Vilja varðveita frÃĶlsa samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin 

NÚ 50 ÃĄra hÃĄtíðarÃĄrið er farið aftur um bak, er ÃĄrligi aðalfundurin fyri framman.
2011 var ÃĄ mangan hÃĄtt eitt minniligt og hendingarríkt ÃĄr, bÃĶði landspolitiskt og fakfelagspolitiskt.
Í november var val og nÃ―ggj samgonga varð skipað. FakfelagsrÃļrslan, og mong onnur, stríddust mÃģti tí ÃĄlvarsomu og Ãģunniligu ÃĶtlan at skatta okkara eftirlÃļnir við inngjaldi - hetta fyri at fíggja eina flatskattaskipan.
Ein skipan, ið Ãļkir um sosiala Ãģjavnan millum inntÃļkubÃģlkar í landinum, og samstundis hevur við sÃĶr, at eftirlÃļnin framyvir minkar í virði, tí hon nÚ verður skattað við 40 prosentum frÃĄ fyrstu krÃģnu. Hetta, í heimsins dÃ―rasta landi, har einasta rÃĶtta er at veita vanliga lÃļntakaranum ein lÃĶtta í hart spenta gerandisdegnum.
Fordeilingspolitikkur er ÃĄbyrgd lÃļgtingsins. TÃĄ samrÃĄÃ°ingarnar vÃģrðu tiknar uppaftur í vetur, var einasta, og ÃģfrÃĄvíkiliga, kravið frÃĄ nÃ―ggja fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harranum, at Úrslitið av lÃļnarsamrÃĄÃ°ingunum skuldi avspegla nÃ―ggju flatskattaskipanina. Hendan differentieringin skuldi sostatt inn í sjÃĄlvan sÃĄttmÃĄlan, so limir í sama felag skuldu ikki fÃĄa sama % ella krÃģnutal.
Hetta, at flatskatturin skuldi síggjast aftur í einum samrÃĄÃ°ingarÚrsliti, er beinleiðis ÃĄlop ÃĄ frÃĶlsa samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin.
Hesin herskni bitin var tað nÃģgv umrÃļdda prinsippið, vit undir ongum umstÃļðum kundu svÃļlgja.
LÃļnin er eitt Úrslit av frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum millum javnbjÃģðis partar. Tí kunnu vit ikki gÃģðtaka at slík ultimatum verða sett í sambandi við samrÃĄÃ°ingarnar.
Fordeilingspolitikkur millum inntÃļkubÃģlkar í samfelagnum, eitt nÚ gjÃļgnum skattapolitikkin, er ein hin fremsta uppgÃĄvan hjÃĄ LÃļgtinginum. Hendan ÃĄbyrgd
skal ikki snildisliga turkast av uppÃĄ fakfelÃļgini. Vit hvÃļrki kunnu ella skulu gÃģðtaka, at lÃļnarlagið hjÃĄ limunum verður ÃĄsett gjÃļgnum skattapolitikkin. Tí vit hava ikki rÃĶðið ÃĄ skattapolitikkinum, og ein skattabroyting, hÃĶkking ella lÃĶkking, kann altíð fremjast, uttan mun til samrÃĄÃ°ingarÚrslitið, sum vit fakfelÃļg koma til.
Tí mugu og skulu lÃļnarsamrÃĄÃ°ingar og skattapolitikkur ikki samantvinnast!
Heldur enn at turka sína ÃĄbyrgd, og Ãģjavnan, sum nÚ er skaptur, av uppÃĄ fakfelÃļgini, ÃĄtti fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin at lagt uppskot fyri tingið, at broytt skattaskipanina, so lÃĄg og miðalinntÃļkur, sum veruliga hava tÃļrv ÃĄ einum bata, fÃĄa ÃĄgÃģðan. VÃĶl at merkja einum lÃĶtta, ið ikki verður fíggjaður við at skamfara okkara eftirlÃļnir.
Tað hevði verið ein virðilig avgerð, ið veruliga hevði munað hjÃĄ fÃļroysku familjunum.
Vit hava tvíhildið um frÃĶlsa samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin. Hann er okkara og hann skal virðast.
Ein samd nevnd valdi at leingja sÃĄttmÃĄlan í eitt ÃĄr, millum annað við tveimum sera tÃ―Ã°andi og framatlítandi serkrÃļvum. Harumframt vÃģru ÃĶtlað inntriv í okkara hoyringsrÃĶtt strikað og differentieringin ikki staðfest.
SÃĄttmÃĄlin verður uppsagdur um ein mÃĄnaða. BÃĶði nevnd og limir eru Ãļrkymlað um, at samrÃĄÃ°ingarnar ferð eftir ferð draga Út. Hendan Ãģskikk mugu vit til lívs. Eru partarnir ikki komnir ÃĄsamt um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla í gÃģðari tíð, skal semingsroynd leggjast soleiðis, at tÃĄ sÃĄttmÃĄlin gongur Út nÚ fyrsta oktobur, er antin semja undirskrivað ella taka vit stríðið, jÚst sum sÃĄttmÃĄlin fer Úr gildi.
Við felagskvÃļðu og ynskum um eitt vÃĄr við lÃ―ggjum vindi, og gÃģðan aðalfund.

Alneyðugt við neyvari kunning til ferðafÃģlk

– Vit hava eina brÃĄÃ°fengis kunngerð frÃĄ Strandferðsluni: Vegna illveður siglir Smyril ikki..., Smyril bunkrar... Vegna maskinbrek siglir Teistin ikki... Portrið í Skopun... Orsaka av illveðri koyra Bygdaleiðir ikki...
JÚ, meira enn so kemur fyri, at Útvarpið ber tílík boð. Tí slepst ikki undan. Veðrið mÃĄ sÃĶr rÃĄÃ°a, og onnur
viðurskifti kunnu eisini gera seg galdandi, soleiðis at Strandferðslan ikki fÃĶr hildið sínar ferðaÃĶtlanir. Í tílíkum fÃļrum leggja vit sera stÃģran dent ÃĄ at kunna tey ferðandi skjÃģtast gjÃļrligt, sigur Jens Petur Brattalíð, ferðslusamskipari hjÃĄ Strandfaraskipum Landsins.
HÃļvuðsarbeiðssetningurin hjÃĄ ferðslusamskiparanum er at vera við at gera ferðaÃĶtlaninar hjÃĄ skipum og bussum
og lÃ―sa tÃĶr, bÃĶði í pappírslíki og ÃĄ internetinum, og ikki minst altíð at hava tÃĶr dagfÃļrdar. Harafturat hevur hann sera neyvt samskifti við skip og bussar, tí tað kann altíð henda, at okkurt ÃģvÃĶntað stingur seg upp.
forsagnirnar – gÃģð amboð
Tað er serliga vetrarhÃĄlvuna at vit hoyra mest frÃĄ Strandferðsluni. Serliga hesi bÃĶði seinastu ÃĄrini hevur veðrið verið rÃĶttiliga Ãģlagaligt, og tað hevur eisini merkt bÃĶði skipa- og bussambandið millum oyggjar og bygdir. Jens Petur sigur, at tÃĄ veðrið tykist at Ãļtla, rÃĶður um at vera proaktivur, sum hann mÃĄlber seg. Og tÃĄ eru tÃĶr ymisku veðurforsagnirnar sera gÃģð amboð.
– Tað var tann tíð, at vit bert hÃļvdu Útvarpið at boða frÃĄ veðurforsagnum frÃĄ DMI. Síðani kom Petur Skeel, sum var ein stÃģrur bati, men við internetinum í dag, kunnu Ãļll fylgja við fleiri ymiskum veðurstovum í grannalondunum. Á tann hÃĄtt ber til at gera sÃĶr eina mynd av hvussu veðrið fer at hÃģtta sÃĶr nÃĶstu tímarnar, og hesum fylgja vit sera vÃĶl við. Ikki minst er tÃĶnastan frÃĄ Landsverki sera gott amboð hjÃĄ okkum. Hetta av teirri orsÃļk, at vit, í so gÃģðari tíð sum gjÃļrligt, kunnu taka stÃļðu til um neyðugt verður at broyta ferðaÃĶtlanina, og kunnu tí skjÃģtast gjÃļrligt kunna fÃģlk um tað. BÃĶði í Útvarpinum, ÃĄ heimasíðu okkara og gjÃļgnum SMS-skipanina, sum mong hava teknað seg til, og tí fÃĄa boðini ÃĄ fartelefonini, sigur Jens Petur. TÃĄ tað snÃ―r seg um Bygdaleiðir, verða mÃļguligar broytingar altíð avrÃĄddar millum samskiparan og hvÃļnn einstakan bussfÃļrara. Ein stÃģrur partur av teimum ferðandi við Bygdaleiðum eru skÚlanÃĶmingar. HvÃļr einstakur buss- fÃļrari veit hvÃļrji fÃģlk hann hevur havt í bussinum um morgunin, og tí er tað eisini hann, sum boðar skÚlunum frÃĄ mÃļguligum broytingum.
trygdin fremst
TÃĄ rÃĶður um skipini er tað altíð skiparin, sum hevur avgerandi orðið. Men annars er sama mannagongdin galdandi, sum við bussunum. So skjÃģtt avgjÃļrt er at Útseta ella avlÃ―sa eina ferð, er uppgÃĄvan hjÃĄ samskiparanum at lÃ―sa boðini skjÃģtast gjÃļrligt. Um siglt ella avlÃ―st verður, er trygdin hjÃĄ ferðafÃģlki altíð fremst í huganum, sigur Jens Petur og leggur aftuat, at hÃģast Smyril kann sigla í Ãļllum veðri, kann trupulleikin vera, at hann ikki sleppur frÃĄ ella at bryggju í Havn.
Ein onnur orsÃļk til at neyðugt er at flyta frÃĄferðina hjÃĄ Smyrli eitt sindur, er í sambandi við bunkring. Hetta kemur av, at Smyril nÃ―tir tungolju. HÃģast stytsta leið til bunkring er ÃĄ Sundi, tekur tað so mikið av tíð, at neyðugt er við smÃĄvegis broytingum av ferðaÃĶtlanini. Men eisini í tílíkum fÃļri royna vit at kunna um broyttu ferðaÃĶtlanina í so gÃģðari tíð sum gjÃļrligt, sigur ferðslusamskiparin.
so fÃģlk kunnu koma til og Úr oynni. Avloysaraskip er einki, og eitt og hvÃļrt skip kann ikki brÚkast ÃĄ hesi farleið. Tí verður Ternan tikin Úr NÃģlsoyarleiðini, og annað skip leigað til hesa farleið.
At illveður er orsÃļk til at skip ikki sigla og bussar ikki koyra, skilja og gÃģðtaka Ãļll. Men lítið man vera at ivast í, at tey eru mong, sum ilskast inn ÃĄ tÃĶr mongu avlÃ―singarnar, ið eru orsakaðar av at Teistin liggur við maskinbreki.
FÃĶr Jens Petur ikki mangan onkra skolu frÃĄ fÃģlki, sum halda seg hava fingið í ríkiligt mÃĄt av hesi ÃģstÃļðugu farleið? Og hvat hugsar hann sjÃĄlvur, tÃĄ skiparin ÃĄ Teistanum ringir til hansara og boðar frÃĄ, at nÚ er aftur galið?
– Tað er Ãģgvuliga ymiskt hvussu fÃģlk reagera. At fÃģlk ilskast, er ikki meira enn natÚrligt, heldur samskiparin. Men eg kann ikki annað enn kunna um stÃļðuna skjÃģtast gjÃļrligt, soleiðis at fÃģlk fÃĄa boðini ÃĄÃ°renn tey fara frÃĄ hÚsum, um tað ÃĄ nakran hÃĄtt ber til. SjÃĄlvur kann eg ikki loyva mÃĶr at ilskast ella vísa mína misnÃļgd mÃģtvegis nÃļkrum, og so als ikki mÃģtvegis okkara ferðandi. Hvat eg sjÃĄlvur onkuntíð hugsið innast inni, er ein onnur sÃļga..

Tað kemur fyri, at Strandferðslan fÃĶr onkran fyrispurning um at Útseta frÃĄferðina eitt nÚ hjÃĄ Smyrli orsaka av serligum umstÃļðum. Kann vera okkurt serligt tiltak, ella at ferðafÃģlk við flogfari ikki rÃļkka seinastu frÃĄferð tann sama dagin. Til tað sigur Jens Petur Brattalíð, at tað verður bert gjÃļrt í heilt serligum fÃļrum. SnÃ―r tað seg um at bíða einar 10 minuttir eftir ferðafÃģlki, kanska seinasta tÚrin undan hÃļgtíð, gera vit tað vanliga, men er talan um drÚgvari seinking, er tað altíð skipsleiðslan, ið avgerð um bíðað verður ella ikki. Eitt er at vera lagaligur mÃģtvegis nÃļkrum, men atlitið til at halda ferðaÃĶtlanina, vigar sera tungt, sigur ferðslusamskiparin.

GestarÃļðari ÃĄ aðalfundi
Í sambandi við aðalfundin verður Knut Roger Andersen gestarÃļðari. Knut Roger Andersen er kendur í norskum og altjÃģða politiskum og fakfelagshÃļpi. Hann er 43 ÃĄra gamal, fÃļddur og uppvaksin í Oslo. Hann hevur verið politiskt virkin frÃĄ hann var 13 ÃĄra gamal, og hevur Ãļll ÃĄrini havt mong partapolitisk og fakfelags politisk ÃĄlitisstÃļrv. Í 12 ÃĄr umboðaði hann Arbeiðaraflokkin í bÃ―rÃĄÃ°num í Oslo. Í 1994 var hann EF-skrivari fyri Arbeiðaraflokkin í Oslo, var eitt skeið floksskrivari, og var frÃĄ 1999 til 2007 leiðari avaltjÃģða skrivstovuni hjÃĄ NFU, har hann hevði hÃļvuðsÃĄbyrgdina av norsku hjÃĄlparÃĶtlanunum til heimsins menningarlond. FrÃĄ 2005 til 2007 var hann serligur rÃĄÃ°gevi hjÃĄ ST í sambandi við sÃĄttmÃĄlan um rÃļrslutarnað. Knut Roger Andersen hevur síðani 2007 verið rÃĄÃ°gevi í altjÃģða spurningum hjÃĄ DELTA, sum er norska fakfelagssamtakið hjÃĄ fÃģlki í kommunalum starvi. Harumframt er hann limur í fleiri altjÃģða nevndum.

Starvsmannafelagnum stÃģð í boði ein sera avmarkað lÃļnarhÃĶkking mÃģti at felagið skuldi víkja frÃĄ teirri grundleggjandi meginreglu, sum frÃĶlsi samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin er, men tað vildi felagið ikki. Felagið vildi heldur leingja sÃĄttmÃĄlan í eitt ÃĄr. Tað eru tÃģ fleiri, ið hava verið iva um hví felagið gjÃļrdi, sum tað gjÃļrdi; tí vil felagið Útgreina orsÃļkina til tess.
SamrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin
Um vit taka sonevnda prinsippið fyrst, so stÃģð stríðið um at varðveita frÃĶlsa samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin, sum gjÃļgnum fleiri ÃĶttarlið hevur verið krÚnan í norðurlendsku vÃĶlferðarsamfelÃļgunum og fakfelagsrÃļrsluni.
FrÃĶlsi samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin varð skÚgvaður til viks av politiska myndugleikanum, tÃĄ hesin setti fram tað ÃģfrÃĄvíkiliga krav, at flatskattalÃĶttin skuldi síggjast aftur í Úrslitinum av lÃļnarsamrÃĄÃ°ingunum, so tey, sum fingu stÃļrsta skattalÃĶttan, eisini skuldu hava minni í lÃļnarhÃĶkking, enn tey lÃĶgri lÃļntu.
Í semingsuppskotinum varð ÃĄsett, at lÃļnarhÃĶkkingin fyri lÃļnir hÃĶgri enn 30.000 kr. skuldu minka og enda ÃĄ einum nulli við 50.000 kr.
HÃģast hetta kanska tykist logiskt og sÃĄmuligt, verður frÃĶlsi samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin ÃĄ henda hÃĄtt snildisliga skÚgvaður til viks og lÃļnarhÃĶkkingin fyri hÃĶgru
lÃļnirnar í roynd og veru ÃĄsettar av myndugleikunum.
So kundu vit eins vÃĶl ÃĄsett allar lÃļnir við lÃģg og ikki við samrÃĄÃ°ingum.
Verður hetta kjÃļlfest, gera vit mun ÃĄ limum felagsins og binda eisini onnur fakfelÃļg at missa frÃĶlsa samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin. Tað vilja vit ikki geva okkum undir.
Okkara lutur er at samrÃĄÃ°ast um lÃļnirnar, og arbeiðsgevarin skal ikki einsÃĶris ÃĄseta hvÃļrja lÃļnarhÃĶkking limirnir í felagnum skulu hava og ei heldur seta kílar millum limirnar. Heldur ikki skal arbeiðsgevarin brÚka okkum at niðurbinda onnur felÃļg.
Samgongan eigur Ãģjavnan
TÃĄ samgongan fyri jÃģl samtykti asosiala flatskattin, vÃģru Ãļll greið yvir, at hetta fÃģr at hava við sÃĶr stÃļrri Ãģjavnar millum inntÃļkubÃģlkarnar í landinum.
Saman við hinum fakfelÃļgunum mÃģtmÃĶlti Starvsmannafelagið harðliga hesi ÃĄlvarsomu skattabroyting, bÃĶði í mun til, at eftirlÃļnirnar skuldu bera prísin fyri ÃĶtlaðu flatskattaskipanina, umframt at skattalÃĶttarnir hvÃļrki komu lÃĄg- ella miðalinntÃļkunum til gagns.
So politiski myndugleikin skal ikki leggja tað yvir ÃĄ fakfelÃļgini at javna Út tann Ãģjavna, sum er Úrslitið av hesum asosiala skattapolitikki. Hinvegin er
fordeilingspolitikkur, eitt nÚ gjÃļgnum skattapolitikkin, ein hin fremsta uppgÃĄvan hjÃĄ LÃļgtinginum.
Umboðini fyri fakfelÃļgini eru ikki vald at trÃ―sta ÃĄ reyðu og grÃļnu knÃļttarnar í tingsalinum, og vit kunnu sjÃĄlvandi heldur ikki gÃģðtaka, at lÃļnarlagið verður ÃĄsett gjÃļgnum skattapolitikkin av myndugleikunum.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin kann í morgin leggja uppskot fyri Tingið at broyta skattalÃģgina og gera ein veruligan mun, og ikki við snildi skumpa hesa ÃĄbyrgd yvir ÃĄ fakfelÃļgini.
Hví onga lÃļnarhÃĶkking ella verkfall?
TÃĄ spurt verður, hví felagið vrakaði eina lÃļnarhÃĶkkan ÃĄ 220 kr. er at siga, at vit kundu gÃģðtaka at eitt krÃģnutal og ikki prosent varð sett ÃĄ lÃļnarhÃĶkkanina, tí hetta gevur lÃĶgru inntÃļkunum lutfalsliga meira í lÃļnarposan. Felagið hevur eisini ÃĄÃ°ur havt hÃĶkkingar í krÃģnum.
Men upphÃĶddin ÃĄ kr. 220 kr. sum er ÃĄsett í semingsuppskotinum, og ikki við okkara gÃģða vilja, er so lÃĄg, at tað bara vísur, hvÃļrja virðing arbeiðsgevarin hevur fyri starvsfÃģlkunum ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum.
Sum ÃĄÃ°ur nevnt var tað prinsippið um, at hÃĶkkingin omanfyri 30.000 kr. skuldu verða ÃĄsett av arbeiðsgevaranum, og at samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin ÃĄ hendan hÃĄtt varð settur til viks, ið var hÃļvuðsorsÃļkin til, at vit ikki kundu taka undir við semingsuppskotinum.
Harumframt er krÃģnutalið so lÃĄgt, at heldur ikki hetta vildu vit gÃģðtaka.
SerkrÃļv
Vit fingu 4 serkrÃļv við og í tingingum við arbeiðsgevarasíðuna ítÃļkiliggjÃļrt serkravið viðvíkjandi fÃļrleikaviðbÃģtum.
BÃĶði fÃļrleikaviðbÃģtin og at skrivstovufÃģlk við yrkisÚtbÚgving nÚ verða flokkað í 3. lÃļnarflokk eru rÃĶttindi, vit hava stríðst fyri í fleiri ÃĄr.
Nevnast kann, at byrjunarlÃļnin fyri hesi skrivstovufÃģlk, ið eru ein rÃĶttiliga stÃģrur hÃģpur av limum felagsins, hÃĶkkar Útvið 1000 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Avgerðin um ikki at fara í verkfall var als ikki lÃļtt at taka.
Hetta snÚði seg ÃĄ ongan hÃĄtt um ikki at tora, tí tað skortar ikki uppÃĄ dirvið.
Øll fakfelÃļg nÃ―ta sjÃĄlvsagt verkfallsvÃĄpnið við umhugsni og virðing.
At Starvsmannafelagið hevur brÚkt verkfallsvÃĄpnið – eisini fyri kortum – er ikki Ãģkent.
Vit vita, at vit verða noydd at meta um, hvÃļrjar dystir vit skulu taka, og um vit kunnu missa meira fyri minni.
FelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum vrakaðu í felag semingsuppskotið.
Saman sendu vit sÃĄttmÃĄlapartinum skriv og eftirfylgjandi fekk hvÃļrt felagið sÃĶr svarskriv frÃĄ arbeiðsgevarasíðuni. FelÃļgini valdu at taka stÃļðu hvÃļr sÃĶr vegna teirra felag.
Fyri Starvsmannafelagið mettu vit at tað var reellur vandi fyri at vit vildu missa meira fyri minni, og at serkrÃļvini
kundu verða mist í endaligu semjuni – ella tÃĄ semingsuppskotið í ringasta fÃļri bleiv samtykt við lÃģg.
Samanumtikið vildu vit ikki gÃģðtaka, at frÃĶlsi samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin varð tikin frÃĄ okkum.
At vit ÃĄ ÃģfrÃĶttakendan hÃĄtt skulu tvingast at gÃģðtaka, at lÃļnin hjÃĄ egnum limum, og lÃļnin hjÃĄ limum í Ãļðrum felÃļgum, skuldi ÃĄsetast av myndugleikunum.
KrÃģnutalið var harafturat lÃĄgt og langt undir prístalinum.
Ein 2 ÃĄra sÃĄttmÃĄla við Ãļllum hesum fortreytum, vildu vit ikki binda felag og limir okkara til.
Tí valdu vit at leingja verandi sÃĄttmÃĄla og taka við serkrÃļvum, ið fyri felag og limir hava tÃ―dning, eisini framatlítandi.

Hall fyri fyrstu ferð
Avgerðin um at minka inngjÃļldini hevur nÚ havt við sÃĶr, at grunnurin hevði undirskot farna rakstrarÃĄr

Á aðalfundinum hjÃĄ Samlagstryggingargrunnninum 2010 varð samtykt at inngjaldið til grunnin skuldi lÃĶkkast við einum triðingi – Úr 11⁄2 prosenti í 1 prosent av lÃļnini, ið ein fÃĶr. Samstundis varð avgjÃļrt at víðka og betra um tryggingarnar, m.a. við hjÚnarfelagsdekningi og gjaldsundantÃļku, ið rÃļkkur fram til frÃĄfaringaraldur um neyðugt.
HÃģast tað kanska kennist sum ein andsÃļgn, at ein vil minka um inngjaldið samstundis sum ein vil betra um tryggingarnar, so bar hetta til tí at aðalfundurin samstundis tÃģk avgerð um at sonevnda lokaupphÃĶddin hvÃļrvur Úr tryggingarskipanini í 2027. Árini frÃĄ 2018 til 2027 verða so nÃ―tt til eina niðurlaðing av upphÃĶddunum, ið verða Útgoldnar.
Longu ÃĄÃ°renn aðalfundurin samtykti broytingarnar var greitt, at avgerðin um at minka inngjÃļldini kemur at hava við sÃĶr, at grunnurin, ið annars er sera vÃĶl kjÃļlfestur, komandi ÃĄrini kemur at hava eitt undirskot í rakstrinum og tí kemur at eta av grunnafÃĶðnum. Lagt er tÃģ upp fyri hesum og framrokningarnar vísa, at eingin vandi er fyri at grunnurin ikki kann svara hvÃļrjum sítt.
Men forsÃļgnirnar um hallið eru nÚ vorðnar veruleiki. Á fyrsta sinni er staðfest undirskot í rakstrinum. RakstrarÚrslitið hjÃĄ samlagstryggingargrunninum gjÃļrdist í rakstrarÃĄrinum 2011 eitt hall uppÃĄ 4,6 milliÃģnir krÃģnur í mun til eitt avlop uppÃĄ 6,3 milliÃģnir í 2010.
InntÃļkurnar hjÃĄ grunninum vÃģru í ÃĄrinum 6,2 millÃģnir kr. og er hetta ein minking uppÃĄ 2,6 milliÃģnir í mun til 2010 og ein minking uppÃĄ 3,9 milliÃģnir í mun til 2009. Minkingin í inntÃļkunum stavar serliga frÃĄ, minkandi inngjÃļldum frÃĄ limunum. InngjÃļldini vÃģru í 2011 4,8 milliÃģnir, meðan tey í 2010 vÃģru 7,3 milliÃģnir kr. Her hevur talan verið um eina minking uppÃĄ 2,5 milliÃģnir kr. í mun til 2010. OrsÃļkin til minkingina er, sum nevnt oman fyri, at tryggingargjaldið frÃĄ einstÃļku limunum er sett niður við einum triðingi – frÃĄ 1,5% til 1,0% frÃĄ ÃĄrsbyrjan 2011.
Ein minni partur av inntÃļkunum hjÃĄ samlagstryggingargrunninum eru fíggjarinntÃļkur. Hesar vÃģru í ÃĄrinum 1,5 milliÃģnir kr. og tað er ÃĄ leið tað sama sum í 2010. Meginparturin av hesum eru renta av virðisbrÃļvum, meðan rentan av innistandandi peningi er munandi minni enn ÃĄrið frammanundan. Seinnu
ÃĄrini hava rentuinntÃļkur av innistandandi annars verið munandi stÃļrri
enn vanligt. OrsÃļkin hevur verið, at innlÃĄn í peningastovnar hevur verið eitt gott alternativ til aðrar ílÃļgur, men nÚ eru hesar umstÃļður broyttar.
BruttoÚtreiðslurnar av samlagstrygging vÃģru í ÃĄrinum knappar 22 milliÃģnir kr. Tað er nÃģgv meira enn í 2010 tÃĄ bruttoÚtreiðslurnar vÃģru 12,3 millÃģnir kr. HÃĶkkingin stavar frÃĄ Útreiðslunum í sambandi við Útgjald í sambandi við deyða, ið eru Ãļktar munandi – Úr 7,3 milliÃģnum uppí 16,5 milliÃģnir krÃģnur.
Bonus ÃĄ samlagstrygging var í ÃĄrinum 11,0 millÃģnir krÃģnur. Bonus verður tilroknað samlagstryggingargrunninum alt eftir hvussu skaðagongdin hevur verið í ÃĄrinum. TÃĄ skaðagongdin í 2011 hevur verið gÃģð, fÃĶr grunnurin afturborið ein part av tryggingargjaldinum, soleiðis at nettoÚtreiðslurnar til samlagstrygging í 2011 gjÃļrdust 10,9 millÃģnir kr. Í mun til 2010 er talan tÃģ um eina Ãļking uppÃĄ 8,3 millÃģnir krÃģnur.
Rakstrarhallið uppÃĄ 4,6 milliÃģnir kr. fyri 2011 verður tikið av eginognini og varð henda sostatt við ÃĄrslok 2011 43,9 millÃģnir krÃģnur.
HÃģast vit siga at skaðagongdin hevur verið gÃģð, so er tÃģ einki ÃĄr uttan skaða. Í 2011 eru seks limir deyðir og er harafturat goldin hjÚnarfelagsveiting til fÃ―ra limir. Seks limir hava í ÃĄrinum fingið Útgjald í sambandi við hÃĶttisliga sjÚku, meðan gjaldsundantÃļka er veitt tveimum limum.
Aftrat hesum hava 41 fÃģlk fingið Útgoldnað lokaupphÃĶdd í 2011.

SamrÃĄÃ°ingarnar hesaferð

Evnið til hesa grein kundi verið so nÃģgv, tí fakfelÃļgini hava verið sera virkin ÃĄ almenna pallinum seinastu mÃĄnaðirnar. Eg loyvi mÃĶr tÃģ at loypa Útí tað, og skriva eitt sindur um samrÃĄÃ°ingarnar hesaferð. FrÃĄ sjÃģnarhorninum man hevur, tÃĄ man situr mitt í rokinum, og hevur ringt við at skapa eina frÃĄstÃļðu, fyri at fÃĄa eitt pÚra greitt yvirlit.
fakfelagssamstarvið
Fakfelagssamstarvið varð stovnað við breiðum samstarvi fyri eyga. Eitt av mÃĄlunum í samstarvinum var at fÃļra samrÃĄÃ°ingar saman, fyri at standa sterkari og rÃļkka betri Úrslitum. Vit royndu hetta fyrstu ferð í 2010, og tað var ein tungur burður. Ringt var at finna stevið, tÃĄ felÃļgini vÃģru bundin at hvÃļrjum Ãļðrum. Onkuntíð kendist tað sum hitt spÃĶlið, tÃĄ man rennur kapp við beinunum samanbundnum við einum makkara. Man mÃĄ hava jÚst sama stev, tí annars rykkjur man hvÃļnnannan av fÃģtum.
Í 2010 klÃĄraðu vit ÃĄ mÃĄl við einari semju, sum tÃģ bert vardi í 1 ÃĄr. Tað var so lítið í henni, at ikki var rÃĄÃ°iligt at gera ein longri sÃĄttmÃĄla.
So varð aftur lagt til brots í 2011 eftir nÃļkulunda sama leisti. TÃģ var semja millum felÃļgini, at hesaferð skuldi vera eitt nÃģgv greiðari uppbÃ―ti av felagskrÃļvum og serkrÃļvum. Hetta var vÃĶl definerað ÃĄÃ°renn vit fÃģru undir samrÃĄÃ°ingarnar og avgjÃļrt var, at formenn við skrivara fÃļrdu felagssamrÃĄÃ°ingarnar, ímeðan serkrÃļvini hjÃĄ teimum einkultu felÃļgunum skuldu fÃĄast upp ÃĄ plÃĄss av nevndunum.
Leisturin var tí sera greiður, og samrÃĄÃ°ingarnar gingu spakuliga framÃĄ. SerkrÃļv vÃģru tugd ígjÃļgnum, ímeðan vit spakuliga fÃļldu okkum fram til ein
karm, sum vit kundu leggja hesi ymisku krÃļvini innanfyri.
SÃĄttmÃĄlarnir gingu Út 1. oktober, so mÃĄlið var sjÃĄlvandi at blíva liðug ÃĄÃ°renn tað. Vit byrjaðu í gÃģðari tíð undan summarferiuni og hÃļvdu eina realistiska vÃģn um at klÃĄra hetta til tíðina. Men, sum ikki einaferð, so drÃģg hetta Út. Og so kom bumban. NÃ―val við einum sigri til hÃļgravongin. Alt sum higartil var ÃĄ borðinum, varð sÃģpa burtur, og kravið var at samrÃĄÃ°ingarnar skuldu byrjað av nÃ―ggjum. Hetta var sera hugstoytt hjÃĄ okkum, tí tað arbeiðið, ið varð gjÃļrt higartil, var nÚ til fÃĄnÃ―tis.
Og krÃļvini frÃĄ samstarvspÃļrtunum hinumegin borðið vÃģru nÚ broytt. Beinanvegin hoyrdist graml um lÃļnarniðurgongd, sparingar, privatiseringar og annað Ãģtespiligt.
SamrÃĄÃ°ingarnar hildu so ÃĄ, men tað bar skjÃģtt skeivan veg. Ein seming var neyðug, og hon var lÃļgin – bÃĶði so og so.
Seming
Petur Zachariassen og Petur Joensen vÃģrðu tilnevndir semingsmenn. Teir savnaðu sÃĶr vitan frÃĄ Ãļllum pÃļrtum, og innkvarteraðu okkum síðani ÃĄ Hotel FÃļroyum. Har sÃģtu vit frÃĄ fríggjadegi til sunnudag. Síðani fÃģru vit oman ÃĄ Hotel Hafnia, uttan at fÃĄa eina gÃģða frÃĄgreiðing um hví. Har var meira trongligt, og vit noyddust eisini Út aftur haðani longu dagin eftir. Heðin Mortensen skipaði so fyri, at vit sluppu niðan í MÃģttÃļkuhÚsið hjÃĄ kommununi. Har fingu vit gÃģða mÃģttÃļku og kundu halda ÃĄfram við semingini.
Uppi ÃĄ Hotel FÃļroyum komu vit ikki langt við semingini. MÃĄl blivu lÃ―st nÃĶrri, og semingsmennirnir fingu kanska sett okkurt saman sínamillum. Á Hotel Hafnia kom meira krÚt í, tí nÚ vÃģru meira konkret mÃĄl at taka stÃļðu til. Men heldur ikki har komu vit til eina niðurstÃļðu. Í MÃģttÃļkuhÚsunum var lív í. Semingmennirnir gingu ímillum partarnar, og man byrjaði at fÃĄa eina hilling ÃĄ, hvat fÃģr at standa í einum mÃļguligum semingsskjali. Teir hÃļvdu jÚ lagt dent ÃĄ, at teir bert lÃļgdu eitt skjal fram. Og tað var bert lagt fram, um teir hÃļvdu eina realistiska vÃģn um, at partarnir fÃģru at gÃģðtaka tað.
So kom skjalið at enda fram. Og dett vÃģnbrot... Har var nÃģgv í sum fakfelÃļgini ikki vildu hava. Og har manglaði nÃģgv, sum vit vildu hava. Serliga pedagogarnir vÃģru fyri vanbÃ―ti. Har hevði verið eitt serkrav frÃĄ teimum inni, viðvíkjandi (sum gav teimum) fyreikingartíð. Hetta var vekk í tí endaliga skjalinum, og tað sendi pedagogarnar (beint) í verkfall seinni. Endin varð, at vit vrakaðu uppskotið og fÃģru hvÃļr til sítt.
SamrÃĄÃ°ingar eftir seming
So hendi tað lÃļgna, og dyrnar gloppaðust aftur. Sera Ãģvanligt aftanÃĄ eina langa semingsroynd. FelÃļgini sendu í felag FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum skriv við tillagingum til semingsuppskotið. Svar kom aftur, sama svar til Ãļll, men sent hvÃļrjum felagi sÃĶr. TÃĄ valdu felÃļg at taka stÃļðu hvÃļr sÃĶr. Vit í Starvsmannafelagnum sÃģu hetta sum ein mÃļguleika at rÃļkka einari semju hÃģast alt. Og tað gjÃļrdu HAK og lÃĶrararnir eisini.
Tann stÃģra tvístÃļðan í hesum var, at um vit í Starvsmannafelagnum vrakaðu uppskotið, sum lÃĄ ÃĄ borðinum, so var tað mest uppÃĄ prinsippið um at innfÃļra skattapolitikkin í okkara lÃļnarsamrÃĄÃ°ingar. Vit vildu ikki hava ein lÃļnarskala, sum endurspeglaði ÃģrÃĶttvísa skattapolitikkin hjÃĄ samgonguni, har ein lÃĶkking av lÃļnarvÃļkstrinum var lÃļgd direkta inn í okkara lÃļnarstiga. Skattapolitikk fyri seg og samrÃĄÃ°ingar fyri seg. Basta.
Samtíðis sum hetta var inni í semingsuppskotinum, so hÃļvdu vit eisini fingið nÃļkur gÃģð serkrÃļv í skjalið. Harímillum var ein orðing um fÃļrleikamenning. Hon var eitt sindur Ãģkonkret, men tÃģ ein byrjan. Eisini fingu vit flutt ÚtbÚgvin skrivstovufÃģlk Úr lÃļnarflokki 2 upp í 3, og tað hÃļvdu vit vilja leingi.
Vit brÚktu tÃĶr gloppaðu dyrnar til ein fund afturat Úti ÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num. Vit greiddu frÃĄ, at vit ikki undir nÃļkrum umstÃļðum vildu gÃģðtaka skattapolitikk innfÃļrdan í sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar. Eisini kundu vit hugsa okkum meira konkretiseraðar ÃĄsetingar um fÃļrleikamenning og lÃļn. Tann fundurin endaði tÃģ sum eitt vÃģnbrot, tí tað vísti seg, at FMR bert vildi tosa um ein lítlan smÃĄlut og ikki um nakað, sum vit hildu vera tÃ―dningarmikið.
Boðast skuldi frÃĄ dagin eftir hvat vit hildu um hetta. Sum landið lÃĄ, vÃģru vit ÃĄ veg í verkfall, og kjakið var lívligt niðri ÃĄ felagnum. TvístÃļðan var, at vit hÃļvdu eitt skjal, sum nÃĶstan var til at gloypa, men tÃģ ikki hÃģast alt. Skuldu vit kasta limir og land Út í eitt verkfall, har vit ikki vistu um vit vunnu serliga nÃģgv? Skuldu vit brÚka milliÃģnir uppÃĄ mÃļguliga at vinna eitt prinsipp og nakrar tÚsund krÃģnur? Vit ringdu aftur til FMR viðvíkjandi konkretisering av fÃļrleikamenning, har pengar eisini vÃģru nevndir. Tað lÃ―snaði eitt sindur hjÃĄ okkum. Samtíðis samdust vit um, at vit fÃģru at royna eina sera alternativa loysn, fyri at koma ÃĄ mÃĄl. Vit vildu takka nei til lÃļnarhÃĶkkanina ÃĄ 220 um mÃĄnaðin, so vit sluppu undan skattapolitikkinum í samrÃĄÃ°ingunum.
Á ÃĄlitisfÃģlkafundinum, sum vit hÃļvdu havt um semingsskjalið, var fÃļrt fram, at hettar semingsuppskotið var so vÃĄnaligt, at tað ikki var vert at fara í verkfall uppÃĄ. Og vit vistu, at fÃģlk vÃģru sera ill um skattaprinsippið. So vit hildu, at vit kundu loyva okkum hesa radikalu loysn í einum 1-ÃĄra skeiði.
Hetta var so roynt ÃĄ fundi dagin eftir við FMR. Partarnir lÃļgdu tað fram teir hÃļvdu, og aftanÃĄ eina lÃļtu í einrÚmi, hittust vit aftur fyri at skriva undir.
Ein lÃĶtti at fÃĄa ein enda ÃĄ hesum.
Men eisini ein sera lÃļgin kensla, at hava takka nei til lÃļnarhÃĶkkan afturfyri prinsippir. Vit vÃģru samd um, at hettar skuldi greiðast vÃĶl frÃĄ, fyri at Ãļll kundu skilja hví vit hÃļvdu gjÃļrt tað vit gjÃļrdu. Og vit vistu eisini, at avgerðin fÃģr ikki at hÃģva Ãļllum limum. Kenslan var tÃģ gÃģð tÃĄ alt kom til alt.
eftirmeting
Kritikkurin aftanÃĄ hevur verið harður. VÃģru vit so hÃĄstÃģr, at vit hildu okkum hava rÃĄÃ° at takka nei til pengar? VÃģru vit so veik í samstarvinum, at pedagogarnir sluppu at sigla sín egna sjÃģgv? Taptu vit nÚ so dyggiliga fyri telvingini hjÃĄ landsstÃ―rismanninum? Hesir og nÃģgvir aðrir spurningar komu í kjalarvÃļrrinum av semjuni. Vit mettu okkum klÃĄr at svara og fÃļr fyri at verja okkara avgerð.
Eitt er at vera klÃĄr til at svara, men eitt annað er at upplÃ―sa nÃļktandi. Nevndin í Starvsmannafelagnum er kritisera fyri at hava verið alt ov tigandi og afturlatin undir hesari semingini. Eisini hevur kunningin aftanÃĄ verið ov vÃĄnalig.
Vanligt er undir seming, at allir partar fÃĄa kjaftband. Einki mÃĄ leka Út frÃĄ semingini, sum kann ÃĄvirka partarnar og semingsmennirnar. Tí er tað sum oftast sera lítið, sum almenningurin fÃĶr at vita undir einari seming. Tað er skiljandi, at hetta er frustrerandi fyri fjÃļldina, sum situr uttanfyri og bíðar eftir einum Úrsliti. Starvsmannafelagið hevur altíð kallað ÃĄlitisfÃģlkini inn til ein kunnandi fund, tÃĄ nevndin hevur fingið semingsuppskotið og tikið stÃļðu til tað. ÁlitisfÃģlkini kunnu tÃĄ siga teirra meining um tað. TÃģ er tað altíð nevndin, sum tekur stÃļðu til um semingsuppskotið skal gÃģðtakast ella ei.
Hesaferð gjÃļrdu vit tað Ãļðrvísi, tí stÃļðan var sermerkt. Vit kallaðu ÃĄlitisfÃģlkini inn til fund, ÃĄÃ°renn stÃļða var tikin til semingsuppskotið. Vit vildu hava teirra ÃĄskoðan ÃĄ uppskotið, tí vit mettu hetta so tÃ―dningarmikið og prinsipielt, at brÚk var fyri einum stÃļrri forum at kjakast í. Fundurin gav okkum ÃĄbendingar og gÃģðan íblÃĄstur til stÃļðutakan.
Úrslitið av hesum fundinum skuldi ikki kunngerast. Hetta tí at stÃļða ikki var tikin til semingsuppskotið enn. Tað vÃģru nÃģgvir limir frustreraðir um, og
kritikkurin av hesum hevur eisini verið harðligur.
Vit sum nevnd skulu taka kritikkin til okkum og betra um kunning og frÃĄgreiðing til limirnar. Men staðfestast mÃĄ, at ein seming ongantíð verður eitt opið forum. Tað er avmarkað til umboð fyri partarnar í trÃĶtuni, og tað eru fyrst og fremst nevndirnar í fakfelÃļgunum Ãļðrumegin og umboð fyri arbeiðsgevaran hinumegin.
Í skrivandi stund eru pedagogarnir enn í verkfalli ÃĄ 3. viku. Hini fakfelÃļgini tosa um, hvussu vit stuðla teimum best og hava lÃ―st við samhugaverkfalli.
Fakfelagssamstarvið og tess tilverugrundarlag er umrÃļtt aftanÃĄ hesar samrÃĄÃ°ingarnar. Hvat gera vit rÃĶtt og hvat gera vit skeivt? Hvussu halda vit ÃĄfram herfrÃĄ, og hvat verða okkara felagsmÃĄl í framtíðini? Hetta skal umrÃļðast gjÃļlla, tÃĄ friður aftur er ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Greitt er, at tÃĄ fakfelÃļgini í samstarvinum hava skrivað undir ÃĄ 4 ymiskar sÃĄttmÃĄlar, tÃĄ verður tað mikið verri at fara aftur til felags samrÃĄÃ°ingar. ÚtgangsstÃļðið var trupult hesaferð, og tað verður hvaðna verri nÃĶstu ferð.
Mín vÃģn er, at fakfelÃļgini kunnu arbeiða enn tÃĶttari saman, og at fleiri melda seg til samstarvið. Eitt fÃļroyskt LO hevur verið nevnt nÚ aftanÃĄ semingina, og tað eru perspektiv í tí. Eingin ivi er um, at saman standa vit sterkari. TÃģ hava vit í almenna fakfelagssamstarvinum lÃĶrt, at tað eru Ãģmetaliga nÃģgv smÃĄ fet at taka, ÃĄÃ°renn man er komin ÃĄ mÃĄl. Og ÃĄ veg frameftir noyðist man at gera feilir og lÃĶra av teimum. Vit eru so sanniliga vorðin nÃģgvar royndir ríkari, og hava eisini lÃĶrt av teimum. Framtíðin fer at vísa um vit duga at brÚka royndir og fÃļrleikar til limanna fyrimun og gagn. Eg trÚgvi, at vit fara at prÃģgva tað at vera satt.

ÁrsfrÃĄgreiðingin

Tað er vorðin siðvenja, at hava ein gest ÃĄ aðalfundi okkara.
Í ÃĄr verða tveir gestarÃļðarar.
Vit bjÃģða einum norðmanni vÃĶlkomnum ÃĄ aðalfundin.
Knud Roger Andersen er altjÃģða skrivari hjÃĄ norska felagnum Delta. Knud Roger fer at hugleiða og rÃļða um tÃ―dningin av norðurlendska vÃĶlferðarsamfelagnum, avbjÃģðingunum og ikki minst í truplum tíðum.
At vit fÃĄa eina ÃĄhugaverda framlÃļgu, er ikki at ivast í. Hann hevur orðið í síni makt og eitt gott kjak er í vÃĶntu.
Vit gleða okkum at bjÃģða honum vÃĶlkomnum aftur til FÃļroya og ÃĄ okkara fimtifyrsta aðalfund.
Eisini hava vit heitt ÃĄ Paula Petersen, marknaðarleiðara ÃĄ LÍV, at halda eina framlÃļgu um stÃļðuma í mun til okkara eftirlÃļnarviðurskifti.
Tað verður hÃļvi at seta honum spurningar og at vit eisini her fÃĄa eitt ÃĄhugavert og neyðugt kjak er onki at ivast í.
Somuleiðis bjÃģða vit Paula vÃĶlkomnum ÃĄ aðalfundin í ÃĄr.
Formansval er aftur ÃĄ skrÃĄnni. Formanstíðin er 4 ÃĄr. Uppstillingarfreistin var Úti hÃĄlvan januar og eittans valevni er stillað upp.
Eins og seinnu ÃĄrini, verður skipað so fyri, at eisini ber til at brÃĶvatkvÃļða. AtkvÃļðuseðil fÃĶst við at venda sÃĶr til skrivstovu felagsins og antin fÃĄa atkvÃļðuseðilin ÚtflÃ―ggjaðan ella sendan.
VÃĶlkomin ÃĄ fimtifyrsta aðalfund Starvsmannafelagsins.

Her heima hevur politiska stÃļðan farna ÃĄrið verið merkt av, at eitt val leingi lÃĄ í luftini.
Samgongan millum A, B og C slitnaði og vit fingu eina minnilutasamgongu millum B og C. FÃļroyar hava ikki verið stjÃģrnaðar av eini minnilutasamgongu ÃĄÃ°ur, so hetta var ein nÃ―ggj og Ãļrvísi politisk stÃļða, enn vit eru von við. Minnilutasamgongan sat ikki skeiðið av. LÃļgmaður Útskrivaði val tann 27.09. og valið skuldi annars verið hildið í seinasta lagi í januar mÃĄnaði í ÃĄr.
Eftir valið 29.10. bleiv nÃ―ggja samgonga skipað. Flokkarnir A, B, D og H hava 19 av teimum 33 sessunum í lÃļgtinginum. Fleiri av royndastu politikarunum stillaðu ikki uppaftur, og fleir nÃ―vald manna okkara ting.
Styttri enn tveir mÃĄnaðir eftir valið, tollaksmessudag, varð ein sera ÃĄlvarsom og Ãģunnilig skattabroyting samtykt.
Flatskatturin merkir, at stÃģrir skattalÃĶttar verða lÃĶtnir teimum vÃĶlbjargaðu og tey við lÃĄg og miðallÃļnum fÃĄa millum lítið og onki í skattalÃĶtta. Í heimsins dÃ―rasta samfelagi eru tað jÚst lÃĶgru og miðal inntÃļkurnar, sum veruliga hava ein lÃĶtta fyri neyðini.
Og tað er undanskatting av okkara eftirlÃļnum, ið skuldi fíggja hesa Ãģsolidarisku skipan.
At broyta skattingina av eftirlÃļnini til eina flatskattaskipan ÃĄ 40 % tÃĄ inngoldið verður, heldur enn sum nÚ, antin 35% í skatti av kapitalpensiÃģnini ella ein
progressivan skattastiga við Útgjaldi av ratupensiÃģn og lívrentu, merkir stÃģran niðurskurð í eftirlÃļnini, tÃĄ fÃģlk fara frÃĄ fyri aldur.
EnntÃĄ er tað so, at hesi somu, sum hava atkvÃļtt fyri skipanini, ikki skulu skattast av teirra eftirlÃļnum nÚ – tÃĶr eru tÃĶnastumannaeftirlÃļnir og tískil ein landskassa Útreiðsla, vit Ãļll fíggja.
FakfelÃļg og mong onnur stríddust ímÃģti hesi ÃĶtlan og vildu forða fyri, at hon bleiv sett í verk. Á fundum, bÃĶði almennum og beinleiðis við samgonguumboð, gjÃļgnum skriv, lesarabrÃļv, í Útvarps og sjÃģnvarpssamrÃļðum og ÃĄ annan hÃĄtt, varð roynt at fÃĄa samgonguna at steðga og sleppa ÃĶtlanini.
Avleiðingarnar av hesi so grundleggjandi skatta- og eftirlÃļnarbroyting vÃģru ÃĄ ongan hÃĄtt fult upplÃ―star ella gjÃļgnumskygdar.
StÃģra mannfjÃļldin ÃĄ Vaglinum 3. desembur er eisini prÃģgv um, at fÃļroyingar ynskja ikki at okkara vÃĶlferðarsamfelag fer fyri bakka, heldur skal tað verjast, virðast og mennast.
Eisini í 2011 hava skerjingar rakt fleiri av limum felagsins.
StarvsfÃģlk við hollari vitan, fÃļrleikum og mong við drÚgvum royndum, ið hava tÃĶnt FÃļroya fÃģlki vÃĶl.
At fÃĄa eitt uppsagnarskriv, er ein missur fyri hvÃļnn einasta tað rakar. Og tað er sanniliga eisini ein missur fyri samfelagið og kann ikki gerast upp í peningi.
Avleiðingin av hesum stÃļðugu skerjingum gerst versnandi tÃĶnastustÃļði, stÃļrri niðurslíting, fÃĶrri inntÃļkur og eisini at inntÃļkukeldur verða turrlagdar.
Skerjingar og niðurlaðingar skapa ikki vÃļkstur. InntÃļkur landskassans mugu Ãļkjast og neyðugt er at breiðar, berandi langtíðar semjur verða gjÃļrdar ÃĄ tingi.
22. juli 2011 er ein dagur, ið hevur brent seg í minni okkara. Sorgarleikurin í Oslo og ÃĄ UtÃļya er eitt rÃĶðandi ÃĄlop ÃĄ okkara demokrati. Sorgarleikir henda hvÃļnn dag og hvÃļnn tíma kring allan heim.
TÃĄ hesin Ãģfatiligi sorgarleikur rakti okkara brÃļðratjÃģð fyri eystan, kendist tað sum stÃģðu vit andlits til andlits við tað hatur og tann Ãģndskap, mannamuran eisini kann goyma.
Og so kontrastin, at tilber ikki at lata hatrið fÃĄa fastatÃļkur í fÃģlkinum. At tey tvÃļrturímÃģti siga; vit vilja vísa stÃļrri tolsemi, opinleika og kÃĶrleika.
Hetta rÃļrdi hjartastreingir og kveikir vÃģn.
Eg veit, at mong okkara feldu tÃĄr, bÃĶði tÃĄ sorgarleikurin gekk upp fyri okkum, tÃĄ vit hoyrdu norska forsetan og fleiri við honum og eisini tÃĄ vit sÃģu norska fÃģlkið sameint í einum rÃģsuhavi.
Tey eru fyrimyndir fyri okkum onnur og felagsins vegna, sendu vit samkensluskriv til okkara systurfelÃļg í Noregi.
tiltÃļk ÃĄrið 2011 – í sambandi
við 50 ÃĄra stovningardagin
Sum tykkum kunnugt fylti Starvsmannafelagið 50 ÃĄr tann 23. februar í fjÃļr. Í tí sambandi gjÃļrdi felagið fitt burtur Úr fyri at hÃĄtíðarhalda hetta.
Millum annað vÃģru hesi tiltÃļk í 2011:
SjÃĄlvan fÃļðingardagin 23. februar varð skipað fyri almennari mÃģttÃļku í hÃļlum felagsins. Fleiri nÃ―ttu hÃļvi at stÃļkka inn ÃĄ gÃģlvið, bÃĶði limir og samstarvsfelagar.
Dagin fyri aðalfundin, var ÃĄlitisfÃģlkafundur og sama seinnapart skipað fyri almennum fundi í NorðurlandahÚsinum. Evnið var FakfelÃļg – fortíð, nÚtíð, framtíð.
RÃļðarar vÃģru John Mortensen, Hans Mourits Foldbo, Snorri Fjalsbak og Selma Ellingsgaard. AftanÃĄ var orðaskifti millum Selmu Ellingsgaard frÃĄ Starvsmannafelagnum, Maritu Rasmussen frÃĄ VinnuhÚsinum og Sonju JÃģgvansdÃģttir frÃĄ Samtak. Øssur Winthereig stÃ―rdi fundinum.
Aðalfundurin var sjÃĄlvan GrÃĶkarismessudag, 12. mars.
StÃģr fÃļðingardagsveitlsa varð hildin sama kvÃļld fyri Ãļllum limum felagsins, ið hÃļvdu teknað seg. Forkvinnur- og menn fyri onnur fÃļroysk fakfelÃļg vÃģru boðin, umframt eisini umboð fyri norðurlendsk systurfelÃļg. Harumframt umboð fyri arbeiðsgevarasíðuna og lÃļgmaður og frÚ.
Veitslan varð hildin í frÃĄlíku hÃļlunum hjÃĄ DansifrÃļi. Tilsamans vÃģru umleið 300 gestir.
Limir felagsins, ið vÃģru mÃļttir ÃĄ aðalfundinum, fingu eina gÃĄvu, eina dokumentmappu við blokki og penni, hetta sum eina fÃļðingardagsgÃĄvu í sambandi við 50 ÃĄra haldið.
Felagið hevur havt eina lÃ―singarkampagnu í 2011, har vit hava varpað ljÃģs ÃĄ tÃ―dningin limir felagsins hava fyri samfelagið. Somuleiðis hevur felagið fingið nÃ―ggja heimasíðu og verður hetta umrÃļtt seinni í frÃĄgreiðingini.
Vit tÃģku virðisgrundarlag felagsins alment í brÚk í fjÃļr. ÁlitisfÃģlkini hava myndað, hvat virðisgrundarlagið skuldi vera. Hetta er tÃ―Ã°andi liður í visiÃģnsarbeiðnum fyri felagið.
Av Ãļðrum tiltÃļkum í fjÃļr kann nevnast, at limir felagsins fingu eitt gott limatilboð uppÃĄ atgongumerki til summarfestivalin fyri einans kr. 600,-
Tann 17. septembur var skipað fyri familjudegi í SkÃģtadeplinum ÃĄ Selatrað. PlÃĄss var fyri 200 fÃģlkum, og tað var fultteknað og nÃļkur sluppu tíverri ikki við av somu orsÃļk.
Tiltakið hepnaðist sum heild sera vÃĶl og afturmeldingarnar vÃģru jaligar. Veðrið var gott, og har vÃģru alskins mÃļguleikar at velja ímillum, so sum gongutÚrur, síðing, postarenning, snorkling o.m.a.
Tað er onki at ivast í, at SkÃģtadepilin og tÃĶnastan tey bjÃģða, er eina vitjan verd. VÃģnandi kann verða skipað fyri slíkum tiltaki aftur.
arbeiðseftirlitið
Eftirhondini eru fleiri sokallaðar „politiskar avgerðir“ tiknar. Fleiri stovnar eru lagdir saman, uttan at greið og gjÃļllig meting er gjÃļrd frammanundan av fyrimunum, vansum, kostnaði o.s.fr. At avgerðin er haldbar og skilagÃģð og starvsfÃģlkini tikin við uppÃĄ rÃĄÃ° eigur at vera ein sjÃĄlvfylgja. Arbeiðseftirlitið bleiv ein av stovnunum, og skuldi verða skorin inn ÃĄ bein undan samanleggingini við HeilsufrÃļðiligu Starvsstovuna. Gott og vÃĶl 12 ÃĄrsverk hava verið ÃĄ Arbeiðseftirlitinum, men í 2011 skuldi starvsfÃģlkatalið lÃĶkka við hÃĄlvum fimta ÃĄrsverki.
Tað er ÃĄlvarsmÃĄl at skerja ein stovn, ið arbeiðir við fyribyrging og eftirliti. Hetta hongur als ikki saman við nÚtíðar krÃļvum til eitt sunt og trygt arbeiðsumhvÃļrvi, har fÃģlk ikki verða kroppsliga ella sÃĄlarliga niðurslitin. Arbeiðseftirlitið hevur harafturímÃģti í mong ÃĄr havt tÃļrv ÃĄ uppraðfesting, eitt nÚ við at seta ein arbeiðssÃĄlarfrÃļðing í starv.
SÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið eigur so avgjÃļrt at verða tikið í ramasta ÃĄlvara og ein uppraðfesting heldur enn skerjing av Arbeiðseftirlitinum hevði verið natÚrligt.
Fleiri av limum felagsins hava merkt, hvÃļrja ÃĄvirkan m.a. tvÃļrrandi leiðslufÃļrleikar hava ÃĄ trivnaðin og avleiðingarnar hetta kann hava fyri heilsustÃļðuna.
almannastovan og nÃĶrverkið
Í summar sÃģu vit enn eina av hesum sokallaðu „politisku avgerðum“. Henda hevði við sÃĶr, at tveir av stÃģru stovnum landsins skuldu leggjast saman í ein.
At Almannastovan og NÃĶrverkið verða ein og sami stovnur er mÃļguliga eitt gott hugskot.
Tað sum er torfÃļrt at skilja er, at tað ikki verður kunngjÃļrt alment, at hetta er tað politiski myndugleikin ÃĶtlar - innan avgerðin er tikin – og at síðani fer arbeiðið í gongd at greina og meta, so avgerðin er vigað og vÃĶl gjÃļgnumarbeidd, innan hon verður tikin.
Tað mÃĄ og skal vera so, at innan ein so tÃ―Ã°andi avgerð verður tikin, mugu starvsfÃģlkini hava verið tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, verið við í tilgongdini og hava fingið lÃ―st sjÃģnarmið, fyrimunir og vansar, so avgerðin ikki kennist vera tikin í skundi og at hetta er eitt avgreiðslumÃĄl, ið ikki fÃĶr eina virðiliga viðferð.
ÁlitisfÃģlk og starvsfÃģlk skulu verða kunnað í gÃģðari tíð og verða tikin við uppÃĄ rÃĄÃ° og við í tilgongdini, tÃĄ broytingar ÃĶtlandi skulu henda. SÃĄttmÃĄlin ÃĄsetir hetta og tað er so sjÃĄlvsagt, at ert tÚ við í tilgongdini, fÃĶrt hÃļvi at brÚka tína vitan og ÃĄvirka stÃļðutakanina, ja, so fÃĶrt tÚ eisini ognarlut og fÃĶrt tikið tað nÃ―ggja til tín ÃĄ heilt annan hÃĄtt, enn verður tað smoygt niðuryvir hÃļvdið ÃĄ tÃĶr.
Sum sagt er tað mÃļguliga eitt gott hugskot at leggja hesar stovnar saman. Tað sum er so tÃ―Ã°andi er, at mannagongdir verða fylgdar, tí eisini skilagÃģðar avgerðir, ið ikki eru allÃ―star og vÃĶlgrundaðar, fÃĄa skot fyri bÃģgvin og mÃļta mÃģtstÃļðu, tÃĄ tilgongdin ikki er nÃļktandi.
Felagið gjÃļrdi vart fyri seg, so skjÃģtt tilbar og víst varð ÃĄ rÃĶttindini sbrt. § 2 í sÃĄttmÃĄlanum og at hesar ÃĄsetingar skulu fylgjast. Og svarskriv kom stutt eftir, at leiðslan skuldi vissa okkum um, at hon vildi fylgja galdandi ÃĄsetingum.
Tað er sjÃĄlvsagt gott at stovnar virða og fylgja ÃĄsetingunum, tað sum er alneyðugt er, at politiski myndugleikin ger líkaso.

Fakfelagssamstarvið byrjaði beint sum felÃļgini hÃļvdu sagt sÃĄttmÃĄlarnar upp, at fyrireika seg til komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar. Fakfelagssamstarvið var eina kanningarferð í Danmark, har vitja var hjÃĄ samstarvsfakfelÃļgum, fyri at kunna okkum um hvussu teirra samrÃĄÃ°ingarfelagsskapir virka.
Felagsnevndarfundur varð hildið ÃĄ GjÃĄargarði í dÃļgunum 12. og 13. mai. Á felagsnevndarfundinum í januar bleiv ein arbeiðsbÃģlkur settur at gera mannagongdir fyri Fakfelagssamstarvið í samband við sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, herundir fyrireiking, samrÃĄÃ°ingar og seming og fíggjarligu viðurskiftini hjÃĄ Fakfelagssamstarvinum. Hetta arbeiðið legði nÃĶstformansbÃģlkurin fram til kjak. Kunnað varð eisini frÃĄ kanningarferðini í Danmark umframt at felÃļgini orðaðu hvÃļrji felagskrÃļv vit skuldu hava til felagssamrÃĄÃ°ingarnar.
Fakfelagssamstarvið hevði ein felagsnevndarfund ÃĄÃ°renn felags- og serkrÃļvini vÃģru handaði FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og Kommunala Arbeisgevarafelagnum, Á hesum fundinum var mannagongdin fyri Fakfelagssamstavið staðfest umframt at felÃļgini lÃļgdu síni serkrÃļv fram.
Fakfelagssamstarvið, sum eftir seinastu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar sÃĄ Út at vera styrkt, viknaði í kongunum beint sum felagssamrÃĄÃ°ingarnar byrjaðu í juni mÃĄnaða. TÃĄ boðaði Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar frÃĄ, at felagið tÃģk seg Úr samstarvinum.
Hini fÃ―ra felÃļgini FÃļroya LÃĶrarafelag, FÃļroya Pedagogfelag, Havnar Arbeiðskvinnufelag og Starvsmannafelagið, valdu at halda fram í samstarvinum og við felagssamrÃĄÃ°ingunum.
Í nÃĶsta broti verður greitt nÃĶrri frÃĄ samrÃĄÃ°ingunum og nÃĶrri verður eisini greitt frÃĄ viðurskiftunum ÃĄ aðalfundinum.
TrÚgvin ÃĄ, at tað er í felagsskapi, vit vinna limunum bestu sÃļmdir og standa sterkast er ÃĄ ongan hÃĄtt vikna. Vit sjÃĄlvi og onnur við okkum, hava tikið upp, eisini alment, hvÃļrt tíðin ikki er komin at arbeiða fram ímÃģti at fÃĄa eitt fÃļroyskt LO upp at standa, sum kemur at umfata bÃĶði almennu og privatu fakfelÃļgini. Eisini hetta mÃĄl verður nomið við ÃĄ aðalfundinum.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar
Fyrst í apríl mÃĄnaða segði Fakfelagssamstarvið upp sÃĄttmÃĄlarnar við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið at fara Úr gildi tann 1. oktober 2011. Fyrsti fundur millum partarnar var 24. mai, har avtalað varð hvussu samrÃĄÃ°ingarnar skuldu skipast, og at partarnir skuldu handa krÃļvini tann 21. juni 2011
Fakfelagssamstarvið ynskti, at politiski myndugleikin var við til samrÃĄÃ°ingarnar, og hetta jÃĄttaði fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin, og luttÃģk hann í samrÃĄÃ°ingunum til val var Útskrivað í septembur 2011
SamrÃĄÃ°ingarnar vÃģru skipaðar soleiðis, at Fakfelagssamstarvið tÃģk sÃĶr av felagssamrÃĄÃ°ingunum, meðan sersamrÃĄÃ°ingarnar skuldi hvÃļrt felag taka sÃĶr av.
KrÃļvini í felagssamrÃĄÃ°ingunum vÃģru lÃļn, eftirlÃļn, fÃļrleikaviðbÃļtur, trygd í starvinum v.m.
Starvsmannafelagið handaði FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum síni serkrÃļv tann 23. juni 2011, og vÃģru partarnir samdir um, at sersamrÃĄÃ°ingarnar skuldu byrja eftir summarferiuna.
FelagssamrÃĄÃ°ingarnar byrjaðu seinast í juni mÃĄnaða og vÃģru fleiri fundir hildnir undan summarsteðginum. At val var í hondum vistu vit og lÃļgdu nÃģgv fyri at koma ÃĄsamt um ein lÃļnarkarm. At smíða meðan jarnið var heitt og fÃĄa avtalu í lag, innan val varð Útskrivað, var upplagt, tÃģ rukku vit ikki ÃĄ mÃĄl. SamrÃĄÃ°ingarnar vÃģru tiknar upp aftur seinast í august mÃĄnaða og hildu fram til val varð Útskrivað seinast í septembur mÃĄnaða. TÃĄ kom steðgur í samrÃĄÃ°ingarnar. Bleiv val ikki Útskrivað jÚst fyri fyrsta oktobur, so er lítið at ivast í, at semingsfÃģlk hÃļvdu verið biðin tÃĄ og sÃļgan hevði verið ein onnur.
TÃĄ val er Útskrivað, er landsstÃ―rið eitt forrÃĶtningsstÃ―ri.
UppÃĄ fyrispurning frÃĄ Fakfelagssamstarvinum, hvar byrjað varð aftur, eftir at nÃ―tt landsstÃ―rið var skipað, var svarið frÃĄ arbeiðsgevarasíðuni, at tað vildi verið lÃļgið, um krÃļv blivu broytt og at byrjast skuldi av nÃ―ggjum.
Partarnir vÃģru samdir um, at steðgur ikki skuldi vera í sersamrÃĄÃ°ingunum, heldur at partarnir royndu at koma vÃĶl ÃĄleiðis við sersamrÃĄÃ°ingunum, til felagssamrÃĄÃ°ingarnar vÃģrðu tiknar uppaftur.
NÃ―ggj samgonga var skipað og nÃ―ggi fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin var við ÃĄ fyrsti felagssamrÃĄÃ°ingarfundinum eftir steðgin, ið verið hevði. Hann var bert við til henda eina fundin.
NÚ vÃģru aðrir bollar í suppuni. Einasta kravið frÃĄ arbeiðsgevarasíðuni var nÚ, at
plÃĄss var ikki til nakrar lÃļnarhÃĶkking og tÃĶr hÃĶgru lÃļnirnar skuldu bera ein kostna, tí nÃ―ggj flatskattaskipan skuldi setast í verk og skuldi síggjast aftur í avtaluni, sum gerast skuldi millum partarnar.
Fakfelagssamstarvið vísti greitt kravinum aftur – sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar og skattapolitikkur skulu ikki tengjast saman. Vit samrÃĄÃ°ast um lÃļn og setnarviðurskifti hjÃĄ limunum, fordeilingspolitikkur, herundir skattapolitikkur, er ÃĄbyrgdin hjÃĄ teim fÃģlkavaldu og fordeilingspolitikkin hava fakfelÃļgini ikki rÃĶðisrÃĶttin ÃĄ.
Beint undan jÃģlum slitnaðu samrÃĄÃ°ingarnar og boð vÃģru eftir semingsmonnum. Partarnir samdust um at biðja Petur Joensen og Petur Zachariasen til semingsmenn og byrjaði sjÃĄlv semingsroyndin 21. januar.
Vikuna undan hevði Maskinmeistarafelagið verið til semingsroynd og skrivað undir 2 ÃĄra sÃĄttmÃĄla.
Mangt er sagt og skrivað um semingsroyndina hjÃĄ Fakfelagssamstarvinum og Úrslitini av hesi.
Stutt kann sigast, at ongin okkara hevði ímyndað sÃĶr ella ynskt ta stÃļðu, at felÃļgini skuldu skriva undir ymiskar avtalur, tÃĄ vit langar dagar og nÃĶtur stríddust at fÃĄa eina líkinda avtalu í hÚs.
Hetta er uttan samanlíkning torfÃļrasta semingin, ið mong okkara hava upplivað.
Nevndin hevur í tveimum skrivum greina stÃļðutakan okkara og nÃĶrri verður greitt frÃĄ semingsroyndini og semjuni ÃĄ aðalfundinum.

Sum Ãļllum kunnugt, so hendi tað serstakliga ÃĄlvarsama, at tÃĄ nÃ―ggja samgongan kom til, skuldi frammanundanskatting av okkara eftirlÃļnum verða fíggingin av flatskattinum.
Vit stríddust ímÃģti hesi kollvelting og eisini ímÃģti, at hon bleiv skunda, ja, skrumbla ígjÃļgnum tingið fyri jÃģl.
Samtykt bleiv hon.
At gera slík stÃģr og ÃĄlvarsom inntriv fÃĶr avleiðingar. Og ein av avleiðingunum er, at ÃĄlitið ÃĄ okkara eftirlÃļnarskipan er skalað. FakfelÃļgini blivu ikki vird, og okkara mÃģtmÃĶli ikki tikin til eftirtektar, um hesi rÃĶttindi, ið eru vunnin limunum gjÃļgnum samrÃĄÃ°ingar í ÃĄravís. At samgongan vildi skrumbla hetta stÃģrmÃĄl gjÃļgnum tingið, við so stuttum skoðbrÃĄi, er Ãģskiljandi. Øll mÃģtmÃĶlini og eisini Gallup kanning vístu greitt, at fÃģlkið tekur ikki undir við hesum inntrivi. Og Ãģvissan og Ãģtryggleikin broytingin hevur fÃļrt við sÃĶr, eru ÃĄ ongan hÃĄtt gagnlig fyri tann einstaka.
Vit hava bíðað eftir eftirlÃļnarreforminum, ella pensiÃģnsnÃ―skipanin, í fleiri ÃĄr. Hvussu ofta mÃĄlið hevur drigið Út, er torfÃļrt at fÃĄa greiðu ÃĄ, og nÚ eitur
dagurin 01.01.2013
Hvussu verður er torfÃļrt at meta um.
TÃģ, hesi grundleggjandi inntriv gagna avgjÃļrt ikki samstarvinum og ÃĄlitinum, sum eru neyðug, skulu reformar setast í verk.
At byggja upp tekur so langa tíð – og tað er so Ãģmetaliga skjÃģtt at brÃģta niður.
Samlagstryggingin
Aðalfundur Samlagstryggingargrunnsins verður, sum vanligt seinnu ÃĄrini, hÃģskvÃļldið eftir aðalfund felagsins. Í ÃĄr tískil 15.03. og í hÃļlum felagsins.
Tryggingarprocentið er lÃĶkkað og er nÚ í 1 %. Henda lÃĶkking hevði virknað frÃĄ 01.01.2011 at rokna.
At gjaldið er lÃĶkkað, merkir ikki, at okkara tryggingar hava verri dekning enn ÃĄÃ°ur. Heldur er samlagstryggingin styrkt. Sum upplÃ―st í fjÃļr, so hava vit keypt hjÚnafelaga/samlivaradekning afturat, og hetta fyri sama kostnað. Henda merkir, at missir limur makan, fÃĶr limur Útgoldið helvtina av egnu lívstryggingarupphÃĶddini.
Vit eru enn í tingingum við tey, ið bjÃģða Út samlagstryggingar herheima.
MÃĄlið er ÃĄhaldandi at betra um tÃĶr tryggingar, vit hava teknað.
alS
Arbeiðsloysið er vaksið nÃģgv seinastu ÃĄrini og um ÃĄrsskiftið 2010/2011 fingu fleiri enn 2000 Útgjald Úr ALS. Talið av fÃģlkið, ið fingu Útgjald Úr skipanini er lÃĶkkað nakað og var gott 1700 fÃģlk um ÃĄrskiftið 2011/2012.
At missa starvið, er tungt at uppliva. Fyri okkum menniskju er so umrÃĄÃ°andi at kenna at plÃĄss er fyri okkum í samfelagnum og tÃļrvur er ÃĄ okkara arbeiðsmegi.
Eitt av stÃģru vandamÃĄlunum er, at tey ungu eru hart rakt av arbeiðsloysinum. Fleiri teirra skulu Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin fyri fyrstu ferð, og tÃĶr royndir tey gera sÃĶr, fÃĄa ÃĄvirkan ÃĄ teirra ÃĄlit ÃĄ samfelagið og teirra ÃĄskoðan ÃĄ seg sjÃĄlvi.
BÃĶði fyri tey arbeiðstÃļku og samfelagið alt, er vÃģnin at talið ÃĄhaldandi lÃĶkkar og ongantíð ov skjÃģtt.
At talið av arbeiðstÃļkum er so stÃģrt, hevur viðfÃļrt, at stÃ―rið fyri ALS hevur mett tað neyðugt at broyta bÃĶði inngjald og Útgjald, fyri at byrgja uppfyri, at grunnafÃĶið verður burtur um fÃĄ ÃĄr.
Hetta var herskin biti at svÃļlgja.
BÃĶði tað at inngjaldið hÃĶkkar og at Útgjaldið lÃĶkkar, samstundis sum tað verður enn tyngri at fÃĄa endarnar at rÃļkka saman.
Á aðalfundinum verður tikið samanum stÃļðuna og eisini greitt frÃĄ royndunum at Útvega arbeiðstÃļkum starvsvenjing.

Endaligur Úrskurður er enn ikki sagdur í mÃĄlinum um verkfallið hjÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni.
Úrskurðurin hjÃĄ fasta gerðarÃĶtti, tÃĄ vit lÃ―stu verkfall fyri SjÚkraflutningstÃĶnastuna ÃĄ vÃĄri 2010 var tann, at verkfallið var heimilað stríðsstig, men frÃĄboðað við ov stuttari freist.
Øll fakfelÃļgini, bÃĶði ÃĄ almenna og privata arbeiðsmarknaðinum, vÃģru pÚra samd um at gerðarÃĶtturin var farin Út um sínar heimildir, at hann yvirhÃļvur segði Úrskurð um freistir.
Vit hava onga frÃĄboðanarfreist, so einfalt er tað.
Vit standa Ãļll saman um hetta ÃĄlvarsmÃĄl. MÃĄlið bleiv seinni kÃĶrt og hevur fasti gerðarÃĶtturin avgjÃļrt, at mÃĄlið er av slíkum prinsipiellum slagi, at tað verða allir ÃĄtta dÃģmarar, ið skulu dÃļma í mÃĄlinum. VÃĶntandi var, at mÃĄlið kom fyri ÃĄ vÃĄri 2011, tÃģ helt hetta ikki.
Úrskurðurin viðfÃļrdi eisini, at fakfelÃļgini settu niður ein bÃģlk at endurskoða viðtÃļkurnar fyri fasta gerðarÃĶttin.
EndamÃĄlið við bÃģlkinum var at lÃ―sa tey viðurskifti, vit vÃģru ÃģnÃļgd við og hvÃļrjar batar og broytingar, vit mettu neyðug. Fundur var eisini við nevndina og dÃģmararnar, har stÃļðan var lÃ―st. VÃĶntandi verður Úrskurður sagdur í mÃĄlinum einaferð í vÃĄr.
nevnd og umsiting ÃĄ vitjan kring landið
Síðani ÃĄ vÃĄri 2009 hava nevnd og umsiting verið og vitja stovnar kring landið. Ætlanin er skipa fyri vitjunarrundferð
annað ella triðja hvÃļrt ÃĄr og at fÃĄa hetta í fasta legu.
NÚ hava vit vitjað limir og arbeiðsplÃĄss kring landið alt og okkum manglar bert eina vitjan í hÃļvuðsstaðarÃļkinum afturat. Hon verður eftir ÃĶtlan 21. mars
Vit meta tað av stÃģrum tÃ―dningi, bÃĶði fyri nevnd og umsiting, og fyri limir felagsins, at vit kunna hittast ÃĄ henda hÃĄtt. Andlit verður sett ÃĄ hvÃļnn annan, og vit fÃĄa nÃĶrri innlit í tey alskyns starvsÃļki, limirnir rÃļkja.
Ætlingin er at nevnd og umsiting gerast meira sjÃģnlig fyri limirnar og vÃģnin er, at vit Ãļll ÃĄ henda hÃĄtt kenna okkum tÃĶttari hvÃļrjum Ãļðrum í felagnum.
20. septembur 2011 vÃģru vit og vitjaðu í Norðurstreymoy.
Vit vitjaðu Biofar í Kaldbak, RoyndarstÃļðina í Kollafirði, Kvívíkar kommunu, Staðið í Vestmanna, Vestmanna kommunu, Posta ÃĄ Oyrarbakka og Sunda kommunu saman við limum í skÚlanum ÃĄ Oyrarbakka.
Fyrra vitjanin í Havn var sjeynda desembur.
Av tí at felagið hevur limir ÃĄ so nÃģgvum stovnum í TÃģrshavn deildu vit okkum sundur í tveir bÃģlkar. Ein bÃģlkur vitjaði SjÃģnvarpið, Útvarpið, LÃļgmansskrivstovuna, VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið, InnlendismÃĄlarÃĄÃ°ið og Posta. Hin bÃģlkurin vitjaði LandsbÃģkasavnið, Hagstovuna, Gjaldsstovuna, Taks, FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, LÃļnardeildina, UmhvÃļrvisstovuna, AlmannamÃĄlarÃĄÃ°ið og HeilsumÃĄlarÃĄÃ°ið.
Fyrilestur hjÃĄ Niclasi Hera JÃĄkupssyni við heitinum: „Út við strongd og inn við lívsgleði“ skuldi vera í NorðurlandahÚsinum sama kvÃļldið. Hann fekk forfall, so tiltakið mÃĄtti avlÃ―sast.
Vit hava tÃģ ikki slept ÃĶtlanini um henda fyrilestur, so hann verður sama dag, sum vit fara ÃĄ nÃĶstu vitjanina í TÃģrshavn, 21. mars um kvÃļldið og í NorðurlandahÚsinum.
Okkara fatan er, at vitjanirnar hava verið jaliga mÃģttiknar av limunum. Vit eru sera glað um blíðskapin, okkum hevur verið sÃ―ndur allastaðni, vit hava vitjað.
Takk fyri tit Ãļll og vit gleða okkum til framhaldandi at vitja kring landið.

Sum kunnað um ÃĄ fleiri fundum, so meta vit tað neyðugt at skipa felagið betri innanhÃ―sis.
Ein arbeiðsbÃģlkur hevur arbeitt við mÃĄlinum í longri tíð og fylgibÃģlkur er settur at sparra við.
Leistur er lagdur fyri viðtÃļkur og uppbÃ―tið og tað er sannlíkt, at bÃģlkað fer at verða eftir yrkjum.
ArbeiðstrÃ―stið í 2011 hevur verið sera stÃģrt og neyðugt hevur tíverri verið at flutt avtalaðar fundir.
Gongur eftir ÃĶtlan, so kunnu nakrir bÃģlkar, um ikki allir, sjÃģsetast í leypi av 2012.
At skapa umstÃļður og forum har dentur verður lagdur ÃĄ at menna og fÃĄa stÃļrri fokus ÃĄ yrkini, meta vit vera leiðina at ganga. Eisini kunnu skapast mÃļguleikar at styrkja samanhaldið og felagsandan í Ãļkjum kring landið.
Meira verður at frÃĶtta ÃĄ aðalfundinum.
eftirstarv
Tað nÃ―ggjasta ÃĄhugafelagið í Starvsmannafelags regi er vÃĶl og virðiliga sjÃģsett.
Limirnir í Eftirstarvi, eru limir, ið eru farnir frÃĄ vegna aldur ella eru tilkomin og fara av arbeiðsmarknaðinum um fÃĄ ÃĄr.
Nevndin telur trÃ― fÃģlk: Gunnleivur Dalsgarð, Inga Simonsen og Ragnar C. Joensen og hevur skipa seg við Gunnleivi sum formanni.
Limirnir mÃļtast javnan og hava skipað fyri fyrilestrum, hugnakvÃļldum og hava ÃĶtlanir at skipa fyri Útferðum og Ãļðrum tiltÃļkum.
Tey hava drÚgvar royndir og ÃĶtlingin er eisini, at nevndin leitar sÃĶr rÃĄÃ° hjÃĄ teimum í mun til spurningar, ið hava við eldrapolitik og onnur evnir at gera.
ÁlitisfÃģlkaval
Í oktobur og novembur var ÃĄlitisfÃģlkaval. Valið er annaðhvÃļrt ÃĄr.
Talið ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkum er eini 130 og seinnu ÃĄrini hevur talið ÃĄ nÃ―valdum ikki verið stÃģrt og vit fegnast um, at fleiri ÃĄlitisfÃģlk vilja ÃĄtaka sÃĶr hesa stÃģru ÃĄbyrgd ÃĄr undan ÃĄri.
Felagið leggur stÃģran dent ÃĄ og orku í at menna ÃĄlitisfÃģlkaskipanina.
Sum undanfarin ÃĄr, verður skipað fyri ÃĄlitisfÃģlkaskeiðum ÃĄrið eftir, at valið hevur verið. Grundskeiðið verður í vÃĄr og stutt eftir at aðalfundurin er av.
ÁlitisfÃģlk hava saknað at hildin verða onnur skeið, og ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundi fyri jÃģl 2009, varð staðfest, at hetta serliga var í mun til tÃĶr truplu samrÃļðurnar.
Í mai skuldi ÃĄhugavert ÃĄlitisfÃģlkskeið vera umborð ÃĄ NorrÃļnu, bÃĶði við kei, ÃĄ veg til Íslands, í Íslandi og ÃĄ veg heimaftur.
Hetta skeiðið varð av ongum, ti tað vísti seg at lÃļnarviðurskiftini fyri íslendsku starvsfÃģlkini umborð, vÃģru ikki sambÃĶrt fÃļroyskum sÃĄttmÃĄla ella sÃĄttmÃĄla, ið fÃļroyskt fakfelag hevði gÃģðkent.
Vit vildu ikki gÃģðtaka, at grundleggjandi viðurskifti ikki vÃģru í lagi. Vit royndu tað vit kundu, at ÃĄvirka stÃļðuna, so lÃļnarviðurskiftini blivu broytt. Hesi komu ikki í rÃĶttlag undan frÃĄferð og tí avlÃ―stu vit skeiðið. Eini 50 ÃĄlitisfÃģlk hÃļvdu teknað seg til skeiðið og tað var sjÃĄlvsagt sera harmuligt, at vit mÃĄttu avlÃ―sa.
Somuleiðis avlÃ―stu eisini hini felÃļgini í Fakfelagssamstarvinum skeið, nevndirnar hÃļvdu teknað seg til umborð.
Vit royndu at flyta skeiðið til annan veitara, tÃģ bleiv skoðbrÃĄið ov stutt.
Á aðalfundinum verður greitt nÃĶrri frÃĄ, hvussu verður í vÃĄr. Útlitini fyri at skeiðið kann vera hildið í vÃĄr ístaðin, eru ikki so galin. Broytingar eru hendar umborð, og hvÃļr veit, um tað ikki eisini kann skyldast, at vit ikki vildi gÃģðtaka viðurskiftini tÃĄ.
Tað svitast ikki, at tað hÃģvaði ikki leiðsluni vÃĶl, at vit avlÃ―stu og roynt varð, at fÃĄa okkum at broyta stÃļðu tÃĄ. NÚ vÃģna vit, at tað fer at eydnast at halda skeiðið.
Starvsblaðið og heimasíðan
Starvsblaðið er tÃ―Ã°andi partur av kunning felagsins. Blaðið kemur Út eina ferð um ÃĄrsfjÃģrðingin. Tað kom Út fimm, seks ferðir fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani. Hetta bleiv broytt, so vit í dag hava eitt stÃļrri blað við fleiri greinum hvÃļrja ferð. Framvegis er endamÃĄlið at blaðið er so viðkomandi og upplÃ―sandi sum gjÃļrligt. Eftir okkara meting hepnast hetta rímiliga vÃĶl og sjÃĄlvsagt er framhaldandi menning mÃĄlið.
Rit og RÃĄÃ° við Torfinni Smith er holli samstarvsfelagin í arbeiðnum við Starvsblaðnum.
Í skrivandi lÃļtu verður arbeitt ítÃļkiliga at menna tíðindaflutningin ÃĄ heimasíðuni.
Vit settu Rigmor Dam í starv at menna og rÃļkja heimasíðuna, umframt at standa fyri lÃ―singartiltakinum „Í fÃģlksins tÃĶnastu“, nÚ felagið varð 50 ÃĄr í 2011.
Heimasíðan er komin upp at koyra og verður javnan dagfÃļrd við kunning og tíðindum. VÃģnin er, at síðan verður ein virkin viðspÃĶlari í almenna orðaskiftinum og viðkomandi fyri limir felagsins.
HÃĄtíðarlÃ―singarÃĄtakið fevndi um sjÃģnvarps- og Útvarps- og blaðlÃ―singar, og er av ÃĄ hesum sinni. Vit hava verið stak vÃĶl nÃļgd við ÃĄtakið, sum varð framleitt í samstarvi við Sendistovuna.
Felagið hevur eisini verið sjÃģnligt ÃĄ Facebook í 2011, bÃĶði við lÃ―singum og við egnum bÃģlki. Vit vita, hvussu mong nÃ―ta sosialu netverkini og at tað eisini hevur tÃ―dning at vera sjÃģnligur ÃĄ hesum platformum.
Hetta Ãļki eigur eisini at mennast við tíðini,
NÚ Rigmor Dam er vald ÃĄ ting, er hon í farloyvi Úr starvi sínum í Starvsmannafelagnum.

GÃģðu hÃļli felagsins í J.H. SchrÃļtersgÃļtu eru nÃģgv nÃ―tt og umbiðin. Tey eru vÃĶl umtÃģkt av limunum eins vÃĶl og mongum Ãļðrum.
Her er nÃģgv virksemi. Skeið, felagsfundir, ymiskar veitslur og hald. BarnadÃģpar, fÃļðingardagar, brÚdleyp, konfirmatiÃģnir, ervi og aðrar tÃ―Ã°andi lÃļtur í lívinum hava hÃļlini verið karmur um.
Vit fegnast um stÃģra ÃĄhugan at nÃ―ta hÃļlini og at fÃģlk eru glað fyri tey.
Eisini garðurin sunnanvert hÚsini er sera vÃĶl umtÃģktur og er vakur at skoða og njÃģta allar ÃĄrstíðit.
AtkomumÃļguleikarnir til niðaru hÃĶddina eru gÃģðir, eisini hjÃĄ fÃģlki í koyristÃģli. Tað er ein sjÃĄlvsagdur rÃĶttur at atkomumÃļguleikar eru í lagi. Enn manglar tÃģ lyfta í hÚsunum. NÃĶr slík verður veruleiki er enn Ãģvist.
Tíverri er soppavÃļkstur staðfestur í hÚsunum. Illgruni hevur verið, at okkurt hevur ikki ruggað rÃĶtt. Okkurt starvsfÃģlk hevur havt trupulleikar við Útbroti og andaleiðini.
TÃĄ farið var at kanna, hvÃļrt soppur kundi vera í hÚsinum, var soppur staðfestur. Serliga ÃĄ loftinum og í Ãģnkrum rÚmum í miðhÃĶddini. Útveggirnir eru ikki isoleraðir og tað ger eisini, at fuktur somuleiðis er staðfestur í onkrum parti av Útvegginum.
Tað er tískil neyðugt at umvÃĶla hÚsini og nÃĶrri verður greitt frÃĄ stÃļðuni ÃĄ aðalfundinum.
SummarhÚsini við gjÃģgv og í SkÃĄlavík
Fremsta uppgÃĄvan hjÃĄ Starvsmannafelagnum er at tryggja limunum so gÃģð lÃļnar- og starvsrÃĶttindi sum tilber.
At eitt fakfelag eisini er virkið ÃĄ Ãļðrum Ãļkjum, soleiðis at limirnir merkja, teir eru í einum gÃģðum felagsskapi, meta vit eisini sum uppgÃĄvu hjÃĄ okkum sum fakfelagi.
Tað kann vera ÃĄ fleiri Ãļkjum. Sum t.d. at bjÃģða limum mÃļguleika at nÃ―ta sína frítíð í fríðari nÃĄttÚru og hugnaligu umhvÃļrvi til ein samuligan kostnað.
Tað er gott at kunna ferðast í egnum landi. UndirtÃļkan fyri summarhÚsunum, vit framleiga við GjÃģgv, hevur verið sera gÃģð, serliga summarhÃĄlvuna.
Avtalan við eigaran er endurnÃ―ggjað ÃĄr undan ÃĄri í skjÃģtt fleiri ÃĄr.
TÚ ringir til felagið at umbiðja hÚsini. So verður kannað um tey eru tÃļk, tÃĄ tÚ ynskir. Eisini ber til at tÚ sjÃĄlv/ur kannar eftir ÃĄ heimasíðuni. Ein kalendari vísir hvÃļrt hÚsini eru tÃļk ella ei.
SummarhÚs okkara í SkÃĄlavík vÃģru tikin í nÃ―tslu í septembur í 2010.
Alskyns hentleikar eru í hÚsunum og tey eru snÃļgg.
Vit fegnast um at hetta gjÃļrdist veruleiki. HÚsini eru bÃĶði umhvÃļrvisvinalig og egnað til fÃģlk í koyristÃģli.
GrundÃļkið ÃĄtti Postfelagið og tÃĄ felÃļgini lÃļgdu saman í 2007, var grundÃļkið við í samanleggingini.
At gagnnÃ―tast hetta aktiv var ikki ivi um, og í dag stendur snotuligt summarhÚs ÃĄ Oyrarvegi 13 í SkÃĄlavík.
Limirnir hava tikið serstakliga vÃĶl ímÃģti hÚsunum og mong hava longu verið og ferðast í Skalavík.
Tey eru sera nÃģgv umbiðin, so umrÃĄÃ°andi er at bíleggja í gÃģðari tíð.
Ikki kann sigast annað enn, at nÃ―ggju summarhÚsini eru ein gÃģð ílÃļga.
dansk folkeferie
Fleiri ÃĄr eru liðin síðani at Starvsmannafelagið ÃĄ fyrsta sinni gjÃļrdi avtalu við Dansk Folkeferie, so limir felagsins kundu fÃĄa avslÃĄttur av teirra ferðatilboðum í Danmark og aðrastaðni. Hesi tilboð hava havt ÃĄhuga millum limirnar og verða brÚkt.
Á heimasíðuni ber til at lesa meira um hesi tilboð.
tilboð frÃĄ fyritÃļkum til limir okkara
Í nÃļkur ÃĄr hava vit arbeitt við at Útvega limum tilboð, eins og vit kenna tað frÃĄ Ãļðrum londum.
Tað eru fleiri handlar, virki, matstovur o.Ãļ. vit hava sett okkum í samband við hesi ÃĄrini. Limaskarðin er stÃģrur í fÃļroyskum hÃļpi og fleiri fyritÃļkur hava sÃ―nt ÃĄhuga.
Avtalan er, at limir okkara fÃĄa avslÃĄttur og fyritÃļkurnar fÃĄa Ãģkeypis lÃ―sing ÃĄ heimasíðu okkara og hava eisini fingið lÃ―sing av tilboðnum í Starvsblaðið.
AvslÃĄttaravtalurnar eru at síggja ÃĄ heimasíðuni.
Vit vita, at fleiri nÃ―ta mÃļguleikan at fÃĄa avslÃĄttur av vÃļrum og tÃĶnastum. Hetta er lÃĶtt og Ãģmakaleyst, tÚ vísir bara limakortið, tÃĄ rindast skal.
Um onkrum manglar sítt limakort, so ring ella skriva til felagið og tit fÃĄa kortið sendandi.
norðurlendskt og altjÃģða samstarv
Tað eru eini 20 milliÃģnir limir í 640 fakfelÃļgum í 160 londum kring knÃļttin. BÃĶði forkvinnan og aðalskrivarin eru norðurlendingar, svenska Ylva ThÃļrn og Peter Waldorf, ið var formaður í HK/Stat í Danmark undan valinum til aðalskrivara. ISKA/PSI varð sett ÃĄ stovn í 1907.
Eisini í europeiska EPSU, European Public Servants United er felagið limur. Í norðurlendskum hÃļpi er felagið limur í trimum felagsskapum og einum
tvÃļrgangandi.
Í NTR (Nordisk Tjenestemands RÃĨd) hava vit eisini umboðan og nÃĶstformaðurin situr í stÃ―rinum og samskiparin í sekretariatinum.
Hesin felagsskapur umboðar fyrst og fremst fÃģlk í kommunalum stÃļrvum. Felagsskapurin helt í 2011 sína ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnu í Noregi. Londini skiftast um at hava formansskapiní eitt ÃĄr í senn.
Síðani 2007 hava vit eisini verið fullgyldugur limur í NSO og eru somuleiðis umboðað í hesum stÃ―ri. Forkvinnan í stÃ―rinum og felagsskrivarin í sekretariatinum.
Eisini í NSO hava londini formansskapin eitt ÃĄr í senn.
Ísland yvirtÃģk formansskapin eftir okkum ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni herheima í august 2010 og tískil var ÃĄrliga rÃĄÃ°stevnan í Íslandi í 2011.
NOFS, sum er norðurlendskur partur av EPSU og ISKA eiga vit eisini luttÃļku í. Hetta tengt at okkara limaskapi í NTR og NSO
rÃĄÃ°stevnur
Árliga NTR rÃĄÃ°stevnan var í Noregi í juni mÃĄnaði 2011. RÃĄÃ°stevnan í Ullensvang í Noregi er vÃĶl lÃ―st í Starvsblaðnum í oktobur og somuleiðis NTR rÃĄÃ°stevnan.
Eftir norska formansskapin yvirtÃģk SvÃļríki henda. Tað er nÚ svenska fakfelagið Vision, ið hevur formansskapin og verður skipað fyri ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnuni í juni mÃĄnaða í Falkenborg í SvÃļríki.
NSO rÃĄÃ°stevnan var í Íslandi í juni mÃĄnaða, ÃĄ StykkishÃģlmi.
Danir hava nÚ yvirtikið formansskapin, og tað er HK/Stat, ið nÚ stjÃģrnar NSO. Í septembur verður rÃĄÃ°stevnan ÃĄ Stevns.
Nevnd og umsiting hava bÃ―tt umboðanina soleiðis, at helvtin luttekur í NSO hÃļpi og hin helvtin luttekur í NTR hÃļpi.
endi
At enda vil eg ynskja okkum Ãļllum ein gÃģðan aðalfund og takka fyri farna ÃĄrið. 50 ÃĄr eru nÚ farin aftur um bak. Mangt er hent og komið av skafti hesi
hÃĄlvu Ãļldina.
Ynskið og mÃĄlið er, at Starvsmannafelagið, eisini framyvir, borgar fyri at limanna rÃĶttindi og kor ÃĄhaldandi verða styrkt og ment. NÃĶstan Ãļll fÃĄa ein skattalÃĶtta, men sera stÃģrur munur er ÃĄ lÃĄgu og hÃļgu inntÃļkunum. Tey, sum forvinna 250.000, merkja so at siga einki. Fyri ÃĄrsinntÃļkur omanfyri 250.000 Ãļkist skattalÃĶttin javnt og samt. Tað greiddi Jan Otto S. Holm, sum er Ãģheftur fíggjarrÃĄÃ°gevi, frÃĄ ÃĄ einum limafundi, sum Starvsmannafelagið skipaði fyri. Limir felagsins fingu lítlan ugga av hesum boðskapi, tí flestu teirra liggja so mikið niðarliga ÃĄ lÃļnarstiganum, at teir fÃĄa lítið og einki burtur Úr sokallaða og
hÃĄlovaða skattalÃĶttanum hjÃĄ landsstÃ―rinum. Heldur fingu teir salt í sÃĄrið av niðurstÃļðuni hjÃĄ fíggjarrÃĄÃ°gevanum, sum segði seg bera Ãģtta fyri, at flatskatturin fer helst at hÃĶkka kostanaðarstigið í FÃļroyum, soleiðis at keypiorkan hjÃĄ lÃĶgru lÃļntu kann lÃĶkka.
FíggjarrÃĄÃ°gevin vísti ÃĄ nakrar striku- og stabbamyndir sum nÃĶrri vístu hvussu flatskatturin ÃĄvirkaði ymiskar starvsbÃģlkar.
Broyttar skattaÃĶtlanir
BlÃĄi liturin vísir effektiva skattaprosentið, sum galdandi var ÃĄÃ°renn vit fingu flatskatt. Reyði vísir flatskattin, og grÃļni vísir hvussu mikið mÃĄnaðarligi skatturin lÃĶkkar. Her síggja vit, at lÃļnir upp til 250.000 fÃĄa upp mÃģti 200 krÃģnum í skattalÃĶtta um mÃĄnaðin. Er lÃļnin t.d. 600.000 sleppur viðkomandi umleið 4.000 krÃģnur lÃĶttari í skatti.
Viðmerkjast skal, at talvan er gjÃļrd ÃĄÃ°renn flatskattauppskotið varð broytt soleiðis, at skattalÃĶttin til inntÃļkur omanfyri 600.000 kr. varð lÃĶkkaður nakað. Tað hevur tÃģ einki at siga fyri limir Starvsmannafelagsins, tí eingin teirra rÃļkkur í nÃĄnd av hesum tindum.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar
Tey, sum minnast aftur til tíðina frÃĄ 1979 til 1990, minnast kanska rokið, ið var ímillum bretsku stjÃģrnina við Margareth Thatcher ÃĄ odda, og fakfelagsrÃļrsluna. Hetta var eitt stríð, sum fakfelagsrÃļrslan so dyggiliga tapti. Tað eydnaðist Thatcher stjÃģrnuni at knÚsa fakfelagsrÃļrsluna og hevur hon ikki fingið fÃģtin fyri seg enn; stÃļðan í dag er eisini hareftir. Eg skal ikki koma nÃĶrri inn ÃĄ tað her, men bert royna at vísa ÃĄ, at vit eru líka við at koma í somu stÃļðu her hjÃĄ okkum, um vit ikki ansa sera vÃĶl eftir. Tað sÃĶr Út til, at tað eru kreftir í politiska samfelagnum, ið miðvíst arbeiða fram ímÃģti hesum. FelÃļg verða sett upp ímÃģti hvÃļrjum Ãļðrum. Flatskattur, ið gevur teimum við hÃĶgstu inntÃļkunum gigantiskar skattalÃĶttar, er settur í gildi. Hetta hÃģvar kanska onkrum felag, men teimum flestu sera
illa. SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, ið hava verið, hava skapt eitt nÃ―tt fyribrygdi innan fÃļroyska samrÃĄÃ°ingar, nevniliga at diffirentiera lÃļnarhÃĶkking, so ikki Ãļll fÃĄa líka prosenttal ella líka krÃģnutal, nakað, sum annars hevur verið siðvenja.
Síðani tíðliga í summar, samrÃĄddust tey fÃ―ra fakfelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum, Starvsmannafelagið, Pedagogfelagið, LÃĶrarafelagið og Havnar Arbeiðskvinnufelag, um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla. SÃĄttmÃĄlin fÃģr Úr gildi 1. oktober 2011. TÃĄ LÃļgtingsvalið varð Útskrivað seinast í septembur, var sÃĄttmÃĄli ikki undirskrivaður. Illa kann sigast, at samrÃĄÃ°ingarnar gingu skjÃģtt og effektivt, tÃĄ hugsað verður um, at vit skuldu koma vÃĶl inn í nÃ―ggja ÃĄrið, uttan at sÃĄttmÃĄli var undirskrivaður.
politiska gongdin í samrÃĄÃ°ingunum
Eftir valið varð skjÃģtt greitt hvÃļnn veg politiska kÃģsin gekk. BORGARLIGT BORGARLIGT, varð Úrslitið, stuðlað
av tveimum smÃĄum flokkum, ið sÃļgdu ja til alt, bara fyri at koma í landsins stjÃģrn. TÃĄ hevði alt annað minni, ella onki, at siga.
FÃģlkið hevur talað við valið 29. oktober. Vit hava fingið eina nÃ―ggja stjÃģrn við einum greiðum meiriluta, tað er einki at taka feil av. Men eg loyvi mÃĶr at ivast í, um hetta var tað veljarin hevði í tonkunum, tÃĄ krossurin varð settur ÃĄ atkvÃļðuseðilin. Haldi ikki tað vÃģru nÃģgv, ið sÃģu dagsins politikk ÃĄ tapetinum.
flatskattur
NÃģgv er hent hesa stuttu tíð, ið JÃļrgen hevur rÃĄtt fyri borgum. RÃĶtt skal vera rÃĶtt. JÃļrgen hevur ikki verið einsamallur um hetta vandaspÃĶl, hann er vÃĶl stuðlaður av Kaj Leo, Jenis og KÃĄra. Vit hava fingið tÃĶr mest ÃģrÃĶttvísu skipanirnar, sum nakrantíð hava sÃĶð dagsins ljÃģs her ÃĄ landi. Vit hava fingið tann sokallaða flatskattin smoygdan oman yvir okkum. Ein skattaskipan, sum so at siga, Ãļll við skili fyri skattaspurningum, hava rÃĄtt frÃĄ at seta í verk. Hetta er ein skattaskipan, sum ger rík ríkari og gevur teimum við hÃļgu lÃļnarinntÃļkunum stÃģrar skattalÃĶttar, skattalÃĶttar sum lÃĶgru lÃļnmÃģttakararnir gjalda.
eftirlÃļnin
Eisini er eftirlÃļnarskipanin broytt. NÚ skal eftirlÃļnin skattast við inngjald og ikki við Útgjald og skatturin, sum nÚ kemur inn, skal brÚkast til at fíggja flatskattaskipanina. Eg skal ikki troytta tykkum meira við hesum spurningi. Eg vil bara vísa ÃĄ, at munurin er rÃĶttiliga stÃģrur fyri teg og meg sum inngjaldara. Eftir skipanini, sum var galdandi ÃĄÃ°renn 1. januar 2012, var skattaavgjaldi 35%, í dag er tað gjaldið hÃĶkka við 5% upp til 40%, so eingin skal siga mÃĶr, at hetta ikki hevur nakra ÃĄvirkan í framtíðarÚtgjaldingini. Eisini skal roknast við at umsitingargjaldið til tryggingarfelÃļgini hÃĶkkar, tÃĄ umsitingin av okkara polisum verður nakað vÃĶl stÃļrri.
fíggjarlÃģgin
Eitt tað fyrsta, sum samgongan skuldi gera, var ein lÃļgtingsfíggjarlÃģg fyri 2012. Har varð mangt og hvat skorað inn ímillum – alt sovorðið, sum ger gerandisdagin hjÃĄ vanliga fÃļroyska borgaranum uppaftur truplari. Limaskapurin í Heilsutrygd (sjÚkrakassanum) er hÃĶkkaður og nÃģgvir av sjÃĄlvsÃļgdu stuðulunum, eitt nÚ til heilivÃĄg og hoyritÃģl eru burtur ella lÃĶkkaðir markant. Tað er ikki lÃĶtt at blíva gamal í fÃļroyska samfelagnum í dag, tí tað eru tey gomlu, sum fyrst og fremst verða rakt av hesum ÃģrÃĶttvísa inntrivi. Alt hetta fyri at tað skal fíggja ein vanvittigan skattalÃĶtta til seg og síni.
Afturat hesum kann nevnast at millum annað er innlÃĄnsrentan í bankunum lÃĶkkað, samstundis sum ÚtlÃĄnsrentan er hÃĶkkað. Eitt hav av ymiskum avgjÃļldum er sett í verk, samstundis sum avlopið í onkrum av bankunum var í 100 milliÃģna klassanum í 2011. ALS Útgjaldið er lÃĶkkað og ALS inngjaldið er hÃĶkkað.
At skommin so varð fullfÃļrd við biddaragongdini ÃĄ Christiansborg, sum gav 8,5 miÃģ krÃģnur, ger ikki stÃļðuna betri.
fakfelÃļgini eru ikki til sÃļlu:
Lítið er at ivast í, at komandi tíðir verða strÃĶvnar og krevjandi fyri fakfelÃļgini. Ongantíð hava uppgÃĄvur teirra verið meira eyðsÃ―ndar, enn tÃĶr eru í dag.
Lat tað verða sligið rimmar fast at vit fara ikki at lata standa til og vit fara ikki at lata borgarligu samgonguna, ella nakra aðra samgongu, niðurbrÃģta vunnin rÃĶttindi hjÃĄ lÃļnmÃģttakarunum. Vunnin rÃĶttindi eru ikki til sÃļlu. FÃļroyska fakfelagsrÃļrslan er heldur ikki til sÃļlu, hon fer ikki at lata seg knÚsa av Útspekuleraðum politikarum. Seinasta tíðin hevur eisini greitt víst, at fakfelÃļgini standa saman sum ein blokkur, ið verjir rÃĶttindi lÃļnmÃģttakarans.

Klumman

Mangan verður sagt, at tann demokratiski hugburðurin í einum samfelagi kann mÃĄtast nokkso neyvt eftir, hvussu gÃģð kor satiran hevur. Í einarÃĶðislondum hevur hon aloftast sera trong kor og verður ikki sjÃĄldan brÚkt (ella misbrÚkt) sum einvegis propaganda fyri valdsharrunum. Ei undur í, at mangur einarÃĶðisharri hevur rÃĶðst og rÃĶðist satiru sum hin versta. Hon kann jÚ vera beinleiðis vandamikil fyri eina harðrenda samfelagsskipan og undirgrava valdið og autoritetin hjÃĄ Leiðaranum.
Ymiskt er, hvussu statsmenn og – kvinnur hava dugað at tikið satiru millum ÃĄr og dag, eisini í demokratiskum londum. Tað sigst, at fyrrverandi svenski forsÃĶtisrÃĄÃ°harrin Olof Palme kundi finna upp ÃĄ at kasta hatur ÃĄ keiputeknarar. Men hann var eisini barn av eini heilt aðrari tíð. Eftirmaður hansara Ingvar Carlsson flenti hjartaliga, tÃĄ ið gjÃļldur bleiv gjÃļrdur burtur Úr honum. Eisini burtur Úr ÚtsjÃģndini.
Ingvar Carlsson gjÃļrdi ikki mÃĶtari, enn at hann brÚkti henda speirekandi metafor í
valstríðunum í 1988 (tað fyrsta valstríðið, tÃĄ ið hann sat sum forsÃĶtisrÃĄÃ°harri, eftir at O. Palme var myrdur),. M.a. sÃģust plakatir av einum skÃģgvi í brillum allastaðni. Og valkvÃļldið, eftir sigurin, sÃĄst ein brosandi forsÃĶtisrÃĄÃ°harri við blÃģmutyssi í aðrari hondini og einum „brilluskÃģgvi“ í hinari.
Í dag verður valla nakar politikari í einum demokratiskum samfelagi tikin fyri fult, verður hann ella hon firtin av satiru og keiputekningum. Slíkt kann ÃĄvirka beinleiðis negativt, so tað rÃĶður um at svÃļlgja og „holde gode miner til slet spil“. Heldur flenna og bíta ta eventuellu Ãļðina og irritatiÃģnina í seg.
Í so mÃĄta er rÃĄkið í FÃļroyum í dag heldur enn ikki marghÃĄttligt. Eitt er, at lÃļgmaður sjÃĄlvur tykist tola lítið ímÃģti sÃĶr. Eftir mínum tykki er einki so Ússaligt sum politikarar, ið fÃĄa til Ãģvana at tykja synd í sÃĶr sjÃĄlvum. Tess lÃļgnari er, at so nÃģgvir fÃļroyingar taka undir við hesum hugburði og eru farnir at tykja synd bÃĶði í lÃļgmanni og landsins stÃ―randi. HÃģast dÃģmadagsprofetar neyvan nakrantíð hava havt so gÃģð kor í FÃļroyum sum nÚ, og hÃģast spÃĄdÃģmarnir um framtíð FÃļroya neyvan nakrantíð hava verið daprari enn tað sama, so verður í heilum tosað um hetz og forfylging ímÃģti landsins kosnu.
Eg skilji slett yvirhÃļvur ikki hesa tankagongd. Eg skilji heldur ikki, at veljarin hoppar upp ÃĄ teirra krav upp ÃĄ respekt, eftirsum „summi okkara hava valt politikkin sum lívsleið“. JÃļsus! Sum politikari ert tÚ ikki Mr ella Mrs Nobody, og so slett ikki um tÚ ert lÃļgmaður ella landsstÃ―risfÃģlk. TÃĄ skalt tÚ nettupp
Heri Eysturlíð
tola nÃģgv av og hava tjÚkka hÚð, ella er okkurt spinnandi galið. Tað hevði verið nakað heilt annað, um satiran t.d. hevði verið reint persÃģnlig og skendsk, eitt nÚ um illgitt var hvussu stÃģrt landsstÃ―rismenn hava undir sÃĶr, ella okkurt í den dur. TÃĄ hevði tað nettupp verið smakleys og ÃģdÃĄmlig hetz, so tað munar. Og sum samfelagskritikkur hevði tað eisini verið fullkomiliga irrelevant. Men at gera gjÃļldur burtur Úr tí vantandi retoriska fÃļrleikanum hjÃĄ lÃļgmanni, hansara mangan sermerktu politisku Úttalilsum ella tí fÃļrda politikkinum hjÃĄ samgonguni – tað hevur einki sum helst við hetz at gera. Hatta er nakað fjas at siga. TvÃļrturímÃģti so er satira ein alneyðugur ventilur í Ãļllum demokratiskum samfelÃļgum og ein effektivur mÃĄti at fÃĄa valdsharrar og -frÚur at halda í oyrunum ÃĄ sÃĶr sjÃĄlvum. Sama ger, hvÃļr í lÃļtuni situr við valdið.
NÃģgvar sÃļgur ganga um summar markantar persÃģnar, og ofta verður logið tjÚkt upp ÃĄ teir. Eitt nÚ sigst, at tann gamli tingmaðurin og skipasmiðjustjÃģrin Kjartan Mohr kundi blíva í Ãļðini, um tey okkurt ÃĄrið ikki viðgjÃļrdu hann í Studentakabarettini. TÃĄ kundi hann spyrja fyriskipararnar, hvat sÃļrin tey biltu sÃĶr inn; um hann ikki var nÃģg prominentur persÃģnur at gera gjÃļldur burturÚr. Eg veit ikki um sÃļgan er sonn. Men er hon sonn, so taki eg hattin av fyri Kjartan og bukkið.
Og tað djÚpt. Tí hatta er nettupp rÃĶttur hugburður. Og eg havi hug at siga við lÃļgmann og aðrar smÃĄsÃĄrar politikarar: Speglið tykkum í, tí í so mÃĄta hava tit nÃģgv at lÃĶra.

Endurgjald fyri sÃĄlarligan skaða ÃĄ vikuskiftisferð

NÃĄmsfrÃļðingur var fyri sÃĄlarligum ÃĄgangi ÃĄ vikuskiftisuppihaldi í frítíðarsmÃĄttu saman við arbeiðsfelÃļgunum.

ViðmerKingHÃĶgstirÃĶttur hevur staðfest, at endurgjaldsÃĄbyrgdarlÃģgin skal skiljast soleiðis, at hon eisini umfatar endurgjaldsÃĄbyrgd fyri sÃĄlarligan skaða – eisini í starvsviðurskiftum.
DÃģmurin vísir, at arbeiðsgevarar kunnu ÃĄbyrgdast fyri sÃĄlarligan skaða, sum hendir uttanfyri stovnin og uttan fyri vanliga arbeiðstíð, í hesum fÃļri ÃĄ einari starvsfÃģlkalegu í vikuskiftinum.
MÃĄlið er um ein kommunalt settan nÃĄmsfrÃļðing í Danmark, sum vegna sjÚku hevði verið meira burtur frÃĄ arbeiðnum enn vanligt er, serliga vegna tunglyndi.
Stovnurin, sum viðkomandi arbeiddi ÃĄ, skipaði fyri einari vikuskiftislegu við starvsfÃģlki, leiðarum og einum psykoterapeutiskum leiðbeinara.
Á leguni vÃģrðu frÃĄverutrupulleikarnir hjÃĄ tí nevnda nÃĄmsfrÃļðinginum eisini tiknir fram. Hetta fÃģr tÃģ so nÃģgv „yvir
gevind“ – mÃģti hennara ynski og við fokus ÃĄ hana – at tað endaði við, at bÃĶði hon og fleiri onnur fÃģru at grÃĄta, og hÃ―rurin var alt annað enn gÃģður. Í veruleikanum varð hon nÃĶstan uppsÃļgd ÃĄ leguni, tÃĄ leiðari hennara segði, at hann dugdi ikki at síggja hana, sum ein part av stovnsins framtíð.
TÃĄ vikuskiftistÚrurin var av, varð nÃĄmsfrÃļðingurin aftur sjÚkrameldaður vegna sÃĄlarligan trega. Hon var leingi sjÚkrameldað.
Í rÃĶttarmÃĄlinum vÃģru partarnir til endans samdir um, at hennara frÃĄvera var vegna sÃĄlarliga sjÚku, og at hon var vÃģrðin sjÚk av hendingini ÃĄ vikuskiftisleguni.
HÃĶgstirÃĶttur helt, at arbeiðsgevarin (kommunan) eftir umstÃļðunum hevði avgreitt vikuskiftisleguna ÃĄ sinnisligan Ãģforsvarligan hÃĄtt, og at leiðslan ÃĄtti
at vita, at hÃĄtturin, ið nÃ―ttir varð at fyriskipað leguna eftir, setti viðkomandi nÃĄmsfrÃļðing í sÃĄlarligan skaðavanda, tí leiðslan visti, at nÃĄmsfrÃļðingurin frammanundan var í einari sinnisligari spentari stÃļðu.
HÃĶgstirÃĶttur sigur, at talan í hesum fÃļri er um ein „personskade“ eftir § 1 í endurgjaldsÃĄrbyrgdarlÃģgini, og at tann skaddi eigur rÃĶtt til endurgjald eftir § 3 í somu lÃģg.
Tí dÃļmdi rÃĶtturin kommununa at gjalda nÃĄmsfrÃļðinginum 50.000 kr. í endurgjaldi fyri „svie og smerte“. Har afturat mÃĄtti kommunan gjalda 175.000 kr. í sakarkostnaði.
Legg til merkis, at lÃģgin, víst verður til, kom í gildi í FÃļroyum í 2008. Tí hevði slík hending í FÃļroyum verið viðgjÃļrd og hevði fingið somu avleiðingar sum í Danmark.

Í FÃĄmjin rÃĄÃ°a kvinnurnar

Á seinasta kommunuvali í FÃĄmjin sigraði kvinnulistin, og Eyðdis Ellendersen gjÃļrdist forkvinna í bygdarÃĄÃ°num. Starvið er ÃĄsett at vera fjÃģrðingstíð, og fer sostatt við einum stÃģrum parti av tíðini eftir vanligu arbeiðstíðina hjÃĄ henni ÃĄ Almannastovuni.
Eyðdis vil ikki siga, at ÃĄlitisstarvið sum forkvinna í bygdarrÃĄÃ°num, hevur ligið so frammarlaga í hugaheimi hennari. Tað var meira av tilvild at hon gjÃļrdist bygdarrÃĄÃ°sforkvinna, heldur hon, tí ikki visti hon, at hon varð uppstillað fyrr enn dagin fyri, at listin varð latin valstÃ―rinum – og valstríð er ikki vanligt í FÃĄmjin. Tveir listar komu inn harav annar var ein kvinnulisti, sum fekk trÃ― av teimum fimm umboðunum í bygdarrÃĄÃ°num tÃĄ avtornaði. Eyðdis leggur tÃģ afturat, at allir fimm bygdarrÃĄÃ°slimirnir arbeiða vÃĶl saman, og talan er ikki um meiri- og minniluta í bygdarrÃĄÃ°sarbeiðinum.

– TÃĄ tÚ sum Ãģroynd kemur inn í tílíkt arbeiði er sjÃĄlvandi mangt at kunna seg um, men við gÃģðari hjÃĄlp – eitt nÚ frÃĄ skrivaranum – ber so nÃģgv til. Starvið hevur eisini nakað av ferðing við sÃĶr, og tÃĄ kemur eisini flextíðin í mínum arbeiði ÃĄ Almannastovuni vÃĶl við, sigur Eyðdis, sum greiðir frÃĄ teimum hÃļvuðsmÃĄlum, tey settu sÃĶr fyri at arbeiða við.
– VatngÃģðskan ÃĄ drekkivatninum í bygdini hevur ikki verið nÃļktandi. Hesum hevur verið arbeitt við í mong ÃĄr, og nÚ er nÃ―ggjur vatnbrunnur gjÃļrdur til munandi bata fyri Ãļll. AvlopsgrÃģtið frÃĄ tí arbeiðinum fÃģr til at breiðka ein av bygdarvegunum, so her fingu vit loyst tveir trupulleikar um eina leið. Annars gera vit tað vit kunnu fyri trivnaðin i bygdini. Eitt rÃĶttiliga stÃģrt fríÃļki er mitt í bygdini, har bygdarfÃģlkini hava grÃģðursett umleið 700 trÃļ. Vit hava ein ÃĄrligan ruddingardag, og í tí sambandi kemur bygdarfÃģlkið saman til morgunmatar ÃĄÃ°renn vit fara í gongd. Og tÃĄ liðugt er at rudda, hugna vit okkum við einum gÃģðum bita. TÃĄ lÃ―st verður til Útiviku hevur kommunan eisini roynt at gjÃļrt sítt til, at fÃģlkið í bygdini kemur saman til ymisk uttanduratiltÃļk – eitt nÚ gongutÚrar og spÃĶl ÃĄ fÃģtbÃģltsvÃļllinum. FrÃĄlíkt samkomuhÚs er í bygdini, sparkivÃļllur og alment vesi, sum ikki minst kemur teimum alsamt fleiri ferðafÃģlkunum, sum koma til bygdina, vÃĶl við. Eisini verður cafÃĐin vÃĶl vitjað. Harafturat hevur bygdarrÃĄÃ°ið ÃĶtlanir um at skipa fyri nÃļkrum tiltÃļkum í bygdarhÚsinum, sigur Eyðdis.
Í bygdini við fyrsta fÃļroyska Merkinum skipa tey, sum vera man, eisini fyri ÃĄrliga flaggdagshaldinum. At fÃĄminingar fara vÃĶl um sítt umhvÃļrvi er heiðurin, bygdin hevur fingið, fyri at vera best rÃļkta bygdin í 2006 og aftur í 2010, gott dÃļmi um.
So lagalig sum gjÃļrligt
Spurd um serligir trupulleikar ikki kunnu stinga seg upp í so fÃĄmentari kommunu, har ÃĶttarbondini eru tÃļtt og Ãļll kenna hvÃļnn annan, og bygdarrÃĄÃ°slimir tí mÃļguliga kunnu kenna seg at vera inhabilar, sigur Eyðdis, at trupulleikar av hesum koma kortini sjÃĄldan fyri.
– Vit royna sjÃĄlvandi at vera so lagalig sum gjÃļrligt, og vilja ganga Ãļllum ynskjum frÃĄ bygdarfÃģlkinum ÃĄ mÃļti, um tað ÃĄ nakran hÃĄtt ber til. FÃģlk eru ikki so krevvjandi her, sigur bygdarrÃĄÃ°sforkvinnan men ÃĄsannar tÃģ, at ikki ber altíð til at geva jÃĄttandi svar.
Ãģgreiður boðskapur
Í Suðuroynni eru sjey kommunur, og nÚ er aftur talan um kommunusamanlegging. HvÃļr er stÃļðan í FÃĄmjin til kommunusamanlegging?
– SjÃĄlv havi eg hildið, at best var um oyggin var ein og sama kommuna, og tað roknið eg eisini við at meiriluti hevur verið fyri her í bygdini, men um vit spurdu fÃģlk í dag ivist eg í um meiriluti hevði verið fyri einari kommunu. Hetta av teirri orsÃļk, at landsstÃ―rið vil hava fÃģlk at svara annaðhvÃļrt ja ella nei, uttan at fÃģlk veruliga vita hvat tey svara uppÃĄ. Ein Ãģgreiður spurningur frÃĄ landinum fÃĶr fÃģlk at ivast, sigur Eyðdis Ellendersen, sum tÃģ heldur, at ger landið ÃĄlvara av at leggja stÃģrmÃĄl Út til kommunurnar at umsita, er rÃĶttiliga ivasamt um FÃĄmjins kommuna kann megna uppgÃĄvuna.



Vit takka tykkum fyri gÃģða og ÃĄhugaverda aðalfund okkara.
Engageraðir limir eru drívmegin handan menning felagsins, og nevnd og umsiting fÃĄa íblÃĄstur og orku av tí við og mÃģtspÃĶli, ið livandi og opið kjak gevur.
Herheima eru enn fleiri dÃļmi um, at demokratiskar spÃĶlireglur verða skÚgvaðar til viks. Hugburðurin, at best er ikki at kanna og ikki at spyrja, tí vandin at ÃĶtlanin fer í vaskið, tykist hava meiri at siga, enn um skilagÃģðar grundgevingar koma undan kavi, ið seta spurnartekin við hesar.
Herfyri komu boðini, at pensjÃģnsaldurin skuldi hÃĶkka - frÃĄ degi til dags.
Hetta er fullkomiliga fyrilitsleyst og Ãģvirðiligt og vit hvÃļrki kunnu ella skulu gÃģðtaka, at fÃģlk verða soleiðis viðfarin.
Hesa ÃģsÃļmiligu framferð, hava vit longu sÃĶð onnur rÃĶðandi dÃļmi um. Tankarnir leita m.a. aftur til skamfaringina av okkara eftirlÃļnum fyri jÃģl.
Hetta tÃĶnir ongum samfelag og elvir til Ãļrkymlan, Ãģtryggleika, mistreysti og steðgar framburði, ja fremur heldur stagnatiÃģn.
Álit og ÃĄbyrgd skulu ganga hond í hond.
Okkara fÃģlkavaldu eru vald at tÃĶna fÃģlkinum. Tað merkir so sanniliga at stÃ―rast skal skynsamt og samvitskufult, til borgarans gagn. Demokratiskar spÃĶlireglur skulu
ikki skÚgvast til viks at vísa vald og byggja minnisvarðar. Varðar laðaðir saman við fÃģlkinum verða standandi.
StÃģrur partur av fÃļroysku fakfelagsrÃļrsl- uni er í hesi lÃļtu í ÃĄhugaverdari tilgongd at kanna eftir og meta um, hvÃļrt vit skulu keypa LÍV
HugsjÃģnin aftan hetta ÃĄtak er at fÃĄa eina skipan, ið hevur til endamÃĄls at tryggja ein so lÃĄgan umsitingarkostnað sum til ber og at avkastið til uppspararan er so stÃģrt sum til ber.
At so mong fakfelÃļg eru saman um hesa ÃĶtlan, er kveikjandi og kann eisini fremja enn betri samstarv ÃĄ Ãļðrum Ãļkjum við.
Jens Stoltenberg vitjaði okkara oyggjar ÃĄ teirra tjÃģðardegi. At hoyra hann gera greitt, at vit skulu arbeiða okkum Úr kreppuni, ikki spara, eigur at vekja ans. Hetta stuðlar samstundis tí boðskapi, vit sjÃĄlvi hava fÃļrt fram.
Vit heita ÃĄ okkara stjÃģrn, at boðskapur hansara verður hoyrdur, veruliga hoyrdur, – og tikin til eftirtektar.
Við ynskjum um eitt lÃ―tt og lívgandi summar, fari eg at enda við nÃļkrum av gÃģðu orðum hansara:

Tað liggur ein stÃģr ÃĄbyrgd ÃĄ teimum fÃ―ra monnunum ÃĄ Medico-deildini ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, sum skulu tryggja, at Ãļll tÃģl, sum ÃĄ ein ellan hÃĄtt hava við sjÚklingaviðgerð at gera, altíð rigga sum tey skulu. Og talan er, sum vera man, um sera framkomin tÃģl. Tað verið seg stÃģru skannararnar og annar ÚtbÚnaður ÃĄ rÃļntgendeildini, sum man vera deildin við mestu og dÃ―rastu teknisku Útgerðini, eins og ein Ãļrgrynna av tÃģlum ÃĄ Ãļllum Ãļðrum deildum ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum. Felags fyri allar deildir er ynski um at hava nÃ―ggjasta og mest framkomna tekniska ÚtbÚnaðin, sum ÃĄ nakran hÃĄtt gjÃļrligt, og tað setir teimum fÃ―ra monnunum ÃĄ Medico-deildini stÃģr krÃļv.
Svend Åge greiðir frÃĄ, at vanligt er, at lÃĶknarnir ÃĄ teimum ymisku deildunum koma við ynskjum um nÃ―ggj tÃģl, og tÃĄ er uppgÃĄvan hjÃĄ teimum ÃĄ Medico-deildini at kanna eftir, hvÃļrji tÃģl eru at fÃĄa, sum best kunnu nÃļkta ynski og tÃļrv. Til tess krevst, at teir altíð sita við dagfÃļrdari vitan, tí tÃģlmenningin ÃĄ Ãļkinum gongur Ãģmetaliga skjÃģtt.
Kravda ÚtbÚgvingin hjÃĄ starvsfÃģlki ÃĄ medico-deildini er, at tey eru elektro-teknikarar og harafturat er Svend Åge kliniskur medicoteknikari. Ein framhaldandi ÚtbÚgving sum ÃĄÃ°ur ikki hevur verið beinleiðis kravd, men er tað nÚ. Umframt hesa ÚtbÚgving eru teir ÃĄ Medico-deildini uttanlands ÃĄ skeiði tvÃĶr til tríggjar ferðir um ÃĄrið. Svend Åge sigur, at hesi skeið eru alneyðug, og tað leggur leiðslan ÃĄ sjÚkrahÚsinum eisini stÃģran dent ÃĄ. Annars gevur tað heldur onga meining at hava framkomin tÃģl og fÃģlk í tílíkum starvi.
Svend Åge ÃĄsannar, at heldur ikki teirra deild sleppur heilt undan, tÃĄ talan er um at halda aftur peningaliga, og tí er altíð ein rímiliga langur ynskilisti til tÃģl av ymiskum slag. Men hann heldur kortini, at enn hava tey klÃĄra at halda tÃļrn, sum hann tekur til og vísir ÃĄ, at ÃĄ fíggjarlÃģgini er ein serlig jÃĄttan at endurnÃ―ggja tÃģl til fÃļroysku sjÚkrahÚsini. Tað ger eisini sítt til at LandssjÚkrahÚsið er rÃĶttiliga vÃĶl fyri í so mÃĄta.
– Talan er um kostnaðarmiklar ílÃļgur. Tað slepst ikki undan, og viðhvÃļrt kann tykjast, at hesar eru í so Ãģgvusligar. Men tað hevur eisini sína orsÃļk, sigur Svend Åge sum greiðir frÃĄ, at ÃĄ stÃļrri Útlendskum sjÚkrahÚsum hava tey fleiri
tÃģl til ÃĄleið somu uppgÃĄvu. Okkurt av hesum tÃģlum kann meira enn annað, men hjÃĄ okkum hava vit í fleiri fÃļrum bert eittans tÃģlið, og tí skal hetta nÃļkta mest mÃļguligt og er tí eisini rÃĶttiliga kostnaðarmikið. Men samanumtikið, ein sparing í sÃĶr sjÃĄlvum. Tað setur, sum vera man, eisini stÃļrri krÃļv til teir ÃĄ Medico-deildini, tí talan er um tÃģl sum bara skulu rigga tÃĄ brÚk er fyri teimum. Er talan um lívsneyðug tÃģl, er backup-skipan tÃļk. Annars er sambandið við Útheimin so mikið gott, at skjÃģtt er at fÃĄa fatur ÃĄ eykalutum uttanlands.
Á sjÚkrahÚsunum ÃĄ TvÃļroyri og í Klaksvík hava tey eisini eina tekniska deild, sum eisini tekur sÃĶr av nÃļkrum medicotekniskum uppgÃĄvum, og um neyðugt, so er eisini boð eftir teimum ÃĄ medicodeildini í Havn, sum eisini hava tÃģl eitt nÚ í sjÚkrabilunum undir hond.
Eins og hinir ÃĄ Medico-deildini letur Svend Åge vÃĶl at arbeiðinum. Tað er avbjÃģðandi, spennandi og ÃĄbyrgdarfult við so mikið fjÃļlbroyttum uppgÃĄvum, at neyvan eru tveir dagar eins. Svend Åge hevur verið 15 ÃĄr í starvi, onkur annar uppaftur longur, so tað bendir eisini ÃĄ at her trívast starvsfÃģlk.

Ætlanin var at skipa fyri ÃĄlitisfÃģlkaskeiði umborð ÃĄ NorrÃļnu í fjÃļr. Hetta er skeið fyri verandi ÃĄlitisfÃģlk, tí tÃļrvur hevur verið ÃĄ at fÃĄa fleiri skeið til tey, ið hava lokið grundÚtbÚgvingina. Skeiðið bleiv avlÃ―st í síðstu lÃļtu, tí setanarviðurskiftini umborð ÃĄ NorrÃļnu vÃģru ikki nÃļktandi.
Í ÃĄr eru setanarviðurskiftini umborð ÃĄ NorrÃļnu í lagi, og tí verður skeiðið hildið umborð ÃĄ NorrÃļnu.
PlÃĄss er fyri 50 luttakarum. Tey, ið hÃļvdu tryggjað sÃĶr plÃĄss við í fjÃļr, fingu fyrsta rÃĶtt at tekna seg. Síðan bleiv restin av plÃĄssunum tÃļk fyri Ãļll hini ÃĄlitisfÃģlkini. Tað er gleðiligt at stÃģrur ÃĄhugi er fyri skeiðinum, og tað gekk skjÃģtt, so var fultteknað.
Skeiðið byrjar við kai í Havn 4. juni, har Sigmund Poulsen fer at hava fyrilestur um fyrisitingarlÃģgina og lÃģgina um alment innlit. NorrÃļna fer av Havnini kl 14.00 við kÃģs mÃģti Íslandi.
Á skeiðinum fer Rigmor Dam at hava fyrilestur um happing. Anna Johannesen fer at tosa um leiklutin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkum og BergtÃģra H. Joensen fer at tosa um trivnað og samskifti.
Ætlanin er eisini at vitja fakfelag í Reyðafirði. Lagt verður at aftur í TÃģrshavn 7. juni kl 15.00.

Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleikum, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag. fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvisosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðiligum mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.

Herfyri sÃļkti felagið eftir rÃĄÃ°geva til tíðaravmarkað starv, frÃĄ fyrsta juni til ÃĄrsenda 2012.
Nevndin hevur avgjÃļrt at seta Beintu LÃķwe Jacobsen, journalist og samfelagsfrÃļðing, í starvið sum rÃĄÃ°gevi.
Vit bjÃģða Beintu til lukku við starvinum og vÃĶlkomnari.

Vanligt hevur verið at Starvsmannafelagið skipar fyri grundskeiði fyri nÃ―vald ÃĄlitisfÃģlk, og soleiðis var eisini í vÃĄr. Umleið 20 ÃĄlitisfÃģlk luttÃģku ÃĄ hvÃļrjum av teimum bÃĄÃ°um grundskeiðunum, sum felagið í mars mÃĄnað skipaði fyri norðuri við GjÃģgv. Av teimumj umleið 120 ÃĄlitisfÃģlkunum, sum felagið hevur krig landið, er umleið triðingurin nÃ―vald.
Í heyst verður skipað fyri grundskeiði 2 fyri hesi somu ÃĄlitisfÃģlk.

Vitja stovnar í Havn
Nevndarlimir og umsiting í Starvsmannafelagnum hava verið Úti og vitja stovnar í eina tíð, og nÚ eru tey komin runt Ãļkini einaferð. Av tí at nÃģgvir stovnar eru í Havn, avgjÃļrdu tey at skipa fyri tveimum vitjanardÃļgum. Tann fyrra vitjanin var 7. desember í fjÃļr, og tann seinna var 21. mars í ÃĄr.
Hesaferð vitjaðu tey ÃĄ hesum stovnum: FÃļroya Tele, SEV, Havstovuni, LandssjÚkrahÚsinum, TÃģrshavnar kommunu, MentamÃĄlarÃĄÃ°num, Akstovuni og HeilsufrÃļðiliga Starvsstovuni.
Umboð felagsins vÃģru sera vÃĶl mÃģttikin ÃĄ Ãļllum stÃļðum, og tað takka tey fryi.
Felagsumboðini halda, at vitjaninar runt landið hava verið gevandi, bÃĶði fyri nevnd, umsiting og limir felagsins. Ætlanin at halda ÃĄfram at vitja stovnar og limir um ikki so langa tíð.

SamrÃĄÃ°ingarnar skulu ikki draga Út hesaferð, lovaði forkvinnan Selma Ellingsgaard, forkvinna, greiddi frÃĄ farna ÃĄri, sum hevur verið nÃģgv merkt av samrÃĄÃ°ingunum hjÃĄ fakfelagssamtakinum og royndunum hjÃĄ samgonguni at tvinna samrÃĄÃ°ingar og skattapolitikk saman. Hon greiddi frÃĄ semingini, og hví Starvsmannafelagið valdi at leingja verandi sÃĄttmÃĄla til 1. oktober uttan lÃļnarhÃĶkking. Treytin hjÃĄ mÃģtpartinum fyri lÃļnarhÃĶkking var differentiering, t.v.s. at tÃĶr hÃĶgstu lÃļnirnar fingu minni lÃļnarhÃĶkking enn tÃĶr lÃĶgru. Starvsmannafelagið vildi halda fast um prinsippið um ikki at blanda skattapolitikk og lÃļnarsamrÃĄÃ°ingar saman og valdi tí at leingja verandi sÃĄttmÃĄla, hÃģast hetta innibar, at ongin lÃļnarhÃĶkking bleiv, segði Selma, sum eisini nevndi nÃ―ggja hÃĄttin at skatta pensjÃģnir – við inngjald heldur enn Útgjald. Hetta tekur grundarlagið undan pensjÃģnsnÃ―skipanini, tí lÃļntakarin kemur at rinda eina ferð aftrat, segði hon.

BlÃĄmusoppur í felagshÚsunum
Á aðalfundinum upplÃ―sti Selma Ellingsgaard, at blÃĄmusoppur er staðfestur í felagshÚsunum í J.H.SchrÃļtersgÃļtu, og at starvsfÃģlk hava havt ampa av hesum. HÚsini mugu umvÃĶlast, og tí biður nevndin um heimild at lÃĄna pengar Úr verkfalsgrunninum til umvÃĶlingarnar. Fundurin samtykti í tí sambandi at broyta reglugerðina fyri Tiltaksgrunn felagsins soleiðis, at grunnurin fÃĶr heimild til at veita felagnum rentufrí lÃĄn til viðlíkahald og um- og Útbygging av fÃļstu ognum felagsins.
Í sambandi við uppskotið fÃļrdi nevndin fram, at felagið eigur fastar ognir, sum javnan hava tÃļrv ÃĄ ÃĄbÃģtum og viðhvÃļrt eisini um- ella Útbyggingum. Í lÃļtuni hevur felagið ítÃļkiligar ÃĶtlanir um alneyðuga umvÃĶling og Útbygging av felagshÚsunum í J. H. SchrÃļtersgÃļtu. Nevndin heldur tað vera skilabetri at lÃĶna pengar frÃĄ sínum egna tiltaksgrunni, og harvið sleppa undan rentuÚtreiðslur til peningastovn. Eingin vandi er ÃĄ ferð, um felagið knappliga fÃĶr brÚk fyri hesum pengum, tí tÃĄ hevði borið til at taka upp lÃĄn frÃĄ peningastovni við trygd í fÃļstu ognum felagsins, gjÃļrdi nevndin aðalfundinum greitt.

SkattalÃĶtti til vÃĶlbjargað
– Flatskatturin, sum samgongan hevur sett í verk, hevur bara givið teimum vÃĶlbjargaðu ein stÃļrri bita av kakuni. At skattingin av pensjÃģnum skal brÚkast til at gjalda skattalÃĶttan, er skeivt. Ístaðin ÃĄtti skattalÃĶttin at verið fíggjaður av sÃļlu av fiskirÃĶttindum, tí hesi eiga ikki at verða latin fyri einki, segði forkvinnan og takkaði fyri stuðulin frÃĄ limunum
til samhugaverkfallið við Pedagogfelagnum og segði, at Starvsmannafelagið rindar lÃļnina fyri hendan dagin. Ósemja er við LÃļnardeildina um satsin. Um semja ikki verður um tað, verður farið í rÃĶttin við mÃĄlinum.

Ikki draga Út
SÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum verður uppsagdur frÃĄ 1. apríl. SamrÃĄÃ°ingarnar skulu ikki draga Út hesaferð, lovaði forkvinnan. Koma vit Út í september, og ongin sÃĄttmÃĄli er undirskrivaður, skulu semingsfÃģlk uppí. Tann 1. oktober verður antin sÃĄttmÃĄli ella verkfall, segði Selma Ellingsgaard.
Hon harmaðist um, at inngjaldið til Arbeiðsloysisskipanina er hÃĶkkað Úr 1% upp í 1,25% frÃĄ
1. mars. Men hetta er gjÃļrt, tí fÃĶið í arbeiðsloysisgrunninum verður uppi eftir tveimum ÃĄrum, um onki verður gjÃļrt. Hon fegnaðist annars um, at ALS hevur sett kveikjarar í starv, sum skulu leggja dent ÃĄ at menna fÃļrleikarnar hjÃĄ fÃģlki. Starvsvenjingin hjÃĄ ALS er eisini vÃĶl eydnað, tí fleiri hava fingið starv eftir starvsvenjingina.

YrkislÃĶrd at samrÃĄÃ°ast
HÃļgni Djurhuus setti fram soljÃģðandi uppskot: „Nevndin fÃĶr yrkislÃĶrd fÃģlk at gera sÃĄttmÃĄlar um lÃļnar og arbeiðsviðurskifti. Nevndin tekur avgerð um uppsÃļgn av galdandi sÃĄttmÃĄlum og kann eisini seta í verk og enda yrkisÃģsemjur“.
Í sínum viðmerkingum til uppskotið segði HÃļgni m.a. at nevndin hevur enn einaferð víst, at hon megnar ikki at fÃĄa nakað líkinda Úrslit burtur Úr samrÃĄÃ°ingum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Hann ÃĄsannaði, at yrkislÃĶrd fÃģlk, sum vanliga verða biðin um at vera semingsfÃģlk, kosta nÃģgv, men kortini ikki meira enn ein semingsroynd.
Hesum uppskoti tÃģk aðalfundurin ikki undir við og feldi tí uppskotið.

Stuðul til fakbÃģlkar

Í uppskoti til broyting í viðtÃļkum fyri Starvsmannafelagið ynskti nevndin at fÃĄa heimild til at veita stuðul til ÃĄhugafelÃļg/ fakbÃģlkar innan felagsins karmar, treytað av at hesi eru skipað undir fÃļstum reglum og treytum, sum nevndin gÃģðkennir. Í viðmerkingunum vísti nevndin ÃĄ, at Starvsmannafelagið umboðar mong fak, og at tað hevur leingi verið tosað um at veita teimum ymsu fakbÃģlkunum mÃļguleikar í skipaðum hÃļpi og við peningaligum stuðli frÃĄ felagnum at virka fyri fakligari menning og ÃĄhugamÃĄlum og fyri at styrkja
samstarv, samanhald og fakfelagsond. Nendin gjÃļrdi vart við, at ein skipan hesum viðvíkjandi er í gerð, og ÃĶtlanin við viðtÃļkubroytingini er at skapa greiða heimild til í vissan mun at veita slíkum fakbÃģlkum peningaligan stuðul til sítt arbeiði.
– Illa ber til at arbeiða heilt uttan pening, og tankin er, at umframt ein avmarkaðan stuðul frÃĄ felagnum, skulu bÃģlkarnir eisini sjÃĄlvir hava heimild til at ÃĄseta limagjald fyri bÃģlkalimirnar, segði nevndin í viðmerkingunum til uppskotið, sum aðalfundurin tÃģk undir við.

HÃļgni Djurhuus skeyt upp, at Sarvsmannafelagið fer burtur Úr Fakfelagssamstarvinum so skjÃģtt sum til ber, tí samrÃĄÃ°ingarÚrslitini hava ongantíð verið so vÃĄnalig, síðani Fakfelagssamstarvið byrjaði. Starvsmannafelagið eigur at arbeiða fyri limirnar og ikki brÚka tíð og orku upp ÃĄ onnur fakfelÃļg, segði hann. Aðalfundurin tÃģk ikki undir við hesum sjÃģnarmiðum og feldi tí uppskotið.
HÃļgni Djurhuus skeyt eisini upp, at limagjaldið verður lÃĶkkað niður í 1% av grundlÃļnini. Hann helt, at tÃĄ felagið heldur, at limir tess kunnu vera eina lÃļnarhÃĶkking fyriuttan, mÃĄ nevndin eisini kunna klÃĄra seg við minni enn hon ger í dag. Aðalfundurin var ikki samdur og feldi uppskotið.

Bogi Simonsen mÃĶlti til, at aðalfundurin setir hol ÃĄ kjakið um at broyta bygnaðin hjÃĄ Starvsmannafelagnum, soleiðis at hann kemur at líkjast tí hjÃĄ eitt nÚ VinnuhÚsinum. Uppskotsstillarin heldur, at tÃļrvur er ÃĄ einum persÃģni, ið hevur eina hÃĶgri ÚtbÚgving (eitt nÚ lÃļgfrÃļðing ella bÚskaparfrÃļðing), sum í tí dagliga kemur at mynda felagið.
Bogi helt, at tíðin er farin frÃĄ tí at formaðurin skal vera umsitingarleiðari, og tí er betri at seta ein stjÃģra við hÃĶgri ÚtbÚgving, sum dagliga skal mynda felagið. Tað fer at hÃĶkka stÃļði í dagliga arbeiðinum, og fer samstundis at minka um tÃļrvin at fÃĄa rÃĄÃ°geving uttanífrÃĄ, segði Bogi. Hann helt, at ein vansi við at hava valdan formann vera, at hann ella hon sum vald verða, kann hava lyndi til at arbeiða við tí fyri eygað, at viðkomandi skal vigast 4. hvÃļrt ÃĄr, og kann tí hava afturval í huganum heldur enn at arbeiða við tí sum uppÃĄ sikt gagnar felagnum best. Bogi segði seg vÃģna at hann, við hesum, kundi fÃĄa sett hol ÃĄ eitt kjak, sum eftir hansara fatan ÃĄtti at verið tikið upp fyri rÚmari tíð síðani. AtkvÃļtt varð um, hvÃļrt Starvsmannafelagið eigur at seta hol ÃĄ hetta kjakið. Og tað varð samtykt.

Limir
atkvÃļða
„Øll Úrslit av sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum verða latin til almannaatkvÃļðugreiðslu millum limir SFs til avgerðar. AtkvÃļðumeiriluti er avgerandi. ÁlitisfÃģlkini skipa fyri atkvÃļðugreiðsluni, sum er bindandi fyri nevndina“. Uppskotið ÃĄtti HÃļgni Djurhuus, sum helt tað vera rÃĶttari at limirnir avgera, um eitt nÚ felagið velur lÃļnarsteðg fram um lÃļnarhÃĶkking, men aðalfundurin feldi uppskotið.

Skattafrítt
limagjald
Hilmar Augustinussen skeyt upp, at aðalfundurin kjakast um og mÃļgliga fÃĶr við í nÃĶsta samrÃĄÃ°ingarupplegg, at 1) royna at samrÃĄÃ°a okkum til, at limagjaldið gerst skattafrítt ella at verkfallsgrunnurin verður „persÃģnligur“, soleiðis at endurgjald verður skattafrítt, og 2) at krevja at allar almennar skrivstovur yvir eitt ÃĄvíst tal av starvsfÃģlki taka ein lÃĶrling, so at tey ungu fÃĄa okkurt at fara til.
Viðvíkjandi atkvÃļðugreiðslu rÃĄÃ°fÃļrdi orðstÃ―rarin seg við lÃļgfrÃļðingin. Hann metti, at 1) kundi aðalfundurin ikki samtykkja, tí hetta fevnir um ein annan part. Punkt 2 kundi aðalfundurin atkvÃļða um sum eitt slag av uppskoti til samtyktar. Uppskotið um punkt 2 varð felt.

Forkvinnan afturvald
Til formansvalið var bara eitt uppskot, nevniliga sitandi forkvinna, Selma Ellingsgaard. Hon varð afturvald við 113 ja-atkvÃļðum, 55 nei-atkvÃļðum og 15 blonkum atkvÃļðum.
Birgit Rouch varð afturvald til internan grannskoðara uttan atkvÃļðugreiðslu. Og Poula Simonsen varð afturvald sum tiltakslimur uttan atkvÃļðugreiðslu.
Anna Johannesen, felagsskrivari í Starvsmannafelagnum, legði fram ÃĄrsroknskapin hjÃĄ felagnum, og aðalfundurin gÃģðkendi roknskapin.
NÃģgv hÃļvdu viðmerkingar til samrÃĄÃ°ingarÚrslitið hjÃĄ Starvsmannafelagnum hesaferð. Fleiri vÃģru ÃģnÃļgd um, at Starvsmannafelagið ikki hevði tikið ímÃģti lÃļnarhÃĶkkingini, sum hini fakfelÃļgini valdu at taka av.
Eftir aðalfundin bjÃģðaði Starvsmannafelagið buffet og okkurt leskandi í felagshÃļlunum í J.H.SchrÃļtersgÃļtu.

Osvald ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk
Í sambandi við aðalfund felagsins hevur hesi mongu seinastu ÃĄrini verið vanligt at nevndin boðar frÃĄ, hvÃļnn hon hevur valt sum ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk.
Í ÃĄr fekk Osvald Joensen, sum starvast hjÃĄ FÃļroya Tele, heiðurin. Selma Ellingsgaard, forkvinna felagsins, handaði honum blÃģmutyssi, samstundis sum hon greiddi frÃĄ grundgevingunum hví nevndin jÚst lat Osvaldi heiðurin hesaferð:
– Osvald hevur í virki sínum sum ÃĄlitisfÃģlk, samvitskufult og ÃģrÃĶddur rÃļkt starvið og altíð vÃĶl fyrireikaður talað sÃļk starvsfÃģlkanna. Hann hevur gjÃļgnum yrki sítt stuðlað og stimbrað starvsfelÃļgum sínum, samstundis sum hann hevur vakt ans, ÃĄhuga og virðing fyri ÃĄlitisfÃģlkaskipanini, sum skrivað stendur í heiðursskjalinum.

Flatskattur og pensiÃģnsskattingin
Eitt beinleiðis ÃĄlop ÃĄ vÃĶlferðarsamfelagið – har talan er um at taka grudarlagið undan tríparta samstarvinum millum myndugleikar, arbeiðsgevarar og arbeiðarafelÃļgini, segði Knut Roger Andersen rÃĄÃ°gevi hjÃĄ DELTA, sum er norska fakfelagssamtakið hjÃĄ fÃģlki í kommunalum starvi, í gestarÃļðu síni ÃĄ aðalfundinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum

Knut Roger Andersen fÃģr langt aftur í sÃļguna, tÃĄ hann greiddi frÃĄ sínari hugsan um norðurlendsku vÃĶlferðarskipanina og hvÃļnn leiklut fakfelÃļgini ÃĄtaka sÃĶr í krepputíðum. Heilt aftur til tÃĄ Ólavur hin Heilagi hevði í hyggju at leggja FÃļroyar undir sítt vald, men hesum forðaði m.a. TrÃģndur í GÃļtu honum í. Fyrsta niðurstÃļðan hjÃĄ Knut Roger var
tí, at longu tÃĄ fingu norðmenn mÃģtstÃļðu frÃĄ fÃļroyingum, men hann legði kortini dent ÃĄ, at fÃļroyingar tÃģktust honum sum brÃģðurfÃģlk í sÃļguligum hÃļpi í friðarligum samstarvi ÃĄ mongum Ãļkjum.
Norðurlendska vÃĶlferðarskipanin
Norðurlond hÃļvdu Ãļll somu grundsjÃģnarmið í sambandi við samfelagsmenningina, sum serliga fÃģr fram frÃĄ 1900 til seinni heimsbardagi brast ÃĄ. FjÃļlmenta arbeiðarafylkingin fÃļrdi norðurlendsku samfelÃļgini frÃĄ at vera fÃĄtÃĶkrasamfelÃļg til vÃĶlferðarsamfelÃļg, skipað viðurskiftu fingust til vega ÃĄ mongum Ãļkjum og Ãļll fingu atkvÃļðurÃĶtt. Heimsfevnandi kreppan í tríatiÃĄrunum hevði sína ÃĄlvarsligu ÃĄvirkan, eisini ÃĄ Ãļll norðurlond. Eina ÃĄvirkan sum m.a. fÃļrdi til nasismuna og fasismuna og at Evropa stÃģð í einum roki, segði Knut.

Roger, sum við hesum vildi vísa ÃĄ, at FÃļroyar eru ein partur av sÃļguna um norðurlendsku vÃĶlferðarskipanina.
– Var eitt ÃĄvíst grundarlag lagt undir norðurlendska vÃĶlferðarsamfelagið undan seinna heimsbardaga, so kom verulig gongd ÃĄ eftir kríggið, tÃĄ norðurlendska arbeiðara- og fakfelagsrÃļrslan stÃģð ÃĄ odda fyri at byggja upp eitt vÃĶl- ferðarsamfelag fyri Ãļll. Grundleggjandi fyri vÃĶlferðarsamfelagið er ein sterk tiltrÚgv til virðini í felagsskapinum, trípartasamstarvið millum myndugleikar, arbeiðstakarar og arbeiðsgevarar í sambandi við sentrala spurningin um lÃļn- arÃĄseting. Harafturat eitt gott samspÃĶl millum ymiskar vinnuvegir og veitarar til at menna vÃĶlferðarsamfelagið, segði Knut Roger.

StÃģrar avleiðingar av fíggjarkreppu
Knut Roger segði seg ikki vera í iva um, at heimurin stendur í dag upp mÃģti teirri stÃļrstu fíggjarkreppu í nÃ―ggjari tíð. Kreppan byrjaði í USA sum ein bankakreppa, og breiddi seg víða sum ein fíggjarkreppa, sum m.a. rakti Ísland Ãģgvuliga meint. Onnur lond, m.a. Grikkaland, eru um at fara av knÃģra- num. Avleiðingarnar eru ovurstÃģrar.
Í dag eru 23,5 milliÃģnir ES-borgarar arbeiðsleysir og stÃģrur munur er ÃĄ arbeiðsloysinum í teimum ymisku ES-londunum. Í Eysturríki er arbeiðsloysið 4 prosent meðan tað í Spania er 22,3 prosent. UngdÃģmsrbeiðsloysið rÃļkkur himnahÃļgar hÃĶddir og er 48,9 prosent í Spaniu. Somuleiðis er ungdÃģmsarbeiðsloysið í Noregi og SvÃļriki Ãģgvuliga hÃļgt, segði Knut Roger og helt, at hesi tÃļl eru Ãģgvuliga rÃĶðandi, tí arbeiðsloysið er rÃģtin til alt ilt. Tað hevur sosialan Ãģtryggleika við sÃĶr, umframt fÃĄtÃĶkradÃļmi við mongum sorgarleikum, m.a. við at fÃģlk mugu fara frÃĄ hÚsi og heimi. Knut Roger helt tað hava tÃ―dning at leggja sÃĶr hetta í geyma. Tí hÃģast hvÃļrki Noregi ella FÃļroyar eru limir í ES, so kunnu vit ikki lata eyguna aftur fyri tí sum har hendir, tí hesi viðurskiftini ÃĄvirkað okkum so ella so.
HÃģttir vÃĶlferðarsamfelagið
Í flestu norðanlondum hevur verið semja um ein skattapolitikk, sum fíggjar vÃĶlferðina, men í hesum krepputíðum eru nÃ―ggir tÃģnar at hoyra. Slakað verður í grundleggjandi rÃĶttindum, almennar tÃĶnastur verða bjÃģðaðar Út til privatar
at kappast um og vÃĶlferðartÃĶnastur skulu privatiserast. Alt hetta hÃģttir vÃĶlferðarsamfelagið og setur fakfelagsrÃļrsluni stÃģr krÃļv og stÃģrar avbjÃģðingar, segði Knut Roger, sum eisini nam við nÃ―ggja rÃĄkið í fÃļroyskum politikki. Flatskattin og skatting av pensiÃģnum við inngjald.
– Eg kann gera vart við, at tað er eingin politikari sum skal ÃĄseta lÃļnarstÃļði við politiskum ÃĄsetingum. LÃļnarspurningar skulu avgerast av pÃļrtunum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Flatskattur og skatting av pensiÃģnum við inngjaldi er eitt beinleiðis ÃĄlop ÃĄ vÃĶlferðarsamfelagið og hesi tiltÃļk undirgrava trípartasamstarvið millum almenna myndugleikan, arbeiðsgavarar og arbeiðstakarar, segði Knut Roger og legði aftrat, at norðurlendska fakfelagsrÃļrslan stuðlar Starvsmannafelagnum í teirra sjÃģnarmiðum.
– ÚtgangsstÃļðið hvussu norðurlond vildu byggja upp sína vÃĶlferðarsamfelÃļg var nÃĶrum tað sama hjÃĄ Ãļllum. HÃģast ÃĄvísur munur er ÃĄ viðurskiftunum í dag, hevur fakfelagsrÃļrslan almikið at standa saman um, segði Knut Roger Andersen í gestarÃļðu sína ÃĄ aðalfundi Starvsmannafelagsins.

FrÃĄ miðalrentu til marknaðarrentu

Tryggingarfelagið LÍV hevur í umbÚna at leggja um frÃĄ at veita fasta rentu til at halda seg marknaðarrentu, eins og flestu Útlendsku felÃļgini longu hava gjÃļrt. LÍV hevur einki val, segði Poul Kristoffur Thomassen, stjÃģri í FÃļroya Lívstrygging, ÃĄ aðalfundi Starvsmannafelagsins, tÃĄ hann greiddi frÃĄ LÍV og um hvÃļrjar ÃĶtlanir felagið hevur í so mÃĄta.
Skal LÍV framhaldandi arbeiða við fastari rentu, mÃĄ felagið halda seg til strongu ES-reglurnar, sum krevja stÃģrar avsetingar til trygd, og harvið verður m.a. minni at arbeiða við í sambandi við ílÃļgur. Verður hildið fram við fastari rentutrygd og krÃļvum um stÃģrar kapitalavsetingar er vandi fyri at LÍV kann missa stÃģrar upphÃĶddir komandi tíðirnar. Veitingartrygdin er eitt haft
ÃĄ samansparingini, og hevur m.a. við sÃĶr, at pensiÃģnin lÃĶkkar í virði. Verður farið til marknaðarrentu, ivaðist Poul Kristoffur Thomassen ikki í, at vinningurin verður munandi stÃļrri upp ÃĄ longri sikt. Samansparingin verður beinanvegin stÃļrri við teimum fleiri ílÃļgumÃļguleikunum, sum tÃĄ verða.
Poul Kristoffur Thomanssen gjÃļrdi tÃģ vart við, at, ÃĄvisir vansar kunu vera við marknaðarrentu, tí rentan og fastognarprísir kunnu fella, og partabrÃĶvavirði kunu sveiggja, men han helt tÃģ, at hÃģast hetta, so er rÃĶtta lÃļtan nÚ at fara frÃĄ fastari rentu til marknaraðarrentu, tí rentan er í lÃļtuni sÃļguliga lÃĄg, og í longdini fara fyrimunirnir at vinna ÃĄ vansunum.
Íleggingarpolitikkurin verður skipaður soleiðis, at er talan um pensiÃģnuppsparingina hjÃĄ yngri fÃģlki, sum hava
drÚgva tíð eftir í skipanini, verða meira vÃĄÃ°afÚsar ílÃļgur gjÃļrdar. Hetta tí at hesi tola sveiggini í rentustÃļðinum, og koma ílÃļgurnar til endans at geva eitt stÃļrri samlað avkast enn fasta rentutrygdin gevur nÚ – hetta hÃģast tað kann koma fyri okkurt ÃĄrið at rentuavkastið í samband við marknaðarrentuna er negativt.
Er hinvegin talan um pensiÃģnsupp- sparing hjÃĄ meira tilkomnum fÃģki, sum ikki hava so drÚgva tíð eftir í skipanini, og tí ikki tola ov mong sveiggj við vÃĄÃ°afÚsum ílÃļgum, verður teirra uppsparda pensiÃģn sett í meira tryggar ílÃļgur – eitt nÚ lÃĄnsbrÃļv.
Allar royndir vísa annars at skipanin við marknaðarrentu í longdini geva ein- staka pensjÃģnsuppspararanum stÃļrri avkast – og harvið stÃļrri pensjÃģn – enn garantirentan, segði Poul Kristoffur.

Takið av Ãļllum tilboðum frÃĄ alS!
 – AnnaðhvÃļrt talan er um skeið, hugnalÃļtur ella hvat tað er, tí tÃĄ kemur tÚ – um ikki annað – í samband við fÃģlk í somu stÃļðu, og tÚ fÃĶr eitt netverk, sigur RannvÃĄ í KrÃģki,
 sum eftir mong arbeiðsÃĄr, knappliga stÃģð arbeiðsleys

Eftir lokið studentsprÃģgv og síðani hÃĄlvtannað ÃĄr í London at lÃĶra enskt sum bretar tosa tað, og annars at uppliva ein av heimsins mest spennandi bÃ―um, kom hon heimaftur, og fekk skjÃģtt eitt starv hjÃĄ LandsverkfrÃļðinginum, sum stovnurin tÃĄ ÃĶt. Har var RannvÃĄ í eitt ÃĄr tÃĄ hon sÃĄ, at SjÃģvinnubankin sÃļkti eftir lÃĶrlingi, og tað vildi hon royna. LÃĶrlingaplÃĄss fekk hon, men eftir tveimum ÃĄrum var hon greið yvir, at bankaheimurin var ikki jÚst hennara. Um hetta mundi sÃļkti LandsverkfrÃļðingurin eftir fÃģlki til Ferðsludeildina, har RannvÃĄ frammanundan hevði arbeitt, og hon sÃļkti og fekk starvið. Og hetta hevur verið arbeiðsplÃĄssið hjÃĄ RannvÃĄ líka til september mÃĄnað fyrraÃĄrið, tÃĄ skerjingar aftur rakti starvsfÃģlkahÃģpin hjÃĄ Landsverki.
– Eg stÃģð nÚ í einari heilt nÃ―ggjari stÃļðu- eini stÃļðu sum eg ikki ÃĄÃ°ur hevði roynt. Arbeiðsleys. Og nÚ vÃģru tíðirnar heldur ikki sum eitt nÚ í 80-unum, tÃĄ lÃĶtt var at finna sÃĶr eitt arbeiði. Tað var alt annað enn stuttligt. Eg sÃļkti tað sum var at sÃļkja, men tað sama gjÃļrdu eisini
so mong onnur. Einar 40 umsÃģknir til eitt vanligt skrivstovustarv var einki Ãģvanligt, sigur RannvÃĄ, sum greiðir frÃĄ sínum fyrstu dÃļgum sum arbeiðsleys.
– Tað fyrsta var einki minni enn ein skelkur. Sera kedd og ikki sÃļrt ill. Hví jÚst eg. Upplivdi stÃģrt tÃģmrÚm. Soleiðis hava ivaleyst mong við mÃĶr í tílíkari stÃļðu hugsað, men eg fÃģr ongantíð heilt niður við nakkanum, sum eg havi hoyrt um onnur. Royndi at finna mÃĶr eina nÃ―ggja rÚtmu, og fÃģr eins tíðligt upp sum eg var von við. Fyrstu vikurnar ringdu fyrrverandi starvsfelagar og onnur vinfÃģlk dÚgliga, og Starvsmannafelagið royndi somuleiðis at stuðla. Alt hjÃĄlpti. Eg hevði tÃĄ eisini verið so mikið leingi í starvi, at eg hevði rÃĶttiliga drÚgva uppsagnartíð, men hendan tíð fekk eisini ein enda, og so var spurningurin hvat var at gera, tí hetta at ganga arbeiðsleys hevði eg sera lítlan hug til.
– Eg setti meg sjÃĄlvandi í samband við ALS og skrÃĄsetti meg har fyri at vísa, at eg var tÃļk ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Kunnaði meg eisini um hvat ALS hevði at bjÃģða av skeiðum og Ãļðrum, og luttÃģk m.a. ÃĄ einum skeiði um sjÃĄlvsmenning. FrÃĄlíkt skeið sum miðaði eftir at geva
fÃģlki ein jaligan hugburð. Hyggja frameftir heldur enn at bÃļla yvir tað sum farið er, og sum tÚ kortini ikki kann gera nakað við. Men eg vildi framvegis sleppa aftur til arbeiðis. Gerst tíðin í arbeiðsloysi ov drÚgv, missir tÚ ÃĄ ein hÃĄtt sambandið við samfelagið uttan um teg. TÚ gerst meira líkasÃĶlur, fylgir ikki eins vÃĶl við tí sum hendir í gerandisdegnum. Sum um tÚ livir í tínari egnu boblu. Og kanska tað ringasta var at uppliva, at tey, sum tÚ vanliga kom saman við, framvegis hÃļvdu sítt arbeiði. Ikki tí at eg Ãļvundaði teimum, men eg ynskti bert sjÃĄlv at sleppa upp í part aftur.
– ALS hevur eina skipan við nÃļkur arbeiðsplÃĄss, har arbeiðsleys fÃĄa mÃļguleika at koma í starvsvenjing í nakrar mÃĄnaðir, og sjÃĄlvandi royndi eg at fylgja við hvÃļrji tilboð vÃģru. Bara at sita og bíða til onkur kemur við onkrum dugir ikki. LandssjÚkrahÚsið sÃļkti eftir fÃģlki til UttanlandstÃĶnastuna og HR- og Menningardeildina, og eftir eina starvssamrÃļðu fekk eg mÃļguleikan at vera har í fimm mÃĄnaðir, sigur RannvÃĄ, sum er sera fegin um tilboðið hÃģast tað er tíðaravmarkað. Her er hon til síðst í juni, men hvat so ...? Ja tað er ein gÃģður spurningur, sigur RannvÃĄ, sum hevur gÃģð rÃĄÃ° at geva fÃģlki sum gerast arbeiðsleys:
– Takið av teimum tilboðum, sum ALS bjÃģðar av skeiðum og Ãļðrum tiltÃļkum. BrÚka leitiamboðini hjÃĄ ALS, og vend tÃĶr til teir arbeiðsgevarar, sum hava okkurt at bjÃģða og bíða ikki eftir at onkur kemur at bjÃģða tÃĶr nakað. HÃģast tað er ringt at gerast arbeiðsleysur, fell so kortini ikki í fÃĄtt. Flestu fÃļroyingar hava ta turkatrÚgv, at TAÐ GONGUR NOKK, sigur RannvÃĄ í KrÃģki, sum vÃģnar, at Útgjaldið frÃĄ ALS ikki fer at minka, tí so fer av ÃĄlvara at standa ÃĄ hjÃĄ mongum. Tað ringasta heldur hon vera at enda ÃĄ Almannastovuni sum mÃģttakari av fÃĄtÃĶkrahjÃĄlp.
– Eitt hjartasuff havi eg kortini, og tað er, at tíðin í starvsvenjing ikki kann vera longri enn fimm mÃĄnaðir, tí so kundi eg fingið mÃļguleikan at verða verandi í starvsvenjing til 1. oktober. Tað er harmiligt, at reglurnar er so strammar/strangar – serliga tÃĄ hugsað verður um, hvussu nÃģgv eru arbeiðsleys, sigur RannvÃĄ.

Arbeiðsleys fÃģlk ynskja og tÃļrva aðrar tÃĶnastur aftrat arbeiðsloysisstuðlinum

Tað finnst er ein tíðarrokning ÃĄÃ°renn og ein aftanÃĄ at Fiskavirking í desember 2010 snaraði lyklinum um. SambÃĶrt seinnu tíðarrokningi er neyðugt við nÃ―hugsandi fokus ÃĄ arbeiðsloysi, har hvÃļr einstakur við Ãļllum sínum eginleikum og mÃļguleikum er í miðdeplinum fyri virkseminum hjÃĄ ALS, har dentur er lagdur ÃĄ at skapa fÃļrleikamenning fyri at tryggja atgongd Út aftur ÃĄ arbeiðsmarknaðin.

Upprunin til ALS-skipanina var frÃĄ fyrsta degi ein tryggingarskipan, har arbeiðsgevarar og lÃļntakarar rindaðu eitt ÃĄvíst gjald, sum aftur skuldi latast arbeiðsleysum. Seinri varð skipað ein arbeiðsÃĄvísing, soleiðis at fÃģlk, sum leit- aðu eftir arbeiði, fingu ein mÃļguleika at síggja, hvÃļrji stÃļrv vÃģru leys at sÃļkja, og at arbeiðsgevarar somuleiðis kundu fÃĄa fatur ÃĄ tÃļkari arbeiðmegi. Umframt hesa tÃĶnastu hevur ALS seinastu ÃĄrini Ãļkt og ment ymisk skeiðstilboð til arbeiðsleys.
Sum ein avleiðing av at uppgÃĄvurnar og eftirspurningurin eftir tÃĶnastum frÃĄ ALS er broyttur, og allatíðina broytist, eru broytingar framdar ÃĄ TÃĶnastudeildini, sum hevur um hendi alt frÃĄ Útgjaldi til fÃļrleikamenning og arbeiðsskapandi ÃĄtÃļk. ALS metir tað hava tÃ―dning, at fÃĄa skapt lokala forankring, tí tað er her at vitanin um stÃļrv, arbeiðstÃļrv og nÃ―ggjar mÃļguleikar kann roynast í tÃļttum samstarvi við ALS. Kommunur, felagsskapir og arbeiðsgevarar kunnu saman við ALS – við avsetti í einum felags mÃĄli um at skapa mÃļguleikar og gera nakað aktivt við arbeiðsloysisstÃļðuna – flyta mÃļrk sum muna og kunnu flyta vanahugsan
Sum partur av Útfarandi liðnum ÃĄ ALS, varð eitt toymi av kveikjarum samansett. Ein teirra er BergtÃģra HÃļgnadÃģttir, sum greiðir frÃĄ teirra uppgÃĄvu og hvat tey fÃĄast við.
– Vit leggja sera stÃģran dent ÃĄ at kunna um skipanina. M.a. við mÃĄnaðarligum
kunningarfundum fyri tey, sum seinasta mÃĄnaðin eru komin í skipanina. ALS hevur ymisk tilboð at bjÃģða, harav eitt teirra er starvsvenjing, sum vit higartil hava havt sera gÃģðar royndir av. Skipanin ber í sÃĶr, at arbeiðsleys fÃĄa hÃļvi til at koma í starvsvenjing hjÃĄ einum arbeiðsgevara, almennum ella privatum, sum vil vera við í skipanini. Starvsvenjingin er avmarkað til í mesta lagi fimm mÃĄnaðir, har arbeiðsgevarin fÃĶr tað gjald hin arbeiðsleysi annars vildi fingið, og hann ella hon í starvsvenjing fÃĶr sÃĄttmÃĄlabundna lÃļn frÃĄ arbeiðsgevaranum, sigur BergtÃģra, sum veit at siga, at síðani tey fÃģru undir hetta ÃĄtak, hava 200 fÃģlk verið í skipanini, harav helmingurin ikki er komin innaftur í ALS, tí tey antin hava fingið varandi starv í sambandi við starvsvenjingina ella tí tey hava nÃ―tt hÃļvi, við nÃ―ggju starvsroyndini, at finna sÃĶr annað starv hjÃĄ Ãļðrum arbeiðsgevara.

Vanja EngskÃĶr er ÚtbÚgvin eksportteknikari og arbeiðir ÃĄ ALS sum mÃĄlsviðgeri. Sam Jacobsen hevur drÚgvar royndir sum arbeiðsleiðari og HR-stjÃģri, BergtÃģra HÃļgnadÃģttir er sosialrÃĄÃ°gevi og hevur arbeitt í mong ÃĄr í Danmark sum virkiskonsulentur. FjÃģðri kveikarin, sum ikki er við ÃĄ myndina, er Beinta Gregersen, sum er bachelorur og hevur arbeitt nÃģgv við ungum fÃģlki, m.a. var hon leiðari fyri ungdÃģmshÚsið í Klaksvík. HvÃļr sÃĶr hava kveikjararnir sínar dygdir og sína servitan, sum kemur vÃĶl við í kveikjaratoyminum hjÃĄ ALS. Kveikjararnir eru partur av TÃĶnastudeildini ÃĄ ALS.

Starvsvenjing
Umframt mÃļguleikan at royna seg í tílíkari starvsvenjing, er eisini mÃļguleiki fyri at royna skipanina við tveimum vikum í ÃģlÃļntari starvsvenjing. Hendan er skipað so, at arbeiðsleys varðveita sín ALS-stuðul tÃĶr bÃĄÃ°ar vikurnar tey royna seg ÃĄ onkrum arbeiðsplÃĄssi. Her kann viðkomandi fÃĄa eina hylling av, um starvið yvirhÃļvur er ÃĄhugavert ella Ãļvugt, at hetta ikki var rÃĶtta leiðin, sigur BergtÃģra. Tey í ALS leggja alstÃģran dent ÃĄ, at tey, sum eru í skipanini, taka av einum arbeiðs- ella ÚtbÚgvigartilboði. Umleið 80 prosent av teimum sum eru í ALS-skipanini eru ÃģfaklÃĶrd og hava ikki miðnÃĄmsÚtbÚgving. Tey hava sum ÚtgangsstÃļði munandi truplari at fÃĄa starv enn tey, sum hava eina ÚtbÚgving. Tað vísir seg eisini at tey, sum eru í starvsvenjing, eru munandi meira tilvitaði um at sÃļkja sÃĶr okkurt varandi starv eftir starvsvenjingina.
– Tað hendir okkurt við okkum menniskjum, tÃĄ vit gerast arbeiðsleys, og hava kanska sÃļkt fleiri stÃļrv uttan Úrslit. TÃĄ er lÃĶtt at missa mÃģtið og geva upp. Harafturat er tað ein sannroynd, at tess longri fÃģlk hava verið arbeiðsleys, tess torfÃļrari er aftur at koma upp í part ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, sigur BergtÃģra.
Á ALS kunnu tey við sínum hagtÃļlum vísa ÃĄ, at fÃģlk, sum hava verið í skipanini styttri enn tríggjar mÃĄnaðir, eru við egnari hjÃĄlp komin skjÃģtari Úr aftur skipanini enn tey, sum hava verið har í longri tíð.

Tað er ikki Ãģhugsandi, at onkur Ãģttast fyri at fÃģlk í onkrum ALS-tilboði kann vera við til at avlaga vanligu viðurskiftini ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, men so er avgjÃļrt ikki. Hetta gongur ikki Útyvir nakran annan ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum ÃĄ nakran hÃĄtt, men er bert fyri at geva arbeiðsleysum mÃļguleika at snodda eitt sindur til eitt arbeiðsplÃĄss, og harvið eisini at fÃĄa mÃļguleika til at brÚka sínar arbeiðsfÃļrleikar aftur. Ongantíð betur um viðkomandi sleppur at halda fram eftir avmarkaðu tíðini í starvsvenjing, men tað avgerð arbeiðsgevarin fult og heilt, og tÃĄ verður starvið eisini eftir vanligu treytunum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
gÃģð umsÃģkn
Millum skeiðini, sum ALS bjÃģðar, er at vegleiða fÃģlki at orða eina umsÃģkn og fara til starvssamrÃļðu. Ein umsÃģkn er fyrsta fatanin, sum stjÃģrin ella arbeiðs- leiðarin fÃĶr av henni ella honum, sum sÃļkir. Tí er sera umrÃĄÃ°andi hvussu umsÃģknin er orðað bÃĶði innihaldsliga og mÃĄlsliga. Er ein umsÃģkn full av stavivillum kemur hon neyvan at liggja fremst fyri tÃĄ starvið skal setast. Eisini er umrÃĄÃ°andi at innihaldið er viðkomandi í mun til tað starv, sum sÃļkt verður.
Arbeiðsleys, serliga tey sum hava verið tað í longri tíð, eru mangan illa fyri, og í stÃģrligum iva um hvat liggur best fyri hjÃĄ teimum, og harvið hvat starv tey skulu sÃļkja. Til tess at hjÃĄlpa teimum bjÃģða kveikjarar teimum sonevnda persÃģnliga test, sum kann vera ein vegleiðing til hvÃļrja yrskis- ella ÚtbÚgvingarleið fÃģlk skulu royna.
Samstarv við arbeiðsmarknaðin
BergtÃģra HÃļgnadÃģttir sigur tað hava alstÃģran tÃ―dning at hava eitt gott samstarv við partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Partvíst fyri at kunna teir um teir mÃļguleikar, ALS hevur at bjÃģða, m.a. í sambandi við starvsvenjing, ÃģlÃļnta praktikk og ALS-farloyvi, og somuleiðis at fÃĄa at vita frÃĄ arbeiðsgevarunum hvÃļr teirra tÃļrvur eftir arbeiðmegi er og hvÃļrjar fÃļrleikar teir sÃģknast eftir. Eisini um um okkurt er, sum tey ÃĄ ALS kunnu gera betri. Tað er alneyðugt at ALS megnar uppgÃĄvuna at veita tÃļka og
fÃļrleikamenta arbeiðsmegi til fÃļroyska arbeiðsmarknaðin. Í so mÃĄta er ein uppgÃĄva hjÃĄ ALS at megna at veita arbeiðsgevarum gÃģða tÃĶnastu, tÃĄ ið tað umrÃĶður arbeiðsÃĄvísing. Eisini her eru fortreytirnar broyttar. M.a. eitt samstarv við Smyril Line um at fÃĄa fÃļroyska manning umborð ÃĄ NorrÃļna, hevur víst, at eisini ÃĄ hesum Ãļki ber til at menna og skapa betri mÃļguleikar til gangs fyri arbeiðsleys og fyri arbeiðsgevarar.
StÃģrur ÃĄhugi fyri norrÃļnu
Í sambandi við summarsiglingina, verður NorrÃļna í nÃģgv stÃļrri mun enn ÃĄÃ°ur, mannað við fÃļroyingum takkað verið einum ÃĄtaki hjÃĄ ALS.
Tey í ALS og ÃĄ Smyril Line samdust um, at nÚ umleið 1700 fÃļroyingar gingu arbeiðsleysir, samstundis sum vit hava eitt so mikið stÃģrt fÃļroyskt reiðarí, ÃĄtti at borið til at manna NorrÃļnu við fÃļr- oyingum heldur enn pÃģlendingum og íslendingum. Tey gjÃļrdu so eina ÃĶtlan, soleiðis at ÃĄhugaði í ALS-skipanini fingu í boði at mynstra ein Úr til og Úr Danmark, frÃĄ hÃģsdegi til mÃĄnadag, samstundis sum tey varðveittu sínar dagpengar frÃĄ ALS. Áhugin var so mikið stÃģrur, at 135 fÃģlk sÃļktu og 60 teirra fingu mÃļguleikan at koma við ein tÚr, og Úrslitið varð, at 35 fingu fast arbeiði umborð summarmÃĄnaðirnar. Serliga innan reingerð, matgerð, sum dekkari, í handli, barrum og matstovum. 35 nÃ―ggj arbeiðsplÃĄss, sum undan hesi verkÃĶtlanini vÃģru mannaði av íslend- ingum og polakkum. Ein sÃģlskinssÃļga, heldur BergtÃģra.
ALS hevur eisini aðrar líknandi verkÃĶtlanir og aftur aðrar eru í umbÚna.
Virkin arbeiðsleys
Sonevndar aktiveringsverkÃĶtlanir hava ikki verið vanligar í FÃļroyum, men nÚ hevur ALS sett skjÃļtil ÃĄ. M.a. í samstarvi við SkÃģtadepilin ÃĄ Selatrað, sum snÃ―r seg um at gera ein frítíðardepil ÃĄ Selatrað.
BertgtÃģra greiðir frÃĄ, at hetta er eitt tiltak har arbeiðsleys sjÃĄlvboðin kunnu tekna seg til. Tey varðveita sín ALS- stuðul, og hava ongar Útreiðslur av flutningi til og frÃĄ. Tað snÃ―r seg rÃĶtt og slÃĶtt um at geva fÃģlki tilboð um at vera aktiv, meðan tey eru í skipanini, heldur
enn at ganga fyri einki. FÃģlkini arbeiða ÃĄ Selatrað fÃ―ra dagar um vikuna, og eru ÃĄ ymiskum skeiðum fimta dagin. Tað tykist sum stÃģrur ÃĄhugi er fyri hesum. Tí er ALS farið undir eitt líknandi tiltak í vakstrarhÚsinum ÃĄ SandavÃĄgi. Tílíkar verkÃĶtlanir geva fÃģlki lívsinnihald, varpar ljÃģs at egnar styrkir og mÃļguleik- ar og skapar lívsdygd, heldur BergtÃģra.
arbeiðsleys eru eisini strongd
Vit hoyra mangan um, at arbeiðsplÃĄss mugu skerja – og hetta merkir ofta, at starvsfÃģlk skulu renna skjÃģtari, og tÃĄ verður mangan talað um strongd. Men arbeiðsleys kunnu eisini vera í vanda fyri at fÃĄa stongd, sigur BergtÃģra, sum vísir ÃĄ eina danska kanning sum sigur, at annar hvÃļr arbeiðsleysur dani hevur strongd. At kenna ÃĄ sÃĶr, at ein hevur fÃļrleikar og orku, men ikki fÃĶr hÃļvi til at nÃ―ta sínar fÃļrleikar, er alt annað enn stuttligt. Um sama myndin ger seg galdandi í FÃļroyum er eingin sum veit, men í heyst hevur ALS ÃĶtlanir um at gera eina tílíka kanning, greiðir BergtÃģra frÃĄ, og sigur frÃĄ einari sÃļgu hon hoyrdi frÃĄ einum privatum arbeiðsgevara – eini sÃļgu sum kanska kundi givið onkrum okkurt at hugsa um.
Arbeiðsgevarin segði, at hann var ikki vanur at lÃ―sa eftir fÃģlki. Men hann leitaði ofta eftir fÃģlki, og tÃĄ kom fyri at hann rendi seg jÚst í rÃĶtta persÃģnin. Tað sigur so mikið, at tað rÃĶður um at vera sjÃģnligur í gerandisdegnum. Situr tÚ við telduspÃļlum alla nÃĄttina og svevur um dagin, er ilt at fÃĄa eygað ÃĄ teg...

