerilicenser, jf. ovenfor i afsnit 4. 
Til selve lovteksten kan der søges inspiration i den danske lovtekst. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 194 15 
Private and Confidential 
6. Begrænsning af fradragsret for finansieringsudgifter 
De nuværende færøske fiskeriregler begrænser udenlandske investorers adgang til ejerskab og bestemmende indflydelse i færøske fiskeriselskaber, og vi forstar pa kommissoriet, at det overvejes helt at afskære adgangen til udenlandsk ejerskab. 
Udenlandske personer og selskaber vil saledes ikke have adgang til investering i egenkapital i færøske fiskeriselskaber. Det ma derfor forventes, at udenlandske potentielle investorer i stedet vil undersøge muligheden for at investere ved i stedet at yde lan til færøske personer eller selskaber, ligesom omvendt færøske fiskere, som alternativ til at kunne tilbyde medejerskab til udenlandske investorer, vil søge at optage lan hos disse. 
Af kommissoriet fremgar: 
Within the abovementioned, the Commission is to describe and evaluate how it can be ensured that the financial structure of a given company does not give away the power of decision making and the profit to foreign companies through loan agreements, other agreements, transfer pricing, thin capitalization and others. 
The Commission is also to evaluate possible advantages and disadvantages, which may arise from too stringent impediments and demands to foreign finance and to provide possible solutions, which do not counter the objectives on Faroese power of decision making and ownership, as well as value creation in the Faroe Islands. For example, if it is possible that too stringent demands for foreign finance are an impediment for innovation in the Faroese fishing industry, if access to finance within the Faroese and international market is not sufficient. 
Afkastet pa gæld er renter og kursgevinster/kurstab. I modsætning til afkastet pa egenkapital, det vil sige udbytte (og aktieavancer), er finansieringsudgifter fra gældsfinansiering typisk fradragsberettigede for lantager. Finansiering ved fremmedkapital flytter saledes beskatningen fra selskabsniveau til investorniveau, mens finansiering i egenkapital fastholder beskatning pa selskabsniveau. 
Det er dokumenteret, at skatteregler har betydning for, i hvilket selskab gælden i multinationale koncerner placeres, ligesom det er muligt at øge gældsniveauet i et selskab ved hjælp af koncernintern finansiering. Et højt gældsniveau betyder høje renteudgifter, der kan fradrages i den skattepligtige indkomst og dermed reducere den skat, der skal betales i det enkelte land. Dette vil særligt være tilfældet, hvor det rentebetalende land ikke opkræver kildeskat af rentebetalinger til udlandet. 
Incitament til at placere gæld i en bestemt jurisdiktion er derfor oftest størst i lande med forholdsmæssig høj beskatning. Pa den made skabes der grobund for udflytning og tab af skatteprovenu ved øget gældssætning. 
Regler til begrænsning af fradrag for finansieringsudgifter, der ligger ud over det, der ma anses for nødvendigt til finansiering af selskabets drift og egne investeringer, er saledes et centralt element i hindring af udvanding af skattegrundlaget i et land. Regler om begrænsning af adgangen til at fradrage finansieringsomkostninger kan desuden bidrage til at svække incitamentet til gældsfinansiering, herunder ved ansvarlig lanekapital, af færøsk fiskeri, da renterne pa gælden vil være en ikke fradragsberettiget omkostning for det færøske selskab, mens renteindtægten typisk vil være skattepligtig pa investorniveau. 
Det overordnede formal med sadanne regler er, at skabe overensstemmelse mellem fradragsretten for finansieringsudgifter og den økonomiske aktivitet. 
Den færøske skattelovgivning indeholder en værnsregel mod tynd kapitalisering af færøske selskaber. Reglen findes i skattelovens § 37 b og medfører, at et færøsk selskab er tyndt kapitaliseret, nar (1) selskabet har 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 195 16 
Private and Confidential 
kontrolleret gæld, og (2) selskabets samlede gæld  malt i forhold til selskabets egenkapital opgjort til handelsværdi ved udløbet af indkomstaret  overstiger forholdet 4:1. Det betyder, at renteudgifter og kurstab pa den del af den kontrollerede gæld, som ville skulle omkvalificeres til egenkapital, for at forholdet mellem fremmedkapital (gæld) og egenkapital ved indkomstarets udløb udgør 4:1 (svarende til en egenkapital, som udgør mindst 20 % af balancesummen), ikke kan fradrages ved opgørelsen af den skattepligtige indkomst. 
Bestemmelsen omfatter alene kontrolleret gæld, det vil bl.a. sige moder-, datter- og søsterselskaber, og ekstern gæld, for hvilken et koncernforbundet selskab har stillet sikkerhed for. Som konsekvens af en mulig stigning af fremmedkapitalfinansiering kan det derfor være relevant at overveje at indføre regler, der ligeledes beskærer fradragsretten for finansieringer pa ekstern gæld. 
En anden svaghed ved reglen om tynd kapitalisering er, at den tager udgangspunkt i selskabets egenkapital, der kun er et indirekte mal for selskabets aktivitet, og som til dels kan manipuleres. 
I den gældende fiskerilovs § 7, stk. 3, er det om kravet om færøsk ejerskab til selskaber bestemt, at der bade skal tages højde for egenkapitalen og ansvarlig kapital. Vi forstar, at fiskeriloven ikke indeholder andre begrænsninger i forhold til, hvilke lan eller hvilke former for lan, der kan ydes til et færøsk selskab eller til en færøsk person. 
Vi har i det følgende sammenholdt reglen i skatteloven § 37b med de danske regler for beskæring af finansieringsudgifter samt de anbefalinger, der pa det seneste er givet fra OECD og Europa-Kommissionen som led i det omfattende BEPS-arbejde. Nedenfor i afsnit 6.3 vurderes de færøske regler. 
6.1. Danske regler om rentefradragsbegrænsning 6.1.1. Tynd kapitalisering 
Den danske værnsregel om tynd kapitalisering findes i selskabsskattelovens § 11 og svarer i stort omfang til den færøske, dog er bestemmelsen afgrænset til kun at omfatte selskaber, hvis kontrollerede gæld udgør mere end 10 mio. kr. For at sikre at kapitalfonde, der opkøber danske virksomheder, omfattes af bestemmelsen, er koncerndefinitionen, som beskrevet ovenfor under afsnit 4, udvidet til ogsa at omfatte selskaber og foreninger, der ikke efter danske skatteregler anses for at være selvstændige skattesubjekter, nar de udøver bestemmende indflydelse over en skattepligtig, og nar deres forhold er reguleret af selskabsretlige regler, en selskabsaftale eller en foreningsvedtægt. 
I vurderingen af, hvorvidt der er tale om kontrolleret gæld, medregnes ejerandele og stemmerettigheder, som direkte eller indirekte indehaves af andre selskabsdeltagere, med hvem selskabsdeltageren har en aftale om udøvelse af fælles bestemmende indflydelse. Desuden medregnes ejerandele og stemmerettigheder, som indehaves af personlige aktionærer og nærtstaende hertil samt fonde og trusts stiftet af selskabsdeltageren selv4. 
I Danmark blev reglen om tynd kapitalisering indført i 1998 med det formal at modvirke en vilkarlig flytning af skattetilsvar fra Danmark til udlandet ved, at danske datterselskaber af udenlandske selskaber finansieres med uforholdsmæssig stor fremmedkapital i forhold til egenkapitalen (sakaldt tynd kapitalisering). Reglen blev indført sammen med armslængdeprincippet i ligningslovens § 2 til sikring af, at koncerner ikke opnar fordele, der afviger fra markedsvilkar for savel gældsforholdet som vilkarene heri. 
Reglen indebærer, at tyndt kapitaliserede selskabers adgang til at fradrage renter og kurstab pa kontrollerede lan beskæres. 
4 Ligningslovens § 2, stk. 2, 2.-6. pkt. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 196 17 
Private and Confidential 
Som modstykke til at debitorselskabets fradragsret beskæres efter SEL § 11, vil det danske kreditorselskab ikke blive beskattet af de modtagne renter. Denne skattefrihedsregel gælder dog ikke, safremt der er tale om en ekstern langiver. 
6.1.2. Renteloft  selskabsskattelovens § 11 B 
I 2007 indførtes nye regler om begrænsning af rentefradragsretten for finansieringsudgifter til supplement til reglerne om tynd kapitalisering. Disse regler findes i selskabsskattelovens § 11 B om beskæring af nettofinansieringsudgifter af al gæld, der overstiger et renteloft bestemt af en standardfinansiering af de skattemæssige værdier (renteloftreglen) og § 11 C om beskæring af nettofinansieringsudgifter, der nedbringer den skattepligtige indkomst før nettofinansieringsudgifter med mere end 80 % (EBIT-reglen5). 
Baggrunden for indførelsen af renteloftreglen og EBIT-reglen var et ønske om at forhindre, at danske selskaber, som opkøbes af særligt udenlandske kapitalfonde, overgar til ikke at betale dansk skat pa grund af fradrag for omkostningerne til finansiering af købet af aktierne i de pagældende danske selskaber. 
Det er imidlertid alle selskaber, der undergives almindelig selskabsbeskatning, som omfattes af bestemmelsen. Dette medfører, at savel fuldt skattepligtige selskaber, herunder kapitalselskaber med ledelsens sæde i Danmark, som faste driftssteder og faste ejendomme tilhørende udenlandske selskaber er omfattet af bestemmelserne. 
Reglerne skal sikre, at finansieringsudgifter uden tilknytning til de indkomstskabende aktiviteter ikke fradrages i den skattepligtige indkomst. 
Til forskel fra reglerne om tynd kapitalisering i SEL § 11 omfatter fradragsbeskæringen efter SEL § 11 B og § 11 C ikke alene udgifter vedrørende kontrolleret gæld, men renter mv. af al gæld  altsa ogsa gæld til uafhængige langivere. Beskæring og opgørelser heraf foretages pa sambeskatningsniveau. 
De finansieringsudgifter, der omfattes af reglerne, er summen af selskabets nettofinansieringsudgifter, herunder renteudgifter og kurstab mv. Nettofinansieringsudgifter er saledes nettoafkastet af finansielle aktier og gæld, mens afkast fra driftsrelaterede aktier og passiver udeholdes. Nettofinansieringsudgifterne omfatter ikke alene afkast pa almindelig gæld, men ogsa afkast pa andre gældsbaserede finansielle instrumenter. 
Der foretages først fradragsbeskæring i henhold til reglerne om tynd kapitalisering, jf. ovenfor. Dernæst vil de resterende nettofinansieringsudgifter, der overstiger en bundgrænse pa 21,3 mio. kr., blive beskaret efter renteloftsreglen. 
Fradraget for nettofinansieringsudgifter kan i henhold til renteloftet maksimalt udgøre et beløb, der svarer til en standardrente pa p.t. 3,4 % (gælder for indkomstaret 2016) af selskabets aktiver, opgjort efter særlige regler. 
Der findes særlige regler for fremførsel af beskarne nettokurstab, og der sker ikke fradragsbeskæring, i det omfang nettofinansieringsudgifterne bestar af nettokurstab pa fordringer, som overstiger indkomstarets renteindtægter. 
6.1.3. EBIT-reglen  selskabsskattelovens § 11 C 
Safremt selskabets nettofinansieringsudgifter efter fradragsbeskæring efter tynd kapitaliseringreglen og renteloftreglen overstiger 21,3 mio. kr., kan der ske fradragsbeskæring efter EBIT-reglen. Efter denne regel reduceres de enkelte selskabers nettofinansieringsudgifter forholdsmæssigt, i det omfang det enkelte selskabs nettofinansieringsudgifter overstiger 80 % af selskabets skattepligtige indkomst før nettofinansieringsudgifter. Nettofinansieringsudgifter, der beskæres efter EBIT-reglen, fremføres til fradrag i efterfølgende ar uden tidsbegrænsning. 
5 Det skattemæssige EBIT fastlægges ved at tillægge den skattepligtige indkomst indkomstarets nettofinansieringsudgifter. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 197 18 
Private and Confidential 
6.2. Anbefalinger fra OECD og Europa-Kommissionen til indførsel af regler om rentefradragsbegrænsning 
6.2.1. OECDs anbefalinger 
OECDs Base Erosion and Profit Shifting (BEPS)-projekt er drevet af en antagelse om, at betydeligt skatteprovenu tabes pa grund af virksomheders skatteplanlægning og malrettede udhuling af den skattepligtige indkomst og/eller flytning af overskud til jurisdiktioner, hvor de er underlagt mere favorabel beskatning. OECD har identificeret en række problemstillinger og løsningsmuligheder til sikring af overensstemmelse mellem, hvor en virksomhed har sin værdiskabende aktivitet, og hvor virksomhedens overskud beskattes. 
Som en central del af BEPS-projektet har OECD udarbejdet anbefalinger til værnsregler til hindring af koncerners udhuling af skattegrundlaget i enkelte jurisdiktioner ved tilførsel af uforholdsmæssig stor gæld og følgende afholdelse af renteudgifter. Disse forslag er sammen med OECDs baggrundsanalyser præsenteret i rapporten Limiting Base Erosion Involving Interest Deductions and Other Financial Payments fra oktober 2015. 
I rapporten anbefaler OECD indførsel af regler til begrænsning af nettofinansieringsudgifter. De foreslaede regler tager udgangspunkt i indtjeningsreglen, det vil sige, hvor fradragsretten for nettofinansieringsudgifter begrænses i forhold til en andel af selskabets skattemæssige bruttofortjeneste, EBITDA (earnings before interest, depreciation and amortization). Det skattemæssige EBITDA fastlægges ved, at EBITDA beregnes ved at lægge beløbene justeret for skat for nettofinansieringsudgifter samt beløbene justeret for skat for af- og nedskrivninger til den skattepligtige indkomst. 
OECD har vurderet, at en regel, der begrænser fradrag af finansieringsudgifter som en andel af selskabets indtjening, er mest hensigtsmæssig i forhold til at sikre, at indtjeningen fra koncernens aktiviteter beskattes der, hvor aktiviteterne genererer værdi. 
En anden fordel ved en indtjeningsbaseret regel er, at den er vanskelig at omga, idet fradragsretten alene kan øges ved at generere mere indtjening i selskabet. Den væsentligste ulempe ved en indtjeningsbaseret regel er, at et selskabs indtjening og dermed fradragsret kan være ustabil og i visse tilfælde svær at forudse. Dette kan afhjælpes ved at benytte et gennemsnitligt mal for EBITDA, og at tillade fremførsel af de beskarne renteudgifter. 
Et alternativt mal for et selskabs indkomstgenererende aktivitet er værdien af selskabets aktiver, som det er tilfældet i den danske renteloftsregel. En ulempe ved denne model knytter sig til værdiansættelsen af aktiverne, herunder at det kan være administrativt vanskeligt at opgøre den handelsmæssige værdi af aktiver, der i mange tilfælde er opgjort til kostpris med fradrag af afskrivninger til brug for selskabets arsopgørelser. 
I økonomier, som er særlig afhængige af virksomheder, hvis aktiviteter kræver store investeringer i aktiver med en lang afskrivningsperiode, kan det overvejes at anvende en aktivbaseret regel, saledes at det sikres, at fradrag for udgifter til finansiering af aktiverne tillades med det samme, selvom selskabet ikke endnu har en høj indtjening. 
OECD anbefaler, at andelen af finansieringsudgifter, der kan fradrages, skal udgøre mellem 10 % og 30 % af EBITDA (det vil sige en fixed ratio regel). Ratioen skal fastsættes af det enkelte land under hensynstagen til de konkrete økonomiske og reguleringsmæssige forhold i landet, herunder finansieringsbehovet i vigtige industrier. Malet er at ramme en ratio, der tillader fradrag af koncernens eksterne nettorenteudgifter, men samtidig begrænser muligheden for fradrag af renteudgifter pa koncernintern finansiering. OECD anbefaler desuden, at reglen suppleres af en regel, der giver mulighed for at forøge andelen af fradragsberettigede finansieringsudgifter i koncernforhold, hvor forholdet mellem EBITDA og eksterne nettofinansieringsudgifter er højere end den fastsatte fixed ratio. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 198 19 
Private and Confidential 
Den anbefalede tilgang giver mulighed for indførsel af en minimumsgrænse for fradragsbeskæringen, saledes at foretagender med et lavt niveau af nettofinansieringsudgifter ikke omfattes af reglerne samt fremførsel af beskarne nettofinansieringsudgifter til fradrag i efterfølgende ar uden tidsbegrænsning6. 
En minimumsgrænse vil ekskludere sma foretagender, hvor der ikke er en væsentlig risiko for misbrug, og samtidig lette de administrative omkostninger for skattemyndighederne. Grænsen skal fastsættes i forhold til de konkrete forhold i det enkelte land. 
OECD anbefaler, at de nettofinansieringsudgifter, der omfattes af reglen, inkluderer renter pa alle typer af gæld, betalinger, der svarer til renter og udgifter til at skaffe finansiering. Det gælder bade koncerninterne og eksterne renter og betalinger, jf. dog nedenfor om kredsen af foretagender, der omfattes af reglen. OECD har oplistet en række typer af nettofinansieringsudgifter, der som minimum bør indga i definitionen af nettofinansierings- udgifter.7 Disse omfatter bl.a. afkast pa ansvarlig lanekapital og minder i stort omfang af den danske definition af nettofinansieringsudgifter, som beskrevet ovenfor. Det vil sige, at OECD ogsa afgrænser afkast pa finansielle aktiver og passiver fra afkast pa driftsrelaterede aktiver og passiver. 
Med hensyn til kredsen af foretagender, der skal omfattes af rentefradragsbegrænsningsreglen, sa anbefaler OECD som minimum, at alle foretagender, der er en del af en multinational koncern8, omfattes. 
OECD erkender, at risikoen for kunstig flytning af skattegrundlag er lavere, nar det kommer til foretagender, der ikke er en del af en multinational koncern, men at andre forhold kan gøre rentefradragsbegrænsningsregler relevante for nationale koncerner og foretagender, der ikke er en del af en koncern. 
For sa vidt angar nationale koncerner, det vil sige koncerner, der alene har foretagender i et land, kan rentefradragsbegrænsningsreglerne bidrage til at opna politiske malsætninger, herunder at undga konkurrencemæssige problemstillinger mellem multinationale og nationale koncerner, og at reducere den generelle skævvridning til fordel for fremmedfinansiering frem for egenkapitalfinansiering. 
Rentefradragsbegrænsningsreglerne kan ogsa være relevante i forhold til foretagender, der ikke er en del af en koncern (sakaldte stand alone selskaber). Disse foretagender kan være store selskaber med komplekse ejerstrukturer, der fx involverer kapitalfonde, hvor de samme investorer kontrollerer flere selskaber. 
OECD anbefaler derfor, at der ogsa indføres rentefradragsbegrænsningsregler for stand alone selskaber. 
6.2.2. Anbefalinger fra Europa-KommissionenRentefradragsbegrænsning er ligeledes en del af Europa-Kommissionens arbejde om aggressiv 
skatteplanlægning og skatteundgaelse. 
Kommissionen offentliggjorde i januar 2016 en Anti-Tax Avoidance Package, der bl.a. indeholder et forslag til et nyt Anti-Tax Avoidance Directive9. Direktivets formal er at imødega visse typer af aggressiv skatteplan- lægning og skatteundgaelse, der negativt pavirker det indre marked, med henblik pa at sikre, at selskaber kommer til at betale skat der, hvor indkomsten genereres. Til det formal foreslar Kommissionen, at der via et direktiv fastsættes et bindende minimum for værnsregler pa seks udvalgte omrader, herunder regler om rentefradragsbegrænsning. 
I medfør af direktivets artikel 4 indføres en rentefradragsbegrænsning efter en EBITDA-regel tilsvarende den af OECD foreslaede regel. Reglen betyder, at selskabers nettofinansieringsudgifter maksimalt kan fradrages med et beløb svarende til 30 % af selskabets EBITDA, dog mindst EUR 3 mio. Da direktivet fastsætter et 
6 Anbefalingen giver desuden mulighed for at fritage renter vedrørende ekstern finansiering af public benefit projects.7 OECD (2015), Limiting Base Erosion Involving Interest Deductions and Other Financial Payments. Paris: OECD, side 30. 8 Det vil sige koncerner, der har foretagender, herunder faste driftssteder, i mere et et land.9 Europa-Kommissionen (2016), Forslag til RADETS DIREKTIV om regler til bekæmpelse af metoder til skatteundgaelse, der direkte pavirker det indre markeds funktionsmade. Bruxelles: Europa-Kommissionen 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 199 20 
Private and Confidential 
minimumsniveau af beskyttelse af det indre marked, fastsættes fradragssatsen i den øverste ende af den skala, der anbefales af OECD (10 til 30 %). Medlemsstaterne kan derefter selv indføre strengere regler. 
Den foreslaede regel lægger sig saledes op af OECDs anbefalinger om en indtjeningsbaseret rentefradrags- begrænsningsregel. 
Formalet med den foreslaede regel er at bekæmpe flytning af skattegrundlag til lavere beskattede jurisdiktioner ved øget gældssætning i EU-lande ved at indføre en grænse for det rentebeløb, som skattesubjektet har ret til at fradrage i et skattear. Det ventes derfor ogsa at nedbringe tilbøjeligheden til ikke at anvende egenkapital- finansiering 
6.3. Vurdering af de færøske regler og vores anbefaling 
Den færøske skattelovgivning indeholder regler om tynd kapitalisering, der  i lighed med de danske regler i selskabsskattelovens § 11  tager sigte pa at begrænse fradrag for finansieringsudgifter pa kontrolleret gæld. 
Den færøske fiskerilov indeholder regler om, at der til ejerskabet til aktier i et selskab ogsa skal tages hensyn til ansvarlig kapital.  
Ansvarlig kapital eller ansvarlige lan forstas normalt som lan, der er efterstillet andre kreditorer. Ved en opløsning vil ansvarlige lan derfor først blive tilbagebetalt efter andre lan. I dansk skatteretlig henseende bliver ansvarlige lan som udgangspunkt behandlet som andre lan, uanset langiver patager sig en større risiko. Vi er ikke bekendt med, men formoder, at tilsvarende gør sig gældende efter færøsk skattelovgivning. 
Ved vurderingen af de færøske regler er det efter vores opfattelse væsentligt at holde sig de forskellige formal for øje. 
I forhold til skattelovgivningen er formalet med regler om begrænsning af fradragsretten for finansielle udgifter først og fremmest at beskytte den færøske skattebase mod udhuling i form af fradrag for finansielle udgifter. 
I forhold til fiskerilovgivningen forstar vi, at der er et politisk ønske om, at personer og selskaber fra udlandet ikke ma eje selskaber, der fisker i færøsk farvand. Af citatet fra kommissoriet ovenfor forstar vi, at det endvidere er et politisk ønske, at overskuddet fra færøsk fiskeri ikke blot formelt, men ogsa reelt skal tilfalder ejere, der er hjemmehørende pa Færøerne. Ud fra denne antagelse er det vores vurdering, at de gældende regler i den færøske lov indeholder muligheder for at yde lan, som bør give anledning til nøje overvejelser. 
Nogle eksempler kan anskueliggøre problemerne: 
		  Fiskeriloven indeholder ikke begrænsninger i overskudsafhængige lan, dvs. lan, hvor renter og/eller størrelsen af det beløb, der skal tilbagebetales (dvs. kursgevinster og tab) afhænger af overskuddet ved virksomheden. Man kan fx forestille sig en situation, hvor en person pa Færøerne stifter og ejer et færøsk anpartsselskab. Anpartsselskabet foretager investeringer i fiskefartøjer og finansierer dette med overskudsafhængige lan fra en udenlandsk langiver. Uanset lanet ikke er efterstillet, vil vilkarene for lanet kunne udformes saledes, at langiver reelt far udbetalt hovedparten eller hele overskuddet fra fiskeriet (og omvendt patager sig risikoen). Langiver vil formentligt kunne sikre sin investering ved pant i fartøjet, og det vil være naturligt, at langiver i vilkarene har begrænset selskabets adgang til at disponere uden om langiver. 
		  Fiskeriloven indeholder heller ikke begrænsninger i størrelsen af ikke-kontrollerede lan i forhold til egenkapitalen i selskabet. Selv om man fx forestiller sig, at det ikke er muligt at indga aftaler om overskudsafhængige lan, kan man fx forestille sig en situation, hvor en person pa Færøerne stifter og ejer et færøsk anpartsselskab med en indskudskapital pa 125.000 kr., der herefter optager et lan pa 20 mio. kr. til finansiering af fiskefartøjer til en armslængderente, der  som følge af den betydelige risiko This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 200 21 
Private and Confidential 
og lille egenkapital i selskabet  ma være høj. Langiver vil formentligt kunne sikre sin investering ved pant i fartøjet, og det vil være naturligt, at langiver i vilkarene har begrænset selskabets adgang til at disponere uden om langiver. Langiver vil ogsa her typisk kunne fa hele eller en stor del af overskuddet i form af tilbagebetaling af høje renter og kursgevinster mv. pa lanet. 
Ovenstaende er kun eksempler, men illustrerer, at en regel, som forbeholder ejendomsretten til aktier i færøske selskaber til færinger mv., næppe kan sta alene, hvis det ønskes, at overskuddet reelt skal tilfalde personer og selskaber, der er hjemmehørende pa Færøerne. 
I de ovennævnte eksempler ville de gældende færøske regler om tynd kapitalisering heller ikke begrænse den skattemæssige fradragsret for det færøske selskabs renteudgifter og kurstab, idet der er tale om lan fra en formelt set uafhængig langiver. 
Det er vanskeligt at anbefale regler, som pa en enkel made kan imødega tilfælde som de ovenfor beskrevne. 
6.3.1. Beskyttelse af skattegrundlaget 
Regler som fx de danske regler om fradragsbegrænsning i form af renteloft og/eller EBIT, eller regler, som de EBITDA-regler, der foreslas indført pa OECD og EU-plan, vil kunne imødega udhuling af skattegrundlaget. Safremt man ønsker at undga en udhuling af skattegrundlaget, kan der søges inspiration i regler af den type, der er beskrevet ovenfor. 
De danske rentefradragsbegrænsningsregler, har vist sig at være et effektivt regelsæt til hindring af udvanding at det danske skattegrundlag ved høj gældsætning i danske selskaber. Reglerne er til gengæld særdeles komplicerede og er blevet ændret flere gange siden indførslen. Retstilstanden er pa flere omrader fortsat uklar. 
I et international perspektiv er den danske renteloftregel unik. Den globale tendens gar i retning af regler, der i lighed med den danske EBIT-regel, begrænser finansieringsudgifter, der overstiger en vis andel af selskabets indtjening. Denne udvikling støttes af anbefalinger fra OECD og Europa-Kommissionen, som har foreslaet en EBITDA-regel. 
Det er imidlertid vigtigt at papege, at regler om begrænsning af fradragsretten for finansielle udgifter, er komplicerede bade for skatteyderne og for skattemyndighederne. Det er bl.a. derfor, der i de danske regler om renteloft og EBIT-reglerne er indsat en grænse pa 21,3 mio. kr., saledes at der er fuld fradragsret for finansielle udgifter indtil dette beløb. 
Endvidere bør det ogsa indga i overvejelserne, at jo flere restriktioner, der indføres, og jo mere den skatte- mæssige fradragsret begrænses, desto vanskeligere og dyrere bliver det for de færøske fiskerivirksomheder at skaffe den nødvendige finansiering. 
Det er derfor vores anbefaling, at sadanne regler kun indføres efter grundige overvejelser og kun, safremt de vurderes at være nødvendige. 
6.3.2. Hensynet til, at overskuddet (efter skat) tilfalder personer og selskaber pa Færøerne 
Regler om fradragsbegrænsning i form af renteloft og/eller EBIT/EBITDA kan som nævnt beskytte mod udhuling af skattegrundlaget. 
De nævnte regler forhindrer imidlertid ikke, at overskuddet (efter skat) reelt tilfalder personer og selskaber, som er hjemmehørende uden for Færøerne. 
Regler om begrænsning af, hvilke former for lan, der kan optages fra udlandet, er ikke sædvanlige i sma, abne økonomier. Safremt det anses som et problem, at der via udformningen af lan fra udlandet eventuelt kan føres en del af overskuddet fra fiskeri til udlandet, kan flere løsninger overvejes. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 201 22 
Private and Confidential 
Det kan f. eks. overvejes, om der bør opstilles begrænsninger for, hvilke former for lan der bør kunne ydes til personer og selskaber, som far tildelt fiskeritilladelser, saledes at man fx afskærer muligheden for at yde resultatafhængige lan, mens lan pa sædvanlige vilkar med renter, der er faste eller som følger den almindelige renteudvikling og debitors kreditværdighed mv., tillades. 
Det kan ogsa, som i den gældende fiskerilov, overvejes, om ansvarlige lan fra udlandet bør tillades. 
Man kan ogsa forestille sig en tilladelsesordning, hvor personer og selskaber, der søger om fiskeritilladelse, skal have en godkendelse af finansieringen. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 202 23 
Private and Confidential 
7. Underskudsbegrænsning 
Skatteregler, der giver selskaber mulighed for at fremføre skattemæssige underskud opstaet i et indkomstar til modregning i skattepligtig indkomst i et andet indkomstar, udspringer af et grundlæggende princip om beskatning af nettoindkomst, det vil sige indkomst efter fradrag af omkostninger. 
Da et selskabs skattepligtige nettoindkomst som udgangspunkt opgøres periodisk, typisk for en periode pa 12 maneder svarende til selskabets regnskabsar, ville fraværet af sadanne regler betyde, at et selskab ville blive beskattet af indkomst, selv om der i et tidligere indkomstar har været underskud, fx pga. afholdelse af omkostninger, som har betydning i flere indkomstar. 
Med muligheden for fremførsel af underskud udstrækkes den tidsmæssige periode, der anvendes ved opgørelse af nettoindkomst fra 12 maneder til en længere arrække eller til hele selskabets levetid. Pa den made tages der ved beskatningen højde for, at et selskabs indkomst og omkostninger ikke nødvendigvis fordeler sig ligeligt over selskabets levetid. Uden underskudfremførsel vil der være en uhensigtsmæssig skattemæssig fordel til selskaber, hvis indkomst er jævnt fordelt over selskabet levetid i forhold til selskaber med større udsving i indtjeningen. Desuden vil et selskab ofte afholde høje omkostninger i sin etableringsfase, mens indkomsten først kommer i vækst- og modningsfasen. 
Fra et rent økonomisk synspunkt burde adgang til underskudsfremførsel saledes være ubegrænset for at sikre, at et selskab ikke beskattes af en højere indkomst end selskabets nettoindkomst over dets levetid. 
Der kan imidlertid være administrative og fiskale arsager til at begrænse fremførselsadgangen. Regler, der begrænser adgangen til fremførsel af underskud omfatter bl.a. kildeartsbegrænsninger, tidsmæssige begrænsninger, begrænsninger ved insolvens og begrænsninger ved ejerskifte. Danmark har desuden indført en regel, der betyder, at selskaber maksimalt kan nedbringe deres skattepligtige indkomst over 7,8 mio. kr. med 60 %. 
7.1. Forskellige typer underskudsbegrænsning 
Vi har nedenfor beskrevet de forskellige typer af underskudsbegrænsning. 
Kildeartsbegrænsning 
Der kan argumenteres for, at de skattemæssige underskud skal kildeartsbegrænses, saledes at underskud genereret fra en bestemt aktivitet eller aktiv alene kan modregnes i indkomst fra samme aktivitet eller aktiv. Dette kan f. eks. være tilfældet, hvis en bestemt type af indkomst beskattes lempeligt, fx aktieavance eller ejendomsavance. En sadan begrænsning vil dog typisk være mest relevant i forhold til personer, da et selskabs indkomst oftest beskattes samlet uafhængigt af type. Visse lande har dog en opdeling i kategorier af underskud fra henholdsvist driftsaktiviteter og finansielle aktiviteter.10 
Tidsmæssig begrænsning 
Der kan være fiskale og administrative argumenter for at begrænse den tidsmæssige periode, over hvilken skattemæssige underskud kan fremføres. Fra et administrativt synspunkt vil en tidsbegrænsning have den fordel, at oplysninger om underskud ikke skal opbevares uendeligt. Der kan desuden argumenteres for, at der ikke er behov for tidsubegrænset underskudsfremførsel, da underskudsgivende selskaber ikke kan overleve uendeligt. 
Som nævnt ovenfor giver det fra et rent økonomisk synspunkt imidlertid mening, at lade underskudsfrem- førslen gælde i hele selskabets levetid. Det vil især komme investerings- og forskningstunge virksomheder til 
10 Se bl.a. Storbritanniens regler om Net Operating Losses. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 203 24 
Private and Confidential 
gode, da virksomheder, som har store underskud i de først ar af virksomhedens levetid, kan udnytte underskuddene i flere ar. 
I Danmark blev tidsbegrænsningen pa underskudfremførsel ophævet i 2002 netop med det formal at forbedre virksomhederne konkurrenceevne og skabe grundlag for øget vækst og beskæftigelse. Endvidere havde det i praksis vist sig at være vanskeligt at dæmme op for, at selskaberne fornyede de skattemæssige underskud ved (delvist skattemæssigt begrundede) omstruktureringer. 
Underskudsbegrænsning ved insolvens og eftergivelse 
En række lande, herunder Færøerne11 og Danmark12, har regler vedrørende underskudsbegrænsning ved insolvens, konkurs og gældsnedsættelse m.m. Rationalet bag underskudsbegrænsningen er, at skatteyderen fra et økonomisk synspunkt ikke lider et tab, da den til tabet tilknyttede gæld eftergives eller nedsættes. Et andet argument er, at selskabets kreditorer ofte har fradrag for tabet og ubegrænset underskudsfremførsel ville saledes kunne medføre dobbeltfradrag. 
Underskudsbegrænsning ved ejerskifte 
En række lande har desuden regler, der begrænser adgangen til underskudsfremførsel i tilfælde, hvor selskabet skifter ejere. Disse er regler er indført fra et anti-misbrugsperspektiv for at hindre, at underskudsselskaber handles med det formal at udnytte et skattemæssigt underskud til nedbringelse af skattepligtig indkomst, som intet har med det underskudsgivende selskab eller dette selskabs aktivitet at gøre. 