Paradísið liggur ikki handan fjÃļll og djÚpar dalar onkustaðni Úti í framtíðini
paradísið er har tÚ ert beint nÚ!
Strongd sendi Nicas Hera JÃĄkupsson so syngjandi niður við flagginum, men við miðvísari trÃĄan eftir sínum egnu djÚpastu virðum, kom hann aftur ÃĄ rÃĶttkjÃļl. Tað tÃģk sína tíð, og nÚ vil hann, við sínum fyrilestrum, hjÃĄlpa Ãļðrum Úr strongdini og at finna lívsgleði

Klaksvíkingurin Niclas Heri JÃĄkupsson hevði, tann tíð tað var, eitt leiðarastarv hjÃĄ SHELL. Eitt sera avbjÃģðandi starv, sum han legði nÃģgva orku í. Í síni frítíð var hann ikki minni virkin, eitt nÚ sum íverksetari, tÃģnleikari og sjÃģnleikari. Hann stÃģð ÃĄ odda fyri konseptinum TrÃļlla PÃĶtur, har hann eftir heilt stutta tíð skrivaði, framleiddi og innspÃĶldi 5 filmar og tvÃĶr dvd-flÃļgur við TrÃļlla PÃĶtur. Hann byrjaði uppÃĄ JÃģlaskipið í Klaksvík, FÃļroya SjÃģmannadag og fleiri onnur krevjandi tiltÃļk. Alt gekk upp ÃĄ stÃĄs, til einaferð, tÃĄ tað bleiv heilt galið. So galið, at einferð small hann í gÃģlvið. Kroppurin orkaði rÃĶtt og slÃĶtt ikki longur at fylgja við, og hetta broytti lívið hjÃĄ Niclas Hera í botn og grund.
Niclas Heri greiðir soleiðis frÃĄ: Hevði eg lurta eftir konuni og teimum sum stÃģðu mÃĶr nÃĶr, var eg steðgaður ÃĄ fleiri ÃĄr frammanundan. Tað gjÃļrdi eg bara ikki. Helt, at her stÃģð bara vÃĶl til. Legði ikki til merkis sjÃĄlvur, at eg var ÃĄ vanda kÃģs. Onnur hava ivaleyst sÃĶð tað nÃģgv betri, men teimum lurtaði eg ikki eftir. Vit hava eitt verjuhormon, sum kallast adrenalin, sum verjir teg mÃģti ÃĄgangi og gevur tÃĶr kreftir. Men tÃĄ tÚ er fongdur av strongd, vaðar tÚ bara longur Út, ja so langt Út, at kroppurin ikki megnar meira. Adrenalinið víkir tÃĄ fyri stresshormoninum Kortisol, og tÚ gerst bert upp aftur sjÚkari, men tÚ trÃ―stir alsamt kroppin meira. Heilt til, sum tað var í mínum fÃļri, at tÚ liggur víðopin. TÚ fÃĶr Ãģlag í kenslurnar, minni svíkur, tÚ gerst minni nÃĶrlagdur, og tÚ broytir atburð. TÚ svíkur tínar innaru kenslur, Ãģttin tekur yvir og tÚ Ãģttast tínum egna atburði. Í mínum fÃļri royndi eg at flyta fokus, soleiðis at eg, við at koyra enn meira ÃĄ motorin, vildi flyta pínuna. Tryggjaði mÃĶr, at eg altíð hevði nÃģg mikið ÃĄ skrÃĄnni; ongantíð ov nÃģgvar upplivingar og flest mÃļguligar sigrar, sigur Niclas Heri og greiðir frÃĄ, at hann ongantíð hevur verið so virkin sum jÚst tÃĄ hann hevði tað ringast. Eg var Ãģtolandi, ÃĄsannar hann.
diagnosa: Strongd
– TÃĄ eg so dÃĄnt kom fyri meg aftur, eftir gÃģðari hjÃĄlp frÃĄ mínum nÃĶrmastu, sÃĄlarfrÃļðingi og Ãļðrum, gjÃļrdist eg sera forvitin at fÃĄa at vita hvat hent var við kroppi mínum. Gekk í longri tíð í einari fÚlari identitetskreppu og leitaði eftir mÃĶr sjÃĄlvum. Leitaði alla staðni hvar eg kundi finna upplÃ―singar um strongd. Á netinum, var til fyrilestrar og ÃĄ skeiðum, og tess meira eg kunnaði meg um evnið, tess oftari rendi eg meg í tað vit kalla lívsgleði, sum er tað Ãļvugta av strongd. Kom til ta niðurstÃļðu, at eg mÃĄtti finna aftur til míni djÚpastu virði, tey virði, sum omma, abbi, mamma og pÃĄpi hÃļvdu lagt í meg. Hesi virði, sum mítt lív var bygt ÃĄ, vildi eg finna aftur, greiðir Niclas Heri frÃĄ og er sera fegin um ta hjÃĄlp frÃĄ sÃĄlarfrÃļðingi, sum m.a. fekk hann at hugsa um, hvussu hann kundi fÃĄa sítt sjÃĄlvsvirði aftur. – Ikki minst vildi hann hava meg at geva mítt egna svar uppÃĄ hvat eg helt meg duga, tíma og hvat eg helt gevur meining. Tað hevur ivaleyst verið hetta, sum fekk meg at nÃ―ta mínar lívsroyndir og fara undir at hava fyrilestrar um strongd og lívsvirði fyri at hjÃĄlpa Ãļðrum. Í fyrsta lagi fyri at fÃģlk kundu forða fyri at koma í eina tílíka Ãģlukkuliga stÃļðu, og komu tey í hana, hvussu tey kundu sleppa Úr aftur trupulleikunum.
Stovnaði felagið „fegin“
Sum hugsað so gjÃļrt. Niclas Heri stovn- aði sítt egna felag við tí endamÃĄli at halda fyrilestrar um strongd og lívs- gleði og harvið oysa av sínum beisku lívsroyndum.
– Hvussu fÃģlk fÃģru at taka ímÃģti hesum fyrilestrartilboðum, og um eg veruliga kundi liva av hesum, visti eg sjÃĄlvandi ikki, men tað vísti seg skjÃģtt, at hetta hevði stÃģran ÃĄhuga millum fÃģlk. Í fyrsta lagi greiddi eg frÃĄ um strongd, men tað gjÃļrdist mÃĶr skjÃģtt greitt, at eg eisini skuldi tosa um lívsvirði. TÃĄ vit tosa um lívsvirði rÃĶður fyrst og fremst um at hava eitt jaligt lyndi og síggja mÃļguleikar fram um forðingar. Og mÃļguleikarnir liggja beint frammanfyri okkum.
– Hvussu mong eru ikki tey sum halda, at grasið er grÃļnari ÃĄ hinum ÃĄarbakkanum, ella bíða eftir rÃĶtta degnum ella hÃļvinum. Bíða eftir leygardegnum tÃĄ tey hava frí, tÃĄ tey hava tíð og tÃĄ tað er gott veður og gÃģður streymur. Men tann dagurin kemur ongartíð. Vit bíða til bÃļrnini eru undankomin; tÃĄ fara vit bÃĶði her og har ... Men paradísið liggur ikki handan fjÃļll og djÚpar dalar, og onkustaðni í framtíðini. Tað liggur beint her og nÚ. At sita vesturi ÃĄ Eiðinum ella uppi ÃĄ Eggjunum, tað kostar einki. Hav ein kaffimunn við og kanska ein lítlan matpakka og bjÃģða gÃģðum vinum við. So er paradísið har, sigur Niclas Heri, sum sÃĶr ikki heilt Ãģkendu myndina fyri sÃĶr: Bara vit fÃĄa rÃĄÃ° til ein ferðaseðil til Turkalands, hagar vit koma um nÃĄttina, mÃģð og troytt. Eitt barn vil í svimjihylin og annað ÃĄ strondina. Konan vil shoppa og maðurin vil ÃĄ barr. Koma so heim aftur og ÃĄsannað, at tÚrurin hevur kostað 20.000 krÃģnur meira enn ÃĶtlað, og til ein postkassa fullan av rokningum. So at leggja Út ÃĄ facebook allar myndir frÃĄ ferðini og siga frÃĄ, hvussu fantastiskur tÚrurin hevur verið. Hetta heldur Niclas Heri ikki vera hina rÃļttu lívsgleðina.
onnur liva mítt lív
Niclas Heri er ikki í iva um, at tey eru mong, sum als ikki kenna sínar dreymir og fÃļrleikar, men liva heldur eftir hvat onnur halda.
– Hetta er serliga galdandi í smÃĶrri samfelÃļgum. Ein ÃĶvigur Ãģtti fyri hvat onnur halda, og tí eru mong sum ikki liva eftir tí tey sjÃĄlvi vilja, men liva heldur eftir hvat onnur halda vera rÃĶtt. Hesi fÃģlk gerast identitetsleys og gerast vÃĄnalig kopi av Ãļðrum. Tey fÃĄa ongantíð fatur ÃĄ egnari lívsgleði, sigur Niclas
Heri, og ger orðini hjÃĄ Ghandi til síni: Lívsgleði er tÃĄ tÚ hugsar tað sama sum tÚ sigur og ger.
viðkomandi fyrilestrar
At fyrilestrarnir hjÃĄ Niclas Hera eru sera vÃĶl vitjaðir og at so mangir felagsskapir og onnur hava boð eftir honum er, sum vera man, tí at Niclas Heri er ÃģfÃļrur undirhaldari, og at fyrilestrar hansara eru viðkomandi, soleiðis at fÃģlk kenna seg aftur í nÃģgvum av tí, sum hann ber fram. SjÃĄlvur sigur hann um sínar fyrilestrar:
– TÃĄ eg tosi um strongd, so havi eg sjÃĄlvur verið í stÃļðuni og tosið Út frÃĄ egnum royndum, sum eisini ger sítt til at fyrilestrarnir eru trÚverdugir. Eg vísi viðkomandi myndir Úr fÃļroyska umhvÃļrvinum, og ikki tilvildarligar myndir sum eg finni ÃĄ Útlendingastovan, har trÃ― fÃģlk starvast. JÃģhanna sigur, at hÃģast okkara samfelag er lítið í mun til onnur, so hava vit eins nÃģgv virkisÃļki, bert í smÃĶrri stÃļdd- um, og tí rÃĶður um at samskipa tað sum samskipast kann við stÃļrsta atliti til starvsfÃģlkini. HvÃļrja ferð ein nÃ―ggjur stovnur legst aftuat, ella onkrar broyt- ingar verða gjÃļrdar, kann ÃģrÃģgv koma í, og starvsfÃģlk kunnu kenna seg Ãģtrygg, og tað royna tey av Ãļllum alvi at forða fyri.
Ymiskar orsÃļkir til strongd
Sum stjÃģri vil JÃģhanna Olsen gera tað hon er ment fyri, at fÃģlk trívast ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, so vandin fyri strong millum starvsfÃģlk verður minst mÃļgu- ligur. Men orsÃļkirnar til strongd kunnu vera rÃĶttiliga ymiskar, og stava ikki altíð frÃĄ umstÃļðunum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Tí rÃĶður um at duga at skilja, hvat hennara uppgÃĄva er og hvat hon ikki kann blanda seg uppí.
Spurningurin hjÃĄ mÃĶr er, hvussu nÃģgv eg sum stjÃģri skal taka mÃĶr av strongd hjÃĄ starvsfÃģlki. Er arbeiðsplÃĄssið upprunin til strongdina, síggi eg tað sum mína uppgÃĄvu at gera nakað við tað, men liggur upprunin í trupulleikum aðrastaði, kanska heima hjÃĄ starvsfÃģlki, kann eg ikki ÃĄtaka mÃĶr ÃĄbyrgdina. OrsÃļkirnar til strongd kunnu vera so nÃģgvar og ymiskar, men undir Ãļllum umstÃļðum er trivnaðurin ÃĄ arbeiðs- plÃĄssinum sera tÃ―dningarmikil, og til tess at skapa gÃģðan trivnað er ÃĄrliga trivnaðarkanningin eitt gott amboð, sigur JÃģhanna Olsen.
trivnaðarkanning
Á UmhvÃļrvisstovuni hÃļvdu tey skipað fyri trivnaðarkanning millum starvsfÃģlk, og hesum vildi nÃ―ggi stjÃģrin eisini halda fram við, og sum skal vera fastur tÃĄttur ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri. JÃģhanna sigur, at ein
tílík kanning er eitt av fleiri sera gÃģðum amboðum fyri at fÃĄa eina ÃĄbending um, hvussu starvsfÃģlkini trívast ÃĄ stovninum. StarvsfÃģlk skulu, Ãģnavngivin, svara nÃļkrum viðkomandi spurningum, m.a. hvussu tey trívast, hvat tey halda um arbeiðsbyrðuna, um tey halda seg hava ÃĄvirkan ÃĄ tað arbeiði tey hava um hendi, um tey vilja mÃĶla fÃģlki til at sÃļkja starv ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni, um tey hava ÃĄlit ÃĄ leiðslu og stjÃģra, og um nakar tvídrÃĄttur er sum darvar í dagliga arbeiðinum.
– Hesar kanningar kunnu vit fÃĄa almikið burturÚr. Eru svar jalig, sigur tað okkum nakað um at vit eru ÃĄ rÃĶttari leið, og sum vit skulu halda fram við, og er okkurt, sum fÃģlk halda kundi verið betri, gevur hetta eisini okkum eina gÃģða orsÃļk at bÃļta um. Úrslitið av kanningini gevur okkum eisini eitt gott hÃļvi til at viðgera tey ymisku viðurskiftini. Kanningin verður gjÃļrd ÃĄ hvÃļrjari deild sÃĶr, soleiðis at vit síggja rÃĶttiliga neyvt um okkurt er sum vit kunnu gera betri, sigur JÃģhanna, sum heldur tað vera gott at kunna seta orð ÃĄ mÃļguligar trupulleikar.
Heilsufremjandi
– Tað er sera umrÃĄÃ°andi fyri meg sum stjÃģri, at starvsfÃģlk eru vÃĶl fyri at rÃļkja sínar uppgÃĄvur, og ikki minni gott fyri tey sjÃĄlvi, at tey hava gÃģða heilsu og kenna seg vÃĶl í allar mÃĄtar, og tí var tað heilt nÃĄtÚrligt at seta nakrar pengar av í okkara fíggjarÃĶtlan til heilsufremjandi tiltÃļk. Eitt av hesum tiltÃļkum var, at fÃģlk frÃĄ Hjartafelagnum vÃģru ÃĄ stovninum og gjÃļrdu tÃĶr kanningar tey vanliga gera. Harafturat fingu vit ein fyrilestur um motivatiÃģn og gÃģðan mat, og eftir hetta fÃģru Ãļll starvsfÃģlkini ein gÃģðan gongu- tÚr, greiðir JÃģhanna frÃĄ. Ein arbeiðsbÃģlk- ur, mannaður við starvsfÃģlkaumboðum, arbeiðir við uppskotum til ÃĄtÃļk, ið kunnu motivera starvsfÃģlk at rÃļra seg meiri, oginternetinum. Greiði frÃĄ mínum uppvÃļkstri, og eri ikki bangin fyri at siga, at konan ÃĄtti at verið farin frÃĄ mÃĶr fyri mongum ÃĄrum síðani.
Um fyrilestrar um lívsgleði sigur Niclas Heri:
Hvussu vanligt er ikki at fÃģlk koma meira ella minni krÚpandi framvið vegginum inn í eina stÃļrri mannfjÃļld har tey helst vilja vera ÃģsÃĶdd. Eg royna at vísa fÃģlki, at eg havi einki at krÃģgva og einki at skammast yvir. Men eg geri eisini fÃģlki greitt, at lívsgleði kann vera so mangt og at ymiskt er hvat fÃģlk halda vera sína lívsgleði. TÃ―dningarmest er, at tÚ ert trÚgvur mÃģti tínum egnu virðum; so er einki at ivast í at tÚ finnur tína lívsgleði, sigur Niclas Heri, sum ger nÃģgv burtur Úr at greiða frÃĄ nÃļkrum av tí sum hevur hjÃĄlpt honum sjÃĄlvum. M.a. at fyrigeva.
– Kann vera onkur hevur sÃĶrt teg ÃĄ onkran hÃĄtt, men lÃĶr teg at fyrigeva. Gerst tÚ ikki tað, etur tÚ tín egna kropp upp. Í somu lÃļtu tÚ fyrigevur, hjÃĄlpir tÚ einum Ãļðrum persÃģni, men lÃĶttir eisini hjÃĄ tÃĶr sjÃĄlvum so tÚ kemur víðari. Onnur gÃģð rÃĄÃ° eru at lata nakað, annars fÃĶrt tÚ einki aftur, tí sÃĄÃ°ar tÚ ikki, heystar tÚ heldur ikki, og fegnast yvir tað sum ber til. Setur tÚ í eitt epli niður, fÃĶr tÚ kanska tíggja upp aftur. FÃĶrt tÚ kortini ikki fleiri enn fimm upp aftur, fegnast so um tey, heldur enn at ilskast um hini fimm, tÚ ikki fekk upp aftur. Ver takksamur, hugsa jaligt og skift keðiligar tankar Út við gÃģðar eru gÃģðu rÃĄÃ°ini frÃĄ Niclas Hera. Men í Ãļllum hesum, so mÃĄ ein ikki vera blindur fyri, at lívið ikki altíð gongur sum prestur prÃĶdikar. Tað koma lÃļtur og tað koma dagar, tÃĄ ein missir lívsgleðina Úr eygsjÃģn – tað er eisini normalt. At vit detta ÃĄ okkara lívsvegi er eisini nakað, sum vit Ãļll gera av og ÃĄ. Men munur er ÃĄ at fara 5 gradir av kÃģs og so 180 gradir.
8 tímar arbeiði
Tað er ikki minst arbeiðsplÃĄss og fakfelÃļg, sum hava boð eftir Niclas Hera
JÃĄkupsson. Hvat hevði hann lagt serligan dent ÃĄ, var hann stjÃģri ella arbeiðs- leiðari?
– Tað var tann tíð tÃĄ eg var leiðari fyri 20 starvsfÃģlkum og eg hataði kaffilÃļturnar. At fÃģlk sÃģtu fyri einki í arbeiðstíðini. Helt, at tey heldur kundu tikið kaffikoppin við sÃĶr til telduna. So bÃ―ttur havi eg verið. Í dag kundi eg heldur hugsa mÃĶr at kaffilÃļtan var munandi drÚgvari, tí tað er jÚst tÃĄ mÃļguleiki er hjÃĄ starvsfÃģlki at prÃĄta um mangt og hvat og har fÃĄa orku til aftur at seta seg við arbeiðsborðið.
– Var eg arbeiðsleiðari í dag hevði eg fylgt vÃĶl við um okkurt av starvsfÃģlkum mínum hevði ÃĄhaldandi yvirarbeiði í fleiri dagar. Eg hevði sagt, at tey skulu
dríva ÃĄ at arbeiða teir ÃĄtta tímarnar, tey eru til arbeiðis og somuleiðis lagt dent ÃĄ, at tey skulu ikki fara stÚrandi heim frÃĄ arbeiði at hugsa um tey nÚ gjÃļrdu nÃģg mikið hendan dagin. Tað kann sjÃĄlvandi koma fyri, at tað eru arbeiðsuppgÃĄvur, sum hava serligan skund, og tí krevja eyka arbeiðsorku, men tÃĄ er umrÃĄÃ°andi at starvsfÃģlk verða kunnað um tað í gÃģðari tíð, soleiðis at tey kunnu fyrireika seg til at taka nakrar tímar eyka. Harafturat hevði eg tilmÃĶlt eitt rímiligt skott millum arbeiði og frítíð. Í dag eru ov mong dÃļmi um at arbeiði og frítíð verða tvinna nÃģgv saman, men tað haldi eg ikki altíð vera av tí gÃģða, sigur Niclas Heri JÃĄkupsson.

JÃģhanna Olsen, sum hesi seinastu gott 10 ÃĄrini hevur verið í starvi innan almenna Ãļkið, varð ÃĄ sumri í fjÃļr sett sum stjÃģri ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni. Sum almennur leiðari er hon vÃĶl kend við politiska rÃĄkið, sum alsamt krevur meira fyri minni frÃĄ almennu stovnunum við tað at samstundis sum alsamt fleiri uppgÃĄvur verða lagdar ÃĄ stovnarnar, minkar jÃĄttanin. Tí krevst, at stÃģr orka verður lÃļgd í at rationalisera ÃĄ Ãļllum hugsandi Ãļkjum, sum eisini ber til við teirri framkomnu tÃļknu, ið er til taks í dag, men alt hetta setir eisini stÃģr krÃļv til starvsfÃģlk, sigur JÃģhanna Olsen, sum er sannfÃļrd um, at fÃģlk í almennum starvi gera sítt ítarsta at Útinna sítt verk, og tí er lítið hugaligt at hoyra sjÃĄlvt politikarar ÃĄ ovastu rÃģkum sÃĄa iva um ÃĄgrÃ―tni hjÃĄ almennum starvsfÃģlki. JÚst hetta, saman við krevjandi og stÃģrari arbeiðsbyrðu, kann skapa gÃģðan grÃģðrarbont fyri strongd millum starvsfÃģlk, sigur JÃģhanna, sum eisini kennir til dÃļmi um starvsfÃģlk ÃĄ sínum egna stovni, ið hava kÃĶrt sína neyð um strongd, og tað tekur hon í ramasta ÃĄlvara.

Samansettur stovnur

UmhvÃļrvisstovan er ein rÃĶttiliga sermerktur stovnur. Fyri fimm ÃĄrum síðani vÃģrðu nakrir almennir stovnar
lagdir saman til tað sum í dag er UmhvÃļrvisstovan. Hetta vÃģru stovnar, sum ÃĄÃ°ur hÃļvdu hÚsast í hvÃļr sínum herðashorni og í mongum fÃļrum við hvÃļr sínari sjÃĄlvstÃļðugari leiðslu. JÃģhanna Olsen vísir ÃĄ, at tað tí eru fleiri ymiskar mentanir ÃĄ stovninum. Á UmhvÃļrvisstovuni arbeiða í dag eini 45 starvsfÃģlk í Ãģgvuliga ymiskum aldri, og sum umboða fleiri enn 20 ymiskar ÚtbÚgvingar, men tað heldur hon ikki hevur givið teimum nakrar trupulleikar. Heldur er hetta ein styrki fyri stovnin, at hava starvsfÃģlk við ymiskum aldri, royndum og fakligum fÃļrleikum.
Um stutta tíð legst enn ein stovnur afturat UmhvÃļrvisstovuni. Tað er verða meiri tilvitað um tÃ―dningin av at hava eina gÃģða heilsu. Hon sigur seg hava sera gÃģða samvitsku av at seta nakað av peningi av til tílík tiltÃļk, sum bÃļta bÃĶði um heilsu og trivnað. Eins og við trivnaðarkanningini, verður tiltakið saman við Hjartafelagnum eitt afturvendandi tiltak, og avtala er gjÃļrd við Hjartafelagið at koma framvið ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni í heyst. TÃĄ ber so til hjÃĄ starvsfÃģlkunum at fylgja við, hvussu teirra stÃļða er samanborið við kanningina, ið bleiv gjÃļrd í vÃĄr.
duga at siga frÃĄ
Skulu nÃ―ggjar uppgÃĄvur leggjast Út til stovnar, skal hetta gerast við umhugsni, serliga tÃĄ fíggjarliga jÃĄttanin samstundis verður skerd. Hetta kunnu eisini tey ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni tosað við um, og hetta sama sÃĶr eisini aftur í trivnaðarkanningini.
StjÃģrin ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni ÃĄsannar, at tað kann verða trupult hjÃĄ stovninum at makta allar uppgÃĄvurnar til fulnar, sum honum eru ÃĄlagdar. Hon ger greitt, at tað er ein uppgÃĄva, bÃĶði hjÃĄ deildarleiðarum og starvsfÃģlki annars, at siga frÃĄ um tey halda seg hava ov nÃģgvar uppgÃĄvur í mun til tÃĶr tey halda seg kunnu klÃĄra.
– Vit kunnu ikki ÃĄtaka okkum strongd og ringa samvitsku orsaka av, at vit ikki hava pengar til at hava nÃģg mikið av starvsfÃģlki at klÃĄra allar okkara uppgÃĄvur, sigur JÃģhanna Olsen. Hon leggur dent ÃĄ, at tað rÃĶður um at vera sannfÃļrdur um, hvat vit ikki rÃļkka og hví vit ikki rÃļkka mÃĄlinum, og tí vil eg fegin hava eitt sera gott samstarv við aðalrÃĄÃ°ið, um hvussu vit skipa arbeiðið.

Felags leiðslugrundarlag

Ein so mikið fjÃļltÃĄttaður stovnur sum UmhvÃļrvisstovan er, hevur brÚk fyri einum orðaðum felags leiðslugrundarlagi, soleiðis at onkur deild ikki verður hildin at vera frÃĶgari ella av stÃļrri tÃ―dningi enn onnur, tí hÃģast innihaldið og uppgÃĄvurnar eru sera ymiskar frÃĄ einari deild til aðra, er umrÃĄÃ°andi, at vit hava nÃļkur grundleggjandi virðir, sum vit leggja dent ÃĄ, sigur JÃģhanna Olsen.

Ein lÃļntakara felagsskapur

Skulu vit, sum fakfelÃļg, fÃĄa ta ÃĄvirkan, ið vit so brennandi trÃĄÃ°a eftir, so eru vit noydd at broyta okkara konservativa hugsunarhÃĄtt. Vit eru noydd at koma Úr skÃ―linum og vísa okkum frÃĄ opnu síðuni og vísa dirvi og vilja, til at gera konstruktivar broytingar limunum at frama.
Spurningurin er ikki um vit skulu gera tað, men nÃĶr og hvussu vit gera tað.
Eg havi einki endaligt uppskot, men eg kann koma við onkrum hugsanum um hetta eyma evnið.
NÚ er tíðin komin til, at fakfelÃļgini her ÃĄ landi ikki bara hyggja inneftir og verja egna borg, kosta hvat tað kosta vil.
TÃĄ ÃĄ stendur, vil hvÃļrt felag verja tað, ið verjast kann, fyri ikki at lata nakað vald frÃĄ sÃĶr. SjÃĄlvur eri eg ikki av teirri hugsan, at nakar letur nakað frÃĄ sÃĶr, men heldur at taka nakað meira til sín og fÃĄa meira burturÚr til limanna og fakfelagsins besta.
Onkur segði ÃĄ almennum fundi, at tÃĄ fakfelÃļgini siga „stendur man saman, er man sterkari“ so er tað ein myta. Her eri eg alt annað enn samdur. SjÃĄlvandi eru vit sterkari, jÚ fleiri vit eru.
Tað sigur seg sjÃĄlvt, at um eitt felag við 100 ella 1000 ella 2000 limum fer Út í eina konflikt ella samrÃĄÃ°ing, so stendur hon nÃģgv veikari, enn um allir 23.000 lÃļnmÃģttakararnir stÃģðu saman og vÃģru saman um somu konflikt ella samrÃĄÃ°ing. Spurningurin er bara at tora at standa saman, eisini tÃĄ tað leikar harðast ÃĄ. Og tað er her vit ikki hava megna samanhaldið.
Í lÃļtuni dugi eg bert at síggja eina leið at ganga og tað er at stovna okkara egna LO-líknandi felagsskap – ein LÃļntakara Felagsskap (LF). Hetta eigur at verða ein felagsskapur, har Ãļll fakfelÃļgini eru við, bÃĶði almenn og privat. Tað skal eingin ivi vera um, at Ãļll standa saman, Ãļll hava sama mÃĄl og Ãļll fÃĄa somu viðferð. Eingin skal kenna seg at vera fyri vanbÃ―ti.
Fyrsta mÃĄlið hjÃĄ LF mÃĄ vera at samskipa allar sÃĄttmÃĄlar. HÃĶgsti felagsnevnari skal finnast, soleiðis at Ãļll verða lÃļnt eftir somu skipan og somu treytum. Allir sÃĄttmÃĄlar eiga at ganga Út um somu tíð og ein felags karmur verður avtalaður, ÃĄÃ°renn sersamrÃĄÃ°ingarnar fara í gongd. TÃĶr seravtalur, sum verða gjÃļrdar, skulu gÃģðkennast av LF. Hvussu avtalaða ramman verður bÃ―tt millum limirnar inni í einstÃļku felÃļgunum, er upp til felÃļgini sjÃĄlvi at avgera.
LF eigur at verða ein sterkur felagsskapur, sum er skipaður við eini leiðslu, umsiting og serfrÃļðingum – millum annað innan lÃģgir og samfelagsviðurskifti. LF eigur at gera sínar egnu metingar um ÃĄrið ið fer og ÃĄrið ið kemur, kostnaðarstÃļði, fíggjarmetingar og prístal. LF eigur eisini at skipa fyri kanningum um starvsfÃģlkaviðurskifti, so sum, trivnað, konfliktir og happing. Eisini skal LF skipa fyri skÚling, bÃĶði av ÃĄlitisfÃģlkum og nevndarlimum. Øll við ÃĄbyrgd skulu verða betri fÃļr fyri at rÃļkja skyldur og uppgÃĄvur, ið er litið teimum upp í hendur.
Allar kanningar o.l. skulu verða tÃļkar og atgongdar, so tÃĶr kunnu brÚkast av Ãļllum limafelÃļgunum í LF.
At arbeiðsmarknaðurin her í FÃļroyum ikki er komin longur enn hann er í dag, er ikki so nÃģgvum Ãļðrum at takka fyri enn okkum sjÃĄlvum. ViðhvÃļrt hevur tað sÃĶð Út, sum um at vit fremst av Ãļllum eru bangin fyri, at onkur fÃĶr meira enn onkur annar. Hetta er tíbetur við at broytast, tí í dag er samanhaldið betur enn nakrantíð. FelÃļgini skipa millum annað fyri tiltÃļkum saman, fleiri felagsskriv, yvirlÃ―singar og viðmerkingar til nÚverandi politisku gongdina i landinum. Eitt tað nÃ―ggjasta er, at felÃļgini eru farin undir at kanna mÃļguleikan fyri at keypa Tryggingarfelagið LÍV nÚ Bank Nordik leyp frÃĄ keypinum.
NÚ er so tíðin komin til at vit gera ÃĄlvara av hesum og skipa okkum í ein felagskap, sum tekur sÃĶr av Ãļllum yvirskipaðu viðurskiftunum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum vegna lÃļnmÃģttakaran.
Politiska skipnanin vil helst ikki, at vit standa saman. Undir seinastu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum royndi LÃļnardeildin hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num at gera alt fyri at splitta almenna samstarvið sundur og tað eydnaðist at enda eisini. Men lat okkum nÚ vísa politisku skipanini, at vit ikki ÃĶtla at ganga teirra ynskum ÃĄ mÃļti, men tvÃļrturímÃģti, at vit skipa okkum í eina sterka eind – ein LÃļntakara Felagsskap, eitt LF.

GrÃĶlandi jarm
SÃļgur gingu í forsetatíð Boris Jeltsinar í Russlandi, at hann var so misnÃļgdur við dapurskygdu veðurforsagnirnar, at hann gjÃļrdi ikki mÃĶtari enn at siga stjÃģran ÃĄ veðurstovuni Úr starvi. SÃļgan er helst ikki sonn – men gÃģð er hon. Sannleikin var nokk tann, at tað var borgarstjÃģrin í Moskva, Juri Luzhkov, sum í 1998 rendi veðurmannin til hÚs, tí hann ikki hevði spÃĄtt rÃĶtt um eina kavaÃģdn.
Ein onnur og hesa ferð sonn sÃļga er tann, at í forsetatíð DÃĄviðs hinum illgitna Oddsonar í Íslandi, hendi nakað tað sama fÃ―ra ÃĄr seinni. Hann var so misnÃļgdur við greiningar og forsagnir TjÃģðhagstovnsins, at hann segði ikki bara stjÃģran Úr starvi, men rendi Ãļll tey tjÚgu starvsfÃģlkini til hÚsa og stongdi stovnin.
Eftirsíðan kunnu vit ivaleys staðfesta, at hvÃļrki gjÃļrdist vetrarnir mildari í Russlandi, heldur enn at bÚskaparvÃĄnirnar blíðkaðu fyri Ísland.
TÃĄ DÃĄvið Oddson avhÃļvdaði TjÃģðhagstovnin, sissaði hann íslendsku tjÃģðina um, at bankarnir allir ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri skrivaðu frÃĄsagnir um bÚskapargongdina og at íslendska fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið gav borgarunum myndugleikans signaðu mynd av avleiðingunum av teirra egna politikki.
Bankarnir sjÃĄlvir stÃģðu fyri greiningini av gongdini í bÚskapinum, og teir bedÃ―raðu fyri fÃģlki, at alt gekk upp ÃĄ stÃĄs. Og teir stÃģðu sum hin viðgitni Chemical Ali og sungu lovsang fyri íslendskum bankakynstri, meðan mÚrarnir rapaðu rundan um teir og samfelagsvirðini stÃģðu í ljÃģsum loga.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið skrivaði frÃĄgreiðingar um tann vÃĶna bÚskaparpolitikk, sum stjÃģrnin setti í verk, og fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið vissaði fjÃļldina um, at tað stÃģðu royndir og vitugir menn til rÃģðurs ÃĄ brÚnni. Teir skuldu við hinum serliga íslendska kynstrinum sigla skÚtuna fremst í skipaherin og koma fyrstir ÃĄ mÃĄl.
SjÃĄlvandi var hetta ikki einasta orsÃļkin til íslendska skrÃĶdlið – langt frÃĄ
tí. Men hendan eina avgerðin, saman við teimum mongu av sama slag, slÃģðaðu samanlagt fyri at fylgið fÃģr Út av eggini.

Óheftur landsbanki

NÚ ÃĶtlar FÃļroya landsstÃ―ri at fylgja í sporunum og at taka Landsbankan av. Ætlanina sÃģpar landsstÃ―rið saman við
Ãļllum hinum Ãļrskusparingunum, sum tað tykist at fÃĄast meiriluta fyri ÃĄ Tingi, men undir tí skjaldramerki skulu teir ikki í nÃĄÃ°um sleppa at svÃĶva Landsbankan.
FÃļroyum tÃļrvar ein frÃĶlsan bÚskaparfrÃļðiligan stÃļðil, líkur honum sum Landsbankin nÚ er vorðin – ein samanrenning millum Landsbanka og BÚskaparrÃĄÃ°, sum er fÃļrur fyri at lÃ―sa fyri okkum borgarum Útlit og avleiðingar av heimsrÃĄki í bÚskapi og politikki heima. LÃ―singar, sum vit borgarar kunnu vera trygg við, tí at tÃĶr ikki eru illittar av politiskum gykli, sum tÃĶr frÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num eru gitnar at vera.
Vit kunnu vera samd ella Ãģsamd um tÃĶr lÃ―singar av bÚskapinum, sum hesin stovnurin skrivar. Men vit skulu ikki undirmeta tÃ―dningin av sjÃĄlvari tí demokratisku kjarnuni í mÃĄlinum – tryggleikan um at metingarnar hjÃĄ Landsbankanum eru hugsaðar og skrivaðar uttan girnd eftir vinningi og uttan politiskt trÃ―st.
Tað kemur meira enn so fyri, at eg eri Ãģsamdur við Landsbankan um lÃ―singina av bÚskapinum, men eg setið ikki ÃĄ nakran hÃĄtt spurning við sjÃĄvt virðið, at hava ein Ãģheftan stovn við vÃĶlskÚlaðum og royndum greinarum.

Hetta er kortini ikki fyrsta ferðin, at Landsbankin er leiddur fram til slÃĄturs. Tað eru nÚ nÃļkur ÃĄr síðan at ein annar landsstÃ―rismaður setti sÃĶr tað sama fyri, men miseydnaðist í royndini.
Lat okkum nÚ bara spÃĶla við tankan um, at tað aftur miseydnast hesa ferðina, og at Landsbankin hÃģrar undan enn eina ferð.

Herman Oskarson

Fer stovnurin tÃĄ at koma heilt Ãģskalaður frÃĄ hendingini? Fer fakliga og Ãģhefta rÃļddin eins ekkaleys at siga sonnu sÃļguna um bÚskapin og bÚskaparpolitikkin? Fara aðrir stovnar og onnur starvsfÃģlk, sum skulu meta og leiðbeina, at lata fakligu samvitskuna rÃĄÃ°a yvir Ãģttanum um starvið?
Ella sagt við Ãļðrum orðum: fer hendan herferðin mÃģti Landsbankanum at eydnast hvussu víkir og vendir?
Uttan mun til um tað nÚ endiliga eydnast landsstÃ―rinum at svÃĶva Landsbankan, ella um tað ikki eydnast, so vÃĶnti eg at skaðin er voldur kortini. Herferðin fer uttan iva at seta ein hvÃļkk í holdið ÃĄ teimum, sum skulu fÃĄast við Ãģheftar greiningar av samfelag og bÚskapi, av bÚskaparpolitikki eins vÃĶl og Ãļðrum politikki.
Men ÃĶtlanin var nokk ikki bara at forskrekkja Landsbankan. Ætlanin er rÃĶttiliga at taka hann av.
„Silence of the Lambs“ er heitið ÃĄ skaldsÃļgu og seinni viðgitnum filmi, við Anthony Hopkins og Jodie Foster í hÃļvuðsleiklutunum. Heitið sjÃĄlvt sipar til seinasta grÃĶlandi jarmið frÃĄ lombunum, sum verða svÃĶvaði. Ongin er at vitna um illgerðina, tí rÃĶðslan fyri at vera hin nÃĶsti undir svÃĶvingarknívinum vinnur ÃĄ tí rÃĶtta og tí heiðurliga.
Skal Landsbankin svÃĶvast í tÃļgn?

Íðin bridgeleikari og b36 fjeppari.

Bogi Simonsen Úr Havn hevur tvey frítíðarítriv, sum mugu sigast at vera rÃĶttiliga ymisk, har maðurin kann upplivast í tveimum heilt ymiskum leiklutum. Í Ãļðrum fÃļri at sita mÚsastillur, har ikki er lukkuligt at tala eitt einasta orð – nevniliga við bridgeborðið. Og í hin- um fÃļrinum handan síðulinjuna við fÃģtbÃģltsvÃļllin, har einki er meira natÚr- ligt enn at rÃģpa so hart sum gjÃļrligt, og ikki altíð við tí mest diplomatiska orðavalinum.
Við bridgÃĄhuganum og -spÃĶlinum hevur – líka síðani Bogi lÃĶrdi grundleggjandi reglurnar í kvÃļldskÚlanum fyri meira enn tjÚgu ÃĄrum síðani – gingið sum eftir ÃĄnni. Hann hevur verið fÃļroyameistari ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri síðan 1994/95, annaðhvÃļrt fyri pÃļr ella við sínum liði. Kappingin fyri pÃļr fer fram eftir einum degi, meðan liðkappingin er munandi drÚgvari, vanliga yvir ein heilan vetur.

Kappingarmenniskja

At liggja ÃĄ odda ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri kann neyvan vera av berari tilvild...
– Tað rÃĶður um at tÚ fyrst av Ãļllum tímir at spÃĶla kort. At tÚ harafturat er eitt kappingarmenniskja, ger tað avgjÃļrt ikki verri. Á mangan hÃĄtt er líkt millum bridge og talv. Har rÃĶður um at duga at kombinera og at síggja nakrar leikir fram. Harafturat er bert talan um hepni um kappingarneytin ger okkurt bÃ―tt, sum kann hjÃĄlpa tÃĶr at vinna. Annars hava hvÃļrki bridge ella talv nakað við hepni at gera. Í bridge spÃĶla vit Ãļll við somu kortum, og tÃĄ rÃĶður um at spÃĶla tey best, greiðir Bogi frÃĄ.

Fyrr var tað eitt sindur fínt

Tað eru nÃļkur frítíðarítriv sum verða, ella hava verið, hildin at vera eitt sindur „fínari“ enn onnur. Tað var kanska fyrr men als ikki í dag, sigur Bogi og greiðir frÃĄ, at tÃĄ hann byrjaði at spÃĶla bridge, skuldu onnur votera um ein slapp upp í part. So er avgjÃļrt ikki í dag: TÃģ so, umborð ÃĄ trolarum var bridge eitt tað mest vanliga kortspÃĶlið, sigur hann.

At vera Ãģður í kortum er ikki Ãģkent, og mangar eru sÃļgur um menn sum blaka kortini frÃĄ sÃĶr fyri at fara Útum at svala sÃĶr ÃĄ aðrenn teir setast aftur við borðið.
– Eg skal ÃĄsanna, at eg havi temperement, og eg havi ilt við at krÃģgva tað fyri Ãļðrum, um eg eri misnÃļgdur við okkurt, sum makkarin ger, men harfrÃĄ og til at tveita kortini frÃĄ sÃĶr, kemur ikki fyri. Talv er einmansleikur. Har er eingin makkari, og tí eingin at skylda uppÃĄ, sigur Bogi, sum veit frÃĄ fleiri, sum hava verið og eru sera íðin í talvi, og sum seinri hava valt bridge framum. Øvugt heldur Bogi tað nÃĶstan ikki kemur fyri. Hetta merkir tÃģ ikki, at fÃģlk í serliga stÃģran mun leggjast aftrat bridgespÃĶlinum. Frítíðartilboðini eru so mong í dag.
kappingar uttanlands
Av og ÃĄ luttaka fÃļroyskir bridgespÃĶlarar eisini í Útlendskum kappingum, serliga millum hini norðurlondini, sum liggja millum heimsins bestu. Bogi sigur, at har er torfÃļrt at gera seg galdandi. Onkuntíð hava fÃļroyskir leikarar eisini luttikið í evropeiskari kapping, men tað verður ikki ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri, tí tað er sera kostnaðarmikið.
Harða kjarnan
Við vÃĄrinum kemur fÃģtbÃģlturin fyri, og við hesum eisini fjepparahugurin hjÃĄ Boga fyri B36, har hann er ein av hÃļrðu kjarnuni. Hundin Bonzo, sum er ein Golden retriver, sum eisini er B36-ari, hevur hann sum oftast við sÃĶr.
– Eg havi altíð havt stÃģran ÃĄhuga fyri ítrÃģtti og spÃĶldi dÚgliga hondbÃģlt, men harvið er ikki sagt, at ÃĄhugin fyri fÃģtbÃģltinum er minni. At mítt lið er B36 kemst helst av, at eg eri uppvaksin við B36-fÃģlki. Abbi mín „Sjeddik“ var ein av stovnarunum av felagnum. Haldi ikki at nakar í familjuni heldur við Ãļðrum enn B36. Hví fjeppari, – ja hví ikki? Her hava vit ein felagsskap, har vit hava tað gott saman um ymisk tiltÃļk. Ikki bert við síðulinjuna til ein altíð spennandi B36 dyst, men eisini tÃĄ vit fyrireika okkum, – forventningens glÃĶde, sum danir siga, men dystur fer eingin fram við uttan at vit eru har, um tað ÃĄ nakran hÃĄtt ber til, og uttan mun til hvar B36 spÃĶlir, sigur Bogi, sum eisini hevur hoyrt onkran undrandi spyrja hvussu trÃļllvaksnir menn kunnu standa soleiðis og leika í. Til tað er tÃģ at siga, at tað er munandi
betri at avreagera í Gundadali ella við annan vÃļll enn niðri í SteinatÚni ... Vit eru kortini einki eindÃļmi í so mÃĄta. Hygg bara eftir foreldrunum hvussu tey leika í, tÃĄ tey eygleiða bÃļrn síni ÃĄ vÃļlli, kanska serliga í hondbÃģlti. TÃĄ fÃĄa eisini dÃģmararnir av at vita!
eingin happing
Bogi ÃĄsannar, at alt er ikki líka stovureint, sum rÃģpt verður, men eitt mark er. Happing av nÃļkrum, uttan mun til í hvÃļrjum sambandi tað er, mÃĄ ikki ÃĄ nakran hÃĄtt koma fyri. Kemur tað kortini fyri, verður hann ella hon sum happar beinanvegin ÚtihÃ―stur Úr felagsskapinum. Hetta kann eisini koma ítrÃģttafelagnum illa við, verður tað revsað fyri ÃģlÃĄtaðan atburð við vÃļllin, og tað kann avgjÃļrt ikki vera endamÃĄlið við einum fjepparaskara.
Eitt sindur misjavnt kann vera hvussu mannsterkur fjepparaskarin er. Her er altíð tann harða kjarnan, men undir-
tÃļkan annars velst í stÃģran mun hvussu gongst liðnum. Tað mann helst vera sama galdandi hjÃĄ Ãļðrum felÃļgum, sigur Bogi sum heldur, at leygardagurin er ein sera Ãģheppin kappingardagur, tí tÃĄ hava fÃģlk so nÃģgv annað fyri nÚ tað fer at vÃĄra.
Bogi er ikki bert B36-fjeppari men eisini Liverpool-fjeppari tÃĄ rÃĶður um Útlendskan fÃģtbÃģlt. So mikið íðin at hann, saman við nÃĶstan hundrað Ãļðrum, fÃģr Úr FÃļroyum til Onglands at heppa sítt bretska lið. Ein ÃģtrÚlig uppliving, sum hann hevði glett seg til í fleiri ÃĄr, men Ãģlukkutíð var timingin so mikið Ãģheppin, at jÚst hesar dagar teir vÃģru í Bretlandi, avgjÃļrdi B36 kappingina um fÃļroyameistaraheitið og gjÃļrdist fÃļroyameistari.
– Tað var tí við eitt sindur av blandaðum kenslum eg sat har niðri í Liverdool, men sigursveitsluna fekk eg so hÃģast alt við...


Skulu hjÃģlini mala, er neyðugt at fÃģlkið hevur pening um hendi. Tey flestu, nÃģgv tey flestu, eru lÃĄg- og miðallÃļnt, og skulu hjÃģlini mala, skulu hesi eiga keypiorku.
Vit hava verið vitni til eina Ãģgvusliga broyting í skattaskipanini. Ikki tí, vit hÃļvdu ikki nakað ímÃģti einum skattalÃĶtta, tí fÃģlkinum tÃļrvaði pening og hjÃģlini vatn at mala.
Tað vit als ikki kundu og ongantíð fara at gÃģðtaka, var fíggingin av skattalÃĶttanum og hvussu skeivt hann varð bÃ―ttur.
At taka pening, ið nÃ―tast skuldi at fíggja ellisÃĄr og lata flestu til teirra, ið vÃģru vÃĶlbjargað frammanundan, meðan onnur fingu millum lítið og onki - ja, tað skeiklar okkara samfelag
og oyðileggur okkara vÃĶlferðarsamfelag. ... og hvussu við hjÃģlunum. Mala tey? Tí fegnast vit um, at vit jÚst hava gjÃļrt ein
trÃ― ÃĄra sÃĄttmÃĄla, sum kemur Ãļllum limum okkara ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum til gÃģða.
Ein sÃĄttmÃĄli, sum komandi trÃ― ÃĄrini gevur eina lÃļnarhÃĶkking ÃĄ umleið 5,5 prosent. Við nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum fÃĄa allir limir felagsins eina lÃļnarhÃĶkking, og sam- stundis vÃģna vit, at hetta kann vera við til at fÃĄa gongd ÃĄ samfelagshjÃģlini aftur. Eisini vunnu vit eitt prinsipielt stig, tÃĄ tað við nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum eydnaðist at fÃĄa arbeiðsgevarakravdu differentieringina burtur og harvið aftur vinna frÃĶlsar samrÃĄÃ°ingar.
Ein arbeiðsmarknaður eigur at hava plÃĄss fyri Ãļllum. Tí eru vit eisini fegin um, at vit, saman við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, í nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum hava fingið eina ÃĄseting um rÚmliga arbeiðsmarknaðin. Eina ÃĄseting um, at almenni arbeiðsgevarin vil vísa vÃĶl- vild og rÚmd mÃģti fÃģlki við skerdum fÃļrleika, og fÃģlki, sum verða rakt av sjÚku, meðan tey eru í arbeiði. Vit reistu mÃĄlið saman í Fakfelagssamstarvinum og nÚ fingu vit so ÃĄsetingina inn.
FíggjarlÃģgin er í skrivandi stund til viðgerðar í lÃļgtinginum. NÃģgv stÃģrmÃĄl eru partur av fíggjarlÃģgini, m.a. ÃĶtlaninar um at leggja Landsbankan, Hagstovuna og Gjaldstovuna sama. Henda samanlegging mÃĄ ikki fremjast. Í fjÃļr sÃģu vit, at stÃģrmÃĄl sum flatskattur og skatting av pensjÃģnini, vÃģrðu samtykt í skundi, uttan sakliga politiska og fakliga viðgerð.
Okkara staðiliga ÃĄheitan ÃĄ politiska myndugleikan er, at tit viðgera stÃģrmÃĄlini í ÃĄlvara, Ãļll stÃģrmÃĄl, og ikki skrumbla tey ígjÃļgnum. Tit hava eina ovurhonds stÃģra
ÃĄbyrgd og avgerðir tykkara kunnu gera ÃģbÃģtaligan skaða fyri framtíðina.

Spyr okkara rÃĄÃ°gevar ÃĄ heimasíðu okkara
Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleikum, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag.fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvi – sosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðiligum mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.

Við gÃģðum samstarvi fÃĶst besta Úrslitið

Tað sigur Kristina Johannesen, umsitingarligur leiðari hjÃĄ Sandoyar BarnaverndartÃĶnastu, sum heldur, at fÃģlk í dag hava annan hugburð til barnavernd enn fyri ÃĄrum síðani
Í 2006 varð skipanin við lokalum barnaverndum í hvÃļrjari kommunu broytt soleiðis, at barnaverndarÃļkið varð lagt saman í stÃļrri kommunalar eindir. Soleiðis er Ãļll Sandoyggin, saman við SkÚvoyar kommunu, saman um Sandoyar BarnaverndartÃĶnastu. SambÃĶrt barnaverndarlÃģgina manna umboð Úr Ãļllum kommununum í samstarvinum eina barnaverndarnevnd, sum eisini skal lÚka ÃĄvís faklig krÃļv. Kravt verður, at formaðurin og meirilutin av nevndarlimunum skulu hava viðkomandi fakliga ÚtbÚgving.
Kristina Johannesen er umsitingarligi leiðarin hjÃĄ Sandoyar BarnaverndartÃĶnastu. Hennara arbeiði er at taka ímÃģti teimum frÃĄboðanum, sum koma til barnaverndartÃĶnastuna, kanna hesar, lÃ―sa mÃĄlini og taka stÃļðu til um ein fyriskipan skal setast í verk. HarnÃĶst at gera tilmÃĶli at leggja fyri nevndina, sum tekur stÃļðu.
BarnaverndartÃĶnastan arbeiðir sambÃĶrt barnaverndarlÃģgina, og praktisku uppgÃĄvurnar kunnu vera rÃĶttiliga ymiskar, men yvirhÃļvur snÚgva mÃĄlini, sum verða frÃĄboðað, seg um bÃļrn sum hava ÃĄvísa hjÃĄlp fyri neyðini. Kristina sigur, at kemur nevndin til at ein fyriskipan skal setast í verk, verður sett Út í kortið hvÃļrji tiltÃļkini skulu verða. TÃĄ er eisini
ein av uppgÃĄvunum hjÃĄ fyrisitingini, at fylgja upp hvussu barnið hevur tað, og um fyriskipanin tÃĶnir endamÃĄlinum.

Samstarv tÃ―dningarmikið

ArbeiðsÃļkið hjÃĄ barnaverndartÃĶnastuni er sera viðbrekið, og Kristina dylur ikki, at eisini truplar og Ãģbehagiligar stÃļður kunnu koma fyri. TÃĄ er av avgerandi tÃ―dningi, at tÃĶnastan fÃĶr eitt samstarv við bÃļrn og foreldur, tí tÃĄ er altíð lÃĶttari at hjÃĄlpa barninum. Og tað ber eisini til í flestu fÃļrunum, sigur hon, og leggur afturat, at tess skjÃģtari ein kann hjÃĄlpa, tess betri virkar hjÃĄlpin.
Tað er ymiskt hvussu barnaverndartÃĶnastan fÃĶr kunnleika til eitt mÃĄl. Í fleiri fÃļrum eru tað foreldur ella avvarðandi sum sjÃĄlvi boða frÃĄ, men í eins mongum fÃļrum eru tað fakfÃģlk, sum eru um barnið. Tað veri seg heilsusystur, skÚli, dagstovnur ella lÃĶkni, men tað kemur eisini fyri, kortini í heilt fÃĄum fÃļrum, at onkur heilt annar meira
ella minni tilvildarligur, sum boðar frÃĄ. Men uttan mun til hvÃļr ið vendir sÃĶr til barnaverndartÃĶnastuna, so kannar umsitingin hvat mÃĄlið snÃ―r seg um og fÃĶr harvið eisini staðfest tÃļrvin at veita hjÃĄlp.

Fyrimunir – vansar við lítlum Ãļki
HÃģast barnaverndartÃĶnastan nÚ fevnir um alla oynna er Ãļkið lutfalsliga lítið. Er tað ein vansi?
– Hendan spurningin fÃĄi eg ofta og ikki er lÃļgið at hugsa so. MÃļguleikin fyri at talan er um grannan, familju ella onkran tÚ annars kennir, er munandi stÃļrri her enn í stÃļrru plÃĄssunum, men í mínum dagliga arbeiði havi eg ikki upplivað hetta, sum nakran trupulleika, sigur Kristina, sum heldur tað hava sera stÃģran tÃ―dning at vera greið og tÃ―Ã°iliga skilja ímillum nÃĶr hon er til arbeiðis og nÃĶr hon hevur frí. Hetta er til fyrimun bÃĶði fyri hana og onnur við. Hetta at vera greið um markið, nÃĶr tosað verður um barnaverndarmÃĄl og nÃĶr man er privatur persÃģnur.

Men Kristina sÃĶr eisini fyrimunir við fÃĄmenta Ãļkinum. Í einum lítlum Ãļki kennast at kalla Ãļll, og tÃĄ kann eisini vera skjÃģtari hjÃĄ fakfÃģlki, sum dagliga eru um bÃļrnini, at fÃĄa eyga ÃĄ mÃļguligar trupulleikar. Tað er lÃĶttari at síggja eitt barn í einum lítlum flokki heldur enn í einum stÃģrum. VÃģnandi er eisini skjÃģtari at veita hjÃĄlp – nakað sum eisini hevur nÃģgv at siga, tí skjÃģtari hjÃĄlpin er, tess minni fÃĶr trupulleikin loyvi at vaksa, sigur Kristina.

Ikki verri fyri

Herfyri vístu fjÃļlmiðlar ÃĄ, at lutfalsliga vÃģru fleiri barnaverndarmÃĄl í Sandoynni í mun til aðrastaðir í FÃļroyum. Kristina vísir í tí sambandi ÃĄ, at Ãļkið er so mikið lítið, at bert heilt fÃĄ mÃĄl kunnu geva stÃģrt hagtalsligt sveiggj. Hon sigur seg ikki rokna við, at bÃļrn í Sandoynni eru verri fyri enn aðrastaðni í landinum.
Leiðarin hjÃĄ barnaverndartÃĶnastuni heldur, at tað kunnu eisini vera fleiri meiningar um tað er negativt ella positivt við nÃģgvum barnaverndarmÃĄlum. JÚ – at fleiri bÃļrn hava brÚk fyri hjÃĄlp kann tykjast negativt, men hinvegin sigur hetta eisini nakað um, at fÃģlk eru ikki bangin fyri at brÚka hesa tÃĶnastu. Gomlu rÃĶðumyndina um barnavernd royna vit at lÚka burtur, og sama ger FÃļroya Barnaverndarstova. BarnaverndartÃĶnastan er ein hjÃĄlp, sum er
tÃļk til tey bÃļrn, sum hava tÃļrv ÃĄ hjÃĄlpini. Kristina heldur eisini, at hesin hugburður er munandi broyttur. Tað sÃĶst eisini ÃĄ, at nÚ eru tað í stÃģran mun foreldur og avvarðandi sjÃĄlvi, sum venda sÃĶr til barnaverndartÃĶnastuna.
Umframt barnaverndartÃĶnasturnar kring landið er eisini FÃļroya Barnaverndarstova, sum heldur til í Havn. Hon hevur eina meira yvirskipaða uppgÃĄvu. Millum annað at veita barnaverndartÃĶnasturum fakliga hjÃĄlp og vegleiðing, og tað er Kristina sera fegin um. Tað er sera gott hjÃĄ okkum at vita, at har kunnu vit fÃĄa holla hjÃĄlp ÃĄ mongum Ãļkjum, – bÃĶði lÃļgfrÃļðisliga, sÃĄlarfrÃļðisliga og ÃĄ annan hÃĄtt, sigur hon.

Differentieringin horvin

Við nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hvÃļrvur differentieringin longu komandi ÃĄr.
Tilsaman fÃĄa limirnir eina lÃļnarhÃĶkking komandi trÃ― ÃĄrini, ið svarar til umleið 5,5 prosent. Eftir tÃģgvið stríð í vetur og heyst um differentieringina, sum var orsÃļk til at Starvsmannafelagið longdi gamla sÃĄttmÃĄlan, fegnast Starvsmannafelagið um, at tað hevur eydnast at fÃĄa differentieringina burtur. TÃģ mÃĄtti Starvsmannafelagið gÃģðtaka eina differentiering fyrsta ÃĄrið av sÃĄttmÃĄlaskeiðinum. Hinvegin verður ongin differentiering frÃĄ oktober 2013 og restina av sÃĄttmÃĄlaskeiðinum.
SÃĄttmÃĄlin gevur eina lÃļnarhÃĶkking ÃĄ 440 krÃģnur frÃĄ 1. oktober í ÃĄr til allar lÃļnir upp til 32.000, og linjurÃĶtt fall upp til 50.000. 1. oktober 2013 verður ein lÃļnarhÃĶkking ÃĄ 190 krÃģnur umframt eina hÃĶkking ÃĄ 0,9%, og 1. oktober 2014 hÃĶkkar lÃļnin 1,9 prosent. Sostatt dettur differentieringin burtur longu komandi ÃĄr.
Umframt lÃļnarhÃĶkking eru m.a. eisini onkrar umflokkingar og annað komið inn í nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlan við FíggjÃĄrmÃĄlarÃĄÃ°ið.

Vit ynsktu 3-ÃĄra sÃĄttmÃĄla
Skuldu vit fÃĄa nakað munagott burturÚr, var neyðugt við sÃĄttmÃĄla yvir nÃļkur ÃĄr. Harafturat krevja sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar nÃģgva orku, sum vit eisini vilja nÃ―ta til onnur endamÃĄl, sigur forkvinnan í Starvsmannafelagnum
– Samanumtikið eru vit nÃļgd við eina lÃļnarhÃĶkking yvir trÃ― ÃĄr, umframt tað at vit fingu orða nÃļkur viðurskifti í sÃĄttmÃĄlan, sum vit leggja stÃģran dent ÃĄ. Treyðugt so, vit kundu ynskt okkum meira, men hetta bleiv so tað. Tað sigur forkvinna Starvsmannafelagsins, Selma Ellingsgaard, sum eisini er fegin um at hava fingið ein 3-ÃĄra sÃĄttmÃĄla. Hon heldur, at skuldu tey fÃĄa nakað burturÚr, sum munaði nakað, varð neyðugt við einum sÃĄttmÃĄla yvir eitt ÃĄvíst tíðarskeið. Harafturat er tað rÃĶttiliga arbeiðskrevjandi at fara til samrÃĄÃ°ingarborðið ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri. Men hÃģast sÃĄttmÃĄlin gongur yvir trÃ― ÃĄr, og ikki kann sigast upp í hesum tíðarskeiði, er tÃģ ein orðing í semjuni sum sigur, at partarnir eru samdir um 1. oktober 2013 at umrÃļða sÃĄttmÃĄlan, um munandi broytingar, ið hava ÃĄvirkan ÃĄ lÃļnarlagið, eru farnar fram í samfelagnum.
ÍtÃļkiliga sigur nÃ―ggi sÃĄttmÃĄlin um lÃļnargongdina, at 1. oktober í ÃĄr hÃĶkkar mÃĄnaðarlÃļnin við 440 krÃģnum. Hetta galdandi fyri tey, sum forvinna undir 32.000 kr. Tey, sum forvinna 50.000 krÃģnur, fÃĄa onga lÃļnarhÃĶkking. Um eitt ÃĄr, 1. oktober 2013, hÃĶkka mÃĄnaðarlÃļnirnar við 190 krÃģnum + 0,9%, og tann 1. oktober 2014 hÃĶkka mÃĄnaðarlÃļninar aftur við 1,9 %-um.

RÚmligur arbeiðsmarknaður

Starvsmannafelagið ynskir ein rÚmligan arbeiðsmarknað, har Ãļll hava rÃĶttindi at luttaka ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Tað hevur felagið gjÃļrt vart við í longri tíð, og nÚ eydnaðist tað at fÃĄa eina orðing hesum viðvíkjandi við í sÃĄttmÃĄlan:
Almenni arbeiðsgevarin vil vísa vÃĶlvild og rÚmd mÃģtvegis fÃģlki við skerdum fÃļrleikum, starvsfÃģlki, sum gerast sjÚk meðan tey eru í arbeiði, ella koma Út fyri vanlukkum, so hesi kunnu hava ella varðveita tilknÃ―ti til arbeiðsmarknaðin. Hetta kann m.a. gerast so at hesir starvsbÃģlkar fÃĄa serliga tillagaðar setanartreytir. Við stÃļði í vanligu ÃĄsetingunum í sÃĄttmÃĄlanum eigur sostatt at bera til at lata arbeiði verða gjÃļrt undir serligum treytum.
Afturat hesum er hendan orðing komin í sÃĄttmÃĄlan um trivnað ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum:
Partarnir eru samdir um at fara undir í felag at skipa fyri ÃĄtÃļkum, sum kunnu Ãļkja trivnaðin í tí almenna geiranum.
– At fÃĄa hetta brotið við í sÃĄttmÃĄlan eru vit eisini fegin um, ÃĄsannandi hvussu
stÃģran tÃ―dning tað hevur, sigur Selma, sum veit at siga um fleiri dÃļmi um beinleiðis mistrivnað ÃĄ arbeiðsplÃĄssum, sum hevur fingið stÃģrar avleiðingar fyri starvsfÃģlk. Í fyrsta lagi eru Starvsmanna- felagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið samd um at skipa fyri eini rÃĄÃ°stevnu at varpa ljÃģs ÃĄ hesi viðurskifti.
– At vit nÚ eisini fingu nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla í lag sama dag sum undanfarni fÃģr Úr gildi, fegnist eg ikki minst um, takkað verið bÃĄÃ°um pÃļrtum, sum hava lagt stÃģran dent ÃĄ at samrÃĄÃ°ingarnar hesaferð ikki komu í drag, sigur Selma Ellingsgaard.

Kreppan í fokus
NTR rÃĄÃ°stevnan viðgjÃļrdi m.a. fíggjarligu kreppuna Úti í heimi, orsÃļkir til kreppuna, avleiðingar og mÃļguligar loysnir. NTR rÃĄÃ°stevnan varð hesuferð hildin í Falkenberg í SvÃļríki í juni. Umboð fyri Ãļll Norðanlondini vÃģru ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni. Fyrilestrar og workshoppir vÃģru ÃĄ skrÃĄnni.
Kreppan byrjaði í USA, tÃĄ Lehman Brothers í USA fÃģr ÃĄ hÚsagang, og hetta spjaddi seg sum ringar í vatni til Evropa. Á framlÃļgunum kom fram, at kreppan er stÃģr, ein fyrilestrahaldari helt, at hetta var ringasta kreppa í Evropa síðan 1930'ÃĄrini. Í Evropa er kreppan orsÃļk til, at arbeiðisloysi í ES londunum eru 10,7 prosent, og at talið er vaksandi. Ein annar framlÃļguhaldari segði, at fyri at sleppa Úr kreppuni, er tÃ―Ã°ningarmikið at fÃĄa vÃļkstur aftur og at fÃĄa fleiri fÃģlk í arbeiði.
Skipað var eisini fyri sokallaðum cafÃĐ borðum, har hvÃļrt landið greiddi frÃĄ viðurskiftum í heimlandinum. Niels ÃĄ ReynatÚgvu, nevndarlimur í Starvsmannafelagnum, greiddi millum annað frÃĄ ALS skipanini her í FÃļroyum, sum er munandi Ãļðrvísi enn A-kassarnir í hinum Norðanlondunum. StÃģrur ÃĄhugi var at hoyra meira um ALS.
NÃĶsta NTR rÃĄÃ°stevnan verður í Íslandi 25. til 28. august komandi ÃĄr.

Starvsmannafelagið skipaði fyri ÃĄlitisfÃģlkaskeiði fyri verandi ÃĄlitisfÃģlk í dÃļgunum 4.-7. juni. Skeiðið varð hildið umborð ÃĄ NorrÃķnu ÃĄ veg til Íslands.
Hetta er fyrsta ÃĄlitisfÃģlkaskeið av hesum slag. Tað hevur verið eitt ynski frÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum at fÃĄa fleiri skeið enn bara grundÚtbÚgvingina. Tað er tÃļrvur ÃĄ at menna vitanina innan hesa ÃĄlitisuppgÃĄvu. Tí valdi felagið at skipa fyri hesum skeiði, við hesum evnum ÃĄ skrÃĄnni.

PlÃĄss var fyri 50 luttakarum, og skeiðið var fullsett.
Skeiðið byrjaði mÃĄnamorgunin 4. juni, tÃĄ Sigmund kom umborð og helt fyrilestur. Av Havnini varð farið kl. 14.00, við kÃģs mÃģti Íslandi. – Veðrið var gott allan vegin, og tÃĄ lagt varð at bryggju tÃ―smorgunin, hevði Rigmor sín fyrilestur. Seinnapartin fÃģr alt ferðalagið eina Útferð við bussi til vatnið við Egilsstaðir – tað tey í Íslandi kalla „runt LÃķgurinn“. Har varð steðgað í Hallormstaði til ein kaffimunn, og síðani varð farið
til Egilsstaðir, har mÃļguleiki var at svimja og spÃĄka í bÃ―num. Mikumorgunin gekk leiðin til Reyðafjarðar, har felagið hevði lÃĄnt hÃļli í fakfelagshÚsinum hjÃĄ AFL. Anna Johannesen hevði fyrilestur, og tey, ið varaðu av íslendska fakfelagnum,
greiddu frÃĄ teirra arbeiði og bygnaði felagsins.
TÃĄ komið varð umborð aftur seinrapartin mikudagin, hevði BergtÃģra HÃļgnadÃģttir Joensen sín fyrilestur. Lagt varð frÃĄ landi kl. 20, og morgunin eftir helt BergtÃģra ÃĄfram við sínum fyrilestri. Ferðalagið var aftur ÃĄ Havnini um trítíðina eftir ein gÃģðan og gevandi tÚr. Afturmeldingarnar frÃĄ luttakarunum
vÃģru sera jaligar.

ÁlitisfÃģlkaskeið

Sum fastur tÃĄttur er, verða grundskeið I og II hildin fyri nÃ―vald ÃĄlitisfÃģlk. Vit hÃļvdu val av ÃĄlitisfÃģlki í oktober í fjÃļr. Hesi hava verið ÃĄ grundskeið I í vÃĄr, og nÚ í september hava tey so verið til grundskeið II.
Skeiðið varð hildið í tveimum umfÃļrum, tí luttakaratalið var oman fyri 30. Og aftur hesuferð varð tað hildið sum internatskeið ÃĄ GjÃĄargarði við GjÃģgv.

Aftur og aftur eydnast Starvsmannafelagnum at fÃĄa staðfest ÃģlÃģgligar uppsagnir.
Men einki hendir. Eingin verður ÃĄbyrgdaður fyri starvsligu lagnuna hjÃĄ hesum fÃģlkum. Eingin verður ÃĄbyrgdaður fyri tann stÃģra fíggjarliga miss, sum tað almenna ofta hevur av slíkum mÃĄlum

Eitt gott dÃļmi er uppsÃļgn av trimum persÃģnum í UttanríkisrÃĄÃ°num, harav tveir eru limir í Starvsmannafelagnum:
NiðurstÃļðan hjÃĄ LÃļgtingsins Umboðsmanni er fult í samsvari við ÃĄskoðan og kÃĶru Starvsmannafelagsins.
UttanríkisrÃĄÃ°ið segði teimum upp, tí teirra arbeiðsuppgÃĄvur skuldu niðurraðfestast vegna sparingar, sum stÃģðust av lÃĶgri jÃĄttan ÃĄ fíggjarlÃģgini. TÃĶr arbeiddu við marknaðarfÃļring av FÃļroyum uttanlands.
Ein lÃļgfrÃļðiliga sera vÃĶl orðað grundgeving fylgdi við. Nakað við at rÃĄÃ°ið hevði gjÃļrt eina meting av, hvÃļrjar persÃģnar „eitt skert rÃĄÃ° vegna sparingar best kundi vera fyriuttan í mun til tÃĶr tillagaðu uppgÃĄvur, sum tað skerda rÃĄÃ°ið skuldi taka sÃĶr av“.
Beint eftir hetta, ella um sama mundið, var uttanríkisrÃĄÃ°- harrin í pressuni og segði, at nÚ vildi „man“ av ÃĄlvara seta
gongd í marknaðarfÃļring av FÃļroyum uttanlands, og at ein heil deild í UttanríkisrÃĄÃ°num skuldi setast ÃĄ stovn til hetta.
Vit kenna Ãļll lagnuna hjÃĄ UttanríkisrÃĄÃ°num, men avgerð tess varð kÃĶrd til LÃļgingsins Umboðsmann. Hennara ÃĄlit og avgerð sigur sína greiðu sÃļgu (brot aðrastaðir ÃĄ síðuni).
LÃļgtingsins Umboðsmaður heitti ÃĄ lÃļgmann um at viðgera mÃĄlið av nÃ―ggjum. Eftir Ãļllum at dÃļma hevur lÃļgmaður kannað, um starv var leyst til hesar ÃģlÃģgligu uppsÃļgdu limir felagsins aðrastaðir í skipanini, men Úrslitið av slíkari roynd sigur seg nÃĶstan sjÃĄlvt: Her er ikki plÃĄss fyri tykkum, sorry.
Og tað var so bara tað, sum var endin av hesi sÃļgu – eingin avleiðing av nÃļkrum slag fyri ÃĄlvarsligt brot ÃĄ grundleggjandi fyrisitingarligar reglur.
NÚ er tÃģ stevnt í mÃĄlinum við kravi um endurgjald, so vit fÃĄa at síggja.
Hetta var bert eitt dÃļmi. Í fleiri Ãļðrum fÃļrum hevur felagið fingið niðurstÃļður av líknandi slagi, og tÃĄ hevur tað enntÃĄ verið so galið, at starvsfÃģlk eftir avgerð frÃĄ rÃĄÃ°num ella LÃļgtingsins Umboðsmanni formliga hava hildið fram í starvinum – t.e. at avgerðin um uppsÃļgn er annullerað. Hesi hava so fingið lÃļn í mangar mÃĄnaðir, meðan arbeiðsgevarin hevur „reparerað“ uppsÃļgnina onkusvegna.
Hetta hevur havt stÃģrar fíggjarligar avleiðingar fyri avvarð- andi stovnarnar – men okkum vitandi enn ikki fyri teir sentralu perÃģnarnar, sum hava tikið tÃĶr ÃģlÃģgligu avgerðirnar.

HÃģast hendan teldupost frÃĄ deildarstjÃģranum er tað einki, sum vísir, at aðalstjÃģrin ella onnur í leiðsluni í UttanríkisrÃĄÃ°num hava gjÃļrt nakrar ÃĶtlanir fyri, hvussu Uttan- ríkisrÃĄÃ°ið framyvir skal skipast við skerdari jÃĄttan, og hvÃļrji starvsfÃģlk rÃĄÃ°ið best kann verða fyri uttan sÃĶð í mun til tÃĶr uppgÃĄvur, sum skulu rÃļkjast framyvir í UttanríkisrÃĄÃ°num.
Eg haldi, at viðgerðin av hesum mÃĄli hevur verið alt annað enn nÃļktandi. Tað er samstundis mín fatan, at UttanríkisrÃĄÃ°ið í sambandi við sparingar og bygnaðarbroytingar als ikki hevur gjÃļrt nakra meting av framtíðarvirkseminum og starvsfÃģlkahÃģpinum samanhildið við tÃĶr uppgÃĄvur, sum eitt skert UttanríkisrÃĄÃ° skuldi rÃļkja.
Tann manglandi fyrisitingarliga viðgerðin í hesum mÃĄli haldi eg vera grundleggjandi feilir í mÃĄlsviðgerðini, og fari eg tí at geva UttanríkisrÃĄÃ°num eina ÃĄlvarsliga ÃĄtalu fyri hetta. Vísandi til hetta fari eg at mÃĶla lÃļgmanni til at umhugsa at taka hetta mÃĄlið uppaftur til nÃ―ggja viðgerð.
Av tí, at eg haldi talan hevur verið um ÃĄlvarslig brek við viðgerðini hjÃĄ UttanríkisrÃĄÃ°num í hesum mÃĄlinum, verður ÃĄlitið samsvarandi § 10, stk. 1 í umboðsmanslÃģgini sent formansskapinum í LÃļgtinginum til kunningar.

TÃĶr vÃĶlsignaðu rutinur!

Vit kenna hann Ãļll. Gerandisdagin við Ãļllum sínum kendu og slitnu rutinum.
Ikki er hann altíð so vÃĶl lÃ―ddur, stakkalin, tí hann kemur og fer sum eitt treiskt Ãģundansleppandi og ÃĶvinligt gonguverk, sum plÃĄgar okkum við sínum afturvendandi uppgÃĄvum. Vekjaraklokkan, sum skrÃĶðir okkum og tungar barnakroppar Úr flÃģgvum dreymum, klÃĶðini, sum skulu slítast av snÃģrunum, tí vit altíð hava skund og mugu ikki koma ov seint, matpakkarnir og klepruta livradeiggið, kaldu morgnarnir og hostin hjÃĄ hinum í bussinum, arbeiðið, foreldrafundirnir og rÃĄÃ°leggingardagarnir, sum altíð koma Ãģvart ÃĄ, tÃĄ dyrnar eru lÃĶstar ÃĄ ansingarstovninum, innkeypini, matgerðin, plÃĄgan av dusti og Ãģruddi, sum skal fÃĄast av vegnum.
Gerandisdagurin er ikki litrík kalypso. Her valdar stakkato og rÃĄkÃļld afturvendan.
Og so koma grunnir dreymar um 14 dagar sunnanfyri, um alt, ið verður so deiligt, tÃĄ prÃģvtÃļkan er staðin, uppgÃĄvan gjÃļrd, bÃļrnini undankomin, lÃĄnini afturgoldin og gerandisdagurin er av.
Men tÃĄ tað so hendir – og tað ger tað av og ÃĄ hjÃĄ okkum Ãļllum – at gerandisdagurin brÃĄdliga verður sundurskrÃĶddur, so fara vit at leingjast eftir honum. TÃĄ Ãģhapp, sjÚka ella arbeiðsloysi knappliga rakar, er tÃģmin skerandi, har vÃĶlkendi gerandisdagurin ÃĄÃ°ur var valdandi.
TÃĄ gerandisdagurin ikki longur kann vera, og tÚ ístaðin noyðist at liggja ella vitja ÃĄ sjÚkrahÚsi, so stendur angin av rutinubryggjaðum morgunkaffi heima í skarandi andsÃļgn við
deymin av antiseptikki, sum nÚ stingur í nasarnar. TÃĄ eingin hurran og tuskan, ÃĄÃ°renn skÚlaklokkan hjÃĄ bÃļrnunum ringir, og arbeiðsgevarin setir morgunfundin, er longur, og tÚ ístaðin brÚkar dagin at lurta eftir klikkjunum av sekundvísaranum, tí tÚ nÚ hevur mist arbeiðið, og eingin tykist minnast tínar fÃļrleikar og hvaðna minni hava tÃļrv ÃĄ teimum, so gerast minnini um gerandisdagin til svÃĄran longsul.
TÃĄ kenst tað, sum standa vit uttanfyri. TÃĄ vilja vit sleppa upp í aftur gerandisdagin og fÃĄa lut aftur í hansara tryggu gongd við normalum arbeiðsuppgÃĄvum, temunnum og hurran og tuskan. TÃĄ minnast vit, at vit als ikki gÃģvu gerandisdegnum ta ÃĶru, hann í veruleikanum hevur uppiborið.
Eitt slíkt herindi av ringari samvitsku um at hava tikið gerandisdagin sum sjÃĄlvfylgju, fekk meg nÚ ein dagin at leita gÃģða og gamla Dan TurÃĐll fram aftur, har hann fagnar jÚst gerandisdegnum.

FÃģlkafundurin var eitt gott hÃļvi at kunna um okkara virksemi og svara spurningum frÃĄ teimum mongu vitjandi, sigur forkvinnan í Starvsmannafelagnum
– Vit ynskja at okkara fakfelag er sjÃģnligt. Vit vilja fegin vera til staðar tÃĄ mÃļguleiki er at hitta bÃĶði okkara egnu limir og fÃģlki annars. Tí hildu vit hetta vera eitt gylt hÃļvi at luttaka ÃĄ fÃģlkafundinum, sigur Selma Ellingsgaard, sum nÚ, eftir fÃģlkafundin, er fegin um at tey vÃģru við.
Felagið hevði gjÃļrt seg Út við ymiskum tilfari, og alla tíðina fÃģlkafundurin vardi, vÃģru nevndarlimir ÃĄ bÃĄsinum, sum kundu greiða teimum mongu vitjandi frÃĄ virksemi felagsins og annars tí, sum fÃģlk vÃģru forvitin eftir at frÃĶtta um. Selma heldur tað eisini hava stÃģran tÃ―dning, at tey ÃĄ hendan hÃĄtt komu í tÃĶtt samband við eitt nÚ onnur fakfelÃļg og politikarar, sum tey har kundu prÃĄta saman við ÃĄ ein Ãļðrvísi og Ãģformligan hÃĄtt, enn tey annars eru von við. Fakfelagsarbeiðið snÃ―r seg jÚ eisini um mangt annað enn sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.
Forkvinnan í Starvsmannafelagnum er serliga fegin um, at tað vÃģru so mong ung, sum komu ÃĄ bÃĄs felagsins og sÃ―ndu
ÃĄhuga fyri tí tilfari, sum har var. Og spurningar trutu ikki. Hon dylur ikki fyri, at ÃĄhugin millum ung fyri faksfelagsarbeiði hevur ikki verið hin stÃļrsti. HvÃļrki her hjÃĄ okkum ella í londunum uttan um okkum, so her hÃģmar hon glottar framman stavn. Felagið er sera ÃĄhugað at fÃĄa ungfÃģlk ÃĄ tal, og til tess hÃļvdu tey eisini gjÃļrt ein serligan faldara, sum greiðir frÃĄ ymiskum viðurskiftum i fakfelagsarbeiði og hvÃļnn tÃ―dning limaskapur í einum fakfelagi hevur. Í nevndini hava tey mangan umrÃļtt hvussu tey best kundu fÃĄa tey ungu ÃĄ tal. Ein mÃļguleiki er at fÃĄa loyvi til at vitja eldru skÚlaflokkar í fÃģlkaskÚlanum eins vÃĶl og miðnÃĄmsskÚlarnar, sigur Selma.
Á fÃģlkafundinum hesaferð nÃĄddu tey í Starvsmanafelagnum ikki at skipa fyri Ãļðrum tiltÃļkum enn luttÃļku við einum bÃĄsi, men tað verður ivaleyst gjÃļrt nÃĶstu ferð fÃģlkafundur verður. TÃĄ ÃĶtlar felagið so avgjÃļrt eisini at vera við, sigur forkvinnan, sum annars eisini luttÃģk ÃĄ onkrum pallborðsfundi.

StÃļk við smÃĶrri bÃļrnum eru ringast fyri
Mangt hevur í longri tíð bent ÃĄ, at tað eru fÃģlk í FÃļroyum, sum eru illa fyri fíggjarliga, men tÃļl fyri hvussu til stendur, hava ikki verið til taks. NÚ hevur Hagstovan sett spÃģn í greytin og gjÃļrt eina inntÃļkukanning

At tiltakið „Í menniskjum gÃģður tokki“, saman við Ãļðrum hjÃĄlpartiltÃļkum, hevur fingið so gÃģða undirtÃļku, sigur ikki so lítið um at tað eru fÃģlk, sum eru rÃĶttiliga illa fyri fíggjarliga og sum hava hjÃĄlp fyri neyðini. Men, sum í so mongum Ãļðrum fÃļrum, tÃĄ tað snÃ―r seg um hagtÃļl, eru eingir neyvir upplÃ―singar at halda seg til enn einstakar persÃģnligar frÃĄsagnir og gitingar.
Hetta fekk lÃļgtingið at heita ÃĄ Hagstovuna um at fÃĄa nÃļkur tÃļl ÃĄ borðið, soleiðis at ein greiðari mynd kundi fÃĄast av hvussu til stendur hjÃĄ fÃļroyskum hÚskjum. Hagstovan legðist ikki ÃĄ boðini, og í fjÃļr almannakunngjÃļrdi Hagstovan eina hagtalslÃ―sing av inntÃļkuviðurskiftunum hjÃĄ borgarunum í FÃļroyum. Hendan lÃ―sing bygdi ÃĄ inntÃļkurnar fyri 2009, og ÃĄrið eftir var sama kanning endurtikin, og ÃĶtlanin er at halda fram komandi ÃĄrini.
Í kanningini mÃĄtar Hagstovan peningainntÃļkurnar hjÃĄ borgarunum og hÚskjum. Talan er um lÃļn fyri arbeiði og vinning frÃĄ egnum virki, veitingar frÃĄ tí almenna, so sum eftirlÃļnir, dagpeningur, rentustuðul og lestrarstudningur. Harafturat ognarinntÃļka, so sum rentuinntÃļkur, virðisbrÃĶvainntÃļkur og aðrar kapitalinntÃļkur.
Hesi tÃļl vísa, at miðinntÃļkan brutto, tÃĄ allir fÃļroyingar, 15 ÃĄr og eldri, eru roknaðir við, var í 2010 stívliga 212.000 krÃģnur í mun til slakar 210.000 krÃģnur ÃĄrið fyri.
í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a
SambÃĶrt Hagstovuna er mest brÚkta aðalmÃĄt fyri fÃĄtÃĶkt, hvussu stÃģrur partur av borgarunum, sum eru í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a ella ÃĄ enskum „At Risk Of Poverty“. Tey sum eru í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a, er tann parturin av fÃģlkunum, sum hava minni inntÃļku
enn 60% av miðinntÃļkuni. Tað er tÃģ ikki givið, at jÚst hesin parturin av borgarunum veruliga er fÃĄtÃĶkur, men kortini mest sannlíkt, at hesi eru ringast fyri í landinum. Hagstovan ger eisini vart við, at talan er um relativt fÃĄtÃļk, sum merkir, at hesi hava ikki somu peningaliga mÃļguleikar sum onnur.
HÃļgni P. Vilhelm, sum hevur staðið fyri kanningini, sigur, at talan er um eina inntÃļkukanning, sum gevur okkum fakta um inntÃļkuviðurskiftini í FÃļroyum. Spurdur um hugtakið at vera í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a sigur hann, at hetta fÃĄtÃĶkramarkið er tað, sum aloftast verður nÃ―tt altjÃģða, tÃĄ fÃĄtÃĶkt verður umtalað. Eitt nÚ tÃĄ „fattigdom“ ella „bÃļrnefattigdom“ verður lÃ―st í Danmark, so er tað hetta mÃĄt sum verður nÃ―tt. Spurdur víðari, um hann vil siga, at teir FÃļroyingar, sum eru undir roknaða fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°amarkinum, veruliga eru fÃĄtÃĶkir, so veit hann sjÃĄlvandi ikki hetta at siga, tí hvat er tað at vera „veruliga fÃĄtÃĶkur í FÃļroyum“ – tað er ikki staðfest enn. Men tað er einki at ivast í, at tey, sum eru undir hesum markinum, eru relativa nÃģgv verri fyri at gera sÃĶr dÃĶlt av Ãļllum teimum nÃ―tslumÃļguleikunum, sum standa teimum í boði.

StÃļk ringast fyri

Í kanningini hjÃĄ Hagstovuni verður ikki lagt so nÃģgv í tÃ―dningin av inntÃļkuni hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum borgara, men heldur í samlaða hÚskinum, sum hann ella hon er partur av. Hetta gevur eina sannari mynd av nÃ―tslumÃļguleikunum. Tað kann jÚ vera, at ein persÃģnur í hÚskinum hevur eina lítla inntÃļku, men bÃ―r saman við einum við stÃģrari inntÃļku. Sostatt hevur samlaða hÚskið, hÃģast íkastið hjÃĄ persÃģninum við lítlu inntÃļkuni er rÃĶttiliga avmarkað, eina rÃĶttiliga stÃģra samlaða inntÃļku. Tí verður hildið, at inntÃļkan hjÃĄ hÚskinum er betra mÃĄtið fyri vÃĶlferðini enn inntÃļkan hjÃĄ einstaklinginum sjÃĄlvum.
Hagstovan roknar eftir hugtakinum javnvirðis miðinntÃļka. Um hetta hugtak sigur Hagstovan:
JavnsvirðisinntÃļka er ein vektað inntÃļka, sum verður roknað fyri at kunna sammeta nÃ―tslumÃļguleikarnar í hÚskj- unum, Ãģheft av stÃļdd og samanseting ÃĄ hÚskjum.
FjÃļlmentasti aldursbÃģlkurin í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a eru tey, sum eru farin um tey 67 ÃĄrini. Í hesum bÃģlki eru uml. 1000 fÃģlk, ella slÃļk 18 prosent, í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. Í tali eru tey kortini fÃĶrri enn bÃļrnini og tey ungu upp til 17 ÃĄr, har eru 1.164 í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. BÃļrn og ung upp til 17 ÃĄra aldur eru eisini lutfalsliga langt undir markinum fyri fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a.

Fleiri kvinnur

Í flestu aldursbÃģlkum eru fleiri kvinnur enn menn í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. StÃļrstur er munurin í aldrinum 18 til 24 ÃĄr, har nÃĶrum tvífalt so nÃģgvar kvinnur sum menn eru í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. Einki verður sagt um orsÃļkirnar, men hugsast kann, at fleiri kvinnur enn menn eru undir Útbugivng, og eru tí ikki í sama mun í lÃļnandi vinnu.
Í elsta bÃģlkinum, fÃģlk frÃĄ 67 og eldri, eru 21 prosent av kvinnum í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a og 13 prosent av monnum í somu stÃļðu.
ringast sunnanfyri
Hyggja vit eftir inntÃļku og fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a ymsastaðni í landinum finna við lÃĶgstu inntÃļkurnar sunnan fyri SkopunarfjÃļrð.
Í 2010 er javnvirðis miðinntÃļkan í Suðurstreymoyar sÃ―slu 7 prosent hÃĶgri enn tann í VÃĄgum, har hon er nÃĶsthÃĶgst, og 16 prosent hÃĶgri enn tann í Sandoyar SÃ―slu, har miðinntÃļkan er tann lÃĶgsta í landinum. VÃĄga, Eysturoyar, Norðoyar og Norðstreymoyar sÃ―slur hava ÃĄleið somu miðinntÃļku, meðan Sandoyar og Suðuroyar sÃ―slur liggja í lÃĶgsta endanum. Tað er bert í Norðoyar og Suðuroyar sÃ―slu, at eyðsÃ―ndur vÃļkstur er í inntÃļkunum millum 2009 og 2010. StÃļrsta broytingin er fallið í inntÃļkum í Sandoyar sÃ―slu frÃĄ 2009 til 2010.
Eitt stÃģrt hÚski mÃĄ hava stÃļrri inntÃļku enn eitt minni hÚski fyri at hava somu nÃ―tslumÃļguleikar, tað kostar jÚ meiri at fÃļða og klÃĶða eitt stÃģrt hÚski enn eitt minni hÚski. Men tað eru eisini stÃģrrakstrarfyrimunur at liva í einum stÃģrum hÚski. Tað er ikki soleiðis, at um eitt hÚski er fimm fÃģlk, so hevur tað brÚk fyri Ãļllum fimmfaldað (td. av elorku, hvítvÃļrum, osfr.) í mun til ein stakan persÃģn og soleiðis er ikki neyðugt, at tað stÃģra hÚski hevur somu miðalinntÃļkuna fyri hvÃļrt fÃģlk, sum tann staki, fyri at hava somu nÃ―tslumÃļguleikar.
MiðinntÃļkan er tann mittasta inntÃļkan. Helvtin av borgarunum hevur stÃļrri inntÃļku og helvtin minni.
InntÃļkukanningin vísir heilt greitt, at stakir uppihaldarar við smÃĄbÃļrnum, eru nÃģgv ringast fyri. Í bÃģlkinum stÃļk við yngsta barninum millum 0 til 5 ÃĄr eru 752 fÃģlk. Av teimum eru ikki fÃĶrri enn 428 ella 56,9 prosent, í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. NÃĶst teimum ringast fyri er bÃģlkurin stÃļk við ongum barni, og stÃļk, har yngsta barnið er millum 6 og 17 ÃĄr, har ÃĄvikavist eru 26,5 og 29,7 prosent í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. Allir aðrir bÃģlkar eru munandi betri fyri. Samanlagt fyri Ãļll hÚski í FÃļroyum eru 3.868 fÃģlk ella 8,2 prosent hildin at vera í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a.

Borgarar í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a í FÃļroyum telja 8,5 prosent í 2010. Í Suðurstreymoyar, Eysturoyar og Norðurstreymoyar sÃ―slum er parturin nakað minni. FÃĄtÃĶkravÃĄÃ°in í tveimum sÃ―slum, Sandoyar og Suðuroyar sÃ―slum, er munandi hÃĶgri enn í landium annars, við ÃĄvikavist 15 og 13 prosentum av borgarunum. FrÃĄ 2009 til 2010 minkar fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°in í sÃ―slunum yvirhÃļvur, og er stÃļrsta minkingin í Suðuroyar, VÃĄga og Norðoya sÃ―slum. Hesar sÃ―slur hava eisini framgongd, tÃĄ talan er um mið javnvirðisinntÃļkur.

FÃļroyar best fyri

SambÃĶrt kanningini hjÃĄ Hagstovuni eru fÃĄir borgarar í FÃļroyum undir markinum fyri fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a samanborið við ES lond. Viðmerkjast skal, at inntÃļkukanningin er gjÃļrd eftir altjÃģða leisti og soleiðis sambÃĶrlig við onnur lond.
HÃļgni P. Vilhelm sigur, at kanningin, sum Hagstovan hevur gjÃļrt, er eitt av mongum parametrum at viðgera tílíkar spurningar. HÃļgni P. Vilhelm sigur, at tey við kanningini hava gjÃļrt lítið av at gera metingar Út frÃĄ Úrslitunum. Tað kundið verið rÃĶttiliga upplagt fyri eitt nÚ samfelagsgranskarar at granska meira í, heldur hann.

Tað er ikki ein sjÃĄlvfylgja, men ein fylgja av at standa saman

Tað er ymiskt hvat vit meta um hvÃļnn einastandandi sÃĄttmÃĄla, sum verður undirskrivaður ella hvat fekst burturÚr hvÃļrjum einastandandi verkfalli. Og tað vil so vera. Men hyggja vit gjÃļgnum tíðina er einki at ivast í, at fakfelÃļg hava ein tÃ―Ã°andi leiklut fyri hvÃļnn einstakan og fyri arbeiðstakarafjÃļldina yvirhÃļvur.
Tað er ikki ein sjÃĄlvfylgja, at vit hava tey rÃĶttindi, ið vit hava, at viðurskifti verða regulerað og dagfÃļrd, men tað er ÃĄhaldandi arbeiði, sum gjÃļgnum tíðina verður gjÃļrt fyri at hava virðilig arbeiðsviðurskifti.
Hetta ÃĄhaldandi arbeiði hjÃĄ fakfelÃļgum er ikki bara gagnligt fyri arbeiðstakarafjÃļldina ella einstaka limin, men er neyðugt fyri samfelagið, skal tað hava eina framtíð í javnvÃĄg.
Síggja vit fyri okkum eitt samfelag, ið spruttar av orku og er í menningi, ja so er fortreytin at fÃģlkið trívist og hevur livilíkindi. Tað eru grundleggjandi virðir, ið gera okkum eydnurík, og kunnu hesi ikki gerast upp í krÃģnum, men tað er ein sannroynd, at vit mugu gjalda við krÃģnum fyri nÃģgv av tí, ið er neyðugt fyri at liva, og tað eru tÃĶr fortreytir, sum skulu skipast soleiðis at vit hava mÃļguleika og orku at stríðast fyri í felag at byggja okkara samfelag, har rÚm er fyri okkum Ãļllum.
NÚ vit aftur eru har, at sÃĄttmÃĄla- skeiðið er um at vera runnið, mÃļguliga nÃ―ggjur sÃĄttmÃĄli er undirskrivaður, ella ikki.
Vit hava ymiskar fÃļrleikar og ymiskan ÃĄhuga og eru ymisk av lyndi, men vit hava Ãļll ynski um at vera við og gera mun, og tað er bert í ymiskleika og í felag, at vit megna at skapa eina framtíð og eitt samfelag, sum er í framdrift.
Tí er tað avgerandi neyðugt, at okkara samfelag og viðurskifti verða skipað soleiðis, at vit gagnnÃ―ta tilfeingi, vitan og fÃļrleikar og virðismeta hvÃļnn einstakan og soleiðis rÃļkka hÃļgum mÃĄlum fyri landi og fÃģlki, ið her velur at liva sítt lív.
Vit eiga ikki at dríva rovdrift ella leggja okkum ÃĄ yvirflÃģðina, men lata Ãļll sleppa framat at gera mun at byggja land okkara ÃĄ burðadyggan hÃĄtt.
Vit síggja at kapitalur og sjÃĄlvsÃļkni einsamalt hava spÃĶlt fallit, og tí er tað neyðugt at vit saman taka ÃĄbyrgd og í felag skapa tað samfelag, ið er í menning.
Vit hava so dÃ―rabÃĶr virðir og nÃģgvar mÃļguleikar her í landinum, at um vil velja at fanga hvÃļnn annan uppÃĄ tað gÃģða og brÚka mÃļguleikarnar og ikki lÃĶsa okkum í botnlinjur, men hyggja eftir sosialkapitalinum eisini, tÃĄ fara vit at síggja eitt eydnuríkt samfelag, eitt samfelag í javnvÃĄg sum spruttar av orku og gleði, har fÃģlkið vil vera og eitt land í menning.

DÃģmari mÃĄ ikki vera smÃĄsÃĄrur

Sigur Jens Albert Simonsen, sum hevur verið fÃģtbÃģltsdÃģmari í bestu deildini seinastu 20 ÃĄrini og í 12 ÃĄr eisini virkað sum altjÃģða dÃģmari
ÍtrÃģtturin hevur frÃĄ barnsbeini havt hansara stÃģra ÃĄhuga. Hann var ikki meira enn ÃĄtta ÃĄra gamal, tÃĄ hann fÃģr at spÃĶla badminton og fÃģtbÃģlt, og hann hevur verið virkin leikari í Ãļllum ungdÃģmsdeildunum í fÃģtbÃģlti ÃĄ heimaliði sínum MB. Umframt at vera virkin fÃģtbÃģltsleikari dÃļmdi hann eisini onkran dystin. Talan er um Jens Albert Simonsen.
– MÃĶr dÃĄmdi vÃĶl at spÃĶla fÃģtbÃģlt, men tÃĄ eg kom at spÃĶla í vaksnamannadeildini ÃĄsannaði eg, at eg neyvan fÃģr at teljast millum frÃĶgastu leikararnar. So eftir hÃĄlvt ÃĄr í vaksnamannadeildini gavst eg at spÃĶla, samstundis sum dÃļmingin vant uppÃĄ seg. Og tað dÃĄmdi mÃĶr sera vÃĶl, sigur Jens Albert, sum heldur, at ÃĄhugin fyri at dÃļma komst kanska eisini frÃĄ pÃĄpa hansara, sum var virkin fÃģtbÃģltsdÃģmari frammanundan.

GÃģður felagsskapur

Spurdur um hvat tað er, sum ger tað so spennandi at dÃļma, er Jens Albert skjÃģtur at svara: Felagsskapurin millum dÃģmararnar.
– Vit eru ikki so nÃģgvir í tali, einir hÃĄlvthundrað, og flestu okkara savnast fleiri ferðir um ÃĄrið, umframt um vikuskiftini í sambandi við dystir. Soleiðis er ein framvegis virkin í fÃģtbÃģlti, men bara ÃĄ ein heilt annan hÃĄtt enn ein var sum aktivur leikari, sigur Jens Albert, sum tÃģk prÃģgv sum dÃģmari í 1991 og byrjaði at dÃļma í bestu deildini tvey ÃĄr seinni. Og tað ger hann framvegis.
KrÃļvini til dÃģmararnar eru rÃĶttiliga nÃģgv broytt seinnu ÃĄrini. Áður var tað so, at liðini hÃļvdu ÃĄbyrgdina av at fÃĄa dÃģmara til vega, men seinni hevur FSF tikið sÃĶr av tí og ger av hvÃļr skal dÃļma hvÃļnn dystin. Hetta er galdandi bÃĶði fyri dÃģmaran ÃĄ sjÃĄlvum vÃļllinum og teir ÃĄ bÃĄÃ°um síðulinjunum, og tað er sum linjudÃģmari, at Jens Albert sum oftast hevur sína uppgÃĄvu. Sum hann sjÃĄlvur sigur, so hevur hann pappírini at brÚka floytuna, men ikki tÃĶr drÚgvu royndirnar.
Tað er, sum vera man, tÃ―dningarmikið at dÃģmararnir fylgja við hvat hendir í fÃģtbÃģltsheiminum. Teir luttaka tí ÃĄ skeiðum ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri, har teir gjÃļgnumganga ymiskt tilfar frÃĄ eitt nÚ FÃģtbÃģltssambandinum eins og frÃĄ UEFA og haraftrat, og ikki av minsta tÃ―dningi er at dÃģmarar prÃĄta sínÃĄmillum um praktiskar royndir hvÃļr hjÃĄ Ãļðrum. Jens Albert sigur, at stÃģrur dentur verður lagdur ÃĄ, at dÃģmarar dÃļma so eins sum gjÃļrligt. Millum krÃļvini, sum
sett verða dÃģmarum er, at teir heilsuliga skulu vera vÃĶl fyri. Fleiri rennitestir eru ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri, umframt at FIFA eisini krevur lÃĶknavÃĄttan frÃĄ teimum, ið dÃļma altjÃģða dystir.

Samskiftið millum dÃģmararnar

Tað er sjÃĄlvandi umrÃĄÃ°andi, at samskiftið, millum dÃģmaran ÃĄ vÃļllinum og teir bÃĄÃ°ar við vÃļllin, er so gott sum gjÃļrligt, og til tess er leinkjan, teir hava um hÃļvdið, til stÃģra hjÃĄlp, sigur Jens Albert. Hetta hevur verið vanligt uttan- lands eina tíð, og í ÃĄr eru fÃļroysku dÃģmararnr í fremstu deildini eisini farnir at nÃ―ta hetta trÃĄÃ°leysa samband til at samskifta sínÃĄmillum. Jens Albert sigur, at hetta amboðið ger mangan tað, at ivamÃĄl kunnu avgreiðast í somu lÃļtu, okkurt er hent eins og til ber at fyribyrgja onkrar Ãģhepnar hendingar. Hann leggur aftrat, at sum oftast eru dÃģmari og linjuverji samdir, men onkur tví- stÃļða kann sjÃĄlvandi eisini koma fyri, og so hevur dÃģmarin seinasta orðið. Og soleiðis skal tað vera.
ikki smÃĄsÃĄrur
– Sum dÃģmari ella linjuverji skalt tÚ ikki vera smÃĄsÃĄrur, tí tað er minni enn so altíð, at ÃĄskoðarar eru samdir við dÃļmingina. TÃĄ kunnu skolurnar regna niður yvir linjuverjan, sum er nÃĶrmast ÃģnÃļgdu ÃĄskoðarunum, men tað eigur tÚ ikki at taka tÃĶr tykni av. Gerst tÚ tað, heldur tÚ ikki leingi sum dÃģmari, sigur Jens Albert, sum heldur, at rÃĶttiliga stÃģrur munur er ÃĄ at dÃļma í FÃļroyum í mun til uttanlands. Her hjÃĄ okkum eru viðurskiftini smÃĄ, og tÚ hittir mangan bÃĶði leikarar og ÃĄskoð- arar í gerandisdegnum. Hetta kenna Útlendskir dÃģmarar ikki til og hava eisini mangan borið upp ÃĄ mÃĄl, jÚst hesi serligu viðurskifti í mun til tað, teir eru vanir við.
Tað kann Jens Albert eisini tosað við um, tí hann hevur verið altjÃģða dÃģmari, ella rÃĶttari sagt linjuverji, seinastu 12 ÃĄrini. Hesi ÃĄrini hava verið Ãģgvuliga upplivingarrík, m.a. tí at tÚ ÃĄ hendan hÃĄtt er komin víða um og hevur vitjað lond, sum tÚ neyvan var komin til sum vanligt ferðafÃģlk, sigur Jens Albert sum heldur, at sjÃĄlvir dystirnir eru ikki so nÃģgv Ãļðrvísi burtursÃĶð frÃĄ munandi stÃļrri ferð yvir leikgongdina. Aðalmunurin við dÃļmingini er, at tÚ kennir hvÃļrki leikarar ella ÃĄskoðarar, og teir kenna ikki teg, og leikarar gÃģðtaka í stÃļrri mun avgerðirnar hjÃĄ dÃģmaranum. Tað ger seg eisini galdandi, bÃĶði tÃĄ fÃļroysk lið leika uttanlands, og tÃĄ Útlendsk lið koma higar at leika mÃģti fÃļroyingum.
– Hesi mongu ÃĄrini sum dÃģmari hava verið bÃĶði gevandi, avbjÃģðandi og spennandi, og eg havi ongar ÃĶtlanir um at gevast. Ikki enn í hvussu er, sigur Jens Albert Simonsen, sum, eftir arbeiðstíð, er gamal í garði sum fÃģtbÃģltsdÃģmari.

Seinasta ÃĄrið hevur Danmark havt formansskapin í NSO – Nordiske Statstjenestemenns Organisation – og var eisini vertur fyri ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnuni í ÃĄr. Fyri Starvsmannafelagið luttÃģku Selma Ellingsgaard, Katrin Joensen, Svend Åge Seloy og Anna Johannesen. Á NSO-rÃĄÃ°stevnum luttaka eisini norðurlendsku arbeiðsgevararnir, og fÃļroyska umboðið var Snorri Fjallsbak, stjÃģri ÃĄ LÃļnardeildini. Fíggjarkreppan í Europa setti dÃĄm ÃĄ temaið ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni. Tveir fyrilestrahaldarar umrÃļddu hana eisini – danin Per KongshÃļj Madsen, sum hevði fyri- lestur undir heitinum „Krisen og arbejdsmarkedet – hvad kan EU og Norden stille op“ og sviin BjÃļrn Elmbrandt, sum fyrr í ÃĄr skrivaði bÃģkina Europas
StÃĨlbad, rÃļddi um „Eurokrisen och demokratin“.

Hetta vÃģru tveir sera ÃĄhugaverdir fyrilestrar um m.a. hvussu hart fíggjarkreppan hevur rakt í EU-londunum Grikkalandi, Spania, Portugal, Írlandi v.m. Tað er eingin loyna, at tað eru stÃģrir mentanarligir og demokratiskir skilnaðir millum londini í Suðureuropa og okkum, serliga hvussu vit hava skipað okkara vÃĶlferðarsamfelÃļg.
Umframt fyrilestrarnar, so hevði hvÃļrt land sítt tema, sum tey greiddu frÃĄ og síðani fingu respons uppÃĄ frÃĄ luttakarunum.
Áhugavert var at hoyra frÃĄ okkara systurfelÃļgum í hinum norðanlondunum m.a. frÃĄ SFR í Íslandi, sum setti spurningin, hvÃļnn leiklut fakfelÃļgini skulu spÃĶla í mun til menning av almennum tÃĶnastum. Greitt var frÃĄ tÃĶnastum, sum fakfelÃļgini í 3-partasamrÃĄÃ°ingum við almenna og privata arbeiðsgevaran, hava fingið stÃĄplaðar uppÃĄ beinini – m.a. ein Rehabiliteringsgrunn, sum hevur til uppgÃĄvu, at taka hond um starvsfÃģlk, sum verða rakt av sjÚku, so tey varðveita tilknÃ―tið til arbeiðsmarknaðin, umframt ÚtbÚgvingargrunnar, sum stuðla eftirÚtbÚgvingum.
YS-stat í Norge hevði valt at seta fokus ÃĄ „det grÃĶnselÃļse arbejdsliv“, har skilnaðurin millum arbeiði og frítíð verður alt meira flÃģtandi, eitt nÚ við heimaarbeiðsplÃĄssum, har arbeiðsgevarin letur starvsfÃģlkunum teldu og smartphone. Víst varð til kanning, sum vísir, at 32% vÃģru kontaktað av arbeiðsgevaranum hvÃļnn dag eftir arbeiðstíð. Hetta er ein trupulleiki sum vindur uppÃĄ seg, at starvsfÃģlk hava ilt við at seta mark fyri, nÃĶr tey ikki skulu taka telefon og lesa teldupostar eftir arbeiðstíð og harvið leingja um arbeiðsdagin, uttan at hetta verður kompenserað afturfyri.
Starvsmannafelagið greiddi í sínum uppleggi frÃĄ stÃģru broytingunum í okkara skatta- og pensjÃģnsviðurskiftum, sum eru við til at grava djÚpar gjÃĄir millum rík og fÃĄtÃļk, og vísti ÃĄ tÃĶr avleiðingar hetta kemur at hava fyri fÃļroyska samfelagið. Víst var eisini ÃĄ demografisku avleiðingina av fÃģlkafrÃĄflytingini higartil og uppÃĄ longri sikt, við metlÃĄgum burðaravlopi, frÃĄflyting og manglandi tilflyting av ungdÃģmi eftir loknan lestur.
Formansskapurin í NSO gongur uppÃĄ skift millum londini og komandi ÃĄr hevur Noreg formansskapin í NSO.



NÚ eru jÃģlini aftur í hondum

At ÃĄrini ganga skjÃģtt, er ein sannroynd. Tað tykist stutt síðani, at vit skuldu uppliva Ãģgvusligu broytingina í skattaskipanini.
Henda varð samtykt Tollaksmessudag fyri einum ÃĄri síðani.
Hvussu eru rÃĄÃ°ini til jÃģlagÃĄvurnar, jÃģlastÃĄsið og jÃģlamatin í ÃĄr? Hetta munnu fleiri grunda yvir, nÚ fÃĄir dagar eru eftir til jÃģla.
At summi eiga fitt at keypa jÃģlagÃĄvur fyri í ÃĄr, meðan onnur lítið og onki eyka hava at keypa fyri, er eisini ein sannroynd.
Syrgiligt er tað, at neyðugt skal vera hjÃĄ mongum fÃļroyskum familjum at dÚva uppÃĄ jÃģlahjÃĄlp, so tey kunnu halda eini líkinda jÃģl – serliga bÃļrnini.
Tað ÃĄtti og eigur ikki at vera gjÃļrligt, at munurin ÃĄ teimum, ið hava og teimum, ið ikki hava, er so stÃģrur og vaksandi.
Tí peningasterka tÃļrvar, at tann minni peningasterki eisini kann yvirliva, og umvent hevur tann peningaveikari tÃļrv ÃĄ, at tann peningasterkari letur frÃĄ sÃĶr.
Soleiðis bleiv veruleikin tÃģ ikki eftir 23.12.2011.
Teimum, ið onki manglaðu, bleiv givið, ikki teimum, ið stÃģrstan tÃļrvin hÃļvdu ÃĄ einum lÃĶtta.
Øll eiga rÃĶttin til part av vÃĶlferðini, tað er so sjÃĄlvsagt. Tíðin, tÃĄ fÃģlk livdu av olmussu, er langt síðani av, og vit mugu ikki enda aftur har, at fÃģlk skulu liva av nÃĄÃ°i frÃĄ Ãļðrum.
At bÃ―ta ÃĄgÃģðarnar so javnt sum tilber, ger okkum ríkari sum samfelag og ríkari sum menniskju.
So mangar av jarðarinnar tvístÃļðum stava frÃĄ tí misjavna, sum er millum fÃģlk, millum fÃģlkaslÃļg og tjÃģðir. Og mammon eigur eina ta stÃļrstu „ÃĶruna“ av vanlukkuligu stÃļðunum kring heimin og eisini ÃĶruna av tí stÃļðu heimabÚskapurin er og hevur verið merktur av í skjÃģtt fleiri ÃĄr.
JÃģlaboðskapurin er vakur: Friður ÃĄ jÃļrð og í menniskjum gÃģður tokki.
Latið okkum vilja samfelagnum og okkara meðmenniskjum tað besta; latið okkum ikki skerja og selja Út av okkara vÃĶlferðsamfelag.
Tað skal harafturímÃģti styrkjast og mennast, so fÃģlkið trivist og gleðist um at vera ein partur av samfelagnum.
VÃĶlferð verður ikki fíggjað við skerjingum. VÃĶlferðin verður ikki ment við at tÃĶnastur fÃĶkka og versna og at ílÃļgur, ið gjÃļrdar eru í menning og vitan, hvÃļrva. VÃĶlferðin verður ikki tryggjað við at samfelagið fÃĶr eitt bakkast, og at tað verður munandi dÃ―rari at berja seg upp undan aftur.
Um vit skulu kunna kalla okkum eitt vÃĶlferðarsamfelag, skulu vit hjÚkla um tey, ið tÃļrva og veita dygdargÃģðar tÃĶnastur til allar borgarar í landinum.
Við ynskjum um eini friðsÃĶl jÃģl, eitt vÃģnríkt nÃ―ggjÃĄr og at vit ganga mÃģti ljÃģsari tíðum.

Spyr okkara rÃĄÃ°gevar ÃĄ heimasíðu okkara

Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleikum, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag.fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvi – sosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðiligum mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.


Unn skrÃĄsetur fÃļroyskan tÃģnleik

Ein rÃĶttiliga stÃģrur partar av fjÃļlbroyttu uppgÃĄvunum, sum Unn Paturson hevur sum bÃģkavÃļrður ÃĄ Lands- bÃģkasavninum, er at skrÃĄseta allan fÃļroyskan tÃģnleik til eina fullf íggjaða tjÃģðtÃģnleikaskrÃĄ, – ein rÃĶttiliga nÃ―ggj uppgÃĄva, sum meginbÃģkasavn okkara hevur ÃĄtikið sÃĶr. Men um- framt hetta við fÃļroyska tÃģn- leikinum hevur Unn nÃģgvar aðrar spennandi uppgÃĄvur ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi.
Unn er ÚtbÚgvin bÃģkavÃļrður ÃĄ Danmarks Biblioteksskole, har hon tÃģk prÃģgv fyri tíggju ÃĄrum síðani. Ein ÚtbÚgving sum, umframt at fÃĄa kunnleika til bÃģkmentir yvirhÃļvur, ikki minni snÃ―r seg um vísindasÃļgu, vitanardeiling og teir nÃ―ggju og stÃģru mÃļguleikar til vitanargransking, sum nÃ―ggj tÃļkni bjÃģðar okkum. OrsÃļkina til at Unn valdi hesa starvsleið sigur hon partvíst vera, at her er talan um praktiskt arbeiði sum bÃģkavÃļrður við rímiligum mÃļguleikum at fÃĄa eitt starv eftir ÚtbÚgving, og partvíst eitt sindur teoretiskt við bÃģkmentum, vitan og vísindaÃĄstÃļði. Tað helt hon vera spennandi og hesum trívist hon framvegis sera vÃĶl við.

FjÃļlbroytt arbeiði

Arbeiðið sum bÃģkavÃļrður er rÃĶttiliga fjÃļlbroytt. Eitt hitt fyrsta tÚ fÃĶrt eyguni ÃĄ, kemur tÚ ÃĄ LandsbÃģkasavnið, er eitt starvsfÃģlk undir skeltinum LEIÐBEINING, og her fÃĶrt tÚ ta leiðbeiningina tÃĶr tÃļrvar at finna tilfarið, tÚ leitar eftir.

Unn Paturson arbeiðir sum bÃģkavÃļrður ÃĄ LandsbÃģkasavninum. Arbeiðið ÃĄ bÃģkasavninum snÃ―r seg eisini um annað enn bÃļkur. Ein partur av hennara arbeiði er at skrÃĄseta fÃļroyskan tÃģnleik, umframt ymiskt tilfar til stovnar og skÚlar kring landið.

Unn sigur, at lÃĄnararnir, sum koma ÃĄ LandsbÃģkasavnið, eru rÃĶttiliga Ãģlíkir í teirra tÃļrvi ÃĄ tilfari. Talan kann m.a. vera um ein miðnÃĄmsskÚlanÃĶming, sum leitar eftir tilfari til eina uppgÃĄvu ella verklÃĶtlan, ein granskari, sum,
umframt at bíleggja og finna tilfar, vil hyggja í handrit, – upprunatilfar hjÃĄ fÃļroyskum rithÃļvundi – lesandi ÃĄ hÃĶgri lÃĶrustovnum ella undirvísarar. At ein bÃģkavÃļrður er fysiskt til staðar ÃĄ sjÃģnligum stað er tí, at enn eru mong, sum koma ÃĄ bÃģkasavnið, soleiðis sum alíð hevur verið, men tey gerast alt fleiri, sum seta seg í samband við bÃģkasavnið via telefon ella umvegis teldupost. – Hesi eru vanliga tey sum vita jÚst hvat tilfar tey hava brÚk fyri og vilja hava okkum at bíleggja tað.
– Ein partur av arbeiðinum er eisini at vegleiða fÃģlki í nÃ―tslu av stÃģra E til feinginum, sum gerst alt meira vanligt. Hetta at bÃģkasÃļvnini flyta seg frÃĄ at vera eitt fysiskt stað til alt meira at virka ÃĄ internetinum og teimum grunnum, sum har eru, er tÃ―Ã°ilig gongd, tí alt skal ganga skjÃģtt fyri seg og fÃģlk ynskja nÃ―ggjastu vitan innan tey ymisku Ãļkini. Tað merkir kortini ikki, at so nÃģgv fÃĶrri koma ÃĄ LandsbÃģkasavnið, tí her hava tey eisini mÃļguleika til at nÃ―ta okkara trÃĄÃ°leysa internetsamband, so tey eru ikki so fÃĄ sum koma higar við egnari teldu at arbeiða við síni uppgÃĄvu, sigur Unn sum ÃĄsannar, at nÃģgv er broytt seinastu ÃĄrini, men gongdin hevur ikki gingið so skjÃģtt sum mong spÃĄddu. Tað vÃģru tey, sum fyri eini tíggju ÃĄrum síðani sÃļgdu seg rokna við, at í dag fÃģr eingin bÃģk at vera longur ÃĄ bÃģkasavninum. JÚ, – e-bÃģkin vindur uppÃĄ seg, men hetta hevur ikki gingið so skjÃģtt sum man roknaði við, sigur Unn.
tjÃģðtÃģnleikaskrÃĄ
Tað sum í lÃļtuni fyllir nÃģgv í arbeiðinum hjÃĄ Unn er skrÃĄseting av fÃļroyskum tÃģnleiki. Um arbeiði við fÃļroyska tÃģnleikinum greiðir Unn soleiðis frÃĄ:
– Eg arbeiði við at gera ein fÃļroyskan tÃģnleikalista, ella tjÃģðtÃģnleikaskrÃĄ, har eg savni inn og skrÃĄseti fÃļroyskar tÃģnleikaÚtgÃĄvur, sum skulu varðveitast fyri eftirtíðina. Í einari slíkari skrÃĄseting, savni eg nÃģgvar upplÃ―singar inn um eina ÃĄvísa tÃģnleikaÚtgÃĄvu. Øll sum eru við ÃĄ ÚtgÃĄvuni, hvÃļr hevur gjÃļrt hvat ÃĄ flÃļguni, hvussu tey eita, hvussu tey hava itið, teirra „kunstnaranavn“ og ymiskt annað. MÃĄlið er at fÃĄa eitt fullfíggjað yvirlit yvir fÃļroyskan tÃģnleik. Við ’fÃļroyskan tÃģnleik‘ meinast, at tað er tÃģnleikur, sum er Útgivin í FÃļroyum, til fÃļroyska marknaðin, ella uttanlands av fÃļroyskum artistum og komponistum. Eisini Útlendskar flÃļgur, har ein fÃļroyingur er við, koma við ÃĄ fÃļroyska tÃģnleikalistanum, sigur Unn.
Á LandsbÃģkasavninum miðað tey eisini eftir at hava allar hesar tÃģnleikaÚtgÃĄvur í hÚsinum, men enn eru tey ikki komin til at lÃĄna hesar Út, tí higartil hava tey lagt stÃļrri dent ÃĄ at savna og skrÃĄseta hesar. Í hesum sambandi skal leggjast afturat, at Útgevarin av tÃģnleiki hevur, eins og galdandi er við bÃģkaÚtgÃĄvum, skyldu til at lata LandsbÃģkasavninum fÃ―ra eintÃļk av hvÃļrjari ÚtgÃĄvu.
Skeið í e-leiting
Annað, sum fyllir nÃģgv í arbeiðinum hjÃĄ Unn, er tað sum hevur samband við e-bÃģkina. Unn er m.a. við til at skipa fyri skeiðum í tí hon kallar e-leiting. Hesi eru skeið, sum LandsbÃģkasavnið bjÃģðar granskarum, undirvísarum, lesandi og fÃģlki Úr eitt nÚ sjÚkrahÚsverkinum. Somuleiðis skipa tey eisini fyri kunning og undirvísing av miðnÃĄmsskÚlaflokkum og bÃģlkum frÃĄ teimum hÃĶgru lÃĶrustovnunum. Unn sigur, at nÃģgv av tí tilfari, hesi hava brÚk fyri, als ikki finst ÃĄ pappíri, men er bert teldutÃģkt. Tí rÃĶður um at fÃģlk hava neyvan kunnleika til, hvussu og hvar tey skulu leita ÃĄ internetinum.
e-bÃģkasavn
LandsbÃģkasavnið er í neyvum samstarvi við lÃĶrustovnar og umsitur eina elektroniska bÃģkasavnstÃĶnastu, kallað e-feingi. Hetta er stytting fyri ’elektroniskt tilfeingi‘, sum er eitt samstarv millum sÃļvn og ÚtbÚgvingar- og granskingarstovnar um at veita hesum stovnum atgongd til vísindaligt tilfar ÃĄ internetinum. E-feingi inniheldur eitt hav av fakligum tíðarritum, greinum og einar 70.000 bÃļkur, sum brÚkarar hava atgongd til at taka niður og lesa beinleiðis ÃĄ telduni ella prenta Út. Leggjast kann aftrat at nakað fÃļroyskt tilfar eisini
er teldutÃļkt, m. a. Útvald gomul fÃļroysk blÃļð og avísir inni ÃĄ www.tidarrit.fo, og at gomlu mikrofilmarnir við Ãļllum teimum fÃļroysku blÃļðunum ÃĄ, verða talgildir í nÃĶstum og lagdir Út ÃĄ internetið.
– Hetta samstarvið ger eisini sítt til, at vit kunnu Útvega at kalla alt sum er til. Vit bíleggja ofta tilfar Úr Ãļðrum londum, men við mÃļguleikum við teldutÃļkum tilfari ber vÃĶl til at gera nÃģgv hiðani. Tað krevur nÃģgv av brÚkaranum, at hann dugir at navigera runt í hesum kunningarhavium, sum er avbera stÃģrt, og tað vilja vit fegin hjÃĄlpa fÃģlki við. Hetta er eisini rÃĶttiliga nÃ―tt fyri okkum, men vit royna at fylgja vÃĶl við og gera okkara besta, sigur Unn.
StÃļðug dagfÃļring
Tey ÃĄ LandsbÃģkasavninum leggja sera stÃģran dent ÃĄ dagfÃļra Útboðið ÃĄ savninum, og tí hava bÃģkavÃļrðarnir regluligar fundir um hvat tilfar bÃģksavnið eigur at ognað sÃĶr.
Tey leggja kortini ikki bert dent ÃĄ at dagfÃļra tilfarið tey hava. Tey vilja eisini dagfÃļra teirra egnu vitan fyri at kunna rÃļkja sína tÃĶnastu mÃģtvegis brÚkaranum best mÃļguligt. Tí eru nakrir bÃģkavÃļrðir ÃĄ LandsbÃģkasvninum saman farnir undir at taka kandidatÚtbÚgving í informatiÃģns- og mentanarmiðling. Tey hittast eina ferð um vikuna at tosa um og ganga ígjÃļgnum heimaarbeiði, uppgÃĄvur, prÃģvtÃļkur o. a.
– Tað er fyri meg sera krevjandi at taka hendan víðari lesnaðin. NÃģgv er at lesa, men hinvegin er tað við til at eg fÃļli meg motiveraða og uppdateraða í mínum arbeiði, og tað er spennandi, so eg njÃģtið tað eisini, sigur Unn, sum er sera fegin um at hava so gÃģðar starvsfelagar hon hevur.

Uppstilling til nevndarval í Starvsmannafelagnum
SambÃĶrt §9 í lÃģgum felagsins verður boðað til uppstilling til nevndarval í Starvsmannafelagnum.
Veljast skulu 2 nevndarlimir og 2 tiltakslimir. Nevndarlimirnir verða valdir fyri 3 ÃĄr og tiltakslimirnir fyri 1 ÃĄr ÃĄ aðalfundi felagsins 9. mars 2013. Uppstillingin skal verða liðug innan 1. februar 2013.
Uppstillað verður ÃĄ tann hÃĄtt, at boðað verður skrivstovu felagsins skrivliga frÃĄ, at limur sjÃĄlvur ynskir at stilla upp, ella at limur ella limir ynskja at stilla annan lim upp. Stillar limur ella stilla limir annan lim upp enn seg sjÃĄlvan, skal samtykki valevnisins fylgja við uppstillingarfrÃĄboðanini.
Tann skrivliga frÃĄsÃļgnin um uppstilling skal verða skrivstovu felagsins í hendi ikki seinni enn 1. februar 2013. Í frÃĄsÃļgnini skal verða tilskilað navn og bÚstaður hjÃĄ valevninum, og hvar valevni arbeiðir.
Aðalfundurin velur nevndarlimirnar beinleiðis við vanligum meiriluta.
Limir verða, í seinasta lagi tÃĄ aðalfundurin verður lÃ―stur, kunnaðir um, hvÃļrji stilla upp til nevndarval verða at velja ímillum ÃĄ aðalfundinum.
Víst verður annars sum heild til § 9 í felagslÃģgini.

Um tit fara av arbeiðsmarknaðinum, í farloyvi ella annað, minnist so til, at tit mugu vera hvílandi limir í Starvsmannafelagnum, um tit vilja varveita samlagstryggingina.
Limir, sum gevast at arbeiða, fara í farloyvi uttan lÃļn, gerast arbeiðsleys, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmannafelagnum, og harvið varveita samlagstryggingina, sum limir hava gjÃļgnum Starvsmannafelagið.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelaga trygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum og, trygging mÃģti ÃĄvísum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Eisini fevnir samlagstryggingin um eina lokaupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Fyri at fÃĄa nÃĶrri at vita um hvÃļrjar sjÚkur samlagstryggingin fevnir um, ber til at fara inn ÃĄ heimasíðuna hjÃĄ LÍV, www.liv.fo.
Kostnaðurin fyri at vera hvílandi limur er 50 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 150 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir, sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina, ið er 150 krÃģnur um mÃĄnaðin.

SÃĄttmÃĄlin við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið og SEV

23. oktober undirskrivaðu Kommunala Arbeiðsgevarafelagið, SEV og Starvsmannafelagið undir nÃ―ggjan 3 ÃĄra sÃĄttmÃĄla.
SÃĄttmÃĄlin er ÃĄ sama stÃļði sum sÃĄttmÃĄlin við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið við eini lÃļnarhÃĶkking uppÃĄ 5,5% yvir 3 ÃĄr. Harumframt eru batar gjÃļrdir ÃĄ serÃļkjunum fyri dagrÃļktina og slÃļkkiliðið í Havn. Í SEV sÃĄttmÃĄlanum eru broytingar gjÃļrdar í vaktarskipanini.
Eins og í sÃĄttmÃĄlanum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið eru avtalaðar nakrar umflokkingar, sum verða tiknar upp komandi ÃĄr og tiknar av karminum 1. oktober 2013.
Settur verður ein arbeiðsbÃģlkur umboðandi TÃģrshavnar kommunu, TÃģrshavnar Havn og SlÃļkkiliðið, saman við umboðum fyri Kommunala Arbeiðsgevarafelagið og Starvsmannafelagið, at endurskoða og dagfÃļra serreglurnar fyri havnaumsjÃģnarmenn, klinikkassistentar, tannarÃļktarar og slÃļkkiliðsfÃģlk.
Eisini er avtalað, at Kommunala Arbeiðsgevarafelagið verður við í arbeiðinum at gera ein almenna lÃļnarskipan.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag eru byjaðar

SÃĄttmÃĄlasmrÃĄÃ°ingarnar við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla fyri FÃļroya Tele og Posta eru byrjaðar. Á fyrsta samrÃĄÃ°ingarfundinum 21.november handaðu partarnir síni krÃļv til broytingar.
Partarnir hava avtala fleiri samrÃĄÃ°ingarfundir og miða eftir at koma ÃĄ mÃĄl við nÃ―ggjum sÃĄttmÃĄla innan 1. januar 2013, tÃĄ galdandi sÃĄttmÃĄli gongur Út.

RÚmligi arbeiðsmarknaðurin ÃĄ breddan

Í nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum, sum Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgev- arafelagið, er ein ÃĄseting um rÚmliga arbeiðsmarknaðin. Felagið fegnast um, at tað hevur eydnast at fÃĄa hesa ÃĄsetingina við.
Fakfelagssamstarvið hevði hetta við, sum krav, bÃĶði í 2010 og 2011. At fÃĄa ÃĄseting um rÚmliga arbeiðsmarknaðin í sÃĄttmÃĄlarnar, hevur longi verið eitt ynski hjÃĄ felÃļgunum og hava felÃļgini eisini fingið ÃĄheitan um hetta frÃĄ RÃĄÃ°num fyri brekað.
Starvsmannafelagið fegnast um, at tað hesuferð eydnaðist at fÃĄa ÃĄsetingina við í sÃĄttmÃĄlan ÃĄ bÃĶði almenna og kommunala arbeiðsmarknaðinum. Ásetingin hevur verið í sÃĄttmÃĄlunum hjÃĄ pÃļrtunum ÃĄ privata arbeiðsmarknaðinum í nÃļkur ÃĄr.
Í ÃĄsetingini stendur: „Almenni (og kommunali.red.) arbeiðsgevarin vil vísa vÃĶlvild og rÚmd mÃģtvegis fÃģlki við skerdum fÃļrleikum, starvsfÃģlki, sum gerast sjÚk meðan tey eru í arbeiði, ella koma Út fyri vanlukkum, so hesi kunnu hava ella varðveita tilknÃ―ti til arbeiðsmarknaðin. Hetta kann m.a. gerast so at hesir starvsbÃģlkar fÃĄa serliga tillagaðar setanartreytir. Við stÃļði í vanligu ÃĄsetingunum í sÃĄttmÃĄlanum eigur sostatt at bera til at lata arbeiði vera gjÃļrt undir serligum treytum.“
FÃģlk við skerdum fÃļrleika starvast bÃĶði í almenna og privata geiranum. At teirra arbeiðsmegi er tÃ―dningarmikil, vita vit Ãļll. StarvsfÃģlk verða eisini rakt av sjÚku og vanlukku í einum longum arbeiðslívi; at vit nÚ hava ÃĄseting, ið greitt vísir, at rÚmd skal vera fyri Ãļllum, fegnast Starvsmannafelagið um.

Fyrsti fakbÃģlkurin stovnaður
Starvsmannafelagið hevur arbeitt í eina tíð við at endurskoða bygnað felagsins, har ein arbeiðsbÃģlkur, saman við einum fylgibÃģlki, hevur arbeitt og fyrireika hetta arbeiðið.
Starvsmannafelagið fevnir sera breitt fakliga, tí varð mett, at tÃļrvur var ÃĄ at skapa eitt fakligt umhvÃļrvi fyri okkara limir. NiðurstÃļðan varð, at felagið fÃĶr 19 fakbÃģlkar.
Umframt teir tríggjar verandi fakbÃģlkarnar, verða tað 16 bÃģlkar, ið skulu stovnast.
Fyrsti bÃģlkurin bleiv stovnaður mÃĄnakvÃļldið 5. november, hesin er fyri limir innan fakÃļkið biolog- og laborantfÃģlk. Tað var lutfalsliga stÃģr uppmÃļting til stovnandi fundin. Ein trímannanevnd og ein tiltakslimur blivu vald. Hesi eru Mourits Mohr Joensen, Havstovan, JÃģrun MÃļrkÃļre og Ann Siri Hentze, bÃĄÃ°ar frÃĄ HeilsufrÃļðiligu Starvsstovuni. Tiltakslimur bleiv Kristín BaldvinsdÃģttir, HeilsufrÃļðiliga Starvsstovan. Nevndin skipar seg sjÃĄlv. Hon situr til komandi aðalfund í bÃģlkinum.
26. november verður stovnandi fundur fyri fakbÃģlkin dagrÃļktarar. Ætlanin er at stovna allar fakbÃģlkarnar innan nÃĶstu 5 mÃĄnaðirnar.

FakbÃģlkur fyri dagrÃļktarar stovnaður
Enn ein fakbÃģlkur er stovnaður í Starvsmannafelagnum. Á stovnandi fundinum fyri bÃģlkin dagrÃļktarar var nevndarval. Í nevndina komu Lis N. Hansen, Diana Nielsen og Miriam Joensen.
Ætlanin er at hava 19 fakbÃģlkar í felagnum, og eftir ÃĶtlan skulu allir verða stovnaðir í seinasta lagi fyrsta mars 2013.

FrÃĄlíkt hugnakvÃļld
Sangurin ljÃģmaði og og lagið var gott ÃĄ ÃĄrliga hugnakvÃļldiðnum fyri limir í Starvsmannafelagnum.
90 fÃģlk hÃļvdu teknað seg til hugnakvÃļldið. Sostatt var fullsett.
Niels ÃĄ ReynatÚgvu spÃĶldi gittar til felagssangin, og seinni kom Kim Hansen ÃĄ gÃĄtt og spÃĶldi nÃļkur lÃļg fyri okkum.
Afturvendandi spurnarkappingin var eisini ÃĄ skrÃĄnni, og vinnararnir í ÃĄr var borðið við limum av Gjaldstovuni, FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og TAKS.
Eisini kom eitt manskÃģr ÃĄ gÃĄtt og sang nÃļkur lÃļg fyri okkum.

Starvsmannafelagið byggir um
BlÃĄmusoppur bleiv staðfestur í starvsmannafelagshÚsinum fyri eini tíð síðan. Hetta hevur við sÃĶr, at hÚsið mÃĄ umbyggjast og bjÃĄlvast, soleiðis at vit koma hesum til lívs.
Felagið hevur eisini tÃļrv ÃĄ fleiri hÃļlum, t.d. vÃĶntar goymslurÚm og tÃļrvur er eisini ÃĄ fleiri fundarhÃļlum, nÚ fakbÃģlkar verða stovnaðir í felagnum. Felagið er í menning, og tí er eisini neyðugt at tillaga seg til framtíðina.
Tí hevur nevndin avgjÃļrt at byggja eina hÃĶdd omanÃĄ hÚsið, soleiðis at tað verður meiri rÚmshÃĄtt. Eisini er ÃĶtlanin at klÃĶða Útveggirnar, soleiðis at tey verða betri bjÃĄlvað.
Felagið fekk loyvi ÃĄ seinasta aðalfundi at veita pening til hetta endamÃĄl.
Vit hava sÃļkt um byggiloyvi og hava fingið jÃĄttandi svar, at mÃļguligt er at byggja eina hÃĶdd omanÃĄ verandi hÚs. Hon skal bert lÚka nÃļkur krÃļv í sambandi við byggisamtyktina.
Fyrireikandi arbeiðið er í gongd. SkjÃģtt verða endaligu tekningarnar klÃĄrar, soleiðis at vit kunnu sÃļkja endaligt byggiloyvi og biða um tilboð uppÃĄ arbeiðið.
Vit fara at kunna nÃĶrri um umvÃĶlingar- og umbyggingararbeiðið í nÃĶstu starvsblÃļðunum, tÃĄ okkurt er at frÃĶtta.

Eitt orð er eitt orð, men eina avtalu kunnu vit altíð gera

Ongin man ivast í, at eitt orð er eitt orð. PersÃģnar, sum ikki halda orð, eru orðloysingar og tað vilja vit fyri alt í verðini ikki hava ÃĄ okkara herðar. Í staðin fyri gera vit avtalur ella sÃĄttmÃĄlar. Undirskrivaðar avtalur. HÃļgrahond í hÃļgruhond ÃĄ hinum avtalupartinum, meðan vinstrahond verður klappað um herðarnar. Ein blÃĄstempling av, at hendan avtalan varir so leingi, sum umstÃļðurnar eru til tað. Eitt glas av champagnu, juice og kransakÃļku, so er Ãļll nÃļgd.
LÃļgfrÃļðin sigur, at avtalur skulu ikki gerast, um ÃĶtlanin ikki er at halda tÃĶr. HÃģast tað, so verða reglur í avtalunum avtalaðar um hvat síðan hendir, vera tÃĶr ikki hildnar. Avtalubrot, tað er ikki so niðursetandi sum at vera orðloysingur.
Tað er tann viðvenda verð, at niðurskrivaðar avtalur ikki eru verdar tað pappír, sum tÃĶr eru skrivaðar ÃĄ. DÃļmini eru mong.
Tvey dÃļmi um hetta eru Public Service-sÃĄttmÃĄlin og ST-sÃĄttmÃĄlin um rÃĶttindi hjÃĄ einstaklingum, ið bera brek. Summir partar av Public Service sÃĄttmÃĄlanum hava dÚgliga og rÃĶtt verið umrÃļddir síðani tað av ÃĄlvara gjÃļrdist greitt, at Kringvarpið var komið Út í fíggjarligt ÃģfÃļri. Public Service sÃĄttmÃĄlin og ST-sÃĄttmÃĄlin hava felags eyðkenni. SÃĄttmÃĄlarnir binda almennu FÃļroyar til, at vit saman styrkja um fÃģlkarÃĶðið og virðingina hvÃļr fyri Ãļðrum.
Public Service sÃĄttmÃĄlin sigur, at tÃĶnasturnar til deyv, hoyribrekað og sjÃģnveik skulu styrkjast, og ST-sÃĄttmÃĄlin sigur greitt, at eisini hesir bÃģlkarnir hava somu rÃĶttindi, sum Ãļll onnur her í samfelagnum.
NÚ tÃĄ tað sansar at, halda avtalurnar ikki. Deyv og tunghoyrd, sum ikki hoyra Útvarpið, missa sjÃģnvarpið. Onkur heldur at tað er í fínasta lagi, at skera Public ervice partin í sjÃģnvarpinum, bara vit hava eitt Útvarp. Fyri tann deyva og tunghoyrda, kann tað gera tað sama um Útvarpið sendir tíðindi og tÃģnleik allar 24 tímarnar, meðan tað fyri tann blinda og sjÃģnveika hevur tÃ―dning. Fyri tey deyvu og tunghoyrdu eru sendingarnar í sjÃģnvarpinum enn ikki tekstaðar, soleiðis sum PS-sÃĄttmÃĄlin fyriskrivar.
Tað snÃ―r seg snÃļgt sagt um avtalubrot. Eitt orð er ikki longur eitt orð, men ein avtala. Og halda avtalurnar ikki, so fÃĶr tað ongar fylgir fyri avtalupartarnar. UmstÃļðurnar fÃĄa skyldina. UmstÃļðurnar eru sum oftast pengar, men hÃģast tað, eru altíð pengar til at keypa champagnu, juice og kransakÃļkur, men ongantíð pengar til at halda gjÃļrdar avtalur.
Undir viðgerðini av einum almannamÃĄli í LÃļgtinginum um dagarnar, setti landsstÃ―riskvinnan í almannamÃĄlum sÃĶr sjÃĄlvum treytir og gav LÃļgtinginum, og harvið FÃļroya fÃģlki, eitt lyfti um, at hevði hon ikki innan ÃĄrslok fingið loysn ÃĄ hesum mÃĄlinum, so metti hon seg ikki vera egnaða at sita í landsstÃ―rissessinum. Greið tala ÃĄ landsins hÃĶgsta rÃļðarapalli. TÃģ var undantaki, at hon kundi ikki veita vissu fyri, at eitt nÃ―tt lÃģgaruppskot kundi verða Tinginum í hendi ÃĄÃ°renn ÃĄrslok. Eingin orsÃļk er at halda, at landsstÃ―riskvinnan ikki ÃĶtlar at halda givin lyftir.
Hinvegin kann, í einum Ãļðrum mÃĄli og hjÃĄ einum Ãļðrum landsstÃ―rismanni, verða sett spurnartekin við hvussu lyftini um, at Arbeiðseftirlitið ikki skuldi verða fyri vanbÃ―ti, eru hildin. JÃĄttanin varð skorin og stovnurin samanlagdur
við annan stovn. Okkurt tÃ―Ã°ir upp ÃĄ, at Arbeiðseftirlitið hevur mist sítt veingjaflog. Ein av fremstu uppgÃĄvunum hjÃĄ tí gamla Arbeiðseftirlitinum var, at gera ÃģfrÃĄboðaðar vitjanir ÃĄ m.a. almennum arbeiðsplÃĄssum. Dentur varð somuleiðis lagdur ÃĄ, at halda í oyrini ÃĄ teimum, sum skulu tryggja eitt gott arbeiðsumhvÃļrvi og fullgÃģða trygd ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Lyftini um, at hesin parturin ikki skuldi vera fyri vanbÃ―ti í samanleggingini, helt ikki. OrsÃļkin er helst – umstÃļðurnar. UmstÃļðurnar eru sum oftast pengar, men pengar kunnu altíð finnast til eitt glas av víni og okkurt gott afturvið.
BÃĶði ÃĄ almenna og privata arbeiðsmarknaðinum vera við jÃļvnum millumbili gjÃļrdir sÃĄttmÃĄlar, sum ÃĄseta viðurskiftini millum arbeiðstakara og arbeiðsgevara. HÃģast samrÃĄÃ°ingarnar kunnu vera turbulentar og partarnir illneitast inn ÃĄ hvÃļnn annan í samrÃĄÃ°ingargongdini, so kemur tÃģ loksins eitt Úrslit, sum partarnir siga seg vera nÃļgdar við ella í Ãļllum fÃļrum, siga seg kunna liva við.
HÃļgrahond í hÃļgruhond, meðan vinstra verður klappað niður ÃĄ herðarnar. Øll eru nÃļgd og ongin ivi er í nakrari sÃĄl um, at ein avtala er ein avtala saman við niðurskrivaðum reglum um hvat síðani hendir, um hon ikki verður hildin. Onki við at eitt orð er eitt orð, men Ãļll vita vit, hvussu nÃģgv stríð sÃĄttmÃĄlapartarnir hava við at avtalurnar ikki verða hildnar. StarvsfÃģlk, sum sÃĄttmÃĄlarnir fevna um, koma stundum Út fyri, at avtalurnar ikki verða hildnar. HÃģast Ãļll, í sambandi við undirskrivingina, vÃģru sannfÃļrd um hvussu sÃĄttmÃĄlarnir skulu skiljast, ivast tey nÚ í, um ÃĄvísar reglur eru verdar tað pappír, tÃĶr eru skrivaðar ÃĄ. OrsÃļkin til at sÃĄttmÃĄlarnir ikki verða hildnir, eru umstÃļðurnar. UmstÃļðurnar eru sum oftast pengar, men pengar kunnu altíð finnast at fÃĄa sakfÃļrarar og onnur kÃļn at siga um ein avtala er ein avtala, tí eitt orð er ikki altíð eitt orð.

5000 jÃģlapakkar til Rumenia
Ongantíð ÃĄÃ°ur hava fÃļroyingar tikið so vÃĶl undir við tiltakinum Christmas Child sum í ÃĄr

Á tíggjunda ÃĄri ÃĄ rað hava fÃļroyingar savnað og pakkað jÃģlagÃĄvur í skÃģgvaeskjur til fÃĄtÃĶk bÃļrn Úti í heimi og undirtÃļkan er alsamt vaksin ÃĄr undan ÃĄri. Tiltakið Christmas Child er av Útlendskum uppruna og byrjaði fyri tjÚgu ÃĄrum síðani. Hesi tjÚgu ÃĄrini hava fleiri enn 94 milliÃģnir bÃļrn kring allan heim, ÃĄ hendan hÃĄtt, fingið eina jÃģlagÃĄvu. Fyrstu, sum í FÃļroyum fÃģru undir hetta tiltak, vÃģru hjÚnini JÃģgvan og Unn Zachariasen, sum í nÃļkur ÃĄr hÃļvdu bÚð í Skotlandi og har fingu kunnleika til hetta alheims hjÃĄlparÃĄtakið.
Komin aftur ÃĄ klettarnar ÃĄ heysti í 2001 vildu tey royna hetta í FÃļroyum, men ÃĄsannaðu skjÃģtt, at tíðin gjÃļrdist ov stutt
til tey jÃģlini. Men bar hatta ikki til, so var annað líknandi til at taka, og tey fÃģru undir at savna inn jÃģlagÃĄvur til russiskar sjÃģmenn í FÃļroyum. Tað hava tey eisini hildið fram við ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri til í fjÃļr, tÃĄ russisku sjÃģmenninir fÃĶkkaðust í FÃļroyum.
Árið eftir lÃģtu tey sunnudagsskÚlan hjÃĄ Lívdini fyrireika ÃĄtakið Christmas Child. Hetta ÃĄrið eydnaðist teimum av savna og senda avstað umleið 500 skÃģgvaeskjur. Árini eftir komu alsamt fleiri samkomur og ÃĄhugafelagsskapir við í ÃĄtakið, og í ÃĄr var talið av pakkum komið upp ÃĄ 5.000. NÚ var ÃĄtakið vorðið so mikið stÃģrt, at tey hava sett eina nevnd, har fÃģlk Úr ymiskum samkomum og ÃĄhugafelagsskapum eru við. Nevndin hevur ÃĄbyrgdina av at samskipa tiltÃļkini og at hava samband við bretska partin av Christmas Child, hagar pakkarnir Úr FÃļroyum í fyrsta lagi verða sendir. JÃģgvan Zachariasen fegnast, sum vera mann, um stÃģra ÃĄhugan og tað hjÃĄlpsemi sum so mong hava sÃ―nt. Millum annað hevur Skipafelagið einki tikið fyri at flyta pakkarnar av landinum Ãļll hesi ÃĄrini.
Fyriskipararnir av Christmas Child i FÃļroyum hava avtalu við handlar, sum selja skÃģgvar, um at goyma eskjurnar, sum ÃĄhugað kunnu heintað og pakka sínar gÃĄvur í. Innihaldið í pakkunum er ikki tilvildarligt. Tey, sum eru við í ÃĄtakinum, hava eina leiðbeining at halda seg til. JÃģgvan Zachariasen sigur, at higartil hava tey sent jÃģlapakkarnar til eysturevropeisk lond har kalt er um veturin, og tí skal altíð okkurt flÃļvandi plagg vera við. Hosur, vÃļttir, hÚgva ella okkurt tílíkt. Sama
við onkrum til reinfÃļri, – tannbust og tannkrem, sÃĄpa, onkur leika og okkurt gÃģðgÃĶti. Tey, sum hava hug at leggja eina lítla heilsan við eru eisini vÃĶlkomin til tess, men tað skal ikki bera brÃĄ av trÚnaðarligum slag. JÃģgvan Zachariasen leggur dent ÃĄ, at gÃĄvan er til bÃļrn uttan mun til trÚgv. Tað eru eisini nakrar ÃĄsetingar um hvat ikki skal í jÃģlapakkan, – annaðhvÃļrt leikur ella annað, sum hevur eitthvÃļrt við kríggj at gera, tí tað er gerandisdagurin hjÃĄ mongum bÃļrnum, og sum tí hava brÚk fyri Ãļllum Ãļðrum. Pakkarnir verða frÃĄmerktir alt eftir um pakkin er til drong ella gentu, og somuleiðis hvÃļnn aldur pakkin er ÃĶtlaður. JÃģlapakkin skal ikki pakkast meira inn enn so, at lokið skal ÃĄ, tí í Onglandi verða allir pakkarnir kannaðir fyri at tey tryggja sÃĶr, at innihaldið er tað sum tað skal vera.

JÃģlabÃ―urin Æðuvík Byrjaði sum bindiklubbaprÃĄt

Tað, sum fyri 11 ÃĄrum síðani byrjaði sum eitt bindiklubbaprÃĄt í Æðuvík, fÃģr seinri at vísa seg at gerast ein av landsins stÃļrstu jÃģlaligu upplivingum og samrÃļðuevni um landið alt. Har er ikki bert talan um tað vit vanliga nevna at pynta til jÃģla, men at bygdin heldur er at rokna sum ein samlað jÃģlaprÃ―dd eind, har prÃ―tt er bÃĶði innan sum uttandura.
Anna Olsen, sum er ein av fyrireikarunum til jÃģlatiltakið, greiðir frÃĄ, at alt byrjaði í einum bindiklubba í Æðuvík fyri 11 ÃĄrum síðani. Bindikonurnar hildu, at tað hevði verið spennandi at funnið uppÃĄ okkurt stuttligt ÃĄ jÃģlum, og so varð grundarlagið undir jÃģlabygdini lagt. Fyrst í smÃĄum, har hvÃļr prÃ―ddi heima hjÃĄ sÃĶr sjÃĄlvum. Men hetta vant so mikið uppÃĄ seg, at í jÃģlamÃĄnaðinum stendur litfagra ljÃģsglÃĶman nÚ yvir alla bygdina. Alt, sum hugsast kann, verður prÃ―tt, og millum annað hava tey eisini teknað, tilevnað og sett upp eina ljÃģsprÃ―dda jarnmynd, sum ímyndar jÃģlaevangeliið. Anna sigur, at Ãļll luttata í fyrireikingunum. Bilar hjÃĄ onkrum av teimum eldru, eru tey ungu skjÃģt at hjÃĄlpa til.
koma Úr Ãļllum ÃĶttum
Tað er ikki ov nÃģgv sagt, at fÃģlk tysja til bygdina Úr Ãļllum ÃĶttin og tey koma ikki til fÃĄnÃ―tis. Umframt at uppliva serliga jÃģlahugnan í lítlu bygdini, hava fÃģlk mÃļguleika at keypa sÃĶr ein kaffimunn við heimabakaðum vaflum afturvið. Tað fer fram í kjallaranum í missiÃģnshÚsinum, har borðreitt verður hvÃļnn leygardag og sunnudag millum kl. 17 og 21. BygdarfÃģlkini skiftast um at baka og gera kaffi og borðreiða fyri fÃģlki. Hetta gevur nakrar krÃģnur, men tÃĶr koma eisini vÃĶl við, tí tað kostar ikki so lítið at halda alt hetta stÃĄsið viðlíka.
gott at koma til
Eingin orsÃļk er fyri at Ãģttast ferðsluruðuleika. Breiður vegur er komin til bygdina og nÃģg mikið er av frÃĄsetingarplÃĄssum til bilar, so tað skal ikki halda nÃļkrum aftur.
At jÃģlatiltakið í Æðuvík er komið fyri at vera ivast Anna ikki í.
– Vit hava mangan tosað um, hvussu kostnaðarmikil jÃģlini kunnu vera hjÃĄ mangari barnafamilju, men her er so eitt gott hÃļvi at geva bÃļrnum og ungum eina hugnaliga og stuttliga uppliving, sum einki kostar, burtursÃĶð frÃĄ at rinda nakrar krÃģnur um fÃģlk vilja hava okkurt undir tonnina, sigur Anna, sum vÃģnar at síggja nÃģgv fÃģlk í jÃģlabygdini Æðuvík aftur í ÃĄr.
Sum undanfarnu ÃĄrini slÃļkkja tey fyri jÃģlaprÃ―Ã°inum ÃĄ gamla trettandi, 6. januar.

HÃĄÃĄrstíð hjÃĄ presti

Heri Joensen, prestur, greiðir frÃĄ hvussu hann minnist jÃģlahÃļgtíðini í heimbygdini Svínoy, hvussu hann sum starvsfÃģlk helt jÃģl í lestrartíðini í Íslandi saman við sÃĄlarsjÚkum og misnÃ―tarum, um jÃģlahald í VÃĄgi og nÚ hesi seinastu ÃĄrini í Havn. Heri heldur, at jÃģlastÃĄkanin byrjar alt ov tíðliga, og at fÃģlk ÃĄttu at slappa meira av undan jÃģlum
Heri Joensen, prestur við Vesturkirkjuna í Havn, er fÃļddur og uppvaksin í Svínoy, haðani hann hevur mong gÃģð og hugnalig minni – ikki minst um jÃģlahÃļgtíðina heilt frÃĄ barnsbeini av – og hagar hann vitjaði aftur um jÃģltíðir, so ofta tað bar til, eftir at vera fluttur av bygdini.
Svínoy er einki undantak, tÃĄ hugsað verður um gongdina í fÃģlktalinum í Útoyggj. TÃĄ Heri vaks upp í bygdini vÃģru eini hÃĄlvtannaðhundrað fÃģlk bÚsitandi har; av teimum umleið 20 skÚlabÃļrn. NÚ er bert eitt fÃĄtal av fÃģlki eftir í bygdini, og í mong ÃĄr hevur einki skÚlabarn verið har, men ÃĄ jÃģlum eru svínoyingar ÃģfÃļrir at vitja aftur ÃĄ upprunaleiðir, heldur Heri, sum greiðir frÃĄ gÃģðum jÃģlaminnum frÃĄ barna- og ungdÃģmsÃĄrum.
eftir jÃģlatorvi
– Svínoyingar fingu ikki ravmagn fyrr enn í 1968, og tí minnist eg sjÃĄlvandi bygdina undan hesi tíð – hvussu myrkt og trÃļlsligt tað kunda vera, men tað hevði eisini sín sermerkta hugna við sÃĶr. Gomlu lampurnar og torveld í hvÃļrjum hÚsi. Menn rÃļktaðu torv, og fastur siður hjÃĄ okkum bÃļrnum og ungu var at fara við einum fittum leypi, sum pÃĄpi hevði smíðað, í hagan eftir jÃģlatorvi. Vanliga fÃģru vit í skÃ―mingini, og tÃĄ leyparnir vÃģru fyltir og leiðin gekk heim aftur, var myrkt. Komnir aftur til garðaliðini, settust vit eina lÃļtu og sungu nakrar av teimum jÃģlasÃĄlmum, sum vit dugdu. Tað var ein serligur hugni at síggja bygdina í skÃ―mingini tÃĄ eitt og eitt hÚsið tendraði ljÃģs. Heimkomnir varð torvið lagt í serliga krÃģgv í kjallaranum, og Úr hesum torvi skuldi mammurnar baka jÃģlabaksturin.
ÃĶttin var avgerandi
Ikki var altíð líka tespiligt at koma í oynna, og m.a. tí kundi postsambandið vera rÃĶttiliga svikaligt. Heri greiðir frÃĄ, at tað var altíð ein ÃĄvísur spenningur um nÚ jÃģlaposturin kom til tíðina. Ættin var Ãģgvuliga avgerandi. Legðist hann ÃĄ landnyrðingi ella við illveðri, var brim bÃĄÃ°umegin, men so kundi tað vera atkomandi í Kleyvini ella í UrðarÃģk, men tÃĄ var rÃĶttiliga langt at ganga heim í bygdini, – ein gÃģður tími ella so, og menn lÃļgdu nÃģgv fyri. JÃģlaposturin varð fatlaður upp ÃĄ
Mynd: Sosialurin
baki ÃĄ monnum, og so varð farið til gongu. Annar mÃļguleiki var ikki. Heri sigur, at vÃģru líkindi, komu vanliga nÃģgv fÃģlk í oynna at halda jÃģl. Gestir, sum hÃļvdu eitthvÃļrt tilknÃ―ti til oynna, ella nÃĶmingar, sum gingu í skÚla aðrastaðni, og tÃĄ kom, sum vera man, rÃĶttiligt lív í bygdina.
aftansfiskur jÃģlaaftan
JÃģlini eru ÃĄ mangan hÃĄtt siðbundin hÃļgtíð. Kanska ikki minst í sambandi við tað, sum borðreitt verður við. Heri minnist aftur ÃĄ tað sum kom ÃĄ borðið jÃģlahÃļgtíðina.
– Í flestu hÚsum Ãģtu tey tað vit kallaðu aftansfisk jÃģlaaftan. Tað var ofta harður turkaður rÃĶstur fiskur ella brosma, sum hevði staðið ÃĄ bloti í einar tveir dagar, og afturvið var garnatÃĄlg, spik og epli. HÃģast hetta í dag kanska ikki tykist mest leskiligi jÃģlamatur, smakkaði tað okkum sera vÃĶl. TÃĄ dÃļgurðin varð fingin frÃĄ hondini, vÃģrðu jÃģlagÃĄvurnar Útpakkaðar, og tað var, sum hjÃĄ flest Ãļðrum bÃļrnum, ÃģtrÚliga spennandi.
–Vit hÃļvdu nakað av seyði, og vanligt var jÃģladag at stokt lambskjÃļt kom ÃĄ borðið. Ikki var vanligt at steikja, men ÃĄ jÃģlum varð tað gjÃļrt. Og vÃĶl bar til í teimum gomlu torvfÃ―rdu komfÃ―runum, greiðir Heri frÃĄ. Annan dag var vanligt við rÃļstum kjÃļti.
VÃģru matarvanarnir siðbundnir, vÃģru eisini aðrar Ãģskrivaðar lÃģgir galdandi jÃģladagarnar.

Og dansurin gekk

– JÃģlaaftan hugnaðu fÃģlk sÃĶr vanliga heima hjÃĄ sÃĶr sjÃĄlvum. JÃģladag kundi onkur av teimum nÃĶrmastu koma ÃĄ gÃĄtt, men annan dag varð dÚgliga gingið hÚs Úr hÚsi at vitja hvÃļnn annan, og um kvÃļldið varð farið í dansistovuna, sum hevur verið í bygdini síðani 1906. Frammanundan varð dansað í onkrari roykstovu. Dansistovan var opin allar hÃļgtíðir, men annað jÃģlakvÃļld var eitt serligt dansikvÃļld, og dansurin gekk so lystiliga frÃĄ tíðliga ÃĄ kvÃļldi til tann ljÃģsa morgun. Í mínari tíð varð bert fÃļroyskur dansur, og so mikið lívliga gekk tað fyri seg, at gÃģlvið dandaði so mikið, at alt dansaði fyri mÃĶr, eftir at eg var komin til hÚs aftur.
lestur ÃĄ jÃģlum
Heri sigur seg ikki minnast nakran jÃģlaaftan ella jÃģladag, at prestur var til jÃģlaguðstÃĶnastu í Svínoy. Onkuntíð annan
jÃģladag. Í hansara tíð varð hvÃļrki siglt jÃģlaaftan ella jÃģladag, og harafturat hevði prestur fleiri aðrar kirkjur í Norðoyggjum. JÃģlaaftan vÃģru ikki so nÃģgv í kirkju, men jÃģladag og annan dag komu fÃģlk fjÃļlment. Var prestur ikki í oynni, varð lestur lisin og jÃģlasÃĄlmar sungnir við urguspÃĶli afturvið.
JÃģl í íslandi
Eftir lokið realprÃģgv og síðani studentsprÃģgv í Havn, gekk leiðin til Íslands, har Heri fÃģr at nema sÃĶr ÚtbÚgving í teologi. Men Ãļll hesi ÃĄrini í Havn, eins vÃĶl og fyrstu ÃĄrini í Íslandi, drÃģg heimbygdin, og hann leitaði sÃĶr aftur til Svínoyar at halda jÃģl. Í Íslandi varð Heri trÚlovaður og helt tÃĄ tey nÃĶstu ÃĄrini íslendsk jÃģl, sum ÃĄ onkran hÃĄtt vÃģru eitt sindur Ãļðrvísi enn heima. Eitt var at íslendsku matarvanarnir ÃĄ jÃģlum vÃģru Ãļðrvísi, annað var at jÃģlahaldið, fyri ein stÃģran part, var sum hjÃĄlpar- og vaktarmaður ÃĄ sjÚkrahÚsi fyri sÃĄlarsjÚk og ÃĄ viðgerðarheimi fyri rÚsevnismisnÃ―tarar. Ein partur av teologilesnaðinum var sÃĄlarfrÃļði, og tí valdi Heri starvsvenjing ÃĄ tílíkum sjÚkrahÚsi og viðgerðarheimi. Og jÚst hesar royndir heldur Heri, hava givið honum gÃģða barlast seinri at virka sum prestur.
– JÃģlamaturin var rÃĶttiliga Ãļðrvísi enn heima. Eingin rÃĶstur fiskur ella rÃĶst kjÃļt, men heingikjÃļt við grÃļnmetisstÚvningi og eplum var vanligasti jÃģladÃļgurðin. Á sjÚkrahÚsinum og viðgerðarheiminum hÃļvdu tey ta serligu siðvenju at eta rÃĶsta skÃļtu, og hetta dÃĄmdi mÃĶr so mikið vÃĶl, at eg bílegði tvinnar portiÃģnir, sigur Heri, sum ÃĄsannar at hann sat manga nÃĄttarvaktina og eygleiddi stjÃļrnuklÃĄra himmalin og droymdi seg aftur í Svínoy.
„de gamles jul“ í vÃĄgi
Í 1989 kom Heri heim aftur ÃĄ klettarnar og gjÃļrdist prestur í VÃĄgi, har hann var í Útivið tíggju ÃĄr. Í prestagjaldinum eru fimm kirkjur, og tÃĄ tað kom fyri at prestaloysi var í Hvalba
Mynd: Allan Brockie
og ÃĄ TvÃļroyri, rÃļkti hann eisini alla oynna í styttri og longri tíðarskeið. Tað kundi vera sera strÃĶvið, ikki minst um jÃģltíðir. Heri greiðir frÃĄ 100 ÃĄra gomlu siðvenjuni í prestagarðinum í VÃĄgi, sum hann eisini varðveitti Ãļll ÃĄrini hann var har suðuri. – Eitt av tí, ið eg minnist serliga vÃĶl, eru „De gamles jul“ í prestagarðinum í VÃĄgi. Danska heitið kemur frÃĄ teimum donsku prestunum, sum virkaðu har síðani fyst í undanfarnu Ãļld, og sum fÃģru undir hetta jÃģlatiltakið fyri eldri. Vit vildu fegin halda fram við hesum sera vÃĶl umtÃģkta jÃģlatiltaki, og tað eri eg sera fegin um, tí undirtÃļkan var avbera gÃģð. Fyrstu ÃĄrini var tiltakið millum jÃģl og nÃ―ggjÃĄr, men seinri varð hetta flutt til beint eftir nÃ―ggjÃĄr. Dekkað var gjÃļgnum allar tríggjar stovurnar í prestagarðinum til ein gÃģðan nÃĄtturðabita. Ikki minst við fÃļroyskum viðskera. Onkuntíð vÃģru foreldur míni har og hildu jÃģl, og tey hÃļvdu vanliga tvey gÃģð turr kjÃģgv við sÃĶr. FÃģlk hugnaðu sÃĶr ÃģfÃļrt. Vit sungu jÃģlasÃĄlmar og harafturat var fastur tÃĄttur ÃĄ skrÃĄnni at lesa Úr bÃģkini „LÃĶars og Annelena“ hjÃĄ Mourits Mohr. Prestur segði onkra sÃļgu, og somuleiðis hevði onkur annar okkurt at siga frÃĄ. TÃĄ kvÃļldið fÃģr at halla, fingu vit kaffi og okkurt gott afturvið, og eftir eina stutta andakt fÃģr hvÃļr til sín eftir ein sera hugnaligan dag ÃĄ prestagarðinum, greiðir Heri frÃĄ, sum framvegis hevur gestabÃģkini, har Ãļll tey, sum komu til hetta jÃģlatiltakið, hava
sett sítt navn í. Og tey eru ikki so fÃĄ.
dunnuangi um alla kirkjun
– Tað komu altíð nÃģgv fÃģlk í kirkju jÃģladagarnar, ikki minst jÃģlaaftan. Kirkjan var ÃĄ tremur og vÃĶl tað. BÃļrn sÃģtu ÃĄ kÃģrsgÃĄttini og knÃĶfallinum. Niels NolsÃļ spÃĶldi urgu til sÃĄlmasangin, og tað lÃĄ altíð pÚra fast, at fyrsti sÃĄlmur var „NÚ ringja kirkjuklokkur so hÃĄtt“ og hin seinasti var „Gleðilig jÃģl“. Hendar guðstÃĶnastan mÃĄtti tÃģ ikki at gerast ov drÚgv. Helst verða liðug 10 minuttir í seks, tí bÃļrnini bíðaðu spent eftir jÃģlagÃĄvunum. Eisini stÃģð dunnan í ovninum og matarroykurin hekk í klÃĶðunum ÃĄ fÃģlki, so stoktur dunnuangi var um alla kirkjuna. Undan guðstÃĶnastuni skiftust prestarnir í oynni at vitja ÃĄ ellisheiminum og sjÚkrahÚsinum ÃĄ TvÃļroyri, har bÚfÃģlk, sjÚklingar, nÃĶstrafÃģlk og starvsfÃģlk hittust til eina hugnalÃļtu, og har kom vanliga ein rÚgva av fÃģlki.
HÃģast jÃģlahÃļgtíðin er hÃĄÃĄrstíð hjÃĄ presti, sum Heri tekur til, var mÃļguleiki fyri at halda jÃģlaaftanskvÃļld saman við familjuni heima ÃĄ prestagarðinum, og tað kvÃļldið fÃģr fram sum hjÃĄ flest Ãļðrum.
– Siðvenjuna Úr Íslandi við heingikjÃļti varðveittu vit onkran av jÃģladÃļgunum, men at eta aftansfisk, sum eg var vanur við í Svínoy, varð av ongum. Tað etur neyvan nakar ungur í dag, heldur Heri.
konan mÃĄtti skumpa bilin
JÃģlamorgun kl. 11 var aftur guðstÃĶnasta í VÃĄgs kirkju, og hendan dag setti sangkÃģrið LjÃģmur sín serliga dÃĄm ÃĄ guðstÃĶnastuna. Eftir at guðstÃĶnastan í VÃĄgi var liðug, varð farið í onkra aðra kirkju, men fastur siður var at hava guðstÃĶnastu í Sumba jÃģladag klokkan fimm.
– Tað var ikki altíð líka tespiligt at fara suður. TÃĄ var einki berghol komið; tí var einasti vegur at fara um Hestin. Bilurin, sum eg hevði, var ikki serliga gÃģður í kava, og einaferð steðgaði eg upp í hÃĄlkuni ÃĄ Hestinum. TÃĄ var einki annað at gera enn at konan mÃĄtti Úr bilinum fyri at trÃ―sta ÃĄ aftanfyri – og tÃĄ hjÃĄlpti. Sum vanligt var sumbiar kirkja stÚgvandi full av fÃģlki. Hannebetta sat við urguna, Hans JÃĄkup við KvíggjÃĄ var deknur og sangurin var framÚr gÃģður. Tað rÃĄddi tÃģ at sleppa sÃĶr skjÃģtt avstað aftur, tí klokkan sjey skuldi eg vera í Porkeris kirkju. Annan jÃģladag var aftur onkur guðstÃĶnasta, men tÃĄ plagdi hvalbiarprestur at taka sÃĶr av onkrari av teimum syðru kirkjunum, og tað kom eisini fyri at eg hevði frí onkan annandag.
fjÃļlbroyttar uppgÃĄvur
Eftir hesi ÃĄrini í Suðuroy, fekk Heri Joensen prestastarv í Havn. Av sonnum mÃĄ hann siga, at her eru uppgÃĄvurnar sera fjÃļlbroyttar. Umframt jÃģlaguðstÃĶnasturnar eru tað tey ymisku jÃģlatrÃļðini ymsastaðni í kommununi og so ellis-og rÃļktarheim, sambÃ―li, ÃĄhugafelagsskapir og ymiskir gÃģðgerðarfelagsskapir, sum hava boð eftir presti. Harafturat barnaguðstÃĶnastur og konsertir í kirkjunum. Heri er sjÃĄlvur triði prestur við Vesturkirkjuna, sum skiftast um tÃĶr ymisku uppgÃĄvurnar. Umframt guðstÃĶnastur har í kirkjuni er vanligt at prestur er í KirkjubÃļar kirkju fyrsta dag, og annan dag fer onkur teirra Út í Hest.
Millum jÃģla og nÃ―ggjÃĄr eru vanliga nÃļkur brÚdleyp og barnadÃģpar. JÚ eingin orsÃļk er at Ãģttast fyri at prestur ikki hevur nÃģg mikið at gera um hÃļgtíðina, men hetta er ein sera gÃģð og hugnalig tíð, sigur ein avgjÃļrdur Heri Joensen.
altíð jaligur
FrÃĄ Hera Joensen, presti, skal eingin rokna við nakrari dÃģmadagsprÃĶdiku. HÃģast evnið og ÚtgangsstÃļði í prÃĶdikuni er ÃĄlvarssamt, bera hansara orð altíð eitt jaligt brÃĄ. Men hvat leggur Heri serligan dent ÃĄ í sínum prÃĶdikum jÃģladagarnar?
– JÃģlaaftan koma vanliga nÃģgv bÃļrn og ung í kirkju, og tí havi eg ongantíð eina serliga torgreidda prÃĶdiku til teirra. Eg fari at tosa um jÃģlaevangeliið og havi helst onkra sÃļgu til bÃļrnini. Harafturat fara vit at syngja teir kendastu jÃģlasÃĄlmarnar, tí ikki minst hetta kvÃļldið vilja fÃģlk hava tað tey kenna best, og einki er meira siðbundið enn jÃģlini, sigur Heri.
Um prÃĶdikuna jÃģladag sigur hann:
– JÃģladag verður eitt sindur meira av kjÃļti ÃĄ prÃĶdikuni, um vit kunnu siga tað so, og tÃĄ fari eg eisini at hava eina jaliga prÃĶdiku og knÃ―ti okkurt aktuelt uppí, sum vit Ãļll kenna. Annar jÃģladagur er Skt. Stefansdagur. Her er ikki talan um serliga uppmuntrandi tekst, men um lívsins beiska veruleika, sigur Heri. Men, hÃģast tað, sÃĶr hann tað ikki sum nakran trupulleika at venda tað jaliga vegin, – í hvussu er kunnu vit royna at lÃĶra av okkara mistÃļkum.
byrja ov tíðliga
Komin nakað inn í november, byrja vit at síggja handlar fyrireika seg til jÃģlasÃļluna og prÃ―Ã°a sÃ―nisgluggar við alskyns jÃģlaprÃ―Ã°i, meðan borðreitt verður við hÃģpin av jÃģlagÃĄvutilboðum. Heri heldur, at hetta er alt ov tíðliga at fÃĄa fÃģlk í jÃģlahÃ―ri.
– Eg haldi at handlarnir byrja alt ov tíðliga. Eg tími rÃĶtt og slÃĶtt ikki at koma í jÃģlahÃ―ri longu tÃĄ, og harafturat haldi eg, at alt ov nÃģgv verður gjÃļrt burturÚr. Tað letur eisini til, at jÃģlagÃĄvurnar gerast alsamt dÃ―rari, og hetta hava als ikki Ãļll rÃĄÃ° til, sigur Heri, sum kortini sigur seg skilja handlarnar vÃĶl, tí fleiri teirra liva av jÃģlasÃļluni.
BarnajÃģlini í Svínloy renna aftur fram fyri Hera, og hann minnist aftur ÃĄ tað rÃĶttiliga avmarkaða Úrvalið av jÃģlagÃĄvum, sum handilin har hevði at bjÃģða.
– Men, eins og onnur, fingu vit eisini danskar príslistar, m.a. frÃĄ Candor, og har var mangt og hvat sum hugtÃģk meg. TÃĄ tey vaksnu bílÃļgdu okkurt frÃĄ hesum danska handli, var altíð okkurt smÃĄvegis til mín eisini, – helst onkur amboð. So var at bíða spentur um veður og vindur loyvdi pakkanum at koma til Svínoyar undan jÃģlum. Og tað eydnaðist sum oftast.
Slappa meira av!
Spurdur um prestur ikki hevur onkur rÃĄÃ° at geva fÃģlki í Ãļllum jÃģlameldrinum sigur hann, at fÃģlk ÃĄttu ivaleyst at sett ferðina eitt sindur niður.
– Einglarnir komu til hirðarnar ÃĄ markini og bÃģðu teir geva frið og gleðast. Fert tÚ í bÃ―in nakrar dagar undan jÃģlum, sÃĶrt tÚ fÃģlk fara skundandi gjÃļgnum bÃ―in Úr einum handli í annan. Eg ivist í um fÃģlk vita hví tey leika so í. Vit runnu ikki fyrr, – og so als ikki í Svínoy. Har rann eingin. Og jÃģlini komu kortini. Eg veit ikki um fÃģlk Ãģttast fyri, at tey ikki fÃĄa alt við, men tað eru sjÃĄlvandi allar hesar litfÃļgru lÃ―singarnar, sum royna at siga fÃģlki hvat tey skulu gera og hvat tey skulu vera. Og eingin vil vera verri enn annar.
Ja, – eg haldi at fÃģlk skulu bara royna at slappa meira av...

HallÃģ SuðurpÃģlurin – her er Otto Úr Havn!
Tað byrjaði við einari bambustrÃĄÃ°u við einum eiti av antennu og einum heimagjÃļrdum mÃģttakara og sendara. Og so var í fyrsta lagi at lÃĶra seg at morsa.
Hetta vÃģru fyrstu royndirnar hjÃĄ Otto Rubeksen Úr Havn, tÃĄ hann mitt í sekstiÃĄrunum byrjaði sum radioamatÃļrur. Áhugan fyri hesum hevði hann frÃĄ pÃĄpabeiggjanum, sum var telegrafistur, og sum lÃĶrdi Otto at morsa, sum eisini var eitt av krÃļvunum at fÃĄa loyvi til at senda og mÃģttaka.
Men hendan fyrsta Útgerðin riggaði illa, og ÃĄhugin gjÃļrdist tí, sum frÃĄ leið, so sum so, greiðir Otto frÃĄ.
Seinri bÚsettist Otto ÃĄ Argjum, og har fekk hann sÃĶr betri Útgerð. Ein fabriksgjÃļrdan sendara og mÃģttakara og gÃģða antennu. Og við betri Útgerðini mentist ÃĄhugin samsvarandi. Otto sigur, at hesi fyrstu ÃĄrini hevði hann bert loyvi til at samskifta við at morsa, ikki at tosa. Eisini var treytin fyri at fÃĄa sendiloyvi, at tÚ dugdi eitt sindur av teknikki, men tað kom so alt við tíðini. Í dag er munandi lÃĶttari at virka sum radioamatÃļrur nÚ ikki longur er neyðugt at morsa, tí vanliga samskifti millum radioamatÃļrar er í dag at teir tosa saman.
Tað kann ivaleyst undra onkran, at fÃģlk framvegis hava ÃĄhuga í at vera radioamatÃļrar, nÚ allir mÃļguligir aðrir samskiftismÃļguleikar eru tÃļkir – teldupostur, sms, skype, facebook og alt annað, sum lÃĶttliga rÃļkka um allan heim. Til tað greiðir Otto frÃĄ, at virksemið hjÃĄ radioamatÃļrum hevur ongantíð verið ÃĶtlað sum samskiftisamboð sum so, men heldur at ekspermentera við hvat tekniskt ber til at fanga í luftini, og vísir ÃĄ, at eitt nÚ danska systurfelagið hjÃĄ fÃļroysku radioamatÃļrunum eitur: Experimenterende danske radioamatÃļrer.
– Og tað er jÚ tað vit eru. Og tað er jÚst hetta, sum er spennandi, sigur hann.
Eitt sum allir radioamatÃļrar fegnir vilja, er at fÃĄa samband við so mong sum gjÃļrligt, og ikki minst við radioamatÃļrar í so mongum londum sum gjÃļrligt. Tess meira fjarskotin tess
betri. Tað gevur teimum stig, sum teir eisini kappast um. Tað kann vera rÃĶttiliga tilvildarligt hvÃļnn ein kemur í samband við. Eitt hitt mest spennandi sambandið, sum Otta einaferð fangaði Úr luftini, kom Úr Suðuríshavinum har einki menniskja vanliga bÃ―r. Men har var ein frÃĄ onkrari kanningarstÃļð við sendarum og sum Otto soleiðis fekk mÃļguleika at samskifta við. Í tílíkum fÃļri vilja allir heldur enn fegnir hava samband við viðkomandi, men bert eitt fÃĄtal kemur í gjÃļgnum. Tað kemur eisini fyri, at onkur hevur fingið samband við onkran í flogfari og skipi.
Í FÃļroyum eru umleið 70, sum hava licens, sum tað eitur ÃĄ radiamatÃļrmÃĄli. Eitt sindur ymiskt hevur verið hvussu ÃĄhugin hevur verið gjÃļgnum ÃĄrini, men Otto heldur, at ÃĄhugin nÚ Ãļkist alsamt – bÃĶði í FÃļroyum og um allan heim. Talan er um Ãļll mÃļgulig fÃģlk, ung sum eldri og við ymiskari fakligari bakgrund, men kanska serliga fyrrverandi telegrafistar og fÃģlk sum fÃĄast við og hava fingist við líknandi teknikk. Umframt at hava kunnleika at handfara teknisku Útgerðina, er rÃĶttiliga umrÃĄÃ°andi at duga fremmant mÃĄl. Tess fleiri tess lÃĶttari kemur tÚ í samband við flest mÃļguligar radioamatÃļrar.
Vanligt er at radioamatÃļrarnir hittast í hugnaligu felagshÃļlunum Yviri við Strond í Havn hvÃļrt mikukvÃļld, men misjavnt er hvussu er við uppmÃļtingini, men skipa tey fyri onkrari kapping, eru limir ÃģfÃļrir at mÃļta. NÃģgvir teirra hava egna Útgerð heima við hÚs, og koma tí bert av og ÃĄ í felagshÚsini, men hjÃĄ teimum, sum ikki sjÃĄlvir hava neyðugu Útgerðina, koma umstÃļðurnar felagið hevur at bjÃģða limunum, vÃĶl við.
– Eg ivist ikki í, at onkur heldur hetta vera eitt meira ella minni marghÃĄttligt frítíðarítriv, men soleiðis er so mangt. Heldur enn at fara ÃĄ seiðaberg, fiska vit Úr luftini, sigur Otto skemtandi.

20. novembur fingu starvsfÃģlk Kringvarpsins skelkandi kunning frÃĄ leiðsluni.
Á starvsfÃģlkafundi gjÃļrdi stjÃģrin, Dia Midjord, greitt, at fíggjarstÃļðan var so ring, at stÃģrar skerjingar skuldu fremjast.
Dagin eftir sendu Felagið FÃļroysk MiðlafÃģlk og Starvsmannafelagið Út felags yvirlÃ―sing, ið vit eisini prenta her í blaðnum.
FelÃļgini og ÃĄlitisfÃģlk hava síðani verið ÃĄ fleiri fundum við leiðsluna, umframt samskift við tey, ið eisini vara av stovninum.
StÃļðan er sera ÃĄlvarsom fyri starvsfÃģlkið, ið skulu liva og virka í Ãģtolandi Ãģvissu og ÃĄ einum stovni, hvÃļrs fígging als ikki er haldgÃģð og ikki hevur verið tað í fleiri ÃĄr.
StÃļðan er eisini sera ÃĄlvarsom fyri alt fÃļroya fÃģlk, um Kringvarpið, okkara mentanarberi og „watchdog“, framhaldandi verður niðurlagað og skorið inn ÃĄ bein, og vÃĶl tað, so Kringvarpið ikki megnar at yvirhalda tÃĶr skyldur og ta tÃĶnastu, ið vit sum tjÃģð mugu og skulu eiga.
Politiski myndugleikin mÃĄ taka stÃļðuna í ramasta ÃĄlvara og tryggja, at Kringvarpið verður virt og vart og megnar at rÃļkja tÃĶr skyldur og ta tÃĶnastu, Kringvarpinum er ÃĄlagt, Ãļllum fÃļroya fÃģlki til gagns.

Starvsmannafelagið og FÃļroysk MiðlafÃģlk harmast almikið stÃļðuna, sum hevur tikið seg upp í Kringvarpinum. Samstundis skilja felÃļgini ikki handfaring hjÃĄ leiðslu og stÃ―ri í Kringvarpi FÃļroya, sum nÚ hevur við sÃĶr, at talan kann gerast um hÃģpuppsagnir í Kringvarpinum ella í ringasta fÃļri, at talan kann gerast um at siga Ãļllum starvsfÃģlkunum Úr starvi og byrja av nÃ―ggjum. FelÃļgini undrast ÃĄ, at stÃļðan kundi blíva so ring. FelÃļgini spyrja, hvat leiðsla og stÃ―rið hava gjÃļrt fyri at fyribyrgja hesa syndarligu stÃļðu. Hava leiðsla og stÃ―rið ikki vitað um ÃĄlvarsligu fíggjarstÃļðuna í langa tíð?
Tað er ÃĄtaluvert, at leiðsla og stÃ―rið ikki hava gjÃļrt nakað við stÃļðuna fyrr, tí hendan seina reaktiÃģnin kann nÚ fÃĄa rÃĶðuligar avleiðingar fyri limir okkara.
StarvsfÃģlkini í KVF leggja dag og dagliga stÃģra orku í sítt arbeiði, og tí hava tey uppiborið aðra viðferð enn hÃģttan um hÃģpuppsagnir. Fleiri teirra hava starvast ÃĄ stovninum í ein mansaldur, og tí halda felÃļgini lítið um ta Ãģvirðiligu og ÃģdÃĄmligu viðferð, sum starvsfÃģlkini nÚ fÃĄa við hÃģttanini um at taka livibreyðið frÃĄ upp til 30 fÃģlkum.
FjÃļlmiðlar eru ein hornasteinur í demokratisku skipan okkara, og tí er tað av alstÃģrum tÃ―dningi, at vit hava eitt
vÃĶlvirkandi og vÃĶlrikið Kringvarp. Kringvarpið hevur skyldu til at umboða allar fÃļroyingar Ãģheft, og tí tolir Kringvarpið ella fÃļroyska samfelagið als ikki slíka skerjing, sum liggur í kortunum.
Enn kenna vit ikki endaligu avleiðingarnar av sparingunum, men líkamikið hvat hendir, verður hetta eitt stÃģrt bakkast fyri Public Service tÃĶnastuna, og einum slíkum afturstigið mÃĄ politiska skipanin steðga.
FelÃļgini vilja vísa ÃĄ, at skerjingarnar í Kringvarpinum kunnu fÃĄa stÃģrar samfelagsligar avleiðingar:
– Óhefti tíðindaflutningurin verður nÃģgv skerdur
– Public Service skyldan dettur burtur. FÃļroya fÃģlk fÃĶr ikki ta Ãģheftu miðlatÃĶnastu, sum tey hava krav uppÃĄ og hava goldið fyri.
– Eftirlitið við politisku skipanina og valdshavarum viknar í Ãģlukku mÃĄt
Starvsmannafelagið og Felagið FÃļroysk MiðlafÃģlk vÃģna og vÃĶnta, at ein onnur loysn enn hÃģpuppsagnir verður funnin. Tí tað er og verður ikki gÃģðtikið, at limir okkara eru tiknir sum gíðslar í eini stÃļðu, sum teir pÚra uttan skyld, eru endaðir í.



Aðalfundur felagsins verður leygardagin, níggjunda mars

Hesuferð seta vit hvÃļr Ãļðrum stevnu í LÃĶraraskÚlahÃļllini.

Okkara vÃģn er, at mong mÃļta til fundar. GestarÃļðari verður HÃļgni Reistrup, og fer hann at borðreiða við forvitnisligari framlÃļgu. LjÃģs verður varpað ÃĄ stÃļðuna viðvíkjandi fÃģlkasamanseting og fÃģlkafrÃĄflyting og hvat
vit kunnu gera, at byrgja upp fyri hesi.
Eitt gott kjak er tí eisini í vÃĶntu. Hugsandi er, at Starvsmannafelagið fer at gera meira
burturÚr hesum vandamÃĄli seinni eisini. NÃģgv fokus hevur verið ÃĄ okkara ogn, „fÃģlksins ogn“, seinastu tíðina. LandsstÃ―rismaðurin helt heitið: „FÃģlksins ogn“ ikki vera nÃģg skilligt og at tað skuldi broytast til „Landsins ogn“.
At vit fÃļroyingar eiga havsins grÃĄa gull og fyri so vítt eisini okkara land, man valla vera so Ãģskilligt fyri fÃģlk.
Ikki er neyðugt at broyta nakra orðing, um hon í veruleikanum ikki er nÃļkur broyting... Hví skal tað vera neyðugt?
Tað vísti seg tÃģ, at tað var ikki bert eitt eiti ella eitt heiti, ið skuldi fÃĄa annað heiti.

Sagt verður; at tað er ikki alt gull, ið glitrar. TÃģ, okkara grÃĄa gull, tað glitrar, og skal tað eisini framhaldandi gera, tÃģ ei bert í lummum teirra fÃĄu og Útvaldu.
Øll virkisfÚs eiga at fÃĄa mÃļguleikan at sleppa framat at lÃĄna part av grÃĄa gullinum, fyri lÃĄnsgjald til okkara felags kassa.
TÃģ skal lÃĄnsgjaldið als ikki vera eitt eiti. Tí okkara ogn, „FÃģlksins ogn“ er jÚst sum heitið sigur; mín og tín, okkara felags ogn og hon er virðismikil.
Hon er inntÃļkugrundarlag fÃļroyinga, so vit kunnu eiga eitt samhaldsfast samfelag um vit vilja tað. Um vilji er til, at vÃĶl meira verður latið í okkara felags kassa okkum Ãļllum at gagni.
Vit fÃģlkið, eiga at sleppa framat at siga okkara meining í hesum so grundleggjandi mÃĄli. Havsins grÃĄa gull er lívsÃĶðr fÃļroyinga.
Um eitt bil bera tjÃļldrini okkum boð um ein ljÃģsari dag – vÃģnin er bjartasti brandur og viljin sterkasta svÃļrið.

Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleikum, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www. starvsmannafelag.fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvi – sosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðiligum mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.

Alt ÃĄ einum og sama stað

Fyri NÃĄm er alt avgerandi, at okkara viðskiftafÃģlk eru nÃļgd við ta tÃĶnastu, ið verður veitt, sigur Árni Jacobsen, samskipari í NÃĄmi, sum heldur samanleggingina hava eyðsÃ―ndar fyrimunir.

HÃģast Árni Jacobsen hevur rÃĶttiliga drÚgvan veg til og frÃĄ arbeiði – tríggjar tímar ferðing hvÃļnn dag millum Klaksvík og Havnina – so heldur hann tað bert vera ein lítlan trupulleika, tí NÃĄm er eitt gott arbeiðsplÃĄss. Arbeiðið er sera fjÃļlbroytt og jÚst tað, ið hann hevur hug til. Leggjast kann aftrat, at síðani hann byrjaði ÃĄ stovninum, er ferðatíðin síðani Norðoyatunnilin kom stytt við knÃļppum tíma.
Árni er samskipari í NÁMI, og tað hevur hann verið í meira enn 14 ÃĄr. Hann byrjaði í starvinum í januar 1999 ÃĄ LandsmiðstÃļðini fyri undirvísingaramboð, sum stovnurin tÃĄ ÃĶt. Síðani eru LandsmiðstÃļðin, KT-depilin og FÃļroya SkÚlabÃģkagrunnur lÃļgd saman í ein
stovn – NÃĄm – sum heldur til við Hoyvíksvegin í Havn.
Síðani Árni byrjaði í starvinum, er nÃģgv broytt bÃĶði so og so. TÃĄ varð bygningurin kallaður Grunnabygningurin, tí í ovaru hÃĶddini vÃģru LÃļnjavningargrunnurin, Menningargrunnurin og HÚsalÃĄnsgrunnurin. Í veghÃĶddini vÃģru BÃģkamiðsÃļlan og LandsmiðstÃļðin. Um aldarskiftið keypti landið bygningin, og um somu tíð flutti MentamÃĄlarÃĄÃ°ið inn.
LandsmiðstÃļðin varð sett ÃĄ stovn síðst í 80-ÃĄrunum og ÃĶtlað sum ein miðstÃļð við undirvísingartilfari, rÃĄÃ°geving og skeiðum hjÃĄ skÚlaverkinum at brÚka. ÚtlÃĄn av ymsum talgildum upptÃļkutÃģlum eins og videoklipping gjÃļrdist eisini ein partur av tí tÃĶnastu, ið varð
veitt. Hesin partur er minkaður til lítið og einki, nÚ tílík Útgerð er vorðin bílig og ogn hjÃĄ flestu skÚlum.
Til í 2010 var Petur Simonsen stjÃģri, og tÃģk nÚverandi stjÃģri, Magnus Tausen, við tann 1. august sama ÃĄr. 2. mai 2011 varð navnið NÃĄm almannakunngjÃļrt.
StÃģra avbjÃģðingin hjÃĄ NÃĄmi í dag er at fylgja við í Ãļllum teimum stÃģru frambrotunum, ið henda ÃĄ tÃļkniliga Ãļkinum, nÚ bÃģkin so líðandi sÃĶr Út til at flyta seg av pappírinum og inn í teldur og teldlar og Út ÃĄ alnetið. Meira og meira gerast ljÃģð- og myndabrot tÃ―Ã°andi ískoyti til bÃģkstavin.
SÃļvnini
StÃļrsti parturin av plÃĄssinum í NÃĄmi umfatar eitt skÚlabÃģkasavn, sum er í tveimum pÃļrtum. Annar parturin fevnir um ÚtlÃĄnið, ið eru flokssett, sum skÚlar kunnu lÃĶna í 6 vikur ella meir eftir tÃļrvi. Í hesum parti er eisini filmssavn eins og lesikassar við blandaðum bÃģkum til ymisk floksstÃļði. Av fÃļroyskum og donskum flokssettum eru 740 bÃģkatitlar og uml. 22.000 eintÃļk umframt nakað av enskum og tÃ―skum.
Aftrat tí eru yrkisbÃģkmentir – uml. 7.000 bÃļkur og handbÃļkur – 2.500 bÃļkur. Í filmssavninum eru 670 spÃĶlifilmar og yrkisfilmar til undirvísingarbrÚk.
Hitt savnið er Kunningarsavnið, ið umfatar undirvísingartilfar ÃĄ fÃļroyskum og donskum – ein ella fleiri bÃļkur av hvÃļrjari. Hetta er ein sÃ―nisgluggi frÃĄ forlÃļgunum, har lÃĶrarar hava mÃļguleika at kunna seg um tað nÃ―ggjasta, ið fÃĶst ÃĄ marknaðinum. Í Kunningarsavninum eru 18.000 ÚtlÃĄnseindir – bÃļkur, flÃļgur o.a.
Samskipan
Ein partur av arbeiðinum hjÃĄ Árna er at rigga tilfar til, ið skal ÃĄ hillarnar – at merkja, gera umslÃļg og lÃ―singar – men stÃģrur partur av tíðini fer til tað praktiska í sambandi við tey skeið, ið NÃĄm bjÃģðar lÃĶrarum. Skeiðini verða vanliga boðin Út í februarmars mÃĄnaði í faldara, ið verður sendur skÚlunum. Tekningarfreistin plagar at vera um hÃĄlvan mai, og so fÃĄa lÃĶrarar at vita, ÃĄÃ°renn teir fara í summarfrí, hvÃļrji skeið teir eru slopnir ÃĄ. Í lÃļtuni liggja vanligu skeiðini millum 30-40 um ÃĄrið, men onkur ÃĄr hava tey verið fleiri enn 50. Aftrat tí hevur seinastu 2 ÃĄrini verið skipað fyri skeiðsÃĄtÃļkum Úti í Ãļkjum kring landið, har allir fÃģlkaskÚlalÃĶrarar hava verið við.
Árni er samskipari í dagfÃļring av skeiðslistum. Umvegis skÚlatelduskipanina FirstClass kunnar hann skeiðsluttakarar og sendir teimum ÃĄminning, tÃĄ skeiðið nÃĶrkast. Hann man vera tann í skÚlaverkinum, ið hevur tÃĶttast samskifti við allar lÃĶrarar í landinum. Hann leggur aftrat, at FirstClass-skipanin, ið verður umsitin av NÃĄmi, hevur verið tað hentasta amboðið í hesum samskifti, síðani hon varð tikin í brÚk stutt eftir, at hann byrjaði í starvinum.
bÃļttar umstÃļður
Í sambandi við samanleggingina av teimum trimum stovnunum varð framd umfatandi umbygging í hÃļlunum við Hoyvíksvegin, og fyri knÃļppum ÃĄri síðani varð flutt innaftur til tÃĶr avbera gÃģðu og arbeiðsligu umstÃļður, sum stovnurin hevur í dag. Ikki minst tað, at stovnurin nÚ hevur fingið eitt stÃļrri skeiðshÃļli, soleiðis at tað ikki er neyðugt at reika kring bÃ―in. Luttakarar av bygd eru eisini fegnari um at kunna vitja NÃĄm, tÃĄ teir eru ÃĄ skeiði.
–NÚ tÃĄ alt er ÃĄ einum og sama staði, kunnu vit av rÃļttum siga, at hetta er staðið har lÃĶrarar hittast og prÃĄta saman. Samstundis kunnu teir kunna seg um teir mÃļguleikar og tÃĶr tÃĶnastur, stovnurin kann veita, eins og teir kunnu hitta bÃģkavÃļrð, avgreiðslufÃģlk, rÃĄÃ°gevar, skÚlabÃģkaritstjÃģrar og toymini, ið umsita FirstClass og skÚlaportalin Snar, sigur Árni.
Teir tríggir stovnarnir, sum fyri stívliga tveimum ÃĄrum síðani vÃģrðu skipaðir í ein, vÃģru mest ÃĶtlaðir fÃģlkaskÚlanum, men við tíðini fevnir tÃĶnastan eisini meir og meir um miðnÃĄmsskÚlaÃļkið, og ynski, vÃģn og mÃĄl eru, at NÃĄm gerst ein samskipari og tÃĶnastustovnur hjÃĄ starvsfÃģlki frÃĄ barnagarði til hÃĶgri ÚtbÚgvingar. Árni ÃĄsannar tÃģ, at enn nÃļktar stovnurin ikki allan tÃļrvin til samlaða Ãļkið, men tað verður ment spakuliga.
– Hetta er eitt sera fjÃļlbroytt arbeiðsplÃĄss, hvar eg komið í samband við nÃģgv fÃģlk. At kenna ÃĄ sÃĶr, at starvstoymið í NÃĄmi veitir viðskiftafÃģlki eina nÃļktandi og henta tÃĶnastu, gevur arbeiðsdegnum innihald, sigur Árni Jacobsen, samskipari í NÃĄmi.

FÃģlkaflytingin er ÃĄbyrgdin hjÃĄ okkum Ãļllum

Eiga fakfelÃļg nakran leiklut í spurninginum um vantandi fÃģlkavÃļkstur í FÃļroyum, og hvussu fer hetta at merkja framtíðar fÃļroyska arbeiðsmarknaðin.
HÃļgni Reistrup, annar av ritstjÃģrunum ÃĄ EXIT FÃļroyar, verður gestarÃļðari ÃĄ aðalfundinum 9. mars. BÃģkin hevur slÃģðað fyri, at evnið hevur bitið seg fast í FÃļroyum. StÃļrsta avbjÃģðingin verður tað rÃģpt, men neyðugt er at halda orðskiftið
koyrandi. Á aðalfundinum verður ríkt hÃļvi at skifta orð um vantandi fÃģlkavÃļksturin.
– Eg eri Ãļgiliga fegin um, at Starvsmannafelagið – sum eitt av stÃģru fakfelÃļgunum í FÃļroyum – torir at taka hendan trupla spurning upp. Einki kjak kemur av sÃĶr sjÃĄlvum, og tí er aðalfundurin eitt Ãģgvuliga kÃĶrkomið hÃļvi, ið kann slÃģða fyri fÃģlkavÃļkstri í framtíðini, sigur HÃļgni Reistrup.

Eitt vakið eyga

Fakfelagspolitikkur hevur altíð havt mín stÃģra ÃĄhuga og tí havi eg valt at stilla uppaftur til nevndarvalið hesaferð.
FakfelÃļgini hava ikki havt tað lÃĶtt tey seinastu ÃĄrini. Eg vil, við mínum drÚgvu fakfelagsroyndum, bjÃģða meg fram at halda ÃĄfram við at verja ÃĄhugamÃĄlini hjÃĄ Ãļllum limum felagsins.
Fíggjarkreppan hevur verið Ãģmetalig hÃļrð við lÃļntakaran seinastu ÃĄrini. Ógvusligar sparingar og eitt Ãģtal av uppsÃļgnum, hava rakt ein stÃģran part av limum felagsins.
Politiskt hevur verið nakað rokaligt seinastu ÃĄrini. FakfelÃļgini hava sjÃĄldan verið samd við politiska myndugleikan. Serliga hava vit gjÃļrt vart við skattalÃĶttan, sum vit meta rakar skeivt og Ãģsolidariskt og skattingina av eftirlÃļnini við inngjald í staðin fyri við Útgjald.
Spurningur er ofta settur við, um fakfelÃļgini skulu verða politiskt aktiv. Eg eri ein teirra, sum haldi, at fakfelÃļgini skulu gera vart við sína hugsan alla tíðina og argumentera so vÃĶl sum mÃļguligt fyri lÃļntakaranna besta.
Eg haldi ikki fakfelÃļgini skulu verða partapolitisk, men vit skulu hava eitt vakið eyga við landsins leiðslu – ÃģansÃĶð hvÃļr situr við leiðsluni.
Komandi tíðin verður avbjÃģðandi fyri fakfelÃļgini. PensjÃģnsnÃ―skipanin, sum hevur verið frammi í fleiri umfÃļrum og er Útsett líka so ofta, kemur aftur fyri í ÃĄr. Ætlanin er framvegis at eldraÃļkið skal leggjast Út til kommunurnar at umsita. Samanleggingar av almennum stovnum eru framvegis ÃĄ skrÃĄnni. Keypið av LÍV skal endaliga staðfestast. Og um politisku raðfestingarnar, sum higartil hava verið, halda ÃĄfram, er ikki Ãģvist at uppaftur fleiri sparingar skulu fremjast ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum.
Eg bjÃģðið meg fram at taka hesa avbjÃģðing upp ÃĄ meg. Og, sum eg havi gjÃļrt Ãļll farnu ÃĄrini eg havi sitið í nevnd Starvsmannafelagsins, fari eg við gÃģðum treysti, at halda ÃĄfram við at arbeiða fyri at betra um limanna viðurskifti og verja vunnin rÃĶttindi.
Eg havi seinastu fimm ÃĄrini verið nÃĶstformaður felagsins. Hetta hevur givið mÃĶr fleiri sera spennandi uppgÃĄvur. Hetta vil eg sera fegin fÃĄa mÃļguleikan til at halda ÃĄfram við. Eg meti meg hava nÃģgv at geva felagnum og taka ÃĄ meg tÃĶr avbjÃģðingarnar, sum eg fÃļli meg vÃĶl ílatnan til at loysa.
Eg fari at loyva mÃĶr at heita ÃĄ limir felagsins, um enn einaferð at vísa mÃĶr tað ÃĄlit at velja meg í nevnd felagsins. Hetta kann gerast við antin at mÃļta ÃĄ aðalfundinum 9. mars og greiða atkvÃļðu har, ella nÃ―ta mÃļguleikan at greiða brÃĶvatkvÃļðu við at venda tÃĶr til skrivstovu felagsins, har tÚ fÃĶr ÚtflÃ―ggjaðan brÃĶvakvÃļðuseðil.
Vel eitt vakið eyga.

Saman standa vit stinn

Var yvirskriftin til mína fyrstu valgrein
her í blaðnum fyri trimum ÃĄrum síðani, tÃĄ eg stillaði upp til nevndarval og fekk víst ÃĄlit. Minnist eisini at eg lovaði at taka við teimum avbjÃģðingum, ið framtíðin fÃģr at bjÃģða, og at eg vildi arbeiða heilhjartað fyri felagnum og limunum. Tað er sjÃĄlvandi lÃĶtt at siga. Eg segði við meg eisini tÃĄ, at eg vÃģni, at hetta ikki bara bleiv ein floymur av orðum, men ein innsatsur, ið verður til gagns fyri limirnar.
NÚ eru so hesi 3 ÃĄrini farin. Hvat er gjÃļrt og hvat er komið burturÚr eigi eg at spyrja meg sjÃĄlva.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar hava verið afturvendandi ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri, og hava fylt nakað alla tíðina hesi ÃĄr.
TÃģ hava vit arbeitt við Ãļðrum uppgÃĄvum eisini, og skal eg viðganga, at eg eri glað fyri at sÃĄttmÃĄli nÚ er undirskrivaður fyri eitt 3 ÃĄra skeið. Kann vera ymiskt hvat vit meina um innihaldið, men samanumtikið er gott nÚ at kunna arbeiða og raðfesta onnur viðurskifti í eitt tíðarskeið, har samrÃĄÃ°ingar ikki eru ÃĄ skrÃĄnni.
Her hugsið eg serliga um starvsfÃģlkaviðurskifti, virðing, trivna og gleði, ið eru fortreytir fyri allari menning fyri hvÃļnn einstakan og fyri okkum í felag. Og tað er í sterkum felagsskapi, við ÃĄliti ÃĄ hvÃļnn annan, at vit eisini ÃĄ arbeiðsmarknaðinum kunnu seta mÃĄl og rÃļkka felags mÃĄlum. At seta felags mÃĄl er eisini ein avbjÃģðing og krevur av okkum, at vit samskifta og tora at seta orð ÃĄ okkara mÃĄl, tí uttan mÃĄl, vita vit ikki hvar vit fara og um vit ikki vita tað, hvÃļr skal so vita tað?
Tað er við ÃĄhuga í at seta felags framtíðar mÃĄl og at arbeiða fyri einstaka limin í Starvsmannafelagnum, at eg stillið upp til komandi nevndarval ÃĄ aðalfundinum hin 9 mars 2013.
Hetta er mín stÃļða, men avgerandi er, hvÃļr tín stÃļða er, sum limur í felagnum og við mÃļguleikanum at velja ímillum fleiri valevni.
Eg trÚgvi at styrkin er at standa saman. Gott val.

Virkna nevnd í virkið felag
NÚ nevndarval er aftur, bjÃģði eg meg fram at umboða limir felagsins.
Síðani eg seinast sat í nevndini í Starvsmannafelagnum, hava vit fingið flatskatt, forÚtskatting av pensjÃģnum og eina stÃļðugt vaksandi gjÃģgv millum tey, sum eru limir í Starvsmannafelagnum og tey, sum njÃģta gott av fÃļrda politikkinum hjÃĄ sitandi samgongu.
Vit hava í dag ein limaskara, sum bÃ―r í heimsins dÃ―rasta landi, sum als ikki fÃĶr nakran ÃĄgÃģða av framgongdini í samfelagnum, og sum livur í stÃļðugum Ãģtta fyri at gerast offur fyri skilaleysu sparingunum, sum JÃļrgen og Kaj Leo stÃļðugt minna okkum ÃĄ og hÃģtta okkum við, sum verandi alneyðugar fyri at bjarga landsins framtíð.
Samstundis sum teir alment prÃĶdika fyri, at nÃļkur fÃĄ Útvald skulu fÃĄa Ãģkeypis og Ãģtreytaða atgongd til fÃģlksins ogn – sum nÚ ikki longur skal eita fÃģlksins ogn.
Av tí sama er í dag meiri brÚk fyri Starvsmannafelagnum og einari virknari fakfelagsrÃļrslu enn nakrantíð ÃĄÃ°ur.
Onkur skal tala at, tÃĄ ið ÃģrÃĶttvísi valdar. Onkur skal koma við betri loysnum, tÃĄ ið hovsaloysnir verða samtyktar í lÃļgtinginum ÃĄ nÃĄttartíð. Onkur skal samla stumparnar upp aftur av tí, sum er eftir, tÃĄ ið makthavararnir eru lidnir við sítt dagsverk. Onkur skal siga: nÚ er nokk!
Og hvÃļr er nÃĶrri at gera tað enn Starvsmannafelagið og fÃļroyska fakfelagsrÃļrslan?
Við einari virknari nevnd og einum sjÃģnligum felag skulu vit taka aktivan lut í samfelagskjakinum. HÃģast felagið hevur gjÃļrt ein drÚgvan sÃĄttmÃĄla við arbeiðsgevararnar, ber ikki til at seta seg afturÃĄ, tÃĄ ið rÃĶður um samfelagsins viðurskifti annars.
Felagið mÃĄ bjÃģða seg fram, nevndin mÃĄ bjÃģða seg fram, og eg bjÃģði meg hervið fram at luttaka saman við nevndini í hesum arbeiði.
Eitt av tí fyrsta, sum mÃĄ fÃĄast frÃĄ hondini, er at gera eina nÃ―ggja lÃļnarskipan, sum ikki er so stirvin sum verandi skipan. Karmarnir í verandi skipan eru ov trongir, og tað hava bÃĶði Starvsmannafelagið og arbeiðsgevararnir ÃĄsannað og bundið seg til at gera nakað við.
Eisini er umrÃĄÃ°andi, at Starvsmannafelagið luttekur aktivt í kjakinum, nÚ efirlÃļnarreformurin aftur kemur fyri lÃļgtingið, soleiðis at vit fÃĄa sum mest burtur Úr reforminum.
Onnur viðurskifti, ið eg metiat tað er umrÃĄÃ°andi at leggja stÃļrri ÃĄherðslu ÃĄ, eru viðurskiftini hjÃĄ starvsfÃģlki, ið eru fyri broytingum í stÃļrvunum. Heldur enn at fÃĄa nÃ―ggjar uppgÃĄvur smoygdar niður yvir hÃļvdið, eiga vit saman við ÃĄlitisfÃģlkunum at verða tikin meira við í broytingartilgongdina frÃĄ byrjan av. TÃĄ fÃĄa vit samstundis brÚkt okkara vitan til at ÃĄvirka endaliga Úrslitið tann rÃĶtta vegin. Og nÃļgdsemið verður eitt heilt annað, um vit eisini hava luttikið í at finna fram til endaliga Úrslitið.
Ert tÚ til reiðar at stuðla mÃĶr, eri eg til reiðar at stuðla tÃĶr og arbeiða fyri at betra um tíni og okkara kor.

ÁrsfrÃĄgreiðingin 2012-2013

Enn ein aðalfundur er fyri stavn.
Vit hÃļvdu ein livandi og kveikjandi aðalfund fyri einum ÃĄri síðani. Mong viðurskifti og hugskot vÃģru til umrÃļðu. Nevnd og umsiting arbeiða javnt og samt við at menna felagið, og sparringin við ÃĄlitisfÃģlk og limir annars er av alstÃģrum tÃ―dningi.
Felagið hevur nÚ fimtitvey ÃĄr ÃĄ baki og er ongin ÃĄrsungi.
Eisini farna ÃĄrið hevur verið hendingaríkt, avbjÃģðandi og mennandi.
Tað er ikki gerandiskostur, at vit megna at undirskriva allar okkara sÃĄttmÃĄlar, bÃĶði tann við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, Kommunala Arbeiðsgevarafelagið og FÃļroya Arbeiðsgevarafelag innanfyri eitt og sama kvartal.
SÃĄttmÃĄlan við FMR skrivaðu vit undir sjÃĄlvan dagin, hann fÃģr Úr gildi. Hetta hÃļvdu vit sett okkum sum mÃĄl og lovað ÃĄ m.Ãļ. seinasta aðalfundi – og vit hildu orð.
Almennu arbeiðsgevararnir ynsktu at samrÃĄÃ°ast hvÃļr sÃĶr ÃĄ hesum sinni og tí bleiv sÃĄttmÃĄlin við KAF ikki undirskrivaður samstundis.
Við FAG undirskrivaðu vit longu 13.12. sum sÃĄttmÃĄlarnir ikki gingu Út fyrrenn gamlaÃĄrskvÃļld.
Meira er at lesa um samrÃĄÃ°ingarnar seinni í ÃĄrsfrÃĄgreiðingini.
Takk fyri farna ÃĄrið, ið longu er partur av sÃļgu felagsins.
Tað er vorðið siðvenja, at hava gestarÃļðara ella rÃļðarar ÃĄ aðalfundi okkara.
Í ÃĄr verður Heri ÃĄ RÃģgvi gestarÃļðari.
Stutt undan jÃģlum gÃģvu hann og HÃļgni Reistrup Út bÃģkina: „Exit FÃļroyar“ og tað eru avbjÃģðingar og Útlit í mun til fÃģlkasamanseting og fÃģlkaflyting, og hvat vit kunnu gera, ið framlÃļgan fer at snÚgva seg um.
Vit vÃĶnta okkum eina ÃĄhugaverda framlÃļgu og ÃĄhugavert kjak.
Nevndarval er eisini ÃĄ skrÃĄnni. Nevndarlimir sita í eitt trÃ― ÃĄra skeið.
Tveir nevndarlimir standa fyri vali, SÚni Selfoss og Katrin Joensen og bÃĶði hava avgjÃļrt at stilla uppaftur. Eisini Karin Jacobsen, ið er tiltakslimur, stillar upp.
Tey hava Ãļll greinar í blaðnum.
GÃģða eydnu tit trÃ― og takk fyri tykkara vilja, at taka ÃĄbyrgdina at stríðast fyri limanna rÃĶttindum og korum.
Eins og seinnu ÃĄrini, verður skipað so fyri, at tilber at brÃĶvatkvÃļða. AtkvÃļðuseðil fÃĶst við at venda sÃĶr til skrivstovu felagsins og antin fÃĄa atkvÃļðuseðilin ÚtflÃ―ggjaðan ella sendan.
VÃĶlkomin ÃĄ aðalfund Starvsmanna-felagsins.

Almennar viðmerkingar og politiska stÃļðan
Tað er serliga eitt, ið hevur merkt kjakið herheima seinasta ÃĄrið: Makrelurin. Og mÃĄlið er so mikið flÃļkt, bÃĶði í mun til avtalur og landskassa inntÃļku, at kanska er rÃĶttari at siga; at makrelsalat hevur merkt kjakið.
Enn hava londini ikki fingið avtalu í hÚs um bÃ―tið av kvotuni. At fleiri ÃĄr skulu ganga uttan nakra avtalu er undrunarvert. Skipað viðurskifti og avtalur landanna millum mugu vera gongda leiðin.
Og inntÃļkuleisturin er eisini flÃļkjasligur og broyttur fleiri ferðir seinnu ÃĄrini. Seinastu broytingarnar hava ikki verið til fyrimunar fyri landskassan.
Tað eru ÃĄlvarsamar broytingar hendar seinasta ÃĄrið og tað sÃĄar mistreystið, at samgongan fleiri ferðir hevur víst, at hon ikki virðir demokratisku
spÃĶlireglurnar. Vit fara ongantíð at gloyma desembur 2011, okkara svarta desembur.
Flokkarnir A, B, D og H hava stjÃģrnað landinum síðani novembur 2011. Samgongan hevur 19 av teimum 33 sessunum í lÃļgtinginum. Fleiri av royndastu politikarunum stillaðu ikki uppaftur, tÃĄ valið varð Útskrivað ÃĄ heysti 2011.
Styttri enn tveir mÃĄnaðir eftir valið, sjÃĄlvan tollaksmessudag 2011, varð Ãģgvusliga skattabroytingin samtykt og flatskattaskipanin veruleiki. Skuldi eitast at verða fíggjað við at undanskatta og tískil skamfara okkara eftirlÃļnir.
Flatskatturin hevur givið teim vÃĶlbjargaðu stÃģrar skattalÃĶttar, meðan tey lÃĄg og miðallÃļntu hava fingið millum lítið og onki. Í heimsins dÃ―rasta samfelagi eru tað jÚst lÃĶgru og miðal inntÃļkurnar, sum veruliga hava ein lÃĶtta fyri neyðini.
Varð skattalÃĶttin bÃ―ttur solidariskt, hevði tað givið stÃļrri ferð ÃĄ samfelagshjÃģlini. At geva teimum, ið eiga mest frammanundan og sum tískil leggja lítið meira eftir seg, merkir, at tey hava betri rÃĄÃ° at leggja enn meira til síðis og annars at brÚka aðrastaðni enn heima ÃĄ klettunum.
Sokallaðu „spin-up“ effektina, er ikki nÃģgv sÃĶtt til. Á tingsins rÃļðarapalli var fleiri ferðir fÃļrt fram, at hesin skattalÃĶtti skuldi geva landskassanum milliÃģnir í eyka inntÃļkum, tí fÃģlk fÃģru at leggja meira eftir seg. Ivasamt er, um tey, ið hava fingið fleiri 1000 krÃģnur í skattalÃĶtta um mÃĄnaðin hava arbeitt meira. Svarið er ivaleyst, nei.
HvÃļr skuldi so arbeiða meira? Hon og hann við vanligum fulltíðarstarvi, ið hvÃļnn dag stríðast fyri at fÃĄa ein gerandisdag at hanga saman og lívbjarga sÃĶr og sínum?
Er vilji, er sjÃĄlvsagt gjÃļrligt at broyta og rÃĶtta Ãģsolidariska skattalÃĶttan. Tað er framhaldandi tað, vit biðja um.
At samgongan er demokratiskt vald skal ivi ikki vera um. Tað er tÃģ Ãģunniligt og sera ÃĄlvarsamt fyri samfelagið, ÃĄlit og trivna, at mÃĄl verða skundað ígjÃļgnum, uttan kanningar og metingar. At sakkunnleikin kanska verður hoyrdur, men ikki tikin fyri fult og til eftirtektar, at eftirlitismyndugleikar verða niðurlagaðir og enntÃĄ skal okkara Landsbanki avtakast.
Hetta sÃĄar mistreysti í fÃģlkinum og at hetta er ein atvoldin til, at vit síggja fÃģlkaflyting, er als ikki Ãģsannlíkt.
Tað skal verða rÚmd fyri okkum Ãļllum. Og er vilji til tess, so er fÃģlksins ogn so ríklig, at hon megnar at geva Ãļllum fÃļroyingum sÃļmilig kor og vÃĶl tað.
Okkara vÃĶlferðarsamfelag mÃĄ ikki fara fyri bakka.
Tað skal verjast, virðast og mennast og ongin eigur at kenna seg liva av olmussu.
Í novembur mÃĄnaði var kommunuval og hava bÃ―- og bygdarÃĄÃ° skipað seg. Ætlingin er at eldraÃļkið skal Út til kommunurnar, so tÃĶr hava eisini stÃģrar avbjÃģðingar fyri framman.
FÃģlkaatkvÃļða um kommunusamanlegging var í fjÃļr. Illa ber til at siga, at hon hepnaðist vÃĶl. Samanumtikið kann nokk sigast, at enn er Ãģgreitt, hvussu verður við kommunusamleggingum.
TÃĄ so hugsað verður um, at kommunurnar ÃĶtlandi skulu yvirtaka stÃģr Ãļki, so er tað eitt ÃĄlvarsmÃĄl, at greiða ikki er fingið ÃĄ spurninginum.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar – differentieringin strikað
Fyrsti samrÃĄÃ°ingarfundurin millum
Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið var medio juli. Vit lÃļgdu dent ÃĄ, at sÃĄttmÃĄlin var galdandi til fyrsta oktobur og at freistin skuldi halda.
Partarnir vÃģru samdir um, at tíð skuldi setast av til samrÃĄÃ°ingarnar.
Vit vistu, at tað fÃģr at krevja nÃģgv av okkum at nÃĄa ÃĄ mÃĄl og eisini at fÃĄa eina avtalu, ið vit kundu liva við.
Vit hÃļvdu frammanundan longt okkara sÃĄttmÃĄla í eitt ÃĄr, uttan generella lÃļnarhÃĶkking, men við tÃ―Ã°andi serkrÃļvum.
KrÃļv fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrans um differentiering, at flatskatturin, fordeilingspolitikkur teirra, skuldi legaliserast av okkum, við at lÃĶgru lÃļnirnar skuldu fÃĄa eina lítla lÃļnarhÃĶkking og tey vÃĶllÃļntu onga lÃļnarhÃĶkking, heldur enn at landsstÃ―rið broytti sín Ãģsolidariska skattalÃĶtta, vildu vit ÃĄ ongan hÃĄtt gÃģðtaka.
Og frÃĶlsi samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin skuldi virðast.
At limirnir nÚ skuldu hava eina lÃļnarhÃĶkking var sjÃĄlvsagt eitt av krÃļvunum og ein kardinalspurningur. Vit ynsktu ein trÃ― ÃĄra sÃĄttmÃĄla, tí okkum var greitt, at skuldi eitt líkinda Úrslit spyrjast burturÚr, var neyðugt við longri ÃĄramÃĄli.
FMR ynskti hesuferð, at arbeiðsgevararfelÃļgini samrÃĄddust hvÃļr sÃĶr við okkum.
SamrÃĄÃ°ingarnar gingu sum heild vÃĶl. Fundirnir vÃģru hildnir hjÃĄ okkum og hÃĄlvar og heilar dagar hvÃļrja ferðina.
TÃĄ deadline nÃĶrkaðist vistu bÃĄÃ°ir partar, at vit ikki kundu nÃĄa ÃĄ mÃĄl uttan okkurt serligt hendi og vit tvíhildu um, at deadline skuldi halda.
Á fyrst samrÃĄÃ°ingarfundinum vÃģru vit komin við tí hugskoti at royna millumgongufÃģlk, um vit sÃģu at ov langt var millum partarnar, ÃĄÃ°renn freistin var Úti. Hetta var aftur umrÃļtt. So skeyt
sÃĄttmÃĄlapartur okkara upp at royna eina „seming“ uttan semingsfÃģlk. At partarnir mÃļttust ÃĄ neutralum staði og vit vÃģru til dystin fÚs.
SjÃĄlvan fyrsta oktobur kl. 14:30 undirskrivaðu partarnir sÃĄttmÃĄlan. Tað tÃģk okkum 25 tímar ÃĄ Hotel FÃļroyum. Áður hava vit brÚkt gÃģðar 100 tímar saman við semingsfÃģlki.
ÁlitisfÃģlkini, ið fjÃļlment mÃļttu til fundar kl. 14:00, tÃģku vÃĶl ímÃģti tí semjuuppskoti, vit lÃļgdu fyri tey. Tað var lívgandi og ein gÃģð kensla at merkja stuðulin.
Kr. 440, fyrsta ÃĄrið. Kr. 190, pluss 0,9 % annað ÃĄrið og 1,9 % triðja ÃĄri, eru tÃļlini. Harumframt hava vit fingið aðrar ÃĄbÃļtur og tÃ―Ã°andi avtalur. Vit hava avtalað felags ÃĄtÃļk, sí aðrastaðni í blaðnum viðv. rÃĄÃ°stevnuni um sosialan kapital í NLH í apríl og eisini avtalu um rÚmliga arbeiðsmarknaðin, fingu vit við í trÃ― ÃĄra sÃĄttmÃĄlan.
At vit megnaðu at fÃĄa kr. 440, í lÃļnarhÃĶkking um mÃĄnaðin fyrsta ÃĄrið, lÃĄ ikki í kortunum. Tað er onki yvir at dylja, at fleiri viðurskifti og m.a. hetta, eru vit fegin um at fÃĄa við í avtaluna. Eisini orðingin um rÚmliga arbeiðsmarknaði, hevur stÃģran tÃ―dning fyri okkum og fegnast vit um, nÚ er veruleiki.
Og so, – at vit lyftu uppgÃĄvuna og megnaðu at fÃĄa differentieringina burtur. FrÃĶlsi samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin er grundarsteinur og vit hava virt og vart rÃĶtt okkara.
Ikki kann sigast annað enn, at sermerkta semingsroyndin sum heild hepnaðist vÃĶl. BÃĄÃ°ir partar vístu ein stÃģran vilja at rÃļkka eini semju og tað eydnaðist okkum.
Semjuna við Kommunala Arbeiðsevarafelagið undirskrivaðu vit 23. novembur. Fundur var við ÃĄlitisfÃģlkini ÃĄ kommunala Ãļkinum tann 22. og eisini tey tÃģku vÃĶl ímÃģti semjuni. Henda semjan hevur, umframt tÃĶr ÃĄbÃļturnar vit fingu í hÚs við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, eisini hevði aðrar ÃĄbÃļtur, m.a. at partarnir fara undir arbeiðið við eini felags almennari lÃļnarskipan, og tað kunnu vit ikki annað enn fegnast um. At vit arbeiða framatlítandi er fyri okkum bÃĶði umrÃĄÃ°andi og neyðugt.
13. desembur, knappar tríggjar vikur undan freistini, undirskrivaðu vit avtalurnar við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag viðvíkjandi Posta og FÃļroya Tele. SÃĄttmalarnir byggja ÃĄ sama karm, ið annars er avtalaður ÃĄ privata arbeiðsmarknaðinum. 1,13% fyrra ÃĄrið og 1,89% seinna ÃĄrið.
Talan er um tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄlar, galdandi frÃĄ 01.01.2013 til 01.01.2015
Eisini her fingið vit samrÃĄÃ°st okkum til aðrar ÃĄbÃļtur í sÃĄttmÃĄlunum, m.a. orðing um rÚmliga arbeiðsmarknaðin, serligar viðbÃļtur o.a.
Allar avtalurnar eru at síggja ÃĄ heimasíðu felagsins og nomið verður eisini við samrÃĄÃ°ingarnar, semingsroyndina og semjunar ÃĄ aðalfundinum
Skerjingar
Eisini síðani seinasta aðalfund hava skerjingar rakt fleiri av limum felagsins. BÃĶði ÃĄ Posta, FerðarÃĄÃ°i FÃļroya, í Kringvarpinum og seinast eisini ÃĄ TAKS, hava limir felagsins fingið hoyringsskriv um uppsÃļgn vegna sparingar. StarvsfÃģlk við hollari vitan, fÃļrleikum og mong við drÚgvum royndum, ið
hava tÃĶnt FÃļroya fÃģlki vÃĶl.
At fÃĄa eitt uppsagnarskriv, er ein
missur fyri hvÃļnn einasta tað rakar. Og tað er sanniliga eisini ein missur fyri samfelagið og kann ikki gerast upp í peningi.
Avleiðingin av hesum stÃļðugu skerjingum gerst versnandi tÃĶnastustÃļði,
stÃļrri niðurslíting, fÃĶrri inntÃļkur og eisini at inntÃļkukeldur verða turrlagdar. Skerjingar og niðurlaðingar skapa ikki vÃļkstur. InntÃļkur landskassans mugu Ãļkjast og neyðugt er at breiðar, berandi langtíðar semjur verða gjÃļrdar
ÃĄ tingi.
At fÃĄa undirskotið ÃĄ fíggjarlÃģgini
burtur í 2016 við skerjingunum, avtÃļkum og samanleggingum, er ikki ein visiÃģn til gangs fyri landið og fÃģlkið her bÃ―r.
Heldur skulu fleiri inntÃļkur fÃĄast til vega, og FÃģlksins Ogn, um vÃĶl umsitin, er ein rík inntÃļkukelda.
Havsins grÃĄa gull hevur í Ãļldir verið okkara. Raskt fÃģlk hevur troytt og virka til felags gagn. Og avkastið av ogn okkara er so stÃģrt, at um vilji er at skipa viðurskiftini soleiðis, at vinningurin verður bÃ―ttur meira kristiliga enn í dag, ja, so eru vÃĄnirnar fyri fÃģlkið her bÚleikast gÃģðar.
almannaverkið
Summarið 2011 var enn ein av hesum sokallaðu „politisku avgerðunum“ tikin. Almannastovan og NÃĶrverkið skuldu leggjast saman í ein.
At Almannastovan og NÃĶrverkið skuldu verða ein og sami stovnur er mÃļguliga skilagott og nÚ er samanleggingin veruleiki. Almannaverkið er stÃģrsta almenna arbeiðsplÃĄssið her heima.
Tað sum ikki ber til at skilja og ikki kann gÃģðtakast er, at politiski myndugleikin ikki kunnar um, at hetta eru ÃĶtlanir, vÃĶl at merkja innan nÃļkur avgerðin er tikin, og at síðani fer arbeiðið í gongd at greina og meta, so avgerðin er vigað og vÃĶl gjÃļgnumarbeidd, innan hon verður tikin.
Sum sagt, er tað mÃļguliga eitt gott hugskot at leggja hesar stovnar saman.
Tað sum er so tÃ―Ã°andi er, at mannagongdir verða fylgdar, tí eisini skilagÃģðar avgerðir, ið ikki eru allÃ―star og vÃĶlgrundaðar, fÃĄa skot fyri bÃģgvin og mÃļta mÃģtstÃļðu, tÃĄ tilgongdin ikki er nÃļktandi.
ÁlitisfÃģlk og starvsfÃģlk skulu verða kunnað í gÃģðari tíð og verða tikin við uppÃĄ rÃĄÃ° og vera við í tilgongdini, tÃĄ broytingar ÃĶtlandi skulu henda. SÃĄttmÃĄlin ÃĄsetir hetta og tað er so sjÃĄlvsagt, at ert tÚ við í tilgongdini, fÃĶrt hÃļvi at brÚka tína vitan og ÃĄvirka stÃļðutakanina, ja, so fÃĶrt tÚ eisini ognarlut og fÃĶrt tikið tað nÃ―ggja til tín ÃĄ heilt annan hÃĄtt, enn verður tað smoygt niðuryvir hÃļvdið ÃĄ tÃĶr.
Vit hava havt fleiri fundir og tÃĶtt samskiftið við ÃĄlitisfÃģlkini í Almannaverkinum seinasta ÃĄrið. Somuleiðis fleiri fundir við leiðsluna og eisini samstarva við onnur fakfelÃļg um viðurskiftini.
At leggja tveir stovnar saman er eitt stÃģrt og drÚgt arbeiði.
StÃģru broytingarnar skapa ÃģrÃģgv og Ãļrkymlan og spurningarnir eru nÃģgvir. At ÃĄlitisfÃģlkini eru heilt konkret við í tilgongdini er sera umrÃĄÃ°andi og at leiðslan lurtar og lagar tillagingarnar eftir tí, tey leggja dent ÃĄ, tí starvsfÃģlkini eiga ta tÃ―dningarmiklu vitanina og serkunnleikan, ið stovninum tÃļrvar – eisini fyri nÃ―hugsan og menning.
lÃĶrlingar
Vit reistu mÃĄlið um lÃĶrligar og tÃļrvin ÃĄ teim undir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum. Í fleiri ÃĄr, eru sera fÃĄ tikin í lÃĶru innan skrivstovuyrkið í almennu umsitingini. Kommunali geirin, serliga TÃģrshavnar kommuna, hevur harafturímÃģti
regluliga tikið nÃĶmingar í lÃĶru.
Hetta er kanska ikki ein beinleiðis sÃĄttmÃĄlaspurningur sum so. TÃģ er hetta eitt tÃ―Ã°andi mÃĄl fyri framhaldandi menningina av almennu umsitingini. At seta fÃģlk við, ið hava nomið sÃĶr ÚtbÚgving innan skrivstovuyrkið.
Eisini er umrÃĄÃ°andi fyri samfelagið, at tey ungu hava fleiri og fjÃļlbroyttar ÚtbÚgvingarmÃļguleikar.
Arbeiðsgevarasíðan segði seg eisini taka mÃĄlið í stÃģrum ÃĄlvara og at hetta var eitt mÃĄl, tey vildu raðfesta.
Vit hava síðani sÃĶð fleiri umsÃģknir eftir lÃĶrlingum og kunnu bert fegnast um, at Ãļkið verður raðfest og at almenni arbeiðsgevarin, hevur gjÃļrt ÃĄlvara av sínum ÃĶtlanum.
Hetta fer heilt víst at vera samfelagnum til gagns.
fakfelagssamstarvið
Eftir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar fyri einum ÃĄri síðani, eftirmettu fakfelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum gongdina og stÃļðuna.
NiðurstÃļðan var, at samstarvið er tÃ―dningarmikið og skal halda fram.
Forkvinnur- og menn hittast regluliga ÃĄ fundi og vit fegnast um, at Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar aftur er við til fundirnar.
Umsitingarnar halda eisini regluligar fundir.
Saman hava vit mÃļtt til fleiri hoyringar hjÃĄ ymsu lÃļgtingsnevndunum, sent felags skriv og ummÃĶli.
At tað er í felagsskapi, vit standa sterkast, svitast ikki.
visiÃģnsarbeiði
Nevndin hevur síðani í summar arbeitt við visiÃģnum fyri felagið.
Bogi Eliasen, samfelagsfrÃļðing, hevur verið konsulentur og processstÃ―rari í hesum arbeiði.
Hetta hevur verið gagnligt og lÃĶruríkt.
Á ÃĄlitisfÃģlkafundinum í desembur
mÃĄnaði luttÃģk Bogi og ÃĄlitisfÃģlkini vÃģrðu kunnað og tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°.
NÃĶrri verður greitt frÃĄ arbeiðnum, niðurstÃļðum og mÃĄlum ÃĄ aðalfundinum.
lív
Í mai 2012 handaðu fleiri av fÃļroysku fakfelÃļgum VinnumÃĄlarÃĄÃ°num eitt boð uppÃĄ at keypa 50% av FÃļroya Lívstrygg ing. FakfelÃļgini settu í vÃĄr ein bÃģlk við fimm umboðum fyri felÃļgini at arbeiða víðari við mÃĄlinum.
DrÚgva tilgongdin, sum m.a. fevndi um eina gjÃļlla kanning og meting av FÃļroya Lívstrygging, er nÚ komin so langt, at treytaður keypssÃĄttmÃĄli varð undirskrivaður tann 14. desember 2012 ÃĄ FÃļroya Lívstrygging.
BÃģlkurin av fakfelÃļgum keypir helvtina av partabrÃļvunum, og samstundis fÃĶr Ognarfelagið Lív, sum umboðar allar tryggingartakarar í Lív, hina helvtina handaða frÃĄ FÃļroya LandsstÃ―ri.
Keypið er treytað av, at Tryggingareftirlitið og avvarðandi myndugleikar gÃģðkenna tað.
Keypið av helvtini av Lív vísir ÃĄ mÃļguleikar fyri Ãļktum samstarvi innan fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluna, heldur fakfelagsbÃģlkurin. Hetta er undirbygt av gÃģða samstarvinum innanhÃ―sis í fakfelagsbÃģlkinum, millum fakfelÃļgini og samstarvinum við VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið og Ognarfelagið Lív.
Fyri tey 18 fakfelÃļgini, sum eru við í keypinum, er endamÃĄlið við keypinum at tryggja limunum eina so gÃģða pensjÃģnsuppsparing, sum gjÃļrligt.
Fremsta ÃĄhugamÃĄlið er, at pensjÃģnsuppsparingarnar geva eitt so gott avkast, sum mÃļguligt, at vÃĄÃ°in av ílÃļgum er sum minst, og at umsitingin av eftirlÃļnunum er so gÃģð og bílig sum gjÃļrligt.
FelÃļgini meta keypið verða eitt stÃģrt framstig fyri fakfelagsrÃļrsluna og fÃļroyska samfelagið.
Í hesi drÚgvu tilgongd, er vorðið okkum greitt, at onkur broyting er gjÃļrd, ið LÍV ikki hevur sent kunning um.
Rentan er og hevur leingi verið lÃĄg og landskassaveðhaldið stÃģrt. Eigarin hevur gjÃļrt greitt, at tÃĄttast skal í og veðhaldið tÃĄlmast, ja minkast.
Ein broyting er, at fÃģlk við kapitaluppsparing kunnu ikki longur verða verandi í LÍV 1, tÃĄ tey gerast 67 ÃĄr. TÃĄ mugu tey antin velja at flyta eftirlÃļnaruppsparingina í LÍV 2, marknaðar rentu, ella taka peningin Út.
At eigarin, FÃļroya LandsstÃ―ri, krevur inntriv at tÃĄlma veðhaldinum, er ein avgerð, eigarin hevur tikið, tí hann hevur mett hetta neyðugt.
Tað er tÃģ sjalvsagt ikki í lagi, at kundarnir ikki fÃĄa slíka kunning skjÃģtast tilber og hetta hava vit gjÃļrt eigaranum greitt.
Samskiftið og kunning er alneyðug, so kundarnir kenna viðurskiftini.
Hetta er eisini eitt Ãļki, vit ynskja styrkt.
Vit vita, at LÍV ÃĶtlar at uppraðfesta kunningarpartin og m.a. eisini arbeiðir við alternativum til teirra, ið gerast 67 ÃĄr og hava polisur í LÍV 1.
Tað fegnast vit um.
Samlagstryggingin
Aðalfundur Samlagstryggingargrunsins verður aftur í ÃĄr hÃģskvÃļldið eftir aðalfund felagsins. Í ÃĄr verður aðalfundurin tískil 14.03. og verður hann í hÃļlum felagsins.
Nevndin hevur arbeitt við stÃļðugt at lÃĶkka tryggingarprosentið og er tað í dag 1 %. Hetta eina prosentið verður fyrst tikið av eftirlÃļnaruppsparingini, lagt afturat a-inntÃļkuni, skattað og síðani flutt grunnin.
Øll ÚtgjÃļld eru skattafrí og tí er tað skattaður peningur, ið verður fluttur í grunnin.
At gjaldið stÃļðugt er lÃĶkkað, merkir ikki, at okkara tryggingar hava verri dekning enn ÃĄÃ°ur. Heldur er okkara samlagstryggingin styrkt.
Seinast keypt er hjÚnafelaga/samlivaradekningur og fyri sama kostnað. Hesin merkir, at missir limur makan, fÃĶr limur Útgoldið helvtina av egnu lívstryggingarupphÃĶddini.
MÃĄlið er ÃĄhaldandi at betra um tÃĶr tryggingar, vit hava teknað og at kostnaðurin er so sÃĄmuligur, sum tilber.
Limir felagsins, ið starvast hjÃĄ SEV, eru nÚ eisini við í okkara samlagstrygging. Áður hava tey havt aðra trygging, ið SEV hevði teknað teirra vegna.
At limir felagsins nÚ eru savnaðir og umfataðir av somu trygging, fegnast vit um.
eftirlÃļnin
Vit hava bíðað eftir eftirlÃļnarreformi, ella pensiÃģnsnÃ―skipanin, í fleiri ÃĄr. Tað var lítið í restaði í, at fÃĄa eitt heilskapað uppskot ÃĄ heysti 2011.
So varð okkara eftirlÃļnarskipan kollrend av undanskattingini.
Hetta mÃĄl, pensiÃģnsnÃ―skipanin, hevur drigið Út í fleiri ÃĄr. Hon var nÃĶstan í pottinum tÃĄ.
Fakfelagssamstarvið hevur skrivað fleiri hoyringsskriv higartil. Og tað gera vit aftur nÚ eisini, tí nÚ er aftur komið lÃģgaruppskot til hoyringar.
VandamÃĄlið er tÃģ m.a., at hetta er bert partur av eini samlaðari heild, ið er sent til hoyringar. Og vit gera greitt, at lÃģgaruppskotið mÃĄ sendast til hoyringar sum ein heild. Ikki í bitum, so heildin verður mist burtur.
Eisini bÃģlkurin av felÃļgum, ið keypa LÍV, sendir hoyringssvar.
NÃĶrri verður at frÃĶtta ÃĄ aðalfundinum
Breitt samstarv og ÃĄlit eru neyðug, skulu reformar setast í verk og fÃģlkið taka vÃĶl ímÃģti teimum.
At byggja upp tekur langa tíð – at brÃģta niður ongan tíð.
alS
Fyri kortum hevur mÃĄlið viðvíkjandi stjÃģranum fyri ALS fylt nÃģgv í miðlunum og eisini hjÃĄ okkum fakfelÃļgum.
Eitt mÃĄl, ið viðfÃļrdi, at felÃļgini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum heittu ÃĄ StÃ―rið fyri ALS at leggja frÃĄ sÃĶr. Fyrst greiddi hann sjÃĄlvur frÃĄ, at hann hevði sagt seg Úr starvinum. Dagin eftir greiddi nevndarformaður frÃĄ, at stjÃģrin hevði sagt upp og at avtala var gjÃļrd um eitt ÃĄra lÃļn. Eini 900.000 krÃģnur frÃĄ ALS og kr. 300.000,­ frÃĄ Trygdargrunninum. Henda seinna upphÃĶddin lÃļn, ið stjÃģrin ÃĄtti til gÃģðar frÃĄ Trygdargrunninum fyri tvey ÃĄr.
Vit vita Ãļll, at sigur tÚ teg sjÃĄlvan Úr starvi, fÃĶrt tÚ ikki uppsagnarlÃļn. So her ruggaði ikki rÃĶtt. Sannleikin var tann, at StÃ―rið ikki longur hevði ÃĄlit ÃĄ stjÃģranum og tí hevði gjÃļrt eina frÃĄfaringaravtalu, sera lukrativa avtalu, við stjÃģran. Ikki eru nÃģgvir mÃĄnaðir síðani, at sama stÃ―rið tvíhelt um, at neyðugt var at gera munandi broytingar, skerjingar, í Útgjaldinum frÃĄ ALS. – sí brot Úr mÃģtmÃĶlisskrivinum, felÃļgini tÃĄ sendu, seinni í hesum broti.
StÃ―risumboðið fyri fakfelÃļgini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum innkallaði felÃļgini til fundar. Eftir fundin tÃģku felÃļgini samanum, og avgjÃļrdu at heita ÃĄ stÃ―rið um kollektivt at leggja frÃĄ sÃĶr alt fyri eitt.
LandstÃ―rismaðurin í vinnumÃĄlum koyrdi nevndarformannin frÃĄ og tveir stÃ―rislimir hava lagt frÃĄ sÃĶr. Hini umboðini hava ikki trekt seg. StÃ―rið er valt fyri eitt fÃ―ra ÃĄra skeið og val verður í heyst.
Tað er at siga, at okkara umboð annars hevur gjÃļrt eitt gott arbeiði í ALS StÃ―rinum í nÃģgv ÃĄr. Vit hava havt eitt regluligt samskifti, kjakast og fingið kunning um viðurskiftini og stÃļðuna hjÃĄ grunninum.
At mÃĄlið kom fram og innlit bleiv givið, hevur íhvussu er havt ta positivu avleiðing, at tÃĄ tað nÚ bleiv sÃģkt eftir stjÃģra, er lÃļnin endurskoðað og lÃĶkkað. Gylt lÃģgvatÃļk skulu heldur ikki gÃģðtakast. Hinvegin skulu greiðar setanar- og uppsagnartreytir galda.
Hetta bÃĶði harmiliga og keðiliga mÃĄl, fer vÃģnandi eisini at hava við sÃĶr, at barnið framyvir verður kallað við sínum rÃĶtta navni.
Brot Úr mÃģtmÃĶliskrivinum, sent 03.05.2012:
....„At neyðugt er at tÃĄlma Útreiðslum grunnsins eru fakfelÃļgini greið yvir og samd um, tÃģ kunnu vit ikki gÃģðtaka, at tey arbeiðstÃļku skulu bera so stÃģran kostnað av broytingunum.
Vit taka als ikki undir við at bíðidagar aftur verða ÃĄsettir. Heldur skal lÃģgarbroyting gerast, sum ÃĄsetir treytir, um fÃģlk gerast arbeiðsleys fleiri ferðir innan stutt tíðarbil.
HÃĄmarkið ÃĄ kr. 600.000, skal avtakast og inngjaldið í grunnin kann Ãļkjast, at avmarka tapið í grunninum.
At skerja hÃĶgsta Útgjaldið við kr. 2.500, kunnu vit heldur ikki taka undir við. Hetta er ein alt ov stÃģr skerjing.
Vit eru fullsamd um, at tað eru partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, og einans teir, ið vara av ALS – og LÃļgtingið skal ikki taka StÃ―rið av rÃĶði.
Vit heita tískil ÃĄ StÃ―rið at endurskoða teirra tilrÃĄÃ°ing og skipanina og at mÃĄlið verður tikið aftur Úr tinginum.
At seta ferð ÃĄ bÚskapin, skapa stÃļrv og steðga skerjingum, hetta kunnu landsins myndugleikar avgera, so eisini stÃļðan hjÃĄ ALS grunninum verður munandi styrkt“.
fasti gerðarrÃĶttur
StÃļðan er hin sama í mÃĄlinum um verkfallið hjÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni. Enn er Úrskurður ikki sagdur.
Úrskurðurin hjÃĄ fasta gerðarrÃĶtti, tÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuna var í verkfalli ÃĄ vÃĄri 2010, var tann, at verkfallið var heimilað stríðsstig, men frÃĄboðað við ov stuttari freist.
Øll fakfelÃļgini, bÃĶði ÃĄ almenna og privata arbeiðsmarknaðinum, vÃģru pÚra samd um at gerðarrÃĶtturin var farin Út um sínar heimildir, at hann yvirhÃļvur segði Úrskurð um freistir.
Vit hava onga frÃĄboðanarfreist, so einfalt er tað.
Øll standa saman um hetta ÃĄlvarsmÃĄl. MÃĄlið bleiv seinni kÃĶrt og hevur fasti gerðarrÃĶtturin avgjÃļrt, at mÃĄlið er av slíkum prinsipiellum slagi, at tað verða allir ÃĄtta dÃģmarar, ið skulu dÃļma í mÃĄlinum. VÃĶntandi var, at mÃĄlið kom fyri ÃĄ vÃĄri 2011, síðani í 2012, men enn er Úrskurður ikki sagdur. At mÃĄlið er serstakt og drÚgfÃļrt er greitt, og vit vita eisini, at onnur viðurskifti hava seinkað gongdini. Starvsmannafelagið hevur tÃģ gjÃļrt greitt, at nÚ er so long tíð umliðin, at mÃĄlið mÃĄ fyri gerðarrÃĶttin nÚ.
Onnur mÃĄl hava verið og eru ÃĄ veg í gerðarrÃĶttin. Okkurt mÃĄl er eisini semju fingin um við arbeiðsgevarasíðuna, jÚst ÃĄÃ°renn ÃĄsettan fund í fasta gerðarrÃĶtti.
Á aðalfundinum verður fasti gerðarrÃĶttur eisini umrÃļddur.
tiltÃļk, síðan seinasta aðalfund
Atgongumerki til Summarfestivalin Eisini í fjÃļr fingu limir mÃļguleika at ogna sÃĶr bíligari atgongumerki umvegis felagið. TÃĄ kostaðu atgongumerkini kr. 650, Øll 200 atgongumerkini blivu
seld.
Vit eru í lÃļtuni í holt við at selja sama
tal av atgongumerkjum, ið vit hesuferð selja fyri kr. 580,–
Tey eru um at vera Útseld.
ÁlitisfÃģlkaskeið við gjÃģgv
2 grundskeið vÃģru ÃĄ vÃĄri og 2 framhaldsskeið ÃĄ heysti 2012, fyri nÃ―vald ÃĄlitisfÃģlk. Hesi vÃģru hildin við GjÃģgv. Hetta eru tríggja daga internatskeið. Vit hÃļvdu umleið 31 nÃ―ggj ÃĄlitisfÃģlk í alt ÃĄ skeiði.
ÁlitisfÃģlkaskeið við norrÃļnu
Í sambandi við at felagið fylti 50 ÃĄr í 2011, var ÃĶtlanin at halda skeið fyri verandi ÃĄlitisfÃģlk umborð ÃĄ NorrÃļnu og í Íslandi tað ÃĄrið. NÃĶrri lÃ―sing er í brotinum um ÃĄlitisfÃģlk.
Hetta skeiðið var hildið 4 – 7. juni ÃĄ veg til Íslands. 50 luttakarar vÃģru ÃĄ skeiðnum.
evni og fyrilestrahaldarar
vÃģru hesi:
FyrisitingarlÃģgin og lÃģgin um alment innlit, Sigmund Poulsen ÁlitisfÃģlkaskipanin – rÃĶttindi og skyldur, Onnu Johannesen
Happing, Rigmor Dam
Trivnaður og samskifti, umframt kunning um ALS, BergtÃģru HÃļgnadÃģttir Vit fingu eisini frÃĄgreiðing frÃĄ fakfelagnum AFL um teirra arbeiði, tÃĄ vit vitjaðu tey ÃĄ Reyðarfirði.
vitjan ÃĄ stovnum
Síðan seinasta aðalfund hava vit havt ein vitjanardag og tað var ÃĄ stovnum í TÃģrshavn 21 mars. Vit deildu nevnd og umsiting í tveir bÃģlkar, soleiðis at vit nÃĄddu so nÃģgvar stovnar sum til bar.
NorðurlandahÚsið var karmur um fyrilesturin við Niclas Hera JÃĄkupsyni tann 21. Mars 2012. Evnið var: „Út við strongd – inn við lívsgleði“
Fyrilesturin var limatiltak og so at siga fullur salur. Eini 400 limir mÃļttu og tiltakið var Ãģkeypis.
Afturmeldingarnar frÃĄ limum vÃģru sera jaligar, og vit fegnast um, at limir fingu nÃļkur gÃģð gullkorn við sÃĶr heimaftur.
nevnd og umsiting ÃĄ
vitjan kring landið
Síðani ÃĄ vÃĄri 2009 hava nevnd og umsiting verið og vitja limanna arbeiðsplÃĄss kring landið. Ætlanin er, at hetta verður ein afturvendandi tÃĄttur í eini fastari legu.
Seinni í ÃĄr fara vit undir aðru rundferðina.

Vit gleða okkum til framhaldandi at vitja kring landið

Vit meta tað av stÃģrum tÃ―dningi, bÃĶði fyri nevnd og umsiting og limir felagsins, at vit kunna hittast ÃĄ henda hÃĄtt. Vit hittast, andlit til andlits og vit fÃĄa nÃĶrri innlit í tey alskyns starvsÃļki, limirnir rÃļkja.
Vit ynskja at nevnd og umsiting gerast meira sjÃģnlig fyri limirnar og vÃģnin er, at vit Ãļll ÃĄ henda hÃĄtt kenna okkum tÃĶttari hvÃļrjum Ãļðrum í felagnum.
Okkara fatan er, at vitjanirnar hava verið jaliga mÃģttiknar av limunum. Vit eru sera fegin um ta kunning og vitan, vit hava fingið frÃĄ tykkum og takksom fyri blíðskapin, okkum hevur verið sÃ―ndur allastaðni.
Vit gleða okkum til framhaldandi at vitja kring landið.
Stovnan av fakbÃģlkum
Starvsmannafelagið hevur arbeitt í longri tið við at endurskoða bygnað felagsins. Ein arbeiðsbÃģlkur saman við einum fylgibÃģlki, hevur arbeitt og fyrireikað hetta arbeiðið.
Sum vit vita, fevnir Starvsmannafelagið sera breitt fakliga. Tí var mett, at tað var tÃļrvur ÃĄ at skapa eitt fakligt umhvÃļrvi fyri okkara limir. EndamÃĄlið við fakbÃģlkinum er at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald.
NiðurstÃļðan av fyrireikingunum er, at ÃĶtlandi verða 19 fakbÃģlkar í felagnum. TÃĄ hava vit, í flestu fÃļrum, samansjÃģðað fak, vit meta eru „í familju“ við hvÃļrt annað, í hesar bÃģlkar.
TrÃ― ÃĄhugafelÃļg hava verið aktiv í ÃĄravís. Tey eru: BÃģkavarðafelagið, LÃĶknaskrivarafelagið og SosialrÃĄÃ°gevafelagið. Tey eru sjÃĄlvsagt stovnað fyri ÃĄrum síðani og eru íroknað teir 19. So vit stovna tískil 16 fakbÃģlkar.
Higartil hava vit stovnað niðanfyristandandi bÃģlkar, og er arbeiðsnevnd vald fyri hvÃļnn teirra at sjÃģseta teir.
Um vÃĶl gongur í hond, eru vit komin ÃĄ mÃĄl, tÃĄ aðalfundurin er. NÃĶrri verður greitt frÃĄ tann níggjunda mars.
ÁlitisfÃģlkaskeið og val
Í oktobur 2013 verður aftur ÃĄlitisfÃģlkaval. Valið er annaðhvÃļrt ÃĄr.
Talið ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkum er Útvið 130 og seinnu ÃĄrini hevur talið ÃĄ nÃ―valdum ikki verið stÃģrt. Vit fegnast sjÃĄlvsagt um, at fleiri ÃĄlitisfÃģlk vilja ÃĄtaka sÃĶr hesa stÃģru ÃĄbyrgd ÃĄr undan ÃĄri.
Felagið leggur stÃģran dent ÃĄ og orku í at menna ÃĄlitisfÃģlkaskipanina.
Eins og undanfarin ÃĄr, verður tí skipað fyri ÃĄlitisfÃģlkaskeiðum ÃĄ vÃĄri og heysti 2014.
ÁlitisfÃģlk hava saknað at hildin verða onnur skeið, og ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundi fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani varð staðfest, at hetta serliga var í mun til tÃĶr truplu samrÃļðurnar.
Í juni mÃĄnaði 2012 var sera ÃĄhugavert og vÃĶleydnað ÃĄlitisfÃģlkskeið umborð ÃĄ NorrÃļnu, bÃĶði meðan hon lÃĄ við kei í Havn og ÃĄ Seyðisfyrði, í lÃĄntum hÃļlum í Íslandi og ÃĄ veg heimaftur. 50 fÃģlk luttÃģku.
Hetta skeiðið skuldi ÃĶtlandi haldast í 2011, men sum ÃĄÃ°ur greitt frÃĄ, avlÃ―stu vit tÃĄ, vegna tess, at lÃļnarviðurskiftini hjÃĄ íslendsku starvsfÃģlkini umborð, ikki vÃģru eftir fÃļroyskum sÃĄttmÃĄla ella sÃĄttmÃĄla, ið fÃļroyskt fakfelag hevði gÃģðkent.
Vit vildu ikki gÃģðtaka, at grundleggjandi viðurskifti ikki vÃģru í lagi.
Broytingar hendu umborð, og hvÃļr veit, um ikki ein orsÃļkin til tess var, at vit ikki vildi gÃģðtaka viðurskiftini í 2011. VÃģnin er, at mong kend ÃĄlitisfÃģlk aftur verða at síggja, tÃĄ valið er av í heyst eins og tað somuleiðis er tÃ―dningarmikið at seta nÃ―ggj við.
Øllum tykkum, ið higartil hava ÃĄtikið tykkum hesa stÃģru ÃĄbyrgd og tykkum sum fara at ÃĄtaka sÃĶr hana, takka vit hjartaliga.
Leiklutur tykkara er Ãģmissandi fyri felagið og fakfelagsrÃļrsluna.
Starvsblaðið og heimasíðan
Starvsblaðið hevur í mong ÃĄr verið tÃ―Ã°andi partur av kunning felagsins. Blaðið kemur Út fÃ―ra ferðir um ÃĄrið, eina ferð um ÃĄrsfjÃģrðingin. Blaðið er stÃļrri enn ÃĄÃ°ur, tÃĄ tað kom Út eini fimm, seks ferðir um ÃĄrið. Framvegis er endamÃĄlið, at blaðið er so viðkomandi og upplÃ―sandi sum gjÃļrligt.
Rit og RÃĄÃ° við Torfinni Smith er holli samstarvsfelagin í sambandi við Starvsblaðið.
Heimasíðan verður javnan dagfÃļrd við kunning og tíðindum. MÃĄlið er, at síðan verður ein virkin viðspÃĶlari í almenna orðaskiftinum og viðkomandi fyri limir felagsins.
Umframt heimasíðuna, hevur felagið eisini eina síðu ÃĄ Facebook.
Rigmor Dam varð vald ÃĄ ting ÃĄ heysti 2011 og er í farloyvi Úr starvi sínum.
Vit sÃļktu eftir rÃĄÃ°geva fjÃļrvÃĄr, eitt tíðaravmarkað starv. Umframt tíðindapartin, so vÃģru uppgÃĄvurnar m.a. eisini greiningar og taltilfar í sambandi við samrÃĄÃ°ingarnar, ið vÃģru í hondum.
Nevndin avgjÃļrdi at seta Beintu LÃķwe Jacobsen, journalist og samfelagsfrÃļðing, í starvið sum rÃĄÃ°gevi. Fyrsta desembur fÃģr Beinta í annað starv.
Nevndin fer í vÃĄr at taka stÃļðu til, hvussu hesin parturin av arbeiðnum skal skipast framyvir. Okkum tÃļrvar, at kunningarparturin verður raðfestur,
eins vÃĶl og at umsitingin sum heild hevur gÃģðar karmar at virka undir.
fÃģlkafundurin 2012
Í dÃļgunum 21. og 22. septembur var FÃģlkafundurin 2012 hildin í HoyvíkshÃļllini. Starvsmannafelagið luttÃģk ÃĄ FÃģlkafundinum við einum bÃĄsi, har vit settu fokus ÃĄ okkum sum felag og vitjandi kundu fÃĄa faldarar um virðisgrundarlag, hvÃļrji rÃĶttindi limur hevur, kunning um okkara eftirlÃļnarskipan v.m.
Felagið hevði nÃģgva vitjan ÃĄ bÃĄsinum og sjÃĄlvsagt fall prÃĄtið inn ÃĄ sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, sum vÃģru ígongd. Umframt bÃĄsar so vÃģru nÃģgv almenn tiltÃļk so sum fyrilestrar, politikkur o.a.
FÃģlkafundurin er eitt tiltrongt tiltak, har tilber at skifta orð um alskins samfelagslig viðurskifti og at mÃļta fÃģlki, sum taka avgerðir, eins og at netverka um felags ÃĄhugamÃĄl.
VÃģnandi verður FÃģlkafundurin eitt afturvendandi tiltak, og vit luttaka heilt vist aftur.
felagshÃļlini
GÃģðu hÃļli felagsins í J.H. SchrÃļtersgÃļtu 9 eru nÃģgv nÃ―tt og umbiðin. Tey eru vÃĶl umtÃģkt av limunum eins vÃĶl og mongum Ãļðrum.
Her er nÃģgv virksemi. Skeið, felagsfundir, ymiskar veitslur og hald. BarnadÃģpar, fÃļðingardagar, brÚdleyp, konfirmatiÃģnir, ervi og aðrar tÃ―Ã°andi lÃļtur í lívinum hava hÃļlini verið karmur um.
Tað er hugaligt at ÃĄhugin er so stÃģrur millum limirnar og at hÃļlini verða gagnnÃ―tt.
Eisini garðurin sunnanvert hÚsini er sera vÃĶl umtÃģktur og er vakur at skoða og njÃģta allar ÃĄrstíðir.
AtkomumÃļguleikarnir til niðaru hÃĶddina eru gÃģðir, eisini hjÃĄ fÃģlki í koyristÃģli. Tað er ein sjÃĄlvsagdur rÃĶttur
at atkomumÃļguleikar eru í lagi. Enn manglar tÃģ lyfta í hÚsunum.
Sum greitt frÃĄ í fjÃļr, er soppavÃļkstur staðfestur í hÚsunum.
Tí er neyðugt at umvÃĶla hÚsini.
Vegna tess, at neyðugt er at umvÃĶla, so er ÃĶtlingin eisini at fÃĄa lyft yvirtromina og innrÃĶtta loftið, so rÚmsÃĄttari verður. Hetta varð greitt frÃĄ ÃĄ farna aðalfundi og tikið verður afturíaftur mÃĄlið ÃĄ komandi aðalfundi.
SummarhÚsini við
gjÃģgv og í SkÃĄlavík
Fremsta uppgÃĄva Starvsmannafelagsins er sjÃĄlvandi at tryggja limunum so gÃģð lÃļnar- og starvsrÃĶttindi sum tilber.
At eitt fakfelag eisini er virkið ÃĄ Ãļðrum Ãļkjum, soleiðis at limirnir merkja teir eru í einum gÃģðum felagsskapi, meta vit sum eina uppgÃĄvu hjÃĄ okkum sum fakfelagi.
Tað kann vera ÃĄ fleiri Ãļkjum. Sum til dÃļmis at bjÃģða limum at frítíðin kann verða notin í hugnaligum umhvÃļrvi í fÃļgru nÃĄttÚru okkara og fyri upphÃĶdd, ið er sÃĄmulig.
Tað er gott at kunna ferðast í egnum landi.
Vit framleiga hÚsini „í StÃģlpa“ við GjÃģgv, og hevur undirtÃļkan verið sera gÃģð, serliga summarhÃĄlvuna.
Avtalan við eigaran er endurnÃ―ggjað ÃĄr undan ÃĄri í fleiri ÃĄr.
Tilber at kanna ÃĄ heimasíðu felagsins: www.starvsmannafelag.fo nÃĶr hÚsini eru tÃļk. Eisini kannst tÚ ringja til felagið seinnapartar ella senda eitt teldubrÃĶv at umbiðja hÚsini.
SummarhÚs okkara í SkÃĄlavík vÃģru tikin í nÃ―tslu ÃĄ heysti 2010.
Alskyns hentleikar eru í hÚsunum og tey eru snÃļgg.
Vit fegnast um at hetta gjÃļrdist veruleiki. HÚsini eru bÃĶði umhvÃļrvisvinalig og atkomulig hjÃĄ fÃģlki í koyristÃģli.
GrundÃļkið ÃĄtti Postfelagið og tÃĄ Postfelagið og Starvsmannafelagið lÃļgdu saman í 2007, var grundÃļkið við í samanleggingini.
At gagnnÃ―ta hetta aktiv var ongantíð ivi um, og ÃĄ Oyrarvegi 13 í SkÃĄlavík stendur snotuligt summarhÚs, ið limir felagsins eiga. HÚsini verða mÃĄlað í summar. Vit lÃļgdu tíð av í fjÃļr, so ongin er í hÚsunum í meðan. Eisini verður Ãļkið kring hÚsini liðugtgjÃļrt. Hetta hevur sjÃĄlvsagt verið ÃĶtlingin av fyrstan tíð og í fjÃļr sendu vit fyrispurning til SkÃĄlavíkar kommunu í mun til Ãļkið kring hÚsini.
Limirnir hava tikið serstakliga vÃĶl ímÃģti hÚsunum og mong hava longu verið og ferðast í Skalavík. EnntÃĄ um jÃģltíðir hevur glÃĶman frÃĄ kertuljÃģsum bleiktra í vindeygunum.
HÚsini eru sera nÃģgv umbiðin, so umrÃĄÃ°andi er at bíleggja í gÃģðari tíð.
Ikki kann sigast annað enn at nÃ―ggju summarhÚsini eru ein gÃģð ílÃļga.
dansk folkeferie
Fleiri ÃĄr eru liðin, síðani Starvsmannafelagið ÃĄ fyrsta sinni gjÃļrdi avtalu við Dansk Folkeferie. Avtalan inniber, at limir felagsins kunnu fÃĄa avslÃĄttur av teirra ferðatilboðum í Danmark og aðrastaðni. Hesi tilboð hava havt ÃĄhuga millum limirnar og fleiri hava gagnnÃ―tt mÃļguleikan fyri avslÃĄttri.
Á heimasíðu okkara ber til at lesa meira og heimasíða Dansk Folkeferie er: www.folkeferie.dk – V
tilboð, ið fyritÃļkur veita
limum felagsins
Í nÃļkur ÃĄr hava vit lagt okkum eftir og arbeiða ÃĄhaldandi við at Útvega limum tilboð, sum vit kenna tað frÃĄ Ãļðrum londum.
Tað eru fleiri handlar, virki, matstovur o.Ãļ. vit hava sett okkum í samband við hesi ÃĄrini. Limaskarðin er stÃģrur í fÃļroyskum hÃļpi og fleiri fyritÃļkur hava sÃ―nt ÃĄhuga.
Avtalan er, at limir okkara fÃĄa avslÃĄttur og fyritÃļkurnar fÃĄa Ãģkeypis lÃ―sing ÃĄ heimasíðu okkara og hava eisini havt lÃ―sing í Starvsblaðnum.
AvslÃĄttaravtalurnar finna tit ÃĄ heimasíðuni.
Vit vita, at fleiri nÃ―ta mÃļguleikan at fÃĄa avslÃĄttur av vÃļrum og tÃĶnastum. Hetta er lÃĶtt og Ãģmakaleyst, tÚ vísir bara limakortið, tÃĄ rindast skal.
Um onkrum onkursvegna manglar sítt limakort, so ringir ella skrivar tÚ til felagið og fÃĶrt kortið sendandi.
norðurlendskt og altjÃģða samstarv
Starvsmannafelagið er limur í altjÃģða fakfelagsskapinum PSI, Public Services International, – ISKA (Internationalen for Stats- och Kommunalanstallda) PSI hevur 20 milliÃģnir limir í 640 fakfelÃļgum í 150 londum kring knÃļttin.
Formaður nÚ er onglendingurin Dave Prentis og italska Rosa Pavanelli er nÃ―valdur aðalskrivarin. ISKA/PSI varð sett ÃĄ stovn í 1907.
Eisini í europeiska EPSU, European Public Servants United er felagið limur. Í norðurlendskum hÃļpi er felagið limur í trimum felagsskapum og einum
tvÃļrgangandi.
Forkvinnan hevur sÃĶtið í stÃ―rinum.
Noreg hevur formansskapin, Norsk Arbeidsmandsforbund, og Erna C. Hagensen er forkvinna hesi ÃĄrini.
Felagsskapurin er bÃ―ttur upp í serlig arbeiðsÃļki/bransjur.
Í NTR, Nordisk Tjenestemands RÃĨd, eru vit eisini umboðað. NÃĶstformaðurin situr í stÃ―rinum og samskiparin í sekretariatinum.
Hesin felagsskapur umboðar starvsfÃģlk í kommunalum hÃļpi. Felagsskapurin helt í 2012 sína ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnu í SvÃļríki og 2013 eigur Ísland tÃļrn. Londini skiftast um at hava formansskapin eitt ÃĄr í senn.
Síðani 2007 hava vit eisini verið limir í NSO, Nordiske Statstjenestemenns Organisation, og eru somuleiðis umboðað í hesum stÃ―ri. Forkvinnan í stÃ―rinum og felagsskrivarin í sekretariatinum.
Eisini í NSO hava londini formansskapin eitt ÃĄr í senn.
Norska fakfelagið YS Stat yvirtÃģk formansskapin eftir danska HK Stat ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni í Danmark í august 2012. Tískil verður ÃĄrliga rÃĄÃ°stevnan í Noregi í 2013.
NOFS, sum er norðurlendskur partur av EPSU og PSI, eiga vit eisini luttÃļku í. Hetta tengt at okkara limaskapi í NTR og NSO
rÃĄÃ°stevnur
Norðurlendsku fakfelagsskapirnir NTR og NSO hava rÃĄÃ°stevnur ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri, og verða rÃĄÃ°stevnurnar hildnar í tí landi, sum hevur formansskapin tað ÃĄrið. NTR rÃĄÃ°stevnan var í juni mÃĄnaði í Falkenborg í SvÃļríki, og NSO rÃĄÃ°stevnan var ÃĄ skeiðstaðnum Klinten í RÃļdvig í Danmark.
Evnini ÃĄ hesum bÃĄÃ°um rÃĄÃ°stevnum vÃģru avleiðingarnar av fíggjarkreppuni, sum herjar í Europa, og serliga í londunum Grikkalandi, Italia, Spania, Portugal og í Írlandi. Tað er eingin loyna, at tað eru stÃģrir mentanarligir og demokratiskir skilnaðir ímillum londini í suðureuropa og í norðanlondum og hvussu vit hava valt at fíggja og skipa okkara vÃĶlferðarsamfelÃļg.
Umframt at hava eitt altjÃģða evni ÃĄ rÃĄÃ°stevnunum, so hevur hvÃļrt landið sítt innslag. Í okkara fÃļri var ljÃģs varpað ÃĄ, hvussu vit hava skipað okkara ALS-skipan, umframt stÃģru demografisku avbjÃģðingina vit standa yvir fyri og við eini vaksandi fÃģlkafrÃĄflyting.
Í ÃĄr hevur Ísland formansskapin í NTR og verður rÃĄÃ°stevnan hildin í Reykjavík seinast í august mÃĄnaði. Í NSO hevur Noreg formansskapin, og verður rÃĄÃ°stevnan hildin í TromsÃļ fyrst í juni mÃĄnaði.
endi
Takk fyri enn eitt hendingaríkt og spennandi ÃĄr. MÃĄl felagsins er ÃĄhaldandi at styrkja og verja limanna rÃĶttindi og kor, og tað er framvegis stavnhaldið.
VÃĶlkomin til aðalfundar, ið hesuferð – og fyri fyrstu ferð verður í LÃĶraraskÚlahÃļllini.

Eginognin minkar

Annað ÃĄrið ÃĄ rað kann staðfestast at ognin hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum minkar. Hetta kemur tÃģ ikki Ãģvart ÃĄ.

Á aðalfundinum fyri tveimum ÃĄrum síðani varð samtykt at inngjaldið til grunnin skuldi lÃĶkkast við einum triðingi – Úr hÃĄlvumÃļðrum prosenti niður í eitt prosent av lÃļnini, ið ein fÃĶr. Samstundis varð avgjÃļrt at víðka og betra um tryggingarnar, m.a. við hjÚnarfelagsdekningi og gjaldsundantÃļku, ið rÃļkkur fram til frÃĄfaringaraldur um neyðugt.
Tað kann kanska kennast sum ein andsÃļgn, at inngjaldið verður minkað samstundis sum tryggingarnar verða betraðar. Hetta ber tÃģ til, tí aðalfundurin tÃģk samstundis avgerð um at sonevnda lokaupphÃĶddin hvÃļrvur Úr tryggingarskipanini í 2027. Árini frÃĄ 2018 til 2027 verða so nÃ―tt til eina niðurlaðing av upphÃĶddunum, ið verða Útgoldnar.
Longu ÃĄÃ°renn aðalfundurin samtykti broytingarnar var greitt, at avgerðin um at minka inngjÃļldini kemur at hava við sÃĶr, at grunnurin, ið annars er sera vÃĶl kjÃļlfestur, komandi ÃĄrini kemur at hava eitt undirskot í rakstrinum og tí kemur at eta av grunnafÃĶnum. Lagt er tÃģ upp fyri hesum og framrokningarnar vísa, at eingin vandi er fyri at grunnurin ikki kann svara hvÃļrjum sítt.
InntÃļkurnar minkaðu nakað farna ÃĄr. Fyrst og fremst av lÃĶgri rentuinntÃļkum, men eisini orsakað av einum lítlum falli í inngjaldinum. SjÃĄlv samlagstryggingin kostaði minni enn ÃĄrið frammanundan,
men ein lÃĶgri bonustilskriving hevur við sÃĶr, at samlaða gjaldið tÃģ „bert“ minkar við 800.000 krÃģnum.
Hetta hevur við sÃĶr, at grunnurin annað ÃĄr ÃĄ rað hevur eitt hall, ið liggur oman fyri 4 milliÃģnir krÃģnur.
Rakstrarhallið verður tikið av eginognini og hevur hetta við sÃĶr, at hon minkar. Grunnurin er tÃģ vÃĶl fyri og eginognin er oman fyri 39 milliÃģnir krÃģnur.
Fremsta virki hjÃĄ grunninum er jÚ at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur. HÃģast vit kunnu siga, at skaðagongdin hevur verið gÃģð tí at ÚtgjÃļldini ikki eru so stÃģr, so er tÃģ einki ÃĄr uttan skaða, ið allir hava ÃĄvirkan ÃĄ mannalagnur.
Heldur ikki í 2012 eru vit sloppin undan menniskjaligum missi. Grunnurin hevur havt trÃ― ÚtgjÃļld í sambandi við deyða og sjey limir hava fingið Útgjald í sambandi við hÃĶttisligar sjÚkur.
Aftrat hesum er lokaupphÃĶdd Útgoldin 45 fÃģlkum í 2012.
HÃģast peningurin, ið varð Útgoldin í sambandi við lívs- og sjÚkutryggingarnar ongantíð kann viga upp mÃģti missinum av einum persÃģni ella einari viknandi heilsu, so er hetta vÃģnandi ein hjÃĄlp, ið ÃĄ onkran hÃĄtt kann linna um.
Endaligi roknskapurin verður framlagdur ÃĄ aðalfundinum, sum verður í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum hÃģskvÃļldið 14. mars klokkan 19.

Hjartastartari í hÚsinum
StarvsmannafelagshÚsið verður nÃģgv brÚkt av nevnd, starvsfÃģlkum, viðskiftafÃģlki og limum. Ikki minst eru hÃļlini haraftrat Útleigað til alskyns tiltÃļk. Tí mettu vit, at tað er umrÃĄÃ°andi at hava ein hjartastartara í hÚsinum.
Hesin hongur í gongini, beint sum man kemur inn gjÃļgnum hÃļvuðsdyrnar í J. H. SchrÃļtersgÃļtu 9.
Um tað skuldi verði neyðugt at brÚka hjartastartaran, so er eitt lyklaskÃĄp við síðuna av, har man hÃĄlar lÚkuna ÚtfrÃĄ, fyri at fÃĄa fatur í lyklinum til hjartastartaraskÃĄpið.
TÃĄ ein opnar skÃĄpið, so fer at Ã―la, men tað skal man ikki rÃĶðast. So tekur man boksina Út Úr skÃĄpinum, tekur startarin Úr, og opnar lokið ÃĄ boksini. So byrjar startarin at tosa, og tað er umrÃĄÃ°andi at lurta og gera akkurÃĄt, sum startarin sigur.
Tað hongur eitt skaft saman við boksini, ið er at leggja ÃĄ bringuna. Hetta er at trÃ―sta ÃĄ í sambandi við hjartamassagu. TrÃ―st verður í takt við ljÃģðið frÃĄ startaranum.
Um tit skuldu fingið brÚk fyri startaranum, og ikki hava roynt slíkan ÃĄÃ°ur, verið ikki bangin, tit fÃĄa gÃģða vegleiðing.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar við fÃļroya arbeiðsgevarafelag um sÃĄttmÃĄla fyri fÃļroya tele og posta
NÃ―ggjur 2 ÃĄra sÃĄttmÃĄli galdandi frÃĄ 1. januar 2013 til 1. januar 2015 varð undirskrivaður 13. desember 2012 fyri sÃĄttmÃĄlaÃļkini FÃļroya Tele og Posta.
Í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum hÃĶkkar lÃļnin 1. januar 2013 við 1,13%
1. januar 2014 við 1,89%.
Hetta er sama lÃļnarhÃĶkking sum hini fakfelÃļgini ÃĄ privata arbeiðsmarknaðinum hava fingið.
Harumframt eru broytingar gjÃļrdar í vaktargjÃļldum, soleiðis at framyvir verða vaktargjÃļldini ein prosentpartur av einum lÃļnarstigi. Hetta viðfÃļrir at vaktargjÃļldini hÃĶkka samstundis sum lÃļnin hÃĶkkar.
Uppsagnartíðin hjÃĄ starvsfÃģlki, sum eru vald til ÃĄlitisfÃģlk, verður longd, soleiðis at ein mÃĄnaður verður lagdur afturat tí uppsagnartíð, sum starvsfÃģlkið hevur vunnið sÃĶr.
Umframt omanfyri standandi broytingar eru eisini aðrar ÃĄsetingar broyttar viðv. hvílitíð, eyka samsÃ―ning fyri at arbeiða ÃĄ Útoyggj, undantaki í samband við verkfall v.m.
Eins og í semjunum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið er avtalað protokollat um „RÚmliga arbeiðsmarknaðin“.

Felags ÃĄtak 8. apríl 2013 í norðurlandahÚsinum
Í semjuni, sum varð gjÃļrd millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið tann 1. oktober 2012 er avtalað:
„Felags ÃĄtak. Partarnir eru samdir um at fara undir í felag at skipa fyri ÃĄtÃļkum, sum kunnu Ãļkja trivnaðin í tí almenna og kommunala geiranum.“
Eisini koma Posta og FÃļroya Tele at luttaka í hesum felags ÃĄtaki.
Átakið verður tann 8. apríl í norðurlandahÚsinum, tÃĄ ið vit fylla hÚsið við ÃĄlitisfÃģlki og varaÃĄlitisfÃģlki, leiðarum, stjÃģrum v.m.
Fyrireikingarnar eru byrjaðar, og fara tit at frÃĶtta nÃĶrri um skrÃĄnna fyri dagin so skjÃģtt sum hon er liðug. Setið tí longu nÚ kross í kalendaran tann 8. apríl, allan dagin.
Hetta fyrsta ÃĄtakið hevur yvirskriftina „Sosialur kapitalur – ein ílÃļga í tað gÃģða arbeiðslívið“.
Dagurin verður skipaður við fyrilestri, royndir við at arbeiða við sosialum kapitali ÃĄ arbeiðsplÃĄssum, orðaskifti og spurningum, v.m.
Vit gleða okkum at síggja ÃĄlitisfÃģlk og varaÃĄlitisfÃģlk saman við stjÃģrum og leiðarum í NorðurlandahÚsinum 8. apríl.

Ein fullsettur airbussur um ÃĄrið
RÃĶðandi veruleiki, sum ritstjÃģrarnir ÃĄ bÃģkini EXIT FÃļroyar leggja fram, men enn er vÃģn fyri framman tí vit hava avgjÃļrdar vakstrarmÃļguleikar, halda rithÃļvundar í bÃģkini.

Ein av fÃļroysku bÃģkunum, sum kom Út stutt fyri jÃģl, var „EXIT FÃļroyar“, sum HÃļgni Reistrup og Heri ÃĄ RÃģgvi ritstjÃģrnaðu. BÃģkin gjÃļrdist ein bestseljari, og sigur tað okkum so mikið, at evnið er fyri mong sera viðkomandi. BÃģkin snÃ―r seg um stÃģru fÃģlkafrÃĄflytingina, serliga av ungfÃģlki, sum leita sÃĶr Út í heim, tey flestu at nema sÃĶr hÃĶgri ÚtbÚgving. StÃģrur partur av hesum fÃģlkum koma ongantíð heim aftur ÃĄ klettarnar. Í bÃģkini greiða nÃļkur av hesum fÃģlkum frÃĄ, hví tey fluttu av landinum og hvÃļrjar forðingarnar eru fyri at tey kunnu koma heimaftur. Harafturat eru onnur, sum siga sína hugsan um sama mÃĄl, og hava okkurt boð uppÃĄ hvat FÃļroyar sum samfelag kann ella skal gera fyri at fÃģlk í stÃļrri mun aftur kunnu virka og trívast í heimlandi sínum. Við stÃļði í bÃģkini endurgeva vit nakað av tí, sum har er skrivað.
Skelkandi tÃļl
Eftir miklu kreppuÃĄrini fyrst í nítiÃĄrunum, tÃĄ fÃģlkatalið minkaði við millum 5 og 6.000 fÃģlkum niður í umleið 43.000, vaks tað so líðandi upp aftur til ÃĄ leið tað sum tað var frammanundan, men hesi seinastu ÃĄrini er tað av ÃĄlvara gingið skeiva vegin. Ein kanning vísir, at 60 prosent av Ãļllum fÃļroyingum, sum fara undir hÃĶgri ÚtbÚgving, fara av landinum. Helmingurin kemur heimaftur fyrr ella seinri. Tað vil so aftur siga, at einir hÃĄlvtannaðhundrað fÃļroyingar fara ÃĄrliga av landinum og koma ongantíð aftur, ein fullsettur airbussur um ÃĄrið.
Samanborið við grannalondini fara eini 25 prosent av íslendingum av landinum í lestrarÃļrindum, men flestu koma heimaftur. Í hinum norðanlondunum fer bert eitt fÃĄtal heimanífrÃĄ at nema sÃĶr hÃĶgri ÚtbÚgving. Flestu av teimum, sum flyta, eru ungfÃģlk. Millum 2009 og
2011 fluttu 937 fÃģlk í aldrinum 20 til 29 ÃĄr av landinum.
vansar
So er spurningurin, hví mong flyta av landinum og ikki so mong flyta heimaftur. Mong eru boðini. VÃĶntandi vÃĶlferðartÃĶnastur, vantandi bÚstaðarmÃļguleikar, hÃļgt kostnaðarstÃļði, hÃļgir flogprísir, vÃĄnalig kor hjÃĄ stÃļkum uppihaldarum, mentanarlig konservatisma, vantandi granskingarumstÃļður og ov fÃĄ mentanartilboð. Onkur sigur, at vÃĄnaliga veðrið heldur teimum aftur við at flyta heim aftur til FÃļroya, og annar vil vera við, at ÃļvundsjÚkla, slatur og jantelÃģgin styggir fÃļroyingar Úr FÃļroyum.
Ein av teimum sum hava givið sítt íkast í bÃģkini er Ben Arabo, sum nevnir tríggjar grundleggjandi fortreytir fyri at bÚgva í FÃļroyum. FrÃĶlsi, tryggleiki og bíligt at liva. FrÃĶlsi, mÃļguleikarnar at fara ÃĄ flot, ferðast í nÃĄttÚruni o.a., sum vit hava. Vit hava eisini eitt trygt samfelag, men bíligt er tað ikki. Ben Arabo ger vart við, at ein Útjaðari kann ikki vera eitt av heimsins dÃ―rastu londum at bÚgva í.
Ein annan trupulleika hann nevnir er at fÃģlk tykjast at vera ÃģvÃĶlkomin heimaftur. TAKS hevur onga vÃĶlkomuheilsan til hesi fÃģlk. Tollvaldið grÃģpar alt viðfÃļri fyri kanska at finna ein nÃ―ggjan komfÃ―r ella sofu tey hava heim við sÃĶr. Lat tey, um tey hava hug til tess, hava eina heila bingju við sÃĶr, og ynsk teimum vÃĶlkomnum heimaftur, sigur hann. Eisini heldur Ben Arabo, at tað ÃĄtti at verið lÃĶttari at stovna egið virkið, enn lÃĶttari enn tað er í grannalondunum.
–Her eru ov nÃģgvir tvÃļrleikar heldur Ben Arabo, og spyr hví skal ein íverksetari, sum selur vaflur og kaffi til ferðafÃģlk í Sandoynni, av myndugleikunum verður viðfarin sum eitt miðalstÃģrt kontinentalevropeiskt slaktarí, og hann heldur, at avbjÃģðingin er ikki frÃĄflytingin, men at FÃļroyar gera seg ikki nÃģg attraktivar at flyta aftur til.
Soytir kvinnurnar frÃĄ sÃĶr
Tað er ein sannroynd, at tað eru serliga kvinnurnar, sum stÃļðast illa í FÃļroyum. Í 2011 vÃģru Útvið 1900 fÃĶrri kvinnur enn menn í aldrinum 10-59 ÃĄr. FÃļroyar eru við hesum eitt av heimsins londum sum eru ringast fyri í so mÃĄta. Serliga er her talan um kvinnur í aldrinum millum 20 og 24 ÃĄr sum flyta av landinum, og tað heldur Erika Hayfield, rÃĄÃ°gevi í VinnumÃĄlarÃĄÃ°num vera einki minni enn skakandi. Hon sigur m.a., at vinnan er siðbundin og dregur ov fÃĄar kvinnur til sín. MÃļguleikarnir at seta fÃļtur undir egið borð eru eisini avmarkaðir, og so er kostnaðarstÃļðið eisini ov hÃļgt. Siðbundna veiðisamfelagið stoytir kvinnurnar frÃĄ sÃĶr tí hetta gevur ov fÃĄar starvsmÃļguleikar til kvinnur, sigur Erika Hayfield. Hon vísir eisini til eina kanning millum nÃĶmingar í 8. flokkum sum vísir, at nÃģgv fleiri gentur enn dreingir ÃĶtla at flyta til stÃģrbÃ―irnar, oftast at fÃĄa sÃĶr eina ÚtbÚgving. Hetta gevur eisini eina heilt skeiva fÃģlkasamanseting.
mÃļguleikar eru
RithÃļvundarnir í bÃģkini EXIT FÃļroyar hava bÃĶði mong og ymisk hugskot um, hvussu bÃļtast kann um syndarligu gongdina. NÃļkru teirra eru: at vit skipa munandi fleiri ÚtbÚgvingar her heima, m.a. fyrsta partin av framhaldandi ÚtbÚgvingum, at FÃļroyar gerast eitt meira dynamiskt og minni siðbundið samfelag, tí vit hava avgjÃļrdar vakstrarmÃļguleikar við m.a. ferðavinnu, matvÃļrumenning, kreativum vinnum, medisin, biotÃļkni og olju- og frÃĄlandavinnu.

Í mai 2012 handaðu fleiri av fÃļroysku fakfelÃļgum VinnumÃĄlarÃĄÃ°num eitt boð uppÃĄ at keypa 50% av FÃļroya Lívstrygging. Í vÃĄr settu fakfelÃļgini ein bÃģlk við fimm umboðum fyri felÃļgini at arbeiða víðari við mÃĄlinum.
DrÚgva tilgongdin, sum m.a. fevndi um eina gjÃļlla kanning og meting av FÃļroya Lívstrygging, er nÚ komin so langt, at keypssÃĄttmÃĄli er undirskrivaður.
BÃģlkurin av fakfelÃļgum keypir helvtina av partabrÃļvunum, og samstundis fÃĶr Ognarfelagið Lív, sum umboðar allar tryggingartakarar í Lív, hina helvtina handaða frÃĄ FÃļroya LandsstÃ―ri
KeypssÃĄttmÃĄlin varð undirskrivaður fríggjadagin 14. desember 2012 kl. 11:00 ÃĄ FÃļroya Lívstrygging. Keypið er treytað av, at Tryggingareftirlitið og avvarðandi myndugleikar gÃģðkenna tað.
Keypið av helvtini av Lív vísir ÃĄ mÃļguleikar fyri Ãļktum samstarvi innan fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluna, heldur fakfelagsbÃģlkurin. Hetta er undirbygt av gÃģða samstarvinum innanhÃ―sis í fakfelagsbÃģlkinum, millum fakfelÃļgini og samstarvinum við VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið og Ognarfelagið Lív.
Fyri tey 17 fakfelÃļgini, sum eru við í keypinum, er endamÃĄlið við keypinum
at tryggja limunum eina so gÃģða pensjÃģnsavtalu, sum gjÃļrligt.
„Okkara fremsta ÃĄhugamÃĄl er, at pensjÃģnsuppsparingarnar geva eitt so gott avkast, sum mÃļguligt, at vÃĄÃ°in av ílÃļgum er sum minst, og at umsitingin av eftirlÃļnunum er so gÃģð og bílig sum mÃļguligt,“ siga umboð fyri fakfelagsbÃģlkin.
Umboðini í arbeiðsbÃģlkinum hava, við heimild frÃĄ nevndunum í niðanfyri nevndu fakfelÃļgum, skrivað undir sÃĄttmÃĄla um keyp av helvtini av FÃļroya Lívstrygging fyri 35 milliÃģnir krÃģnur. FelÃļgini meta keypið verða eitt stÃģrt framstig fyri fakfelagsrÃļrsluna og fÃļroyska samfelagið.
Fyri FÃļroya Lívstrygging er hetta avgjÃļrt ein ynskistÃļða:
„Vit kunnu í veruleikanum siga, at Lív nÚ fÃĶr hÃģskiligastu eigararnar. Vit hava altíð agerað sum eitt kundaÃĄtt felag. NÚ verða formellu eigararnir so kundarnir sjÃĄlvir. Tí kunnu vit siga, at drÚgva Ãģvissan um framtíðarstÃļðu felagsins nÚ fÃĶr best hugsandi enda,“ sigur Poul Christoffur Thomassen, frÃĄfarandi stjÃģri í Lív, sum eisini fegnast um, at sÃļlutilgongdin er komin so vÃĶl ÃĄleiðis, nÚ Jan Jakobsen tekur við sum stjÃģri í Lív 1. januar 2013.

NÃģgvir fÃļroyingar limir í fakfelÃļgum
BÃĶði millum kvinnur og menn er limaskapurin í fakfelÃļg- um hÃļgur hjÃĄ fÃģlki í arbeiðsfÃļra aldrinum. Tað vísa tÃļl hjÃĄ Manntali.
NÚ tÃļlini hjÃĄ Manntali so smÃĄtt verða almannakunngjÃļrd, fÃĄa vit eina greiðari mynd av fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum. Faldarin hjÃĄ Manntali, sum varð borin í hvÃļrt hÚs herfyri, vísir at nÃģgvir fÃļroyingar í arbeiðsfÃļra aldrinum eru limir í fakfelÃļgum.
78 prosent av kvinnunum og 77 prosent av monnunum millum 20 og 69 ÃĄr eru limir í einum fakfelagi, sambÃĶrt faldaranum hjÃĄ Manntali. Sagt verður tÃģ onki um hvÃļrjum fakfelÃļgum fÃģlk eru limir í. Sum fakfelag kunnu vit fegnast um, at so nÃģgv fÃģlk í arbeiðsfÃļra aldrinum eru limir í einum fakfelagi, tí saman standa við sterk.
Meira kann lesast við at fara inn ÃĄ www.hagstova.fo, har faldarin hjÃĄ Manntali kann takast niður. Faldarin er eisini borin Ãļllum hÚskjum í FÃļroyum.

FakbÃģlkurin fyri „SkrivstovuÃļki“ er stovnaður.
Fundur til stovnan av fakbÃģlki fyri skrivstovuÃļki var mikukvÃļldið 13.
februar. Greitt var frÃĄ viðtÃļkunum, sum fakbÃģlkarnir undir Starvsmannfelagnum koma at ganga eftir, og vald varð ein nevnd at skipa bÃģlkin endaliga til komandi aðalfund í fakbÃģlkinum.
EndamÃĄlið við fakbÃģlkinum er „at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald“.
GÃģð hugskot eru um, hvussu vit kunnu styrkja um fakið, fakliga menning og at samstarva við aðrar fakbÃģlkar í felagnum v.m.
FakbÃģlkurin „SkrivstovuÃļki“ er tann nÃģgv stÃļrsti fakbÃģlkurin í Starvsmannafelagnum við uml. 600 limum. Tað verður ein avbjÃģðing í sÃĶr sjÃĄlvum at fÃĄa bÃģlkin at virka, tí limirnir eru spjaddir um alt landið. Tí er sera umrÃĄÃ°andi, at vit skipa okkum í Ãļkir, sum verða bÃ―tt upp landafrÃļðiliga, t.v.s. Norðoyggjar, Eysturoy, VÃĄgoy, Streymoy + Sandoy og Suðuroy, har ÃĄbyrgdarfÃģlk er í hvÃļrjum Ãļki, og at tiltÃļkini, sum fakbÃģlkurin kemur at skipa fyri, eisini kunnu verða í Úti í Ãļkjunum.
Tað fyrsta nevndin skal í gongd við, er at savna inn teldupostadressur, soleiðis at samskifast kann beinleiðis við limirnar um arbeiðið í fakbÃģlkinum, umframt at fÃĄa ÃĄbyrgdarfÃģlk Úti í Ãļkjunum.
Vit gleða okkum at koma í gongd, her er nokk at tríva í.

Frítíðarítriv við fullari ferð
Eru líkindi, er hin 48 ÃĄra gamli havnamaðurin, RÚni Árting, skjÃģtur at leita sÃĶr skíðirnar, og tað sum hartil hoyrir, fram, og so gongur leiðin niðan ÃĄ fjÃļllini. Misjavnt er hvussu líkindi at standa ÃĄ skíð eru ÃĄr um ÃĄr, men hann heldur, at vit hava hÃģast alt meira kava enn flestu fÃģlk geva sÃĶr far um. Tað rÃĶður bert um at fara nÃģg langt upp í hÃĶddirnar.
Er tað satt, sum sagt verður, at fÃļroyingurin er fÃļddur við ÃĄr í hond, so kann nÃĶstan sigast, at RÚni er fÃļddur við fjalum ÃĄ fÃģtunum. PÃĄpin, brÃļður, og vinmenn annars vÃģru ídnir ÃĄ skíðunum, og tí heldur RÚni ikki tað hevur verið heilt av tilvild, at hann eisini varð bitin av hesi ítrÃģtt, sum hann tekur til. Sum vera man varð fyrst skreitt ÃĄ trÃĶðunum, og tað lÃĄ vÃĶl fyri í Havn, tí frítt var fyri. So hvÃļrt hann gjÃļrdist djarvari, og veðurlagsbroytingar gjÃļrdu at kavadagarnir fÃĶkkaðust, varð farið longur frÃĄ hÚsum og niðan í hÃĶddirnar. Á Lambafelli, Stiðjafjall, Tungulíðfjall og seinastu tríati ÃĄrini heilt niðan ÃĄ Sornfelli. Fyrstu ÃĄrini ÃĄ gomlu trÃĶskíðunum, sum seinri vÃģrðu avloystar av meira nÃ―tíðar Útgerð.
Eitt er at standa ÃĄ skíðum í undanbrekku. TÚ skal eisini niðan aftur, og til tess hava RÚni og felagar hansara vÃļruvogn, sum teir skiftast um at koyra niðanaftur. Tað riggar stak vÃĶl, sigur RÚni, sum letur rímiliga vÃĶl
at umstÃļðunum ÃĄ Sornfelli. Lendið er hÃģskandi alt eftir hvussu royndur og djarvur man er, tí mÃļguleikarnir eru fleiri oman av fjallinum.
Í mong ÃĄr tosaðu teir um at gera eitt skíðfelag, við tí endamÃĄli at betra um umstÃļðurnar hjÃĄ vetrarítrÃģttini. Hetta felag gjÃļrdist veruleiki fyri trimum ÃĄrum síðani. Tað fyrsta felagið fÃģr at taka sÃĶr av, var at planera og rudda nakrar leiðir, so lagaligari og tryggari gjÃļrdist at skreiða. Hetta bar til við vÃĶlvild frÃĄ bÃģndanum og bÃ―rÃĄÃ°num.
tÚ gevst ikki
Mangan hoyrist frÃĄ fÃģlki, at hava tey roynt eina skíðferð einaferð, so fara tey aftur, og hesum kann RÚni taka fult og heilt undir við.
–TÚ verður snÃļgt sagt bitin av hesum. Reina og fríska luftin, nÃĄttÚran, spenningurin og felagsskapurin. TÚ pakkar ryggsekkin, kaffi og ein bita afturvið og so avstað. Hetta er bara lívið, heldur RÚni, sum als ikki kennir seg aftur í „skemtisÃļgunum“ um brotin bein og brotnar armar. Tað er bara at ansa sÃĶr og nÃ―ta hjÃĄlm. Minst líka so stÃģrur vandi er at brÃģta armar og bein í Ãļðrum ítrÃģttagreinum ella við at detta um gongubreytarkantarnar í Havn, heldur hann. Og Ãļll kunnu vera við. GÃģðar skíðir og hÃģskandi klÃĶðir kosta ikki meira enn so, at tað ikki eigur at vera nÃļkur forðing.

Ásannast mÃĄ, at okkara veðurlíkindini avmarkað kavaítrÃģttina, og tí verða FÃļroyar ongantíð eitt ferðamÃĄl í so mÃĄta, men fyri skíðíðkandi fÃļroyingar eru eisini onnur rÃĄÃ° til at taka. Mong ferðast í onnur lond, og seinastu ÃĄrini hevur verið skipað fyri beinleiðis flogferðum, við fullsettum flogfÃļrum, eitt nÚ til Íslands og Noregs. Annars eru Alpurnar eitt satt skíðparadís og eitt rÃĶttiliga vanligt ferðamÃĄl. RÚni hevur verið við ÃĄ fleiri tílíkum ferðum og letur sera vÃĶl at, tí har er alt ein kann ynskja sÃĶr – bÃĶði fyri tey meira royndu og tey, sum ikki ÃĄÃ°ur hava roynt seg ÃĄ skíðum.
RÚni Árting arbeiðir hjÃĄ FÃļroya Tele, har tey hava eitt rÃĶttiliga virkið starvsfÃģlkafelag sum m.a. er við til at skipa fyri gokartkappingum. BÃĶði millum starvsfÃģlk ÃĄ stovninum og millum ymisk arbeiðsplÃĄss. TÃĄ verður parkeringsÃļkið uttanfyri hÃļvuðssÃĶti hjÃĄ FÃļroya Tele Inni ÃĄ GÃļtu ruddað og girðingar, og tað sum annars skal til, sett upp.
–JÚ, mÃĶr dÃĄmar sera vÃĶl at tað skal vera eitt sindur vilt... og helst við fullari ferð, sigur RÚni sum kundi hugsað sÃĶr, at fÃļroysku fjÃļllini vÃģru nakað vÃĶl hÃĶgri enn tey eru...


Hjartaskerandi avleiðingar
Ein gÃģð kensla, at vera við í hÃģpinum, ið var mÃļttur í AlmannamÃĄlarÃĄÃ°num, tÃĄ starvsfÃģlk ÃĄ Eysturoyar rÃļktar- og ellisheimi handaðu Anniku Olsen, landsstÃ―riskvinnu, mÃģtmÃĶlisskrivið fyri nÃļkrum dÃļgum síðani.
TalufrÃĶlsið er gull vert og tað er alneyðugt, at starvsfÃģlk tora og vilja tala at – borgarunum at frama – og at tey fÃĄa viðurkenning og ikki verða hartaði fyri at brÚka henda rÃĶtt
Tað er ikki minni enn hjartaskerandi at uppliva hvÃļrjar avleiðingar fÃļrdi fíggjarpolitikkurin hevur.
Tí tað er jÚst tað mÃĄlið snÃ―r seg um.
FíggarmÃĄlarÃĄÃ°harrin var dagin eftir í Útvarpinum og vildi vera við, at nÚ hÃļvdu tey so at siga bjarga stÃļðuni, við at finna eina eykajÃĄttan, ið tÃģk broddin av.
Snildisliga fekk hann sagt, at nakrir stovnar ikki hÃļvdu hildið jÃĄttanina og ÃĄ henda hÃĄtt snara mÃĄlinum og skumpa ÃĄbyrgdina av fÃļrda politikkinum yvir ÃĄ stovnsleiðslu og starvsfÃģlk. Hetta er at skjÃģta langt við síðuna av og ikki sÃļmiligt.
Hvussu skal roknistykkið hanga saman, tÃĄ stovnar ikki fÃĄa neyðugu jÃĄttanina at leggja upp fyri hÃĶkkandi Útreiðslum, ið eru givin kor.
At veita eina ÃĄbyrgdarfulla og nÃļktandi tÃĶnastu kostar – og at tÃĶnastan gerst dÃ―rari tÃĄ Útreiðslurnar hÃĶkka er sjÃĄlvsagt, tað er ikki rocketscience.
At reka samfelagið fyri somu krÃģnur í fleiri ÃĄr, og enntÃĄ skerja enn meira fyri at rÃļkka visjÃģn null í 2016 – Ynskja fÃļroyingar at vÃĶl- ferðarsamfelagið verður niðurlaðað ÃĄ henda hÃĄtt? Eri fullvís í at svarið er noktandi!
Einaferð var visjÃģnin: „Heimsins besta samfelag ÃĄr 2015“ Hvagar eru vit ÃĄ veg?
Vit spara okkum ikki til vÃĶlferð.
Og vit hava bÃĶði rÃĄÃ°um vilji er til tess – og eisini skyldu, at veita eina dygga og mannsÃļmiliga tÃĶnastu ÃĄ Ãļllum Ãļkjum til allar landsins borgarar.
Í blaðnum eru fleiri ÃĄhugaverdar greinar. Greinin ÃĄ blaðsíðu 25 og 26 er jÚst um hvÃļrja ÃĄvirkan fÃļrdi fíggjarpolitikkurin hevur og hví tað er alneyðugt at sleppa "visjÃģn null".
Nevnd og umsiting hava nÚ sett hol ÃĄ aðru rundferðina kring landið at vitja tykkum, limir felagsins, ÃĄ heimabeiti.
Vit settu okkum fyri í 2009, at fara slíka rundferð og at hetta skuldi vera ein aftur- vendandi tÃĄttur annað ella triðja hvÃļrt ÃĄr. Eins og við spennandi tilgongdini og mÃļgu- leikunum hjÃĄ fakbÃģlkunum, so eru hesar vitjanir somuleiðis ein liður í m.a. at styrkja samstarvið og samanhaldið innanfelags - at limir kenna seg sum part av og tÃĶttari at felagnum.
Tað er ein fragd, at fÃĄa hÃļvi at vitja tykkum og fÃĄa nÃĶrri innlitt í tey mongu, fjÃļlbroyttu og tÃ―dningarmiklu arbeiðsÃļki, tit rÃļkja.
– Takk fyri

MÁF kveikir og stuðlar ÃĄhugaleik
– HÃģast vit ikki altíð síggja Úrslit av okkara arbeiði beinanvegin, so bragdar mangan umsíðir, sigur Eir í Ólavsstovu, umsitingarleiðari hjÃĄ Meginfelag Áhugaleikara FÃļroya.

Í besta sjÃģnleikaraumhvÃļrvi, í hÚsum Hans Andriasar Djurhuus, skamt oman fyri SjÃģnleikarhÚsið í Havn, við stand- myndini av skaldinum millum hÚsini, heldur Meginfelag Áhugaleikarafelag FÃļroya til við Eir í Ólavsstovu sum umsitingarleiðara. Í hesum starvi hevur Eir, sum hevur ÚtbÚgving og drÚgvar royndir í ymiskum sjÃģnleikarhÃļpi, nÚ verið í tvey ÃĄr. Upprunaliga fÃģr hon til Danmarkar at nema sÃĶr ÚtbÚgving innan kommunikation, sum hon eisini arbeiddi við í Danmark í nÃļkur ÃĄr. Harafturat nam hon sÃĶr sjÃģnleikaraÚtbÚgving ÃĄ Comedia skÚlanum í Keypmannahavn, og hevur í mong ÃĄr havt tilknÃ―ti til Útvarp og sjÃģnvarp í FÃļroyum. Ikki minst minnast vit Eir frÃĄ barnasendingum bÃĶði í sjÃģnvarpi, har hon var við at gera fyrstu barnasendingina yvirhÃļvur, og Útvarpi.
– BurtursÃĶð frÃĄ tí at talan var um eitt starv sum umsitingarleiðari, visti eg ikki so nÃģgv um hvat starvið fÃģr at bera í sÃĶr, men tað hevur so víst seg at vera stÃģrur fyrimunur, at eg frammanundan ikki var Ãģkend í sjÃģnleikarhÃļpi, tí starvið er so mangt annað enn vanligt skrivstovuarbeiði við skrivaraborðið. Best dÃĄmar mÃĶr tann kreativa partin, og stuttligt er at hitta tey mongu, sum koma higar at tosa um tað, sum tey eru í gongd við. Tað kann vera eitt handrit, sum tey vilja prÃĄta um, ella kanska kenna tey ÃĄ sÃĶr, at tey eru steðgað upp og vita ikki reiðiliga hvussu tey skulu koma í gongd aftur. Hetta brÚki eg rÃĶttiliga nÃģgva tíð til og eri sera spent at síggja hvat Úrslit tey koma til, sigur Eir, sum fegnast um tann stÃģra ÃĄhuga ungfÃģlk hava fingið at gera stuttfilmir.

LeiklistaskÚlin ger mun

Hesi seinastu ÃĄrini hevur Meginfelagið skipað fyri leiklistaskÚla, hvÃļrja ferð við fÃ―ra verkstovum ÃĄ skrÃĄnni. Talan er um leiklist, leikstjÃģrn, skriva til pall og senografi. Teir fimm dagarnir skÚlin er, fer undirvísingin fram ÃĄ hÃĄskÚlanum, har nÃĶmingarnir eisini bÚgva. Við teimum fÃ―ra verkstovunum fÃĄa nÃĶmingarnir innlit í og arbeiða við tí ein leikur ber í sÃĶr. FrÃĄ handriti til leik ÃĄ palli og fÃĄa sostatt eina samlaða uppliving av hvussu tilgongdin til ein leik er, og síggja Úrslitið av egnum arbeiði. Eir greiðir frÃĄ, at LeiklistaskÚlin er fyri ein stÃģran part ÃĶtlaður sum kveikjari til ÃĄhugaleikarar og limafelÃļgini, og tí vÃģnar hon at limafelÃļgini taka hendan mÃļguleika til sín. BÃĶði tÃĄ umrÃĶður um at skriva leikir og framfÃļra teir.
At síggja eitt nÃ―tt fÃļroyskt upprunahandrit hevur verið sum lundi ÃĄ jÃģlanÃĄtt, men her eru glottar at hÃģma, heldur Eir, sum heldur, at eisini í so mÃĄta hevur LeiklistaskÚlin gjÃļrt mun. Eitt nÚ setti SÚsanna TÃģrgarð sjÃļtul ÃĄ sítt handrit til leikin, sum herfyri varð framfÃļrdur ÃĄ TjÃģðpallinum, ÃĄ einum skeiði hjÃĄ LeiklistaskÚlanum. Harafturat eru eisini onnur leikrit, sum meira ella minni eru sprottin ÃĄ einum av hesum skeiðum, sum MÁF hevur skipað fyri. Árligi leiklistaskÚlin hevur jÚst verið við luttakarum Úr ymiskum limafelÃļgum hjÃĄ MÁF, og tað heldur Eir kann vera eitt tekin um, at nÚ fer aftur at bragda í sjÃģnleikaraumhvÃļrvinum kring landið.
Serliga filmurin hevur ÃĄhuga
Spurd hvussu hon heldur ÃĄhgaleikurin hevur tað í FÃļroyum í dag sigur Eir, at hugsað vit um alt vaksandi ÃĄhugan fyri at gera stuttfilm, stendur bara vÃĶl til við nÃģgvu spennandi verkÃĶtlanum, og tÃĄ talan er um felÃļgini eru, sum vera man, nÃļkur meira virkin enn onnur. Eir heldur, at fÃģlk eru ikki so staðbundin longur, og eru tey í ein ÃĄvísan mun eins nÃģgv við í Ãļðrum sjÃģnleikarfelag ella bÃģlki enn heimafelagnum, og tí heldur Eir tað vera ein spurning um tey ikki eiga at leggja ÃĄ ein eitt sindur Ãļðrvísi
bÃģgv. Heldur enn at hugsa so nÃģgv um hvÃļrt einstakt felag so heldur brÚka kreftirnar at stuðla verkÃĶtlanum.
– Vit royna at stuðla ÃĄ ymiskan hÃĄtt, men ikki er altíð at vit síggja Úrslit beinanvegin, men tÃĄ nakað er frÃĄliðið kann tað vísa seg, at okkara arbeiðið ikki hevur verið til fÃĄnÃ―tis kortini, sigur Eir sum leggur afturat, at avmarkað er eisini hvat tey kunnu gera við eini so avmarkaðari umsiting og fÃĄum pengum.
ov fÃĄir leikstjÃģrar
HÃģast allir lutir í einum leiki hava nÃģgv at tÃ―Ã°a, hevur tÃģ leikstjÃģrin hin stÃļrsta tÃ―dningin, tí ikki er hugsandi at fÃĄa nakað burturÚr uttan við einum leik- stjÃģra, sigur Eir, sum harmast um at vit eiga ov fÃĄ ÚtbÚgvin fÃģlk sum kunnu ÃĄtaka sÃĶr hesa uppgÃĄvu og sum kunnu vera felÃļgunum til hjÃĄlpar. Onkuntíð eydnast tíbetur at fÃĄa onkran Útlendskan leikstjÃģra higar. Tað kemur vÃĶl við, tí ÃĄhugaleikur kann als ikki klÃĄra seg uttan ein veruligan leikstjÃģra, – annars verður tað sum ein skÚlaflokkur uttan lÃĶrara. Tað eru fÃļroyskir leikstjÃģrar sum arbeiða uttanlands, men av tí at so lítið
av pengum eru í fÃļroyskum sjÃģnleiki, er lítið motiverandi hjÃĄ teimum at koma heim aftur, sigur Eir.
Spennandi men eisini Ãļrkymlandi
– Eitt spennandi og mennandi starv har tveir dagar neyvan eru eins, men tað kann viðhvÃļrt eisini vera eitt sindur strÃĶvið og Ãļrkymlandi at vera leiðari fyri nakað, sum er so Ãģdefinerað, sum hetta Ãļkið, – tí hvat er í veruleikanum tað at vera ÃĄhugaleikari? Tað eru tey, sum spÃĶla ÃĄhugaleik og eru nÃļgd við tað, men so eru aftur onnur, sum eru byrjað sum ÃĄhugaleikari og fegin vilja nakað meira, um tey fingu mÃļguleika til tess. Hesi lÚka ikki treytirnar at virka ÃĄ TjÃģðpallinum, men eru annars vÃĶl frammanfyri aðrar ÃĄhugaleikarar. Hesi eru ikki so fÃĄ, og detta ÃĄ ein ella annan hÃĄtt niður í millum, og tað heldur Eir vera stÃģrt spell, men hinvegin enn ein avbjÃģðing. MÁF stuðlar fyrst og fremst sínum limafelÃļgum, men einstaklingar kunnu tÃģ eisini koma upp ÃĄ tal at fÃĄa stuðul.

TÃĄ MentamÃĄlarÃĄÃ°ið lÃ―sti ognirnar hjÃĄ Kringvarpinum í VÃļrðsluni til sÃļlu, gjÃļrdi nevndin av at leggja eitt boð inn uppÃĄ grannaognina, t.v.s. bygningin sum handilin SmÃĶran var í, sum bleiv hÃļvuðsumvaldur og uppíbygdur í 1996. Bygningurin er í 3 hÃĶddum og tilsamans 1090 m2.
Boðið, sum Starvsmannafelagið lat inn til MentamÃĄlarÃĄÃ°ið, var 6,75 miÃģ.kr. TÃĄ freistin fyri at bjÃģða uppÃĄ ognirnar var Úti, hevði eingin annar keypari lagt boð inn, so Starvsmannafelagið fekk ognina fyri 6,75 miÃģ.kr.
Tað er Trygdargrunnurin hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum kemur at eiga bygningin. Keypið er ÃĶtlað at verða ein ílÃļga hjÃĄ grunninum. Ætlanin er at gera nakað av umvÃĶlingum inni í bygninginum, soleiðis at hann kann brÚkast til fakfelags- og fundarvirksemi, umframt at kanna hvussu bÃĄÃ°ir bygningarnir kunnu samanbyggjast.
Við hesum keypinum hevur Starvsmannafelagið skapt gÃģðar karmar fyri arbeiðinum í felagnum, m.a. hjÃĄ fakbÃģlk- unum. Harumframt gevur keypið eisini gÃģðar karmar fyri mÃļguleikum hjÃĄ fleiri fakfelÃļgum at virka undir sama taki og soleiðis fÃĄa gjÃļrt stÃļrri gagn av felagstÃĶnastum.

Spyr okkara rÃĄÃ°gevar ÃĄ heimasíðu okkara

Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleik- um, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag.fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvi – sosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðilig- um mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.

Nevnd og umsiting vitjar limir og stovnar
Nevnd og umsiting hava verið runt landið seinastu ÃĄrini og vitja limir sínar ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssum. NÚ er so ÃĶtlanin at taka tÃĄttin uppaftur. Hetta er ein liður í at minka um fjarstÃļðu millum felag og limir, og soleiðis kunnu vit og limir seta andlit ÃĄ hvÃļnn annan. Hetta vÃģna vit er við til at skapa eitt tÃĶttari samband og samskifti.
Fyrsta vitjanin var í Klaksvík 22. mai, har vit stÃļkku inn ÃĄ gÃģlvi hjÃĄ Heilsutrygd, Klaksvíkar kommunu, Norðoya Forn- minnissavn, Klaksvíkar BÃģkasavn, Taks, Almannaverkið og Posta. Vit steðgaðu í umleið hÃĄlvan tíma ÃĄ hvÃļrjum stað, vit nÃĄddu ikki at vitja fleiri stovnar tann dagin. Um kvÃļldið var ein kvÃļldseta við ÃĄbiti og fyrilestri í Spaniastovu. Selma Ellingsgaard greiddi frÃĄ hvat felagið arbeiðir við og hvÃļrjar
Selma hevur framlÃļgu um tÃ―dningin av at vera í fakbÃģlki og í fakfelagnum
tÃĶnastur felagið veitir limunum, eisini greiddi hon frÃĄ endamÃĄlið og tÃ―dninginum at stovna fakbÃģlkar. AftanÃĄ greiddi Jan Jacobsen, stjÃģri ÃĄ LÍV um seinastu broytingar innan pensjÃģnsviðurskifti hjÃĄ limunum. HerbjÃļrg Hansen undirhelt við tÃģnleiki. Samanumtikið ein vÃĶl eydnaður dagur.
Eisini hava vit sett í kalendaran at vitja í Eysturoynni 12. juni. Leisturin verður nakað tann sami, at nÃĄa at vitja so nÃģgvar limir, sum tilber. Og so hava vit eina kvÃļldsetu um kvÃļldið.
Vit vÃģna at síggja nÃģgvar limir til kvÃļldseturnar, og allir limir eru hjartaliga vÃĶlkomnir.
Eftir summarfrítíðina halda vit ÃĄfram við vitjanum til hini Ãļkini í landinum. Nevnd og umsiting vÃģru ÃĄ deplinum í SkÃĄlavík ÃĄ arbeiðsviku- skifti 12.-14. apríl. Hetta er ÃĄ Ãļðrum sinni, at vit hava verið ÃĄ slíkari legu. Vit mettu at tað kom vÃĶl burtur Úr, og fingu tilrÃĶttislagt nÃģgv av teimum ÃĶtlanum og tí arbeið, ið liggur fyri framman í felagnum.
Vit hava saman við Boga Eliasen, ið er eksternur rÃĄÃ°gevi, arbeitt í eina tíð við visjÃģnsarbeiðinum í felagnum. NÚ er komið so mikið ÃĄleiðis, at vit eru komin fram til, hvÃļrji okkara fokusÃļki skulu vera, fyri fyrst og fremst at tÃĶna okkara limum ÃĄ besta hÃĄtt.

Felagið og limirnir

Starvsmannafelagið er limir tess! Hetta er sagt ÃĄÃ°ur, og skal endurtakast umaftur og umaftur. Uttan limir er einki felag!
Nevndin arbeiðir altíð til felagsins frama, og harvið eisini til fyrimuns fyri einstaka limin. Allir limir kenna seg ikki altíð líka vÃĶl viðfarni. TÃĄ er bara at venda sÃĶr til felagið og fÃĄa eina frÃĄ- greiðing. Ringt er at gera Ãļllum til vildar, men grundsjÃģnarmiðið er, at nevnd og felag altíð arbeiða til limanna fyrimun.

FakbÃģlkar

Eitt arbeiði, sum hevur verið leingi ÃĄvegis, er loksins komið undir land.
Meira ella minnið. Leingi hava nevnd og umsiting arbeitt við, at fÃĄa stovnsett fakbÃģlkar í felagnum. OrsÃļkin til hetta arbeiði er, at Starvsmannafelagið er eitt sera stÃģrt felag við nÃģgvum ymiskum starvsheitum. Vit taldu vÃĶl omanfyri 300 heiti. Fyri at tann einkulti limurin skal kenna seg hoyrdan, og merkja at felagið er til frama fyri jÚst saman, sum hava eitthvÃļrt til felags. Hettar arbeiði hevur verið sera torfÃļrt, tí ringt er, at meta um, hvat veruligt starv liggur aftanfyri einkultu starvsheitini.
Stovnsetingin av hesum bÃģlkum byrjaði síðst í 2012, og helt ÃĄfram í 2013 fram til aðalfundin. Vit vÃģru sera spent at fara undir hetta fyri endiliga at síggja, hvussu undirtÃļkan fyri hesum var ímillum limirnar. Og eg mÃĄ siga, at eg eri eitt sindur skuffaður. Tað hevur verið sera torfÃļrt, at fÃĄa fÃģlk at mÃļta til stovningarfundirnar. Øll hava fingið boð í gÃģðari tíð, so mÃļguleikin var har. Nakrar bÃģlkar hava vit ikki kunna stovna, tí eingin mÃļtti ÃĄ fundinum.
Spurningurin er so hví? Er tað nevndin, sum hevur misskilt tÃļrvin ÃĄ hesum? Vit hava oftani hoyrt, at limirnar kenna seg fremmandar í egnum felagi, tí tað er so breitt, og tey einkultu síggjast ikki aftur. Hettar við fakbÃģlkum skuldi hjÃĄlpa uppÃĄ tann trupulleikan. Limirnir skuldu kenna, at jÚst teirra fak eisini var tÃ―dningarmikið í stÃģra limaskaranum. Teimum, sum mÃļttu til hesar fundir, takki eg hjartaliga, tí tað eru hesi ÃĄhugaðu, sum skulu hjÃĄlpa hugskotinum ÃĄvegis.
Vit hava tÃģ als ikki mist mÃģtið við hesum arbeiðinum. Vit vilja, at hvÃļr einasti limur í Starvsmannafelagnum er heimahoyrandi í onkrum fakbÃģlki. TÃĄ hendan skipanin hevur koyrt í eina tíð, kunnu vit eftirmeta og taka eina avgerð um, hvat skal tillagast limanna ynskjum. Og jÚst hettar við tillaging er ein tÃ―dningarmikil partur av fakbÃģlkastovnanini. Vit hava valt at hava bÃģlkarnar opnar tað fyrsta ÃĄrið, fyri at limirnir sjÃĄlvir kunnu koma við ynskjum um, hvar teir kenna seg heimahoyrandi. Á henda hÃĄtt vilja vit tryggja, at limirnir kenna ein eigaraskap av og ÃĄbyrgd fyri fakbÃģlkunum.
At stovna fakbÃģlkar er ein liður í menningini at felagnum. Okkara tilvera ÃĄ einum dynamiskum arbeiðsmarknaði er ikki ein sjÃĄlvfylgja. Felagið mÃĄ fylgja við menningini bÃĶði lokalt og globalt, fyri at kunna bjÃģða limunum eitt sterkt og ÃĄhugavert fakfelag, at knÃ―ta seg at. Rembingar og rÃĄk í Útheiminum koma altíð hendan veg fyrr ella seinni, og hava
vit tí tíð, at fyrireika okkum eitt sindur uppÃĄ framtíðarinnar broytingar.

Limur ella ei

Í okkara grannalondum hava vit sÃĶð stÃģrar broytingar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, har fakfelagslimir eru rÃ―mdir Úr sínum felagi fyri antin at gerast limir í einum bíligari „gulum“ fakfelagið, ella fyri at sleppa sÃĶr heilt burturÚr fakfelagstilhoyrinum. Hettar er ein ÃģrÃģgvandi gongd, sum vit mugu taka sum okkara stÃļrstu avbjÃģðing. Starvsmannafelagið mÃĄ vera eitt felag, har limirnir aktivt velja at verða limir, tí at teir síggja fyrimunir við felagsskapinum. Hettar merkir ikki, at felagið skal heilt „forpoppast“, men tÃģ tillagast og moderniserast. Tey grundleggjandi virðini í einum fakfelagi eru enn galdandi. Vit eru her, tí vit vilja verja vunnin rÃĶttindi. RÃĶttindi, sum fÃģlk undan okkum hava barst fyri, og sum tað er okkara skylda at verja og arbeiða víðari við. Saman standa vit sterk. Hettar er prÃģgvað ferð eftir ferð. Vit síggja dagliga, at brÚk er fyri felagnum, at verja rÃĶttindi hjÃĄ limum. Hettar arbeiði er ikki nakað, sum Ãļll síggja. Oftast eru tað viðkvom mÃĄl, sum bert felagið, arbeiðsgevarin og teir raktu limirnir vita um. Tað er ofta ikki fyrr enn ein stendur við trupulleikanum, at ein sÃĶr stÃģru fyrimunirnar við at vera limur í felagnum.
StÃģra limaflÃ―ggjanin byrjaði í 2006 í Danmark. Síðani tÃĄ eru gjÃļrdar kann- ingar av, hví limir velja at melda seg Út. Í bÃģkini „Kollektiv handling – faglig organisering og skift af fagforening“ hava rithÃļvundarnir hesa niðurstÃļðu: „Ofte er lÃļnmodtagernes bevÃĶggrunde Ãļkonomisk funderede eller vÃĶrdi- baserede, og disse grunde bÃļr med- tÃĶnkes, nÃĨr fagforeninger fokuserer pÃĨ fastholdelse og rekruttering af nye med- lemmer. Fagforbundene skal slankes og effektiviseres endnu mere, der vil komme flere fusioner, og det skal vÃĶre billigere at vÃĶre medlem.“
Hettar er stÃļðan í Danmark og aðrastaðni, men ikki enn heilt so galið hjÃĄ okkum. Starvsmannafelagið hevur afturgongd í limatalinum, og vilja vit steðga hesum. Ein trupulleiki er ein grÃģgvandi eginumsorgan, har mest verður hugt eftir eins egna tÃļrvi og pengapungi. Hettar er mÃļguliga nakað, ið fylgir við einum vaksandi hÃļgrarÃĄki, sum eisini sÃĶst her ÃĄ okkara klettum. Um fÃģlk ideologiskt sÃĶð flyta seg frÃĄ fakfelÃļgunum, so er hettar ein partur av avbjÃģðingini hjÃĄ okkum. Vit mugu vísa ÃĄ, hví vit eru her og hvat gagn limir kunnu hava av felagnum. Undirvísing og nÃĶrheit, har felagið kemur í kontakt við limir, eru amboð sum kunnu nÃ―tast í herferðini at tekkjast limum. NÚverandi sum komandi.
At tosa um slankikur og effektivi- sering er Ãģrealistiskt í okkara hÃļpi. Við verandi uppgÃĄvum og ÃĶtlanum hÃģrar umsitingin so dÃĄnt undan. Kalendarin er fullur av avtalum, so nÃĶstan hvÃļr tími mÃĄ planleggjast. Eitt stÃģrt felag sum okkara, sum hevur so stÃģran leiklut ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, kann ikki loyva sÃĶr at sleppa ÃĄbyrgdini. Ábyrgdini fyri at samrÃĄÃ°ast við arbeiðsgevarar, ÃĄbyrgdini fyri at vera ein kompetentur samfelagsaktÃļrur, og ÃĄbyrgdini fyri at taka sÃĶr vÃĶl av einkultu limunum. Hettar kunnu vit bert gera, um vit hava eina sterka umsiting og nevnd.

Framtíðin
Eitt stÃģrt arbeiði hevur verið lagt í at avdÚka hvÃļnn veg felagið skal flyta seg, fyri at klÃĄra at mÃļta framtíðar avbjÃģðingum. Hettar visionera arbeiði er gjÃļrt av nevnd og umsiting í samstarv við Boga Eliassen. Vit hava funnið fram til nÃļkur Ãļkir, sum skulu betrast, fyri at felagið kann mennast í samsvar við krÃļv frÃĄ limum og arbeiðsmarknaðinum. MÃĄl og tíðarfreistir eru ÃĄsett, og vit eru longu í holt við, at arbeiða fram ímÃģti loysnum. Meira verður at frÃĶtta um hettar, tÃĄ arbeiðið er komi longri ÃĄvegis.
Okkara felag skal alla tíðina mennast og tillagast, soleiðis at limirnir fÃĄa fyri- munir av sínum limaskapi. Eitt felag, sum bert er til fyri felagsins skuld, er dÃļmt til at doyggja. Hesa menning skulu vit hava dugnalig og íðin fÃģlk til at fremja, og tað hava vit tíbetur. Hettar kostar tilfeingið bÃĶði í tíð og pengum. Og tað vilja vit gjarna lata, fyri at fÃĄa tað felagið vit ynskja. Eitt felag sum er til fyri limin, tí limurin er felagið.hansara fak, so mugu vit definera fakbÃģlkarnar nÃĶrri. Og tað er jÚst hettar arbeiði, sum nÚ er gjÃļrt.

Leygardagin 9. mars hevði Starvsmannafelagið aðalfund í LÃĶraraskÚlahÃļllini ÃĄ FrÃĶlsinum í Havn. Forkvinna felagsins, Selma Ellingsgaard, legði fyri við síni ÃĄrligu formansfÃĄgreiðing, har hon m.a. fegnaðist um at tað hesaferð eydnaðist at fÃĄa í lag tríggjar sÃĄttmÃĄlar yvir trÃ― ÃĄr, – við lÃļnardeildina hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, Kommunala Arbeiðsgevarafelagið og Posta, eftir stuttari tíð.
Sum vera man, nam hon eisini við politisku stÃļðuna og vísti enn einaferð ÃĄ sína misnÃļgd við flatskattin, sum miðal og lÃĄginntÃļkur einki gagn fÃĄa av. Og sama misnÃļgd var eisini galdandi við skattingina av eftirlÃļnum. Forkvinnan helt ikki, at skattabroytingarnar hÃļvdu havt ta bÚskaparligu ÃĄvirkan, sum samgongan ÃĶtlaði. Munandi betri hevði verið um skattalÃĶttin varð bÃ―ttur solidariskt, tí so hevði ferð komið ÃĄ samfelagið, segði Selma Ellngsgaard.
Um fakfelagssamstarvið segði forkvinnan, at hetta var framvegis virkið og at formenninir og umsitingarnar í fakfelÃļgunum javnan hava felags fundir. Hon umrÃļddi stÃļðuna viðvíkjandi ALS, sum felagið eisini hevði gjÃļrt sínar viðmerkingar til í yvirlÃ―sing, har tey heittu ÃĄ alt stÃ―rið um at leggja frÃĄ sÃĶr eftir gylta lÃģgvatakið til fyrrverandi stjÃģran. LÍV fekk eisini innivist í formansfrÃĄgreiðingini. Selma Ellingsgaard segði, at við at eiga ein part av LÍV fekk Starvsmannafelagið eisini ÃĄvirkan ÃĄ felagið, ið hevur um hendur eitt nÚ lívstryggingar og eftirlÃļnir hjÃĄ limunum. Enn er keypið ikki endaligt. Forkvinnan greiddi eisini frÃĄ visjÃģnsarbeiðinum, sum tey eru farin undir, eins og at hon greiddi frÃĄ norðurlendska samstarvinum.
Við alt vaksandi virkseminum í felagnum hevur Starvsmannafelagið brÚk fyri stÃļrri husarÚmd. Tí hevur nevndin samtykt at keypa grannabygningin, sum SjÃģnvarpið hevur hÚsast í. Eisini er neyðugt við umvÃĶlingum av verandi felagshÚsum, segði forkvinnan, sum takkaði nevnd, umsiting og ÃĄlitisfÃģlkum fyri gott samstarv.
alma ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk
Sum vanligt hevur verið mongu seinastu ÃĄrini, hevði nevndin valt ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk, sum í ÃĄr gjÃļrdist Alma Hansen, sum starvast hjÃĄ skÚlatannlÃĶknanum í Havn. Í grundgevingunum segði nevndin, at Alma ÃĄhaldandi hevur stríðst fyri rÃĶtt- indum hjÃĄ sínum starvsfelÃļgum, at
hon hevur vart ÃĄhugamÃĄl teirra, at hon hevur havt stÃģran tÃ―dning fyri felagið, og at hon hevur vakt ans og virðing fyri ÃĄlitisfÃģlkauppgÃĄvuni.
eingin bÚskaparvÃļkstur uttan fÃģlkavÃļkstur
– fyri Starvsmannafelagið merkir tað, at vit missa almennar tÃĶnastur, og at dygdin ÃĄ almennum tÃĶnastum gerst verri, segði HÃļgni reistrup, gestarÃļðari, sum helt, at Starvsmannafelagið kann vera við til at flyta fÃļroyar rÃĶtta vegin.
HÃļgni Reistrup er annar Útgevarin av bÃģkini Exit FÃļroyar, sum kom Út í fjÃļr. HÃļgni Reistrup kallaði fÃģlkafrÃĄflytingina stÃļrsta trupulleikan í nÃ―ggjari tíð. HÃļgni Reistrup greiddi eitt sindur frÃĄ sjÃĄlvari bÃģkini. Síðani kom hann inn ÃĄ, at FÃļroyar missa umleið 150 fÃģlk um ÃĄrið, og at hetta vísur seg við at tað er trupult at fylla dagstovnar, og at skÚlum vÃĶnta nÃĶmingar. Hetta hevur við aftur við sÃĶr, at bÚskapurin er fyri Ãģsigri. Eingin bÚskaparvÃļkstur kann vera uttan fÃģlkavÃļkstur, staðfesti HÃļgni Reistrup. Fyri Starvsmannafelagið merkir hetta, at vit bÃĶði missa almennar tÃĶnastur, og at dygdin ÃĄ almennum tÃĶnastum sum heild, gerst verri, helt HÃļgni Reistrup, sum staðfesti, at fÃĶrri fÃģlk merkir minni vÃĶlferð.
GestarÃļðarin vísti hagtÃļl yvir gongdina yvir fÃģlkatal og burðaravlop. Eisini samanbar gestarÃļðarin lesandi fÃļroyingar við aðrar norðurlendingar. Hann staðfesti, at 60 % av teimum lesandi fÃļroyingum eru uttanlands, samanborið við 25 prosent í Íslandi og 10 prosent í Norra.
HÃļgni Reistrup staðfesti, at kvinnurnar mangla og at FÃļroyar hava eina negativa netto migratiÃģn.
GestarÃļðarin kom við framskrivingum, sum vísa, at um 25 ÃĄr bÚgva 16 prosent fÃĶrri fÃģlk í FÃļroyum, meðan londini rundan um okkum hava fleiri fÃģlk. Eisini staðfesti gestarÃļðarin, at meðalaldurin í FÃļroyum hÃĶkkar. HÃļgni Reistrup hevði eisini nÃļkur boð um hvÃļr lutur Starvsmannafelagsins kann vera at venda gongdini. Um tað hava vit aðrastaðni í blaðnum samrÃļðu við HÃļgna um.

Sama limagjald

Tveir nevndarlimir skuldu veljast fyri 3 ÃĄr. Fyri afturvali stÃģðu SÚni Selfoss og Katrin Joensen, sum bÃĶði stillaðu uppaftur, og eisini stillaði Karin Jacobsen upp til nevndarval. Inn vÃģru komnir 164 brÃĶvatkvÃļður, umframt tÃĶr, ið vÃģrðu avgreiddar ÃĄ aðalfundinum. Tey trÃ― valevnini hildu hvÃļr sína stuttu rÃļðu, og so varð atkvÃļtt við loyniligari atkvÃļðu. Fundarluttakararnir kundu atkvÃļða fyri tveimum valevnum.

TÃĄ talt varð upp vísti tað seg, at sera tÃĶtt var millum valevnini, og tí varð talt umaftur, og framvegis var sera tÃĶtt, men onkur einstÃļk atkvÃļða hevði flutt seg við aðru uppteljing. AtkvÃļðuteljararnir mettu tí, at neyðugt var at fÃĄa onnur at vera við at telja upp, so eyka kontroll kundi vera ÃĄ. Framvegis var sera tÃĶtt, og onkrar atkvÃļður fluttu seg. Uppteljingin tÃģk av tí sama drÚgva tíð.
Endaliga Úrslitið gjÃļrdist, at SÚni Selfoss fekk 112 atkvÃļður, Karin Jacobsen 113 atkvÃļður og Katrin Joensen 109 atkvÃļður. Sostatt var SÚni Selfoss afturvaldur, meðan Karin Jacobsen er nÃ―vald, og Katrin Joensen fall ÃĄ valinum.
Eftir hetta var farið til val av varalimum í nevndina. Av tí at Karin Joensen varð vald í nevndina vÃģru nÚ bara tvey valevni til varalim, JÃģngerð Hansen og Hilmar Augustinusen, og tey vÃģrðu vald uttan atkvÃļðugreiðslu. JÃģngerð Hansen er fyrsti varalimur og Hilmar Augustinusen annar varalimur.
Ãģli og poula afturvald
Nevndin skjey upp, at grannskoðarin hjÃĄ felagnum, Óli Regin Hansen, sum hevur grannskoðaravirkið HanSam, helt fram; hesum tÃģk aðalfundurin undir við. Tiltakslimur hjÃĄ interna grannskoðaranum skuldi eisini veljast, og verandi tiltakslimur, Poula Simonsen, tÃģk við afturvali, ongin annar stillaði upp, og varð hon tí afturvald uttan atkvÃļðugreiðslu.

Starvsmannafelagið kann fremja batar

At skapa fÃģlkavÃļkstur liggur ikki bert ÃĄ herðunum ÃĄ politiska myndugleikanum, men eisini ÃĄ fleiri Ãļðrum bÃģlkum í samfelagnum, sum hava stÃģran tÃ―dning. Ikki minst Starvsmannafelagnum, sum hevur stÃļdd og styrkju at fremja broytingar, sigur HÃļgni Reistrup.

Skoða vit tÃļlini fyri kvinnuliga partin í fÃļroyska samfelagnum, síggja vit, at í dag eru 2271 kvinnur millum 25 og 34 ÃĄr í FÃļroyum sammett við 3143 kvinnur í 1985. Gongdin er nÃĶstan tann sama, tÃĄ talan er um kvinnur millum 15 og 24 ÃĄr. Hetta eru kvinnur, sum vanta í samfelagnum í dag. Ein rÃĶðusÃļga í sÃĶr sjÃĄlvum. Tað segði HÃļgni Reistrup, ið saman við Hera ÃĄ RÃģgvi hevur rit- stjÃģrnað bÃģkina „EXIT FÃļroyar“, í gesta- rÃļðu síni ÃĄ aðalfundinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Hann vildi vera við, at eisini Starvsmannafelagið kann gera mun fyri at bÃļta um hesa syndarligu og vandamiklu gongd. Um hvÃļr leikluturin hjÃĄ Starvsmannafelagnum kann vera, sigur HÃļgni Reistrup:
– Tað er sera tÃ―dningarmikið, at felagið er sera sjÃģnligt og virkið í almenna orðaskiftinum. Í felagsblaðnum, ÃĄ heimasíðu felagsins og í fjÃļlmiðlunum. Forkvinna felagsins eigur ein stÃģran leiklut at gera felagið enn meira sjÃģnligt í samfelagnum og minna okkum ÃĄ stÃģra tÃļrvin ÃĄ at verja rÃĶttindini hjÃĄ alment lÃļntum, sigur HÃļgni sum heldur, at felagið eigur alla tíðina at hava ein fingur ÃĄ pulsinum í sambandi við tey sjÃģnarmið, sum verða borin fram í miðlunum og har vísa ÃĄ hvÃļrjar avleiðingar ÃĄvísar politiskar ÃĶtlanir hava, bÃĶði ÃĄ starvsfÃģlk og ÃĄ samfelagið í síni heild, og harvið eisini ÃĄ tÃĶr avleiðingar, tÃĶr kunnu hava ÃĄ gongdina í fÃģlkatalinum.
Sum dÃļmi um sera viðkomandi mÃĄl, sum forkvinnan í Starvsmannafelagnum eisini hevur víst ÃĄ, nevnir HÃļgni m.a. skatting av pensjÃģnum við inngjaldi, sum er ein lÃļtuvinningur, og sum seinri kemur okkum aftur um brekku. Tað rÃĶður um alla tíðina at vera virkin í almenna orðaskiftinum, vísa ÃĄ skeivleikar sum eru, at skerjingar ikki bara merkja limirnar, men alt landið, og somuleiðis trÃ―sta andstÃļðuna fyri at fÃĄa at vita, hvat verandi andstÃļðuflokkar ÃĶtla at gera, um teir koma framat valdinum.
ikki bert spara seg Úr kreppuni
– Hyggja vit at bruttotjÃģðarÚrtÃļkuni, sum í 2009 var umleið 12 mia. og sum í dag er 14 mia. kann tykjast, at her er alt, sum tað eigur at vera. Men samstundis missa vit ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri 20 prosent av hvÃļrjum ÃĄrgangi og tað ber rÃĶtt og slÃĶtt ikki til. Í tí sambandi kann Starvs- mannafelagið finnast at skeivum rað- festingum, – í fleiri fÃļrum politiskum raðfestingum, men felagið eigur eisini at gera vart við síni sjÃģnarmið eitt nÚ mÃģtvegis FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, sum ofta ger vart við seg, og sum Starvs- mannafelagið neyvan í Ãļllum fÃļrum kann taka undir við, heldur HÃļgni Reistrup.
Eitt ítÃļkiligt mÃĄl, sum HÃļgni heldur vera sera viðkomandi hjÃĄ Starvsmanna- felagnum at fylgja vÃĶl við í og gera vart við seg, er tÃĄ politikarar tosa um at tÃĄlma almennum Útreiðslum, sum vit ofta hoyra.
– Hvat merkir tað fyri fÃģlki í FÃļroyum, um tann almenni geirin gerst ein minni partur av bÚskapinum, og tolir tað almenna at missa inntÃļkur til rakstur av almennum tÃĶnastum, tí vit vita, at tað verða alsamt fÃĶrri fÃģlk ÃĄ arbeiðsmarknaðinum? Í longdini merkir tað, at tÃĶnasturnar verða verri, tí tess fÃĶrri vit gerast ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, tess minni verður vÃĶlferðin. FÃģlk mugu renna skjÃģtari, og hesum eigur Starvsmannafelagið at hava eitt vakið eygað við, sigur HÃļgni. Beinleiðis fyri felagið merkir tað, at talið ÃĄ limum fÃĶkkar og felagið gerst tí tað veikari í mun til aðrar partar av samfelagnum. Harafturat eigur Starvsmannafelagið at verja tann tÃ―dning, sum almenni geirin hevur, sigur HÃļgni, sum sigur seg stÃģrliga ivast í, um einasti mÃĄtin at koma Úr kreppuni er at spara seg Úr henni. Um bert verður tÃĄttað í, verða fÃģlk meira varin. Skilabetri man vera at Ãļkja um ílÃļgur at fÃĄa samfelagshjÃģlini at mala heldur enn at síggja ein sparileist, sum einasta mÃĄta at koma Úr kreppuni, heldur HÃļgni Reistrup, sum minnir ÃĄ, at bert hesi fÃ―ra seinastu ÃĄrini hevur netto frÃĄflytingin verið 330 fÃģlk um ÃĄrið.

SnÃ―r seg ikki bert um hÃĶgri ÚtbÚgving

– Yvirskipað kunnu vit siga, at fÃģlk við miðal og hÃļgum ÚtbÚgvingum eru sera flytfÃļr, og nÃģgv verður tosað um at fÃĄa hesi fÃģlk at flyta heim aftur eftir lokna ÚtbÚgving. Men hÃģast vit eingi tÃļl hava í dag, er Ãģgvuliga sannlíkt, at tÃĄ fÃģlk uttan ella við styttri ÚtbÚgving gerast arbeiðsleys og flyta av landinum, er spurningur um hesi nakrantíð koma heimaftur. Hesi eru í stÃģrum vanda fyri at detta niður í millum, hÃģast tað er minst líka so umrÃĄÃ°andi at fÃĄa tey at stÃļðast og trívast í FÃļroyum. Tí er eisini umrÃĄÃ°andi hjÃĄ Starvsmannafelagnum at hyggja at, hvussu Útlitini eru hjÃĄ teimum limum, sum av onkrari orsÃļk gerast arbeiðsleysir, sigur HÃļgni Reistrup.
StÃģr avbjÃģðing
Spurdur um, hvussu leingi verandi gongd við frÃĄflyting kann halda fram, ÃĄÃ°renn tað verður heilt galið, sigur HÃļgni, at vit standa upp mÃģti einari sera stÃģrari avbjÃģðing, og gera vit ikki nakað ÃĄlvarsligt við tað nÚ, verður tað ein Ãģloysiligur spurningur, sigur HÃļgni og hugsar ikki minst um kvinnuundir- skotið.
– Á onkran hÃĄtt mugu
ÃĄvís ÃĄtÃļk gerast soleiðis, at
fleiri kvinnur flyta til FÃļroya
og fÃĶrri flyta av landinum. Til
tess kundi Starvsmannafelagið gjÃļrt sítt til at bÃļtt verður um mÃļguleikarnar fyri ymiskum eftirÚtbÚgvingum, tí tað eru ikki minst kvinnurnar, sum ynskja at kalla lívlanga fÃļrleikamenning, sigur HÃļgni Reistrup, sum hÃģast dÃļpur tÃļl heldur vÃģn vera framman stavn.
– Í FÃļroyum hava vit styrki til at vit rímiliga skjÃģtt kunnu savnast um stÃģrmÃĄl. FÃļroyska samfelagið kom skjÃģtt Úr kreppuni í 90-unum, og eg ivist ikki í, at tað ber til at venda gongdini, men so mugu ÃĄlvarslig ÃĄtÃļk gerast. Hetta er ikki ein spurningur um Útjaðaran í FÃļroyum mÃģtvegis miðstað- arÃļkinum. Og ikki ein spurningur um fÃģlk við ÚtbÚgving mÃģtvegis fÃģlki uttan ÚtbÚgving. Hetta snÃ―r seg um at tryggja bÃļrnum okkara og komandi ÃĶttarliðum eina gÃģða framtíð, og tí eiga Ãļll at taka spurningin og avbjÃģðingina í allar stÃļrsta ÃĄlvara, sigur HÃļgni Reistrup.

Samstarv millum fakfelag og arbeiðsgevara

Starvsmannafelagið og arbeiðsgevarar skipa fyri felags ÃĄtÃļkum. Hitt fyrsta av sínum slag var í NorðurlandahÚsinum 8. apríl um Sosialan Kapital.

TÃĄ Starvsmannafelagið gjÃļrdi sÃĄttmÃĄlasemju við Kommunala Arbeiðsgev- arafelagið og lÃļnardeildina hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num í oktober 2012 varð avtalað, at partarnir skuldu fara undir at skipa fyri felags ÃĄtÃļkum, sum skulu Ãļkja um trivnaðin ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum sum partarnir varða av. Tað er ikki ÃĄsett í semju við Posta og FÃļroya Tele, men tey ynsktu at vera við í samstarvinum. Ein arbeiðsbÃģlkur varð settur við umboðum fyri partarnar, og var rÃĄÃ°stevnan í Norð- urlandahÚsinum fyrsta ítÃļkiliga Úrslitið.
Til tess at hava ein fyrilestur í sambandi við arbeiðsumhvÃļrvi varð danin Tage SÃļndergÃĨrd Kristensen boðin. Tage er serfrÃļðingur í arbeiðsumhvÃļrvi. Hann hevur fingið fleiri heiðurslÃļnir, hevur sitið í nÃģgvum nevndum, og hevur í mong ÃĄr verið við til at savna ta vitan, sum í dag verður brÚkt í arbeiðinum við arbeiðsumhvÃļrvi. Fyrilesturin kallaði hann: Sosialur Kapitalur – hvat er tað?
Á rÃĄÃ°stevnuni greiddu Annika Flagstad Berg, master í TML, sum er HTU- leiðari hjÃĄ SEV og Beinta Wilhelm FossabrÚgv, starvsfÃģlkastjÃģri hjÃĄ FÃļroya Tele, frÃĄ teirra royndum við at arbeiða við Sosialum Kapitali. Eisini hugleiddi HÃļgni Djurhuus, kringvarpsmaður, um tað gÃģða arbeiðslívið.
trivnaðarkanning
Seinri parturin av rÃĄÃ°stevnuni snÚði seg um eina trivnaðarkanning, sum Starvs- mannafelagið hevur latið gjÃļrt millum limir felagsins. 818 limir svaraðu spurningunum, og Selma Ellingsgaard, forkvinna felagsins, legði Úrslitið av kanningini fram. Eftir hetta varð pallborðsorðaskifti, har luttakararnir sÃļgdu sína hugsan um Úrslitið. Við pallborðið sÃģtu Snorri Fjalsbak, leiðari ÃĄ lÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, Heðin Mortensen, umboðandi Kommunala Arbeiðsgevarafelagið, Kristian Reinert Davidsen, stjÃģri í FÃļroya Tele, Selma Ellingsgaard forkvinna í Starvsmannafelagnum og Tummas Nielsen, fíggjarstjÃģri ÃĄ Posta. Eftir hetta segði Tage SÃļngergÃĨrd Kristensen sína hugsan um Úrslitið av kanningini, og Snorri Fjalsbak hugleiddi um hvussu arbeiðast skuldi framyvir.
So var tíðin komin til at forkvinna starvsmannafelagsins tÃģk samanum og kundi takka Ãļllum fyri ein gÃģðan fund, sum Øssur Winthereig stjÃģrnaði vÃĶl og virðiliga.

StÃģr krÃļv til almenna geiran

Hvussu fÃĶst meira fyri hvÃļrja krÃģnu ÃĄ almennum arbeiðsplÃĄssum og hvussu fÃĶst betri tÃĶnasta til borgaran, samstundis sum trivnaður Ãļkist millum starvsfÃģlk? Eitt av svarunum er hugtakið Sosialur Kapitalur, heldur serfrÃļðingur í arbeiðsumhvÃļrvi.

Almenni geirin hevur nÃģgvar avbjÃģðingar fyri framman. Politiskt er kravið, at fÃĄa meira fyri hvÃļrja krÃģnu, samstundis sum krÃļvini frÃĄ borgarunum Ãļkjast í hvÃļrjum. StÃģri spurningurin er tí hvussu vit fÃĄa dygdargott arbeiði, meira fyri somu krÃģnur, nÃļgdar borgarar, og at starvsfÃģlk trívast ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi, at hanga saman. Loysnin
er at virka eftir hugtakinum Sosialur Kapitalur, var hÃļvuðsboðskapurin hjÃĄ Tage SÃļndergÃĨrd Kristensen í sínum fyrilestri fyri leiðslu og ÃĄlitisfÃģlk hjÃĄ Starvsmannafelagnum, umboðum Úr FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og Ãļðrum almennum leiðarum.
Tage S. Kristensen segði, at spurningar í sambandi við tÃĶr avbjÃģðingar, sum vit seta almenna geiranum, fylla nÃģgv í almenna orðaskiftinum í Danmark eins og í Ãļðrum londum. Spurningarnir snÚgva seg m.a. um stovnar nÃ―ta ov litið av tíð til kjarnuuppgÃĄvur, um hesar eru nÃģg vÃĶl greinaðar og um ov nÃģgv tíð fer til ymisk eftirlit og skjalprÃģgvan. Um ov nÃģgvar og ov lítið umhugsaðar bygnaðarbroytingar fara fram. Um ov lítla tilgongd av starvsfÃģlki til tað almenna, tí miðalaldurin ÃĄ starvsfÃģlki í almennari tÃĶnastu Ãļkist alsamt. Harafturat tey alt fleiri krÃļvini, borgarin setur til tað almenna, samstundis sum politikarar ynskja at fÃĄa meira fyri hvÃļrja krÃģnu.
vilja passa sítt arbeiði
Tage S. Kristensen hevur í mong ÃĄr fingist nÃģgv við spurningar í sambandi við arbeiðsumhvÃļrvi. Hann hevur í tí sambandi vitja mong arbeiðsplÃĄss og hevur sostatt gott innlit í hvat m.a. starvsfÃģlkini sjÃĄlvi siga um teirra dagliga arbeiði. HÃļvuðssjÃģnarmiðini hjÃĄ starvsfÃģlkunum eru, at ov nÃģgv tíð verður brÚkt til eftirlit og skjalprÃģgvan, ov lítil tíð er at rÃļkja kjarnuuppgÃĄvur, ov nÃģgvar og ov lítið umhugsaðar broytingar verða gjÃļrdar og alt stÃļrri krÃļv eru frÃĄ borgarum, sum mangan tykjast rÃĶttiliga ÃĄgangandi, tí teir halda seg ikki fÃĄa tað teir hava rÃĶtt til. Boðskapurin hjÃĄ starvsfÃģlkunum kann tí í stuttum sigast: Bara vit fingu loyvi til at passa okkara arbeiði.
– Øll eru samd um, at almennir stovnar skulu fremja sínar kjarnuuppgÃĄvur dygdargott, borgarin skal vera nÃļgdur, starvsfÃģlk trívast og meira skal fÃĄast fyri hvÃļrja krÃģnu, segði Tage S. Kristensen, og setti sÃĶr sjÃĄlvum spurningin: Ber til
at fÃĄa alt hetta samstundis? Ja um vit virka eftir hugtakinum Sosialur Kapitalur, er hansara boð.
kostar einki
Kanningar vísa, at starvsfÃģlk í Norðurlondum hava tey mest mennandi og fjÃļlbroyttastu stÃļrvini og hava harafturat rÃĶttiliga stÃģran ÃĄvirkan ÃĄ dagligu arbeiðsgongdina, men samstundis eru krÃļvini til hesi starvsfÃģlk stÃļrst. EndamÃĄlið er at arbeiðið verður gjÃļrt dygdargott, sum eisini ger at starvsfÃģlk trívast. Tað hongur saman, segði Tage S. Kristensen, og legði afturat, at boð- skapurin við Sosialum Kapitali er m.a., at tað snÃ―r seg um samlaða arbeiðs- plÃĄssið og ikki um einstaka starvsinnihaldið. Eitt hugtak, har beinleiðis samband er millum dagliga arbeiði og kjarnuuppgÃĄvurnar, og at arbeiði og trivnaður eru tvÃĶr alin av sama stykki. TÃ―dningarmest av Ãļllum er, at starvs- fÃģlkini hava ÃĄlit ÃĄ tí leiðslan sigur, og at leiðslan hevur ÃĄlit ÃĄ at starvsfÃģlkini gera eitt gott arbeiði, segði Tage S. Kristensen, sum segði seg undrast ÃĄ, at ikki Ãļll virka eftir hugtakinum Sosialur Kapitalur, sum í veruleikanum ikki kostar nÃļkrum eina einastu krÃģnu.
norðurlond fremst
TÃĄ talan er um virðini, sum samlað geva hÃĶgstu stigini til Sosialan Kapital, liggja Norðurlond fremst. M.a. tÃĄ tað snÃ―r seg um í hvussu stÃģran mun fÃģlk hava ÃĄlit ÃĄ hvÃļrjum Ãļðrum. Danmark ÃĄ odda og beint í hÃļlunum koma Noreg, SvÃļríki og Finnland.
Sammett við onnur lond er langt millum hendingar við mutri í Norðurlondum eins og hetta er galdandi í NÃ― SÃĶlandi og Singapore. Ringast stendur til í Italia, Kina, Russlandi og Somalia. Og meðan vit eru við tað kriminella, so er lÃĶgsta talið av fÃģlkum, ið eru sett í fongsul, í Norðurlondum. Her liggur USA annars greitt ÃĄ odda.
Hvar ein ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, hvar ein er staddur ÃĄ leiðslustiganum, er ikki eins sjÃģnligt í londunum nÃĶst uttan um okkum, sum tað er aðrastaðni, har tað ikki er Ãģvanligt at hava tríggjar ymiskar matstovur alt eftir hvÃļrja „tignaðarstÃļðu“ tÚ hevur. Tað er at kalla Ãģkent í Norðurlondum. Alt hetta telur við, tÃĄ rÃĶður um at kunna siga at eitt arbeiðsplÃĄss hevur hÃļgan Sosialan Kapital, segði Tage S. Kristensen.

Trivnaður er treytin fyri einum virknum arbeiðsplÃĄssi

Við ÃĄrligum trivnaðarkanningum og starvsfÃģlkasamrÃļðum arbeiða tey ÃĄ FÃļroya Tele við pÃļrtum av sosiala kapitalinum.

Trivnaður og produktivitetur hanga saman. Tí halda tey ÃĄ FÃļroya Tele tað hava alstÃģran tÃ―dning at arbeiða við trivnaði ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sum er ein liður í at gera stovnin so produktivan sum gjÃļrligt.
Tað er eisini orsÃļkin til, at tey sein- astu ÃĄrini hava gjÃļrt trivnaðarkanningar. Fyrstu kanningina av sínum slag gjÃļrdu tey í 2007, sum varð endurskoðað í 2010, og síðani hava tey skipað fyri trivnaðarkanningum ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri.
Beinta Wilhelm FossabrÚgv, sum er stavsfÃģlkastjÃģri ÃĄ FÃļroya Tele, greiddi ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni frÃĄ, hvussu tey arbeiða við trivnaðarkanningum og hvat endamÃĄlið er. Tað er at gera sÃĶr eina mynd av hvussu starvsfÃģlk trívast í fyritÃļkuni og eyðmerkja Ãļkir, har neyðugt er at seta serlig ÃĄtÃļk í verk fyri at bÃļta um trivnaðin. Í hesum sambandi fÃĄa starvsfÃģlk hÃļvi til at vísa ÃĄ viðurskifti, sum viðvíkja trivnaðinum og samanlagt kann Úrslitið av kanningini gerast eitt arbeiðsamboð hjÃĄ leiðarum og starvsfÃģlkum.
Øll, leiðsla eins og starvsfÃģlk annars, sum luttaka í trivnaðarkanningini, fÃĄa hesar spurningar. Kunning frÃĄ leiðsluni og nÃĶrmasta leiðara. Viðurkenning fyri arbeiðsavrik. VÃĶntanir og ÃĄbyrgdarÃļki. FÃļrleikar. Siga sína meining, um starvsfÃģlk eru ÃģnÃļgd. Ósemjur verða loystar rÃĶttvíst. Loysa uppgÃĄvur, sum hava tÃ―dning fyri
FÃļroya Tele, og nÃļgdsemi við starvið, tÃĄ ið alt er tikið við.
Millum kanningarnar velja deildirnar eitt fokusÃļki og leiðslan velur eitt yvirskipað fokusÃļki, sum arbeiðast skal við. DÃļmi um fokusÃļki sum leiðslan hevur arbeitt við eru m.a. reglulig kunning ÃĄ intranetinum eins og felags kunning. Beinta sigur, at tey, sum hava arbeiðsstað í Klingruni í Hoyvík, nÃ―ta eina lÃļtu hvÃļnn fríggjamorgun til ein felags morgunmat. Hetta hÃļvi verður nÃ―tt til felags kunning eftir tÃļrvi, kunningina „streamar“ man samstundis Út til Ãļkini. Úrslitið av hvÃļrjari trivnaðarkanning gevur ein gÃģða mynd av, hvat vit eiga at varpa ljÃģs ÃĄ til tess at Ãļkja um trivnaðin, heldur Beinta.
Á FÃļroya Tele skipa tey fyri trivnaðarkanning ÃĄ hvÃļrjum heysti, og ÃĄ vÃĄri hava tey starvssamrÃļður. Beinta greiðir frÃĄ, at við trivnaðarkanningini kanna tey trivnaðin yvirskipað í allari fyritÃļkuni og niður ÃĄ deildarstÃļði. StarvssamrÃļðan er eitt hÃļvi hjÃĄ leiðara og starvsfÃģlki at tosa um tey ymisku viðurskiftini hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum starvsfÃģlki.

StarvssamrÃļðan

EndamÃĄlið við starvssamrÃļðuni er, at starvsfÃģlk og leiðari samskifta hvÃļrt við annað um krÃļv og vÃĶntanir til dagliga starvið og skal hon vera við til at tryggja arbeiðsgleði, motivatiÃģn og eldhuga. NÃļkur av teimum evnum, sum tosað verður um í eini starvssamrÃļðu, eru:
Hvussu hvÃļr einstakur gevur sítt íkast til yvirskipaðu strategiina hjÃĄ stovninum. HÃļvuðsuppgÃĄvur, vÃĶntanir, ÃĄvirkan og mÃļguleiki fyri at taka eina avgerð. Mongdir av uppgÃĄvum í mun til arbeiðstíð. Viðurkenning, motivatiÃģn, hjÃĄlp / stuðul. FÃļrleikar og samstarv við leiðara, starvsfelagar, aðrar deildir og kundan.

Samskifti sera tÃ―Ã°andi

Fyri at kunna viðgera spurningarnar í starvssamrÃļðuni eins og í trivnaðarkanningunum krevur tað, at tað er eitt gott samskifti millum leiðaran og starvsfÃģlkini. At leiðarin hevur eitt gott samskifti við starvsfÃģlk hevur sostatt Ãģmetaliga nÃģgv at siga. Til tess krevst, at leiðarin er fult greiður yvir hvussu ein gÃģð og gevandi samrÃļða eigur at fara fram. At leiðarin dugir at lurta og ikki minni, at leiðarin veruliga hoyrir tað, sum sagt verður, soleiðis at starvssamrÃļðan og uppfylging av trivnaðarkanningini kann geva meining. Til tess skipaðu tey fyri einum skeiði fyri leiðarar, sigur Beinta.
FÃļroya Tele hevur mong ymisk virkisÃļki og harvið nÃģgvar deildir. Til tess at Ãļll fyritÃļkan kann virka sum ein produktiv eind, har starvsfÃģlk trívast, er eisini umrÃĄÃ°andi at gott samskifti og samstarv er millum deildirnar. Tað er eisini eitt Ãļkjunum, sum tey hava fokus ÃĄ, sigur starvsfÃģlkastjÃģrin ÃĄ FÃļroya Tele.

Fjalda tilfeingið hjÃĄ SEV skal gagnnÃ―tast

Annika F. Berg, HTU-leiðari hjÃĄ SEV, setti sÃĶr fyri, sum ein part av sínari master-ÚtbÚgving í arbeiðsumhvÃļrvisleiðslu, at varpa ljÃģs ÃĄ hugtakið Sosialur Kapitalur. Eitt hugtak, sum ikki so ofta verður sÃĶð sum eitt tilfeingi, men sum kortini hevur alstÃģran tÃ―dning ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi. Og hetta nÃ―tist ikki at kosta nakað í krÃģnum og oyrum.
Á rÃĄÃ°stevnuni greiddi Annika frÃĄ kanningini, sum hon gjÃļrdi millum starvsfÃģlkini ÃĄ SEV, sum m.a. tÃģk stÃļði í hvÃļnn tÃ―dning sosiali kapitalurin hevur fyri framleidni og trygd hjÃĄ SEV. Her varð spurt um starvsfÃģlk síggja samband millum trygd og framleidni, hvussu fata starvsfÃģlk starvsfÃģlkini samstarvið ÃĄ síni deild og millum deildir, og hvÃļnn tÃ―dn- ing leiðsluhÃĄtturin hjÃĄ leiðarum í felagnum hevur fyri sosiala kapitalin.
Annika sigur, at generelt tosa fÃļroysk starvsfÃģlk ikki nÃģg nÃģgv saman. Tað vísti eisini trivnaðarkanningin hjÃĄ Starvsmannafelagnum, og starvsfÃģlkini hjÃĄ SEV eru eingi undantÃļk í so mÃĄta. FÃģlk halda, at samskifti ivaleyst man vera nÃļktandi, men spyrt tÚ nÃĶrri um tað, er greitt, at samskiftið uttan iva kundi verið betri.
HÃļvuðsniðurstÃļðan av kanningini er, at SEV hevur eitt fjalt tilfeingi, sum er tann sosiali kapitalurin. Men fyri at hetta tilfeingi kann nÃ―tast skilabest, er neyðugt at hÃĶkka tann sosiala kapitalin. Annika sigur, at til tess at hÃĶkka tann sosiala kapitalin er neyðugt at brÃģta niður nakrar av forðingunum, sum tarna tí sosiala kapitalinum. Og til tess er neyðugt við eini broyting bÃĶði í mentanini og atburðinum hjÃĄ starvsfÃģlkum og leiðarum. Í tí sambandi nevnir hon samskifti, leiðsluhÃĄtt, kennskap til hvÃļnn annan og gÃģðan starvsfelagsskap ímÃģti skemmandi atburði, sum hon mÃĄlber seg.
TÃĄ ið Annika tosar um at broyta mentan, hugsar hon m.a. um, at vit blanda okkum ikki upp í, hvat okkara starvsfelagar fÃĄast við. Vit tykjast at hava nÃģg mikið við tað, vit sjÃĄlvi fÃĄast við. VÃģru vit meira opin mÃģtvegis okkara starvsfelÃļgum, hÃļvdu vit lÃĶrt meira hvÃļr av Ãļðrum og ivaleyst eisini hjÃĄlpt hvÃļrjum Ãļðrum í stÃļrri mun. TÃĄ rÃĶður eisini um at vit taka gÃģðu rÃĄÃ°ini frÃĄ einum starvsfelaga til okkara, heldur enn at gerast firtin um, at onkur blandar seg, sigur Annika.
Millum annað við stÃļði í Úrslitinum í kanningini arbeiðir SEV framhaldandi at Ãļkja um tann sosiala kapitalin. Annika sigur, at eitt av tiltÃļkunum er at skipa fyri leiðaraÚtbÚgvingum, har hÃļvuðsdentur verður lagdur ÃĄ samskifti.

Samstarv og ÃĄlit millum starvsfelagar er gott

SambÃĶrt trivnaðarkanningini hjÃĄ Starvsmannafelagnum tykjast viðurskiftini millum starvsfÃģlk sera gÃģð. Til spurningin um hvussu er við samstarvinum millum starvsfÃģlk ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi svara 85 prosent, at samstarvið er altíð ella ofta gott. StÃģrt sÃĶð sama myndin teknar seg til spurningin um samstarv millum bÃģlkar og deildir ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi. StarvsfÃģlk eru eisini ÃģfÃļr at hjÃĄlpa hvÃļrjum Ãļðrum, tÃĄ onkur hevur ov mikið at gera. Sama við at hjÃĄlpa nÃ―ggjum starvsfÃģlki ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, hÃģast tað ikki er teirra uppgÃĄva. Kanningin vísir eisini, at starvsfÃģlk líta vanliga ÃĄ hvÃļnn annan. 74 prosent svara hesum spurningi við „í sera stÃģran mun“ ella „í stÃģran mun“.
TÃĄ vit koma til spurningar og svar, sum hava við samskifti við leiðsluna at gera, er Úrslitið ikki eins jaligt. TÃģ so – til spurningin um samstarvið millum starvsfÃģlk og leiðslu er gott, svara 65 prosent „altíð“ ella „ofta“, men tÃĄ spurningurin er um starvsfÃģlk verða tikin upp ÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ broytingar verða framdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, stendur verri til, tí tÃĄ svara heili 67 prosent annaðhvÃļrt „onkuntíð“, „sjÃĄldan“ ella „ongantíð/ nÃĶstan ongantíð“.
Í kanningini vÃģrðu limirnir eisini spurdir um tÃĶr frÃĄboðanir, sum koma frÃĄ leiðsluni, eru nÃļktandi, og til tað sÃļgdu 67 prosent „í stÃģran mun“ ella „lutvíst“. Sama myndin vísti seg at vera, tÃĄ spurt varð um starvsfÃģlkini kunnu siga sína hugsanir og vísa kenslur, eins og til spurningin um arbeiðsuppgÃĄvurnar verða bÃ―ttar millum starvsfÃģlk ÃĄ ein rÃĶttvísan hÃĄtt.
Spurt varð eisini um starvsfÃģlk fÃĄa viðurkenning fyri arbeiði, sum er vÃĶl Úr hondum greitt. Til tann spurningin svaraðu 9 prosent „í sera stÃģran mun“, 30 prosent svaraðu „í stÃģran mun“, 29 prosent sÃļgdu „lutvíst“, 22 prosent „sjÃĄldan“ og 10 prosent svaraðu „ongan- tíð/nÃĶstan ongantíð“.
undir miðal sosialkapitalur
Svarini til tey trÃ― hÃļvuðsevnini, sum trivnaðarkanningin snÚði seg um – ÃĄlit, samstarv og rÃĶttvísi – eru síðani saman- roknað eftir ÃĄvísum leisti, soleiðis at komið er fram til eitt virði, sum sigur hvussu vorðið er við sosiala kapitalinum ÃĄ starvsmannafelagsÃļkinum.
Er talið niðanfyri 4,95, er tað tekin um, at starvsfÃģlkini ikki trívast, at tey eru í vanda fyri strongd og at sjÚkradagarnir eru nÃģgvir. Tí mugu tiltÃļk setast í verk. Er Úrslitið millum 4,95 og 6,05 er tað nÃļktandi, men plÃĄss er fyri at bÃļta um. Er talið omanfyri 6,06 trívast starvsfÃģlkini og arbeiða Úrslitagott saman.
Samanroknaðu svarini av kanningini vísa, at talið fyri samstarv er 5,0, ÃĄlit og rÃĶttvísi 4,6 og harvið verður sosial kapitalurin roknaður til 4,8. Tað sigur so mikið, at her er mangt, sum kann gerast betri.

Sosialur kapitalur – ein ílÃļga í tað gÃģða arbeiðslívið

ArbeiðsplÃĄssið heldur enn sjÃĄlvt arbeiðið
Trivnaður ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum er í stÃļrri mun tengdur at samlaða arbeiðsplÃĄssinum heldur enn innihaldi í sjÃĄlvum arbeiðinum, sigur serfrÃļðingur í arbeiðsumhvÃļrvi.

Sosialur Kapitalur, hvat er tað? Ivaleyst hevur onkur verið eitt sindur ivandi um merkingina av hugtakinum tÃĄ Starvsmannafelagið, saman við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, skipaði fyri einum felagstiltaki við hesum heiti. Eitt hugtak, tvey orð, sum kann tykjast at hava lítið við hvÃļrt annað at gera, fyri ikki at siga at talan er um eina mÃģtsÃļgn. Tage SÃļndergÃĨrd Kristensen, serfrÃļðingur í arbeiðsumhvÃļrvi, greiðir frÃĄ hví hann valdi at nÃ―ta hetta hugtak í sonevndari hvítbÃģk um trivnað ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Eitt hugtak, sum frammanundan hevur verið nÃ―tt í Ãļðrum hÃļpi.
– Hugtakið Sosialur Kapitalur hevur Heimsbankin nÃ―tt í fleiri ÃĄr at sammeta viðurskiftini millum lond. Hví nÃļkur klÃĄra seg vÃĶl og onnur minni vÃĶl, hÃģast treytirnar hava verið tÃĶr somu. M.a. sammetti Heimsbankin viðurskiftini í Suður Korea við tey í Nigeria, sum í 1950 vÃģru ÃĄ sama menningarstigi. Í dag er Suður Korea tíggju ferðir so ríkt sum Nigeria. Sagt verður, at Suður Korea hevur hÃļgan sosial kapital og Nigeria lÃĄgan. Tað sum liggur í hugtakinum er, at í londum við hÃļgum sosialum kapitali hava fÃģlk ÃĄlit hvÃļr ÃĄ Ãļðrum; eitt orð er eitt orð, samfelagsviðurskifti eru trygg og kriminalitetur og korruptiÃģn eru sjÃĄldsom fyribrigdi, greiðir Tage S. Kristensen frÃĄ. Hann leggur afturat, at tað snÃ―r seg ikki minst um menniskjansliga umsorgan yvirhÃļvur, og nevnir eitt dÃļmi:
– FÃģlk gingu til eitthvÃļrt frítíðarítriv, eitt nÚ fimleik. Komst tÚ ikki ein dagin, varð ringt og spurt hvar tÚ bleiv av. NÚ gongur tÚ til fitness, og fÃģlk eru líka glað um tÚ kemur ella ikki. Bara tÚ rindar fyri tíman. FÃģlk luttaka í minni mun nÚ í sosialum tiltÃļkum. Hetta er serliga galdandi í stÃļrri samfelÃļgum, – ja, grannin kann liggja deyður nakrar dagar í síni íbÚð uttan nakar varnast. Hetta eru tekin um lÃĄgan sosialan kapital, sigur Tage S. Kristensen.

OrsÃļkin til at hÃļvundurin til hvítbÃģkina um trivnað ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum nÃ―tti hugtakið Sosialur Kapitalur var, at hugtakið frammanundan var kent, men í hesum fÃļri í sambandi við eitt arbeiðsplÃĄss heldur enn eitt samfelag, men í hÃļvuðsheitum eru bÃĶði grundað ÃĄ somu fortreytir og virði.
– TÃĄ vit tosa um eitt arbeiðsplÃĄss, tosa vit eisini um fÃģlk ÃĄ ymiskum stigum í sambandi við vald. Onkur er arbeiðsgevari og onnur lÃļntakarar. Dagligu uppgÃĄvurnar hjÃĄ Ãļllum pÃļrtum kunnu vera rÃĶttiliga ymiskar, men tÃ―dningarmikið er, at alt fer fram ÃĄ lÃģgligan hÃĄtt, og at Ãļll somuleiðis kenna og gÃģðtaka karmar og leiklut hvÃļr hjÃĄ Ãļðrum. Ikki er neyðugt at Ãļll eru samd í einum og Ãļllum, men at Ãļll hava eitt felags ÃĄhugamÃĄl m.a. tað at starvsfÃģlk trívast og at fyritÃļkuni, hvÃļr hon so er, skal vera lív lagað, sigur Tage S. Kristensen.
– At vit hava tikið eitt hugtak Úr samfelagshÃļpi og flutt tað yvir ÃĄ einstÃļk arbeiðsplÃĄss hevur gjÃļrt sítt til, at flyta hugburð í sambandi við arbeiðsumhvÃļrvi. Áður varð alt ljÃģs varpað ÃĄ sjÃĄlvt arbeiðið, – arbeiðsinnihaldið, tað at at vera lÃĶrari, sjÚkrarÃļktarfrÃļðingur, fiskimaður o.s.fr., sum eru Ãģgvuliga ymisk bÃĶði so og so. Okkurt meira likamliga strÃĶvið ella krevjandi enn annað. Ikki vÃģru Ãļll starvsÃļki eins nÃģgv vird. TÃĄ vit nÚ kanna hvussu trivnaðurin er ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi, hyggja vit meira eftir hvussu samlaða arbeiðsplÃĄssi er, heldur enn eftir hvÃļrjum einstakum starvi. Soleiðis hava vit eisini sÃĶð, at hÃģast eitt starv ikki verður roknað av teimum mest spennandi, kann talan vera um eitt sera gott arbeiðsplÃĄss har Ãļll trívast vÃĶl, har starvsfÃģlk verða hoyrd, hava síni rÃĶttindi, og kenna seg sum ein virdan part av heildini. TÃĄ er talan um hÃļgan sosialan kapital, sigur Tage S. Kristensen.
Spurdur um hetta, at fakfelÃļg og arbeiðsgevari skipa fyri tílíkum felags tiltÃļkum sum hesum um sosialan kapital, er at rokna sum nÃ―ggir tÃģnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, sigur Tage S. Kristensen, at so kann tykjast.
– StarvsfÃģlk leggja helst stÃļrra dentin ÃĄ sosiala partin, meðan arbeiðsgevarin hugsar meira um kapitalin. Men um tosað verður um Sosialan Kapital er ikki treytin, at semja er ÃĄ Ãļllum Ãļkjum, men heldur at bÃĄÃ°ir partar skilja og gÃģðtaka munin ÃĄ ÃĄhugamÃĄlunum hvÃļr hjÃĄ Ãļðrum. Harafturat liggur eisini í hesum ein felags ÃĄhugi at varðveita eitt gott arbeiðsplÃĄss, sigur Tage S. Kristensen, og heldur, at tílík felags ÃĄtÃļk kunnu eisini hava við sÃĶr, at partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum fÃĄa lÃĶttari at skilja hvÃļnn annan eitt nÚ í sambandi við sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.
felagsskeið
Tage S. Kristensen hevur í mong ÃĄr hildið fundir og skeið í hÃģpatali ÃĄ mong- um arbeiðsplÃĄssum og fakfelÃļgum í Danmark í sambandi við arbeiðsumhvÃļrvi. Í flestu fÃļrum eru tað starvsfÃģlk ella fakfelÃļg, sum hava heitt ÃĄ leiðsluna um at skipa fyri tílíkum skeiðum. Eisini eru mong fakfelÃļg, sum hava heitt ÃĄ Tage S. Kristensen um at koma at greiða frÃĄ sínum royndum og hugskotum um eitt betri arbeiðsumhvÃļrvi. Millum fakfelÃļgini er eisini danska fakfelagið hjÃĄ lÃĶrarum.
– Fyrstu ferð LÃĶrarafelagið vendi sÃĶr til mín, var teirra ÃĶtlan, at skeiðið skuldi bert vera fyri lÃĶrarar, men tað helt eg vera vÃĄnaligt hugskot. Segði teimum, at skuldi nakað ítÃļkiligt koma burturÚr, skuldu vit eisini hava umboð fyri leiðsluna, eins og ÃĄlitisumboð, við. Síðani hava trÃ― fÃģlk mÃļtt frÃĄ hvÃļrjum skÚla, – eitt umboð fyri lÃĶrarar, eitt fyri leiðslu og eitt ÃĄlitisfÃģlk. Soleiðis koma umboðini at forpliktað hvÃļrt annað, soleiðis at nakað ítÃļkiligt kann koma burturÚr.

Umframt at umboð fyri starvsfÃģlk og leiðslu eru um felags ÃĄtÃļk í sambandi við arbeiðsumhvÃļrvi, hava eisini politikararnir víst hesum ans. Tage S. Kristensen greiðir frÃĄ, at í Keypmannahavnar kommunu hava politikararnir í nÃ―ggju sonevndu strategiÃĶtlanini fyri 2013 sagt seg vilja arbeiða við Sosialum Kapitali í kommununi. EndamÃĄlið skal vera at minka um eftirlit og eftirmetan og at virksemi framyvir skal í stÃļrri mun byggja ÃĄ ÃĄlit. Sama hava aðrar danskar kommunur sagt seg vilja. FelagsmÃĄlið hjÃĄ teimum Ãļllum er at fÃĄa meira fyri somu pengar.

Øll samd
Allir seks pallborðsluttakararnir vÃģru so hjartaliga samdir í einum og Ãļllum, tÃĄ teir skuldu siga siga sína hugsan um Úrslitið av trivnaðarkanningini hjÃĄ Starvsmannafelagnum at illa ber til at kalla hendan partin av rÃĄÃ°stevnuni fyri pallborðsorðaskifti, sum heitið annars var.
Allir luttakararnir vÃģru samdir um at taka Úrslitið av kanningini til sín og gera sítt besta fyri at bÃļta um tey viður- skifti, sum, sambÃĶrt kanningini, ikki vÃģru nÃļktandi. Ikki minst samskiftið millum leiðslu og starvsfÃģlk annars og
frÃĄboðanir frÃĄ leiðslum. Eins samdir vÃģru allir luttakarar um,at starvsfÃģlk eiga at verða tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°, og at talan er um eina felags avbjÃģðing tÃĄ rÃĶður um trivnaðin ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Forkvinnan í Starvsmannafelagnum, sum eisini sat við pallborðið, segði, at higartil hava tey bert eitt yvirskipað Úrslit av kanningini. NÚ fer felagið at greina kanningarÚrslitini, soleiðis at tey fÃĄa innlit í hvussu stendur til ÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum arbeiðsplÃĄssi, fyri síðani at arbeiða víðari harfrÃĄ.