I Danmark sker der underskudsbegrænsning, nar mere end 50 % af kapitalen eller stemmerettighederne i et selskab ved indkomstarets udløb ejes af andre kapitalejere end ved begyndelsen af indkomstar, hvor det skattemæssige underskud er opstaet. Begrænsningen af retten til at fremføre underskud omfatter kun nettokapitalindtægter med tillæg af indkomst fra udlejning af afskrivningsberettigede driftsmidler og skibe13. Nettokapitalindtægter bestar af renter, skattepligtige gevinster og tab pa gæld og fordringer samt værdipapirer, skattepligtig udbytter og visse provisioner.14 
Derudover kan underskudsfremførsel efter de danske regler ikke ske, hvis selskabet pa aftaletidspunktet for overdragelse af kapitalandele eller aftaler om ændring af raden over stemmeværdien i det væsentlige er uden økonomisk risiko ved erhvervsmæssig aktivitet15, dvs. et tomt selskab. 
Formalet med reglerne er at forhindre, at passive investorer opkøber et underskudsselskab alene for at udnytte underskuddet til at gøre afkast fra finansielle aktiver, som indskydes i selskabet, skattefrie, indtil underskuddet er brugt. Reglerne blev i Danmark indført pa baggrund af en række offentlige sager om handel med under- skudsselskaber og sakaldt selskabstømning16 i 1990erne. 
De danske regler omfatter dog ogsa tilfælde, hvor ejerskiftet alene er kommercielt motiveret og saledes ikke har skatteundgaelse som formal. 
11 Lagtingslov nr. 86 fra 1. september 1983 om landsskat og kommuneskat (skatteloven) § 33, stk. 1, litra 5 (b) 12 Selskabsskatteloven §§ 12 A-12C13 Selskabsskatteloven § 12 D, stk. 114 Selskabsskatteloven § 12 D, stk. 3 
15 Ved selskaber, der i det væsentlige er uden økonomisk risiko ved erhvervsmæssig aktivitet, forstas selskaber, hvor den erhvervsmæssige aktivitet er ophørt, eller hvor den erhvervsmæssige aktivitet i selskabet er ubetydelig. Formuleringen kan dog ogsa omfatte selskaber, hvor der pa aftaletidspunktet for overdragelse af kapitalandele nok findes en ikke uvæsentlig erhvervsmæssig aktivitet i selskabet, men hvor der pa dette tidspunkt er indgaet en bindende aftale om mulighed for afhændelse af den erhvervsmæssige aktivitet. Det skyldes et ønske om at imødega omgaelsesmuligheder. 
16 Selskaber, som havde en stor kontantbeholdning og en stor skattebyrde, og hvis virksomhed ofte var solgt, blev overdraget til købere, der tog kontanterne ud af selskabet uden at betale den skat, som selskabet skyldte. Selskabstømning medførte et tab for staten pa ca. 2 mia. kr. Mange købere af sadanne selskaber blev tiltalt eller dømt for skyldnersvig. Sælgerne kunne straffes, hvis de vidste eller burde vide, at køberen ikke ville betale skatten. Sælgerne og deres radgivere, banker mv. blev endvidere erstatningsansvarlige over for staten for de mistede skatteindtægter. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 204 25 
Private and Confidential 
Der kan argumenteres for, at oparbejdede skattemæssige underskud er et aktiv, som selskabet burde have ret til at sælge. Det skattemæssige underskud vil jo typisk være et resultat af selskabets aktiviteter og afholdte omkostninger, som kan siges at have en værdi. Muligheden for handel med skattemæssige underskud ville saledes gøre det mere attraktivt/mindre risikofyldt at starte ny virksomhed og ville kunne betragtes, som et skattemæssigt incitament til iværksætteri. 
Den danske 60/40-regel 
Som nævnt indledningsvist, har Danmark indført en regel, der betyder, at selskaber maksimalt kan nedbringe deres skattepligtige indkomst over 7,85 mio. kr. (2016) med 60 %17. Det vil sige at selskaber, der har skattepligtig indkomst pa mere en 7,85 mio. kr. i et indkomstar, vil komme til at betale skat uanset størrelsen af selskabets fremførbare skattemæssige underskud. 
Reglen blev indført i 201218 pa baggrund af den daværende regerings ønske om at styrke indsatsen mod sakaldte nulskatteselskaber. Fra et politisk synspunkt var der et ønske om at sikre, at særligt multinationale og store danske selskaber betaler skat i Danmark, selvom de har oparbejdet store skattemæssige underskud. 
Underskuddene kan fortsat fremføres ubegrænset, og selskaber risikerer saledes ikke at fa beskaret underskud. Reglen medfører imidlertid en likviditetsbelastning for selskaberne, idet selskaberne skal betale skat tidligere end før reglens indførsel. Tilsvarende medfører reglen en rentefordel for staten. 
Reglen kan saledes anses som en slags ekstraskat for selskaber, der har skattepligtig indkomst pa mere end 7,85 mio. kr. og har ligeledes medført en øget administrativ byrde for disse selskaber. I sambeskatningsforhold anvendes reglen samlet for de sambeskattede selskaber, og grænsen pa de 7,85 mio. kr. gælder for sambeskatningsindkomsten, det vil sige summen af de sambeskattede selskabers skattepligtige indkomst før modregning af underskud. 
Øvrige underskudsfremførselsregler 
Med hensyn til underskudsfremførselsregler, der er til fordel for selskaber, bemærker vi, at visse lande giver mulighed for at udnytte skattemæssige underskud mellem koncernforbundne selskaber. Det gælder bl.a. i Danmark, hvor underskud under visse begrænsninger kan udnyttes i sambeskatningen og i Sverige, hvor underskud i et koncernselskab kan udnyttes i et overskudsgivende koncernselskab ved fradrags- berettigede/skattepligtige koncerntilskud. 
Vi bemærker desuden, at visse lande giver adgang til modregne underskud opstaet i et indkomstar i tidligere indkomstars skattepligtige indkomst, sakaldt tax loss carryback. Fra et økonomisk synspunkt giver en sadan regel mening i forhold til princippet om beskatning af et selskabs livscyklusnettoindkomst. Fra et fiskalt og administrativt synspunkt giver en sadan mulighed dog en række udfordringer, da det er vanskeligt at budgettere med krav fra skatteydere om tilbagebetaling af en skat, der vedrører tidligere indkomstar. 
7.2. Problem og forslag til løsning 
Problemstillingen om skattemæssige underskud er en problemstilling, som alene knytter sig til beskatningen af virksomhederne og Færøernes skatteprovenu. 
Eventuelle begrænsninger i adgangen til at overføre skattemæssige underskud er en generel problemstilling og ikke en problemstilling, som særligt knytter sig til fiskerierhvervet. Det bør derfor nøje overvejes, om der er behov for særlige begrænsninger i adgangen til at udnytte skattemæssige underskud i forhold til et erhverv. 
Det giver internationalt set anledning til betydelig diskussion om, og i hvilket omfang, det bør tillades at fremføre skattemæssige underskud. 
17 Selskabsskatteloven § 12, stk. 2.18 Se Lovforslag L173 af 25. april 2012 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 205 26 
Private and Confidential 
Skattelovens § 33, stk. 5, giver mulighed for tidsubegrænset fremførsel af skattemæssige underskud. Bestemmelsen indeholder begrænsninger af adgangen til at udnytte tidligere indkomstars skattemæssige underskud ved akkord, eftergivelse af gæld, konkurs mv. Derimod indeholder bestemmelsen ikke begrænsninger i adgangen til at fremføre skattemæssige underskud ved overdragelse af selskaber med skattemæssige underskud (underskudsselskaber). 
Begrænsninger i adgangen til at fremføre skattemæssige underskud vil alt andet lige føre til, at incitamenterne til at investere i nye virksomheder og udvidelse af eksisterende formindskes. Erfaringen fra bl.a. de tidligere danske skatteregler er, at det kræver ret robuste værnsregler, hvis man i praksis skal undga omstruktureringer og anden form for skatteplanlægning, som reelt kan opretholde en aremalsbegrænsning (fx 5 ar). 
En regel som den danske 60/40-regel har uheldige og til dels vilkarlige skattemæssige konsekvenser for virksomhederne. 
Vi anbefaler, at der ved vurderingen af, om der bør indføres særlige værn om skattemæssige underskud i tilknytning til en fiskerireform, fokuseres pa, i hvilket omfang det bør være muligt at modregne et skattemæssigt underskud med overskud fra fiskeri. Den liberale adgang til at fremføre skattemæssige underskud, som fx er opstaet i et selskab, uanset der sker ejerskifte af ejerne i selskabet, kan eventuelt føre til, at overskud fra fiskerivirksomhed reelt ikke beskattes som følge af det fremførte skattemæssige underskud. 
Hvis dette anses som et problem (hvilket i høj grad er en politisk og skattepolitisk problemstilling), kan flere mulige værnsregler overvejes: 
		  Det kan overvejes, om det bør indføres værn mod at udnytte skattemæssige underskud i selskaber, som har skiftet aktionærkreds (dvs. værn ved handels med underskudsselskaber). 
		  Det kan overvejes, om underskud, som er opstaet uden for fiskeri, bør kunne fradrages i overskud fra fiskeri. Forinden indførsel af sadanne regler bør man undersøge det mulige problems omfang. Safremt der kun i meget begrænset omfang findes selskaber med fremførselsberettigede underskud, vil dette saledes tale imod at indføre regler herom. 
This report is solely for the use and benefit of Fiskimálaráðið and should not be relied upon by any other part. Overvejelser om værnsregler - Fiskerireform 
PwC 206 27 
207 

Fylgiskjal 5 
Hoyringsskriv peningastovnana, til upprit til nýggja fiskivinnuskipan, apríl 2016 
í teimum 5 nýggju leistunum, sum nevndin hevur lagt fyri peningastovnarnar, eru fleiri nuancur, sum kunnu gera fíggingarmøguleikar bæði betri og verri. Tíðin ein íleggjari í- og fíggjari av einari ætlan hava sum grundarlag, er ein avgerandi faktorur. Stutt rættindi eru tískil tyngri at gera íløgu í og fíggja enn long, og rættindi, sum ein annar eigur aftur um x ár, eru eisini tyngri at gera íløgu í og fíggja enn rættindi sum íleggjarin eigur permanent, og sum ein fíggjari kundi fingið veð í. 
Innanfyri hesar bólkingar eru aftur fleiri nuancur, t.d. um stutt tíð merkir 5 ella 10 ár ella nakað annað, um long tíð merkir 10 ella 15 ár ella nakað annað, o.s.fr. 
Tíðin er helst mest avgerandi faktorurin fyri fígging- og treytum, og afturgjaldsevnum, tí sveiggini sum eru í einari vinnu kunnu verri absorberast við styttri enn við longri rættindum. Helst kann sigast  við nøkulunda vissu  at fiskiveiða t.d. sæð yvir eitt 10-ára skeið, hevur bæði goð ár, rímilig ár og vánalig ár. 
Hevur tú so keypt rættindi í 10 ár, fíggjað við 10 ára láni, har 3 ár eru vánalig og ikki forrenta skuldina, so hevur tú bara 7 ár at gjalda skuldina í, innan rættindini fella aftur til landið. Tað krevur at hini 7 árini helst eru langt yvir meðal, sum helst er ógvuliga óvist. Tí er ikki óhugsandi, at peningastovnar í slíkum scenarii leggja upp fyri at vánalig ár vera, soleiðis at fígging av 10-ára rættindum skulu vera afturgoldin skjótari enn eftir 10 árum. 
Evnini at gjalda lán aftur innanfyri avtalaðað tíðarskeiðið eru helst mest avgerandi grundarlagið fyri fígging, og EBITDA, ella úrslit innan avskrivingar ( avdráttir ), rentur og skatt, inngongur sum tað berandi í hesari metingVanligt er, at peningastovnar ikki veita stórri lán enn x ferðir EBITDA. 
í viðlagda arkið er skuld/EBITDA faktorurin tikin skematiskt við, men her eru so nógvar nuancur, at hetta skal takast við fyrivarni, og er bert tikin við fyri at lýsa eina metta gongd, men verður ikki vektað í mun til aðrar faktorar. 
Er eitt stórt EBITDA, og væl yvir tað kravda, so kundi hugsast at kravið til eginfígging bleiv minni, tí sjálvur raksturin bar ætlanina. Men her kemur trupulleikin at meta um nýggjar aktørar, har EBITDA bert er á einari rakstrarætlan, og ikki enn hevur prógvað seg. Tá vil kravið um eginfígging altíð verða stórri enn har talan er um feløg sum eru í rakstri, og sum longu hava eitt EBITDA, og bert skulu gera eina íløgu afturat. 
Fígging av aktivum/rættindumSum longu lýst, eru evnini at afturgjalda lán tað sum vigar tyngst í meting av fíggingarmøguleikum. 
Styttri tíð = stórri óvissa = tyngri fíggingarmøguleikar og íløguhugur = hægri renta og stórri eginfígging 
Styttri tíð = stórri krav til EBITDA ella minni fígging = stórri eginfígging 
208 
Síða 1 av 3 
Ætlanir eru tó ongantíð nágreinilig vísind, og tískil er eitt høvðuðsprincipp hjá fíggingarstovnum, at tikið verður veð í tí sum skal fíggjast. Hetta hevur ikki borið til í fiskivinnu higartil, tá hugsað verður um dagar og rættindi, og tískil er fígging til føroysku fiskivinnuna á sjógvi grundað á fígging av- og veð í skipum burturav. Tó hevur siðvenja verið, at fiskidagar og rættindi hoyra til skipið, um skipið verður kravt á tvang, og hevur tað skapt eitt ávíst grundarlag fyri fígging sæð í mun til tíðina. Men fíggingar til skip aftaná at loyvi blivu uppsøgd til 31.12.2017, hava bert verið sporadiskar, og í stórstan mun grundað á sterk feløg og/ella internationalt umsetilig skip, sum kunnu umvekslast til pening. 
í skipan, har rættindi altíð skulu aftur til landið aftaná x ár, verður hugtakið veð eliminerað, tí veðhavari ongantíð kann hugsast at fáa betri rætt enn landið (eigarin). 
Peningastovnarnir leggja sostatt dent á, at tað sum vit fíggja kann latast peningastovnunum sum trygd. At peningastovnar fíggja eitt aktiv, sum er ogn hjá 3. manni, og fellur aftur til hansara aftaná x ár, uttan at peningastovnurin kann verja síni áhugamál, er helst ókent. 
Samanumtikið 
Onki kann við vissu sigast um møguleikarnar at draga at sær íleggjarar og fígging til ymsu leistirnar. Her vil ein nærri útgreining verða neyðug, og hugsast kann bæði at onkur leistur  tá avtornar  als ikki er fíggingarbarur, ella kann verða fíggingarbarur í minni ella stórri mun. 
Okkara viðmerkingar eru tí generellar, og hava tikið útgangsstøði í, at allur fiskiskapur skal leggjast undir ymsu leistirnar. Vit hava ikki mett um x% av toski, makreli etc. 
Stutt kunnu leistirnir skitserast soleiðis: 
	1.	Núverandi, er í hesum høpi tað neutrala útgangsstøði 
	2.	Eginkvotur + tilfeingsigjald, verður í mun verandi skipan mett at hava nærum óbroyttar fíggingarmøguleikar og treytir í mun til verandi, og at skapa minst óvissu 
	3.	Uppboðssøla  stutt, verður í mun til í dag mett at hava stórstu óvissu, og at hava væl verri fíggingarmøguleikar og treytir, og væl stórri eginpeningskrav 
	4.	Uppboðssøla  long + forkeypsrætt, verður í mun til verandi skipan mett at hava nakað stórri óvissu og nakað verri fíggingarmøguleikar og størri krav til egnfígging 
	5.	Almenn útbjóðing, verður í mun til verandi skipan mett at hava nakað stórri óvissu og nakað verri fíggingarmøguleikar og størri krav til egnfígging 
	6.	útlutingarskipan, verður í mun til verandi skipan mett at hava nakað stórri óvissu og nakað verri fíggingarmøguleikar og størri krav til egnfígging Síða 2 av 3 209 
Styttri tíð og uttan veð = í mestan mun bert fígging til verandi aktørar, sum hava sterkan solvens og/ella kunnu veita umsetliga trygd = trupult hjá nýggjum aktørum 
Longri tíð og við veð = rúmari møgulekar fyri fígging = men virðið av veðnum minkar við árunum = og lánini mugu tískil helst hava væl styttri afturgjaldstíð enn loyvini eru galdandi = setir stór krøv til raksturin og styrkina hjá íleggjaranum 
Hjálagda ark vísir tískil eina gongd ( tendens ) sum vit meta ymsu leistirnir leggja upp til. Vit siga tó í roynd og veru onki beinleiðis um fíggingarmøguleikarnar í øllum nuancum, sum framløgdu leistirnir helst innihalda og leggja upp til í verandi líki. 
210 
Síða 3 av 3 
211 
Núverandi vegleiðandi kreditt ásetingar 
Verandi skipan 
Eginkvotur + tilfeingissgjald *) 
Uppboðssøla stutt 
Uppboðssøla long + forkeypsrætt 
Almenn útbjóðing 
útlutingarskipan **) 
Krav til eginfígging 
verandi aktørar verandi aktørar hava ofta ein 
nýggir aktørar hægri krav til eginfígging um ongin 
verandi aktørar *) skattur sum í dag 
nýggir aktørar nakað hægri væl hægri 
verandi aktørar hægri: tó treytað av 
nýggir aktørar munandi hægri 
verandi aktørar nakað hægri 
nýggir aktørar væl hægri 
verandi aktørar hægri 
nýggir aktørar væl hægri 
verandi aktørar helst hægri 
nýggir aktørar helst munandi hægri 
Krav til gjaldføri Skuld/EBITDA 
Ynski er altíð um, at umsetningsaktiv eru størri enn stuttfreistað skuld 
sum verandi aktørar sum verandi aktørar 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstnakaðhægri 
nakað hægri nakað hægri 
hægri: skal kunna stutttíðar- gjalda íløguna. 
munandi hægri munandi lægri 
sum í dag sum í dag 
hægri sum í dag 
sum í dag møguliga lægri 
hægri møguliga lægri 
helst hægri møguliga lægri 
væl hægri møguliga lægri 
Krav til gjaldførisávirkan frá rakstri í mun til skuld, 
Renta 
verður ásett eftir fíggjarligari styrki, rakstrarútliti, kunnleika til vinnuna etc. 
kann verða hægri enn hjá verandi aktørum, tí fíggjarliga styrkin, kunnleikin etc. er lægri 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstnakaðhægri 
hægri hægri 
hægri: men um íløgan rúmast innanfyri ein verandi góðan solvens, gott gjaldføri etc. kanska tann sama 
munandi hægri 
nakað hægri 
hægri 
nakað hægri 
væl hægri 
hægri 
væl hægri 
Solvenskrav 
Skal ein kundi kunna metast sum, sterkur kundi, má roknast við at reellur solvensur má vera í minsta lagi x %. Fleiri nuancur kunnu vera 
kann verða hægri enn hjá verandi aktørum, grundað á at fíggjarliga styrkin, kunnleikin etc. er lægri 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstnakaðhægri 
hægri hægri 
sum í dag 
munandi hægri 
sum í dag 
helst hægri 
sum í dag 
sum í dag 
helst hægri 
væl hægri 
ávísan eginpening(solvens)sum vil innganga í nýggjar ætlanir. Herútyvir eru altíð krøv til eginfígging. 
eginpeningur er har frammanundan 
*)kilogjald helstnakaðhægri 
eginpeningi frammanundan 
Sum tummilfingurregul - sum kann hava fleiri nuancur - er ofta ynskiligt at skuldin í mesta lagi er 5 ferðir EBITDA 
*)skattur sumídag *)kilogjald helstsumídag 
sum í dagkanska sum í dag 
væl lægri 
í vektingum 
*) munurin byggir á eina meting av. at tekur man kilogjald, so minkar gjaldføri sum fyritøkan hevurtil aðrar skyldur. Tekur man skat, so er tað av yvirskoti 
123456 
í verandi skipan eru sterkir aktørar og veikir aktørar, og onkrir bólkar sum leingi hava havt vánaligan til hampuligan fiskiskap. 
nærum óbroyttir fíggingarmøguleikar- og treytirstórri óvissa, nakað minni fígging og nakað størri krav til eginfígging væl stórri óvissa, væl minni fígging og væl størri krav til eginfígging 
**) 
avgerandi er hvat man bindur seg at gjalda 
Fylgiskjal 6 
Evni: 
Burðardyggar stovnar  týdning fyri vinnuna 
Inngangur 
Egil Olsen limur í nevndini, sum er sett at gera tilmæli um nýggja fiskivinnuskipan eftir 2018, hevur heitt á okkum, um at gera lýsing av hvønn týdning tað hevði havt fyri vinnuna á sjógvi og landi, um fiskastovnarnir við Føroyar vórðu lívfrøðiliga væl fyri, og veiðan eftir høvuðsfiskasløgunum toski, hýsu og upsa var burðardygg. 
Burðardygg veiða fyri hesi fiskasløg er sett til 
25.000 tons av toski 15.000 tons av hýsu 40.000 tons av upsa 
sum søguliga hevur víst seg at verða tann veiða, sum hesir stovnar kunnu bera undir vanligum umstøðum. 
Lýsingin tekur støði í hesum høvuðstættum: 
		-  ávirkan á skipini í bólki 2 og 3 undir fiskidagaskipanini 
		-  Týdning fyri møguleikan at endurnýggja flotan 
		-  Týdning fyri flakavinnuna Fyritreytir Greiningin hjá okkum tekur støði í roknskapargreining, sum vit á hvørjum ári gera fyri fiskiflotan og fyri flakavinnuna. Støðið er tikið í tølunum fyri 2014, sum eru nýggjastu roknskapartølini fyri samlaða flotan, sum vit hava. Viðvíkjandi veiðumongdum eru tølini fingin frá FVE.Ein onnur týðandi fyritreyt í hesi greining er veiðan eftir øðrum fiskasløgum, ið er óbroytt. Veiðunøgdir og veiðuvirði 2014 Talvan niðanfyri vísir veiðuna eftir nevndu fiskasløgum undir Føroyum í 2014 eins miðal avreiðingarprísur fyri nevndu fiskasløg er vístur. 
Tað hevur verið ført fram at um botnfiskastovnarnir við Føroyar fingu frið fyri veiðu í 2 ár vildi hetta verið nóg mikið at fingið hesar á burðardygt støði. í longd av hesum hevur Egil eisini heitt á okkum um at lýsa hvørja ávirkan tað vildi havt á vinnuna um øll veiða eftir botnfiskasløgunum var steðga í 2 ár. Ein sovorðin veiðusteðgur vildi havt ávirkan á nógv ymisk viðurskifti í samfelagnum. Okkara lýsing tekur bert støðið í 
beinleiðis týdningini fyri vinnuna t.e. flotan og flakavinnuna. 
212 
Síða 1 
Veiða 2014 
Toskur Hýsa Upsi 
Mongd 
6.800 
2.914 21.713 
Miðalprísur 
14,15 14,13 8,06 
Sum sæst og sum eisini er kunnugt er veiðan langt undir tað, sum verður mett møguligt, um stovnarnir eru á burðardyggum støði. 
Við fyritreyt av, at meirveiðan við burðardyggum stovnum fekk sama miðalprís, sum staðfesta veiðan í 2014, hevði hetta givið eitt meir avreiðingarvirði á ca. 575 mió.kr., sum kann sundurgreinast sum víst niðanfyri. 
Við einum miðal samlaðum hýruprosenti á 37,5% hevði hetta givið ca. 215 mió.kr. meira útgoldið í hýrum. 
ávirkan á bólk 2 og 3 av burðardyggum stovnum 
Fyri at lýsa týdningin fyri flotan er tikið støði í rakstrartølunum fyri skipini í bólki 2 og 3. Ein meirveiða vil sjálvandi hava týdning fyri restina av botnfiskaflotanum eisini, men henda er ikki lýst her, tá vit ikki hava samlað roknskapartøl fyri henda partin av flotanum. 
Niðanfyri er víst, hvussu stóran part av veiðuni skip í bólki 2 og 3 veiddu av nevndu fiskasløgum í 2014: 
Um sama býti verður brúkt fyri meirveiðuna, gevur hetta nøgdirnar, sum vístar niðanfyri: 
Sum sæst hevði samlaða veiðunøgdin hjá hesum bólkum verið økt við næstan 31.000 tonsum, 22.000 tons fyri bólk 2 og 9.000 tons fyri bólk 3. 
Við støði í roknskapartølunum, sum vit hava fyri flotan fyri 2014, hava vit hugt eftir hvønn týdning tað hevði havt, um møguligt var at veiða umrøddu nøgdirnar av toski, hýsu og upsa. 
Meirveiða við burðardyggum stovnum 
Toskur Hýsa Upsi Samlað 
Mongd Miðalprísur 
18.200 14,15 12.086 14,13 18.287 8,06 48.574 11,85 
Virði 
257.619 170.731 147.326 575.676 
Býti í % 
Toskur Hýsa Upsi 
Bólkur 2 
17,3% 11,4% 95,1% 
Bólkur 3 
29,6% 29,8% 0,4% 
Býti í tons Bólkur 2 
Toskur 3.141 Hýsa 1.376 Upsi 17.393 Samlað 21.910 
Bólkur 3 
5.395 3.601 74 9.070 
213 
Síða 2 
Bólkur 3 
Tølini fyri bólk 3 eru víst niðanfyri 
Broyting 
Línuskip 
Tal av skipum 
Almennur 
úrslit áðr. avskr. og rentur(EBITDA) 11.374 
Viðvíkjandi fyritreytum fyri okkara útrokningum eru hesar í høvðusheitum vístar omanfyri. Annars kann stutt sigast um hesar, at sum grundleggjandi fyritreyt er tann, at meirveiðan av nevndu fiskasløgum kemur afturat verandi veiðu. 
Við hesum fyritreytum sæst, at sølan hjá bólki 3 hevði hækkað við ca. 139 mió.kr. Um hugt verður eftir gongdini í EBITDA sæst, at hetta økist frá ca. 11,4 mió.kr. til ca. 82,3 mió.kr. Pr. skip er talan um eina øking á ca. 5,5 mió.kr. frá 0,9 mió.kr til 6,3 mió.kr. 
2014 
13 13 
82.330 875 6.333 
2014 
Burðardyggir roknskapur stovnar 
Nettosøla 154.488Rakstrarkostnaður -64.560 -64.560 
139.292 
139.292 
-68.336 
70.956 5.458 
9.070 3 698 1 0 46 
293.780 
Bruttoúrslit 89.928 
229.220 
Starvsfólkakostnaður -78.554 -146.890 
EBITDA pr. skip 
Lyklatøl rakstur 
Tons íaltMiðalveiða pr. dagMiðalveiða pr. skipMiðalprísur 12,18 Dagar á fiskileið (mynstring) 3.020 Søla pr. dag (tkr.) 51 
12.685 21.755 4,20 7,20 
976 
1.673 13,50 3.020 
97 
Fyritreytir Broyting 
VeiðutrýstVariabul kostnaður Hýru- og starvsfólk í % Toskaprísur HýsuprísurUpsaprísurToskur av økingHýsa av økingUpsi av øking 
0% 90% 50% 0% 0% 0% 29,6% 29,8% 0,4% 
214 
Síða 3 
í útrokningini omanfyri er sett sum fyritreyt, at veiðutrýstið/orkan er óbroytt. Um hugt verður eftir hvørja ávirkan broytingin av veiðutrýstinum hevur á EBITDA, so er hetta víst niðanfyri í broyting +/- 10% 
Sum sæst økist EBITDA við ca. 1,2 mió.kr. pr. skip, um veiðutrýstið/orkan lækkar við 10%, meðan ein øking á 10% minkar EBITDA við ca. 1,0 mió.kr. pr. skip. 
Bólkur 2 
Veiðutrýst 
EBITDA samlað EBITA pr. skip 
10% 
76.520 5.351 
-10% 
88.140 7.533 
Partrolarar + lemmatrolarar Tal av skipum 
Almennur Burðardyggirroknskapur stovnar Broyting 
2014 2014 
30 30 
í. t.kr. 
Nettosøla 425.430Annar kostnaður -239.696 -239.696 0 
617.177 191.747 
Bruttoúrslit 185.734 
377.481 191.747 
Starvsfólkakostnaður -170.932 -231.441 -60.509 
úrslit áðr. avskr. og rentur(EBITDA) 14.802 EBITDA pr. skip 493 
Lyklatøl rakstur 
Tons íalt 68.362 Miðalprísur 6,22 
146.039 131.237 4.868 4.375 
Miðalveiða pr. dag Miðalveiða pr. skipDagar á fiskileið (mynstring) Søla pr. dag (tkr.) 
90.272 21.910 6,84 0,61 11,83 2,87 2.279 3.009 730 7.630 7.630 0 56 81 25 
8,96 
215 
Síða 4 
Fyritreytir 
VeiðutrýstVariabul kostnaður Hýru- og starvsfólk í % Toskaprísur HýsuprísurUpsaprísurToskur av økingHýsa av økingUpsi av øking 
90% 
38% 
0% 
0% 
0% 
17,3% 
Fyritreyt viðvíkjandi verandi veiðu eru tær somu, sum fyri bólk 3, tvs. at verandi veiða broytist ikki av øktu veiðuni orsakað av burðardyggari veiðu. 
Við hesum fyritreytum sæst, at sølan hjá bólki 3 hevði hækkað við ca. 192 mió.kr. Um hugt verður eftir gongdini í EBITDA sæst, at hetta økist frá ca. 14,8 mió.kr. til ca. 146,0 mió.kr. Pr. skip er talan um eina øking á ca. 4,4 mió.kr. frá 0,5 mió.kr. til 4,9 mió.kr. 
í útrokningini omanfyri er sett sum fyritreyt, at veiðutrýstið/orkan er óbroytt. Um hugt verður eftir hvørja ávirkan broyting av veiðutrýstinum hevur á EBITDA, so er hetta víst niðanfyri í broyting +/- 10% 
Sum sæst økist EBITDA við ca. 1,3 mió.kr. pr. skip, um veiðutrýstið/orkan lækkar við 10%, meðan ein øking á 10% minkar EBITDA við ca. 1,2 mó.kr. pr. skip. 
Møguleikar fyri endurnýgging 
Eitt sum mangan er frammi í sambandi við botnfiskaflotan, sum fiskar við Føroyar, er vantandi endurnýggingin av fiskiflotanum, sum manglandi lønsemi í rakstrinum hevur havt við sær. Við støði í okkara útrokningum fyri flotan við burðardyggum stovnum, hava vit hugt eftir hesum møguleika. 
Broyting 
0% 
11,4% 
95,1% 
Veiðutrýst 
EBITDA samlað EBITA pr. skip 
10% 
124.467 3.772 
-10% 
167.612 6.208 
216 
Síða 5 
Fyritreytirnar eru vístar niðanfyri: 
Bólkur Møguleikar fyri endurnýggjan 2 
íløgukostnaður 42.500 
Bólkur 3 
47.500 
14.250 33.250 
15 
40% 19.000 1.900 
6.333 
1.636 1.710 
2.987 1.087 
Fígging 
Eginfígging 30% Lánfígging 70% 
12.750 29.750 
Skattaprosent 
Krav til avkast 
Eginfígging Lánfígging Miðalavkast 
18% 
12,00% 6,00% 7,04% 
Brúkstíð 15 
Scrapvirði 40% 
Scrapvirði í DKK 
árlig avskriving/ávdráttur EBITDA, burðardyggur stovnur 
Renta lánfígging eftir skatt Renta eginfígging 
Eftir til niðurgjaldingNiðurgjalding - avskriving (tilfeingisrenta?) 
17.000 
1.700 4.868 
1.464 1.530 
1.874 174 
í talvuni omanfyri er hugt eftir hvørjar møguleikar eru fyri endurnýgging av flotanum í bólki 2 og 3 við teimum EBITDA pr. skip, sum greining okkara hevur víst at veiða við burðardyggum stovnum hevur við sær. 
Viðvíkjandi íløgukostnaðinum á 45 og 50 mió.kr. er hetta kostnaður, sum vit hava fingið upplýst við fyrispurningum til verandi aktørar í ávikavist bólki 2 og 3. 
Viðvíkjandi býtinum á 30% eginfígging og 70% lánfígging byggir hetta býtið á okkara kunnleika til hesi viðurskifti og tey krøv, sum fíggingarstovnar seta undir núverandi skipan. Avkastkravið til lán- og eginfígging er eisini ein meting við útgangsstøði í okkara kunnleika til hesi viðurskifti, eins og metta scrapvirði eisini er ein meting. 
P/F skatt hava vit sett óbroyttan til 18%. 
Okkara útrokningar vísa, at raksturin í bólki 2 og 3 kann bera íløgur í nýggjari vinnutól, um stovnarnir koma uppá burðardygt fyri tey mest týðandi fiskasløgini tosk, hýsu og upsa. 
217 
Síða 6 
útrokningarnar vísa, at úrslitið gerst betri fyri bólk 3 enn bólk 2, hetta skal síggjast, at veiðan eftir toski og hýsu økist lutfalsliga mest, og hesi fiskasløg hava størst týdning fyri skipini í bólki 3. 
ávirkan á flakavinnuna á landi 
Fyri at lýsa ávikanina á flakavinnuna á landi hava vit tikið støðið í teirri roknskapargreining, sum vit hava gjørt fyri hesa vinnu árini 2010  2014. Talan er um greining umfatandi 7  8 flakavirkir, sum hava virkað millum 60  80% av virkaðu ráfiskamongdini í tíðarskeiðnum. 
Niðanfyri er víst miðal tøl fyri høvðustølini í hesi greining. 