Paris Hilton syndromið

Ein sÃļga er Úr slupptíðini, sum fÃĄ vita um, sum fÃĄ hava hoyrt. NÃģgv er annars sagt og skrivað um upprunan hjÃĄ hÃļvuðsvinnuni, men jÚst hendan sÃļgan er farin aftur við bakborðinum. Tað var sluppin Shining Flower, sum ein fagran dag var ÃĄ Suðurlandinum.
Teir hÃļvdu fingið nÃģgvan fisk dagin fyri, og nÚ var klÃĄrt at kasta aftur. HÃ―rurin var gÃģður, tí teir vÃĶntaðu sÃĶr nÃģgv aftur hendan dagin. Og veðrið var av tí besta.
So kemur skiparin upp ÃĄ dekkið, setur eina kolu, eina lÃ―silampu, miðskips ÃĄ dekkið, og sigur: „í dag kasta vit ikki, tí í dag er starvsfÃģlkadagur.“
Teir gjÃļrdu skjÃģtt av, tÃģku skiparan, tveittu hann fyri borð, og so fÃģru teir at fiska og fingu nÃģgvan fisk.
Teir hÃļvdu ein gÃģðan dag. Ein gÃģðan arbeiðsdag.

Tað gÃģða arbeiðslívið

Tað ljÃģðar sum ein temayvirskrift í einum donskum vikublaði.
Tað gÃģða arbeiðslívið er at fÃĄa frið at arbeiða.
Frið fyri starvsfÃģlkadÃļgum, temadÃļgum, menningardÃļgum, HR-mennarum, kÃģksjum.
At sleppa undan at brÚka arbeiðstíðina til at koma hvÃļrjum við tvÃĶtli, byggja brÃ―r saman, lyfta í felag.
Tað gÃģða arbeiðslívið er at sleppa at arbeiða í friði fyri sosialari samveru, skammrÃģsi, starvsfÃģlkasamrÃļðum, sum ikki verða brÚktar til nakað, trivnaðarkanningum, sum heldur ikki verða brÚktar til annað enn skuffubjÃĄlving og
HÃļgni Djurhuus, journalistur var í rÃĶtta lagnum ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni
  
hjÃĄ deildarleiðarum at samanbera seg við aðrar deildarleiðarar.
Frið fyri allari hesari torvmoldini í eyguni.
FÃĄa frið fyri hÃģttanum um uppsagnir í vikur og mÃĄnaðir.
Gevið okkum apum við flutningsbondini bara ein kassa av bananum um vikuna.
Men fyrst og fremst, gevið okkum frið at arbeiða.
Og kanska bara eitt vet av virðing fyri tí, vit gera.
Tað kann gerast við einum telduposti ella einum herðaklappi og tveimum, trimum orðum í kaffistegðinum. Tvangsinnlegging heilar dagar er ikki neyðug.
Ella gevið meira lÃļn í staðin fyri vÃļkur, tÃģm orð, sÃĄttmÃĄlafyllu.

Hugflogið var gott. Hann avgjÃļrdi at skapa ein marknað, sum hann so kundi liva av, liva vÃĶl av.
Kendi nakrar stjÃģrar og leiðarar, sum vildu hava starvsfÃģlkið at halda, at teir vÃģru gÃģðir og fittir við tey. Men hvussu gjÃļrdu tey tað?
Hey, her var marknaðurin. StjÃģrar og leiðarar hava brÚk fyri hjÃĄlp at billa starvsfÃģlki inn, at tey hava ÃĄvirkan, at lurtað verður eftir teimum, sum sagt blÃĄsa torvmold í eyguni ÃĄ teimum.
Tora ikki rÃĶttiliga sjÃĄlvi, duga heldur ikki. Eg meini so við, her spilla 400 almenn starvsfÃģlk ein heilan arbeiðsdag burtur fyri skattaborgarans flatskattaðu krÃģnur. Til onga nyttu.
Einki, ikki eitt einasta eitt alment starvsfÃģlk fÃĶr eitt gott ella betri arbeiðslív av hesum tiltakinum her.
Men aftur til okkara vin, cand. smartness. Hann fÃģr at endurgeva aðrar menn. Eingin kvinna hevur sagt nakað, sum vert er at endurgeva.
Ein nÃ―ggjur bisniss var uppfunnin. Hann vaks skjÃģtt, Ãļgiliga skjÃģtt. NÃģgvir pengar, tí Ãļll vildu sjÃĄlvandi vera við. Tað er sum við jÃģlaborðhaldunum og bygdarstevnunum og flakavirkjunum ÃĄ hvÃļrjum tanga.
Fyrr, tÃĄ ein veggur skuldi flytast ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi, bleiv ein handverkari biðin, ein tímburmaður. NÚ verður minst ein sÃĄlarfrÃļðingur og helst nakrir akademikarar afturat bidnir, tí tað kann jÚ hugsast, at veggurin er autistiskur, orsaka hevur autismu, og tí ikki tolir at vera fluttur.
paris Hilton syndromið
Hetta er ein illusjÃģnsídnaður. Tað rÃĶður um at fÃĄa fÃģlk at halda, at tey eru við, tÃĄ avgerðirnar verða tiknar, at tey hava ÃĄvirkan, at lurtað verður eftir teimum, at tey verða hoyrd, at tey eru nakað verd. So er tÃģ ikki. Als ikki. Allar avgerðir eru longu tiknar, ÃĄÃ°renn pÃļbilin verður rikin í rÃĶtt. TÃĶr hevur leiðslan tikið. Men tað virkar betur, um leiðslan altíð kann siga: vit hava spurt fÃģlkið. Vísa avgerðirnar seg at vera skeivar, so stendur leiðslan ikki einsamÃļll eftir við apuni, tí apurnar vÃģrðu jÚ tiknar við upp ÃĄ rÃĄÃ°.
Eg veit ikki, hvussu nÃģgv „hoppa upp ÃĄâ€œ alt hetta her. Tað er neyvan kannað. Eg kalli hetta Paris Hilton syndromið. Her ÃĄtti eg sjÃĄlvandi at havt power point og varpað eina stÃģra mynd av
Paris Hilton upp ÃĄ brÃģstið. Paris Hilton er heimskend uttan at vera nakað uttan Paris Hilton. Men tað er eydnast at sannfÃļra heimin um, at tað at vera Paris Hilton er vert dagliga umrÃļðu í Ãļllum miðlum. Tað er ber tilvild, at tey fingu verið til
fyrr í tíðini, tÃĄ eitt arbeiðsplÃĄss var eitt arbeiðsplÃĄss og ikki ein vÃĶlverumiðstÃļðu ella hugnaklubbi.
Eingin kostnyttukanning er gjÃļrd, men eg fari at pÃĄstanda, at tað kostar nÃģgv og ger onga nyttu. TÃģm orð fyri krÃģnur.
Tað ger ikki stÃļðuna frÃĶgari, at fakfelÃļgini spÃĶla við í hesi komediu.
Tað selur gÃģðar lÃļnarkrÃģnur fyri tÃģm orð. SÃĄttmÃĄlarnir gerast longri og longri fyri hvÃļrja ferð. Fleiri og fleiri orð sum enda við politikkur.
Mítt felag segði nei takk til 220 kr. um mÃĄnaðin, tí tey, sum fÃĄa yvir 50.000 kr. um mÃĄnaðin, tríggir ella fÃ―ra limir, einki fingu afturat. Felagið vildi ikki gera mun ÃĄ limunum. ÁlitisfÃģlkini fingu longri uppsagnartíð enn aðrir limir, felagið vildi jÚ ikki gera mun ÃĄ limunum.

NÚ er ringt hjÃĄ okkum vanligu deyðiligu at vita, hvat dentur verður lagdur ÃĄ, tÃĄ leiðarar verða settir. Tað fÃĄa vit ikki at vita, tað rakar ikki okkum. Heldur ikki, hvÃļr annar sÃļkti. TÃĄ vit so frÃĶtta, hvÃļr fekk starvið, spyrja vit, innantanna sjÃĄlvandi, Gud viti, hvÃļr annar sÃļkti?
NÃĶstan Ãļll vilja vera leiðarar, eisini tey, sum ikki duga. Og tað tykist soleiðis, at tey, sum ikki duga, fÃĄa leiðarastÃļrvini, tí eina viku eftir, at tey eru vorðnir leiðarar, skulu tey ÃĄ skeið at lÃĶra at vera leiðarar.
Eisini har liggur HR-idnaðurin framvið. Enn ein gÃģð inntÃļkukelda.
Samanumtikið: leiðarar taka allar avgerðir. Men tíverri krevur tíðin, at fÃģlkið verður spurt og hoyrt.
Leiðarar vita ikki, hvussu teir fÃĄa billað fÃģlkinum inn, at tey verða hoyrd, hava ÃĄvirkan, eru við í avgerðunum. Hvat er so at gera? JÚ, sjÃĄlvandi, tað sama sum politikararnir, keypa sÃĶr spunasmiðir at billa fÃģlki inn, at tey verða hoyrd og hava ÃĄvirkan. HÃģast tey ikki verða hoyrd og onga sum helst ÃĄvirkan hava. Tí, sum sagt, avgerðirnar vÃģru longu tiknar. Men Ãļll skulu vera samd um, at tað eru rÃļttu avgerðirnar. Torvmoldsídnaðurin hevur jÃģladagar.
Nei, gamla kapitalistista prinsippið er tað besta.
Arbeiðsgevarin leiðir og bÃ―tir Út arbeiðið. Longri er tann sÃļgan ikki. At blÃĄsa torvmold í eyguni ÃĄ fÃģlki er ikki neyðugt. Tað kostar eisini alt ov nÃģgv.
aftur ÃĄ Suðurlandið
Skiparin ÃĄ Shining Flower? Ja, hann bleiv hÃĄlaður um borð aftur, eftir at hava lovað og gjÃļrt eið uppÃĄ, at hann ongantíð aftur skuldi koma við einum so skítbÃ―ttum boðum sum at hava starvsfÃģlkadag.
Og teir kastaðu og fiskaðu nÃģgv eisini tann dagin. Teir gjÃļrdu okkurt til nyttu. Teir hÃļvdu ein gÃģðan arbeiðsdag, eitt gott arbeiðslív.
Spurdi tÚ teir um sosialan kapital, hÃļvdu teir svarað, „nei, her er eingin sosialistur umborð.“
Havið ein gÃģðan dag. Farið aftur til arbeiðis!

LandsstÃ―rið skundar undir lÃĄgkonjuktur

Fíggjarpolitikkurin hjÃĄ landsstÃ―rinum er skeivur, heldur Starvsmannafelagið. Umfatandi rakstrarÃĄtÃļk verða sett í verk at basa bygnaðarligum skeivleikum, sum ikki eru til. Trupulleikin er, at lÃĄgkonjukturur elvir til hall ÃĄ fíggjarlÃģgini. Við sínum hÃģttanum um sparingar nÃĶstu ÃĄrini skundar landsstÃ―rið undir lÃĄgkonjukturin, tí fÃģlk tora ikki at brÚka pengar og Ãģttast fyri at missa síni stÃļrv
Fíggjarkarmarnir fyri nÃĶstu fimm ÃĄrini eru lagdir fram, og Starvsmanna- felagið heldur, at fíggjarpolitikkurin hjÃĄ landsstÃ―rinum er grundleggjandi skeivur, tí hann skundar undir tann lÃĄgkonjuktur, sum fÃļroyski bÚskapurin er í. Neyðugt er meira enn nakrantíð, at landsstÃ―rið endurreisir ÃĄlitið hjÃĄ hÚsarhaldunum og vinnuni ÃĄ bÚskapin, men landsstÃ―rið ger tað Ãļvugta. Við
at boða frÃĄ umfatandi sparingum og ikki at innrokna lÃļnar- og prísvÃļkstur í rakstrartÃļlini nÃĶstu ÃĄrini, spjaðir landsstÃ―rið Ãģtta millum fÃģlk.
Skeiv uppÃĄhald
LandsstÃ―rið sigur í fíggjarkÃļrmunum, at lÃļtan er lagalig at fremja umfatandi rakstrarÃĄtÃļk í almenna geiranum, tí bÚskaparvÃļksturin heldur fram. TÃĄ rÃĄkið er við, er rÃĶtta lÃļtan at fremja rakstrarÃĄtÃļk, verður sagt. Men rÃĄkið er als ikki við landsstÃ―rinum. Landsbankin segði í sínari bÚskaparfrÃĄgreiðing, at bÚskaparvÃļksturin fer at minka og verður bara 1,4 prosent í 2014. TÃĄ landsstÃ―rið so samstundis boðar frÃĄ umfat- andi rakstrarÃĄtÃļkum, skundar tað undir skeivu bÚskapargongdina.
Í fíggjarkÃļrmunum verður sagt, at tal- ið ÃĄ lÃļntakarum er vaksandi. Hetta heldur landsstÃ―rið styðjar upp undir uppÃĄhaldið um, at FÃļroyar hava bÚskaparligt viðrÃĄk í lÃļtuni. Eisini hetta er skeivt. Hagstovan hevur staðfest, at talið av lÃļntakarum vaks frÃĄ 2009 til í fjÃļr, men seinasta hÃĄlva ÃĄrið eru ongir lÃļntakarar komnir aftrat. Eisini hetta ber greið boð um ein bÚskap í lÃĄgkonjukturi, sum als ikki hevur tÃļrv ÃĄ politiskari sjokkviðgerð, men ÃĄlitisskapandi fíggjarpolitikki, ið skundar undir nÃ―tslu og ílÃļguhug.
Starvsmannafelagið heldur, at sera trupult er at síggja eitt systematiskt hall hjÃĄ tí almenna farnu 14 ÃĄrini. TvÃļrturímÃģti hevur landskassin havt hall og avlop við konjuktursveiggjunum, og tí er verandi lÃĄgkonjukturur orsÃļk til verandi hall. Tann vÃļksturin, sum landsstÃ―rið vil vera við hevur verið stÃģrur síðan 2009, hevur í veruleikanum verið sera avmarkaður. VÃļksturin í lÃļnargjaldingum var 5,6 prosent, og prístalið hÃĶkkaði samstundis 4,1 prosent. Eisini av hesi orsÃļk er ÃĄlitið ÃĄ bÚskapin lítið.
kÃļva vÃļksturin
Í fíggjarkÃļrmunum sigur landsstÃ―rið, at lÃļgukarmurin ÃĄ 323 miÃģ. kr. fer at stimbra bÚskapin. RÃĶtt er, at vaksandi ílÃļgur kunnu stimbra bÚskapin, men virknaðurin av hesum ÃĄtakinum hvÃļrvur, tÃĄ landsstÃ―rið samstundis boðar frÃĄ umfatandi rakstrarÃĄtÃļkum í almenna geiranum. HÚsarhaldini lata vera við at brÚka pengar, og fÃģlk Ãģttast fyri at missa arbeiðið, tí tey vita, at trupult kann vera at finna annað arbeiði. Vit hava longu verið vitni til fleiri uppsagnir í almenna geiranum, og umfatandi upp- sagnir m.a. í fíggjarvinnuni vísa greitt, at vinnufyritÃļkur heldur spara enn at skapa nÃ―ggj arbeiðsplÃĄss.
So mikið ÃĄlvarsligari er tað, at landsstÃ―rið í fíggjarkÃļrmunum avdÚkar, at
Starvsmannafelagið heldur, at verandi fíggjarpolitikkur hevur við sÃĶr, at hÚsarhald og vinnulív fara at halda fram at stÚra fyri framtíðini
Útreiðslukarmarnir til 2018 eru framskrivaðir í 2014-prísum. Hetta merkir, at mÃļguligar lÃļnar- og prísbroytingar eftir 2014 eru als ikki við í kÃļrmunum. TÃĄ almennir stovnar ikki fÃĄa jÃĄttan, sum svarar til lÃļnar- og prísvÃļkstur, brÚkar landsstÃ―rið ta nyttuleysu og skaðiligu plenuklipparametoduna. Eisini hetta minkar um ÃĄlitið ÃĄ bÚskapin, tí minkandi ÃĄlitið ger bÃĶði hÚsarhald og vinnulív Ãģtrygg.
Í einum bÚskapi, har ÃĄlitið grund- leggjandi er stÃģrt, koma lÃļnar- og príshÃĶkkingar innaftur við Ãļktum skatt- um og avgjÃļldum, men hetta ÃĶtlar landsstÃ―rið eftir Ãļllum at dÃļma ikki skal henda nÃĶstu ÃĄrini. Um plenuklipparin verður brÚktur mÃģtvegis almennum starvsfÃģlkum, er talan um eina vandamikla sparing, ið skundar undir verandi trupulleikar. Heldur enn at hÃģtta almenn starvsfÃģlk eigur lands- stÃ―rið at leggja dent ÃĄ at fÃĄa uppaftur meira burtur Úr virðismiklu fÃļrleikunum hjÃĄ starvsfÃģlkunum.
Álitið mÃĄ endurreisast
LandsstÃ―rið skrivar í fíggjarkÃļrmunum, at ein orsÃļk til stÃģru skuldarkreppuna hjÃĄ fleiri evropeiskum londum er vant- andi politiskur vilji at fremja neyðugar bygnaðarbroytingar. Hetta er skeivt.
NÃģgv av teimum londum, sum eru illa fyri í dag, hÃļvdu ikki hall, ÃĄÃ°renn fíggjar- kreppan rakti teirra bÚskapir. Men tÃĄ hon rakti, komu tey í umfatandi trupulleikar orsakað av eini Ãģreguleraðari fíggjarvinnu, sum setti almennu kassarnar undir ovurstÃ―rt trÃ―st. Eisini fÃļroyingar kendu sviðan avw hesi gongd.
Samanumtikið heldur Starvsmanna- felagið, at verandi fíggjarpolitikkur hevur við sÃĶr, at hÚsarhald og vinnulív fara at halda fram at stÚra fyri framtíðini. Ófjaldu og ÃģdÃĄmligu hÃģttanirnar í fíggjarkÃļrmunum um null lÃļnarvÃļkstur ella hÃģpuppsagnir, spjaða Ãģtta millum fÃģlk. Tað, sum fÃģlk vinna, spara tey upp, meðan tey kunnu. Grundleggjandi er Ãģttin fyri at missa starvið so stÃģrur, at Ãļkt nÃ―tsla kann ikki koma upp ÃĄ tal.
LandsstÃ―rið ÃĄtti at gÃģðtikið, at eitt ÃĄvíst hall var ÃĄ fíggjarlÃģgini í nÃļkur ÃĄr, so ÃĄlitið ÃĄ bÚskapin kann endurreisast. LÃĄgkonjukturur kann ikki basast við ÃĄtÃļkum mÃģtvegis einum bygnaðarligum halli, sum ikki er til. LandsstÃ―rið sigur seg vilja basa hallinum, tí tað Ãģttast fyri, at landið endar í rentufelluni orsakað av ov stÃģrari skuld. Nettoskuldin hjÃĄ FÃļroyum er lítil og ongin, so eisini ÃĄ hesum Ãļkinum sÃĶr landsstÃ―rið bara brotpartar av samlaðu bÚskaparmyndini.

Norðurlond skulu hava landsumsiting í heimsflokki

Ikki ber til at yvirmeta tÃ―dningin av demokratiskari, ikki-muturspiltari og virknari almennari fyrisiting. Í krepputíðum verður tÃ―dningurin av stovnum í hvÃļrjum einstÃļkum landi serliga tÃ―Ã°iligur. Fyri at Evropa skal vera fÃļrt fyri at hevja seg burtur Úr hesari ÃĄleikandi og Ãģgvuliga vandamiklu bÚskaparligu og demokratisku kreppuni, krevst ein eftirspurningseggjandi politikkur við ílÃļgum, men eisini eftirlit í fíggjargeiranum, virknari skattavald og rÃĶttarverk, ílÃļgur í undirstÃļðukervið og í ÚtbÚgving og gransking.
Norðurlond hava sÃļguliga havt almenna fyrisiting og tÃĶnastur, ið hava
virkað vÃĶl, og sum borgararnir hava havt stÃģrt ÃĄlit ÃĄ. Stovnar, skipan og bygnaður í vÃĶlferðini hava gjÃļrt sítt til, at lond okkara hava kunnað greitt tungar kreppur ÃĄ ein skilagÃģðan hÃĄtt. OECD hevur í frÃĄgreiðing sínari Government at a glance greinað almenna geiran, har tað snÃ―r seg um stÃļdd, virksemi og Úrslit. Norðurlond ikki bara standa seg vÃĶl í kanningini, tey eru millum tey bestu.
HÃģast Norðurlond liggja millum tey fremstu í heimshÃļpi, bÃĶði tÃĄ ið tað snÃ―r seg um at fÃģlk hava ÃĄlit ÃĄ stovnum og fyrisitingum undir landinum og somuleiðis, hvussu vÃĶl fyrisitingin og stovnar
í hvÃļrjum einstÃļkum landi standa seg, so síggja vit nÚ tekin til, at sprungur eru um at vísa seg í samfelagsbyggingini, sum elva til ampa. Vit eru stÚrin. Tað snÃ―r seg tíverri ikki bara um einstakar hendingar ella einstÃļk lond, men vit halda, at hetta er eitt rÃĄk, sum vit vilja hava ein fingur ÃĄ loft at ÃĄvara um. Niðanfyri koma nÃļkur dÃļmi Úr hvÃļrjum einstÃļkum av londum okkara.
Í SvÃļríki uppliva vit aftur veikleikar í landsins heildarÃĄbyrgd fyri undirstÃļðukervinum. Tokferðslan riggar ikki. HÃģast fÃļgur lyfti um tað Ãļvuta, noyddust vit nÚ at tola ein vetur, har henda tÃ―dningarmikla samfelagstÃĶnasta ikki veitir tað, hon skal, og tað rakar bÃĶði borgarar og vinnulív. Eins tÃ―Ã°iligt er tað, at borgararnir líta avgerandi almennum virksemi, sum eitt nÚ ArbeiðsÃĄvísing og Trygging, lítið til. Okkara limir í hesari fyrisiting skulu loysa Ãģgvuliga torfÃļrar uppgÃĄvur, hÃģast tíðin er tepur og pengarnir fÃĄir. Tey mÃļta tÃĄ borgarum, sum lata harm sín og vÃģnsvik síni falla aftur ÃĄ starvsfÃģlkini. Tað hevur við sÃĶr vÃĄnaligt arbeiðsumhvÃļrvi, og ÃĄlitið hjÃĄ fÃģlki ÃĄ samfelagið viknar.
Í Noregi hava vit havt ein almennan geira sum heild og ein serligan geira, har eitt av grundeyðkennunum hava verið vÃĶl virkandi viðurskifti millum partarnar við at menna dygdartÃĶnastur. Hetta er nÚ um at broytast. NÚ verður eintÃĄttað miðað eftir einari mÃĄl- og ÚrslitastÃ―ring, sum ÃĄvirkar statsligu leiðsluna og arbeiðsmentanina. Ov avgjÃļrda samanblandingin við privata geiran hevur eisini gjÃļrt nakað við dygdina og nÃļgdina í vÃĶlferðartÃĶnastunum. Her mÃĄ staturin taka sereyðkenni síni aftur, leggja new public management til viks og fara undir at nÃ―ta tann hÃļga fÃļrleika, sum almenn starvsfÃģlk hava, og fara undir aftur at menna leiðslu sína. Vit hÃļvdu fegin viljað sÃĶð broytingar, so at vit kunnu varðveita ein fyrsta floks almennan geira.
Í Danmark eru vÃĶlferðarsamfelagið og almenni geirin undir stÃģrum trÃ―sti. Tí er tÃļrvur ÃĄ nÃ―hugsan. Svarið kann ikki vera new public management, miðstÃ―ring, Útlokalisering og einskiljingar. Í staðin er svarið, at stÃģrur tÃļrvur er ÃĄ einari ÃĄlitis- nÃ―skipan í almenna geiranum. NÃ―skipanin skal miða eftir ÃĄliti, nÃ―skapan og minni skrivstovuveldi. Leiðsla og starvsfÃģlk skulu í samspÃĶli við borgararnar umhugsa, hvussu mÃĄlini verða rokkin. Á Ãļllum stigum skulu politikarar, starvsfÃģlk og arbeiðsgevarar taka upp samstarv um, hvussu almenni geirin verður stÃ―rdur og mentur. Við einari ÃĄlitisnÃ―skipan skulu vit kunna tryggja ein framhaldandi almennan geira í heimsflokki.
Í Finnlandi eru vit endað í bÚskaparligari afturgongd sum avleiðing av heimsfevnandi bÚskaparkreppuni. Finska ríkisstjÃģrnin sparir, skerjir Útreiðslurnar og skattar harðari. TiltÃļkini ÃĄvirka lívið hjÃĄ
Ãļllum borgarunum. RíkisstjÃģrnin heldur fram eins og undanfarnar ríkisstjÃģrnir at endurnÃ―ggja og umskipa virkisÃļkini í ríkisfyrisitingini. EndamÃĄlið er at minka starvsfÃģlkahÃģpin hjÃĄ ríkinum. Vit kunnu staðfesta, at starvsfÃģlkini í Finnlandi eru fÃĶkkað Úr stívliga 220 000 fÃģlkum í 1980-ÃĄrunum til o.u. 84 000 fÃģlk nÚ, hetta er ein avleiðing av Útlokalisering, einskiljingum og Ãļðrum ÃĄtÃļkum at umskipa. Skerjingarnar bera í sÃĶr, at ríkið skarvar av tÃĶnastum sínum til borgararnar. Hetta hevur við sÃĶr, at borgararnir hava ikki longur rÃĶttindi ÃĄ jÃļvnum fÃļti. Serstakliga teir borgarar, sum bÚgva burtur ÃĄ bygd, hava sannað, at grundleggjandi rÃĶttindi eru versnað.
Í Íslandi hava vit verið undir trÃ―sti líka síðan bankakreppuna í 2008. Viðfevndar skerjingar hava verið gjÃļrdar í heilsu-, vÃĶlferðar- og ÚtbÚgvingarskipanunum. TÃĶr strategisku skerjingarnar, sum Úr stuttum sjÃģnarhorni vÃģru ein liður í endurreisingini eftir kreppuna, hava ÃĄvirkað styrkina í landsfyrisitingini tann skeiva vegin. Í mongum fÃļrum hava lÃļn- irnar hjÃĄ starvsfÃģlkunum verið skerdar, og talið ÃĄ fÃģlki í almennum starvi er minkað. Úrslitið er, at arbeiðsbyrðin hjÃĄ starvsfÃģlkunum, ið eftir eru, er vorðin tyngri, og almenna tÃĶnastan til teirra, sum hava tÃļrv ÃĄ at fÃĄa veittar almennar tÃĶnastur, er versnað. NÚ er lÃļtan komin at byggja upp íslendska vÃĶlferðarsamfelagið, so at varandi skaðar ikki verða framdir. Almenni geirin mÃĄ endurnÃ―ggja seg, so hvÃļrt sum vit mÃļta nÃ―ggjum avbjÃģðingum. Vit vilja síggja ein stat, sum er professionellur, nÃ―skapandi og smidligur, og sum verður sermerktur av samstarvi millum allar partar.
Í FÃļroyum hava vit merkt fleiri ÃĄlvarsamar broytingar seinastu tíðina. Ógvuslig skattabroyting við at undanskatta og seta í gildi flatskatt fÃģr fram í brÃĄÃ°um skundi uttan stundir og vilja til greiningar og uttan atlit at teimum hÃļrðu mÃģtmÃĶlunum. Flatskatturin og minkaða skattainnkrevjingin bera í sÃĶr eitt skeivt bÃ―ti og gera vÃĶlferðarsamfelagið og almenna geiran veikari. Um somu tíð vÃĶnta borgararnir sÃĶr vÃĶlferðartÃĶnastur av hÃļgari dygd. Hesi seinnu ÃĄrini hava verið eyðkend av skerjing-
um og samanleggingum. NÚ uppliva vit eisini beinleiðis avtÃļku av tÃ―dningarmiklum eftirlitsstovni og demokratiskar spÃĶlireglur verða lítisvirdar. At landið ÃĶtlar at veita borgarunum somu tÃĶnastur við minni peningi, setur enn stÃļrri krÃļv til starvsfÃģlkini hjÃĄ tí almenna, og almenni geirin er undir hÃļrðum trÃ―sti. Vend mÃĄ koma í og ÃĄlit byggjast upp.
Vit, ið umboða tey, sum starvast í landsfyrisitingunum í Norðurlondum, kenna ein ampa ÃĄ okkum. Hetta eru tíverri ikki einstakar hendingar, vit peika ÃĄ, tað er eitt rÃĄk, sum mÃĄ fÃĄast aftur ÃĄ beint. Kreppurnar hesi seinnu ÃĄrini stinga djÚpt hjÃĄ mongum lond- um í Evropa. Til tess at standa seg í kreppum og vanlukkum krevjast sterk lond við einum vÃĶl mentum myndugleikabygnaði. Arbeiðsloysi, Ãģgvuslig bÚskaparlig afturgongd og umhvÃļrvisvanlukkur krevja Úr longum sjÃģnarhorni ílÃļgur í fÃļrleikamenning og undirstÃļðukervi. Ábyrgdina av hesum mugu okkara fÃģlkavaldu taka ÃĄ seg og taka tey stig, sum krevjast til tess at menna almennu fyrisitingina í Norðurlondum.

Herfyri sÃĄ eg eina spennandi sending í sjÃģnvarpinum um at skapa sÃĶr rÚm ÃĄ alnetinum, har tÚ kanst liva eitt lív við síðuna av tínum veruliga lívi. Sendingin snÚði seg í hÃļvuðsheitum um at spÃĶla ÃĄ netinum og at skapa reglur fyri spÃĶli, at finna upp ÃĄ nÃ―ggjar mÃĄtar at vera til, í nÃģgvum fÃļrum snÚði tað seg um, hvÃļrt alnetið skuldi skipast við eftirliti og uppílegging ella við demokrati og sjÃĄlvsavgerðarrÃĶtti. Tað altavgerandi var felagsskapurin, hesi fÃģlkini skaptu sÃĶr inni ÃĄ netinum.
Í bÃģkmentunum, serliga í fantasybÃģkmentunum, hava parallelheimar leingi verið ein veruleiki, sum teir ymsu per- sÃģnarnir hava flutt seg ímillum. Vit kenna tað til dÃļmis frÃĄ bÃģkunum hjÃĄ Philip Pullman, Myrkursins frumevni, men fleiri aðrar gÃģðar og minni gÃģðar bÃļkur eru skrivaðar við hesum fortreytum.
NÚ tykist tað, sum um hetta als ikki er nakar fantasiur, men ein sannroynd, sum fer at gera virtuella heimin ella tykisheimin líka veruligan sum tann heimin, tÚ ferðast í beint nÚ.
Tað verður mangan sagt, at bÃģkmentir eru eitt slag av veruleikaflÃ―ggjan, har kanst tÚ gloyma teg burtur og uppliva ein annan heim, sum kann vera bÃĶði vakrari, meiri spennandi og fyrimyndaligari enn tann, tÚ ert í til gerandis.
Sama kann sigast um ein tykisheim kallaður Facebook, sum skjÃģtt nÃĶstan hvÃļr einasti fÃļroyingur millum 14 og 60 er partur av.
Í einum veruleika, har peningavaldið verður alt meira rÃĄtt og kyniskt, og har politikarar ÃĄ ongan hÃĄtt lurta eftir, hvat fÃģlkið vil, og hvÃļrjar trupulleikar tey stríðast við í gerandis- degnum, men stÃ―ra og taka avgerðir fullkomiliga yvir hÃļvdið ÃĄ Ãļllum, er Facebook sum ein frelsandi eingil.
Her kanst tÚ skapa títt heilt egna lív upp ÃĄ tínar egnu treytir. TÚ gert av, hvat tÚ vilt hava fram um teg sjÃĄlva, tÚ gert av, hvussu tÚ sÃĶrt Út, hvÃļrjar meiningar tÚ vilt hava fram, hvussu títt heim sÃĶr Út, hvÃļrjar vinir tÚ hevur, stutt sagt tÚ kanst skapa tÃĶr títt egna perfekta lív. Helst er hetta ikki beinleiðis ein lívslygn, helst er hetta ein ynskidreymur, tí tÚ skapar teg sjÃĄlva og títt lív, jÚst soleiðis sum tÚ vilt hava onnur at halda teg hava tað. Í so mÃĄta sigur tín vangamynd ÃĄ Facebook eina rÚgvu um teg sum persÃģn. Lívslygn er tað tÃģ kortini, tí í staðin fyri at fara Út í veruleikan at gera nakað við hann, at broyta tilverugrundarlagið hjÃĄ tÃĶr og mÃĶr, so letur tÚ standa til og brÚkar alnetið til at oysa allar tínar frustratiÃģnir Út um politikk og politikarar, um fÃļroyska mÃĄlið, um korini hjÃĄ einligum mammum, happing, fÃĄtÃļk bÃļrn við ongum jÃģlagÃĄvum osfr osfr, og so vÃĶntar tÚ gud hjÃĄlpi mÃĶr, at tÚ fert at vinna Gucci taskuna ella ferðina til Sri Lanka við at dÃĄma og dÃĄma og dÃĄma. Og Facebook er sprenfult av gullkornum um at vera gÃģð við mammuna, grannan, bÃļrnini og you name it.
Helst spara vit eina rÚgvu av sÃĄlafrÃļðirokningum, og politikararnir hava langt síðani funnið Útav, at Facebook er funnin fressur; íbÚgvarnir halda seg kÚrrar, so teir kunnu manerera, sum teir vilja. FÃģlk hava Úr at gera við at skriva ÃĄ Facebook, í staðin fyri at fara upp í politisk arbeiði lokalt og globalt, hevði eg nÃĶr sagt. Politikarnir sjÃĄlvir skriva eisini ÃĄ Facebook, so at vit skulu vita, hvussu fittir teir eru at hugsa um okkum og berghol og neyðhjÃĄlp og alt mÃļguligt í senn.
Í nÃ―ggjari bÃģk eftir Zygmunt Bauman, sosiologiprofessara, ÃĄvarar hann ímÃģti narsissismu, og hann hevur andstygd fyri „hygg at mÃĶr“ mentanini. Zygmunt Bauman er ein av teimum sosiologunum, sum hevur havt stÃļrst ÃĄvirkan í Europa. Hann skrivar í miðal eina bÃģk um ÃĄrið, og tað hevur hann gjÃļrt, síðan hann slapp undan at verða tÃ―ndur undir Ãļðrum veraldarbardaga. Í bÃģkini Moral Blindness – the loss on sensitivity in the liquid society ÃĄvarar hann ímÃģti einum nÃ―ggjum slagi av líkasÃĶlu. Í staðin fyri dreymin um eitt betri samfelag fyri Ãļll hava vit fingið undirgangin sum eitt kalt faktum, har Ãļll noyðast at finna sína egnu nichu fyri at yvirliva.
Og tÃģ – enn glÃģgvar í onkrum – tí var ikki eitt mÃģtmÃĶli um sparingar ÃĄ eldraÃļkinum, sum fekk politikarnar upp Úr stÃģlinum herfyri?
Meira av hasum, takk!

Kim er skipari ÃĄ lív

Í mong ÃĄr var Kim Clementsen virkin limur í Havnar Bjargingarfelag. Tað var tí ikki annað enn natÚrligt, at hann bleiv ein partur av manningini ÃĄ bjargingar- bÃĄtinum LÍV, sum fyri jÚst fimm ÃĄrum síðani varð settur í tÃĶnastu. Tilgongdin og fyrireikingarnar tÃģku rÃĶttiliga langa tíð, tí tað rÃĄddi sjÃĄlvandi um at fÃĄa ein bÃĄt, sum var best mÃļguliga egnaður til endamÃĄlið.
Og tað er LÍV, er Kim sannfÃļrdur um. BÃĄturin er bygdur sum bjargingarbÃĄtur og Ãļll vektin, 15 tons, liggur í neðra, so bÃĄturin kemur ÃĄ rÃĶttkjÃļl aftur, hÃģast tað skuldi hent, at hann fer runt. Teir
hava eisini roynt hann í rÃĶttiliga ringum veðri við hÃļgari aldu. Kim sigur, at mesta miðal alduhÃĶddin, sum hann hevur upplivað við bÃĄtinum, hevur verið um 10 metrar, men hÃģast tað klÃĄraði bÃĄturin seg sera vÃĶl, so sjÃģgÃģður hann er.
Manningin telur 16 fÃģlk, harav ein kvinna, sum hevur skipað seg í vaktum. Tey hava vakt tvÃĶr vikur og síðani frí í tvÃĶr vikur. Øll manningin skal hava trygdarskeið sum sjÃģmenn eins og fyrstahjÃĄlparskeið. Maskinmaðurin skal sjÃĄlvandi hava gÃģðan kunnleika ÃĄ sínum Ãļki, og sama er galdandi fyri við navigatÃļr og skipara. Manningin hevur
nÃģgvar venjingar saman við tyrluni hjÃĄ Atlantic helicopters, samarittunum hjÃĄ Reyða krossi og Rescue Ziska. Av og ÃĄ eru eisini venjingar saman við lÃļgregl- uni, slÃļkkiliðinum, MRCC og fiskiveiðieftirlitinum.
Eru boð eftir LÍV er tað annaðhvÃļrt MRCC ella politistÃļðin sum kallar ÃĄ tey, sum hava vakt. Boðini fara bÃĶði til tey fÃ―ra ÃĄ forvakt og tey fÃ―ra ÃĄ bakvakt, men tað er Ãģgvuliga sjÃĄldan, at bert forvaktin fer avstað hÃģast ikki er neyðugt við fleiri. Men hvÃļrja ferð tey eru Úti, gevur tað gÃģða venjing.
UppgÃĄvurnar eru bÃĶði nÃģgvar og ymiskar, sigur Kim. Talan kann vera um sjÚkraflutning, eitt nÚ Úr NÃģlsoy, og mangan skal berast skjÃģtt at. Tey hava megnað at seta portÃļrarnar í land í NÃģlsoy 17 minuttir eftir, at manningin hevur fingið boð. Rescue LÍV hevur havt umleið 230 hjÃĄlparuppgÃĄvur, síðani bÃĄturin varð settur í tÃĶnastu. BÃĄturin hevur verið við í fleiri bjargingum og tikið fÃģlk av sÃļkkandi bÃĄti. – Ikki hevur altíð verið líka tespiligt, sigur Kim.
Annars gera tey eisini aðrar uppgÃĄvur m.a. fyri politi og TÃģrshavnar kommunu.
Fyri trimum ÃĄrum síðani luttÃģk LÍV ÃĄ sjÃģmannadegnum í Reykjavík. Tað tÃģk teimum 10 tímar at stima til HÃļfn
í Íslandi. Kim sigur, at tey hava altíð havt gott samstarv við íslendsku bjarg- ingartÃĶnastuna, og hesaferð vildu tey nÃ―ta hÃļvi til at vísa íslendingum bÃĄtin. Tað var ikki sÃļrt at íslendingar vÃģru ÃļvundsjÚkir eftir einum tílíkum bÃĄti, tí teirra bÃĄtar eru munandi eldri og ikki so vÃĶl ÚtgjÃļrdir. Íslendingar gjÃļrdu nÃģgv burturÚr, og sjÃģnvarpið helt seg heldur ikki aftur fyri at greiða frÃĄ dygdunum í fÃļroyska bjargingarbÃĄtinum, sigur Kim.
Alt arbeiði í sambandi við LÍV er sjÃĄlvboðið. Eingin fÃĶr lÃļn, men hinvegin so fÃĶr manningin Ãļll neyðug skeið goldin. Íslendingar hava eina vÃĶlÚtbygda stÃļð til ymisk skeið, og hagar er ÃĶtlanin hjÃĄ fÃļroysku manningini at fara í heyst.
HÃģast tey, sum eru ÃĄ vakt, altíð skulu vera til reiðar at leypa avstað tÃĄ boðini koma, heldur Kim ikki, at tað er serliga bundið at vera ein partur av manningini. Skal ein okkurt, so hevur man mÃļguleika at bÃ―ta um við annan, so tað er eingin trupulleiki.
– Tað tÃ―dningarmesta við hesum er, at tÚ veruliga hevur hug til tess. Og tað havi eg, sigur Kim Clementsen sannfÃļrandi.



FÃļrleikamenning ÃĄ dagskrÃĄnna

BÃĶði starvsfÃģlkapolitikkur landsins og sÃĄttmÃĄlar Starvsmannafelagsins hava ítÃļkiligar ÃĄsetingar, sum skulu tryggja, at starvsfÃģlkini ÃĄhaldandi verða fÃļrleikament, at taka við nÃ―ggjum avbjÃģðingum.
Starvmannafelagið vil, at ÃĄsetingarnar at menna starvsfÃģlkini ikki bara vera tÃģm orð, men veruliga virka í verki.
NÃģgvir stovnar taka ÃĄsetingarnar um fÃļrleikamenning í fullum ÃĄlvara, men tíverri er tað ikki Ãļll, ið enn eiga hetta sum neyðugan og sjÃĄlvsagdan rÃĶtt.
TÃĄ spariknívurin hevur rakt, hava vit verið vitni til uppsagnir, har limir í Starvsmannafelagnum eru sagdir Úr starvi við m.a. teirri grundgeving, at tey ikki hava eins gÃģðar fÃļrleikar og onnur. Vit hava eisini hoyrt arbeiðsgevarar tosað um, at ÃĄvísir starvsfÃģlkabÃģlkar eru hÃģttir, tí uppgÃĄvur hvÃļrva og eftirspurdu fÃļrleikarnir eru hjÃĄ fÃģlki við hÃĶgri bÃģkligum fÃļrleikum.
Seinasta dÃļmið eru uppsagnirnar í Almannaverkinum, har fÃģlk við stÃģrari real-kompetansu verða send til hÚs vegna sparingar, samstundis sum sÃģkt verður eftir fÃģlki við hÃĶgri ÚtbÚgvingum. Umraðfestingar, verður hetta rÃģpt.
Gamaní hevur ein arbeiðsgevari heimild at skipa arbeiðsplÃĄssið, men leiðslurÃĶtturin mÃĄ umsitast við skynsemi, og tað kennist svÃĄrt og hÃļpisleyst, at ein arbeiðsgevari sigur dugnaligum starvsfÃģlki við stÃģrari vitan og realkomtetansu upp, og samstundis setir onnur í starv.
Um tey fyrru hÃļvdu fingið mÃļguleikar at ment sínar fÃļrleikar, hÃļvdu tey staðið seg nÃģgv betur í kappingini um stÃļrvini og teirra realkompetansa veruliga komið samfelagnum til gÃģðar.
StarvsfÃģlk kunnu enda í eini blindgÃļtu og fÃĄa trupult við at fÃģta sÃĶr aftur ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, verða teirra fÃļrleikar ikki rÃļktir og mentir. Hetta er dÃ―rt bÃĶði fyri tann einstaka og samfelagið alt.
Her mugu broytingar henda og vit vilja viðvirka til, at mannaorkan verður virðismett og fÃļrleikar gagnnÃ―ttir ÃĄ bestan hÃĄtt.
Seinast hava vit hoyrt, at samgongan ÃĶtlar at umskipa miðfyrisitingina, har boðað er frÃĄ sparingum bÃĶði í 2015 og 2016.
Starvsmannafelgið ÃĶtlar at fylgja vÃĶl við í tilgongdini at umskipa miðfyrisitingina, og vilja vit viðvirka til, at tey starvsfÃģlk, sum arbeiða har og hava uppbygt sÃĶr stÃģra realkompetansu, ikki verða umlopin ella slept uppÃĄ fjall.
Almenni starvsfÃģlkapolitikkurin og sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar um fÃļrleikamennig skulu takst í ÃĄlvara. Hetta merkir, at myndugleikarnir skulu lÃĶra at gagnnÃ―ta tey fÃģlkini, sum eru upplÃĶrd í almennu skipanini og allatíðina syrgja fyri, at tey verða fÃļrleikament at taka við nÃ―ggjum avbjÃģðingum.
SjÃĄlvsagt er ÚtbÚgving og bÃģkligur fÃļrleiki bÃĶði tÃ―Ã°andi og alneyðugur fyri framburð.
Besta gagnið og tÃĶnastuna fÃĶr tann einstaki, samfelagið og borgarin tÃģ, um realkompetansa og bÃģkligur fÃļrningur bÃĶði verða virðismett og gagnnÃ―tt til fulnar.
Í blaðnum verður fÃļrleikamenning umrÃļdd og ÃĄ heimasíðu okkara og Ãļðrum netmiðlum liggur grein frÃĄ okkum um mÃĄlið.
Vit ÃĶtla okkum eisini at kortleggja stÃļðuna ÃĄ Ãļkinum í komandi tíðunum.
Okkara mÃĄl er at tryggja limum felagsins og samfelagnum, at limanna vitan verður varðveitt, fÃļrleikarnir mentir og eisini gagnnÃ―ttir ÃĄ bestan hÃĄtt.

StÃģrar avbjÃģðingar í ferðavinnuni

Tað sigur Theresa TuriðardÃģttir Kreutzmann, sum í oktober 2011 tÃģk við starvinum sum leiðari ÃĄ kunningarstovuni í Havn. Hon hevur drÚgvar royndir innan ferðavinnuna bÃĶði her í FÃļroyum og uttanlands.

Í skjÃģtt 25 ÃĄr hevur Theresa virkað innan ferðavinnuna. Áhugin fyri hesi vinnu kveiktist av ÃĄlvara hon kom í starv hjÃĄ Flogfelag FÃļroya.
–Tað var sera spennandi, serliga tað at selja ferðaseðlar til fÃļroyingar til Ãļll mÃļgulig spennandi og fjarskotin stÃļð kring allan heim, greiðir Theresa frÃĄ. Flogfelag FÃļroya var aðalumboð fyri SAS, Maersk og Icelandair og haðani komu fÃģlk ofta at vitja í FÃļroyum. Einaferð tey vitjaðu her, varð Theresa spurd um hon ikki hevði ÃĄhuga at koma til Keypmannahavnar at menna ÃĄhugan millum danir fyri FÃļroyum sum ferðafÃģlkalandi og selja ferðaseðlar til FÃļroya. Hesum tilboði tÃģk hon av, og starvaðist ÃĄ ferðaskrivstovu í Keypmannahavn til hon í 1995 kom aftur í starv hjÃĄ Flogfelag FÃļroya við starvsstaði ÃĄ flogvÃļllinum. Hetta vÃģru aftur nÃ―ggjar avbjÃģðingar, har tey handlaðu allar ferðir til Keypmannahavnar og Billund við Maersk Air eins og ferðir til Glasgow og Íslands við Icelandair.
FÃļroyska flogfelagið hevði nÚ virkað í nÃļkur ÃĄr og vildi sum vera man gerast enn meira sjÃģnligt í marknaðarfÃļringini. Í tí sambandi varð Theresa spurd um um hon ikki vildi reka eina skrivstovu fyri Atlantic í Keypmannahavn.
–Tað var jÚ enn ein nÃ―ggj sera spennandi avbjÃģðing, so eg tÃģk av, og 1. apríl í 1998 lat nÃ―ggja skrivstovan upp mitt í hjartanum í danska hÃļvuðsstaðnum. HÃģast vit ÃĄ mangan hÃĄtt lÃģgu sera vÃĶl fyri, vísti tað seg rÃĶttiliga skjÃģtt, at tað kortini var eitt sindur Ãģpraktiskt ikki
at vera nÃĶrri flogvÃļllinum, og tí varð avgerð tikin um, at Atlantic fekk sÃĶr skrivstovu í Kastrup, sum eisini vísti seg at vera ein gÃģð og neyðug avgerð, sigur Theresa.
–Tað gekk rÃĶttiliga skjÃģtt at vinna marknaðarpart frÃĄ Maersk, og tað gjÃļrdu vit sjÃĄlvandi alt fyri. Frammanundan var tað bara SAS, sum tÃģ sÃĶr av at avgreiða Atlantic Úr Kastrup, men nÚ vÃģru vit eisini ÃĄ staðnum og gjÃļrdu alt fyri at veita eina so gÃģða tÃĶnastu sum gjÃļrligt. Serliga spennandi var tað, tí hetta var jÚ pionerarbeiði, greiðir Theresa frÃĄ, sum eftir nÃļkrum ÃĄrum í hesum starvi kundi hugsað sÃĶr at nomið sÃĶr onkra viðkomandi teoretiska ÚtbÚgving. Hon setti sÃĶr fyri at lesa serviceÃļkonom,– ein ÚtbÚgving sum ikki minst bygdi ÃĄ praktiskar royndir og sum seinri eisini kom henni vÃĶl við. So mikið vÃĶl, at hon gjÃļrdi av at lata upp sína egnu ferðaskrivstovu í Keypmannahavn.
egna ferðaskrivstovu
Í 2004 lat Theresa upp sína egnu ferðaskrivstovu í danska hÃļvuðsstaðnum.
–Eg hevði frammanundan roynt at gera eitt so gott fyrireikingararbeiði sum gjÃļrligt, og hÃģast torfÃļrt var at fÃĄa íleggjarar valdi eg at royna. Hetta var um tað mundi, tÃĄ tað gjÃļrdist alt meira vanligt hjÃĄ fÃģlki at bíleggja ferðaseðil ÃĄ alnetinum, og rÃļddir vÃģru frammi um, at tað fÃģr ikki at vera so stÃģrur tÃļrvur ÃĄ ferðaskrivstovum. Men eg trÚði framvegis uppÃĄ, at fÃģlk fÃģru at hava brÚk fyri gÃģðari tÃĶnastu; ikki minst tÃĄ tað galt at selja ferðaseðlar til eitt so
Theresa TuriðardÃģttir Kreutzmann
mikið Ãģkent ferðamÃĄl sum FÃļroyar. Tað gekk eisini sera vÃĶl í fyrstani, men tvey ÃĄr seinri mÃĄtti eg ÃĄsanna, at kostnaðurin til eitt nÚ marknaðarfÃļring og at hava eina ferðaskrivstovu var ov stÃģrur, sigur Theresa, sum annars var sera fegin um tað gÃģða samstarv hon hevði við Atlantic og Faroe Jet.
Eftir hetta fekk hon starv hjÃĄ Air France í Keypmannahavn. Tað var munur ÃĄ at hava sína egnu lítlu ferðaskrivstovu og so koma í starv hjÃĄ einum heimsumfatandi flogfelagi og tað gjÃļrdist henni eisini ein stÃģr uppliving.
–LÃļnin var sera vÃĄnalig, men upplivingarnar og avbjÃģðingarnar vÃģru stÃģrar og uniformarnir ÃģtrÚliga flottir. Eg hevði neyvan sÃĶð eitt so stÃģrt kuffert fult av arbeiðsbÚnum ÃĄÃ°ur, greiðir Theresa frÃĄ, sum eftir eini tíð hjÃĄ franska flogfelagnum fÃģr til GrÃļnlands saman við manni sínum. Hann sum kommunustjÃģri í nÃ―ggju stÃģrkommununi í Nuuk meðan Theresa fyrst fekk starv hjÃĄ Air Greenland og síðani gjÃļrdist ferðavinnustjÃģri í Nuuk.
kunningarstjÃģri í Havn
Heimlongsulin til FÃļroya gjÃļrdi tÃģ alt meira um seg, og tÃĄ starvið sum leiðari ÃĄ kunningarstovuni í Havn varð lÃ―st leyst, sÃļkti hon og fekk starvið. Tað er hon sera fegin um og stÃģrtrívist við. Og í hesum starvi koma eisini drÚgvu og fjÃļlbroyttu starvsroyndir hennara sera vÃĶl við.
Theresa sÃĶr stÃģrar mÃļguleikar í ferðavinnuni, sum kann geva eitt munandi stÃļrri avkast til fÃļroyska samfelagið enn hon ger í dag. Ikki minst nÚ ferðavinnan er so vÃĶl skipað. NÃ―ggja „brandið“ dÃĄmar henni vÃĶl, men tað forpliktar eisini Ãļll, sum fÃĄast við ferðavinnuna.
–Eitt er at fara Út í heim og arbeiða fyri at fÃĄa ferðafÃģlk higar, annað er hvussu vit taka ímÃģti teimum. Her rÃĶður um at ferðafÃģlk altíð kenna seg vÃĶlkomnan uttan mun til hvar í landinum tey vitja. UppgÃĄvan hjÃĄ FerðarÃĄÃ°num er at fÃĄa fÃģlk higar, og uppgÃĄvan hjÃĄ kunningarstovunum og veitarum er at síggja til, at alt riggar av besta slag og at
ferðafÃģlk fÃĄa ta kunning, sum tey hava brÚk fyri, sigur Theresa.

Kring alt landið

HÃģast kunningarstovan í Havn hevur sum aðalmÃĄl at taka sÃĶr av teimum ferðafÃģlkum, sum koma til hÃļvuðsstaðin, leggja tey eisini stÃģran dent ÃĄ at kunna um teir mÃļguleikar sum eru kring landið.
–Tað tÃĶnir okkum Ãļllum best, og gera vit ikki tað, kann tað bert koma okkum aftur um brekku. Samanlagt fÃĶst mest burturÚr um Ãļll fÃĄa gagn av hesi vinnu. Tí gera vit nÃģgv við at vegleiða fÃģlki um ferðamÃļguleikar kring landið, alt eftir hvussu leingi tey ferðast í FÃļroyum, tí fÃģlk ynskja eina so fjÃļlbroytta uppliving sum gjÃļrligt, sigur kunningarleiðarin í Havn.
vinnumÃļguleikar
NÃģgv verður tosað um fÃģlkafrÃĄflyting og at fÃĄa fÃģlk heimaftur. Theresa ivast ikki í, at her kann ferðavinnan geva eitt munagott íkast, tí ferðavinna snÃ―r seg um so mangt. Tað hevur stÃģran tÃ―dning at vit hava fÃģlk við gÃģðari vitan, og tí er avgjÃļrt brÚk fyri fÃģlki við eitt nÚ samfelagsligari ÚtbÚgving, umframt at tað hevur eins stÃģran tÃ―dning at hava fÃģlk Úr lívsins skÚla. Hava vit
bÃĶði leikfÃģlk og lÃĶrd, fÃĄa ferðafÃģlk ta fullfíggjaðu myndina av okkum.
Ein partur innan ferðavinnuna, sum vindur nÃģgv uppÃĄ seg, er tað vit kunnu kalla fundarvinna. Hetta at bjÃģða fÃģlki higar til rÃĄÃ°stevnur av ymiskum slag. Ofta eru hetta fjÃļlmentir bÃģlkar Úr Ãļllum samfelagsstÃĶttum. Hendan vinnan kann geva nÃģgv av sÃĶr, og harafturat eru rÃĄÃ°stevnurnar uttan fyri hÃĄÃĄrstíð,– jÚst tÃĄ vit veruliga hava brÚk fyri at fÃĄa fleiri ferðafÃģlk og gott plÃĄss er fyri at taka ímÃģti teimum, sigur Theresa, sum fegnast um, at nÚ tykist sum politiski myndugleikin veruliga hevur fingið eyguni upp fyri teimum mÃļguleikum, sum ein vÃĶlvirkandi ferðavinna kann geva.
–HÃģast eg havi verið uttanlands í mong ÃĄr, kenni eg fÃļroyska samfelagið rÃĶttiliga vÃĶl og tí kenni eg meg ikki sum fremmandan fugl. SjÃĄlv havi eg gjÃļrt mÃĶr nakrar royndir innan vinnuna, men eg fari ikki at smoykja nakra loysn yvir onnur. Tað er av sera stÃģrum tÃ―dningi, at Ãļll spÃĶla við, og at hvÃļr einasti veitari ger sítt besta og at Ãļll arbeiða í samljÃģði hvÃļr við annan, sigur Theresa TuriðardÃģttir Kreutzmann, leiðari ÃĄ kunningarstovuni í Havn, sum nÚ kann gera sínar eftirmetingar av hvussu hetta summarið royndist. TrÃ― felÃļg hava boðið sÃĶr til at gera skitsuprosjekt fyri arbeiðið at umbyggja bygningin í M. A. WinthersgÃļtu í TÃģrshavn, sum Starvsmannafelagið hevur keypt.
Fimm felÃļg fingu mÃļguleikan at gera skitsuppskot til umbyggingina av bygninginum, sum Starvsmannafelagið keypti frÃĄ Kringvarpinum fyri 6,7 milliÃģnir krÃģnur.
taka stÃļðu
TrÃ― felÃļg tÃģku av og tilboðini eru lÃļgd
fyri nevndina og umsitingina hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
NÚ skal stÃļða takast, um takast skal av tilboðunum, sum rÃĄÃ°gevararnir hava lagt fram.
Hetta er fyrsta stigið í eini ÃĶtlan at umbyggja bygningin, so at felagið fÃĶr betri karmar at virka undir.
nÃģgvir mÃļguleikar
NÃ―ggi bygningurin liggur beint við síðuna av verandi umsitingarbygningi hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Bygningurin er í trimum hÃĶddum og er gÃģðar 1000 fermetrar til víddar. Formligi eigarin er Trygdargrunnurin hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
NÃ―ggi bygningurin fer at geva betri karmar fyri arbeiðinum í felagnum, m.a. hjÃĄ fakbÃģlkum, sum ÃĶtlanin er at menna. Eisini verða mÃļguleikar fyri at onnur fakfelÃļg kunnu flyta inn í hÚsini, so at eitt livandi og mennandi umhvÃļrvi verður skapt fyri fakfelagsvirksemi.

KVF-starvsfÃģlk hÃļvdu rÃĶtt til yvirtíð
SÁTTMÁLATULKING: Fulltíðarsettu starvsfÃģlkini, sum vÃģru til arbeiðis valkvÃļldið 29. oktober 2011 hÃļvdu rÃĶtt til lÃļn fyri yvirarbeiði. OrsÃļkin var at valdagurin var ikki innroknaður í vaktarskipanina, sigur Fasti GerðarrÃĶttur, sum hevur givið Starvsmannafelagnum viðhald.

Arbeiðir tÚ vanligar arbeiðstíðir og verður boðsendur at koma til arbeiðis til eina serliga uppgÃĄvu ein leygardag, eigur tÚ at fÃĄa yvirtíð fyri tað.
Arbeiðir tÚ í vaktarskipan við skiftandi arbeiðstíðum, eigur dagurin at vera innroknaður í vaktarlistan, og gevur tÃĄ bert vaktargaldið. Er dagurin ikki innroknaður í vaktarlistan, hava eisini tey, sum arbeiða skiftistíð, rÃĶtt til yvirtíð.
Hetta er niðurstÃļðan hjÃĄ Fasta GerðarrÃĶtti, sum hevur gjÃļrt Úrskurð í sÃĄttmÃĄlatrÃĶtu millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið.
Starvsmannafelagið kÃĶrdi
Starvsmannafelagið kÃĶrdi mÃĄlið eftir nakrar dramatiskar dagar uppundir fÃģlkatingsvalið í 2011, sum mundi enda við, at fÃļroyskir sjÃģnsvarpshyggjarar sÃģtu fyri svÃļrtum sjÃģnvarpsskíggja valkvÃļldið.
Valdagurin var leygardag 29.oktober 2011.
Kringvarpið hevði kallað til arbeiðis stÃģran part av manningini at senda frÃĄ valinum, og starvsfÃģlkini hÃļvdu fingið boð um, at tey vÃģru „vaktarsett“ at arbeiða hendan einstaka dagin. Hetta merkti, at tey fÃģru ikki at fÃĄa yvirtíð eftir § 22 í sÃĄttmÃĄlanum, men bert vanligt tímagjald við einum minni ískoyti – sokallað vaktargjald, sum er galdandi fyri fÃģlk við skiftandi arbeiðstíðum.
StarvsfÃģlkini fÃģru til Starvsmannafelagið við mÃĄlinum, og felagið vendi sÃĶr til arbeiðsgevarasíðuna. Felagið helt ikki at ein skipan við at vaktarseta fyri ein einstakan dag var sambÃĶrlig við sÃĄttmÃĄlan.
StÃļðan var spent, og tað var um reppið, at starvsfÃģlkini í Kringvarpinum lÃļgdu arbeiði niður valkvÃļldið.
Endin var tÃģ tann at Starvsmannafelagið fÃģr í Fasta GerðarrÃĶtt við mÃĄlinum, sum nÚ hevur gjÃļrt Úrskurð og givið felagnum viðhald.
tey uttanfyri vaktararbeiði
Í Kringvarpinum arbeiða summi starvsfÃģlk „vanliga arbeiðstíð“, t.d. frÃĄ klokkan 8.00 ella 9.00 ÃĄ morgni til kl. 16 ella 17. seinnapart. Tey arbeiða sum oftast vikudagarnar frÃĄ mÃĄnadegi til og við fríggjadag, og hava frí leygardag og sunnudag.
Onnur starvsfÃģlk í kringvarpinum arbeiða skiftandi arbeiðstíðir. TÃĄ verður ein vaktarlisti gjÃļrdur, sum vísir nÃĶr fÃģlkini arbeiða. Hesi starvsfÃģlkini koma ofta Út fyri at arbeiða uttan fyri vanligar arbeiðstíðir, og eisini leygardag og sunnudag. Fyri hetta fÃĄa tey eitt serligt vaktargjald eftir § 21 í sÃĄttmÃĄlanum.
Um starvsfÃģlki í vanligum arbeiði sigur Fasti GerðarrÃĶttur, at tey hÃļvdu rÃĶtt til yvirtíð eftir § 22 í sÃĄttmÃĄlanum, tí at boðsenda teimum at arbeiða ein leygardag er ÃĄlagt arbeiði Út yvir vanliga dagliga planlagda arbeiðið hjÃĄ fulltíðarsettum.
tey í vaktararbeiði
Um fulltíðarsettu starvsfÃģlkini við skiftandi arbeiðstíð – t.v.s. tey sum ganga í vaktstaðfestir GerðarrÃĶtturin, at eisini tey hÃļvdu rÃĶtt til yvirtíð eftir § 22 í sÃĄttmÃĄlanum, tí at vaktarsetingin av valdegnum 29. oktober var ikki innroknað í vaktarlistan hjÃĄ starvsfÃģlkunum.
Tað, sum hendi var, at leiðslan í kringvarpinum sendi starvsfÃģlkunum ein teldupost, har boðað varð frÃĄ, at tey skuldu arbeiða ÃĄ valdegnum. Trupulleikin var, at eyka arbeiðsdagurin ongantíð varð innroknaður í vaktarlista hjÃĄ teimum, sum arbeiddu í vaktum. Vaktarlistin varð ongantíð lagaður til tann eyka vaktardagin, sum sostatt bara var „lagdur omanÃĄ ein longu gjÃļrdan vaktarlista.“
„Tað, sum hevur tÃ―dning í hesum sambandi er, hvussu vaktarlistin hjÃĄ einkulta starvsfÃģlkinum er ÃĄÃ°renn og eftir at nÃ―ggju arbeiðsboðini verða givin. FÃĶr starvsfÃģlk ikki nÃ―ggjan vaktarlista, har nÃ―ggi arbeiðsdagurin er innroknaður í vaktarlistan, so at krÃļvini í § 20, stk. 1 eru lokin, liggur nÃ―ggi arbeiðsdagurin í roynd og veru uttanfyri vaktarlistan“, staðfestir Úrskurðurin.
Tann sannroynd, at leiðslan í Kringvarpinum boðaði frÃĄ eyka vaktardegnum 3 vikur frammanundan valdegnum hevði hinvegin ongan tÃ―dning fyri mÃĄlið, sigur gerðarrÃĶtturin, sum sipar til sÃĄttmÃĄlÃĄsetingina í § 20, stk. 1, ið sigur, at starvsfÃģlk eiga 3 vikur fram at vita nÃĶr tey skulu arbeiða og nÃĶr tey hava frí. Hendan ÃĄseting merkir fyrst og fremst, at vaktarlistin eigur at vera klÃĄrur 3 vikur frammanundan.
Sostatt hÃļvdu eisini starvsfÃģlkini, sum arbeiddu í vaktum rÃĶtt til yvirtíð fyri at arbeiða valdagin, leygardagin 29. oktober 2011, staðfestir Fasti GerðarrÃĶttur.
Tey starvsfÃģlkini, sum í vaktarlistanum vÃģru sett at arbeiða valkvÃļldið í 2011 hÃļvdu kortini bara rÃĶtt til tað vanliga vaktargjaldið- og ikki yvirtíðargjald.

Starvsmannafelagið sett kunningarrÃĄÃ°geva
1.september byrjaði DÃĄnjal HÃļjgaard í starvi sum kunningarrÃĄÃ°gevi hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
DÃĄnjal HÃļjgaard er ÚtbÚgvin journalistur og lÃļgfrÃļðingur. Hann hevur arbeitt ÃĄ nÃģgvum ymiskum fjÃļlmiðlum, m.a. í Kringvarpinum, og hevur eisini verið í starvi sum kunningarrÃĄÃ°gevi hjÃĄ Landsverki.
Umframt at taka sÃĶr av kunning fer DÃĄnjal eisini at taka lut í mÃĄlsviðgerð, t.d. í sambandi við uppsagnir og onnur starvsfÃģlkamÃĄl.

ÁlitisfÃģlkaval fyri framman
ÁlitisfÃģlkaval verður hildið annaðhvÃļrt ÃĄr.
NÚ er so aftur tíðin komin til nÃ―tt ÃĄlitisfÃģlkaval. Hetta verður hildið í oktober og november. Verandi ÃĄlitisfÃģlk fÃĄa til uppgÃĄvu at skipa fyri vali millum limir felagsins, ið tey eru ÃĄlitisfÃģlk hjÃĄ.
Fyri at kunna vera vald/ur til ÃĄlitisfÃģlk er m. a. Meginreglan, at viðkomandi skal hava verið í starvi ÃĄ deildini/stovninum í minsta lagi 1 ÃĄr, og hevur fulltíðarstarv.
Í seinastu semjuni frÃĄ 1. oktober 2012 við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið varð semja gjÃļrd um, at tÃĄ ið tað ÃĄ einari deild starvast í minsta lagi 5 limir í Starvsmannafelagnum, hava hesir limir rÃĶtt at velja eitt ÃĄlitisfÃģlk. Hetta ger at tað koma at vera eitt sindur fÃĶrri ÃĄlitisfÃģlk eftir nÃĶsta val, tí ÃĄÃ°ur var talan um 3 limir ÃĄ eini deild, fyri at hava rÃĶtt til ÃĄlitisfÃģlk.
limir, ið ikki hava ÃĄlitisfÃģlk, verða biðin um at venda sÃĶr til felagið.
Teir limir, ið ikki hava ÃĄlitisfÃģlk, orsaka av at ov fÃĄir limir eru ÃĄ deildini, verða biðin um at venda sÃĶr til felagið annahvÃļrt ÃĄ tlf 614868 ella at senda teldupost til starvsmannafelag@ starvsmannafelag.fo og upplÃ―sa okkum tykkara teldupostadressu, soleiðis at tit kunnu fÃĄa ymiska kunning frÃĄ felagnum. NSO-rÃĄÃ°stevnan í TromsÃļ í dÃļgunum 2. til 5. juni 2013
Árliga norðurlendska rÃĄÃ°stevnan, sum fakfelagsskapurin NSO – Nordiske Statstjenestemenns Organisation – skipar fyri, varð í ÃĄr hildin í norðurnorska bÃ―num TromsÃļ. Noreg hevur havt formansskapin seinasta ÃĄrið, og valdu tey at leggja rÃĄÃ°stevnuna uppi í TromsÃļ.
TromsÃļ liggur vÃĶl norðanfyri polarkringin, so hesa ÃĄrstíðina er sÃģlin at síggja alt samdÃļgrið. Hesar dagar, rÃĄÃ°stevnan var, var av besta veðri.
Fyri Starvsmannafelagið luttÃģku Selma Ellingsgaard, Svend Åge Seloy og Anna Johannesen.
Á NSO-rÃĄÃ°stevnuni eru eisini norðurlendsku arbeiðsgevararnir við, og Snorri Fjallsbak, stjÃģri ÃĄ LÃļnardeildini í FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, luttÃģk tí eisini ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni.
RÃĄÃ°stevnan byrjaði við einum fyrilestri um arbeiði í Arktis, har professarin Rolf Tamnes fra Institutt for forsvarsstudier greiddi frÃĄ um viðurskiftini undir kalda krígnum, og tann nÚ alt veksandi ÃĄhugan fyri Arktis umframt samstarvið í Arktis.
Martin Madsen frÃĄ ArbejderbevÃĶgelsens ErhvervsrÃĨd hevði eitt innlegg um norðurlendsku vÃĶlferðartÃĶnasturnar og fíggjarligan vÃļkstur. Hann vísti ÃĄ dynamiska ÃĄvirkan av almennum Útreiðslum, so sum ÚtbÚgving, gransking, barnaansing, almennar ílÃļgur v.m.
Sum dÃļmi nevndi hann m.a., at eitt starvsfÃģlk, sum tekur eina ÚtbÚgving, er 10 ÃĄr longri ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, umframt at ein pedagogur, sum tekur sÃĶr av 10 bÃļrnum, gevur 9 foreldrum mÃļguleika fyri at vera ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Umframt fyrilestrar, so hevur hvÃļrt landið sína framlÃļgu, sum síðani verður kjakast um. Eisini er hÃļvi at seta spurningar.
akadamisering
Tað er altíð ÃĄhugavert at hoyra, hvat okkara systurfelÃļg í hinum norðurlondum hava valt at taka fram. Hesa ferðina var tann alt veksandi akademiseringin av arbeiðsmegini ÃĄ breddanum hjÃĄ Ísandi og Noreg. Til flestu stÃļrvini í almennu umsitingini í Noreg krevst bachelor ÚtbÚgving, so Útvegan av nÃ―ggjum starvsfÃģlkum er ein avbjÃģðing, tÃĄ start verður blint ÃĄ ÚtbÚgving heldur enn at mett verður um eina hÃģskandi ÚtbÚgving, persÃģnligar eginleikar og um ein er egnaður til starvið. JÚ meira einstÃĄttaðar ÚtbÚgvingarnar eru, tess meira hvÃļrvur margfeldi í almennu fyrisitingini, og starvsfÃģlk kunnu verða yvirkvalifiserað til arbeiðsuppgÃĄvurnar, tey verða sett at rÃļkja. Og hetta kann koma at ganga Út yvir teirra egnu fÃļrleikamenning í starvinum.
Ein onnur avbjÃģðing í sambandi við hÃĶgri ÚtbÚgving er trÃ―stið ÃĄ lÃļnarÃĄsetingina, soleiðis at skilja, at stÃļrv við sama starvsinnihaldi verða lÃļnt ymiskt, alt eftir hvÃļrja ÚtbÚgving starvsfÃģlkið hevur.
YS-Stat leggur dent ÃĄ, at fÃĄa fram positivu síðurnar av vanligu skrivstovulÃĶruni, sum er minkandi orsaka av rÃĄkinum, at allur fÃļrleiki skal koma gjÃļgnum hÃĶgri ÚtbÚgving.
Í Íslandi hava í dag uml. 60% av almennu starvsfÃģlkunum hÃĶgri ÚtbÚgving. Eins og í Noregi, verða starvsfÃģlk við hÃĶgri ÚtbÚgving sett í nÃ―sett stÃļrv, hÃģast hetta ikki er eitt krav í lÃ―singini.
Tað er eitt lÃģgarkrav í Íslandi, at seta tann best kvalifiseraða. Tað leiðir so aftur til spurningin, um tann við universitetsÚtbÚgving er best kvalifiseraður til at rÃļkja almenn skrivstovustÃļrv.
Arbeiðsloysið hevur eisini eina ÃĄvirkan ÃĄ mobilitetin hjÃĄ arbeiðsmegini.
StÃļrri arbeiðsloysið er, stÃļrri er vandin fyri, at starvsfÃģlk sÃļkja stÃļrv, tey ÚtbÚgvingarliga eru yvirkvalifiserað til.
– Hetta javnar seg so aftur, tÃĄ arbeiðsloysið minkar, og fleiri Útboð eru av stÃļrvum til hÃĶgri ÚtbÚgvingar.
TÃģ er tÃĄ stÃģri vandin, at tey við skrivstovuÚtbÚgving eru farin í onnur stÃļrv og fyrisitingin tískil hevur mist tÃ―Ã°andi vitan og fÃļrleikar. FÃļrleikar, ið bÃĶði eru kostnaðarmiklir og drÚgvir at byggja upp aftur.
Fakfelagið hjÃĄ íslendsku almennu starvsfÃģlkunum arbeiðir fyri at tryggja limum teirra mÃļguleikar, soleiðis at tey framhaldandi vera ein attraktiv arbeiðsmegi innan almennu fyrisitingina.
Sosialur kapitalur
Starvsmannafelagið hevði valt at hava umrÃļðuevnið „Sosialur kapitalur – meiningakanning og heildarmynd“.
Starvsmannafelagið skipaði saman við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum, FÃļroya Tele og Posta fyri einum ÃĄtaki í NorðurlandahÚsinum 8. apríl, har vit settu tÃ―dningin av „Sosialum kapitali“ ÃĄ breddan. LyklahugtÃļkini í sosiala kapitalinum eru „samstarv – tryggleiki – rÃĶttvísi“. Hesi 3 lyklahugtÃļk eru m.a. grundarsteinur undir einum gÃģðum trivnaði. Fyri at vita
hvussu tað var statt við trivnaðinum Úti ÃĄ okkara arbeiðsplÃĄssum, gjÃļrdi felagið eina Gallup-kanning, sum varð lÃļgd fram í NorðurlandahÚsinum 8. apríl.
Í TromsÃļ greiddi Starvsmannafelagið so frÃĄ trivnaðarkanningini. Vit síggja í kanningini, hvussu ymiskur trivnaðurin er frÃĄ arbeiðsplÃĄssi til arbeiðsplÃĄss, alt eftir hvussu skerjingar og rationaliseringar hava rakt arbeiðsplÃĄssini, og samstundis eisini hvussu broytingarnar verða gjÃļrdar, t.v.s. um starvsfÃģlkini hava ÃĄvirkan ÃĄ broytingina ella ikki.
Trivnaðarkanningin vísir manglar í samskiftinum millum leiðslur og starvsfÃģlk. Hetta er ein avgerandi faktorur, sum mÃĄ og skal virka, so starvsfÃģlk skulu
kenna seg sÃĶdd og hoyrd, tÃĄ broytingar verða gjÃļrdar, soleiðis at stovnurin kemur vÃĶl gjÃļgnum broytingarnar, og starvsfÃģlkini kenna ognarlut í broytingunum.
TÃĄ vit samanbera okkum við eitt nÚ Danmark, so liggja við hÃĶgri í mÃĄtingunum, tÃĄ tað um samstarv millum starvsfÃģlk umrÃĶður, meðan vit liggja lÃĶgri í samskiftinum millum leiðslur og starvsfÃģlk. Hetta er nakað vit kunnu gera nakað við, við at varpa ljÃģs ÃĄ, hvÃļnn tÃ―dning tað hevur ÃĄ trivnaðin – her undir arbeiðsavrikið hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum starvsfÃģlki – at samskiftið millum starvsfÃģlk og leiðslurnar er ein natÚrligur partur í gerandisdegnum.

Hvílandi limur í Starvsmannafelagnum

Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmannafelagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og avslÃĄttur av leigu av hÚsum okkara.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÌV, www.liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 50 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 150 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina umframt. Hetta er eisini 150 krÃģnur.
um tÚ ÃĶtlar at gerast hvílandi limur, og vil vita hvar hesi gjÃļld skulu flytast, so verður tÚ vinarliga bið- in um at venda tÃĶr til felagið ÃĄ tlf. 614868 ella við at senda teldupost til starvsmannafelag@starvsmannafelag.fo

Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt avslÃĄttaravtalur við fleiri fyritÃļkur í summar
FrÃĄ 1. juli varð mÃļguligt hjÃĄ limum Starvsmannafelagsins at fÃĄa 10% avslÃĄttur við keyp av nÃ―ggjum dekkum, og Ãģkeypis dekkkanning einaferð um ÃĄrið frÃĄ bilasÃļluni hjÃĄ Øssur Johannesen, Vegurin Langi 43, Hoyvík. Avtalan er galdandi, so leingi sum bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
1. august fingu vit avtalu við vÃĶlvera fitness, Heykavegur 6, TÃģrshavn, har limir fÃĄa Ãģavmarkaða venjing og bÃģlkavenjing fyri 249 kr um mÃĄnaðin, og tað er 1 mÃĄnaði uppsagnartíð. Avtalan er galdandi so leingi, sum bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
1. august varð avtala gjÃļrd við fÃģtarÃļkt v/ingunn poulsen, Lucas DebesargÃļta 8, TÃģrshavn. Har ber til at fÃĄa fÃģtarÃļkt fyri 350 kr. Vanligur prísur er 380 kr. Avtalan er galdandi so leingi, sum bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
1. september gjÃļrdu vit avtalu við valdemar lÚtzen amboðshandil og lÃĄsatÃĶnastu, SkÃĄlatrÃļð 14, TÃģrshavn, har limir fÃĄa 15 % í avslÃĄttri av Ãļllum vÃļrum, tÃģ ikki av el-amboðum. Avtalan er galdandi so leingi, sum bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
1. september fingu vit avtalu við HjÃĄ kissa, TÃģrsgÃļta 14, TÃģrshavn, sum veitir limum felagsins 15 % í avslÃĄttri við keyp av Ãļllum vÃļrum. Avtalan er galdandi so leingi, sum bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
1. september gjÃļrdu vit avtalu við faroe travel, SverrisgÃļta 20, TÃģrshavn. Avtalan inniber, at limir felagsins fÃĄa avslÃĄttur av tÃĶnastugjÃļldum, og fyrimun burtur Úr teimum seravtalum, ið Faroe Travel hevur, innan t .d. innivist, billeigu o.Ãļ. Limir kunnu venda sÃĶr til Faroe Travel fyri at fÃĄa meiri at vita um seravtalurnar. Avtalan er fyribils galdandi fram til 1. September 2014.
1. september varð avtala gjÃļrd við Sirri, Áarvegur 12, TÃģrshavn og noa noa, Niels FinsensgÃļta 11, TÃģrshavn, har limir fÃĄa 15 % í avslÃĄttri við keyp av Ãļllum vÃļrum. Avtalan er galdandi so leingi, sum bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
Limir skulu vísa limakort sítt fram, fyri at fÃĄa avslÃĄttur. Um limur ikki hevur ognað sÃĶr eitt limakort, ber til at venda sÃĶr til felagið, so verður tað sent liminum. Til ber at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag.fo.
Á forsíðuni er leinki nevnt limatilboð. Umvegis hetta ber til at síggja allar tÃĶr ymsu avtalurnar, ið eru fingnar í lag. Starvsmannafelagið takkar hjartaliga Ãļllum nevndu fyritÃļkunum fyri teirra stuðul.

Fakfelagssamtakið ntr nÃ―ggja leiðslu

VAKTARSKIFTI: Felagsskapurin NTR, sum er eitt samstarv millum norðurlendsk fakfelÃļg, ið hava sÃĄttmÃĄla við kommunurnar, hevur fingið nÃ―ggjan formann.
NTR hevði fund í StokkhÃģlmi í farnu viku, har felagsskapurin valdi nÃ―ggjan aðalskrivara og nÃ―ggjan formann.
Norðmaðurin Knut Roger Andersen varð valdur til nÃ―ggjan aðalskrivara. Andersen er royndur fakfelagsmaður og arbeiðir í dag sum politiskur rÃĄÃ°gevi í norska fakfelagnum Delta, sum er eitt av felÃļgunum í NTR.
Andersen tekur við eftir eftir Dan Nielsen, sum hevur verið aðalskrivari í NTR tey seinastu ÃĄtta ÃĄrini.
Samstarvið í NTR er skipað í ein politiskan og ein umsitingarligan part, og er tað tann politiski parturin, sum velur aðalskrivaran.
NTR valdi eisini nÃ―ggjan formann ÃĄ fundinum í StokkhÃģlmi. NÃ―ggjur formaður er Bodil Otto, sum er forkvinna í danska fakfelagnum HK Kommunal.

Norðurlendsk samstarv

Samsstarvið umboðar tilsamans 317.000 arbeiðstakarar í almenna sektorinum í Norðurlondum.

NTR skipar ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri fyri rÃĄÃ°stevnu, har mÃĄl av felags ÃĄhuga fyri fakfelÃļgini verða viðgjÃļrd. RÃĄÃ°stevnan seinast var í Íslandi og var evnið fíggjarkreppan í Íslandi. RÃĄÃ°stevnan nÃĶstu ferð verður í Danmark.
Harumframt hittast umboð fyri samstarvsfelÃļgini nakrar ferðir um ÃĄrið. FÃļroysku umboðini ÃĄ fundinum í StokkhÃģlmi vÃģru SÚni Selfoss, nÃĶstformaður í Starvsmannafelagnum, sum situr í politiska samstarvsbÃģlkinum, og Guðrið Joensen, samskipari í Starvsmannafelagnum, sum er umboð í tí umsitingarliga bÃģlkinum.

HÃĄlva Ãļld í skÚlans tÃĶnastu

STARVSDAGUR: Fríggjadag 27. september var almenn mÃģt- tÃļka í MentamÃĄlarÃĄÃ°num í sambandi við at Svanhild Joensen Úr Havn hevur arbeitt í skÚlaverkinum í samfull 50 ÃĄr.

Fitt av fÃģlki varð samankomið í mÃģttÃļkuhÃļlunum hjÃĄ MentamÃĄlarÃĄÃ°num til hÃĄtíðarhaldið fríggjadagin 27. september. LandsstÃ―rismaðurin í mentamÃĄlum og aðalstjÃģrin í MentamÃĄlarÃĄÃ°num hildu rÃļðu, og aðrir av hennara starvsfelÃļgunum sÃļgdu eisini nÃļkur orð.
byrjaði hjÃĄ Wahl
Svanhild Joensen var bert 16 ÃĄra gomul, tÃĄ hon byrjaði í skÚlafyrisitingini. TÃĄ var arbeiðsstaðið ríkisumboðið og Ríkisumboðsmaðurin kallaðist Mogens Wahl.
Í 1979 var skÚlaverkið yvirtikið. TÃĄ kom Svanhild ÃĄ LandsskÚlafyrisitingina, har hon sum lÃļnarfulltrÚi fekk dagligu leiðsluna av lÃļnarskrivstovuni.
GjÃļgnum ÃĄrini hevur arbeiðsgevarin havt ymisk nÃļvn: Ríkisumboðið, LandsskÚlafyrisitingin, Undirvísingar– og MentamÃĄlastÃ―rið, MentamÃĄlastÃ―rið og seinastu ÃĄrini MentamÃĄlarÃĄÃ°ið.
ordan í
Á samkomuni í MentamÃĄlarÃĄÃ°num fekk Svanhild nÃģgv gÃģð skoðsmÃĄl. Sagt
varð, at hon hevur verið bÃĶði arbeiðssom, ÃĄlítandi, hugsandi, dugandi, still og drÚgv.
Samstundis kom fram, at Svanhild hevur bein í nÃļsini og at hon sum lÃļnarfulltrÚi altíð hevur lagt dent ÃĄ, at alt fer rÃĶtt fram.
–Tað er respekt millum skÚlaleiðarar um tað, tÚ sigur. TÚ ert rÃĶttvís, so at teir skulu hava tað, sum er ÃĄsett, men heldur ikki meira. Royna teir at snÃ―ta ella at finna kreativar loysnir, sum liggja uttanfyri karmarnar, so finnur tÚ tað umgangandi og so verður feilurin rÃĶttaður, segði Poul Geert Hansen í rÃļðu síni.
StÃģrar broytingar
Hesi 50 ÃĄrini hevur Svanhild arbeitt undir trimum ríkisumboðsmonnum, 18 landsstÃ―rismonnum og trimum aðalstjÃģrum. Og tÃļkniliga hevur menningin verið stÃģr:
–TÃĄ eg sigi ommubÃļrnunum frÃĄ tí at hava skrivimaskinur, duplikator við stenslum og telex í staðin fyri teldur, fartelefonir v.m., og hvussu tað var at ganga alla Havnina runt at gjalda rokningar í staðin fyri at flyta við heimabanka, spyrja tey hvÃļrji Ãļld eg eri frÃĄ, tÃģk hon skemtiliga til ÃĄ samkomuni í MentamÃĄlarÃĄÃ°num.
teldan Svanhild
Sum lÃļnarfulltrÚi hevur Svanhild sitið í eini lyklastÃļðu.
BjÃļrn KalsÃļ, landsstÃ―rismaður helt fyri, at eingin ivi er um, at nÃļvnini ÃĄ fleiri tÚsund fÃļroyskum lÃĶrarum, fÃļðingardÃļgum, p-tÃļlum og tímum til hettar og hattar, munnu rÚmast í hÃļvdinum ÃĄ Svanhild.
Kortini sÃĶst tað ikki ÃĄ skinninum, tÃĄ ið hon kemur trippandi niðan eftir Hoyvíksvegnum um morgnarnar, at „her kemur telda skÚlans og at hon hevur gingið her í fimti ÃĄr“, segði landsstÃ―rismaðurin. Og legði skemtandi afturat:
–Í hesum menningartíðum, tÃĄ ið alt skal mennast, vil eg mÃĶla til, at nÃĶstu ferð, ið skÚlin fer undir at menna eitt telduforrit, sum skal tÃĶna fÃļroyska skÚlaverkinum, skal tað stutt og greitt
kallast Svanhild. Hetta ljÃģðar kanska í oyrunum ÃĄ summum, sum at ein nÃ―ggj Ãģdn er ÃĄ veg. Men eg havi eisini onkursvegna varhugan av, at tað er hetta, vit hava brÚk fyri, nÚ Svanhild hevur boðað frÃĄ, at hon fer at gevast í starvi sínum í skÚlans tÃĶnastu.
Svanhild Joensen er Úr Svínoy, men hevur bÚð meginpartin av lívinum í Havn. Hon er gift við Ragnar C. Joensen.
Svanhild hevur avgjÃļrt, at leggja frÃĄ sÃĶr ÃĄ nÃ―ggjÃĄrinum, nÚ hon nÃĶrkast 67 ÃĄrum.
Starvsmannafelagið ynskir henni til lukku við 50 ÃĄra starvsdegnum og gÃģða eydnu sum komandi eftirlÃļnarfÃģlk.

Fyrilestur um fÃģlkarÃĶði og innlit

Umleið 100 fÃģlk leitaðu sÃĶr til fyrilestrar-og kjaktiltakið, sum fakfelÃļg og ungmannafelÃļg skipaðu fyri í hÃļlum Starvsmannaelagsis mÃĄnakvÃļldið 2. september. Hallbera West, stjÃģrnmÃĄlafrÃļðingur helt fyrilestur um fÃģlkrÃĶði í breiðari merking. Hon vísir m.a. ÃĄ vandan við at sakkunnleikin í fyrisitingini ikki verður tikin við í avgerðirnar. Hon helt, at politiska stÃ―ringin í FÃļroyum er alt ov nÃģgv merk av eini patriarkalskari mentan, har tað verður lurtað meira eftir fÃģlki, ið hava makt enn serfrÃļðingum við fakligum innliti.
FrÃĄgreiðingin um 80'ini staðfesti, at eitt veikt embÃĶtisverk og vantandi serfrÃļði vÃģru millum orsÃļkirnar til vanstÃ―ringina. Hallbera West harmaðist um, at almenna fyrisitingin ikki hevur livað upp til tilmÃĶlini í frÃĄgreiðingini um 80'ini. Hon helt at ein grundleggjandi hugburðsbroyting til fÃģlkarÃĶði mÃĄ til í fyrisitingini um vit skulu fÃĄa upplÃ―star avgerðir. Og at hetta mÃĄ byrja við eini almennari hugburðsbroyting, sum byrjar við uppalingini av okkara egnu bÃļrnum.
alment innlit
KÃĄri ÃĄ RÃģgvi, doktari í lÃļgfrÃļði helt fyrilestur um alment innlit og um tÃ―dningin av, at almenningurin fÃĶr innlit í grundalagið, tÃĄ ið landsins myndugleikar taka avgerðir.
Hann greiddi frÃĄ reglunum um alment innlit og segði, at alment innlit eru grundleggjandi fÃģlkarÃĶðilig rÃĶttindi. Innlit er fyrndargomul grundregla, og vanlig treyt fyri at reglur og lÃģgir hava gildi er at tey eru almannakunngjÃļrd.
KÃĄri ÃĄ RÃģgvi setti spurnartekn við um InnlendismÃĄlarÃĄÃ°ið hevði heimild at nokta almenninginum innlit í sÃĄttmÃĄlan millum landsstÃ―rið og danska pensjÃģnsfelagið. Hann eftirlÃ―sti stÃļrri trÚskap í fyrisitingini mÃģtvegis opinleika
og gjÃļgnumskygni og segði seg vÃģna, at umbÃļninar um innlit verða royndar hjÃĄ lÃļgtingsins um boðsmanni.
KÃĄri ÃĄ RÃģgvi helt eisini, at lÃļgtingsfÃģlk ÃĄttu ikki latið seg binda niður av tagnarskyldu. Hann rÃĄddi tingfÃģlkunum til at taka av tilboðnum um at lesa sÃĄttmÃĄlan, men síðani at endurgeva innihaldið av tingsins rÃļðarapalli. Við hesum sipaði hann til, at tingfÃģlk hava víðkað talufrÃĶlsi og kunnu ikki rÃĶttarsÃļkjast fyri tað, tey siga ÃĄ tingsins rÃļðarapalli, uttan við tingsins samtykki.
Fyrilestrar- og kjakkvÃļldið varð hildið í samband við mÃĄlið um Eysturoyartunnilin, har fakfelÃļg og politisk ungmannafelÃļg hava ÃĄvarað ímÃģti at fÃģlkarÃĶðiligar grundreglur eru settar til viks og faklig tilmÃĶli eru tagd burtur ella lítisgjÃļrd.

Skal starvsmannafelagið vera politiskt virkið?
Ja, tað er mín heilt greiða sannfÃļring. Ein rÃĶttiliga stÃģrur partur av teimum avgerðum, ið tiknar verða, eru politiskt relateraðar, so ella so.

Ein vanlig og avgerandi uppgÃĄva hjÃĄ felagnum er at gera viðmerkingar til lÃģgaruppskot, sum skulu leggjast fyri lÃļgtingið. Tingnevndirnar, ið viðgera mÃĄlini fyri og millum tingviðgerðirnar, senda teimum, ið nevndirnar meta hava servitan ella ÃĄhugamÃĄl ÃĄ Ãļkinum, mÃĄlið til hoyringar og sleppur felagið at geva eitt skrivligt svar.
TÃĄ svarskrivini eru komin inn, verða tey viðgjÃļrd í nevndini. Eftir tað kunnu felÃļgini verða innkallað til munliga hoyring, har tey kunnu greiða nÃĶrri frÃĄ, hvat hugsað verður um í skrivliga svarinum.
Starvsmannafelagið ger eisini viðmerkingar til mÃĄl av sínum eintingum, so sum til fíggjarlÃģgina, lÃļgmansrÃļðuna
og onnur lÃļgtingsmÃĄl, sum beinleiðis ella Ãģbeinleiðis raka limir felagsins. Millum annað samanleggingar av stovnum.
Av nÃ―ggjastu mÃĄlunum kunnu nevnast flatskattaskipanin, sum vit meta rakar skeivt við tað at lÃĄg- og miðallÃļnirnar lítið ella einki fÃĄa burturÚr. Skattingin av eftirlÃļnini við inngjald, heldur enn við Útgjald, hevur fingið drÚgva viðgerð í felagnum. Eitt er, at skattapengarnir koma at resta í hjÃĄ landshÚsarhaldinum í framtíðini, annað er, at skatturin av hesum hart uppspardu krÃģnunum er hÃĶkkaður 5 prosentstig, Úr 35 til 40%. Sum um lÃĄglÃļnarinntÃļkurnar ikki hava verið Úti fyri nÃģg stÃģrum vanbÃ―ti, tÃĄ umrÃĶður skattalÃĶttan, sum gevur teimum við hÃļgu inntÃļkunum brÃģðurpartin av skattalÃĶttanum. Teimum sum hava mÃļguleikan at spara upp sjÃĄlvi til sína eftirlÃļn.
Í viðtÃļkum felagsins stendur, at Starvsmannafelagið er ikki partapolitiskt, og tað halda vit okkum til. Tað forðar okkum tÃģ ikki í at hava eitt Ãģformligt samstarv við politisku flokkarnar. Og tað hava vit eisini í ÃĄvísan mun. Ikki ÃģvÃĶntað, er tað so at siga bara samband við flokkarnar vinstru megin miðjuna, sum er heilt nÃĄttÚrligt, tí sÃļguliga sÃĶð er fakfelagsrÃļrslan sprottin Úr politisku hugsjÃģnunum ÃĄ vinstraveinginum. TÃģ skal eingin ivi verða í, at Starvsmannafelagið altíð kemur at viðgera og viðmerkja politisk mÃĄl, ÃģansÃĶð hvÃļr situr við valdið.
Tað er av alstÃģrum tÃ―dningi, at fakfelagsrÃļrslan stendur saman. Tí er tað at frÃļast um, at tey tiltÃļkini, ið hava verið seinastu tvey ÃĄrini, hava fingið so gÃģða og breiða undirtÃļku millum felÃļgini. StÃģr og smÃĄ, almenn og privat og hÃĄ- og lÃĄglÃļnarfelÃļg hava staðið lið um lið og varpa sama boðskap til politiska mynduleikan. Eg ivist onga lÃļtu í, at hetta hevur gjÃļrt mun og hevur fingið tey fÃģlkavaldu at lurta. Um ikki eftir Ãļllum, ið sagt er, so eftir onkrum av tí.
Samanumtikið eigur og skal Starvsmannafelagið eftir mínum tykki vera politiskt virkið í mÃĄlum, har felagið metir, at politiska valdið kemur inn ÃĄ mÃĄl, sum beinleiðis ella Ãģbeinleiðis hava ÃĄvirkan ÃĄ limir felagsins.

Starvsmannafelagið ÃĄ fÃģlkafundinum 2013
Starvsmannafelagið var millum teir umleið 30 felagsskapirnar, sum tÃģku lut ÃĄ FÃģlkafundinum, sum var í Klaksvík fríggjadagin 20. og leygardagin 21. september.

FÃģlkafundur
Felagið hevði bÃĄs í KÍ-hÃļllini, har kunnað varð um virksemið í felagnum. Meiri enn 1500 fÃģlk vitjaðu FÃģlkafundin og av teimum vÃģru fleiri sum stukku inn ÃĄ gÃģlvið ÃĄ bÃĄsinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, og vÃģru tildÃļmis fleiri skÚlaungdÃģmar framvið fríggjadagin.
Á bÃĄsinum lÃģgu faldarar frammi og ein framlÃļga var ÃĄ telduskíggja, har virksemið í stuttum varð lÃ―st.
FÃģlk frÃĄ umsitingini og nevndarlimir vÃģru ÃĄ staðnum, sum kundu svara spurningum frÃĄ teimum, ið komu framvið. Umframt at fÃĄa eitt prÃĄt
hÃļvdu tey vitjandi eisini hÃļvi, at vera við í eini spurnarkapping, har tey sluppu at gita nÃļvnini ÃĄ nevndarlimum í Starvsmannafelagnum.
Starvsmannafelagið skipaði eisini fyri pallborðsfundi, har evnið varð politikkur og fakfelÃļg.
Fyri Starvsmannafelagið er fÃģlkafundurin eitt kÃĶrkomið hÃļvi at varpa ljÃģs ÃĄ felagið og tÃ―dningin av fakfelagsvirksemi. FÃģlkafundurin í ÃĄr varð hildin undir einari og somu lon, í KÍ-hÃļllini og BadmintonhÃļllini, sum eru sambygdar. Hetta var ein fyrimunur sammett við fÃģlkafundin í Hoyvík í fjÃļr,
har virkisÃļkið ikki varð so miðsavnað sum í Klaksvík.
FÃģlkafundurin er ein politiskur/ demokratiskur festivalur. Slíkir festivalar vera eisini hildnir í fÃ―ra av okkara grannalondum: SvÃļríki, Norra, Finnlandi og Danmark.
EndamÃĄlið er at savna myndugleikar, felÃļg, ÃĄhugafelÃļg og einstaklingar ÃĄ einum og sama stað til tveir gevandi dagar – og harvið minka um frÃĄstÃļðuna millum ymsu aktÃļrarnar í samfelagnum.

FakfelÃļg:
nei til partapolitiskt parlag

Kjakfundur: FakfelÃļg eiga ikki at stuðla ÃĄvísum politiskum flokkum. Heldur eiga tey at sÃļkja sÃĶr stuðul tvÃļrturum floksmÃļrk fyri at tryggja sÃĶr ÃĄvirkan. Hetta vÃģru leiðararnir í seks fakfelÃļgum meira ella minni samdir um ÃĄ kjakfundi í Klaksvík 21. september
Politisku flokkarnir í FÃļroyum skulu ikki rokna við stuðli frÃĄ fakfelÃļgunum í brÃĶði.
Vandi er fyri at limir fara at rÃ―ma Úr fakfelÃļgunum, um felÃļgini velja at binda seg formliga til ÃĄvísar politiskar flokkar – fíggjarliga ella moralskt – upp undir eitt val.
Tí kunnu felÃļgini koma at missa meira enn tey vinna.
Hetta var hÃļvuðsniðurstÃļðan, tÃĄ ið leiðararnir í seks felÃļgum ÃĄ privata og almenna arbeiðsmarknaðinum kjakaðust um sambandið millum politikk og fakfelÃļg ÃĄ FÃģlkafundinum um fÃģlkarÃĶði, sum var í Klaksvík í september.
FelÃļgini, sum vÃģru umboðað, vÃģru FÃļroya Arbeiðarafelag, Skipara– og
NavigatÃļrfelagið, Starvsmannafelagið, HeilsurÃļktarafelagið, Pedagogfelagið og BÚskapar– og LÃļgfrÃļðingafelagið.
mÃģtmÃĶltu mannagongdunum
Starvsmannafelagið skipaði fyri kjakinum, eftir at limir í fleiri fakfelÃļgum hÃļvdu sÃ―nt sína ÃģnÃļgd við, at felÃļgini skipaðu fyri stÃģrum mÃģtmÃĶlistiltaki ÃĄ Vaglinum fyrr í heyst. Kritikkurin hevur ljÃģðað, at hetta var at fara Út um tað mandat, sum limirnir hava givið felÃļgunum.
Øll felÃļgini, uttan eitt, hildu tÃģ fast við, at tað var rÃĶtt av fakfelÃļgunum at skipa fyri mÃģtmÃĶlunum. Dentur varð lagdur ÃĄ, at talan var um, at tey ÃĄtalaðu, at grundleggjandi mannagongdir í samfelagnum vÃģru skÚgvaðar til viks. Og
at hetta mÃĄl ikki var partapolitiskt ÃĄ nakran hÃĄtt.
Skipara– og NavigatÃļrfelag helt kortini, at felÃļgini fÃģru Út um sítt endamÃĄl sum fakfelÃļg, tÃĄ ið tey skipaðu fyri mÃģtmÃĶlistiltakinum. Formaðurin í felagnum Eyðstein Djurhuus helt, at felÃļgini fÃģru farin at fattast við politikk fyri at kÃĄva Út yvir, at tey ikki megnaðu at loysa sínar kjarnuuppgÃĄvur, sum t.d. sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, og kallaði hann hetta eina „oversprings handling“.
Hesum vístu hini felÃļgini staðiliga aftur.
Tey mettu, at tað er ein misskiljing, at mÃģtmÃĶlistiltakið ÃĄ Vaglinum var eitt eitt politiskt tiltak, sum varð vent mÃģti tunlinum sum so. Tað snÚði seg um at verja fakligheitina hjÃĄ embÃĶtisfÃģlkunum og fÃģlkarÃĶðisligar mannagongdir í politiska arbeiðinum. Spurningurin um hvÃļrt tunlar skulu byggjast ella ikki, ella um hesir skulu vera privatir ella almennir, er hinvegin ikki eitt mÃĄl fyri fakfelÃļgini, vístu fleiri av felÃļgunum ÃĄ.
einki parlag
Kjakfundurin byrjaði við at Ingolf Olsen, virkandi formaður í Miðlafelagum, greiddi frÃĄ sambandinum millum fakfelÃļg og politikk í sÃļgu og samtíð.
Í kjakinum, sum kom aftanÃĄ, vÃģru fakfelagsleiðararnir samdir um, at skulu fakfelÃļgini rÃļkka sínum mÃĄlum, mugu tey royna at ÃĄvirka politiskar flokkar og politisku skipanina.
Kortini var eingin teirra hugaður at ganga somu leið sum eitt nÚ LO í Noreg
og stÃģra meginfelagið 3F í Danmark, sum beinleiðis hava stuðlað politiskum flokkum upp undir val.
HÃģast summi av felÃļgunum vístu ÃĄ, at tey sÃļguliga og í endamÃĄlsorðingum liggja nÃĶst flokkunum ÃĄ vinstravonginum, so var tað kortini eingin av fakfelagsleiðarunum, sum var sinnaður at ganga í skrÃĄsett parlag við nakran politiskan flokk.
Fleiri av felÃļgunum vístu tÃģ ÃĄ, at eitt ÃĄvíst samstarv við politisku flokkarnar er neyðugt, um kjarnumÃĄl skulu fÃĄast ígjÃļgnum. Men her kann tað vera neyðugt at sÃļkja sína ÃĄvirkan gjÃļgnum flokkar í Ãļllum tí politiska spektrinum, heldur enn at leggja seg uppat ÃĄvísum flokkum, varð sagt.


Fakfelagsstuðul til politiskar flokkar
Í hinum norðurlondunum hevur verið, og er partvíst enn, siðvenja, at fakfelÃļg stuðla vinstravonginum fíggjarliga, eins og vinnulívið stuðlar hÃļgravonginum. Um avleiðingar, fyrimunir og vansar fyri hvÃļnn av hesum rÃļddi Ingolf Olsen, journalistur, ÃĄ FÃģlkafundinum í Klaksvík, fyri síðani at umrÃļða stÃļðuna í FÃļroyum, sum hevur verið og er Ãļðrvísi.

Ingolf vísti ÃĄ, at sÃļguliga sÃĶð hava politiskir flokkar og fakfelÃļg altíð verið tÃĶtt tengd hvÃļr at Ãļðrum. Politiskir flokkar eru sprotnir Úr fakfelagsrÃļrsluni og Ãļvugt. BÃĄÃ°ir partar hava virkað fyri somu sÃļk, og tí hevur ikki hildið at vera annað enn natÚrligt, at fakfelÃļgini, við sínum mongu limum og harvið fíggjarligari orku, hava latið flokkunum, sum hesi hava hildið seg til, fíggjarligan stuðul.
Sum eitt Úrslit av rÃĄkinum og fÃģlksliga kravinum um gjÃļgnumskygni og opinleika hesi seinastu ÃĄrini, hevur almikið ljÃģs verið varpað ÃĄ hvaðani politisku flokkarnir fÃĄa sínar pengar. Serliga hevur ÃĄhugin verið vendir mÃģti fakfelÃļgunum. Við hesum broyttist hugburðurin hjÃĄ mongum fakfelÃļgum, sum Ãģttaðust at tað fÃģr at leka Úr teimum siðbundnu fakfelÃļgunum og yvir í tey tvÃļrpolitisku ella Ãģpolitisku, og fleiri teirra gÃģvust við at lata vinstravonginum fíggjarligan stuðul. Ingolf vísti ÃĄ, at í Danmark fÃļrdi hetta við sÃĶr, at borgarligu flokkarnir, sum vinnulivið stuðlar fíggjarliga, gjÃļrdist munandi betri fyri t.d. til e at reka valstríð. Borgarligu sponsorarnir kunnu loyva sÃĶr at gera nÃĶstan alt sum teir
vilja, meðan fakfelÃļgini mugu halda seg aftur av Ãģtta fyri at missa limir, segði Ingolf.
Ymiskar ÃĄskoðanir
Tað eru, sum vera man, Ãģgvuliga ymiskar ÃĄskoðanir, bÃĶði í fakfelagsrÃļrsluni og millum vinnulívsfÃģlk, um stuðul til politiskar flokkar. Tað verið seg fíggjarligur ella bert moralskur stuðul. Ymiskar meiningar eru eisini um, hví stuðul skal latast ella ikki, og hvÃļrjar avleiðingarnar kunnu verða av hvÃļrja leið man velur.
Ingolf vísti ÃĄ nakrar teirra. M.a. ÃĄ sjÃģnarmiðið hjÃĄ formanninum hjÃĄ danska FÃļdevareforbundet NNF, sum heldur tað hava tÃ―dning, at fakfelÃļgini vinstrumegin og vinnulívið hÃļgrumegin stuðlað politiskum flokkum fíggjarliga, tí tað gevur javnvÃĄg í stuðlinum. Og við stuðlinum fylgir eitt trÃ―st, sum stavar frÃĄ vandanum fyri at missa stuðulin aftur. Hesin sami fakfelagsformaður sigur, at stuðulin noyðir flokkarnar at hava ein sjÃģnligan og nÃļkulunda greiðan vinnu– og arbeiðsmarknaðarpolitikk, og rÃĶtta inn sum frÃĶgast fyri ikki at missa stuðulin. Tað er vandin fyri at missa stuðulin, ið fremur verkið, vil hann vera við.
Í sambandi við stÃģrtingsvalið í Noregi herfyri varð eisini dÚgliga kjakast um spurningin um fíggjarligan stuðul til flokkar. M.a. orsaka av einum milliÃģna stuðli frÃĄ norskum ríkmanni til HÃļgraflokkin. Ætlan hansara var eisini at stuðla framyvir, men hann slepti tankanum orsaka av, at hann kendi seg undir trÃ―sti frÃĄ formanninum í Arbeiðaraflokkinum. Tað fekk so eisini norska LO at umhugsa teirra stÃļðu til fíggjarligan stuðul.
Ein av oddamonnunum í einum limafelag hjÃĄ LO talaði harðliga at stuðlinum, sum LO letur, og helt hetta vera ein Ãģskikk, sum tíðin er farin frÃĄ og sum tí skal avtakast. HÃļvuðsorsÃļkina segði hann vera, at verri enn so allir LO-limir atkvÃļða í vinstra borð, og at fleiri kenna seg provokeraði av at rinda limagjald, sum m.a. verður brÚkt at stuðla einum ÃĄvísum flokki.
kann mutra
Eftir at ovurstÃģrar peningagÃĄvur vÃģrðu avdÚkaðar í sambandi við norska valstríðið, er onkur farin so langt sum at skjÃģta upp, at privat sponsorering, vinnulig sum fakfelagslig, fullkomiliga skal bannast. Hetta kom serliga fram, tÃĄ tað frÃĶttist, at eitt orkufelag hevði stuðlað einum ÃĄvísum flokki við stÃģrari peningaupphÃĶdd, tí hesin stuðul kundi fatast sum ein roynd at mutrað hendan flokk, sum tÃĄ umsat orkumÃĄl í stjÃģrnini.
Almenni stuðulin til politisku flokkarnar í Noregi er tÃģ munandi stÃļrri enn hin vinnuliga og privati. Í fleiri fÃļrum dupult so stÃģrur, og tað hevur fingið, bÃĶði politikarar og leikfÃģlk, at finnast at tí, eftir teirra tykki, alt ov stÃģra stuðlinum.
Øðrvísi í fÃļroyum
Eftir at Ingolf hevði greitt frÃĄ hesum viðurskiftunum uttanfyri okkara landoddar, vendi hann til heimligu viðurskiftini.
– So vítt eg veit, hava fÃļroysku fakfelÃļgini ikki veitt stuðul til politiskar flokkar. Í Ãļllum fÃļrum ikki skipað.
Men kortini hava sterkar bindingar verið og eru tað enn millum fakfelÃļg og politiskar flokkar, tÃģ at hesar bindingar ofta ikki kunnu samanberast við tÃĶr í hinum Norðurlondunum. Oftast hava tÃĶr verið Ãģformligar.
NÃĶstan alla ta tíðina TjÃģðveldisflokkurin hevur verið til, hevur hann verið roknaður sum ein fiskimannaflokkur. Og tað er ikki endiliga tí, at stevna floksins ella annað beinleiðis tala fyri, at hann skal hava tann leiklutin fram um eitt nÚ Javnaðarflokkin. Helst er tað tí, at Erlendur Patursson, ein av stovnarum floksins, var formaður í FÃļroya Fiskimannafelag í eitt langt ÃĄramÃĄl, har hann eisini var annaðhvÃļrt tinglimur ella landsstÃ―rislimur.
Her skapti tann tilvildarliga stÃļðan, at sami persÃģnur myndaði eitt fakfelag og ein ÃĄvísan flokk, eina mÃĄttmikla synergieffekt, ið fyrst og fremst gagnaði flokkinum. Talan var ikki um fíggjarligan stuðul frÃĄ Fiskimannafelagnum til TjÃģðveldisflokkin, men Erlendur var so mikið avhildin sum formaður í fakfelagnum, at ein stÃģrur partur av tess limum eisini stuðlaðu honum politiskt.
Hetta tilknÃ―ti vardi til fyri heilt fÃĄum ÃĄrum síðani, tÃĄ TjÃģðveldisflokkurin, eftir at hava skift navn til TjÃģðveldi, gjÃļrdi seg til talsmann fyri ein nÃ―ggjan – onkur vil kanska siga kollveltandi – fiskivinnupolitikk.
–Hesin nÃ―ggi politikkurin er ikki vorðin adopteraður av limunum í Fiskimannafelagnum. Kortini vil eg halda, at nÃģgvir fiskimenn enn velja flokkin, tÃģ langt frÃĄ í sama stÃģra lutfalli sum fyrr.
verkamannafylkingin
Eitt annað dÃļmi um eina – skulu vit kalla tað immateriella – binding millum ein flokk og fakfelÃļg er Verkamannfylkingin, sum í 1994 varð stovnað av
millum annað tÃĄverandi formanninum í FÃļroya Fiskimannafelag, Óla Jacobsen, og tÃĄverandi forkvinnuni í FÃļroya Arbeiðarafelag, Ingeborg Vinther. Á valinum í 1994 blivu bÃĶði vald ÃĄ ting , men hann fÃģr seinni í landsstÃ―rið.
BÃĶði hÃļvdu tey annars meira og minni alment bekent seg til Javnaðarflokkin, ÃĄÃ°renn nÃ―ggi flokkurin varð stovnaður í ringastu krepputíð nakrantíð í FÃļroyum.
Óli Jacobsen segði í samrÃļðu við RÃĄs 2, tÃĄ hann fyri stutt síðani fylti 70, at hann tÃĄ, fyri skjÃģtt 20 ÃĄrum síðani, kendi tað sum Javnaðarflokkinum ikki gav sÃĶr far um hann og hann tí var fyri vanbÃ―ti. Tí vendi hann honum bakið.
Hann tÃģk farloyvi frÃĄ formanssessinum í Fiskimannafelagnum, meðan hann sat í landsstÃ―rinum, men Ingeborg Vinther helt fram sum forkvinna í FÃļroya Arbeiðarafelag, meðan hon rÃļkti tingsessin, hetta eina valskeiðið Verkamannafylkingin var umboðað ÃĄ tingi.
HÃģast split kom í Verkamannafylkingina, millum annað tí at Óli Jacobsen fÃģr í landsstÃ―rið, so heldur hann seg hava fingið nakrar tÃ―dningarmiklar fakfelagsligar sigrar burtur Úr hesum landspolitiska eksperimentinum hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni: Nevniliga sjÃģmannafrÃĄdrÃĄttin, mvg-frí sjÃģklÃĶði og arbeiðsloysisskipanina.
Óli Jacobsen sigur seg ongantíð hava gjÃļrt mÃģti síni samvitsku – eg skilji tað soleiðis, at hann meinar sína fakfelagsligu samvitsku – í sínum landspolitiska virki.
Ingeborg Vinther hevði hinvegin ilt vit at sameina sína persÃģnligu og sína fakfelagsligu samvitsku við tingarbeiðið.
Hon hevði vent Javnaðarflokkin um bakið, tÃĄ hann eftir kanÃģnvalið í 1990, har flokkurin fekk tíggju tinglimir og tvífaldaði tingmannatalið, fÃģr í samgongu við FÃģlkaflokkin og framdi fleiri skerjingar, ið avgjÃļrt ikki hÃģvaðu forkvinnuni í FÃļroya Arbeiðarafelag. Millum annað tÃģk henda samgongan prístalsviðbÃģtina av.
Hon varð tÃģ ongantíð nÃļgd við kÃģsina hjÃĄ Verkamannafylkingini, eftir at hon hevði vunnið ein tingsess fyri henda flokkin, og hon stillaði ikki upp aftur.

„Tí gjÃļrdi eg eisini skjÃģtt av, at landspolitikkur ikki var nakað, eg skuldi halda fram í“
Eg haldi, at hetta Úttalilsið greitt prÃģgvar, at tað ber illa til at ganga ÃĄ odda í einum fakfelag, har krÃļv og vÃĶntanir hjÃĄ limunum eru nÃļkulunda homogen, og samstundis luttaka í stjÃģrnandi landspolitikki við tí sum tað inniber av neyðsemjum og rossahandlum.
Eg giti, at Óli Jacobsen var heppin, at hann slapp undan at koma í somu persÃģnligu konflikt sum Ingeborg, og hevði hann hildið ÃĄfram at vera í landspolitikki og fakfelagspolitikki samstundis, hevði hann uttan iva rent seg í slíkar konfliktir fyrr ella seinni. Hesi dÃļmini Úr fÃļroyskum politikki vísa, at immateriellur politiskur stuðul ella mÃģtstÃļða kunnu hava minst eins stÃģra megi, um ikki stÃļrri, enn massivur fíggjarligur stuðul.
TÃģ er ikki rÃĶtt at gera ta samanberingina, tí fíggjarligi stuðulin skal brÚkast til praktiskt valstríð. Tað kann sjÃĄlvsagt hava stÃģran tÃ―dning fyri at fÃĄa eitt gott valÚrslit, at tann parturin riggar vÃĶl– her hugsi eg um lÃ―singarherferðir, plakatir og annað, sum kostar.
balansugongd
Samanumtikið kunnu vit staðfesta, at tað er ein balansugongd, tÃĄ eitt fakfelag skal taka stÃļðu til um og hvussu tað skal stuðla politiskum flokkum.
Fremsti vandin er, at limir melda seg Út, tí teimum ikki dÃĄmar flokkarnar, ið fakfelagið stuðlar. Hesin vandin er heldur minni í FÃļroyum enn eitt nÚ í Danmark, tí her eru ongi alternativ, „gul“ felÃļg at flÃ―ggja í.
Eisini eigur at avvigast, í hvÃļnn mun politiski mÃģtpolurin, teir borgarligu flokkarnir, verða stuðlaðir. Her haldi eg sjÃĄlvur, at vit bara við at hyggja at valstríðnum seinasta val sÃģu, at ÃĄvísir borgarligir flokkar hÃļvdu meira pening at arbeiða við, enn flokkarnir ÃĄ vinstraveinginum. Ivasamt er tÃģ, um borgarligu flokkarnir fingu beinleiðis peningastuðul, ella onkur bara rindaði stÃģrar rokningar fyri ÃĄvís valevni, segði Ingolf Olsen og gjÃļrdi greitt, at fíggjarligur stuðul – og harvið mÃļguleikin fyri at hÃģtta við at taka hann aftur – gevur politiskt vald. Spurningurin er bara, hvat tað kostar í mistum limum.

bjarta vann ferðaseðilin
23 ÃĄra gamla Bjarta Hansen Úr Klaksvík vann spurnar- kappingina, sum Starvsmannafelagið skipaði fyri ÃĄ FÃģlkafundinum í Klaksvík í september.
Starvsmannafelagið hevði bÃĄs ÃĄ fÃģlkafundinum. Á bÃĄsinum fingu tey vitjandi ÚtflÃ―ggjað ein lepa við fimm nÃļvnum ÃĄ, har tey vÃģrðu biðin um at krossa nÃļvnini ÃĄ teimum, sum tey hildu vera nevndarlimir í Starvsmannafelagnum.
Bjarta var millum teirra sum gittu rÃĶtt, nevniliga at Karin Jacobsen og Niels ÃĄ ReynatÚgvu eru millum teirra, sum sita í nevndini í Starvsmannafelagnum.
Vinningurin er eitt gÃĄvubrÃĶv, sum er ein Apex-ferðaseðil frÃĄ Atlantic Airways, og tað fegnast Bjarta um. Hon lesur til nÃĄmsfrÃļðing ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum og kemur vinningurin Ãģgvuliga vÃĶl við hjÃĄ tí unga studentinum. TÃĄ sonurin sigur „Eg meiiiini tað!“, so meinar hann tað. TÃĄ vil hann hava meg at taka seg í ÃĄlvara.
TÃĄ eg sjÃĄlvur sigi „Eg meini tað!“. So er tað sjÃĄldan, tí eg meini nakað. Oftast hevur setningurin allar mÃļguligar aðrar tÃ―dningar.
Tað kann verða, tí ein samrÃļða er steðgað upp, so er tað eitt slag av punktum: Eg meini tað!
Tað kann vera, tí onkur sigur eina lÃļgna ella sjÃĄldsama sÃļgu, sum mestur er skrÃļgg. TÃĄ ber eisini til at siga „Eg meini tað!“.
KÃĄri p skrivaði í 1974 sangin „Mitt í eini meining!“ Eitt petti í sanginum er: „Ein meiningsleysur maður, mitt í
eini meining, hvat meinar hann?“ Einki skal vera meiningsleyst – meining skal vera við Ãļllum, og vit skulu gera
okkum meiningar um stÃģrt og smÃĄtt. SjÃĄlvt Ãģskiljandi vanlukkur verða forklÃĄraðar við orðunum: „Har mÃĄ onkur
hÃĶgri meining vera við tí!“
Til tey neyðardÃ―rini, sum bara sÃļgdu
„Eg meini tað!“, men ikki hÃļvdu nakra meining, gjÃļrdi eg mitt í 90'unum eina heimasíðu.
Tey, sum vÃģru meiningsleys ella meiningstÃģm, kundu ÃĄ heimasíðuni
bíleggja meiningar um alt og Ãļll. So beyð eg meg fram at smíða eina meining..
Yvirskriftin ÃĄ heimasíðuni var „Eg meini tað!“, sum nokk mest skuldi skilja, sum „Hetta meini eg!“.
Manglaði onkur eina meining, so var bara at skriva inn og eg skuldi levera eina meining innan 24 tímar. Upprunaliga var tankin, at gera ein sjÃĄlvvirkandi telefonsvarara, har man kundi ringja fyri at fÃĄa eina meining: TrÃ―st ÃĄ 1 fyri at fÃĄa eina meining um fÃļroyska fÃģtbÃģltslandsliðið hjÃĄ monnum. TrÃ―st 2 fyri meining um fruktsmakk í tyggigummi. TrÃ―st 3 fyri meining um fíggjarlÃģgaruppskotið. TrÃ―st 4 fyri meining um smÃļr contra KÃĶrgÃĨrden. TrÃ―st 5 fyri meining um mÃģtan hjÃĄ kvinnuligum golfspÃĶlarum.
Ja, eg ÃĶtlaði mÃĶr at kunna bjÃģða meiningar um alt.
Hetta skuldi vera ein kÃĶrkomin hjÃĄlp til tey, sum einki meintu ella ikki vistu, hvat tey skuldu meina.
NÚ, so nÃģgv ÃĄr aftan ÃĄ bjÃģði, eg eina meining fram um tey, sum partÚ skulu hava eina meining um alt.
TÃļknin hevur ment seg so mikið nÃģgv, at vit Ãļll kunnu skriva okkara meining um alt niðri undir flestu greinum, sum vit síggja ÃĄ tíðindaportalum. Og ikki
minst ÃĄ Facebook kunnu vit Ãļll beinanvegin meina okkurt. Og nÃģgv gera tað. Eyðkenni fyri hesar meiningar er, at tÃĶr sjÃĄldan byggja ÃĄ vÃĶlgrundaða vitan, men oftast ÃĄ tað, sum stakk seg upp í tí lÃļtuni tankin varð fÃļddur og meðan
fingrarnir klÃģrast ÃĄ knappaborðinum. SjÃĄlvur havi eg ofta meiningar um alt ov nÃģgv. Og sum hjÃĄ so nÃģgvum Ãļðrum eru heldur ikki mínar meiningar altíð
bygdar ÃĄ vÃĶlgrundaða vitan.
Verri enn so, men tankin um onga meining at hava er verri.
Og jÚst hetta havi eg nÚ avgjÃļrt, at eg skal hava eina meining um.
Ofta er tað lÃĶttast bara at meina tað sama sum hini. Ein, sum eg arbeiddi saman við og hevði gingið í donskum skÚla, orkaði ikki rÃĶttiliga, at lÃĶrarin altíð vildi hava tey at siga, hvat tey meintu um alt millum himmal og jÃļrð. Fyri tað fyrsta hevði hann kanska ikki meiningar um alt, sum lÃĶrarin spurdi um, og í Ãļðrum lagi, var danska mÃĄlið heldur ikki komið heilt upp ÃĄ plÃĄss. TÃĄ flokkurin sat saman og lÃĶrarar spurdi ein og ein, hvat tey meintu um eitthvÃļrt, so hevði hann funnið sína egnu loysn: „Jeg mener det samme som Mette, Jesper og Katrine!“ Á tann hÃĄtt slapp hann so deiliga lÃĶtt. Slapp undan at gera sÃĶr sína egnu meining um okkurt, sum hann kanska ikki meinti nakað um og slapp undan at skula skula siga ov nÃģgv donsk orð.
NÚ hava fingrarnir klÃģrast í knappaborðinum eina lÃļtu.
Haldi eg eri komin til, at ÃĶtlanin er
at vera kargari við meiningum um eitt og alt. Eg fari at vera minni avgjÃļrdur. Eg fari at royna at hugsa ÃĄÃ°renn eg meini nakað.
So tÃĄ eg í ÃĄÃ°ni boðaði frÃĄ, at her fÃģr at koma eina meining um tey, sum altíð eru so skjÃģt við eini meining, so taki eg tey orðini í meg aftur.
Eg fari ongan meining at hava.
Eg fari bara aftur til orðini hjÃĄ KÃĄra P: „Ein meiningsleysur maður mitt í eini
meining, hvat meinar hann?“

MÃģtmÃĶlistiltak ÃĄ Vaglinum

Leygardagin 31. august skipaðu 28 fakfelÃļg saman við ungmannafelÃļgum fyri stÃģrum mÃģtmÃĶlistiltaki ÃĄ Vaglinum í Havn.
Tey, sum hildu rÃļðu vÃģru BjÃļrn ÃĄ Heygum, adoktatur, Elin Michelsen, kunningarrÃĄÃ°gevi, Jonhard Mikkelsen, lÃĶrari og bÃģkaÚtgevari, Regin Winther Poulsen, formaður í Unga TjÃģðveldi, Siri Steenberg, lÃļgtingskvinna og Leivur Persson, formaður í BÚskapar- og LÃļgfrÃļðingafelagnum.
Tað var handfaringin hjÃĄ landsstÃ―risamgonguni av mÃĄlinum um SkÃĄlafjarðatunnilin, sum var beinleiðis
orsÃļkin til at felÃļgini tÃģku stig til mÃģtmÃĶlistiltakið.
FelÃļgini boðaðu undan fundinum frÃĄ, at tað sum hendi ÃĄ politiska pallinum var Ãļrkymlandi og at fÃģlkarÃĶði stÃģð fyri falli.
GjÃļrt varð vart við, at fakkunnleikin verður ikki virdur, og tÃ―dningarmikil mÃĄl verða ikki viðgjÃļrd við tí ÃĄlvara, sum tey hava uppiborið, men í stÃģran mun tagd burtur.
LÃģgir verða smíðaðar og viðgjÃļrdar í Ãģðum verki, og stovnar verða niðurlagdir uttan at hugsað verður um avleiðingarnar. Vinnuni tÃļrvar stÃļðufesti, so hon kann arbeiða strategiskt skilabest, men
við skiftandi politiskum signalum og lÃģgarbroytingum eru eisini fortreytirnar hjÃĄ henni Ãģtolandi, gjÃļrdu felÃļgini vart við.
Tað var fyri at varpa ljÃģs ÃĄ millum annað hesar stÃģru og tÃ―Ã°andi spurningar, at felÃļgini skipaðu fyri mÃģtmÃĶlistiltakinum ÃĄ Vaglinum, sum var partapolitiskt Ãģheft.
UndurtÃļkan fyri tiltakinum varð gÃģð, og eftir tiltakið hava fakfelÃļgini skipa fyri ymiskum almennum tiltÃļkum, har fÃģlkarÃĶði hevur verið viðgjÃļrt.

Gudmundur kappast við heimsins bestu
Hoyvíkingurin Guðmundur Joensen er jÚst heimkomin Úr Las Vegas, har hann hevur kappast við heimsins bestu ítrÃģttarfÃģlk í hÃĄlvari ironman, sum er ein grein í Trialton- ítrÃģttini. Guðmundur gjÃļrdist nr. 18 av tilsamans umleið 200 luttakarum. Hetta Úrslit segði hann seg ikki vera heilt nÃļgdan við, og tað sigur ikki so lítið um hvat hann strembar eftir sum ítrÃģttarmaður.

Trialton ítrÃģttin er sett saman av trimum ítrÃģttargreinum. Svimjing, sÚkkling og renning.
TÃĄ talan er um hÃĄlvar teinar, sum heimsmeistarakappingin í Las Vegas snÚði seg um, varð svomið 1,9 km., sÚkkla 90 km. og runnið 21,1 km. Samanlagt tekur hetta umleið 41⁄2 tíma, so lítið er at ivast í, at tað krevst nakað av teimum sum her luttaka.
Guðmundur greiðir frÃĄ, at tað var meira ella minni av tilvild, at hann valdi jÚst Trialton at royna seg í, men ítrÃģttur hevur altíð havt hansara stÃģra ÃĄhuga,– ikki minst at svimja. Og svomið hevur hann síðani hann var smÃĄdrongur.
–Tað tÃģktist at liggja rÃĶttiliga vÃĶl fyri hjÃĄ mÃĶr at svimja. HÃģast eg ikki altíð var hin ídnasti at venja, setti eg mÃĶr fyri at royna at gera vart við meg í onkrari ítrÃģttargrein. At tað jÚst gjÃļrdist Trialton hevði sjÃĄlvandi eisini nakað við svimjingina at gera, men serliga var tað Evald Rasmussen, sum var flokslÃĶrari mín fyrstu sjey skÚlaÃĄrini, sum eggjaði meg at royna Trialton, har hann sjÃĄlvur var virkin. SjÃĄlvur var eg eitt sindur í iva, men tÃĄ hann ringdi til mín undan oyggjaleikunum í 2003, og bað meg koma til ÚttÃļkukapping til oyggjaleikalandsliðið í Trialton, tÃģk eg av, hÃģast eg ikki var í serligari gÃģðari
venjing. Eg kom kortini ÃĄ landsliðið og luttÃģk sostatt ÃĄ leikunum, sum tað ÃĄrið vÃģru ÃĄ Guernsey, greiðir Guðmundur frÃĄ.
Áhugin fyri Trialton ítottini var nÚ kveiktur. Guðmundur luttÃģk aftur ÃĄ Oyggjaleikunum ÃĄ Rhodos í 2007. Á oyggjaleikunum í 2011 ÃĄ Isle of Wight var hann eisini við, men tÃĄ luttÃģk hann saman við sÚkklulandsliðinum, tí tað ÃĄrið varð ikki kappast í Trialton. Hann hevur síðani luttikið í ymiskum kappingum, og nÚ oyggjaleikirnir vÃģru ÃĄ Bermuda fyrr í ÃĄr, var hann eisini við og gjÃļrdist nr. 2. Og nÚ er hann so jÚst heimaftur komin Úr Las Vegas, har hann gjÃļrdist nr. 18 av tilsamans umleið 200 luttakarum í heimsmeistarakappingini í hÃĄlvum Ironman.
Skalt tÚ gera teg galdandi í Trialton er ikki nÃģð mikið at vera gÃģður í einari einstakari ítrÃģttargrein ... ?
– Nei, tÚ kann ikki vinna hÃģast tÚ stendur teg vÃĶl í eitt nÚ svimjing, men tÚ kann tapa, um tÚ er vÃĄnaligur svimjari, sigur Guðmundur, sum er Ãģsamdur við teimum sum halda, at tað krevst stÃģrt talent fyri at gera seg galdandi í Trialton.
–Nei tað hevur als einki við talent at gera. Tað snÃ―r seg um hart arbeiði við nÃģgvum venjingartímum og so skal tÚ eisini orka at halda ÃĄ, tí tílíkar kappingar eru rÃĶttiliga drÚgvar. Brennir tÚ fyri
ítrÃģttini, so gongur tað nokk, sigur Guðmundur sum ÃĄsannar, at motivatiÃģn og sjÃĄlvdisiplin eru neyðug.
FÃĄ eru tey ið íðka Trialton, og tí kann mangan tykjast einsligt at venja, serliga tÃĄ rÃĶður um at sÚkkla og renna. Í sambandi við svimjingina er hann tÃģ saman við fleiri, tí hann venur eisini saman við Havnar Svimjifelag.
At vera við í ítrÃģtti ÃĄ hÃļgum stÃļðu tekur stÃģran part av frítíðini, og mangur man hava ivast í hvussu tað hÃģskar saman við einum familjulívi. SjÃĄlvur hevur 30 ÃĄra gamli Guðmundur konu og trÃ― bÃļrn, men í bestu sÃĄtt og semju hevur hann kortini umstÃļður at rÃļkja síni ítrÃģttarÃĄhugamÃĄl, men tÃĄ tað er sagt, so verður ikki tíð til annað. HjÃĄ honum snÃ―r tað seg um familjuna, arbeiðið og ítrÃģttina.
TÃģ so. Okkurt annað frítíðarítriv hevur hann eisini. Guðmundur hevur ein abba, ið er ÃĶttaður Úr Mykinesi, og har hevur Guðmundur ofta vitjað frÃĄ barnsbeini av, so fuglaveiðu er hann meinkunnugur við.
–Tíðin rÃļkkur bara ikki til alt, men fuglaveiðan dregur, og ikki kann eg halda meg aftur at skimast eftir onkrum nÃĄta tÃĄ eg fari ÃĄ sÚkkluni runt KaldbaksfjÃļrð, ÃĄsannar Guðmundur.



NÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģgin er ein avbjÃģðing

NÚ eru jÃģlini aftur í hondum. Regnið díkir ÃĄ rÚtin og tað er illsligt. Enn er ikki serliga jÃģlaligt, her eg siti við gluggan. Og tÃģ, fjÃĄlgu kerturnar geva ein flÃļva og jÃģlaprÃ―Ã°ini frÃļa sinnið. Fagurt skrÃ―ddu bÃ―ir og bygdir okkara bera boð um at hÃĄtíðin stÃģra er í nÃĄnd og geva eina serliga kenslu hesa ÃĄrsins tíð.
Á nÃ―ggjÃĄrinum er ÃĶtlan samgongunnar at nÃ―ggj eftirlÃļnarlÃģg verður sett í gildi.Hetta hendir tvey ÃĄr eftir at okkara eftirlÃļnarskipan varð kollrend og forskatting av eftirlÃļnini sett í verk.
Vit gloyma ikki gerðina.
Vit vita, hvÃļr avbjÃģðingin er viðvíkjandi fÃģlkasamansetingini, og hvÃļrjar avleiðingar undanskattingin fÃĶr fyri framtíðina. Peningurin verður givin í flatskattalÃĶtta, og er ein hÃģttan mÃģti tí, vit ynskja at kalla vÃĶlferðarsamfelag. Hesin skeivt fíggjaði og ÃģrÃĶttvísi skattalÃĶtti avlagar fíggingina av okkara eldru ÃĄrum, tí vit í dag brÚka tann pening, ið skuldi verið partur av skattagrundarlagnum í komandi ÃĄrum. Her mÃĄ broyting henda.
Fyri gÃģðum tveimum ÃĄrum síðani var eisini ein avtala um eina eftirlÃļnarlÃģg nÃĶrum komin uppÃĄ plÃĄss. FakfelÃļg og aðrir felagsskapir hÃļvdu verið við í drÚgvu tilgongdini og ein heildarÃĶtlan var nÃĶstan í pottinum. Og so kollrend.
Tað, ið nÚ ÃĶtlandi verður sett í verk ÃĄ nÃ―ggjÃĄrinum, er bert ein partur av eini lÃģg, uppsparingarparturin. Tískil bert ein partur av eini heild. SjÃĄlvsagt skuldi heildin verið kend og allÃ―st, tÃĄ lÃģgin varð send til hoyringar og ÃĄÃ°renn hon varð sett í verk.
Fakfelagssamstarvið hevur staðiliga ÃĄtalað, at ein lÃģg bert er kend í pÃļrtum og at hoyringssvar tí eru skrivað við teirra fortreyt at fleiri faktorar eru Ãģkendir.
Í blaðnum, tÚ hevur í hondunum, verður lÃ―st hvÃļrjar avleiðingar hendan hÃĄlvlidna lÃģgin fer at hava ÃĄ limirnar í Starvsmannafelagnum. Limir felagsins hava allir eina eftir­
lÃļnaruppsparing. Hon er ÃĄsett í okkara sÃĄttmÃĄla og flestallir limir hava 15% í eftirlÃļn. Tí kemur 1. januar 2014 ikki at hava so stÃģrar broytingar fyri limir felagsins, men kortini kann lÃģgin koma at merkjast hjÃĄ summum og gerast ein avbjÃģðing.
Vit hava lagt fitt av peningi av til eftirlÃļn seinnu ÃĄrini og eru tí heilt vÃĶl fyri í sambandi við vanligu lÃļnina. TÃģ er tað ein avbjÃģðing, ið liggur fyri framman, at vit enn ikki eiga eftirlÃļn av Ãļllum gjÃļldum, herundir vaktargjÃļldum og yvirtíðarlÃļnum. Hetta skulu vit taka upp, tÃĄ samrÃĄÃ°ingar aftur verða ÃĄ skrÃĄnni. Vit ynskja, at allir limir eru vÃĶl stillaðir.
Eisini vilja vit leggja dent ÃĄ, at fÃģlk, ið ÃĄ einhvÃļnn hÃĄtt fÃĄa veitingar frÃĄ Almannaverkinum, sjÃĄlvsagt eiga at fÃĄa eftirlÃļnargjald lagt afturat síni inntÃļku. Sum samfelag mugu og skulu vit altíð stríðast fyri, at ongin dettur niðurímillum og er tað ein felags ÃĄbyrgd at tryggja Ãļllum sÃļmulig kor.
Á sama hÃĄtt halda vit, at eftirlÃļnargjald eigur at verða lagt afturat ALS­gjaldinum og barsilspeninginum. FÃģlk, sum eru arbeiðsleys ella burtur frÃĄ arbeiði vegna barnburð eiga ikki at vera fyri vanbÃ―ti.
Somuleiðis er tað umrÃĄÃ°andi at Samhaldsfasti eisini ÃĄhaldandi verður styrktur.
Takk fyri ÃĄrið, ið farið er at halla.


Tonja er toymisleiðari fyri bÃļrn og ung.

Hon sigur, at gott samskifti millum hennara fakligu tilrÃĄÃ°ingar og politiska myndugleikan hevur stÃģran tÃ―dning í sínum arbeiði.

Tonja Ziskason starvast hjÃĄ Klaksvíkar kommunu. Hon er fÃļdd og uppvaksin í Klaksvík og fÃģr eftir skÚlaÃĄrini í heimbÃ―num til Danmarkar at nema sÃĶr ÚtbÚgving sum sosialrÃĄÃ°gevi, har hon, í vinarbÃ―num Odense, tÃģk prÃģgv í 1997. Sum hon sjÃĄlv sigur, var hon so heppin at fÃĄa starv beint eftir loknað ÚtbÚgving. Eitt hÃĄlvtíðarstarv hjÃĄ tÃĄverandi barnaverndini í Klaksvík.
Skipanin við barnaverndini varð umskipað í 2005, og kom tÃĄ at eita barnaverndartÃĶnastan, eitt heiti, sum ber boð um, at hetta er ein tÃĶnasta, heldur enn tað gamla heldur neiliga heitið. Tonja er leiðari fyri barnaverndartÃĶnastuna, sum allar Norðoyggjar samstarva um, og sum arbeiðir við bÃļrnum, sum liva undir tílíkum viðurskiftum, at tey hava hjÃĄlp fyri neyðini. Afturat sÃĶr hevur hon fÃ―ra starvsfÃģlk. Omanfyri umsitingarliga partin av barnaverndartÃĶnastuni er ein politiskt vald nevnd, sum tekur avgerðir við stÃļði í umsitingarligu tilrÃĄÃ°ingunum.
Spennandi skÚlaverkÃĶtlan
Umframt barnaverndartÃĶnastuna hevur Tonja eisini onnur mÃĄlsÃļki at taka sÃĶr av. Eitt hitt stÃļrsta er at hava ÃĄbyrgdina av kommunupartinum av skÚlaÃļkinum, og her hendir ikki so lítið. NÃ―ggjur skÚli skal byggjast fyri skÚlan ÃĄ ZiskatrÃļ, og tað heldur Tonja vera eina bÃĶði stÃģra og sera spennandi verkÃĶtlan. Fyrstu fyrireikingarnar eru gjÃļrdar, og fundir hava verið við lÃĶrarar, heilsufrÃļðingar og onnur, sum virka innan skÚlans Ãļki, soleiðis at allir viðkomandi partar verða
tiknir við upp ÃĄ rÃĄÃ°, so Úrslitið verður so gott sum gjÃļrligt. Tonja sigur, at hetta Ãļkið er pÚra nÃ―tt hjÃĄ sÃĶr og tí serliga spennandi. Hon hevur eisini ÃĄbyrgdina av heilsusystraskipanini, sum ivaleyst kundi havt betri hÃļlisumstÃļður, enn tÃĶr hava í dag. NÃ―ggi skÚlin ÃĄ ZiskatrÃļ er aftur ein av teimum stÃģru verkÃĶtlanunum hjÃĄ Klaksvíkar kommunu stutt eftir, at nÃ―ggi skÚlin varð bygdur fyri ÓsaskÚlan og rÃļktarheimið, sum jÚst er tikið í nÃ―tslu.
Tonja sigur seg trívast sera vÃĶl í starvinum og við teimum mongu uppgÃĄvunum. Tað er mangan strÃĶvið, men henni dÃĄmar vÃĶl avbjÃģðingar, og tÃĶr eru ikki so fÃĄar, m.a. orsakað av teimum bygnaðarbroytingum, sum kommunan setti í verk fyrst í ÃĄrinum.
– Við teimum alt fleiri uppgÃĄvunum, sum eg havi fingið, kann eg ikki bara arbeiða ÃĄ sama hÃĄtt, sum eg ÃĄÃ°ur havi gjÃļrt. NÚ mÃĄ eg raðfesta í stÃļrri mun, tí arbeiðsvikan er framvegis hin sama, 40 tímar. Tað verður ein av mínum stÃļrri avbjÃģðingum, og tað fer nokk at bera til, sigur Tonja.
politisk leiðsla
Spurd hvussu tað er at virka í umsitingini hjÃĄ einari politiskari leiðslu, letur Tonja vÃĶl at.
– Eg hugsi tað soleiðis, at tað eru politikararnir, sum taka avgerðir, og tÃĶr gÃģðtaki eg sjÃĄlvandi. Soleiðis eigur tað at vera, men samstundis havi eg mínar meiningar, sum eg fakliga grundgevi fyri, og tað eg haldi meg kunna standa inni fyri. Eg haldi meg duga rímiliga vÃĶl at tosa fyri mínum
– Fyri meg hevur tað alt at siga, at míni tilmÃĶli eru vÃĶl og virðiliga fakliga grundað, og tað haldi eg eisini, at politikararnir virða, sigur Tonja Ziskason, toymisleiðari fyri bÃļrn og ung í Klaksvíkar kommunu
fakligu sjÃģnarmiðum og dugi eisini at gÃģðtaka onnur sjÃģnarmið. Ikki eri eg altíð heilt samd við politikararnar, men altíð finna vit eina gÃģða loysn. Fyri meg hevur tað alt at siga, at míni tilmÃĶli eru vÃĶl og virðiliga fakliga grundað, og tað haldi eg eisini, at politikararnir virða, sigur Tonja, sum hevur arbeitt undir fÃ―ra ymiskum politiskum leiðslum. TÃĄ hon kom í starv, var JÃģgvan við Keldu borgarstjÃģri, síðani kom SteinbjÃļrn O. Jacobsen, GunvÃĄ við Keldu og nÚ JÃģgvan Skorheim.
– SjÃĄlvandi eru persÃģnarnir ymiskir og kunnu hava ymiskar meiningar um mÃĄl, men tað er kortini ikki so, at ein nÃ―ggjur borgarstjÃģri snarar í Ãļvugta borðið, enn hin undanfarni stÃ―rdi í, sigur Tonja, sum letur vÃĶl at Ãļllum teimum, sum hon hevur og nÚ arbeiðir saman við.

Starvsmannafelagið hevur nÚ gjÃļrt av at taka við skitsuuppskotinum hjÃĄ arkitektum 99 at umbyggja grannahÚsini, fyrrverandi hÃļlini hjÃĄ sjÃģnvarpinum, sum
felagið herfyri keypti. Ein rÃĶttiliga stÃģrur partur av sjÃģnvarpshÚsinum var studio, sum nÚ skal skipast til auditorium og loft leggjast í ovasta partin. Samband verður eisini millum auditoriið og miðrÚmið, soleiðis at hetta gerst uppaftur meira rÚmsÃĄtt. Ein brÚgv fer at binda bÃĶði hÚsini saman, og lyfta skal setast upp við sambandi við bÃĄÃ°ar
bygningarnar. NÚ er greitt hjÃĄ arkitektunum at gera veruligar tekningar, so sÃļkjast kann um byggiloyvi og at bjÃģða arbeiðið Út. Gongst sum ÃĶtlað, verður byggiÃĶtlanin liðug ÃĄ sumri 2015.
Starvsmannafelagið hevur brÚk fyri munandi meira plÃĄssi, enn felagið hevur í dag, bÃĶði skrivstovum og goymslurÚmum, ikki minst eftir at fleiri fakbÃģlkar eru skipaðir, og
felagið ynskir at geva teimum gÃģðar arbeiðsumstÃļður. Umframt hetta verður eisini mÃļguleiki fyri at leiga ein part Út. Starvsmannafelagið hevur sett Kristian Rasmusen, verkfrÃļðing sum byggiharrarÃĄÃ°geva.

Hvílandi limur í Starvsmannafelagnum
Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmannafelagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og avslÃĄttur av leigu av hÚsum okkara.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÍV, www.liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr,
men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 50 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 150 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina umframt. Hetta er eisini 150 krÃģnur.
Um tÚ ÃĶtlar at gerast hvílandi limur, og vil vita hvar hesi gjÃļld skulu flytast, so verður tÚ vinarliga biðin um at venda tÃĶr til felagið ÃĄ tlf. 614868 ella við at senda teldupost til starvsmannafelag@ starvsmannafelag.fo

Spyr okkara rÃĄÃ°gevar
ÃĄ heimasíðu okkara
Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleikum, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag.fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvi – sosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðiligum mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.

Uppstilling til nevndarval í Starvsmannafelagnum
SambÃĶrt §9 í lÃģgum felagsins verður boðað til uppstilling til nevndarval í Starvsmannafelagnum.
Veljast skulu 2 nevndarlimir og 2 tiltakslimir. Nevndarlimirnir verða valdir fyri 3 ÃĄr og tiltakslimirnir fyri 1 ÃĄr ÃĄ aðalfundi felagsins 8. mars 2014. Uppstillingin skal verða liðug innan 1. februar 2014.
Uppstillað verður ÃĄ tann hÃĄtt, at boðað verður skrivstovu felagsins skrivliga frÃĄ, at limur sjÃĄlvur ynskir at stilla upp, ella at limur ella limir ynskja at stilla annan lim upp. Stillar limur ella stilla limir annan lim upp enn seg sjÃĄlvan, skal samtykki valevnisins fylgja við uppstillingarfrÃĄboðanini.
Tann skrivliga frÃĄsÃļgnin um uppstilling skal verða skrivstovu felagsins í hendi ikki seinni enn 1. februar 2014. Í frÃĄsÃļgnini skal vera tilskilað navn og bÚstaður hjÃĄ valevninum, og hvar valevnið arbeiðir.
Aðalfundurin velur nevndarlimirnar beinleiðis við vanligum meiriluta.
Limir verða, í seinasta lagi tÃĄ aðalfundurin verður lÃ―stur, kunnaðir um, hvÃļrji stilla upp til nevnarval og verða at velja ímillum ÃĄ aðalfundinum.
Víst verður annars sum heild til § 9 í felagslÃģgini. 

HugnakvÃļld fyri limunum
FríggjakvÃļldið 8. november var ÃĄrliga hugnakvÃļldið fyri limunum í Starvsmannafelagnum. Umleið hÃĄlvhundrað limir nÃ―ttu hesaferð hÃļvið at taka sÃĶr av lÃļttum saman við starvsfelÃļgum og Ãļðrum limum í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Byrjað varð við ÃĄbiti, og síðani var spurnarkapping ÃĄ skrÃĄnni, sum Niels ÃĄ ReynatÚgvu, sum siður er, skipaði fyri. Spurnarkappingin var í tveimum pÃļrtum, og í steðginum spÃĶldi og sang ein vÃĶlupplagdur Signar í Homrum.
Tey, sum dugdu best at gita, vÃģru enn einaferð starvsfÃģlkini ÃĄ Taks, sum mannaðu eitt av borðunum, sum kappaðust mÃģti hvÃļr Ãļðrum.
Lagið ÃĄ limunum var gott, og hugnaðu fÃģlk sÃĶr vÃĶl við prÃĄti og felagssangi. Klokkan var farin vÃĶl av miðnÃĄtt, ÃĄÃ°renn tey seinastu takkaðu fyri seg.

Skipa limirnar í fakbÃģlkar
Herfyri fÃģr Starvsmannafelagið at skipa nakrar fakbÃģlkar, og alsamt verða fleiri stovnaðir. Fyrst í komandi ÃĄri verða teir seinastu fakbÃģlkarnir stovnaðir. Tað er eitt sindur misjavnt, hvussu aktivir hesir bÃģlkar higartil hava verið. Fyri at fÃĄa meira gongd ÃĄ arbeiðið við og í fakbÃģlkunum er felagið farið undir at skrÃĄseta limirnar, alt eftir teirra fakliga Ãļki, so yvirlit fÃĶst, hvÃļr hoyrir til hvÃļnn fakbÃģlk. Hetta arbeiðið er komið vÃĶl ÃĄleiðis.

Um endamÃĄlið við fakbÃģlkunum sigur Starvsmannafelagið:
EndamÃĄlið við fakbÃģlkunum er at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald.
NÚverandi bygnaður felagsins er tann, at vit hava nevnd og umsiting, ÃĄlitisfÃģlkaskipan og limir. Harumframt eru nÃļkur ÃĄhugafelÃļg innan Starvsmannafelagið.
Í felagnum eru umleið 2000 limir, og arbeiða limirnir innan nÃģgv ymisk fakÃļki.
Felagið er sera breitt fakliga. Hetta fjÃļlbroytni er ein styrki og eisini ein avbjÃģðing, hvussu vit skipa felagið, so limirnir kenna seg aftur og sum ein part av stÃģru heildini.
Tað hevur í fleiri ÃĄr verið ÃĶtlanin at gera nakað við bygnaðin, tað er ein tÃļrvur ÃĄ at greina/deila fakÃļkini ÃĄ ein hÃĄtt, soleiðis at fakÃļkini skulu hava betri grundarlag til at mennast og at blíva hoyrd.
Ein fakbÃģlkur skal síggjast sum ein
pallur, har fÃģlk kunnu mÃļtast og sparra og deila royndir og skapa faklig tiltÃļk, ið eru viðkomandi fyri jÚst tykkara fak. MÃļguleiki er eisini at skipa fyri rÃĄÃ°stevnum, fÃĄa eitt mÃļguligt netverk við onnur lond/fakfelÃļg. Tað liggja nÃģgvir mÃļguleikar í einum slíkum fakbÃģlki.
Felagið rindar hvÃļrjum bÃģlki eina byrjunarupphÃĶdd ÃĄ 15.000 kr. og síðani, tÃĄ bÃģlkurin er komin í gongd, og fyrsti roknskapur latin felagnum, verða 100kr pr. lim í bÃģlkinum latin einaferð ÃĄrliga.

FÃļrleikamenning – ein stÃģr avbjÃģðing
StarvsfÃģlk við drÚgvum royndum lÚta fyri akademiseringini. Hetta er rÃĄkið bÃĶði í FÃļroyum og í okkara grannalondum, og tí ynskir Starvsmannafelagið, at verandi starvsfÃģlk verða fÃļrleikament at rÃļkja broyttar arbeiðsuppgÃĄvur.

ArbeiðsuppgÃĄvurnar broytast alsamt. Vit eru farin frÃĄ siðbundna skrivstovuarbeiðinum til meira mÃĄlsviðgerð og serligar uppgÃĄvur. Vit síggja, hvÃļr fakbÃģlkur verður Útfasaður, tÃĄ uppsagnir hava verið, tað hevur í mongum fÃļrum verið skrivstovufÃģlk við drÚgvum starvsroyndum, sum mugu lÚta fyri, at onnur, við betri fakligum fÃļrleika, helst við hÃĶgri akademiskari ÚtbÚgving, verða sett ístaðin. Eitt tað seinasta dÃļmi var Almannaverkið, har mÃĄlsviðgerðar, við drÚgvum royndum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, vÃģrðu uppsagdir. MÃĄnaðin eftir lÃ―sti hetta sama Almannaverk eftir fleiri ergo- og fysioterapeutum og sosialrÃĄÃ°gevum. Í sÃĶr sjÃĄlvum er einki skeivt í tí, og tað skal eisini til, men vit sakna, at starvsfÃģlk, við drÚgvum royndum, ikki verða fÃļrleikament til at ÃĄtaka sÃĶr hÃĶgri avbjÃģðingar, soleiðis at teirra vitan verður verandi ÃĄ stovninum og kann gagnnÃ―tast framhaldandi.
Hon vísir ÃĄ fíggjarlÃģgina fyri nÃĶsta ÃĄr. Har verður sagt, at alt ov nÃģgv orka fer til umsiting heldur enn til myndugleika og rÃĄÃ°suppgÃĄvur. Harafturat skulu sparast 10 prosent nÃĶstu 3 ÃĄrini, og er ÃĶtlanin eisini at skipa landsfyrisitingina av nÃ―ggjum soleiðis, at arbeiðið kann leggjast til rÃĶttis meira rationelt og at meira kann fÃĄast fyri minni, umframt at styrkja fakliga umhvÃļrvið.
StÃģr avbjÃģðing
Sonevnda akademiseringin fer serliga fram ÃĄ fyrisitingarliga Ãļkinum. Starvsmannafelagið sÃĶr tÃģ ikki tað sum ein trupulleika, men heldur eina stÃģra avbjÃģðing, og tí hevur felagið sett fÃļrleikamenning ÃĄ breddan. Landsfyrisitingin hevur sett ein arbeiðsbÃģlk at skipa landsfyrisitingina av nÃ―ggjum, og hevur Starvsmannafelagið kunnað seg um arbeiðið hjÃĄ arbeiðsbÃģlkinum. Felagið fer at fylgja vÃĶl við og koma við sínum íkasti til arbeiðið hjÃĄ arbeiðsbÃģlkinum.
– Vit vita, at tað eru stovnar, eitt nÚ TAKS, sum gera nÃģgv burtur Úr fÃļrleikamenning. Har hava tey eisini ein lÃļnarleist fyri hvÃļrt starv, soleiðis at starvsfÃģlkið altíð veit, hvÃļr menning liggur í starvinum, og hvÃļr avbjÃģðingin er við ÚtbÚgving, skeiðum o.Ãļ. Alt eftir hvussu arbeiðsuppgÃĄvurnar broytast, fylgir lÃļnin við, greiðir Anna frÃĄ. Skrivarin í Starvsmannafelagnum ímyndar sÃĶr ikki, at verandi starvsfÃģlk burturav skulu aftur ÃĄ skÚlabonk, men at framhaldandi fÃļrleikamenningin kann samskipast við arbeiði.
ÚtbÚgvingarmÃļguleikar
HÃģast tosað hevur verið í fleiri ÃĄr um at fÃļrleikamenna almenn starvsfÃģlk, og hÃģast felagið hevur eina avtalu við almenna arbeiðsgevaran um hetta sama, so tykist lítil ÃĄlvari at hÃģmast frÃĄ almennari síðu. Men nÚ fer Starvsmannafelagið at gera sítt til, at verandi starvsfÃģlk fÃĄa mÃļguleika at fÃļrleikamenna seg.
Á ÃĄlitisfÃģlkafundinum herfyri varð hetta eisini sett ÃĄ skrÃĄ fyri at lÃ―sa hetta mÃĄl, har starvsfÃģlk, sum hava tikið
ÚtbÚgving ÃĄ TAKS og ÃĄ Setrinum, greiddu frÃĄ, hvat verður gjÃļrt ÃĄ Ãļkinum, og hvÃļrjar ÃĶtlanirnar eru. M.a. hvÃļrjar mÃļguleikar fÃļroyskir lÃĶrustovnar, eitt nÚ HandilsskÚlin og Setrið, hava at bjÃģða fÃģlki til framtíðar fyrisiting.
fÃļrleikameting
– Ein tÃ―Ã°andi partur í Ãļllum hesum er, at vit hava ein myndugleika, sum kann fÃļrleikameta fÃģlk, bÃĶði hvat viðvíkur fakligari ÚtbÚgving og starvsroyndum og síðani hvat meira skal til av viðkomandi fÃļrleikum, tí tað er sera umrÃĄÃ°andi, at fÃģlk ikki bert ÚtbÚgva seg í blindum, men miðvíst eftir tí, sum brÚk er fyri, sigur Anna og leggur afturat, at vit hava í dag fÃģlk í FÃļroyum, sum hava ÚtbÚgving í fÃļrleikameting. Eisini liggur eitt uppskot klÃĄrt frÃĄ einum arbeiðsbÃģlki um, hvussu ein tílíkur myndugleiki kann setast í verk.
fleiri lÃĶrlingar
Tað hevur verið langt millum lÃ―singarnar frÃĄ almennum stovnum eftir lÃĶrlingum, men nÚ tykist ein ÃĄvís vend at koma í, og tað fegnast Starvsmannafelagið um. Tað eru mennandi og spennandi avbjÃģðingar at taka sÃĶr ein yrkisÚtbÚgving og starvast innan almenna fyrisiting og eftirfylgjandi at víðari ÚtbÚgva seg til teir fÃļrleikar, sum framtíðar arbeiðsmarknaðurin spyr eftir, hetta vil Starvsmannafelagið verða við til at skapa neyðugu karmarnar fyri, sigur Anna Johannesen.

UppmÃļtingin var gÃģð, tÃĄ ið Starvsmannafelagið hÃģskvÃļldið skipaði fyri kvÃļldsetu fyri limum sínum í Suðuroynni. Útvið 30 fÃģlk mÃļttu í teimum gomlu sÃļguligu hÃļlunum, har tey fingu innlit í fakfelagsviðurskifti og eftirlÃļnarskipanina.
vitjaðu 9 arbeiðsplÃĄss
TrÃ― fÃģlk frÃĄ skrivstovuni, tríggir nevndarlimir og formaðurin í Starvsmannafelagnum vÃģru og vitjaðu í Suðuroynni hÃģsdagin. Saman við samskiparanum av Starvsmannablaðnum vitjaðu tey tilsamans 9 arbeiðsplÃĄss bÃĶði fyri norðan og sunnan í oynni.
StarvsfÃģlkini sluppu at seta orð ÃĄ sín gerandisdag. Tey greiddu frÃĄ sínum arbeiði og vístu ÃĄ fakligar uppgÃĄvur og fakfelagspolitiskar avbjÃģðingar, sum gerandisdagurin hevur at bjÃģða.
ArbeiðsplÃĄssini, sum vitjað varð ÃĄ,
vÃģru FÃļroya Tele ÃĄ TvÃļroyri, Taks, BarnatannrÃļktin ÃĄ TvÃļroyri, Porkeris Kommuna, Almannastovan ÃĄ TvÃļroyri, Strandferðslan, Suðuroyar SjÚkrahÚs og VÃĄgs kommuna.
Á vitjanini hevur Starvsmannafelagið fingið innlit eitt nÚ í ÃĶtlaðar umskipanir ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, samstarvsspurningar, arbeiði í vaktum, ítÃļkiligar uppgÃĄvur, sum starvsfÃģlkini loysa og nÃģgvar aðrar spurningar, sum eru viðkomandi fyri limirnar í Starvsmannafelagnum.
fÃļrleikamenning og fakbÃģlkar
HÃģskvÃļldið var kunningar- og hugnakvÃļld ÃĄ Seglloftinum ÃĄ TvÃļroyri.
Fyrra hÃĄlvan var kunning um felagsvirksemi. Selma Ellingsgaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum, greiddi frÃĄ arbeiðinum at skipa fakligar ÃĄhugabÃģlkar í felagnum.

Hon kunnaði eisini um ÃĶtlanirnar at varpa ljÃģs ÃĄ sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar, um strategiska fÃļrleikamenning av limunum, so at teir vera betri fÃļrir fyri at mÃļta framtíðar krÃļvum og kapping við aðrar fakbÃģlkar.
Anna Johannesen, skrivari í Starvsmannafelagnum greiddi eisini frÃĄ arbeiðinum at skipa fakbÃģlkar innan skrivstovuyrkið.
Áhoyrararnir reistu viðkomandi og ÃĄhugaverdar spurningar.
Eitt nÚ varð ljÃģs varpað ÃĄ, hvussu trupult tað kann vera hjÃĄ limunum í Suðuroynni at fÃĄa lut í teimum skeiðum og fÃļrleikamennandi tiltÃļkum, sum ofta fara fram í miðÃļkinum. Her vÃģru mÃļguleikarnir fyri smidligum loysnum fyri at fÃĄa frí til skeiðstilboð norðanfjÃļrðs og fíggjarligum stuðli umrÃļddir.
Semja varð um, at avbjÃģðingarnar hjÃĄ limunum í Suðuroy eru Ãļðrvísi enn hjÃĄ limunum aðrastaðni, og at hetta krevur serligar loysnir.
Eisini fingu limirnir eina gjÃļlliga kunning um heimasíðuna hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum varð endurnÃ―ggjað í 2011.

EftirlÃļnarskipan ÃĄ skÃĄnni

Eftir at limirnir hÃļvdu fingið sÃĶr ein drekkamunn, og Brandur Enni hevði spÃĶlt og sungið í steðginum, var fokus sett ÃĄ eftirlÃļnarÃļkið.
Dan Joensen frÃĄ tryggingarfelagnum LÍV greiddi frÃĄ teimum kollektivu tryggingunum hjÃĄ limunum í Starvsmannafelagnum.
Síðani greiddi hann frÃĄ teirri nÃ―ggju almennu pensjÃģnsskipanini, sum kemur í gildi 1. januar 2014.
UpplÃ―st varð, at limirnir hjÃĄ Starvsmannafelagnum koma ikki at merkja nakað tey fyrstu ÃĄrini.
Strandferðslan: Anna og Niels og starvsfÃģlk f.v.: RÃģgvi Thomsen, Maria Krossteig, RÃģgvi KÃĶrbech og JÃģn Guttesen
Á kommunuskrivstovuni í Porkeri hittu umboðini frÃĄ Starvsmannafelagnum Mikkjal SÃļrensen og OddvÃĄ Thomsen
Á BarnatannrÃļktini hjÃĄ TvÃļroyrar kommunu hittu umboðini hjÃĄ felagnum Naiu Mols Mortensen
Hetta kemst av, at limirnir í Starvsmannafelagnum gjalda longu so nÃģgv til sínar pensjÃģnsskipanir, at stigvísa inngjaldið til almennu skipanina fer ikki at hava nakra ÃĄvirkan. Ið hvussu so er ikki tey mongu fyrstu ÃĄrini, tí at kravdagjaldið til almennu skipanina er so lÃĄgt.

Øðrvísi pensjÃģn

Dan Joensen vísti eisini ÃĄ, at samansetingin av pensjÃģnsuppsparingini verður grundleggjandi broytt við teirri nÃ―ggju pensjÃģnsskipanini.
Eftir nÃ―ggju lÃģggÃĄvuni verður ein nÃģgv stÃļrri partur av eftirlÃļnini, tÃĄ ið tÚ ert fyltur 67, lívrenta, t.v.s. leypandi Útgjald, sum fellur burtur, tÃĄ ið tann tryggjaði doyr.
Eftir nÃ―ggja bÃ―tinum verður lívrentan minst 45% av pensjÃģnini.

Eftir at umboðini fyri Starvsmannafelagið hÃļvdu hitt fÃģlk ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum skipaði felagið fyri kvÃļldsetu ÃĄ Seglloftinum
andi skipanum í dag er umleið 80% av eftirlÃļnini, ein nÃģgv minni partur.
Ein partur av kapitalpensjÃģnini kann tÃģ konverterast til eina sokallaða lutaeftirlÃļn, sum verður goldin stigvíst frÃĄ tí, at tryggingartakarin er 67, til hann verður 77. Eyðkennið við kapitalpensjÃģn er harafturímÃģti, at hon verður goldin Út í einum, tÃĄ ið tryggingartakarin fyllir 67.
Fundurin ÃĄ Seglloftinum vardi gÃģðan hÃĄlvan triðja tíma.
Spyrjihugurin var stÃģrur. Og okkurt kundi bent ÃĄ, at lÃļtan kendist stutt hjÃĄ summum, tí tÃĄ Selma Ellingsgaard um 10-tíðina minti luttakararnar ÃĄ klokkuna, tÃģk ein av luttakarunum skemtandi til ÃĄ eyðkendum suðuroyarmÃĄli: „Okur fara ikki heim enn!“

Seinasti arbeiðstímin í 52 ÃĄr

LandssjÚkrahÚsið!
Klokkan er farin av tvey, og innan fyri glasrÚtin í mÃģttÃļkuni ÃĄ landssjÚkrahÚsinum svarar Maiken Hedegaard einum av teimum Ãģteljandi innkallunum til tað stÃģra sjÚkrahÚsið.
Á borðinum standa blÃģmutyssi við heilsanum frÃĄ starvsfelÃļgum og arbeiðsplÃĄssi.
Tað er hennara seinasti arbeiðsdagur. Hennara seinasti arbeiðstími í einum 52 ÃĄra longum arbeiðslívi.
Fyri Maiken hevur tað altíð havt stÃģran tÃ―dning at kunna hjÃĄlpa fÃģlki.
– MÃĶr hevur altíð dÃĄmt Ãļgiliga vÃĶl at vera til hjÃĄlpar. At fylgja eldri fÃģlki upp ÃĄ plÃĄss og at hjÃĄlpa fÃģlki í telefonini, smílist Maiken, meðan starvsfelagarnir stÃļkka inn ÃĄ gÃģlvið at siga henni farvÃĶl.
byrjaði sum gongsgenta
Maiken var bert 17 ÃĄra gomul, tÃĄ hon byrjaði sum gongsgenta ÃĄ landssjÚkrahÚsinum. Ella ÃĄ niðaru gongd ÃĄ
Dronning Alexandrines Hospital, sum tey rÃģptu tað tÃĄ.
Árið var 1961. Sama ÃĄr, sum Starvsmannafelagið varð sett ÃĄ stovn. Og tvey ÃĄr ÃĄÃ°renn spakin varð settur í til tann nÃ―ggja bygningin ÃĄ landssjÚkrahÚsinum.
Síðani 1978 hevur hon sitið í sjÃĄlvum hjartanum ÃĄ landssjÚkrahÚsinum. Í leiðbeiningini.
Sostatt hevur hon verið andlitið og rÃļddin hjÃĄ landssjÚkrahÚsinum Úteftir í samfull 35 ÃĄr. Og hevur verið tann fyrsta, sum eitt Ãģtal av fÃģlki hava hitt, tÃĄ ið tey eru komin ÃĄ landssjÚkrahÚsið í sjÚkraÃļrindum ella at vitja onkran, ið hevur verið sjÚkur.
HÃģast sjÚkrahÚsið hevur verið hennara arbeiðsplÃĄss, so er hon sjÃĄlv sloppin Ãģgvuliga vÃĶl frÃĄ sjÚkradÃļgum.
– SjÚkradagarnir kunnu helst teljast ÃĄ eini hond.
Tað er ikki so galið. Á landssjÚkrahÚsinum hava tey roknað seg fram til, at leysliga hevur Maiken Hedegaard arbeitt
heilar 88.000 arbeiðstímar ella 11.000 arbeiðsdagar, tað eru 2600 arbeiðsvikur.
Sosiali felagsskapurin
Fyri Maiken hevur tann sosiali felagsskapurin ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum havt nÃģgv at siga. Saknur verður í starvsfelÃļgunum, og enn hevur hon ikki rÃĶttuliga gjÃļrt av, hvat hon skal nÃ―ta pensjonistatilveruna til.
– Eg mÃĄ líka venja meg við tankan, sigur Maiken, meðan lítlipinnur ÃĄ klokkuni aftan fyri hana nÃĶrkast 4-talinum og minnir ÃĄ, at eitt langt arbeiðslív loksins er at enda komið.
TÃ―sdagin 19. november fylti Maiken Hedegaard 70 ÃĄr.
Maiken hevur verið limur í Starvsmannafelagnum. Felagið takkar henni fyri drÚgva tíðarskeiðið í fÃģlksins tÃĶnastu og ynskir henni alt tað besta tey komandi ÃĄrini.

TrÃĶtan um umflokkingar lÃļgd fyri fasta gerðarrÃĶtt

MÃĄlið um kostnaðin fyri umflokkingar er lagt fyri Fasta GerðarrÃĶtt. Fyribils verða 190 krÃģnur Útgoldnar í lÃļnarhÃĶkking um mÃĄnaðin.
Í semjuni í fjÃļr avtalaðu Starvsmannafelagið, FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið at umflokka ÃĄvís stÃļrv, og at hesin kostnaður verður rindaður av lÃļnarhÃĶkkingini pr. 1. oktobur 2013.
Fyri stuttum gjÃļrdist greitt, at partarnir eru Ãģsamdir um, hvussu hesin kostnaður skal roknast, og tískil sjÃĄlvan kostnaðin at umflokka hesi stÃļrv.
Partarnir koma ikki ÃĄsamt, og tí er mÃĄlið nÚ lagt fyri Fasta GerðarrÃĶtt.
Felagið harmast um, at hetta gjÃļrdust neyðugt, men til ber ikki at loysa mÃĄlið ÃĄ annan hÃĄtt.
fyribilsloysnin
Endaliga lÃļnarhÃĶkkingin hjÃĄ Ãļllum limum tann 1. oktober 2013 er tengd av ÃĄÃ°urnevnda kostnað.
Samlaða lÃļnarhÃĶkkingin pr. 1. oktobur er 190 krÃģnur – pluss 0,9%. TÃĶr avtalaðu umflokkingarnar skulu rindast av einum parti av hesum 0,9%.
Ósemjan er, sum sagt, um, hvÃļr kostnaðurin er, og tí er neyðugt at Fasti GerðarrÃĶtturin ger Úrskurð í mÃĄlinum.
Arbeiðsgevara- og lÃļntakarasíðan hava avtalað, at inntil gerðarrÃĶtturin hevur talað, verða bert tÃĶr 190 krÃģnurnar av lÃļnarhÃĶkkingini Útgoldnar. Viðvíkjandi teimum 0,9% verður bíðað
eftir, at gerðarrÃĶtturin hevur gjÃļrt sín Úrskurð.
eftirregulering
TÃĄ dÃģmur er feldur, vita vit, hvussu stÃģrur kostnaðurin av umflokkingunum verður. Út frÃĄ hesum verður ein eftirregulering gjÃļrd, og tÃĄ verður greitt, hvussu stÃģran part av teim 0,9%, limirnir skulu hava.
Sostatt hava partarnir avtalað, at limirnir fÃĄa eina afturbering – eftirregulering av lÃļnini – heldur enn at verða trekt í lÃļn seinni, tí ov nÃģgv er Útgoldið.
Okkara vÃģn er, at mÃĄlið verður viðgjÃļrt skjÃģtast til ber, og hevur felagið heitt ÃĄ rÃĶttin um at viðgera mÃĄlið sum skundmÃĄl.

Álitismaðurin takkar fyri seg

LandsstÃ―rið virðir ikki
hoyringspartar
Tað kemur javnan fyri, at hoyringspartar fÃĄa alt ov stutt skotbrÃĄ til at siga sína hugsan um tey mÃĄl, sum teimum verða send. Fyri kortum var mÃĄl til fyrstu viðgerð, ÃĄÃ°renn hoyringsfreistin var Úti. Tað halda fakfelÃļg vera heilt burturvið og ein vanvirðing av teimum.
 – Vit leggja stÃģran dent ÃĄ og brÚka nÃģgva orku at svara teimum hoyringsskrivum, vit fÃĄa frÃĄ landsstÃ―rinum, tí vit ynskja at geva eitt so nÃļktandi og kvalifiserað svar sum gjÃļrligt. Men tað er ikki altíð líka lÃĶtt, tí mangan er hoyringsfreistin alt ov stutt.
At vit nÚ hava dÃļmi um, at lÃļgtingið viðger eitt mÃĄl, ÃĄÃ°renn hoyringsfreistin er Úti, hoyrir ongastaðni heima, sigur Selma Ellingsgaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum. Hon Ãģttast fyri, at hugurin at svara hoyringsskrivum minkar, um hetta Ãģskilið heldur fram. Tað vÃģnar hon kortini ikki, tí tÃĄ hevur politiski myndugleikin undirgrivið skipanina at
senda mÃĄl til hoyringar, og tað mÃĄ hann ikki sleppa.
Í mongum fÃļrum hava felÃļgini í Fakfelagssamstarvinum verið saman um at svara hoyringsskrivum, og Ãļll eru tey samd um, at tey vilja hava nÃģg mikið av tíð til hetta arbeiðið, sum tey leggja stÃģran dent ÃĄ. At mÃĄl verða skundað ígjÃļgnum og nÚ enntÃĄ viðgjÃļrd í tinginum, ÃĄÃ°renn hoyringsfreistin er Úti, vilja tey als ikki gÃģðtaka og hava tí enn einaferð gjÃļrt landsstÃ―rinum greitt, at hetta er burturvið, og broyting mÃĄ henda.
Okkurt dÃļmi er kortini um skilagÃģða tilgongd í sambandi við hoyringar.
Selma Ellingagaard vísir ÃĄ mÃĄlið um at leggja eldraÃļkið Út til kommunurnar. Í tí fÃļri boðsendi AlmannamÃĄlarÃĄÃ°ið hoyringspÃļrtunum ÃĄ fund, har tey fÃģlk, sum arbeiddu við mÃĄlinum, greiddi frÃĄ ÃĶtlaðu broytingunum, og fakfelÃļgini fingu mÃļguleika at seta spurningar og gera sínar viðmerkingar. Hesin fundur var 14 dagar, ÃĄÃ°renn hoyringsfreistin var Úti. Forkvinnan í Starvsmannafelagnum sigur, at hetta var í hvussu er ein mÃĄti at fÃĄa mÃĄlið lÃ―st og gevur eisini hoyringspÃļrtunum eina kenslu av, at hesir reelt verða hoyrdir.

ÁlitisfÃģlk

ÁlitisfÃģlkaval hevur verið alt landið í november. Vald vÃģru 120 ÃĄlitisfÃģlk og av teimum vÃģru umleið 30 nÃ―vald.
Valt varð eftir nÃ―ggju reglunum, sum komu í sÃĄttmÃĄlan í fjÃļr. SÃĄttmÃĄlin sigur, at starvast minst 5 limir í Starvsmannafelagnum ÃĄ eini deild ÃĄ einum stovni ella fyritÃļku skulu tey velja eitt ÃĄlitisfÃģlk. Áðrenn var minstamarkið 3 starvsfÃģlk.
ÁlitisfÃģlkini vera vald fyri tvey ÃĄr í senn.

ÁlitisfÃģlkafundur

ÁlitisfÃģlkini vÃģru saman fyrstu ferð ÃĄ Hotel FÃļroyum 4. desember.
Á skrÃĄnni ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundinum vÃģru trÃ― evnir. Fyrrapartin fingu tey kunning um umbyggingina av nÃ―ggja hÚsinum hjÃĄ
Starvsmannafelagnum og um eftirlÃļnarlÃģgina, sum kemur í gildi 1. januar. Seinnapartin varð evnið fÃļrleikamenning, sum endaði við, at ÃĄlitisfÃģlkini svaraðu spurnarblÃļðum um fÃļrleikamenningina ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi.

GrundÚtbÚgving

Ætlanin er at tey nÃ―ggju ÃĄlitisfÃģlkini skulu ígjÃļgnum eina grundÚtbÚgving. Fyrri parturin av ÚtbÚgvingini verður í vÃĄr og tann seinni í heyst.
ÁlitisfÃģlkini skulu m.a. ansa eftir, at lÃģgir, sÃĄttmÃĄlar, fyriskipanir, ið eru galdandi fyri arbeiðsplÃĄssið, verða hildin. Eisini skulu tey arbeiða fyri gÃģðum samstarvi millum starvsfÃģlkini og leiðsluna ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

NÚ um dagarnar var JÃģhan Christiansen ÃĄ gÃĄtt

í Starvsmannafelagnum. Ørindini vÃģru so at siga at „handa lyklarnar“ sum ÃĄlitismaður, nÚ hann leggur frÃĄ sÃĶr fyri aldur.
ÁlitisfÃģlkaval hevur verið um alt landið í seinastuni, og ÃĄ valinum skuldi m.a. veljast ein avloysari fyri JÃģhan, sum hevur verið ÃĄlitismaður hjÃĄ limum Starvsmannafelagsins í TÃģrshavnar Havn.
JÃģhan Christiansen fylti 70 í mei og hevur sín seinasta arbeiðsdag sum havnarumsjÃģnarmaður ÃĄ nÃ―ggjÃĄrinum.
JÃģhan er felagsmaður um ein hÃĄls.
Hann sat í nevndini í TÃģrshavnar kommunala starvs- og tÃĶnastumannafelag, har hann eisini virkaði sum ÃĄlitismaður. Hetta felag varð lagt saman við Starvsmannafelagnum um aldarskiftið, og hevur JÃģhan verið ÃĄlitismaður í Starvsmannafelagnum líka síðani samanleggingina.
JÃģhan Christiansen er skiparalÃĶrdur og hevur arbeitt ÃĄ havnarskrivstovuni í Havn síðani 1984.
Áðrenn hettar var hann m.a. formaður í Felagnum Ídnaðarskip og hevur
sostatt verið við í mongum leiki ÃĄ samrÃĄÃ°ingarÃļkinum. Sum formaður var hann eisini við í fÃļroysku samrÃĄÃ°ingarnevndini, sum samrÃĄddist um fiskiveiðirÃĶttindi við t.d. Norra og ES.
Starvsmannafelagið takkar JÃģhan fyri drÚgvu tÃĶnastuna sum ÃĄlitismaður. Vit ynskja honum gÃģða eydnu, nÚ hann verður fÃģlkapensjonistur fulla tíð.

LÃļn frÃĄ tínum fasta arbeiðsgevara
HjÃĄ teimum, sum bert fÃĄa vanliga mÃĄnaðarlÃļn frÃĄ sínum fasta arbeiðsgevara undir sÃĄttmÃĄlum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, verður eingin broyting. FÃĶrt tÚ serlig gjÃļld ella yvirtíðargjÃļld frÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, kann EftirlÃļnarlÃģgin kortini fÃĄa ÃĄvirkan, tí hesi gjÃļld geva ikki eftirlÃļn í dag.

EftirlÃļnarlÃģgin, sum eftir ÃĶtlan kemur í gildi 1. januar 2014, fer bert at ÃĄvirka limirnar í Starvsmannafelagnum í avmarkaðan mun.
OrsÃļkin til hetta er, at limirnir longu eiga rÃĶttin til eftirlÃļn sambÃĶrt sÃĄttmÃĄlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Flestallir limir hava 15 % í eftirlÃļn, summir tÃģ 15,5 %, meðan aðrir fÃĄa 12 %.
Hetta merkir, at limirnir eftir sÃĄttmÃĄlunum longu gjalda nÃģgv meira enn tað, sum EftirlÃļnarlÃģgin fer at leggja upp til.
Ávirkar serlig gjÃļld
FÃĶrt tÚ Útgoldið serlig gjÃļld frÃĄ tínum arbeiðsgevara – umframt fÃļstu mÃĄnaðarlÃļnina – kann EftirlÃļnarlÃģgin kortini fÃĄa ÃĄvirkan.
OrsÃļkin til hetta er, at sambÃĶrt sÃĄttmÃĄlunum er tað bert tann vanliga mÃĄnaðarlÃļnin, sum gevur eftirlÃļn, meðan serstÃļk gjÃļld og yvirtíðargjÃļld ikki eru eftirlÃļnargevandi.
Hetta merkir, at hevur tÚ eitt arbeiði, har tÚ umframt fÃļstu lÃļnina t.d. fÃĶr vaktargjÃļld, gjÃļld fyri Ãģlagaliga arbeiðstíð, viðbÃļtur og lÃļn fyri yvirtíð, so verður eftirlÃļn ikki roknað av hesum gjÃļldum í dag. Tað sama er galdandi fyri fundarpengar, sum heldur ikki eru eftirlÃļnargevandi.
Men sambÃĶrt EftirlÃļnarlÃģgini skal eftirlÃļn rindast av Ãļllum inntÃļkum, og tí fÃĶr hetta tÃ―dning fyri tey serligu gjÃļldini.
Um tÚ fert at merkja nakran mun í krÃģnum og oyrum ÃĄ nÃ―ggjÃĄrinum valdast ÃĄ hvÃļnn hÃĄtt, tey serligu gjÃļldini verða Útgoldin.
tÃĄ gjÃļldini eru fyri seg
Verða tey serligu gjÃļldini flutt fyri seg – t.v.s. leys av fÃļstu mÃĄnaðarlÃļnini – koma tey undir EftirlÃļnarlÃģgina. Tað merkir, at tÃĄ skalt tÚ gjalda 1% í eftirlÃļn eftir 1. januar.
SambÃĶrt eftirlÃļnarlÃģgini skal hvÃļr einstÃļk lÃļnarÚtgjalding nevniliga vera í samsvari við lÃģgina. Hetta gongur fram av broytingaruppskotinum til eftirlÃļnarlÃģgina, sum lÃļgtingið viðger nÚ í desember.
SmÃĄar lÃļnarflytingar sleppa tÃģ helst undan. Broytingaruppskotið til eftirlÃļnarlÃģgina hevur eitt bagatellmark, soleiðis at eftirlÃļnargjÃļld, sum eru 30 kr. ella minni fyri hvÃļrja flyting sleppa undan, tí tÃĄ verður umsitingarkostnaðurin ov hÃļgur í mun til inngjaldið.
Hetta merkir, at í 2014 kunnu lÃļnarflytingar, har upphÃĶddin er minni enn 3.000 kr. fara ígjÃļgnum afturhaldsskipanina hjÃĄ Taks uttan eftirlÃļnargjald. So hvÃļrt sum kravda eftirlÃļnarprosentið hÃĶkkar, fer hendan krÃģnuupphÃĶdd at minka tilsvarandi.
tÃĄ gjÃļldini fara saman við lÃļnini
Verða tey serligu gjÃļldini harafturímÃģti goldin saman við vanligu lÃļnini, fert tÚ ikki at merkja nakran mun eftir 1. januar og tey mongu fyrstu ÃĄrini.
Hetta kemst av, at tÚ rindar longu 15 % av vanligu lÃļnini í eftirlÃļn, og hendan upphÃĶdd fer í nÃģgv ÃĄr at liggja omanfyri tey inngjaldsprosentini, sum EftirlÃļnarlÃģgin ÃĄsetir.
Lat okkum taka eitt dÃļmi um ein lÃļnarflyting:
TÚ fÃĶrt 25.000 krÃģnur í mÃĄnaðarlÃļn, sum geva 15% í eftirlÃļn, t.v.s. 3.750 krÃģnur. Í somu flyting fÃĶrt tÚ 5.000 krÃģnur í serligum gjÃļldum, sum ikki er eftirlÃļnargevandi.
HjÃĄ Taks kanna tey eftir, at lÃļnarÚtgjaldingin hjÃĄ tÃĶr livir upp til eftirlÃļnarlÃģgina, t.v.s. at 1 % er drigið av samlaðu flytingini, sum gevur 300 krÃģnur, ið skulu síggjast í mun til tÃĶr ÃĄÃ°urnevndu 3.750 krÃģnurnar.
LÃļnarflytingin lÃ―kur við Ãļðrum orðum vÃĶl og virðiliga lÃģgarinnar krÃļv.
Verða gjÃļldini flutt saman við vanligu lÃļnini, fert tÚ sostatt ikki at merkja nakran niðurskurð í tÃļku lÃļnini.
Ið hvussu so er fert tÚ ikki at merkja nakað, fyrr enn prosentið eftir EftirlÃļnarlÃģgini um nÃļkur ÃĄr er blivið so mikið hÃļgt, at tað yvirhÃĄlar upphÃĶddina, sum tÚ fÃĶrt í eftirlÃļn sambÃĶrt sÃĄttmÃĄlanum.
Hvussu nÃģgv ÃĄr, ið fara at ganga, valdast, hvussu stÃģrur partur tey serligu gjÃļldini eru av samlaðu lÃļnarflytingini. Arbeiðir tÚ t.d. nÃģgv í vaktum ella hevur nÃģgvar yvirtímar, rakar tÚ pínumarkið fyrr enn onnur. Og hjÃĄ starvsfÃģlkunum í sjÚkraflutningstÃĶnastuni, har eftirlÃļnargjaldið er 12%, kann markið eisini verða rokkið fyrr enn hjÃĄ Ãļðrum, um viðurskiftini verða Ãģbroytt.