Miðal rávørunøgd Miðal framleiðsluvirði 
Framleiðsluvirði pr. kg. ráfiskMiðal útreiðslur rávørur og hjálpitilfar 
Rávøru og hjálpitilfar í % Annar kostnaður 
Annar kostnaður í % Miðal starvsfólkakostnaður Starvsfólkakostnaður í % 
Miðal 
44.692 871.698 
19,50 
588.365 67,5% 45.538 5,2% 
162.171 18,6% 
Um hesi miðaltøl verða nýtt sum grundarlag fyri útrokning av virðisøking av meirveiðuni orsakað av burðardyggum stovnum, so gevur hetta hesi høvuðstøl fyri flakavinnuna á landi. 
Ráfiskanøgd (tons) 
Framleiðsluvirðiútreiðslur fyri rávørur og hjálpitilfar 
Bruttoúrslit 
Starvsfólkakostnaður Annar rakstrarkostnaður 
úrslit áðrenn rentur og avskrivingar (EBITDA) 
48.574 
947.421 -639.475 
307.947 
-176.259 -59.393 
72.295 
Sum sæst hevði framleiðsluvirðið hjá flakavinnuni hækkað við næstan 950 mió.kr., starvsfrólkakostnaðurin hevði verið øktur við 176 mió.kr. og EBITDA verið ca. 72 mió.kr. størri. Staðfestast kann tískil, at hendan øking hevði havt stóran týdning fyri flakavinnuna á landi. 
218 
Síða 7 
Niðurstøða 
Staðfestast kann tískil, at um tað var møguligt at taka tað úr okkara høvuðsfiskastovnum, sum verður mett lívfrøðiliga burðardygt nevniliga 
Toskur 25.000 Hýsa 15.000 Upsi 40.000 
hevði hetta havt al stóran týdning fyri føroyska búskapin. Nøkur høvuðstøl kunnu nevnast her: 
		-  Framleiðsluvirðið/útflutningsvirðið hevði hækkað við ca. 950 mió.kr. 
		-  Lønarútgjaldingarnar í flotanum og fiskaframleiðsluni høvdu økst við ca. 390 mió.kr. 
		-  Betri lønsemi hevði gjørt tað møguligt hjá botnfiskaflotanum at endurnýggja seg, tá EBITDA í hesum parti av flotanum hevði kunnað borið nýíløgur í skip á 40  50 mió.kr. pr. stk. 
219 
Síða 8 
Fylgiskjal 7. Yvirlit yvir loyvisskipanir eftir fiskiskapi og slag av reguleringum 
Frágreiðing til yvirlitið 
Felags fiskidagar er ein skipan, har ein partur av fiskidøgunum verður settur av til at fiska hjá einum bólki av fiskiførum undir einum. 
Egnir fiskidagar: Felags fiskidagar verða býttir út á einstøk skip. 
Heildarkvota er tann nøgd av einum fiskaslagi, ið føroysk fiskifør hava rætt at veiða. 
Felagskvota er tann partur av eini heildarkvotu, ið verður settur av til at fiska hjá einum bólki av fiskiførum undir einum. 
Felagskvota við hámarki, er tá felagkvotan verður latin við avmarking fyri hvørt einstakt fiskifar. Hámørkini til samans eru vanliga størri enn felagskvotan. 
Eginkvota merkir, at felagskvota er býtt út á einstøk skip.Loyvistal merkir, at atgongdin til fiskiskapin er avmarkað við talið av fiskiloyvum. Ikki ásett merkir, at hvørki kvotur ella fiskidagar avmarkað fiskiskapin. 
Fiskiloyvisslag 
Føroyskur sjógvur 
Bólkur 2, 3, 4A, 4B og 4TBólkur 5, útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu Botnfiskur á Føroyabanka, bólkur 4 og 5Havtasku við gørnum á føroysku landleiðunumSvartkalvi og havtaska við gørnum á føroysku landleiðunum Svartkalvi við gørnum á føroysku landleiðunumGullaksur á ytru landleiðiniHeystgýtandi sild í føroyskum sjógviHummaraveiða á Tangafirði og har um leiðir Hummaraveiða aðrastaðni í føroyskum sjógviJákupsskelKrabbiTrolveiða eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar Grønlendskur sjógvurBotnfiskur í Eysturgrønlandi, toskur og svartkalvi Kongafiskur og svartkalvi í Eysturgrønlandi (ES-kvota) Rækjuveiða í Eysturgrønlandi (ES-kvota)Fiskiskapur eftir svartkalva í Vesturgrønlandi 
Skipan 
Fiskidagar Fiskidagar Fiskidagar Loyvistal Loyvistal Loyvistal Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Loyvistal Loyvistal Fiskidagar 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota 
Rættindaslag 
Egnir fiskidagar Felags fiskidagar Felags fiskidagar Ikki ásett 
Ikki ásettIkki ásettFelagskvotaEginkvotaFelagskvota við hámarki Eginkvota 
Ikki ásettIkki ásettEgnir fiskidagar 
Felagskvota Eginkvota Eginkvota Felagskvota 
220 
Fiskiloyvisslag 
íslendskur sjógvur 
Botnfiskur í íslendskum sjógvi Lodna í íslendskum sjógvi ES-sjógvurBlálonga í ES-sjógvi Brislingur í ES-sjógvi 
Brosma og longa í ES-sjógvi Hvítingsbróðir í ES-sjógviRossamakrelur í ES-sjógviSild í ES-sjógvi, ICES-øki IIIa N (Skagerak) Barentshavið 
Botnfiskur í norskum sjógvi, norðan fyri 62°N Botnfiskur í russiskum sjógvi í Barentshavinum Rækjuveiða í russiskum sjógvi í Barentshavinum Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard Hørpuskel við Svalbard 
Rækjuveiða við Svalbard 
Svartkjaftur, norðhavssild og makrelur 
Fiskiskapur eftir svartkjafti á fleiri leiðum í 2016 Makrelveiða á fleiri leiðum, nótaskipMakrelveiða á fleiri leiðum, bólkur 4A, 4B, 5 o.a. Makrelveiða á fleiri leiðum, ídnaðarskip Makrelveiða á fleiri leiðum, ísfiskatrolarar (bólkur 2) Makrelveiða á fleiri leiðum, línuskip 
Makrelveiða á fleiri leiðum, rækjuskipMakrelveiða á fleiri leiðum, trolbátar (bólkur 4T) Makrelveiða á fleiri leiðum, verksmiðjuskip Norðhavssild, nótaskipNorðhavssild, ídnaðarskipAltjóða sjógvurKongafiskur í NAFO-øki 3MOthers-kvotur í NAFO-skipanarøkinumSvartkalvi í NAFO-økjunum 3LMNOToskur á Flemish Kap, NAFO-øki 3MBotnfiskur í altjóða sjógvi í NEAFC-økinumBúrfiskur í altjóða sjógvi í NEAFC økinumLangasporl í altjóða sjógvi í NEAFC-økinun Fiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum Kongafiskur í NEAFC Regulatory Area, ICES-øki I og II 
Skipan 
Rættindaslag 
Heildarkvota Heildarkvota 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Ikki ásett Fiskidagar 
Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota Heildarkvota 
Eginkvota Eginkvota 
Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota 
Eginkvota Eginkvota Felagskvota EginkvotaIkki ásettFelags fiskidagar 
EginkvotaEginkvotaFelagskvota Felagskvota við hámarki Felagskvota við hámarki Felagskvota Felagskvota við hámarki Felagskvota Felagskvota við hámarki Eginkvota 
Felagskvota við hámarki 
HeildarkvotaHeildarkvotaHeildarkvotaHeildarkvotaFiskidagarHeildarkvotaFelags NEAFC-kvota fyri øll lond Heildarkvota Eginkvota Heildarkvota Felagskvota 
Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felagskvota Felags fiskidagar Felagskvota 
221 
Fiskiloyvisslag 
Rækjuveiða í altjóða sjógvi í NEAFC-skipanarøkinum Rossamakrelur í Suðurstillahavinum, SPRFMO 
Skipan 
Ikki ásett Heildarkvota 
Rættindaslag 
Ikki ásett Felagskvota 
222 
Fylgiskjal 8. Økisfriðingar og tekniskar reglur í fiskiskapinum í føroyskum sjógviHetta skjalið er eitt yvirlit yvir økisfriðingar og tekniskar reguleringar í fiskiskapinum í føroyskum sjógvi. Økisfriðingar 
Inngangur 
Eitt týdningarmikið amboð í fyrisitingini av fiskiskapinum í føroyskum sjógvi er, at leiðir eru friðaðar fyri øllum fiskiskapi ella fiskiskapi við ávísum reiðskapi  bráðfeingis, partar av árinum ella alt árið. 
Um sæð verður burtur frá teimum friðingum, sum vórðu settar í verk uttan fyri táverandi 12 fjórðinga fiskimarkið í 1973, so kom tann fyrsta veruliga føroyska friðingin í 1978, tá ein leið norðanfyri varð friðað fyri troli í tveir mánaðir. Síðan tá eru nógvar friðingar komnar afturat, serliga árini 1990-1994. Onkrar tillagingar og broytingar hava verið, men grundvøllurin undir skipanini við økisfriðingum er at kalla óbroyttur seinastu 20 árini. 
Tá friðingar eru settar í verk, hava endamálini verið ymisk. í summum førum hava friðingarnar eitt beinleiðis stovnsrøktarendamál og/ella skulu verja og varðveita vistskipanir. Dømi um slíkar friðingar eru gýtingarfriðingar, ungfiskareglur og bráðfeingis veiðibann, friðaðar smáfiskaleiðir og korallfriðingar. 
Endamálið kann eisini vera at halda ymiskar veiðihættir atskildar. Meginparturin av landgrunninum er býttur sundur í reiðskapsøkir og økir, har bert ávísar skipastøddir hava loyvi at royna: Ein stórur partur er stongdur fyri troling, soleiðis at einans veiða við húki er loyvd. Leiðirnar innan fyri seks fjórðingar er stongdar fyri størru línuskipunum, veiða við gørnum eftir havtasku og svartkalva er avmarkað til djúp økir, og troling eftir flatfiski innan fyri 12 fjórðingar er bert loyvd í ávísum økjum um summarið. 
Gýtingarfriðingar 
í Føroyum hava vit í nógv ár havt skipanir við tíðaravmarkaðum veiðibanni á gýtingarleiðum.1 Fiskiskapur á gýtingarleiðum verður mettur at órógva sjálva gýtingina og kann ávirka, hvussu nógv setir til fiskastovnarnar. Tí eru leiðir í føroyskum sjógvi friðaðar fyri øllum ella ávísum fiskiskapi í gýtingartíðini. Sum vit síggja á mynd 1, eru flestu gýtingarfriðingar norðanfyri, vestanfyri og á Føroyabanka. 
1 Kunngerð nr. 4 frá 9. februar 2006 um tíðaravmarkað veiðibann á gýtingarleiðum. 
223 
Mynd 1. Gýtingarfriðingar 
	1.	Stongd frá 15/02 til 31/03. Veiða við snellu og veiða við gørnum eftir havtasku undantikin. 
	2.	Stongd frá 15/02 til 15/04 fyri línufør yvir 80 tons. Før, størri enn 80 tons og uttan egningarmaskinu undantikin. 
	3.	Stongd frá 01/02 til 01/04. Veiða við snellu og veiða við gørnum eftir havtasku undantikin. 
	4.	Stongd frá 15/01 til 15/05. Veiða við troli ikki loyvd. 
	5.	Stongd frá 15/02 til 15/04. Veiða við snellu, snøri og tráðu undantikin. 
	6.	Stongd frá 15/02 til 15/04. Øll veiða. 
	7.	Stongd frá 15/01 til 01/04. Veiða við línu og snellu undantikin. 
	8.	Stongd frá 01/03 til 01/05. Øll veiða. 
Kelda til kort: Skipalistin. 
1. Trolfriðingar og smáfiskaleiðir 
Ein rættiliga stórur partur av landgrunninum er friðaður fyri trolveiðu. Trolfríu økini, sum eru víst á mynd y, stuðla stovnrøktarendamálinum, hóast hugsanin í síni tíð mest hevur verið at halda ymiskan reiðskap atskildan, serliga húk og trol. Nógv av trolfríu økjunum, ið vórðu sett inn í lógina miðskeiðis í 1990-unum, eru hýsu- og toskaleiðir, sum eru stongdar fyri trolveiðu fyri at verja húkaflotan. 
Summar av trolfriðingunum eru heilársfriðingar av smáfiskaleiðum. Hugsanin við hesum er at geva fiskinum møguleika at vaksa seg størri, so at hann gevur betri úrtøku. Øki T vestur úr Mykinesi og øki U eystur úr Fugloynni eru gjørd fyri at verja smáfisk, (sí kort). 
224 
Mynd 2. Leiðir, stongdar fyri troli. 
Innan fyri 12 fjórðingar er øll veiða við troli bannað, undantikin troling við serloyvi. 
a. Stongt fyri trolveiðu frá 01/06 til 31/08. B. Stongt fyri trolveiðu frá 20/01 til 01/03. E. Stongt fyri trolveiðu frá 01/04 til 31/01. M. Stong fyri trolveiðu frá 01/02 til 01/06. 
A, C, D, F, G, H, I, J, K, L, P, R, S, T og U stongdir fyri trolveiðu. Bannið í I, J, R og S fevnir ikki um trolarar við 500 hk maskinorku ella minni. 
Kelda til kort: Skipalistin. 
Meginparturin av Føroyabanka er við lóg friðaður fyri allari veiðu, tó so at lógin heimilar landsstýrismanninum við kunngerð at loyva tíðaravmarkaðari veiðu við snellu, snøri ella tráðu. 
Viðvíkjandi friðing av smáfiskaleiðum var í tíðarskeiðnum juli 2011 til august 2013 kunngerð, sum friðaði allar leiðir inni við land fyri vinnuligum fiskiskapi við línu. Somuleiðis vóru ein leið eystanfyri og ein leið vestanfyri friðaðar. Endamálið var at verja teir yngstu árgangirnar av hýsu og toski. 
Korallfriðingar 
Síðan 2005 hava verið reglur, sum banna veiðu við botntroli á ávísum leiðum fyri at verja korallir á botni.2 Korallir verða vanliga roknaðar sum týdningarmikil partur av vistskipanini á botni og harvið umhvørvinum hjá fiski. 
2 Kunngerð nr. 7 frá 20. januar 2005 um friðað øki fyri troling. 
225 
Bráðfeingis veiðibann á ungfiskaleiðum 
Ungfiskareglur hava verið partur av skipanini av fiskiskapinum í føroyskum sjógvi síðan 1989. Tær eru ásettar í lógini um vinnuligan fiskiskap frá 1994 og í kunngerðum frá 1993. 
Skipanin ber í stuttum í sær, at fiskifør hava skyldu at boða Vørn frá, um íblandingin av ungfiski er meiri enn eitt ásett hámark. Vørn kannar síðan málið og hevur heimild at lýsa bráðfeingis veiðibann á leiðini. 
Endamálið við at friða ungfiskaleiðir er at geva fiskinum frið at vaksa ta fyrstu tíðina, tá ið hann vanliga veksur skjótt, og at loyva honum at gýta minst eina ferð fyri á tann hátt at stuðla undir burðardygt veiðimynstur og tilgongdina til fiskastovnarnar. 
Talva 1: Ungfiskur og hámark fyri íblanding av ungfiski 
Við heitið ungfiskur er at skilja:UPSI (Pollachius virens), ið er minni enn 55 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
TOSKUR (Gadus morhua), ið er minni enn 50 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
HýSA (Melanogrammus aeglefinus), ið er minni enn 45 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
LAKSUR (Salmo salar), ið er minni enn 60 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
STóRUR KONGAFISKUR (Sebastes marinus) og TRANTKONGAFISKUR (Sebastes mentella), ið er minni enn 37 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
BLáLONGA (Molva byrkelange), ið er minni enn 75 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti. LONGA (Molva molva), ið er minni enn 75 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti.BROSMA (Brosme brosme), ið er minni enn 50 cm, máld fremst frá høvdi til aftast á sterti. HVíTINGUR (Merlangius merlangus, ið er minni enn 35 cm, máldur fremst frá høvdi til aftast á sterti. 
Hámark fyri íblanding av ungfiski: 
í UPSAVEíU mugu ikki meiri enn 30% í tali í hvørjum háli/fyri snellu hvønn dag vera ungfiskur, smb. § 1. 
í TOSKAVEíU mugu ikki meiri enn 30% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur. Hámarkið er galdandi fyri allar trolarar og línubátar. Hámarkið er tó 30% í hvørjari setu/hvønn dag fyri fiskifør undir 100 BRT, ið royna við línu, snøri ella snellu. 
í HýSUVEíU mugu ikki meiri enn 30% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur. Hámarkið er galdandi fyri allar trolarar og línubátar. Hámarkið tó 50% í tali í hvørjari setu/hvønn dag fyri fiskifør undir 100 BRT, ið royna við línu, snøri ella snellu. 
í LAKSAVEíU má eingin ungfiskur vera í veiðuni. Hetta er galdandi fyri línubátar. 
í KONGAFISKAVEíU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur. Hámarkið er galdandi fyri allar trolarar og línubátar. 
í BLáLONGUVEíU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur.í LONGUVEíU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur.í BROSMUVEíU mugu ikki meiri enn 25% í tali í hvørjum háli/hvørjari setu vera ungfiskur.í íDNáARVEíU við hvítingi sum hjáveiðu mugu ikki meiri enn 25% av hvítingi í tali í hvørjum háli vera ungfiskur. 
Kelda: Kunngerð nr. 55 frá 26. mars 1993 um heitið ungfiskur av ávísum fiskasløgum og hámark fyri blanding av ungfiski. 
226 
Trolveiða innan fyri 12 fjórðingar 
Innan fyri 12 fjórðingar er veiða við troli ikki loyvd. Tó hevur í nógv ár verið loyvt trolbátum 120 BRT og minni at trola eftir flatfiski um summarið  ofta nevnt troling á landleiðini.3 Ætlanin við skipanini er at gagnnýta flatfiskin innan fyri 12 fjórðingar, sum vanliga ikki fæst við øðrum reiðskapi enn troli. 
í hesum fiskiskapi er treyt, at bátarnir nýta serligt flatfiskatrol við skiljirist fyri at síla tann runda fiskin frá, so at tað mest er flatfiskur, sum fer aftur í posan. 
Trolingin innan fyri 12 fjórðingar hevur øll árini, síðan hon byrjaði fyrst í 1970-unum, verið skipað soleiðis, at bátar hava havt loyvi at trola á neyvari ásettum leiðum. Tey fyrstu árini vórðu økini javnan broytt, men síðan miðskeiðis í 1990- unum hevur skipanin verið at kalla óbroytt. Eftir verandi kunngerð er trolingin avmarkað til økini, sum eru víst á mynd 3. 
Mynd 3. Trolveiða innan fyri 12 fjórðingar er loyvd í økjunum á myndini. 
Kelda til kort: Skipalistin. 
Línuskip 
Fiskifør, størri enn 90 tons, hava ikki loyvi at veiða við línu innan fyri 6 fjórðingar úr grundlinjunum. Fiskifør, millum 15 og 90 tons, sum hava egningarmaskinu, hava ikki loyvi at veiða við línu nær landi.4 
Veiða við gørnum 
Veiða við gørnum eftir toski, hýsu og upsa er ikki loyvd innan fyri 30 fjórðingar úr grundlinjunum og á Føroyabanka.5 
3 Kunngerð nr. 65 frá 3. juni 2010 um trolveiðu innan fyri 12 fjórðingar.4 Kunngerð nr. 117 frá 14. november 2005 um fiskiskapin í føroyskum sjógvi við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum. 5 Kunngerð nr. 117 frá 14. november 2005 um fiskiskapin í føroyskum sjógvi við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum. 
227 
á innaru landleiðini er beinleiðis veiða eftir sild, reyðsprøku, tungu, skrubbu og rognkelsi við gørnum bert loyvd 30 m úr landi, og við áarósar mugu gørnini ikki setast nærri enn 100 m frá ósamunnanum. 
Somuleiðis er beinleiðis fiskiskapur eftir havtasku við gørnum bert loyvdur á eini leið vestan fyri eina ásetta linju og í einum kassa eystanfyri og einum kassa norðanfyri. Fiskiskapur eftir svartkalva við gørnum er bert loyvdur, har dýpið er meira enn 500 m.6 Harafturat er ein leið vestur ímóti markinum á íslandsrygginum stongd fyri garnaveiðu. 
Uppsjóvarfiskiskapur 
Eftir verandi reglum7 er ikki loyvt at royna innan fyri eina linju, drigna rundan um landgrunnin, og á Føroyabanka, (bláu økini á mynd 4). Somuleiðis er álagt skipunum at brúka skiljirist, sum skilir upsa, tosk o.a. frá, tá tey royna á ávísum leiðum í føroyskum sjógvi, (blástrikaða økið á mynd 4). 
Mynd 4: Økisreguleringar fyri veiðu eftir svartkjafti. í bláu økjunum er ikki loyvt at royna eftir svartkjafti. í blástrikaða økinum er álagt skipunum at brúka skiljirist. 
Kelda til kort: Vørn. 
2.Tekniskar reglur fyri fiskireiðskap 
Tekniskar ásetingar um reiðskap, t.d. minst loyvda meskastødd í troli og gørnum, eru ætlaðar at forða fyri, at fiskur ikki verður veiddur, fyrr enn hann hevur rokkið eini minstustødd, og á tann hátt stuðla málinum um størstu, varandi úrtøkuna í fiskiskapinum. 
Slíkar reglur hava kanska serliga týdning í skipanum, har tað er veiðiorkan, ið verður regulerað, og fyri at tálma avleiðingunum av tí líðandi økingini í fiskiorkuni í skipanini. Teknologiskir batar í trolinum, nýggj og effektivari húkasnið, 
6 Kunngerð nr. 105 frá 5. august 2013 um skipan av fiskiskapinum eftir havtasku og svartkalva við gørnum á føroysku landleiðunum, sum broytt við kunngerð nr. 125 frá 11. november 2013.7 Kunngerð nr. 18 frá 9. mars 2007 um veiðu eftir svartkjafti í føroyskum sjógvi. 
228 
betri útgerð á brúnni o.a. eru dømi um slíka menning, sum vanliga ger veiðievnini hjá fiskiførum betri, og harvið økist veiðitrýstið. 
3. Minstamát á fiski 
Reglur um minstamát á fiski skulu eins og tekniskar ásetingar um reiðskap stuðla undir, at ikki ov nógv verður fiskað av smáfiski. Viðmerkjast skal, at munur er á hesum minstamáti og ungfiskamátunum. 
Reglur um minstamát eru ásettar í kunngerð um fiskiskapin í føroyskum sjógvi við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum. Eftir kunngerðini má veiðan av undirmálsfiski ikki vera meira enn 5% av samlaðu vektini fyri túrin. Fiskur, ið er minni enn mátini í talvu 2, er undirmálsfiskur: 
Talva 2: Minstamát á fiskiFiskaslag cm Toskur (Gadus morhua) 40 Hýsa (Melanogrammus aeglefinus) 37 
Reyðsprøka (Pleuronectes platessa) 40 Lálla (Glyptocephalus cynoglossus) 28 Tunga (Microstomus kitt) 30 Kalvi (Hippoglossus hippoglossus) 45 Sild (Clupea harengus) 22 Glaskvoysa (Lepidorhobmus whifflagonis) 25 Laksur (Salmo salar) 60 Hvítingur (Merlangius merlangus) 30 Stórur kongafiskur (Sebastes marinus) 30 Trantkongafiskur (Sebastes mentella) 30 Blálonga (Molva dipterygia) 60 Longa (Molva molva) 60 Brosma (Brosme brosme) 40 Langasporl (Coryphaenoides rupestris) 40 Gulllaksur (Argentina silus) 28 Havtaska (Lophius piscatorius) 50 Upsi (Pollachius virens) 45 Svartkalvi (Rheinhardtius hippoglossoides) 35 Makrelur (Scomber Scombrus) 30 
229 
Fylgiskjal 9 
árni M. Dam hevur fylgjandi viðmerkingar til frágreiðingina: 
Nágreiniligari lýsing av øllum leisti 2 
Eftir at hava luttikið í nevndararbeiðinum um at gera eina nýggja fiskivinnuskipan, eftir tí leisti sum arbeiðssetningurin hjá landsstýrismanninum í fiskivinnumálum bað um, var staðfest, at semja ikki fekst í nevndini um tilmælið.Heldur enn at koma við tveimum tilmælum, er valt her í fylgiskjali, at lýsa nærri, hvørjar hugsanir liggja til grund, tá ið leistur 2 varð skrivaður: 
4 økir verða, í eftirfylgjandi, lýst nærri. Tey eru: 
 Uppboðssøla:o av veiðirættindum 
o av veiðu 
		Antitrust leiðreglur 
		Kvotuskipan ella fiskidagarHesi øki verða lýst við atliti til tey tættast atknýttu áhugamálini, ið eru vald at vera: Almenningurin, framleiðsluvirkir, fiskaseljarar, reiðarar, yvirmenn og fiskimenn á skipunum. Uppboðssølur Uppskotið til nýggja fiskivinnuskipan skal taka støði í nøkrum yvirskipaðum málum í arbeiðssetninginum, sum t.d.: 
		At skipanin loyvir nýggjum aktørum við nýggjum hugskotum at fáa møguleikan bæði á sjógvi og landi 
		At skipanin skapar stabilitet fyri verandi aktørar 
		At skipanin er løtt at umsita og at gjøgnumskygni er gott 
		At skipanin er einføld og at sama prinsipp er galdandi fyri allar aktørar 
		At skipanin tekur part av tí óvanliga vinninginum úr vinnuni 
		At skipanin ger, at teir sum fíggja og gera íløgur trúgva uppá stabilitet/kontinuitet í skipanini 
		At skipanin ger tað, at eingin politisk íblanding er, tá rættindir skifta hendur 
		At skipanin virkar soleiðis, at rættindini verða umsett millum aktørarnar á einum marknaði 
		Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan, og alt av fiskinum, eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum út frá hesum málum verður tulkað, at grundarlagið undir skipanini má verða, at fríu marknaðarkreftirnar ráða á einum skipaðum, dynamiskum marknaði, har kappingartreytirnar eru so líkar fyri allar luttakarar sum gjørligt. Ætlanin er ikki, at tað skal vera gjørligt at spekulera í hesum slagi av rættindum, hvørki í longri ella styttri tíðarskeiðum. Rættindini skulu keypast við tí endamáli, at vinningur skal fáast við at fiska og ikki við víðarisølu av hesum rættindum fyri eyga. Ein grundleggjandi fortreyt fyri at fáa eina tílíka marknaðarstýrda skipan at virka best møguligt í longdini er, at allir aktørarnir í skipanini, virka undir somu treytum. 
230 

út frá omanfyrinevndu fortreytum skal í eftirfylgjandi lýsast ein marknaðarstýrd skipan til sølu og keyp av veiðirættindum, ið verður nevnd Uppboðssøla við forkeypsrætti ella stytt UVF. 
í stuttum er uppboðssøla við forkeypsrætti ein skipan, har ið rætturin at fiska fyri eitt ár í senn á einum almennum marknaði er galdandi. árliga verða t.d. 20 % boðin út á marknaðinum, ímeðan verandi aktørar hava møguleika at ogna sær 80 % av tí, teir høvdu árið fyri við einum forkeypsrætti. 
Hendan marknaðarstýrda skipanin kann selja bæði dagar og kvotur, og er tí ikki tengd at, hvør reguleringsskipanin er. Fyri at fáa eina so góða skráseting og gagnnýtslu av veiðuni sum gjørligt, skal øll veiðan seljast yvir ein góðkendan almenna marknað: Uppboðssølu  Fiskamarknað, har teir, ið ynskja at keypa, virka og selja víðari kunnu hava møguleika at luttaka. 
At øll hava møguleika til at bjóða uppá fiskin, eigur at verða besti mátin at gagnnýta alt tilfeingið á skilabesta hátt.Tað, ið er grundleggjandi við at hava tvær uppboðssølur er, at øll kunnu fáa javnbýtis rætt til at bjóða seg fram sum aktørur í bæði veiðirættindum ella í veiðuni, soleiðis at øll fáa rætt at keypa veiðirættindi og veiðu. Vertikal integratión er ikki neyðug, tá ið øll veiða er atkomulig. 
Løgtingið hevur ávirkan á at seta tær báðar uppboðssølurnar sum lógarkrav. 
Hvussu gjaldið fyri veiðirættindi skal dragast frá í sambandi við avrokning til manningina er ein spurningur, ið má avklárast. Hesin kann avklárast við lóg ella við samráðingum millum avvarðandi feløg á arbeiðsmarknaðinum.Løgtingið hevur ikki ávirkan á, hvussu treytirnar eru á arbeiðsmarknaðinum, t.d. hýrupartin, men tað má roknast við, at avvarðandi reiðarafeløg og fakfeløg koma fram til, at aktørarnir, sum skulu keypa alt á eini uppboðssølu, eru nøkulunda javnsettir. 
Lýsing av uppboðssøluskipanini við forkeypsrætti UVF 
Grundarlagið undir hesari skipan er at gera tað gjørligt hjá nýggjum aktørum at sleppa framat, samstundis sum verandi aktørar hava ein møguleika at hava ein rímiligan kontinuitet, men at teir mugu verða fult kappingarførir við aðrar aktørar. Minnast skal til, at ætlanin ikki er, at landið skal fáa hægst møguligan prís fyri veiðirættindini men rættan prís við kontinuiteti fyri eyga. 
Av tí at veiða er tætt knýtt at náttúruviðurskiftum, so má skipanin verða samansett soleiðis, at peningaligu váðarnir kunnu minimerast og kortini varðveita tann neyðuga dynamikkin í vinnuni. 
Grundleggjandi prinsipp fyri UVF 
UVF-skipanin byggir á meginregluna, at gjaldast skal fyri øll veiðirættindini fyri hvørt árið sær. 
Prísurin fyri veiðirættindini skal koma frá einari uppboðssølu, har minst 20% av flestu fiskasløgum skulu verða seld, áðrenn nýggja fiskiárið byrjar. Teir aktørar, ið vóru aktivir í árinum fyri, fáa ein forkeypsrætt á 80% av tí, sum teir fiskaðu tað árið. Nøgdin má sjálvandi regulerast við tí %, sum samlaða kvotan er hækkað ella lækkað. 
Prísurin á veiðirættindunum, ið koma undir forkeypsrættin, verður meðalprísurin á tí fiskaslagnum, sum er selt á uppboðssøluni. Aktørurin ger sjálvur av, um hann vil gera forkeypsrættin galdandi ella ei. Verður forkeypsrætturin ikki gjørdur galdandi ella bert í ávísan mun galdandi, so verður restin av veiðirættinum settur til sølu á uppboðssølu seinri. 
Roknast má við, at tá allir aktørar verða stillaðir líka, at tað er eingin, sum fær tillutað nakað fyri einki, so koma prísirnir á árligu uppboðssøluni vera teir røttu, sæð út frá tí, ið vinnan klárar at gjalda við framtíðar rakstri fyri eyga. 
Langtíðarstabilitet  1 ára gjald ? 
Ført hevur verið fram, at neyðugt er við langtíðar loyvum fyri stabilitet. UVF-skipanin hevur við sær ein stabilitet á minst 80% av rættindum fiskað árið fyri, umframt møguleika at keypa 20% av heildini, upp til hámarkið, til allar luttakarar alla tíð framyvir. Hesin stabilitetur kemur við einum avmarkaðum váða við at gjalda fyri 1 ár í senn. Váðastýringin er minkað munandi, tá tað bert er neyðugt at hyggja eitt ár fram. 
Luttakararnir kunnu tillaga sítt virksemi við at keypa sær størri rættindir á nøkrum veiðirættindum og minka um onnur. 
231 
Viðurskifti, ið ávirka fiskaprísásetingina á veiðirættindunum 
Allar vinnur hava óstøðugar umstøður at arbeiða undir. Fiskiveiða verður tó mett at hava munandi fleiri óstøðug viðurskiftir enn aðrar vinnur, har verður serliga hugsað um fiskiskap (hvørt fiskidøgn kostar nærum tað sama óansæð veiðinøgd), fiskaprís (fremmandan valuta, boykott, Force Majour-líknandi støður), oljuprís, o.s.fr. 
Eisini hevur tað sera stóra ávirkan, hvussu kostnaðurin fyri veiðirættindini verður frátrektur. Er tað av óbýttum ella skulu manningarnar ikki luttaka í kostnaðinum fyri veiðurættindini? 
Hví hava veik (og sterk) feløg kunnað gjørt risaíløgur 
Tað vekir undran, tá feløg við sera lítlum eginkapitali, hava verið før fyri at keypt skip og kvotur fyri fleir hundrað mió. kr., og eisini eru fleiri dømi frá úti í heimi, at rættindir eru seld fyri tíggju ferðir bruttoprísin pr. kg. á feskum fiski. 
Mest sannlíkt er, at slíkir handlar eru gjørdir mest sum ein strategisk íløga, tí gongdin á prísinum á fiskirættindum, ið eru seld endaliga, nærum bara er gingin tann eina vegin og tað er uppeftir. 
í UVF-skipanini er møguleiki at keypa veiðirættindir sum eina strategiska íløgu, fyri síðan at selja tey aftur við stórum vinningi, ikki til staðar. Grundhugsjónin við UVF-skipanini er, at einasti máti at tjena pening uppá keypt veiðurættindi, er at fara út at veiða fiskin og síðan selja hann á uppboðssøluni, ella at keypa og virka fiskin, so hann kann fara longri út á heimsmarknaðin og harvið fáa størri vinning. 
á hvønn hátt skulu veiðirættindi seljast og gjaldast? 
Veiðirættindi verða seld á tí almennu uppboðssøluni sum ein rættur til at fiska eina ávísa nøgd ella í eitt ávíst tíðarskeið við einum ávísum veiðitrýsti. 
Rætturin at veiða verður givin sum ein møguleiki fyri aktørin at fremja henda í verki.Tá ið veiðirætturin er keyptur, skal hesin gjaldast beinanvegin, hetta fyri at seljarin skal hava trygd fyri, at keyparin hevur neyðuga fígging til at gjøgnumføra handilin. 