Annað arbeiði uttan fyri sÃĄttmÃĄlaÃļkið
FÃĶrt tÚ inntÃļku frÃĄ Ãļðrum arbeiðsgevara, sum ikki er fevndur av sÃĄttmÃĄlum Starvsmannafelagsins, og sum eftirlÃļn ikki verður goldin av í dag, skal 1 % rindast í eftirlÃļn eftir 1. januar 2014.

Av lÃļn frÃĄ Ãļðrum arbeiðsgevara, sum ikki er fevndur av sÃĄttmÃĄla um eftirlÃļn, skal gjaldast 1% í eftirlÃļn
Hetta krevur broytingaruppskotið til eftirlÃļnarlÃģgina, sum sigur, at eftirlÃļn skal gjaldast av „hvÃļrjari einstakari lÃļnarÚtgjalding“, sum er omanfyri eitt bagatellmark.
Tað kann vera, at tÚ t.d. hevur eitt vaskiarbeiði um kvÃļldið. Ella fÃĶrt eina nevndarsamsÃ―ning ella lÃļn sum fÃģtbÃģltsvenjari í frítíðini.
Her ber ikki til at leggja lÃļnargjaldingina saman við tíni fÃļstu lÃļnargjalding, tí talan er um ymiskar arbeiðsgevarar. Tískil slepts ikki undan at rinda kravda eftirlÃļnargjaldið ÃĄ 1%, og tað merkir so, at tÃļka inntÃļkan hjÃĄ tÃĶr fer at minka samsvarandi.
SjÃĄlvt eftirlÃļnargjaldið kanst tÚ tÃģ biðja arbeiðsgevaran flyta til tryggingarfelagið LÍV, har eftirlÃļnin plagar at vera flutt.

EftirlÃļn undir trÃ―sti

HÃģast nÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģgin fÃĶr avmarkaða ÃĄvirkan ÃĄ limir Starvsmannafelagnins her og nÚ, so setir lÃģgin í longdini verandi eftirlÃļnarskipan undir trÃ―st, tí allar inntÃļkur eftir sÃĄttmÃĄlanum eru ikki eftirlÃļnargevandi í dag. Hettar er eitt mÃĄl fyri framtíðar sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, sigur forkvinnan í Starvsmannafelagnum 1. januar 2014 skal eftirlÃļn eisini rindast av serligum gjÃļldum og yvirtíðargjÃļldum um tey verða flutt fyri seg. TÃģ kanst tÚ tey fyrstu ÃĄrini sleppa undan kontantari avrokning, um gjÃļldini verða flutt saman við fÃļstu mÃĄnaðarlÃļnini.
Við hesum fÃĶrt tÚ eitt skotbrÃĄ, har tÚ sleppur undan at gjalda nakað eyka til pensjÃģnina Úr egnum lumma tey fyrstu ÃĄrini.
Men fyrr ella seinni rakar tÚ eitt mark, har tað lÃģgarkravda eftirlÃļnargjaldið – sum verður tikið av Ãļllum inntÃļkum – er blivið so mikið hÃļgt, at tað yvirhÃĄlar tey 15 prosentini, sum nÃģgvir limir fÃĄa í eftirlÃļn av mÃĄnaðarlÃļnini.
Og verður einki broytt til tað tíð fer tað at kosta limunum Úr egnum lumma. Tí er hetta eitt mÃĄl av prinsipiellum
tÃ―dningi fyri Starvsmannafelagið.
mÃĄl fyri felagið
– Við tað at vit í dag bert eiga rÃĶtt til eftirlÃļn av mÃĄnaðarlÃļnini og ikki teimum serligu gjÃļldunum kann mann siga, at tað reella virðið av eftirlÃļnini gerst eyðsÃ―nt eftir 1. januar. Av tí at vit í dag bert eiga rÃĶtt til eftirlÃļn av
mÃĄnaðarlÃļnini so fara pengar at mangla í, um vit lata standa til, sigur Selma Ellingsgaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum.
Fyri Starvsmannafelagið er stÃļðan greið. EftirlÃļn er eitt gjald, sum verður vunnið við samrÃĄÃ°ingarborðið, sum partur av sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum. Tí er tað eitt grundleggjandi prisipp, sum verður brotið, um okkara limir nÚ sjÃĄlvir skulu gjalda til eftirlÃļnina av síni tÃļku lÃļn.
– Hettar er ein spurningur, sum verður aktuellur tey komandi ÃĄrini og sum felagið ÃĶtlar at taka ÃĄbyrgd av, sigur Selma Ellingsgaard.
– Vit vita ikki hvÃļrjar broytingar komandi lÃļgting mÃļguliga fara at gera, men felagið ÃĶtlar at tryggja, at tann einstaki limurin ikki sjÃĄlvur skal bera kostnaðin av krÃļvunum, lÃģgin setir, og fer at arbeiða fyri, at sÃĄttmÃĄlin tryggjar limunum eftirlÃļn av Ãļllum gjÃļldum, sigur forkvinnan í Starvsmannafelagnum.

EndamÃĄlið við lÃģgini
EftirlÃļnarlÃģgin er ein bundin ella kravd eftirlÃļnarsamansparing fyri allar borgarar við tilknÃ―ti til fÃļroyska arbeiðsmarknaðin. Talan er um nÃ―ggja lÃģggÃĄvu ÃĄ Ãļkinum.
EftirlÃļnargjaldið verður 1 % prosent av inntÃļkuni 1. januar 2014 og hÃĶkkar ÃĄrliga við einum prosenti fram til 2028, tÃĄ ið tað er komið upp í 15 %.
EndamÃĄlið hjÃĄ samgonguni er, at allir borgarar skulu hava sína egnu eftirlÃļnartrygging og ÃĄ tann hÃĄtt taka trÃ―stið
av skattafíggjaðu fÃģlkapensjÃģnini. Hetta skal gera, at tað almenna verður betri fÃļrt fyri at rÃļkja vÃĶlferðartÃĶnasturnar í framtíðini, tÃĄ ið tað verða fleiri eldri fÃģlk í mun til fÃģlk í arbeiðsfÃļrum aldri.
Samstundis leggur lÃģgin upp til at broyta eftirlÃļnarÚtgjaldið. Eftir nÃ―ggju
skipanini skal samansparingin í stÃļrri mun verða við leypandi ÚtgjÃļldum – lívrentu og lutapensjÃģn – heldur enn bert við kapitaleftirlÃļnargjaldi, sum verður Útgoldið í einum, tÃĄ ið fÃģlk verða pensjonerað.

Óneyðugt við nÃ―ggjari eftirlÃļnarpolisu
Limir Starvsmannafelagsins eiga eftirlÃļnarpolisur í LÍV og skulu tí ikki stovna nÃ―ggjar polisur, tÃĄ nÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģgin kemur í gildi. TÚ heldur fram við teirri avtalu, sum tÚ hevur havt higartil.
Limirnir í Starvsmannafelagnum hava gjÃļgnum felagið eina eftirlÃļnaruppsparing í LÍV.
frÃĄ fasta arbeiðsplÃĄssinum
EftirlÃļnargjÃļldini frÃĄ tínum fasta arbeiðsplÃĄssi – serstÃļku gjÃļldini íroknað – skulu, sum fyrr, flytast til tína kollektivu eftirlÃļnaruppsparing í LÍV.

Aðrar inntÃļkur

FÃĶrt tÚ inntÃļku frÃĄ Ãļðrum arbeiðsgevara, sum ikki er fevndur av sÃĄttmÃĄlum Starvsmannafelagsins, og sum eftirlÃļn ikki verður goldin av í dag, skal 1 %
rindast av hesi upphÃĶdd í eftirlÃļn eftir 1. januar 2014.
TÃĄ kanst tÚ siga arbeiðsgevaranum frÃĄ, um tÚ ynskir, at eftirlÃļnargjaldið eisini skal flytast til LÍV, har tÚ hevur hinar tryggingarnar.
Í hesum fÃļri fara Ãļll gjÃļld til LíV 2. 

Starvsmannafelagið
tingast um manningar
Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄla- rÃĄÃ°ið samrÃĄÃ°ast í hesum dÃļgum um viðurskiftini hjÃĄ limunum, ið starvast umborð ÃĄ standfaraskipunum. Tað hendir í kjalavÃļrrinum ÃĄ sÃĄtt- mÃĄlasemjuni millum f íggjarmÃĄla- rÃĄÃ°ið og felÃļgini hjÃĄ yvirmonnunum
Skipara- og NavigatÃļrfelagið og Maskinmeistarafelagið undirskrivaðu herfyri nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla. NÃ―ggjar altjÃģða reglur eru komnar um longri hvílitíð, sum viðkoma eittnÚ strandfaraskipunum. Hetta ÃĄvirkaði sÃĄttmÃĄlarnar, soleiðis at arbeiðstíðin hjÃĄ yvirmonnunum fer at minka stigvíst frÃĄ ÃĄrsskiftinum til 2016, uttan lÃļnarmiss.
Í nÃ―ggju sÃĄttmÃĄlunum við yvirmannafelÃļgini eru eisini avtalur um frÃĄboðanarfreist í sambandi við arbeiðssteðg og um avmarkaða sigling, tÃĄ verkfall er.
SamrÃĄÃ°ingar eru nÚ millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄÃ°ið um hvÃļrja ÃĄvirkan sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ teimum bÃĄÃ°um yvirmannafelÃļgunum skulu hava ÃĄ viðurskiftini hjÃĄ limunum í Starvsmannafelagnum.
drÚgv tilgongd
SÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ yvirmonnunum hava gildi frÃĄ 1. oktober í ÃĄr til 1. oktober 2016. SÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum kom í gildi í fjÃļr gongur ikki Út fyrr enn í 2015, og tí varð felagið ikki partur av samrÃĄÃ°ingunum hjÃĄ manningarfelÃļgunum.
Starvsmannafelagið hevur, saman við yvirmannafelÃļgunum, verið við í eini drÚgvari tilgong, at seta í verk altjÃģða reglurnar um hvílitíð. Harumframt hava Strandferðslan og VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið verið við í hesum tingingum.
Fyri Starvsmannfelagið er tað umrÃĄÃ°andi, at limir felagsins fÃĄa somu sÃļmdir, sum starvsfelagarnir í felÃļgunum hjÃĄ yvirmonnunum. Tí eru samrÃĄÃ°ingar í lÃļtuni við almenna arbeiðsgevaran og Strandferðsluna um hesi viðurskiftini.

Fleiri skrivstovulÃĶrlingar
Stovnarnir undir landinum fÃĄa í framtíðini ÃĄlagt at seta skrivstovunÃĶmingar, hevur landstÃ―rismaðurin í f íggjarmÃĄlum, JÃļrgen Niclasen, boðað frÃĄ. Ætlanin er tiltrongd og neyðug, men fortreytin er, at pengar fylgja við, so at hetta ikki kemur sum steinur oman ÃĄ byrðu hjÃĄ stovnunum, sigur Starvsmannafelagið.
Tað almenna skal taka fleiri lÃĶrlingar inn. FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur fyrr heitt ÃĄ leiðararnar fyri landsins stovnar um at taka fleiri lÃĶrlingar, men nÃĶsta stigið verður at seta hetta sum krav.
Hetta var boðskapurin hjÃĄ JÃļrgen Niclasen, landsstÃ―rismanni í fíggjarmÃĄlum og formanni í FÃģlkaflokkinum ÃĄ landsfundinum hjÃĄ FÃģlkaflokkinum seinasta leygardag. Sami boðskapur var at hoyra, tÃĄ ið hann herfyri legði fíggjarlÃģgaruppskotið fyri 2014 fyri lÃļgtingið.
„Eisini hava vit sett okkum fyri, at tað almenna skal taka inn lÃĶrlingar. NÃĶsta stigið verður at seta almennum stovnum krÃļv um lÃĶrlingar“, segði JÃļrgen Niclasen ÃĄ landsfundinum.

Ov fÃĄir lÃĶrlingar

Í november í fjÃļr vendi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið sÃĶr til landsins stovnar við eini ÃĄheitan um at seta fleiri skrivstovulÃĶrlingar.
Í brÃĶvinum varð gjÃļrt vart við, at stovnsleiðslurnar hava verið afturhaldandi við at seta lÃĶrlingar tey seinastu ÃĄrini, og at gongdin hevur verið ÃĄvirkað av sveiggjunum í bÚskapinum.
Tískil varð heitt ÃĄ allar landsins stovnar um at umhugsa at seta fleiri lÃĶrlingar. Í ÃĄheitanini verða stovnsleiðararnir mintir ÃĄ, at í „landsstÃ―rinum er semja um, at landsins stovnar eiga at taka inn fleiri lÃĶrlingar.“
Í mei í ÃĄr vendi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið sÃĶr til aðalrÃĄÃ°ini, sum vÃģru biðin um at kanna, hvussu stÃļðan var í rÃĄÃ°um og ÃĄ stovnum, og í hvÃļnn mun ÃĄheitanin varð tikin til eftirtektar.
Men higartil er einki serligt komið burturÚr.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið sigur við heimasíðuna hjÃĄ Starvsmannafelagnum, at summir stovnar hava meldað aftur, men tað er bert ein minni partur, sum hevur gingið ÃĄheitanini um at seta lÃĶrlingar ÃĄ mÃļti.
Flestu stovnarnir, sum hava svarað,
siga siga seg ikki hava rÃĄÃ° at hava lÃĶrlingar ella at seta lÃĶrlingar, tí at stovnarnir eru so hart fyrispentir fíggjarliga.
kravboð nÃĶsta stigið
Av tí at stovnarnir ikki sjÃĄlvbodnir vilja seta nÃĶmingar, verður nÃĶsta stigið hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num at geva stovnunum kravboð um at seta nÃĶmingar.
Enn er ongin endalig avgerð tikin um, hvussu hetta skal gerast. Tað, sum higartil hevur ligið í kortunum, er at ÃĄseta lÃĶrlingakvotur, soleiðis at stovnar í ÃĄvísari stÃļdd altíð skulu hava lÃĶrlingar.
Um lÃĶrlingakravið skal Útinnast við regluÃĄseting ella beinleiðis kravboðum frÃĄ landsstÃ―rismanninum er heldur ikki avgjÃļrt enn, sigur FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið við heimasíðuna hjÃĄ Starvsmannafelagnum.

Pengar mugu fylgja við

Selma Ellingsgaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum fegnast um, at myndugleikarnir nÚ vilja gera nakað fyri at fÃĄa fleiri skrivstovulÃĶrlingar ÃĄ landsins stovnar.
– Starvsmannafelagið hevur í fleiri ÃĄr gjÃļrt vart við trupulleikan, at tað ikki hava verið settir lÃĶrlingar. Tað er neyðugt at seta við og at seta lÃĶrlingar, um vit skulu hava eitt samfelag við fjÃļltÃĄttaðum ÚtbÚgvingarmÃļguleikum og eina vÃĶl virkandi fyrisiting, sum hevur starvsfÃģlk við rÃļttu fÃļrleikunum.
Selma Ellingsgaard leggur tÃģ dent ÃĄ, at peningur mÃĄ fylgja við, um lÃĶrlingakravið skal kunna fremjast í verki.
– Eitt krav um at seta lÃĶrlingar mÃĄ undir ongum umstÃļðum ganga Út yvir verandi starvsfÃģlkahÃģp ella hava aðrar Ãģheftar avleiðingar fyri stovnarnar. Almennu stovnarnir eru ríkiliga hart sperdir sum er, og hetta skilagÃģða og neyðuga stig mÃĄ ikki koma sum steinur omanÃĄ byrðu, sigur forkvinnan í Starvsmannafelagnum.

Armslongdarprinsippið

Við ÃĄrslok gera vit upp ÃĄ ymsu Ãļkjunum og spyrja, hvussu skarst. Eg fari at leita til okkara orðafeingi, eftirsum vit í hesum ÃĄri ÃĄ fyrsta sinni fingu eitt alment fÃļroyskt MÃĄlrÃĄÃ°.
TÃģ, hetta orðið, sum eg javnan havi fingið hÃļvi at hefta meg við og grunda yvir í hesum orðaríka ÃĄri, er enn ikki komið í nakra orðabÃģk. Orðið er armslongdarprinsippið. TÃĄ eg leiti í talgildu orðabÃģkunum hjÃĄ Sprotanum, sum allar eru undir fingrasnippunum, er nÃĶrmasta orðið arm’s length, sum ÃĄ fÃļroyskum verður til armslongd.
Kanska er tað ein ÃĄvísur trekleiki, obstacle, at fÃĄa hetta orðið inn í fÃļroyskt gerandismÃĄl. Ikki tí, tað munnu vera meir enn tíggju ÃĄr síðan, eg fyrstu ferð hoyrdi JÃģannes Dalsgaard (f.1940) greiða frÃĄ hesum hugtaki, armslongdarprinsippinum, í MentamÃĄlarÃĄÃ°num fyri okkum, sum tÃĄ sÃģtu í Mentanargrunninum. Um enn hon var gomul, vitanin, tÃģku vit fegin og forvitin við hesi nÃ―ggju vitan um mentanarpolitikk Úr okkara grannalondum, sum í ritinum Mentan og menning (2002) nÚ skuldi koma og greiða vegin hjÃĄ teimum, ið liva av mentan og list í FÃļroyum.
Minnist, at armslongdarprinsippið rakti okkum beint í hjartakulluna, tí hetta var einki annað enn okkara persÃģnliga hjartamÃĄl, umsitið fyri almenningin, at taka dagar ímillum innkomnar umsÃģknir um stuðul, uttan at gera nakað tilÃĶtlað skeivt.
JÃģannes lÃĶrdi okkum um tvÃĶr
ÃĄskoðanir, sum eru galdandi, tÃĄ vit seta spurningin, hvat slag av politikki, fÃģlkarÃĶðislig lond eiga at reka ÃĄ mentanarÃļkinum.
Onnur ÃĄskoðanin byggir ÃĄ ta grundreglu, at uttan politiska uppíblanding eigur Ãļllum listafÃģlkum at verða tryggjað eitt frÃĶlsi, har denturin eisini eigur at verða lagdur ÃĄ margfeldni. Alt alment stuðlað listaligt arbeiði skal vera eina armslongd frÃĄ politiska myndugleikanum. Í minsta lagi. Tí mentan og list eiga ikki at verða stÃ―rd politiskt. Tað hava politikarar ikki skil fyri, og tað fÃĄa teir heldur ikki lÃļn fyri. Hetta er armslongdarprinsippið.
Hitt slagið av mentanarpolitikki, sum ikki er kent í fÃģlkarÃĶðisligum londum ÃĄ okkara leiðum í nÃ―ggjari tíð, vil hava nÃģgva almenna stÃ―ring, sum er í fÃļstum kÃļrmum. Svarið uppÃĄ eina hugsaða stuðulsumsÃģkn verður hareftir, um tÚ ert so mikið virkið listafÃģlk, at tÚ yvirhÃļvur dittar tÃĶr at sÃļkja almennan stuðul til títt virksemi í einum sovorðnum landi, har tað at fÃĄast við list og mentan verður vigað millum persÃģnliga nÃĄÃ°i og eitt alment tolsemi. Hetta er tað Ãļvugta av armslongdarprinsippinum.
Hetta kom mÃĶr til hugs, nÚ nÃ―valda MÃĄlrÃĄÃ°ið ikki fekk arbeiðsnÃĄÃ°ir at viðgera teirra lÃģgligu Ãļrindi, tí politiskt valdi mentanarnevndarformaðurin ÃĄ Tingi valdi at sÃĄa iva um rÃĄÃ°ið og ÃĶtlaði at taka tey av rÃĶði. Longu í fÃļðingini eiga vit at hjÃĄlpa honum at hjÚkla um hetta orð, so tað verður lÃ―taleyst í
mentanarligum virksemi. Armslongdarprinsipp. Sig tað spakuliga. Armslongdarprinsipp.
Vit eiga í Ãļllum okkara strevi ÃĄ hesum Ãļki at varðveita tÃĶr rÃļtur, sum franski AndrÃĐ Malraux (1901-1976) og danski Julius Bomholdt (1896-969), ið bÃĄÃ°ir vÃģru mentamÃĄlarÃĄÃ°harrar, umframt so mangt annað, elvdu til her heima um tÚsundÃĄraskiftið: at tað almenna skal stuðla uttan at stÃ―ra.
Úr sernÃĄmsfrÃļðini fann eg um dagarnar sama heiti, armslongdarprinsippið, sum tÃģ gongur beint hin vegin. Tí vil eg lata hesa klummu verða stuðul og vegleiðing til politisku skipanina, sum av omanfyrnevndu ÃĄvum heilt greitt hevur brÚk fyri sernÃĄmsfrÃļðiligari rÃĄÃ°geving.
SambÃĶrt donsku sernÃĄmsfrÃļðingunum, Susan Tetler og Kirsten Baltzer, ið fleiri fÃļroyingar kenna, eigur sernÃĄmsfrÃļðin altíð at bera so í bandi, at ein og hvÃļr hjÃĄlp, ið er fyri neyðini, aldri skal vera longri burtur enn eina armslongd frÃĄ brÚkaranum.
Við ÃĄrslok haldi eg, at politiska skipanin skuldi fingið fÃģlksins lyfti um sernÃĄmsfrÃļðiliga hjÃĄlp, sum altíð er í nÃĄnd, eina armslongd ella so. Aldri longur burturi.
Tað er so eitt heiðurligt sernÃĄmsfrÃļðiligt mÃĄl og nÃ―ggjÃĄrslyfti.
Um politiska skipanin vil rÃļkkast, er upp til hana sjÃĄlva at taka dagar ímillum, nÚ valskeiðið er hÃĄlvrunnið. Men tilboðið er har. Livst so spyrst.
Gott nÃ―ggjÃĄr!

NÚ er rokan í kÃļkinum hjÃĄ Hansu

Hansa Johannesen ÃĄ Argjum matger fyri fÃģlk, og nÚ undan jÃģlum er ikki hissini, sum tÃĶr bÃĄÃ°ar, Hansa og Vagna MargitardÃģttir, dríva ÃĄ fyri at nÃļkta teimum mongu bíleggingunum, tÃĶr fÃĄa í sambandi við jÃģladÃļgurðar av Ãļllum slag.

Hesa tÃĶnastu hevur Hansa alt ÃĄrið og kann bjÃģða alt, sum fÃģlksins hugur stendur til at borðreiða fyri fÃģlki. Hansa sigur, at vanliga eru tað buffÃĐt og trÃ―rÃĶttarmatskrÃĄin, fÃģlk ynskja, men so mangt annað er eisini mÃļguligt, m.a. grÃ―turÃĶttur, smyrjibreyð, tvíflísar og suppur. Ynskini eru so ymisk, men til jÃģla tykjast fÃģlk at vera rÃĶttiliga siðbundin við dunnu, sÃģs og reyðkÃĄli ovast ÃĄ breddanum, saman við nÃģgvum Ãļðrum, sum fÃģlk ynskja sÃĶr til jÃģlaborðhaldið. Starvsblaðið fekk loyvi til at síggja nakað av tí, sum fÃģlk serliga biðja um til hesa hÃļgtíð. Um tey ymisku veitsluhaldini í gomlum dÃļgum hevur Robert Joensen savnað og skrivað hÃģpin av tilfari, haðani vit endurgeva nÃļkur brot.
M.a. hevur hann frÃĄsagnir um ervini, ella jarðarferðargildi:
„FrÃĄsagnir um ervini, ella jarðarferðargildini, sum fyrr vÃģrðu hildin, eru í hesum fÃļri, sum í so mongum Ãļðrum, ikki heilt eins, men tÃĄ ið saman um kemur hava ervini verið hildin eftir skurðtíð og ÃĄ vetri til fÃļstu.
Sagt verður, at ervi blivu hildin ímillum jÃģl og fÃļstu, og aðrir siga, at ervini vÃģrðu hildin í adventini eftir tey, sum deyð vÃģru síðani fÃļstugang og til skurðtíð. Um onkur doyði um heystið ella ÃĄ vetri, ÃĄÃ°renn fÃļstan byrjaði, var ervið vanliga hildið sama dag, sum jarðarferðin fÃģr fram.
Maður kundi hava ligið í moldini meir enn hÃĄlvt ÃĄr, ÃĄÃ°renn ervið bleiv gjÃļrt eftir hann. Ervið var Ãļðrvísi enn hini gildini, tí tÃĄ dÃļgurðin var etin, fÃģr hvÃļr til sín sjÃĄlvs. Tað hendi seg, at
menn skonktu brennivín í ervi, men tað bleiv ikki dansað.
Úr Ãļðrum staði verður sagt, at ervi var sum eitthvÃļrt annað stÃģrgildi: SÃļtsÚpan, kÃģkað kjÃļt o.tl., brennivín bleiv tÃģ bert drukkið við mÃĄta. Við borðið skuldi gravarin sita ytst við Útdyrnar. Sungið varð frÃĄ borði.
vaðansgildi
Vaðans ella vaðhald kallaðist gildið, ið drongur helt fyri bÃĄtsskipanini, eftir at hann hevði veitt fyrsta kalvan. Svabo nevnir hetta gildið, men sigur hann, at drongur helt tílíkt gildi, tÃĄ hann ÃĄ havi hevði drigið ein fisk. Tað, menn nÚ vita frÃĄ at siga, hevur gildið verið hildið í sambandi við fyrsta kalvan, sum drongur veiddi, og nÚ varð hann roknaður sum rÃĶttur maður. Hetta gildið tykist hava verið eins og vígsla av unglingi til manndÃģmsÃĄr. Vaðhald hevur verið hildið til um leið 1920, og hendi seg tÃĄ, at einir 30 vaksnir menn í bygdini, teir elstu um 80 ÃĄr ÃĄ aldri, kundu verða bodnir í tílíkt gildi.
bÃĄtsgildi
BÃĄtsgildi hava menn hildið her ÃĄ landi í langa tíð, men hvussu langt tað er síðani, at hesin siður tÃģk seg upp, vita vit ikki.
Hann, sum ÃĄtti ÚtrÃģðrarbÃĄt, gjÃļrdi bÃĄtsgildi fyri allari bÃĄtsskipanini. Í fornari tíð var bÃĄturin mest einmans ogn, men tÃĄ ið menn fara at fÃĄa sÃĶr ÚtrÃģðrarbÃĄt, har eitt nÚ Ãļll bÃĄtsskipanin ÃĄtti bÃĄtin, so vÃģru teir so vanir við bÃĄtsgildini, at teir skipaðu fyri at halda tílík gildi í felag. TÃĄ hildu teir helst bÃĄtsgildi heima hjÃĄ bÃĄtsformanninum.
Í bÃĄtsgildum, eins og í Ãļðrum gildum, mundi ovurnÃ―tsla av brennivíni vist ofta koma fyri. Ein prestur í VÃĄgum, sum kom hagar um leið 1880, helt bÃĄtsgildi fyri sínari bÃĄtsskipan fyrsta ÃĄrið, hann var komin til landið, men vildi hann ikki, at brennivín skuldi nÃ―tast í bÃĄtsgildi hjÃĄ honum ÃĄrið eftir. Hann talaði ímÃģti brennivíninum sum siðspillandi, og endin var tann, at hesi gildi fÃģru at fÃĶkkast, og siðurin datt so við og við burtur har.
Heystgildi
Tað tykist, sum at menn í bygdini fyrr í tíðini hava vÃĄrað og heystað í felag, og tÃĄ ið ÃĄvÃļksturin av bÃļi var komin til hÃļldar, hildu tey heystgildi.
Í hesum viðfangi kann vera vert at minna ÃĄ, at sumstaðni fekk Ãļll bygdin part, tÃĄ ið bÃĄtur hevði verið ÃĄ ÚtrÃģðri, soleiðis at veiðan var bÃ―tt til Ãļll í bygdini. Í stÃļðum hava menn kallað heystgildi fyri fjallgildi, og tykjast heystgildi, fjallgildi, rÃĶttarÃĶrsgildi og garðarÃĶrsgildi stundum at hava verið eitt og sama gildi við fleiri heitum.
Í nÃģgvum bygdum var tað stÃģrarbeiði at laða garðarnar, ÃĄÃ°renn seyðurin varð latin av bÃļnum, ella ÃĄÃ°renn neytini fÃģru Út. Oftast bleiv fjallgildið hildið stutt eftir, at skurðfjÃļllini vÃģru gingin. Gildismaturin so tíðliga til ÃĄrs, tÃĄ ið hugsað verður um vetrarhÃĄlvÃĄrið, var vanliga feskt, kÃģkað seyðakjÃļt, sÚpan, breyð ella drÃ―lur, smÃļr og annar viðskeri, og brennivín bleiv skonkt. Oftast varð farið upp ÃĄ gÃģlv undir tílíkum gildi.
Stílurin meira Útlendskur
Siðurin við jÃģlaborðhaldunum, ella jÃģlafrokostunum, sum vit í dag kenna, er í sÃļguligum hÃļpi rÃĶttiliga nÃ―ggjur. Stílurin er meira Útlendskur við professionellum undirhaldi, men hÃģast tað vil JÃģan Pauli Joensen, professari í siðsÃļgu, ikki siga, at gomul fÃļroysk mentan við hesum hevur fingið eitt skot fyri bÃģgvin.
– Vit eru sum fÃģlk flest. At taka við frÃĄ Ãļðrum er ikki serfÃļroyskt. Siðir verða tiknir upp eftir Ãļðrum, men verða tÃģ ongantíð beinleiðis kopieraðir frÃĄ Ãļðrum, men nakað broyttir, tillagaðir til okkara viðurskifti. Fyrr royndu tey helst at hava ein ÃĄvísan stíl. FÃļroyskur matur kom ÃĄ borðið, teir spÃĶldu kort, fingu ein snaps og mangan varð farð upp ÃĄ gÃģlv. Veitsluluttakararnir vÃģru ivaleyst eisini meira við í mun til nÚ, at fÃģlk eru meira passivir ÃĄhoyrarar og luttakarar, men eg haldi kortini, at fÃļroyingar framvegis duga í stÃļrri mun enn onnur at vera meira aktivir. Flestu fÃģlk duga enn nakrar sangir, men tað gongur helst tann vegin, at fÃģlk gerast meira passivir luttakarar, sigur JÃģan Pauli og leggur afturat, at hetta við veitsluhaldi er, sum við so nÃģgvum Ãļðrum, rÃĶttiliga ymiskt. Tað eru tey, sum gera eitt gott, stÃĄsiligt mentakvÃļld, men kann í Ãļðrum fÃļrum gerast tann reina apufest.
JÃģlafest
Flestu tilkomnu munnu ivaleyst minnast aftur ÃĄ tey ymisku jÃģlahaldini, ella
jÃģlafestirnar, sum fyrst og fremst kristiligar samkomur og avhaldsfelÃļg skipaðu fyri, tÃĄ bÃļrnini eisini fingu pakka við sÃĶr heimaftur við onkrari frukt og piparnÃļtum. JÃģan Pauli minnist eisini aftur ÃĄ nÃ―ggjÃĄrsfestirnar í Kedron í SÃļrvÃĄgi, men teir, í dag vÃĶl kendu jÃģlafrokostarnar, minnist hann einki til frÃĄ barnaÃĄrum.
Miðskeiðis í sekstiÃĄrunum fÃģr JÃģan Pauli til Danmarkar í lestrarÃļrindum, og tÃĄ var hesin siður við jÃģlafrokostum so smÃĄtt við at taka seg upp. Soleiðis var eisini í lestrarumhvÃļrvinum í Keypmannahavn, har tey eisini skipaðu fyri veitsluhaldi undan jÃģlum. Heimafturkomin var hesin siður so smÃĄtt við at taka seg upp her heima. Serliga ÃĄ teimum ymisku arbeiðsplÃĄssunum.
– Soleiðis var eisini ÃĄ mínum arbeiðsplÃĄssi, men tÃĄ kom hvÃļr við sínum fati, alt eftir hvat man dugdi at fÃĄast við, samanskotsgildi sum onkur vil kalla tað, men so við og við broyttist tað til stÃļrri felagsborðhald, sum m.a. hotellini skipa fyri, og altíð við onkrum undirhaldi og tÃģnleiki. NÚ koma fÃģlk ikki longur hvÃļr við sínum fati. Hava ikki tíð at rokast heima, men vilja heldur rinda seg frÃĄ stríðnum. Hetta hevur so bert vundið upp ÃĄ seg. Tað eru ivaleyst arbeiðsplÃĄss, sum nÃ―ta hendan mÃļguleika til tað, tey kalla starvsfÃģlkarÃļkt, heldur JÃģan Pauli, sum vísir ÃĄ, at hetta eru heilt natÚrligar mekanismur, at tÃĄ hesi og hasi gera soleiðis, so skulu vit eisini...
alt hevur sín tÃ―dning
At fÃģlk skipaðu fyri ymiskum felags tiltÃļkum, heldur JÃģan Pauli hava havt tÃ―dning ÃĄ mangan hÃĄtt. Ikki minst um genta og drongur skuldu finna saman. Tað hevur verið og er meira tvÃļrligt at fara heim og banka uppÃĄ hvÃļr hjÃĄ Ãļðrum. TÃĄ er hÃļgligari at hittast í onkrum veitslulag. TÃĄ kann altíð okkurt spyrjast burturÚr, tilvitað ella ikki, men um jÃģlaborðhaldini er rÃĶtta hÃļvið, kunnu ymiskar meiningar vera um.

í SkÚvoy eru eisini mÃļguleikar
– men so mugu vit eisini við bjartskygni nÃ―ta teir mÃļguleikar, sum eru, sigur Tummas Frank Joensen, sum í síni frítíð eisini fÃĶst við og hevur gÃģðar royndir av ferðavinnu í Útoyggj.

Tummas Frank er fÃļddur og uppvaksin í SkÚvoy, eini sonevndari Útoyggj, sum hevur verið fyri somu lagnu sum aðrar smÃĶrri oyggjar við minkandi fÃģlkatali mongu seinastu ÃĄrini. Tummas Frank er ikki samdur við teimum, sum siga tað vera nyttuleyst at tosa og virka fyri Útoyggjamenning. Men hann leggur afturat, at var hann ikki optimistur, bÚði hann ikki í SkÚvoy, tí tað skal eisini til, saman við tí at gagnnÃ―ta tað tilfeingið, sum har er. Tummas Frank ÃĄsannar kortini, at stÃģrur munur er ÃĄ nÃĄttÚrugivna tilfeinginum nÚ, og tÃĄ hann vaks upp í heimbygdini. Tað var tann tíð, í 1946, at tey tÃģku 70.000 lundar og 50.000 lomvigar og rÃĶndu 36.000 lomvigaregg, og fuglurin Ãļktist í tali til 1955. Í dag er munandi Ãļðrvísi.
– FrÃĄ barnsbeini vÃģru vit uppvaksin við fuglavinnuni, sum teir eldru lÃļgdu okkum lag ÃĄ, og sama við rÃĶningini. RÃĶningadagarnir vÃģru hÃļgtíðsdagar í bygdini, har alt bygdarfÃģlkið luttÃģk, hvÃļr ÃĄ sín hÃĄtt, og tað var tí heilt natÚrligt, at ÃĄhugin fylgdi við og hevur verið har síðani. NÃģgv lív var í bygdini, sum einaferð taldi 166 fÃģlk. SkÚlaÃĄrini vÃģru 26 bÃļrn í skÚlanum, og um sumrarnar fleiri enn 30, greiðir Tummas Frank frÃĄ. Eftir vanliga skÚlan hevur Tummas Frank roynt seg ÃĄ ymiskum vinnupallum, flestu ÃĄrini til skips, bÃĶði ÃĄ heima- og fjarleiðum, og síðani 1980 hevur han siglt við Strandfaraskipunum. Frítíðarlívið hevur kortini altíð verið í heimbygdini, tí har hevur hann sÃĶð og sÃĶr framvegis mÃļguleikar.

BygdarrÃĄÃ°slimur

Tummas Frank er virkin, har hann er, og fleiri ÃĄlitisstÃļrv hevur hann havt millum ÃĄr og dag. Fleiri setur í bygdarrÃĄÃ°num, har hann framvegis hevur sÃĶti.
– Kommunan er av teimum smÃĶstu, og tí er rÃĶttiliga avmarkað, hvat ber til, men vit hava roynt at umsitið pengarnar so vÃĶl sum gjÃļrligt, og mangt er komið av skafti. Vegirnir eru asfalteraðir, nÃ―tt bÃĄtaspÃĶl, brunaumstÃļðurnar eru bÃļttar við nÃ―ggjum vatnbrunni, og nÚ eru vit farin undir at fÃĄa kloakkirnar í gÃģðan stand, sigur Tummas Frank.
mÃļguleikar í ferðavinnuni
Spurdur um hvÃļrja framtíð oyggin hevur, sigur hann seg vera sannfÃļrdan um, at har eru mÃļguleikar, ikki minst í sambandi við ferðavinnuna, sum hann og konan hava fingist við í nÃļkur ÃĄr. Og hann letur vÃĶl at. FerðafÃģlkatalið Ãļkist fyri hvÃļrt ÃĄr, og nÚ, tey fÃĄa nÃ―ggjan SkÚvoyarbÃĄt, gerast mÃļguleikarnir enn betri og fleiri.
– Ikki er sÃļrt av Útlendskum ferðafÃģlki, sum vitja oynna, mest danir, sum kalla tað bÃģndagarðsferiu. Teimum dÃĄma sera vÃĶl at fÃĄast við ymiskt, sum vit fÃĄast við, og flestum teirra dÃĄma vÃĶl fÃļroyskan mat sum vit sjÃĄlvi gera til. FÃļroyingar hava altíð viljað sÃ―nt gestum blíðskap uttan at taka pengar fyri tað, men her mugu vit broyta hugburð, tí Útlendingar vilja heldur enn fegnir rinda fyri sínar upplivingar. Tað gera tey jÚ alla aðrastaðni, sigur Tummas Frank.
Í sínum starvi umborð ÃĄ strandfaraskipunum kemur Tummas Frank í samband við mong fÃģlk, eisini Útlendingar, og ikki er ov nÃģgv sagt, at vÃĶl dÃĄmar honum at prÃĄta.
– Ja, – serliga mÃĄlkÃļnur eri eg ikki, men tað heldur mÃĶr ikki aftur at prÃĄta við fÃģlk uttan mun til, hvaðani tey eru. TÃĄ fÃĄi eg eisini mÃļguleika at greiða teimum frÃĄ einum og Ãļðrum, sum tey lÃ―Ã°a sera ÃĄhugað ÃĄ, ikki minst okkara sjÃģnarmið um grindadrÃĄp. Tað vísir seg eisini, at Útlendingum, ikki minst teimum Úr fjarskotnum londum, dÃĄmar sera vÃĶl at vitja ÃĄ einari tílíkari Útoyggj sum hesari, her ikki minst maturin, saman við serligu nÃĄturuupplivingunum, telja nÃģgv, greiðir Tummas Frank frÃĄ, sum annars ikki hevur nakrar trupulleikar at fÃĄa frítíðina at ganga í heimaoynni. Hann hevur verið seyðamaður í mong ÃĄr, og nakrar seyðir hevur hann eisini sjÃĄlvur, og tað fer við nÃģgvari tíð. Hann hevur tveir abbasynir, sum koma ÃĄ vitjan hvÃļrt vikuskifti, tað liggur fyri.
– TÃĄ fÃĄast vit við seyð. Ganga í haganum og í fjÃļruni. Tað eru teir vanir við frÃĄ barnsbeini av, og so royni eg at leggja tað í teir, sum teir eldru í bygdini lÃļgdu mÃĶr eina við, at vera varin og fara vÃĶl um alt tað nÃĄttÚrugivna.
politiskt aktivur
Tað er ikki bert kommunupolitikkur, sum hevur hansara ÃĄhuga. Tummas Frank hevur í mong ÃĄr verið limur í floksstjÃģrn Javnaðarfloksins, og tvÃĶr ferðir hevur hann verið uppstillaður til lÃļgtingið, og hann Ãģttast ikki fyri at tala ímÃģti, og bersÃļgin er maðurin. Tað var hann eisini í sambandi við mÃĄlið um Gerhard.
– Hetta er eitt mÃĄl, hvÃļrs Úrslit harmar meg Ãģmetaliga nÃģgv, so sjÃĄlvandi talaði eg at. Eg sigi mína ÃĶrligu meining ÃĄ rÃļttum stað og beinleiðis við fÃģlk, sum eg havi nakað at siga við. Ikki aftan teirra rygg, sigur Tummas Frank, sum eisini ÃĄsannar, at onkuntíð hevur hann kanska verið í so bersÃļgin, og tað kann hann onkuntíð iðra seg um.



NÃ―ggjar barrikadur
Tað blÃĶsa nÃ―ggir vindar ÃĄ evropeiska arbeiðsmarknaðinum og tann frÃĶlsa norðurlendska fakfelagsskipanin stendur í andgletti. FakfelÃļgini í okkara parti av heiminum standa fyri stÃģrum avbjÃģðingum, tí bÃĶði uttaneftir og innanífrÃĄ koma broytingar. Broytingar, sum seta nÃ―ggj krÃļv til felÃļgini og teirra evnir at laga seg til nÃ―ggjar tíðir.
Hetta er hÃļvuðsboðskapurin í stÃģrari samrÃļðu við Knut Roger Andersen, aðalskrivara í norðurlendska felagnum hjÃĄ alment settum, Nordisk TjenestemandsrÃĨd, sum er prentað í Starvsblaðnum hesaferð.
FrÃĶlsa norðurlendska arbeiðsmarknaðarskipanin, har partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum sjÃĄlvir skipa viðurskiftini, er í dag ein minnilutaskipan. BrÃģðurparturin av londunum í Evropa ÃĄseta í dag, í stÃļrri ella minni mun, minstulÃļn við lÃģg. Antin beinleiðis ella við at upphevja sÃĄttmÃĄlar til lÃģg at galda fyri heilar bransjur. Samstundis hevur ES-dÃģmstÃģlurin knÃĶsett eina dÃģmsvenju, sum avmarkar mÃļguleikarnar hjÃĄ fakfelÃļgunum at nÃ―ta stríðstig mÃģti Ãģrganiseraðum arbeiðsgevarum.
Hetta, at lÃģggÃĄvuvaldið og dÃģmsvaldið leggja seg Út í felagsfrÃĶlsið ÃĄ arbeiðsmarknaðinum,
eru ÃģfrÃĶttakend tíðindi fyri okkum, sum seta frÃĶlsu fakfelagsskipanina hÃļgt. Norðurlendska avtalumodellið, har myndugleikarnir ÃĄseta fortreytirnar fyri vÃĶlferðarsamfelagið og partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum avtala lÃļn og arbeiðskor, hevur prÃģgvað sítt virði. Skipanin hevur verið við til at tryggja okkum framburð, fÃģlkarÃĶði og frið, og tí ger norðurlendska fakfelagsrÃļrslan eisini manngarð um hesa skipan.
Eisini her heima er ÃĄgangur ÃĄ frÃĶlsu arbeiðsmarknaðarskipanina. Vit upplivdu tað m.a. í sambandi við verkfallið ÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni vÃĄrið 2010. TÃĄ var fyrsta niðurstÃļðan hjÃĄ Fasta GerðarrÃĶttinum, at verkfallið ikki varð frÃĄboðað við nÃģg langari freist. Hetta hÃģast vit als onga frÃĄboðanarfreist hava avtalað í okkara sÃĄttmÃĄla.
Í fjÃļr varð uppskot um semingslÃģg lagt fyri tingið, har m.a. freistir vÃģrðu ÃĄsettar. TÃģ fingu fakfelÃļgini ÃĄvirka hesar ÃĄsetingarnar í síðstu lÃļtu.
Síðani hevur arbeiðsgevarasíðan reist kravið um frÃĄboðanarfreist við samrÃĄÃ°ingborðini í heyst. NÚ eru nakrir sÃĄttmÃĄlar undirskrivaðir, ið hava avtalu um freistir, tÃĄ verkfall verður frÃĄboðað. TÃģ styttri freistir enn lÃģgin hevði ÃĄsett, um felÃļgini ikki megnaðu at fÃĄa tÃĶr ÃĄsetingarnar í lÃģgini broyttar.
StÃģri hugurin hjÃĄ myndugleikunum at avvÃĄpna fakfelÃļgini kom greitt til sjÃģndar, tÃĄ ið manningarfelÃļgini í vetur hÃģttu við at leggja strandfaraskipini, eftir at sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar slitnaðu. LandsstÃ―rismaðurin vildi steðga verkfallinum við lÃģg – longu ÃĄÃ°renn tað varð sett í verk. Eitt – í norðurlendskum hÃļpi – pÚrasta Ãģhoyrt inntriv í rÃĶttin til stríðsstig í eini frÃĶlsari fakfelagsskipan. Sum tíbetur var steðgað í 12. tíma.
Boðskapurin hjÃĄ Knut Roger Andersen er, at fakfelagsrÃļrslan hevur tey amboð, sum skulu til fyri at loysa trupulleikarnar við sosialari dumping. Og hesum eru vit samd við honum í.
Hinvegin vísir hann ÃĄ, at fakfelÃļgini nÃģgva staðni í norðurlondum uppliva eina limaflÃ―ggjan og hava fingið eina yvirumboðan av eldri limum, sum helst er eitt tekin um, at felÃļgini ikki hava dugað nÃģg vÃĶl at umstilla seg til nÃ―ggjar tíðir. Samfelagið hevur verið ígjÃļgnum eina mentanarliga kollvelting. Tey individuellu krÃļvini og hugburð­ urin at hoyra til felagsskapir og hugtÃļkini kring tÃĶr klassisku samfelagsstÃĶttirnar eru broytt. Men fakfelagsrÃļrslan hevur ikki tikið hetta mentanarliga umskiftið í nÃģg stÃģrum ÃĄlvara, heldur hann.
FakfelagsrÃļrslan í FÃļroyum hevur tíbetur ikki uppliva ta limaflÃ―ggjan, sum vit hava sÃĶð í londunum kring okkum. Vit kunnu fegnast um, at organisatiÃģnsprosentið í FÃļroyum helst er methÃļgt. Men rÃĄkið rundan um okkum minnir okkum ÃĄ, hvussu stÃģran tÃ―dning tað hevur, at vit duga at umstilla okkum til nÃ―ggjar avbjÃģðingar og duga at at mÃļta limunum, har teir standa í dag.
Og vit eru pÚra samd við Knut Roger Andersen, tÃĄ hann sigur, at tað hevur ongantíð verið so nÃģgv brÚk fyri fakfelÃļgum sum nÚ, tí arbeiðsmarknaðurin er meira ÃģÚtrokniligur enn hann nakrantíð hevur verið. Tað er lÃĶttari at blíva uppsagdur. Fleiri arbeiða niðursetta tíð. NÃģgv eru fyribils sett. Tað er trupult hjÃĄ fÃģlki at seta fÃļtur undir egið borð. Og her hjÃĄ okkum hevur stríðið fyri lÃļntakararÃĶttindunum helst ongantíð verið so tÃ―dningarmikið – og trupult – sum undir verandi samgongu.
Tað kann vera, at barrikadurnar og tað klassiska stÃĶttarstríðið ikki eru, sum tey plagdu at vera. Men hvÃļrki barrikadurnar ella stríðið eru burtur. Barrikadurnar eru bara fluttar, og okkara avbjÃģðing sum felag er at laga okkum til broytingarnar, og at fÃĄa limirnar at skilja hvussu stÃģran tÃ―dning tað hevur at vera skipaður í felag ÃĄ dagsins arbeiðsmarknaði.

Journalistikkurin liggur í blÃģðinum

Flestu munnu kenna hann, ikki minst eftir at hann ÃĄ sjÃģnvarpsskíggjanum trínur innar í hvÃļrt fÃļroyskt heim. 32 ÃĄra gamli Finnur Koba er, sum hann sjÃĄlvur tekur til, meira ella minni uppvaksin í familjufyritÃļkuni DimmalÃĶtting, har dagliga leiðin gekk hvÃļnn dag eftir skÚlatíð. Abbin, Georg Lindenskov Samuelsen, var blaðstjÃģri, mamman Beate arbeiddi har sum journalistur, og prentararnir vÃģru nÃĶrum allir eisini nÃĶrmasta familja.
Finnur greiðir frÃĄ, at fyrstu blaðgreinarnar skrivaði hann meðan hann gekk í 10. flokki. Tað var í
eykablaðið Krydd, sum kom Út hvÃļnn mikudag saman við Dimmu. Eftir 10. flokk fÃģr hann í studentaskÚla, pakkaði Dimmu eftir skÚlatíð, og eftir eftir tíðina í HoydÃļlum stÃģð honum í boði arbeiði ÃĄ Dimmu. HÃĄlvtíðarstarv ÃĄ Marknaðardeildini og hina helvtina av tíðini at skriva og pakka blaðið.
Hugurin stÃģð til journalistikkin og tí var eitt eitt-ÃĄra grundskeið ÃĄ journalisthÃĄskÚlin í KungÃĪlv eitt gott boð. Eftir hetta var hann aftur ÃĄ Dimmu eina tíð, men fÃģr so ÃĄ lÃĶrda hÃĄskÚlanum í Århus at nema sÃĶr ÚtbÚgtving í analytiskum journalistikki. Eftir lokna ÚtbÚgving fekk Finnur starv
í MiðlahÚsinum, til hann í 2011 fekk starv í Kringvarpinum.
–Eg havi sostatt arbeitt ÃĄ DimmalÃĶtting, har eg lÃĶrdi almikið um tað journalistiska arbeiði, nakrar ferðir í Kringvarpinum fyrst sum avloysari, har eg fekk hÃļvi til at arbeiða við mongum fjÃļltÃĄttanum uppgÃĄvum, og ÃĄ Sosialinum, har eg lÃĶrdi at skriva sÃļgur sum selja, leggur hann afturat við einum skÃĄlkabrosi. JÚst hetta at kunna virka ÃĄ so mongum ymiskum Ãļkjum er tað sum eyðkennir fÃļroyska miðlalandslagið, tí her skulu Ãļll verða fÃļr fyri at ÃĄtaka sÃĶr ta uppgÃĄvu, teimum verður litin til, sigur Finnur sum leggur aftrat, at tÚ veit

Eitt spennandi skeið við nÃģgvum avbjÃģðingum

Seinnu samrÃĄÃ°ingarnar gingu vÃĶl og vit gjÃļrdu ein trÃ―-ÃĄra sÃĄttmÃĄla við eini lÃļnarhÃĶkkan, sum vit kundu gÃģðtaka. Tað, sum var mest umrÃĄÃ°andi var, at vit sluppu undan at skattapolitikkur, sum vit onga ÃĄvirkan hava ÃĄ, varð innroknaður í okkara lÃļnartalvu.
Vit fingu eisini gjÃļrt avtalu um, at vit skulu arbeiða við nÃļkrum mÃĄlum í sÃĄttmÃĄlaskeiðnum, soleiðis at vit til nÃĶstu samrÃĄÃ°ingar kunnu avgreiða mÃĄlini uttan at nÃ―ta nÃģgva tíð uppÃĄ tey, í sambandi við sjÃĄlva samrÃĄÃ°ingina. Vit vÃģna at hetta kann gerast ein leistur fyri fleiri mÃĄl.
EftirlÃļnin hevur eisini fylt nÃģgv í hesum seinasta skeiðinum, men har eru vit ikki komin ÃĄ mÃĄl enn. Sum flestu kunnugt ÃĶtla vit, saman við Ãļðrum fakfelÃļgum, at keypa LÍV. Hetta hevur tikið nÃģgv longri tíð, enn vit av fyrstan tíð hÃļvdu vÃĶntað. Eg haldi at tað er sera gÃģð avgerð at keypa LÍV, soleiðis at limirnir fÃĄa allan ÃĄgÃģðan av felagnum. Hetta hevur mín stÃģra ÃĄhuga, so vÃģnandi rÃļkka vit ÃĄ mÃĄl innan ikki ov langa tíð.
Í sambandi við arbeiðið at gera nÃ―ggja strategi fyri Starvsmannafelagið settu vit nakrar bÃģlkar í nevndini at arbeiða
við ymiskum evnum. Eg sitið í tveimum bÃģlkum. Tann eini arbeiðir við at gera nÃ―ggja lÃļnartalvu, sum vÃģnandi kemur at galda fyri allan tann almenna arbeiðsmarknaðin, meðan hin bÃģlkurin arbeiðir við at nÚtímansgera sÃĄttmÃĄlan.
TÃĄ ið landsstÃ―rið setti SjÃģnvarpsbygningin í M.A WinthersgÃļtu til sÃļlu, sÃģu vit ein gÃģðan mÃļguleika at bjÃģða uppÃĄ henda bygningin. Ein mÃļguleiki, sum ikki kemur aftur. Tað var meiriluti í nevndini at leggja eitt boð inn. Endin varð, at vit ÃĄttu einasta boðið. Vit hava tí, sum flestum kunnugt, keypt bygningin og hava stÃģrar ÃĶtlanir við honum, sum tit eisini fara at síggja og hoyra um ÃĄ aðalfundinum. Her vÃģna vit, at vit kunnu samla fleiri fakfelÃļg undir sama taki, so vit kunnu samarbeiða um t.d. bÃģkhald og sakfÃļrara.

FakbÃģlkarnir, sum vit hava arbeitt við at seta ÃĄ stovn, eru vit við at koma mÃĄl við. Eitt sindur Ãģjavnt er hvussu undirtÃļkan hevur verið, men hesir verða vÃģnandi eitt aktiv fyri felagið.
Eitt annað sera spennandi, sum vit fingu avtalað við seinastu samrÃĄÃ°ingar, var, at vit skuldu gera eitt felags tiltak ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri. Tað fyrsta tiltakið var RÃĄÃ°stevna í NorðurlandahÚsinum um sosialan kapital. Eitt sera ÃĄhugavert evni, og ikki kann sigast annað enn at hendan rÃĄÃ°stevnan var vÃĶl eydnað. Ætlanin er eisini at hava eitt tiltak í vÃĄr, men enn er ikki avgjÃļrt hvat evni verður.
SamrÃĄÃ°ingar verða aftur ÃĄ heysti 2015, og eg gleði meg til enn eitt spennandi skeið við nÃģgvum avbjÃģðingum í nevndini.

ÁrsfrÃĄgreiðingin 2013-2014

53. aðalfundur felagsins verður hildin 8. mars, altjÃģða kvinnudagin.
Hesa ferð seta vit tykkum stevnu í hÃļlum við sÃļguligum dÃĄmi. Aðalfundurin verður hjÃĄ ÖstrÃķm ÃĄ SkÃĄlatrÃļð.
Tað kennist lÃļgið, at eitt ÃĄr longu er gingið. Tíðin gongur skjÃģtt, ja, hon rennur avstað.
Eisini farna ÃĄrið hevur verið hendingaríkt, avbjÃģðandi og mennandi.
ÁrsfrÃĄgreiðingin lÃ―sir virksemi felagsins, tÃģ tað ongantíð fer at vera gjÃļrligt at allÃ―sa allar tÃĶttir.
Takk fyri farna ÃĄrið. Vit líta frameftir í teirri vÃģn, at nÃ―ggja ÃĄrið bjÃģðar okkum nÃ―ggjar mÃļguleikar og spennandi avbjÃģðingar.
Sum siðvenja er, so verður aftur gestarÃļðari ÃĄ aðalfundi okkara.
Í ÃĄr verður SjÚrður Skaale okkara gestur.
Hann eigur nÃģgvar talentir, og vit kunnu vÃĶnta okkum at verða provokeraði og fÃĄa sett veruleikan í Ãļðrvísi perspektiv – og uttan iva eisini at verða undirhildin.
Nevndarval eigur at vera ÃĄ skrÃĄnni. Tveir nevndarlimir standa fyri vali, Niels ÃĄ ReynatÚgvu og Svend Åge Seloy, og bÃĄÃ°ir hava avgjÃļrt at stilla uppaftur.
TÃĄ freistin at stilla upp var Úti fyrsta februar, hÃļvdu bert teir bÃĄÃ°ir stillað upp, og hetta merkir, at teir tískil longu eru valdir fyri komandi trÃ― ÃĄrini. Hjartaliga til lukku við afturvalinum tit bÃĄÃ°ir.
Varalimir standa fyri vali hvÃļrt ÃĄr og tí verður val til varasessirnar.
Tey, ið vÃģrðu vald sum varalimir ÃĄ seinasta aðalfundi eru Hilmar Augustinussen og JÃģngerð Simonsen.
Vit bjÃģða tykkum Ãļllum vÃĶlkomnum til aðalfund Starvsmannafelagsins 2014.
almennar viðmerkingarog politiska stÃļðan
Tunlar, makrelur og sild, fÃģlkarÃĶði, whistleblowing og tollur hava verið nÃļkur av stÃģru evnunum, ið hava merkt kjakið farna ÃĄrið. Og hvÃļrt mansbarn kennir tríggjar bÃģkstavir, tann eini teirra er tÃģ ikki gÃģðkendur í okkara stavraði – CIP.
Meðan hesi orð verða fest ÃĄ blað, hava allir flokkar sagt seg standa aftanfyri eina semju um tunnilsmÃĄlið, ið koppaði einum landsstÃ―rismanni í fjÃļr og sum hevur verið ÃĄ breddanum í mong ÃĄr. Tað skal samtykkjast í lÃļgtinginum, ÃĄÃ°renn greitt er, um koyrandi verður gjÃļgnum tunlarnar undir Tangafirði og undir Skopunarfirði ÃĶtlandi í 2021.
Breiðar semjur hava í ÃģlukkumÃĄt manglað ÃĄ okkara hÃļga tingi. Og uttan at taka stÃļðu fyri ella ímÃģti tunlum, so er tað jaligt at síggja, at breiðar semjur eru mÃļguligar.
Viðvíkjandi makrelinum, so hava strandalondini enn ikki fingið avtalu í hÚs um bÃ―tið av kvotuni. Tað ljÃģðar nÚ, at partarnir standa ikki langt frÃĄ hvÃļrjum Ãļðrum og at vÃģn er, at semja verður funnin.
At fleiri ÃĄr skulu ganga uttan nakra avtalu er ÃĄlvarsamt. Skipað viðurskifti og avtalur landanna millum mugu vera gongda leiðin. Hvussu vit venda og snara tí, so er tað ÃĄlvarsamt fyri vinnuna – og landskassan – at vit harafturat vÃģrðu rakt av einum innflutningsbanni í fjÃļr. Neyðugt er at fÃĄa loysn ÃĄ trÃĶtuni.
Eisini er neyðugt við greiðum og skipaðum reglum her ÃĄ landi um, hvussu havsins ríkidÃļmi skal bÃ―tast millum skipini – og at okkara felags kassi fÃĶr ein dyggan part av teim inntÃļkum, havsins grÃĄa gull kastar av sÃĶr.
Samfelagið skal rÚma okkum Ãļllum. Og er vilji til tess, so er fÃģlksins ogn so ríkilig, at hon kann tryggja Ãļllum fÃļroyingum sÃļmilig kor og vÃĶl tað. Ongin skal kenna seg liva av olmussu. Vit hava allar mÃļguleikar at tryggja eitt vÃĶlferðarsamfelag, ið bÃĶði skal virðast og mennast.
Eisini seinasta ÃĄrið hava vit sÃĶð stÃģrar og ÃĄlvarsamar broytingar. Okkara Landsbanki, ein Ãģheftur stovnur, bleiv tikin av og í staðin samtykti politiski meirilutin at eitt GjaldsstovurÃĄÃ° skuldi setast ÃĄ stovn. Eitt heilt rÃĄÃ°, InnlendismÃĄlarÃĄÃ°ið, varð avtikið í sambandi við, at lÃļgmaður gjÃļrdi greitt, at ov nÃģgv politiskt rumbul stÃģðst av landsstÃ―rismanninum í innlendismÃĄlum, og hann tí bleiv koyrdur frÃĄ í Úrtíð.
Viðurskiftini kring mÃĄlið um fíggingina av privatu SkÃĄlafjarðatunnilsÃĶtlanini hava viðfÃļrt, at kanningarstjÃģri varð settur at kanna leiklut lÃļgmans og innlendismÃĄlarÃĄÃ°harrans. Hesin kanningarstjÃģri, ið eisini er formaður fyri GjaldsstovurÃĄÃ°ið og tí fÃļddur formaður í Samhaldsfasta Arbeiðsmarkn aðareftirlÃļnargrunninum, er sakfÃļrari og hevur m.a. fÃļrt mÃĄl fyri sitandi fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harra. Hann er eisini sakfÃļrari hjÃĄ LÃļgmansskrivstovuni í mÃĄli, sum Starvsmannafelagið hevur lagt fyri FÃļroya RÃĶtt og tað kom eisini fram, at hann hevði ringt til ÃĄbyrgdarhavandi fyri Portal.fo, tÃĄ sÃļgan um tollmÃĄlið hjÃĄ fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harranum kom aftur í ljÃģsmÃĄla fyri ÃĄrsskiftið.
Setti kanningarstjÃģrin og leiðslan fyri LÃļgtingsskrivstovuna eru komin ÃĄsamt um, at annar kanningarstjÃģri skal setast. Leitað verður í lÃļtuni eftir Ãļðrum kanningarstjÃģra.
Seinni í ÃĄrsfrÃĄgreiðingini verður greitt frÃĄ um eftirlÃļnarlÃģgina. TÃĄ eftirlÃļnarlÃģgin aftur var til hoyringar seint í heyst, upplivdu vit, at hon var til fyrstu viðgerð, ÃĄÃ°renn freistin at koma við hoyringssvarum var Úti. Hetta er Ãģhoyrt – og tað hava vit eisini gjÃļrt greitt.
Tað sÃĄar mistreystið og misÃĄlit, tÃĄ demokratisku spÃĶlireglurnar ikki verða virdar.
Flokkarnir A, B, D og H tÃģku við valdinum í novembur 2011. Samgongan hevur nÚ 18 av teimum 33 sessunum í lÃļgtinginum. Hetta er eftir at SjalvstÃ―risflokkurin tÃģk seg Úr samgonguni í heyst, eftir at landsstÃ―rismaðurin varð koyrdur frÃĄ.
Skeiðið er nÚ gott og vÃĶl hÃĄlvrunnið
Vit hava sÃĶð fleiri og ÃĄlvarsamar broytingar. Undanskattingina av okkara eftirlÃļnum at fíggja Ãģsolidariska flatskattin, okkara svarta desember 2011, gloyma vit ongantíð, ongantíð.
Ósolidariski og skeivt fíggjaði flatskatturin hevur givið teim vÃĶlbjargaðu stÃģrar skattalÃĶttar, meðan lÃĄg– og miðallÃļnt hava fingið millum lítið og onki. Skulu hjÃģlini mala, eru tað tÃĶr lÃĶgru og miðal inntÃļkurnar, sum skulu fÃĄa ein lÃĶtta, og hesar hava og hÃļvdu veruliga skattalÃĶttan fyri neyðini.
Verður skattalÃĶttin Ãļðrvísi fíggjaður og bÃ―ttur solidariskt, fer hann at seta stÃļrri ferð ÃĄ samfelagshjÃģlini. Hetta at geva teimum, ið eiga mest frammanundan og sum tískil leggja lítið meira eftir seg, merkir, at tey hava betri rÃĄÃ° at leggja enn meira til síðis og annars eisini at brÚka aðrastaðni enn heima ÃĄ klettunum, m.a. til fleiri uttanlandsferðir. Og tað hevur eisini víst seg.
Sokallaðu „spin-up“effektina, hava vit ikki sÃĶð nÃģgv til. TÃĄ skattareformurin varð samtyktur tollaksmessudag í 2011, varð fleiri ferðir fÃļrt fram ÃĄ tingsins rÃļðarapalli, at hesin skattalÃĶtti skuldi geva landskassanum milliÃģnir í eyka inntÃļkum, tí fÃģlk fÃģru at leggja meira eftir seg.
Heldur vÃģru tað tey við vanligari lÃļn, ið skuldu arbeiða meira. Og vit vita, at hjÃĄ tí almenna er torfÃļrt hjÃĄ fleiri at fÃĄa fulltíðarstarv, tíansheldur at fÃĄa loyvi at arbeiða meiri. Og hvussu nÃģgvar uppsagnir hava vit ikki sÃĶð?
Og tað eigur eisini at vera ríkiligt at selja sína arbeiðsmegi í einum fulltíðarstarvi og ikki skula kenna seg noydda at stríðast fleiri tímar afturat einum fulltíðarstarvi.
Er vilji til tess, er sjÃĄlvsagt gjÃļrligt at broyta og rÃĶtta Ãģsolidariska og skeivt fíggjaða skattalÃĶttan. Og tað eigur at verða gjÃļrt.
Lat okkum fÃĄa fleiri breiðar semjur, lat okkum síggja, at demokratiskar spÃĶlireglur verða virdar, steðgið skerjingunum, so samfelagstÃĶnastur ikki vikna enn meir og enn fleiri skulu standa við einum Ãģunniligum hoyringsskrivi í hondunum.
Fíggið skattalÃĶttar við inntÃļkum frÃĄ FÃģlksins Ogn. Og lat okkum sum samfelag vísa tolsemi og nÃ―hugsan. Vit eiga eitt serstakt og framÚr vakurt land, ið hevur so stÃģrar mÃļguleikar fyri menning og framburði.

FÃļrleikamenning

Í ÃĄrinum, sum fÃģr, setti Starvsmannafelagið evnið fÃļrleikamenning ÃĄ dagsskrÃĄnna. BÃĶði sÃĄttmÃĄlar og starvsfÃģlkapolitikkur landsins hava ÃĄsetingar um, at starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna skulu hava skeið og ÚtbÚgving, so at tey alla tíðina menna seg fakliga og vera fÃļr fyri at taka við nÃ―ggjum avbjÃģðingum.
Felagið hevur tÃģ havt varhugan av, at ÃĄsetingarnar verða ikki tiknar í ÃĄlvara ÃĄ Ãļllum stovnum, og hevur tí avgjÃļrt at varpa ljÃģð ÃĄ mÃĄlið.
Ein vegleiðandi spurnakanning, sum felagið skipaði fyri millum ÃĄlitisfÃģlk í desember í fjÃļr vísti, at Ãļll ÃĄlitisfÃģlkini eru ÃĄhugað í fÃļrleikamenning. Men av teimum spurdu svaraði fleiri, at teirra arbeiðsplÃĄss skipar ikki fyri fÃļrleikamenning. Og eisini segði Út við triðingurin seg ongantíð hava verið til starvsfÃģlkasamrÃļðu, hÃģast sÃĄttmÃĄlin hevur greiðar ÃĄsetingar um hettar.
Vit hava sett fokus ÃĄ tÃ―dningin av fÃļrleikamenningini í almennum greinum og í Starvsblaðnum. Á fundi fyri nÃ―valdu ÃĄlitisfÃģlkunum ÃĄ Hotel FÃļroyum, varð fÃļrleikamenning eitt av evnunum, har umboð fyri arbeiðsgevararnar, undirvísingarverkið, Starvsmannafelagið og starvsfÃģlk greiddu frÃĄ.
FÃļrleikamenning verður eisini umrÃļdd ÃĄ aðalfundinum.
Felagið hevur í seinastuni fingið greiðar ÃĄbendingar um, hvussu stÃģran tÃ―dning tað hevur at limir felagsins stÃļðugt verða mentir fakliga. Í fleiri uppsagnarmÃĄlum er tÃ―Ã°iligt, at eitt nÚ fÃģlk í skrivarafunktiÃģnum og aðrir limir hava noyðst at lÚta fyri fÃģlki við akademiskum fÃļrleika.
Fyri okkum sum felag er tað Ãģgvuliga umrÃĄÃ°andi at tryggja, at limir okkara ikki tapa í kappingini við aðrar fakbÃģlkar og gerast fÃļst í arbeiðsloysisfelluni, tí at fakligu fÃļrleikar teirra ikki eru hildnir við líka. Tískil eru avtalurnar um strategiska fÃļrleikamenning eitt mÃĄl, sum felagið tekur í stÃļrsta ÃĄlvara.
miðfyrisitingin skal endurskoðast
LandsstÃ―rið er farið undir arbeiðið at umskipa og savna miðfyrisitingina, sum Normann Christensen legði lunnar undir í kreppuni. Í hesum sambandi hevur Starvsmannafelagið lagt seg eftir at ÃĄvirka tilgongdina, so at fyrilit verða tikin fyri starvsfÃģlkunum, sum eru limir í Starvsmannafelagnum og sum arbeiða í miðfyrisitingini. Talan um um eini 75 fÃģlk tilsamans.
Starvsmannafelagið hevur havt tÃĶtt samskifti við arbeiðsbÃģlkin, sum fyrireikar bygnaðarbroytingarnar. Í hesum sambandi hevur felagið mint myndugleikarnar ÃĄ ÃĄsetingarnar um fÃļrleikamenning og og ikki at sleppa limum felagsins upp ÃĄ fjall í tilgongdini.
Starvsmannafelagið er ikki ímÃģti, at skipanirnar verða eftirhugdar. Men felagið vil tryggja sÃĶr, at rationaliseringarnar ikki verða framdar við bindi fyri eyguni, so at fÃģlk við akademiskum fÃļrleika verða tikin framum fÃģlk, sum eru ÚtlÃĶrd og upplÃĶrd í skipanini og bÃĶði hava dyggar fÃļrleikar og stÃģra realkompetansu.
lÃĶrlingar
Tað vÃģru sonn gleðiboð, tÃĄ tað í heyst frÃĶttist, at stovnarnir undir landinum í framtíðini fÃĄa ÃĄlagt at seta skrivstovunÃĶmingar.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur fyrr heitt ÃĄ landsins leiðarar um at taka fleiri lÃĶrlingar, men hetta hevur ikki víst seg at muna nÃģg vÃĶl. Og tískil verður nÚ farið eitt stig víðari.
Sum skilst kemur lÃĶrlingakravið mÃļguliga sum lÃģg. Tað, sum hevur ligið í kortunum, er at ÃĄseta lÃĶrlingakvotur, soleiðis at stovnar við ÃĄvísari stÃļdd altíð skulu hava lÃĶrlingar.
Starvsmannafelagið hevur í fleiri ÃĄr gjÃļrt vart við trupulleikan, at tað ikki hava verið settir lÃĶrlingar í landsins umsiting. Tað er neyðugt at seta við og at seta lÃĶrlingar, um vit skulu hava eitt samfelag við fjÃļltÃĄttaðum ÚtbÚgvingarmÃļguleikum og hevur hetta eisini tÃ―dning, nÚ alt mÃĄ gerast fyri at skapa mÃļguleikar fyri fÃģlkavÃļkstri.
Á sama hÃĄtt sum í mÃĄlinum um fÃļrleikamenning, so hevur lÃĶrlingastÃļðan stÃģran tÃ―dning, um vit skulu fÃĄa eina virkandi fyrisiting, sum hevur starvsfÃģlk við teimum rÃļttu fÃļrleikunum.
Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt vart við, at tað er ynskiligt, at landsins myndugleikar eisini viðgera spurningin hvussu lÃĶrlingakravið skal fíggjast. Kravið um lÃĶrlingar mÃĄ undir ongum umstÃļðum ganga Út yvir verandi starvsfÃģlkahÃģp ella hava aðrar Ãģhepnar avleiðingar fyri landsins stovnar.
LÃĶrlingakravið er eitt skilagott og neyðugt stig. Men tað mÃĄ ikki gerast steinur omanÃĄ byrðu hjÃĄ stovnunum, sum longu eru ríkiliga sperdir.
HÚsaverkÃĶtlanin
Fyrireikingarnar at umbyggja hÚsini, sum Starvsmannafelagið hevur keypt frÃĄ Kringvarpinum ganga stÃļðugt framÃĄ.
AvgjÃļrt varð at taka av skitsuuppskotinum hjÃĄ arkitekum 99. Seinasta hond verður nÚ lÃļgd ÃĄ tekningarnar. Byggiloyvi skal Útvegast og síðani verður arbeiðið boðið Út.
Ætlanin er at nÃ―ggja hÚsið skal verða
nÃ―ggja felagshÚsið hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum í dag heldur til í grannahÚsunum í J.H.SchrÃļtersgÃļtu 9.
Felagnum tÃļrvar meira plÃĄss, ikki minst eftir at fleiri fakbÃģlkar eru skipaðir í felagnum.
Ynskið er og mÃļguleiki er fyri, at onnur fakfelÃļg leiga sÃĶr skrivstovur í bygninginum, so at hÚsini kunnu virka sum ein miðdepil hjÃĄ fÃļroyskum fakfelÃļgum. Her eru stÃģrir mÃļguleikar at troyta.
Ætlanin er eisini at hava eitt stÃģrt auditorium í bygninginum, har mÃļguleiki verður at hava fyrilestrar og onnur stÃļrri tiltÃļk. Ætlingin er, at bÃĶði tey sum brÚka bygningin til dagligt og onnur kunnu nÃ―ta tað stÃģra alrÚmið.
Av fíggjarligum og praktiskum grundum verður hÚsaverkÃĶtlanin skipað sum sjÃĄlvstÃļðugt smÃĄpartafelag. Anna Johannesen, sum dagliga starvast sum felagsskrivari hjÃĄ Starvsmannafelagnum er stjÃģri í smÃĄpartafelagnum FÃģlksins HÚs.
Í summar flutti SjÃģnvarpið niðan í Sortudíki og hÚsini skuldu tí standa tÃģm eina tíð, meðan fyrireikingar vÃģru í gongd. TÃģ vildi tilvildin, at Taks hevði tÃļrv ÃĄ hÃļlum og vit gjÃļrdu avtalu, at tey leiga frÃĄ okkum í nakrar mÃĄnaðir, meðan hÚsini annars hÃļvdu staðið tÃģm. LeigumÃĄlið gongur Út seinni í ÃĄr og er lagt soleiðis til rÃĶttis, at tað ikki hevur ÃĄvirkan ÃĄ byggiÃĶtlanina. Gongst sum ÃĶtlað, verður umbyggingin liðug ÃĄ sumri 2015.
Kristian Rasmussen, verkfrÃļðingur er settur sum byggiharrarÃĄÃ°gevi. Hann skal vera faklig hÃļgra hond hjÃĄ Starvsmannafelagnum og bygginevndini í Ãļllum byggimÃĄlinum.
fakfelagssamstarvið
Eftir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í 2012 eftirmettu fakfelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum gongdina og stÃļðuna. NiðurstÃļðan var, at samstarvið er tÃ―dningarmikið og skuldi halda fram.
Forkvinnur og –maður hittast ÃĄ fundi einaferð um mÃĄnaðin og er Anna Johannesen skrivari.
t.v.s. tey sum dagliga arbeiða ÃĄ skrivstovunum hjÃĄ felÃļgunum, regluligar fundir.
Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar eru aftur partur av Fakfelagssamstarvinum, og hetta fegnast vit sjÃĄlvsagt um. Hini fakfelÃļgini eru: FÃļroya LÃĶrarafelag, FÃļroya Pedagogfelag, Havnar Arbeiðskvinnufelag og Starvsmannafelagið.
Saman hava vit mÃļtt til fleiri hoyringar hjÃĄ ymsu lÃļgtingsnevndunum og sent felags hoyringsskriv og ummÃĶli. At tað er í felagsskapi, vit standa sterkast, svitast ikki.
Vit eru fegin um gÃģða samstarvið. Eisini samskiftið og samstarvið við hini fakfelÃļgini er gevandi og sjÃĄlvsagda leiðin at ganga og at menna.
Stovnan av fakbÃģlkum
Starvsmannafelagið hevur arbeitt í eina tíð við at endurskoða bygnað felagsins, har ein arbeiðsbÃģlkur, saman við einum fylgibÃģlki, hevur fyrireikað arbeiðið.
Sum tit vita, fevnir Starvsmannafelagið sera breitt fakliga. Tí varð mett, at tað var tÃļrvur ÃĄ at skapa eitt fakligt umhvÃļrvi fyri okkara limir. EndamÃĄlið við fakbÃģlkunum er at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald.
NiðurstÃļðan av arbeiðinum varð, at vit gera 17 fakbÃģlkar í felagnum, har vit hava samansjÃģðað fakini, ið vit meta eru í familju við hvÃļrt annað, í hesar bÃģlkar.
TrÃ― ÃĄhugafelÃļg vÃģru longu, ÃĄÃ°renn arbeiðið fÃģr í gongd. Tey eru SosialrÃĄÃ°gevarafelagið, BÃģkavarðafelagið og LÃĶknaskrivarafelagið.
Síðani hava vit stovnað hesar fakbÃģlkar, og sett arbeiðsnevnd í hvÃļnn bÃģlkin at sjÃģseta teir:
Biolog– og laborantfÃģlk, í nevndini eru: Krístin BaldvinsdÃģttir, JÃģrun MÃļrkÃļre, Mourits Mohr Joensen og Ann Siri Hentze. visiÃģnsarbeiðið
Í visiÃģnsarbeiðinum hevur nevndin sett sÃĶr 6 fokusÃļki at arbeiða við. Arbeiðið við fakbÃģlkum og bygnaði annars er eitt av fokusÃļkjunum, ið felagið hevur sett sÃĶr fyri at arbeiða við.

Nevnd og umsiting vÃģru í deplinum í SkÃĄlavík vikuskifti 12.-14. apríl 2013, har vit arbeiddu við at konkretisera visiÃģnsarbeiðið og gjÃļrdu vit eina tíðarÃĶtlan og arbeiðsbÃ―ti fyri hvÃļrt fokusÃļki.
Eisini brÚktu vit arbeiðsvikuskifti at arbeiða við Ãļðrum mÃĄlum, so sum at orða ymiskar reglugerðir og at leggja framtíðarÃĶtlan fyri arbeiði felagsins.
eftirlÃļnarlÃģgin og lív

NÃ―ggj eftirlÃļnarlÃģg varð sett í gildi ÃĄ nÃ―ggjÃĄrinum.

Vit hava bíðað eftir eftirlÃļnarreformi, ella pensjÃģnsnÃ―skipan, í fleiri ÃĄr. Lítið restaði í, at fÃĄa eitt heilskapað uppskot ÃĄ heysti 2011.
FakfelÃļg og aðrir felagsskapir hÃļvdu verið við í drÚgvu tilgongdini, og ein heildarÃĶtlan var nÃĶstan í pottinum. Vit hÃļvdu verið ÃĄ fleiri kunnandi fundum, fundum við arbeiðsbÃģlkin, skrivað ummÃĶlisskriv og havt annað samskiftið í drÚgvu tilgongdini. Fyri síðani at vera vitni til, at tÃĄ nÃ―ggj samgonga varð skipað seint ÃĄ heysti 2011, so varð okkara eftirlÃļnarskipan kollrend overnight 23.12. og forskatting av eftirlÃļnini sett í verk.
Vit gloyma ikki gerðina. Vit vita, hvÃļr avbjÃģðingin er viðvíkjandi fÃģlkasamansetingini, og hvÃļrjar avleiðingar undanskattingin fÃĶr fyri framtíðina. Peningurin verður givin í flatskattalÃĶtta, og er ein sonn hÃģttan mÃģti tí, vit ynskja at kalla vÃĶlferðarsamfelag. Hesin skeivt fíggjaði og ÃģrÃĶttvísi skattalÃĶtti avlagar fíggingina av okkara eldru ÃĄrum, tí vit í dag brÚka tann pening, ið skuldi verið partur av skattagrundarlagnum í komandi ÃĄrum.
Tað, ið nÚ er sett í verk, er bert uppsparingarparturin. Tískil bert ein partur av eini heild. SjÃĄlvsagt skuldi heildin verið kend og allÃ―st, tÃĄ lÃģgin varð send til hoyringar og ÃĄÃ°renn hon varð sett í verk. Fakfelagssamstarvið hevur staðiliga ÃĄtalað, at ein lÃģg bert er kend í pÃļrtum og at hoyringssvar tí eru skrivað við teirra fortreyt at fleiri faktorar eru Ãģkendir.
Breitt samstarv og ÃĄlit eru neyðug, skulu reformar setast í verk og fÃģlkið taka vÃĶl ímÃģti teimum.
At byggja upp tekur langa tíð – at brÃģta niður onga tíð!
Limir felagsins hava allir eina eftirlÃļnaruppsparing. Henda er ÃĄsett í okkara sÃĄttmÃĄla og flestallir limir hava 15% í eftirlÃļnaruppsparing.
Okkara avtala er við LÍV og eiga limirnir polisur í antin LÍV2 ella LÍV3, ið er gamla LÍV1.
NÃģgv rumbul og ivamÃĄl hava verið, nÚ tvungin uppsparing varð sett í verk. Fyri limir felagsins er ikki neyðugt at skulu gera nakað í sambandi við komandi tvungnu uppsparingina.
Bert um limur hevur aðra inntÃļku, ið liggur uttanfyri sÃĄttmalaÃļkið, t.d. venjarastarv, og ikki fÃĶr eftirlÃļn afturat hesi, er neyðugt at gera nakað. Og her hevur tÚ mÃļguleika at gagnnÃ―ta verandi polisu í LÍV2 ella stovna nÃ―ggja polisu, um tín uppsparing í dag er í LÍV3.
Vit hava lagt fitt av peningi av til eftirlÃļn seinnu ÃĄrini og eru tí heilt vÃĶl fyri í sambandi við vanligu lÃļnina. TÃģ er tað ein avbjÃģðing, ið liggur fyri framman, at vit enn ikki eiga eftirlÃļn av Ãļllum gjÃļldum, her undir vaktargjÃļldum og yvirtíðarlÃļnum.
Okkara ynski er sjÃĄlvsagt, at allir limir eru vÃĶl stillaðir, og hetta taka vit upp, tÃĄ samrÃĄÃ°ingar aftur verða ÃĄ skrÃĄnni.
Vit skulu eisini gera greitt, at vit sjÃĄlvsagt leggja dent ÃĄ, at fÃģlk, ið ÃĄ einhvÃļnn hÃĄtt eru skerd og tí fÃĄa Útgjald frÃĄ tí almenna, sjÃĄlvsagt eiga at fÃĄa eftirlÃļnargjald omanÃĄ sina inntÃļku, og hava givið myndugleikunum boð um hetta. Og harafturat, at eftirlÃļnargjald eisini skal leggjast afturat ALS-gjaldi og barsilspeningi, so tey, ið fÃĄa hesar veitingar, ikki skulu rinda av tí sindri tey fÃĄa. FÃģlk skulu ikki vera fyri vanbÃ―ti.
Sum samfelag skulu vit altíð stríðast fyri, at ongin dettur niðurímillum og er tað ein felags ÃĄbyrgd at tryggja Ãļllum sÃļmilig kor.
Á aðalfundinum verður komið nÃĶrri inn ÃĄ viðurskiftini í sambandi við keypið av LÍV.
Tilgongdin er blivin nÃģgv drÚgvari
enn ÃĶtlað. Tryggingareftirlitið er gÃģðkennandi myndugleiki. Partarnir undirskrivaðu treytaða keypsavtalu ultimo 2012. Henda bleiv send Tryggingareftirlitinum.
MÃĄnaðarskiftið mars-apríl 2013 var greitt, at eftirlitið ikki tÃĄ gÃģðkendi keypið. Síðani hava partarnir endurskoðað og arbeitt víðari við keypsavtaluni.
Okkara vÃģn er, at komið verður ÃĄ mÃĄl seinni í ÃĄr.
Samlagstryggingin
Samlagstryggingargrunnurin hevur aðalfund hÃģskvÃļldið eftir aðalfund felagsins. Í ÃĄr verður aðalfundurin tískil 13.03. og eins og undanfarin ÃĄr í hÃļlum felagsins.
Nevndin hevur arbeitt við stÃļðugt at lÃĶkka gjaldið. Tað er nÚ 1 % og hevur verið eitt prosent nÚ í nÃļkur ÃĄr.
Okkara skipan er soleiðis hÃĄttað, at prosentið verður tikið av eftirlÃļnaruppsparingini, lagt afturat a-inntÃļkuni, skattað og síðani flutt grunninum.
Øll ÚtgjÃļld eru skattafrí og tí er tað skattaður peningur, ið verður fluttur í grunnin.
At gjaldið stÃļðugt er lÃĶkkað, hevur ikki merkt, at okkara tryggingar hava verri dekning enn ÃĄÃ°ur. Heldur er okkara samlagstrygging styrkt og leggur nevndin seg eftir ÃĄhaldandi at virka fyri betri treytum og sÃļmdum.
NÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģgin setir krÃļv um samlagstrygging og hesi lÃģgarkrÃļv lÚka vit longu nÚ.
fasti gerðarrÃĶttur
Vit fegnast um nÃļkur prinsipiell mÃĄl, ið bÃĶði vit sjÃĄlvi, onnur felÃļg og vit, saman við Ãļðrum, hava vunnið í Fasta GerðarrÃĶtti. Kann nevna mÃĄlið um valdagin í Kringvarpi FÃļroya, lÃļnina hjÃĄ fakligu leiðarunum í NÃĶrverkinum og mÃĄlið um viðbÃļturnar hjÃĄ sjÚkrarÃļktarfrÃļðingunum.
TÃģ harmar tað okkum, at alt fleiri mÃĄl tykjast enda í rÃĶttinum.
Tað vardi okkum ikki og er hugstoytt, at vit fyri kortum mÃĄttu leggja mÃĄl fyri Fasta GerðarrÃĶtt um kostnað av flokkingum í sambandi við sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið í fjÃļr. SamrÃĄÃ°ingar, ið annars gingu heilt vÃĶl og sum sÃĄttmÃĄlapartarnir lÃļgdu nÃģgv fyri at fÃĄa undir land.
Hetta mÃĄlið verður vÃĶntandi avgjÃļrt í vÃĄr og verður tikið aftur í aftur mÃĄlið ÃĄ aðalfundinum.
alS
Ársbyrjan 2013 var turbulent fyri ALS. MÃĄlið viðvíkjandi stjÃģranum fylti nÃģgv í miðlunum og eisini hjÃĄ okkum fakfelÃļgum. Slíkt mÃĄ ikki endurtaka seg. Tað, at barnið ikki varð kallað við sínum egna navni frÃĄ byrjan, gruggaði mÃĄlið og fekk harmiligar fylgjur, ið kundu verið umgingnar. TÃģ fekk mÃĄlið í hvussu er ta positivu avleiðing, at tÃĄ tað aftur bleiv sÃļkt eftir stjÃģra, bleiv lÃļnin endurskoðað og eisini lÃĶkkað. Gylt lÃģgvatÃļk skulu heldur ikki gÃģðtakast. Hinvegin skulu greiðar setanar– og uppsagnartreytir galda.
StÃ―rið verður valt fjÃģrða hvÃļrt ÃĄr og val var sambÃĶrt reglunum í heyst. FakfelÃļgini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum hava valt Óluvu í Gong sum stÃ―rislim; varalimur er SÚni Selfoss.
Arbeiðsloysið er lÃĶkkað og tískil eru fÃĶrri, ið fÃĄa Útgjald Úr grunninum. Hetta er sjÃĄlvsagt gleðiligt í sjÃĄlvum sÃĶr, og tað er eisini positivt fyri fíggjarstÃļðu grunsins, ið er undir trÃ―sti.
Eitt ÃĄhugavert ÃĄtak, ið ALS er farið undir í heyst, eru vitjanir kring landið. Tað verður ÃĄhugavert at fylgja við í, hvussu hetta verður mÃģttikið og hvÃļrja ÃĄvirkan tað hevur, at mÃļta fÃģlki ÃĄ heimabeiti og arbeiða enn meiri uppsÃļkjandi.
Als verður eisini umrÃļtt ÃĄ aðalfundinum.
trivnaðarkanningin
Á vÃĄri 2013 skipaði Starvsmannafelagið fyri eini trivnaðarkanning millum limirnar. Kanningin varð kunngjÃļrd í NorðurlandahÚsinum 8. apríl 2013. Settir vÃģrðu 13 spurningar, sum snÚðu seg um samstarv, ÃĄlit og rÃĶttvísi.
Omanfyri 60% av teimum spurdu, svaraðu spurningunum. Og hettar gav
okkum hesa samlaðu myndina fyri Ãļll sÃĄttmÃĄlaÃļkini:
Sum tað sÃĶst, er rÚmd fyri bata ÃĄ Ãļllum Ãļkjum, fyri at trivnaður skal vera í hÃĄsÃĶti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
Kanningar sum hesar eru Ãģnavngivnar, t.v.s. at tað skal ikki síggjast hvÃļr, ið hevur svarað ella hvussu tey hava svarað. At nÃĄgreina Úrslitini krevst, at tað er stovnur, har í minsta lagi 20 starvsfÃģlk, ið hava svarað. Hesa nÃĄgreining hevur Gallup eisini gjÃļrt fyri okkum.
Starvsmannafelagið hevur higartil havt fundir við leiðslu og ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ nÃļkrum stovum og lagt Úrslitið av kanningini fram. Hetta fyri at taka samanum og eftirmeta, hvÃļrjar styrkirnar og veikleikarnir eru, so til ber at gagnnÃ―ta kanningina í stÃļrstan mun.
Ætlanin er at gera eina kanning aftur um eitt ÃĄr, so sammetingar kunnu gerast av kanningunum. VÃģnandi eru eingi reyð tÃļl tÃĄ at síggja í kanningini. Norðurlendskt og altjÃģða samstarv
Starvsmannafelagið er limur í altjÃģða fakfelagsskapinum PSI, Public Services International, eisini nevndur ISKA (Internationalen for Stats– och Kommunalanstallda). PSI hevur 20 milliÃģnir limir í 640 fakfelÃļgum í 150 londum kring knÃļttin.
Formaður er onglendingurin Dave Prentis og italska Rosa Pavanelli er aðalskrivari. PSI varð sett ÃĄ stovn í 1907.
Eisini í europeiska EPSU, European Public Servants United, er felagið limur.
Í norðurlendskum hÃļpi er felagið limur í trimum felagsskapum umframt einum tvÃļrgangandi.

RoknskaparfÃģlk v.m., í nevndini eru: urin, SÚni Selfoss, situr í stÃ―rinum og samskiparin, Guðrið Joensen, í sekretariatinum.
Hesin felagsskapur umboðar starvsfÃģlk í kommunalum hÃļpi. Felagsskapurin helt í 2013 sína ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnu í Íslandi og í 2014 eigur Danmark tÃļrn. Londini skiftast um at hava formansskapin eitt ÃĄr í senn.
Síðani 2007 hava vit eisini verið limir í NSO, Nordiske Statstjenestemenns Organisation, og eru somuleiðis umboðað í hesum stÃ―ri. Forkvinnan, Selma Ellingsgaard í stÃ―rinum og felagsskrivarin, Anna Johannesen, í sekretariatinum. Eisini í NSO hava londini formansskapin eitt ÃĄr í senn. Svenska fakfelagið ST yvirtÃģk formansskapin eftir norska YS-Stat ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni í Noregi í juni mÃĄnaði 2013. Tískil verður ÃĄrliga rÃĄÃ°stevnan í SvÃļríki í 2014.
NOFS, sum er norðurlendskur partur av EPSU og PSI, eiga vit eisini luttÃļku í. Hetta tengt at okkara limaskapi í NTR og NSO.
NSo
Árliga norðurlendska rÃĄÃ°stevnan, sum fakfelagsskapurin NSO – Nordiske Statstjenestemenns Organisation – skipar fyri, varð í ÃĄr hildin í norðurnorska bÃ―num TromsÃļ.
Umframt fyrilestrar um Arktis og norðurlendsku vÃĶlferðartÃĶnasturnar hevði hvÃļrt luttakandi landið sítt upplegg um evnir, sum arbeitt verður nÃģgv í gerandisdegnum. Hesin formur fyri rÃĄÃ°stevnum gevur ikki bert vitan um ÃĄvís evnir, men er eisini eitt frÃĄlíkt hÃļvi til vitanardeiling har vit kunnu lÃĶra nÃģgv av hvÃļrjum Ãļðrum.
Sum nakað nÃ―tt hevur NSO seinasta ÃĄrið arbeitt í tveimum netverkum. Einum innan fÃļrleikamenning og einum innan ungdÃģmsrekrutering av lÃĶrling­ um.
Arbeitt hevur verið við avbjÃģðingum innan fÃļrleikamenning í sambandi við akademiseringina, og hvussu vit sum fakfelÃļg í teimum ymisku londunum hava taklað hetta, herundir hvussu fakfelÃļgini organisera seg.
Í ungdÃģmsnetverkinum hevur verið arbeitt við avbjÃģðingini; hvat ungdÃģmurin eftirspyr fyri at velja at fÃĄa sÃĶr eina ÚtbÚgving innan almenna umsiting.
Ntr rÃĄÃ°stevnan
Seinasta NTR rÃĄÃ°stevnan, varð hildin í Reykjavík 25.-28. august 2013. Luttakaratalið var umleið 90 fÃģlk.
Evnið ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni var um tryggleika og Ãģjavna ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, og hvÃļrjar avbjÃģðingar tað gevur fakfelagsrÃļrsluni at arbeiða við framyvir. Eisini varð kreppan í Íslandi í fokus; hvussu tey arbeiða seg Úr henni.
Skipað varð fyri cafÃĐborðs-samrÃļðum, har felÃļg greiddu frÃĄ sínum vÃĶleydnaðu ÃĄtÃļkum/projektum. Har luttÃģku vit við einari framlÃļgu um avtaluna við arbeiðsgevararnar um felags ÃĄtÃļk viðvíkjandi trivnaðinum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
NÃĶsta rÃĄÃ°stevnan verður í Danmark í summar.
fÃģlkavald
UngmannafelÃļg, ÃĄhugafelÃļg og fakfelÃļg tÃģku stig til ÃĄtakið ”FÃģlkavald” í kjalarvÃļrrinum av politisku stÃļðuni.
Sum nevnt, hava vit her heima m.a. sÃĶð stÃģrar avgerðir fyrilitaleyst verða tiknar „over night“, sÃĶð Ãģheftan stovn verða avtiknan og vanligar og grundleggjandi mannagongdir verða skÚgvaðar til viks.
StÃģr mannfjÃļld savnaðist ÃĄ Vaglinum 31. august. FÃģlkið vildi sleppa til orðanna við kravi um at fÃģlkarÃĶðið verður virt. Hetta gav ÃĄrÃĶðið.
Síðani fÃģlkafundin hava felÃļgini skipað fyri fleiri almennum tiltÃļkum – fyrilestrum og upplÃ―sandi tiltÃļkum – sum hava varpað ljÃģs ÃĄ ymsar tÃĶttir av okkara fÃģlkarÃĶði.
UpplÃ―sing og kjak gera okkum meira tilvitað og styrkja demokratiið, og hetta er hugsjÃģnin aftan “FÃģlkavald”.
ÁlitisfÃģlkaskeið við gjÃģgv
Skipað var fyri ÃĄlitisfÃģlkavali í oktober/ november 2013.
Vit vilja takka Ãļllum, ið valdu at stilla
upp. 26% av teimum valdu vÃģrðu vald ÃĄ fyrsta sinni.
Vit hava jÚst hildið grundskeið 1 fyri hesum nÃ―valdu. Tað varð hildið í tveimum umfÃļrum, har fyrra skeiðið var 3.-5. februar fyri 12 luttakarum. Seinna skeiðið var 10.-12. februar fyri 13 luttakarum. Skeiðini vÃģrðu hildin sum internatskeið við GjÃģgv.
Grundskeið 2, sum er framhald av grundskeiði 1, verður hildið í heyst.
ÁlitisfÃģlkafundur
4. desember var ÃĄlitisfÃģlkafundur hildin ÃĄ Hotel FÃļroyum. Tað var rÃĶttiliga gÃģð uppmÃļting, og fleiri nÃ―ggj andlit vÃģru at síggja, tí ÃĄlitisfÃģlkaval hevði jÚ jÚst verið framman undan.
Fundurin vardi allan dagin. Á skrÃĄnni vÃģru trÃ― evni.
Fyrrapartin kunning um umbyggingina av nÃ―ggja hÚsi felagsins. Og greitt var frÃĄ um eftirlÃļnarlÃģgina, sum kom í gildi 1. januar í ÃĄr.
Seinnapartin var evnið fÃļrleikamenning, og ÃĄhugaverdar framlÃļgur um rÃĶttindi og hvussu fÃļrleikamenning verður praktiserað og tÃ―dningin av henni.
Til seinast svaraðu ÃĄlitisfÃģlkini spurnablÃļðum um fÃļrleikamenning.
Stovnsvitjanir
Í 2013 vÃģru nevnd og umsiting Úti tríggjar ferðir og vitjaðu stovnar og limir okkara. Ynskiligt er at nÃĄa allar limir, tÃĄ man fer Út at vitja, men tíverri nÃĄa vit ikki at vitja Ãļll arbeiðsplÃĄssini hvÃļrja ferð.
Fyrsta vitjanin var í Klaksvík 22. mai, har vit stukku inn ÃĄ gÃģlvið hjÃĄ Heilsu- trygd, Klaksvíkar kommunu, Norðoya Fornminnassavni, Klaksvíkar bÃģkasavni, Taks, Almannaverkinum og hjÃĄ Posta.
Um kvÃļldið var kvÃļldseta við ÃĄbiti og fyrilestrum í Spaniastovu. Herborg Hansen, ið er ein spírandi tÃģnleikari, undirhelt við tÃģnleiki í steðginum. Tað mÃļttu heilt fitt av fÃģlki.
NÃĶsta vitjanin var í Eysturoynni 12. juni. Har vitjaðu vit Eysturkommunu, Fuglafjarðar kommunu, Taks, Runa-
víkar kommunu og Posta. Um kvÃļldið var kvÃļldseta við ÃĄbiti og fyrilestrum í ArbeiðarafelagshÚsinum „HÃĶddin“ í Runavík. Black Sheep við Niels ÃĄ ReynatÚgvu og Janus í HÚsagarði undirhildu við írskum fÃģlkatÃģnleiki.
Triðja vitjanin var í Suðuroy 31. oktober. Har vitjaðu vit FÃļroya Tele, Taks, BarnatannrÃļktina ÃĄ TvÃļroyri, Porkeris kommunu, TvÃļroyrar kom- munu, Almannastovuna, Strandferðsl- una, Taks, Suðuroyar SjÚkrahÚs og VÃĄgs kommunu. Um kvÃļldið var kvÃļldseta við ÃĄbiti og fyrilestrum ÃĄ Seglloftinum. Eisini her mÃļttu heilt fitt av fÃģlki og tað er altíð hugaligt. Brandur Enni undirhelt við tÃģnleiki.
Til allar vitjaninar greiddi Selma Ellingsgaard frÃĄ, hvat felagið arbeiðir við og hvÃļrjar tÃĶnastur felagið veitir limunum. Eisini greiddi hon frÃĄ endamÃĄlinum og tÃ―dninginum at stovna fakbÃģlkar.
Dan Joensen frÃĄ LÍV greiddi frÃĄ um seinastu broytingarnar ÃĄ pensjÃģnsÃļkinum hjÃĄ limunum.
Vit kenna okkum sera vÃĶlkomin alla staðni og okkara varhugi er, at eisini limirnir eru glaðir fyri henda mÃļguleika at hittast. Vit fÃĄa sett andlit ÃĄ hvÃļnn annan, fÃĄa innlit í arbeiðsdagin og tosað um leyst og fast. HugsjÃģnin er at minka um fjarstÃļðuna millum limir, nevnd og umsiting, so limirnir skulu kenna tað lÃĶtt at seta seg í samband við felagið og kenna seg vÃĶl og sum part av heildini.
Ætlanin er at halda fram við vitjanum í ÃĄr og vit gleða okkum.
fÃģlkafundurin
Felagið luttÃģk ÃĄ fÃģlkafundinum, ið varð hildin í Klaksvík 20. og 21. september 2013. Hetta er ÃĄ Ãļðrum sinni, at fÃģlkafundur verður hildin í FÃļroyum, og vit hava luttikið við bÃĄsi bÃĄÃ°ar ferðir.
Hesa ferð hÃļvdu vit, umframt ein bÃĄs, eisini ein pallborðsfund, har evnið var politikkur og fakfelÃļg.
FÃģlkafundurin hevði umleið 1500 vitjandi, og fleiri stukku inn ÃĄ bÃĄsin hjÃĄ felagnum.
Felagið valdi at luttaka, tí vit meta,
at hetta er eitt kÃĶrkomið hÃļvi at varpa ljÃģs ÃĄ felagið og tÃ―dningin av fakfelagsvirkseminum.
Felags ÃĄtak í NorðurlandahÚsinum.
Í sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla 1. oktober 2012 varð semja um at gera ÃĄtÃļk, sum kunnu Ãļkja um trivnaðin í almenna og kommunala geiranum.
Fyrsta ÃĄtakið varð hildið 8. apríl 2013 í NorðurlandahÚsinum, undir heitinum „Sosialur kapitalur – ein ílÃļga í tað gÃģða arbeiðslívið“
Átakið varð vÃĶl vitjað. 340 fÃģlk, ÃĄlitisfÃģlk, varaÃĄlitisfÃģlk, stjÃģrar og deildarleiðarar, meldaðu seg til ÃĄtakið.
Eftir at fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin JÃļrgen Niclasen hevði sett dagin, kom Tage SÃļndergaard Kristensen, professari í sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi, at greiða frÃĄ, hvat „sosialur kapitalur“ er, og hvussu hann ÃĄvirkar kvalitetin í arbeiðinum og trivna ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Á SEV og FÃļroya Tele verður eisini arbeitt við hugtakinum „sosialur kapitalur“ og greiddu Annika Flagstad Berg og Beinta Wilhelm Fossaberg frÃĄ teirra royndum í dagliga arbeiðinum.
Fyrraparturin endaði við einari klummu frÃĄ HÃļgna Djurhuus, sum við speisemi hugleiddi um alt hetta nÃ―ggja rÃĄkið, sum kemur inn yvir okkum, og sum vit Ãļll skulu luttaka í. – Sum hann segði, so ynskti hann bert at fÃĄa frið at arbeiða.
Seinnaparturin byrjaði við, at vit lÃļgdu trivnaðarkanningina fram, sum varð gjÃļrd til dagin. Gallup hevði gjÃļrt kanningina millum limir felagsins. Eftir hetta var pallborðsfundur um Úrslitið av kanningin. Við pallborðið sÃģtu umboð fyri sÃĄttmÃĄlapartarnar – Heðin Mortensen, Snorri Fjallsbak, Kristian Davidsen, Tummas Nielsen og Selma Ellingsgaard.
Áðrenn dagurin endaði, samanbar Tage S. Kristensen Úrslitið av kanningini við kanningar, sum eru gjÃļrdar í Ãļðrum norðurlondum. Snorri Fjallsbak tÃģk síðani samanum og endaði dagin.
Fyrireikararnir vÃģru sera vÃĶl nÃļgdir við dagin og vÃģrðu eftirmetingarnar
frÃĄ luttakarunum eisini sera jaligar. Hetta gevur blÃģð uppÃĄ tonnina til at royna at seta onnur viðkomandi evni ÃĄ dagsskrÃĄnna aftur í ÃĄr.
HugnakvÃļld
Tey seinastu nÃģgvu ÃĄrini hevur felagið skipað fyri hugnakvÃļldi fyri limum. Vanliga verður hetta hildið í november mÃĄnað. Soleiðis var eisini í 2013.
Hetta er eitt Ãģkeypis tiltak, har limir hava hÃļvi at mÃļta sínum starvsfelÃļgum, Ãļðrum limum og nevnd og umsiting felagsins. Seinast mÃļttu gott 60 fÃģlk.
Byrjað var við ÃĄbiti og síðan var tann afturvendandi spurnarkappingin, har borðini kappast mÃģti hvÃļrjum Ãļðrum. Í steðginum kom Signar í Homrum og spÃĶldi nÃļkur lÃļg.
Sum altíð sera hugnaligt við gÃģðum felagssangi, prÃĄti og fríggjakvÃļldshugna.
festival-atgongumerki
Eitt afturvendandi tilboð til limir okkara tey seinastu ÃĄrini hevur verið sÃļla av atgongumerkjum til summarfestival fyri ein lÃĶgri prís. Í 2013 seldu vit Ãļll 200 atgongumerkini fyri 580 kr. Vit eru í lÃļtuni í gongd við at selja sama tal av atgongumerkjum, ið vit hesaferð selja fyri 625 kr. Bíleggingin varir fram til 1. apríl. Higartil eru 120 atgongumerki umbiðin.
Í fjÃļr var eisini mÃļguleiki hjÃĄ limum at ogna sÃĶr atgongumerki til Countryfestivalin í SÃļrvÃĄgi fyri 500 kr.
avslÃĄttaravtalur
Vit fingu gjÃļrt fleiri nÃ―ggjar avslÃĄttaravtalur við fyritÃļkur í 2013.
M.a. kunnu limir fÃĄa 15% í avslÃĄttri av vÃļrum frÃĄ Sirri ÃĄ Áarvegnum, Noa Noa í Niels FinsensgÃļtu, hjÃĄ Kissa í TÃģrsgÃļtu, Valdemar LÚtzen amboðshandli ÃĄ SkÃĄlatrÃļð. Eisini eru avslÃĄttaravtalur gjÃļrdar við BilasÃļluna hjÃĄ Øssuri Johannesen ÃĄ Vegnum Langa, við Faroe Travel í SverrisgÃļtu, FÃģtarÃļktina hjÃĄ Ingunn Poulsen í Lucas DebesargÃļtu og við VÃĶlveru Fitness ÃĄ Heykavegnum.
Á heimasíðu okkara síggjast allar avslÃĄttaravtalurnar við fyritÃļkurnar, har limir okkara fÃĄa avslÃĄttur við at vísa fram limakort. TÃĶr flestu avtalurnar eru í gildi, so leingi bÃĄÃ°ir partar ynskja tað.
SummarhÚsini við GjÃģgv og í SkÃĄlavík
Fremsta uppgÃĄva felagsins er at tryggja limunum so gÃģð lÃļnar– og starvsrÃĶttindi sum til ber.
At eitt fakfelag somuleiðis er virkið ÃĄ Ãļðrum Ãļkjum, soleiðis at limirnir merkja teir eru í einum gÃģðum felagsskapi, meta vit eisini sum eina av okkara uppgÃĄvum.
Sum til dÃļmis at bjÃģða limum at njÃģta frítíðina í hugnaligum umhvÃļrvi og fyri sÃĄmiligan kostnað.
Vit hava í nÃļkur ÃĄr framleigað hÚsini „í StÃģlpa“ við GjÃģgv, og hevur ÃĄhugin at leiga hÚsini verið gÃģður, serliga summarhÃĄlvuna.
SummarhÚs okkara í SkÃĄlavík vÃģrðu tikin í nÃ―tslu ÃĄ heysti 2010. Alskyns hentleikar eru í hÚsunum og tey eru bÃĶði umhvÃļrvisvinalig og atkomulig hjÃĄ fÃģlki í koyristÃģli. HÚsini blivu mÃĄlað í summar og eisini verður Ãļkið kring hÚsini liðugtgjÃļrt.
Limirnir hava tikið serstakliga vÃĶl ímÃģti hÚsunum og mong hava verið og ferðast í Skalavík.
HÚsini eru sera nÃģgv umbiðin, so umrÃĄÃ°andi er at bíleggja í gÃģðari tíð. Ikki kann sigast annað enn at summarhÚsini eru ein gÃģð ílÃļga, sum limirnir eru glaðir fyri.
Til ber at kanna ÃĄ heimasíðu felagsins: www.starvsmannafelag.fo nÃĶr bÃĶði summarhÚsini eru tÃļk. Eisini kanst tÚ ringja til felagið seinnapartar ella senda eitt teldubrÃĶv at umbiðja hÚsini.
Umsiting og kunning
Vit raðfesta kunningarpartin eins vÃĶl og at umsitingin skal hava gÃģðar karmar at virka undir.
Fyrsta september settu vit DÃĄnjal HÃļjgaard í starvið sum kunningarrÃĄÃ°gevi. DÃĄnjal er bÃĶði journalistur og juristur og hevur styrkt okkara umsiting. NÚ eru fÃ―ra fÃģlk í fÃļstum starvi fyri felagið.
UppgÃĄvurnar eru mangar og fjÃļltÃĄttaðar, og er okkara aðalmÃĄl at veita limunum eina munagÃģða og dygdargÃģða tÃĶnastu.
Starvsblaðið hevur í mong ÃĄr verið tÃ―Ã°andi partur av kunning felagsins. Blaðið verður sent Ãļllum limum felagsins fÃ―ra ferðir um ÃĄrið, eina ferð um
ÃĄrsfjÃģrðingin. Blaðið er stÃļrri enn ÃĄÃ°ur, tÃĄ tað kom Út eini fimm ella seks ferðir ÃĄrliga. EndamÃĄlið er sum altíð, at blaðið er viðkomandi og við greiðari kunning um tÃ―Ã°andi mÃĄl.
Rit og RÃĄÃ° við Torfinni Smith er holli samstarvsfelagin í sambandi við Starvsblaðið.
Heimasíðan skal vera verða ein virkin viðspÃĶlari í almenna orðaskiftinum og viðkomandi fyri limir felagsins. Hon verður javnan dagfÃļrd við kunning og tíðindum. Umframt heimasíðuna, hevur felagið eisini eina Facebook síðu.
takk fyri
Nevnd og umsiting takka fyri enn eitt hendingaríkt og ÃĄhugavert ÃĄr. MÃĄlið og stavnhaldið er ÃĄhaldandi at styrkja og verja limanna rÃĶttindi og kor.
Hjartaliga vÃĶlkomin til aðalfundar, ið hesaferð verður í serligum umhvÃļrvi – sjarmerandi og sÃļguligu hÃļlunum hjÃĄ ÖstrÃķm ÃĄ SkÃĄlatrÃļð.

Niels og Svend Åge afturvaldir

Tveir nevndarlimir í Starvsmannafelagnum stÃģðu fyri vali ÃĄ hesum sinni. Talan varð um teir bÃĄÃ°ar Niels ÃĄ ReynatÚgvu og Svend Åge Seloy og freistin at stilla upp var 1. februar.
Niels og Svend Åge stillaðu bÃĄÃ°ir uppaftur, og tÃĄ ið freistin at stilla upp varð Úti var einki mÃģtvalevni. Teir eru sostatt afturvaldir og verður einki stríðsval um nevndarsessirnar ÃĄ aðalfundinum 8. mars.
teir bÃĄÃ°ir eru valdir fyri trÃ― ÃĄr afturat.
Val av tveimum tiltakslimum verður tÃģ ÃĄ skrÃĄnni ÃĄ aðalfundinum.

ÁgÃģðar av stÃģra felagsskapinum skulu koma einkulta liminum til gÃģðar
Eg byrjaði at skriva eina uppstillingargrein til valið hesaferð, tí eg valdi at bjÃģða meg fram enn einaferð sum valevni. Hon var sjÃĄlvandi skriva við teimum fortreytum, at onkur stillaði upp ímÃģti mÃĶr. NÚ tÃĄ uppstillingarfreistin er farin, vísur tað seg, at bert eg og Svend Åge hava stillað upp. Tað kennist eitt sindur snÃģpisligt skal eg viðganga. Eitt val eigur at vera ein spennandi hÃģlmgonga ímillum ÃĄhugað valevni, har meiningar og argument vera brÚkt, fyri at vinna atkvÃļðurnar hjÃĄ limunum. Hesum fÃĄa vit tÃģ ikki brÚk fyri hesaferð.

Eg velji at taka hetta sum eina ÃĄlitisvÃĄttan og gÃģðkenning av tí arbeiði, sum eg havi verið við til í hesum valskeiðinum. Tað er jÚ ikki heilt einki, sum er framt hesi seinastu 3 ÃĄrini. NÃļkur av mÃĄlunum vit hava fingist við eru hesi:
fakbÃģlkar
Vit hava fingið glið ÃĄ stovningina av fakbÃģlkum í felagnum. Eftir eina langa tilgongd, har skrÃĄseting av limum hevur kravt nÃģgva orku av umsitingini, hava vit endiliga fingið stovnað fakbÃģlkar. Tankin aftanfyri hettar er, at limirnir skulu síggja Starvsmannafelagið meira sum eitt felag fyri teirra fak, heldur enn bert eitt felag við einum blandaðum limaskara. FakbÃģlkarnir hava mÃļguleikan at fÃĄast við tey evni, sum eyðkenna jÚst teirra fak. Tað kundi verið við t.d. fyrilestrum, skeiðum og Ãļðrum viðkomandi tiltÃļkum. Felagið stuðlar hesum virksemi peningaliga og við hÃļlum.
vÃļrðslan
TÃĄ VÃļrðslan varð sett til sÃļlu, sÃģu vit ein kjans at víðkað um virksemið í felagnum. Bygningurin er sera rÚmligur og liggur beint upp at verandi bygninginum hjÃĄ felagnum. Vit lÃļgdu eitt varligt boð inn, og endaðu við at fÃĄa bygningin fyri tað. Eg skal viðganga, at eg var skeptiskur um keypið, tí hetta vÃģru nÃģgvir pengar at brÚka. Men nÚ er vent í holuni, og eg fegnist um teir stÃģru mÃļguleikarnir, sum liggja í hesum keypinum. Hetta verður eitt aktiv hjÃĄ felagnum at eiga; og vÃģnandi til fyrimuns fyri fleiri felÃļg enn bert Starvsmannafelagið.
NÃ―ggjur sÃĄttmÃĄli
SÃĄttmÃĄlin við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið varð hesaferð undirskrivaður uttan hjÃĄlp frÃĄ semingsmonnum, og tað eru vit errin av. Vit fingu nÃļkur ting upp ÃĄ plÃĄss, sum fyri okkum hÃļvdu stÃģran tÃ―dning. At sÃĄttmÃĄlin varð gjÃļrdur fyri 3 ÃĄr, hevur givið okkum arbeiðsfrið til at taka okkum av Ãļðrum mÃĄlum, sum annars mangan verða skÚgvað til viks, tí sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar eru ÃĄr um ÃĄr.
arbeiðið við hvílitíð til SSl.
NÃ―ggj kunngerð er komin í gildi, har altjÃģða krÃļv um hvílitíð umborð ÃĄ skipum verður sett í verk. Vit hava verið við til at skipa hetta í samstarvi við Maskinnmeistarafelagið, Skipara– og NavigatÃļrfelagið, SSL, Skipaeftirlitið og politikarar. NÃ―ggju krÃļvini hava kravt eina tillaging í siglingar– og arbeiðstíðum hjÃĄ manningunum, sum tað ikki var plÃĄss fyri í verandi sÃĄttmÃĄlum. Tí hava tað verið nÃģgvir fundir og nÃģgvar tingingar aftur og fram, fyri at koma til eitt nÃļktandi Úrslit, sum allir partar kunnu liva við. Enn einaferð vísir tað seg, at kompromis er einasti vegurin fram, tÃĄ partarnir hava so ymisk ÃĄhugamÃĄl.
keyp av lív.
StÃļrsta verkÃĶtlanin sum vit hava verið við til, er tilgongdin til keypið av tryggingarfelagnum LÍV. Henda tilgongd hevur verið drÚgv, og er enn ikki komið ÃĄ mÃĄl. Vit, saman við Ãļðrum felÃļgum, eru tÃģ enn í holt við at fÃĄa keypið upp ÃĄ plÃĄss, og vÃĶnta vit at koma vÃĶl nÃĶrri mÃĄlinum í nÃĶrmastu framtíð.
Hugsanin aftanfyri keypið av LÍV er, at vit sum fakfelÃļg eiga nÃĶrum allar limirnar í LÍV, og tí vilja vit eisini hava so stÃģra ÃĄvirkan ÃĄ LÍV sum gjÃļrligt. Hetta kunnu vit, um vit keypa ta helvtina av LÍV, sum er til sÃļlu.
Hvat vil eg?
Tað er nokk ikki so nÃģgv broytt við tí, sum eg í hÃļvuðsheitum vil. Eg vil tryggja limum vunnin rÃĶttindi, og ÃĄhaldandi samrÃĄÃ°ast fyri betri korum og arbeiðsviðurskiftum. Arbeiða fram ímÃģti gÃģðum og bíligum tryggingum og gÃģðum pensjÃģnsviðurskiftum í LÍV. Við hjÃĄlp av fakbÃģlkunum menna felagið til at vera eitt felag fyri allar limir, har tann einstaki kennir seg heima, og har einkulti limurin sÃĶr, at hann hevur fyrimun av at vera limur í Starvsmannafelagnum. Hetta verður gjÃļrt við gÃģðum sÃĄttmÃĄlum og einum vÃĶlriknum felagi, sum kann vera annað enn bert eitt sÃĄttmÃĄlaumboð hjÃĄ liminum. ÁgÃģðar av stÃģra felagsskapinum skulu koma einkulta liminum til gÃģðar.
Hví vil eg?
Eg havi ÃĄhugan, royndir og evnir til hetta arbeiði. Eg vil gjarna arbeiða víðari við teimum prosjektum, sum eru sett í gongd, tí eg kenni ein vissan eigaraskap og ÃĄbyrgd fyri teimum, og vil tí fylgja teimum til hurðina. Tað er stuttligt at vera við at seta prosjekt í gongd, og síggja tey vera til veruleika og gagn fyri Starvsmannafelagið.

Hvílandi limur í Starvsmannafelagnum
Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmannafelagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og avslÃĄttur av leigu av hÚsum okkara.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÍV, www.liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 50 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 150 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina umframt. Hetta er eisini 150 krÃģnur.
Um tÚ ÃĶtlar at gerast hvílandi limur, og vil vita hvar hesi gjÃļld skulu flytast, so verður tÚ vinarliga biðin um at venda tÃĶr til felagið ÃĄ tlf. 614868 ella við at senda teldupost til starvsmannafelag@starvsmannafelag.fo

Hoyringssvar um eldraÃļkið

Hoyringssvar: NÚ eldraÃļkið skal leggjast Út til kommunurnar í 2014 hevur uppskotið verið til hoyringar m.a. hjÃĄ fakfelÃļgunum. Starvsmannafelagið hevur í hesum sambandi latið AlmannamÃĄlrÃĄÃ°num hesar viðmerkingar:
Fyri okkum, er tað altavgerandi, at borgarunum verða tryggjaðar gÃģðar og eins gÃģðar tÃĶnastur, líkamikið í hvÃļrjum Ãļki tann eldri bÃ―r.
Vit meta tað neyðugt, at ÃĄseta leiðreglur fyri tÃĶnastunum, so okkara eldru til einhvÃļrja tíð eiga eina gÃģða og trygga tÃĶnastu kring alt landið.
Vit taka fyrivarni fyri, at landið ÃĶtlandi verður bÃ―tt upp landafrÃļðiliga stÃģr Ãļki. Serliga summi eru mangar ferkilometrar til víddar og fjarstÃļðan í sambandi við koyring tí stÃģr. Tað er neyðugt, at skipa Ãļkini soleiðis, at starvsfÃģlkini hava rímuligar treytir í sambandi við ferðing. StarvssÃļkið mÃĄ ikki gerst so stÃģrt landafrÃļðiliga, at tað verður torfÃļrt at fÃĄa arbeiðslív og familjulív at hanga saman hjÃĄ tí einstaka starvsfÃģlkinum.
Vit heita ÃĄ myndugleikarnar at fyriskipa skynsamt og við hesum í huga. Verður Ãļkið lagt Út, so mugu og skulu kommunurnar kenna tann veruliga,
ítÃļkiliga kostnaðin fyri Ãļkið.
Metingin mÃĄ vera so neyv, at bÃĶði land og kommunur eru fullgreið yvir kostnaðin og at kommunurnar fÃĄa fulla kompensatiÃģn fyri kostnaðin.
At enda vilja vit nevna, at vit í dag hava sÃĄttmÃĄlar við bÃĶði FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið. Vit meta tað tÃ―dningarmikið, at tað er avvarðandi arbeiðsgevari, ið fakfelÃļgini gera sÃĄttmÃĄla við.
Fyri okkum er tað tí umrÃĄÃ°andi, at teir limir felagsins, ið flyta starvsÃļkið frÃĄ landi til kommunu, verður Ãļkið lagt Út, framyvir verða umfataðir av okkara sÃĄttmÃĄla við Kommunala Arbeiðsgervarafelagið.

ÁlitisfÃģlk ÃĄ skeiði við GjÃģgv

Talan var um tað sokallaða grundskeiðið, har ÃĄlitisfÃģlkini fingu innlit í nÃļkur av teimum viðuskiftum, sum eru viðkomandi í starvinum sum ÃĄlitisfÃģlk.
Sigmund Poulsen, advokatur, greiddi frÃĄ leiklutinum hjÃĄ fakfelÃļgum og ÃĄlitisfÃģlkunum og annars arbeiðsrÃĶttarligum viðurskiftum.
SjÚrður Johannesen, sosialrÃĄÃ°gevi, greiddi frÃĄ rÚsevnapolitikki í arbeiðslívinum.
Anna Johannesen og DÃĄnjal HÃļjgaard frÃĄ Starvsmannafelagnum lÃ―stu innihaldið í sÃĄttmÃĄlunum og greiddu frÃĄ viðurskifti í starvsfÃģlkarÃĶttinum.
Dan Joensen frÃĄ FÃļroya Lívstrygging greiddi frÃĄ tryggingum og nÃ―ggju eftirlÃļnarlÃģgini.
Jan Willemoes, arbeiðspsykologur lÃ―sti avbjÃģðingar, sum ÃĄlitisfÃģlk fara at mÃļta í sínum starvi.
Gist varð ÃĄ GjÃĄargarði, har skeiðini vÃģru hildin og um kvÃļldið var gÃģður kjansur at hugna sÃĶr.
Tilsamans 26 fÃģlk vÃģru ÃĄ skeiðnum, sum varð í tveimum holdum, 13 hvÃļrja ferð.
Grundskeiðið verður fylgt upp av einum skeiði í heyst, har farið verður meira nÃĄngreinliga inn ÃĄ ymisk evnir.


ÁlitisfÃģlk ÃĄ skeiði við GjÃģgv Fyrst í februar vÃģru tey nÃ―valdu ÃĄlitisfÃģlkini ÃĄ tríggjar
Einaferð vÃģru tvÃĶr manningar – ein almenn og ein privat – sum rÃģðu kapp. Privata manningin vant burturÚr tí almennu. UppvísningsrÃģður, sum JÃģgvan Arge vildi tikið til. Almenna manningin fÃģr so at kanna, hví teir taptu. Tað vísti seg, at privati bÃĄturin hevði ein stÃ―rimann og seks rÃģgvarar. Almenni bÃĄturin hevði havt seks stÃ―rimenn og ein rÃģgvara.
Úrslitið skuldi tÃģ verða Ãļðrvísi nÃĶstu ferð, segði almenna manningin, og tí settu tey ein stÃ―risbÃģlk at gera eitt uppskot um bata. Leingi og vÃĶl varð kannað, og til nÃĶstu kapping varð bÃĄturin mannaður við fÃ―ra stÃ―rimonnum, tveimum yvirstÃ―rimonnum, einum stÃ―risleiðara og einum rÃģgvara.
Men gakk. Tapið gjÃļrdist nÚ enn stÃļrri.
Avleiðingin av vÃĄnaliga Úrslitinum varð, at rÃģgvarin ÃĄ almenna bÃĄtinum varð koyrdur, men stÃ―risleiðarin og yvirstÃ―rimenninir fingu ein klekkiligan bonus, tí teir vÃģru so vÃĶl kvalifiseraðir og hÃļvdu gjÃļrt eitt so gott arbeiði. Og síðani fÃģr almenna manningin undir at tekna ein nÃ―ggjan bÃĄt. At broyta arbeiðsbÃ―tið kom teimum ikki til hugs. So mong vildu stÃ―ra, at plÃĄss var ikki fyri fleiri rÃģgvarum.
SjÃĄldan er roykur av ongum eldi sigst, og helst er hendan sÃļgan stuttlig, tí ein farri av sannleika er í henni. SkjÃģttarbeiðandi nevndir (sum tÃģ ofta arbeiða seint), innanhÃ―sis kanningar, lÃļnarbonus til ÃģbrÚkiligar stjÃģrar, uppfunnin stÃļrv til dÃ―r starvsfÃģlk, oyðsl og pamparí, umframt umsiting og fyrisiting í tað Ãģendaliga, eru viðurskifti, vit javnan bÃĶði hoyra og skelda um innan tað almenna.
Og „Tað almenna“ er nakað, sum
vit Ãļll í felag kunnu Ãļsa okkum um. Líka sum vit skelda um „politikararnar“. Deiliga ÃģítÃļkiligar dartskivur, sum vit kunnu lata okkara vreiði ganga Útyvir. Eisini fÃģlk, sum sjÃĄlvi eru alment sett, skelda um „tað almenna“.
Millum fÃģlk kann hugmyndin av „tí almenna“ samanberast við eitt stÃģrt altetandi og tokukent djÃģr, sum liggur sum ein dÃ―na omanÃĄ samfelagnum. Tað er stirvið, Ãģdynamiskt og mest av Ãļllum dÃ―rt!
Vit hava eisini politikarar, sum finnast at „tí almenna“. Og í kjaki hoyra vit ofta, at „tað privata“ verður sett upp ímÃģti „tí almenna“, sum ein beinleiðis mÃģtpÃģlur. Meðan tað almenna verður sagt at vera seigt, tungt og dÃ―rt, verður tað privata lÃ―st sum effektivt, dynamiskt og visjonert. Heldur enn at kosta, gevur tað privata avkast, verður ofta fÃļrt fram.
Men hava vit veruliga eitt so tvíbÃ―tt samfelag – við einum innovativum, arbeiðssomum og logiskt hugsandi skara av fÃģlki, sum Ãļll arbeiða í tí privata, har tey fÃĄa yvirskot og skapa dynamikk – og so ein skara av fÃģlki, sum er stirvin, smÃĄdovin, konservativur og ineffektivur – og sum bara roynir at sÚgva sum mest burturÚr landskassanum fyri sum minst av arbeiði?
Eg haldi ikki. Tí umframt alt tað negativa, vit nÃĶstan dagliga hoyra um „tað almenna“, so havi eg sanniliga eisini ofta mÃļtt rÃļskum, dugnaligum og arbeiðssomum fÃģlkum har.
Tí „tað almennaÂŦ er ikki bara tað, vit skelda um. Tað er eisini alt tað, sum bindur okkum saman. Sum ger okkum til eitt vÃĶlferðarsamfelag. Sum ger, at tað er gott at bÚgva í FÃļroyum. Meðan vit fegin syngja við í klagukÃģrinum um Âŧtað almenna“, taka vit samstundis
allar vÃĶlferðartÃĶnasturnar fyri givið. Vit gleðast um heilsuverk, skÚla– og ÚtbÚgvingarmÃļguleikar, slÃļkkilið og infrakervi. Vit fegnast um Ãļll hesi mongu fÃģlkini, sum dagliga rÃģgva av Ãļllum alvi.
Hinvegin kann eg hvÃļnn einasta mÃĄnað staðfesta, at Âŧtað almennaÂŦ aftur hevur stungið snevilin í mína konto og tikið millum aðru– og triðjuhvÃļrja tímalÃļn. Og sum skattgjaldari krevji eg, at tað almenna skal vera so gott og effektivt sum gjÃļrligt, soleiðis at vit Ãļll fÃĄa sum mest fyri tað, vit lata. Eg vil hava tann almenna bÃĄtin at vinna, tÃĄ eg nÚ eri tvungin at seta so nÃģgvar pengar í hann.
Onkur heldur, at okkum tÃļrvar at effektivisera við nÃ―skipanum og reformum. Onkur saknar gjÃļgnumskygni, so vit kunnu síggja nÃĄgreiniliga, hvussu pengarnir verða nÃ―ttir. Onkur heldur, at vit eiga at seta stÃļrri fokus ÃĄ alt tað, sum vit veruliga fÃĄa fyri skattakrÃģnurnar. Kanska skulu vit bara hava fleiri rÃģgvarar og fÃĶrri stÃ―rimenn, sum skemtisÃļgan leggur upp til.
Kanska er loysnin ein blandingur av Ãļllum. Vit mugu í Ãļllum fÃļrum tora at endurskoða og umrÃļða ÂŧTað almennaÂŦ. Vit mugu tora at sleppa okkum undan tí, sum dagliga ger, at almenni bÃĄturin tapir – og at fÃģlk ilskast. Vit mugu tora at handla, soleiðis at almenni bÃĄturin vinnur.
Hesin alment gÃģðtikni munurin ÃĄ teimum almennu og teimum privatu ÃģrÃģgvar meg. Eg krevji eina eins raska manning, sum tey privatu siga seg hava. Eg vil síggja tann almenna bÃĄtin vinna!
Eg eri sannfÃļrd um, at tað letur seg gera. Her skal bara skipast og stÃ―rast rÃĶtt.

Undir trÃ―sti

Skipanin, har arbeiðsgevarar og fakfelÃļg skipa viðurskiftini ÃĄ arbeiðsmarknaðinum uttan politiska uppílegging, er komin undir trÃ―st. Samstundis sum alt fleiri lond í Evropa lÃģggeva um lÃļn talar ES-dÃģmstÃģlurin fyri at skerja rÃĶttin hjÃĄ fakfelÃļgum til stríðsstig. Starvsblaðið hevur tosað við Knut Roger Andersen, aðalskrivara í norðurlendska felagnum hjÃĄ kommunalt settum, Nordisk TjenestemandsrÃĨd um avbjÃģðingarnar, sum norðurlendska fakfelagsskipanin stendur fyri FakfelÃļgini skipa viðurskiftini ÃĄ arbeiðsmarknaðinum við sínÃĄmillum avtalum, og politiska skipanin heldur fingrarnar vekk. Hetta hevur verið Ãģskrivaða meginreglan ÃĄ kollektiva arbeiðsmarknaðinum í FÃļroyum og í Norðurlondum í meira enn eina Ãļld. Men hÃļvuðsrÃĄkið er vent.
Av 29 statum í Evropa hava 26 ÃĄsett minstulÃļnarskipanir við lÃģg, í stÃļrri ella minni mun. Antin gjÃļgnum beinleiðis lÃģg, ella við sÃĄttmÃĄlum, sum eru blivnir ÃĄsettir við lÃģg at galda fyri alla bransjuna. Sostatt eru tað bert tríggir statir, har lÃļnin í dag – eins og í FÃļroyum – burturav verður ÃĄsett við sÃĄttmÃĄlum í samrÃĄÃ°ingum millum partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Hetta vísir eitt yvirlit, sum granskingarstovnurin FAFO hevur gjÃļrt í 2012.
Samstundis sum frÃĶlsa avtaluskipanin er komin undir trÃ―st, hevur ES-dÃģmstÃģlurin sett eina kÃģs, sum sigur, at faklig stríðsstig ikki mugu vera so víðgongd, at tey forða arbeiðsmegi at fara um ES-mÃļrk. Tað merkir, at fakfelÃļgini t.d. ikki mugu nÃ―ta fakligar blokadur fyri at tvinga Útlendsk felÃļg at ganga undir sÃĄttmÃĄlarnar. Hetta hevur eitt nÚ gjÃļrt, at SvÃļríki hevur samtykt ta sonevndu Laval-lÃģgina, sum avmarkar rÃĶttin hjÃĄ fakfelÃļgunum at fÃļra stríð.
Vit byrjaðu við at spyrja Knut
Roger Andersen, hvussu hann metir politisku uppíleggingina, sum fer fram ÃĄ evropeiska arbeiðsmarknaðinum?
HÃļgrarÃĄkið
– Hetta er ein grundleggjandi spurningur. Tað, sum eyðkennir norðurlendsku fakfelagsskipanina er trípartasamstarvið millum arbeiðsgevarar, arbeiðstakarar og myndugleikar. Myndugleikarnir ÃĄseta fortreytirnar fyri vÃĶlferðarsamfelagið, meðan arbeiðsgevarar og arbeiðstakarar ÃĄseta lÃļnar– og arbeiðskor í sínÃĄmillum samrÃĄÃ°ingum. Í Norra hava vit onga minstulÃļnarskipan, tí at arbeiðsgevararnir og fakfelagsrÃļrslan eru grundleggjandi samd um, at hettar er nakað, sum skal avtalast millum partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
– Men hendan skipan er alla tíðina undir trÃ―sti, tí tað eru sterkar kreftir, sum vilja ÃĄseta minstulÃļnina við lÃģg.
HvÃļrjar kreftir?
– Til dÃļmis ÃĄ hÃļgraveinginum í evropeiskum og norðurlendskum politikki. TÃĄ ið nÃ―ggj stjÃģrn skuldu skipast í TÃ―sklandi í fjÃļr, sÃģtu flokkarnir í samgongusamrÃĄÃ°ingunum og tingaðust um at ÃĄseta ein minstulÃļnarstandard upp ÃĄ 8,5 evrur um tíman. Hesum mÃģtmÃĶlti norska fakfelagsrÃļrslan, sum vísti ÃĄ, at lÃļnin er eitt mÃĄl fyri partarnar ÃĄ
arbeiðsmarknaðinum. Men grundleggjandi er, at tað er ÃĄlvarsmÃĄl, tÃĄ ið kreftir ÃĄ hÃļgraveinginum í Evropa leggja seg Út í spurningin um minstulÃļnina.
Sosial dumping
Ein av grundgevingunum fyri at ÃĄseta minstulÃļn við lÃģg er at forða fyri sosi- alari dumping, t.d. við at Útlendsk arbeiðsmegi verður undirbetalt. Ein onnur grundgeving er rÃĄkið við, at fÃģlk taka seg Úr fakfelÃļgunum og at vit fÃĄa eina Ãģskipaðan arbeiðsmarknað. Hava sjÃģnarmið sum hesi undirtÃļku í Norra? – SjÃģnarmiðini hava ikki vunnið undirtÃļku, men tað er kortini stÃģr virðing fyri teimum í Norra. Grundin til hesa virðing er, at í lÃļtuni eru yvir 30 milliÃģnir fÃģlk arbeiðsleys í Evropa. FÃģlk í Ãļllum aldi missa hÚs og heim. Vit tosa um eitt alment fÃĄtÃĶkrarÃĄk. Við eini slíkari kreppu, eini slíkari samfelagsgongd, noyðist tÚ at spyrja teg sjÃĄlvan, hvat ið er eitt minstamark fyri lívsins uppihald. Tað er greitt, at sÃĶð í hesum ljÃģsinum gerst tað viðkomandi at tosa um minstulÃļnarstandardir.
– Verða minstulÃļnarstandardir ÃĄsettir við lÃģg, skerjir tÚ mÃļguleikarnar hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni og arbeiðstakarasíðuni at samrÃĄÃ°ast um lÃļn við arbeiðsgevararnar. Ynskið er skilligt í eini krepputíð, men tað kann als ikki gÃģðtakast Út frÃĄ teirri proffessiÃģn og teirri stÃļðu, sum fakfelagsrÃļrlan hevur havt sum ÃĄhugafelagsskapur lÃļntakaranna.
Vil hÃģttanin um sosiala dumping ikki gera, at bÃĶði Norra, Danmark og FÃļroyar fyrr ella seinni verða noydd at ÃĄseta minstulÃļn við lÃģg?
– Tað er ein gÃģður spurningur. Sosial dumping fer fram, vist so. Men loysnin ÃĄ hesum trupulleikanum er ikki at gera seg inn ÃĄ grundregluna um, at at lÃļnar, tariff– og arbeiðskor eru mÃĄl, sum skulu loysast í samrÃĄÃ°ingum millum arbeiðsgevarar og arbeiðstakarar. Norðurlendska avtaluskipanin er eitt prinsippmÃĄl fyri norðurlendsku fakfelagsrÃļrsluna.

Avtalumodellið virkar

– Men bendir tann sosiala dumpingin, sum fer fram í Norðurlondum, ikki ÃĄ, at frÃĶlsa avtaluskipanin virkar ikki nÃģg vÃĶl?
– JÚ, eg haldi at skipanin nettupp hevur víst seg at virkað. Tað, sum vanliga hendir, er, at tÃĄ felÃļgini uppdaga, at Ãģskipað fremmand arbeiðsmegi kemur til landið og at lÃļnarmunur verður gjÃļrdur, ja so hava felÃļgini reagerað.
TÃĄ hava vit ta skipan og tey amboð, sum skulu til fyri at stríðast ímÃģti hesum.
– Lat meg nevna eitt dÃļmi. TÃĄ ið Gardemoen-floghavnin í Oslo skuldu Útbyggjast, komu nÃģgv arbeiðsfÃģlk Úr Litava og Lettlandi til hÃļvuðsstaðin. Tað vísti seg so, at ein av undirveitarunum framdi sosiala dumping, við tað at starvsfÃģlkini fingu onnur arbeiðskor og heilt aðra lÃļn enn onnur. Men av tí at vit hÃļvdu eina sterka avtaluskipan millum arbeiðsgevarar og arbeiðstakarar, so fingu vit steðga sosialu dumpingini.
Hvussu?
– Við at staðfesta, at hetta bar ikki til. Vit trÃ―stu fyritÃļkuna, sum hevði leverandÃļrÃĄbyrgdina av verkÃĶtlanini, Coop, til at siga nei!
– Tey vÃģru noydd at siga skyldur sínar upp við veitararnar. Hetta gjÃļrdi sjÃĄlvsagt, at fleiri blivu bangin fyri at gerast arbeiðsleys, men fyrivarni varð tikið fyri hesi stÃļðuni. FelÃļgini hava nevniliga gjÃļrt eina sokallaða verjuprotokoll, sum í hesum fÃļri merkti, at Coop, sum norskur hÃļvuðsbíleggjari, Útvegaði fÃģlkunum arbeiði gjÃļgnum aðrar kanalir, so at tey kundu halda fram við arbeiðinum – men nÚ sambÃĶrt sÃĄttmÃĄlunum.
– Tað stutta av tí langa er, at norðurlendska avtaluskipanin virkar, tí at arbeiðsgevarar og arbeiðstakarar hava eitt felags fundament, so at teir kunnu takla mÃļguligar aktÃļrar, ið fremja sosiala dumping. Men sjÃĄlvsagt eru avbjÃģðingarnar stÃģrar.
eS-dÃģmar rÃĶða
Ein avbjÃģðing fyri norðurlendsku fak- felagsskipanina er ÃĄsetingin um at arb- eiðsmegin skal hava frítt at fara um ES-mÃļrk. Hettar hevur skert rÃĶttin hjÃĄ felÃļgunum at fÃļra stríð fyri sínum rÃĶtt- indum. ES-dÃģmstÃģlurin hevur nevni- liga staðfest, m.a. í tí sokallaða Laval- mÃĄlinum, at rÃĶtturin til stríðsstig skal skerjast, um stríðsstigið tarnar arbeiðs- megini at sleppa millum lond. Sigast skal at EvroparÃĄÃ°ið hevur nÃ―liga talað ímÃģti hesi dÃģmsvenjuni. Men hvussu metir tÚ avbjÃģðingarnar, sum t.d. Laval-
mÃĄlið umboðar? Hevur hetta ikki trekt tenninar eitt sindur Úr fakfelÃļgunum og norðurlendsku skipanini?
– JÚ, hatta er eitt stÃļðugt vandamÃĄl, og tí mÃĄ fakfelagsrÃļrslan í Evropa og Norðurlondum leggja stÃģran dent ÃĄ og markera seg ÃĄ hesum Ãļki. Tað, sum hendur í Evropa nÚ er, at tað eru ES-lond, sum velja dÃģmarar til ES-dÃģmstÃģlin, sum ikki neyðturviliga er serliga vinarliga sinnaðir mÃģti fakfelagsrÃļrsluni. Lat meg vera ítÃļkiligan. BÃĄÃ°ir teir fyrrverandi ríkisleiðararnir, Berlusconi í Italia og Sarkozy í Fraklandi, umframt Merkel í TÃ―sklandi, bretski forsÃĶtisrÃĄÃ°harrin og forsÃĶtisrÃĄÃ°harrarnir í SvÃļríki og Norra umboða sjÃģnarmið, sum tey meta seg hava undirtÃļku fyri millum veljararnar, og sum siga, at valdið hjÃĄ fakfelÃļgunum skal skerjast. Tað eru hesi, sum hava valt dÃģmarar til ES-dÃģmstÃģlin. Og tað er greitt, at tÃĄ ið tÚ hevur stjÃģrnir, sum ikki meta fakfelÃļgini sum ein alliansufelaga, ja so velur tÚ sjÃĄlvsagt ikki dÃģmarar til ES-dÃģmstÃģlin, sum hava ta stÃļðuna heldur.
– Taka vit Laval– og LuxembourgdÃģmarnar og aðrar dÃģmar frÃĄ ES-dÃģmstÃģlinum, so er talan um dÃģmarar, sum avspegla eitt politiskt stÃ―ri í Evropa. Og tað er ein avbjÃģðing fyri evropeisku fakfelagsrÃļrsluna.
Hvat fer at henda við teirri avbjÃģðingini?
– Tað er ein Ãļgiliga gÃģður spurningur. Tað, sum evropeiska fakfelagsrÃļrslan og vit í norðurlondum alla tíðina royna at gera er, at tryggja stÃļðu okkara sum fakfelÃļg og at gera tey mobiliseringsÃĄtÃļk, sum eru neyðug.
HvÃļrji ÃĄtÃļk?
Har samskipa vit okkara ÃĶtlanir í mun til ES, tÃĄ ið umrÃĶður starvsfÃģlk ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum.

– RÃĄkið, vit síggja er, at ES og EBS-Ãļkini í alt stÃļrri mun verða merkt at teimum politisku rÃļrslum, sum rÃĄÃ°a har. Tekur tÚ teir stÃģru sameindu – Cameron í Bretlandi og Merkel í TÃ―sklandi – og tÃĶr borgarligu stjÃģrnirnar í SvÃļríki og Norra, so eru tey tilsamans ein avbjÃģðing fyri fakfelagsrÃļrsluna. Og tað fakfelagsrÃļrslan ger, er at samskipa sítt virksemi.
– Aðrar grundir eru eisini til at samstarva. TÃĄ ið 30,7 milliÃģnir fÃģlk í Evropa eru arbeiðsleys og 202 milliÃģnir í Ãļllum heiminum, so ger tað ikki fakfelÃļgini sterkari, men veikari. Tað merkir hinvegin, at tann parturin av fakfelagsrÃļrsluni, sum eftir er, mÃĄ mobilisera uppaftur meira; og er tað tað, sum vit gera.
talan er um mannarÃĶttindi
TÃĄ ið ES- dÃģmstÃģlurin nÚ hevur skert rÃĶttin hjÃĄ felÃļgunum til stríðsstig og alt fleiri lond samtykkja minstulÃļn við lÃģg, fella grundgevingarnar fyri at hava eina frÃĶlsa avtaluskipan eftir norðurlendskum leisti so ikki burtur. Kunnu norðurlond so ikki tað sama lÃģggeva um minstulÃļnina?
–Nei, tað haldi eg ikki. FakfelagsrÃĶtturin er ein universellur rÃĶttur. Øðrumegin hevur tÚ MannarÃĶttindayvirlÃ―singin hjÃĄ ST, sum staðfestir rÃĶttin at vera skipaður í felag. Hinumegin hevur tÚ dÃģmarnar hjÃĄ ES-dÃģmstÃģlinum, sum eru í stríð við mannarÃĶttindini. Hettar er lÃļgfrÃļði, sum fÃģlk kunnu kjakast aftur og fram um leingi. Men grundleggjandi snÃ―r mÃĄlið seg um hvussu tÚ og eg, gjÃļgnum okkara fakfelag, kunnu vera við til at tryggja, at okkara fakligu rÃĶttindini, sum partur av alheims mannarÃĶttindunum, verða vard.
– Og í hesum sambandi eru tvey í alt velja. TÚ kanst velja at vera prinsipfastur og ideologiskur og tvíhalda um, at spurningar um lÃļn og arbeiði er eitt mÃĄl fyri partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum eftir norðurlendskum leisti. Hetta er eitt ÃģfrÃĄvíkiligt prinsipp fyri okkum, sum arbeiða innan norðurlendsku fakfelagsrÃļrsluna. GÃģðtaka vit hinvegin at  myndugleikarnir ÃĄseta minstumÃļrk og treytir fyri lÃļnar– og arbeiðskorum ÃĄ realpolitiskum grundarlagi, so er hetta tað sama sum at kolldÃļma fakfelagsrÃļrsluna.
– Harvið koma vit inn ÃĄ tann heilt grundleggjandi fÃģlkarÃĶðiliga spurningin: Hvat er tað, sum hevur gjÃļrt lond sum SvÃļríki, Norra, Danmark og FÃļroyar til sterk fÃģlkarÃĶðilig lond? HvÃļr er orsÃļkin til at lond okkara verða tikin fram, sum fyrimyndir, tÃĄ ið nÃ―ggj lond royna at skipa seg? TÃĄ Suðurafrika bleiv eitt frÃĶlst land í 1994, tÃĄ Bali loysti frÃĄ Indonesia í 1998 og tÃĄ Montenegro, sum seinasta frÃĶlsa landið í Evropa, skuldi hava sína fyrstu grundlÃģg í 2006, tÃĄ komu tey til Norðurlond at kanna hvussu vit hÃļvdu skipað okkum. Norðurlond hava bÃĶði havt vÃĶlferð og fÃģlkarÃĶði, og ein av orsÃļkunum til hettar er tað trípartasamstarv, sum hevur verið her millum arbeiðstakarar, arbeiðsgevarar og myndugleikar.
klassakenslan viknar
Kennir tÚ teg so sannfÃļrdan um at norð- urlendska avtaluskipanin fer at hÃģra undan? –HonferathÃģraundan–í prinsippinum. Men realpolitisk fer hon at verða skipað eitt sindur Ãļðrvísi.
– Um vit taka pÃĄpa mín, so var hann arbeiðsmaður í jarnídnaðinum fyri nÃģgvum ÃĄrum síðani. Hann var partur av norskari ídnaðargerð og onkursvegna umboðandi fyri proletariatið eftir kríggið. NÚ ÃĄ dÃļgum er ein arbeiðari so mangt annað. Tað er ikki bara fiskimaðurin, men eisini lÃĶrarin, fÃģlk í tÃĶnastuvinnuni og fÃģlk, sum starvast ÃĄ heilsuÃļkinum, sum í dag kunnu kalla seg arbeiðarar.
– Eg rokni við at norðurlendska avtaluskipanin fer at yvirliva, men vÃĶnti, at hon verður tilpassað til nÃ―ggjar tíðir. Kenslan av at hoyra til eina ÃĄvísa samfelagsstÃĶtt verður meira knÃ―tt at hesum at hoyra til eitt fakfelag, tí tað verða alt fleiri fÃģlk, sum ikki eru í nÃļkrum felag, tí tey duga ikki at síggja fyrimunirnar.
Norðurlendska skipanin fer at hÃģra undan, men hon fer at fÃĄa avbjÃģðingar frÃĄ ymsum síðum, og hon fer at verða nÚtímansgjÃļrd ÃĄ ymiskum Ãļkjum.
fastlÃļst fakfelÃļg
Ein avbjÃģðing hjÃĄ nÃģgvum fakfelÃļgum í Norðurlondum er at nÃģgvir limir taka seg Úr felÃļgunum. Tey duga ikki at síggja fyrimunirnar ella fara kanska uppí felÃļg, sum ikki hava samrÃĄÃ°ingarrÃĶtt og sum bjÃģða bíligari limaskap. Er hetta ein stÃģrur trupulleiki?
– Sera stÃģrur. SvÃļríki verður til dÃļmis mett at hava heimsins sterkastu fakfelagsrÃļrslu. OrsÃļkin til at lond sum SvÃļríki og Danmark hava havt so sterka fakfelagsrÃļrslu er, at tey hÃļvdu skipanir við A-kassum fyri arbeiðsleys, og at limaskapur í fakfelag var fortreyt fyri at fÃĄa arbeiðsloysisstuðul. Men hendan skipan er síðani broytt.
– Men tað er ikki Ãļll forklÃĄringin. OrsÃļkin er eisini at vit liva í einum globaliseraðum heimi, har fÃģlk í vaksandi mun fÃĄa sÃĶr ÚtbÚgving. Heimurin er broyttur. Tey individuellu krÃļvini og krÃļvini til felags ÃĄhugamÃĄlini síggja Ãļðrvísi Út í dag, enn tÃĄ eg var ungur. Talan er um eina mentanarliga kollvelting. Eg ivist í um fakfelagsrÃļrslan tekur lut í hesi kollvelting, tí nÃģgva staðni í Norðurlondum verður fakfelagsrÃļrslan uppfatað sum eitt gamlamannastÃ―ri („gubbevelde“, red). Eitt stÃ―ri við gomlum monnum, sum bara siga nei. Sovorðnum sum mÃĶr, stÃģrur og tjÚkkur og sum bara sigur „nei og aftur nei“.
– Soleiðis var tað fyrr, og tað var ein sterkur dynamikkur bundin at fakfelagsmentanina og tað var bÃĶði gott og ringt. Síðani kom ein tíð, har fakfelagsrÃļrslan onkursvegna var ÃĄ eini ferð, har hugtÃļkini kring samfelagsstÃĶttirnar broyttust. FakfelagsrÃļrslan var sjÃĄlv við til at lyfta tað siðbundnu arbeiðarastÃĶttina, so at fÃģlk har fÃģru at ÚtbÚgva seg og fingu fleiri mÃļguleikar.
–Men Ãģbeinleiðis er fakfelagsrÃļrslan samstundis komin at saga greinina eitt sindur av, sum hon sat ÃĄ. Tí Ãļðrumegin
hava vit verið Ãļgiliga upptikin av at rÃļkja ÃĄhugamÃĄlini hjÃĄ tí arbeiðandi fÃģlkinum, men samstundis hava vit verið upptikin av, at bÃļrn og ommu- og abbabÃļrn okkara skuldu fÃĄ eina ÚtbÚgving og koma víðari. Tað er hetta mentanarliga umskiftið, sum eg haldi, at fakfelagsrÃļrslan ikki hevur tikið í nÃģg stÃģrum ÃĄlvara.
Hevur fakfelagsrÃļrslan ikki duga nÃģgv vÃĶl at laga seg til nÃ―ggjar tíðir?
– Nei, tað hava vit ikki duga nÃģg vÃĶl.
HvÃļr er hÃļvuðsorsÃļkin til tað?
– Ja, tað er ikki bert ein, men fleiri orsÃļkir. Tak bara mítt egna felag. Vit eru umleið 70.000 limir, men tað er ringt at fÃĄa ung fÃģlk at gerast limir. Tey flestu av okkum eru omanfyri 50. Tað eru fleiri, sum fara Úr felagnum enn koma upp í, og soleiðis hevur gongdin verið í Norra yvirhÃļvur.
– Tað er ein Ãģgvuliga stÃģr avbjÃģðing at fÃĄa boðskapin um felagið Út, so at vit kunnu rÃļkka nÃ―ggjum bÃģlkum av arbeiðstakarum. Men eg haldi, at tað er so sera tÃ―dningarmikið at jÚst teir ungu arbeiðstakararnir skipa seg, tí arbeiðsmarknaðurin nÚ ÃĄ dÃļgum er nÃģgv meira ÃģÚtrokniligur, enn hann var fyrr. Tað er lÃĶttari at blíva uppsagdur. Fyribils stÃļrv eru vanligari nÚ ÃĄ dÃļgum og somuleiðis arbeiða fleiri fÃģlk niðursetta tíð. Hetta ger, at tað er truplari hjÃĄ fÃģlki at seta fÃļtur undir egið borð.
– Alt í alt ger hettar, at tað bÃĶði politiskt og individuelt sÃĶð, er ein nÃģgv stÃļrri tÃļrvur at skipa seg í felag. Men eg haldi, at hetta eru fÃģlk nokk ikki greið yvir.
brÚk fyri fakfelÃļgunum
Fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani kunngjÃļrdi JÃģannes Ejdesgaard, lÃļgmaður at stÃĶttarstríðið var avblÃĄst og nÚ hoyri eg teg siga at krÃļvini til fakfelÃļgini eru broytt. Men er tað framvegis tÃļrvur ÃĄ fakfelÃļgum?
– JÚ, so avgjÃļrt. Skal eg draga ein evropeiskan paralell, so haldi eg, at tað er eingin ivi um, at tÃļrvurin ÃĄ fakfelÃļgum hevur ongantíð verið stÃļrri enn nÚ. Í 30­unum vÃģru lutfalsliga fÃĶrri arbeiðsleys enn tað eru í dag. Tað var ein tíð við nazismu, kommunismu og fasismu. Víðgongdum hugsjÃģnum, sum endaðu við holocaust og 2. heimsbard­ aga. 30'ini hÃļvdu onga sterka institutionella kraft, við tað, at teir yvirskipaðu stovnarnir manglaðu. Í dag hava vit fleiri altjÃģða yvirskipaðar stovnar og felagsskapir í Evropa. Stovnar, sum eru mentir gjÃļgnum eina sterka fakfelagsrÃļrslu. FakfelagsrÃļrslan í 2014 er – hÃģast nakað viknað tey seinnu ÃĄrini –
ein aktÃļrur, sum megnar at taka við teimum avbjÃģðingum, sum fara at koma av emotionellum ella sosialum slagi – í kjalavÃļrrinum ÃĄ fíggjarkreppuni.
Hevur fakfelagsrÃļrslan stÃģran tÃ―dning fyri fÃģlkarÃĶði?
– Heilt avgjÃļrt. So avgjÃļrt.
– Eg havi verið um allan heim og havi havt við fÃģlkarÃĶðiligar spurningar at gera. Hyggur tÚ at londunum, har fÃģlkarÃĶði hevur vunnið frama, so sÃĶst, at har hevur fakfelagsrÃļrslan altíð havt stÃģran leiklut. Í Suðurafrika, í stríðnum mÃģti apartheid, vÃģru kirkjan og fakfelagsrÃļrslan hÃļvuðsorsÃļkin til, at Nelson Mandela varð latin leysur. Í Filipsoyggjum stÃģð fakfelagsrÃļrslan aftanfyri, tÃĄ ið Cory Aquino kom til valdið. Og í Polen lÃļgdu fakfelagsrÃļrslan og Solidaritetur fyrstu lunnarnar undir fÃģlkarÃĶðið og mannarÃĶttindini, sum bleiv byrjanin til endan ÃĄ kalda krígnum. So tað eru nÃģgv dÃļmi í heimssÃļguni um, at fakfelÃļgini hava ein leiklut, tÃĄ ið tað kemur til at byggja fÃģlkarÃĶði og skapa frið.
–Eisini í okkara Ãļld eru fleiri dÃļmi um, at fakfelagsrÃļrslan hevur prÃģgvað
sín leiklut, tÃĄ ið umrÃĶður at loysa kreppur. BÃĶði í SÃ―ria og í Tunesia er fakfelagsrÃļrslan farin inn sum aktÃļrur at finna loysnir. Tað sama síggja vit í Egyptalandi.
– Eg sigið ikki, at tað altíð er so, men eg sigið, at fakfelagsrÃļrslan sum aktÃļrur hevur ein heilt grundleggjandi leiklut í tí sivila samfelagnum, tÃĄ umrÃĶður at loysa kreppur og skapa frið. Tí hava fakfelÃļgini framvegis ein leiklut, eisini í okkara parti av heiminum, hÃģast konfliktirnar hjÃĄ okkum ikki eru so Ãģgvusligar sum aðrastaðni.
Londini tÚ nevnir, eru Ãļll í eini upp- byggingartíð og hava Ãģgvusligar sosi- alar trupulleikar. SpÃĶlir fakfelagsrÃļrsl- an eisini ein leiklut í heimsins ríkastu londum við framkomnum fÃģlkarÃĶði, t.d. í Norra og FÃļroyum?
– JÚ, og tað er bÃĶði galdandi fyri FÃļroyar, tykkara fakfelag og fakfelagið, sum eg sjÃĄlvur arbeiði fyri. Um vit taka fakfelagsrÃļrsluna í FÃļroyum, Norra og Norðurlondum sum heild, so hevur hon verið ein Ãģgvuliga sentralur leikari, tÃĄ talan er um at loysa trupulleikar og konfliktir. Soleiðis hevur tað verið tey seinastu 50­60 ÃĄrini, og soleiðis fer tað eisini at vera tey nÃĶstu 50-60 ÃĄrini.
– TÃĄ ið kreppan valdaði í Norra í 80'unum, vÃģru tað felÃļgini, sum stovnaðu tað sonevnda „solidaritetsalternativið“. FelÃļgini sÃ―ndu ÃĄbyrgd í lÃļnarsamrÃĄÃ°ingunum og hetta gjÃļrdi at prísvÃļksturin minkaði. KappingarfÃļrið batnaði og tað loysti upp fyri trupulleikunum, sum vinnulívið stríddist við.
– Soleiðis hevur tað verið ÃĄ so nÃģgvum samfelagsÃļkjum. FakfelÃļgini hava verið við í stríðnum fyri miljÃļ og klima og í stríðnum fyri rÃĶttindum til kvinnurnar. Og eisini í arbeiðinum fyri einum fevnandi arbeiðsmarknaði, har plÃĄss skal vera fyri Ãļllum, hevur fakfelagsrÃļrslan í Norðurlondum verið ein aktÃļrur.
– So bÃĶði í arbeiðinum at Útbyggja vÃĶlferðarsamfelagið, at tryggja fÃģlkarÃĶðið og at skapa frið og loysa kreppur hevur fakfelagsrÃļrslan samanumtikið verið ÃģfÃļr men tað mÃĄ gerast við eini kÃģs, ið miðar Útaftur í arbeiði – tí allar kanningar vísa, at tess longri tÚ ert arbeiðsleysur, tess verri er aftur at gerast partur av arbeiðsmarknaðinum.

MÃĄlið snÚði seg um lettisku byggifyritÃļkuna Laval, sum gjÃļrdi eitt arbeiði í SvÃļríki. Svensk fakfelÃļg blokeraðu virksemið fyri at fÃĄa fyritÃļkuna at gera sÃĄttmÃĄla og forða fyri sosialari dumping. MÃĄlið endaði fyri ES-dÃģmstÃģlinum í Luksemborg, sum feldi dÃģm í 2007.
DÃģmurin staðfesti, at blokadan var í stríð við ES-lÃģggÃĄvuna, við tað at hetta var ein avmarking í rÃĶttinum at flyta tÃĶnastur frítt um ES-mÃļrk og at tað stÃģð ikki so nÃģgv uppÃĄ spÃĶl, at stríðsstigini kundu rÃĶttvísgerast.
BÃĶði í Danmark, men serliga í SvÃļríki, er nationala lÃģggÃĄvan síðani laga til ES-dÃģmin, sum fakfelagsrÃļrslan metti sum eitt stÃģrt afturstig, tí dÃģmurin avmarkaði stríðsrÃĶttin hjÃĄ felÃļgunum.
Tískil kom tað sum ein lÃĶtti fyri fakfelagsrÃļrsluna í Evropa og Norðurlondum, tÃĄ EvroparÃĄÃ°ið í fjÃļr staðfesti, at Laval er í stríð við Sosiala SÃĄttmÃĄlan hjÃĄ Evropa-rÃĄÃ°num.
Sosiala nevndin hjÃĄ EvroparÃĄÃ°num, sum varar av mannarÃĶttindasÃĄttmÃĄlanum, sigur, at londini skulu fylgja Sosiala SÃĄttmÃĄlanum og ikki ES-dÃģmstÃģlinum.

Heldur gera okkUrt enn pÚrt EINKI, men tað mÃĄ gerast við eini kÃģs, ið miðar Útaftur í arbeiði – tí allar kanningar vísa, at tess longri tÚ ert arbeiðsleysur, tess verri er aftur at gerast partur av arbeiðsmarknaðinum.

–Tað fyrsta sum hendir, tÃĄ tÚ gerst arbeiðsleysur, og kenslan av at hava frí er av, er at tÚ kennir ÃĄ tÃĶr sosiala avbyrging. TÚ gerst mÃģtfallin, hevur ikki hug til nakað sum helst. Eingin spyr eftir tÃĶr. Til avlops í samfelagnum, kanska var tað mín egna skyld, hugsar tÚ. Har fara nÃģgvir tankar gjÃļgnum hÃļvdið, sum allir kunnu peika mÃģti vÃģnloysi. Tí siga vit: Vit vilja hava at tÚ skal velja okkurt. TÚ mÃĄ seta kÃģsina og vit hjÃĄlpa í ein ÃĄvísan mun. Gerst tÚ einki nÚ, verður enn verri tÃĄ ein tíð er liðin. Tað staðfestir ein kanning ALS hevur gjÃļrt millum síni viðskiftafÃģlk.
Tað sigur HÃļgni í StÃģrustovu, deildarleiðari ÃĄ TÃĶnastudeildini ÃĄ ALS. Hann sigur, at sjÃĄlvandi hevði verið ynskiligt at fÃģlk fingu eitt veruligt lÃļnt starv aftur ongantíð ov skjÃģtt, men tað ber ikki altíð til.
–Vit hava ymisk tilboð til viðskiftafÃģlk okkara, men at noyða fÃģlk at taka av
onkrum ÃĄvísum tilboði, er til lítla nyttu, um fÃģlk ikki sjÃĄlvi vilja tað. Hinvegin leggja vit sera stÃģran dent ÃĄ at eggja fÃģlki til at taka av og velja onkra fÃļrleikamenning, tí einki er so ringt, sum einki at gera, tí langtíðararbeiðsloysi bítur seg fast, sigur HÃļgni í StÃģrustovu, sum greiðir frÃĄ teimum grundleggjandi reglunum, sum ALS virkar eftir.
–MÃģtvegis arbeiðsloysisskipanum í flest Ãļðrum londum, hevur hin fÃļroyska ikki so nÃģgvar fastlagdar reglur um hvussu aktivering skal fara fram, men vit hava tað sum neyðugt er. Fyrimunurin hjÃĄ okkum er, at vit kunnu laga okkara arbeiði at fÃĄa fÃģlk aftur í arbeiði, jÚst eftir hvat tÃĶnir hinum einstaka best í mun til at eydnast at fÃĄa arbeiði aftur. Eisini mÃĄ ein skipan ikki taka ÃĄbyrgdina frÃĄ fÃģlki. Samstarv millum ALS og tann einstaka og arbeiðsgevarar er lykilin. Tí er tað fyrsta vit spyrja fÃģlk um, hvÃļrjar fÃļrleikar og hvÃļrji ynski tey hava, tí hvÃļr veit betur enn hin einstaki at svara hesum spurningum, sigur HÃļgni og leggur afturat, at jÚst hetta, at fÃģlk sjÃĄlvi veruliga hava hug til at ÃĄtaka sÃĶr eina ÃĄvísa uppgÃĄvu, hevur ikki bert tÃ―dning fyri tann einstaka, men ikki minni fyri tann arbeiðsgevara, sum skal taka ímÃģti hugaðum fÃģlki.
HÃļgni í StÃģrustovu leggur dent ÃĄ, at tey skeið og tÃĶr verkÃĶtlanir, sum ALS hevur at bjÃģðað, snÚgva seg um fÃļrleikamenning eins og persÃģnliga menning, soleiðis at fÃģlk eru best mÃļguliga fyri at bera ÃĄbyrgdina av at eydnast við at fÃĄa arbeiði aftur.
fÃļrleikamenning og ÃģlÃļnt arbeiði sum grundarlag fyri arbeiðsvenjing.
NÃļkur av hesum tilboðum eru verkÃĶtlanirnar við at savna og hagreiða
ull, dyrka og selja epli og ikki minst VakstrarhÚsið, ið er ímyndin av at skapa verulig arbeiðstilboð, sum eru fÃļrleikamennandi og samfelagsgagnlig. Í hesum fÃļri hevur ALS havt nÃļkur av sínum viðskiftafÃģlkum til arbeiðis m.a. í vakstrarhÚsinum í SandavÃĄgi og ÃĄ skÃģtadeplinum ÃĄ Selatrað. Her hava fÃģlk havt mÃļguleika at arbeiða og harvið nema sÃĶr nÃ―ggjan kunnleika og menna sín arbeiðsfÃļrleika. Fíggjarliga fÃĄa tey einans sín arbeiðsloysisstuðul, men tey koma Út millum aðrar starvsfelagar og fÃĄa ein skipaðan dag, samstundis sum tey eru við í einum samfelagsgagnligum arbeiði til gagns fyri mong. Kanska verða eisini spírar lagdir til nÃ―ggjar vinnur?
Onnur skipan er ÃģlÃļnt starvsvenjing, har fÃģlk fÃĄa mÃļguleika at royna seg ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi í 14 dagar, har tey sjÃĄlvi „hava sparka hurðina inn“ og bjÃģða seg fram, meðan tey framvegis fÃĄa vanligan arbeiðsloysisstuðul. FÃģlk fÃĄa víst hvat tey duga, sÃ―na ÃĄrÃĶði og mÃģt og trÚgva uppÃĄ seg sjÃĄlvan, og tað eru dÃļmi um, at hendan tíðin hevur verið medvirkandi til at tey seinri hava fingið eitt varandi arbeiði.
VÃĶleydnað dÃļmi um ÃģlÃļnt arbeiðstilboð, sum undanfari til varandi starv, er verkÃĶtlanin, sum ALS hevði við Smyril Line í fjÃļr. FÃģlk fingu mÃļguleika at velja og fyrireika seg til at arbeiða umborð ÃĄ NorrÃļnu í nakrar dagar. Og so mikið vÃĶl hevur gingist hjÃĄ fleiri teirra, at tey fingu mÃļguleika at halda fram í vanligum starvi umborð ÃĄ flaggskipi okkara fyri alt summarið. Hesa verkÃĶtlan fara tey at royna aftur í ÃĄr.
Starvsvenjing
Eftir hesi skipan kunnu arbeiðstÃļk sjÃĄlvi royna at fÃĄa starv hjÃĄ arbeiðsgevara í upp til fimm mÃĄnaðir. Hann ella hon, sum fÃĶr eitt tílíkt starv, fÃĶr vanliga sÃĄttmÃĄlalÃļn frÃĄ arbeiðsgevaranum, sum fÃĶr endurrindað eina upphÃĶdd, sum svarar til arbeiðsloysisstuðulin hjÃĄ viðkomandi, tÃģ í mesta lagi 80 % av lÃļnini. HÃļgni fegnast um gÃģða Úrslitið tey hava havt av hesum mÃļguleikanum, tí heili 92 prosent av teimum, sum soleiðis eru komin í starvsvenjing, eru ongantíð komin inn aftur í ALS-skipanina. Um skipanin skal gÃģðskrivast fyri hetta gÃģða Úrslit er sjÃĄlvandi ikki at siga, men HÃļgni sigur, at tað vísir hvussu stÃģran tÃ―dning tað hevur at tann einstaki sleppur at vísa síni evni og fÃļrleikar í einum veruligum starvi, tí tað er tað sum gevur best Úrslit.
Starvstilboð
HÃļgni sigur tað vera av alstÃģrum tÃ―dningi, at tey hava eitt gott samstarv við arbeiðsgevararnar, og at hesir eru vitandi um tey tilboð, ALS hevur at bjÃģðað, og eisini kunnu koma við boðum um hvat vinnan spyr eftir av fÃļrleikum. Til tess fara tey meir miðvíst at seta seg í samband við allar arbeiðsgevarar at greiða frÃĄ teimum ymisku skipanunum, tí tess betri samband tey hava við arbeiðsmarknaðin, tess lÃĶttari er at fÃĄa í lag samband millum tann sum leitar eftir arbeiði og arbeiðsgevaran. Í síni skrÃĄseting av viðskiftafÃģlki hevur ALS allar upplÃ―singar um hvÃļrjar fÃļrleikar og hvÃļrji ynski fÃģlk hava til eitt komandi arbeiði, og tí kann arbeiðsloysisskipanin eisini hjÃĄlpa til at arbeiðsgevarin fÃĶr jÚst tað fÃģlki, sum hann hevur tÃļrv ÃĄ.
forðingar av heilsuÃĄvum – ber til at broyta?
TíggjundahvÃļrt viðskiftafÃģlk hjÃĄ ALS hevur eina lÃĶknavÃĄttan, sum boðar frÃĄ onkrari heilsuligari avmarking. Kann vera vÃĄnaligur ryggur av tungum arbeiði, ovurviðkvÃĶmi ella okkurt annað. Hetta skapar ÃĄvísar avmarkingar fyri at ÃĄtaka sÃĶr arbeiði, og tí er ein ÃĶtlan at skipa fyri miðvísari kanning og venjing fyri at geva fÃģlki, har mÃļguleiki er fyri menning, heilsubÃģt, soleiðis at tey aftur fÃĄa fleiri mÃļguleikar fyri at koma aftur í arbeiði.
vikarskipan
FÃģlk, sum eru skrÃĄsett í skipanina hjÃĄ ALS, hava eisini mÃļguleika til at vera við í eini vikarskipan. Hendan skipan virkar ÃĄ tann hÃĄtt, at um arbeiðsgevara brÃĄÃ°feingis manglar starvsfÃģlk, tí t.d. okkurt starvsfÃģlk hevur fingið forfall og kann ikki mÃļta til arbeiðis, kann arbeiðsgevarin boðað ALS frÃĄ, sum síðani letur boðini víðari til onkran í skipanini, sum hevur starvsroyndir ÃĄ jÚst tí Ãļkinum. Eisini i hesum fÃļri eru fleiri dÃļmi um at fÃģlk, sum fyrst hava fingið mÃļguleika at royna seg ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi, hava fingið varandi starv.
Samfelagsins ÃĄbyrgd at rÚma, skilja og kveikja
ALS er nÚ farið undir at varpa ljÃģs ÃĄ arbeiðsloysi, ÃĄvirkan ÃĄ fÃģlk og fatanir, veruleikar og mÃļguleikar í hesum sambandi: Hvat ber tað í sÃĶr at vera arbeiðsleysur? HÃļgni í StÃģrustovu sigur, at Ãļll, sum í lÃļtuni hava arbeiði, eru í vanda fyri at missa sítt arbeiði og hvat inniber tað. Tí er nÃ―ggjasta tiltakið hjÃĄ arbeiðsloysisskipanini bÃĶði fyri tey arbeiðsleysu og Ãļll onnur við. Tiltakið eitur: „Meðan vit bíða eftir arbeiði“, og er skipað sum kvÃļldseta, sum fer fram í februar og mars. Eitt ÃĄtak sum vÃģnandi flytur vanahugsan.
–Vit vilja við hesum varpa ljÃģs ÃĄ tað samfelagsligu avbjÃģðingina, sum tað er at gerast arbeiðsleysur. Hetta at 1000 fÃģlk ikki sleppa at brÚka sínar fÃļrleikar, sum annars kundi komið bÃĶði teimum sjÃĄlvum og Ãļllum samfelagnum til gÃģðar. Her liggja milliÃģnir av ÃģbrÚktum arbeiðstímum og tÚsund fÃģlk, sum ikki sleppa at avrika í mun til síni evni og hug, sigur HÃļgni, sum vísir ÃĄ, at allastaðni í samfelagnum liggja arbeiðsuppgÃĄvur sum, vÃģrðu tÃĶr gjÃļrdar, hÃļvdu ríkað lokalsamfelagið. Hann vísir ÃĄ dÃļmi við skÃģtadeplinum, har arbeiðstÃļk hava bygt nakað upp til frama fyri ferðavinnuna. Onnur verkÃĶtlan hevur jÚst verið at gera eitt spÃĶliplÃĄss við SkÚlan ÃĄ TrÃļðni. Í tí sambandi skipaðu tey fyri einum stuttum skeiði at handfara timbur. Praktiski parturin av verkÃĶtlanini var at gera spÃĶliplÃĄssið til nÃĶmingarnar har,
og luttakararnir lÃĶrdu at skapa nakað sum verulig meining var í, og harvið fÃĄa kensluna av at gera mun í samfelagnum. HÃļgni vísir ÃĄ, at tílík arbeiði verða ikki gjÃļrd. HvÃļrki í ringum ella gÃģðum tíðum, men tað sigur ikki tað sama sum at tað ikki er brÚk fyri tí. Og tað er ein ÃģfÃļrur pallur til arbeiðsvenjing, meðan bíða verður at koma aftur í arbeiði.
FÃģlk, sum eru arbeiðsleys eru einstaklingar – ikki ein hÃģpur
HjÃĄ ALS koma stÃļðugt nÃ―ggjar verkÃĶtlanir ÃĄ borðið. HÃļgni í StÃģrustovu sigur, at fleiri av ÃĄtÃļkunum hava havt nakað við mold at gera. VakstrarhÚsarbeiði, epli, jarðber o.a.t. men nÚ fara tey eisini at royna seg ÃĄ Ãļðrum Ãļkjum,– helst onkrum sum hevur við tÃļkni at gera. Tað mugu skapast tilboð Ãļll 360 stigini ÃĄ veg Út aftur í arbeiði, so Ãļll kunnu velja eina kÃģs í mun til evni og fÃļrleikar. Spurdur um tað eru serligir bÃģlkar, sum ALS varpar ljÃģs ÃĄ, sigur HÃļgni, at arbeiðsloysi millum ung er ikki stÃļrsti trupulleikin, sum eitt nÚ í grannalondum okkara, tÃģ at tað ikki skal undirmetast. Verri er statt millum tey meira tilkomnu, sum gerast arbeiðsleys, og tí verður meira ljÃģs varpað ÃĄ eldri aldursbÃģlkin. Hesi hava drÚgvar lívs– og starvsroyndir, sum bara fara fyri ongum, og tað er stÃģrt spell.
Umframt hetta fara tey eisini undir onkra verkÃĶtlan fyri tey, sum HÃļgni kallar teir nÃ―ggju fÃļroyingarnar. Útlendingar sum koma higar. Mong teirra hava tÃ―dningarmiklar fÃļrleikar, sum kundu komið okkum til gÃģða ÃĄ mongum Ãļkjum, men mÃĄlið er ein forðing, so har er avgjÃļrt nakað at fara til verka við, sigur hann.
–Vit hava mangan lyndi til at seta Ãļll arbeiðsleys í ein og sama bÃĄs. Tað einasta sum hesi hava til felags er, at tey eru arbeiðsleys. Annars eru tey Ãļll einstÃļk fÃģlk, hvÃļr við sínum ynskjum, evnum, fÃļrleikum, dreymum og persÃģnleika, og skulu tey tí eisini virðast og farast við sum einstaklingar. Og tað er jÚst grundleggjandi hugburðurin hjÃĄ okkum í ALS, sigur HÃļgni í StÃģrustovu, deildarleiðari ÃĄ TÃĶnastudeildini hjÃĄ ALS.

Úr starvsvenjing í fast starv

Ólavur JÃļkladal letur vÃĶl at teimum tilboðum, sum ALS hevði at bjÃģðað honum, og sum hjÃĄlpti honum í fast starv.

HÃģast tÚ er komin nakað upp ÃĄ ÃĄrini og gerst arbeiðsleysur, er kortini vÃģn fyri framman. Tað ÃĄsannar 61 ÃĄra gamli Ólavur JÃļkladal, sum eisini fegnast um henda veruleika. Ólavur er fÃļddur og uppvaksin í Klaksvík. Flutti Úr heimbÃ―num 17 ÃĄra gamal, til Havnar, har hann nam sÃĶr handils– og merkonom ÚtbÚgving. Síðani gekk leiðin til Danmarkar, har hann ÃĄ lÃĶrda hÃĄskÚlanum í Keypmannahavn tÃģk prÃģgv i tÃģnleikavísund. Kom heimaftur í 1984 og virkaði í nÃļkur ÃĄr sum m.a. tÃģnleikalÃĶrari ÃĄ LÃĶraraskÚlanum. Umframt at hava tÃģnleikin sum hÃļvuðslÃĶrugrein, nam hann sÃĶr hesa tíðina eisini fÃļroyskt sum hjÃĄlÃĶrugrein.
Eftir hetta fÃģr hann fÃģr hann, saman við familjuni, í hjÃĄlpararbeiði ÃĄ Filipinunum, har tey vÃģru í trÃ― ÃĄr.
–Vit komu heim aftur í 2005, men trupult var at fÃĄa fast arbeiði. Gekk arbeiðsleysur í einar sjey mÃĄnaðir, og av tí at eg ikki hevði havt nakað lÃļnandi arbeiði í FÃļroyum, bar ikki til at koma upp í ALS-skipanina. Eg ÃĄtÃģk
mÃĶr ymisk fyrifallandi arbeiði. RÃĶttiliga ymiskar arbeiðsuppgÃĄvur, mÃĄ eg siga, tí eg hevði hug at royna eitt sindur av hvÃļrjum, greiðir Ólavur frÃĄ, sum fyri trimum ÃĄrum síðani kom upp í arbeiðsloysisskipanina, sum hann eisini letur sera vÃĶl at.
–Hesi ÃĄrini hevði eg av og ÃĄ, tÃĄ einki arbeiði var, verið í ALS-skipanini, og fyri trimum ÃĄrum síðani fekk eg mÃļguleika til at luttaka ÃĄ einum skeiði sum m.a. snÚði seg um at miðla ein boðskap. Eitt sera gevandi skeið eins og onnur skeið, eg seinri luttÃģk ÃĄ, og sum eisini, eitt sindur seinri, vÃģru mikil hjÃĄlp til aftur at koma ÃĄ veruliga arbeiðsmarknaðin, sigur Ólavur, sum nÚ starvast hjÃĄ FÃģlkaheilsurÃĄÃ°num.
–Eg vildi framvegis fegin fÃĄa eitt starv og ein dagin eydnaðist tað. Tað hendi eftir, at eitt av starvsfÃģlkunum hjÃĄ ALS hevði luttikið í eini fÃģlkaheilsukanning, og har spurt PÃĄl Weihe, um hann ikki kundi hugsað sÃĶr at tikið onkran í starvsvenjing. JÚ tað vildi hann, og eg fekk mÃļguleikan. Starvið ber í sÃĶr m.a. nakað av skrivligum arbeiði
og harafturat at miðla boðskapir frÃĄ FÃģlkaheilsurÃĄÃ°num í sambandi við rÃĄÃ°sins endamÃĄl og virki. Í skipanini við starvsvenjing kanst tÚ vera í fimm mÃĄnaðir. TÚ fÃĶr vanliga sÃĄttmÃĄlalÃļn, og arbeiðsgevarin fÃĶr afturgoldið tað, hin arbeiðsleysi annars hevði fingið frÃĄ ALS, sigur Ólavur, sum var fegin um at koma í eitt starv, sum hann tÃģ vÃģnaði fÃģr at gerast varandi. Og hesum eru nÚ Útlit fyri. NÚ er Ólavur í einum ÃĄramÃĄls settum starvi, men hÃģast tað heldur hann seg sita eins tryggur og onnur, tí einki starv er tryggari enn uppsagnartíðin er long, sum hann mÃĄlber seg.
–Í mínum fÃļri er talan um eina sÃģlskinssÃļgu, sum eg fegin vil siga Ãļðrum sum eru í teirra stÃļðu, eg sjÃĄlvur var í. Tað rÃĶður um at halda seg til og taka av teimum tilboðum, sum ALS hevur at bjÃģða. Eins og tað hjÃĄlpti mÃĶr, kann tað eisini hjÃĄlpa Ãļðrum,– eisini um fÃģlk eru komin nakað upp í ÃĄrini, sigur Ólavur.

Takið av ALS-tilboðum!

Eisini um hesi ikki í fyrstu atlÃļgu tykjast at fÃļra til eitt varandi starv, eru rÃĄÃ°ini hjÃĄ Kirstin Christiansen, sum hevur gÃģðar royndir í so mÃĄta.

Eftir lokna ÚtbÚgving í 1989 í tÃĄverandi FÃļroya Sparikassa og nÃļkrum ÃĄrum í Danmark, kom Kirstin heim aftur í sítt gamla starv í Sparikassanum í 1996. Har virkaði hon til ÃĄ sumri 2011, tÃĄ skerjingar ÃĄ stovninum kostaði henni, eins og so mongum Ãļðrum, starvið. Kirstin hevði verið so mikið leingi í starvinum, at hon fekk frÃĄfaringarlÃļn í nakrar mÃĄnaðir, og ÃĄtÃģk sÃĶr eisini ymisk fyrifallandi arbeiði til hon ÃĄ vÃĄri í fyrrÃĄrið vendi sÃĶr til ALS.
–Eg var ikki meira enn komin í ALS-skipanina, tÃĄ tey lÃ―stu við einum arbeiðstilboði í vakstrarhÚsinum í SandavÃĄgi. Hetta tÃģktist mÃĶr spennandi, hÃģast eg fekk eins nÃģgv frÃĄ ALS, um eg bert sat heima. Eg hevði arbeitt ÃĄ skrivstovu í mong ÃĄr, hví so ikki royna okkurt heilt annað? Vit vÃģru eini 12 fÃģlk – rÃĶttiliga ymisk í allar mÃĄtar og í Ãļllum aldri, men vÃĶl gekk. Arbeiðið dÃĄmdi mÃĶr sera vÃĶl, tí eg havi altíð havt ÃĄhuga fyri onkrum kreativum. Sera spennandi tríggir mÃĄnaðir vit fingu har, og eg lÃĶrdi almikið um tað, sum vit har tÃģkust við,– og so at vera við til at byggja nakað upp og hava kensluna av eg tÚ ger mun, sigur Kirstin.
TÃĄ tíðin í vakstrarhÚsinum var av, stÃģð Kirstini eitt tvey daga skeið í boði. Eitt seið tey nevndu „Personal navigater“, sum Jan Willemoes helt fyri ALS.
–NÚ hevði eg ikki havt eitt vanligt fast starv í meira enn eitt ÃĄr, so eg vildi royna alt, sum eg kundi koma til. Hetta skeiðið var eisini eitt sera gott val, sum birti upp undir persÃģnliga menning, – at royna at gera sÃĶr sjÃĄlvum greitt, hvat ein sjÃĄlvur vildi, og tað setti eisini ymiskt í gongd í mínum hÃļvdi. Kanska skuldi eg byrja sum sjÃĄlvstÃļðug við onkrum. Kanska urtagarðsarbeiði, sum tíðin í SandavÃĄgi veruliga vakti ans fyri í mÃĶr. Men tÃĄ eg hugsaði nÃĶrri um stÃļðuna, eg var í – einsamallur forsyrgjari við hÚsaskuld – so var neyðugt at leita mÃĶr eftir onkrum tryggari, so mÃļguleiki var kanska aftur at leita til onkra skrivstovu, tí ÚtbÚgvingina hevði eg.
Tað var tÃģ heldur torfÃļrt at fÃĄa eitt hÃģskandi starv tÃĄ. FÃĄar vÃģru starvslÃ―singarnar og umsÃļkjararnir nÃģgvir, ikki minst bankafÃģlk, greiðir Kirstin frÃĄ, sum var so mikið heppin at koma ÃĄ enn eitt skeið. Hesaferð eitt fyri íverksetarar, sum ALS hevði fingið Rana NolsÃļe at hava. Sera spennandi og gevandi, tí enn hevði eg ikki mist vÃģnina um at finna uppÃĄ okkurt sjÃĄlvstÃļðugt.
–Eg bleiv tÃģ ikki meira sjÃĄlvstÃļðug enn so, at eg fÃģr at binda m.a. fyri Guðrun & Guðrun. Men harafturat gjÃļrdist eg alt meira virkin Úteftir. Yngri sonur mín hevur autismu, og eg gjÃļrdist nevndarlimur í felagnum. Var við til nÃģgvar fundir og í arbeiðsbÃģlkum. Hugsaði mangan aftur ÃĄ boðskapin í teimum skeiðum, eg hevði verið ÃĄ,– at finna loysnir heldur enn at síggja forðingar. JÚ hugsunarhÃĄtturin var broyttir, er Kirstin sannfÃļrd um.
Fyri ÃĄri síðani kom Kirstin at hugsa um vikarskipanina hjÃĄ ALS, sum hon síðani meldaði seg til. Og tað vísti seg eisini at vera eitt sera gott hugskot. –Í vikarskipanini verður tÚ skrÃĄsett við eitt nÚ ÚtbÚgving og arbeiðsroyndum, og er onkur arbeiðsgevari, sum leitar eftir fÃģlki við hesum fÃļrleikum, fÃĶrt tÚ boð. Og tað fekk eg rÃĶttiliga skjÃģtt. FrÃĄ ALS fekk eg at vita, at ÃĄ apotekinum í Havn sÃģknaðist tey eftir einum avloysara, og eg varð biðin um at venda mÃĶr til teirra. Eg so gjÃļrdi. Hetta arbeiði var at koyra heilivÃĄg til viðskiftafÃģlk og –stovnar; og leyst og liðugt var. Eg varð gÃģðtikin. Apotekið er eitt stÃģrt arbeiðsplÃĄss, og harafturat eru eisini mong komandi og farandi, serliga lesandi, sum eru har eina tíð. Eg varð sera vÃĶl mÃģttikin. Øll starvsfÃģlkini hÃļvdu frammanundan fingið at vita, at har kom ein nÃ―ggjur starvsfelagi, so eg kendi meg avbera vÃĶl frÃĄ fyrsta degi. Eg var har fyrst ein mÃĄnað, men varð so biðin aftur eitt sindur seinri at avloysa í summarfrítíðini, sigur Kirstin, sum roknar við og vÃģnar, at hetta kann gerast eitt varandi starv.
GÃģðu rÃĄÃ°ini, sum Kirstin fegin vil geva Ãļðrum, sum eru í somu stÃļðu sum hon var, eru at taka av tilboðum, sum ALS bjÃģðar. Eisini um tilboðið í fyrstu atlÃļgu ikki beinleiðis tykist at hava eitt varandi starv við sÃĶr. Ikki minst tey skeiðini, sum miða eftir persÃģnligari menning. Hesi skeið hava hjÃĄlpt henni, og hjÃĄlpa eisini Ãļðrum, sigur Kirstin seg ikki ivast í.

Flestu kommunur hava lÃĶgri frÃĄfaringaraldur enn landið

Landið vil hava fÃģlk at arbeiða, til tey eru 70 ÃĄr ella longur. Nakrar kommunur fylgja landinum og siga fÃģlki Úr starvi, tÃĄ tey fylla 70. Men flestu kommunur senda fÃģlk til hÚs longu, tÃĄ tey eru 67, og onkrar kommunur hava als ongan frÃĄfaringaraldur.

StÃģrur munur er ÃĄ, hvÃļrjar treytir almenn starvsfÃģlk hava fyri, hvussu leingi tey kunnu vera í starvi. StarvsfÃģlk í landsfyrisitingini og ÃĄ landsstovnum verða í fyrsta lagi uppsÃļgd, tÃĄ tey fylla 70 ÃĄr. StarvsfÃģlk í TÃģrshavnar kommunu og í VÃĄga kommunu sleppa eisini at arbeiða, til tey verða 70 og onkuntíð longri. Men í TvÃļroyrar kommunu og í fleiri av hinum stÃļrru kommununum verða fÃģlk send til hÚs í somu lÃļtu, tey fylla 67 ÃĄr.
Í 2007 setti FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið frÃĄfaringaraldurin hjÃĄ almennum starvsfÃģlki upp Úr 67 til 70 ÃĄr. Tað varð gjÃļrt í einum rundskrivi, ið var bindandi fyri allar stovnar undir landinum.
Fyri einum ÃĄri síðani kunngjÃļrdi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í einum nÃ―ggjum rundskrivi, at frÃĄfaringaraldurin hjÃĄ almennum starvsfÃģlki framvegis er 70 ÃĄr, men at almennir arbeiðsgevarar nÚ eisini kunnu velja at leingja setanina hjÃĄ starvsfÃģlkum, ið eru fylt 70 ÃĄr, í eitt avmarkað tíðarskeið. Hetta kunnu teir gera so ofta, teir vilja, og tískil er einki mark longur fyri, hvussu leingi starvsfÃģlk hjÃĄ landinum kunnu vera í starvi.
Nakrar kommunur hava gjÃļrt sum landið og sett frÃĄfaringaraldurin til 70 ÃĄr, og onkrastaðni hava starvsfÃģlk hjÃĄ kommunum eisini mÃļguleika at halda fram at arbeiða, eftir at tey eru
fylt 70. Men tÃĶr flestu kommunurnar halda fast við, at frÃĄfaringaraldurin skal vera 67 ÃĄr. Í fleiri kommunum kunnu starvsfÃģlk tÃģ sÃļkja um at halda fram at arbeiða eftir at verða fylt 67.
SEV, ið er ein millumkommunalur felagsskapur, valdi fyri skjÃģtt tveimum ÃĄrum síðani at fara Ãļvugtan veg enn landið. SEV hevði sett frÃĄfaringaraldurin til 70 ÃĄr, men tÃĄ felagsskapurin skuldi spara og vildi siga fÃģlki Úr starvi, varð frÃĄfaringaraldurin settur niður aftur til 67 ÃĄr.
flestu kommunur hava reglur
TÃĶr flestu stÃļrru kommunurnar í landinum hava samtykt reglur fyri, hvussu hÃļgur frÃĄfaringaraldurin skal vera, og um tað skal bera til at gera undantÃļk.
Í TÃģrshavnar kommunu, ið er nÃģgv stÃļrsta kommunan í landinum og hevur umleið 1400 fÃģlk í starvi, hevur bÃ―rÃĄÃ°ið samtykt, at frÃĄfaringaraldurin skal vera 70 ÃĄr. FÃģlk í leiðandi stÃļrvum skulu tÃģ víkja fyri yngri kreftum, tÃĄ tey fylla 67 ÃĄr, og verða í staðin flutt í annað starv í kommununi. Í serligum fÃļri kunnu fÃģlk eisini fÃĄa loyvi at halda fram at starvast hjÃĄ kommununi, eftir at tey eru fylt 70.
Í nÃĶststÃļrstu kommununi, Klaksvíkar kommunu, sleppa fÃģlk ikki at arbeiða so leingi sum í TÃģrshavnar kommunu. Í Klaksvík hevur bÃ―rÃĄÃ°ið
gjÃļrt av, at starvsfÃģlk skulu gevast at arbeiða, tÃĄ tey fylla 67 ÃĄr, men tey kunnu sÃļkja um at halda fram, og heldur kommunan seg hava plÃĄss fyri teimum, fÃĄa tey loyvi at arbeiða, til tey verða 70.
Í TvÃļroyrar kommuna er hinvegin knívskorið. Har er frÃĄfaringaraldurin 67 ÃĄr, og eingin sleppur at halda fram longur enn tað.
Av teimum fimtan stÃļrstu kommununum í landinum hava tíggju valt 67 ÃĄr sum frÃĄfaringaraldur. Seks av teimum tíggju, ið hava 67 ÃĄr sum frÃĄfaringaraldur, geva mÃļguleika fyri frÃĄviki, so fÃģlk kunnu sÃļkja um at sleppa at arbeiða longri.
Bert TÃģrshavnar kommuna og VÃĄga kommuna hava formliga ÃĄsett 70 ÃĄr sum frÃĄfaringaraldur. Í VÃĄga kommunu ber eins og í TÃģrshavnar kommunu til at sÃļkja um at sleppa at arbeiða eisini eftir at vera fyltur 70.
Av teimum fimtan stÃļrstu kommununum eru seks kommunur, ið ongan fastan frÃĄfaringaraldur hava. TvÃĶr teirra hava ÃĶtlanir um at fÃĄa eina fasta skipan, meðan hinar fÃ―ra ikki halda seg hava tÃļrv ÃĄ leiðreglum ÃĄ Ãļkinum.

Óluva Joensen, 67 ÃĄr og pensiÃģnistur
Eg hevði heldur vilja valt sjÃĄlv
Ãģluva Joensen fylti 67 ÃĄr í november í fjÃļr og gavst í starvinum sum roknskaparfÃģlk hjÃĄ TvÃļroyrar kommunu 1. desember. Hon trívist vÃĶl í nÃ―ggju tilveruni sum pensjÃģnistur og leingist ikki aftur til arbeiðis, men hon hevði heldur sjÃĄlv vilja valt, nÃĶr hon skuldi gevast at arbeiða. Í TvÃļroyrar Kommunu er frÃĄfaringaraldurin 67 ÃĄr, og Óluva Joensen hevði tí leingi vitað, at hon skuldi gevast í arbeiði sínum sum roknskaparfÃģlk hjÃĄ kommununi, tÃĄ hon fylti 67 ÃĄr í november. Longu seks mÃĄnaðir frammanundan segði hon seg sjÃĄlv Úr starvi.
– Tað lÃĄ líkasum í luftini, at tað skuldi eg gera. Annars hevði eg verið uppsÃļgd, og so kundi eg eins vÃĶl gera tað sjÃĄlv, sigur hon.
Óluva visti, at starvsfÃģlk hjÃĄ landinum ikki fara frÃĄ fyri aldur, fyrrenn tey eru 70 ÃĄr. Hon spurdi seg fyri og fekk at vita, at hetta ikki var galdandi fyri kommunurnar.
– Eg haldi, at starvsfÃģlk hjÃĄ kommununum ÃĄttu at havt sama mÃļguleika. Eg hevði ikki sjÃĄlv tikið av, tí eg haldi meg hava arbeitt nÃģg nÃģgv, men eg hevði vilja havt valið, sigur hon.
StÃģrtrívist sum pensiÃģnistur
Óluva er ÚtbÚgvin merkonomur í roknskapi og hevur arbeitt í fyrisitingini hjÃĄ TvÃļroyrar kommunu í 20 ÃĄr. Tilsamans hevur hann arbeitt í meira enn 50 ÃĄr ÃĄ skrivstovum ÃĄ TvÃļroyri, í Havn og eisini niðri í Danmark.
– MÃĶr hevur dÃĄmt vÃĶl at arbeiða, men eg vil eisini hava tíð til annað, meðan eg enn havi tað gott. Og eg mÃĄ siga, at eg stÃģrtrívist sum pensjÃģnistur. Eg eri nÃģgv Úti og gangi til ymiskt frítíðarítriv, og eg undirvísi eisini ÃĄ kvÃļldskÚlanum í skaftaveving, sigur hon.
Óluva gongur hvÃļnn dag framvið
gamla arbeiðsplÃĄssi sínum, men henni leingist onga lÃļtu eftir at sleppa aftur til arbeiðis.
– Tað er virkuliga deiligt at kunna gera, sum eg vil. Eingin blandar seg uppí nakað, og eg havi ríkiligt av tíð til bÃļrn og ommubÃļrn, sigur hon.
Óluva klÃĄrar seg við fÃģlkapensjÃģn og eftirlÃļnarÚtgjaldinum, ið hon fekk, tÃĄ hon gavst at arbeiða. Hon byrjaði ikki av ÃĄlvara at spara upp til eftirlÃļn fyrrenn í 2000, tÃĄ TvÃļroyrar kommuna fekk sÃĄttmÃĄla við Starvsmannafelagið. Teir pengarnar, hon nÃĄddi at spara upp, fekk hon Útgoldnar í einum, tÃĄ hon gavst at arbeiða 1. desember.
– Eg kundi valt at fingið eftirlÃļnina leypandi. Tað loysti seg betur at fÃĄa alt Útgoldið, men nÚ mÃĄ eg sjÃĄlvandi ansa eftir, hvussu eg brÚki pengarnar, sigur hon.
Hon og maðurin loyvdu sÃĶr tÃģ at fara ÃĄ eina cruise-ferð í Miðalhavinum, tÃĄ hon gavst at arbeiða.
– Eg vil njÃģta lívið, meðan eg kann. Tað loysir seg ikki at Útseta nakað, sum man hevur ÃĶtlað sÃĶr, tí eingin veit, hvussu leingi man orkar. Og nÚ hava vit upplivað nakað, sum vit kunnu tosa um í fleiri ÃĄr, sigur hon.

Petur Rouch, 68 ÃĄr og samskipari í AlmannamÃĄlarÃĄÃ°num
Vil hava tíð til annað enn arbeiðið eisini

Petur Rouch verður 69 ÃĄr í august, men hann hevur ongar ÃĶtlanir um at gevast at arbeiða. Hann trívist í sínum arbeiði sum KT-samskipari í AlmannamÃĄlarÃĄÃ°num og megnar til fulnar tÃĶr arbeiðsuppgÃĄvur, hann hevur.

Eg havi eitt lÃĶtt og dÃĄmligt arbeiði, sum eg yvirkomið og klÃĄri. Eg havi tann fyrimunin, at eg sjÃĄlvur kann velja, hvat eg vil gera, og tað er ikki neyðugt hjÃĄ mÃĶr at seta meg inn í ta nÃ―ggjastu tÃļknina innan snildfonir og líknandi, sigur hann.
FÃĄur hevur so drÚgvar royndir við telduskipanum í FÃļroyum, sum Petur Rouch. Tey flestu av sínum umleið hÃĄlvthundrað arbeiðsÃĄrum hevur hann arbeitt við telduskipanum í almennu fyrisitingini, og hann hevur eisini eitt skifti havt egna KT-fyritÃļku saman við Ãļðrum.
– Eg byrjaði at arbeiða við telduskipanum í 1967. TÃĄ vÃģru tvÃĶr teldur
í FÃļroyum, og aðra ÃĄtti eg. Síðani havi eg fylgt menningini frÃĄ holkortum til breiðband. ÚtbÚgving var eingin, tÃĄ eg byrjaði, og eg havi ikki havt fyri neyðini at taka nakra ÚtbÚgving síðani, tí eg havi havt ta servitan, eg havi havt tÃļrv ÃĄ í mínum arbeiði, sigur hann.
tíð til tÃģnleik
Petur Rouch hevur tÃģ eisini fingist við annað enn telduskipanir. Hann hevur stÃģran ÃĄhuga fyri tÃģnleiki og hevur í fleiri ÃĄr havt tÃģnleikasendingar í Útvarpinum.
Fyri einum ÃĄri síðani bað hann um at verða settur niður í arbeiðstíð, tí hann vildi hava meira tíð til annað enn
arbeiði. Hann arbeiðir nÚ fÃ―ra dagar um vikuna í AlmannamÃĄlarÃĄÃ°num og hevur ein fastan dag um vikuna, sum hann brÚkar til tÃģnleikin.
– Útvarpssendingarnar hava mest verið eitt frítíðarítriv, sum hevur givið tilveruni meira lit. Men nÚ eri eg farin at brÚka meira tíð uppÃĄ sendingarnar, og tað dÃĄmar mÃĶr sera vÃĶl, sigur hann.
Petur Rouch heldur tað vera frÃĄlíkt, at starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna kunnu arbeiða, til tey eru 70 ÃĄr ella longri. Men tað hevur eisini stÃģran tÃ―dning, at eldri starvsfÃģlk fÃĄa mÃļguleika at fara niður í tíð.
– Eg vil hava tíð at njÃģta lívið eitt sindur meira. Eg havi einki ímÃģti at arbeiða, men tÃĄ tÚ hevur arbeitt við tí sama í nÃģgv ÃĄr, so hevur tÚ tÃļrv ÃĄ Ãļðrum innihaldi í tilveruni eisini, sigur hann.
Hann dylur ikki fyri, at tað eisini hevur stÃģran fíggjarligan tÃ―dning fyri seg at halda fram at arbeiða.
– Eg kann loyva mÃĶr meira, tÃĄ eg fÃĄi lÃļn, eg kann til dÃļmis fara at ferðast, tÃĄ eg vil. TÃĄ eg verði pensioneraður,
noyðist eg at broyta livihÃĄtt, tí eg fÃĄi nÃģgv minni at liva av. Eg fÃĄi eina kapitaleftirlÃļn Útgoldna í einum, og síðani mÃĄ eg klÃĄra meg við fÃģlkapensjÃģn og samhaldsfasta, sigur hann.
Petur Rouch hevur enn ikki tikið stÃļðu til, um hann fer at halda fram at arbeiða, eftir at hann fyllir 70 ÃĄr nÃĶsta ÃĄr.
– Tað er gott at tjena pengar, men
pengar hava ikki alt at siga. Eg ÃĶtli mÃĶr ið hvussu er ikki at halda fram at arbeiða frÃĄ kl. 8 til 17. Tað eri eg vorðin ov gamal til. Men um onkur hevur brÚk fyri mínum serkunnleika ÃĄ annan hÃĄtt, so er vÃĶl hugsandi, at eg kann arbeiða eisini eftir, at eg verði 70, sigur hann.

Undrunarvert, men helst ikki ÃģlÃģgligt
Í FÃļroyum kunnu land og kommunur frítt rÃĄÃ°a fyri, hvussu gomul starvsfÃģlk teirra skulu vera, tÃĄ tey skulu sigast upp vegna aldur. Eingin lÃģg ÃĄsetir nakran frÃĄfaringaraldur, og eitt rundskriv frÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num er tað einasta, ið almennir stovnar hava at halda seg til. Men rundskrivið er bert bindandi fyri landsstovnar. Kommunurnar gera hvÃļr í sínum lagi av, hvÃļnn frÃĄfaringaraldur tÃĶr vilja hava, og um tÃĶr yvirhÃļvur vilja hava nakran fastan frÃĄfaringaraldur.

Í Danmark og í flestu londum í Evropa kunnu hvÃļrki almennir ella privatir arbeiðsgevarar siga fÃģlki upp vegna aldur, fyrrenn tey eru fylt 70 ÃĄr.
Í FÃļroyum er eingin lÃģg um frÃĄfaringaraldur, men FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur í einum rundskrivi gjÃļrt av, at frÃĄfaringaraldurin hjÃĄ almennum starvsfÃģlkum skal vera 70 ÃĄr. Rundskrivið er bindandi fyri landsstovnar, men kommunur og kommunalir felagsskapir rÃĄÃ°a sÃĶr sjÃĄlvum, og flestu teirra hava gjÃļrt egnar reglugerðir um, nÃĶr fÃģlk skulu gevast at arbeiða. Fleiri av hesum reglugerðum eru ikki í samsvari við tað, ið landið ÃĄsetir.
– Tað er greitt, at tað er ÃģlÃģgligt, um allir landsstovnar ikki hava sama frÃĄfaringaraldur. Men um starvsfÃģlk hjÃĄ kommunum kunnu krevja sama frÃĄfaringaraldur sum landið við at vísa til eina meginreglu um, at almenn starvsfÃģlk eiga at verða viðgjÃļrd líka, er ein ivaspurningur, sum bert kann avgerast, um eitt tílíkt mÃĄl endar í rÃĶttinum. Eg havi tÃģ ein illgruna um, at eitt tílíkt mÃĄl hevði verið víst aftur av rÃĶttinum, tí við tí sjÃĄlvrÃĶði, kommunurnar hava, hava tÃĶr helst rÃĶtt til at skipa hetta Ãļkið eftir egnum hÃļvdi, sigur Sigmund Poulsen, lÃļgfrÃļðingur.
Sev og mannarÃĶttindini
Fyri skjÃģtt tveimum ÃĄrum síðani setti SEV, ið er kommunalur felagsskapur, frÃĄfaringaraldurin niður frÃĄ 70 til 67. TÃĄ talaði Landsfelag PensjÃģnista at,
tí felagið helt, at hetta var í stríð við Evropeiska MannarÃĶttindasÃĄttmÃĄlan, ið FÃļroyar hava undirskrivað, og sum tí eisini er galdandi í FÃļroyum.
Eftir Evropeiska MannarÃĶttindasÃĄttmÃĄlanum er bannað at diskriminera fÃģlk vegna m.a. aldur, og tað merkir, at ein arbeiðsgevari ikki hevur loyvi at brÚka aldur sum grundgeving, tÃĄ hann sigur fÃģlki Úr starvi.
Men ES-dÃģmstÃģlurin hevur eisini gjÃļrt av, at tað er í lagi at hava ein starvsfÃģlkapolitikk, sum ÃĄsetir ein fastan frÃĄfaringaraldur, um fÃģlk hava mÃļguleika at fÃĄa pensjÃģn, tÃĄ tey verða sÃļgd Úr starvi. Í FÃļroyum kunnu starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna eins og Ãļll onnur fÃĄa fÃģlkapensjÃģn, tÃĄ tey fylla 67, og tí er tað
sambÃĶrt ES-dÃģmstÃģlinum ikki í stríð við evropeisk mannarÃĶttindi at ÃĄseta 67 ÃĄr sum frÃĄfaringaraldur.
Undrunarvert
At nÃļkur almenn starvsfÃģlk noyðast at gevast at arbeiða, tÃĄ tey fylla 67 ÃĄr, meðan onnur kunnu halda fram, til tey verða 70, og nÃļkur enntÃĄ uppaftur longri, er tískil neyvan ÃģlÃģgligt. Men fyri tað kann tað vera lÃļgið og tykjast ÃģrÃĶttvíst.
– Tað er undrunarvert, at land og kommunur ikki hava sama frÃĄfaringaraldur, og tað er eisini undrunarvert, at allar kommunur ikki hava sama frÃĄfaringaraldur. Men tað er – helst – ikki ÃģlÃģgligt, sigur Sigmund Poulsen.

NÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģgin ger tað minni lÃļnsamt at arbeiða longri

Samstundis sum landsstÃ―rismaðurin í f íggjarmÃĄlum vil eggja fÃģlki til at arbeiða longur við at hÃĶkka frÃĄfaringaraldurin, hevur sami landsstÃ―rismaður fingið eina nÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģg samtykta í lÃļgtinginum, sum ger tað minni lÃļnsamt hjÃĄ fÃģlki at vera longri ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
SambÃĶrt nÃ―ggju eftirlÃļnarlÃģgini, ið kom í gildi 1. januar í ÃĄr, byrjar Útgjaldið frÃĄ persÃģnligu eftirlÃļnarskipanini, samstundis sum fÃģlkapensjÃģnin verður Útgoldin. Eftir henda dag ber heldur ikki til longur at gjalda inn til persÃģnligu eftirlÃļnarskipanina.
NÃ―ggja lÃģgin knÃ―tir persÃģnligu eftirlÃļnina at almennu pensjÃģnini. Vilja fÃģlk bíða við at fÃĄa persÃģnligu eftirlÃļnina, so noyðast tey eisini at Útseta fÃģlkapensjÃģnina.
Fleiri starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna hava valt at arbeiða, til tey eru 70 ÃĄr, tí tey m.a. hava havt trupult við at klÃĄra seg við fÃģlkapensjÃģn og samhaldsfasta og tí sindri, tey hava nÃĄtt at spara upp í persÃģnligari eftirlÃļn. Tað hevur loyst seg vÃĶl at spara upp í trÃ― ÃĄr afturat og fÃĄa eftirlÃļnina Útgoldna, tÃĄ tey eru fylt 70 ÃĄr í staðin fyri 67. Men hesin mÃļguleikin er nÚ ikki til longur.
Øll starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna hava sÃĄttmÃĄlabundnan rÃĶtt til at fÃĄa umleið
15% av lÃļnini í eftirlÃļnargjaldi. Einki er ÃĄsett um, hvussu nÚ verður við eftirlÃļnargjaldinum hjÃĄ teimum, ið eru fylt 67 ÃĄr og ikki longur kunnu spara upp til eftirlÃļn.
Verður eftirlÃļnargjaldið Útgoldið sum vanlig lÃļn, kunnu fÃģlk sjÃĄlvi gjalda inn ÃĄ eina uppsparingarkontu, um tey hava hug til tað, men tað fer ikki longur at bera til at draga inngjÃļldini frÃĄ í skatti, og tað verður tí ikki Ãļðrvísi enn at seta pengar inn ÃĄ eina bankabÃģk.

Eingin frÃĄfaringaraldur skal vera
FÃģlk skulu hava loyvi at arbeiða so leingi, tey hava hug og evnir. Aldur eigur ikki at vera ein haldgÃģð grundgeving hjÃĄ arbeiðsgevarum at siga fÃģlki Úr starvi. Tað heldur Arne Thorsteinsson, ið er formaður í Landsfelag PensjÃģnista.

Men flestu almennu arbeiðsgevarar geva ikki fÃģlki loyvi til sjÃĄlvi at gera av, nÃĶr arbeiðslívið skal enda. BÃĶði land og kommunur hava mÃļrk fyri, hvussu leingi fÃģlk sleppa at arbeiða, og metingar av fÃļrleika hjÃĄ tí einstaka verða ikki gjÃļrdar.
– Hetta er aldursdiskriminasjÃģn. FÃģlk vita best sjÃĄlvi, nÃĶr tey ikki orka at arbeiða longur. Og tað hevur stÃģran tÃ―dning fyri tann einstaka, at hann sjÃĄlvur sleppur at tilrÃĶttisleggja sítt lív, eisini tÃĄ tað snÃ―r seg um, nÃĶr hann skal gevast at arbeiða, sigur formaðurin í Landsfelag PensjÃģnista, Arne Thorsteinsson.
Almennir arbeiðsgevarar skulu hava haldgÃģðar grundgevingar fyri at siga fÃģlki upp,og hetta eigur eisini at vera galdandi fyri eldri starvsfÃģlk, heldur Arne Thorsteinsson.
– Tað er uppgÃĄvan hjÃĄ arbeiðsgevaranum at meta um fÃļrleikarnar hjÃĄ starvsfÃģlkunum. Um eitt starvsfÃģlk ikki longur megnar sítt arbeiði, so er hetta ein haldgÃģð uppsagnargrund. Men at eitt starvsfÃģlk hevur ein ÃĄvísan aldur,
sigur einki um arbeiðsfÃļrleikan, og tað eigur tí ikki at vera ein grundgeving fyri at siga eitt fÃģlk Úr starvi, sigur hann.
Arne Thorsteinsson heldur, at arbeiðsgevarar skulka sÃĶr undan síni ÃĄbyrgd við at hava ein fastan frÃĄfaringaraldur.
– Hetta er ein mÃĄti hjÃĄ arbeiðsgevarum at smoyggja sÃĶr undan skyldu síni at meta um fÃļrleikan hjÃĄ starvsfÃģlkunum. Tað er ein uppgÃĄvu, ið kann vera trupul, men sum almennir stjÃģrar fÃĄa gÃģða lÃļn fyri at rÃļkja, sigur hann.
fÃģlkapensjÃģnin er ein rÃĶttur
Nakrir almennir arbeiðsgevarar hava ÃĄsett frÃĄfaringaraldurin til 67 ÃĄr, tí tÃĄ hava fÃģlk rÃĶtt til at fÃĄa fÃģlkapensiÃģn og Útgjald Úr Samhaldsfasta EftirlÃļnargrunninum. Men fÃģlkapensiÃģnin og frÃĄfaringaraldurin hava einki við hvÃļrt annað at gera, vísir Arne Thorsteinsson ÃĄ.
– FÃģlkapensiÃģnin og Útgjaldið Úr Samhaldsfasta er ein rÃĶttur, vit hava, og sum vit hava fingið lyfti um, at vit skulu fÃĄa, tÃĄ vit fylla 67 ÃĄr. Men tað merkir ikki, at vit skulu gevast at arbeiða, tÃĄ vit verða 67. NÃģgv eru vÃĶl fyri og vilja fegin arbeiða longur, og fyri nÃģgv hevur tað eisini stÃģran tÃ―dning at kunna fÃĄa lÃļn í nÃļkur ÃĄr afturat. Ein stÃģrur partur av teimum, ið nÚ nÃĶrkast pensjÃģnsaldri,
hava lítla ella onga eftirlÃļnaruppsparing, og tað ber illa til at klÃĄra seg bert við fÃģlkapensjÃģn og Samhaldsfasta, sigur hann.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur havt ÃĶtlanir um at hÃĶkka fÃģlkapensjÃģnsaldurin eftir fÃĄum ÃĄrum, men tað hevði verið Ãģðamannaverk, heldur formaðurin í Landsfelag PensjÃģnista.
– Tað er rÃĶtt, at fÃģlk liva longri og eru betri fyri, og tí kunnu fleiri eisini arbeiða longri. Men tey, ið nÃĶrkast fÃģlkapensjÃģnsaldri, hava roknað við at fÃĄa pensjÃģnina, og tað kunnu myndugleikarnir ikki bara taka frÃĄ teimum. Skal pensjÃģnsaldurin hÃĶkka, so mÃĄ tað henda yvir heilt nÃģgv ÃĄr, soleiðis at tað verða tey, ið nÚ eru ung og hava gÃģðar eftirlÃļnaruppsparingar, ið skulu bíða eitt sindur longri eftir fÃģlkapensjÃģnini, sigur hann.
Arne Thorsteinsson fegnast samstundis um, at FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur hÃĶkkað frÃĄfaringaraldurin til 70 ÃĄr og eisini latið upp fyri, at starvsfÃģlk kunnu halda fram í tíðaravmarkaðum starvi eftir, at tey eru fylt 70 ÃĄr.
– Tað vísir, at tað almenna hevur brÚk fyri teimum eldru starvsfÃģlkunum. Men so mugu tey eisini fÃĄa mÃļguleika at arbeiða og ikki verða uppsÃļgd, tÃĄ tey rÃļkka ein ÃĄvísan aldur, sigur hann.

Havnarmaður við stÃģra H, HB-ari við ikki smÃĶrri stavum fyri ikki at tala um countryÃĄhugan hjÃĄ 44 ÃĄra gamla Allan Samuelsen, sum hesi seinastu ÃĄrini helst er mest kendur fyri stÃģru tÃģnleikatiltÃļkini, hann hevur skipað fyri.
Allan, sum er avlÃĶrdur typuteknikari, hevur eisini ÚtbÚgving innan sjÚkraflutning, og hevur seinastu 13 ÃĄrini starvast hjÃĄ sjÚkraflutningstÃĶnastuni við starvsstaði í Eysturoynni. Tað er tÃģ ÃĄhugin fyri countrytÃģnleiki og teimum tiltÃļkum í sambandi við hesa somu sjangru, sum vit kenna hann best frÃĄ.
–Tað var frÃĄ heilt ungum aldri at eg fall fyri hesum tÃģnleiki, og hetta hevur hingið við alla tíðina. At tað kom so langt, at eg fÃģr at skipa fyri ymiskum country tÃģnleikatiltÃļkum var meira ella minni av tilvild. Tað var eitt kvÃļld í 2007 at eg sat ÃĄ vakt. Sat við telduna at stytta mÃĶr stundir við nÃļkrum countrytÃģnleiki og kom at hugsa um, at tað jÚst vÃģru 10 ÃĄr síðani at eg hevði verið til eina Bellamy Brothers konsert uppi ÃĄ HÃĄlsi. ViðhvÃļrt er stutt millum tankar og gerð, og ÃĄÃ°renn eg rÃĶttiliga visti av, so hevði eg skrivað til fyriskiparan hjÃĄ Bellamy Brothers og spurt um tað ikki var eitt hugskot, at teir endurtÃģku upplivingina í FÃļroyum.
– Seks vikur gingu, roknaði tÃĄ ikki við at fÃĄa svar, men við eitt kom teldupostur frÃĄ hesum sama, sum eg hevði skrivað til. Hann skrivaði, at tað hÃļvdu teir ikki beinleiðis hugsað um, men spurdi nÃĶr frÃĶgast mundi vera at koma, og um eg hevði ÃĄhuga at skipa fyri. TÃĄ var eingin vegur aftur. Teir komu higar og hÃļvdu eina konsert ÃĄ TvÃļroyri og eina í Havn. Síðani tÃĄ hava teir verið her tvÃĶr ferðir, greiðir Allan frÃĄ.
Hann gavst ikki so, og fekk avtalu við so navnframar countrysangarar sum Charlie Pride og Bobby Bare, umframt orkestur Úr Noregi og Danmark. Harafturat skipaði hann eitt vikuskifti fyri einum countryfestivali ÃĄ HÃĄlsi, og alt riggaði sera vÃĶl.
SvÃļvnleysar nÃĶtur
–JÚ, eg brÚki nÃģgva tíð til hetta og stÃģrur vÃĄgi er við hesum, tí tÚ veit ikki frammanundan hvussu fÃģlk taka undir við tiltÃļkunum. Og tey kosta nÃģgvar pengar hÃģast eingin kemur at lurta. PlÃĄssið í hÃļllini er eisini avmarkað til 1200 fÃģlk, og mark er fyri hvussu mikið tÚ kann taka fyri atgongumerkini, men eg geri tað av ÃĄhuga. Tíbetur hava tiltÃļkini higartil borið seg fíggjarliga, men at kalla einki hevur ligið eftir tÃĄ hvÃļr hevur fingið sítt, sigur Allan sum
ÃĄsannar, at mangan hevur hann ligið svÃļvnleysar nÃĶtur og hugsa um tað nÚ fÃģr at bera til aftur hesaferð.
til Nashville
–Einaferð at koma til Nashville, hÃļvuðssÃĶti hjÃĄ countrytÃģnleikinum, var leingi mín stÃģri dreymur, og loksins so eydnaðist tað eisini. Eg visti, at Hallur Joensen lÃĄ ÃĄ ferð har yvir í sambandi við at spÃĶla inn sína fyrstu flÃļgu, og so var bara at liggja framvið at gera honum ferðalag. Vit vÃģru nakrir, sum fÃģru við honum, og tað var ein uppliving, sum tÚ ikki gloymir. Hittu mong spennandi fÃģlk m.a. mín gamla brÃĶvvin, fyriskiparan hjÃĄ Bellamy Brothers, og vit fingu enntÃĄ gjÃļrt onkrar avtalur m.a. soleiðis at tÃģnleikararnir, sum seinri komu til FÃļroya í sambandi við nÃĶstu flÃļguna hjÃĄ Halli, og sum tÃĄ eisini nÃ―ttu hÃļvi til at hava tvÃĶr konsertir ÃĄ HÃĄlsi.
Ein nÃĶrliggjandi spurningur kundi verið um tað veruliga ber til bara at mÃļta upp yviri í Nashville og har koma ÃĄ tal við tÃĶr stÃģru stjÃļrnirnar.
–Tað hugsaði eg eisini, hvussu ein glaður amatÃļrur Úr Havn kundi koma í samband við hesar stÃģru fyrimyndir, men tað vísti seg ikki at vera nakar trupulleiki, bara man er saman við teimum rÃļttu fÃģlkunum. Trupulleikin at fÃĄa tílík nÃļvn higar er, at ein tílík long ferð til FÃļroya gerst ikki sum eitt einstakt prosjekt, men mÃĄ gerast í sambandi við konsertir aðrastaðni í grannalondum okkara. Harafturat mÃĄ ein tílík konsert í FÃļroyum vera eitt vikuskifti, og tað er jÚst tÃĄ teir kundu vunnið stÃģrar pengar av einum munandi stÃļrri tiltaki aðrastaðni, sigur Allan sum kortini hevur ta fatan, at tey, sum hava verið her, hava latið sera vÃĶl at.
kann neyvan lata vera
Spurdur nÃĶr hann skipar fyri nÃĶsta tiltakinum sigur Allan, at hvÃļrja ferð eitt tiltak er av, er hansara fyrsti tanki, at hetta var hitt seinasta. Men hÃģast
tað ÃĄsannar hann, at hann neyvan kann lata vera, hÃģast nÃģgv stendur upp ÃĄ spÃĶl fíggjarliga. Alt skal gjaldast frammanundan ÃĄÃ°renn nÃļkur krÃģna kemur aftur í kassan, og so eru fÃļroyingar soleiðis hÃĄttaðir, at fÃģlk keypa sÃĶr ikki atgongumerki fyrr enn í síðstu lÃļtu, og tí er ikki greitt hvussu Úrslitið verður, fyrr enn dagurin kemur tÃĄ orkestrið fer ÃĄ pallin.
–TÚ kann kalla hetta tað reina nostalgi, men tí skal eisini vera rÚmd fyri. At síggja hvussu hendan stÃģra mannfjÃļld – mest rÃĶttiliga tilkomin fÃģlk og ikki so fÃĄ komin rÃĶttiliga vÃĶl til ÃĄrs – stuttleika sÃĶr, er ein sonn frÃĶgd at uppliva. TÃĶr gÃģðu gomlu
stjÃļrnurnar innan contrytÃģnleikin fara eisini at fÃĶkkast, og tað setir eisini sínar avmarkingar sigur Allan, sum ikki vil avskriva mÃļguleikan fyri at hann enn einaferð fer undir eitt stÃļrri tÃģnleikatilfar ÃĄ HÃĄlsi.
–Verður tað til tað, so verður sjangran hin sama, tí eg havi als ongar ÃĶtlanir um at fara í kapping við verandi festivalar og tann tÃģnleik, sum teir leggja seg eftir, sigur Allan Samuelsen, sum er sera fegin um at miðlanir hjÃĄlpa so vÃĶl til við umrÃļðum og samrÃļðum, og ÃĄ tann hÃĄtt menna ÃĄhugan fyri tílíkum tÃģnleikatiltÃļkum.



TÃļgnmentan og whistleblowers

TÃļrvar okkum skipanir í FÃļroyum sum tryggja, at fÃģlk kunnu smetta um lÃģgloysi og Ãģreglusemi ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi, uttan at stÚra fyri avleiðingunum?
Í blaðnum hesaferð varpa vit ljÃģs ÃĄ whistleblowers. Eitt hugtak, sum í fyrstani varð knÃ―tt at nÃļvnum sum Snowden og Assange og amerikonskum hernaðarloynidÃģmum, men sum seinastu mÃĄnaðirnar hevur víst seg at vera bÃĶði aktuelt og viðkomandi her ÃĄ landi eisini.
FjÃļlmiðlafÃģlk siga, at flestu almennu starvsfÃģlk í FÃļroyum eru bangin fyri at siga sína hugsan og koma fram við síni vitan um skeivleikar og Ãģreglusemi. Ein kanning, ið tveir stjÃģrnmÃĄlafrÃļðingar gjÃļrdu fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani, vísti eisini, at nÃģgv embÃĶtisfÃģlk aftra seg við at siga sína ÃĄskoðan ella tosa um mÃĄl, ið tey hava innlit í. Fleiri hava kent sviðan av at hava Úttalað seg ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, og tí velja tey heldur at tiga. Tað valdar ein tÃļgnmentan millum embÃĶtisfÃģlk, verður sagt.
Vit hava m.a. sÃĶð stjÃģra loystan Úr starvi, nakað eftir at starvsfÃģlk hÃļvdu rÃģpt varskÃģ vegna avleiðingar av Ãģgvusligu skerjingunum. Í fyrstu atlÃļgu blivu boð frÃĄ leiðsluni skilt sum munnkurv til starvsfÃģlkið. Hetta bleiv rÃĶttað, men hevur uttan iva gjÃļrt tað lÃĶtt hjÃĄ politiska myndugleikanum seinni at gagnnÃ―ta stÃļðuna, soleiðis at fokus varð flutt frÃĄ upprunaligu orsÃļkini. Tí fÃļrda politikkinum.
Kring okkum verður arbeitt við at finna loysnir, sum kunnu tryggja, at almenn starvsfÃģlk tora at slatra um Ãģreglusemi ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Tey gera whistleblowerskipanir, har starvsfÃģlk, dulnevnd og uttan at nÃ―tast at Ãģttast avleiðingar, kunnu boða frÃĄ Ãģreglusemi.
Eingin ivi er um, at tíðin er bÚgvin til at eisini vit í FÃļroyum umhugsa, hvÃļrt vit skulu seta í verk whistleblowerskipanir, har starvsfÃģlk, dulnevnd og uttan at nÃ―tast at Ãģttast avleiðingar, kunnu boða frÃĄ Ãģreglusemi. Um verandi skipanir ikki eru nÃģg gÃģð trygd fyri opinleika og gjÃļgnumskygni í fyrisitingini, um mentanin er at tiga heldur enn at nÃ―ta grundlÃģgarfesta talufrÃĶlsið, ja so mugu eisini vit hugsa um aðrar loysnir.
Undir ÃĄhugaverdari framlÃļgu ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundi fyri nÃļkrum dÃļgum síðani, skeyt Heini í Skorini, granskari, upp, at fakfelÃļg fara undir arbeiðið at gera eitt manifest, ið varpar ljÃģs ÃĄ talufrÃĶlsið hjÃĄ starvsfÃģlki.

Tann nÃ―ggja miðfyrisitingin

Í blaðnum í dag kunnu vit lesa um at miðfyrisitingin skal endurskoðast. Tað hevur samgongan avgjÃļrt og tað er skilagott. Tað er gott at vit rannsaka okkum sjÃĄlvi sum samfelag. Kanna eftir um skipanirnar virka nÃģg vÃĶl og um ikki okkurt kundi verið gjÃļrt Ãļðrvísi. Men samgongan hevur eina aðra dagsskÃĄ eisini. Sparing. Miðfyrisitingin skal rationaliserast og effektiviserast. Vit skulu hava meira fyri minni, verður sagt – Tað er harmuligt – og eisini utopiskt.
Eingin ivi er um, at við nÃ―ggju miðfyrisitingini, sum varð stovsett miðskeiðis í 90'unum er bÃļtt um rÃĶttartrygdina. Vit hava fingið lÃģggÃĄvu, ið er ramma um gÃģða fyrisitingin og fleiri vÃĶlÚtbÚgvin fÃģlk, at manna stovnarnar. Men fyrisitingin er ung og hevur ikki fÃģtað sÃĶr. Landsgrannskoðanin hevur í ÃĄravís víst ÃĄ afturvendandi brek í fyrisitingini og staðfest veikleikar í lÃģgarsmíðnum. MÃĄl sum GrannskoðaramÃĄlið og mÃĄlið um SkÃĄlafjarðatunnilin hava avdÚkað grundleggjandi
veikleikar í fyrisitingini og hjÃĄ LÃļgtinsins Umboðsmanni síggja tey eina fyrisiting, sum er meira afturlatin enn í grannalondunum.
Eitt kjakupplegg, sum ein arbeiðsbÃģlkur av embÃĶtisfÃģlkum undir landsstÃ―rinum fyri kortum hevur latið Úr hondum, er ÃĄhugavert og vÃĶl Úr hondum greitt.
TÃģ vita vit, at hetta er gjÃļrt í skugganum av sparingum. Ikki Út frÃĄ einum ynski um, at skapa eina fyrisiting, sum er minst líka gÃģð, sum í teimum framkomnu rÃĶttarsamfelÃļgum, vit vilja sammetast við. Har rÃĶttartrygdin og gÃģðskan í mÃĄlsviðgerð og lÃģggÃĄvuarbeiði er ÃĄ minst líka hÃļgum stigi sum hjÃĄ teimum.
Nei. Drívmegin handa ynskið samgongunnar at endurskoða miðfyrisitingina er sparing.
Tað er harmuligt, tí sum rÃĶttarsamfelag kunnu vit koma at rinda ein Ãģgvuliga hÃļgan prís

NÃģgv spennandi at bjÃģða ferðafÃģlki

Millum annað skipa vit eisini fyri ÃĶvintÃ―rtÚri eftir aldargomlum sÃļguslÃģðum, sigur Hanna ÃĄ ReynatÚgvu, kunningarleiðari fyri Sands SÃ―slu Ferðavinnufelag, sum fegin vil gera SandoyarÃļkið sjÃģnligari í ferðavinnuhÃļpi.

Sandoyar SÃ―slu Ferðavinnufelag fevnir um Sandoynna, SkÚvoynna og StÃģru Dímun. Til tess at taka sÃĶr av hesum Ãļki í ferðavinnuhÃļpi, settu tey Sandoyar Kunningarstovu ÃĄ stovn, har Hanna ÃĄ ReynatÚgvu, hesi bÃĶði seinastu ÃĄrini, hevur verið leiðari. Hetta er hÃĄlvtíðarstarv, og hevur hon tí eisini mÃļguleika til framvegis at virka sum ergoterapeutur, nakrar tímar í fríyrki og nakrar tímar sum stuðul.
Hanna var tÃģ frammanundan eisini virkin í ferðavinnuni. Í nÃļkur ÃĄr sum limur í Ferðavinnufelagnum fyri sÃ―sluna og forkvinna eina tíð. Hon hevur eisini í fleiri ÃĄr verið ferðaleiðari, sum hon eisini hevur nomið sÃĶr ÚtbÚgving í. Hetta er ein gÃģðkend ÚtbÚgving, sum HandilsskÚlin av og ÃĄ skipar fyri. ÚtbÚgvingin er rÃĶttiliga breið, og fevnir m.a. um ymisk samfelagsviðurskifti, enskt ella tÃ―skt, sum veljast kann ímillum, eins og ymiskt tekniskt og praktiskt, sum kann vera gott at vita hjÃĄ einum ferðaleiðara.
Hanna er annars fÃļdd og uppvaksin ÃĄ Sandi, og hevur tí neyvt innlit í lokalu viðurskiftini.
SÃļguslÃģðir
Millum tÃĶr upplivingarnar, sum Kunningarstovan hevur at bjÃģða, er ein ÃĶvintÃ―rtÚrur eftir aldargomlum sÃļguslÃģðum við Ãļllum teimum sagnum, sum knÃ―ttar eru at stÃļðum ÃĄ gongutÚrinum. SÃļguslÃģðir eru ein altjÃģða verkÃĶtlan, sum ES hevur stuðlað, og fevndi um ÃĄrini 2003 til 2005. 17 partar í NorðurhÃļvum, allir við teimum íslendsku fornsÃļgnunum, sum partur av sÃļgu síni, luttÃģku. FÃļroya Fornminnissavn og FerðarÃĄÃ° FÃļroya arbeiddu saman við Sandoyar SÃ―slu Ferðalag, kommunum og Ãļðrum um verkÃĶtlanina. SÃļguslÃģðir taka stÃļðu í fÃļroyingasÃļgu, sÃļgnum og frÃĄsÃļgnum Úr SandoyarÃļkinum. Hanna sigur, at hesir
tÚrar hava stÃģran ÃĄhuga, ikki minst fyri familjur og skÚlar. Fleiri skÚlar hava brÚkt hetta sum tema-verkÃĶtlanir.

NÃģgv fornfrÃļðiligt

– FornfrÃļðiliga er oyggin eisini Ãģgvuliga ÃĄhugaverd. Eitt nÚ hvat Útgrevsturin kring kirkjuna heima ÃĄ Sandi kann siga okkum. Og ikki minst ÃĄhugavert er hetta seinasta, sum komið er fram yviri ÃĄ Sondum, sum sigur okkum, at her hava fÃģlk bÚleikast heilt aftur til ÃĄr 400 – langt frammanundan ÃĄÃ°ur hevur verið hildið. Hetta er komið til sjÃģndar, nÚ tíðarinnar tonn hevur mÃĄað burtur av lendinum, soleiðis at ymiskir lutir daga undan. Annað sÃļguliga er, at í 1863 vÃģrðu funnar 98 silvurmyntir, Úr Ãļllum Evropa, í kirkjugarðinum ÃĄ Sandi. Hesir vísa, at handilssamband hevur verið við meginlandið.
Halda vit fram við tí meira sÃļguliga, verður eisini skipað fyri einum gongutÚri eftir sÃļguni hjÃĄ skÃĄlvíkinginum Heðini BrÚ, sum hann kallaði „Eftir ovara vegi“. Ein tÚrur eftir gongugÃļtuni millum SkÃĄlavík og Sand, har hÃļvundin í bÃģkini greiðir frÃĄ ymiskum ÃĄ leiðini.
Ein nÃĄttÚruperla
Umframt alt sÃļguliga tilfeingi, oyggin hevur at bjÃģða, er hon eisini ein nÃĄttÚruperla. Tað er lagamanni at royna seg við trÃĄÃ°uni við tey mongu vÃļtnini, mÃļlheyggjarnar heima ÃĄ Sandi – eitt eldorado fyri bÃļrn. Skipað verður eisini fyri bÃĄta- og fiskitÚrum, eins og gongutÚrum yvir fjÃļll og um dalar. BÃĄturin Hvíthamar ger eisini siglitÚrar til Dímunar. Bygdirnar hava hvÃļr sína sÃļgu, og hava eisini ymiskt at bjÃģða. Eitt nÚ verður depilin í SkÃĄlavík nÃģgv vitjaður. Heldur tÚ leiðina suður eftir, er sÃļguríka bygdin HÚsavík. Og í grannabygdini Dalur skipa tey javnan fyri kvÃļldsetu, har tey karða og spinna, borðreiða við fÃļroyskum mati, siga sÃļgur, syngja skjaldur fyri síðani at fara upp ÃĄ gÃģlv. Í Skopun hava tey m.a. heimsins stÃļrsta postkassa, og í nÃ―mÃģtans bygdarhÚsinum hava tey eisini gÃģðar mÃļguleikar at hÃ―sa og borðreiða fyri fÃģlki.
Grannaoyggin fyri sunnan, SkÚvoyggin, er so avgjÃļrt eisini eina vitjan verd, og nÚ nÃ―ggj ferja fer at sigla til oynna, liggur enn betri fyri enn ÃĄÃ°ur. Har eru mong sÃļgulig stÃļð, og eru skÚvoyingar eisini skjÃģtir at borðreiða við tí besta sum fÃļroyski kÃļkurin kann bjÃģða Úr haga og bjÃļrgum.
Fleiri ferðafÃģlk
Hanna ÃĄ ReynatÚgvu sigur, at talið ÃĄ ferðafÃģlki, sum koma í oynna, Ãļkist alsamt. Tað eru serliga familjur við bÃļrnum, sum leiga sÃĶr summarhÚs, og teimum eru nÃģgv av. Flestu hÚsini eru gomul sethÚs í gÃģðum standi, men nÃļkur nÃ―ggjari eru eisini. Longri er millum Útlendingarnar sum vitja. Hesir koma vanliga um morgunin og fara av aftur oynni sama kvÃļld. Hanna ÃĄsannar, at mÃļguleikarnir at fÃĄa eina mÃĄltíð, kundu verið betri. Tað eru tey sum bjÃģða fÃģlki heimablídni, men tað mÃĄ bíleggjast frammanundan, og tað eru mest Útlendingar, sum nÃ―ta hendan mÃļguleikan. Depilin í SkÃĄlavík kann eisini bjÃģða fÃģlki mat, men uttanfyri hÃĄÃĄrstíð er neyðugt at bíleggja frammanundan. Ynskiligt hevði verið, at onkur matstova var, har fÃģlk, uttan mun til nÃĶr ÃĄ ÃĄrinum tað var, kundi komið og fingið sÃĶr okkurt til matna. TÃĄ er, sum er, bert Effo og Magn at líta ÃĄ.
MÃĄ gerast sjÃģnligari
Ein av stÃģru uppgÃĄvunum hjÃĄ kunningarleiðaranum er at gera sandoyarÃļkið sjÃģnligari í ferðafÃģlkahÃļpi.
–FrÃĄ fÃģlki, sum hava verið og ferðast her suðuri, hoyra vit vanliga alt gott um ferðina, men tað sum sermerkir tað vit hoyra frÃĄ teimum er, at tey eru stÃģrliga bilsin av hvussu gott tað er at ferðast um okkara leiðir, tí so lítið hava tey hoyrt um okkum. Nei – rÃĶtt er tað, at vit hoyra nÃģgv um hÃļgu fjÃļllini norðanfjÃļrðs og lundarnar í Mykinesi, og ov lítið um hvat vit hava at bjÃģða. Tað sigur okkum bara so mikið, at hetta mugu vit gera meira við. Vit royna at vera við í lÃ―singunum hjÃĄ FerðarÃĄÃ°num, eins og vit eru við í ÃĄtakinum „Ferðist í egnum landi“, og sjÃĄlvandi brÚka vit ikki minst teir gÃģðu mÃļguleikarnar við Facebook, sigur Hanna, sum er farin undir at fÃĄa kunningarstovuni eina nÃ―ggja heimasíðu.
Fyrimunir og vansar
Tað verður torfÃļrt at tala um Sandoynni, um ein ikki samstundis fer at hugsa um undirsjÃģvartunnilin.
–Sum er, eru bert tvÃĶr av stÃļrru oyggjunum, sum ikki hava vegasamband við meginÃļkið. At sjÃģgvur er ímillum ger at tÚ sjÃĄlvandi fÃĶr eina Ãļðrvísi kenslu av at tÚ veruliga er farin at ferðast og ikki bert ein biltÚr, soleiðis at tÚ altíð kann venda heimaftur uttan at hugsa um ferju ella flutning um fjÃļrð. Tað hevur nakað serligt við sÃĶr, og leggur meira frið ÃĄ hin ferðandi. Við hesum er avgjÃļrt ikki sagt, at eg ikki kundi hugsað mÃĶr ein undirsjÃģvartunnil, sum fer at geva okkum nÃģgvar fyrimunir í mun til tey viðurskifti, vit hava í dag. Eisini tÃĄ hugsað verður um ferðavinnuna. Í dag kann ein bussur, fullur av ferðafÃģlki, ferðast gjÃļgnum undirsjÃģvartunlar um alt meginÃļkið bert við at rinda fyri bussin. Skal hesin sami bussur koma ÃĄ Sandoynna, skal eisini hvÃļrt einstakt ferðafÃģlk rinda fyri ferðina, sigur Hanna.
Ikki sÃļrt av pengum
Tað eru tey, sum seta spurnartekin við um ferðafÃģlk leggja pengar eftir sÃĶr. Hanna heldur, at tað er ikki heilt sÃļrt. Hon heldur eisini, at fÃļroyingar eru vorðnir betri til at taka fyri tÃĶr tÃĶnastur, vit veita ferðafÃģlki, men hon hevur eisini varhugan av, at onkusvegna hava mong tann hugburð, at alt skal vera bíligari ÃĄ bygd enn í meginÃļkinum, tí mangan Ãģgvast fÃģlk, tÃĄ tey hoyra um ein kostnað, sum minnir um eina líknandi mÃĄltíð ÃĄ matstovu í Havn.
StarvsfÃģlkaÚtferðir
Tað gerst alt meira vanligt, at eitt nÚ arbeiðsplÃĄss skipa fyri starvsfÃģlkaÚtferðum. Í tí sambandi ÃĶtlar Hanna at fÃĄa meira burturÚr ÃĄ hesum Ãļki. At bjÃģða arbeiðsplÃĄssum lidnar pakkar við ymiskum innihaldi, og gera hesi tilboð so spennandi og lagalig sum gjÃļrligt.
–Vit kunnu heinta fÃģlk við dyrnar og bjÃģða teimum ymiskar upplivingar her suðuri – rundferðir, mat, linedans í ítrÃģttarhÃļllini o.a. FÃĄa vit rímiliga gÃģða tíð at fyrireika tílíkar vitjanir, er at kalla einki ÃģfÃļrt, sigur leiðarin ÃĄ kunningarstovuni ÃĄ Sandi.
8. mars hevði Starvsmannafelagið aðalfund ÃĄ ØstrÃļm. Sum vanligt var frÃĄsÃļgn formansins fyrst ÃĄ skrÃĄnni. Selma Ellingsgaard greiddi frÃĄ felagsins virksemi síðani síðsta aðalfund og hugleiddi um felagsins virki framyvir. Arkitektar 99 lÃļgdu síðan fram tekningar av umbyggingini av VÃļrðsluni fyri aðalfundin. Síðani fekk SjÚrður Skaale, fÃģlkatingsmaður, orðið. Frammanundan hevði felagið boðað honum frÃĄ, at hann fekk heilt fríar teymar at siga nÃļkur bersÃļgin og kanska eisini eitt sindur provokerandi orð, og tað hÃļvi lat hann ikki fara aftur við borðinum. Sí klummuna aðrastaðni í blaðnum.
Nevndarvalið, sum sambÃĶrt lÃģgum felagsins skuldi fara fram, var uttan nakran sum helst dramatikk, tí teir bÃĄÃ°ir nevndarlimirnir, Svend Åge Seloy og Niels ÃĄ ReynatÚgvu, sum stÃģðu fyri vali, hÃļvdu frammanundan boðað frÃĄ, at teir tÃģku við afturvali, og eingin stillaði upp mÃģti teimum, og vÃģrðu teir tí afturvaldir uttan at neyðugt varð at atkvÃļða. Hinir nevndarlimirnir eru Selma Ellingsgaard, forkvinna, SÚni Selfoss, nÃĶstformaður, og Karin Jacobsen, nevndarlimur. Birgit Rouch varð afturvald til innanhÃ―sis grannskoðara.
Harald H. Haraldsen og Hilmar Augustinussen vÃģru valdir til tiltakslimir. Sum vanligt hevur verið mongu seinastu ÃĄrini hevði nevndin sítt uppskot um ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk. Hesaferð fall valið ÃĄ Randi S. Durhuus, sum nevndin segði
um:
„Randi hevur í virki sínum sum ÃĄlitisfÃģlk, samvitskufult og ÃĄbyrgdarfult rÃļkt starvið og altíð tala sÃļk starvsfÃģlkanna. Hon hevur gjÃļgnum yrki sítt stríðst fyri rÃĶttindum hjÃĄ starvsfelÃļgum sínum, samstundis sum hon hevur vakt ans, ÃĄhuga og virðing fyri ÃĄlitisfÃģlkaskipanini.“
Randi S. Durhuus arbeiðir sum prÃģvbÃģkaleiðari ÃĄ Setrinum, og hevur virkað sum ÃĄlitisfÃģlk hesi sjey seinastu ÃĄrini. Sum ÃĄlitisfÃģlk er man millumlið, millum stovnsleiðslu, starvsfÃģlk og felagið, og sum vera man sigur hon, at hon onkuntíð hevur kent seg sum mÃģtpart til onkran av pÃļrtunum heldur enn sparringspartnari,
sum rÃĶttari hevði verið. Men hesum slepst ikki altíð undan, og tí heldur hon tað vera Ãģgvuliga umrÃĄÃ°andi, at eitt ÃĄlitisfÃģlk er vÃĶl ílatið at Útinna sítt verk, sum hon tekur til. Í so mÃĄta letur hon sera vÃĶl at teimum skeiðum, sum Starvsmannafelagið skipar fyri, og sum hon eisini sjÃĄlv hevur luttikið ÃĄ. Hetta eigur felagið avgjÃļrt at halda ÃĄfram við, tí umframt at skeiðini geva einum ítÃļkiliga vitan um viðkomandi viðurskifti, fÃĶr ein eisini samband við onnur ÃĄlitisfÃģlk og felagið annars. Eisini fegnast Randi um onnur tiltÃļk, sum Starvsmannafelagið skipar fyri, tað verið seg bÃĶði av tí lÃĶttari slagnum og ymiskum fyrilestrum.

Arbeiðir við at broyta ílÃļgumynstrið

Aðalfundurin hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum valdi einmÃĶlt somu nevnd aftur at standa fyri arbeiðinum í grunninum. Nevndin hevur skipað seg og heldur fram í Ãģbroyttum líki, nevniliga við John KjÃĶr sum formanni, JÃĄkup Danielsen sum skrivara og Selmu Ellingsgaard sum nevndarlimi.

Roknskapurin vísti eitt rakstararhall, ið stavar frÃĄ minkandi inngjÃļldunum og Ãļktum tryggingarÚtreiðslum. Hetta er tilÃĶtlað hall, ið kemur at standa við komandi ÃĄrini, til umskipingin av grunninum er endalig. UpplÃ―st varð tÃģ, at nevndin arbeiðir við at minkað hallið, m.a. við at broyta ílÃļgurnar hjÃĄ grunninum. Grunnurin hevur altíð arbeitt sera varisliga tÃĄ umrÃĶður ílÃļgur, og hevur bert sett pening í trygg lÃĄnsbrÃļv. Men avkastið av hesum ílÃļgum hevur seinnu ÃĄrini verið vÃĄnaligt, og tí arbeiðir nevndin við ÃĶtlan um at seta pening í eitt nÚ partabrÃļv, ið kunna geva stÃļrri vinning umframt at ÃĶtlanin er at veita lÃĄn, ið geva betri rentu enn lÃĄnsbrÃļvini.
Í formansfrÃĄgreiðingini varð annars staðfest, at talið av staðfestum ÃĄlvarsligum sjÚkum er Ãļkt.
–Talið av staðfestum hÃĶttisligum sjÚkum er annars Ãļkt munandi og er meira enn tvífalt so stÃģrt sum í 2012. HÃģast kostnaðarmikil, so eru gjÃļldini fyri hesar tryggingar vÃĶl givin Út, tí ÚtgjÃļldini til teirra, ið eru rakt av sjÚku, kunnu mÃļguliga linna og lÃĶtta um í einari truplari stÃļðu, segði formaðurin.
–At gjÃļldini eru vÃĶl givin Út, skal eisini síggjast í ljÃģsinum ÃĄ teimum frÃĄboðanum, sum heimsheilsustovnurin WHO hevur um gongdina innan talið av krabbasjÚkum. Prognosurnar siga, at vit tíverri kunnu roknað við, at talið av tilburðum fer at Ãļkjast komandi ÃĄrini. Samstundis gerast mÃļguleikarnir hjÃĄ tí einstaka fyri at vinna ÃĄ sjÚkuni tÃģ betri, men framvegis er neyðugt at veittur verður fíggjarligur styrkur, ið kann lÃĶtta um í sambandi við leitanini eftir heilsubata.
–At talið av skaðaraktum er Ãļkt, setur eisini grunninum stÃļrri krÃļv. BÃĶði tÃĄ tað kemur til sjÃĄlvan raksturin, men eisini til hvÃļrjar tryggingar, ið grunnurin keypir. Arbeitt verður við mÃļguleikanum at hÃĶkka ÚtgjÃļldini bÃĶði við hÃĶttisliga sjÚku hjÃĄ tí einstaka liminum, men eisini við sjÚku hjÃĄ bÃļrnum, samstundis sum roynt verður at fÃĄa alt fleiri sjÚkur við ÃĄ yvirlitið yvir tÃĶr, har veitt verður Útgjald. HvÃļrjar sjÚkur, ið eru umfataðar av tryggingini, er tÃģ ikki nakað, sum grunnurin og LÍV gera av, men er ein partur av tí Útboði, ið er ÃĄ tryggingarmarknaðinum.
–Framvegis er trygging okkara ein tann ÃģdÃ―rasta, ið eitt fakfelag bjÃģðar limum sínum. Samlagstryggingargrunnurin arbeiðir jÚ eftir teimum somu prinsippunum, sum Samhaldsfasti Arbeiðsmarknaðargrunnurin. Tað vil siga, at Ãļll gjalda eitt ÃĄvíst prosentgjald av lÃļnini inn í grunnin, men Útgjaldið er tað sama í krÃģnum fyri tann einstaka. Um hetta er rÃĶttvíst ber sjÃĄlvsagt altíð til at kjakast um, men jÚst hetta hevur við sÃĶr, at tryggingargjaldið ikki er Ãģneyðuga tyngjandi fyri tÃĶr lÃĶgru lÃļnirnar. Um samlaða gjaldið so kemur at nÃļkta tÃļrvin, sum framtíðin hevur við sÃĶr, serliga um ÚtsÃļgnir hjÃĄ WHO og Ãļðrum fara at halda, er so nakað, ið vit eiga at hava í huga og vera opin fyri, og so tillagað okkum broyttu umstÃļðunum, varð millum annað sagt í frÃĄgreiðing formansins ÃĄ aðalfundinum

Hvílandi limur í Starvsmannafelagnum

Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmannafelagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og avslÃĄttur av leigu av hÚsum okkara.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum
umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÌV, www.liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 100 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 200 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina umframt. Hetta er eisini 150 krÃģnur.
Um tÚ ÃĶtlar at gerast hvílandi limur, og vil vita hvar hesi gjÃļld skulu flytast, so verður tÚ vinarliga biðin um at venda tÃĶr til felagið ÃĄ tlf. 614868 ella við at senda teldupost til starvsmannafelag@starvsmannafelag.fo

Spyr okkara rÃĄÃ°gevar
ÃĄ heimasíðu okkara
Starvsmannafelagið hevur fleiri rÃĄÃ°gevar, við ymsum fÃļrleikum, knÃ―ttar at felagnum. NÚ ber til at fara inn ÃĄ heimasíðu felagsins www.starvsmannafelag.fo og skriva til viðkomandi rÃĄÃ°geva, um tÚ hevur onkran fyrispurning, sum viðkoma tínum starvi – sosialum viðurskiftum, eftirlÃļn ella lÃļgfrÃļðiligum mÃĄlum. Á forsíðuni til vinstru er mynd av rÃĄÃ°gevunum, har kanst tÚ fara inn, og velja tann rÃĄÃ°gevan, tÚ metir kann svara tínum fyrispurningi. Fyrispurningarnir verða viðgjÃļrdir í trÚnaði.

Nevnd og umsiting arbeiðsvikuskifti við GjÃģgv

Hetta er triðja ÃĄrið ÃĄ rað, at nevnd og umsiting setur eitt vikuskifti av at planleggja arbeiði felagsins framyvir.

Status varð gjÃļrt yvir hvussu langt er komið. LÃļgd varð tíðarÃĶtlan fyri konkret mÃĄl innan Ãļkini.
Somuleiðis varð arbeitt við innanhÃ―sis reglugerðum, arbeiðsbÃ―ti, leiðreglum v.m.
Ætlanin er at gera kanningar av ymiskum slag millum limir. Ein teirra er viðvíkjandi aðalfundinum. Nevnd og umsting undrast yvir, at tað ikki koma nÃģgv fleiri limir til aðalfundir felagsins, og vilja tí kanna, hvat skal til fyri at limirnir geva aðalfundinum ans.
Sera nÃģgv kom burturÚr vikuskiftinum. Ætlanin er, so vítt gjÃļrligt at fÃĄa alt, ið arbeitt varð við, fÃļrt Út í lívið.
Mett verður at hesin tÃĄttur við slíkum arbeiðsvikuskifti er sera tÃ―dningarmikil og gevandi, og er ÃĶtlanin tí at hetta verður afturvendandi tiltak hvÃļrt ÃĄr.

Vitjaðu í VÃĄgum

Nevnd og umsiting í Starvsmannafelagnum heldur fram at vitja limir kring landið. Fyrst í mai vÃģru tey ÃĄ vitjan vesturi í VÃĄgum, har tey hittu limir ÃĄ arbeiðsplÃĄssum teirra eins og skipað varð fyri kvÃļldsetu við fakfelagsligum og tÃģnlistalgum innihaldi.
Ein partur av ferðalagnum Úr Havn vitjaði ÃĄ flogvÃļllinum, í RÚsdrekkasÃļluni og ÃĄ SjÃģvinnustÃ―rinum, meðan hini umboðini frÃĄ felagnum vitjaðu í VÃĄga kommunu, SÃļrvÃĄgs kommunu og í TelebÚðini, har tey fingu innlit í dagliga arbeiði hjÃĄ limunum, eins og limirnir fingu hÃļvi til at umrÃļða arbeiðsligar og fakfelagsligar spurningar.
Á kvÃļldsetuni ÃĄ Hotel VÃĄgum greiddi forkvinna felagsins, Selma Ellingsgaard frÃĄ heimasíðu felagsins og arbeiðinum at stovna fakbÃģlkar innan felagið. Eisini var Dan Joensen, tryggingarmaður, við og greiddi frÃĄ broytingunum ÃĄ eftirlÃļnarÃļkinum. Í steðginum spÃĶldi og sang SÃĄmal Ravnsfjall.
Nevnd og umsiting felagsins hevur sett sÃĶr fyri javnan at vitja limir Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Hetta verður mett at hava stÃģran tÃ―dning, so at tey ÃĄ Ãģformellum vitjanum kunnu sita andlit til andlits og ÃĄ tann hÃĄtt skapa eitt tÃĶttari samband millum limir og felagið.

DÃĄvur Eyðunsson SÃļrensen
Starvsmannafelagið hevur eina tíð arbeitt fyri, at stovnseta fakbÃģlkar fyri tey ymisku fakÃļkini, sum eru í felagnum. EndamÃĄlið er at styrkja fakliga samleikan hjÃĄ yrkisbÃģlkunum og at varpa ljÃģs ÃĄ tey serligu fakligu ÃĄhugamÃĄlini.
DÃĄvur Eyðunsson SÃļrensen er formaður í arbeiðsnevndini, sum virkar fyri at stovnsseta fakbÃģlkin fyri kt-fÃģlkini. Dagliga arbeiðir hann sum kt-vÃļrður ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum. Hendan greinarÃļð er eitt dÃļmi um hvussu fakbÃģlkarnir kunnu gera sítt fak meira sjÃģnligt í Starvsmannafelagnum.

Framtíðar KT – ÃĄ fÃļroyskum
Alneyðugt er í arbeiðinum at fÃļroyska alt KT, at vit tryggja at fÃļroyingar sjÃĄlvir koma at stÃ―ra so nÃģgv av hesi gongd sum til ber. Vandi er annars fyri at hetta gerst sera dÃ―rt, um t.d. Útlendskir veitarar skulu hava gjald fyri hvÃļrja lítla broyting, sum ynski er um at fremja, skrivar DÃĄvur Eyðunsson SÃļrensen. Alt KT ÃĄ fÃļroyskum. Soleiðis ljÃģðar ynskið frÃĄ politiskari síðu. LÃļgtingið skal í nÃĶstum viðgera hetta tÃ―dningarmikla evni. Í fyrstu atlÃļgu er stÃļrsti denturin lagdur ÃĄ tÃ―dningin av, at tey telduamboð, sum yngra ÃĶttarliðið veksur upp við og brÚkar í tí dagliga, sosiala talgilda rÚminum, hava fÃļroysk markamÃģt, knÃļttar, vegleiðingar, forrit, skrÃĄir, o.s.fr. MÃĄlið eigur heilt natÚrliga at vera, at sama skal vera galdandi fyri Ãļll KT-amboð, sum verða nÃ―tt arbeiðsliga.
Hetta ynskið er spennandi; tað bjÃģðar av og tað verður ikki lÃļtuverk. Og tað fer at krevja fÃļroysk KT-fÃģlk við hÃģskandi fÃļrleikum at luttaka í hesi tilgongd. So tað er at vÃģna, at tey, ið taka avgerðina, gera hetta við tí í huga, at neyðugt er bÃĶði at ÚtbÚgva nÃ―ggj fÃģlk og fÃļrleikamenna verandi. Hetta fer at geva okkum eitt sterkari tilverugrundarlag sum fakbÃģlkur.
Meldingar frÃĄ okkara fÃģlkavaldu politikarum seinastu ÃĄrini vísa eisini, at man ynskir at FrÃģðskaparsetrið m.a. mennist til uppgÃĄvuna at framleiða vÃĶlÚtbÚgvin starvsfÃģlk til tað almenna. So tað fer vÃģnandi at liggja vÃĶl fyri í so mÃĄta.
Alneyðugt er í arbeiðinum at fÃļroyska alt KT, at vit tryggja at fÃļroyingar sjÃĄlvir koma at stÃ―ra so nÃģgv av hesi gongd sum til ber. Vandi er annars fyri, at hetta gerst sera dÃ―rt, um t.d. Útlendskir veitarar skulu hava gjald fyri hvÃļrja lítla broyting, sum ynski er um at fremja.
Ein upplagdur hÃĄttur at gera hetta til eina reint fÃļroyska verkÃĶtlan er, at settur verður ÃĄ stovn ein stÃ―risbÃģlkur at nÃĄgreina eina gongda leið innan Open Source, har landið ber so í bandi, at fÃļroyingar ÚtbÚgva seg í FÃļroyum eins vÃĶl og aðrastaðni, at lyfta hesa uppgÃĄvu. BÃģlkurin skal lÃ―sa hvussu alt KT, sum tað almenna, landsmyndugleikar og kommunur, vara av skal umleggjast til hÃģskandi Open Source amboð og hareftir syrgja fyri, at umsetingararbeiðið kemur í gongd.
Um Open Source
Open Source hugtakið lÃ―sir rÃĶttindi og treytir innan menning av sonevndum ’free software’ – í merkingini ’frÃĶlsur ritbÚnaður’, ikki treytaleyst Ãģkeypis, hÃģast mesti frÃĶlsi ritbÚnaðurin er Ãģkeypis.
Open Source/Free Software sum rÃļrsla, verður ofta umrÃļtt sum felagsskapurin ’the community’, men hann er ikki stÃ―rdur í stÃģrvegis mun; nakrir bÃģlkar og einstaklingar eru tÃģ, sum ofta seta dagsskrÃĄnna í kjakinum innan felagsskapin og virka sum vegleiðandi og sum eitt nÚ eisini orða teir opnu/frÃĶlsu lisensarnar. Menning eftir Open Source leisti er ofta ein spurningur um samstarv millum fleiri partar innan felagsskapin, sum hava felags ÃĄhuga í hugskoti, sum onkur hevur borið fram. NÃģgv rÃĶttiliga stÃģr virki geva sítt íkast til Open Source menning við at teirra starvsfÃģlk í arbeiðstíðini eru aktiv í verkÃĶtlanum innan felagsskapin, og við at virki, av sínum eintingum og uppÃĄ Open Source treytir, lata burturav intellektuella fÃĶi sínum til felagsskapin at byggja víðari ÃĄ. Millum virki, sum hava latið til felagsskapin í langar tíðir, teljast risar sum Google, Oracle (gjÃļgnum uppkeypta virkið Sun Microsystems), IBM, Novell, Red Hat, o.fl.
UmrÃļdda frÃĶlsi er lÃ―st m.a. ÃĄ heimasíðuni gnu.org (ÃĄ enskum):
Free software is a matter of the users’ freedom to run, copy, distribute, study, change and improve the software.
FrÃĶlsi er sett upp sum fÃ―ra frÃĶlsir.
â€Ē frÃĶlsi at nÃ―ta ritbÚnaðin, ÃģansÃĶð endamÃĄl
â€Ē frÃĶlsi at kanna ritbÚnaðin Út í ÃĶsir og at tillaga hann til tín tÃļrv. Full atgongd til kelduforritingina er av avgerandi tÃ―dningi.
â€Ē FrÃĶlsi at breiða Út eintÃļk av ritbÚnaðinum, so tín nÃĶsti fÃĶr gagn av honum.
â€Ē FrÃĶlsi at betra ritbÚnaðin og at breiða Út tínar egnu betringar, so Ãļll fÃĄa gagn av hesum. Full atgongd til kelduforritingina er av avgerandi tÃ―dningi.

Handilsmodellið í Open Source byggir í stÃģran mun ÃĄ, at man skal ikki gjalda fyri at eiga ritbÚnað; hendan kann man downloada og brÚka, gjarna pÚra uttan avmarkingar. Tað er hinvegin ikki Ãģvanligt fyri – serstakliga – serforrit at man kann biðja um gjald fyri Ãļktan funktionalitet og víðkaðar tÃĶnastuveitingar í sambandi við nÃ―tslu og mÃļguliga serkÃļna tillagan av ritbÚnaðinum.
Um Closed Source
Closed Source – heitið sigur tað mesta: kelduforritingin er stongd, at rokna sum vinnuligi loynidÃģmurin hjÃĄ framleiðaranum, sum sjÃĄlvur, og við lÃļntari arbeiðsmegi, stendur fyri framleiðsluni. Vanligt er, at gÃģðkendir samstarvsfelagar, undir ÃĄvísum treytum og dyljanarklausulum, kunnu fÃĄa innlit í partar av forritingini fyri ÃĄ tann hÃĄtt at gera egin forrit, sum spÃĶla optimalt saman við hÃļvuðsproduktinum. Tað ber eisini til at gera forrit undir linari treytum, men tað kann vera avmarkað, hvussu avanserað hesi forrit kunnu gerast uttan tað víðkaða innlitið undir ÃĄÃ°urnevndu treytum.
FÃĄur man ivast í, at Microsoft er tann stÃģri Closed Source framleiðarin, hvÃļrs egnu produktir, eins og partnaraproduktir, eru at finna ÃĄ nÃĶrum Ãļllum teldum; sjÃĄlvt tey, sum keypa Mac-teldu frÃĄ Closed Source framleiðarinum Apple, velja ofta at keypa sÃĶr Microsoft Office kontÃģrforritapakkan afturat.
Handilsmodellið innan Closed Source er, at tÚ skal keypa ritbÚnaðin og harvið gjalda eitt nÃ―tslugjald, mÃļguliga harumframt eisini gjalda fyri eyka tÃĶnastuveitingar. Man verður aloftast ÃĄlagdur ikki at pilka við og broyta ritbÚnaðin, tí tað verður roknað fyri at gera seg innÃĄ upphavsrÃĶttin hjÃĄ framleiðaranum. Eftir hesum leisti liggur ÃĄbyrgdin fyri gÃģðsku og viðlíkahaldi av ritbÚnaðinum treytaleyst hjÃĄ framleiðaranum, og allar broytingar skulu ganga gjÃļgnum framleiðslulið og/ella gÃģðskumetaralið hjÃĄ hesum framleiðara.

Myndin er farin at skeiklast
Gamla vÃĶlkenda myndin av KT-heiminum, har Closed Source loysnir vÃģru normurin, verður fyri tíðina tÃ―Ã°iliga skeiklað av broytta KT-nÃ―tslumynstrinum, nÚ meginparturin av nÃ―tsluni er fluttur frÃĄ borð/farteldum til ’snildar’ eindir, so sum teldlar og fartelefonir – serstakliga privati parturin, men nÚ eisini í ein stÃļðugt vaksandi mun, tann arbeiðsligi parturin.
Leiðandi aktÃļrar í nÃ―ggju myndini eru teir, sum gagnnÃ―ta Open Source ritbÚnað í sínum produktum. Apple hava ment stÃ―risskipanir til teirra produkt burturÚr Open Source stÃ―riskipanini FreeBSD (http://www.freebsd.org/), meðan tey ÃĄ Google skaptu stÃ―riskipanina Android burturÚr Linux.
Forsagnir hava leingi bent ÃĄ, at vanliga teldan, sum vit kenna hana – borðtelda við skíggja ella fartelda – fer í stÃģran mun at hvÃļrva Úr heimaumhvÃļrvinum hjÃĄ fÃģlki, og snildar eindir (teldlar, fartelefonir, sjÃģnvarpstÃģl, o.a.) verða hÃļvuðsamboð í KT-nÃ―tsluni. Og mangt bendir ÃĄ, at tað verður ikki Windows, sum verður motorurin í tí KT, sum fÃģlk nÃ―ta, men eitthvÃļrt, ið er sprottið Úr frÃĶlsum ritbÚnaði/Open Source.
Marknaðarpartar ÃĄ ’snildum’ eindum í 3. og 4. ÃĄrsfjÃģrðingi 2013, sambÃĶrt Forbes og engadget.com

Tað er greitt at Android hevur eina sterka og stÃļðugt vaksandi yvirvÃĄg ÃĄ marknaðinum. Tað hoyrir til hesa talvu at siga, at hÃģast Android er ÃĄ flest eindum, er inntÃļkuparturin framvegis stÃļrst hjÃĄ Apple, men tað kemst fyrst og fremst av stÃļrri inntÃļku av sÃļlu av appum. HvÃļr, ið selir flest appar í lÃļtuni, er av minni tÃ―dningi fyri hesa grein.

FÃļroysk KT-fÃģlk
– ein Ãģskipaður hÃģpur
Stovnanin av fakbÃģlkinum KT-fÃģlk hjÃĄ Starvsmannafelagnum er eitt tekin um, at her er eitt Ãļki, sum er vaksið seg stÃģrt í tí eitt sindur dulda. KT-fÃģlk eru sum kunnugt eftirhondini allastaðni – men ongantíð til at fÃĄa fatur ÃĄ, vilja nÃļkur vera við.
KT-rakstur og nÃ―tsla í FÃļroyum hava longu nÃģgv ÃĄr ÃĄ baki. Men meðan tað tey fyrstu nÃģgvu ÃĄrini var nakað, sum einans eitt fÃĄtal av fÃļroyingum hÃļvdu sum arbeiðsÃļki – granskarir, verkfrÃļðingar og bankafÃģlk fyri bert at nevna nÃļkur – so er KT nÚ allastaðni. Tað eru nokk tey fÃĄu, sum ikki onkursvegna koma í nÃĄnd av KT í teirra dagliga yrki. Spurningurin stingur seg so upp: HvÃļr er í roynd og veru at rokna sum KT-fÃģlk? HvÃļrjar uppgÃĄvur skal eitt starvsfÃģlk loysa fyri at koma í fakbÃģlkin?
Í londum uttanum okkum hava KT-fÃģlk longu skipaði viðurskifti; eitt gott dÃļmi um hetta er PROSA í Danmark (prosa.dk). Tað er ikki so langt síðan, at tað felagið varð viðurkent, men KT-fÃģlk ÃĄ danska arbeiðsmarknaðinum hava tikið tað til sín.
KT-fakbÃģlkurin hevur m.a. fingið til uppgÃĄvu at stuðla felagnum í greiningini av hesum heldur Ãģskipaða hÃģpi, at fÃĄa eina hilling ÃĄ hvÃļrt tað munnu vera viðurskifti sum ÃĄttu at verið greiðari orðað. Og við Ãģskipað meinast í roynd og veru ikki annað enn, at starvsheitini eru so mong og onkur teirra gomul og kanska ÃģtíðarhÃģskandi. Er ikki grundarlag fyri at hyggja nÃĶrri at, um her er okkurt at rudda upp í og mÃļguliga koma fram til eitt meira standardiserað Úrval av starvsheitum?
BÃģlkurin hevur longu havt nakrar fundir, men enn er ikki komin rÃĶttilig gongd ÃĄ arbeiðið. MÃĄlið í 2014 er at gera bÃģlkin virknan og harafturat betri kendan millum limirnar.

Tað er bara um at koma í gongd!
Ein forðing viðvíkjandi politiska ynskinum er, at FÃļroyar eru ein alt ov lítil marknaður hjÃĄ einum Closed Source risa sum Microsoft at gera ein eyka innsats fyri at koma fÃļroyska ynskinum, um at fÃĄa alt KT fÃļroyska, ÃĄ mÃļti, av tí at tað fer at krevja ein stÃģran arbeiðsinnsats at umseta alt markamÃģtið í Windows og Office fult Út til fÃļroyskt. Marknaðurin er alt ov lítil, og fÃļroyskt er millum heimsins allarminstu minnilutamÃĄl, so tað fer ongantíð at vera lÃļnandi fyri Microsoft at fara undir tað. Tað er nevniliga ikki einans fyrsta stÃģra takið, umsetingin, at hava í huga, tí sum alt annað innan KT skal eisini hetta viðlíkahaldast og dagfÃļrast; tað merkir ein nÃ―ggj fÃļst Útreiðsla, sum Microsoft tÃĄ skal ÃĄtaka sÃĶr.
Tað leiðir til tað upplagda í at leggja ÃĄ eina Open Source menningarleið. Fyrimunurin við slíkari leið er, at tað ber til at gagnnÃ―ta eina Ãļrgrynnu av Ãģkeypis dygdargÃģðum ritbÚnaði, fullar frÃĶlsar og Ãģkeypis teldustÃ―riskipanir eins vÃĶl sum brÚkaraforrit, sum longu finnast pÚra Ãģkeypis at taka niður og brÚka, Ãģbundin av strongum lisenstreytum. Aloftast ber vÃĶl til at sleppa framat at umseta til onnur mÃĄl; kend dÃļmi um hetta eru forritini LibreOffice og Mozilla Firefox, sum hava skipanir liggjandi ÃĄ AlnÃģtini til sama endamÃĄl. Fyri at siga tað stutt: tað er í roynd og veru bara ein spurningur um at vit sjÃĄlvi brÃģta upp um armar og koma í gongd!
Hvussu farast skal fram...
Eitt hÃģskandi stað at leita sÃĶr íblÃĄstur er í tÃ―ska bÃ―num MÞnchen, sum nÚ kann skjalprÃģgva eina vÃĶleydnaða slíka menningarleið (sí http://en.wikipedia. org/wiki/LiMux ). Í teirri verkÃĶtlanini eru ikki bara einstÃļk forrit, men eisini sjÃĄlv stÃ―riskipanin til ambÃĶtararnar og til tÃĶr fleiri enn 15.000 brÚkarateldurnar skift. Skift varð frÃĄ MS Windows til Linux, ment til endamÃĄlið undir heitinum LiMux, í fyrstu atlÃļgu bygt burturÚr Debian Linux men seinni Úr Ubuntu Linux.
Fyri MÞnchen var ikki talan um umseting, tí tað arbeiðið var fingið frÃĄ hondini leingi undan hesi verkÃĶtlan, men aðra tillagan til tÃļrv í almennu bÃ―arfyrisitingini við bÃĶði betri stÃ―ring, effektivisering og munagÃģðum sparingum fyri eyga; endamÃĄl sum til fulnar eru rokkin.
Eisini í Fraklandi er eitt gott fordÃļmi at finna. Franska tjÃģðarlÃļgreglan National Gendarmerie hava higartil lagt o.u. 37.000 arbeiðsstÃļðir av 72.000 um til eina sergjÃļrda ÚtgÃĄvu av Linux – restin verður lagt um so líðandi (sí http:// www.wired.com/2013/09/gendarmerie_ linux/). Somuleiðis eru fleiri lond í Suður-Amerika og fleiri Ãļki í Europa í holt við líknandi umleggingar, m.a. innan skÚlaverkið. Denturin er sjÃĄlvandi lagdur ÃĄ sparingar, men eisini grundgevingar so sum hÃĶgri trygd og fult rÃĶði ÃĄ skipanunum hava tÃ―dning.
Stig fyri stig
Altavgerandi er, at lÃļgd verður ein greið langskygd ÃĶtlan, sum skal fylgjast í odd og egg.
FÃļroyska ÚtbÚgvingarverkið skal ongantíð ov skjÃģtt stovna og tillaga tÃĶr ÚtbÚgvingar, sum skulu til fyri at fÃĄa arbeiðsmegina, sum skal vera tÃļk – talan er um bÃĶði KT-fÃģlk til forritan og tillaging og mÃĄlfrÃļðingar til umsetingararbeiðið, umframt annað vÃĶlÚtbÚgvið fÃģlk.
Sum frÃĄlíður fer verkÃĶtlanin av sÃĶr sjÃĄlvum at koma inn í fÃģlkaskÚlan, tí nÃ―ÃštbÚnir lÃĶrarar til ta tíð sjÃĄlvsagt skulu, sum ein lið í teirra ÚtbÚgving, arbeiða í og við umsettu forritunum og stÃ―riskipanini.
Umsetingararbeiðið skal tískil, við hÃĶgstu raðfesting og uttan drÃĄl, setast í gongd av teimum vanligastu brÚkaraforritunum: KontÃģrforritapakkanum
LibreOffice, AlnÃģtkaganum Mozilla Firefox, teldupostforritum so sum Mozilla Thunderbird og Evolution, myndviðgerðarforritum so sum Shotwell, GIMP og Inkscape. At umseta eina fulla Linux-brÚkaraflatu til fÃļroyskt verður nakað drÚgvari, men eisini tað mÃĄ sum skjÃģtast setast ÃĄ dagsskrÃĄ; partur av arbeiðinum er tÃģ longu gjÃļrt og kann upplivast við at innleggja ÚtgÃĄvu, nevnd Linux Mint, og undir innleggjan velja fÃļroyskt sum mÃĄl
Umframt at ynskið um fÃļroyskt mÃĄl ÃĄ brÚkaraeindunum verður rokkið, er harumframt at hava í huga, at landið, við at nÃ―ta Open Source/frÃĶlsan ritbÚnað til allan ambÃĶtararaksturin, fer at spara nÃģgvan pening, sum í lÃļtuni verður nÃ―ttur til keyp av lisensum til fílugoymsluambÃĶtarar, postambÃĶtarar, dÃĄtugrunnaambÃĶtarar o.a. líknandi. TÃļkni sum Ãļll er tÃļk undir frÃĶlsum treytum og Ãģkeypis at fara í holt við.
Vinn-Vinn
Hetta verður ein rein vinn-vinn stÃļða, tí skÚlaverkið verður styrkt – tað er sjÃĄlvsagt neyðugt í slíkari tilgongd – og vit fÃĄa haðani ein vÃĶlÚtbÚnan KT-fÃģlkahÃģp, vÃĶl motiverað og við rÃģtfesti í fÃļroyskum viðurskiftum og sum koma at kenna sÃĶr ektaðan ognarskap av teimum skipanum tey skulu menna og/ella arbeiða við. Og ikki minst: landið fÃĶr nÃģgv mest fyri pengarnar, tí tað er ein sonn ílÃļga í framtíðina, í fÃģlk og ikki í lisensar. Vit fÃĄa sett ÃĄ stovn nÃ―ggj vitanarstÃļrv, sum eggja vÃĶlÚtbÚnum fÃļroyingum at arbeiða í FÃļroyum við skipanum, sum landið sjÃĄlvt hevur fult rÃĶði ÃĄ og mennir og við fÃļroyskum mÃĄli ÃĄ markamÃģtinum.

Hokus-pokus við Strandferðsluni

Í stÃģru rÚgvuni av lÃģgaruppskoskotum, sum lÃļgtingið samtykti upp undir summarferiuna, var eitt lÃģgaruppskot, sum gevur landinum heimild at Út- veita farleiðir hjÃĄ Strandferðsluni. Ongin skjalvÃĄttan er tÃģ fyri – tíansheldur nÃļkur ÃĄbending um – at tÃĶnastan verður ÃģdÃ―rari og betri. TvÃļrturímÃģti. Vit tosa um politisk hokus-pokus. Vit hava hoyrt tað fyrr. Privatisering ella Útveiting skapa dynamikk. Vinnan dugir betri, fÃĶr meira burturÚr. Landskassin sparir. BrÚkarin verður nÃļgdari. Vit fÃĄa meira fyri minni. Ja, alt verður betri.
Hetta er eisini niðurlagið, nÚ samgongan hevur samtykt at geva VinnumÃĄlarÃĄÃ°num heimild at Útveita farleiðir. Men talan er um Ãģdokumenteraðar ynskidreymar og forsagnir. Heldur enn kjÃļlfestar og forkannaðar ÃĶtlanir við veruligum Útlitum til at eydnast.
Bert turkatrÚgv
Hyggja vit at uppskotinum, so síggja vit, at samgongan hevur onga skjalvÃĄttan fyri, at tað verður nakar fyrimunur fyri samfelagið og okkum Ãļll at Útveita farleiðirnar. Og grundgevingarnar fyri avgerðini eru harafturat Ãģgvuliga grunnar og lítið sannfÃļrandi:
„Partvíst fÃĶr vinnulívið í stÃļrri mun mÃļguleika at virka ÃĄ hesum Ãļki, umframt at tað umsitingarliga verður lÃĶttari at reka Strandfaraskip Landsins, við tað at stovnurin kann verða umskipaður til eina samferðslueind, sum kemur at hava ÃĄbyrgdina av at gera og rÃļkja allar sÃĄttmÃĄlar, sum landið ger við privat um keyp av flutningstÃĶnastum.“
Hetta er stÃģrtsÃĶð alt. Við Ãļðrum orðum: Gera vit hetta, tit – ja so verður tað lÃĶttari tit. Tað verður tað. Read my lips!
Men tey flestu hava langt síðani uppdagað, at keisarin er nakin.
Sum bÃĶði andstÃļðan ÃĄ tingi og Útoyggjafelagið hava víst ÃĄ, so er einki sum bendir ÃĄ, at tÃĶnastan verður bíligari ella betri.
TvÃļrturímÃģti
Minnilutin í lÃļgtingsins vinnunevnd vísir ÃĄ, at tað er einki í lÃģgaruppskotinum hjÃĄ JÃģhan Dahl sum „lÃ―sir ella ger sannlíkt at ein Útveiting fer at gera tÃĶnastuna betri ella bíliagri“ fyri tey 15 % av FÃļroya
fÃģlki, har sjÃģvegis sambandið framvegis er hÃļvuðsÃĄlitið. Tað er Ãģhoyrt, at gjÃļrd verður ein so prinsipiell lÃģgarbroyting uttan at landsstÃ―rismaðurin hevur givið sÃĶr stundir til at lÃ―sa fyrimunir og vansar, ljÃģðar kritikkurin.
Útoyggjafelagið hevur víst ÃĄ, at Mykinesleiðin hevur ikki verið tað gÃģða fyridÃļmið um Útveiting, ið summi hava vilja gjÃļrt leiðina til. Sannleikin er, at fyri tey fastbÚgvandi er tÃĶnastan versnað og dÃ―rkað!
Privatiseringin av farmaleiðum hevur heldur ikki verið nÃļkur sÃģlskinssÃļga hjÃĄ fÃģlkinum ÃĄ leysu oyggjunum. Ja, tað er blivið so mikið dÃ―rt, at tað er nÃĶrum ÃģgjÃļrligt hjÃĄ fÃģlki at flyta tilfar í stÃļrri nÃļgdum til Útoyggjarnar, siga ÚtoyggjafÃģlk, sum staðiliga rÃĄddu tinginum frÃĄ, at samtykkja uppskotið hjÃĄ Johan Dahl.
StarvsfÃģlkini
Men uppskotið – við tí ivingarsama virkninginum – er ikki bara hasardspÃĶl við lagnuni hjÃĄ ÚtoyggjafÃģlki.
Tað er eisini eitt ÃĄbyrgdarleyst politiskt spÃĶl við livibreyðnum hjÃĄ nÃģgvum starvsfÃģlkum, sum arbeiða ÃĄ SSL og sum ivaleyst kenna seg Ãļrkymlað av tíðindunum um at arbeiðsplÃĄssið nÚ kanska skal ÃĄ aðrar hendur.
–Hvussu verður so hjÃĄ mÃĶr. Missi eg arbeiðið? Hvussu verður við hÚsalÃĄninum, vit tÃģku í fjÃļr?
Spurningarnir munnu vera nÃģgvir
Strandferðslan hevur seinastu mÃĄnaðirnar siglt í tungum sjÃģgvi, tí jÃĄttanin er yvirtrekt. Tað skapar fjÃĄltur og Ãģtryggleika millum starvsfÃģlkini, og ÃĶtlanin um Útveiting ger stÃļðuna uppaftur meira Ãģtrygga. Og tað er ÃĄbyrgdarleyst. Ja nÃĶstan hjartaleyst, soleiðis sum stÃļðan hevur verið ÃĄ SSL.
Ongantíð eftirspurd
Sum fakfelag, ið varar av nÃģgvum starvsfÃģlkum ÃĄ SSL vantar Starvsmannafelagið sjÃĄlvsagt at verða eftirspurt, tÃĄ ið grundleggjandi broytingar sum hesar verða gjÃļrdar. Tí er tað ÃĄtaluvert, at samgongan ikki hevur sent felagnum uppskotið til hoyringar.
So stÃģrar broytingar ÃĄ arbeiðsplÃĄssum kunnu bert fremjast í samrÃĄÃ° við starvsfÃģlkini, sum vit t.d. hava sÃĶð tað í Almannaverkinum, nÚ eldraÃļkið verður lagt Út til kommunurnar. Tað er gÃģð fyrisiting – og soleiðis skal tað eisini vera sambÃĶrt sÃĄttmÃĄlanum.
Men eisini her er uppskotið at Útveita leiðir hjÃĄ Strandferðsluni makkverk.
Hokus pokus
Tíverri er hendan sÃļgan einki eindÃļmi. Flatskatturin til tey vÃĶllÃļntu, fíggjaður av forskattaðum pensjÃģnum, er nokk grellasta dÃļmi um vÃĄnaliga handalagið hjÃĄ hesi samgonguni. Uttan neyðugar forkanningar hava vit tikið av pengunum, sum skuldu fíggjað vÃĶlferðina hjÃĄ okkara eftirkomarum. Og einki bendir ÃĄ hetta ÃĄbyrgdarleysa eksperimentið hevur virkað, sum ÃĶtlað. NÃ―tslan, sum skuldi seta ferð ÃĄ bÚskapin, er ikki vaksin. Tað
hevur snÃļgt sagt ikki virkað.
TÃĄ FÃģlkaflokkurin fyrst í 90'unum
royndi at selja FÃļroya fÃģlki sítt uppskot um FÃļroyar sum lÃĄgskattaland við Isle of Man sum fyrimynd, fekk ÃĶtlanin skjÃģtt eyknevnið „Hokus-pokus loysn“. OrsÃļkin var, at ÃĶtlanin var so illa kjÃļlfest og dokumenterað, at flokkurin ikki megnaði at sannfÃļra nakran annan um, at ÃĶtlanin fÃģr at hava aðra ÃĄvirkan enn at tÃļma landskassan.
Eg eri bangin fyri, at eksperimentið við Strandferðsluni eisini er eitt sovorðið politisk hokus-pokus. Tey gita um virknaðin, men hava ÃĄ ongan hÃĄtt prÃģgvað ella gjÃļrt tað sannlíkt, at eksperimentið kann eydnast.
Tískil er at vÃģna, at politikarar við vanligum skili og samfelagsligari ÃĄbyrgdarkenslu, megna at steðga hesum Ãģgrundaða og Ãģdokumentaraða politiska eksperimentinum.
Meðan leikur enn er gÃģður.

Landsfyrisi skal tÃļvast

MIÐFYRISITINGIN: FÃĶrri og meira reindyrkaði stjÃģrnarrÃĄÃ°. Øll í sama bygningini og nÃģgvar felagstÃĶnastur. Hetta eru nÃļkur av hÃļvuðstilmÃĶlinum hjÃĄ embÃĶtismannabÃģlkinum, sum hevur skrivað eitt kjakupplegg um at endurskoða fÃļroysku miðfyrisitingina.

StjÃģrnarrÃĄÃ° skulu vera stjÃģrnarrÃĄÃ°. Stovnar skulu vera stovnar.
Hetta gongur aftur sum ein reyður trÃĄÃ°ur í 65 síður langari frÃĄgreiðing, sum ein bÃģlkur av embÃĶtisfÃģlkum í landsstÃ―rinum hevur skrivað, um hvussu vit kunnu skipa fÃļroyska landsfyrisitingina í framtíðini.
LandsstÃ―rið ynskir at seta bygnaðin í fyrisitingini aftur ÃĄ dagsskrÃĄ, nÚ 18 ÃĄr eru liðin, síðani umsitingin varð umskipað í serstÃļk stjÃģrnarrÃĄÃ° við rÃĄÃ°harraÃĄbyrgd.
Undir hesum bÃ―r eitt politiskt ynski í samgonguni um at rasjonalisera og gera virksemið í miðfyrisitingini meira effektivt.
KjakuppgÃĄvurnar fyrst
ArbeiðsbÃģlkurin, sum hevur skrivað kjakuppleggið um miðfyrisitingina, hevur leysliga kannað virksemið í miðfyrisitingini, sum telur meira enn 140 starvfÃģlk. Út frÃĄ hesi lÃ―sing metir bÃģlkurin um styrkir og veikleikar og kemur síðani við uppskotum til broytingar.

Samstundis sum mÃĶlt verður til at rÃĄÃ°festa kjarnuuppgÃĄvurnar mÃĶlir arbeiðsbÃģlkurin til, at „mÃĄlsviðgerð og operativar uppgÃĄvur í mestan mun verða fluttar Úr stjÃģrarrÃĄÃ°unum fyri at fÃĄa betri orku og yvirlit til at seta yvirskipaðu kÃģsina fyri mÃĄlsÃļkið“.
Ministeriir skulu sleppa at vera ministeriir. Stovnar skulu vera stovnar.
FÃĶrri rÃĄÃ° og miðsavning
Síðani umskipanina miðskeiðis í 90'unum hevur talið ÃĄ stjÃģrnarrÃĄÃ°um sveigga millum seks og níggju. Hetta eigur at vera broytt, soleiðis at tað vera fÃĶrri stjÃģrnarrÃĄÃ° – og tað eigur at verða staðfest beinleiðis í okkara stÃ―risskipan.
EndamÃĄlið er at skapa stabilitet og bíligari rakstur. Skuldi tað hent, at ein komandi samgonga avgerð at seta fleiri landsstÃ―rismenn enn talið ÃĄ stjÃģrnarrÃĄÃ°um, skal tað bera til at hava meira enn eitt landsstÃ―risfÃģlk í hvÃļrjum stjÃģrnarrÃĄÃ°i, sigur bÃģlkurin.
Skotið verður eisini upp at hava so nÃģgvar felagstÃĶnastur í miðfyrisitingini sum til ber. Í hesum sambandi verður mÃĶlt til, at landsfyrisitingin fer at hÚsast í einum og sama bygningi.
Eindarfyrisiting
Miðfyrisitingin byggir ÃĄ eina skipan við fleiri stjÃģrnarrÃĄÃ°um. Í dag eru tey sjey í tali.
ArbeiðsbÃģlkurin nevnir sum ein mÃļguleika, at miðfyrisitingin verður umskipað til eina sokallaða „eindarfyrisiting“. Tað merkir, at
fyrisitingin fÃĶr ein fyrisitingarligan leiðara – eitt slag at superstjÃģra – sum fÃĶr hÃļvuðsÃĄbyrgdina at reka alla fyrisitingina.
Tað gevur mÃļguleikar at arbeiða við starvsfÃģlkamenning og kann forða fyri, at tað ikki verða settar ov nÃģgvar verkÃĶtlanin í gong í senn.
Trupulleikin í dag er, at ov nÃģgvar ÃĶtlanir og lÃģgaruppskot enda í skrivaraborðskuffunum og vera ongantíð settar í verk, tí at rÃĄÃ°ini ikki vita nÃģg vÃĶl av hvÃļrjum Ãļðrum, samstundis sum ÃĶtlanirnar ofta mangla politiska undirtÃļku, skrivar arbeiðsbÃģlkurin í kjakupplegginum.

GagnnÃ―tið ymiskleikan og fjÃļlbroytni.
Starvsroyndir, og harvið praktiskur fÃļrleiki, kunnu saktans vera eins virðismikið aktiv, sum eitt akademiskt prÃģgv, er ein av hÃļvuðsboðskapunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum í sambandi við nÃ―ggja bygnaðin í landsfyrisitingini.

Sannroynd er, at ein alt stÃļrri partur av starvsfÃģlkunum í almennu fyrisitingini, eru akademikarar. Hetta er eitt rÃĄk, sum eisini er farið fram uttan um okkum, og sum tey kalla akademisering. Starvsmannafelagið ger greitt, at felagið hevur als einki ímÃģti at fÃģlk, við akademiskari ÚtbÚgving, arbeiða í miðfyrisitingini. Hinvegin vísir felagið ÃĄ tann stÃģra tÃ―dning at hava fÃģlk við drÚgvum royndum, hÃģast hesi ikki hava eina akademiska ÚtbÚgving. Ein rekrutering, sum aleina leggur dent ÃĄ akademiskar fÃļrleikar, er stuttskygd, manglar margfeldni og víðskygda hugsan, og er ein rekrutering við bindi fyri eyguni, sigur felagið.
Starvsmannafelagið visir ÃĄ, at mangan hava ringar royndir verið av at manna stÃļrv við fÃģlki, sum eru bÃģkliga yvirkvalifiserað til uppgÃĄvurnar, og tí er arbeiðsmegin Ãģneyðuga dÃ―r og verður ikki gagnnÃ―tt til fulnar. Harafturat eru hesi fÃģlk ikki eins stÃļðufÃļr í almenna stavinum sum onnur, tí mangan er betri lÃļnin í privata geiranum rÃĶttiliga lokkandi, sigur
felagið, sum setir sítt ÃĄlit ÃĄ, at dÃ―rabÃĶrar royndir og realkompetansa ikki verða lorka burtur, men virðismett ÃĄ jÃļvnum fÃļti við aðrar fakbÃģlkar.
GrundÚtbÚgving
ArbeiðsbÃģlkurin, sum hevur latið kjakuppleggið um bygnaðin í landsfyrisitingini Úr hondum, mÃĶlir til at stovna eina fÃļroyska grundÚtbÚgving í lÃģg og samfelagsviðurskiftum fyri Ãļll starvsfÃģlk í fyrisitingini. Hetta av teirri orsÃļk, at mangan koma fÃģlk beint av Útlendskum skÚlabeinki í starv. Tankanum um grundÚtbÚgvingina tekur Starvsmannafelagið fult og heilt undir við, og mÃĶlir til, at eisini fÃģlk, sum hava stÃģrar praktiskar royndir og gott innlit í fyrisitingina, kunnu vera bÃģkliga uppstigað.
Í sama viðfangi minnir Starvsmannafelagið ÃĄ avtaluna um strategiska og skipaða fÃļrleikamenning, sum almenni myndugleikin hevur bundið seg til í sÃĄttmÃĄlanum. Felagið harmast at hendan
avtalan verður ikki hildin í nÃģgvum fÃļrum. Tað sigur felagið seg ikki kunna liva við, men heldur kortini, at vÃģn er framman stavn, tí landsstÃ―rið hevur lagt lÃģgaruppskot fyri lÃļgtingið, sum hevur til endamÃĄls at kortleggja fakligu fÃļrleikarnar, sum fÃģlk hava ognað sÃĶr m.a. í arbeiðslívinum, so at tey kunnu fara undir eina fÃļrleikamenning .
Endurskoðan neyðug
Starvsmannafelagið heldur, eins og arbeiðsbÃģlkurin, at neyðugt er at endurskoða bygnaðin í miðfyrisitingini, og tekur somuleiðis undir við arbeiðsbÃģlkinum, tÃĄ sagt verður, at mÃĄlsviðgerð og operativar uppgÃĄvur í mest mÃļguligan mun verða fluttar Úr stjÃģrnarrÃĄÃ°unum fyri at fÃĄa betri orku og yvirlit til at seta yvirskipaðu kÃģsina fyri mÃĄlsÃļkið. Tað virkar skynsamt, at stjÃģrnarrÃĄÃ° sleppa at vera stjÃģrnarrÃĄÃ°, og at stovnar sleppa at vera stovnar, sigur Starvsmannafelagið.

FÃĶrri og einfaldari reglur

Beinta Dam, landsgrannskoðari, tekur vÃĶl ímÃģti kjakupplegginum frÃĄ arbeiðsbÃģlkinum, men hon ÃĄsannar, at tað kann taka drÚgva tíð at fremja stÃļrri broytingar í almenna hÃļpinum. Hon vísir ÃĄ, at longu í 2003 viðmerkti tey í ÃĄrsfrÃĄgreiðingini, at skilagott hevði verið at savna stovnar og fyrisitingar í stÃļrri eindir í nÃ―mÃģtans umsitingarbygningum. Tað fekk lÃļgtingsgrannskoðararnar at mÃĶla landsstÃ―rismanninum við fíggjarmÃĄlum til at kanna um so hevði verið. Svarið frÃĄ landsstÃ―rismanninum var, at fyrimunirnir vÃģru so eyðsÃ―ndir, at ikki var neyðugt við nakrari kanning. Sama sjÃģnarmið hevði lÃļgmaður. Men hÃģast 11 ÃĄr eru liðin síðani hesar jaligu frÃĄboðanir, er einki hent.
Beinta Dam setti spurningin hvat teir ymisku stovnarnir og fyrisitingarnar eru til, og hvat hevði hent um teir ikki vÃģru. Í sambandi við spurningin, sum nÚ er til viðgerðar í sambandi við miðfyrisitingina og serliga aðalrÃĄÃ°ini, helt hon tað vera viðkomandi at gera greitt, hví aðalrÃĄÃ°ini ella stjÃģrnarrÃĄÃ°ini eru til og hvÃļrjar uppgÃĄvurnar hjÃĄ teimum eru. Sum dÃļmi nevnir Beinta stevnumiðið hjÃĄ LÃļgmansskrivstovuni, har m.a. verður sagt, at lÃļgmansskrivstovan fremur stevnuna hjÃĄ politisku leiðsluni ÃĄ fullgÃģðan og lÃģgligan hÃĄtt..., og aðrastaðni eru orðingar sum ...vit eru trÚsom mÃģti politisku leiðsluni og starvsfelÃļgum..., geva vitan frÃĄ okkum..., hjÃĄlpa hvÃļr Ãļðrum.., dygd liggur okkum fremst í huga..., o.s.fr. Hetta er alt gÃģðar og vÃĶlorðaðar dygdir, heldur Beinta, sum eisini vísir ÃĄ reglurnar av bÃ―ti av mÃĄlsÃļkjum har lÃļgmaður stendur fyri einum Ãģtali av stÃļrri og smÃĶrri mÃĄlsÃļkjum heilt frÃĄ at hann er ovasta umboð FÃļroya og til at hann eisini hevur heimildir landsstÃ―risins mÃģtvegis ítrÃģttarvedding.
Við hesum í huga spyr landsgrannskoðarin hvat stjÃģrnarrÃĄÃ°ið og aðalstjÃģrin gera. Eftir henna tykki eru aðalstjÃģrar og aðalrÃĄÃ° tey, sum hava stÃļrstu ÃĄvirkan ÃĄ almennu umsitingina. Tað eru tey, sum skulu hava yvirskipaðu stÃ―ringina, og sum
skulu hava eftirlit við at tingini í Ãļkinum eru, sum tey eiga at vera.
RÃĄÃ°ini skulu seta reglur – stinga Út í kortið – men hennara royndir eru, at ofta verður tíð og orka brÚkt til at gera nÃĄgreiniligar reglur um ymiskt, men tíverri er tað alt ov sjÃĄldan at nakar fylgir upp. Og alt ov ofta verða reglur settar í gildi, sum nÃĶstan ongin fylgir. Kanska skuldu reglurnar verið fÃĶrri og einklari, heldur Beinta Dam.
–JÚ, eg haldi at tÃļrvur er broytingum. Ikki tí, eg haldi at Ãļll gera tað tey kunnu fyri at loysa sínar uppgÃĄvur, og arbeiðslagið er ivaleyst í lagi. Men eg haldi tað hevur tÃ―dning, at stjÃģrnarrÃĄÃ°ini taka ÃĄ seg ta ÃĄbyrgd, sum eitt stjÃģrnarrÃĄÃ° eigur at hava. At vera í fremst og fyrimynd, tí sum í Ãļllum, so ÃĄvirkast alt – og teirra hugburður „seyrar“ niður í systemið.

Ov lítið ítÃļkiligt upplegg

Áheitanin hjÃĄ landsgrannskoðaranum er: Royn at hugsa einfalt og praktiskt . Fylg hesum uppskoti til dyrnar, og latið tað ikki blíva enn eitt skuffuprosjekt, sum nÃģgv tíð og orka er brÚkt uppÃĄ.
Í síni viðmerking til kjakuppleggið siga starvsfÃģlk í AlmannamÃĄlarÃĄÃ°num og HeilsumÃĄlarÃĄÃ°num, at uppleggið er so mikið lítið ítÃļkiligt, at torfÃļrt er at koma við hoyringssvari til ein bygnað, sum ikki fyriliggur ella er lÃ―stur í síni heild, men tey halda kortini, at uppskot um broyting í landsfyrisitingini mÃĄ taka stÃļði í, hvussu verandi bygnaður er tillagaður stjÃģrnarskipanini í FÃļroyum.
Verandi bygnaður er gjÃļrdur við atliti til hesar ÃĄsetingar, og vit meta sostatt, at broytingar kunnu og skulu gerast innanfyri hesar karmar í stÃļrri mun, enn vit meta tað verða neyðugt ella skynsamt at luta alt sundur, soleiðis sum landsstÃ―rið tykist hava ynski um at fremja, siga starvsfÃģlkini.
–Vit meta, at tilgongdin við broytingum í landsfyrisitingini gott kann taka stÃļði í einum ÃĄsettum tali av stjÃģrnarrÃĄÃ°um. Talið av rÃĄÃ°um eigur ikki verða avgerandi. Í staðin mÃĄ rÃļkt av Ãļkjunum, sum mugu metast neyðug í einum vÃĶlferðarsamfelagi, geva ein hÃģming av neyðugum tali av rÃĄÃ°um.
Umframt hetta vísa ÃĄrini við verandi skipan, at samstarv millum politisku flokkarnar er ein veruleiki, sum hÃĶdd mÃĄ takast fyri, ÃĄÃ°renn eitt endaligt tal av stjÃģrnarrÃĄÃ°um verður ÃĄsett. Tað hevði kanska verið betri, um tað hevði verið fastlagt, hvÃļrjar uppgÃĄvur eru knÃ―ttar at tí einstaka rÃĄÃ°num, og ikki sum nÚ, har lÃļgmaður ÃĄsetir uppgÃĄvurnar millum rÃĄÃ°ini meira enn einaferð í sama samgonguskeiði.
Betri samstarv
StarvsfÃģlkini halda, at meira formellar broytingar í skipanini av stjÃģrnarrÃĄÃ°um kunnu betra um samstarvið millum
stjÃģrnarrÃĄÃ°. MÃļguleikin at hava ein forstjÃģra fyri embÃĶtisverkið í landsfyrisitingini hevur verið nevndur, og mett verður, at hetta kann gerast veruleiki innanfyri verandi skipan. Um raðfesting av politisku uppgÃĄvunum í stjÃģrnarrÃĄÃ°unum verður skipað betri, betrast eisini mÃļguleikarnir at nÃ―ta fakliga tilfeingið í rÃĄÃ°unum til felags fyrimun í sambandi við toymisuppgÃĄvur, verkÃĶtlanir ella tÃĄ ið ÃĄlit skulu skrivast. At skipa samstarv millum fakbÃģlkar hevur við sÃĶr stÃļrri virðing í stjÃģrnarrÃĄÃ°num og tvÃļrtur um stjÃģrnarrÃĄÃ°, og kann hetta betra um leiðslustÃ―ringina av tilfeinginum í landsfyrisitingini, siga starvsfÃģlkini og halda, at um arbeitt verður í toymum og/ella í verkÃĶtlanarbÃģlkum innanfyri og tvÃļrtur um fakbÃģlkar, kann hetta styrkja um fakliga umhvÃļrvi í verandi skipan.
StarvsfÃģlkini hava eisini fremstafingur ÃĄ lofti. Tey gera staðiliga vart við, at um staðseting í felags hÃļli verður ynskt, mÃĄ uppskot til og planlegging av hesum gerast meira veruleikakend, og ikki verða knÃ―tt saman við einum yvirskipaðum spariuppskoti. Politiska ynski um at lÃĶkka Útreiðslurnar til landsfyrisitingina saman við einum ÃģítÃļkiligum ynski um samanlegging hoyra ikki heima í eini skipaðari rationellari tilgongd til bygnaðarbroytingar í landsfyrisitingini, men vísir hetta ístaðin eina Ãģvirðiliga viðferð av starvsfÃģlkunum, sum kunnu verða rakt meint av tilgongdini, og slíkur atburður sÃļmir seg ikki fyri landsstÃ―rið og leiðsluna í landsfyrisitingini.

Burtur við dupultfunktiÃģnum
Bert heilt fÃĄ fÃģlk skulu starvast í aðalrÃĄÃ°unum, og ístaðin skulu almennu stovnarnir styrkjast. TÃĄ fÃĶst meira fyri minni, heldur RÚni Joensen, serligur lÃļgfrÃļðiligur rÃĄÃ°gevi hjÃĄ landsstÃ―rinum

FÃļroyar eru ov smÃĄar til at vit kunnu hava dupultfunktiÃģnir innan tað almenna, staðfestir RÚni Joensen og sigur, at í nÃģgvum fÃļrum eru tað ikki aðalrÃĄÃ°ini, men almennir stovnar undir rÃĄÃ°unum, sum loysa departementalar uppgÃĄvur fyri landsstÃ―rið. DÃļmi um slíkan stovn er Taks.
Hann heldur, at aðalrÃĄÃ°ini og stovnarnir undir landsstÃ―rinum hvÃļr í sínum lagi eru ov smÃĄir, og hava hvÃļr í sínum lagi ikki fakligan fÃļrleika til at loysa tÃĶr uppgÃĄvur, sum tey eiga at kunna loysa ÃĄ fullgÃģðan hÃĄtt.
RÚni Joensen heldur eina loysn vera at styrkja almennu stovnarnar við at
flyta akademikarar Úr rÃĄÃ°unum niður í stovnarnar, og at stovnarnir so eisini loysa departementalar uppgÃĄvur í enn stÃļrri mun enn teir gera í dag. Sum dÃļmi nevnir hann, at tað ÃĄtti t.d. at verið ein sjÃĄlvfylgja, at Landsverk ger eitt uppskot til byggilÃģg, ella at UmhvÃļrvisstovan t.d. ger uppskot til umhvÃļrvisverndarlÃģg, tí tað er har, ið vitanin er og eigur at vera.
FÃĶrri í aðalrÃĄÃ°unum
Bert heilt fÃĄ starvsfÃģlk við drÚgvum royndum frÃĄ almennu umsitingini ÃĄttu at starvast í aðalrÃĄÃ°unum, sum kundu verið serligir rÃĄÃ°gevar hjÃĄ landsstÃ―risfÃģlkunum. UppgÃĄvan hjÃĄ teimum er at samskipa
arbeiðið millum aðalrÃĄÃ°ini, og niður í stovnarnir undir rÃĄÃ°unum.
RÚni Joensen heldur, at lÃļgmaður eigur framhaldandi at hava eina lÃģgartÃĶnastu og eina uttanríkistÃĶnastu at samskipa lÃģgararbeiðið og uttanríkisviðurskiftini heilt yvirskipað í landsstÃ―rinum, og viðmerkir annars, at eitt av stÃļrstu frambrotum í fÃļroyskari fyrisiting er stovnsetanin av FÃļroya KÃĶrustovni, sum hann heldur eigur at halda fram og mennast.
Við hesum broytingum heldur RÚni Joensen, at sleppast kann undan dupultfunktiÃģnum, og at vit eisini vildu fingið meira fyri minni.

Endurskoðið alla skipanina
Kjartan Hoydal, fyrrverandi fiskivinnustjÃģri, heldur, at best hevði verið at endurskoða verandi skipan, ÃĄÃ°renn broytingar nÚ verða gjÃļrdar, soleiðis at vit fingu eina mynd av hvat hevur riggað og hvat ikki hevur riggað. UmrÃĄÃ°andi er at kanna, hvussu landsfyrisitingin hevur klÃĄrað at tryggja rÃĶttartrygdina. Og ber ikki til at kanna Ãļll viðurskifti Út í ÃĶsir, eiga vit í hvussu er at kanna nÃļkur serliga tÃ―dningarmikil mÃĄl, sigur Kjartan Hoydal og nevnir ofta afturvendandi spurningin um at aðalstÃ―rini ikki megnað at halda jÃĄttanina, grannskoðaramÃĄlið og CIP-mÃĄlið. Harafturat skipaninar viðvíkjandi umsitingini av lÃģgini um vinnuligan fiskiskap og skipaninar við almennu partafelÃļgunum, sum fyrrverandi fiskivinnustjÃģrin ikki heldur hava riggað vÃĶl.
Kjartan Hoydal heldur, at Ãģheft fÃģlk skulu taka sÃĶr av kanningararbeiðinum, soleiðis at landsfyrisitingin ikki skal kanna seg sjÃĄlva. Hann mÃĶlir til, at landsgrannskoðanin, lÃļgtingsins umboðsmaður og lÃļgtingsskrivstovan hava rÃļttu vitanina at taka sÃĶr av eini tílíkari kanning.

Øll vinnumÃĄl í sama rÃĄÃ°
Tað er ein trupulleiki í dag at viðgera mÃĄl, sum hoyra til í fleiri ymiskum aðalrÃĄÃ°um, heldur Niels Winther, rÃĄÃ°gevi í VinnuhÚsinum. Sum dÃļmi nevnir hann fiskivinnumÃĄl. TÃĄ rÃĶður um fiskivinnumÃĄl ÃĄ landi liggja heilsufrÃļðilig viðurskifti undir VinnumÃĄlarÃĄÃ°num, meðan fiskivinna annars liggur undir
FiskivinnumÃĄlarÃĄÃ°num, sum ivaleyst raðfestir fiskivinnuna ÃĄ sjÃģnum hÃĶgri enn ÃĄ landi. Og ikki riggar samstarvið millum rÃĄÃ°ini líka vÃĶl. Hann heldur tí tað vera munandi betri at skipa eitt vinnumÃĄlarÃĄÃ°, sum tekur sÃĶr av Ãļllum vinnu- og handilsmÃĄlum.
Somuleiðis mÃĶlir VinnuhÚsið til, at
lÃģggivið verður um hvÃļrji mÃĄlsÃļki hoyra til hvÃļrji rÃĄÃ°. TÃĄ koma mÃĄlini at liggja í tryggari karmum enn nÚ, tÃĄ telvað verður um tey ymisku mÃĄlini í sambandi við samgongusamrÃĄÃ°ingar.

DEYÐSDØMT
Sonevnda kjakuppleggið er frÃĄ byrjan deyðsdÃļmt. Tað er uttan saft og kraft og fÃĶr ongan at vakna, heldur Reidar NÃģnfjall, fyrrv. stjÃģri ÃĄ Standferðsluni og FÃļroya HandilsskÚla
–Tað er burturvið og meiningsleyst at gera eitt slíkt kjakupplegg at leggja Út til almenningin at meta um og hava eina meining um. Skal ein koma við einum kvalifiseraðum „input“, so krevst innlit, fakligur fÃļrleiki, greiningar – og ikki minst royndir. Almenningurin hevur hvÃļrki innlit, fÃļrleika ella royndir at meta um tÃļrvin ÃĄ nÃ―skipanum ella tillagingum.
Tað sigur Reidar NÃģnfjall, sum heldur at embÃĶtisverkið í samrÃĄÃ° við landsstÃ―rið skal gera eina kritiska dignostiserandi
kanning og greining av landsfyrisitingini – ein faklig og Ãģheft analysa, gjÃļrd av uttanhÃ―sis konsulentum og fokusbÃģlkum. HarnÃĶst er tÃļrvur ÃĄ fyrst at definera uppgÃĄvur og síðan „designa“ ein bygnað, sum honorerar dygdargÃģðar uppgÃĄvuloysnir og tÃĶnastur. Øll onnur raðfylgja er skeiv og Ãģlogisk og skapar ikki betri Úrslit, heldur Reidar NÃģnfjall.
Hann heldur, at bara heitið hevur við sÃĶr, at hetta tiltak frÃĄ byrjan av er deyðsdÃļmt: Orðið kjak leggur upp til,
at onki skal henda og uppleggið sigur, at hetta er ikki meint í ÃĄlvara. Hetta kjakupplegg er tíverri uttan saft og kraft og fÃĶr ongan at vakna, sigur Reidar NÃģnfjall, sum annars bjÃģðar seg fram at vera við í einari uttanhÃ―sis kanning og greining av landsfyrisitingini – einari stÃļðulÃ―sing og frÃĄgreiðing við uppskotum um loysnir – og vísir ÃĄ sínar royndir frÃĄ landsfyrisitingini umframt at hann hevur tikið lut í rÃĄÃ°geving at leggja almennar stovnar saman o.a.

BLF ÃĄvarar mÃģti Ãģgrundaðum sparingum
Uppleggið hjÃĄ arbeiðsbÃģlkinum er alt ov grunt og megnar ikki at geva eina reella mynd av virkseminum í ymsu rÃĄÃ°unum og at lÃ―sa vavi og ta fjÃļlbroytni, sum eyðkennir stjÃģrnarrÃĄÃ°ini, sigur nevndin í BÚskapar- og LÃļgfrÃļðingafelag FÃļroya, sum heldur, at her er meira talan um eitt spariupplegg heldur enn ein verulig umskipan av landsfyrisitingini. BLF kann taka undir við, at tað eru viðurskifti í landsfyrisitingini, sum ikki eru skynsom og ymiskt, sum kundi verið skipað Ãļðrvisi, men saknar at uppleggið staðfestir og viðger trupulleikarnar í fyrisitingini meira ítÃļkiligt. Harafturat heldur BLF, at tað slepst ikki undan at viðgera politisku skipanina samstundis.
Felagið hjÃĄ bÚskapar- og lÃļgfrÃļðingum saknar eisini eina greining av, hvussu onnur lond hava skipað síni viðurskifti, tí hesum kundu vit eisini lÃĶrt av.
Samanumtikið staðfestir BLF, at alt bendir ÃĄ, at einasti ítÃļkiligi arbeiðssetningurin, sum arbeiðsbÃģlkurin hevur havt at halda seg til, er at landsstÃ―rið ÃĶtlar at spara 10 milliÃģnir, og tí er uppleggið at rokna sum eitt spariupplegg. Felagið vísir eisini ÃĄ, at tað verður ofta sagt, at landsfyrisitingin bÃģlgnar, men vísir hesum aftur, tí hon er ikki vaksin í mun til BTÚ síðani í 2001, og tí er grundleggjandi spurningurin, um tÃļrvur er ÃĄ sparingum í landsfyrisitingini.
BLF ÃĄvarar tí staðiliga, at tílíkar Ãģgvusligar, og enntÃĄ Ãģgrundaðar sparingar, verða fÃļrdar Út í lívið, tí hetta kann gerast eitt Ãģgvusligt ÃĄlop ÃĄ fÃļroyska rÃĶttarsamfelagið og rÃĶttartrygd borgaranna, sum eingin fÃģlkavald politisk skipan kann standa modell til, sigur felagið og leggur afturat, at felagið tekur frÃĄstÃļðu frÃĄ kjakupplegginum og teimum spariÃĶtlanum, ið eru grundarlagið undir upplegginum. BLF vil staðiliga mÃĶla frÃĄ, at landsfyrisitingin verður umskipað og veingjaskerd, bara fyri at spara nakrar Ãģmetaliga dÃ―rt keyptar millionir ÃĄ fíggjarlÃģgini. Hendan rokning kann enda fleirfaldað aftur hjÃĄ FÃļroya fÃģlki, sigur BLF m.a. í sínum viðmerkingum.

Almenn starvsfÃģlk skulu tora at slatra

NÃģgv almenn starvsfÃģlk tora ikki at Úttala seg alment um viðurskifti ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssi, tí tey Ãģttast fyri, at tað kann fÃĄa avleiðingar fyri teirra starvsmÃļguleikar. Men tað hevur tÃ―dning fyri fÃģlkarÃĶðið, at almenn starvsfÃģlk tora at varskÃģgva um ivasom viðurskifti, og í Ãļðrum londum verður arbeitt við at veita teimum vernd, ið rÃģpa varskÃģ.

Skakandi avdÚkingar Úti í verðini seinastu ÃĄrini hava prÃģgvað, hvussu stÃģran tÃ―dning tað hevur, at fÃģlk, ið hava innlit, tora at avdÚka sína vitan.
Í lÃļtuni krÃģgvar ein 23 ÃĄra gamal amerikanskur forritari seg í Moskva fyri amerikanska yvirvaldinum, ið vil hava hann dÃļmdan fyri njÃģsning. Edward Snowden avdÚkaði, at amerikanska fregnartÃĶnastan NSA avlurtar snÃļgt sagt alt og Ãļll, eisini privatar telefonir hjÃĄ stjÃģrnarleiðarum í Ãļðrum londum. AvdÚkingarnar elvdu til Ãļsing og vreiði mÃģtvegis USA í nÃģgvum londum, og amerikanskir myndugleikar svaraðu aftur við at ÃĄkÃĶra unga forritaran fyri njÃģsning og stuldur. Hann flÃ―ddi yvir hÃĄls og herðar til Russlands, har hann fyribils hevur fingið friðskjÃģl í eitt ÃĄr.
Á sendistovuni hjÃĄ Ecuador í London krÃģgvar ein annar kendur whistleblower ella varskÃģgvari seg. Tann 43 ÃĄra gamli australiumaðurin Julian Assange hevur almannakunngjÃļrt yvir hundrað tÚsund loynilig skjÃļl um m.a. krígsfÃļrsluna hjÃĄ USA í Irak og Afghanistan ÃĄ netsíðu sínari WikiLeaks. Amerikanskir myndugleikar skuldseta hann fyri at seta trygdina hjÃĄ USA í vÃĄÃ°a og vilja hava hann ÚtflÃ―ggjaðan, men Ecuador hevur givið honum friðskjÃģl.
Eisini ÃĄ okkara leiðum eru fleiri dÃļmir um varskÃģgvarar, ið hava fingið ilt í tey rÃĄÃ°andi. Ein teirra er danski herovastin Anders Koustrup KÃĶrgaard, sum fyri tveimum ÃĄrum síðani almannakunngjÃļrdi eina sjÃģnbandaupptÃļku við irakiskum hermonnum undir danskari leiðslu, ið slÃģgu og sparkaðu irakisk sivilfÃģlk. Danski varskÃģgvarin varð dÃļmdur at rinda dagbÃļtur í seks mÃĄnaðar, tí hann ikki vildi avdÚka, hvÃļr hevði givið honum sjÃģnbandaupptÃļkurnar.
FÃļroyskir varskÃģgvarar
Eisini fÃļroyskir varskÃģgvarar hava fingið tÃ―Ã°andi mÃĄl fram í ljÃģsið, sum hava fingið stÃģrar avleiðingar í okkara heimliga umhvÃļrvi.
TÃĄ eitt skjal við atfinningarsomum viðmerkingum hjÃĄ embÃĶtisfÃģlkum í InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num um ÃĶtlanina at lata eitt privat felag gera SkÃĄlafjarðartunnilin varð likið til fjÃļlmiðlarnar, gjÃļrdist tað byrjanin til endan hjÃĄ privatu tunnilsverkÃĶtlanini. Skjalið hevði verið hildið loyniligt fyri lÃļgtingslimum, og tÃĄ fjÃļlmiðlarnir avdÚkaðu tað, elvdi tað til so mikla Ãļsing, at tunnilsÃĶtlanin datt niðurfyri, landsstÃ―rismaðurin varð koyrdur frÃĄ, innlendismÃĄlarÃĄÃ°ið varð niðurlagt, og ein kanningarstjÃģri varð settur at kanna embÃĶtisfÃļrsluna hjÃĄ bÃĶði frÃĄkoyrda landsstÃ―rismanninum og lÃļgmanni.
TÃĄ starvsfÃģlk ÃĄ Eysturoyar ellis- og rÃļktarheimi alment sÃļgdu frÃĄ Ãģgvisligu avleiðingunum, ið ÃĶtlaðar sparingar fÃģru at fÃĄa fyri tey gomlu, fingu tey eina ÃĄminning frÃĄ ovastu leiðsluni í Almannaverkinum um, at bert hon skuldi Úttala seg vegna stovnin. Men sparingarnar vÃģrðu tiknar aftur, og stjÃģrin fyri Almannaverkið varð send til hÚs.
Og tÃĄ redaktÃļrurin ÃĄ Portal.fo breyt tagnarskyldu sína sum fyrrverandi grannskoðari og avdÚkaði, at landsstÃ―rismaðurin í fíggjarmÃĄlum hevði selt Ãģtollaðar vÃļrur, kom eldur í skÃĄlan. Atfinningar heglaðu niður yvir landsstÃ―rismannin, sum kÃĶrdi redaktÃļrin til FjÃļlmiðlanevndina og kallaði inn til tíðindafund, har hann í nÃĶstan tveir tímar royndi at verja seg. LÃĶttast at tiga
Flestu almennu starvsfÃģlk í FÃļroyum eru bangin fyri at siga sína hugsan og koma fram við síni vitan um skeivleikar og Ãģreglusemi. Tað eru royndirnar hjÃĄ flestu fjÃļlmiðlafÃģlkum, ið dagliga royna at fÃĄa upplÃ―singar fram um mÃĄl, ið verða viðgjÃļrd í fyrisitingini.
Ein kanning, ið tveir stjÃģrnmÃĄlafrÃļðingar gjÃļrdu fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani, vísti eisini, at nÃģgv embÃĶtisfÃģlk aftra seg við at siga sína ÃĄskoðan ella tosa um mÃĄl, ið tey hava innlit í. Fleiri hava kent sviðan av at hava Úttalað seg ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, og tey flestu velja tí heldur ta tryggu loysnina og tiga.
Aðrastaðni verður arbeitt við at finna loysnir, sum kunnu tryggja, at almenn starvsfÃģlk tora at slatra, tí tað hevur stÃģran tÃ―dning fyri fÃģlkarÃĶðið, at almenna fyrisitingin er gjÃļgnumskygd, og at skeivleikar koma fram í ljÃģsið. Fleiri danskar kommunur og privatar fyritÃļkur hava eisini sett í verk whistleblowerskipanir, har starvsfÃģlk dulnevnd og uttan at nÃ―tast at Ãģttast avleiðingar kunnu boða frÃĄ Ãģreglusemi.
Í FÃļroyum eru enn ongar ÃĶtlanir lagdar fram ÃĄ hesum Ãļki.

Neyðugt at verja varskÃģgvarar

Óreglusemi og korrupsjÃģn er til alla staðni, har menniskjur eru. Um fÃģlk við innliti ikki við hvÃļrt seta tagnarskyldu og loyalitetsskyldu til síðis og rÃģpa varskÃģ, so verða tÃ―Ã°andi mÃĄl duld fyri almenninginum, og tað er ein hÃģttan ímÃģti fÃģlkarÃĶðinum. Men prísurin fyri at varskÃģgva kann vera Ãģgvuliga hÃļgur.

Heini í Skorini, ið skrivar ph.d.ritgerð um religiÃģnskritikk og talufrÃĶlsi í altjÃģða samanhangi, hevur stÃģra virðing fyri fleiri av teimum kendu whistleblowers ella varskÃģgvarum, ið hava gjÃļrt vart við seg Úti í heimi seinastu ÃĄrini.
– Ein maður sum Edward Snowden er ein hetja. Hann hevur avdÚkað avlurtingar hjÃĄ amerikansku fregnartÃĶnastuni, ið eru meira víðgongdar, enn nakar kundi ímynda sÃĶr. Tað hevur stÃģran tÃ―dning, at heimurin fÃĶr at vita, at USA avlurtar alt og Ãļll, sigur hann.
Hin kendi varskÃģgvarin, ið krÃģgvar seg fyri USA, Julian Assange, er ikki eins hÃļgt í metum.
– Assange er ein nÃģgv meira samansettur varskÃģgvari. Hann leggur alt Út, ið hann fÃĶr fatur ÃĄ. NÃģgv er gott at fÃĄa fram, men sumt er bert slatur og sleyg, og okkurt er beinleiðis skaðiligt. Assange er ein fyrilitarleysur varskÃģgvari, sum sÃĶr USA sum tann stÃģra Satan, og sum ikki leggur í, um hann setur lívið hjÃĄ fÃģlki í vÃĄÃ°a, ið verða umrÃļdd í loyniligum skjÃļlum, sigur Heini í Skorini.
Snowden og Assange hava tÃģ tað í felag, at teir bÃĄÃ°ir gjalda ein hÃļgan prís fyri at rÃģpa varskÃģ.
– Teir fÃĄa ongantíð eitt vanligt lív aftur. Teir noyðast at fjala seg restina av lívinum, og fÃĶr USA fatur ÃĄ teimum, kunnu teir fÃĄa lívlanga fongsulsrevsing, sigur Heini í Skorini.
Eisini ÃĄ okkara leiðum eru fleiri dÃļmi um, at varskÃģgvarar hava goldið ein hÃļgan prís.
Fyrrverandi danski fregnartÃĶnastumaðurin Frank Grevil fekk fÃ―ra mÃĄnaðir langa fongsulsrevsing fyri brot ÃĄ tagnarskylduna, tÃĄ hann avdÚkaði, at grundarlagið hjÃĄ donsku stjÃģrnini fyri at fara í kríggj mÃģti Irak var skeivt.
Og danski herovastin Anders Koustrup KÃĶrgaard mÃĄtti gjalda dagbÃļtur í 6 mÃĄnaðir, tí hann ikki vildi siga, hvÃļr hevði givið honum sjÃģnbandaupptÃļkur av irakiskum hermonnum undir danskari leiðslu, ið bukaðu sivilfÃģlk.
– Ein persÃģnur, ið fer upp ímÃģti eini skipan, hevur alla orsÃļk at Ãģttast avleiðingar. Eingin brÃ―ggjar seg um at verða avdÚkaðar, og skipanir vilja gera alt fyri at rÃĶða onnur frÃĄ at gera tað sama, sigur Heini í Skorini.

Okkurt er betri Ãģsagt

HÃģast tað hevur stÃģran tÃ―dning fyri fÃģlkarÃĶðið, at fÃģlk fÃĄa kunnleika til, hvat hendir handan valdsmÚrarnar, so eru allar avdÚkingar tÃģ ikki av tí gÃģða.
– AvdÚkingar kunnu gera meira skaða enn gagn. Um politikarar ikki hava eitt rÚm, har teir kunnu virka Ãģtarnaðir, so ber als ikki til at fÃļra politikk. Og um friðarsamrÃĄÃ°ingar ikki kunnu fara fram í trÚnaði, so verður ongantíð friður, tí alt endar í rumbli, sigur Heini í Skorini.
Summir varskÃģgvarar hava eisini heilt aðrar ÃĶtlanir við avdÚkingunum enn at styrkja fÃģlkarÃĶðið.
– Summi leka upplÃ―singar, tí tey vilja hevna seg inn ÃĄ onkran. BÃģkin „Den hemmelige socialdemokrat“, sum ein dulnevndur danskur sosialdemokratur gav Út, er eitt dÃļmi um hetta. BÃģkin inniheldur mest slatur um kendar sosialdemokratar, og hon flytur einki, sigur Heini í Skorini.
VarskÃģgvarar mugu verjast
Eisini í FÃļroyum eru dÃļmir um, at tað hevur fingið avleiðingar fyri almenn starvsfÃģlk, at tey hava verið ov opinskÃĄrað um eym mÃĄl. Tað vísir m.a. ein kanning, ið tveir stjÃģrnmÃĄlafrÃļðingar gjÃļrdu í 2007 .
– Tað er ein lÃļgfrÃļðilig grÃĄsona, nÃĶr atlit til fÃģlksins ÃĄhugamÃĄl vigar tyngri enn tagnarskyldan og loyalitetsskyldan mÃģtvegis arbeiðsgevaranum, og tað mÃĄ tí altíð vera ein meting frÃĄ mÃĄli til mÃĄl, nÃĶr varskÃģgvarar eiga at fÃĄa vernd.
– Men tað hevur stÃģran tÃ―dning, at fÃģlk við innliti tora at koma fram við tí, tey vita. Tí eiga vit at fÃĄa nakrar yvirskipaðar reglur, ið tryggja rÃĶttindini hjÃĄ teimum, ið rÃģpa varskÃģ. Tað kann m.a. gerast við at ÃĄleggja almennum starvsfÃģlki eina skyldu at siga frÃĄ, tÃĄ tey fÃĄa kunnleika um okkurt ÃģlÃģgligt, sigur Heini í Skorini.

MÃĄlið stÃļrri tÃ―dning enn tagnarskyldan

TÃĄ tÃĄverandi redaktÃļrurin ÃĄ Portal.fo legði fyrstu greinina um tollmÃĄlið hjÃĄ landsstÃ―ris- manninum í fíggjarmÃĄlum Út, var tað ein fleiri ÃĄra gomul ÃĶtlan, ið endiliga gjÃļrdist veru- leiki. Sveinur TrÃģndarson hevði vitað um mÃĄlið, síðani hann sjÃĄlvur sum grannskoðari var ÃĄ eftirlitsvitjan ÃĄ virkinum hjÃĄ landsstÃ―rismanninum fyri meira enn tjÚgu ÃĄrum síðani. Men hann var bundin av tagnarskyldu og aftraði seg leingi við at komið fram við tí, hann visti.
Sveinur TrÃģndarson var sjÃĄlvur annar, sum grannskoðari hjÃĄ Landsgrannskoðaranum, í 1992 ÃĄ eftirlitsvitjan ÃĄ handilsvirkinum í SÃļrvÃĄgi, ið JÃļrgen Niclasen var stjÃģri ÃĄ. Hann staðfesti, at virkið seldi Ãģtollaðar vÃļrur og skrivaði eina frÃĄgreiðing, sum fÃļrdi til, at tollvaldið setti í verk skerpað eftirlit av felagnum og meldaði mÃĄlið til lÃļgregluna. LÃļgreglan kannaði mÃĄlið, men fÚtin gjÃļrdi av ikki at reisa ÃĄkÃĶru mÃģti stjÃģranum.
Árini gingu, men Sveinur TrÃģndarson gloymdi ikki gamla tollmÃĄlið hjÃĄ JÃļrgen Niclasen. Hann gavst sum grannskoðari
og fÃģr í staðin at arbeiða sum tíðindamaður ÃĄ Sosialinum. Har fekk hann ein starvsfelaga at biðja um innlit í tollmÃĄlið.
– Eg var fullgreiður yvir, at eg hevði tagnarskyldu sum grannskoðari, og tí vildi eg ikki sjÃĄlvur skriva um tað. Men eg helt, at mÃĄlið hevði so stÃģran tÃ―dning, at tað ÃĄtti at koma fram alment, sigur hann.
Starvsfelagin fekk ikki innlit í mÃĄlið. Svarið frÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num var, at einki tílíkt mÃĄl var til.
Í 2008 royndi Sveinur TrÃģndarson aftur at fÃĄa hol ÃĄ mÃĄlið. TÃĄ starvaðist hann ÃĄ DimmalÃĶtting, og eisini har fekk
hann ein starvsfelaga at sÃļkja um innlit. Men heldur ikki hon fekk nakað skjal ÚtflÃ―ggjað.
– Vit vildu ikki fara Út við sÃļguni, uttan at vit hÃļvdu nÃļkur skjÃļl, og tí slepti eg aftur mÃĄlinum tÃĄ, sigur hann.
Í januar í fjÃļr gjÃļrdi DimmalÃĶtting enn eina roynd at fÃĄa innlit í gamla tollmÃĄlið. Fyrst varð umbÃļnin aftur noktað, men í desember eydnaðist tað umsíður at fÃĄa trÃ― skjÃļl ÚtflÃ―ggjað. TÃĄ var DimmalÃĶtting farin ÃĄ heysin, og Sveinur TrÃģndarson var tÃĄ redaktÃļrur ÃĄ Portal.fo, sum tí gjÃļrdist fyrsti miðilin at bera sÃļguna um Ãģtollaðu vÃļrurnar hjÃĄ landsstÃ―rismanninum í fíggjarmÃĄlum.
– Í fyrstu atlÃļgu brÚkti eg bert mína vitan frÃĄ grannskoðaratíðini til at biðja um innlit. Tað kundi eg gera, tí eg visti, at mÃĄlið var til. Men tÃĄ vit so fingu tey fyrstu skjÃļlini og byrjaðu at skriva um mÃĄlið, kom ymiskt fram, sum gjÃļrdi, at eg kendi meg noyddan til eisini beinleiðis at brÚka upplÃ―singar, ið eg hevði frÃĄ mínum arbeiði sum grannskoðari, sigur hann.
Fult innlit
Síðani Portal.fo setti hol ÃĄ sÃļguna um Ãģtollaðu vÃļrurnar hjÃĄ P/f N. Niclasen, eru nÃģgv skjÃļl afturat komin fram í mÃĄlinum. FjÃļlmiðlarnir hava fingið fult innlit, og JÃļrgen Niclasen hevur eisini sjÃĄlvur lagt fleiri skjÃļl fram ÃĄ einum drÚgvum tíðindafundi, ið hann kallaði inn til um mÃĄlið.
Politikarar og onnur hava funnist harðliga at landsstÃ―rismanninum, men tað hevur ikki ÃĄvirkað ÃĄlitið hjÃĄ lÃļgmanni ÃĄ landsstÃ―rismanninum í fíggjarmÃĄlum. At lÃļgmaður ikki vildi loysa landsstÃ―rismannin Úr starvi, hevur tÃģ fingið fyrrverandi forkvinnuna í Sambandsflokkinum til at melda seg Úr flokkinum.
JÃļrgen Niclasen hevur kÃĶrt bÃĶði Portal.fo og Kringvarpið, sum eisini hevur gjÃļrt nÃģgv burtur Úr tollmÃĄlinum, til FjÃļlmiðlanevndina. Ein av kÃĶrunum
hjÃĄ landsstÃ―rismanninum er, at tilfar, ið miðlarnir hava brÚkt sum grundarlag fyri at skuldseta hann fyri tollsvik, er Útvegað undir revsiverdum viðurskiftum.

Tagnarskylda mÃĄtti víkja

Sveinur TrÃģndarson hevur í dag ongar trupulleikar av, at hann hevur brotið tagnarskyldu sína.
– Tagnarskylda er tagnarskylda, og hon skal haldast. Men í hesum fÃļri er talan um eitt so tÃ―Ã°andi mÃĄl, at almenningurin hevur krav uppÃĄ at kenna tað, og so mÃĄ tagnarskyldan víkja, sigur hann.
HÃģast meira enn 20 ÃĄr eru liðin, síðani JÃļrgen Niclasen seldi Ãģtollaðar vÃļrur, so heldur Sveinur TrÃģndarson, at tað enn hevur tÃ―dning at fÃĄa mÃĄlið lÃ―st.
– JÃļrgen Niclasen hevur hesi 20 ÃĄrini arbeitt seg upp til at vera ein av mÃĄttmiklastu politikarum í landinum, uttan at nakar hevur vitað, hvat hann hevur fingist við fyrr, sigur hann.
Sveinur TrÃģndarson er ikki bilsin um, at JÃļrgen Niclasen enn er landsstÃ―rismaður í fíggjarmÃĄlum.
– Mítt mÃĄl hevur verið at fÃĄa alt mÃĄlið fram í ljÃģsið, ikki at fÃĄa landsstÃ―rismannin í fíggjarmÃĄlum frÃĄ. Í FÃļroyum skal Ãģgvuliga nÃģgv til, ÃĄÃ°renn nakað fÃĶr avleiðingar, so eg hevði ikki vÃĶntað, at hann fÃģr at verða koyrdur frÃĄ. Men eg eri positivt bilsin av avgerðini hjÃĄ Lisbeth Petersen
um at melda seg Úr Sambandsflokkinum, sigur hann.
Kann verða revsaður
SjÃĄlvur kann Sveinur TrÃģndarson fÃĄa eina ÃĄtalu frÃĄ FjÃļlmiðlanevndini, og hann kann eisini verða drigin í rÃĶttin og dÃļmdur fyri at hava brotið tagnarskyldu sína. Men tað fÃĶr hann ikki til at missa svÃļvnin.
– Eg fÃĄi mÃļguliga ikki starv aftur sum grannskoðari, men tað ÃĶtli eg mÃĶr heldur ikki at biðja um. Og eg eri so mikið gamal nÚ, at tað hevur ikki stÃģrvegis tÃ―dning fyri meg, um eg havi reina revsivÃĄttan, sigur hann.
Sveinur TrÃģndarson hevur stÃģra virðing fyri kendum whistleblowarum Úti í heimi sum Edward Snowden, sum í lÃļtuni krÃģgvar seg fyri amerikanskum myndugleikum í Russlandi. Men hann heldur ikki, at hansara gerðir tola samanbering við tað, ið hesir hava avrikað.
– Eg eri vanliga ikki nakar lítillÃĄtin maður, men tað, ið eg havi gjÃļrt, kann ÃĄ ongan hÃĄtt sammetast við tað, ið ein maður sum Edward Snowden hevur avrikað. Hann setur lívið í vÃĄÃ°a fyri at koma fram við síni vitan, meðan eg í ringasta fÃļri fÃĄi eina ÃĄtalu ella kanska eina stutta fongsulsrevsing, sigur hann.

Skjalið ið beindi fyri tunlinum
Eitt skjal, ið skuldi vera loyniligt, men endaði í Degi og Viku, gjÃļrdist byrjanin til endan ÃĄ privata SkÃĄlafjarðartunlinum. TÃĄ lemjandi atfinningarnar hjÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num mÃģti tunnilsÃĶtlanini komu fram í ljÃģsið, kom eldur í politisku skipanina, og ÃĶtlanin varð steðgað í evstu lÃļtu.

MÃĄlið um privata SkÃĄlafjarðartunnilin kom sum ketta Úr hÃļvdatrog í juni í fjÃļr, tÃĄ Kringvarpið bar tey tíðindi frÃĄ eini Ãģnevndari keldu, at landsstÃ―rismaðurin í innlendismÃĄlum, KÃĄri P. HÃļjgaard, var klÃĄrur at skriva undir ein sÃĄttmÃĄla við danska felagið CIP um at gera tunnil undir SkÃĄlafjÃļrð.
HÃģast talan var um stÃļrstu ílÃļgu í FÃļroya sÃļgu, kundi landsstÃ―rismaðurin skriva undir sÃĄttmÃĄlan uttan at spyrja nakran eftir, tí hann hevði fingið heimild at gera avtalu um tunnil undir SkÃĄlafjÃļrð frÃĄ lÃļgtinginum. Men tÃĄ fjÃļlmiðlarnir avdÚkaðu, at landsstÃ―rismaðurin hevði gjÃļrt ein loyniligan sÃĄttmÃĄla við eitt danskt felag, sum var klÃĄrur at verða undirskrivaður, kom eldur í. LÃļgmaður segði seg ikki kenna loyniliga sÃĄttmÃĄlan og gjÃļrdi av, at lÃļgtingið skuldi viðgera mÃĄlið, ÃĄÃ°renn sÃĄttmÃĄlin varð undirskrivaður.
Nakrar dagar seinni fekk tíðindaleiðarin ÃĄ Sosialinum, JÃģn Brian Hvidtfeldt, eisini eitt prei frÃĄ Ãģnevndari keldu. Keldan vildi vera við, at embÃĶtisfÃģlk í InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num hÃļvdu eina rÃļð av ÃĄlvarsligum atfinningum ímÃģti tunnilsverkÃĶtlanini, sum eingin var sloppin at síggja.
Hann setti seg í samband við ein deildarleiðara í InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num, sum vÃĄttaði, at rÃĄÃ°ið hevði skrivað eitt skjal við fakligum metingum av avleiðingum av tunnilsavtaluni. LandsstÃ―rismaðurin hevði biðið um metingina, sum rÃĄÃ°ið hevði gjÃļrt uttan at sleppa at síggja loyniliga sÃĄttmÃĄlan. Fakligu viðmerkingarnar hjÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num vÃģru ikki lagdar við lÃģgaruppskotinum, ið var lagt fyri lÃļgtingið.

Sosialurin sÃļkti um innlit í skjalið, men fekk noktandi svar við tí grundgeving, at talan var um eitt innanhÃ―sis skjal. Men sÃļgan um, at InnlendismÃĄlarÃĄÃ°ið hevði gjÃļrt fakligar metingar, ið eingin uttanfyri rÃĄÃ°ið slapp at síggja, kom í blaðið.
– Tíðindini um, at fakligar metingar vÃģrðu duldar fyri lÃļgtingslimum, sum skuldu taka stÃļðu til stÃļrstu ílÃļguna í FÃļroya sÃļgu, festu eld í, og tað gjÃļrdist byrjanin til endan ÃĄ privata SkÃĄlafjarðartunlinum. Hetta hevði ikki komið fram, um vit ikki fingu eitt prei frÃĄ eini gÃģðari keldu, sigur JÃģn Brian Hvidtfeldt.
Skjalið kom við telduposti
TvÃĶr vikur eftir, at tíðindaleiðarin ÃĄ Sosialinum hevði fingið noktandi svar uppÃĄ innlitsumbÃļnina, fekk ein journalistur í Degi og Viku ein teldupost frÃĄ eini vÃĶlvitandi keldu. Viðfest var skjalið við teimum loyniligu fakligu viðmerkingunum hjÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num. Sama kvÃļld vÃģrðu tÃĶr blÃĄstar Út í Degi og Viku.
– Tað var ein whistleblower, ið gav okkum skjalið. Sama kvÃļld sum vit hÃļvdu havt sÃļguna um skjalið í Degi og Viku, fingu vit innlit í skjalið frÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num, sum vit eins og aðrir fjÃļlmiðlar hÃļvdu sÃļkt um. Men uttan whistleblowarin var skjalið neyvan komin fram, sigur Liljan Weihe, tíðindaleiðari í Kringvarpinum.
Tíðindaleiðarin ÃĄ Sosialinum fekk eisini teldupost frÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num sama kvÃļld við innliti í fakligu viðmerkingarnar til avtaluna um SkÃĄlafjarðartunnilin. Einasta frÃĄgreiðing, ið fylgdi við, var, at nÚ hevði skjalið broytt status og var ikki longur innanhÃ―sis.
Setti eld í
LÃļgtingslimir og onnur vÃģru ÃĄ gosi um hvÃļssu atfinningarnar, ið hÃļvdu verið hildnar loyniligar. Millum annað gjÃļrdu lÃļgfrÃļðingar í InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num vart við, at loyniligi sÃĄttmÃĄlin við CIP fÃģr at stavnsbinda landsstÃ―rið og lÃļgtingið í 50 ÃĄr.
TÃĄ fakligu viðmerkingarnar komu fram, fekk privata tunnilsÃĶtlanin seinasta skumpið. LÃļgmaður segði seg einki kenna til viðmerkingarnar hjÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num og vildi hava eina frÃĄgreiðing frÃĄ landsstÃ―rismaninum. TÃĄ hann hevði fingið frÃĄgreiðingina, segði hann seg framvegis hava ÃĄlit ÃĄ landsstÃ―rismanninum, men gjÃļrdi kortini av at siga hann Úr starvi. Samstundis sum landsstÃ―rismaðurin varð frÃĄkoyrdur, varð InnlendismÃĄlarÃĄÃ°ið niðurlagt. Avtalan við CIP varð ikki undirskrivað, og landsstÃ―rismÃĄlanevndin gjÃļrdi av at seta ein kanningarstjÃģra at kanna embÃĶtisfÃļrsluna hjÃĄ bÃĶði frÃĄkoyrda landsstÃ―rismanninum og lÃļgmanni. Síðani hevur CIP fingið eina miljÃģn í endurgjaldi, og landsstÃ―rið hevur gjÃļrt av at byggja bÃĶði SkÃĄlafjarðartunnil og Sandoyartunnil fyri almennar pengar í staðin.
– HÃļvdu fjÃļlmiðlarnir ikki avdÚkað viðmerkingarnar frÃĄ InnlendismÃĄlarÃĄÃ°num og fylgt mÃĄlinum so neyvt, so hÃļvdu vit helst fingið ein privatan tunnil, sum bert nÃļkur heilt fÃĄ hÃļvdu kent grundarlagið undir, sigur JÃģn Brian Hvidtfeldt.

Ávaringar frÃĄ starvsfÃģlkum steðgaðu sparingum

Ávaringar frÃĄ starvsfÃģlkum ÃĄ Eysturoyar Ellis- og RÃļktarheimi um Ãģgvusligar avleið- ingar av ÃĶtlaðum sparitiltÃļkum elvdu til, at ein eykajÃĄttan varð givin, sum forðaði fyri teimum ringastu avleiðingunum. Ávaringarnar fingu eisini avleiðingar fyri leiðsluna í Almannaverkinum, tí landsstÃ―riskvinnan segði seg ikki hava ÃĄlit ÃĄ stjÃģranum meira og segði hana Úr starvi.

Tað byrjaði við einum skrivi um Ãģtespiligar sparingar, sum leiðslan ÃĄ Eysturoyar Ellis- og RÃļktarheimi sendi til tey avvarðandi hjÃĄ bÚfÃģlkunum. Avleiðingarnar av sparingunum vÃģru millum annað, at tey gomlu skuldu liggja meira í songini, tey skuldu bíða longri eftir at sleppa ÃĄ wc og í bað, og tey skuldu fÃĄa vÃĄnaligari mat.
Avvarðandi lÃģtu skrivið fara víðari til fjÃļlmiðlarnar, og Útvarpið bar tíðindini um skakandi Útlitini hjÃĄ teimum gomlu ÃĄ Ellisheiminum longu sama dag, sum tey avvarðandi vÃģrðu kunnaði um spariÃĶtlanina. Dagin eftir vÃģru starvsfÃģlk ÃĄ Ellisheiminum frammi í miðlunum og ÃĄvaraðu um, at rÃļktin kundi blíva Ãģforsvarlig, um sparingarnar vÃģrðu settar í verk.

Stovnsleiðarar fingu ÃĄminning

TÃĄ starvsfÃģlkini hÃļvdu verið frammi í miðlunum, sendi leiðarin í Eldradeplinum í Almannaverkinum Út eitt kunningarskriv til stovnsleiðararnar ÃĄ eldraÃļkinum. Hon minti teir ÃĄ, at tað bert er stjÃģrin, sum kann Úttala seg alment vegna stovnin, og bað teir beinanvegin minna starvsfÃģlk síni um hetta.
Leiðarin í Eldradeplinum gjÃļrdi í skrivinum greitt, at onnur enn stjÃģrin bert kunnu Úttala seg, um stjÃģrin hevur Útdelegerað hesa uppgÃĄvu til viðkomandi. Einki varð nevnt um, at starvsfÃģlk altíð hava rÃĶtt til at Úttala seg sum privatpersÃģnar.
Skrivið til stovnsleiðararnar kom fram í fjÃļlmiðlunum, og Ãģnevnd starvsfÃģlk vÃģrðu endurgivin fyri at siga, at leiðslan í Almannaverkinum hevði givið teimum munnkurv.
Leiðslan ÃĄ Almannaverkinum royndi nÃĶstu dagarnar at greiða frÃĄ, at ÃĶtlanin ongantíð hevði verið at skerja grundlÃģgartryggjaða rÃĶttin til talufrÃĶlsi hjÃĄ starvsfÃģlkunum, men skaðin var longu hendur. Kringvarpið kÃĶrdi Almannaverkið fyri LÃļgtingsins Umboðsmann, sum kom til ta niðurstÃļðu, at ÃĄminningin frÃĄ Almannaverkinum til stovnsleiðararnar kundi skiljast sum ein munnkurv, tí skrivið nevndi einki um, at starvsfÃģlkini hava rÃĶtt at Úttala seg egna vegna.
Loysti seg at ÃĄvara
Ávaringarnar frÃĄ leiðslu og starvsfÃģlkum hÃļvdu skakað fÃģlk, og trÃ―stið ÃĄ Almannaverkið og landsstÃ―riskvinnuna í almannamÃĄlum vaks. Eitt felag varð sett ÃĄ stovn, ið skuldi tala sÃļk teirra gomlu, og fleiri hundrað starvsfÃģlk og avvarðandi mÃģtmÃĶltu í AlmannamÃĄlarÃĄÃ°num.
Endin var, at landsstÃ―riskvinnan í almannamÃĄlum mÃĄtti í lÃļgtingið at fÃĄa eina eykajÃĄttan, so sleppast kundi undan teimum ringastu sparingunum, sum samgongan sjÃĄlv upprunaliga hevði sett Út í kortið.
LandsstÃ―riskvinnan hevði sjÃĄlv evstu ÃĄbyrgdina av sparingunum, men hon gjÃļrdi av at siga stjÃģran í Almannaverkinum Úr starvi við tí grundgeving, at hon ikki longur hevði ÃĄlit ÃĄ henni. Seinni varð eisini leiðarin ÃĄ Eldradeplinum send til hÚs við tí grundgeving, at neyðugt var við bygnaðarbroytingum. MÃĄlið um eldrasparingarnar er eitt dÃļmi um, hvussu stÃģran tÃ―dning tað hevur, at starvsfÃģlk tora at lata munnin upp. FÃģlk, ið hava innlit, eru tey nÃĶrmastu til at seta orð ÃĄ til dÃļmis avleiðingar av sparingum, so tÃĶr ikki bert verða tÃļl ÃĄ einum excel-arki, sigur JÃģn Brian Hvidtfeldt, tíðindaleiðari ÃĄ Sosialinum.

LÃĶttari at tiga

NÃģgv almenn starvsfÃģlk aftra seg við at lata fjÃļlmiðlum upplÃ―singar um mÃĄl, ið tey hava kunnleika til frÃĄ arbeiði sínum. Tey Ãģttast fyri avleiðingum og velja heldur lÃļttu loysnina, ið er at tiga.

Almenn starvsfÃģlk hava orsÃļk at Ãģttast fyri avleiðingum, um tey eru ov opinskÃĄraði. Tað vísir millum annað ein kanning, ið stjÃģrnmÃĄlafrÃļðingarnir Doris Bjarkhamar og Elin Michelsen gjÃļrdu í 2007. TÃĶr spurdu fleiri starvsfÃģlk í landsfyrisitingini, um tey tosaðu við fjÃļlmiðlar, og hvÃļrjar royndir tey hÃļvdu av hesum.
– At vera embÃĶtismaður er sum at vera stavnsbundin. TÚ kanst ongantíð Úttala teg. Gert tÚ tað, kostar tað ov nÃģgv. Sigur tÚ tína hugsan, so fÃĶrt tÚ at hoyra og kanska eisini fÃļla fyri tað. TÚ fÃĶrt skotið í skÃģgvarnar, at tÚ hevur Úttalað teg – bÃĶði av leiðsluni og av politikarunum, segði ein fulltrÚi í kanningini.
Fleiri embÃĶtisfÃģlk vÃģru Ãļrkymlaði av, at tey ikki kundu brÚka sítt annars grundlÃģgartryggjaða talufrÃĶlsi.
– Eg kann ikki siga mína hugsan um lÃģggÃĄvuna ella um Landsgrannskoðanina ella LÃļgtingsins Umboðsmann. Tað er ein hÃļgur prísur at gjalda at noyðast at frÃĄskriva sÃĶr sín demokratiska rÃĶtt til at Úttala seg um eitt politiskt mÃĄl, tí eg starvist í fyrisitingini, sum umsitur tað, segði ein embÃĶtismaður.
StarvsfÃģlk eru bangin
At almenn starvsfÃģlk sum heild eru Ãģgvuliga trek at fÃĄast at siga nakað, vita fjÃļlmiðlafÃģlk alt um.
– Mínar royndir sum blaðmaður eru, at tað er Ãģgvuliga trupult at fÃĄa starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna at koma fram við upplÃ―singum. Tey eru bangin fyri, at tað fÃĶr keðiligar avleiðingar fyri tey, um tey tosa við tíðindafÃģlk, sigur Sveinur TrÃģndarson, ið er redaktÃļrur ÃĄ Portal.fo.
Tíðindaleiðarin ÃĄ Sosialinum, JÃģn Brian Hvidtfeldt, er samdur.
– Tað eru alt ov nÃģgv, ið bera seg undan. Tað er lÃĶttari at tiga enn at siga nakað, og tey vilja heldur goyma seg aftanfyri skrivaraborðið enn at risikera at verða blandað uppí okkurt, sigur hann.
RedaktÃļrurin ÃĄ Portal.fo skilir vÃĶl, at almenn starvsfÃģlk eru bangin fyri at geva fjÃļlmiðlum upplÃ―singar um ivasom mÃĄl.
– FÃģlk hava orsÃļk at vera bangin, tí tey risikera nakað við at standa fram. FÃģlk í hÃļgum stÃļrvum fÃĄa ikki viðurkenning fyri at tosa hart um tað, tey vita, og eingin vil hava fÃģlk í starv, sum slatra. Men eg taki hattin av fyri teimum, sum tora at fara upp ímÃģti systeminum, sigur Sveinur TrÃģndarson.
Tíðindaleiðarin ÃĄ Sosialinum heldur tað vera ein stÃģran trupulleika, at almenn starvsfÃģlk ikki tora at koma fram við tí, tey vita.
– Tað hevur tÃ―dning, at almenn starvsfÃģlk ikki altíð royna at vera politiskt korrekt, men heldur tora at fylgja síni samvitsku og lata munnin upp. Um tey tosa opið um tað, tey fÃĄast við, verða mÃĄlini betri upplÃ―st, og avgerðirnar verða rÃĶttari, sigur tíðindaleiðarin ÃĄ Sosialinum.
RedaktÃļrurin ÃĄ Portal.fo heldur, at
almenn starvsfÃģlk eiga at hugsa longri enn, hvat er lÃĶttast at gera beint nÚ.
– Í síðsta enda er tað eisini vandamikið fyri embÃĶtisverkið, um mÃĄl ikki verða lÃ―st alment, tí tÃĄ fÃĄa politikarar fríar rÃĶsur at misbrÚka sítt vald. Og tað kann taka langa tíð at rÃĶtta eitt kÚgað embÃĶtisverk upp aftur, sigur Sveinur TrÃģndarson.
Dulnevndar keldur
NÃļkur almenn starvsfÃģlk leka mÃĄl til fjÃļlmiðlarnar, sum tey halda tað hevur tÃ―dning at fÃĄa fram, uttan at leggja navn til sjÃĄlvi. Uttan slíkar varskÃģgvarar hÃļvdu fleiri ivasom mÃĄl ongantíð komið undan kavi.
– Tað hendir rÃĶttiliga ofta, at vit fÃĄa eitt prei um okkurt mÃĄl, sum vit ÃĄttu at kanna nÃĶrri. Tílík prei kunnu koma ÃĄ nÃģgvar ymiskar mÃĄtar. Ofta eru tað gÃģðar keldur, sum vit kenna, ið koma við teimum, men tað kunnu eisini vera dulnevnd fÃģlk, ið ringja ella skriva, sigur JÃģn Brian Hvidtfeldt.
FjÃļlmiðlafÃģlk avdÚka ikki fÃģlk, ið koma við loyniligum upplÃ―singum og vilja vera dulnevnd. Men tey vilja helst vita, hvÃļr keldan er.
– JÚ meira duldar upplÃ―singarnar eru, jÚ truplari er at viðgera mÃĄlið. FÃģlk eiga at hava tað ÃĄlit ÃĄ fjÃļlmiðlunum, at vit handfara upplÃ―singarnar rÃĶtt og ansa eftir teimum fÃģlkunum, ið koma við teimum, sigur JÃģn Brian Hvidtfeldt.

Danskar kommunur fÃĄa whistleblower-skipanir

Fleiri danskar kommunur hava sett whistleblower-skipanir í verk, ið geva starvsfÃģlkum mÃļguleika fyri dulnevnd at boða frÃĄ, um starvsfelagar ella leiðarar bera seg skeivt at. Samstundis hevur danska LÃļgmÃĄlarÃĄÃ°ið sett eina nevnd at kanna, hvussu almenn starvsfÃģlk, ið leka upplÃ―singar til fjÃļlmiðlar, kunnu verjast mÃģti avleiðingum.

NÃģgvar privatar fyritÃļkur í Danmark hava whistleblowerskipanir, har starvsfÃģlk dulnevnd kunnu koma við frÃĄboðanum um starvsfelagar ella leiðarar, sum onkursvegna brÃģta lÃģgir ella reglur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Tílíkar skipanir geva arbeiðsgevarum virðismiklar upplÃ―singar um, hvat ið fer fram ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, og eisini fleiri almennir stovnar eru nÚ farnir at umhugsa at seta ÃĄ stovn whistleblowerskipanir ella slatritÃĶnastur, ið tÃĶr eisini verða nevndar.
Fyri einum ÃĄri síðani fekk Keypmannahavnar kommuna eina whistleblowerskipan. Kommunan hevur ein netportal, har starvsfÃģlk og samstarvsfelagar hjÃĄ kommununi uttan sjÃĄlvi at standa fram kunnu boða frÃĄ Ãģreglusemi ella ÃģhÃģskandi atburði hjÃĄ starvsfÃģlki ella stjÃģrum.
FrÃĄboðanirnar fara fyrst til ein uttanhÃ―sis veitara, ið skal tryggja, at eingin í kommununi kann spora, hvÃļr frÃĄboðarin er. Síðani fÃĶr borgararÃĄÃ°gevin hjÃĄ kommununi, ið er lÃļgfrÃļðingur, mÃĄlið. Hann metir, um tað er nÃģg ÃĄlvarsligt at fara víðari við, og er tað tað, verður ein kanning sett í verk.
Fyrsta ÃĄrið skipanin hevur verið í gildi, hevur hon fingið gott 30 frÃĄboðanir. 20 av teimum hava verið so ÃĄlvarsligar, at fyrisitingin hevur fingið boð um at kanna mÃĄlini nÃĶrri.
Flestu frÃĄboðanirnar hava snÚð seg um grov svik ÃĄ stovnum, ið veita tÃĶnastur til borgarar. Fleiri frÃĄboðanir hava eisini verið um vÃĄnaligt arbeiðsumhvÃļrvi og um leiðarar, ið hava sett skyldfÃģlk og vinir í starv.
Whistleblowerskipanir verja starvsfÃģlk, ið boða frÃĄ Ãģreglusemi, mÃģti avleiðingum, tí tey kunnu vera dulnevnd. Men Ãļll eru ikki fegin um tÃĶr kortini, tí tÃĶr geva samstundis starvsfÃģlkum gÃģðar mÃļguleikar at skaða starvsfelagar ella leiðarar, ið tey hava ilt eyga ÃĄ.
Í summum fÃļrum ber ikki til at fjala Útyvir, hvÃļr frÃĄboðarin er, tí bert fÃĄ hava kunnleika til mÃĄlið. Whistleblowerskipanir hava ÃĄsetingar, ið skulu tryggja, at tað ikki fÃĶr avleiðingar fyri starvsmÃļguleikarnar hjÃĄ varskÃģgvaranum, at hann sigur frÃĄ tí, hann veit. Men broytingar í arbeiðsviðurskiftum kunnu henda kortini, og tað ber ikki altíð til at prÃģgva, at tÃĶr hava samband við, at eitt starvsfÃģlk hevur gjÃļrt vart við Ãģreglusemi ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

Skulu kunna leka alment

Whistleblowerskipanir ÃĄ arbeiðsplÃĄssum eru bert ÃĶtlaðar til innanhÃ―sis frÃĄboðanir. Skipanirnar tryggja ikki starvsfÃģlkum mÃģti avleiðingum, um tey fara alment Út við upplÃ―singum um teirra arbeiðsplÃĄss.
Danska stjÃģrnin sigur í samgonguskjali sínum, at hon vil virka fyri, at almenn
starvsfÃģlk skulu kunna Úttala seg alment um Ãģreglulig viðurskifti uttan at nÃ―tast at Ãģttast fyri starvsligum avleiðingum.
Danska LÃļgmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur sett eina nevnd at kanna, hvÃļrji tiltÃļk kunnu setast í verk fyri at tryggja talufrÃĶlsi hjÃĄ almennum starvsfÃģlki. Nevndin skal eisini lÃ―sa fyrimunir og vansar við whistleblower-skipanum í almennu fyrisitingini og koma við tilmÃĶli um, hvussu tílíkar skipanir eiga at vera.
Whistleblower-skipanir, ið skuldu geva almennum starvsfÃģlki mÃļguleika at leka Ãģreglusemi til fjÃļlmiðlarnar uttan at nÃ―tast at Ãģttast starvsligar avleiðingar, vÃģrðu umrÃļddar í lÃļgtinginum í 2004, tÃĄ Finnur Helmsdal, sÃĄli, setti lÃļgmanni ein fyrispurning um hetta. LÃļgmaður, JÃģannes Eidesgaard, svaraði, at fÃģlkatingið hevði sett eina serfrÃļðinganevnd at kanna hesar spurningar, og at fÃļroyingar mÃĄttu bíða eftir, hvat henda nevnd kom fram til.
Síðani hevur einki verið at hoyrt aftur um whistleblower-skipanir og rÃĶttin hjÃĄ almennum starvsfÃģlkum at varskÃģgva í FÃļroyum.

Almenna fyrisitingin er ov afturlatin

Almenna fyrisitingin í FÃļroyum er munandi meira afturlatin enn fyrisitingarnar í grannalondunum. Meðan onnur lond stremba eftir at fÃĄa stÃļrri gjÃļgnumskygni og opinleika í almennu fyrisitingini, royna fÃļroyskir myndugleikar at skerja mÃļguleikarnar hjÃĄ almenninginum at fylgja við tí, ið fyrisitingin ger.

Í Danmark hevur LÃļgmÃĄlarÃĄÃ°ið sett eina nevnd at kanna, hvussu fÃģlk, ið alment vísa ÃĄ skeivleikar ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssi, kunnu verjast mÃģti avleiðingum. Í SvÃļríki verða almennir arbeiðsgevarar revsaðir, um tað fÃĶr avleiðingar fyri starvsmÃļguleikarnar hjÃĄ starvsfÃģlkum, at tey hava Úttalað seg alment um teirra arbeiðsÃļki.
Men í FÃļroyum hava politikarar hug at skerja mÃļguleikarnar hjÃĄ almenninginum at fÃĄa innlit í arbeiðið hjÃĄ fyrisitingini, og landsstÃ―rið hevur lagt eitt lÃģgaruppskot fyri tingið, ið tekur burtur rÃĶttin hjÃĄ fÃģlki, ið sÃļkja tÃĶnastumannastÃļrv, til at fÃĄa at vita, hvÃļrjir hinir umsÃļkjararnir eru.
LÃļgtingsins Umboðsmaður, SÃģlja í Ólavstovu, harmast um, at politiska skipanin í FÃļroyum tykist at vilja toga fÃļroyska samfelagið Ãļvugtan veg enn grannalondini.
– Aðrastaðni leggja tey stÃģran dent ÃĄ opinleika og gjÃļgnumskygni sum ein part av fÃģlkarÃĶðinum. Í FÃļroyum fara vit Ãļvugtan veg og tosa um at skerja mÃļguleikarnar hjÃĄ almenninginum at fÃĄa innlit í arbeiðið hjÃĄ fyrisitingini. Tað ÃĄtti at verið Ãģhoyrt í 2014, sigur hon.
So lítið og so seint sum mÃļguligt
LÃļgtingsins Umboðsmaður fÃĶr hÃģpin av kÃĶrum frÃĄ fjÃļlmiðlum og Ãļðrum, sum hava trupult við at fÃĄa innlit í mÃĄl, ið verða viðgjÃļrd í almennu fyrisitingini.
– Vit hava víst ÃĄ ferð eftir ferð, at sambÃĶrt lÃģgini skal innlit gevast so skjÃģtt sum gjÃļrligt og ikki 10 dagar eftir umbÃļnina, sum er evsta mark í lÃģgini fyri, nÃĶr umsÃļkjarin skal hava svar. Eisini kann myndugleikin geva meira innlit enn tað, ið lÃģgin krevur. Men nÃģgvu kÃĶrurnar frÃĄ fjÃļlmiðlunum benda ÃĄ, at hugburðurin í fyrisitingini er, at almenningurin skal hava so lítið innlit sum gjÃļrligt so seint sum gjÃļrligt, sigur SÃģlja í Ólavsstovu.
NÃģgv almenn starvsfÃģlk aftra seg eisini við at Úttala seg alment um tað, tey arbeiða við. Tey vísa sum oftast til leiðsluna ÃĄ stovninum, um tey verða spurd um mannagongdir og onnur faktuel viðurskifti.
– FÃģlk eru Ãļgiliga bangin fyri at Úttala seg alment. Tey Ãģttast fyri, at tað fÃĶr avleiðingar fyri teirra starvsmÃļguleikar, um tey Úttala seg alment, og tað kann tað eisini lÃĶtt fÃĄa.
– Stovnsleiðarin kann uppfata tað sum illoyalt, og tað kann skapa Ãļsing ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og samstarvstrupulleikar, um starvsfÃģlk Úttala seg um viðurskifti, ið kunnu seta arbeiðsplÃĄssið í keðiligt ljÃģs.
– Tað kann fÃĄa avleiðingar fyri teirra arbeiðsumstÃļður, og tað kann vera Ãģgvuliga torfÃļrt at prÃģgva, at eitt starvsfÃģlk fÃĶr minni ÃĄhugaverdar arbeiðsuppgÃĄvur ella ikki verður framflutt til hÃĶgri starv, tí tað hevur Úttalað seg alment, sigur SÃģlja í Ólavsstovu.
Men almenn starvsfÃģlk hava eins og Ãļll onnur ein grundlÃģgartryggjaðan rÃĶtt til at tosa um tað, ið tey arbeiða við, og siga sína hugsan, eisini um mÃĄl, ið hava samband við teirra arbeiði. Tey skulu bara ikki Úttala seg vegna stovnin, men kunnu gera tað sum privatpersÃģnar.
– Fleiri vita helst ikki, at tey hava rÃĶtt til at Úttala seg um teirra arbeiðsÃļki. Og Ãģivað eru fleiri leiðarar heldur ikki greiðir yvir, at starvsfÃģlkini hava rÃĶtt til at siga sína hugsan og Úttala seg um faktuel viðurskifti ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sigur SÃģlja í Ólavsstovu.
NÃļkur starvsfÃģlk eru tÃģ meira enn onnur bundin av eini loyalitetsskyldu mÃģti teirra arbeiðsgevarara, ið kann avmarka, hvat tey kunnu siga sína hugsan um.
– Tey, ið eru nÃĶrmast við avgerðirnar, mugu vera meira varin enn onnur, tí tey verða mett sum ímyndin av myndugleikanum og kunnu ikki bara siga, at tey Úttala seg sum privatpersÃģnar. Tey, ið arbeiða niðri ÃĄ gÃģlvinum, hava eitt munandi stÃļrri talufrÃĶlsi. Og tey hava ofta eina stÃģra fakliga vitan um til dÃļmis, hvÃļrjar avleiðingarnar eru av sparingum. Um tey vita, at tey gomlu ÃĄ einum ellisheimi bert sleppa í bað eina ferð um vikuna, tí eingir pengar eru, so hava tey bÃĶði rÃĶtt og skyldu til at upplÃ―sa um tað, sigur SÃģlja í Ólavsstovu.
Fyrisitingin er ov ung
Fleiri almenn starvsfÃģlk hava einki ímÃģti at leka sÃļgur frÃĄ teirra arbeiðsÃļki, um tey sleppa undan at leggja navn til.
– Tað er eingin ivi um, at tað er eitt brot ÃĄ tað ÃĄlitið, ið leiðslan eigur at kunna hava ÃĄ sínum starvsfÃģlkum, um
tey leka upplÃ―singar til fjÃļlmiðlarnar. StarvsfÃģlk, ið vita um, at okkurt ÃģlÃģgligt er farið fram, eiga altíð fyrst at siga tað fyri sínum nÃĶrmasta leiðara. Ger hann einki við mÃĄlið, eiga tey at gera vart við tað longur uppi í skipanini. Men um framvegis einki hendir, so haldi eg, tað er í lagi, at tey fara Út og siga tað alment, sigur SÃģlja í Ólavsstovu.
Í SvÃļríki halda tey, at innlit og opinleiki telur meira enn loyalitetsskyldan mÃģti arbeiðsgevaranum. Har kunnu stovnsleiðarar revsast, um teir royna at finna fram til, hvÃļr hevur likið upplÃ―singar til fjÃļlmiðlarnar. Men eina tílíka lÃģg eru vit ikki bÚgvin til í FÃļroyum, heldur SÃģlja í Ólavsstovu.
– Fyrisiting í FÃļroyum er ung, og vit mugu fÃĄa eina hugburðsbroyting, so hon fer at virka fyri stÃļrri opinleika í staðin fyri at royna at avmarka innlitið hjÃĄ almenninginum, ÃĄÃ°renn vit kunnu fara at hugsa um at seta nÃ―ggjar skipanir í verk.
– At koma við einum uppskoti um at avmarka innlitið hevð ikki verið vÃĶl mÃģttikið í okkara grannalondum. Tað vísir, at okkara fyrisiting ikki er bÚgvin til nÃ―ggj tiltÃļk, ið skulu gera hana meira opna, sigur SÃģlja í Ólavsstovu.
Hon heldur heldur ikki, at tað í Ãļllum
fÃļrum er rÃĶtt at verja almenn starvsfÃģlk, ið leka upplÃ―singar til fjÃļlmiðlar.
– Um tað eru sannir upplÃ―singar, ið tey leka, so kann tað vera í lagi. Men ofta er tað ein subjektiv fatan hjÃĄ fÃģlki, ið liggur aftanfyri, og tey kunnu eisini hava onnur motivir, til dÃļmis at tey hava okkurt at hevna. Í tílíkum fÃļrum er ikki rÃĶtt at verja tann, ið lekur, sigur hon.
Í Íslandi verður arbeitt við at broyta umboðsmannalÃģgina, soleiðis at almenn starvsfÃģlk kunnu venda sÃĶr til Umboðsmannin, um tey hava vitan um Ãģreglusemi ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Umboðsmaðurin kannar síðani, um nakað er í mÃĄlinum, og er einki í tí, verður ikki farið víðari við tí.
– Eina tílíka skipan kundu vit umhugsað at havt í FÃļroyum. Umboðsmaðurin hevur tagnarskyldu og kann verja starvsfÃģlk, ið vendir sÃĶr til Umboðsmannin við upplÃ―singum um, at onkur hevur gjÃļrt okkurt ÃģlÃģgligt. Samstundis ber til at tryggja, at fÃģlk ikki verða hongd Út alment uttan, at ÃĄkÃĶrurnar eru sannar, sigur SÃģlja í Ólavstovu.