Veiðirætturin vil undir vanligum umstøðum minka sum fiskað verður.Ikki ber til at reklamera ella at klaga um slíkan veiðirætt eftir, at hann er keyptur, og tí er neyðugt at gera aðrar skipanir, ið bæði minka um váðan og gera tað neyðugt fyri aktørarnar, nýggjar sum verandi, at hava nøkur amboð, ið teir kunnu gera brúk av. 
Veiðirættindini kunna latast inn aftur eftir givnum leisti 
Skuldi nakað óvæntað komið fyri í einum ári, t.d. at oljuprísir fara nógv upp og møguliga fiskaprísirnir falla nógv, ella um ein luttakari ynskir tað, so kunnu keypt veiðurættindi latast inn aftur til keypsprísin tó við einum ávísum tapi. Skipanin vil virka á tann hátt, at prísirnir kunnu stillast til tann nýggja veruleikan; resettast, t.v.s. at man kann lata tað, sum er keypt á uppboðssøluni innaftur, soleiðis at aktørarnir bjóða av nýggjum, fyri so eisini at fáa annan prís fyri forkeypsrættin. (Hetta verður greitt nærri frá seinri) Hetta er fyri at fáa trygdina í hásæti, bæði fyri íleggjarar og teir, ið skulu fíggja skip og rættindir. 
Skipanin verður lýst í mynd 5: 
232 
Mynd 5. 
Mynd 5 vísir virðið á veiðirættinum frá fyrsta degi í einum fiskiári. X-aksin er dagar og y-aksin lýsir, hvat virði fiskirættindini kunnu latast inn aftur fyri, samanborið við upphæddina, tey blivu keypt fyri. 
Veiðan seld á uppboðssøluni 
í Arbeiðssetninginum stendur : 
- Veiddur fiskur skal vera atkomuligur hjá virkjum á landi at bjóða uppá. Veiðan og alt av fiskinum eigur at verða fingið til lands og í størsta mun virðisøkt í Føroyum. 
Um øll veiðan bleiv seld á uppboðssølu, so hevði tað líkastilla allar aktørarnar, og um allur fiskur bleiv seldur á uppboðssølu, ber eisini til at selja innvølir v.m. 
Við at hava ein marknað, ið er fyri allar, má eisini roknast við, at tað mugu gerast greiðar reglur fyri skráseting av veiðu, hvussu væl hagreidd rávøra skal vera, og skal eftirlit vera, soleiðis at hesar reglur eru fylgdar, umframt at útbjóðingarupplýsingarnar eru rættir. 
Gjørligt skal vera hjá eftirlitum so sum Vørn, Heilsufrøðiligu Starvsstovuni o.s.fr.. at kunna koma á eftirlitsvitjan nær og hvar, tað skal vera. Prísskipanin er almenn og allir fáa møguleika at royna seg. 
Ofta hevur verið ført fram, at neyðugt er at hava vertikala integratión. Eftirsum allur veiddur fiskur skal um eina uppboðssøla, so hava allir luttakarar atgongd til allan fiskin og av hesi orsøk er vertikal integratión ikki neyðug. 
Eitt nú verður ikki neyðugt hjá virkjum at hugsa um fiskiskap og umvent.Eitt nú nýtist Havsbrún ikki at keypa fiskiskip, tí teir fáa møguleika at keypa teirra rávøru á fiskamarknaðinum. 
233 

Varðin Pelagic, Pelagos og Kollafjørð Pelagic fáa møguleika at bjóða uppá allan uppsjóvarfisk undir Føroyum o.s.fr.. Henda skipan líkist nógv tí uppboðssølu, ið er í dag. 
Sølan av veiðuni skal verða skipað soleiðis, at sølan skal vera ein non profituppboðssøla, sum bert hvílir í sær sjálvari. 
Tá ið so nógvur fiskur skal um eina uppboðssølu, so má henda vera sera liðilig, tí tað kann hugsast, at selt verður fleiri ferðir hvønn dag. Við dagsins tøkni skuldi hetta verið lætt. Keyparar eiga at kunna melda seg til eina SMS-skipan, so ein søla kann fara fram, nær tað skal vera. 
Royndir frá uppboðssølunum í 2011 og í 2016 
Eitt felag, ið hevði samband til Lafayette keypti á sumri í 2011 80% av tí, sum var til sølu á uppboðssøluni. Lafayette hevði sera bíliga arbeiðsmegi umborð og hevur henda hending fingið sera nógva umtalu. Til hetta er at siga, at í 2011 vóru vit útistongd frá Norra og ES, og um Lafayette ikki var her, høvdu vit helst ikki megna at fáa makrelin frystan til matna. Uppboðssølan í 2011 má sigast at verða hildin í einari tíð, har undantaksstøða var galdandi í føroysku fiskivinnuni og kann sostatt ikki nýtast til sakliga grundgeving hvørki henda ella handa veg. 
UVF-skipanin tekur hædd fyri, at tað ikki er møguligt hjá einum aktøri at keypa so stóran part sum Lafayette keypti í 2011. 
Ein onnur hending, ið kom til sjóndar eftir uppboðssøluna í 2011 var, at tað var gjørligt at seta prísin millum veiðiskip og móttøkuskip, sum tað passaði best. Hetta var sera óheppið fyri fiskimenn. Hesir blivu avroknaðir sera ymiskt fyri sama arbeiði í hesum tíðarskeiði. 
Tað eigur tí ikki at verða gjørligt hjá aktørum at keypa t.d. makrel fyri síðani at biðja eitt skip fara út at veiða nøgdina, ið keypt er fyri fyri t.d. 1,00 kr./kg. Hesa krónu skulu so manning og skip deila ímillum sín. Hýruparturin er stórur, og skal ein aktørur gjalda hýrurnar av einari krónu og ein annar av t.d. 5 krónum, so verður tað ein sera ójøvn kapping. Tað sama kundi eitt flakavirki gjørt; keypt veiðirætt til tosk á uppboðssøluni, og biðji eitt skip við manning fara út at veiða hendan toskin fyri t.d. 5 kr. kg. 
Við at øll veiða skal um ein fiskamarknað, er hesin møguleiki ikki til staðar, soleiðis at øll manningin verður avroknað eftir tí veruliga søluvirðinum á veiðuni. 
á sumri í 2016 vóru nakrar uppboðssølur av ymiskum fiskasløgum hildnar. Har var møguleikin hjá aktørunum, sum kundu og sum bjóðaðu, sera ójavnur, tí hýrukostnaðurin er sera ymiskur hjá ymsu aktørunum, umframt at fleiri av aktørunum hava fingið túsundtals av líknandi tonsum fyri einki. Hetta viðførdi, at kostnaðurin fyri keyptu tonsini kundi deilast út á øll tonsini bæði keypt og fingin. 
Hesin ójavni slepst undan við UVF-skipanini, tí at her her skal gjaldast fyri øll rættindini, Men hvat hýrukostnaðin viðvíkur, er tað nakað partarnir á arbeiðsmarknaðinum hava ábyrgdina av. 
Fyri at fáa eina uppboðssølu at virka best møguligt, er tað sera umráðandi, at allir aktørarnir hava sama møguleikar fyri at kappast. 
Fyrimunir við hesi UVF-skipanini og søla av veiðu á fiskamarknaði 
	1.	Hon virkar leys av politisku skipanini. 
	2.	Man nýtist ikki at hyggja meira enn eitt ár fram, fyri at meta um útlitini fyri fiskaprís, veiðimøguleikar og oljuprís. 
	3.	Skipanin kann verða óendalig hjá teimum, ið vilja luttaka, men eingi fær loyvi til at sovna í skipanini, tí tað er altíð onkur, ið andar ein í nakkan. 
	4.	Kemur at dríva innovativitetin fram í vinnuni. 
	5.	Váðin at læna pening liggur í at fíggja skipið. 
	6.	Váðin í fíggingini av veiðirættindunum er lítil, og tað má hann eisini verða, um nýggir, og fleiri av verandi aktørum skulu hava ein møguleika, og tí er ein skipan gjørd, sum ger rættindini meira likvid (sí mynd á síðu 3.) 
234 
	7.	Tað fer ikki at loysa seg hjá peningasterkum feløgum, bert at pressa prísin á uppboðssøluni, tí tað rakar teir í forkeypsrættinum. 
	8.	Samanumtikið verða tað teir, ið duga at fiska, hagreiða og selja fiskin, sum hava størsta møguleika fyri at vinna kappingina í hesi skipan. 
	9.	Manningar fáa rættan prís fyri veiðuna. 
	10.	Lættari verður hjá reiðarum at hava støðuga manning. 
	11.	Øll, ið ynskja at keypa, virka og selja veiðu fáa líka møguleika. 
Hvussu skal ein veiðirættindauppboðssøla skipast? 
á hesi uppboðssøluni skulu øll veiðirættindi seljast. Sí seinri í skrivinum, hvørji rættindi, ið føroyingar eiga.Tað er tað almenna, sum á hesari uppboðssølu bjóðar veiðirættindi út til privatar at troyta.Skipanin er sera liðilig og kann lættliga broytast eftir, at hon er byrjað, men fyri at byrja mugu nakrar avgerðir takast. Fyri at fáa gongd á, verður tí mælt til at fylgjandi støður verða galdandi: 
		Skipanin tekur støði í, at verandi reguleringar kunnu verða varðveittar, viðvíkjandi skipastødd og øðrum tekniskum reguleringum. 
		Har veiðan er við kvotum, kann verða hildið fram við kvotum. 
		Har veiðan er við fiskidøgum, kann verða hildið fram við fiskidøgum. 
		Har sum royndarloyvi, loyvir, fiskiloyvi, felags fiskidagar og felagskvotur hava verið brúktar, eigur at verður broytt til antin fiskidagar ella kvotur. Tá ið veiðirættindi skulu seljast, eru tað tveir spurningar, ið serliga hava av áhuga, smb. arbeiðssetninginum: 
		Hvussu kann sleppast undan, at tað verður ein privatur marknaður? 
		Hvussu kunnu teir verandi aktørarnir kenna seg vísar í, at teir koma upp í part?Fyrri spurningur Hvussu kann sleppast undan, at tað verður ein privatur marknaður? Sølan av veiðirættinum á uppboðssøluni kann bert fara fram millum eigaran, sum er landið, og ein privatan. Tann privati hevur tveir møguleikar: antin at veiða tað, ið hann hevur keypt ella at lata veiðirættin inn aftur, eftir einum ávísum leisti, so veiðurætturin kann seljast víðari til annan aktør. Grundreglurnar fyri veiðirættin: 
		Veiðirætturin inniheldur ávís veiðirættindi, kvotur ella fiskidagar 
		Veiðirættin kann ikki seljast millum aktørar. 
		Einasti máti keyparin kann vinna pening fyri veiðirættin, er at veiða tey rættindir, sum keyptu veiðirætturin gevur. 
		Veiðirættin kunn altíð latast inn aftur til uppboðssøluna eftir ávísum leisti. Byrjunarvirðið, um latið verður inn aftur sama dag, sum veiðirætturin er keyptur, gevur 97% aftur. Tað merkir, at ein fær í mesta lagi 97% aftur av keypsprísinum. 
		Veiðirættindi missa virði til innlating, fyri hvønn dag, ið gongur, har tey ikki eru nýtt. 
		Tað, sum er umráðandi fyri veiðirættin er, at keypa tað, ein hevur brúk fyri  kemur ein í ta støðu at eiga ov stóran veiðirætt, er umráðandi at lata veiðirættin innaftur - skjótast møguligt - fyri ikki at missa ov nógvan pening. 
		Um ein veiðirættur fellur burtur, skal fult endurgjald latast. 
235 
 Veiðirættur kann eisini verða negativur, soleiðis at onkur kann fáa pening fyri at fiska, um tað eru rættindir, ið landið hevur áhuga í, t.e. um tað eru rættindir, ið tað ikki loysir seg at fara eftir, men at tað kortini er umráðandi fyri landið at veiða rættindini fyri at uppihalda ella uppbyggja søgulig rættindi. 
Seinri spurningur Hvussu kunnu teir verandi aktørarnir kenna seg vísar í, at teir koma upp í part? 
Tað fáa teir, um verandi aktørar fáa forkeypsrætt til ein rímiliga stóran part part av teimum veiðirættindunum, ið teir hava í dag. Eftirfylgjandi eru møguleikar at keypa seg enn longri upp, til hámarkið er rokkið, so tað skuldi verið ein góð forsøgn fyri, hvat teir hava at halda seg til. 
Tað, ið verandi aktørar helst ynskja er ein form fyri kontinuitet. 
Ein leypandi forkeypsrættur eigur at geva tann eftirlýsta kontinuitetin. Um aktørarnir altíð hava ein forkeypsrætt á 80% av tí, sum teir áttu árið fyri, eigur hetta at geva neyðuga tryggleikan bæði fyri aktørarnar og fíggingarstovnar. 
útróðrarflotin 
Um útróðrarflotin skal hava eina marknaðargrundaða skipan, so eiga teir at fáa ein stóran frádrátt í forkeypsrættinum: 
Mynd 6. 
Tað er ikki nakar yvirnatúrligur vinningur í útróðrinum og tí kemur skipanin fyrst og fremst, at vera fyri, at luta dagar út til teir, sum eru útróðrarmenn, og fyri at tað skal vera lættari hjá teimum at halda uppá dagarnar, so fáa teir ein avsláttur á 50% uppá tey 80% teir hava forkeypsrætt til, sum mynd 7 vísir. Tað eigur at vera sett eitt hámark á, hvussu nógv formaðurin á bátinum kann forvinna, uttan fyri útróður. T.d. 60.000 kr. soleiðis at ikki øll onnur, sum forvinna nógvan pening í øðrum vinnum, koma og pressa prísin upp hjá útróðrarmonnunum. Møguliga eigur slík skipan at vera galdandi fyri allan útróðrarflotan heilt upp til 110 tons. 
í hesum liggur eisini, at tað eigur at vera ein undangóðkenning av teimum, sum bjóða uppá rættindir á uppboðssøluni í bólki 4 og 5., soleiðis at tað tryggjar, at tað eru útróðrarmenn,ið fáa veiðirættin har. 
Hvussu eigur veiðurætturin (sum sølueindir) at síggja út - ella hvussu kann hann setast saman? 
Tað er sera stórur munur á, hvussu veiðirættin eigur at setast saman. 
236 
Takast skal hædd fyri, hvussu fiskiskapurin háttar sær og hvussu rættindini verða skipað. Serliga er neyðugt at verða vakin í kvotuskipanum. Har skal tað ikki skal bera til, bert at keypa eitt fiskaslag, soleiðis at øll kvotan ikki kann fiskast, grunda á ov stórari hjáveiðu av fiski, ið ein ikki fekk keypt. 
í fylgjandi skal veiðirætturin viðgerast fyri fylgjandi bólkar : 
		Uppsjóvarrættindi 
		Rættindi til botnfisk uttan fyri Føroyar 
		Verandi rættindi í Føroyum Makrel-/sildaveiða: 
1. veiðurættur (Lot) inniheldur t.d. 100 tons, sum innihelda x tons av tí býti, sum viðkomandi avtalan hevur. Dømi: 
		Makrelveiða í føroyskum sjógvi  80 tons makrelur 20 tons sild 
		Makrelveiða í norskum sjógvi  97 tons makrelur 3 tons sild 
		Makrelveiða í ES sjógvi  100 tons makrelur 
		Sildaveiða: 5 tons makrelur 95 tons sild Svartkjaftur: 
 100 tons svartkjafturUm veiðirættur verður gjørdur fyri hvørt fiskaslagið sær, so er vandi fyri at onkur kann leggja seg á bert tað eina 
fiskaslagið, og harvið gera tað sera trupult hjá øðrum at veiða hini fiskasløgini. 
ísland, Barentshavi og Norra 
1. veiðurætturin kann innihalda t.d. 20 tons, sum innihelda x tons av tí býti, sum viðkomandi avtalan hevur. 
		Dømi: ísland við línu - 5 tons toskur, 5 tons brosma og 10 tons annar fiskur 
		Dømi: ísland við snellu  5 tons toskur 15 tons upsi/annað 
		Dømi: Norra trol ella línu  16 tons toskur 2 tons hýsa 2 tons annar fiskur 
		O.s.fr. Sjálvt um tað stendur í arbeiðssetninginum, at tað helst ikki skal vera nakar privatur marknaður, so kann tað gerast umráðandi, fyri at fáa meira smidligheit og fyri at fáa alt til høldar, at tað eitt nú ber til at selja ella býta um t.d. 5% ella tað, sum er hjáveiða, ella av einum veiðirætti í inniverandi ári. Tí tað er nærum ómøguligt, at veiðan altíð fellur á tann hátt, at alt gongur upp í eina hægri eind, í mun til hvat býtið í veiðirættinum nú einaferð verður. Hvussu skal skipanin virka í praksis fyri allan fiskiskapin. Høvuðsfyritreytirnar eru, at ein partur (x%) fer á uppboðssølu á hvørjum ári, og restin (100 -x%) hava feløgini, ið vóru við árið fyri, forkeypsrætt til. Um tey gera forkeypsrættin galdandi so skulu tey gjalda miðalprísin á uppboðssøluni fyri henda. 