Skattið vinning og arv heldur enn lÃļnir

Tey ríku gerast ríkari, og munurin millum rík og fÃĄtÃĶk verður stÃļrri. Tað hevur verið gongdin í vesturheiminum seinastu tjÚgu ÃĄrini. Robert Wade, professari ÃĄ London School of Economics, ÃĄvarar um, at tey ríku fÃĄa alsamt stÃļrri ÃĄvirkan ÃĄ politisku avgerðirnar, og tað kann fÃĄa ÃĄlvarsligar avleiðingar ikki bert fyri fÃģlkarÃĶðið, men eisini fyri vÃĶlferðina og heilsuna hjÃĄ fÃģlki.

Tey, ið sleppa at brÚka tilfeingið, hava mÃļguleika fyri at fÃĄa Ãģgvuliga hÃļgar inntÃļkur, og við tí fylgir eisini mÃļguleikin at ÃĄvirka politikkin í landinum.
– Politiski tvídrÃĄtturin í einum landi, sum Útflytir rÃĄvÃļru, stendur millum Útflytararnar og hini, sum bÚgva í landinum. Útflytararnir vilja hava ongan ella Ãģgvuliga lÃĄgan skatt og helst eisini almennan stuðul og aðrar fyrimunir, og teir vilja hava frían handil við onnur lond, so teir kunnu keypa Útgerð og annað ÃĄ heimsmarknaðinum fyri lÃĶgst mÃļguligan prís.
– Trupulleikin við tí politiska stÃ―rinum, sum Útflytararnir vilja hava, er, at tað ikki skapar nÃģgv arbeiðsplÃĄss í landinum. Útflutningsvinnan krevur kapital og framkomin framleiðslutÃģl, men hon skapar ikki nÃģgv arbeiðsplÃĄss.
– Í londum, sum liva av at Útflyta rÃĄvÃļru, arbeiða bert fÃĄ fÃģlk beinleiðis í Útflutningsvinnuni. Øll hini í samfelagnum skulu hava okkurt annað at liva av, og tað fÃĄa tey bert, um ein partur av vinninginum verður tikin frÃĄ Útflytarunum og leiddur yvir í annað virksemi,
millum annað hjÃĄ tí almenna. Men tað vilja Útflytararnir sjÃĄlvandi gera alt fyri at ÃĄvirka politikararnar til ikki at gera, sigur Robert Wade.
HÃģttan mÃģti fÃģlkarÃĶðinum
Í flestu londum í vesturheiminum er tað ein vaksandi trupulleiki, at ríkfÃģlk beinleiðis fíggja valstríðið hjÃĄ politiskum flokkum og einstÃļkum politikarum. Avleiðingarnar av hesum eru tÃ―Ã°iligast í USA, har eingin almennur stuðul verður latin til politiska upplÃ―sing ella politiskar sendingar í fjÃļlmiðlunum.
– Í USA eru tað fíggjarligi stuðulin frÃĄ privatum og ikki veljarin, ið ger av, hvÃļr verður valdur. Ein politikari, ið ongan ríkan stuðulsveitara hevur, hevur ongan mÃļguleika at verða valdur. Og stuðulsveitarin krevur sjÃĄlvandi nakað afturfyri, um hann skal stuðla einum politikara.
– Í londum, sum lata stuðul til politiska upplÃ―sing, er valluttÃļkan munandi hÃĶgri, og í teimum londunum eru eisini munandi betri vÃĶlferðartÃĶnastur sum almennir ÚtbÚgvingarstovnar, heilsuskipanir og arbeiðsloysisstuðul. Politikararnir í hesum londum noyðast ikki í sama mun at
hjÚkla um ríkar stuðulsveitarar, tÃĄ teir til dÃļmis skulu gera av, hvÃļr skal hava rÃĶttin at nÃ―ta tilfeingið í landinum, sigur Robert Wade.
Hann heldur tað vera eina hÃģttan mÃģti fÃģlkarÃĶðinum, at tey ríku hava fingið so stÃģrt vald ÃĄ politikarunum í fleiri londum í vesturheiminum.
– Politikararnir verða noyddir at gera, sum tey ríku siga, eftir at teir eru valdir, tí annars missa teir stuðulin og verða ikki valdir aftur. Sostatt verðar tað ikki longur veljararnir, men tey ríku, sum gera av, hvÃļr politikkur verður fÃļrdur, sigur Robert Wade.
Sosialir trupulleikar vaksa
Tey ríku hava heilt onnur ÃĄhugamÃĄl enn Ãļll hini í samfelagnum, og tí kann tað fÃĄa ÃĄlvarsligar fylgjur fyri fjÃļldina, um tey ríku sleppa at stÃ―ra politikkinum, heldur Robert Wade.
– Í USA síggja vit, at tÃĄ tey ríku hava onnur ÃĄhugamÃĄl enn fjÃļldin, so eru tað altíð ÃĄhugamÃĄlini hjÃĄ teimum ríku, ið síggjast aftur í fÃļrda politikkinum. Tey ríku vilja gjalda so lítlan skatt sum gjÃļrligt, og tÃĄ javnvÃĄg skal fÃĄast ÃĄ fíggjarlÃģgini, vilja tey skerja jÃĄttanir til vÃĶlferðartÃĶnastur. Hetta rÃĄkið, ið gagnar teimum ríku og skaðar vanligu lÃļntakarunum, sÃĶst ikki bert í USA, men í nÃģgvum londum í vesturheiminum í dag, sigur hann.
Fleiri kanningar vísa, at sosialir trupulleikar og vÃĄnalig heilsustÃļða eru munandi meira Útbreidd í londum, har stÃģrur fíggjarligur Ãģjavni er millum fÃģlk.
Í Norðurlondum er munurin millum rík og fÃĄtÃĶk minni enn í hinum OECD-londunum, og her eru sosialu trupulleikarnir eisini nÃģgv minni ÃĄlvarsligir, og heilsan hjÃĄ fÃģlki er betri.
Ein kanning vísir, at fÃģlk í londum, har lítil munur er ÃĄ inntÃļkuni, eru hÃĶgri enn fÃģlk í londum við stÃģrum fíggjarligum Ãģjavna.
– Hetta er eitt Ãģgvuliga ítÃļkiligt og sannfÃļrandi dÃļmi um, hvussu stÃģra ÃĄvirkan fíggjarligur Ãģjavni hevur ÃĄ eitt samfelag. Helst er tað heilsugÃģður matur í barnaÃĄrunum, ið er orsÃļkin til, at fÃģlk verða hÃĶgri í londum við javnari inntÃļku. Í londum sum USA, har fíggjarligi Ãģjavnin er stÃģrur, fÃĄa nÃģgv bÃļrn vÃĄnaligan mat, og tí vaksa tey ikki so nÃģgv, sum tey annars hÃļvdu gjÃļrt, sigur hann.
Kanningar í USA vísa eisini, at neyvt samband er millum fíggjarligan Ãģjavna og sosialar og heilsuligar trupulleikar. Í teimum statunum, har munurin ÃĄ inntÃļkuni hjÃĄ fÃģlki er minni enn aðrastaðni, liva fÃģlk longri, fÃĶrri fÃģlk hava misbrÚkstrupulleikar, og fÃĶrri tannÃĄringar gerast við barn.
– Avleiðingarnar av fíggjarliga Ãģjavnanum raka ikki bert tey fÃĄtÃĶku, men Ãļll í samfelagnum. SambÃĶrt granskarunum, ið hava gjÃļrt kanningina, er orsÃļkin, at bÃĶði hÃļg og lÃĄg í einum samfelag við stÃģrum Ãģjavna eru Ãģgvuliga tilvitað um, hvar ÃĄ stiganum tey eru. Tað elvir til eitt serligt slag av strongd, tí fÃģlk, ið eru ÃĄ ymiskum samfelagsstigi, hava minni ÃĄlit ÃĄ hvÃļrjum Ãļðrum.
– Hetta er ein ÃĄhugaverd niðurstÃļða, sum ein kann vera samdur ella Ãģsamdur í. Men tað er í Ãļllum fÃļri greitt, at fíggjarligur Ãģjavni hevur stÃģrar avleiðingar fyri sosialu stÃļðuna og heilsuna hjÃĄ fÃģlki, sigur Robert Wade.
Skatta vinning og ognir

NÃģgvar orsÃļkir eru sostatt til at minka

Vandi er fyri, at tilfeingisgjaldið verður Ãģgvuliga lÃĄgt, tí fiskimÃĄlarÃĄÃ°harrin verður ÃĄvirkaður av stÃģru reiðarunum. BÚskaparliga er tað ein betri loysn at hava okkurt slag av uppboðssÃļlu, har fÃģlk kunnu bjÃģða uppÃĄ rÃĶttin at fiska.

– Tað, ið fyrst og fremst eigur at verða gjÃļrt, er at leggja nÃģgv hÃĶgri skatt ÃĄ vinning og ognir. Kapitalvinningur eigur at vera skattaður við sama prosentsatsi sum lÃļnarinntÃļka, og arvaavgjaldið eigur at verða munandi hÃĶgri enn í dag, heldur Robert Wade.
Eisini hevur tað tÃ―dning, at tað almenna tekur gjald fyri rÃĶttin at gagnnÃ―ta nÃĄttÚrutilfeingi og aðrar almennar ognir og skipanir.
– Lond, sum í stÃģran mun liva av at Útflyta nÃĄttÚrutilfeingi, eiga ikki at lata nÃļkur fÃĄ sleppa at gagnnÃ―ta nÃĄttÚrutilfeingið uttan at geva samfelagnum nakað afturfyri, sigur hann.
Hann ivast tÃģ í, um tað er rÃĶtt, at fiskimÃĄlarÃĄÃ°harrin ÃĄsetir tilfeingisgjaldið.
– Vandi er fyri, at tilfeingisgjaldið verður Ãģgvuliga lÃĄgt, tí fiskimÃĄlarÃĄÃ°harrin verður ÃĄvirkaður av stÃģru reiðarunum. BÚskaparliga er tað ein betri loysn at hava okkurt slag av uppboðssÃļlu, har fÃģlk kunnu bjÃģða uppÃĄ rÃĶttin at fiska. Tað gevur landskassanum hÃĶgri inntÃļkur og er munandi meira rÃĶttvíst enn at geva nÃļkrum fÃĄum rÃĶttin til at fiska, sigur hann.
Pengarnir hvÃļrva
Tey ríku vinnulívsfÃģlkini ÃĄvara javnan um, at tað fer at skaða bÚskapin í landinum, um hÃĶgri skattur verður lagdur ÃĄ vinnuna. Men slíkum hÃģttanum eiga politikarar ikki at lurta eftir, tí tey ríkastu leggja ofta ikki nÃģgv eftir seg í landinum, vil Robert Wade vera við.
– Ein stÃģrur partur av tí, tey forvinna, fer til ílÃļgur ella forbrÚk í Ãļðrum londum heldur enn til ílÃļgur í heimlandinum, sum kunnu skapa nÃ―ggj arbeiðsplÃĄss. Tí eigur landið ikki bert at krevja eitt gjald frÃĄ teimum, ið fÃĄa atgongd til almenna tilfeingið, men eisini at ÃĄleggja teimum eina skyldu til at gera nÃ―ggjar ílÃļgur í heimlandinum, so pengarnir, ið tey forvinna av at gagnnÃ―ta tilfeingið, ikki hvÃļrva Úr landinum, sigur hann.
Politikarar eiga heldur ikki at bakka fyri hÃģttanum frÃĄ fÃģlki, ið hava stÃģrar inntÃļkur, um at flyta virksemið til onnur lond, har skatturin er lÃĶgri, heldur Robert Wade.
– FyritÃļkur eru nÃģgv tyngri at flyta, enn eigararnir vilja vera við. Í London hoyra vit í heilum frÃĄ vinnulívsfÃģlki, at tey fara at flyta sítt virksemi til Hong Kong ella Dubai, um tey missa burturav
sínum ÃĄgÃģðum. Men tey ríku fÃģlkini, sum senda bÃļrn síni í fínar enskar skÚlar og bÚgva í marglÃĶtishÚsum, fara ongan veg. Tað ber til at taka ein stÃģran part av teirra ÃĄgÃģðum burtur, uttan at tey rÃ―ma, sigur hann.
MÃģtstríðandi kenslur
Í einum lítlum samfelagi sum FÃļroyum verður tað lÃĶttliga sera sjÃģnligt, um nÃļkur fÃĄ eru nÃģgv ríkari enn hini. Tað kann bÃĶði vera ein fyrimunur og ein vansi.
– Á ein hÃĄtt er tað lÃĶttari at gÃģðtaka, at nÃļkur eiga meira enn onnur, tí fÃģlk kenna hvÃļnn annan. Men hinvegin sÃĶst tað eisini vÃĶl, tÃĄ nÃļkur koyra runt í dÃ―rum bilum og byggja sÃĶr marglÃĶtishÚs, sum onnur ikki kunnu loyva sÃĶr at droyma um, og tað kann fÃĄa fÃģlk at ilskast.
– Í teimum villu ÃĄrunum í Íslandi
Mynd: Jens Kr. Vang
legði eg til merkis, at fÃģlk hÃļvdu Ãģgvuliga mÃģtstríðandi kenslur mÃģtvegis teimum sonevndu nÃ―ggju víkingunum, ið lendu inni í Reykjavík við sínum privatu jetflogfÃļrum. FÃģlk kundu vera ill um larmin frÃĄ flogfÃļrunum hjÃĄ hesum monnum, ið hildu seg hava loyvi til at gera jÚst, sum teimum lysti. Men samstundis vÃģru tey hugtikin av hesum monnunum, ið hÃļvdu víst verðini, at eisini íslendingar kundu hava privat jetflogfÃļr, sigur Robert Wade.

Eitt ÃĄtak fyri fÃģlkavÃļkstri

AðalmÃĄl okkara er at vinnan fÃĶr gÃģða og kvalifiseraða arbeiðsmegi, og tí er heilt natÚrligt at vit gera okkara part í strembanini at fÃĄa fÃģlkvÃļkstur í FÃļroyum. Tað sigur Marita Rasmussen, stjÃģri í VinnuhÚsinum, sum saman við Kommmusamskipan FÃļroya og eini rÃļð av fÃļroyskum fyritÃļkum hava tikið stig til ÃĄtakið “Vit velja FÃļroyar”. EndamÃĄlið er at skapa ein meira jaligan hugburð til FÃļroyar og fÃļroyska arbeiðsmarknaðin og mÃļguleikarnar her ÃĄ landi.

FÃģlkatalið í FÃļroyum er í minking. Burðartíttleikin er nÃģgv minkaður. Aldurs- og kynsbÃ―tið í samfelagnum er skeiklað. FrÃĄflytingin og vantandi tilflyting eru stÃļrsta avbjÃģðingin, sum FÃļroyar hava í dag.
Vit hava hoyrt hetta ÃĄÃ°ur, og mong hava staðfest hesa sera Ãģhepnu gongd. Til tess at varpa ljÃģs ÃĄ trupulleikin og finna loysnir, gjÃļrdi ein arbeiðsbÃģlkur eina heildarÃĶtlan fyri landsstÃ―rið. NiðurstÃļðan hjÃĄ arbeiðsbÃģlkinum var, at samlaðu ÃĄtÃļkini sum skuldu til, fÃģru at kosta einar 700 milliÃģnir, og kundu gerast yvir eitt sjey ÃĄra tíðarskeið.
Marita Rasmussen, stjÃģri í VinnuhÚsinum, heldur, at heildarÃĶtlanin kann gerast eitt gott amboð. SjÃĄlvandi er tÃ―dningarmikið at ÃĄtÃļk verða sett í verk, men tað hevur eisini sín tÃ―dning, at ljÃģs verður varpað ÃĄ ein tílíkan trupulleika, sum kann elva til, at fÃģlk og felagsskapir ÃĄtaka sÃĶr onkur ÃĄtÃļk. Hon sigur, at heildarÃĶtlanin eisini vísir ÃĄ, at FÃļroya Arbeiðsgevarafelag eigur at ÃĄtaka sÃĶr part av hesum arbeiði. Og tað er heldur ikki annað enn natÚrligt, heldur stjÃģrin í VinnuhÚsinum, sum hevur sett tvey ítÃļkilig ÃĄtÃļk í verk.
Ov neilig umtala
– Serliga orsÃļkin til at vit valdu at fara
undir ÃĄtakið: „Vit velja FÃļroyar“ var, at vit merktu ein sera negativan retorikk um tað fÃļroyska samfelagið. Vit vÃģru nÃļkur sum settu okkum saman fyri at seta orð ÃĄ trupulleikan. Í eini masteruppgÃĄvu nam Eydna Skaale m.a. við retorikkin í FÃļroyum. Eydna kom eftir, at fÃļroyingar ofta koma til ta niðurstÃļðu, at er ikki alt eftir vild, so sigur ein seg vilja flyta av landinum, heldur enn at gera nakað við tað. Hetta er Ãģkent aðrastaðni, sigur Marita Rasmussen sum, saman við Ãļðrum, kom til eina meira jaliga niðurstÃļðu, at í FÃļroyum er mangt gott, sum ikki er at finna aðrastaðni, og at vit heldur ÃĄttu at varpa ljÃģs ÃĄ hetta jaliga vit hava.
FÃļroyingar flytfÃļrir
Stefan í Skorini, rÃĄÃ°gevi í VinnuhÚsinum, sum hevur arbeitt við ÃĄtÃļkunum hjÃĄ VinnuhÚsinum, ÃĄsannar, at kappingin við okkara grannalond er stÃģr. Hesi eru lond, sum eru sera vÃĶl fyri ÃĄ mangan hÃĄtt, ikki minst tÃĄ rÃĶður um sosial viðurskifti. Harafturat eru fÃļroyingar Ãģgvuliga flytfÃļrir, og hava virkað nÃģgv uttanlands, bÃĶði til skips og ÃĄ landi.
At kappast við hesi lond í Ãļllum hÃļpi er rÃĶttiliga vÃģnleyst, eru Stefan og Marita samd um, men vit hava so mangt annað sum kann draga. Vakra og stÃģrsligna
nÃĄttÚru og sterk familjubond, sum eru sera virðismikil. Og vit koma hvÃļrjum Ãļðrum við ÃĄ heilt annan hÃĄtt enn fÃģlk aðrastaðni í stÃļrri londum. BÃļrnini kunnu spÃĶla trygt og frítt Úti ÃĄ stÃģrum Ãļki, og vit hava lítlan kriminalitet. BarnagarðsplÃĄss nÃļkta tÃļrvin og eru bíligari her, og í mongum fÃļrum betri, enn aðrstaðni.
Eisini nÃĶrleikin til tey sum taka avgerðir eigur at telja við ÃĄ jaligu síðuni. Ongastaðni sum her kunnu fÃģlk koma beint av skÚlabeinki í t.d. eitt stjÃģrnarrÃĄÃ°, og eftir fÃĄum ÃĄrum sita við stÃģrari ÃĄbyrgd. Vegurin er stuttur, og tÚ fÃĶr nÃģgvar ymiskar og krevjandi uppgÃĄvur, vísa tey bÃĶði ÃĄ.
Vísa ÃĄ tað jaliga
Neiligi hugburðurin og umtalan hava sera Ãģhepnar fylgjur og eru ivaleyst atvoldin til, at tilflytingin til FÃļroya er avmarkað. Spurningurin er so, hvussu vend kann koma í. Tað kann ÃĄtakið „Vit velja FÃļroyar“ hjÃĄ VinnuhÚsinum gera sítt til, halda Marita Rasmussen og Stefan í Skorini.
VerkÃĶtlanin snÃ―r seg um at kunna um tey gÃģðu tingini. Ikki uppreklamera men siga stÃļðuna sum hon er. At fÃĄa nÃļkur ungfÃģlk, sum hava valt at bÚgva í FÃļroyum, uttan mun til um tey altíð hava gjÃļrt tað ella eru flutt heimaftur, at siga sína sÃļgu. EndamÃĄlið við ÃĄtakinum er at venda neiliga hugburðinum hjÃĄ fÃļroyingum um FÃļroyar.
Leinkjan.fo
Annað ÃĄtak hjÃĄ VinnuhÚsinum er heimasíðan www.leinkjan.fo.
Um endamÃĄlið verður sagt:
– EndamÃĄlið við heimasíðuni er at skapa samband millum fÃļroyskar fyritÃļkur og fÃģlk undir ÚtbÚgving í FÃļroyum ella uttanlands. Partvíst við geva fÃģlki undir ÚtbÚgving mÃļguleika at skriva smÃĶrri ella stÃļrri uppgÃĄvur um viðurskifti, sum eru viðkomandi fyri fÃļroyskar fyritÃļkur. Og partvíst við at bjÃģða fram eina mentorskipan, har lesandi kunnu sÃļkja um at fÃĄa ein mentor, sum kann vegleiða tey ungu í mun til ÚtbÚgving og karrieru innan privata vinnulívið.
EndamÃĄlið er, at bÃĶði fyritÃļkur og lesandi kunnu fÃĄa nakað burturÚr einum slíkum samstarvi. FyritÃļkurnar kunnu fÃĄa gjÃļrt kanningar av tÃ―dningi fyri fyritÃļkuna, og koma í samband við lesandi, sum seinni kunnu vera umsÃļkjarar til stÃļrv í fyritÃļkuni. Tey lesandi fÃĄa mÃļguleika at arbeiða við uppgÃĄvum, sum hava praktiskan tÃ―dning, og fÃĄa kunnleika til fÃļroyskar fyritÃļkur og fÃļroyskt vinnnulív.
Tey í VinnuhÚsinum lata vÃĶl at undirtÃļkuni, sum heimasíðan hevur fingið síðani byrjan í fjÃļr summar. Men ongantíð betri um enn fleiri gjÃļrdu nÃ―tslu av hesum mÃļguleika, halda tey.
Fleiri ÚtbÚgvingar í FÃļroyum
Marita Rasmussen er ikki í iva um hvat fyrst og fremst eigur at verða gjÃļrt fyri at fÃĄa fÃģlkavÃļkstur í FÃļroyum.
– Enn fleiri ÚtbÚgvingar her í landinum. SjÃĄlvandi megna vit ongantíð at bjÃģða fÃģlki ÚtbÚgvingar av einhvÃļrjum slag, men vit eiga at snikka ÚtbÚgvingarnar soleiðis saman, at fÃģlk fÃĄa mÃļguleika at byrja ÚtbÚgvingina í FÃļroyum, taka aðrar partar aðrastaðni, og ongantíð betur at enda ÚtbÚgvingina her aftur, sigur Marita sum vísir ÃĄ, at íslendingar bjÃģða sera nÃģgvar bachelorÚtbÚgvingar. Hetta ger at ungfÃģlk stÃļðast heima til tey eru meira bÚgvin. Tey skapa sÃĶr sambond heima, ÃĄÃ°renn tey fara av landinum til framhaldandi ÚtbÚgving. Og eftir tað koma mong heimaftur.
Tað vísir seg, at fÃģlk eftir lokna ÚtbÚgving uttanlands vilja treyðugt koma heim aftur uttan so at tey hava eitt starv at koma til. Í Danmark hava lesandi mÃļguleika at fÃĄa arbeiðsloysisstuðul eina tíð eftir ÚtbÚgving, meðan tey leita sÃĶr eftir
einum arbeiði, men hesir mÃļguleikar eru ikki í FÃļroyum, og tað heldur stjÃģrin í VinnuhÚsinum at nakað mÃĄ gerast við.
Ein stÃģrur trupulleiki hjÃĄ mongum, serliga hjÃĄ teimum sum eru lesandi í FÃļroyum , hevur verið og er framvegis, at tey hava ov lítlar mÃļguleikar at fÃĄa hÃģskandi stað at bÚgva. „BÚstaðir“ eru nÚ farin undir at Útvega fÃģlki aðrar bÚstaðarloysnir. LestraríbÚðir er partur av ÃĶtlanunum, og tað fegnast stjÃģrin í VinnuhÚsinum um, tí tað fer at gera samfelagið meira ÃĄhugavert fyri fÃģlk at verða lesandi í FÃļroyum.
Við ÃĄtÃļkunum hjÃĄ VinnuhÚsinum vÃģnar Marita Rasmussen, at vinnan kann gera sítt til at tryggja FÃļroyum gÃģða og kvalifiseraða arbeiðsmegi, halda lív í orðaskiftinum um hetta tÃ―dningarmikla mÃĄl, og heitir ÃĄ landsstÃ―rið um at raðfesta og seta í verk tiltÃļkini í heildarÃĶtlanini um fÃģlkavÃļkstur og tilflyting.

Avtakið Starvsmannafelagið!

Í einum fríum landi skal eingin hava arbeiðsloysisstuðul ella aðrar almennar veitingar. „Sosial dumping“ skal skapa vÃļkstur og menning. Og tÃĄ starvsfÃģlk eru frÃĶls, er einki.

Á aðalfundi Starvsmannafelagsins, 8. mars, tendraði forkvinnan teir vitar, sum hon heldur, at FÃļroyar skulu stÃ―ra eftir.
FrÃĄgreiðing hennara varð prentað í síðsta Starvsblaði. Og hon er skelkandi. Antidemokratisk, totaliter kommunistisk hugsan spríkir Úr hvÃļrjum setningi.
Eg kann í hesi klummu ikki taka alt fram, og fari tí bert at siga eitt sindur um ALS.
Forkvinnan tosaði nÃģgv um ALS. Hon umrÃļddi eisini gÃļluna við fyrrverandi stjÃģranum, og segði so at: „Slíkt mÃĄ ikki endurtaka seg. TÃģ fekk mÃĄlið í hvussu er ta positivu avleiðing, at tÃĄ tað aftur bleiv sÃļkt eftir stjÃģra, bleiv lÃļnin endurskoðað og eisini lÃĶkkað.“
Men hvat var tað, sum frÃĄfararingargÃļlan vísti? Hon vísti, at skipanin er rotin. Hon var eitt krystallklÃĄrt dÃļmi um, at tÃĄ vit tvinga fÃģlk at rinda til nakað, sum tey als ikki hava biðið um, so endar galið. Hon vísti, at tÃĄ vit seta onkran – sum einki virði skapar sjÃĄlvur – til at umsita teir pengar, sum vit við makt taka frÃĄ teimum, sum í sveitta andlits síns skapa virðini, so kennir viðkomandi onga ÃĄbyrgd. Hann
hevur ikki knossað fyri pengarnar – bara fingið teir. Og tí heldur hann seg kunna gera við teir, sum hann vil. Hvat tÃĄ?
GÃļlan var eitt gylt hÃļvi til at steðga ÃĄ, hugsa seg um – og síðani taka einasta skilagÃģðu og sunnu avgerð, sum kundi verið tikin: At avtaka ALS!
Í staðin varð nÃ―ggjur stjÃģri settur, og skipanin heldur fram.
Tað er tann stÃģra gÃļlan!
Oyðileggur fÃģlk og samfelag
Tí um vit – uttan at hava sosialistiskar brillur ÃĄ nÃļsini – hyggja edrÚiliga at skipanini, so korrumperar hon ikki bara tey, sum umsita hana. Hon kÃļvir eisini arbeiðshugin hjÃĄ teimum, sum verða tvingað at rinda til hana. Tí hvussu hugaligt er tað at fara til arbeiðis, tÃĄ tÚ veitst at onkur annar fer at stinga sínar grammu fingrar niður í tínar lummar at taka tað, tÚ hevur forvunnið?
Við at stuðla hesi skipan hÃĄÃ°ar Starvsmannafelagið sínar egnu limir, og ger teir til Ãģmyndingar. Tí tann implisitti boðskapurin til limirnar frÃĄ Selmu & Co. er greiður: Tit hava forvunnið pengarnar
– men vit taka okkum rÃĶttin at brÚka teir, tí vit vita betri enn tit, hvat teir skulu brÚkast til!
SjÃĄlvandi er hetta kÃļvandi fyri bÚskaparligu menningina í landinum!
ALS ger eisini tey, sum fÃĄa Úr skipanini, til neyðarsligar taparar, nassarar og offur. Hon sÃĄar ein mentalitet í hesum parti av fÃģlkinum, sum oyðileggur tey innanífrÃĄ við at venda teirra eygum frÃĄ tí, tey kunnu SKAPA og ímÃģti tí, tey kunnu KREVJA .
Eisini tað ger sjÃĄlvsagt bÚskapin minni og veikari, enn hann kundi verið.
Men ALS – eins og allar aðrar sosialar skipanir – eitrar eisini moralin hjÃĄ teimum, sum fíggjarliga sita ÃĄ samfelagsins „ovastu rÃģkum“.Tí hvat hugsa hesi fÃģlk, tÃĄ tey síggja ein, sum tÃļrvar hjÃĄlp ella stuðul? Hugsa tey: Hasum mÃĄ eg rÃĶtta eina hond? Ella: Hasum mÃĄ eg lata eitt oyra? Nei – teirra uppaling í sosialdemokratiska „vÃĶlferðarsamfelagnum“ hevur lÃĶrt tey, at tey IKKI skulu venda eygunum inneftir – men Úteftir! At tey ikki skulu spyrja hvat EG kann gera – men hvat MYNDUGLEIKARNIR kunnu gera! FakfelÃļgini! Politikararnir! Systemið! Sosialisman – sum m.a. verður realiserað gjÃļgnum ALS – hevur drenað alla persÃģnliga ÃĄbyrgdarkenslu Úr fÃģlki. Tí oyðileggur hon ikki bara tey „minni mentu“, men eisini Ãļll onnur.
Tað er ikki synd í nÃļkrum
Ofta verður spurt, um tað ikki er „synd“ í teimum, sum ikki hava starv ella eru illa fyri ÃĄ annan hÃĄtt.
Men tað er ein skeivur spurningur. Tað er ikki upp til „samfelagið“ at taka synd í nÃļkrum. Samfelagið – „systemið“ hevur ongan moral, og skal ikki og kann ikki hava nakran moral. Tað skal veita borgarunum trygd mÃģti ÃĄgangi og verja teirra ognarrÃĶtt – men tað skal pínadoyð ikki taka synd í teimum!
Myndugleikarnir skulu ikki hava pÚra fría atgongd til lummarnar hjÃĄ fÃģlki. Tí kann heldur eingin krevja pengar frÃĄ myndugleikunum.
Moralur er gÃģður – men hann hoyrir tí einstaka til. Og um tÚ heldur tað vera „synd“ í teimum arbeiðsleysu, teimum sjÚku ella veiku, so er eitt at gera: HjÃĄlp teimum! Fylg tínari samvitsku! Kenslan er tín – ÃĄbyrgdin er tín!
Lummar av frÃĶlsari hugsan
Tað finnast tíbetur nakrir „lummar“ í fÃļroyska samfelagnum, har persÃģnlig ÃĄbyrgd framvegis anir.
Herbergið livir av sjÃĄlvbodnum gÃĄvum. Krabbameinsfelagið tað sama. ÍtrÃģttarfelÃļg og samkomur. Í sambandi við jarðarferðir verður eisini ofta savnað inn til endamÃĄl, sum tann deyði vildi stuðla.
Hetta vísir, at sosialisman ikki hevur kÃļvt ta seinastu glÃģðina av persÃģnligari ÃĄbyrgd. Men skal glÃģðin mennast til ein veruligan eld, so mÃĄ tvingsilin burtur. Skattur og avgjÃļld – sum bÃĶði skapa og legitimera formyndaraskapin – mugu í botn. FÃģlk mugu sjÃĄlv sleppa at rÃĄÃ°a yvir sínum pengum – og fÃĄa fulla ÃĄbyrgd av, hvat teir skulu brÚkast til.
TÃĄ verður ikki neyðugt hjÃĄ alment settum „kveikjarum“ hjÃĄ ALS at „aktivera“ arbeiðsleys við at fÃĄa tey at planta jarðber fyri einki.
Nei, tÃĄ taka tey sjÃĄlv initiativ til tað! Og er lÃļnin lÃĄg – ja, so er hon lÃĄg! At hava ÃĄsetingar sum siga hvussu hÃļg lÃļnin skal vera, forðar fyri, at fÃģlk kunnu byrja eina vinnu, bíta seg fÃļst ÃĄ marknaðinum, og síðani lata lÃļnina hÃĶkka. Tað er betri at byrja við lÃĄgari lÃļn enn slett ikki at byrja. Og tað er betri at geva „arbeiðsleysum“ nakrar fÃĄar krÃģnur fyri at dyrka jarðber, enn einki at geva teimum – og í staðin lÃļna einum almennum „kveikjara“ fyri at „hjÃĄlpa“ teimum.
„Sosial dumping“ er eitt nÃ―tt sosialistiskt rakstrarrÃģp. Men „sosial dumping“ er bara eitt annað orð fyri kapping. Og at forða fríari kapping er at forða menning!

Eitrið kemur Úr ST

Sum so nÃģgv onnur sosialistisk formyndarahugsan er upprunin til arbeiðloysisstuðul helst tey „mannarÃĶttindi“, sum ST samtykti í 1948.
Har stendur, at Ãļll hava rÃĶtt til arbeiði. Tað er lÃĶtt og pÚra Ãģforpliktandi at siga. Men hvÃļr skal tryggja teimum rÃĶttin?
Tað ber jÚ ikki til at ÃĄleggja einum borgara at geva einum Ãļðrum borgara starv. Tí endar uppgÃĄvan hjÃĄ tí almenna. Men tað almenna skapar einki. So er eitt at gera: at taka pengar (skatt) frÃĄ teimum sum skapa – og so gera almenn stÃļrv til tey, sum halda seg hava „krav“ uppÃĄ tað.
Men sjÃĄlvt almenn stÃļrv kunnu til endan blíva so meiningsleys, at tað ikki ber til at seta fleiri fÃģlk.
Hvat ger mann so við tey, hvÃļrs „krav“ um starv ikki verður eftirlíkað? JÚ – mann gevur teimum kompensatiÃģn fyri at hava brotið teirra „rÃĶttindi“. – Arbeiðsloysisstuðul!
Hetta er tann ideologiski upprunin til ALS. Talan er um eina heimsumfatandi sosiala og politiska sjÚku. Vit kunnu ikki basa henni – men vit kunnu grÃļða ein av sjÚklingunum: FÃļroyar.
Vit kundu sum eina byrjan avtikið bÃĶði ALS og kollektivar lÃļnarsamrÃĄÃ°ingar.
Og tÃĄ kundi Starvsmannafelagið sjÃĄlvsagt eisini verið avtikið.

NÃĄttÚrulív og samanhald

Tað eru berandi dygdirnar í at „kampa“ sigur Sofus Hansen, sum, saman við konuni Ann, gleðir seg til nÃģgvar spennandi og stuttligar tÚrar við kampingvogninum, sum tey í fjÃļr keyptu sÃĶr.

Eftir at hava hoyrt so mangar sÃļgur um hvussu spennandi og stuttligt fÃģlk hava tað at ferðast við kampingvogni, fingu vit brell, og vildu royna tað sama, og fÃģru at skimast eftir einum hÃģskandi vogni. Tað eydnaðist, og í fjÃļr keyptu vit fyri 45.000 krÃģnur ein brÚktan vogn, ið var í sera gÃģðum standi, greiðir Sofus Hansen frÃĄ. Tað angrar hann ikki, tí longu nÚ hava hann og konan, Ann, ferðast dÚgliga kring landið, og havt stÃģra gleði av hesum nÃ―ggja frítíðar- og ferðamÃļguleikanum. Tey lata vÃĶl at teimum kampingplÃĄssum, sum tey higartil hava vitjað, og ikki minst eru tey fegin um vitjanina ÃĄ Summarfestivalinum í Klaksvík.
So hvÃļrt sum alt fleiri fÃģlk hava ognað sÃĶr kampingvogn, eru eisini kampingumstÃļðurnar í FÃļroyum vorðnar rÃĶttiliga gÃģðar. Tað kunnu eisini Ann og Sofus vÃĄttað.
–Tað tykist sum tey ymisku Ãļkini í landinum kappast um at gera best mÃļguligar umstÃļður fyri kampingfÃģlk. Alt fleiri kampingplÃĄss verða skipað kring landið, og fleiri teirra við Ãļllum ynskjandi hentleikum. Eitt nÚ er nÃ―tt kampingplÃĄss skipað við GjÃģgv, har vit hava ÃĶtlanir um at vera í sambandi við Útoyggjastevnuna. Somuleiðis er eitt upplagt hÃļvi at vera við
ÃĄ countryfestivalinum í SÃļrvÃĄgi í summar, og sjÃĄlvsagt eisini ÃĄ summarfestivalinum, greiða tey bÃĶði frÃĄ. At luttaka í tílíkum tiltÃļkum, saman við so mongum Ãļðrum, heldur Sofus vera nakað heilt serligt. Í samband við fleiri kampingplÃĄss eru felagshÃļli, har fÃģlk kunnu hugna sÃĶr, og mangan gongur dansurin so lystiliga til tÃģnleikin frÃĄ teimum, sum hava harmonikuna við sÃĶr, og dÚgliga verður sungið Úr serliga sangheftinum, sum kampingfelagið hevur gjÃļrt.
–TÃĄ tÚ gongur millum vognarnar ÃĄ hesum passaliga trongliga Ãļkinum, hittir tÚ mong. TÚ kemur at kenna fÃģlk Úr Ãļllum ÃĶttum, ung sum eldri, sum tÚ ongantíð hevur hitt ÃĄÃ°ur. DÚgliga verður prÃĄtað um mangt og hvat, og viðhvÃļrt ikki sÃļrt reypa av turra kjÃļtinum og tvÃļstinum, sum fÃģlk hava í viðfÃļrinum. Veðrið mÃĄ sÃĶr rÃĄÃ°a, og uttan mun til hvussu tað skikkar sÃĶr, er tað eingin forðing. Tað er bara at lata seg í eftir umstÃļðunum. VÃĶl ber til at hÚsast í vogninum ella undir tjaldinum, sum er spent upp ÃĄ vognin. Hetta er ein heilt serligur stemningur, so eg skilji vÃĶl fÃģlk, sum fyrst hava roynt hetta, verða heilt bitin av tí, sigur Sofus.
Sofus heldur, at fÃģlk, sum ganga í tonkum at keypa sÃĶr ein kampingvogn, eiga at byrja við at keypa ein brÚktan, eins og
tey sjÃĄlvi gjÃļrdu, so tey síggja um hetta er nakað fyri tey. Er vognurin fyrst keyptur, eru ikki tÃĶr stÃģru Útreiðslurnar. BurtursÃĶð frÃĄ trygging, sum er sjÃĄlvboðin, eru ikki tÃĶr mongu Útreiðslurnar og vegskattur er eingin. Eitt sindur av gassi til hita og matgerð. At fÃĄa plÃĄss ÃĄ einum skipaðum kampingplÃĄssi kostar millum 100 og 150 krÃģnur um samdÃļgrið, men skalt tÚ luttaka í festivali, er prísurin sum vera man, ein annar.
Kampingvognarnir eru vanliga parkeraðir fyri veturin, men við tí er ikki sagt, at kampingfelagið liggur lamið, tí eina ferð um mÃĄnaðin skipar felagið fyri onkrum tiltaki í skÃģtahÚsinum í Kollafirði, har tey m.a. leggja ÃĶtlanir fyri summarið.
Enn hava Ann og Sofus ikki verið uttanlands við vogninum, men tað verður helst í summar, og tÃĄ gongur leiðin til Íslands.
–Tað er so Ãģmakaleyst heldur Sofus. Vit eru eins og snigilin; vit hava hÚsið við okkum, og har er alt sum okkum tÃļrvar. GÃģð koyggju- og skÃĄpsplÃĄss, vatn, kuldaskÃĄp, komfÃ―rur, wc og annars allir aðrir hentleikar. Hetta er av sonnum frítíðarlív, eru Ann og Sofus samd um.



Kroyst starvsfÃģlk
So hvÃļrt sum tÃļlini frÃĄ greiningini av kanningini komu upp ÃĄ veggin, bleiv tað meira og meira sjÃģnligt, at hetta vÃģru rÃĶðandi og kanska eisini skelkandi tÃļl, sum vit vÃģru vitni til henda dag.
Strongdarkanningin gevur okkum eina sterka ÃĄbending um, at stÃļðan viðvíkjandi strongd er ikki mÃĶtari í FÃļroyum enn í Danmark. Tí fari eg at loyva mÃĶr at vísa ÃĄ tÃļl Úr Danmark. Siga vit at lutfallið millum FÃļroyar og Danmark er eitt til hundrað, og umroknað vit tey donsku tÃļlini til fÃļroysk tÃļl, so kunnu vit vísa ÃĄ, at:
35.000 danir eru sjÚkrameldaðir hvÃļnn dag vegna strongd. – Hetta svarar til at 350 fÃļroyingar eru sjÚkrameldaðir hvÃļnn dag.
1400 danir doyggja av strongd um ÃĄrið – Hetta svarar til at 14 fÃļroyingar doyggja hvÃļrt ÃĄr av strongd.
Strongd kostar danska samfelagnum 14 milliardir krÃģnur um ÃĄrið vegna sjÚkrafrÃĄveru, at fÃģlk doyggja ov tíðliga og í Útreiðslum til heilsuverkið. – Hetta svarar til eina meirÚtreiðslu upp ÃĄ 140 milliÃģnir krÃģnur fyri fÃļroyska landskassan.
Alt hetta er nakað, ið vit her og nÚ kunnu gera nakað við. Vit sleppa neyvan heilt undan strongd, men við tÃļttum samstarvi millum myndugleikar, heilsuverkið, arbeiðsgevarar, starvsfÃģlk og fakfelÃļg ber heilt víst til at minka um strongd, sum kanningar annars siga fer at verða mest vanliga fÃģlkasjÚkan.
NÃ―ggj kanning í ES londunum vísir, at í ÃĄr 2020 er mest vanliga fÃģlkasjÚkan strongd.
Men hví man stÃļðan verða so vÃĄnalig sum kanningin vísir?
Eitt av mínum boðum er, at fÃģlk í almennum starvi dagliga eru Útsett fyri hÃģttanum um uppsÃļgn. Tað er eftirhondini gerandisdagur, at politiska skip anin hÃģttir við sparingum, samanleggingum, rationaliseringum og sonevndum effektiviseringum.
Samstundis sum starvsfÃģlkatalið bara minkar, skulu tey, ið eftir sita og rÃļkja tað starvið, tey frammanundan eru sett til, eisini taka tÃĶr uppgÃĄvurnar, sum tey uppsÃļgdu hÃļvdu, pluss tað, at alt skal ganga nÃģgv skjÃģtari, altso tað sokallaða „meira fyri minni“ prinsippi. Hetta fÃĶr sjÃĄlvandi neiligar fylgjur fyri starvsfÃģlkið.
Eitt annað, sum sÃĶst vÃĶl aftur her, er, at fÃģlk verða ikki fÃļrleikament samsvarandi teimum uppgÃĄvur teimum verður ÃĄlagt. Eingin far fullan ÃĄgÃģða av starvsfÃģlkum um tey ikki verða skÚlað til tÃĶr uppgÃĄvurnar tey nÚ skulu rÃļkja. StarvsfÃģlkið
fÃļlir ofta, at orkan strekkir ikki til og tíðum stÚra tey fyri hvat arbeiðsdagurin í dag, í morgin og nÃĶstu vikurnar fer at krevja av teimum.
Kanningin vísir, at stÃļrstu orsÃļkirnar til strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum eru: Ov stÃģr arbeiðsbyrða (69%), trupulleikar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum (27%) og broytingar (25%).
Eitt annað, sum eisini er rÃĶðandi at hoyra, er, at Arbeiðseftirlitið onga tilbÚgving hevur tÃĄ tað rÃĶður um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið. Har er ongin ÃĶtlan og ongin arbeiðsmegi, at taka sÃĶr av hesum ÃĄlvarsmÃĄli.
Arbeiðseftirlitið er snÃļgt sagt ikki fÃļrt fyri at taka tey upp, sum liggja eftirÃĄ, tí sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvi ikki er nÃļktandi.
Fyri mÃĶr sÃĶr tað Út sum um, at politiska skipanin ynskir alt eftirlit har piparið grÃļr. Arbeiðseftirlitið sum stovnur var avtikið í 2011 og lagdur undir HeilsufrÃļðiligu Starvstovuna. Samgongan hevur eisini rÃģð uppundir at skerja mÃļguleikarnar fyri almennum innliti og almenna Kringvarpið er skorið inn ÃĄ bein seinastu ÃĄrini.
Eftirlit í hesum hÃļpi, er ikki av tí ringa. Vit mugu og skulu hava eitt eftirlit, sum verjir rÃĶttindini hjÃĄ borgarunum og gevur teimum innlit í hvat politiska skipanin ger, eitt eftirlit sum syrgir fyri, at borgarin er tryggjaður eina virðiliga framtíð.
NÚtíðar samfelagið er innrÃĶttað soleiðis, at tað verður vÃĶntað meira og meira av Ãļllum. Øll skulu verða ON, Ãļll skulu levera meira enn nakrantíð og tað skal altíð verða mÃļguligt at fÃĄa fatur ÃĄ Ãļllum alla tíðina – eisini eftir arbeiðstíð. KrÃļvini eru Ãļgilig, men amboðini, sum skulu brÚkast til at innfÃļra tey ÃĄsettu krÃļvini, fylgja ikki við, tað ber ikki altíð til at Útinna tað, ið vÃĶntað er av teimum.
Mín ÃĄheitan er, at avvarðandi myndugleikar – politiska skipanin, stjÃģrar, leiðarar og tey ið annars vara av starvsfÃģlkum og arbeiðsplÃĄssi teirra – taka hesa kanningina í stÃļrsta ÃĄlvara og hyggja nÃĶrri eftir hvussu og hvat tit kunnu gera fyri at fÃĄa mest burturÚr starvsfÃģlkunum, samstundis sum trivnaður og sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið verða sett í hÃĄsÃĶtið. Tað skal ikki standa ÃĄ hjÃĄ Starvsmannafelagnum at verða við til at virka fyri einum betri arbeiðsumhvÃļrvi.
Í veruleikanum snÃ―r tað heila seg um mannalagnur. Um tað at hava eitt virðiligt lív og at fÃĄa arbeiðslív, familjulív og frítíðarlív at passa saman og ganga í harmoni við hvÃļrt annað.

Loðsaði oljuboripallin í havn

Ivaleyst man hann vera best kendur frÃĄ politiska lívinum, sum hin bersÃļgni og viðhvÃļrt rÃĶttiliga buldrasligi politikarin. Fyri trimum ÃĄrum síðani gavst hann sum virkin politikari. TÃĄ hevði hann eitt ÃĄr frammanundan tikið við starvinum sum havnarmeistari í Runavík. HÃĄlvt starv, ella rÃĶttari hÃĄlv lÃļn, hetta fyrsta ÃĄrið, tÃĄ lÃļgtingsstarvið ikki loyvir meira enn hÃĄlvum almennum starvi framíhjÃĄ.
Hetta er eitt starv í tÃļttum samstarvi við skip og manningar, og kennist ÃĄ mangan hÃĄtt sum at vera komin aftur til rÃļturnar. Eitt slag av sosialum arvi, sum TÃģrbjÃļrn sjÃĄlvur tekur til. Uppvaksin í einum maritimun umhvÃļrvi, har bÃĶði langabbin, abbin, pÃĄpin og hann sjÃĄlvur hava verið skiparar.
TÃģrbjÃļrn varð ÃĄ fyrsta sinni valdur ÃĄ ting í 1998. Hann hevur verið landsstÃ―rismaður við mentamÃĄlum og fiskivinnumÃĄlum, og hevur somuleiðis havt sÃĶti ÃĄ fÃģlkatingi í hÃĄlvtriðja ÃĄr. Á vÃĄri í 2010 lÃ―sti Runa víkar kommuna eftir einum havnarmeistara. Ein lÃ―sing, sum fangaði hansara
ÃĄhuga. HÃĶgstu nautisku ÚtbÚgving hevði TÃģrbjÃļrn, sum eisini var eitt krav. Hann sÃļkti og fekk starvið, sum hann nÚ stÃģrtrívist í.
–Satt at siga var eg rÃĶttiliga troyttur av politikkinum, ella politiska arbeiðinum, og ynskti at koma aftur í mítt gamla umhvÃļrvi. Hetta eydnaðist eisini við hesum starvinum, sigur TÃģrbjÃļrn, sum metir starvið meira sum eitt vinnuligt, heldur enn kommunalt, starv, tí allir samstarvspartar í starvinum eru vinnuligir.
Fríar hendur
–Í hesum starvi havi eg rÃĶttiliga fríar hendur. Havi bert nakrar yvirskipaðar ÃĄsetingar, men annars er mÃĶr rÃĶttiliga frítt fyri hvussu eg skipi mítt arbeiði, soleiðis at vit fÃĄa frÃĶgast mÃļguligan vÃļkstur í tann handil, sum eg eri leiðari av. Eg fati havnarskrivstovuna sum eitt vinnuvirki heldur enn ein almennan stovn. Ein rÃĶttiliga offensivur postur, sum havnarmeistarin tekur til.
Og sigast mÃĄ, at vÃĶl hevur vignast hesi fÃ―ra ÃĄrini. InntÃļkurnar eru hetta
tíðarskeiðið Ãļktar við ÃĄleið 250-300 prosentum, og vÃĶntast at koma upp mÃģti 13-14 milliÃģnum í 2014. SjÃĄlvur heldur TÃģrbjÃļrn hÃļvuðsorsÃļkina vera, at teir hava verið nÃģgv Úti um seg og hava eitt avbera gott samskifti og samstarv við ymsu ÚtgerðarfelÃļgini. SjÃĄlvur heldur TÃģrbjÃļrn, at hansara bakgrund í harða maritima umhvÃļrvinum kemur honum vÃĶl við, tÃĄ hann skal samskifta við sínar samstarvspartar, har tingini verða sÃļgd greitt og hart. Teir skilja mína sjargong munandi betri enn mong í politiska systeminum, leggur hann afturat við einum skÃĄlkabrosi.
NÃģgv at loðsa
Eftir at russiski trolarin Olshana, í dÃ―rdarveðri í august mÃĄnað 2007, fÃģr ÃĄ land ÃĄ Flesjunum og sakk, og ta oljudÃĄlking, sum stÃģðst av hesum, kom ferð ÃĄ kjakið um at fÃĄa skipaði loðsviðurskifti í FÃļroyum. VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið gjÃļrdi av, at gerast skuldi ein serlig fÃļroysk lÃģg, sum hÃģskaði til okkara viðurskifti, heldur enn at kopiera eina danska. Tað heldur TÃģrbjÃļrn, sum sjÃĄlvur var limur í einum sonevndum loðsbÃģlki, vera skilagott, tí serliga tÃĶr stÃļrru havnarskrivstovurnar hÃļvdu longu tÃĄ neyðuga fÃļrleikan at Útinna loðstÃĶnastu. LÃģgargrundarlagið undir fÃļroysku loðsviðurskiftunum og treytunum kom endaliga í gildi 1. januar í ÃĄr, og hetta hevur riggað vÃĶl, heldur hann.
Í loðsbÃģlkinum vÃģru teir eisini samdir um, at loðsarnir ÃĄttu at hava eina ÃĄstÃļðiliga ÚtbÚgving, og tí gjÃļrdu SjÃģvinnustÃ―rið, VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið og loðsbÃģlkurin, í samstarvi við VinnuhÃĄskÚlan í Havn, av at skipa fyri einum loðsskÚla har lÃĶrt verður um Ãļll lokal havnaviðurskifti og nÃ―ggju tÃģlini, sum nÚ verða nÃ―tt. Hetta var í fyrsta lagi fyri at fÃĄa eitt sonevnt sertifikat, sum gevur tÃĶr loyvi til at loðsa til ta havn, har tÚ ert loðsur. Hetta verður nÚ víðkað soleiðis, at fÃļroysku loðsarnir í lÃļtuni verða frÃĄlÃĶrdir um sigling til og frÃĄ Ãļllum havnum av tÃ―dningi, og ger hetta teir skikkaðar at loðsa ímillum havnir í FÃļroyum eisini. Hetta gevur Útlendskum reiðaravirkjum eina betri tÃĶnastu. Eitt nÚ tangaskipum, sum koma til FÃļroya við olju og bensini, til tangarnar í Klaksvík, SÃļldarfirði, TÃģrshavn, SÃļrvÃĄgi og ÃĄ TvÃļroyri. BurtursÃĶð frÃĄ fÃļroyskum ÚtrÃģðrarbÃĄtum, fiskiskipum og skipum annars undir 500 BT, hava Ãļll skip skyldu til at nÃ―ta loðs sambÃĶrt nÃ―ggju loðslÃģgini. Tað eru tÃģ tey undantÃļk, at hevur skipari verið í eini havn tríggjar ferðir og kann skjalprÃģgva tað, kann hann fÃĄa undantaksloyvi og sleppur undan loðsi. Hesum mÃļguleikanum eru tað alt fleiri, sum taka av – bÃĶði fÃļroyingar og Útlendingar.
TÃģrbjÃļrn Jacobsen sigur tÃģ, at tað eru ikki allir skiparar, sum taka av hesum. Serliga stÃļrru russisku skipini vilja hava loðshjÃĄlp til at leggja at bryggju. Fleiri teirra eru eldri skip, ið sum oftast bara hava eina skrÚvu við umkasti, og onga bÃģgskrÚvu. Fasta skrÚvu, sum vanliga verður sagt. Skipararnir vilja í stÃļrri mun hava hjÃĄlp til mannereringina og kanska eisini til samskiftið við fÃļroysku sleipibÃĄtarnar, tÃĄ lagt verður til bryggju. Í russiskari havn eru teir vanir við, at sleipibÃĄtar liggja fyri teimum og leggja teir at bryggju við egnari tÃģvmegi. Havnirnar vÃĶl fyri
Havnarmeistarin í Runavík heldur, at fÃļroysku havnirnar eru í dag vÃĶl fyri at veita loðstÃĶnastu. LÃģgargrundarlagið er sum tað skal vera, og tað fevnir eisini um sjÃĄlvan loðsbÃĄtin. Ikki minst tÃĄ tað snÃ―r seg um trygd. Og tað er heldur ikki uttan orsÃļk, tí sambÃĶrt heimshagtÃļlum er loðsarbeiði eitt tað vandamiklasta sum er, greiðir TorbjÃļrn frÃĄ. Loðsurin skal klÚgva umborð ÃĄ skip ÃĄ opnum havi. Í hesum fÃļrinum Úti ímillum Stong og Eystnes. Og ikki er veðrið altíð til vildar. Er veðrið so mikið vÃĄnaligt, at ikki er rÃĄÃ°iligt at fara umborð, har lÃģgin og kunngerðin ÃĄsetur, hevur hann mÃļguleika til at vegleiða skipið inn ÃĄ slÃĶttari sjÃģgv.

Ein heilt serlig loðsing
Sum hin fyrsti nakrantíð fall tað í lutin hjÃĄ TÃģrbirni at loðsa ein boripall inn í fÃļroyska havn. Eitt mÃĄl, sum hevur verið leingi í umbÚna, og sum kravdi nÃģgvar og drÚgvar fyrireikingar.
–Skipasmiðjan MEST, serliga Mouritz stjÃģrin, og eg hava í mongum telefonsamrÃļðum, og tÃĄ vit annars hava hitst, havt ÃĄ orði, um tað ikki bar til at fÃĄa ein boripall inn higar ÃĄ SkÃĄlafjÃļrðin – og endiliga eydnaðist tað. Tað vÃģru fleiri sum vÃģru rÃĶttiliga ivasamir, ikki minst skiparin ÃĄ boripallinum, sum kravdi allar hugsandi og Ãģhugsandi upplÃ―singar ÃĄÃ°renn hann varð sannfÃļrdur um, at hetta fÃģr at bera til. Eg skilji skiparan vÃĶl, tí har eru Ãģmetaliga nÃģgvir pengar upp ÃĄ spÃĶl. Vit hÃļvdu tÃģ allar upplÃ―singar tÃļkar. Serliga var Saltnesgrynnan stÃģri spurningurin, men bleiv kortini ikki nakar trupulleiki, sigur TÃģrbjÃļrn og leggur afturat, at hetta var ein stÃģrur dagur, tÃĄ West Hercules spakuliga smeyg sÃĶr inn ÃĄ SkÃĄlafjÃļrðin. Ikki yvir at dylja at hetta var ein heilt serlig loðsing og ein hending sum letur upp fyri heilt nÃ―ggjum mÃļguleikum, og eitt stÃģrt skifti í mun til aðra vinnu vit hava, sigur TÃģrbjÃļrn Jacobsen, havnarmeistari í Runavík.

Hvílandi limur í Starvsmannafelagnum
Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmann afelagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og av
slÃĄttur av leigu av hÚsum okkara. Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÌV, www. liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa,
tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 100 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 200 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina umframt. Hetta er eisini 150 krÃģnur.
Um tÚ ÃĶtlar at gerast hvílandi limur, og vil vita hvar hesi gjÃļld skulu flytast, so verður tÚ vinar liga biðin um at venda tÃĶr til felagið ÃĄ tlf. 614868 ella við at senda teldupost til starvsmannafelag@starvsmannafelag.fo

HugnakvÃļld í starvsmannafelagnum
Starvsmannafelagið skipar fyri tí afturvendandi hugnakvÃļldinum fyri limum felagsins, í hÃļlunum í J. H. SchrÃļtersgÃļtu 9, fríggjakvÃļldið tann 7. november. Har verður tann obligatoriska spurnakappingin. Eisini verður ÃĄbit og drekka at fÃĄa. Felagssangur verður umframt okkurt tÃģnleikainnslag.
Tiltakið plagar at verða vÃĶl vitja. Hetta gevur starvsfÃģlkum mÃļguleika at hugna sÃĶr saman. Eisini er hetta eitt gott hÃļvi hjÃĄ nevnd og umsiting at heilsa uppÃĄ limirnar. Tað verður send innbjÃģðing Út til limirnar umvegis ÃĄlitisfÃģlkini. Har verður upplÃ―st nÃĶrri um skrÃĄnna og tÃĄ ber til at tekna seg til Ãģkeypis tiltakið.

Nevnd og umsiting
vitjaðu í Sandoynni
 TÃ―sdagin 17. juni stÃģðu limir í Sandoynni fyri tÃļrni at fÃĄa vitjan av nevnd og umsiting felagsins. Vitjað hevur verið í fleiri Ãļkjum í landinum ta seinastu tíðina. Hetta er ein liður í at gera sambandið tÃĶttari millum lim og felagið. Eisini fyri at umsiting og nevnd kunnu seta seg inn í, hvat limirnir takast við í gerandisdegnum.
 Ferðalagið hevði deilt seg í tveir bÃģlkar. Hetta fyri at nÃĄa at vitja so nÃģgvar limir sum gjÃļrligt.
Ein bÃģlkur vitjaði ÃĄ MeginskÚlanum, RÚsdrekkasÃļluna og hjÃĄ SkÃĄlavíkar kommunu. Hin bÃģlkurin vitjaði Kunningarstovuna og Posta. Allastaðni blivu vit mÃļtt við stÃģrum blíðskapi. Tosað varð um teirra arbeiðsuppgÃĄvur og arbeiðsbÃ―ti, og somuleiðis fingu tey hÃļvi at seta fakfelagsligar spurningar.
Um kvÃļldið varð skipað fyri kvÃļldsetu í summarhÚsinum í SkÃĄlavík, ið Starvsmannafelagið og limir tess eiga. Aftur við einum kaffimunni og kÃļku vÃģru tvÃĶr framlÃļgur. Selma
Ellingsgaard, forkvinnan, greiddi frÃĄ heimasíðu felagsins og hvÃļrji tilboð limir hava í felagnum og arbeiðinum at stovna fakbÃģlkar innan felagið.
Dan Joensen, tryggingarmaður ÃĄ LÍV, greiddi frÃĄ broytingum ÃĄ eftirlÃļnarÃļkinum, og hvussu uppsparingin verður skipað framyvir, eftir at nÃ―ggja eftirlÃļnarlÃģgin kom í gildi í januar 2014.
Samanumtikið var hetta eftir okkara meting ein vÃĶleydnaður dagur, og síggja vit stÃģran tÃ―dning í at fÃĄa sett andlit ÃĄ limir okkara. Seinnapartin fríggjadagin 12. oktober skipaði Starvsmannafelagið fyri temadegi í NorðurlandahÚsinum. Evnið fyri temadagin var strongd. Niclas Heri JÃĄkupsson legði fram Úrslitið av eini kanning, sum hann, fyri Starvsmannafelagið, hevði gjÃļrt millum limir felagsins. Tiltakið var fyri ÃĄlitisfÃģlk og varaÃĄlitisfÃģlk felagsins, almennar stjÃģrar og leiðarar, eins og umboð fyri almenna arbeiðsgevaran, Arbeiðseftirlitið og heilsumyndugleikarnar.
Harafturat luttÃģk eisini Peter Qvortrup Geisling, lÃĶkni, og helst mest kendur fyri sendingina „LÃĶgens bord“ hjÃĄ Danmarks Radio, sum gjÃļrdi viðmerkingar til kanningarÚrslitið, sum hann eisini sammetti við aðrar norðurlendskar kanningar.
Á temadegnum luttÃģk eisini SÚni Poulsen, sÃĄlarfrÃļðingur, sum greiddi frÃĄ tilgongdini tÃĄ fÃģlk fÃĄa strongd, Leivur Persson, deildarleiðari ÃĄ Arbeiðseftirlitinum, greiddi frÃĄ teirra leikluti sum eftirlitsstovnur, og Snorri Fjalsbak, leiðari ÃĄ lÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, sum eisini gjÃļrdi viðmerkingar til kanningarÚrslitið.
Sama kvÃļld skipaði Starvsmannafelagið fyri almennum fundi við tveimum fyrilestrum ÃĄ skrÃĄnni. Niclas Heri JÃĄkupsson, sum greiddi frÃĄ um kanningina og sínum egnu upplivingum, tÃĄ hann gjÃļrdist sjÚkur av strongd, og Peter Qvortrup Geisling, sum greiddi frÃĄ ymiskum fyribrigdum við strongd.

Strongd er eitt stÃģrt vandamÃĄl.
Úrslitið av kanningini staðfestir, at talan er um eitt munandi stÃļrri vandamÃĄl enn nakar ÃĄÃ°ur hevur givið gÃĶtur.
Tað var ikki sÃļrt skelkandi staðfesting í Úrslitinum av kanningini, Niclas Heri JÃĄkupsson hevur gjÃļrt fyri Starvsmannafelagið, sum hann herfyri kunngjÃļrdi fyri ÃĄlitisfÃģlkum felagsins, arbeiðsgevarum og Ãļðrum. Kanningin, sum er gjÃļrd sum spurnakanning millum limir Starvsmannafelagsins, staðfestir, at annarhvÃļr limur hevur havt illgruna um strongd seinastu trÃ― ÃĄrini. Umleið fimti hvÃļr limur hevur verið hjÃĄ lÃĶkna við sínum illgruna, og umleið tíggjundi hvÃļr hevur verið sjÚkrameldaður fyri strongd. Úrslitið er rÃĶttiliga javnbÃ―tt millum kvinnur og menn.
Av teimum 711 limunum, sum luttÃģku í kanningini, svaraðu 438 hvat tey halda orsÃļkina til teirra strongd, vera. 168 halda, at strongdin er komin av persÃģnligum
ÃĄvum, og 270 halda, at strongdin stavar frÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
PersÃģnligar orsÃļkir
Umleið helmingurin av teimum, sum halda strongdina stava frÃĄ persÃģnligum ÃĄvum, siga orsÃļkina vera sorg ella sjÚka. Síðani koma orsÃļkir sum trupulleikar í parlagnum, fíggjarligir trupulleikar og trupulleikar við bÃļrnum, og so eru nÃļkur sum nevna familjuÃģsemjur og hjÚnarskilnað. Umleið fimti hvÃļr heldur, at privatlívið tekur orku frÃĄ arbeiðslívinum, meðan meira enn helmingurin heldur, at arbeiðslívið tekur orku frÃĄ privatlívinum.
ArbeiðsplÃĄssið orsÃļkin
Av teimum sum siga, at arbeiðsplÃĄssið er orsÃļkin til at tey hava kent strongd ÃĄ sÃĶr, sigur nÃģgv hin stÃļrsti parturin, 69 prosent, orsÃļkina vera ov stÃģra arbeiðsbyrðu. Aðrar orsÃļkir eru trupulleikar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, broytingar, tvístÃļður við stjÃģran og starvsfelagar, mistrivnaður, og so er ein lítil partur, trÃ― prosent, sum sigur happing vera orsÃļkina.
Kanningin nÃĄgreinar eisini ymisk viðurskifti ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Spurd um arb eiðið ÃĄvirkar fÃģlk neiliga sÃĄlarliga siga 68 prosent, at tað kemur onkuntíð ella sjÃĄldan fyri. 13 prosent svara at tað kemur ofta fyri. Á leið helmingurin av teimum spurdu siga, at tey hava ofta ÃĄvirkan ÃĄ hvussu teirra arbeiði skal gerast og fimti hvÃļr sigur, at tey í Ãļllum fÃļrum hava ÃĄvirkan ÃĄ sítt arbeiði. Til spurningin um fÃģlk hava ÃĄvirkan ÃĄ hvat teirra arbeiðið skal innihalda, svara 11 prosent altíð, og 60 prosent siga ofta og onkuntíð. Lítil triðingur sigur seg hava lítla og onga ÃĄvirkan ÃĄ sítt egna arbeiðsÃļki.
HÃļgt tempo
Spurt varð eisini um fÃģlk eru noydd at hava hÃļgt arbeiðstempo. Til tað siga 37 prosent onkuntíð og 35 prosent ofta. HÃģ ast starvsfÃģlk vísa ÃĄ ymiskar trupulleikar ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi, tykjast tey flestu hava lítlan hug at flyta í annað arbeiði. 22 prosent siga seg ongantíð hugsa um at skifta arbeiði, og 57 prosent svara, at tað hugsa tey sjÃĄldan ella onkuntíð um.
Tey allar fÃĶstu siga seg taka arbeiðið heim við – 5 prosent siga seg gera tað altíð og 14 prosent ofta. StÃģrt sÃĶð sama svar er til spurningin um tey eru noydd at svara telefon ella teldupostum uttanfyri arbeiðstíð. Tveir triðingar av teimum spurdu siga seg fÃĄa rÃģs og viðurkenning frÃĄ arbeiðsfelÃļgum sínum, men leiðarar og stjÃģrar eru knapt so ÃģfÃļrir at rÃģsa og geva viðurkenning. Bert stívliga helmingurin ger tað.
Einki frÃĶgari enn í Danmark
Sammett verður eisini við somu viðurskifti í Danmark, Her siga tÃļlini, at í FÃļroyum stendur einki frÃĶgari til enn hjÃĄ donsku starvsfelÃļgunum. Í Danmark siga 12,6 prosent seg ofta ella sera ofta hava sjÚkueyðkenni. Í FÃļroyum 18,9 prosent.
TÃĄ vit sammeta okkum við donsk viðurskifti siga vit, at Danmark er 100 ferðir stÃļrri. NÃ―ta vit hetta lutfallið, síggja tÃļlini soleiðis Út:
350 fÃļroyingar ganga heima vegna strongd hvÃļnn dag.
Umleið 5000 hava hvÃļnn dag sjÚkueyðkenni sum vísa langtíðarstrongd
Umleið 2.500 – 3.000 fÃļroyingar eru hvÃļnn dag sera illa fyri av strongd
FÃļroyingar hava umleið 15.000 frÃĄverudagar um ÃĄrið vegna strongd
FÃļroyingar hava umleið 300 innleggingar ÃĄ sjÚkrahÚsi vegna strongd â€Ē 30 fÃļroyingar enda sum fyritíðarpensionistar vegna strongd.

Umleið 14 fÃļroyingar doyggja hvÃļrt ÃĄr av strongd
Strongd kostar fÃļroyska heilsuverkinum umleið 140 milliÃģnir um ÃĄrið, tÃĄ talan er um sjÚkrafrÃĄveru, deyða og Útreiðslur til heilsuverkið.
Tað skal tÃģ sigast, at fyrivarni skal altíð takast, tÃĄ tílíkar sammetingar verða gjÃļrdar landanna millum. Viðurskifti kunnu vera ymiskt, eitt nÚ hvussu arbeiðsmarknaðurin er skipaður.

Strongd sjÚkueyðkenni
Strongd hevur ÃĄvís sjÚkueyðkenni við sÃĶr, og spurt verður í kanningini eisini um hesi. Uttan at fara í dÃ―pdina við heilsustÃļðuni hjÃĄ limum Starvsmannafelagsins eru greið tekin í kanningini um, at tey eru ikki so fÃĄ, sum hava nakað at hugsa um, tÃĄ rÃĶður um strongd.
Millum 15 og 20 prosent siga seg sera ofta ella ofta vera kedd, hugsa at nÚ orka tey ikki meira, hava torfÃļrt at hvíla, torfÃļrt at samla tankarnar, eru kensluliga í Ãģjavn vÃĄg, hava hÃļvuðpínu, hava kaldar hendur og fÃļtur, hava ÃģrÃģgv í maganum, kenna seg frÃĄverandi, kenna seg at vera Ãģsosialan, hava pínu í vÃļddum og liðum og fÃļla at einki er stuttligt longur. Nakað fleiri fÃļla at tey hava verri at minnast. 38 prosent siga seg sera ofta og ofta hava speningar serliga í nakka og ryggi, og 29 prosent siga, at tað hava tey av og ÃĄ. 40 prosent av teimum spurdu siga seg vera troyttan sera ofta ella ofta.

Á sama arbeiðsplÃĄssi
Av teimum 711 limunum, sum hava luttikið í kanningini, eru tey flestu sum hava eina yrkisÚtbÚgving. Ein triðingur hevur fÃģlkaskÚla, ein fjÃģrðingur miðnÃĄm, 36 prosent hava annaðhvÃļrt tvey ella trÃ― ÃĄra hÃĶgri ÚtbÚgving, og fimm prosent hava fimm ÃĄra hÃĶgri ÚtbÚgving.
Greiðar ÃĄbendingar eru um at fÃģlk stÃļðast vÃĶl ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, hvÃļr so orsÃļkin er. Stívliga helmingurin hevur starvast í fleiri enn 10 ÃĄr ÃĄ nÚverandi arbeiðsplÃĄssi, og 18 prosent millum sjey og tíggju ÃĄr.

Fyrivarni
Havast skal í huga, at hÃģast ein nÃģgv stÃļrri partur av limum Starvsmannafelagsins luttaka í kanningini í mun til talið av fÃģlki, sum Gallup spyr í teimum kanningum, stovnurin ger um alt landið, so eru tveir triðingar av starvsmannafelagslimunum,
sum ikki hava sagt sína stÃļðu um strongd. Kann vera, at Úrslitið hevði verið Ãļðrvísi um allir limirnir luttÃģku, men eftir stendur kortini, at talið ÃĄ teimum sum siga seg vera meira ella minni darvað av strongd, er rÃĶttiliga stÃģrt.

Øll hava ÃĄbyrgdina

Danski sjÃģnvarpslÃĶknin segði seg ikki ivast í forsÃļgnini, at strongd verður stÃļrsta fÃģlkasjÚkan í 2020. Eini forsÃļgn, sum vit Ãļll eiga at taka í ramasta ÃĄlvara og hvÃļr í sínum lagi gera nakað við. At Úslitið av kanningini hjÃĄ Starvsmannafelagnum sigur okkum, at einki frÃĶgari stendur til í FÃļroyum enn í Danmark í so mÃĄta, segði hann seg vera ovfarnan yvir, og setti sÃĶr spurningin um samfelÃļgini – tað fÃļroyska sum tað danska – vÃģru í nÃģg stÃģraran mun tilbÚgvin at taka ímÃģti hesi avbjÃģðing.
Peter Qvortrup Geisling nevndi tríggjar orsÃļkir til at strongd tekur alt meira dik ÃĄ seg í nÚtíðarsamfelagnum.
Eitt nÚ at alt gongur skjÃģtari og skjÃģtari í samfelagnum, sama ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sum leggja dent ÃĄ at Ãļkja ferðini alsamt, og harafturat tey krÃļv og ynski sum vit hava í privatlívinum. Í sambandi við tað
vísti Peter ÃĄ, at fyri okkara undanfarnu ÃĶttarlið var tað at kalla stÃģrhending at fÃĄa nÃ―tt linolium ÃĄ kÃļksgÃģlvið. Í dag krevja vit at hava ikki fÃĶrri enn tveir bilar í tÚninum, summarhÚs og Útferðir. Og vit fÃĄa neyvan svÃļvn í eyguni um vit ikki eisini hava ein samtalukÃļk. Koma grannabÃļrnini ÃĄ vitjan og síggja at vit ikki hava flatskíggja, fÃĄa tey ein tílíkan skelk, at tey mugu fÃĄa sÃĄlarliga hjÃĄlp, segði Peter Qvortrup Geisling, sum endurgav Johannes MÃļllehave, prest: Vit hava ikki so nÃģgv fÃĄtÃĶkradÃļmi. Men vanligasta kenslan av fÃĄtÃĶkradÃļmi er ÃļvundsjÚka um tað grannin hevur og sum vit ikki hava. Peter helt, at fÃģlk eiga at seta sÃĶr spurningin, um tey í veruleikanum eru skiparar ÃĄ egnari skÚtu, ella um fÃģlk bert lata seg reka við meldrinum.
Kanningin sigur, at 60 prosent av limunum í Starvsmannafelagnum siga, at
arbeiði er orsÃļkin til teirra strongd, og at heimalívið er orsÃļkin til tey 40 prosentini. Peter gjÃļrdi greitt, at ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum hevur arbeiðsgevarin ÃĄbyrgdina fyri einum gÃģðum arbeiðsumhvÃļrvi, men vit eiga heldur ikki at gloyma, at vit hava sjÃĄlvi ÃĄbyrgdina av okkara lívsfÃļrslu heima. Talan er í fleiri fÃļrum um eina samantvinning millum arbeiðsligar og privatar orsÃļkir til strongd. Hann vísti eisini ÃĄ eina danska kanning, sum m.a. vísir, at mesta strongd er millum kvinnur í 25 til 45 ÃĄra aldri, og stÃļrsta orsÃļkin er fíggjarlig viðurskifti. Óttin fyri ikki at megna at rinda fyri tað sum keypt er upp ÃĄ borg.
Peter Qvortrup Geisling vísti eisini ÃĄ, at stÃļrstu orsÃļkirnar til at fÃģlk fÃĄa strongd av arbeiðsÃĄvum, eru ov stÃģrt arbeiðstrÃ―st, og at starvsfÃģlk ikki í nÃģg stÃģran mun hava ÃĄvirkan ÃĄ teirra egna arbeiðsÃļkið.

Einki eftirlit við strongd

HÃļvuðsÃļkið hjÃĄ Arbeiðseftirlitinum er arbeiðsumhvÃļrvið í breiðastu merking. Arbeiðseftirlitið virkar sambÃĶrt arbeiðsumhvÃļrvislÃģgina og teimum fleiri enn 30 kunngerðum til hesa lÃģg, greiddi Leivur Persson frÃĄ. Hann ÃĄsannaði, at sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvið hevur ikki hÃļga raðfesting, – fyri ikki at siga als onga.
Leivur Persson greiddi frÃĄ, at ÃĄ Arbeiðseftirlitinum eru tey fimm starvsfÃģlk, og skuldi tey megna heilt og fult at rÃļkja allar eftirlitsuppgÃĄvur, ÃĄttu tey at havt dupult so nÃģgv starvsfÃģlk. Tey noyðast tí at raðfesta tey Ãļki har tey, sambÃĶrt hagtÃļlum, síggja flestu arbeiðsskaðarnar. Byggivirksemið hevur neyvan verið stÃļrri enntaðerídag,ogtíertaðeisiniÃĄtí Ãļkinum, at flestu skaðarnar henda, og er
hetta eisini orsÃļkin til at jÚst hetta Ãļkið fÃĶr fremstu raðfesting.
Harafturat eru hesir skaðarnir Ãģgvuliga ítÃļkiligir í mun til viðurðskifti í sambandi við sÃĄlarliga arbeisumhvÃļrvi, sum er illa greinað. Leivur helt, at kanningin hjÃĄ Starvsmannafelagnum, í sambandi við strongd, man vera hin fyrsta av sínum slag í FÃļroyum og gav eisini ÃĄbendingar um, at Arbeiðseftirlitið eigur at uppraðfesta Ãļkið.
Men alt hetta snÃ―r seg fyrst og fremst um pengar, og hesar skulu politikararnir jÃĄtta. Deildarleiðarin ÃĄ Arbeiðseftirlitinum segði, at tey hava eitt standandi tilmÃĶli til myndugleikarnar um at uppraðfesta Arbeiðseftirlitið, so tey kunnu seta fleiri eftirlitsfÃģlk.

SÃĄlarfrÃļðingurin
–Strongd er ein stÃģr avbjÃģðing, sum bara veksur. Og mangt bendir ÃĄ, at strongd verður stÃļrsta sjÚkuorsÃļk í 2020. Tað segði SÚni Poulsen, sÃĄlarfrÃļðingur, sum eisini kundi borðreiða við einum gÃģðum tíðindum: At strongd er ein sjÚka, sum er lÃļtt at lekja. Tað skal henda so skjÃģtt sum gjÃļrligt, og fleiri viðgerðarhÃĶttir eru sum virka, segði hann.
SÃĄlarfrÃļðingurin greiddi frÃĄ, at fÃģlk kunnu eisini hava gÃģða strongd, men um hon heldur ÃĄfram í longri tíð, kann sjÚkan gerast vandamikil. Hann segði seg harmast, at tilboðini í FÃļroyum til fÃģlk við strongd, eru langt undir standard, sum hann mÃĄlbar seg, og ofta fÃĄa fÃģlk heilivÃĄg fyri angist, hÃģast tey í veruleikanum hava strongd.
–Strongd er ikki eitt medisinskt fyribrigdi, men ein sosial psykologisk avbjÃģðing, segði SÚni Poulsen, sum vildi vera við, at vit hava lyndi til at yvirmedisinera við sovi- og antideprisivum medisini, heldur enn at brÚka aðrar og betri viðgerðarhÃĶttir.
SÚni Poulsen helt tað eisini vera ÃģrÃĶttvíst, at tað er ein treyt fyri at fÃĄa viðgerð, at tÚ sjÃĄlvur hevur pengar ella at arbeiðsgevarin jÃĄttar at rinda. Tað er stÃģrt sosialt ÃģrÃĶttvísi hvÃļr kann fÃĄa hjÃĄlp fyri strongd í dag, segði hann.

Hol í eftirlitinum
Strongd er ikki eitt medisinskt fyribrigdi,men ein sosial psykologisk avbjÃģðing, segði SÚni Poulsen, sum vildi vera við,at vit hava lyndi til at yvirmedisinera við sovi- og antideprisivum medisini, heldur enn at brÚka aðrar og betri viðgerðarhÃĶttir.
Starvsmannafelagið almennakunngjÃļrdi herfyri stÃģra kanning viðvíkandi strongd millum limir felagsins.
Ein av stÃģru spurningunum nÚ kann ingin er almennakunngjÃļrd er: Hvat ger Arbeiðseftirlitið við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið?
Kanningin vísir ÃĄ rÃĶðandi tÃļl, men líka rÃĶðandi er at hoyra, at Arbeiðseftirlitið onga tilbÚgving hevur, tÃĄ tað rÃĶður um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið. Har fyriliggur ongin ÃĶtlan og ongin arbeiðsmegi, at takað sÃĶr av teimum, sum bukka undir av strongd.
RÃĶttuliga nÃģgv hendir í byggivinnuni í lÃļtuni. Alt gott um tað, og prioriteringarnar hjÃĄ Arbeiðseftirlitinum síggjast eisini av tí sama.
Seks fÃģlk eru í starvi – ein deildarleiðari sum er lÃļgfrÃļðingur, trÃ― maskinfÃģlk, ein verkfrÃļðingur og ein handverkari.
Eg loyvi mÃĶr at spyrja: HvÃļr av hesum er fÃļr ella fÃļrur fyri at taka sÃĶr av sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum? HvÃļr av hesum kann meta um, um sÃĄlarliga umhvÃļrvið er gott ella ringt ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi?
Fyri mÃĶr sÃĶr tað Út sum um politiska skipanin ynskir alt eftirlit har piparið grÃļr. Arbeiðseftirlitið sum stovnur varð avtikið í 2011 og lagt undir HeilsufrÃļðiligu Starvs stovuna.
PersÃģnliga eri eg ikki altíð so glaður fyri eftirlit, men eftirlit í hesum hÃļpi er ikki av tí ringa. Vit mugu og skulu hava eitt eftirlit, sum virkar fyri, at borgarin arbeiðir undir tryggum umstÃļðum.
SambÃĶrt deildarleiðaranum ÃĄ Arbeiðseftirlitinum, hevur arbeiðseftirlitið eina standandi tilrÃĄÃ°ing til politiska mynduleikan um uppraðfestan av fleiri eftirlitisfÃģlkum.
Í lÃļtuni eru 5 eftirlitisfÃģlk og skal arb eiðseftirlitið fungera nÃļktandi, skulu í minsta lagi 10 eftirlitisfÃģlk verða knÃ―tt at arbeiðseftirlitinum. Deildarleiðarin metir, at ein uppraðfesting til 10 eftirlitisfÃģlk kostar millum 2 og 3 milliÃģnir krÃģnur. Hetta eru piparnÃļtir í mun til Útreiðslur upp ÃĄ 140 milliÃģnir krÃģnur, sum strongd kostar landskassanum hvÃļrt ÃĄr.

Ivaðist í Úrslitinum

At helvtina fleiri fÃļroysk starvsfÃģlk kenna ÃĄ sÃĶr sjÚkueyðkenni av strongd í mun til danskir starvsfelagar, segði Snorri Fjalsbak, leiðari av lÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, seg ivast í.

Tað vÃģru serliga tveir partar í Úrslitinum av kanningini hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum leiðaran ÃĄ lÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num undraðist yvir. At lutfalsliga munandi fleiri fÃļroyingar enn danir kenna ÃĄ sÃĶr sjÚkueyðkenni orsaka av strongd, og at so stÃģrt tal sum 10 til 12 prosent av starvsfÃģlki hava verið sjÚkameldað av hesi orsÃļk.
Kanningin sigur, at 4,2 prosent av fÃļroyskum starvsfÃģlkum kenna ofta ÃĄ sÃĶr sjÚkaeyðkenni orsaka av strongd í mun til 2,9 prosent av donsku starvsfelÃļgum teirra, og ÃĄvikavist 14,5 prosent og 9,7 prosent hava sera ofta kent ÃĄ sÃĶr hesi sjÚkueyðkenni.
Snorri Fjalsbak undraði seg eisini yvir, at 12 prosent av kvinnum og 10 prosent av monnum hava seinastu trÃ― ÃĄrini verið sjÚkrameldað av strongdarÃĄvum.
Av teimum 711, sum luttÃģku í kanningini, sÃļgdu tey 438 hvaðani teirra strongd stavar frÃĄ. 168 sÃļgdu orsÃļkina vera av persÃģnligum ÃĄvum og 270 sÃļgdu, at strongdin stavar frÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Um hvÃļr orsÃļkin til strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum var, svaraðu 69 prosent, at
Snorri Fjalsbak, sum umboðaði arbeiðsgevararnar, prÃĄtar her við Svend Åge Seloy, nevndarlim
strongdin ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum stavar frÃĄ ov stÃģrari arbeiðsbyrðu. Tað segði Snorri Fjalsbak seg undrast yvir, tí hann helt, at tað var bara gott at hava nÃģgv at gera. Verri hevði verið um fÃģlk sÃļgdu seg hava ov lítið at gera, helt hann.
Hinvegin kundi hann frÃļast yvir, at so mikið fÃĄ sum trÃ― prosent merktu til happing ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Ikki minni hugaligt helt hann tað vera, at heili 64 prosent av teimum spurdu siga seg altíð ella ofta hava ÃĄvirkan ÃĄ hvussu teirra arbeiði skal gerast.
Leiðarin ÃĄ lÃļnardeildini gjÃļrdi vart við,
at tey har hava sett ein arbeiðsbÃģlk at gera tilmÃĶli um hvussu arbeiðsplÃĄssið kann hjÃĄlpa fÃģlki, sum verða sjÚkrameldað. Tað hevur stÃģran tÃ―dning helt hann, tí tess longri tíð fÃģlk eru frÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, tess torfÃļrari er at koma aftur til arbeiðis. Her eigur arbeiðsgevarin eisini at taka sína ÃĄbyrgd, segði Snorri Fjalsbak men nÃ―tti eisini hÃļvi til at minna starvsfÃģlk ÃĄ, at arbeiðsgevarin er kortini ikki mamma tín.
Snorri Fjalsbak segði seg taka kanningarÚrslitið við einum ÃĄvísum fyrivarni, av tí at ikki fleiri enn ein triðingur av starvsmannafelagslimunum luttÃģku.

FÃģlkafundur í Runavík

Starvsmannafelagið við ÃĄ fÃģlkafundinum
Starvsmannafelagið, sum er meginfelag hjÃĄ umleið 2.000 starvsfÃģlkum Úr nÃģgvum ymiskum fakbÃģlkum, var aftur í ÃĄr við ÃĄ FÃģlkafundinum, sum hesaferð var í Runavík. Felagið hevði egnan bÃĄs og skipaði fyri trimum ÃĄhugaverdum og aktuellum fyrilestrum, sum allir vÃģru viðkomandi fyri arbeiðsmarknaðin.
Erland Viberg Joensen, sÃļgufrÃļðingur, helt fyrilestur um fÃļroysku arbeiðararÃļrsluna, Suni Poulsen, sÃĄlarfrÃļðingur, helt fyrilestur um strongd, og Kristina Samuelsen, advokatur, rÃļddi um „Ta gÃģðu fyrisitingina, fakligt mÃģtspÃĶl ella politisk undirbrotligheit“.
Nevndarlimir og fÃģlk frÃĄ umsitingini mannaðu bÃĄsin, har fÃģlk kundu kunna seg um felagið, aktuellar spurningar og siga sína hjartans meining um Starvsmannafelagið og fakfelÃļg sum heild.
Á bÃĄsinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum: SÚni Selfoss, Anna Johannesen og Guðrið Joensen og DÃĄnjal HÃļjgaard. Her saman við Erlandi Viberg Joensen, nÃĶst til hÃļgru.

Fakligt mÃģtspÃĶl ella
politisk undirbrotligheit
Fakligt mÃģtspÃĶl ella politisk undirbrotligheit
Skal embÃĶtisverkið fyrst og fremst taka atlit til tey politisku mÃĄl, tey fÃģlkavaldu hava sett sÃĶr, ella skal embÃĶtisverkið altíð hava borgaran, rÃĶttartrygd og samfelags­ atlit fremst í huga, var evnið, sum Kristina Samuelsen, advokatur, og fyrrverandi fulltrÚi í lÃļgtinginum, hugleiddi um ÃĄ fÃģlkafundinum í Runavík.
TÃĄ vit tosa um ta gÃģðu fyrisitingina, eiga hugtÃļkini innlit og opinleiki, at standa í fremstu rÃļð, segði Kristina Samuelsen, sum tÃģk upp spurningin í hvÃļnn mun embÃĶtisverkið hevur skyldu at gera vart við seg. Ger embÃĶtisverkið vart við seg, eiga vit eisini at fÃĄa tað at vita, soleiðis at vit eisini kunnu kjakast um teirra sjÃģnarmið, segði hon, og nevndi viðmerkingarnar frÃĄ Landsverki í mÃĄlinum um undirsjÃģvartunnilin millum Eysturoynna og Streymoynna. LandsstÃ―rismaðurin var ikki nÃļgdur við viðmerkingarnar frÃĄ Landsverki, og helt tí hesar upplÃ―singar aftur. RÃĶttari var at hann greiddi lÃļgtinginum frÃĄ hesum
viðmerkingum og soleiðs tÃģk kjakið upp í opinleika. Í hesum fÃļri hevði ikki verið talan um alment innlit, men innlit ÃĄ Ãļðrum stÃļði, tÃĄ mÃĄlið er millum lÃļgtingið og landsstÃ―rið, segði Kristina og legði afturat, at alment innlit hevur eisini sín alstÃģra tÃ―dning, soleiðis at eitt nÚ pressan kann gera vart við viðurskifti, sum ikki vera hildin at rugga rÃĶtt.

Ymisk virði
Kristina greiddi frÃĄ teimum ymisku virðunum, sum hava tÃ―dning fyri fÃģlk, alt eftir hvÃļnn leiklut tey hava í samfelagnum. Eitt nÚ rÃĶttartrygd og tagnarskylda, sum hava tÃ―dning fyri borgaran og tey sum brÚka fyrisitingina, politiskur loyalitetur og lÃ―dni, neutralitetur, at laga seg eftir umstÃļðunum, atlit til jÃĄttan og effektivitet, produktivitet og politiskt tev, sum hevur tÃ―dning fyri politikaran. Gott arbeiðsumhvÃļrvi, gÃģða lÃļn og yrkisleið, viðurkenning frÃĄ leiðsluni og menning og ÚtbÚgving, sum hevur tÃ―dning fyri starvsfÃģlki, sum embÃĶtisfÃģlk eisini eru ein partur av, og so virði, sum hava tÃ―dning fyri ymiskar bÃģlkar og samfelagið sum heild. So sum samfelagsÃĄbyrgd, alment innlit og talufrÃĶlsi.

Í stríð hvÃļrt við annað
Kristina vísti eisini ÃĄ, at hesi virði kunnu koma í stríð hvÃļrt við annað. Millum annað um embÃĶtisfÃģlki og politikarin, uttan tilvitandi, hava somu virði og sum gera, at onnur virði fara aftur við borðinum. Eitt gott samanfall millum virðini hjÃĄ politikaranum og embÃĶtisfÃģlkinum gevur betri arbeiðsumstÃļður, betri lÃļn og viður kenning, um embÃĶtisfÃģlki fylgir teimum atlitum sum tÃĶna politikaranum, – og tÃĄ kann verða torfÃļrt hjÃĄ embÃĶtisfÃģlkinum at hugsa nÃģg nÃģgv um rÃĶttartrygd og fakligheit o.l., tí tað er ikki so populert í arbeiðsumhvÃļrvinum hjÃĄ embÃĶtisfÃģlkinum, segði Kristina.

Innlit og opinleiki
Spurningurin er so hvussu tÚ motiverar embÃĶtisfÃģlk at raðfesta tey virðini sum tÃĄ eru farin í bakgrundina. Virðini hjÃĄ borgarunum og samfelagsÃĄhugamÃĄlini, sum ikki eru innanfyri, í mun til embÃĶtisfÃģlki og politikarin, og tí einki vita um tað sum fer fram, segði Kristina og vísti ÃĄ, at einasti mÃļguleiki at tryggja hesi virði, er við innliti og opinleika, sum er eins viðkomandi fyri heilt vanliga mÃĄlsviðgerð.
Eitt spildurnÃ―tt dÃļmi um hvussu tveir embÃĶtismenn leggja dent ÃĄ hvÃļr sítt virði, er mÃĄlið um mammografikanningarnar ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum. LandssjÚkrahÚsið, embÃĶtisverkið har, boðaði frÃĄ, at tey fÃģru at broyta mannagongdirnar, tí ikki er nÃģg mikið av pengum. Beint eftir talar ein lÃĶkna at, eisini embÃĶtismaður, og ger vart við, at hetta ber ikki til. LÃĶknin tekur atlit til virði hjÃĄ borgaranum, sítt fakliga og rÃĶttatrygdini.
–Hvar finna vit javnvÃĄgina. Hví hava vit ein embÃĶtismann, sum sigur eitt meðan ein annar sigur eitt annað. Teir tosa Út frÃĄ tveimum ymiskum virðum, sum teir, hvÃļr í sínum lagi, leggja dent ÃĄ. Skulu vit finnast at lÃĶknanum fyri ikki at taka atlit til fíggjarliga spurningin ella LandssjÚkrahÚsinum fyri bert at hugsa um pengar, spurdi Kristina, sum fÃļrdi fram, at politikarin, sum eigur at finna javnvÃĄgina, og sum tÃĄ als ikki hevði verið frammi í kjakinum, hartaði LandssjÚkrahÚsið, hÃģast embÃĶtisfÃģlkini har bert hÃļvdu tikið avleiðingar av eini politiskari avgerð at seta eina jÃĄttan.
Kristina gjÃļrdi vart við, at uppgÃĄva hennara er ikki at svara fyri hvÃļr javnvÃĄgin millum virðini skal vera, men hon gjÃļrdi staðiliga vart við, at her mangla nakrar sera tÃ―dningarmiklir vinklar, bÃĶði frÃĄ politiskari, embÃĶtisligari síðu og ikki minst frÃĄ pressuni, tí vit síggja ikki tað, sum er farið fram, og harvið fÃĄa vit eitt alt ov einsíðugt kjak. Kristina helt, at javnvÃĄgin finnur seg sjÃĄlvan, um vit hava opinleika og upplÃ―sing, tí so sleppa aktÃļrarnir, sum ikki eru innanfyri, við í kjakið, og kunnu harvið tryggja javnvÃĄgina í sambandi við at fÃĄa atkvÃļður og integritetin hjÃĄ embÃĶtisverkinum, sum tÃĄ vil dríva verkið.

Óloysti tjÃģðskaparspurningurin hevur forða sameining
Tað var serliga í fimmtiÃĄrunum at sundurlyndið í fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluni sigraði ÃĄ ÃĶtlanum um sameining, heldur Erland Viberg Joensen, sÃļgufrÃļðingur
HÃģast aðalmÃĄlið hjÃĄ fÃļroysku fakfelags rÃļrsluni frÃĄ fyrsta degi hevur verið sameining av allari arbeiðararÃļrsluni, bar eingin av teimum mongu royndunum ÃĄ mÃĄl. OrsÃļkirnar eru mangar og ymiskar, og í fimmtiÃĄrunum gjÃļrdist rÃĶttiliga greitt, at hetta fÃģr ikki at bera til. Óloysti spurningurin um samband og loysing hevur verið hÃļvuðsorsÃļkin, heldur Erland Viberg Joensen.
Á fÃģlkafundinum í Runavík greiddi Erland frÃĄ gongdini í arbeiðararÃļrsluni, sum upprunaliga var sosialdemokratisk. Hvussu rÃļrslan mentist ymsastaðni í landinum, og hvÃļrja ÃĄvirkan tað hevði ÃĄ arbeiðararÃļrsluna, at TjÃģðveldisflokkurin varð stovnaður tvey ÃĄr eftir fÃģlkaatkvÃļðuna í 1946, tí nÚ hÃļvdu vit tveir arbeiðaraflokkar, heldur enn ein. FrÃĄ fyrsta degi var sera neyvt samband millum fakfelagsrÃļrsluna og Javnaðarflokkin, og í mongum fÃļrum vÃģru somu persÃģnar, sum myndaðu politiska og fakfelagsliga partin av arbeiðararÃļrsluni.
BurtursÃĶð frÃĄ Fiskimannafelagnum, vÃģru tvÃļrÃĄfÃģlk tey fyrstu sum stovnaðu fak felÃļg, og tað var eisini har ÃĄ staðnum, at Javnaðarflokkurin, mongu ÃĄrini eftir at hann varð stovnaður, stÃģð sterkast. Tað var eisini ÃĄ TvÃļroyri at harðasta fakfelagsstríðið stÃģð, og somuleiðis har, at arbeiðarin vann ein av sínum stÃļrstu sigrum við at fÃĄa lÃļnina Útgoldna í hondina, og ikki longur verða bundin av at keypa frÃĄ sínum egna arbeiðsgevara. KontrabÃģkin fÃģr í sÃļguna.
Broytingartíðir
Erland minti ÃĄ, at sum sÃļgufrÃļðingur kann tÚ ikki altíð samanbera fÃļroyska samfelagið i við stÃļrru samfelÃļgini uttan um okkum, men ÃĄ nÃļkrum Ãļkjum er eitt og annað sum líkist. Hann nevndi heimsfevnandi fíggjarkreppuna í tríati ÃĄrunum, sum eisini rakti meint í FÃļroyum, soleiðis at fleiri vinnufyritÃļkur fÃģru ÃĄ hÚsagang og liviumstÃļðurnar gjÃļrdust vÃĄnaligar.
So kom seinri heimsbardagin og hevði m.a. við sÃĶr at nÃ―ggir siðir komu til landið. Hetta broytti eisini fÃļroyska gerandisdagin almikið og vit fingu eitt meira ídnaðarkent arbeiðslag við stÃļrri disiplin, sum Erland mÃĄlbar seg. Hetta var eitt stÃģrt vegamÃģt hjÃĄ okkum.
Vinnuflokkurin, sum varð stovnaður í 1935, og sum seinri gjÃļrdist FÃģlkaflokkurin, gjÃļrdist politiski mÃģtparturin hjÃĄ Javnaðarflokkinum. Kapitalurin savnaðist um SjÃģvinnubankan og FÃļroya Fiskaexport, sum seinri gjÃļrdist FÃļroya FiskasÃļla, og tÃĄ SjÃģvinnubankin, sum tÃĄ fíggjaði stÃģran part av vinnulívinum, fÃģr ÃĄ hÚsagang, fekk samfelagið aftur eitt ÃĄlvarsligt bakkast, sum skapti rÃĶttiliga neyð í mongum hÚsarhaldi. Deyðin stÃģð í durunum, tí einki arbeiði var at fÃĄa, greiddi Erland frÃĄ, og sum eisini nam við leiklutin hjÃĄ donsku fakfelagsrÃļrsluni í FÃļroyum.

Virkaðu fyri arbeiðsloysisstuðli
Við nÃ―ggja rÃĄkinum, tÃĄ menn fÃģru at tosa um at stovna fakfelÃļg í FÃļroyum, var eisini danska fakfelagsrÃļrslan, eins og danski sosialdemokratiski flokkurin, til reiðar at hjÃĄlpa. Í 1925, ÃĄrið eftir at hann gjÃļrdist danskur forsÃĶtisrÃĄÃ°harri, kom Thorvald Stauning til FÃļroya, og vitjaði brÃģðurflokkin og fakfelÃļg, serliga ÃĄ TvÃļroyri og í Havn, og fleiri umboð Úr „De Samvirkende Fagforeninger“ í Danmark vÃģru her og vitjaðu og luttÃģku ÃĄ fundum. Hetta bÃĶði fyri at agitera og at leggja lag ÃĄ organisatoriskt virksemi, og í fimmtiÃĄrunum, tÃĄ ringast stÃģð til, mÃĶltu donsku umboðini staðiliga til at skipa arbeiðsloysisstuðul í FÃļroyum, sum tÃģ ikki gjÃļrdist veruleiki fyrr enn við ALS í nítiÃĄrunum. Fiskimanna- og arbeiðaraverkfÃļllini í fimmtiÃĄrunum siga ikki so lítið um hvussu illa stÃģð til, greiddi Erland frÃĄ.

Spjaðing heldur enn sameining
Fyri okkum, sum ynskja eina sterka og sameinda arbeiðararÃļrslu, er syndarligt at síggja hvussu rÃļrslan spjaddist, heldur enn at hon stað saman, segði Erland, sum vísti ÃĄ FÃļroya Fiskimannafelag, sum einaferð fÃģr
í tvíningar, og tÃĄ stÃģru felÃļgini, Havnar og Klaksvíkar Arbeiðsmannafelag, tÃģku seg Úr FÃļroya Arbeiðarafelag. Annað stríðið var tÃĄ FÃļroya Arbeiðarafelag í 1954 segði upp limaskap sín í donsku fakfelagsrÃļrsluni. SÃļgufrÃļðingurin helt orsÃļkina til spjaðingina vera Ãģloysti spurningurin um samband og loysing. Hesin spurningur, sum forplantaði seg í fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluna, sum Erland tÃģk til. TjÃģðveldisflokkurin hevði við sínum formanni, Erlendi Patursson, sum eisini var formaður í Fiskimannafelagnum, stÃģra undirtÃļku – serliga millum fiskimenn – og harafturat vÃģru alt fleiri oddafÃģlk í hansara flokki komin í leiðandi stÃļðu í fleiri fakfelÃļgum.
Vit hÃļvdu nÚ tveir arbeiðaraflokkar heldur enn ein. Spurningurin er, um vit nakrantíð hÃļvdu plÃĄss fyri tveimum arbeiðaraflokkum, helt Erland, sum fÃ―ltist ÃĄ hugsjÃģnarliga partin í fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluni í dag. Hann helt, at hÃģast mangt er broytt í samfelagnum, við nÃģgvum vÃĶl ÚtbÚnum fÃģlki, og við serfrÃļðingum í arbeiðsmegini, ÃĄttu hugsjÃģnirnar og setningurin at verið hin sami tÃĄ rÃĶður um samhuga, samanhald og samfelagssinni, sum fakfelÃļgini í botn og grund ÃĄttu at kjakast um og staðið saman um, heldur enn bert at tosa um lÃļnarlagið.

SÚni verður formaður í Norðurlendskum fakfelag

NTR rÃĄÃ°stevnan 2014 var hesa ferð í Danmark. HK-kommunal eigur, saman við restini av HK samtakinum, ein stÃģran skeiðsdepil í Svendborg, sum tey kalla Christiansminde. Skeiðsdepilin er so mikið stÃģrur, at hann eisini verður brÚktur sum Hotel og liggur í sera nÃĄttÚruvÃļkrum umhvÃļrvi.
Yvirskriftin ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni var „Framtíðar arbeiðslívið hjÃĄ limunum – hvÃļrja ÃĄbyrgd hava fakfelÃļgini“
Limurin og fakfelagsrÃļrslan :
RÃĄÃ°stevnan setti fokus ÃĄ hvussu limirnir og fakfelagið mÃļta felags avbjÃģðingum í arbeiðslívinum í framtíðini.
Limurin og arbeiðslívið:
HvÃļrjar eru framtíðar avbjÃģðingarnar hjÃĄ arbeiðsgevaranum í arbeiðslívinum, hvÃļr er leikluturin hjÃĄ arbeiðsgevaranum og harvið eisini leikluturin hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni, hvussu menna vit samstarvið millum limir og arbeiðslívið?
„Limirnir í Fokus – tað organiseraða fakfelagi“ var heiti ÃĄ innleggi, hjÃĄ Lene Roed, nevndarlimur í stÃ―rinum hjÃĄ HK-kommunal og sektorforkvinna í HK-SuðurjÚtland. Hon greiddi frÃĄ stÃģrari kanning HK-kommunal hevði gjÃļrt um tÃļrvin ÃĄ at skipa yrkisfakbÃģlkar fyri limir felagsins. Skipanin hjÃĄ HK og Starvsmannafelagnum minna nÃģgv um hvÃļrja aðra. Okkurt
er tÃģ Ãļðrvísi, millum annað er tað upp til limin sjÃĄlvan at lima seg inn í fakbÃģlkin. Tvey kafÃĐborðskjak vÃģru. Hetta er skipað soleiðis at luttakararnir verða skipaðir í smÃĶrri bÃģlkar. Har verður so fyrst eitt innlegg og síðani verður kjakast og spurt inn til evnið.

Evnini í fyrra kjakumfarinum vÃģru millum annað: KommunikatiÃģn millum fakfelagið og limin, Hvussu fÃĄa vit nÃ―ggjar limir? Limakanningar. Hvussu arbeiðir man við sambandinum við ungdÃģmin og lÃĶrlingar? Stuðulsgrunnar og stuðul til ÚtbÚgvingar, skÚling og skeið í fakfelÃļgunum, sum Ãļkja um fÃļrleikarnar og strukturering av limunum eftir fakið.
Í seinna kjakumfarinum var millum annað kjakast um hesi evnini: UngdÃģmurin og lÃĶrlingar, eftirmetingar og samstarv millum kommunur og fakfelÃļgini, hvat kann fakfelagið gera fyri eitt meira balansera arbeiðslív, rÃĶtti persÃģnurin ÃĄ rÃĶtta plÃĄssinum – funktiÃģnsfordeiling, fakliga netverkið, „vit siga ja til ymiskleika í arbeiðslívinum – vit siga nei til rasismu – hvat gera vit?“, Fair Union og hvussu skipa vit humana kapitalin í framtíðarinnar arbeiðslívi.
Kristine Sticker Hestbech, prestur, sum eisini er vÃĶl kend her í FÃļroyum, endaði rÃĄÃ°stevnuna við fyrilestri undir heitinum „Eitt arbeiðs- og familjulív í javnvÃĄg“. Hetta var ein fyrilestur, ið fekk sera gÃģða mÃģttÃļku og setti nÃģgvar tankar í gongd hjÃĄ teimum flestu.
At enda takkaði Bodil Otto, forkvinna í HK-kommunal, fyri hesa ferð og gav orðið víðari til SÚna Selfoss, nÃĶstformann í Starvsmannafelagnum, sum verður vert ur fyri rÃĄÃ°stevnuni, sum verður í FÃļroyum í 2016.
Skipanin er soleiðis, at vertstjÃģðin fyri komandi rÃĄÃ°stevnu eisini hevur formansskapin í NTR. Tí tekur SÚni Selfoss við sum formaður fyri NTR ÃĄ komandi norðurlendska fundinum, sum verður síðst í november í ÃĄr.
Fyri Starvsmannafelagi luttÃģku SÚni Selfoss, Niels ÃĄ ReynatÚgvu, Karin Jacobsen og Guðrið Joensen.
NTR er stytting av Nordisk TjenestemansrÃĨd og umfatar norðurlendskt samstarv millum fakfelÃļg, sum organisera starvsfÃģlk, ið starvast hjÃĄ kommunum og kommunalum stovnum. Úr Danmark eru hesi við í samstarvinum: HK-Kommunal, Gentofte Kommunalforening, Frederiksberg Kommunalforening og Kommunale Ledere. Úr Íslandi er kommunali parturin av BSRB (Bandalag Starfsmanna Ríkis og BÃĶja) við. Úr Noreg er Delta, Úr SvÃļríki Vision og Úr FÃļroyum er Starvsmannafelagið. Jyty Úr Finnlandi hava eisini verði við, men tey umhugsa í lÃļtuni sína stÃļðu í norðurlendskum samstarvi.
Limatalið í hesum samstarvinum er uml. 320.000, tÃĄ er Finnland ikki íroknað.

Tað er kalt ÃĄ toppinum men ÃĄvegis har niðan dreiv sveittin av mÃĶr, og skal eg vera heilt erligur, so var tað ikki fyrr enn eg hevði verið har eina gÃģða lÃļtu, at eg merkti kuldan. BlÃģðið pumpaði enn runt í kroppinum av harða tÚrinum Úr Kollfjarðardali niðan ÃĄ Sornfelli. Eg hevði megnað at runnið Top-Run, eg
hevði gjÃļgnumfÃļrt, og eg hevði yvirlivað. TÃĄ eg byrjaði at renna fyri rÃĶttiliga nÃģgvum ÃĄrum síðan, so var tað fyri at orka eitt sindur betur. Hetta var beinleiðis avleiðing av eini hending. Ein dagin eg kom Úr Amager Centrinum, sÃĄ eg bussin fara framvið mÃĶr. Stutt var yvir til bussteðgistaðið, og onkur stÃģð har, so um eg rann so nÃĄddi eg tað. Men livurhÃļgg og andaneyð tryggjaðu, at eg ikki nÃĄddi bussin.
Meðan eg soleiðis stÃģð illa tilpass við livurhÃļggi, og fekk andadrÃĄttin í rÃĶttlag aftur, hugsaði eg, at hetta tímdi eg altso slett ikki longur. NÚ skuldi eg í betri form, eg skuldi byrja at renna.
Eg fekk einar kasseraðar renniskÃģgvar frÃĄ tÃĄverandi konuni, og so var eg klÃĄrur. Rundan um vÃļtnini við Christianshavn og Christiania var frÃĄlíkt at renna, slÃĶtt og lÃĶtt, og formurin gjÃļrdist betur og betur.
Seinni blivu mÃĄlini stÃļrri, og í 2010 setti eg mÃĶr fyri, at fara at renna hÃĄlvmarathon. Eg vandi mÃĄlrÃĶttað í 8 mÃĄnaðir, eftir eini skipaðari venjingarskrÃĄ. Eg luttÃģk í Flaggdagsrenning, ÓlavsÃļkurenning, Vetrarrenning í Vestmanna og so sjÃĄlvandi TÃģrshavn Marathon, har eg rann hÃĄlva maratonteini í eini heilt hampiligari tíð.
Men Top-Run var sku ongantíð nakað mÃĄl.
Eg minnist, tÃĄ eg hoyrdi um Top-Run fyrstu ferð. At renna Úr Kollfjarðardali
niðan ÃĄ Sornfelli, tað er altso ikki serliga skilagott. 9,8 km, mÃģtbrekka allan vegin og ein hÃĶddarmunur ÃĄ einar 700 metrar. Bara ein masochist fer undir ein tílíkan tÚr.
Eg kendi fleiri sum runnu við, men eg skilti ongantíð hví. Var tað ein brennandi hugur til sjÃĄlvpínarí? Ella var tað bara tÃĄpuligheit?
Hesir somu tankar fÃģru gjÃļgnum hÃļvdið ÃĄ mÃĶr, tÃĄ eg hevði runnið fyrstu 4500 metrarnar niðan av Oyggjarvegnum eftir smala vegnum uppÃĄ ÃĄ Sornfelli. Her var brekka omanÃĄ brekku, og einki sum líktist einum slÃĶtta. Tað sum byrjaði sum mÃļði, bleiv beinleiðis pína, og kroppurin vildi ikki hetta. Heilin skríggjaði, ert tÚ tÃĄpuligur? Hví fanst tÚ uppÃĄ hetta? Kanska doyrt tÚ nÚ?
Eg eri ikki masochist, kanska ikki beinleiðis erkvisin, men kanska eitt sindur, so hetta kendist ikki gott ÃĄ nakran hÃĄtt.
Eg segði við vinmannin, sum rann við mína lið: „Eg haldi, at man kann doyggja av hesum“. Hann nikkaði, har var eingin troyst.
Eg segði aftur við hann: „Halt kjaft hetta var tÃĄpuligt“. Hann nikkaði aftur. Eg segði við hann: „Hetta gera vit ongantíð aftur“. Aftur nikkaði hann.
Tað var eg, sum hevði lokkað hann at luttaka. JÚst tríggjar vikur frammanundan, vÃģru vit farnir undir at venja til okkara fyrsta marathon, saman við einum
Ãļðrum vinmanni.
Men teir vildu gjarna hava eitt seinasta ball, ÃĄÃ°renn vit fÃģru undir harða venjing.
Eg sat við hÚs og sÃĄ ÃĄ telduni, at Top-Run skuldi verða. Knappliga virkaði tað ÃĄhugavert, eg hugsaði ikki so nÃģgv um tað. Men tÃĄ telefonin ringdi, og vinmennirnir vildu hava meg í ball, so var treytin, at teir runnu Top Run við mÃĶr. Hetta jÃĄttaðu teir.
Men her í brekkunum 3 vikur seinni, bannaði eg um mína tÃĄpuligheit.
Um 8 km markið orkaði mín kroppur ikki pínuna longur. Eg segði við vinmannin: „Far bara, eg fari at ganga nÚ.“ Seinastu tveir kilometrarnir skiftist eg at ganga og renna; eg fekk krampa í lendarnar, uttan iva munandi verri enn verkir kennast.
Men eg royndi at smÃĄrenna tað av mÃĶr, men eg klÃĄraði ikki. Brekkurnar kendust rÃĶðuligar, blivu alsamt brattari. Í síðstu longu og brÃļttu brekkuni mÃļtti eg ein liði av ungum rennarum, ið runnu oman fyri at eggja okkum, tað hjÃĄlpti eitt sindur. TÃĄ eg nÃĶrkaðist mÃĄlstrikuni, kom vinmaðurin ímÃģti mÃĶr: „1 tími og 10 minuttir er ein gÃģð tíð“, segði hann og tað tendraði okkurt í mÃĶr. Eg fekk eyka orku, og rann síðsta pettið mÃģti mÃĄlstrikuni. MÃĄlið hevði verið 1 tími og 20 minuttir, so hetta var gott.
Uppi ÃĄ slÃļttum rann mÃļðin skjÃģtt av, og eina banan og eina flÃļsku av vatn seinni, tosaðu vit longu um, at hetta mÃĄttu vit royna aftur, og tÃĄ skuldi tað gerast skjÃģtari, og eg skuldi renna allan vegin.

Ingi undirvísir í ÃĶttargransking

Hví spurdi eg ikki ommumeðan enn tíð var?
Mong munnu kenna seg aftur í hesum, tÃĄ fÃģlk, í flestu fÃļrum nakað komin til ÃĄrs, fÃĄa ÃĄhuga fyri sínum ÃĶttarbondum, sum tey fegin vilja vita meira um. Eg ÃĄtti at hava spurt mammu, ommu, men nÚ er ov seint. NÚ var eingin av teimum nÃĶrmastu longur at spyrja. Og so er spurningurin hvat er at gera fyri at fÃĄa sínar spurningar svaraðar.
Ættargransking er ein mÃļguleiki.
Í fleiri av landsins kvÃļldskÚlin er ÃĶttargransking ein av lÃĶrugreinunum, og mong eru tey, sum leita sÃĶr hagar, – nÃļkur teirra ÃĄr um ÃĄr.
TÃģrshavnar KvÃļld-, UngdÃģms- og ListaskÚli hevur eisini ÃĶttargransking ÃĄ skrÃĄnni. Har undirvísir Ingi Ellingsgaard, og tað hevur hann gjÃļrt seinastu mongu ÃĄrini.
SjÃĄlvur hevur Ingi havt stÃģran ÃĄhuga fyri ÃĶttargransking í longri tíð. Tað liggur til familjuna, sigur hann. Og í so mÃĄta hava tey eina serstÃļðu, tí hann veit, at Ãļll Ellingsgaard í FÃļroyum eru í familju hvÃļr við annan, og stava frÃĄ einum norðmanni, Knud Olsen Ellingsgaard, nevndur. Hann kom til FÃļroya í 1775 at lÃĶra fÃļroyingar at plÃļga, men ikki gekst sum ÃĶtlað. Lítla hjÃĄlp fekk hann frÃĄ fÃļroyingunum, sum lítla tiltrÚgv hÃļvdu til nÃ―ggj og Ãģkend amboð og dyrkingarhÃĶttir. FÃļroyingar vildu heldur halda seg til hakan. Hesin norðmaðurin er umtalaður í Varðanum, og tað hevur gjÃļrt sítt til at finna neyðugar upplÃ―singar, greiðir Ingi frÃĄ.
Svikaligar keldur
Men so lÃĶtt sleppa ikki Ãļll, og ymiskt er hvussu mikið og hvussu langt aftur fÃģlk kenna til sínar forfedrar. Keldurnar eru í mestan mun fÃģlkateljingarnar og kirkjubÃļkurnar. Ingi sigur, at fÃģlkateljingarnar kunnu vera nakað svikaligar við nÃģgvum villum. KirkjubÃļkurnar eru meira ÃĄlítandi, hÃģast villur eisini kunnu
koma fyri har. Tað eru eisini kirkjubÃļkur, sum ÃĄ ein ella annan hÃĄtt ikki eru til, og tað ger ikki leitingararbeiðið lÃĶttari. Elstu kirkjubÃļkurnar, sum Ingi veit um, er ein Úr Eysturoynni, sum gongur aftur til 1687, og hÃģast gamlar, eru summar kirkjubÃļkur rÃĶttiliga lÃĶttar at lesa.
Alt ÃĄ teldu
Tíðin tÃĄ fÃģlk sÃģtu við blÃ―anti og stÃģrum pappírsÃļrkum er farin, og teldan hevur tikið yvir. Tað er, sum vera man, eisini ein avbjÃģðing fyri onkran. Ikki tí at neyðugt er at vera serliga telduvandur, men fyri at luttaka í kvÃļldskÚlaundirvísingini er best at fÃģlk hava eina ÃĄvísa grundvitan um telduna, sum fÃģlk, hvÃļr í sínum lagi, sjÃĄlvi skulu hava við sÃĶr. Ingi sigur, at nÃ―ggju telduforritini eru sera framkomin og fyrireikað til alt, uttan mun til hvussu flÃļkjaslig familjuviðurskiftini kunnu vera, og til ber at knÃ―ta allar hugsandi upplÃ―singar og viðmerkingar til hvÃļnn einstakan persÃģn.
Privat
TÃĄ tÚ leitar aftur í ÃĶttina kann mangt og hvat koma undan kavi. Tað verður sagt um onkran, at hann byrjaði sum íðin ÃĶttargranskari, men gavst tÃĄ hann kom fram ÃĄ onkran seyðatjÃģv í familjuni. Um tað ikki er so galið hjÃĄ Ãļllum, so vilja fÃģlk í onkrum fÃļrum halda sínar upplÃ―singar fyri seg sjÃĄlvan, og tað ber eisini vÃĶl til. Tað avgerð hvÃļr einstakur. At verja persÃģnligar upplÃ―singar er eisini orsÃļkin til at eitt nÚ kirkjubÃļkurnar ikki eru atkomiligar fyrr enn tÃĶr eru í minsta lagi 80 ÃĄra gamlar. Hava fÃģlk hinvegin hug at lata upplÃ―singar frÃĄ sÃĶr, ber tað eisini til, so tað eisini kann koma Ãļðrum til gÃģða.
NÃ―tt kvÃļldskÚlaskeið byrjar um hÃĄlvan oktober. FÃ―ra undirvísingartímar eru eina ferð um vikuna í 20 vikur. Flestu luttakararnir eru tilkomin fÃģlk, nÃļkur teirra fÃģlk sum hava verið ÃĄÃ°ur og onnur fyri fyrstu ferð. Tí er eisini rÃĶttiliga ymiskt hvÃļrja vitan hvÃļr einstakur hevur til ÃĶttina og sama við teldukunnleika. Men tað heldur Ingi ikki vera nakran trupulleiki, tí nÃĶmingatalið er ikki stÃļrri
enn so, at vÃĶl ber til at hjÃĄlpa hvÃļrjum einstÃļkum ÃĄleiðis.
Ættargransking er ikki einasta frítíðar ítrivi hjÃĄ Inga. Hann hevur verið kassa meistari hjÃĄ eigarafelagnum ÃĄ Norðasta Horni í Útvið 30 ÃĄr, og nÚ er hann eisini komin upp í Kristiliga SangkÃģrið. Ikki bert at syngja, men sum tann telduserfrÃļðingur hann er, hevur hann eisini fingið ÃĄbyrgdina av at tasta nÃģtar inn í eitt telduforrit. EndamÃĄlið er millum annað at gera mp3-fíl at leggja ÃĄ heimasíðuna, so sangararnir kunnu hoyra ta stemmuna tey syngja.
Og so dÃĄmar honum eisini sera vÃĶl at koyra motorsÚkklu. Hann hevur ikki fÃĶrri enn tvÃĶr. BÃĄÃ°ar Yamaha, onnur frÃĄ 1977 sum er eitt japanskt kopi av víðagitnu Triumph Bonneville. Hin eitt stÃģrdÃ―r, mÃĄ sigast. Ein langtÚrasÚkkla við 1200 kubikk 4 cyl. vatnkÃļldum motori. Har er radio, sendari, cd-spÃĶlari og samtaluanlegg millum fÃļrara og ferðafÃģlkið. Vektin ikki minni enn 348 kilo. Eitt frÃĄlíkt ítriv í mun til innandura telduarbeiði, heldur Ingi Ellingsgaard.



Whistleblowing og tign ÃĄ tingi

Í Starvsblaðnum í vÃĄr varpaðu vit ljÃģs ÃĄ hugtakið whistleblowing og tÃ―dningin av, at vit fÃĄa eina skipan, har starvsfÃģlk kunnu boða frÃĄ mÃļguligum Ãģreglusemi ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi. Tí fegnast vit um at uppskot til samtyktar er lagt fyri lÃļgtingið, sum skal slÃģða fyri eini skipan, sum tryggjar anonymitet og at starvsfÃģlk kunnu varskÃģgva, uttan at tað fÃĶr starvsligar avleiðingar fyri tey.
Og hetta hevur verið sera aktuelt í hesum dÃļgum.
4. november viðgjÃļrdi lÃļgtingið eitt misÃĄlitisuppskot frÃĄ andstÃļðuni.
Framferðin í lÃļgtinginum hendan dagin var lítið virðilig.
ÍtÃļkilig starvsfÃģlkmÃĄl eiga ikki at verða drigin inn í eina politiska orrustu, soleiðis sum vit sÃģu tað hendan dagin í lÃļgtinginum.
LÃļgtingsins talarastÃģlur, við víðkaðum talufrÃĶlsi, skal ikki verða brÚktur til niðrandi orð og tÃģnalag um starvsfÃģlk. StarvsfÃģlk sum heldur ikki hava mÃļguleika at verja seg í salinum. HÃļviskur og virðiligur mÃĄlburður eigur eisini at vera ein sjÃĄlvfylgja ÃĄ tingsins rÃļðarapalli.
ÍtÃļkilig starvsfÃģlkmÃĄl, sum kunnu innihalda trÚnaðarupplÃ―singar, hoyra ikki heima ÃĄ einum rÃļðarapalli, sum skal umboða fÃģlkarÃĶði og rÃĶttartrygd. Og tað er ÃĄ ongan hÃĄtt í lagi, at vanligir borgarar ella starvsfÃģlk verða umrÃļdd í eini tingviðgerð.
LÃļgtingsformaðurin, sum eigur at vera garantur fyri, at etisku reglurnar fyri politisk stríð verða hildnar, var ikki ÃĄ varðhaldi og talaði ikki at.
Og hetta er bÃĶði undrunarvert og ÃĄtaluvert, tí hann skal tryggja at tign og siðiligur mÃĄlburður valda innan tinggÃĄtt.
Tað gekk sjÃģn fyri sÃļgn, at ein whistleblow skipan mÃĄ setast í verk ongantíð ov skjÃģtt.

Øðrvísi bÃ―ti av ÃĄgÃģðunum
JÃģlini eru aftur í hondum. Óskiljandi og satt, at tíðin rennur sum streymur í ÃĄ.
Hvar fara dagarnir og hvat fÃĄa vit burturÚr dÃļgunum, okkum eru givnir?
AltjÃģða barnarÃĶttindadagur var 20. novembur. Samstundis var enn einaferð varpað ljÃģs ÃĄ, at herheima eru mong bÃļrn, ið liva í fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a. Í FÃļroyum.
Tað er alneyðugt at gerðir verða settar handan orð. Alneyðugt at vit bÃ―ta ÃĄgÃģðarnar Ãļðrvísi og gera ÃĄtÃļk, ið koma bÃļrnunum, okkara framtíð, til gÃģða.
Okkum tÃļrvar lÃģg, ið millum annað tryggjar familjum, ið bÚgva til leigu, ein bÚstaðarstuðul. Danska orðið er boligsikring og enn hava vit valla nakað greitt heiti fyri slíkan stuðul – og tað sigur ikki so lítið.
At hÃĶkka ískoytið til stakar uppihaldarar hevði munað vÃĶl hjÃĄ sperdu familjunum, umframt at fíggjarligur stuðul til frítíðarítriv, eisini kundi verið nÃ―tt og gagnligt ÃĄtak.
Í rÃļðu síni ÃĄ ÃģlavsÃļku gloppaði lÃļgmaður dyrnar fyri, at skattalÃĶttar fÃģru at verða givnir lÃĄg- og miðallÃļntum. Vit hÃģmaðu ein glotta
og vilja at smalka tÃĶr gjÃĄir, ið skeivt fíggjaði og Ãģjavnt bÃ―tti flatskatturin hevur havt við sÃĶr. At ein vilji var at bÃ―ta ÃĄgÃģðarnar Ãļðrvísi. Tað skal loysa seg at arbeiða fyri Ãļll.
TÃĄ uppskotið til fíggjarlÃģg so varð lagt fyri Tingið í oktobur mÃĄnaði, gjÃļrdi fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin greitt, at tað ikki var rÚmd fyri skattalÃĶkkingum til lÃĄg- og miðallÃļnt.
Tað skuldi tískil ikki loysa seg betur at arbeiða fyri tey við lÃĶgru inntÃļkunum. Framvegis bert loysa seg, um tÚ sum lÃĄg- og miðallÃļntur arbeiðir meira, vÃĶl meira enn tín fulla arbeiðsbrÃļk.
Og hvussu hongur hetta saman við familjulívi og teimum ÃĄlvarsomu tÃļlum fyri strongd, ið kanning okkara, og somuleiðis dÃļpru forsagnir WHO bera boð um?
Enn er fíggjarlÃģgin ikki samtykt; enn er mÃļguligt at smalka gjÃĄirnar og bÃ―ta ÃĄgÃģðarnar Ãļðrvísi og vísa vilja at vilja Ãļllum vÃĶl.
Og tað vilja vit staðiliga mala lÃļgtinginum til.
Við ynskjum um eini gleðilig jÃģl og eitt fjÃĄlgt og gÃģðvilja nÃ―ggjÃĄr.

Ein fÃģlksligur kunningar- og mentunarberi. Ein frístaður frÃĄ dagliga meldrinum, har Ãļll eru vÃĶlkomin, uttan kostnað, og uttan at verða díkt undir av alskyns handilsligum, politiskum ella ÃĄtrÚnaðarligum sjÃģnarmiðum og tilboðum. Tað er bÃģkasavnið, har tÚ í friði og nÃĄÃ°um kann taka til tín alt tað, sum hesin almenni fÃģlksins tÃĶnari hevur at bjÃģðað. Malan HilmarsdÃģttir, sum hevur starvast sum bÃģkavÃļrður ÃĄ bÃ―arbÃģkasavninum í Havn í nÃĶrum 30 ÃĄr, heldur tað hava alstÃģran tÃ―dning at kunna bjÃģða fÃģlki tílíkar almennar grundtÃĶnastur, og kann bert fegnast um at fÃģlk, í alt stÃļrri mun, hava tikið bÃ―arbÃģkasavnið til sín. Hon heldur kortini, at hugburðurin til bÃģkasÃļvn er helst ikki eins inngrÃģgvin her hjÃĄ okkum enn, eins hann er eitt nÚ í grannalondunum, men tað gongur tann vegin.
Eftir lokna ÚtbÚgving í Keypmannahavn sum bÃģkavÃļrður, fekk Malan starv ÃĄ bÃ―arbÃģkasavninum í Havn. Har starvast hon framvegis. Hon hevur barnabÃģkasavnið sum sítt serliga ÃĄbyrgdarÃļki. Hinvegin eru tey ikki fleiri bÃģkavÃļrðar enn so, at tey virka Ãļll ÃĄ meira ella minni Ãļllum Ãļkjum.

NÃ―ggjar bÃļkur
Malan greiðir frÃĄ, at tey leggja stÃģran dent ÃĄ at vera so dagfÃļrd sum gjÃļrligt. HvÃļrja viku hava tey sonevndan bÃģkafund, har tey gera av hvÃļrjar nÃ―ggjar bÃļkur tey skulu Útvega sÃĶr við stÃļði í teimum yvirlitum tey fÃĄa yvir bÃļkur serliga ÃĄ donskum og enskum mÃĄli. HÃģast bÃģkasavnið kann Útvega sínum lesarum og lÃĄnarum nÃ―ggjastu bÃļkurnar, heldur hon ikki at tey eru í kapping við bÃģkahandlarnar. Heldur tvÃļrturímÃģti, tí tess meira atkomilig og kend ein bÃģk er, tess stÃļrri er ÃĄhugin millum fÃģlk fyri bÃģkini um tað so snÃ―r seg um at lÃĄna ella keypa hana. So hvÃļrt ein fÃļroysk bÃģk kemur Út, ogna tey sÃĶr nÃļkur eintÃļk. Tí kanst tÚ altíð finna allar fÃļroysku bÃļkurnar ÃĄ bÃ―arbÃģkasavninum í Havn.

Øðrvísi lesistova
Gamla myndin vit hava av lesistovuni, har ikki var lukkuligt at tala orð, og fÃģlk helst skuldu ganga ÃĄ leistum, er broytt til eitt meira livandi og fÃģlksligt umhvÃļrvi. NÚ sita fÃģlk við einum kaffimunni og hugna sÃĶr við fÃļroyskum eins og Útlendskum dagblÃļðum, alskyns tíðarritum, sum eru fleiri enn hundrað ymisk í tali, eins og Ãļðrum lesnaði. Tað eru tey sum vitjað har sum dagligir gestir, og tað tykist bert sum at vinda uppÃĄ seg. Ikki minst eftir at bÃ―arbÃģkasavnið, við inngongd ÃĄ veghÃĶdd í gongugÃļtuni, gjÃļrdist meira sjÃģnligt í bÃ―armyndini. Talið ÃĄ vitjandi í so mÃĄta Ãļkist rÃĶttiliga nÃģgv tÃĄ Útisetar koma heim í summar- og jÃģlafrí. Malan sigur, at hetta, við einum meira opnum lesistovuumhvÃļrvi er eitt rÃĄk, sum kom fyri ÃĄrum síðani, og tað fara tey eisini at halda fram við. Men umframt hetta kundu tey eisini hugsað sÃĶr eina lesistovu, har fÃģlk kundu latið hurðina eftir sÃĶr, og sitið meira í friði.

Mong lesa fakbÃļkur
ÚtlÃĄnsparturin er, sum vera man, nÃģgv hin stÃļrsti, og er bÃ―ttur upp í ymisk Ãļki. Malan greiðir frÃĄ, at gravgangur er framvegis eftir skaldsÃļgum, ikki minst krimi, men ÃĄhugin fyri fakliga partinum er nÃģgv Ãļktur síðstu ÃĄrini. Serliga eru tað nÃĶmingar frÃĄ miðnÃĄmsskÚlunum, ið leita eftir tilfari til verkÃĶtlanir og uppgÃĄvur. Harafturat bjÃģðar FrÃģðskaparsetrið nÃģgvar lestrarmÃļguleikar, og mong eru tey, sum lesa ÃĄ netinum, og tað leggja tey ÃĄ bÃ―arbÃģkasavninum sÃĶr eisini í geyma, tÃĄ tey Útvega sÃĶr nÃ―ggjar bÃļkur. Malan ÃĄsannar tÃģ, at bÃ―arbÃģkasavnið í Havn er ikki stÃģrt í alheims hÃļpi, og kann tí ikki hava allar hugsandi bÃļkur til taks. Tí kemur teirra gÃģða samband við donsku bÃģkasavnsnetskipanina teimum til gÃģða, tí har síggja tey hvÃļrjar bÃļkur donsk bÃģkasÃļvn hava, og kunnu bíleggja og hava hesar eftir eini viku ella so. Er onkur, sum hevur brÚk fyri eini bÃģk, sum tey ivast í um bÃģkasavnið hevur í sínum goymslum, er gott hugskot at bíleggja hesa í gÃģðari tíð.

FjÃļlbroytt virksemi
LÃļgtingslÃģgin um bÃģkasÃļvn sigur hvussu eitt bÃģkasavn skal virka. Fyrsta endamÃĄlið er, at bÃģkasavnið skal fremja upplÃ―sing, lÃĶrdÃģm og mentanarligt virksemi. Sostatt sigur lÃģgin, at bÃģkasavnið eisini hevur aðrar uppgÃĄvur enn at Útvega fÃģlki bÃļkur. Hetta seinasta vindur eisini uppÃĄ seg. Eitt nÚ hava tey í lÃļtuni fimm lesiringar og skipa av og ÃĄ fyri lesikafÃĐ, har rithÃļvundar koma at lesa Úr egnum verkum og greiða frÃĄ. Malan sigur, at til hesi tiltÃļk koma fÃģlk Úr Ãļllum aldursbÃģlkum, men mannfÃģlkini eru fÃĄ, um ikki okkurt evni er ÃĄ skrÃĄnni, sum hevur teirra heilt serliga ÃĄhuga. Einaferð um mÃĄnaðin skipar bÃģkasavnið fyri bindikafÃĐ, har kvinnur koma saman at binda og hugna sÃĶr. Okkurt serligt evni er eisini ÃĄ skrÃĄnni hvÃļrja ferð.
BarnabÃģkasavnið er ikki hin minst tÃ―Ã°andi parturin av virkseminum ÃĄ bÃ―arbÃģkasavninum, og har hendir bÃĶði mangt og hvat. Eina tíð hevur RÃģgvi Dam vitjað ein leygardag hvÃļnn mÃĄnað, har hann lesur og leikar okkurt ÃĶvintÃ―r, og tað dÃĄmar bÃļrnunum sera vÃĶl. Í sambandi við hÃļgtíðirnar skipa tey fyri onkrum serligum. Og nÚ til jÃģla er sjÃĄlvandi jÃģlaklipp ÃĄ skrÃĄnni. Vanliga er stÚgvandi fult av foreldrum við bÃļrnum til hesa tiltÃļk, serliga leygardagar tÃĄ fÃģlk vanliga hava frí. Malan greiðir frÃĄ, at tey keypa nÃģgv til bÃļrnini; peiki- og myndabÃļkur til tey smÃĶstu og ÃĄ sama hÃĄtt ymiskt lesitilfar til ymiskar aldursbÃģlkar. Tað er av alstÃģrum tÃ―dningi at venja bÃļrnini frÃĄ smÃĄum av, at ÃĄ bÃģkasavnið er gott at koma, tí tÃĄ er sannlíkt at tey koma aftur sum eldri, heldur Malan.

Øll kunnu lÃĄna ljÃģðbÃļkur
Umframt allar fÃļroyskar, hevur bÃģkasavnið eisini eitt stÃģrt Úrval av donskum ljÃģðbÃģkum, umframt eitt rÃĶttiliga stÃģrt Úrval av filmum. Fyrr var tað so, at bert sjÃģnveik fingu loyvi til at lÃĶna ljÃģðbÃļkur, men nÚ kunnu Ãļll lÃĶna hesar bÃļkur. Malan greiðir frÃĄ, at nÃģgv eldri fÃģlk lÃĶna ljÃģðbÃļkur. Síðstu ÃĄrini er tÃģ talið av ungum, ið lÃĶna ljÃģðbÃļkur, nÃģgv vaksið. Tað kunnu vera ymiskar orsÃļkir til tess. Tað eru tey, sum eru sjÃģnveik ella lesivek, men tað eru als ikki bert hesi, sum velja eina ljÃģðbÃģk fram um eina vanliga. Tey eru ikki so fÃĄ, sum hava langan veg til arbeiðis, og tÃĄ er hÃļgligt at seta bÃģkaflÃļguna í flÃļguspÃĶlaran í bilinum, og soleiðis njÃģta bÃģkligu upplivingina ÃĄvegis
til arbeiðis. Millum 20 og 25 ljÃģðbÃļkur koma Út ÃĄ fÃļroyskum um ÃĄrið.

Bílegg ÃĄ heimasíðuni
BÃ―arbÃģkasavnið hevur eina sera brÚkaravinarliga og altíð dagfÃļrda heimasíðu – bbs.fo – har ein partur er ein grunnur, har tÚ kann bíleggja við tínum bÃģkasavnskorti. Bíleggur tÚ ÃĄ hendan hÃĄtt og bÃ―r í Havn, liggur bÃģkin klÃĄr til tín ÃĄ bÃģkasavninum. FÃģlk, ið bÚgva langt frÃĄ Havnini, kunnu fÃĄa bÃļkurnar sendandi við postinum.
Á heimasíðuni verður eisini greitt frÃĄ tí tey kalla „BÃģkaberin“, og hvÃļr kann brÚka hesa tÃĶnastu. Skipanin er fyri Ãļll, sum vegna drÚgva ella varandi sjÚku, rÃļrslubrek ella aðra orsÃļk, ikki kunnu koma ÃĄ bÃģkasavnið, og sum ikki bÚgva saman við avvarðandi, sum kunnu fara fyri tey. Fyri at brÚka BÃģkaberan skalt tÚ bÚgva í TÃģrshavnar kommunu.
Fyrr í ÃĄr gjÃļrdist bÃ―arbÃģkasavnið partur av danskari tÃĶnastu soleiðis at til ber at taka niður ÃĄ tína egnu teldu filmir, ljÃģðbÃļkur og e-bÃļkur.
Opið um kvÃļldið
Sum er, hevur bÃ―arbÃģkasavnið í Havn opið gerandisdagar frÃĄ kl. 10 til 18 og leygardagar frÃĄ kl. 10 til 14. Malan sigur, at hesar tíðir kunnu vera ÃģhÃļgligar fyri tey, sum hava sítt dagliga arbeiði at rÃļkja. Tí hava tey ÃĶtlanir um at Ãļkja upplatingartíðina onkrar dagar eitt sindur Út ÃĄ kvÃļldið. NÃ―ggju upplatingartíðirnar koma helst í gildi eftir nÃ―ggjÃĄr.

(Mis)nÃ―tsla av sÃĄttmÃĄlanum
Í skrivandi stund eru fyrireikingarnar til samrÃĄÃ°ingar við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag (FAG) farnar í gongd, og vit hittast skjÃģtt til fyrsta fundin. SÃĄttmÃĄlarnir millum FAG og FÃļroya Tele og Posta eru uppsagdir til 1. januar, og nÃ―ggir skulu undirskrivast ÃĄÃ°renn tann dagurin kemur. Tað er í hvussu so er mÃĄlið. Hetta er ein afturvendandi uppgÃĄva hjÃĄ nevndini umleið annaðhvÃļrt ÃĄr, alt eftir hvussu langar sÃĄttmÃĄlar vit gera. Eisini er hettar nokk tann mest spennandi parturin av nevndararbeiðinum. Tað er undir samrÃĄÃ°ingum, at vit veruliga skulu vísa okkara virði fyri limunum, og kunnu samrÃĄÃ°ast fyri betri arbeiðskorum hjÃĄ teimum.

Hettar at samrÃĄÃ°ast er sum at leggja steinar uppÃĄ ein veldigan varða. Varðin var grundlagdur við teimum fyrstu fakfelÃļgunum, sum dittaðu sÃĶr at berjast fyri teimum mest basalu rÃĶttindunum hjÃĄ arbeiðandi fjÃļldini. Síðani tÃĄ hava tey, sum komu aftanÃĄ hesi fyrstu, lagt steinar afturat fakfelagsvarðanum, og hann er við tíðini blivin stÃģrur, sterkur og sera tÃ―Ã°andi í samfelagnum.
Tað er við stÃģrari virðing fyri verandi sÃĄttmÃĄla og rÃĶttindum, at man fer til samrÃĄÃ°ingar. SÃĄttmÃĄlin mÃĄ við tíðini tillagast samfelagsgongdini, og ÃĄsetingar mugu broytast. Tað er av stÃļrsta tÃ―dningi, at man tÃĄ tryggjar sÃĶr, at broytingarnar veruliga eru til fyrimuns fyri limirnar og ikki mÃĄa stÃļði undan Ãļðrum ÃĄÃ°ur vunnum rÃĶttindum. Havast skal í huga hvÃļrjir steinar stuðla hvÃļrjum, so at samlaða verkið er stÃļðufast.
Tað, sum eg vil fram til við hesum er fylgjandi: Vit arbeiða víðari við einum arbeiði og einari rÃļrslu, sum langt síðani er byrjað. Limir okkara njÃģta gott av, at arbeiðararÃļrslan er vaksin til tað, hon er í dag. Takka verið okkara undangongumonnum og – kvinnum. TÃĄ man gerst limur í fakfelagnum, so fÃĶr man beinanvegin lut í hesum stÃģrarbeiði, og kann vera vísur í, at tað sum stendur í sÃĄttmÃĄlanum skal yvirhaldast. BÃĶði av arbeiðsgevara og arbeiðstakara.
Ein dÃģmur sagdur í Europeiska MannarÃĶttindadÃģmstÃģlinum í 2006 avgjÃļrdi, at einhvÃļr hevur rÃĶtt til at velja ikki at vera limur í fakfelagi. Vit hava fakfelagsfrÃĶlsi. Hettar hevði við sÃĶr, at fakfelÃļg ikki longur kundu krevja, at fÃģlk í ÃĄvísum stÃļrvum skuldu vera limur jÚst hjÃĄ teimum. FakfelagsfrÃĶlsi merkir, at starvsfÃģlk hava rÃĶtt til at skipa seg í felÃļg, men tað merkir eisini, at starvsfÃģlk hava rÃĶtt til at standa uttanfyri felÃļgini, vilja tey tað.
Hetta, at tÚ hevur rÃĶtt til at standa uttanfyri – og kanska skipa títt egna felag – merkir kortini ikki tað sama, sum at tÚ hevur rÃĶtt til at samrÃĄÃ°ast og at gera sÃĄttmÃĄla við arbeiðsgevaran. Tann rÃĶttin hava ÃĄvís felÃļg, m.a. Starvsmannafelagið, vunnið sÃĶr, og arbeiðsgevararnir hava ikki skyldu at samrÃĄÃ°ast við ein og hvÃļnn.
Tað merkir, at hevur eitt fakfelag vunnið sÃĶr sÃĄttmÃĄla fyri eitt ÃĄvíst Ãļki, so hevur arbeiðsgevarin skyldu at halda sÃĄttmÃĄlan fyri Ãļll starvsfÃģlk í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum. SÃĄttmÃĄlin er galdandi fyri Ãļll – bÃĶði limir og tey, sum ikki eru limir.
StarvsfÃģlk kunnu sostatt fÃĄa fyrimunirnar og ÃĄgÃģðan av sÃĄttmÃĄlanum – uttan at vera limir og gjalda limagjald til felagið, sum hevur gjÃļrt sÃĄttmÃĄlan. Hettar er Ãģmetaliga ÃģrÃĶttvíst. Sum ÃĄÃ°ur nevnt, so er sÃĄttmÃĄlin eitt Úrtslit av einum longum og ÃĄhaldandi stríði, og skal tað veruliga bera til, at njÃģta fruktirnar uttan at vera við í felagsskapinum og uttan at gjalda so mikið sum eitt oyra í limagjaldi? Har er okkurt galdið.
Eg unni einum og hvÃļrjum gÃģð arbeiðskor. Men ikki uppÃĄ handan mÃĄtan. Um man vil brÚka okkara sÃĄttmÃĄla, so eigur man at gjalda fyri tað. Hesa skipan hava íslendingar. Líka mikið um tÚ er limur ella ei, so skal tÚ gjalda fyri brÚk av sÃĄttmÃĄlanum, sum eisini gevur gÃģða meining. TÃĄ kann tÚ velja at vera uttanfyri felagsskapin, men samtíðis við gÃģðari samvitsku arbeiða eftir galdandi sÃĄttmÃĄla, og njÃģta gott av, at hesin regluliga verður dagfÃļrdur.
HjÃĄ okkum er tað soleiðis, at tey, sum ikki vilja vera limir, arbeiða eftir okkara sÃĄttmÃĄla uttan at gjalda nakað fyri tað. Og tað verður mett at vera í fínasta lagi. Tað sÃĶr ein og hvÃļr, at hettar ikki er í ordan. Tað svarar til, at eg kann velja, at lata vera við at gjalda fyri streymin í hÚsinum. Kaðal er lagdur Út og Útgerð sett upp, so eg velji bara at knÃ―ta meg uppÃĄ hetta vÃĶlvirkandi netið uttan at gjalda til eigaran. Hini gjalda, og tað riggar fínt.
Eg hevði ynskt mÃĶr, at arbeiðsgevarin eisini sÃĄ hendan trupulleikan, og at vit í felag loystu hann. Loysnin tey hava í Íslandi riggar vÃĶl, og eg hevði vilja havt okkurt líknandi ÃĄ okkara arbeiðsmarknaði.
SÃĄttmÃĄlin er varðin, vit í felag hava laðað við stríð og strev, og hann er Ãģmetaliga virðismikil. Um man vil arbeiða eftir honum, skal man sÃ―na honum virðing og gjalda fyri nÃ―tsluna.

Starvsmannafelagið stuðlar varskÃģgvaraskipan
Felagið heldur, at ein skipan, har starvsfÃģlk dulnevnt kunnu boða frÃĄ Ãģreglusemi, kann vera ein fyrimunur fyri bÃĶði starvsfÃģlk og arbeiðsplÃĄss. TÃļrvur er ÃĄ at fÃĄa setta í verk eina varskÃģgvaraskipan fyri starvsfÃģlk, sum arbeiða hjÃĄ landi og kommunum.
Tað heldur Kristina HÃĄfoss, sum í uppskoti til samtyktar vil hava lÃļgtingið at heita ÃĄ landsstÃ―rið um, saman við kommununum, at seta eina anonyma varskÃģgvaraskipan í verk.
SambÃĶrt Kristinu HÃĄfoss tora nÃģgv starvsfÃģlk ikki at frÃĄboðað Ãģreglusemi, tí tey Ãģttast avleiðingarnar. Tískil mÃĄ gerast ein „whistleblower-skipan“, sum bÃĶði tryggjar, at Ãģreglusemi verður frÃĄboðað og sum verjir varskÃģgvaran.
Land og kommunur eiga saman at nÃĄgreina, hvussu ein varskÃģgvarskipan skal skipast í FÃļroyum, sigur lÃļgtingskvinnan, sum mÃĶlir til, at varskÃģgvaraskipanin verður sett í verk í 2015.
Starvsmannafelagið stuðlar
– Eingin ivi er um, at tíðin er bÚgvin til at eisini vit í FÃļroyum umhugsa hvÃļrt vit skulu seta í verk „whistleblower-skipanir“ í FÃļroyum, sigur Selma Ellingsgaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum.
Starvsmannafelagið er millum teirra, sum hava reist spurningin um eina varskÃģgvaraskipan í almennu fyrisitingini. Í blaðnum, sum kom í summar, varpaðu vit ljÃģs ÃĄ hugtakið „whistleblowers“ við dÃļmum Úr FÃļroyum og uttan Úr heimi.
Har varð m.a. víst ÃĄ, at fÃļroyska fyrisitingin er rÃĶttiliga afturlatin í mun til í grannalondunum og at tað valdar ein tÃļgnmentan í fyrisitingini.
– Um verandi skipan ikki er nÃģg gÃģð trygd fyri, at opinleiki og gjÃļgnumskygni er, og um mentanin er at tiga heldur enn at tala at, tÃĄ ið ivasom viðurskifti stinga seg upp ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, so mugu vit hugsa um aðrar loysnir, sigur Selma Ellingsgaard.
SambÃĶrt lÃļgtingsins umboðsmanni hava starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna ikki bert rÃĶtt, men eisini skyldu at boða arbeiðsgevaranum frÃĄ, um tey vita um ivasom viðurskifti ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Tað er tÃģ lÃĶttari sagt enn gjÃļrt, tí royndirnar vísa, at frÃĄboðanir um Ãģreglusemi lÃĶttliga kunnu fÃĄa starvsligar avleiðingar fyri varskÃģgvaran.
– Tí er tað umrÃĄÃ°andi, at vit fÃĄa eina skipan, sum tryggjar, at starvsfÃģlkini tora at boða frÃĄ slíkum viðurskiftum, sum tey hava beinleiðis skyldu til at gera, sigur Selma Ellingsgaard.
Tey, ið finnast at skipanunum hava víst ÃĄ, at „whistleblower-skipanirnar“ kunnu verða misnÃ―ttar av starvsfÃģlkum at smetta um hvÃļnn annan og seta starvsfelagar í ringt ljÃģs.
– Hetta skal mann sjÃĄlvandi ansa eftir. Fyrimunurin við eini navnleysari varskÃģgvaraskipan er tÃģ stÃļrri enn mÃļgulig vandamÃĄl, sum tað eigur at bera til at avmarka, sigur forkvinnan í Starvsmannafelagnum. 

Hvílandi limur í Starvsmannafelagnum
Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmannafelagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og avslÃĄttur av leigu av hÚsum okkara.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÍV, www.liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 100 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 200 krÃģnur um mÃĄnaðin.


SamrÃĄÃ°ingarnar byrjaðar við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag SamrÃĄÃ°ingarnar at gera nÃ―ggjar sÃĄttmÃĄlar fyri limirnar í almennu partafelÃļgunum Posta og
FÃļroya Tele byrjaðu í nÃ―ggja VinnuhÚsinum ÃĄ ÓðinshÃĶdd mikudagin 19. november.

SamrÃĄÃ°ingarnar eru millum Starvsmannafelagið og FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, sum er sÃĄttmÃĄlaparturin ÃĄ arbeiðsgevarasíðuni.
SÃĄttmÃĄlarnir við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag um ÃĄvíkavist Posta og FÃļroya Tele fara Úr gildi 1. januar. Talan er um tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄlar, sum hava virkað síðani 1. januar 2013.
Starvsmannafelagið hevur í lÃļtuni 210 limir, sum starvast ÃĄ FÃļroya Tele og Posta.
Eftir ÃĶtlan skuldu partarnir handa hvÃļrjum Ãļðrum krÃļvini 28. november, t.v.s eftir evstufreist hjÃĄ Starvsmannablaðnum. Sp/f Eysturlon ÃĄ Velbastað ÃĄtti lÃĶgsta boðið og vann í kapping við trÃ― onnur felÃļg, tÃĄ ið lisitatiÃģnin varð hildin tíðiliga í oktober. Og mÃĄnadagin 17. november varð sÃĄttmÃĄli um hÃļvuðsarbeiðstÃļku undirskrivaður við Eysturlon.
HÃļvuðsuppgÃĄvan verður at Út- og umbyggja ognina í M.A. WinthersgÃļtu 2, sum var annar av bygningunum í VÃļrðsluni, har sjÃģnvarpið hÚsaðist í mong ÃĄr. Harafturat er sÃĄttmÃĄli gjÃļrdur um at endurnÃ―ggja fasadurnar og at innrÃĶtta bygningin í J.H. SchrÃļtersgÃļtu 9 av nÃ―ggjum.
SambÃĶrt sÃĄttmÃĄlunum fer arbeiði at kosta gÃģðar 13 milliÃģnur krÃģnur.
Hervið er startskotið av ÃĄlvara loyst av fyri verkÃĶtlanini, at gera eitt spennandi nÚtímans fakfelagshÚs mitt í Havn.
Gamli SvF-bygningurin
Starvsmannafelagið keypti fyri fÃĄum ÃĄrum síðani annan av bygningunum í VÃļrðsluni, har sjÃģnvarpið hÚsaðist.
Avtala varð gjÃļrd við Arkitektar99 um projektering, sum varð liðug seinasta summar. Arbeiðini vÃģrðu boðin Út í almenna lisitatiÃģn eftir summarfrítíðina, og lisitatiÃģnin varð hildin 10. oktober 2014.
Ætlanin er, at arbeiðið skal byrja 1. desember, og gongst sum ÃĶtlað verður arbeiðið liðugt um ÃĄrsskiftið nÃĶsta ÃĄr.
Ætlanin er at nÃ―ggi bygningurin skal vera karmur um virksemi hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni. Miðað verður eftir, at fakfelÃļg skulu leiga seg inn í bygningin og at tey kunnu samstarva um ymiskar funktiÃģnir og tÃĶnastur.
Umframt nÃģgvar skrivstovur fer bygningurin eisini at hÃ―sa einum auditorium, har mÃļguleiki verður at hava fyrilestrar, rÃĄÃ°stevnur og onnur stÃļrri tiltÃļk.

TÃĄ leiðslan leypir ÃĄlitisfÃģlkini um

ALMENN STARVSFÓLK: SambÃĶrt sÃĄttmÃĄlanum skulu ÃĄlitisfÃģlkini takast við í avgerðartilgongdina so tíðliga sum til ber, tÃĄ ið starvsfÃģlk í almennum starvi verða sÃļgd Úr starvi. Tíverri hendir tað meira enn so, at arbeiðsgevarar leypa ÃĄlitisfÃģlkini um, so at tey ikki fÃĄa tann leiklut teimum er tilÃĶtlaður í uppsagnarmÃĄlum.

Tað er stjÃģrin sum eigur seinasta orðið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Hetta kallast leiðslurÃĶttur.
Men leiðslurÃĶtturin er ikki Ãģavmarkaður. SÃĄttmÃĄlarnir hava fleiri ÃĄsetingar, sum skulu tryggja, at starvsfÃģlkini verða tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið leiðslan tekur avgerðirnar.
Til dÃļmis í sambandi við uppsÃļgn.

Hoyring fyri starvsfÃģlk
SambÃĶrt sÃĄttmÃĄlunum við landið og kommunurnar skal leiðslan samrÃĄÃ°ast við ÃĄlitisfÃģlkið ÃĄ avvarðandi deild, so skjÃģtt tað gerst greitt, at talan kann gerast um at siga fÃģlki upp, t.d. tí at stovnurin mÃĄ spara.
Hugsanin er, at ÃĄlitisfÃģlkini verða tikin við í tilgongdina so tíðliga, at tey fÃĄa veruligt hÃļvi at ÃĄvirka mÃĄlið í gÃģðari tíð. Talan er sostatt um eitt slag av framskotnari hoyring – fyri ÃĄlitisfÃģlkini – ÃĄÃ°renn tað kemur har til, at ÃĶtlanarskriv um uppsÃļgn verður sent starvsfÃģlkinum og felagnum til hoyringar.
Hetta er eisini mannagongdin, sum er ÃĄsett í vegleiðingini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num um uppsÃļgn, sum er galdandi fyri starvsfÃģlk hjÃĄ landinum.

ÁlitisfÃģlkini lopin um
Tíverri upplivir Starvsmannafelagið meiri enn so, at ÃĄlitisfÃģlkini verða lopin um og verða ikki hoyrd í uppsagnarmÃĄlum, soleiðis sum sÃĄttmÃĄlin sigur.
ViðhvÃļrt verða tey bert kunnað um, at leiðslan hevur tikið avgerð um at senda starvsfÃģlkum ÃĶtlanarskriv. Tað kann t.d. vera dagin fyri ella fÃĄar dagar ÃĄÃ°renn ÃĶtlanarskriv verða handað.
Onkuntíð verða tey lopin heilt um. FÃĄa einki at vita og heldur ikki hÃļvi at
koma ÃĄ fundin, tÃĄ ið ÃĶtlanarskrivið um uppsÃļgn verður handað.

TÃ―Ã°andi verja
HoyringsrÃĶtturin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum hevur stÃģran tÃ―dning.
Starvsmannafelagið upplivir tíverri alt ov ofta, at arbeiðsgevarar ikki hava gjÃļrt sÃĶr nÃģg gÃģðan Ãģmak at kanna, um tað finnast aðrir Útvegir enn at siga fÃģlki upp. Hetta hava arbeiðsgevarar skyldu til, tí sambÃĶrt fyrisitingarrÃĶttinum mugu almennir myndugleikar ikki taka harðligari stig enn neyðugt. Hetta kallast fyrisitingarliga markreglan.
Og her kemur hoyringsrÃĶtturin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkinum inn í myndina.
ÁlitisfÃģlkini skulu ikki vera við til at peika Út fÃģlkini, ið skulu hava ÃĶtlanarskriv um uppsÃļgn. Tað avgerð leiðslan. Men ÃĄlitisfÃģlkini skulu vera við til at tryggja, at alt er gjÃļrt til tess at vita, um til ber at sleppa undan uppsÃļgnum ella at avmarka tÃĶr.
Hvussu við natÚrligari frÃĄfaring? Eldrapolitikki? ParttíðarstÃļrvum? Niðursettari tíð? Umrokeringum?
Leiðslan skal taka mÃĄlið upp við ÃĄlitisfÃģlkið, diskutera tað við ÃĄlitisfÃģlkið, lurta eftir hvat ið ÃĄlitisfÃģlkið hevur at siga, taka skilagÃģðar viðmerkingar við í viðgerðina og mÃļguliga broyta ÃĶtlan.
Er forarbeiði vÃĶl Úr hondum greitt, er eisini sannlíkt, at mÃĄlini venda rÃĶttari, tÃĄ ið ÃĶtlanarskriv um uppsÃļgn verða send Út til hoyringar. MÃļguleikarnir fyri grundleggjandi feilum og seinni kÃĶrum, sum eru bÃĶði drÚgvar og tíðarkrevjandi, minka.
GjÃļrt vart við seg
Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum og LÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num varug við trupulleikan. SÃĄttmÃĄlapartarnir eru samdir um, at sÃĄttmÃĄlin gevur starvsfÃģlkunum ein hoyringsrÃĶtt, sum skal virðast.
Trupulleikin kann vera, at stovnsleiðararnir ikki eru nÃģg tilvitaðir um hoyringsrÃĶttin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum. Tí hevur Starvsmannafelagið heitt ÃĄ LÃļnardeildina og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið um at minna stovnsleiðslurnar ÃĄ hoyringsrÃĶttin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum.

HugnakvÃļld í Starvsmannafelagnum

Sum siður er vÃģrðu hurðarnar í hÃļlum Starvsmannafelagsins aftur í heyst latnar upp ÃĄ víðan vegg fyri limum felagsins.
Umleið 70 limir hÃļvdu boðað frÃĄ luttÃļku til ÃĄrliga hugnakvÃļldið. Og talið var ikki minni, tÃĄ ið vit sessaðust við tey hugnaligu og prÃ―ddu borðini um hÃĄlvgum ÃĄtta tíðina.
Sum siður er var spurnakapping ÃĄ skrÃĄnni, sum Niels ÃĄ ReynatÚgvu, nevndarlimur í felagnum, enn einaferð skipaði fyri við kÃļnari hond. Tað stÃģð ÃĄ jÃļvnum millum borðini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og borðið hjÃĄ lÃĶknaskrivarunum, og eyka-spurningur mÃĄtti til fyri at avgera dystin. Og tÃĄ drÃģgu tey í FMR longra strÃĄið. (Myndin niðast til hÃļgru)
Jens Marni Hansen sang og spÃĶldi meðan vit fingu okkum ein lÃĶttari bita við mandlurísi omanÃĄ. Eisini fingu vit kaffi og annað gott at drekka.
Felagssangurin gekk lystiliga og farið varð vÃĶl um midnÃĄtt, ÃĄÃ°renn tey seinastu takkaðu fyri seg.
HugnakvÃļldið er eitt gott hÃļvi hjÃĄ arbeiðsplÃĄssum í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum at koma saman at hugna sÃĶr saman við starvsfelÃļgunum.
Sum felag fegnast vit um, at fleiri av okkara limum seta hetta kvÃļldið av til gaman og hugna í hÃļlum felagsins.

JÃģlafrÃļi og/ella Ãļði

JÃģlini stunda til. HÃļgtíðin vit í kristna heiminum, síðan umleið ÃĄr 300 eftir okkara tíðarrokning, hava hÃĄtíðarhildið, nevniliga fÃļðing Jesusar jÃģladag 25. desember. TÃĄ varð fagnað, at nÚ gekk mÃģti ljÃģsari tíðum. Kirkjufedrarnir vÃģru pragmatiskir og lÃļgdu fÃļðing Jesusar um somu tíð. HÃģast 1700 ÃĄr eru gingin, hava jÃģlini
varðveitt veitsludÃĄmin.
TÃĄ Jesus var fÃļddur jÃģlanÃĄtt, komu
einglar til hirðarnar ÃĄ markini og boðaðu frÃĄ, at „okkum er í dag ein frelsari fÃļddur og friður ÃĄ jÃļrð og í menniskjum gÃģður tokki“.
Hvussu verið hevur við friðinum og tokkanum man vera so sum so. TÃģ viðhvÃļrt hevur mann roynt at virt jÃģlafriðin. Tað sigst, at undir fyrra veraldarbardaga, har hermenn í tÚsundatali lÃģgu í skotgrÃļvum í Norðurfraklandi og royndu at drepa hvÃļnn annan, lÃļgdu teir jÃģladag vÃĄpnini og hildu eitt slag av jÃģlum í felag. FÃģru síðan aftur hvÃļr til sína skotgrÃļv at myrða víðari.
Meg minnist, at undir Vietnamkrígnum vÃģru í Ãļllum fÃļrum onkur ÃĄr vÃĄpnahvíld, ongar bumbur og onki napalm.
Og hvussu er tað við jÃģlafriðinum og frÃļini hjÃĄ okkum? Eg haldi ikki, tað er at siga ov nÃģgv, at tíðin undan jÃģlum man verða tann strÃĶvnasta ÃĄ ÃĄrinum í flestu familjum.
JÃģlahaldið byrjar miðskeiðis í november. BÃ―ir, bygdir og handlar verða jÃģlaskrÃ―dd, jÃģlatrÃļ í bÃ―um og bygdum verða tendrað, og so byrja jÃģlahaldini.
Lat meg byrja við bÃļrnunum. JÃģlatrÃĶsveitslur verða hildnar í vÃļggustovum. NÃģgvar jÃģlakonsertir verða eisini hildnar kring landið.
So eru tað Ãļll jÃģlaborðhaldini. Tey byrja eisini í november, og skulu tey flestu til í minsta lagi 2 jÃģlaborð. Skonkt verður í flestu av hesum veitslum, so nÃģgv eru ofta tung dagin eftir, og hÃ―rurin heima er viðhvÃļrt ikki tann allarbesti.
Og síðan er tað alt, sum skal verða klÃĄrt til jÃģla. Reingerð, jÃģlamatur,jÃģlakÃļkur og – drekka, jÃģlakalendari við 24 gÃĄvum til hvÃļrt barnið, og seinast, men ikki minst, allar jÃģlagÃĄvurnar skulu keypast ella virkast. Tað tykist, sum gÃĄvurnar skulu vera alt dÃ―rari og fínari. Danska hugtakið „Tað er tankin ið telur“ telur ikki rÃĶttiliga við longur.
Og so upprennur tann stÃģri dagurin, sum nÚ er jÃģlaftan. Matur skal gerast, gÃĄvur berast Út, onkur skal hava vitjan og grann og ljÃģs leggjast ÃĄ gravir. Fari verður í kirkju. Endaliga verður etið, trÃĶið tendrað og gÃĄvurnar pakkaðar upp. TÃĄ alt er liðugt eru Ãļll mÃģð.
JÃģladagur, sum jÚ er sjÃĄlvur fÃļðingardagurin, verður nokk hjÃĄ nÃģgvum brÚktur at hvíla seg í.
Men allur hesin meldurin hevur sína dÃļkku síðu. NÃģgv hava ikki hava rÃĄÃ° til alt tað, sum jÃģlahaldið krevur. Samanumtikið kenni eg tað, sum sita vit ÃĄ eini karusell, sum koyrir skjÃģtari og skjÃģtari, men tað eru tað fleiri sum undan mÃĶr hava sagt, so hesin dansurin um gullkÃĄlvin fer ivaleyst at halda fram. Hetta er ikki bert serstakt fyri jÃģlini. Vit liva í einum brÚkarasamfelagi, sum krevur, at alt skal ganga skjÃģtari og skjÃģtari. Vit skulu keypa, brÚka og blaka burtur, til tess at hjÃģlini kunnu halda fram við at mala. JÃģlasÃļlan er ein hornasteinur hjÃĄ handilslívinum, bÃĶði hjÃĄ okkum og aðrastaðni. StÃģr lÃ―singartiltÃļk og annað mangt syrgja fyri, at vit ikki loypa av karusellini ella Úr dansinum.
NÚ kann tykjast, sum mÃĶr ikki dÃĄmar jÃģlini. Tað geri eg hÃģast alt, men við mÃĄta. Fyri at royna at lÃ―sa tað, fari eg at enda við hesum broti Úr jÃģlabrÃĶvi, sum fastur mín Jenny skrivaði til mín í 1978, tÃĄ eg helt míni fyrstu jÃģl heiman:
„JÃģlini verða, sum tey plaga. Vit tendra eitt ljÃģs, fara í kirkju, fara at vitja fÃģlk og fÃĄa vitjan.“
MÃĶr dÃĄmdi so vÃĶl jÃģlini hjÃĄ Jenny, tí har var so deiliga friðarligt, og sum hon eisini skrivaði: „TÚ hevur ongantíð verið nakað jÃģlabarn.“

Ikki stundir og fÃļrleikar at varða av sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi

SÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi er ikki ein partur av arbeiðinum hjÃĄ Arbeiðseftirlitinum í dag. FÃļrleikarnir eru ikki til staðar og raðfestingin er niðarlaga.
 Øssur Winthereig, PRESS
At fyribyrgja vanlukkum hevur frÃĄ fyrsta degi verið hÃļvuðsarbeiðið hjÃĄ arbeiðseftirlitinum. Hetta var lÃ―st longu í fyrstu lÃģgini um arbeiðaravernd, sum er frÃĄ 1974.
TÃĄ var sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi ikki ÃĄ nakran hÃĄtt partur av lÃģgini.
– Arbeiðið hjÃĄ okkum snÃ―r seg bert um fysiskt arbeiðsumhvÃļrvi – vandar, sum kunnu standast av maskinum og Ãļðrum amboðum, sigur Leivur Persson deildarstjÃģri ÃĄ Arbeiðseftirlitinum.
SjÃĄlvt um nÃ―ggj lÃģg er komin ÃĄ Ãļkinum við heitinum lÃģgin um arbeiðsumhvÃļrvið, og lÃģgin skal eitast at lÃ―sa arbeiðsumhvÃļrvi í breiðari hÃļpi og gera arbeiðsumhvÃļrvið til eitt breiðari hugtak, so er arbeiðseftirlitið enn bara ein tekniskur eftirlitsstovnur.

VÃļkur orð
Meginparturin av arbeiðinum hjÃĄ arbeiðseftirlitinum verður skipa í kunngerðum, men kunngerðirnar eru gamlar og taka ikki sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið við.
So at siga allir politiskir flokkar hava av og ÃĄ seinastu 30 ÃĄrini tikið sÃĄlarliga
arbeiðsumhvÃļrvið upp ÃĄ tungu, men kortini er hetta ikki ÃĄ nakran hÃĄtt vorðið ein natÚrligur partur av arbeiðinum um at verja og bÃļta um arbeiðsumhvÃļrvið sum heild.
Seinasta roynd at hÃĄla sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið longur upp í raðfestingarnar varð gjÃļrd í lÃļgtinginum 23. oktober í ÃĄr.
TÃĄ legði javnaðarflokkurin fram uppskot um at broyta endamÃĄlið við lÃģgini um arbeiðsumhvÃļrvið. EndamÃĄlið við verandi lÃģg er at „...virka fyri einum tryggum og heilsugÃģðum arbeiðsumhvÃļrvi...“. Uppskotið er at taka sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið beinleiðis upp í endamÃĄlið, so lÃģgin í framtíðini skal ”...virka fyri einum tryggum, bÃĶði likamligum og sÃĄlarligum, arbeiðsumhvÃļrvi...”.
– ArbeiðsumhvÃļrvið í FÃļroyum haltar samanborið við londini kring okkum, tí í FÃļroyum hevur dentur mestsum bert verið lagdur ÃĄ arbeiðið við fysiska arbeiðsumhvÃļrvinum, verður sagt í viðmerkingunum. LÃģgarbroytingin er nÚ til viðgerðar í vinnunevndini í lÃļgtinginum.
Javnaðarflokkurin vil við uppskotinum styrkja sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið, so arbeiðseftirlitið eisini skal varða av sÃĄlarligu arbeiðsheilsuni hjÃĄ starvsfÃģlki, bÃĶði ÃĄ almenna og privata arbeiðsmarknaðinum.

Upprit ÃĄ veg
DeildarstjÃģrin ÃĄ Arbeiðseftirlitinum staðfestir, at í lÃļtuni eru hvÃļrki fÃļrleikar ella pengar til at taka sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið inn sum part av arbeiðinum hjÃĄ Arbeiðseftirlitinum.
VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið hevur biðið Arbeiðseftirlitið um eitt upprit um, hvussu Arbeiðseftirlitið kann skipast, so eisini sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið verður raðfest ÃĄ stovninum.
Leivur Persson nevnir, at fyrsta stigið fyri at kunnu raðfesta sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið er at uppbyggja ein fakligan fÃļrleika ÃĄ stovninum.
– Okkara eftirlitsfÃģlk í lÃļtuni eru maskinmeistarar, ein verkfrÃļðingur og ein byggifrÃļðingur. Hetta eru ikki fÃģlk við fÃļrleikum til at meta um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið. Eitt tað fyrsta stigið kundi verið, at sett ein sÃĄlarfrÃļðing, heldur hann.
Men eisini ÃĄ Arbeiðseftirlitinum stendur ÃĄ við jÃĄttan. Hann sigur, at síðani 2006 er jÃĄttanin til Arbeiðseftirlitið lÃĶkkað. NÃĶsta ÃĄr sÃĶr Út til at jÃĄttanin hÃĶkkar nakað aftur, men ikki nÃģg mikið til at fleiri fÃģlk kunnu setast til at taka sÃĶr av sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum.
Í hinum Norðurlondum hava meiri teknisku eftirlitsfÃģlkini lÃĶrt eisini at meta um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi, so tey kunnu biðja onnur við stÃļrri fÃļrleika um at vitja arbeiðsplÃĄssi aftur, um tekin eru um, at sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið krevur bata.
Arbeiðseftirlitið hevur bert fingið eina frÃĄboðan um, at sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið ikki var gott.
– Men vit kundu einki gera, tí vit vistu ikki, hvat vit skuldu gera, sigur Leivur Persson.
Hann vísir ÃĄ, at onkrastaðni kann sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið vera so mikið ringt, at tað kann fÃļra til fysisk Ãģhapp ella vanlukkur, men í teimum fÃļrum kemur Arbeiðseftirlitið ikki fyrr enn Ãģhappið ella vanlukkan er hend.

Samstarv við onnur
Eitt er, at Arbeiðseftirlitið helst skal seta fleiri eftirlitsfÃģlk í starv, men neyðugt verður eisini at finna samstarv við serfrÃļðingar aðrastaðni í samfelagnum. Hann sÃĶr fyri sÃĶr eitt samstarv við Felagið fÃļroyskir sÃĄlarfrÃļðingar.
Leivur Persson viðgongur, at sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið er eitt Ãļki, har neyðugt er at byrja heilt frÃĄ ongum, tí hÃģast sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi hevur verið ÃĄ skrÃĄnni javnan, so er ongin fÃļrleiki nakrantíð bygdur upp.
Ein vegur er at finna sÃĄlarfrÃļðingar, sum hava kunnleika um sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi, og Arbeiðseftirlitið gÃģðkennir teir, so teir vera eitt slag av lÃļggildum sÃĄlarfrÃļðingum, sum arbeiðsplÃĄss kunnu brÚka.

Strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssum
Javnaðarflokkurin vísir í viðmerkingunum til strongdkanningina, sum Starvsmannafelagið gjÃļrdi herfyri. Kanningin vísti, at annar hvÃļr limur í Starvsmannafelagnum hevði havt illgruna um strongd seinastu trÃ― ÃĄrini, og at fimti hvÃļr limur hevði verið hjÃĄ lÃĶkna í sambandi við strongd. Hetta hevur við sÃĶr, at fleiri verða sjÚkrameldað orsaka av vÃĄnaligum sÃĄlarligum umstÃļðum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Leivur Persson heldur, at ein annar vegur at taka sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvi í stÃļrri ÃĄlvara, er at ÚtbÚgva trygdarumboðini betri til tann partin av arbeiðsumhvÃļrvinum.
LÃģgin um arbeiðsumhvÃļrvi ÃĄsetur, at ÃĄ Ãļllum arbeiðsplÃĄssum skulu trygdarumboð vera, sum í samstarvi við leiðsluna skipa fyri tryggum arbeiðsviðurskiftum.
Higartil hevur skipanin við trygdarumboðum rigga best ÃĄ arbeiðsplÃĄssum, har beinleiðis vandi er fyri Ãģhappum ella vanlukkum.
Ikki Ãļll arbeiðsplÃĄss hava í dag trygdarumboð. Men Leivur Persson heldur, at um Ãļll arbeiðsplÃĄss hÃļvdu trygdarumboð, hevði tað gjÃļrt mun. Trygdarumboð eru í dag ÃĄ skeiði í tveir dagar. Um sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi gjÃļrdist partur av teimum skeiðunum, so var tað eisini ein vegur at varpa ljÃģs ÃĄ sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið.

Eyðkenni fyri sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið

NÃģgv ymisk viðurskifti hava við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvi ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi at gera. Arbeiðsbyrða, viðurskiftini við stjÃģran, starvsfelagarnar ella kundarnar, arbeiðstíðir og nÃģgv annað ÃĄvirkar, hvussu eitt arbeiðsplÃĄss riggar og sostatt eisini, hvussu sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið er. Her eru nÃļkur viðurskifti, sum ÃĄvirka sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið.
NÃģgv at gera og tíðartrÃ―st:
Yvirarbeiði, ov fÃĄir steðgir, trupult at sleppa at avspÃĄka og nÃģgv at gera, fÃļrir til eitt arbeiðsumhvÃļrvi, har starvsfÃģlk eru í vanda fyri at fÃĄa strongd og kenna seg at steðga upp.
Happing og seksuellur ÃĄgangur:
Happing er, tÃĄ ein persÃģnur javnan og leingi – ella grovt fleiri ferð – leggur eftir einum Ãļðrum persÃģni og hann kennir tað sÃĶrandi ella niðrandi. Seksuellur ÃĄgangur er eitt slag av happing.
HÃļg kenslulig krÃļv:
Tað krevst nÃģgv av teimum, sum til dÃļmis arbeiða við ÃĄlvarsomum sjÚkum, menningartarnaðum bÃļrnum ella sÃĄlarliga ÃģstÃļðugum persÃģnum. Hetta arbeiði kann kroysta medarbeiðarar sÃĄlarliga, um tey ikki kenna seg hava ÃĄvirkan ÃĄ sítt arbeiði ella fÃĄa ta hjÃĄlp og tann stuðul, sum tey hava tÃļrv ÃĄ.
Lítlan stuðul og lítla afturmelding frÃĄ starvsfelÃļgum og leiðslu:
Stuðul og afturmelding, bÃĶði frÃĄ starvsfelÃļgunum og leiðslu, hevur avgerandi tÃ―dning fyri, um vit trívast ÃĄ okkara arbeiðsplÃĄssi. Stuðul kann eitt nÚ vera hjÃĄlp til at raðfesta sínar arbeiðsuppgÃĄvur, at fÃĄa tey rÃļttu amboðini og kunna brÚka bestu arbeiðshÃĶttir og eisini at verða tikin í ÃĄlvara. Hoyra vit einki aftur, tÃĄ eitthvÃļrt arbeiði er gjÃļrt, kann tað hÃģtta sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið.

HÃļg krÃļv til uppmerksemi og miðsavnan:
Í arbeiði, har nÃģgv skal lesast, lurtast, minnast, tamarhald havast ÃĄ nÃģgvum, truplar avgerðir skulu takast og nÃ―ggjar loysnir skulu finnast, krevur tað serligt uppmerksemi og miðsavnan. Hetta krevur nÃģgva orku og eru krÃļvini ov hÃļg, kann strongd skjÃģtt sníkja seg inn í arbeiðslívið.
Ósemjur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum:
Á Ãļllum arbeiðsplÃĄssum eru Ãģsemjur og tvídrÃĄttir. Trupulleikarnir stinga seg vanliga upp, tÃĄ Ãģsemjur flyta seg frÃĄ tí sakliga upprunanum. Slíkar Ãģsemjur kunnu gerast niðurbrÃģtandi og kunnu líkjast persÃģnligum ÃĄlopum.
Harðskapur og hÃģttanir:
Harðskapur kann vera bÃĶði av likamligum og sÃĄlarligum slagi. Likamligan harðskap ber til at síggja. SÃĄlarligur harðskapur sÃĶst ikki beinleiðis, men kann vera hÃģttanir um harðskap antin mÃģti persÃģninum sjÃĄlvum ella Ãļðrum í familjuni.

Skiftisarbeiði
At arbeiða í skiftum ella í vaktum, tvs. ÃĄÃ°renn kl. 6 ÃĄ morgni ella eftir kl. 6 ÃĄ kvÃļldi, Ãļkir um vandan fyri strongd. Skeivar arbeiðstíðir ÃĄvirka natÚrligu samdÃļgursgongdina hjÃĄ kroppinum. Ofta verður tíðin til sosiala samveru saman við Ãļðrum uttanfyri arbeiðstíð eisini avmarkað.

Viðurkenning
Tað hevur tÃ―dning at fÃĄa viðurkenning fyri sítt arbeiði. Tað veri seg hÃĶgri lÃļn, betri starv ella starvstrygd. Ofta er tÃĶtt samband millum trivnað og heilsu og ta viðurkenning, sum man fÃĶr fyri sítt arbeiði.

Ógreið krÃļv til arbeiði
TÃĄ krÃļvini til arbeiði draga í allar ÃĶttir, er ÃģgjÃļrligt at lÚka tey Ãļll, og tað setir medarbeiðaran í eina Ãģtolandi tvístÃļðu. Ógreið krÃļv gera tað eisini ÃģgjÃļrligt at vita, hvat man skal liva upp til.
Lítla ÃĄvirkan ÃĄ egið arbeiði
Ávirkan ÃĄ egið arbeiði snÃ―r seg um arbeiðsnÃļgd, steðgir og arbeiðstíðir, hvat man ger, hvussu og nÃĶr tÃĶr ymsu arbeiðsuppgÃĄvurnar vera loystar og hvÃļrjum man arbeiðir saman við. Lítil ÃĄvirkan ÃĄ egið arbeiði er ein av tÃ―dningarmestu orsÃļkunum til strongd ella sjÚku, sum er knÃ―tt at strongd.

Vitan um broytingar
Bygnaðarbroytingar og aðrar broytingar eru gerandiskostur ÃĄ Ãļllum arbeiðsplÃĄssum. Kunning í gÃģðari tíð um broytingar gevur tryggleika og minkar um stÚrni. Allir medarbeiðarar vilja gjarna síggja fyri sÃĶr, hvussu egnu viðurskiftini skulu broytast: nÃ―ggjar arbeiðsuppgÃĄvur, nÃ―ggj fÃģlk at arbeiða saman við o.s.fr.

Óvissa í starvinum
Óvissa stingur seg upp, um ein ella fleiri medarbeiðarar halda, at teirra starv er í vanda. Tað kann vera stÚring fyri at gerast arbeiðsleys, at alt verður vent ÃĄ hÃļvdið, at verða flutt til annað arbeiði. Óvissa rakar ikki bara tann einstaka medarbeiðaran, men ofta alt arbeiðsplÃĄssið.

Strongd
Strongd í hesum hÃļpi er ovurspenningur og mishugur. Strongd er ikki ein sjÚka í sjÃĄlvum sÃĶr, men ÃĄhaldandi strongd kann fÃļra til sjÚku – bÃĶði likamliga og sÃĄlarliga. Ein medarbeiðari við strongd er oftari sjÚkur og orkar verri at arbeiða.

Fleiri bÃļkur
–fÃĶrri eintÃļk
Er nakað arbeiðsplÃĄss, sum av ÃĄlvara er merkt av, at jÃģlini eru í hondum, so er tað prentsmiðjan FÃļroyaprent, har tey umleið 30 starvsfÃģlkini hava kÃ―tt seg dÚgliga at fÃģðra prentmaskinurnar, sum hava malið at kalla allan sÃģlarringin seinastu vikurnar.

JÃģn Hestoy, stjÃģri, greiðir frÃĄ, at talið ÃĄ bÃģkum, sum koma Út undan jÃģlum, er munandi Ãļkt hesi seinastu ÃĄrini, men í flestu fÃļrum verða bÃļkurnar í dag prentaðar í munandi fÃĶrri eintÃļkum enn ÃĄÃ°ur. Ikki Ãģvanligt, at ein bÃģk ikki verður prentað í fleiri enn 100 – 150 eintÃļkum, – men so eru eisini nakrar bÃļkur, sum koma í rÃĶttiliga stÃģrum upplagi. Ein onnur broyting er, at sonevndu bÃģkadagarnir hava gjÃļrt, at bÃļkurnar verða
prentaðar fyrr enn ÃĄÃ°ur, tí allir Útgevarar vilja, sum vera man, vera við ÃĄ bÃģkadÃļgunum.
Tað eru tÃģ ikki bert bÃļkur, sum tey ÃĄ FÃļroyaprenti fÃĄast við til jÃģla. Tey mongu lÃ―singablÃļðini fylla eisini almikið í gerandisdegnum, umframt so mangt annað, tey fÃĄast við ÃĄ prentsmiðjuni.
FÃļroyaprent víðkar alsamt um sítt virkisÃļkið, og hevur serÚtbÚgvin starvsfÃģlk ÃĄ mongum Ãļkjum. Eitt nÚ kunnu tey bjÃģða skelti í Ãļllum hugsandi stÃļddum
og sniðum, – hetta serliga til handlar og vinnulív. Og nÚ bjÃģða tey eisini fram ein sonevndan nethandil, sum serliga vendir sÃĶr beinleiðis til privata brÚkaran við ymiskum lutum, so sum plakatum, myndum, sangheftum og nÚ eisini serprenti av nÃ―ggja fÃļroyakortinum.
FÃļroyaprent, sum er ein samanrenning av Hestprenti og prentsmiðjuni hjÃĄ DimmalÃĶtting, hevur í 10 ÃĄr ÃĄ baki.

Hevur tÚ eitt sindur av hugflogi, so hevur grÃģðurstÃļðin í MiðhoydÃļlum tilfarið, tÚ skal brÚka at gera títt egna jÃģlaprÃ―Ã°i, og so er alt 100 prosent fÃļroyskt. Harafturat er Ãļll vÃļra hagani burðardygg, tí eingin vÃļkstur verður kutaðu niður bert við tí endamÃĄli at enda sum jÃģlaprÃ―Ã°i. Viðarbular, greinar og annað kemur av rÃļktini av viðarlundunum kring landið, sum SkÃģgarrÃļktin tekur sÃĶr av. Beinta og Hildur, sum arbeiða ÃĄ GrÃģðurstÃļðini, siga, at tey royna at fÃĄa so nÃģgv sum gjÃļrligt av hesum tilfari til hÃļldar, so tað kann brÚkast til ymisk endamÃĄl, tí annars endar tað í kvÃļrnini. Og tað er tilfarið ov gott til, halda tÃĶr.
Beinta og Hildur hava upp undir jÃģlini skipað eina lítla framsÃ―ning, av tí tey hava at bjÃģðað, í einum parti av einari av hallunum ÃĄ GrÃģðurstÃļðini, har tÃĶr eisini sjÃĄlvar hava gjÃļrt nakað av lidnum jÃģlaprÃ―Ã°i, sum ein lítil hjÃĄlp til hugskot hjÃĄ Ãļðrum. Tað hava mest verið onkrir stovnar og fyritÃļkur, sum hava leitað sÃĶr ÃĄ GrÃģðurstÃļðini undan jÃģlum, men Beinta og Hildur siga seg vÃģna, at eisini fÃģlk í privatum Ãļrindum fara at finna leiðina til teirra.