1. Har nógv feløg kunnu luttakað, er uppskotið, at 20% skulu á uppboðssølu. Samlaði veiðirætturin er avgerandi fyri, um eitt felag kann keypa 10%, 15%, 20%, 25% ella 33%. 
a. Vísandi til arbeiðssetningin At vinnumøguleikar ikki savnast á fáum hondum, men at somu rættindi eru at bjóða seg fram at reka vinnu, og grundarlag er fyri fjølbroyttum virksemi, nýskapan og menning kring landið. 
237 
	2.	Har veiðirætturin er minni og man helst vil hava, at tað eru heilt fá feløg sum luttaka, er møguligt at keypa 50% ella 100% av rættindunum, men tá er í uppskoti, at tað er ávikavist 30% og 50%, sum fer yvir uppboðssøluna. Tað er eisini umráðandi at hækka partin á uppboðssøluni, har veiðirætturin er lítil fyri at fáa áhugan størri fyri kvotuni. 
	3.	í nøkrum førum er veiðirætturin so lítil, at uppskotið er, at 100% fer á uppboðssølu á hvørjum ári. 
	4.	Avslátturin er ymiskur. í hesum uppskoti geva rættindini hjá heimaflotanum ein avsláttur á 25%, sum skal minka við 2,5%-stigum um árið. Uppskot er um, at minstaprísurin skal bert vera eitt symbolskt gjald á 0,25 kr. pr. kg., og 50 kr. pr. fiskidag, tí er eingin eftirspurningur millum feløgini eftir eini kvotu/fiskidegi, so er sannlíkt, at har heldur ikki er nakar ónormalur vinningur. 
	5.	Fortreytin fyri útluting verður broytt munandi, og tí eigur at verða umhugsað at leggja bólk 4A og 4B saman og at leggja 5A og 5B saman. 
Niðanfyri eru øll veiðirættindini hjá Føroyum viðgjørd, saman við skipanini um uppboðssølu við forkeypsrætti. 
Uppboðí mesta lagi eitt felag 
Frádráttur er Minsti prísur er 
vísir prosentvísa nøgd, sum skal seljast á uppboðssøluni 
prosentvísa nøgd eitt felag kann keypa av ávísum fiskaslagi umframt, at mælt verur til at brúka tað sama sum ísland t.e. eitt felag kann ikki eiga meira enn 12,5% av samlaða virðinum. 
avsláttur av prísinum í mun til meðalprísin á uppboðssøluni fyri eitt kg./ein dag 
Styttingarnar undir eru - FD fyri fiskidagar og HK. fyri heildarkvota 
Øll rættindir í yvirlitinum eru tað, sum er galdandi í 2016.Tað er torført at meta um, hvussu stór og akkurát hvørji rættindi vera í 2018. 
238 
Reg. 
Føroysk veiðirættindir Botnfiskur í føroyskum øki 
Trolveiða 
Húkaveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Bólkur 2, trolarar (1) 2015/2016 
FD. 
innaral. Ytra. 
4.000 2.930 
Føroyar 
20% 
25% 
25% 
kr. 50 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Bólkur 3, línuskip yvir 110 tons 2015/2016 
FD. 
innaral. Ytra. 
1.800 687 
Føroyar 
20% 
25% 
25% 
kr. 50 
Bólkur 4B, útróðrarbátar størri enn 15110 tons á línuveiðu 
FD. 
innaral. Ytra. 
1900 836 
Føroyar 
20% 
25% 
50% 
kr. 50 
Bólkur 4T, útróðrarbátar størri enn 40 tons á trolveiðu 
FD. 
innaral. Ytra. 
1048 390 
Føroyar 
20% 
25% 
50% 
kr. 50 
Bólkur 5A, fult riknir útróðrarbátar undir 15 tons á húkaveiðu 2015/2016 
FD. 
Línudagar snelludagar 
3500 5378 
Føroyar 
20% 
10% 
50% 
kr. 50 
Føroyabanki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur á FB í 2015 - bólkur 5 
FD. 
dagar 
70 
Føroyar 
20% 
30% 
50% 
kr. 50 
Botnfiskur á FB í 2015 - bólkur 4 
FD. 
dagar 
30 
Føroyar 
25% 
50% 
50% 
kr. 50 
239 
Garnaveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs -sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádrátt ur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Fiskiskapur eftir havtasku á føroysku landleiðunum 2015/2016 
FD. 
dagar 
1460 
Føroyar 
20% 
33% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskiskapur eftir svartkalva og havtasku við gørnum á føroysku landleiðunum 
FD. 
dagar 
1460 
Føroyar 
20% 
33% 
25% 
kr. 50 
Fiskiskapur eftir svartkalva við gørnum á føroysku landleiðunum 
FD. 
dagar 
1460 
Føroyar 
20% 
33% 
25% 
kr. 50 
Rúsuveiða 
Hummaraveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Krabbi í føroyskum sjógvi 
FD. 
dagar 
360 
Føroyar 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
á árnafirði 2015/2016 
HK. 
kg. 
4.500 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
á Funningsfirði 2015/2016 
HK. 
kg. 
4.000 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
í Hvannasundi 2015/2016 
HK. 
kg. 
6.750 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
norðan fyri byrgingina í Haraldsundi 
HK. 
kg. 
3.000 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
norðan fyri Streymin 2015/2016 
HK. 
kg. 
6.000 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
sunnan fyri Streymin, á Kollafirði, Tangafirði, Skálafirði og Kaldbaksfirði 
HK. 
kg. 
54.000 
Føroyar 
20% 
20% 
50% 
kr. 0,25 
á Borðoyavík 2015/2016 
HK. 
kg. 
1.500 
Føroyar 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
Jákupsskel 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Jákupsskel á leiðini eystan fyri Nólsoynna 
HK. 
tons 
6.000 
Føroyar 
33% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
240 
Botnfiskur í NEAFC RA øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í altjóða sjógvi í við línu - 2016 
FD. 
dagar 
341 
NEAFC 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
Botnfiskur í altjóða sjógvi í við trol - 2016 
FD. 
dagar 
341 
NEAFC 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
Búrfiskur í altjóða sjógvi í - 2016 
HK. 
tons 
150 
NEAFC 
30% 
100% 
50% 
kr. 0,25 
Kongafiskur í, ICES øki I & II - 2016 
HK. 
tons 
8.000 
NEAFC 
30% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskiskapur eftir kongafiski í Irmingarhavinum 2016 
HK. 
tons 
572 
NEAFC 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í Eystur- & Vesturgrønlandi 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Royndarveiða eftir toski og svartkalva 2016 - lína 
HK. 
Toskur Svartk. 
320 27 
E.Grønl. 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Royndarveiða eftir toski og svartkalva 2016 - trol 
HK. 
Toskur Svartk. 
30 248 
E.Grønl. 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Kongafiskur og svartkalvi í (ES- kvota) 
HK. 
kongaf. Svartka 
50 110 
E.Grønl. 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskiskapur eftir svartkalva norðan fyri 68 stig N í 2016 
HK. 
tons 
100 
V.Grønl 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í íslendskum øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í íslendskum sjógvi - lína 
HK. 
íalt toskur brosma 
5.600 1.900 650 
ísland 
20% 
25% 
25% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í íslendskum sjógvi - snella 
HK. 


ísland 
20% 
25% 
50% 
kr. 0,25 
241 

Botnfiskur í norskum- & russiskum øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í norskum sjógvi norðan fyri 62°N í 2016 
HK. 
Toskur hýsa upsi annað 
4.121 900 800 200 
Noreg 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í norskum sjógvi norðan fyri 62°N í 2016 - atgongd 
HK. 
Toskur hýsa 
4.000 350 
Noreg 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Botnfiskur í russiskum sjógvi í Barentshavinum í 2016 
HK. 
Toskur Hýsa Flatfisk 
19.500 2.000 900 
Russland 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
ES øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Blálonga í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
150 
ES 
50% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Brislingur í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
5.500 
ES 
25% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
Brosma og longa í ES-sjógvi í 2016 

tons 
200 
ES 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Hvítingsbróðir í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
6.000 
ES 
30% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
Svalbards øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Botnfiskur í verndarøkinum við Svalbard 2016 
HK. 
Toskur annað 
1822 433 
Svalbard 
30% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
Hørpuskel við Svalbard 
FD. 

Ikki ásett 
Svalbard 
30% 
100% 
25% 
kr. 50 
242 
Pelagisk Sild 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Heystgýtandi sild í føroyskum sjógvi, 2016  sunnan fyri 62°30N 
HK. 
tons 
10.000 
Føroyar 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Norðhavssild 2016, nótaskip 
HK. 
tons 
37.087 
Fleiri 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
ES-sjógvi - ICES øki IIIa N (Skagerak) 
HK. 
tons 
600 
ES 
50% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
Svartkjaftur 
Makrelur 
Lodna 
Rossamakrelur 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Fiskiskapur eftir svartkjafti á fleiri leiðum í 2016 
HK. 
tons 
275.835 71.475 
Fleiri 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Makrelveiða í altjóða, føroyskum, norskum og ES sjógvi 2016 - nótaskip 
HK. 
tons 
77.456 
Fleiri 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Lodna í íslendskum sjógvi 
HK. 
tons 

ísland 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
í ES-sjógvi 
HK. 
tons 
1.700 
ES 
100% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
í Suðurkyrrahavinum, SPRFMO, 
HK. 
tons 
5.100 
SPRFMO 
30% 
100% 
0% 
kr. 0,25 
243 

Gulllaksur 
NAFO øki 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Gullaksur á ytru landleiðini 2016 
HK. 
tons 
13.000 
Føroyar 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
Others-kvotur í NAFO skipanarøkinum 2016 
HK. 
kongaf. kongaf. Yellowt. Lállu lýsing skøtu høggusl. 
  63
100
 85
 22
 59
258
794
t. í 3LN t. í 3O t. í 3LN t. 3NO t. 3NO 3LNO 
í u3&4 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Svartkalvi í NAFO økjunum 3LMNO 
HK. 
tons 
189 
NAFO 
50% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Kongafiskur í NAFO-øki 3M 2016 
HK. 
tons 
69 
NAFO 
100% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Toskur á Flemish Kap 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
(NAFO-øki 3M) 2016 - lína 
HK. 
tons 
3.114 
NAFO 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
(NAFO-øki 3M) 2016 - trol 
HK. 
tons 
3.114 
NAFO 
20% 
25% 
0% 
kr. 0,25 
244 
Rækjuveiða 
Navn 
Reg. 

Nøgd 
fiskileið 
Nøgd á uppboðs- sølu 
Max. eitt felag kann eiga 
Frádráttur av miðal prísi 
Minsti prísur á uppboð 
í altjóða sjógvi í NEAFC skipanarøkinum 
FD. 

Ikki ásett 
NAFO 
100% 
100% 
25% 
kr. 50 
í russiskum sjógvi í Barentshavinum í 
HK. 
tons 
9.000 
Russland 
30% 
50% 
25% 
kr. 0,25 
við Svalbard - 2016 
FD. 
dagar 
922 
Svalbard 
20% 
33% 
25% 
kr. 50 
í Eysturgrønlandi (ES kvota) 
HK. 
tons 
1.300 
Grønland 
30% 
100% 
25% 
kr. 0,25 
Fiskidagar ella kvotur til botnfisk undir Føroyum? 
Føroyingar hava í høvuðsheitum tvær reguleringsskipanir : 
		Kvotur á nær- og fjarleiðum. 
		Fiskidagar á nærleiðum. Kvotur eru tað amboð, ið regulera flestu av teimum stóru fiskastovnunum, ið føroyingar veiða av. Her verður serliga hugsað um pelagiskan fisk og fiskiskap í Barentshavinum, á Flemish Cap o.s.fr. Tað verður torført at innføra aðra skipan innan hesi øki, har vit bert eru ein partur av fleiri. Felags fyri fleiri av fiskiøkjunum, har hesar kvotur verða fiskaðar, er at fiskaríið er rímiliga reint t.v.s. at forsøgnin fyri, hvat fiskaslag verður veitt, er stór. í slíkum fiskiskapi geva kvotur meining og tí er rætt at halda fram við hesum. Tað hevur ofta verið ført fram, at tað er nógv betur at stýra fiskiskapinum við kvotum. Víst verður til, at nøkur av okkara grannalondum hava megnað at hildið t.d. botnfiskastovnarnar nógv størri enn okkara við Føroyar. Eitt, ið hevur verið víst á sum sera góð umsiting, er t.d. toskastovnurin undir íslandi. Her má vist talan vera um eina misskiljing, tí besta veiðan hjá íslendingum av toski, er sjáldan ella ongantíð komin upp á at tað sum eingilskmenn fiskaðu sum miðalár yvir longri tíðarskeið. Føroyska økið verður javnan sammet við t.d. Barentshavi ella ísland. Víst verður á, hvussu teir hava útskift flotan, ímeðan tað hevur gingið meira tungt at fáa føroyska flotan útskiftan. Tað er óivað rætt, tá sagt verður, at vit hava troytt stovnarnar hart við Føroyar. Henda trároynd er tó ikki einasta orsøk til, at tað er truplari at fáa samanhang í botnfiskavinnuna. At samanbera Barentshavið og føroysku grunnarnar er nærum tað sama, sum at samanbera landbúnaðin í fjallalandinum Sveis við landbúnaðin í landbúnaðarlandinum Póllandi. Toskastovnurin í Barentshavinum hevur verið uml. 3,5 mió. tons, meðan tá toskastovnurin við Føroyar er um tað størsta, so er hann uml. 200 t. tons. Tað verður eisini samanborið uppá ymiskar mátar millum skip, sum fiska undir kvotaskipan upp ímóti teimum, sum fiska undir dagaskipanini. Teir sum fiska av kvotum undir Føroyum, fiska av stovnum, sum íalt liggja um 15+ mió. ons, har náttúran sambært Havstovuni er við, meðan samlaði stovnurin av toski, hýsu og upsa (har náttúran sambært Havstovuni er ímóti) sera sjáldan er omanfyri 12 mió. tons. At samanbera skipini, ið fiska í Barentshavinum við tey, sum fiska undir Føroyum er heilt burturvið, tí at kvotan í Barentshavinum er keypt við, at vit gjalda við uppsjóvarfiski og fáa síðani rættindi at veiða botnfisk í Barentshavinum. At fara og gera samanbering av rakstrinum hjá skipum undir so ymiskum fortreytum gevur onga meining. Veiðiøkini í íslandi, Noregi, í Barentshavinum o.s.fr. eru heilt ymisk frá veiðiøkjunum undir Føroyum. í Barentshavinum kanst tú toga í dagavís uttan at broyta kós, og hava nærum sama %-býti av fiskasløgunum í veiðuni. Undir Føroyum er heilt øðrvísi. Skapið av botninum í Føroyska økinum ger, at tað er ein sera lítil partur, har tú fært tey fiskasløgini, sum hava ein skjótan vøkstur, so sum tosk, hýsu og upsa(sí mynd 8). Botnformur og samanseting broytist alla tíðina soleiðis at sera torført er at fiska beinleiðis eftir einum ávísum fiskaslagi t.d. toski ella hýsu. Eitt tog ella ein seta kann hava eitt ávíst %-býti av fiskasløgum og um toga ella sett verður aftur í slóðina, so kann %-býti verða heilt øðrvísi. 
245 
Mynd 1 
Og um man so tekur, hvar stórar mongdir av ungfiski av hýsu og toski, uppiheldur seg (sí mynd 9) 
Mynd 2 
Verða kvotur nýttar at stýra fiskiskapinum við soleiðis, at eitt ávíst tonsatal skal fiskast av hvørjum fiskaslagi sær, so má fiskiskapurin støðga, tá ið kvotan er rokkin. 
Hettar ger, at í blandingsfiskiskapi er sera stórur vandi fyri High grading, á Landgrunninum og á Føroyabanka. Bæði tá tosað er um at sortera smærri fisk frá og tá tey skjótu skiftini eru millum toskastovnin og hýsustovnin, sum er nærum ómøguliga at taka hædd fyri, í eini kvotaásetanini. Hetta vita allir, ið hava veitt undir Føroyum. Hetta var eisini tað, ið hendi undir royndini við kvotum í 1996. 
Verður nýggj skipan gjørd við kvotum, har ongi veiðiloyvir eru, so er vandin upp aftur størri fyri High grading, tá einki kontroll er við effortinum (veiðuorkuni). Har sum kvotur eru ásettar hava loyvini minkað skjótt, og í takt við, at loyvini fækkast hevur insitamentið fyri at blaka fisk út aftur, tí hvørt loyvið hevur havt nokk av kvotu. Tó so kortini er tað sera sannlíkt, at stór útblaking er, tí har kvotur eru ásettar, verður í meðal fiskað munandi minni, enn áðrenn kvotur vórðu ásettar. 
Hesin trupulleikin er ikki til staðar, um fiskidagar verða brúktir, og tá er ikki neyðugt við loyvum. 
Fiskidagaskipanin er ein etisk røtt skipan og kann saktans stýra fiskiskapinum líka væl ella betur enn kvotur, men ein fortreyt er, at hon má stillast rætt. 
246