JÃģlahugni í viðarlundini
26. ÃĄrið ÃĄ rað skipaðu limir í Lions Club TÃģrshavn aftur í ÃĄr fyri jÃģlahugna í Viðarlundini í Havn. Sum vanligt er, fer peningurin, ið kemur inn, til vÃĶlgerandi endamÃĄl.

Í ÃĄr er gjÃļrt av, at allur ÃĄgÃģðin av tiltakinum skal fara til til­ takið „Firvaldar“, sum er eitt trÃ― ÃĄra gamalt samstarv millum Krabbameinsfelagið og fimleikafelagið LjÃģsið. Firvaldar er fimleikur fyri fÃģlk, sum hava havt krabbamein ella eru í viðgerð fyri krabbamein, og teirra avvarðandi.
Familjutiltak
Tiltakið í Viðarlundini er eitt familjutiltak burturav, og nÃģgv verður gjÃļrt burturÚr at hugna um bÃĶði smÃĄ og stÃģr.
Sum vanligt hugna eisini limir í Havnar Hornorkestri um lÃļtuna við jÃģlaligum horntÃģnleiki. SjÃĄlvt Ãļkið er pyntað við ljÃģsketum, umframt at bÃĄl og livandi ljÃģs eru fram við ÃĄnni. Kaffi, kakao, bollar, vaflur, mandarinir og „sunkist“ vÃģru til keyps ÃĄ staðnum, og eisini fingu fÃģlk mÃļguleika at keypa lidnar jÃģladekoratiÃģnir og tilfar til dekoratiÃģnir.
JÃģlahugnin er ein afturvendandi tÃĄttur, sum verður fyriskip­ aður í gÃģðum samstarvi við SkÃģgrÃļkt Landsins.

Havnin í jÃģlahÃ―ri
Sum vant verður aftur í ÃĄr gjÃļrt nÃģgv burturÚr at hugna um og jÃģlaprÃ―Ã°a í Havn. Fyrsta sunnudag í advent varð jÃģlatrÃĶið ÃĄ Vaglinum - ein gÃĄva frÃĄ Reykjavík - tendrað, og við Ãļllum tí sum hoyrir til: JÃģlamenn, vÃĶttrar, horntÃģnleikur og so sjÃĄlvandi eisini karamellur. Seinri vÃģrðu hini jÃģlatrÃļini í kommununi tendrað.
Henda sama sunnudag lat eisini jÃģlabÃ―Â­ urin upp í VÃĄgsbotni og í TinghÚsgarð­ inum. SÃļlusmÃĄtturnar standa í Ting­ hÚsgarðinum, og sÃļla er í smÃĄttunum alla jÃģlavikuna. Tað er kreativi verkstaðurin í Margarinfabrikkini, sum hevur staðið
fyri prÃ―Ã°ingini av hÚsunum innan. Hetta er nakað tey hava arbeitt við eina tíð. Tey hava lagt serligan dent ÃĄ endurnÃ―tslu, tÃĄ smÃĄtturnar vÃģrðu prÃ―ddar.
Skoytibreytin er nÚ aftur sett upp. Í ÃĄr er hon í kommunuskÚlagarðinum, og
kring breytina eru tjÃļld sett upp, har tey selja kaffi og annað gott. Skoytibreytin stendur uppi til einaferð í februar.

Hugflog uttan mÃļrk 
Á hvÃļrjum ÃĄri undan jÃģlum, hava tey í Tilhaldinum í TÃģrsgÃļtu í Havn skipað fyri sÃļluframsÃ―ning av einhvÃļrjum, tey sjÃĄlvi hava gjÃļrt. Og tað hevur verið rÃĶttiliga ymiskt frÃĄ ÃĄri til ÃĄr,- sÚltutoy, smÃĄkÃļkur og annar bakstur og ymiskt handverk. Og í ÃĄr hava tey, ella rÃĶttari tÃĶr, bundið prÃ―Ã°- iskoddar í alskyns mynstrum,- heilt frÃĄ gomlum siðbundnum fÃļroyskum bindingarmynstrum til so langt hugflogið rÃļkkur. Og har er einki mark.
SÃļluframsÃ―ningin, sum er í Tilhaldinum, er opin hvÃļnn dag til 17. Desember. Øll eru vÃĶlkomin at stÃļkka inn ÃĄ gÃģlvið.

Samanlagt hava teir hongt upp umleið hÃĄlvan kilometur av ljÃģsketum, sum nÚ prÃ―Ã°a stÃģran part av miðbÃ―num. JÚ,­ ljÃģsmenninir hjÃĄ kommununi hava havt Úr at gera og nÃģgv um at fara. Og alt skuldi sjÃĄlvandi verða liðugt til fyrsta sunnudagin í advent, tÃĄ alt skuldi tendrast. Esmar Andreasen, leiðari ÃĄ
eldeildini, er gamal í garði í so mÃĄta við sínum 35 ÃĄrum í starvi hjÃĄ kommununi. NÃģgv er broytt síðani hann ÃĄ fyrsta sinni var við til at hongja jÃģlaprÃ―Ã°i upp í bÃ―num. JÃģlaprÃ―dda Ãļkið í miðbÃ―num gerst alt stÃļrri. Harafturat eru fleiri bygdir lagstar afturat hÃļvuðsstaðarkommununi.

Fyrsta gerandisdag eftir 1. november er loyvt at skjÃģta haru. HaruskjÃģting fer fram um alt landið. Eisini í hagunum í TrongisvÃĄgi, men har fer hetta fram ÃĄ ein Ãļðrvísi hÃĄtt enn aðrastaðni, og eft­ ir aldargomlum siði. Einum siði, sum gongur heilt aftur til 1892, eftir at menn tÃģku seg saman og keyptu sÃĶr rÃĶttindi at skjÃģta haru.
Jens Petur Brattalíð hevur verið við í klappjaktini í um leið 40 ÃĄr. Fyrstu ÃĄrini sum klappari og síðani skjÚtti. At hann ÃĄ sinni slapp upp í part, var ikki av til­ vild, tí alt, sum hevur við klappjaktina í TrongisvÃĄgi at gera, gongur eftir fastari skipan. RÃĶtturin at vera við í klappjaktini gongur nevniliga í arv, og tÚ skal hava ÃĶttarbond Úr TrongisvÃĄgi. TÃĄ ein skjÚtti gevst, skal nÃ―ggjur skjÚtti taka við. Hevur skjÚttin, sum gevst, son, hevur hann rÃĶtt at taka við eftir pÃĄpanum. Hevur hann ongan son, kann klappari hansara, sum hevur verið longst við, taka yvir.
Felagið klappjaktin keypir ÃĄ granna­ stevnu ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri veiðurÃĶttindi. FrÃĄ gamlari tíð varð avrÃĄtt, at ein skjÚtti skuldi vera um mÃļrkina, og sostatt eru nÚ 17 skjÚttar við í klappjaktina í teimum fimm hagunum, sum tilsamans fevna um 17 merkur. Teir í klappjaktini hava ongan framíhjÃĄrÃĶtt, tÃĄ haruhagarnir verða seldir, men Ãģskrivað regla er, at tað verður ikki vÃĶl sÃĶð, at onkur annar bjÃģðar upp í mÃģti.
Jens Petur sigur, at menn eru Ãļgiliga spentir tÃĄ harutíðin nÃĶrkast, og dÚgliga verður kannað og prÃĄtað um hvussu tað fer at viðrað, fyrsta dagin loyvt er at skjÃģta. Men hÃģast almikið Ãģtolni, bíða teir eftir at líkindini verða so gÃģð sum gjÃļrligt. Teir skjÃģta bert hin eina dagin, og tí rÃĶður um at veðrið er til vildar.
Navnið klappjakt kemur av, at hvÃļr skjÚtti hevði ein ella fleiri klapparar við, sum skuldu klappa harurnar Úr holunum. Soleiðis er ikki longur. NÚ skal gangast so friðarliga sum gjÃļrligt. SkjÚttar í fremru rÃļð og klappararnir aftanfyri, sum í dag hava uppgÃĄvuna at bera skotnu harurnar.
Sonurin tekur yvir
Mikudagin 5. november var av besta veðri, tÃĄ teir allir hittust í Syðratoftum eins og teir hava gjÃļrt mongu seinastu
ÃĄrini. Jens Petur, sum mÃļtti saman við tveimum av sínum synum, sum hÃļvdu verið klapparar í mong ÃĄr, hevði nÚ gjÃļrt av, at hetta skuldi verða seinasta ÃĄrið hjÃĄ sÃĶr sum skjÚtti. NÚ skuldi elsti sonurin taka yvir. Annars plaga allir tríggir synirnir at verða við, men tann yngsti er í Danmark ÃĄ ÍtrÃģttarskÚla í lÃļtuni, og kundi tískil ikki verða við.
TÃĄ klokkan var farin av sjey varð farið til gongu. Jens Petur greiðir frÃĄ, at í fyrsta partinum av jaktini velja skjÚttarnir sjÃĄlvir hvagar teir fara at skjÃģta, – kortini skulu teir halda seg innan eitt ÃĄvíst mark. Eftir tveimum tímum savnast allir ÃĄ FrostgjÃģgv, har avgjÃļrt verður við lutakasti í hvÃļrjari raðfylgju skjÚttarnir skulu ganga. Hetta eru menn eisini rÃĶttiliga spentir uppÃĄ, tí jÚst raðfylgjan, í mun til hvÃļr ÃĶttin er, er rÃĶttiliga avgerandi fyri hvussu fer at vignast hjÃĄ hvÃļrjum skjÚtta.
NÚ byrjar hin skipaði parturin av jaktini.
TÃĄ menn, um dÃļgurðatíð, aftur savnast ovast ÃĄ Skarðinum, vestan fyri Hvalbiartunnilin, fÃĄa teir sÃĶr ein gÃģðan bita, ÃĄÃ°renn jaktin heldur fram ÃĄ veg heimaftur. TÃĄ stendur hvÃļrjum skjÚtta frítt at velja hvÃļrja leið hann gongur.
Áðrenn tað fer at myrkja, eru menn komnir aftur har teir byrjaðu – í Syðratoftum. HÃģast upplivingin hesaferð var eins gÃģð, sum hon plagar at vera, letur Jens Petur ikki serliga vÃĶl at samlaðu veiðuni, sum gjÃļrdist 58 harur, og er vÃĶl minni enn eitt miðal ÃĄr. Hví so var heldur hann tað vera ilt at siga, men lítið av haru var at síggja, men hinvegin sÃģu teir nÃģgvar ungar, men hesir fÃĄa grið frÃĄ byrsumonnunum.
Í Klappjaktini í TrongisvÃĄgi, er bert loyvt at skjÃģta stÃģrar harur, og bannað at skjÃģta brÚnar harur og ungar.
JavnbÃ―ta veiðuna
HÃģast allir menn eru sera spentir um hvussu nÃģgvar harur hvÃļr skjÃ―tur, verður Ãļll veiðan bÃ―tt javnt millum teir 17 skjÚttarnar. Jens Petur sigur, at umstÃļðurnar kunnu gera, at tÚ kann skjÃģta eitt heilt lív uttan nakrantíð at gerast harukongur. SjÃĄlvur hevur hann verið tað eina ferð, men so eru aðrir, sum altíð fÃĄa fleiri harur og aðrir fÃĶrri.
HvÃļr hara verður vigað, soleiðis at bÃ―tið millum teir 17 verður so javnt sum gjÃļrligt. Vektin kann liggja heilt frÃĄ hÃĄlvum fjÃģrða kilo og niður í tvey.
Fyrr var siður, at dagurin endaði við einari haruveitslu, men seinastu ÃĄrini er tað flutt til fyrsta leygarkvÃļld eftir skjÃģtingina.
–TÃĄ er vanligt at vit skemtast; syngja heimagjÃļrdar harusangir, og harukongurin verður krÃ―ndur og fÃĶr steyp. Hetta hÃļvi fari eg í ÃĄr at nÃ―ta til at handa elsta soninum mín part av haganum, sigur Jens Petur Brattalíð.
Lions, grindabÃĄtur og fÃģtbÃģltur
Jens Petur er eisini limur í Lionsfelagnum í Suðuroy. Tað hevur hann verið í nÃĶrum fjÃģrðingsÃļld. Har er hann við í teimum ymisku ÃĄrligu tiltÃļkunum at savna inn pengar til vÃĶlgerandi endamÃĄl. Eitt rÃĶttiliga virkið felag, sum ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri gevur Út m.a. jÃģlakalendara, ÃĄlmanakka og eitt lÃ―singablað umframt at skipa fyri ymiskum Ãļðrum tiltÃļkum. Meginparturin av peninginum fer til at stuðla lokal tiltÃļk og felÃļg. TÃģ verður eisini stuðlað Ãļðrum nationalt eins og Úti í heimi. Lions hevur egið hÚs í Hovi, sum er miðdepilin fyri teirra fundarvirksemi og Ãļðrum virksemi.
Eisini innan ítrÃģttina er hann aktivur. Hann hevur í mong ÃĄr verið virkin eitt nÚ sum fÃģtbÃģltsdÃģmari, men eftir at hann fÃģr um 45-ÃĄra aldursmarkið og tí gavst sum fÃģtbÃģltsdÃģmari, er hann nÚ dÃģmaravegleiðari og eygleiðari. Seinastu tvey ÃĄrini hevur hann verið samskipari hjÃĄ TB, har hann m.a. samskipar allar dystir, dÃļmir o.a. Somuleiðis er samskiparin við at snikka til loyvisumsÃģknina sum latast skal FÃģtbÃģltssambandinum ÃĄÃ°renn kappingarbyrjan, har felagið skal vÃĄtta, at allir fysisku karmarnir ÃĄ stadionÃļkinum eru nÃļktandi.
Í fjÃļr eydnaðist tað Jens Peturi at ognað sÃĶr lut í einum av gomlu grindabÃĄtunum í VÃĄgi – Sigmundi Brestissyni. Í hesum hÃļpi er eisini nakað at taka hond um. Í seinastu Ãģdnini fekk neystið, har bÃĄturin stendur, stÃģran skaða, sum teir 11 eigararnir nÚ hava laðað uppaftur.
–Ein gÃģð kensla at vera við til at fjÃĄlga um hendan sÃļguríka arvin, sigur Jens Petur, sum ikki nÃ―tist at bera Ãģtta fyri at keða seg eftir arbeiðstíð.

Haran í FÃļroyum
SnjÃģhara (Lepus timidus) varð innflutt til FÃļroya í august 1855 og apríl 1858 Úr KragerÃļ í OslofjÃļrðinum í Noregi – 4 hvÃļrja ferðina. TÃĶr vÃģrðu settar Út í HornabÃļ í TÃģrshavn og runnu niðan ÃĄ KirkjubÃļreyn. TÃĶr vuksu skjÃģtt í tali og vÃģrðu síðan fluttar til allar hinar oyggjarnar uttan Koltur og Lítlu Dímun; haran fekst tÃģ ongantíð at stÃļðast í StÃģru Dímun.
TÃĶr fyrstu harurnar í FÃļroyum vÃģru snjÃģhvítar um veturin, men longu í 1860-ÃĄrunum vÃģrðu nakrar blÃĄgrÃĄar vetrarharur sÃĶddar – blÃĄharur sÃĶddar. TÃĶr vuksu skjÃģtt í tali og trokaðu ta hvítu snjÃģharuna burtur. Veturin 1916-1917 varð tann seinasta snjÃģharan skotin.
Royndir við snjÃģharublÃĄharu vísa, at hvíti vetrarfeldurin altíð troðkar seg framat; tað liggur í hesum harunum. Á KragerÃļ í Noregi, haðani tÃĶr fÃļroysku
snjÃģharurnar komu, er eitt blendsÃļki, har snjÃģharur halda seg hÃļgt og blÃĄharur lÃĄgt. Um bara ein av teimum 4 uppsleptu snjÃģharunum hevur havt blÃĄharuÃĶttarbregði í sÃĶr, hevur ikki borið til at sÃĶð tað, fyrr enn stovnurin varð so vÃĶl fyri, at blÃĄharuÃĶttarbregðið slapp framat.
TÃĄ ið snjÃģharan varð flutt til eitt Ãļki við havveðurlagi, misti hon Ãļll framíhjÃĄrÃĶttindi síni. Hetta hevði við sÃĶr, at ikki gingu meira enn 60 ÃĄr, fyrr enn tað rÃĄÃ°andi snjÃģharuÃĶttarbregðið var forkomið. Haran í FÃļroyum verður tí nevnd blÃĄhara.
BlÃĄhara, sum er eitt gnagdjÃģr, er 46-61 cm long og vigar í miðal 2.7 kg. Hon leggur tríggjar ferðir um ÃĄrið og gongur kviðin í einar 7 vikur. Tveir til tríggir ungar eru í hvÃļrjari lÃļgu. Kortini er sjÃĄldan, at veðrið er so gott, at allar tríggjar lÃļgurnar koma undan. Ungarnir eru kynsbÚnir, tÃĄ ið teir eru 8 mÃĄnaðir
gamlir, og tað hevur við sÃĶr, at ÃĄrsgamlar harur leggja.
Haran etur plantur, grÃļs, stÃļr, urtir og trÃļllakampar, harafturat knubbar og endaknappar ÃĄ runnum og trÃļum. TÃĶr eru virknastar í skÃ―mingini. Men tÃĄ ið makingartíðin kemur, og tÃĶr renna hvÃļr eftir aðrari og gera seg upp, síggja vit tÃĶr eisini um dagin.
Við stÃļði í vektini ÃĄ teimum skotnu harunum sÃĶst, at heystlÃļgan vigar í miðal 2 kg, summarlÃļgan 2.5 kg, meðan vÃĄrlÃļgan og tÃĶr, ið eru meira enn ÃĄrsgamlar, viga í miðal 3 kg. Eingin stovnsmeting er gjÃļrd enn, og tÃĄ eingin skipan er við veiðiloyvum ella við at geva fongin upp, vita vit ikki, hvussu nÃģgvar harur verða skotnar um ÃĄrið.
Í 1997 var mett, at harustovnurin í FÃļroyum var uml. 5 000 harur.

Fullmannaður gerðarÃĶttur fyri fyrstu ferð
Fríggjadag 21. november var ein serligur dagur hjÃĄ Fasta GerðararÃĶtti, sum dÃļmir
í Ãģsemjum ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.Hendan dagin var dÃģmarapanelið fullmannað við ÃĄtta dÃģmarum, sum hava fingið til uppgÃĄvu at dÃļma í trÃĶtumÃĄli millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, sum upprunaliga byrjaði í 2010.
Vanliga dÃļma trÃ―ggir dÃģmarar í senn – ein fakrÃĶttardÃģmari við lÃļgfrÃļðiligari ÚtbÚgving og tvey umboð fyri partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Hesaferð vÃģru allir dÃģmararnir við í dÃģmarapanelinum. Hettar er fyrsta og einasta mÃĄl sum er uppafturtikið eftir § 11 stk. 2 í sÃĄttmÃĄlanum, har allir gerðarrÃĶttardÃģmararnir eru við.
Verkfall varð lÃ―st fyri portÃļrarnar í sjÚkrahÚsverkinum. TrÃĶtumÃĄlið snÃ―r seg um hvÃļrt verkfallið varð lÃ―st við lÃģgligari freist. Í fyrstu atlÃļgu varð verkfallið frÃĄboða at byrja kl. 15 sama dag, sum samrÃĄÃ°ingarnar slitnaðu. GerðarÃĶtturin kom uppí og niðurstÃļðan var, at freistin var ov stutt. Í aðru atlÃļgu varð verkfallið frÃĄboðað, tÃĄ ið arbeiðsdagurin endaði at koma í gildi kl. 8 morgunin eftir. Men eisini hesa freist metti gerðarÃĶtturin vera ov stutta.
Eftir tveir Úrskurðir um verkfalsfreist og verkfalsfrÃĄboðan heitti Starvsmannafelagið ÃĄ Fasta GerðarrÃĶtt um uppafturtÃļku eftir ÃĄsetingini um, at tÃ―Ã°andi mÃĄl í serligum fÃļri kunnu leggjast fyri allar dÃģmararnar. Og tað var hetta mÃĄlið sum – meira enn fÃ―ra ÃĄr seinni – kom fyri ein víðkaðan gerðarÃĶtt fríggjadagin 21. november, tÃĄ ið Úrskurðarfundur var í gerðarÃĶttinum.
Eftir ÃĶtlan skuldi dÃģmur sigast í mÃĄlinum í fyrru helvt av desember.



Starvsmannafelagið í valÃĄrinum 2015
2015 er valÃĄr. Í seinasta lagi 29. oktober skulu vit manna eitt nÃ―tt lÃļgting. Valið fÃĶr avgerandi ÃĄvirkan ÃĄ samfelagskorini tey komandi ÃĄrini og politisku raðfestingarnar fara at fÃĄa stÃģra ÃĄvirkan ÃĄ lívið hjÃĄ okkum Ãļllum – eisini okkum umleið 2000 limum í Starvsmannafelagnum.
Starvsmannafelagið ÃĶtlar sÃĶr ikki at stilla upp. Vit eru partapolitisk Ãģheft, og Starvsmannafelagið fer ikki í part við politiskar flokkar. Men hinvegin noyðast vit at fyrihalda okkum til tann veruleika, at eitt fakfelag sum okkara er partur av demokratiska samfelagnum, har politikkur er ein tÃ―Ã°andi partur.
Ásannandi, at vit eru ein samfelagsaktÃļrur við skyldu at arbeiða fyri at betra kor limanna og grundleggjandi lívskorum fyri fÃļroyingar sum heild, ÃĶtlar nevndin í Starvsmannafelagið at kjÃģsa sÃĶr 10 kjarnumÃĄl í valÃĄrinum 2015, sum verða vald við stÃļði í tilmÃĶlum frÃĄ baklandi felagsins – ÃĄlitisfÃģlkunum.
Hetta eru felags ÃĄhugamÃĄl, sum nevnd og ÃĄlitisfÃģlk meta vera tÃ―dningarmikil. MÃĄl, sum vit vilja varpa alment ljÃģs ÃĄ í valÃĄrinum 2015. MÃĄl, sum vit vÃģna, at politisku flokkarnir fara at taka til sín í valstríðnum – og vÃģnandi eisini fara at síggjast aftur í komandi politikkinum. Líkamikið hvÃļrjir flokkar so fara at manna eina komandi samgongu.
Millum mÃĄlini, sum vit vilja seta ÃĄ dagsskrÃĄnna, eru ein hÃĶgri raðfesting av Arbeiðseftirlitinum, so at stovnurin kann Útvega sÃĶr serkÃļn fÃģlk at veita rÃĄÃ°geving og hava eftirlit við sÃĄlarliga arbeiðseftirlitinum, sum hevur ligið ÃĄ lÃĄni her ÃĄ landi.
Eitt annað mÃĄl, sum vit vilja hava politisku flokkarnar at hugsa um er, at gera eina rÃĶttvísari skattaskipan, har meðal- og lÃĄginntÃļkurnar fÃĄa skattalÃĶtta.
Eisini halda vit, at tey, sum eru limir í fakfelÃļgunum eiga at sleppa at draga limagjaldið frÃĄ í skattinum. Limaskapur í fakfelag er ein fortreyt fyri einum vÃĶl skipaðum arbeiðsmarknaði. Vit halda, at ein skipan við skattafrÃĄdrÃĄtti kann fyribyrgja, at starvsfÃģlk velja fakfelagslimaskapin frÃĄ av fíggjarligum grundum, soleiðis sum vit hava sÃĶð í Ãļðrum londum.
Í valÃĄrinum vilja vit eisini gera vart við, at vÃĶlferðartÃĶnasturnar eru í bestu og tryggastu hondum hjÃĄ tí almenna. At tað er eitt stÃģrt afturstig fyri rÃĶttindini hjÃĄ starvsfÃģlkunum, tÃĄ ið almennir stovnar verða umskipaðir til partafelÃļg. Tí er okkara stÃļða, at almennar vÃĶlferðartÃĶnastur eiga ikki at verða einskildar ella Útveittar.
Arbeiði við kjarnumÃĄlunum er nÚstani byrjað. TÃĄ ið felagið hevur orðað tey 10 kjarnumÃĄlini endaliga, verða tey lÃļgd fyri teir politisku flokkarnar at taka stÃļðu til. Síðani er ÃĶtlanin at prenta ein faldara við kjarnumÃĄlunum, har tað sÃĶst hvÃļrja stÃļðu teir einstÃļku flokkarnir hava til tey ítÃļkiligu mÃĄlini.
Men lat tað verða sagt aftur: Starvsmannafelagið er politisk Ãģheft, og vit fara ikki í parlag við nakran politiskan flokk. Vit eru í parti við okkara limum. Hetta snÃ―r seg um at orða nÃļkur tÃ―dningarmikið felags ÃĄhugamÃĄl hjÃĄ limum Starvsmannafelagsins, og gera alt tað, vit sum felag eru ment, so at mÃĄlini síggjast aftur í einum komandi valstríði – og vÃģnandi í einum samgonguskjali eisini.
Vit vilja, at land okkara verður liviligari hjÃĄ Ãļllum, ið bÚgva og bÚleikast her ÃĄ landi.

JÃģnhild Rasmussen er ÃĶttað Úr Porkeri, bÃ―r í Hoyvík, og hevur sítt dagliga starv í ÍverksetarahÚsinum HUGSKOTINUM í miðbÃ―num í Havn. Eitt starv, sum hon hevur havt síðani Hugskotið byrjaði sítt virksemi fyri jÚst einum ÃĄri síðani.
Frammanundan starvaðist JÃģnhild hjÃĄ FÃļroya Tele í 15 ÃĄr, har hon starvaðist innan marknaðarfÃļring, vÃļrumenning, strategi og leiðslu. Seinastu fÃ―ra ÃĄrini starvaðist hon sum marknaðarstjÃģri.
– TÃĄ eg sÃĄ starvslÃ―singina hjÃĄ kommununi í sambandi við Hugskotið, var eg ikki í iva. Hetta var eitt starv eg vildi sÃļkja. Hetta var jÚst nakað fyri meg, og fegin var eg tÃĄ tað var greitt, at starvið gjÃļrdist mítt. Hetta hevur verið eitt dreymastarv hetta ÃĄrið, hÚsið hevur virkað, sigur JÃģnhild.
Hon greiðir frÃĄ, at fyrstu dagarnir fÃģru við at innrÃĶtta hÚsið og leggja eina virkisÃĶtlan hvussu farast skuldi fram. Harafturat at kunna um hvat hÚsið hevur at bjÃģða, og við tí skapa ÃĄhuga millum komandi brÚkarar, íverksetarar og fyritÃļkur.

FJØLTÁTTAÐ VINNULÍV
TÃģrshavnar kommuna hevur sett sÃĶr, sum eitt av mÃĄlunum, at skapa karmar fyri einum fjÃļlbroyttum vinnulívi, og til tess varð farið undir at fyrireika eitt íverksetarahÚs. EndamÃĄlið við Hugskotinum er at veita Ãģkeypis vegleiðing til íverksetarar, ið ynskja at menna sítt hugskot til veruleika, men Hugskotið er eisini til verandi fyritÃļkur, ið vilja menna ella vaksa um sítt virksemi.
Harumframt bjÃģðar Hugskotið innivist fyri sÃĄmuligan kostnað. Fyri 1000 krÃģnur um mÃĄnaðin hava fÃģlk atgongd til eitt arbeiðsstað við ymiskjum hentleikum, har tey eisini fÃĄa hjÃĄlp og vegleiðing frÃĄ leiðaranum og kunnu netverka við aðrar íverksetarar. FÃģlk fÃĄa í fyrsta lagi mÃļguleika til innivist har í tríggjar mÃĄnaðir, tÃĄ virkisÃĶtlanin verður eftirmett, og kunnu síðani halda fram, verður tað hildið at vera skilagott.

STÓRUR ÁHUGI
JÃģnhild fegnast um ta gÃģðu undirtÃļku Hugskotið hevur fingið frÃĄ fyrsta degi. PlÃĄss er fyri níggju luttakarum samstundis og í lÃļtuni er fullsett. Tað merkir tÃģ ikki, at fÃģlk ikki kunnu seta seg í samband við hÚsið, tí fÃģlk eru altíð vÃĶlkomin har, hava tey onkra rÃĄÃ°geving fyri neyðini. Og tey eru mong, sum nÃ―ta hendan mÃļguleikan. Tað er Ãģkeypis og alt fer fram í trÚnaði.
JÃģnhild sigur, at tey sum venda sÃĶr til Hugskotið, eru bÃĶði leik og lÃĶrd, í Ãļllum aldri og rÃĶttiliga javnbÃ―tt millum kvinnur og menn. Hugskotini, tey hava, eru eisini sera ymisk. Og líka ymiskt er hvussu langt fÃģlk eru komin við sínum hugskoti. Onkur, sum „bert“ hevur fingið eitt hugskot uttan at hava gjÃļrt meira við tað, og onnur, sum eru komin rÃĶttiliga langt og ivast kanska í hvussu tey kunnu koma víðari.

VAKSTRARHJÓLIÐ
ÍverksetarahÚsið HUGSKOTIÐ nÃ―tir viðurkenda amboðið VakstrarhjÃģlið, sum ÃĄ ein einfaldan hÃĄtt kann hjÃĄlpa at nÃĄgreina avbjÃģðingar og mÃļguleikar fyri menning. VakstrarhjÃģlið tryggjar, at atlit verða tikin til Ãļll viðurskifti. Grundleggjandi at fÃĄa eina ÃĄhugaverda virkisÃĶtlan, ein sterkan bygnað, varandi kundasamband og ein lÃļnandi rakstur.
–TÃĄ fÃģlk koma við einum hugskoti tosa vit sjÃĄlvandi um tað. Eingin verður vendur í durinum uttan mun til hvat hugskotið er. Eg eri ikki dÃģmari men vegleiðari, og vil soleiðis hjÃĄlpa fÃģlki soleiðis at tey sjÃĄlvi síggja um hugskotið hevur nakra framtíð, – um tað hongur saman, sigur JÃģnhild, sum nÚ eftir einum ÃĄri kann fagnast um, at fleiri hugskot eru komin vÃĶl longri hesa tíðina fÃģlk hava virkað í Hugskotinum. BÃĶði fyrstu ÃĄrini hjÃĄ ÍverksetarahÚsinum eru royndarÃĄr, men gongst sum tað higartil hevur gingist, hevur JÃģnhild gÃģðar vÃģnir um at virksemið fer at halda fram.

VINNUØKIÐ ER SPENNANDI
Sum leiðari av Hugskotinum er JÃģnhild eisini virkin ÃĄ teimum ymisku vinnuÃļkjunum hjÃĄ kommununi, sum hevur nÃģgvar og spennandi vinnuÃĶtlanir. HÃļvuðsendamÃĄlið við hesum ÃĶtlanum er, sum vera man, at skapa gÃģðar karmar fyri einum fjÃļlbroyttum vinnulívi, sum eisini er aðaltreytin fyri trivnaði í kommununi. Ein av hennara uppgÃĄvum er at skapa alsamt stÃļrri ÃĄhuga fyri ígongdsetan, og er hon tí mangan ÃĄ arbeiðsplÃĄssum, stovnum og skÚlum, har hon greiðir frÃĄ teimum mÃļguleikum, sum Hugskotið og kommunan annars kann bjÃģða.
–TÃģrshavnar kommuna er eitt sera gott, mennandi og spennandi arbeiðsplÃĄss. Og tÃĄ vit eisini síggja, at okkara arbeiði ber ÃĄvÃļkstur, gevur tað bert eyka orku at halda fram, sigur JÃģnhild Rasmussen sum heldur tað vera eitt gott hugskot kommunan fekk at seta ÃĄ stovn ÍverksetarahÚsið HUGSKOTIÐ.

ÁrsfrÃĄgreiðingin 2015
INNGANGUR
NÚ eru 54 ÃĄr liðin, síðani Starvsmannafelagið varð sett ÃĄ stovn. Komandi aðalfundur felagsins verður hildin 7. mars.
Hesa ferð hittast vit ÃĄ SkÚlaheiminum í Marknagili. Og er tað fyrstu ferð, vit halda aðalfundin ÃĄ hesum staði, har ungdÃģmurin eigur sína dagligu gongd og sum eisini verður ein miðdepil í tí miðdepli, ið verður bygdur ÃĄ grannastykkinum.
ÁrsfrÃĄgreiðingin lÃ―sir gongdina farna ÃĄrið og ymsar tÃĶttir av virksemi felagsins. Eins og undanfarin ÃĄr, so hevur eisini farna ÃĄrið verið ÃĄhugavert, avbjÃģðandi og mennandi og vit takka fyri ÃĄrið, ið longu er umliðið. Vit líta frameftir í teirri vÃģn, at nÃ―ggja ÃĄrið bjÃģðar okkum nÃ―ggjar mÃļguleikar og spennandi avbjÃģðingar og vit vita, at bÃĶði eitt lÃļgtingsval og samrÃĄÃ°ingar liggja fyri framman.
Sum siðvenja er, so verður eisini fÃģlk uttanífrÃĄ við ÃĄ fundinum. Vit bjÃģða politikarum til eitt kjak um mÃĄl, ið Starvsmannafelagið ynskir verða sett ÃĄ breddan. Og vÃĶnta vit okkum eitt gott og spennandi kjak.
Tilvildin vil, at í ÃĄr er onki nevndarval ÃĄ skrÃĄnni. Nevndarlimir verða valdir fyri trÃ― ÃĄr í senn og formaður- ella kvinna fyri fÃ―ra ÃĄr og í ÃĄr stendur so ongin fyri vali.
Vit bjÃģða tykkum Ãļllum vÃĶlkomnum Út í Marknagil til aðalfund felagsins 2015

ALMENNAR VIÐMERKINGAR
Val er í hondum. Í seinasta lagi í november skulu vit Ãļll aftur seta okkara kross við antin hana ella hann ella flokkin, vit seta okkara ÃĄlit ÃĄ.
At vit gagnnÃ―ta okkara demokratiska rÃĶtt er tÃ―dningarmikið.
Undan seinasta valinum í Noregi, sÃģð ÃĄ einum pela í Oslo nakað soleðið; at fert tÚ ikki ÃĄ val og setir tín kross, so nyttar ikki aftanÃĄ, at hava meiningar og kanska gremja teg um fÃļrda politikkin, tí tÚ brÚkti ikki tín demokratiska rÃĶtt, tÃĄ tÚ hevði hann.
SjÃĄlvsagt hava vit Ãļll talufrÃĶlsi, og kunnu siga og meina tað vit vilja. TÃģ er nakað av sannleika í hesum, at skulu vit ummÃĶla, mÃģtmÃĶla og koma við okkara ÃĄskoðanum, so eiga vit eisini at brÚka okkara rÃĶtt, tÃĄ vit hava mÃļguleikan ÃĄ valinum. So lat okkum Ãļll gagnnÃ―ta okkara fÃģlkarÃĶðisliga rÃĶtt og fara ÃĄ val og seta krossin.
Flokkarnir A, B, D og H tÃģku við valdinum í november 2011. Samgongan hevur í dag 18 av teimum 33 sessunum í lÃļgtinginum. Hetta er eftir at SjÃĄlvstÃ―risflokkurin tÃģk seg Úr samgonguni ÃĄ heysti 2013, eftir at landsstÃ―rismaðurin varð koyrdur frÃĄ.
Vit hava sÃĶð fleiri og ÃĄlvarsamar broytingar hetta valskeiðið og mong hava okkara mÃģtmÃĶli verið.
Eitt tað mest ÃĄleypandi dÃļmi er undanskattingin av okkara eftirlÃļnum, brÚkt at fíggja Ãģsolidariska flatskattin.
Alneyðugt er, at hetta Ãģsolidariska bÃ―tið verður broytt, so skattalÃĶtti verður veittur lÃĄg- og miðallÃļnum og at tað er okkara stÃļrsta inntÃļkukelda, fiskatilfeingið, ið fíggjar skattalÃĶttan. Skulu hjÃģlini mala, eru tað tÃĶr lÃĶgru og miðal inntÃļkurnar, sum skulu fÃĄa ein lÃĶtta, og hesar hava og hÃļvdu veruliga skattalÃĶttan fyri neyðini. Verður skattalÃĶttin Ãļðrvísi fíggjaður og bÃ―ttur solidariskt, fer hann at seta meira ferð ÃĄ samfelagshjÃģlini
Vit hava eitt spennandi ÃĄr fyri framman. Umframt eitt lÃļgtingsval, so eru eisini samrÃĄÃ°ingarnar við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið fyri stavn. SÃĄttmÃĄlarnir ganga Út 1. oktobur og kunnu teir sigast upp við seks mÃĄnað freist. So teir verða sagdir upp í vÃĄr.
Ein fiskuvinnunÃ―skipan er ÃĄ trappunum, verður sagt. Alneyðugt er, um hon verður samtykt, so mÃĄ hon verða kjÃļlfest í breiðari, berandi semju millum allar flokkar ÃĄ tingi.
Tað hevur verið ein marghÃĄttligan „samrÃĄÃ°ingarleist“ vit hava sÃĶð fiskimÃĄlarÃĄÃ°harran greiða frÃĄ, og slíkur leistur ber í hvussu er ikki ÃĄ mÃĄl. SamrÃĄÃ°ingar merkja, at partarnir leggja krÃļv og ynski fyri hvÃļnn annan og so tinga seg fram til mÃļguliga semju. Til ber ikki at biðja um at síggja krÃļv og ynski frÃĄ hinum partinum og so sita og goyma kortini sjÃĄlvur.
Tað er alneyðugt við greiðum og skipaðum reglum her ÃĄ landi um, hvussu havsins ríkidÃļmi skal bÃ―tast millum skipini – og at okkara felags kassi fÃĶr ein dyggan part av teim inntÃļkum, havsins grÃĄa gull kastar av sÃĶr. Kringvarpið hevur varpað ljÃģs ÃĄ viðurskifti í fiskivinnuni, og tað svitast ikki, at alneyðugt er at ein gjÃļgnumskygd og breið semja verður um okkara stÃļrsta aktiv.
Okkum tÃļrvar stabilitet og ÃĄlit ÃĄ, at ein slík skipan ikki fer at rekast sum tongul í brimi og skal broytast og tillagast so hvÃļrt sum samgongurnar skifta.
Hetta er bÃĶði eitt krav og tÃļrvur hjÃĄ vinnuni og eisini hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum fÃļroyingi.
Okkara hÃļvuðsinntÃļkukelda mÃĄ liggja í tryggum, fÃļstum kÃļrmum og verða ein inntÃļkukelda, ið okkara samfelag fÃĶr stÃļrstu nyttuna av.
Breiðar semjur hava í ÃģlukkumÃĄt manglað ÃĄ okkara hÃļga tingi. Og tað er alneyðugt, at ein mÃļgulig semja er haldgÃģð og haldfÃļr.
Viðvíkjandi sildini og makrelinum, so fekst loksins avtala í hÚs í summar. Og tað er at fegnast um. At fleiri ÃĄr skulu ganga uttan nakra avtalu er ÃĄlvarsamt. Skipað viðurskifti og avtalur landanna millum er einasta gongda leiðin.
KanningarstjÃģrin, ið skuldi kanna „tunnilsmÃĄlið“ og leiklutin hjÃĄ lÃļgmanni og fyrrverandi innlendismÃĄlarÃĄÃ°harranum í hesum mÃĄli, bleiv skiftur Út og er tað nÚ fyrrverandi danski umboðsmaðurin Hans Gammeltoft-Hansen, ið stendur ÃĄ odda fyri kanningini.
Herfyri greiddi hann frÃĄ, at hann metir, at kanningin helst verður liðug í summar. Mantraið, ið vit hava hoyrt so mangan er; tað skal loysa seg at arbeiða. Hetta merkti í roynd og veru, at tað vÃģru tey lÃĄg- og miðallÃļntu, ið skuldu arbeiða
meira, fyri at fÃĄa lut í skattalÃĶttanum. Vit vita, at hjÃĄ tí almenna er torfÃļrt hjÃĄ fleiri yvirhÃļvur at fÃĄa eitt fulltíðarstarv, tíansheldur at fÃĄa loyvi at arbeiða meira. Og hvussu nÃģgvar skerjingar hava vit
ikki sÃĶð?
Tað eigur sjÃĄlvandi eisini at vera ríkiligt
at selja sína arbeiðsmegi í einum fulltíðarstarvi og ikki skula kenna seg noydda at stríðast fleiri tímar afturat einum fulltíðarstarvi. Familja skal rÃļkjast og
frítíð og hvíld skulu til, skulu vit sum menniskju megna at liva og virka.
Starvsmannafelagið hevur varpað ljÃģs ÃĄ strongd síðani kanning felagsins í juni 2014. JavnvÃĄg mÃĄ vera millum arbeiðstíð, frítíð og hvíld og tí kann mantraið „at tað skal loysa seg at arbeiða“, lÃĶttliga gerast kostnaðarmikið, bÃĶði fyri tann einstaka og samfelagið, um fÃģlk skulu slíta seg sundur.
Skerjingarnar hava eisini havt við sÃĶr, at fÃģlk skulu renna skjÃģtari og megna enn fleiri uppgÃĄvur, og tað er ikki torfÃļrt at meta um, hvÃļrjar avleiðingar hesin veruleiki kann hava við sÃĶr.
Heilsan er ikki at spÃĶla við og eisini okkara heilsuverk hevur verið í brennideplinum. Skerjingar í heilsuverkinum og at heldur ikki er lagt upp fyri lÃļnar- og ÚtreiðsluvÃļkstri, kunnu fÃĄa ÃĄlvarsamar fylgjur fyri heilsu fÃļroyinga.
Fyri kortum bar kringvarpið rÃĶðandi sÃļgu um kvinnu við trimum bÃļrnum, ið ikki slapp til nÃĶrri kanning ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, hÃģast knykil varð staðfestur. FÃģlk Ãģgvaðust við at hoyra hana fortelja, at tvÃĶr reisur hevði kommunulÃĶknin sent ÃĄheitan til LandssjÚkrahÚsið, og hvÃļrga ferðina varð hon innkallað, tí leiðreglur forðaðu fyri tí. Í fÃ―ra mÃĄnaðir hevði hon tí livað í slítandi Ãģvissu.
Hennara dirvið setti veruliga ferð ÃĄ kjakið um mammografikanning, kanning fyri brÃģstkrabba. BrÃģstkrabbi rakar í minsta lagi tíggjundu hvÃļrja kvinnu.
KommunulÃĶknafelagið hevði eisini jÚst tikið mÃĄlið upp, tí eftir felagsins meting, fÃļrdu nÃ―ggju leiðreglurnar við sÃĶr, at brÃģstkrabbi fÃģr at verða staðfestur seinni enn í dag. Og kvinnur fÃģru undir at savna undirskriftir fyri at fÃĄa mammografikanning sum ein sjÃĄlvsagdan rÃĶtt hjÃĄ kvinnum.
Djarva kvinnan hevur sett dagsskrÃĄnna og eisini varpað ljÃģs ÃĄ, hvÃļrjar vanlukkuligar avleiðingar ÃĄhaldandi skerjingarnar viðfÃļra. Tað eru politisku raðfestingarnar, ið eru atvoldin til hesar ÃĄlvarsomu stÃļður
og tvÃļrrandi viljin at taka stÃļrri part av ríkidÃļmi fÃļroyinga at fíggja okkara vÃĶlferðartÃĶnastur.
Lat okkum fÃĄa fleiri breiðar semjur, lat okkum síggja, at demokratiskar spÃĶlireglur verða virdar, at tign valdar í orðaskifti ÃĄ tingi, steðgið skerjingunum og Ãļki inntÃļkur landskassans, so samfelagstÃĶnastur ikki vikna enn meiri, men heldur styrkjast og mennast.
Fíggið skattalÃĶttar við inntÃļkum frÃĄ fÃģlksins ogn. Og lat okkum sum samfelag vísa tolsemi og nÃ―hugsan. Vit eiga eitt serstakt land, ið hevur so stÃģrar mÃļguleikar fyri menning og framburði. Og vit hava rÃĄÃ° at fíggja okkara vÃĶlferðartÃĶnastur, um vilji er til tess.
SÁTTMÁLIN VIÐ FAG
Starvsmannafelagið og FÃļroya Arbeiðsgevarafelag skrivaðu um miðjan januar undir nÃ―ggjar sÃĄttmÃĄlar fyri Posta og FÃļroya Tele. SÃĄttmÃĄlarnir eru galdandi fyri tíðarskeiðið 1. januar 2015 til 1. januar 2017.
SamrÃĄÃ°ingarnar byrjaðu um hÃĄlvan november. Gomlu sÃĄttmÃĄlarnir fyri tey bÃĶði almennu partafelÃļgini fÃģru Úr gildi 1. januar 2015, men tað gingu ikki nÃģgvir dagar eftir tað, so fekst semja í lag.
LÃļnin hÃĶkkar 1. januar 2015 1,98 % og 1. januar 2016 hÃĶkkar hon 2,25 %. Hendan hÃĶkking svarar til tað, onnur felÃļg hava fingið.
Eins og onnur felÃļg hevur Starvsmannafelagið gjÃļrt avtalu við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag um, at arbeiðssteðgur skal frÃĄboðast við 48 tíma freist. Hesum slapst ikki undan, men afturfyri fekk felagið annað, sum vigaði vÃĶl upp ímÃģti.
Í fyrsta lagi hevur felagið fingið í sÃĄttmÃĄlan, at tÃĄ nÃ―ggj fÃģlk verða sett, skal skipast fyri fundi millum starvsfÃģlkið og felagsÃĄlitisfÃģlkið, sum partur av innfÃļringini í starvið. EndamÃĄlið er at geva felagsÃĄlitisfÃģlkinum hÃļvið at kunna nÃ―ggj starvsfÃģlk um fyrimunirnar við limaskapi í Starvsmannafelagnum, og meta vit hetta sum eitt tÃ―Ã°andi framstig.
Eisini fekst ein avtala um hvussu starvsfÃģlk skulu samsÃ―nast, um tey av heilt serligum grundum, verða boðsend til arbeiðis í feriutíð. ÚtgangsstÃļði er, at hetta skal ikki koma fyri, men um heilt serligar umstÃļður kortini gera tað neyðugt, skulu starvsfÃģlkini hava dupulta tímalÃļn afturfyri, tÃģ ongantíð minni enn hÃĄlvan dag.
Harumframt eru gjÃļrdar ÃĄvísar broytingar og tillagingar í sÃĄttmÃĄlunum.
BÃĄÃ°ir partar hava fingið nakað og givið nakað, og samanumtikið halda vit, at vit kunnu verða hampiliga vÃĶl nÃļgd við Úrslitið av samrÃĄÃ°ingunum.

ÚR FASTA GERÐARRÆTTI
Í Fasta GerðarrÃĶtti, sum loysir Ãģsemjur ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum, varð felagið partur í trimum mÃĄlum, ið farna ÃĄri.
Umflokkingar:
Í juli gjÃļrdu Starvsmannafelagið Ãļðrumegin og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið hinumegin semju í mÃĄlinum um hvussu kostnaðurin at umflokka ÃĄvís stÃļrv skal roknast.
Í galdandi sÃĄttmÃĄla varð avtalað, at lÃļnin tann 1. oktober 2013 skuldi hÃĶkka 190 krÃģnur, umframt 0,9 prosent. Umflokkingarnar av ÃĄvísum stÃļrvum skuldu rindast av teimum 0,9 prosentunum. HÃĶkkingin ÃĄ 190 krÃģnur lÃĄ fÃļst.
Ósemja var nÚ um hvussu umflokkingarnar skuldu roknast og Starvsmannafelagið legði mÃĄlið fyri Fasta GerðarrÃĶtt. Hetta vísti seg at vera eitt torfÃļrt mÃĄl at gera Úrskurð í, tí Ãģsemjan snÚði seg um roknihÃĄtt. Partarnir tÃģku tí upp aftur samrÃĄÃ°ingar og avrÃĄtt varð at brÚka eina alternativa loysn – beinleiðis umflokkingar, heldur enn framflytingar.
Úrtslitið var, at kostnaðurin fyri umflokkingarnar var roknaður til 0,5 prosent, sum so skuldu dragast av teimum 0,9 prosentunum. Generella lÃļnin hÃĶkkaði sostatt 0,4 prosent pr. 1. oktober 2013 – sum so komu afturat teimum 190 krÃģnunum.
Meðan Ãģsemjan var í gerðarrÃĶttinum fingu limirnir bert Útgoldnar tÃĶr 190 krÃģnurnar omanÃĄ lÃļnina. Hin parturin – hÃĶkkingin í prosentum – lÃĄ parkeraður. TÃĄ semjan so varð gjÃļrd fingu limir, sum starvaðust hjÃĄ landi, kommunum og SEV afturborið tað, teir ÃĄttu til gÃģðar. Limirnir fingu sostatt eina lÃļnarhÃĶkking ÃĄ 0,4 % við gildi frÃĄ 1. oktober 2013.
FrÃĄboðanarskyldan:
Eitt gamalt mÃĄl frÃĄ 2010 spÃļkti, tÃĄ ið Fasti GerðarÃĶttur gjÃļrdi Úrskurð í einum mÃĄli um frÃĄboðanarfreist, tÃĄ ið arbeiðssteðgur verður settur í verk. Hendingin var sÃļgulig ÃĄ tann hÃĄtt, at hetta var fyrstu ferð, at allir dÃģmararnir tÃģku stÃļðu til eitt mÃĄl. Tað ber til eftir § 11 (2) í sÃĄttmÃĄlanum fyri fasta gerðarÃĶtt, har rÃĶtturin í serligum fÃļrum kann taka tÃ―Ã°andi mÃĄl til nÃ―ggja viðgerð.
Starvsmannafelagið legði mÃĄlið fyri Fasta GerðarrÃĶtt sum trÃĶta um stríðsstig, og var talan um uppafturtÃļka av tveimum ÃĄÃ°ur sÃļgdum Úrskurðum frÃĄ 2010. At stríðsstigið var heimilað, hevði Fasti GerðarrÃĶttur sagt, men at verkfallið var lÃ―st við ov stuttari freist.
At vit skuldu hava nakra frÃĄboðanarfreist, vÃģru vit ÃĄ ongan hÃĄtt samd við Fasta GerðarrÃĶtt um.
Gongdin í mÃĄlinum var tann, at semingsmenninir kastaðu frÃĄ sÃĶr 31. januar 2010, eftir at hava roynt at fÃĄa semju í lag millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Tískil var ongin sÃĄttmÃĄli og verkfall ein veruleiki. Morgunin eftir var fundur við starvsfÃģlkini í SjÚkraflutningstÃĶnastuni og sjÃĄlvt verkfallið lÃ―st at byrja kl. 15:00. Verkfallið varð lÃ―st í Útvarpinum ÃĄ miðdegi sama dag. Sum ein gestus ringdi forkvinnan til allar tríggjar sjÚkrahÚsstjÃģrarnar fyri
dÃļgurða, at greiða teimum frÃĄ, at kl. 15:00 varð arbeiðið niðurlagt. Eisini, sum ein hÃļfligan gestus, ringdi forkvinna til stjÃģran ÃĄ LÃļnardeildini tíðliga sama seinnapart at siga frÃĄ jÚst nÃĶr arbeiðið varð niðurlagt. Hetta var, sum sagt ein hÃļfligur gestus. Øll vistu longu dagin fyri, at verkfall var veruleiki.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið legði mÃĄlið fyri Fasta GerðarrÃĶtt og varð tað viðgjÃļrt sum skundmÃĄl. Meirilutin í Fasta GerðarÃĶtti metti, at hÃģast talan varð um heimilað stríðsstig, so varð verkfallið lÃ―st við ov stuttari freist. Verkfallið varð tí avblÃĄst, men longu dagin eftir, 2. februar, varð verkfall lÃ―st av nÃ―ggjum fyri sama Ãļki. Hesaferð varð tað frÃĄboðað kl. 15.24, at byrja morgunin eftir kl. 8.00. MÃĄlið fÃģr aftur í gerðarrÃĶttin, og við somu niðurstÃļðu: Freistin var framvegis ov stutt.
Í nÃ―ggja Úrskurðinum „staðfestir“ meirlutin í gerðarÃĶttinum – Halgir Winther Poulsen, Gurið Joensen, Torleivur Hoydal, Leivur Michelsen og Durita Tausen – teir bÃĄÃ°ar fyrru Úrskurðirnar. Og í stÃģran mun við somu grundgevingum sum fyrr: Tað er eisini ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum ein alment galdandi regla, at verkfall ella arbeiðssteðgur eiga at verða lÃ―st „við einari eftir umstÃļðunum hÃģskandi freist.“ Og víst verður ÃĄ, at í hesum mÃĄli var talan um viðbrekið Ãļkið, ið kravdi serlig fyrilit. Og tí var freistin ov stutt.
Starvsmannafelagið fekk heldur ikki viðhald í, at gerðarÃĶtturin bert hevur mÃĄlsfÃļri at taka stÃļðu til um eitt verkfall er heimilað og ikki um tað kann setast í verk. Fasti GerðarrÃĶttur metir seg framvegis at hava heimild til at taka stÃļðu til hvÃļrt eitt annars heimilað verkfall er sett í verk við hÃģskandi freist. Hinvegin sigur rÃĶtturin einki um hvussu long freistin ÃĄtti at verið í hesum konkreta mÃĄlinum.
Tríggir dÃģmarar – Poul Hansen, Vígdis Johannesen og Hendrik Thomsen – mÃĶltu harafturímÃģti til, at teir bÃĄÃ°ir Úrskurðirnir frÃĄ 2010 vÃģru Ãģgildaðir. Hesi halda ikki at nÃļkur heimild var at krevja eina frÃĄboðanarfreist, sum ein teimum orðar seg: „Tað er ikki víst ÃĄ nakað lÃģgargrundarlag undir avgerð meirilutans, sum einans byggir ÃĄ, at meirilutin heldur, at tað eigur at vera ein frÃĄboðanarfreist.“
Starvsmannafelagið heldur, at dÃģmurin í mesta lagi hevur sÃļguligan tÃ―dning. DÃģmurin fÃĶr neyvan nakran stÃģrvegis praktiskan tÃ―dning.
TÃģ eru vit framvegis als ikki samd við meirilutan í Fasta GerðarrÃĶtti og vit meina, at skeivur dÃģmur er sagdur.
FrÃĄboðanarfreist var ongin í 2010.
Sigling jÃģladag:
Stutt fyri jÃģl boðaði Strandferðslan frÃĄ, at skipini skuldu sigla 1. jÃģladag. ManningarfelÃļgini og Starvsmannafelagið gjÃļrdu beinanvegin vart við, at ongin avtala var um sigling jÃģladag, og tískil ikki fevnt av sÃĄttmÃĄlunum og skuldu manningarnar sigla, mÃĄtti tað verða fyri serliga samsÃ―ning. SamrÃĄÃ°st varð og av tí, at eingin semja fekst í lag, noktaðu felÃļgini limum sínum at fara til arbeiðis, og arbeiðsgevarasíðan legði síðani mÃĄlið fyri Fasta GerðarrÃĶtt. RÃĶttarfundurin var tollaksmessudag og Úrskurður sagdur sama kvÃļld. Hesin tÃģk bert stÃļðu til tiltakið hjÃĄ felÃļgunum at nokta limunum at sigla; at tað var brot ÃĄ friðarskylduna og Ãģheimilað stríðsstig.
Seinasta orðið er ikki sagt. Spurningin um samsÃ―ningina fyrireika felÃļgini nÚ at leggja fyri Fasta GerðarrÃĶtt.
EFTIRLØN, SAMLAGSTRYGGING OG LÍV EftirlÃļnarlÃģgin varð sett í gildi ÃĄ nÃ―ggjÃĄrinum 2014. PensiÃģnsnÃ―skipanin hevði verið ÃĄ gÃĄttini í fleiri ÃĄr og lítið restaði í, at fÃĄa eitt heilskapað uppskot ÃĄ heysti 2011.
FakfelÃļg og aðrir felagsskapir hÃļvdu verið við í drÚgvu tilgongdini. Vit hÃļvdu verið ÃĄ fleiri kunnandi fundum, fundum við arbeiðsbÃģlkin, skrivað
ummÃĶlisskriv og havt annað samskifti í drÚgvu tilgongdini. Øllum kunnugt varð okkara eftirlÃļnarskipan kollrend tann 23.12.2011 og forskatting av eftirlÃļnini ein veruleiki.
Bert uppsparingarparturin varð settur í verk. Tískil bert ein partur av eini heild. SjÃĄlvsagt eigur heildin at vera kend og allÃ―st, tÃĄ lÃģgin verður send til hoyringar og ÃĄÃ°renn hon verður sett í verk. Fakfelagssamstarvið hevur staðiliga ÃĄtalað, at ein lÃģg bert er kend í pÃļrtum og at hoyringssvar tí eru skrivað við teirra fortreyt, at fleiri faktorar eru Ãģkendir.
Breitt samstarv og ÃĄlit eru neyðug, skulu reformar setast í verk og fÃģlkið taka vÃĶl ímÃģti teimum. At byggja upp tekur langa tíð – at brÃģta niður tekur onga tíð.
Vit vita, hvÃļr avbjÃģðingin er viðvíkjandi fÃģlkasamansetingini, og hvÃļrjar avleiðingar undanskattingin fÃĶr fyri framtíðina. Peningurin verður givin í flatskattalÃĶtta, og er ein sonn hÃģttan mÃģti tí, vit ynskja at kalla vÃĶlferðarsamfelag. Peningurin verður brÚktur nÚ; peningur, ið skuldi verið partur av skattagrundarlagnum í komandi ÃĄrum.
Limir felagsins hava allir eina eftirlÃļnaruppsparing. Henda er ÃĄsett í okkara sÃĄttmÃĄla og flestallir limir hava 15% í eftirlÃļn. Okkara avtala er við LÍV og eiga limirnir polisur í antin LÍV 2 ella LÍV 3, ið er gamla LÍV 1.
NÃģgv ivamÃĄl vÃģru, tÃĄ tvungna uppsparingin varð sett í verk. Fyri limir felagsins var og er ikki neyðugt at gera nakað í sambandi við tvungnu uppsparingina. Og forvinnur ein limur pening frÃĄmíhjÃĄ, ber til at rinda tey tvungnu, nÚ tvey, prosentini inn ÃĄ egna polisu í LÍV, tÃģ ikki ÃĄ polisu við landskassaveðhaldi.
Starvsmannafelagið hevur lagt fitt av peningi av til eftirlÃļn seinnu ÃĄrini og eru limirnir tí heilt vÃĶl fyri í sambandi við vanligu lÃļnina. Sum ÃĄÃ°ur kunnað um, er tÃģ ein avbjÃģðing, ið liggur fyri framman. Vit eiga ikki eftirlÃļn av Ãļllum gjÃļldum,
herundir vaktargjÃļldum og yvirtíðarlÃļnum, og hetta ynskja vit at taka upp til komandi samrÃĄÃ°ingar við FMR og KAF.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar verða umrÃļddar ÃĄ aðalfundinum.
Vit hÃļvdu eftirlÃļn av Ãļllum gjÃļldum við sum krav til samrÃĄÃ°ingarnar við FAG, ið jÚst eru av. TÃģ vann hetta krav okkara ikki frama og tað undraði okkum.
Okkara ynski er sjÃĄlvsagt, at allir limir eru vÃĶl stillaðir, eisini í sambandi við eftirlÃļnina.
Vit skulu eisini gera greitt, at vit sjÃĄlvsagt leggja dent ÃĄ, at fÃģlk, ið ÃĄ einhvÃļnn hÃĄtt eru skerd og tí fÃĄa Útgjald frÃĄ tí almenna, sjÃĄlvsagt eiga at fÃĄa eftirlÃļnargjald omanÃĄ sina inntÃļku og hava givið myndugleikunum boð um hetta. Og harafturat, at eftirlÃļnargjald eisini skal leggjast afturat ALS-gjaldi og barsilspeningi, so tey ikki skulu rinda av tí sindri tey fÃĄa. FÃģlk skulu ikki vera fyri vanbÃ―ti.
Sum samfelag skulu vit altíð stríðast fyri, at ongin dettur niðurímillum, og er tað ein felags ÃĄbyrgd at tryggja Ãļllum sÃļmilig kor.
Keypið av LÍV:
Enn er ikki komið ÃĄ mÃĄl í sambandi við keypið av LÍV. NÃģgv samskifti og fundarvirksemi hevur í tilgongdini verið við bÃĶði VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið, Ognarfelagið og leiðsluna fyri LÍV. Tað er serliga stÃļðan viðvíkjandi LÍV 3, ið hevur verið Ãģgreið. Hetta eru polisurnar við landskassaveðhaldi.
NÚ verður, eftir ÃĶtlan VinnumÃĄlarÃĄÃ°sins, lÃģgaruppskot lagt fyri tingið, so serlÃģg kemur at galda fyri LÍV 3. NÚ bíða keypandi felÃļgini eftir, hvussu leikur fer.
Tilgongdin hevur verið drÚgv; nÃģgv drÚgvari enn ÃĶtlað og enn nakar kundi ímynda sÃĶr.
Samlagstryggingin:
Samlagstryggingargrunnurin hevur aðalfund hÃģskvÃļldið eftir aðalfund felagsins. Í ÃĄr verður aðalfundurin 12.03. og verður hesa ferð hildin í KaffihÚsinum. Hetta tí at hÚs felagsins í J. H. SchrÃļtersgÃļtu í lÃļtuni verða umbygd.
Okkara skipan er soleiðis hÃĄttað, at gjaldið, sum í nÃļkur ÃĄr hevur verið eitt prosent, verður tikið av eftirlÃļnaruppsparingini, lagt afturat a-inntÃļkuni, skattað og síðani flutt grunninum.
Øll ÚtgjÃļld eru skattafrí og tí er tað skattaður peningur, ið verður fluttur í grunnin.
Hvílandi limir rinda kr. 200, í grunnin um mÃĄnaðin.
Nevndin hevur lagt seg eftir ÃĄhaldandi at virka fyri betri treytum og sÃļmdum fyri limirnar
EftirlÃļnarlÃģgin setir krÃļv um samlagstrygging og tey lÃģgarkrÃļvini luku vit longu frammanundan.

STRONGD OG SÁLARLIGT ARBEIÐSUMHVØRVI
Í 2014 eydnaðist okkum av ÃĄlvara at seta evnini strongd og sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi ÃĄ dagsskrÃĄnna. Ein kanning, sum felagið Fegin gjÃļrdi fyri Starvsmannafelagið, avdÚkaði, at strongd er eitt minst líka stÃģrt vandamÃĄl í FÃļroyum, sum tað hevur víst seg at vera aðrastaðni.
Kanningin, sum fevndi um meiri enn 700 limir í Starvsmannafelagnum, staðfesti, at annar hvÃļr limur hevur havt illgruna um strongd tey seinastu trÃ― ÃĄrini. Umleið 5. hvÃļr limur hevur verið hjÃĄ lÃĶkna við sínum illgruna og umleið 10. hvÃļr hevur verið sjÚkrameldaður vegna strongd. StÃļrra helvtin av teimum, sum svaraðu mettu, at strongdin hevði sín uppruna ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Og stÃļrsta einstaka orsÃļkin, sum fÃģlk vísa ÃĄ, er at strongdin kemst av at tey halda at arbeiðsbyrðan er ov stÃģr.
Við stÃļði í kanningini varð skipað fyri temadegi í NorðurlandahÚsinum, har bÃĶði fakfÃģlk, umboð fyri fakfelÃļg og arbeiðsgevararnar og Arbeiðseftirlitið lÃļgdu síni sjÃģnarmið fram. Serstaka ÃĄhugavert og upplÃ―sandi.
UmrÃļðan avdÚkaði m.a. at Arbeiðseftirlitið hevur ikki manning at taka sÃĶr av sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum. Og nÚ kom mÃĄlið eisini ÃĄ politisku dagsskrÃĄnna. Javnaðarflokkurin setti uppskot fram ÃĄ ting um at seta beinleiðis í lÃģgina um arbeiðsumhvÃļrvi, at lÃģgin eisini fevnir um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið.
HÃģast uppskotið fall, so mÃĶlti meirilutin í Vinnunevndini tÃģ VinnumÃĄlarÃĄÃ°num til at uppraðfesta arbeiðseftirlitið við tveimum starvsfÃģlkum t.d. við einum sÃĄlarfrÃļðingi og einum eftirlitsfÃģlki afturat. Arbeiðseftirlitið hevur fingið umleið 700.000 kr. í meirjÃĄttan í 2015. Partur av hesum pengum var longu frammanundan markaður til aðrar uppgÃĄvur, so í hvÃļnn mun meirjÃĄttanin kemur sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum til gÃģðar í ÃĄr, er ikki greitt í lÃļtuni.
Avgerandi er tÃģ, at mÃĄlið er komið ÃĄ dagsskrÃĄnna. Tað er eydnaðist at varpað ljÃģs ÃĄ eitt ÃĄlvarsamt heilsuligt vandamÃĄl, sum kostar bÃĶði einstaklingum, familjum, arbeiðsplÃĄssum og samfelagnum í dÃ―rum. Vit tosa um persÃģnligar vanlagnur, vÃĄnaliga heilsu og stÃģrar Útreiðslur av sjÚkra- og innleggingardÃļgum. Sum felag fara vit ÃĄhaldandi at stríðast fyri, at arbeiðsumhvÃļrvið hjÃĄ okkara limum verður tikið í stÃļrri ÃĄlvara, enn tað hevur verið higartil.
WHISTLEBLOWING
Hugtakið whistleblowing kom av ÃĄlvara inn í fÃļroyska gerandisdagin, tÃĄ ið uppskot til samtyktar varð lagt fyri lÃļgtingið í heyst, um at biðja landsstÃ―rið gera eitt lÃģgaruppskot til eina dulnevnda varskÃģgvaraskipan fyri almennu fyrisitingina í FÃļroyum.
Starvsmannafelagið er millum teirra, sum hava reist spurningin um tÃļrvur er ÃĄ eini slíkari skipan, sum tryggjar, at alment sett kunnu boða frÃĄ mÃļguligum lÃģgarbrotum og Ãģreglusemi ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, uttan at Ãģttast fyri starvsligum avleiðingum.
Í temagreinum í Starvsblaðnum í fjÃļr varpaðu vit ljÃģs ÃĄ evnið. Har kom fram, at lÃļgtingsins umboðsmaður heldur, at fÃļroyska fyrisitingin er ov afturlatin. Eisini kom fram, at tað valdar ein tÃļgnmetan millum almenn starvsfÃģlk, við tað at tey sjÃĄldan nÃ―ta sítt grundlÃģgarfesta talufrÃĶlsi – eisini til at finnast at viðurskiftum ÃĄ sínum egna arbeiðsplÃĄssi ella arbeiðsÃļki. Umframt blaðumrÃļðuna hevur felagið havt skeið fyri fakfelagsfÃģlki og fyrilestur fyri ÃĄlitisfÃģlki um evnið whistle-blowing.
Starvsmannafelagið hevur sagt fíggjarnevnd lÃļgtingsins sína hugsan, í sambandi við viðgerðina av lÃģgaruppskotinum. Felagið hevur gjÃļrt vart við, at um verandi skipan ikki er nÃģg gÃģð trygd fyri opinleika og gjÃļgnumskygni, um mentanin er at tiga heldur enn at tala at, tÃĄ ið ivasom viðurskifti stinga seg upp ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, so noyðast vit at umhugsa loysnir sum whistleblowing. Hinvegin hevur felagið lagt dent ÃĄ, at tað er umrÃĄÃ°andi, at skipanin verjir tey sum fara at klaga. Tað kann gerast við, at tey dulnevnt kunna venda sÃĶr eitt neutralt stað, sum t.d. kundi verið hjÃĄ FÃļroya KÃĶrustovni ella LÃļgtingsins Umboðsmanni. Eisini eiga tey at fÃĄa regluÃĄsetta verju mÃģti mÃļguligum negativum reaktiÃģnum, sum kunnu koma í kjalarvÃļrrinum av at tey nÃ―ta sín kÃĶrurÃĶtt.
HVÍLUTÍÐARREGLUR
Starvsmannafelagið og Strandferðslan gjÃļrdu í august í fjÃļr semju um hvílutíðina hjÃĄ manningunum ÃĄ Smyrli, sum eru limir í Starvsmannafelagnum. Talan er um dekkarar, kokkar og cateringfÃģlk.
Kunngerðin um Ãļkta hvílutíð fyri sjÃģfÃģlk kom í gildi í 2012 eftir altjÃģða krÃļvum.
Strandferðslan gjÃļrdi avtalur við manningarfelÃļgini um hvílutíðina undir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum í 2013. Og við augustsemjuni í fjÃļr vÃģrðu nÃ―ggju reglurnar eisini settar í gildi fyri limir Starvsmannafelagsins ÃĄ Smyrli.
Semjan merkir, at manningarnar kunnu skeiða Út tríggjar ferðir um samdÃļgrið. Tað vil siga, at hvílutíðin kann verða bÃ―tt sundur í trÃ― hvílutíðarskeið um samdÃļgrið. Á hendan hÃĄtt fÃĶst kabalan við nÃ―ggju hvílutíðarreglunum at ganga upp. Hvílutíðin verður hildin meðan skipið siglir millum TvÃļroyri og Havnina, og fÃģlk verða ikki drigin í lÃļn meðan tey hvíla.
Samanumtikið var hetta í stÃģrum tað, vit frammanundan hÃļvdu vÃģnað at fingið burturÚr. Eingin fer niður í lÃļn, 7-daga vikan verður varðveitt, og vit hava ikki latið verkfalsrÃĶttin frÃĄ okkum.
Umframt Smyril hava nÃ―ggju hvílutíðarreglurnar eisini ÃĄvirkan ÃĄ hvílutíðina hjÃĄ teimum, sum sigla við Teistanum. Har vÃģru avtalur gjÃļrdar frammanundan; sostatt virka nÃ―ggju reglurnar nÚ fyri Ãļll strandfaraskipini.

PRIVATISERING OG ALMENN PARTAFELØG
Tað varð eitt stÃģrt frambrot fyri starvsfÃģlkini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, tÃĄ ið vit fingu fyrisitingarlÃģgina fyri gÃģðum 20 ÃĄrum síðani. Við henni fingu starvsfÃģlkini trygd fyri at verða hoyrd og fyri at avgerðir, sum t.d. ein uppsÃļgn, skulu grundgevast og verða lÃģgligar og sakligar. Tískil er tað hvÃļrja ferð eitt tilsvarandi afturstig fyri limir okkara, tÃĄ ið almennir stovnar verða umskipaðir til almenn partafelÃļg og fyrisitingarlÃģg og innlitslÃģg verða koplaðar frÃĄ.
FerðarÃĄÃ° FÃļroya varð umskipað til alment partafelag, og við hesum mistu starvsfÃģlkini ta verju, tey hÃļvdu havt sambÃĶrt fyrisitingarrÃĶttinum. LÃģgin um alment innlit varð ikki koplað frÃĄ, men tað var fyrisitingarlÃģgin, sum gevur starvsfÃģlkunum stÃļrstu verndina. Samstundis samtykti lÃļgtingið eina lÃģg, sum gevur VinnumÃĄlarÃĄÃ°num heimild at Útveita farleiðir hjÃĄ Strandferðsluni.
Hvussu hetta fer at ÃĄvirka starvsfÃģlkarÃĶttindini vita vit ikki, men vit ivast í um rÃĶttindini eftir fyrisitingarrÃĶttinum bara fylgja við uttan víðari.
Gongdin er ikki Ãģkend í okkara grannalondum, har royndirnar eru at einskiljing og Útveiting grugga starvsfÃģlkarÃĶttindini. Hetta kom m.a. fram ÃĄ fakligari rÃĄÃ°stevnu, sum fakfelagssamstarvið hjÃĄ alment settum, Nordisk Tjenestemands Organisation, skipaði fyri seinasta summar.
TÃĄ mÃĄlið um at umskipa FerðamannarÃĄÃ°ið til partafelag var fyri, avvísti JÃģhan Dahl, landsstÃ―rismaður, mÃļguleikanum at lata fyrisitingarlÃģgina galda fyri partafelagið. Tað mugu felÃļgini sjÃĄlvi arbeiða fyri at fÃĄa inn í sÃĄttmÃĄlan, var svarið. Men at starvsfÃģlkarÃĶttindi, sum eru tikin við lÃģggÃĄvu, ikki eru so lÃļtt at vinna inn aftur gjÃļgnum sÃĄttmÃĄlan, fingu vit at sanna við seinastu samrÃĄÃ°ingarnar við FAG. Eitt ynski frÃĄ okkum um at fÃĄa fyrisitingarrÃĶttin ella tilsvarandi rÃĶttindi í sÃĄttmÃĄlarnar fyri Posta og FÃļroya Tele, varð greitt avvíst.
Starvsmannafelagið vil stÃļðugt stríðast ímÃģti, at lÃģggevararnir ofra vunnin starvsfÃģlkarÃĶttindi fyri at rudda slÃģð fyri einskiljingum. Limir Starvsmannafelagsins eru funktionerar, og í Danmark eru funktionerar t.d. vardir mÃģti Ãģrímiligari uppsÃļgn gjÃļgnum funktionerlÃģgina (og hÃļvuðsavtalur). Um fÃļroyska funktionerlÃģgin verður dagfÃļrd, so at okkara limir fÃĄa slíka vernd, hevði ið hvussu so er nakað av tí, sum er tapt, verið vunnið inn aftur. So tann mÃļguleikan er avgjÃļrt verdur at umhugsa.

ELDRAØKIÐ LAGT ÚT
1. januar í ÃĄr varð eldraÃļkið v.m. lagt Út til kommunurnar at umsita. Fyri starvsfÃģlkini í Almannaverkinum varð hetta gjÃļrt sambÃĶrt lÃļgtingslÃģg, sum tryggjaði, at starvsfÃģlkini vÃģru flutt við teimum rÃĶttindum og skyldum, tey hÃļvdu frammanundan. Vit hava varhugan
av at Útleggingin varð vÃĶl fyriskipað í Almannaverkinum, og vÃģru fakfelÃļgini, teirra millum Starvsmannafelagið, við ÃĄ fleiri fundum við Almannaverkið um Útleggingina í 2015. Eisini hava kunnandi fundir verið við TÃģrshavnar kommunu sum mÃģttakandi kommunu, eins og KAF, Kommunala Arbeiðsgevarafelagið, skipaði fyri temadegi um evnið fyrr í ÃĄr.
TÃĄ freistin at boða frÃĄ nÃĶrkaðist, boðaði KAF frÃĄ, at felagið ikki ynskti at taka við sÃĄttmÃĄlanum hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num fyri tey yvirtiknu starvsfÃģlkini. Tann sÃĄttmÃĄlin er tÃģ galdandi í teimum einstÃļku setanunum og tískil er rÃĶttarstÃļðan hjÃĄ starvsfÃģlkunum Ãģbroytt. KAF og Starvsmannafelagið hava longu sÃĄttmÃĄla, sum fevnir um sama arbeiði og somu starvsÃļkir, og KAF hevur tí boðað frÃĄ, at starvsfÃģlkini, sum komu Úr Almannaverkinum verða flutt í sÃĄttmÃĄlan hjÃĄ KAF í seinasta lagi tann 1. oktober 2015.
Umframt starvsfÃģlkini í Almannaverkinum hava kommunurnar eisini yvirtikið nÃļkur starvsfÃģlk, sum arbeiddu ÃĄ sjÃĄlvsognarstovnum kring landið. Av tí at tey ikki koma undir lÃģgina, sum regulerar starvsfÃģlkaviðurskiftini í sambandi við Útleggingina, eru serligar avtalur gjÃļrdar, sum staðfesta, at hesi starvsfÃģlkini eru yvirtikin eftir grundreglunum í lÃģgini.

ÁLITISFÓLKASKEIÐ
Starvsmannafelagið skipaði í farna ÃĄri fyri skeiðum fyri nÃ―vald ÃĄlitisfÃģlk. NÃ―valdu ÃĄlitisfÃģlkini vÃģrðu bÃ―tt í tveir bÃģlkar. Fyrsta skeiðið var í februar og seinna skeiðið í september. Eins og undanfarin ÃĄr vÃģru skeiðini hildin ÃĄ GjÃĄargarði.
Innihaldið ÃĄ skeiðnunum eru arbeiðsmarknaðarviðurskifti, herundir lÃģgir og sÃĄttmÃĄlar, hvussu Ãģsemjur skulu handfarast, tryggingar og eftirlÃļn, „starvsfelagin vit tosa um og ikki við“, fundarfyriskipan, kommunikatiÃģn og fÃļrleikar, samskifti og broytingar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, etikkur og arbeiði í felagnum.
Sum nakað nÃ―tt hesaferð royndu vit at hava 2 ÃĄlitisfÃģlk við drÚgvum royndum, sum greiddu frÃĄ teirra royndum og ÃĄvirkan í ÃĄlitisfÃģlkaarbeiði, har eisini mÃļguleiki var hjÃĄ skeiðluttakarunum at seta teimum spurningar. Hetta riggaði stak vÃĶl og er nakað, vit taka við okkum til komandi skeið.

FÓLKAFUNDURIN 2014
Starvsmannafelagið luttÃģk ÃĄ triðja sinni ÃĄ fÃģlkafundinum, ið hesaferð varð hildin í nÃ―ggju StÃļkk hÃļllini í Runavík í dÃļgunum 19.- 20. september 2014.
FÃģlkafundurin er ein borgarastevna/ borgarafestivalur, har borgarar fÃĄa hÃļvi at mÃļta og prÃĄta við umboð fyri fakfelÃļg, politiskar flokkar, felagsskapir o.o.
Tí meta vit, at tað er av tÃ―dningi, at eitt so stÃģrt felag sum okkara, luttekur til ein slíkan borgarafestival. Hetta gevur hÃļvi hjÃĄ okkara limum og Ãļðrum at fÃĄa eitt prÃĄt við okkum um fakfelagslig viðurskifti o.a.
Umframt at vit hÃļvdu ein bÃĄs, hildu vit eisini tríggjar fyrilestrar.
Erland Viberg Joensen sÃļgufrÃļðingur, helt fyrilestur um fakfelags- og arbeiðarasÃļguna í FÃļroyum. Vit valdu at hava fyrilestur um jÚst hetta evni, tí vit vistu at miðnÃĄmsflokkar plaga at luttaka ÃĄ fÃģlkafundinum, og mettu vit at hetta evni talaði til nÃĶmingar í sÃļgu og samfelagslÃĶru serliga.
Í kjalarvÃļrrinum av kanningini vit gjÃļrdu um strongd, helt Suni Poulsen, sÃĄlarfrÃļðingur, fyrilestur um hvussu tilbÚgvingin virkar, tÃĄ fÃģlk verða send til hÚs, sjÚkrameldað, fyri strongd.
Tann triði fyrilesturin var um ta gÃģðu fyrisitingina, ið Kristina Samuelsen, advokatur og fyrrverandi fulltrÚi ÃĄ LÃļgtingsskrivstovuni, legði fram. Yvirskriftin var tann gÃģða fyrisitingin – fakligt mÃģtspÃĶl ella politisk undirbrotligheit. Hon tosaði m.a. um javnvÃĄgina millum at tÃĶna politikarunum og at tÃĶna rÃĶttarsamfelagnum.
Leystliga mett, mundi vera eini 1500 vitjandi hesar bÃĄÃ°ar dagarnar. Hetta er triðju ferð at skipað verður fyri fÃģlkafundi, og vÃĶntandi verður hetta eitt afturvendandi tiltak ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri. VÃģnandi verða fÃģlk meiri tilvitað um henda mÃļguleika, at koma politikarum, fakfelÃļgum og felagsskapum í talu.

HÚSAVERKÆTLANIN
Sp/f Eysturlon ÃĄ Velbastað ÃĄtti lÃĶgsta boðið og vann í kapping við trÃ― onnur felÃļg, tÃĄ ið lisitatiÃģnin varð hildin tíðliga í oktober. Og mÃĄnadagin 17. november 2014 varð sÃĄttmÃĄli um hÃļvuðsarbeiðstÃļku undirskrivaður við Eysturlon.
HÃļvuðsuppgÃĄvan verður at Út- og umbyggja ognina í M.A. WinthersgÃļtu 2, sum var annar av bygningunum í VÃļrðsluni, har SjÃģnvarpið hÚsaðist í mong ÃĄr. Harafturat er sÃĄttmÃĄli gjÃļrdur um at endurnÃ―ggja fasadurnar og partvís innrÃĶtta ovaru hÃĶddina í J.H. SchrÃļtersgÃļtu 9 av nÃ―ggjum. Soppur var staðfestur í hÚsunum og var hetta upprunaliga orsÃļkin til, at neyðugt var at fara undir arbeiðið.
SambÃĶrt sÃĄttmÃĄlunum fer sjÃĄlv umvÃĶlingar arbeiðið at kosta gÃģðar 13 milliÃģnir krÃģnur. Hervið er startskotið av ÃĄlvara loyst av fyri verkÃĶtlanini at gera eitt spennandi nÚtímans fakfelagshÚs mitt í Havn.
Umbyggingararbeiðið byrjaði umleið 1. desember 2014, og gongst sum ÃĶtlað, verður arbeiðið liðugt um ÃĄrsskiftið 2015/2016.
Ætlanin er at nÃ―ggi bygningurin fyrst og fremst skal vera karmur um virksemi hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni. Umframt nÃģgvar skrivstovur fer bygningurin eisini at hÃ―sa einum vÃĶlÚtgjÃļrdum auditorium, har mÃļguleiki verður at leiga seg inn at hava fyrilestrar, rÃĄÃ°stevnur og onnur stÃļrri tiltÃļk.
Meðan umvÃĶlingar fara fram ÃĄ J. H. SchrÃļtersgÃļtu, er skrivstovan
hjÃĄ felagnum flutt niðan í hÚsini hjÃĄ felagnum, ið gamla Postfelagið ÃĄtti ÃĄ TinghÚsvegi 15. Skrivstovan verður vÃĶntandi aftur í J. H. SchrÃļtersgÃļtu umleið 1. apríl í ÃĄr.
FAKFELAGSSAMSTARVIÐ
Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, FÃļroya LÃĶrarafelag, FÃļroya Pedagogfelag, Havnar Arbeiðskvinnufelag og Starvsmannafelagið mynda Fakfelagssamstarvið.
Hetta samstarv hevur skjÃģtt fleiri ÃĄr ÃĄ baki og meta felÃļgini, at samstarvið er tÃ―dningarmikið og eigur at halda fram.
Forkvinnur- og maður hittast ÃĄ fundi eina ferð um mÃĄnaðin Fundirnir verða hildnir hjÃĄ felÃļgunum eftir tÃļrni. Anna Johannesen er skrivari. Somuleiðis hava eisini umsitingarnar regluligar fundir. Regluligu fundirnir og samskiftið gera, at felÃļgini kunnu gagnnÃ―ta vitan hvÃļr hjÃĄ Ãļðrum, kunnu samstarva um fleiri mÃĄl og millum annað hava vit saman mÃļtt til fleiri hoyringar hjÃĄ ymsu lÃļgtingsnevndunum, sent felags hoyringsskriv og ummÃĶli. Tað er í felagsskapi, vit standa sterkast, tað svitast ikki.
Vit eru fegin um gÃģða samstarvið í Fakfelagssamstarvinum. Eisini samskiftið og samstarvið við hini fakfelÃļgini er gevandi og sjÃĄlvsagda leiðin at ganga og menna.

STOVNAN AV FAKBÓLKUM
Starvsmannafelagið hevur arbeitt í eina tíð við at endurskoðað bygnað felagsins, har ein arbeiðsbÃģlkur, saman við einum fylgibÃģlki, hevur fyrireikað hetta arbeiði.
Sum tit vita, fevnir Starvsmannafelagið sera breitt fakliga; tí varð mett at tað var tÃļrvur ÃĄ at skapa eitt fakligt umhvÃļrvi fyri okkara limir. EndamÃĄlið við fakbÃģlkunum er at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald.
NiðurstÃļðan av arbeiðinum var, at vit gera 17 fakbÃģlkar í felagnum, har vit hava samansjÃģðað fakini, ið vit meta eru í familju við hvÃļrt annað.
Tríggir fakbÃģlkar vÃģru longu, ÃĄÃ°renn arbeiðið fÃģr í gongd. Teir eru SosialrÃĄÃ°gevarafelagið, BÃģkavarðafelagið og Felagið hjÃĄ lÃĶknaskrivarunum. Síðani hava vit stovnað hesar fakbÃģlkar, og sett arbeiðsnevnd í hvÃļnn bÃģlkin at sjÃģseta teir. BÃģlkurin, ið eftir er at stovna er bÃģlkurin fyri miðlafÃģlk.
Tað hevur verið eitt drÚgt arbeiði at fÃĄa allar limirnar bÃģlkaðar í fakbÃģlkar, hetta orsaka av at Starvsmannafelagið hevur trupult við at fÃĄa setanarbrÃļv inn frÃĄ stovnum. Tí hevur borið illa til at sÃĶð, hvat starvsheiti hesi fÃģlk hava. Hetta arbeiðið er nÚ komið ÃĄ mÃĄl, og nÃĶsta stigið verður at taka ein fund aftur við nevndirnar, og at senda limalistar til avvarðandi nevndir, soleiðis at hesi kunnu kalla limir inn til aðalfundar, har ein formlig nevnd skal veljast fyri hvÃļnn bÃģlkin. Nevndin, ið verður vald ÃĄ aðalfundinum, avloysir arbeiðsnevndina, ið vit fyribils fingu sett fyri hvÃļnn bÃģlkin ÃĄ stovnandi fundunum. VISIÓNSARBEIÐIÐ
Starvsmannafelagið fekk niðurfelt sína visiÃģn fyri felagið fyri tveimum ÃĄrum síðan, og tað hevur verið arbeitt miðvíst við konkretum uppgÃĄvum Út frÃĄ hesi visiÃģn síðan tÃĄ. VisiÃģnin inniheldur 6 fokusÃļki, ið arbeitt verður ÚtfrÃĄ.
Fyri at finna fram til hvat vit ÃĶtlaðu at arbeiða konkret við í 2014, hÃļvdu vit eitt arbeiðsvikuskifti Við GjÃģgv 4.-6. apríl, har nevnd og umsiting arbeiddu við at konkretisera visiÃģnsarbeiðið. Tað bleiv gjÃļrd ein tíðarÃĶtlan fyri ÃĄrið. Niðanfyri eru nÃļkur av deilmÃĄlunum, vit hava fingið av skafti síðan seinasta aðalfund. NSO
Árliga norðurlendska rÃĄÃ°stevnan, sum fakfelagsskapurin NSO – Nordiske Statstjenestemenns Organisation – skipar fyri, varð í fjÃļr hildin í dÃļgunum 9. til 12. juni í svenska bÃ―num TÃĪllberg, sum liggur í nÃĄttÚruvakra Ãļkinum Dalarna.
Evnið ÃĄ rÃĄÃ°stevnunum var „God offentlig forvaltning – Nordens stÃļrsta tilgÃĨng“. Umframt framlÃļgu frÃĄ hvÃļrjum landi sÃĶr, sum varð knÃ―tt til evnið ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni, vÃģru tveir fyrilestrahaldarar.
Annar var Hanna Kuusela Úr Finlandi, sum tosaði um „konsulentdemokrati – hví gera tað almenna Ãģvitandi og ineffektivt“. Um skjÃģtt vaksandi trupulleikarnar við at brÚka konsulentar at loysa almennar uppgÃĄvur, og vitanin harvið hvÃļrvur av stovninum, tÃĄ uppgÃĄvan er liðug og konsulentarnir fara Úr stÃļrvunum. Hanna Kuusela hevur skrivað bÃģk um sama evnið, sum hon nevnir „Konsulentdemokrati“.
Hin fyrilestrahaldarin var Lena Marcusson Úr SvÃļríki, sum tosaði um evnið „GÃģð leiðsla – ein mannarÃĶttur í vÃĶlferðarsamfelagnum“, herundir um greiðar demokratiskar reglur fyri mannagongdum, sum tryggja rÃĶttartrygdina hjÃĄ borgarunum í praksis.
Fyri Starvsmannafelagið luttÃģku Selma Ellingsgaard, Svend Åge Seloy, Anna Johannesen og DÃĄnjal HÃļjgaard. Eisini luttaka samrÃĄÃ°ingarleiðararnir fyri almenna arbeiðsgevaran ÃĄ hesum rÃĄÃ°stevnum og fyri FÃļroyar, Snorri Fjallsbak, stjÃģri ÃĄ LÃļnardeildini,
Fyri tveimum ÃĄrum síðani avgjÃļrdi stÃ―rið fyri NSO at seta tvey netverk, sum arbeiddu við fÃļrleikamenning og rekrutering av lÃĶrlingum.
Hesi vÃģru liðug við sítt arbeiði í heyst. GjÃļrdar eru tvÃĶr frÃĄgreiðingar. Onnur lÃ―sir stÃļðuna í limalondunum viðvíkjandi avbjÃģðingini við akademisering av arbeiðsmegini og hin lÃ―sir, hvussu vit fÃĄa ungdÃģmin ÃĄhugaðan fyri fakfelÃļgum.
StÃ―rið fyri NSO hevur mÃģttikið frÃĄgreiðingarnar, og er samt um, at hetta er ein gÃģður hÃĄttur at samstarva, har felags avbjÃģðingar verður lÃ―star frÃĄ ymsum sjÃģnarhornum og síðani samansjÃģðaðar í einari frÃĄgreiðing. Hetta er nakað, vit framyvir kunnu gera gagn av, til at finna eitt felags stev í framtíðar avbjÃģðingum.
Á ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnuni í ÃĄr, sum verður í Finnlandi, stendur Starvsmannafelagið fyri tÃļrni at taka við formansskapinum fyri NSO og tískil eisini at fyrireika rÃĄÃ°stevnu í FÃļroyum í august/september 2016.

NTR
Árliga rÃĄÃ°stevnan, sum fakfelagsskapurin NTR – Nordisk Tjenestemands RÃĨd skipar fyri – varð hildin ÃĄ skeiðsdeplinum hjÃĄ HK, ið liggur í Christiansminde við Svendborg, í dÃļgunum 17.- 20. august 2014.
Yvirskriftin ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni var „Framtíðar arbeiðslívið hjÃĄ limunum – hvÃļrja ÃĄbyrgd hava fakfelÃļgini“
Limurin og fakfelagsrÃļrslan: RÃĄÃ°stevnan setti fokus ÃĄ, hvussu limirnir og fakfelagið mÃļta felags avbjÃģðingum í arbeiðslívinum í framtíðini.
Limurin og arbeiðslívið: Hvussu vil arbeiðsgevararollan Útviklast og hvÃļrjar eru avbjÃģðingarnar í arbeiðslívinum í framtíðini, og hervið hvussu vil luttÃļkan hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni verða við til at Útvikla hetta samstarvið ígjÃļgnum limirnar.
Umframt fleiri ÃĄhugaverdar fyrilestrar vÃģru tvey kafÃĐborðskjak. Hetta er skipað soleiðis, at smÃĶrri bÃģlkar vÃģrðu settir saman at lurta fyrst eftir einum innleggi og síðani verður kjakast og spurt inn til evnið.
Evnini í fyrra kjakumfarinum vÃģru millum annað: KommunikatiÃģn millum fakfelagið og limin, Hvussu fÃĄa vit nÃ―ggjar limir, Limakanningar, Hvussu arbeiðir mann við sambandinum við ungdÃģmin og lÃĶrlingar, stuðulsgrunnar og stuðul til ÚtbÚgvingar, SkÚling og skeið í fakfelÃļgunum, sum Ãļkja um fÃļrleikarnar og Strukturering av limunum eftir faki.
Í seinna kjakumfarinum vað millum annað kjakast um hesi evnini: UngdÃģmurin og lÃĶrlingar, Eftirmetingar og samstarv millum kommunur og fakfelÃļgini, Hvat kann fakfelagið geva fyri eitt meira balansera arbeiðslív, RÃĶtti persÃģnurin ÃĄ rÃĶtta plÃĄssinum.
Eisini varð vitja ÃĄ stovnum. Hetta var vÃĶl mÃģttikið, tí luttakararnir meta tað av stÃģrum tÃ―dningi, at síggja hvussu tey arbeiða ÃĄ stovnum í Ãļðrum norðurlondum.
Kristine Sticker Hestbech, prestur, sum eisini er vÃĶlkend her í FÃļroyum, endaði rÃĄÃ°stevnuna við fyrilestri undir heitinum „Eitt arbeiðs- og familjulív í javnvÃĄg“. Hetta var ein fyrilestur, ið fekk sera gÃģða mÃģttÃļku og setti nÃģgvar tankar í gongd hjÃĄ teimum flestu.
Fyri Starvsmannafelagið luttÃģku SÚni Selfoss, Niels ÃĄ ReynatÚgvu, Karin Jacobsen og Guðrið Joensen.

VITJANIR KRING LANDIÐ
Sum liður í fÃļstu vitjanunum kring landið vÃģru nevnd og umsiting Starvsmannafelagsins í 2014 og vitjaðu limir og stovnar í VÃĄgum og í Sandoynni.
Í mai vitjaðu vit seks arbeiðsplÃĄss í VÃĄgum. Umframt VÃĄga Floghavn vitjaðu vit RÚsdrekkasÃļluna, SjÃģvinnustÃ―rið, TelebÚðina, VÃĄga Kommmunu og SÃļrvÃĄgs kommunu. Dagurin endaði við kvÃļldsetu ÃĄ hotellinum. Forkvinnan greiddi frÃĄ heimasíðuni og arbeiðinum at stovnseta fakbÃģlkar í Starvsmannafelagnum og Dan Joensen, tryggingarmaður greiddi frÃĄ broytingunum ÃĄ pensjÃģnsÃļkinum. Í steðginum spÃĶldi og sang SÃĄmal Ravnsfjall.
Í juni gekk leiðin í Sandoynna, har vit vitjaðu fimm arbeiðsplÃĄss: Kunningarstovuna, Posta, hÚsavÃļrðirnar ÃĄ MeginskÚlanum og RÚsuna ÃĄ Sandi og umsjÃģnarfÃģlkið í SkÃĄlavíkar kommunu. Um kvÃļldið var limatiltak í summarhÚsunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum í SkÃĄlavík, har kunnað var um felagið, heimasíðuna og um pensjÃģnir.
Av tí at aðrar uppgÃĄvur hava trokað ÃĄ hava vitjaninar kring landið ikki verið so tÃĶttar í seinastuni, sum vit kundu havt hugsað okkum. Gongst eftir ÃĶtlan fara vit tÃģ at vitja arbeiðsplÃĄss aftur í vÃĄr, tÃĄ ið Havnin stendur fyri tÃļrni. Ferðirnar kring landið eru sera tÃ―dningarmiklar. TÃĶr knÃ―ta okkum tÃĶttari, geva nevnd og umsiting innlit í dagliga arbeiði og arbeiðskor hjÃĄ limunum, og vit fÃĄa sett orð ÃĄ spurningar av fakligum og fakfelagspolitiskum slagi, sum limirnir eru upptiknir av. Vitjanirnar geva eisini nevnd og umsiting íblÃĄstur til víðari arbeiði.

FESTIVAL ATGONGUMERKI
Sum eitt afturvendandi tilboð til limir felagsins, hÃļvdu limir okkara aftur hÃļvi í 2014 at keypa atgongumerki til Summarfestivalin fyri ein vÃĶl lÃĶgri kostnað. Vit bílÃļgdu 200 stk, og Ãļll blivu seld.
Tí hava vit valt aftur í ÃĄr at bíleggja 200 atgongumerki, hesaferð verður kostnaðurin 750 kr., hetta tí at tað vera stÃģr nÃļvn við ÃĄ festivalinum í ÃĄr. HUGNAKVØLD
Sum siður er, vÃģrðu hurðarnar í hÃļlum Starvsmannafelagsins aftur í heyst latnar upp ÃĄ víðan vegg fyri limum felagsins. Umleið 70 limir hÃļvdu boðað frÃĄ luttÃļku til ÃĄrliga hugnakvÃļldið.
Og talið var ikki minni, tÃĄ ið vit sessaðust við tey hugnaligu og prÃ―ddu borðini um hÃĄlvgum ÃĄtta tíðina.
Sum siður er ,var spurnakapping ÃĄ skrÃĄnni, sum Niels ÃĄ ReynatÚgvu, nevndarlimur í felagnum, enn einaferð skipaði fyri við kÃļnari hond. Tað stÃģð ÃĄ jÃļvnum millum borðini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og borðið hjÃĄ lÃĶknaskrivarunum, og eykaspurningur mÃĄtti til fyri at avgera dystin. Og tÃĄ drÃģgu tey í FMR longra strÃĄið.
Jens Marni Hansen sang og spÃĶldi, meðan vit fingu okkum ein lÃĶttari bita við mandlurísi omanÃĄ. Eisini fingu vit kaffi og annað gott at drekka. Felagssangurin gekk lystiliga og farið varð vÃĶl um midnÃĄtt, ÃĄÃ°renn tey seinastu takkaðu fyri seg.
HugnakvÃļldið er eitt gott hÃļvi hjÃĄ arbeiðsplÃĄssum ÃĄ sÃĄttmÃĄlaÃļkinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum at koma saman at hugna sÃĶr saman við starvsfelÃļgunum.
Sum felag fegnast vit um, at fleiri av okkara limum seta hetta kvÃļldið av til gaman og hugna í hÃļlum felagsins.

TAKK FYRI
Nevnd og umsiting takka tykkum Ãļllum fyri farna ÃĄrið. Enn eitt hendingaríkt ÃĄr er lagt afturat sÃļgu felagsins og vit vita, at eitt ÃĄhugavert ÃĄr eisini liggur fyri framman. MÃĄlið og stavnhaldið er framvegis ÃĄhaldandi at styrkja og verja limanna rÃĶttindi og kor.
Hjartaliga vÃĶlkomin til aðalfundar ÃĄ SkÚlaheiminum í Marknagili.

Politisku flokkarnir:
Umboð fyri politisku flokkarnar eru sinnað at skipa so fyri, at sÃĄlarliga umhvÃļrvið ÃĄ arbeiðsmarknaðinum verður betri, og at tað slepst undan strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssum. Tað kom fram ÃĄ kjakfundi Starvsmannafelagið skipaði fyri í MiðlahÚsinum um sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi.

Tað vÃģru serliga Úrslitini í eini kanning, sum Starvsmannafelagið hevur latið gjÃļrt um strongd, ið hÃļvdu ÃĄhuga millum fundarfÃģlk. Kanningin hjÃĄ Starvsmannafelagnum vísir m.a., at strongd ÃĄ fÃļroyskum arbeiðsplÃĄssum er so ÃĄlvarslig, at samanbera vit við líknandi kanningar aðrastaðni, so elvir strongd til 14 deyðsfÃļll um ÃĄrið.
Forkvinnan í Starvsmannafelagnum, Selma Ellingsgaard, bjÃģðaði vÃĶlkomin. Hon greidi stutt frÃĄ kanningini og Úrslitinum, hon legði dent ÃĄ tÃ―dningin av at taka mÃĄli í stÃļrsta ÃĄlvara og at sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið verður raðfesta.

ALMENNA ARBEIÐSPLÁSSIÐ
Umboðið hjÃĄ FramsÃģkn, Hanna Jensen, fekk orðið fyrst. Hon helt m.a., at taka vit ÚtgangsstÃļði í almenna arbeiðsplÃĄssinum, so ber til at seta sÃĶr nÃļkur mÃĄl. Hon segði, at vísir trupulleikin við strongd seg ÃĄ almenna arbeiðsplÃĄssinum, ja, so er í hvussu er ein partur har, ið ikki riggar nÃģg vÃĶl.
– Eitt rÃĄk í samfelagnum í dag er, at fÃģlk einsÃĶris leita sÃĶr hjÃĄlp, og tað er als ikki altíð rÃĶtta loysnin. Eg haldi, at hetta í stÃģran mun er ein leiðsluspurningur, segði Hanna Jensen.
Bjarni Djurholm, lÃļgtingsmaður, umboðaði FÃģlkaflokkin. Hann helt hetta vera ein Ãģmetaliga stÃģran og ÃĄlvarsligan spurning.
– Eg síggi hetta sum eitt Úrslit av tí hÃĄttinum, vit innrÃĶtta okkara samfelag. Tað er ongin ivi um, at talið av strongdum er vaksandi, og eg trÚgvi, at hetta serliga ger seg galdandi hjÃĄ teimum, sum arbeiða við fÃģlki. Umsorganararbeiði er eitt strÃĶvið arbeiði, um tað so er Úr vÃļggustovu til ellisheim, segði Bjarni Djurholm. EIN FÓLKASJÚKA
LandsstÃ―rismaðurin í vinnumÃĄlum, Johan Dahl, helt fyri, at hendan fÃģlkasjÚkan, sum eitur strongd, neyvan er nakað, politikarar ella onnur hava givið sÃĶr nÃģg nÃģgv far um.
– Tað er rÃĶttiliga alarmerandi, at vit hava so nÃģgv fÃģlk, sum verða sjÚkrameldað orsakað av strongd. Hetta er harmiligt fyri tey, ið vera rakt, og haraftrat kostar hetta nÃģgvan pening.
Frank Jacobsen umboðaði Miðflokkin. Hann helt, at tÃĄ vit tosa um strongd, vita
vit, at tað ÃĄvirkar alt samfelagið fíggjarliga, sjÚkrapeningur, mistur arbeiðsfÃļrleiki o.s.fr. Men vit mugu ikki gloyma, at tað sanniliga gongur Út yvir einstaklingin sjÃĄlvan.
– TÃĄ ein einstaklingur verður raktur av strongd, verður eisini arbeiðsplÃĄssið rakt, vinfÃģlk og ikki minst familjan verða eisini rakt, segði hann.
Siri Stenberg, umboðandi TjÃģðveldi,
segði, at hon hevði lisið frÃĄgreiðingina við ÃĄhuga. Hon helt Úrslitini í kanningini minna nÃģgv um stÃļðuna í grannalondunum.
– Men í mun til grannalondini hava vit gjÃļrt ov lítið við hendan trupulleikan. SjÃĄlv eri eg sjÚkrarÃļktarfrÃļðingur. Í tí sambandi havi eg sÃĶð, at mann uttanlands er komin til, at strongd og arbeiðsumhvÃļrvi heilt greitt hanga saman, segði hon.
Eyðgunn Samuelsen, í Javnaðarflokkinum, helt, at kanningin hjÃĄ Starvsmannafelagnum veruliga hevur sett hetta mÃĄlið ÃĄ dagsskrÃĄnna.
– Vandi er fyri, at strongd verður stÃļrsta orsÃļkin til sjÚkrameldingar og frÃĄveru frÃĄ arbeiði um nÃļkur fÃĄ ÃĄr. Tí er tað avgjÃļrt eitt Ãļki, fokus eigur at verða sett ÃĄ. Hyggja vit at tí fíggjarliga, so er alt, sum talar fyri, at nÃģgv meira eigur at vera gjÃļrt ÃĄ hesum Ãļkinum, segði Eyðgunn Samuelsen.

KOMMUNUR OG FÓLKAHEILSURÁÐIÐ
Mangan eru tað almennu arbeiðsplÃĄssini, ið verða sett í samband við strongd. Men Eyðgunn Samuelsen helt, at kommunurnar, sum varða av eldraheimum av ymsum slag, eisini mugu fram ÃĄ vÃļllin í stríðnum at basa strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssum.
– Vit skulu eisini hyggja eftir, hvat tann einstaki kann gera. Og her hugsi eg, at FÃģlkaheilsurÃĄÃ°ið eisini kundi verið brÚkt, segði Eyðgunn Samuelsen. Johan Dahl, landsstÃ―rismaður, helt, at tað fyrst og fremst er arbeiðsplÃĄssið, sum hevur ÃĄbyrgdina av, at arbeiðsumhvÃļrvið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum er ílagi.
– JÚst tað er tÃ―dningarmikið at slÃĄa fast, og tískil er tað ikki bara ein politiskur spurningur. SjÃĄlvandi skal politiski myndugleikin hava eina ÃĶtlan fyri, hvussu vit fÃĄa tingini at rigga nÃļktandi arbeiðsumhvÃļrvisliga. Tí er tað tÃ―dningarmikið við eini trípartaloysn við politiska baklandinum, arbeiðsgevarum, og teimum, sum varða av arbeiðsfÃģlkunum Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Vit hava ongantíð havt eina tílíka skipan, og tað er spell, helt Johan Dahl.
Bjarni Djurholm var samdur við Johan Dahl. Hann heldur eisini, at ÃĄbyrgdin fyrst og fremst er Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
– Fyri mÃĶr er ongin ivi um, at ein umhugsin leiðsla, sum er greið í sínum Útmeldingum, og sum er ÃĄhuga í ynskjum, ið koma frÃĄ starvsfÃģlkunum, og ikki rennur undan ÃĄbyrgd, er tÃ―dningarmikil, segði Bjarni Djurholm.

TANN EINSTAKI HEVUR EISINI ÁBYRGD
Frank Jacobsen vísti ÃĄ tÃ―dningin av, at einstaka arbeiðsfÃģlkið eisini hevur ÃĄbyrgd. At hin einstaki dugir at siga, at hetta makti eg, og her er markið fyri, hvat eg kann og ikki kann.
– Tí haldi eg tað vera tÃ―dningarmikið, at tÚ hevur ein greiðan dialog millum leiðslu og starvsfÃģlk, soleiðis at tÚ torir
at tosa opið um, at nÚ er markið hjÃĄ mÃĶr rokkið. Á tann hÃĄtt kunnu arbeiðsfÃģlk vera við og hava ÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsgongdina. Og tÃĄ kunnu arbeiðsfÃģlk siga leiðsluni frÃĄ viðurskiftum, sum ikki eru í lagi, og sum leiðslan onki veit um. Eg haldi, at tÃĄ tað kemur til stykkis, so hava bÃĄÃ°ir partar ÃĄbyrgd, bÃĶði leiðsla og starvsfÃģlk, segði Frank Jacobsen.
Siri Stenberg vísti ÃĄ, at fÃģlk innan eldrarÃļktina t.d. ofta arbeiða niðursetta tíð. Men dagurin er ofta bÃ―ttur upp, har viðkomandi mÃļta nakrar tíma fyrrapart, og so aftur nakrar tímar seinnapart. Hetta kann vera strÃĶvið aftrat tí, at inntÃļkan er lÃĄg. Sovorðið heldur Siri Stenberg eisini kann fÃļra til strongd. Hon setti spurnartekin við, um vit ikki ÃĄttu at havt ein stovn, sum tÃģk sÃĶr av arbeiðsumhvÃļrvi burturav.
– StarvsfÃģlk tora mangan ikki at siga frÃĄ. Og hvussu skal tað vera, um starvsfÃģlkini rÃĶðast leiðsluna og ikki tora at siga tingini sum tey eru. Men vit eiga ikki at geva upp, tí strongd er nakað, sum tað ber til at gera nakað við, helt Siri Stenberg.
Eyðgunn Samuelsen vísti ÃĄ, at tað almenna er ein stÃģrur arbeiðsgevari, og at nÃģgvir trupulleikar við strongd eru ÃĄ almennum arbeiðsplÃĄssum. Hon vísti eisini ÃĄ tÃ―dningin av einum trípartasamstarvi millum tað politiska, arbeiðsgevarar og fakfelÃļgini. Selma Ellingsgaard tÃģk undir við hesum og vísti ÃĄ, at trípartasamstarv manglar í FÃļroyum og er umrÃĄÃ°andi at fara undir.
Sum heild var tað jÚst hetta trípartasamstarvið, ið fundarluttakararnir vístu ÃĄhuga, og sum teir mettu, kikarin eigur at verða settur ÃĄ. Breið semja var um, at nakað eigur at gerast til tess at minka um strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssum. Og semja var eisini millum fundarluttakararnar um, at allir partar hava ÃĄbyrgd, politiska landslagið, arbeiðsgevarar og hin einstaki.
Ein av ÃĄhoyrarunum var Suni Poulsen, sÃĄlarfrÃļðingur. Hann segði í eini viðmerking, at tað í veruleikanum er lÃĶtt at lekja fÃģlk við strongd, tí tað í stÃģran mun kann loysast við samrÃļðum. Hann legði aftrat, at hansara greiða fatan er, at privat arbeiðsplÃĄss duga nÃģgv betur at fara við sínum starvsfÃģlkum enn tað almenna.
– Hetta er jÚ beint tað Ãļvugta av tí, vit hÃļvdu fatan av fyrr, segði Suni Poulsen. Ein annar ÃĄhoyrari, Anna Johannesen, fanst at Útsagnunum hjÃĄ serliga Johan Dahl og Bjarna Djurholm, um at trupulleikin fyrst og fremst er hjÃĄ arbeiðsgevarunum.
– Nei, trupulleikin er fyrst og fremst
hjÃĄ politiska myndugleikanum, sum skapar rammurnar um starvsfÃģlkini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, segði Anna Johannesen.
Kjakfundurin um sÃĄlarliga umhvÃļrvið og strongd ÃĄ arbeiðsplÃĄssum hevur ivaleyst sett hol ÃĄ eitt kjak, sum vit m.a. fara at hoyra meira um til komandi val.

NÓGVIR tilburðir av hÃĶttisligum sjÚkum

HÃģast talið av limum, ið fÃĄa staðfesta ÃĄlvarsliga sjÚku, er minkað, er tað framvegis hÃļgt.

Aðalfundurin hjÃĄ Samlagstryggingargrunni Starvsmannafelagsins verður í ÃĄr hildin ÃĄ GrÃĶkarismessu, tann 12. mars. Vanliga verður fundurin hildin í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum í TÃģrshavn, men av tí at ognin í J.H.SchrÃļtersgÃļtu verður umbygd, verður fundurin í ÃĄr hildin í KaffihÚsinum undir Bryggjubakka.
Á aðalfundinum verður greitt frÃĄ um virki grunsins í farna roknskaparÃĄri og verður eisini sagt frÃĄ hvÃļrjar ÃĶtlanirnar eru fyri komandi virkisÃĄr. Roknskapurin verður framlagdur og val av nevndarlimum er eisini a skrÃĄnni.
Um limir vilja hava uppskot til umrÃļðu ÃĄ aðalfundinum og annars hava mÃļgulig lÃģgaruppskot ella uppskot til broytingar í reglugerðini, mugu senda nevndini hesi í seinasta lagi hÃģsdagin 5. mars 2015. Uppskotini kunnu sendast til skrivstovuna hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Fremsta virki hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum er at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur.
HÃģast vit kunnu siga, at skaðagongdin hevur verið rímilig, um vit seta hana í mun til samlaða limatalið, so er tÃģ einki ÃĄr uttan skaða. Einki at ivast í, at besta
gongdin hevði verið, um skaðar ikki komu fyri, men tann hjÃĄlpin, ið grunnurin veitir, kann mÃļguliga vera við at linna um hjÃĄ teimum, ið hava verið fyri sjÚku ella deyða.
Heldur ikki í 2014 eru vit sloppin undan menniskjaligum missi. Tveir av limum okkara doyðu og lat grunnurin aftrat hesum eisini seks ÚtgjÃļld í sambandi við deyða hjÃĄ hjÚnafelaga.
HÃģast talið av staðfestum ÃĄlvarsligum sjÚkum er minkað, so vÃģru tÃģ ellivu, ið fingu Útgjald í sambandi við sjÚku. Ongar frÃĄboðanir vÃģru um ÃĄlvarsligar sjÚkur hjÃĄ bÃļrnum í 2014.
AftanÃĄ viðtÃļkubroytingarnar í 2010 ÃĄtekur grunnurin sÃĶr eisini at veita limum, ið gerast ÃģarbeiðsfÃļrir, gjaldsundantÃļku, so at hesir framhaldandi kunnu varðveita limaskapin i grunninum og verða fataðir av teimum tryggingum, ið grunnurin keypir. TjÚgu limir hava nÚ fingið jÃĄttaða gjaldsundantÃļku.
Fram til 2027 er lokaupphÃĶdd partur av tryggingarskipanini hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum. Árini frÃĄ 2018 til 2027 verða so nÃ―tt til eina niðurlaðing av upphÃĶddunum, ið verða Útgoldnar. LokaupphÃĶddin er enn 100.000 krÃģnur til tey, ið hava nÃĄtt pensjÃģnsaldur og hava rÃĶtt til fulla upphÃĶdd, og vÃģrðu í 2014
Útgoldnar um fÃ―ra milliÃģnir krÃģnur í lokaupphÃĶdd. TÃĄ lokaupphÃĶddin í 2028 er burtur, kemur grunnurin bert, ÃĄ samhaldsfÃļstum stÃļði, at keypa ymsar tryggingar vegna limirnar.
Tað eru nÃģgvir limir, ið venda sÃĶr til grunnin við ymsum fyrispurningum. NÃģgvir av hesum snÚgva seg sjÃĄlvsagt um ymiskt viðvíkjandi samlagstryggingini, sum – tíverri – ikki rÃļkkur tÃĄ umrÃĶður at nÃļkta allan tÃļrv. Grunnurin hevur fleiri tung mÃĄl, ið arbeitt verður við, men ÃĄsannast mÃĄ, at tað eru sjÚkur, ið ikki eru fataðar av tryggingini og eisini hevur verið neyðugt at taka til eftirtektar, at tað eru limir hvÃļrs tryggingarviðurskifti ikki hava verið, sum tey eiga.
Í veruleikanum snÚgva flestu fyrispurningarnir seg tÃģ um onnur viðurskifti enn tryggingar Talan er fyrst og fremst um eftirlÃļnarmÃĄl. NÃģgv eru framvegis Ãļrkymlað av broyttu pensjÃģnslÃģgunum og kenna seg samstundis Ãģtrygg hvussu hesar koma at ÃĄvirkað tey tÃĄ tey rÃļkka eftirlÃļnaraldur. At svara spurningum um hetta, og um annað, ið hevur við trygging og eftirlÃļn at gera, verður umboð frÃĄ LÍV við ÃĄ aðalfundinum.
Fundurin verður, sum nevnt oman fyri, hÃģskvÃļldið 12. mars klokkan 19 í KaffihÚsinum,. Bryggjubakki 14, TÃģrshavn.

SÃĄttmÃĄlar undirskrivaðir við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag
Starvsmannafelagið og FÃļroya Arbeiðsgevarafelag skrivaðu undir nÃ―ggjar sÃĄttmÃĄlar 16. januar fyri Posta og FÃļroya Tele. SÃĄttmÃĄlarnir eru galdandi fyri tíðarskeiðið 1. januar 2015 til 1. januar 2017.
LÃļnin hÃĶkkar 1. januar 2015 1,98 % og 1.januar 2016 hÃĶkkar hon 2,25 %. Hendan hÃĶkking er ÃĄ sama stigi, sum onnur felÃļg hava fingið.
Eins og onnur felÃļg hevur Starvsmannafelagið gjÃļrt avtalu við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag um, at arbeiðssteðgur skal frÃĄboðast við 48 tíma freist. Afturfyri hevur felagið fingið ynski eftirlíkað, sum eftir okkara tykki viga vÃĶl upp ímÃģti, sigur Selma Ellingsgaard.
KUNNINGARRÆTTUR
Í fyrsta lagi hevur felagið fingið í sÃĄttmÃĄlan, at tÃĄ nÃ―ggj fÃģlk verða sett í starv eftir sÃĄttmÃĄlanum, verður skipað fyri fundi millum starvsfÃģlkið og felagsÃĄlitisfÃģlkið, sum partur av innfÃļringini í starvið.
EndamÃĄlið við fundinum er at geva felagsÃĄlitisfÃģlkinum hÃļvið at kunna um limaskap í Starvsmannafelagnum. Hesin fundur verður hildin ÃĄÃ°renn setanarprÃģgvið verður undirskrivað.
–Hetta er eitt tÃ―Ã°andi framstig. Hetta gevur okkum hÃļvi at kunna starvsfÃģlkini um rÃĶttindi og fyrimunir annars við at verða skipað í fakfelag, sigur Selma Ellingsgaard.
SERLIG SAMSÝNING
Eisini eru Starvsmannafelagið og Arbeiðsgevarafelagið samd um, hvussu samsÃ―ningin skal vera, um tað hendir, at starvsfÃģlk verða boðsend til arbeiðis í feriutíð.
Partarnir eru samdir um, at sum ÚtgangsstÃļði eigur tað ikki at koma fyri, at starvsfÃģlk fÃĄa boð at koma til arbeiðis, tÃĄ ið tey hava feriu. Um hetta í heilt serligum fÃļrum er neyðugt, skulu starvsfÃģlkini hava dupulta tímalÃļn, tÃģ ongantíð minni enn hÃĄlvan dag.
Umframt tað, sum her er nevnt, eru gjÃļrdar ÃĄvísar broytingar og tillagingar í sÃĄttmÃĄlunum.

Innstilling av ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlki
Seinastu nÃģgvu ÃĄrini hevur Starvsmannafelagið kosið ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ aðalfundi felagsins. Hetta tí felagið metir, at arbeiði sum ÃĄlitisfÃģlk gera, er av stÃģrum tÃ―dningi – bÃĶði fyri felagið, limir og leiðslur. Eitt arbeiði, ið kanska ikki altíð verður nÃģg virðismett.
Ofta er ringt at velja ímillum, hvÃļr skal hava heiðurin. Nevndin hevur tí m.a. hugt eftir hesum kriterium: Royndir sum ÃĄlitisfÃģlk – Virkin í fakfelagshÃļpi – Arbeitt fyri at vart rÃĶttindi og skyldur hjÃĄ starvsfÃģlki/felag.
Vit heita ÃĄ limir okkara um at senda okkum innstilling hvÃļnn tey meta eigur at verða kosin ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk. Í uppskotinum skal stutt verða greitt frÃĄ hví tit halda at tað fÃģlk, ið tit skjÃģta upp, skal fÃĄa heiðurin at verða kosið Ársins ÃĄlitisfÃģlk. Send felagnum ein teldupost ella eitt brÃĶv við uppskoti tykkara, so hetta er felagnum í hendi í seinasta lagi fimm dagar ÃĄÃ°renn aðalfundin.
Tað er nevnd felagisns, ið tekur avgerð um hvÃļr fÃĶr heiðurin. Nevndin tilskilar sÃĶr rÃĶtt til sjÃĄlv at koma við uppskoti um hvÃļr skal gerast Ársins ÃĄlitisfÃģlk um hon heldur tað verða neyðugt.

Politiskt aktivt – men ikki partapolitiskt

Starvsmannafelagið er ikki ein politiskur flokkur, og vit skulu ikki í lÃļgtingið. Vit eru partapolitiskt Ãģheft. Kortini eru ÃĄhugamÃĄlini hjÃĄ einum fakfelag, sum okkara, tengd at politikki og politisku skipanini. Og tí mugu vit virka fyri at fÃĄa politiska undirtÃļku fyri okkara ÃĄhugamÃĄlum.

Lat meg fyrst nevna nÃļkur dÃļmi um mÃĄl, sum hava havt beinleiðis ÃĄvirkan ÃĄ limir felagsins, uttan at vit hava havt stÃģrvegis mÃļguleika fyri at ÃĄvirka avgerðirnar og ikki minst, hvÃļrja ÃĄvirkan hetta hevur havt fyri limir felagsins:
Forskatting av eftirlÃļnini sum samstundis gjÃļrdi at eftirlÃļnarskatturin hÃĶkkaði við 5 %

Flatskattaskipanin sum mest av Ãļllum gevur teimum, ið frammanundan eru vÃĶl lÃļnt, skattalÃĶttan. LÃĄg- og meðallÃļnt fÃĄa lítlan og ongan ÃĄgÃģða av hesum.
Hvílitíðarreglan fyri siglandi fÃģlkið – LandsstÃ―rismaðurin í samferðslumÃĄlum undirskrivaði altjÃģða reglur fyri siglandi fÃģlk uttan at tosa við sÃĄttmÃĄlapartarnar fyrst. Hetta hevur so fÃļrt við sÃĶr, at vit eftir meira enn tvey ÃĄr enn ikki hava fingið allar avtalur upp ÃĄ plÃĄss. At skriva undir og so siga at onnur eftirfylgjandi skulu loysa teir trupulleikar, sum standast av hesum, er ikki gott nokk, samstundis sum SSL ikki fÃĶr eina krÃģnu til at fÃĄa kabalina viðvíkandi skema og hvílitíð at ganga upp. Hetta er eftir mínum tykki pÚrasta meiningsleyst og vísir alt annað enn virðing fyri teimum starvsfÃģlkum, ið starvast umborð ÃĄ strandfaraskipunum.
Strandfaraskipini skulu sigla allar dagar í ÃĄrinum – JÃģlafriðurin varð brotin, tÃĄ ið arbeiðsgevararnir tollaksmessudag stevndu fakfelÃļgunum í Fasta GerðarÃĶtt. StarvsfÃģlkini ÃĄ strandfaraskipunum hÃļvdu fingið arbeiðsboð 1. jÃģladag, sum annars hevur verið fastur frídagur, uttan at nÃļkur avtala var um hvussu tey skuldu lÃļnast fyri hetta arbeiðið. Partarnir hÃļvdu samrÃĄÃ°ingarfundir um lÃļnina uttan Úrtslit og tí noktaðu manningarfelÃļgini limum sínum at arbeiða 1. JÃģladag. LÃļnardeildin fÃģr síðani í Fasta GerðarrÃĶtt við mÃĄlinum. KnÚturin er framvegis Ãģloystur. Startskotið til alla balladuna varð helst latið av í lÃļgtinginum. AndstÃļðan legði í heyst eitt uppskot til samtyktar um at fÃĄa strandfaraskipini at sigla allar dagar ÃĄ ÃĄrinum. Uppskotið varð felt, men meirlutin í vinnunevndini – samgonguumboðini – vísti ÃĄ, at samgongan longu hevði avgjÃļrt at skipini skuldu sigla allar dagar ÃĄ ÃĄrinum og at peningur varð jÃĄttaður til endamÃĄlið í fíggjarÃĄrinum 2015. Víðari verður sagt, at „Meirlutin ynskir tí tÃģ, at tað longu í ÃĄr eisini verður siglt 1. JÃģladag, og fer tískil at heita ÃĄ landsstÃ―rismannin í vinnumÃĄlum um at bera so í bandi, at strandfaraskipini sigla 1. JÃģladag í ÃĄr.“ Uttan yvirhÃļvur at rÃĄÃ°fÃļra seg við felÃļgini ÃĄ Ãļkinum var ein politisk avgerð trÃ―st ígjÃļgnum. Tað vil siga, at meðan Ãļll onnur í fÃļroyska samfelagnum fÃĄa ískoyti fyri arbeiði skeivar arbeiðsdagar og halgidagar, ÃĶtlar almenni arbeiðsgevarin at okkara limir ÃĄ strandfaraskipunum skulu vera
undantikin hesum. Alt rokið bara so, at nakrir politikarar kanska kunnu vinna sÃĶr nakrar eyka atkvÃļður fyri at víðka um ferðaÃĶtlanina. Við so at siga at skriva rokning uttan vert.
Millum annað hesi mÃĄlini gera meg enn meira sannfÃļrdan um, at Starvsmannafelagið skal verða politiskt aktivt alla tíðina. Vit skulu ikki binda okkum til nakran flokk, men vit skulu royna at ÃĄvirka allar politiskar flokkar, tÃĄ ið tað rÃĶður um at fremja ÃĄhugamÃĄlini hjÃĄ okkara limum.
Hetta kann gerast ÃĄ ymiskan hÃĄtt.
Starvsmannafelagið eigur sum tað fyrsta at hava regluligt samskifti við teir politisku flokkarar. Vit eiga at fremja lobbyvirksemi, har tað tÃĶnir limanna felags ÃĄhugamÃĄlum.
Eitt hugskot er at seta í verk sokallað
trípartasamstarv, sum er eitt samstarvs millum arbeiðstakarar, arbeiðsgevarar og politisku myndugleikarnar. Eitt felags forum av hesum slagi kann geva okkum gÃģðar kanalir til politisku skipanina. Vit sleppa at greiða frÃĄ teimum mÃĄlum, sum upptaka limirnar. Hetta kann verða eitt forum fyri gÃģðum dialogi, har myndugleikarnir fÃĄa beri innlit í lív og líkindi hjÃĄ limunum. Har vit kunnu nÃĄa mÃĄl, sum ikki kunnu rÃļkkast við fakligum stríði.
Eisini eiga vit sum fakfelag at fylgja vÃĶl við til tess at tryggja, at vit altíð verða hoyrd í mÃĄlum sum ÃĄvirka arbeiðsmarknaðinum. Vit skulu tryggja at Ãļll lÃģgaruppskot, sum ÃĄvirka kor limanna verða send Starvsmannafelagnum til hoyringar. Samstundis skulu vit tryggja, at hetta altíð verður gjÃļrt við rímililigari freist, so at talan ikki verður um proforma hoyring, sum vit tíverri uppliva Ãģneyðuga ofta.
Ein annar tÃĄttur er stÃļðugt at varpa ljÃģs ÃĄ og royna at ÃĄvirka allar politiskar flokkar í mÃĄlum, sum viðkoma okkara limum. Starvsmannafelagið er ein tÃ―Ã°andi leikari ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum og tí ÃĄliggur tað okkum, at seta mÃĄl ÃĄ dagskrÃĄnna, sum kunnu betra umstÃļðurnar hjÃĄ limunum. Seinasta dÃļmi um hvussu hetta kann gerast er hvussu vit hava varpað ljÃģs ÃĄ vandamÃĄlið strongd og eftirlitið við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum. Eitt ÃĄtak, sum hevur fingið stÃģra almenna umrÃļðu og har Útlit eru fyri batum.
Í valÃĄrinum 2015 hevur felagið kosið sÃĶr nÃļkur kjarnumÃĄl. MÃĄl, sum vit sum felag meta hava stÃģran tÃ―dning fyri okkum Ãļll. Felags fakfelagsmÃĄl, sum vit ynskja at varpa ljÃģs ÃĄ, og sum vit fegin vildu sÃĶð aftur valskrÃĄunum hjÃĄ politisku flokkunum og í einum komandi samgonguskjali – ÃģansÃĶð litin ÃĄ teimum politisku flokkunum.
Starvsmannafelagið er partapolitisk Ãģheft, men vit virka í einum politiskum veruleika. Sum ein tÃ―Ã°andi faktorur ÃĄ arbeiðsmarknaðinum kunnu vit ikki gera sum strussurin og stinga hÃļvdið í sandinum. Vit hava tvÃļrturímÃģti skyldu at spÃĶla upp ÃĄ allar politiskar streingir fyri at fremja felags ÃĄhugamÃĄlini hjÃĄ okkara limum, soleiðis sum lÃģgir felagsins ÃĄleggja okkum.

Asanti sana merkir tÚsund takk ÃĄ Swahili. Hetta var eitt av fÃĄu orðunum eg lÃĶrdi, tÃĄ eg mitt í fÃ―rsunum, saman við systur míni, arbeiddi sum sjÃĄlvboðin í lítlu bygdini Jora í Kenja langt frÃĄ alfara vegi. Hetta var gjÃļgnum felagsskapin Mellemfolkeligt Samvirke. Í bygdini var hvÃļrki elektrisitet ella rennandi vatn. Vit bÚðu í einum skÚla, har vit svÃģvu ÃĄ gÃģlvinum. SkÚlin var bygdur Úr mÚrsteinum, gÃģlvið var stoypt, takið var Úr alminium. Tað vÃģru vindeygu í bygninginum, tÃģ vÃģru eingir rÚtar í.

Vanliga fÃģru vit niðanum leirsmÃĄtturnar í bygdini at vaska okkum eftir loknan arbeiðsdag. (Vit gjÃļrdu mÚrsteinar Úr leiri og sandi). Har var ein ÃĄ, sum varð brÚkt til tað sama. Men ein leygardag, vit hÃļvdu frí, hildu vit, at vit skuldu fara til grannabygdina at vaska okkum. Tað tÃģk um hÃĄlvan tíma at ganga har til. Vit tÃģku handklÃĶð og sjampo í ein plastikk beriposa og so til gongu. TÃĄ vit vÃģru komin hÃĄlva leið, mÃļta vit einum eldri manni, nakað niðurboygdur og troyttur. Á rygginum ber hann eina kurv, fulla av fruktum. Hann steðgar ÃĄ, og heilsar „jambo, jambo“, sum merkir hey ella hallÃģ. Hann virkar so ÃģtrÚliga ÃĄhugaður í plastikkposanum, eg beri í hondini.
Hann nertir við posan, hevur líkasum hug at kanna, hvussu hann fungeraði og vil prÃļva at halda posanum. Vit samskiftu við ymiskum „geberdum“ okkara millum, og skjÃģtt finni eg Útav, at hann ongantíð ÃĄÃ°ur hevur sÃĶð ein sovorðnan plastikk beriposa. Hann ger tekn um, at vilja gera ein bÃ―tishandil. JÚ, eg haldi, at um posin hevði so stÃģran ÃĄhuga, so skal hann fÃĄa posan. Afturfyri bjÃģðar hann okkum 12 mangofruktir. Eg hevði tÃĄ ongantíð ÃĄÃ°ur sÃĶð eina mangofrukt, og visti enn minni, hvussu fantastiska vÃĶl henda leskiliga frukt smakkar. Maðurin fÃĶr plastikkposan og fer avstað við einum brosi. Hann takkar so mangar ferðir, meðan hann veitrar og sigur, „asanti sana, asanti sana“.
Henda sÃļgan kemur fram fyri meg nÚ í desember, tÃĄ eg komið dragandi heim við fimm plastikkposum. Ein frÃĄ klÃĶdnahandli í miðbÃ―num, ein frÃĄ smÃ―kkuhandli, tveir frÃĄ matvÃļruhandli og ein, har eg havi tvey pÃļr av skÃģm í.
Í eina posanum er ein skjÚrta, sum eg havi keypt til mannin. Eg ivist eina lÃļtu, um maðurin mann passa skjÚrtuna. Best mann tí vera, at pakka upp beinanvegin, so hann kann royna skjÚrtuna, og eg soleiðis tjekka av, um hon nÚ skal bÃ―tast um ella ikki. Fyrst í posan at taka skjÚrtuna upp. NÃĶsti posin, sum sjÃĄlv skjÚrtan er í, kennist sum ein fundarmappa. Stív, snotilig, við pappírum og klipsum.
So at pilka nÃĄlirnar Úr skjÚrtuni, eina og eina, síðan at taka hektini Út, sum halda skjÚrtuni og pappinum inni í skjÚrtuni saman, tey eru um 46 í tali, síðan at taka plastikkið, sum er um flippuna Út, so taka pappið vekk, sum skal halda skjÚrtuni, so hon ikki fellur saman í sínum egna posa. TÃĄ eg eri liðug at pakka Út, liggur ein bunki av innpakkningi ÃĄ borðinum. Eg gruni eina lÃļtu um, hvussu eg skal pakka alt hetta innaftur, um nÚ skjÚrtan skal bÃ―tast um. Og um hon ikki skal bÃ―tast um, hvat kann eg so brÚka av Ãļllum hesum. Nei, nÃĄlirnar hava ikki nÃģg spískan odd, til at kunna vera knappanÃĄlir, men verða goymdar alíkavÃĶl. Hektini hvat við teimum? Nei, eg dugi ikki at síggja, hvat tey kunnu brÚkast til ... plastikki, pappið og plastposin, sum skjÚrtan var pakkað inn í? Men beriposan, hann leggi eg pent saman og goymi.
Í nÃĶsta posanum er ein smÃ―kka. Pakkað inn í plastposa, pappír, band, pappeskju og vatt. Í triðja og fjÃģrða posanum eru matvÃļrur, pakkaðar í plastikk, papp, glas, pappír, net, elastik ... osfr. Ein rÚgva av innpakkningi. Okkurt kann brÚkast aftur, men meginparturin endar í skrellispannini. Sum burturkast og spill. Tað haldi eg, er skelkandi. Tað ÃĄtti at verið spart upp ÃĄ tað, sum vit vita fer vekk. Her verður alt ov nÃģgv oyðsl. Kanska skulu vit fara aftur til at keypa í leysari vekt. Hava ílat við, tÃĄ vit fara til handils. Kann man hugsa sÃĶr tað? Eg eri vís í, at tað hevði minkað munandi um burturkastið og gagnað umhvÃļrvinum.
TÃĄ eg eri liðug at pakka Út aftanÃĄ henda handilstÚrin, havi eg fimm beriposar, sum eg leggi saman við Ãļllum hinum posunum, eg eigi. Teir kunnu allir endurnÃ―tast. Antin sum skrelliposi, innkeypsposi ella posi at goyma eitthvÃļrt í. Teir eru Ãģmissandi.
Tað helt maðurin Úr Jora eisini. Eg eri vís í, at hann hevur ongan Ãģneyðugan innpakning. Men beriposan, henda gÃģða hentleika, var hann lukkuligur fyri at hava skaffað sÃĶr. Tað sÃĄst langa leið. Eg vÃģni, at posin hevur verið til stÃģra nyttu, og at hann hevur brÚkt hann í nÃģgv, nÃģgv ÃĄr. Asanti sana fyri at tÚ lÃĶrdi meg at seta prís upp ÃĄ beriposar. Eg havi í hvussu er posar til nÃģgv ÃĄr, um bara eg fari vÃĶl við teimum.
Men alt hitt, eiga vit at minka um og skerja, og allarbest – at bÃ―ta javnari.

FelagshÚsini hjÃĄ Starvsmannafelagnum í J. H. SchrÃļtersgÃļtu í Havn verða ikki at kenna aftur eftir umbyggingina. Ikki minst nÚ tey verða samanbundin við grannaognina fyri norðan, – fyrrverandi sjÃģnvarpshÚsini, tÃĄ Ãļll byggiverkÃĶtlanin verður liðug um ÃĄrsskiftið.
ByggifyritÃļkan Eysturlon ÃĄ Velbastað, sum hevur hÃļvuðsarbeiðstÃļkuna, er saman við sínum undirarbeiðstakarum veruliga farin í gongd við hetta rÃĶttiliga stÃģra og krevjandi arbeiði. Gomlu felagshÚsini verða Ãļll klÃĶdd og bjÃĄlvað uttan og fleiri vindeygu mÃģti vegnum í stÃģra fundarrÚminum í niðaru hÃĶddini verða gjÃļrd munandi stÃļrri. Skrivstovan í ovaru hÃĶddini verður bÃ―tt sundur í trÃ― rÚm.
Ein stÃĄlbrÚgv bindir bygningarnar saman og inni ÃĄ nÃ―ggjara partinum í fyrrverandi sjÃģnvarpsbygninginum, eins og gamla partinum, har SmÃĶran einaferð helt til, verður stÃģrar broytingar gjÃļrdar við fleiri skrivstovum og Ãļðrum arbeiðsrÚmum.
SjÃģnvarpsstudio verður umskipað til auditorium við allari tÃļkniligari Útgerð og veggirnir klÃĶddir við serligum ljÃģðpaneli. Ovasti parturin av bilhÚsinum verður tikin burtur, og terassa verður gjÃļrd.
Ragnar Guttesen, sum er projektleiðari, roknar við, at gongst sum ÃĶtlað, verður arbeiðið liðugt um ÃĄrsskiftið.
 
Tað var neyvan heilt av tilvild, at kollfirðingurin Hans Jacob Petersen ÃĄ ungum aldri fekk ÃĄhuga fyri telving, tí hetta var rÃĶttiliga vanligt ítriv í heimbygdini. Kollfirðingar hÃļvdu talvfelag og stÃģðu seg mangan vÃĶl í teimum kappingum, teir luttÃģku í. Í nÃļkur ÃĄr var Hans Jacob ein teirra, sum mannaðu bygdarliðið, og minnist hann serliga vÃĶl, tÃĄ teir luttÃģku í sonevndu Wood-kappingini, sum teir eisini vÃģru við at vinna nakrar ferðir, eins og teimum nakrar ferðir eydnaðust at gerast fÃļroyameistari. Harafturat hevur Hans Jacob eisini, sum partur av landsliðinum, luttikið í altjÃģða talvkappingum.
Ikki kann annað sigast enn at talv er eitt sera friðarligt spÃĶl, men hÃģast tað er sera tÃ―dningarmikið, at tÚ er í gÃģðari konditiÃģn, so lÃļgið tað kann tykjast.
–TÃĄ rÃĶður um at telva munnu fÃĄ hugsa um fyrimunin av at vera kropsliga vÃĶl fyri, men soleiðis er kortini, sigur Hans Jacob, sum vísir ÃĄ, at eitt nÚ heimskendu telvararnir Garry Kasparov og Bobby Fischer vÃģru sera vÃĶl fyri likamliga. Tað hildu teir vera av alstÃģrum tÃ―dningi, tí við einum talvi situr tÚ leingi, og fer mÃļðin at taka yvir, er torfÃļrt at hugsa greitt, og tÃĄ skal lítið til at tÚ ger ein skeivan leik. Tað verður eisini sagt, at ein gÃģður telvari hugsar greiðari, og tað kann eisini vera nakað um tað. Hans Jacob veit frÃĄ einum fÃļroyskum telvara, sum segði seg hava gÃģðar royndir av talvinum, sum hevði gjÃļrt sítt til at hann stÃģð seg vÃĶl í uppgÃĄvum í sambandi við hansara ÚtbÚgving. Hann orkaði betri, og við skÚlauppgÃĄvunum var sum við talvinum, har rÃĄddi um at halda hÃļvdið kalt. Eingin var sum kundi taka avgerðirnar uttan ein sjÃĄlvur.
Tað sigast sÃļgur um menn, sum ÃĄ vetri settust um fÃ―rtalvið, men ikki megnaðu at gera tað liðugt til teir ÃĄ vÃĄri skuldu til skips aftur, og tí hildu fram heimafturkomnir
eisini lið Úr Ísrael og Libanon. Politiska stÃļðan var spent millum londini, og tí var alvÃĄpnað vaktarlið til staðar meðan kappingin fÃģr fram.
FYRSTI 6-MANNAFARÐSRÓÐURIN
Hans Jacob hevur eisini verið við í Ãļðrum ítrÃģtti. Hann hevur eisini rÃģð kapp, og var við í 1975, fyrstu
FÝRTALV GAMALT FØROYSKT ÍTRIV
Flestu fÃģlk kenna eitt vanligt talvborð, men fÃĶrri munnu hava kunnleika til fÃ―rtalvið, sum annars var rÃĶttiliga vanligt í FÃļroyum fyri mongum ÃĄrum síðani, men sum bert í hendingafÃļri framvegis verður leikt. Munurin ÃĄ fÃ―rtalvinum og vanliga talvborðinum er, at fÃ―rtalvið hevur trÃ― rÃļð av puntum aftrat hinum ÃĄ hvÃļrjari síðu. TalvfÃģlkið stendur at bÃĄÃ°um teimum uttastu. FÃ―ra fÃģlk telva, tvey og tvey í parti.
Hans Jacob minnist, at eins og aðrastaðni var eisini fÃ―rtalv telvað í Kollafirði. SjÃĄlvur hevur hann eisini roynt tað, og, fyri at halda hetta viðlíka, eru teir fÃ―ra sum hittast eina ferð um ÃĄrið at telva fÃ―rtalv.
Eitt vanligt talv kann gerast drÚgt og, sum vera man, kann eitt fÃ―rtalv gerast enn drÚgvari. Tað sigast sÃļgur um menn, sum ÃĄ vetri settust um fÃ―rtalvið, men ikki megnaðu at gera tað liðugt til teir ÃĄ vÃĄri skuldu til skips aftur, og tí hildu fram heimafturkomnir. Men soleiðis er ikki hjÃĄ Hans Jacob og vinmonnum. Teir brÚka klokku, sum eisini er vanligt í vanligum talvi.

ØLL KUNNU LÆRA BRIDGE
Eins og við talvinum, kann bridge tykjast sera torfÃļrt fyri mong, men Hans Jacob er sannfÃļrdur um, at Ãļll kunnu lÃĶra at spÃĶla
bridge. Mannagongdirnar eru einfaldar. SjÃĄlvur byrjaði hann ikki fyrr enn seinru ÃĄrini, og so mikið vÃĶl hevur gingist, at hann hevur verið ÃĄ landsliðinum í fleiri ÃĄr, og verið við til fleiri kappingar uttanlands. Hans Jacob greiðir frÃĄ, at talv og bridge líkjast ÃĄ tann hÃĄtt, at hepni eigur ongan leiklut, men aðalmunurin er, at í talvi ert tÚ pÚra einsamallur, meðan tÚ í bridge hevur ein makkara. SpÃĶlið er meira sosialt í so mÃĄta.
Tað er ikki Ãģkent í kortspÃĶli, at tað eru tey, sum ikki kunnu halda seg aftur at geva makkara sínum okkurt tekin. Hetta er strangliga bannað í bridge, og tÃĄ talan er um stÃļrri kappingar, er skermur settur upp, soleiðis at makkarar ikki síggja hvÃļnn annan.
Hans Jacob hevur fleiri verið við til at vinna fÃļroyameistaraheitið. Hann hevur eisini verið ofta við í norðurlendskum kappingum, og var eisini við fyrstu ferð fÃļroyingar luttÃģku í heimsmeistarakapping í Italia í 2002. Ein sera Ãļðrvísi og spennandi uppliving, tí umframt bridge-upplivingina, fingu luttakararnir eisini eina uppliving av hvussu heimspolitikkur kann hava ÃĄvirkan ÃĄ annars friðarligar kappingar. Millum luttakandi liðini vÃģru
ferð 6-mannafÃļr kappaðust um fÃļroyameistaraheitið. Gomul seksmannafÃļr hÃļvdu verið við í kapprÃģðri í fleiri ÃĄr, men fyrstu, sum fingu sÃĶr nÃ―ggj 6-mannafÃļr, vÃģru kollfirðingar og hÃģsvíkingar.
–Vit mÃĄttu ÃĄsanna, at trupult var hjÃĄ smÃĶrri bygdunum at manna stÃļrru bÃĄtarnar, og tí avrÃĄddu vit í Kollafirði við hÃģsvíkingar, at smíða okkum hvÃļr sítt seksmannafar. Niclas í Koltri smíðaði bÃĄÃ°ar bÃĄtarnar og vit vÃģru teir einastu, sum kappaðust í 1975, men seinri komu onnur felÃļg eisini við. NÚ eru seksmanna-fÃļrini stÃļrsti rÃģðurin.
Onkur heldur, at rÃģgvimaskinurnar eru um at taka lívið av amatÃļrkappÃģðrinum, nÚ vant verður alt ÃĄrið.
–Tað er sjÃĄlvandi vandi fyri, at amatÃļrrÃģðurin er um at fara í sÃļguna, tí skal tÚ gera tÃĶr nakrar vÃģnir um at gera teg galdandi í rÃģðrinum, mÃĄ venjast dÚgliga og alt ÃĄrið. Tað kann man so hava sínar meiningar um, men at fÃģlk taka kapprÃģðurin meira seriÃļsan í dag er einki at ivast í. Og tað er bara gott, heldur Hans Jacob, sum sigur seg vera sannfÃļrdan um, at kapprÃģður fer kortini ikki í sÃļguna, tí hesum eru fÃļroyingar stoltir av – jÚst tí hetta er serfÃļroyskt.



Manngarð um Kringvarpið
FramsÃļgufrÃĶlsið er grundsÚla í okkara fÃģlkarÃĶðiliga samfelag.


FramsÃļgufrÃĶlsið hevur avgerðandi tÃ―dning, bÃĶði fyri borgarar og samfelag. Onnur grundrÃĶttindini, so sum rÃĶtturin til privatlív, trygd og privatfrið eru eisini tÃ―dningarmikil rÃĶttindi. Men uttan framsÃļgufrÃĶlsi er trupult at ímynda sÃĶr hini rÃĶttindini. Og tí verður framsÃļgufrÃĶlsið, sambÃĶrt altjÃģða rÃĶtti, mett at hava serligan tÃ―dning í einum fÃģlkarÃĶði.
Seinastu tíðina hava vit sÃĶð ein Ãģgvusligan ÃĄgang ÃĄ Kringvarp FÃļroya. Ein ÃĄgang, sum ikki gjÃļrdist minni eftir at stovnurin herfyri varð dÃļmdur í FÃļroya RÃĶtti. Útsagnir sum „politisk forfylging“, „hetz“ og „slÃļkkið lortið“, vÃģru at hoyra og lesa. Ikki bert vanlig fÃģlk, men eisini summir politikarar, hÃļvdu ÃĄ lofti at veingjaskerja Kringvarpið.
Sum fakfelag hjÃĄ fleiri av starvsfÃģlkunum í Kringvarpi FÃļroya og við sÃĄttmÃĄla fyri Ãļkið vilja vit leggja dent ÃĄ tÃ―dningin av, at vit hava ein sterkan og Ãģheftan public servicestovn. Ein stovn, sum er so sterkur, at hann kann tryggjar holla samfelagsupplÃ―sing, kjak og síðst, men ikki minst hava eftirlit við valdshavarunum.
Lat tað verða sligið fast, at Kringvarp FÃļroya hevur ikki bert rÃĶtt, men eisini skyldu at virka sum almennur varðhundur, „Public Watchdog“. Hetta fylgir beinleiðis av leiðreglunum um gÃģðan fjÃļlmiðlasið og er somuleiðis staðfest av dÃģmstÃģlunum.
Tann, sum fÃĶst við kritiskan journalistikk fer stÃļðugt at ferðast uppat lÃģgarinnar marki. InnanhÃ―sis mÃĄ tí allatíðina verða plÃĄss fyri kritiskari eftirmeting og fakligari sjÃĄlvrannsakan. Og tað vita vit eisini verður gjÃļrt. SjÃĄlvsagt.
Kringvarpið kann sjÃĄlvsagt gera feilir. Hinvegin mÃĄ ongantíð nakar ivi verða um, at kritiskur journalistikkur er eitt kjarnufunktiÃģn í Kringvarpinum, sum vit Ãļll mugu gera manngarð um. Alt tos um at avtaka Kringvarpið og avhÃļvda kritiskar journalistar er skaðiligt tos, sum als ikki hoyrir heima í einum framkomnum samfelag.

Sunda kommuna ger nÃģgv fyri at kunna borgararnir um hvat fyriferst, og leggur tí allar avgerðir frÃĄ nevndar- og bÃ―rÃĄÃ°sfundum Út ÃĄ heimasíðuna. Harafturat verða bÃ―rÃĄÃ°sfundirnir eisini stroymaðir. Ragnhild heldur, at gÃģða kunningin til borgararnir ger, at tey fÃĄa sera fÃĄar umbÃļnir um innlit, og sleppast kann undan mongum Ãģneyðugum illgitingum.

ein leiðandi og berandi partur av hesi broyting í Sunda kommunu.” Soleiðis tÃģk borgarstjÃģrin í Sunda kommunu, Heðin Zachariasen m.a. til tÃĄ kommunan heiðraði Ragnhild ÃĄ 25 ÃĄra starvsdegnum 1. mai. Og ivaleyst hevur borgarstjÃģrin rÃĶtt í tí. SjÃĄlv heldur Ragnhild tilgongdina til samanleggingina vera eitt hitt mest spennandi sum hon, í sínum starvi, hevur verið við til.

Sína starvstíð byrjaði hon annars í smÃĄum, sum skrivari í tÃĄverandi HÃģsvíkar kommunu; seks tímar um vikuna. Lítil kommuna, har fÃģlkatalið minkaði ikki sÃļrt miklu kreppuÃĄrini, men kommunan kom fyri seg aftur og krÃļvini til kommunala fyrisiting vÃģrðu munandi herd, so rÃĶttiliga skjÃģtt var Ragnhild í hÃĄlvtíðarstarvi.

Ragnhild ÃĄsannar, at munur er ÃĄ at arbeiða hjÃĄ lítlari kommunu í mun til eini stÃļrri. Borgarar gingu nÃģgv inn ÃĄ kommunuskrivstovuna í HÃģsvík og fingu vegleiðing um eitt og annað. TÃĄ vÃģru eisini skamtanarkortini galdandi. Og tað kom meira enn so fyri, at fÃģlk eisini ringdu heim til kommunuskrivaran, tí Ãļll kendust jÚ. JÚ, tað eru bÃĶði fyrimunir og vansar í eini so mikið lítlari kommunu, ÃĄsannar Ragnhild. Tað var eisini soleiðis fyrstu tíðina, at teldan varð bert brÚkt til bÃģkhaldið og at senda skriv, meðan journalin varð fÃļrd við hond, soleiðis at Ãļll mÃĄl vÃģrðu skrÃĄsett upp ÃĄ gamla mÃĄtan.

Spennandi tilgongd
– við gÃģðum Úrsliti Tað sigur Ragnhild MÃļrkÃļre, sum var við í allari tilgongdini í sambandi við samanleggingina av tí sum gjÃļrdist Sunda kommuna

HÓSVÍK SEGÐI NEI ... OG JA
Í 2002 byrjaði tosið av ÃĄlvara um at leggja kommunur, har norðuri ÃĄ leiðini, saman, og sum kommunuskrivari var Ragnhild sjÃĄlvandi við í teirri tilgongdini. Vegleiðandi fÃģlkaatkvÃļða var í Ãļllum seks bygdunum, sum talan var um at leggja saman. Úrslitið var eitt ja til samanlegging í Ãļllum bygdum uttan í HÃģsvík, har ein tepur meiriluti avgjÃļrdi Úrslitið. Eitt sindur seinri var aftur fÃģlkaatkvÃļða í HÃģsvík, og tÃĄ koppaði Úrslitið til ein tepran meiriluta fyri samanlegging. At hava tvÃĶr fÃģlkaatkvÃļður bÃĄÃ°ar við sera teprum meiriluta heldur Ragnhild vera tað mest “Ãģbehagiliga”, sum hon tekur til. Hon heldur kortini, at sum tíðin leið, munnu eisini tey, sum ikki vildu leggja saman, vera nÃļgd við Úrslitið, sum tað nÚ bleiv til.
SPENNANDI TILGONGD
Kommunurnar, sum nÚ hÃļvdu gjÃļrt av at leggja saman, vÃģru rÃĶttiliga ymiskar til stÃļddar. Og treyðugt so, vÃģru mong eisini eitt sindur ivasom, og bÃģru Ãģtta fyri at vera fyri, at teirra kommuna varð fyri vanbÃ―ti. Tey settu m.a. spurningin um tey mistu skÚlan, og um tey annars blivu gloymd í stÃļrru heildini, men Ragnhild heldur, at í dag síggja flest Ãļll í samanlÃļgdu kommununi fyrimunirnar við samanleggingini. Neyva samstarvið ÃĄ ÃĄvísum Ãļkjum hevur eisini gjÃļrt samanleggingina munandi lÃĶttari, heldur hon, og vísir ÃĄ, at í eini 20 ÃĄr frammanundan samstarvaðu hesar kommunur um umhvÃļrvisnevnd og brunanevnd, sum
viðgjÃļrdi Ãļll umhvÃļrvis- og brunamÃĄl. Harafturat var felagsskÚlin fyri allar teir eldru nÃĶmingarnar.
TÃĄ seks kommunur soleiðis leggja saman, er eingin trygd fyri, at allar fyrrverandi kommunurnar fÃĄa umboðan í kommunustÃ―rið. Men valini hava tÃģ víst, at hesar hava allar umboð í kommunustÃ―rinum í samanlÃļgdu kommununi, og hevur tí verið Ãģneyðugt við staðbundnum nevndum.
BERT FYRIMUNIR
Fyri mÃĶr at síggja hava bert fyrimunir verið við samanleggingini, bÃĶði fyri okkum sum starvsfÃģlk og ikki minni fyri borgaran og kommununa sum heild. Fyri okkum starvsfÃģlk er tað meira spennandi, avbjÃģðandi og ivaleyst eisini meira rationelt, enn um vit sÃģtu hvÃļr í sínum heraðshorni. Og so er umsitingin heldur ikki stÃļrri enn so, at er okkurt serligt ÃĄ vÃĄsi, so eru vit Ãļll um tað. Hetta er ein livandi kommuna, og her hendir nÃģgv. Fyri borgaran og kommununa sum heild eru eyðsÃ―ndir fyrimunir við, at ein stÃļrri eind orkar betri at taka stÃļrri tÃļk enn hvÃļr lítil kommunan orkar hvÃļr sÃĶr, eitt nÚ í sambandi við skÚlar og barnagarðar, sum ein lítil kommuna neyvan orkar einsamÃļll, sigur Ragnhild.

SEKS BORGARSTJÓRAR
Ragnhild hevur starvast neyvt saman við seks borgarstjÃģrum.
– TÃĄ nÃ―ggjur borgarstjÃģri fer til verka, er sum vera mann eitthvÃļrt at vegleiða hann um eitt nÚ um tÃĶr mannagongdir
og leiðreglur vit hava. So er tað sjÃĄlvandi upp til hansara at gera av hvussu hann vil stÃ―ra kommununi. Eins og onnur eru heldur ikki tveir borgarstjÃģrar eins, og soleiðis hevur heldur ikki verið her, men tað hevur ongantíð verið nakar trupulleiki, sigur Ragnhild.
BorgarstjÃģrar koma og fara, men umsitingin er hin sama, ofta í mong ÃĄr, og hevur holla vitan og royndir. Ein freistandi spurningur: Hevur Ragnhild ongantíð sagt sína ÃĶrligu meining við borgarstjÃģran, nei, hetta fer ikki at bera til...!?
– Her hava ongantíð verið talan um nakrar brotasjÃģgvar, men eg skal ikki dylja, at eg onkuntíð havi sagt mína meining, sigur Ragnhild við einum skÃĄlkabrosi.
Í fjÃļr varð umsitingin í Sunda kommunu umskipað. Kommunan hevur fingið fleiri arbeiðsuppgÃĄvur, eitt nÚ eldraÃļki, og tí varð umsitingar- og fíggjarleiðari settur. Hesin tÃģk tÃĄ eisini við sum bÃ―rÃĄÃ°sskrivari, ein uppgÃĄva sum Ragnhild hevði rÃļkt í mong ÃĄr, og sum hon nÚ, eftir egnum ynski, legði frÃĄ sÃĶr. ArbeiðsÃļkið hjÃĄ henni er nÚ fyri tað mesta innan journalÃļkið, og við tí at hava eitt vakið eygað við at kommunan fylgir teimum samtyktum, sum tey fÃģlkavaldu taka. Ella, sum Ragnhild skemtandi sigur, at halda í oyrunum ÃĄ politikarunum.

Aðalfundur í fullsettari hÃļll

Hetta seinasta ÃĄrið er nÃģgv hent ÃĄ Ãļkinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, segði Selma Ellingsgaard, forkvinna, sum
nevndi nÃļkur av hÃļvuðsmÃĄlunum, felagið hevur arbeitt við og sum framvegis eru ÃĄ breddanum. Felagið hevur kosið sÃĶr nÃļkur kjarnumÃĄl, sum fari verður at varpa ljÃģs ÃĄ nÚ valÃĄr er. Á aðalfundinum varð kunngjÃļrt hvÃļrji mÃĄlini eru. NÃļkur av hesum mÃĄlum vÃģrðu eisini viðgjÃļrd í politiska kjakinum beint eftir sjÃĄlvan aðalfundin.
Forkvinnan vísti eisini ÃĄ Úrslitið av strongdkanningini, sum felagið í fjÃļr lat gera, og sum hevur fylt nÃģgv í almenna rÚminum. Selma segði, at Úrslitið er rÃĶðandi, og vísti ÃĄ hvussu tÃ―dningarmikið tað var at fÃĄa kanningina gjÃļrda, og ikki minni hvussu tÃ―dningarmikið tað er at arbeiða víðari við tí.
Eins og ÃĄrini frammanundan, hevur nevnd og umsiting eisini hetta seinasta
ÃĄrið vitjað limir ÃĄ ymsum arbeiðsplÃĄssum kring landið. At síggja og tosa um gerandisdagin hjÃĄ limunum er bert gott, tí vit vilja soleiðis minka um fjarstÃļðuna millum limir og felagið, segði Selma.
Minni hugaligt er, at felagið, aftur í ÃĄr, hevur sÃĶð fleiri hoyringsskriv og uppsagnir. At viðgera hesi mÃĄl hevur verið ein stÃģrur partur av arbeiðinum hjÃĄ felagnum, sum roynir at geva eina so dygga rÃĄÃ°geving sum til ber, segði forkvinnan, sum eisini fÃģr Út um landoddarnar, og nevndi rÃĶðandi atsÃģknirnar herfyri í Paris og Keypmannahavn.
Teirra vilji er at rÃĶða okkum, at spjaða okkum, at seta fÃģlk upp ímÃģti hvÃļrjum Ãļðrum, at teppa okkum og at knÚsa sÚlurnar undan okkara fÃģlkarÃĶði, men vit skulu ikki lata okkum rÃĶða ella kÚga, segði Selma Ellingsgaard m.a. í síni frÃĄgreiðing ÃĄ aðalfundi felagsins, sum í ÃĄr var ÃĄ SkÚlaheiminum við Marknagilsvegin.

Ársins ÁLITISFÓLK

Í ÃĄr varð 34 ÃĄra gamla BjÃļrghild HÃĄkunardÃģttir kosin ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk. Í grundgevingini stendur: BjÃļrghild hevur í virki sínum sum ÃĄlitisfÃģlk, samvitskufult og ÃĄbyrgdarfult rÃļkt starvið og talað sÃļk starvsfÃģlkanna. Hon hevur gjÃļgnum yrki sítt stríðst fyri rÃĶttindum hjÃĄ starvsfelÃļgum sínum, samstundis sum hon hevur vakt ans, ÃĄhuga og virðing fyri ÃĄlitisfÃģlkaskipanini.
BjÃļrghild hevur virkað sum ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ Psykiatriska Deplinum ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum síðani 2013.

POLITISKT KJAK
Beint eftir sjÃĄlvan aðalfundin skipaði felagið fyri pallborðsfundi við umboðan fyri allar politisku flokkarnar, nÚ vit eru í einum valÃĄri. Ikki heilt ÃģvÃĶntað vÃģru lyftini frÃĄ floksumboðunum mong, ikki minst tÃĄ rÃĄddi um skattalÃĶtta til lÃĄg- og miðalinntÃļkurnar. JÃļrgen Niclasen, landsstÃ―rismaður við fíggjarmÃĄlum helt, at nÚ ÃĄtti tÚrurin at vera komin til kommunurnar at lata skattalÃĶtta. Jenis av Rana vildi fegin bjÃģða skattalÃĶtta, sum ikki skuldi vera flatur, og Aksel Johannesen og HÃļgni Hoydal vístu bÃĄÃ°ir ÃĄ, at sÃļla av tilfeinginum skuldi brÚkast til at lata skattalÃĶtta til lÃĄg- og miðalinntÃļkur.

Hvílandi limur
í Starvsmannafelagnum
Limir, ið annaðhvÃļrt gerast arbeiðsleysir, eru í farloyvi uttan lÃļn, ella fara undir ÚtbÚgving, kunnu gerast hvílandi limir í Starvsmanna- felagnum. Hvílandi limaskapurin hevur við sÃĶr at tit varðveita samlagstryggingina
og onnur rÃĶttindi, so sum avslÃĄttur frÃĄ fyritÃļkum, ið vit hava gjÃļrt avtalu við, og avslÃĄttur av leigu av hÚsum okkara.
Samlagstryggingin fevnir um lívstrygging, hjÚnafelagatrygging, trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum umframt trygging mÃģti ÃĄvísum hÃĶttisligum sjÚkum hjÃĄ bÃļrnum undir 18 ÃĄr. Sí heimasíðuna hjÃĄ LÍV, www.liv.fo. Eisini fevnir tryggingin um eina lokalupphÃĶdd, sum fÃģlk fÃĄa, tÃĄ tey verða 67 ÃĄr, men henda upphÃĶdd verður niðurlaða komandi ÃĄrini.
Kostnaður fyri at vera hvílandi limur er 100 krÃģnur um mÃĄnaðin, og samlagstryggingin kostar 200 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Teir limir sum rinda limagjald umvegis ALS, mugu sjÃĄlvir rinda samlagstryggingina umframt. Hetta er eisini 150 krÃģnur.

Regin Berg settur sum fakfelagsrÃĄÃ°gevi
Fakfelagssamstarvið hevur sett 26 ÃĄra gamla Regin Berg í tíðaravmarkað starv sum rÃĄÃ°geva fyri tey fimm fakfelÃļgini, ið mynda samstarvið. VerkÃĶtlanarstarvið er ein tÃ―dningarmikil liður í at styrkja, menna og sameina fÃļroysku lÃļntakararnar.
Fakfelagssamstarvið, sum umfatar Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, FÃļroya LÃĶrarafelag, FÃļroya Pedagogfelag, Havnar Arbeiðskvinnufelag og Starvsmannafelagið, tekur nÚ lÃģgvatak.
FelÃļgini hava avgjÃļrt at seta Regin Berg sum rÃĄÃ°geva í eitt verkÃĶtlanarstarv, har fyrstu strikurnar verða settar til eitt enn tÃĶttari og meira effektivt samstarv millum tey fimm felÃļgini, ið umboða tilsamans einar 6.000 lÃļntakarar ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.
Sjey umsÃļkjarar vÃģru til verkÃĶtlanarstarvið, sum í fyrstu syftu er ÃĶtlað sum eitt fulltíðarstarv í eitt hÃĄlvt ÃĄr.
Regin Berg er ÚtbÚgvin stjÃģrnmÃĄlafrÃļðingur frÃĄ lÃĶrda hÃĄskÚlanum í Aberdeen og leggur í lÃļtuni seinastu hond ÃĄ ÚtbÚgving sum master í lÃģg ÃĄ FÃļroya FrÃģðskaparsetri. Hann hevur royndir sum blaðmaður, m.a. sum blaðstjÃģri ÃĄ blaðnum FjÃļlnir. Eisini hevur hann verið virkin í studentapolitikki og hevur verið formaður í Meginfelag FÃļroyskra Studenta.
Starvið, sum Regin Berg nÚ tekur við er nÃ―tt og spennandi.
Yvirskipaða endamÃĄlið er at arbeiða fyri at fremja Útvald, felags ÃĄhugamÃĄl hjÃĄ limunum í teimum fimm fakfelÃļgunum, ið mynda Fakfelagssamstarvið.
RÃĄÃ°gevin skal m.a. greina samfelagsmÃĄl, sum hava tÃ―dning fyri fakfelagsrÃļrsluna og lÃļntakaran. Hann skal vera sparringspartnari hjÃĄ felÃļgunum at menna strategiir fyri fakfelÃļgini og at menna og Útinna kunningarÃĶtlanir.
Enn er alt í eini byrjan. Hugsanin er, at rÃĄÃ°gevin, í samstarvi við leiðsluna í felÃļgunum, skal velja og nÃĄgreina hvÃļrji mÃĄl, tey fimm felÃļgini kunnu vera saman um og hvussu hetta kann vera gjÃļrt.

SÃĄttmÃĄlakrÃļvini eru handað
SÁTTMÁLASAMRÁÐINGAR: Starvsmanna- felagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið handaðu í farna mÃĄnað hvÃļr Ãļðrum sÃĄttmÃĄlakrÃļv til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í ÃĄr
Umboðini fyri Starvsmannafelagið, tÃĄ ið krÃļvini
vÃģru handað í FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num
SÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum við landið fer Úr gildi 1. oktober. Partarnir hittust fyrstu ferð 20. apríl, har sÃĄttmÃĄlin varð sagdur upp og avtalað varð, at krÃļvini skuldu handast mikudagin 17. juni.
Á fundinum 20. apríl tosaðu partarnir um farna sÃĄttmÃĄlaskeiðið – hvat ið var gott og hvat ið kundi verið gjÃļrt Ãļðrvísi til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar hesaferð.
TÃĄ mÃļttust Starvsmannafelagið og LÃļnardeildin hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num í glasbygninginum ÃĄ Argjum, har partarnir handaðu hvÃļr Ãļðrum sÃĄttmÃĄlakrÃļv.
Talan er bÃĶði um lÃļnarkrÃļv og onnur viðurskiftini í sÃĄttmÃĄlanum, sum nÚ eru ÃĄ breddanum. Millum annað er sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið partur av sÃĄttmÃĄlakrÃļvunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
– Talan var um gÃģðan og konstruktivan fund, sigur Selma Ellingsaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum.
SÃĄttmÃĄlin við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið, KAF, fer eisini Úr gildi 1. oktober. TÃĶr samrÃĄÃ°ingarnar verða í nÃĶstu framtíð.
Samstundis er greitt, at tað verða ikki felags samrÃĄÃ°ingar við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og KAF.
Tað eru limirnir í Starvsmannafelagnum, sum upprunaliga eru komnir við uppskotum til sÃĄttmÃĄlakrÃļv, umvegis síni ÃĄlitisfÃģlk. KrÃļvini eru síðani viðgjÃļrd ÃĄ fundi við ÃĄlitisfÃģlkini, og loksins hevur nevndin í felagnum skipað og lagt krÃļvini hjÃĄ felagnum til rÃĶttis.
Á fundinum í FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num í gjÃĄr avtalaðu partarnir at hittast aftur 26. august.

Felagið ÃĄ arbeiðsferð

Dagarnar 24.-26. apríl hÃļvdu skrivstovufÃģlkini og nevndin í Starvsmannafelagnum eitt langt arbeiðsviðurskifti í Runavík, har fleiri av teimum stÃģru mÃĄlunum í felagnum vÃģrðu vend
Árliga arbeiðsvikuskifti hjÃĄ nevndini og umsitingini í Starvsmannafelagnum varð hesaferð hildið ÃĄ Hotel Runavík.
Á arbeiðsferðunum verða nÃģgv av teimum stÃģru mÃĄlunum, sum felagið hevur arbeitt við, ella ÃĶtlar at seta ÃĄ skrÃĄnna í komandi tíðum, viðgjÃļrd.
SAMRÁÐINGAR
Eitt av mÃĄlunum, sum fylti nÃģgv hesa ferð, var, sum vera mann, sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum. SÃĄttmÃĄlarnir við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala arbeiðsgevarafelagið ganga Út 1. oktober. KrÃļvini til komandi samrÃĄÃ°ingarnar skulu skjÃģtt verða klÃĄr, og ÃĄ fundinum viðgjÃļrdu nevndin og umsitingin stÃļðuna yvirskipað.
KJARNUMÁL
Eitt annað mÃĄl, sum fekk nÃģgva umrÃļðu, vÃģru kjarnumÃĄlini hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Felagið hevur kosið sÃĶr 12 kjarnumÃĄl, sum ÃĶtlanin er at varpa ljÃģs ÃĄ í valÃĄrinum 2015 fyri at skapa ÃĄhuga fyri arbeiðsmarknaðarmÃĄlum.
Í Runavík varð seinasta hond lÃļgd ÃĄ kjarnumÃĄlini, sum verða send Út til flokkarnar at taka stÃļðu til. Síðani verður tilfarið kunngjÃļrt bÃĶði her í Starvsblaðnum og meira alment.

NÝGGJA FELAGSHÚSIÐ
StÃģra umbyggingin av nÃ―ggju felagshÚsunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum í J.H.SchrÃļtersgÃļtu var eisini ÃĄ arbeiðsskrÃĄnni.
Talan er um stÃģra verkÃĶtlan, og alt skal leggjast vÃĶl til rÃĶttis, so at vit fÃĄa eini livandi og vÃĶl skipað hÚs, tÃĄ ið klÃĄrt verður at flyta inn vÃĶntandi í februar 2016.
Arbeitt verður m.a. við einum faldara, sum fer at lÃ―sa nÃ―ggju hÚsini og mÃļguleikarnar sum verða har. HÚsini fara m.a. at rÚma eini 20 skrivstovum, fundarhÃļlum og einum auditorium og vÃģnar felagið, at bÃĶði fakfelÃļg og onnur fara at sÃ―na ÃĄhuga at flyta inn.
ARBEIÐI Í FELAGNUM
Á arbeiðsferðini umrÃļddu vit arbeiðsskipanina og arbeiðsbÃ―tið innanfelags. Tosað var um hvÃļrjar uppgÃĄvur nevndin skal taka sÃĶr av og hvÃļrjar, ið ÃĄliggja umsitingini. Um hvussu hetta verður skipað ÃĄ skynsamasta hÃĄtt.
Semja varð um at gera eina starvsskipan, so at uppgÃĄvur og arbeiðsbÃ―tið verða nÃĶrri Útgreinað.
VISJÓNSARBEIÐI
Eins og onnur virki og fyritÃļkur hevur
Starvsmannafelagið bÃĶði dagligar uppgÃĄvur og uppgÃĄvur, sum rÃļkka yvir longri tíð. Starvsmannafelagið hevur tey seinnu ÃĄrini arbeitt við nÃļkrum strategiskum mÃĄlum, sum eru ÃĄhaldandi uppgÃĄvur í felagnum.
Hesi mÃĄl ella fokusÃļkir fara fram í arbeiðsbÃģlkum.
Ein bÃģlkur arbeiðir við at skipa fakbÃģlkarnar í felagnum. Ein virkar fyri at skipa rÃĄÃ°stevnur og skeið, ein við at nÚtímansgera sÃĄttmÃĄlan. Ein arbeiðir við spurninginum um hvussu felagið kann vera við til at seta dagsskrÃĄnna í samfelagspolitiskum mÃĄlum. Ein arbeiðir við fakfelagssamstarvi og ein bÃģlkur arbeiðir við lÃļnarskipanini.
SAMSTARV VIÐ HK
Á arbeiðsfundinum í Runavík umrÃļddu vit eisini mÃļguleikan fyri samstarvi við danska systirfelagið HK.
Danska felagið hevur fleiri limir í FÃļroyum, sum starvast hjÃĄ ríkisstovnunum. Av tí at tey ikki fÃĄa ÃĄgÃģðan av tiltÃļkum og tilboðum sum HK skipar fyri í Danmark, hevur felagið ynskt eitt samstarv við Starvsmannafelagið.
Tosað varð um mÃļguleikarnar, har vit hjÃĄlpa okkara systirfelagi og samstundis fÃĄa nakað afturfyri, sum gagnar Starvsmannafelagnum og limum tess.

Vitjaðu arbeiðsplÃĄss
Fyrilestur í ØstrÃļm í Havn.
Umsitingin og nevndin í Starvsmannafelagnum hava verið og vitjað arbeiðsplÃĄss í hÃļvuðsstaðnum í vÃĄr. Vitjanin gav innlit í arbeiðsdagin hjÃĄ limunum og í nakrar av avbjÃģðingunum, sum starvsfÃģlkini hava í gerandisdegnum.
Fyrsta arbeiðsvitjanin í ÃĄr stÃģð ÃĄ skrÃĄnni 14. apríl, tÃĄ felagið vitjaði 12 arbeiðsplÃĄss í hÃļvuðsstaðnum.
Arbeiðsvitjaninar kring landið eru fastur tÃĄttur ÃĄ skrÃĄnni hjÃĄ felagnum, og við vitjanunum í Havn hesa ferð, hevur felagið nÚ verið tvÃĶr ferðir runt landið ÃĄ vitjan.
Stovnarnir sum fingu vitjan hesa ferð vÃģru: BÚstaðir, VÃļrn, TÃģrshavnar Havn, Dugni, Landsverk, Almannaverkið, Tekniski SkÚli, LÃļgtingsskrivstovan, BÃ―arbÃģkasavnið, Taks ÃĄ SkÃĄlatrÃļð, eftirlitsstovnarnir ÃĄ SkÃĄlatrÃļð og FrÃģðskaparsetrið.
Á vitjanini bar m.a. til at fÃĄa innlit í arbeiðsgongdir ÃĄ staðnum og tÃĶr avbjÃģðingar, sum hava verið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Samanumtikið geva slíkar vitjanir eina rÃĶttiliga fjÃļlbroytta mynd.
Vit mÃļta vÃĶl nÃļgdum starvsfÃģlkum, og starvsfÃģlkum sum hava nÃģgv ÃĄr ÃĄ baki í starvinum. Og starvsfÃģlkum, sum eru gÃģð við sítt arbeiðsplÃĄss.
Men avbjÃģðingar eru nÃģgvastaðni.
Summir av stovnunum hava verið merktir av flyting, har starvsfÃģlkini eru flutt Úr einum stað í annað. Aðrastaðni hava stÃģrar innanhÃ―sis bygnaðarbroytingar verið framdar, sum hava sett stÃģr krÃļv til starvsfÃģlkini.
Vit hitta starvsfÃģlk, sum geva til kennar, at tey ikki altíð verða tikin nÃģg vÃĶl við upp ÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ broytingar hava verið gjÃļrdar. Kunningin er ikki nÃļktandi og mÃļguleikin fyri at ÃĄvirka avgerðirnar kundi verið betri. Tað skapar Ãģvissu. Ótryggleika.
Onkrastaðni verður sagt frÃĄ stÃģrum arbeiðstrÃ―sti, og resursum sum ikki fylgja við Ãļktum arbeiðsuppgÃĄvum.
Felagið hevur varhuga av, at arbeiðsvitjaninar hava stÃģran tÃ―dning. At starvsfÃģlk er glað fyri at hitta fakfelagsumboðini andlit til andlits, har plÃĄss bÃĶði er fyri rísi og rÃģsi til felagið.
Fyri Starvsmannafelagið hava vitjanirnar stÃģran tÃ―dning. Felagið fÃĶr innlit í arbeiðskor og spurningar, sum upptaka limirnar. Hetta gevur felagnum nakað at hugsa um – og ítÃļkilig mÃĄl at arbeiða víðari við.
Um kvÃļldið var fyrilestur í ØstrÃļm,
har Elsa JÃģhanna HÃļgenni og Marjun Eystberg frÃĄ fyritÃļkuni Input greiddu frÃĄ, hvussu Ãģsemjur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum verða loystar.
Fitt av fÃģlki vÃģru mÃļtt. Umframt ein lÃĶruríkan fyrilestur sluppu tey vitjandi eisini at loysa ítÃļkiligar uppgÃĄvur, har tað snÚði seg um at loysa Ãģsemjur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

SÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi
Arbeiðseftirlitið ger tÃļrvskanning
Eftir ÃĄheitan frÃĄ VinnumÃĄlarÃĄÃ°num er Arbeiðseftirlitið farið undir at gera eina ítÃļkiliga tÃļrvskanning, sum skal vísa hvat skal til fyri at lyfta myndugleikavirksemi í sambandi við sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi.
Tað tykist sum Starvsmannafelagið, við síni kanning og rÃĄÃ°stevnu um sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi, rÃĶttiliga hevur sett gongd ÃĄ myndugleikarnar, so at hesir taka hendan partin av arbeiðsumhvÃļrvinum í stÃļrri ÃĄlvara enn higartil.
Í fjÃļr heyst skipaði Starvsmannafelagið fyri eini rÃĄÃ°stevnu, har felagið legði fram Úrslitið av eini kanning í sambandi við sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi, sum felagið hevði latið gjÃļrt. Úrslitið staðfestir, at talan er um eitt munandi stÃļrri vandamÃĄl, enn nakar ÃĄÃ°ur hevur givið sÃĶr gÃĶtur um. Úrslitið av kanningini vísti m.a., at annarhvÃļr limur hevur havt illgruna um strongd seinastu trÃ― ÃĄrini. Umleið fimti hvÃļr limur hevur verið hjÃĄ lÃĶkna við sínum illgruna, og umleið tíggindi hvÃļr hevur verið sjÚkrameldaður fyri strongd. Kanningin vísti eisini, at ein stÃģrur partur at teimum, sum luttÃģku í kanningini helt, at strongdin stavaði frÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, serliga orsaka av ov stÃģrari arbeiðsbyrðu.
Hetta tiltakið hjÃĄ Starvsmannafelagnum hevði eisini við sÃĶr, at fleiri politikarar tÃģku spurningin fram í lÃļgtinginum, og settu vinnumÃĄlarÃĄÃ°harranum spurningar hesum viðvíkjandi. Av hesum heitti vinnumÃĄlarÃĄÃ°harrin ÃĄ Arbeiðseftirlitið um at gera eitt upprit hvussu hetta Ãļkið kundi mennast framyvir. Hetta gjÃļrdu Arbeiðseftirlitið, og lat VinnumÃĄlarÃĄÃ°num tað stutt fyri jÃģl í fjÃļr. Leivur Persson, leiðari ÃĄ Arbeiðseftirlitinum
sigur, at talan var um eitt leysligt upprit, og at tey nÚ fyrireika eitt meira ítÃļkiligt.
SÁLARLIGA VIÐ Í 2002
Eftir at vit fingu nÃ―ggju arbeiðsumhvÃļrvislÃģgina í 2000, kom ein kunngerð tvey ÃĄr seinri, sum ÃĄ fyrsta sinni segði nakað um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvi, sum hon yvirskipað javnsetir við fysiskt arbeiðsumhvÃļrvi. Leivur Persson sigur, at Arbeiðseftirlitið hevði frammanundan bert arbeitt við fysiskum mÃĄlum, og var meira at kalla ein tekniskur stovnur. Síðani varð Arbeiðseftirlitið rakt av munandi skerjingum, soleiðis at tey ongantíð komu til sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi. Ikki fyrr enn nÚ ljÃģs verður av ÃĄlvara varpað ÃĄ spurningin.
Leivur Persson greiðir frÃĄ, at Ãļkið sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvið er munandi Ãļðrvísi enn tað Arbeiðseftirlitið higartil hevur lagt dent ÃĄ, og munandi minni ítÃļkiligt.
– Tað er munur ÃĄ hjÃĄ okkara eftirlitsfÃģlkum at koma Út ÃĄ eitt arbeiðsplÃĄss og síggja at onkur maskina ikki er so trygg at arbeiða við, sum hon skal, heldur enn at siga, at tekin eru um, at sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið ikki er nÃģg gott. Tað krevur heilt onnur amboð og starvsfÃģlk við serligum fÃļrleika. Harafturat verður neyðugt at fÃļrleikamenna okkara eftirlitsfÃģlk til nÃ―ggju uppgÃĄvurnar, sigur leiðarin ÃĄ Arbeiðseftirlitinum.
TØRVSMETING
Við fíggjarlÃģgini í fjÃļr varð jÃĄttanin hjÃĄ Arbeiðseftirlitinum Ãļkt við 710.000 krÃģnum. Tað hevur ongantíð verið so stÃģrt virksemi í byggivinnuni sum nÚ, og tí viðmerkti landsstÃ―rið, at Ãļkta jÃĄttanin skuldi nÃ―tast til at fyribyrgja vanlukkum, men umframt tað, varð heitt ÃĄ Arbeiðseftirlitið at gera eitt greiningararbeiði, hvussu Arbeiðseftirlitið kundi gera meira við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvi.
Leiðarin ÃĄ Arbeiðseftirlitinum sigur, at hetta arbeiði eru tey nÚ eisini farin undir, soleiðis at tey kunnu handa VinnumÃĄlarÃĄÃ°num eitt ítÃļkiligt uppskot í oktober. Ein partur av hesum arbeiði er eisini at kanna hvussu tey í hinum norðanlondunum bera seg at.
BROYTTUR HUGBURÐUR
Spurdur um hann hevur varhugan av, at politiski myndugleikin og arbeiðsgevarar geva sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi stÃļrri ans nÚ enn fyrr, sigur Leivur Persson, at tað, eftir hansara tykki, gongur rÃĶtta vegin.
– Eg haldi meg síggja eina heilt greiða hugburðsbroyting, soleiðis at sÃĄlarligi parturin í arbeiðsumhvÃļrvinum verður alt meira viðurkendur. Sama, at tað verður ÃĄsannað, at sÃĄlarligar avleiðingar av ringum arbeiðsumhvÃļrvi, eisini hava ÃĄvirkan samfelagsbÚskaparliga, sigur Leivur Persson.

DrÚgvari enn vÃĶntað
FelagshÚsið hjÃĄ Starvsmannafelagnum er enn undir umbygging. Arbeiðið gjÃļrdist drÚgvari enn vÃĶntað. TÃŽ hava vit verið noydd at avlÃ―sa fleiri bíleggingar í StarvsmannafelagshÚsinum. NÚ hava vit fingið at vita, at arbeiðið í stovuhÃĶddini verður liðugt fyrst í juni.
Arbeiðið ÃĄ 2. hÃĶdd, har skrivstovur felagsins halda til, verður ikki liðugt fyrr enn eftir summarfrítíðina. Sostatt heldur skrivstovan til ÃĄ TinghÚsvegi 15, ovasta hÃĶdd, til eftir summarfrítíðina.

Aftur til verka
EftirStarv, er eldrafelagið hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum er ÃĄhugafelag fyri starvsfÃģlk, sum fyri aldur ella av Ãļðrum orsÃļkum eru farin frÃĄ ella eru um at fara Úr almennum starvi.
Felagið varð sett ÃĄ stovn ÃĄ heysti 2010 og hevur skipað fyri ymiskum tiltÃļkum. Felagið hevur hesa seinastu tíðina ikki verið so virkið.
NÚ hava so eldri limir í felagnum tikið seg saman at fÃĄa gongd ÃĄ aftur. Johan Christiansen, sum er ein teirra, sigur, at ein arbeiðsbÃģlkur fyrireikar nÚ at lÃ―sa aðalfund har m.a. skal veljast nevnd, sum síðani skal stinga Út í kortið, hvat henda skal í felagnum.
Johan sigur, at felagið mÃĄ ikki detta niðurfyri, tí eldru limir felagsins hava so nÃģgv at lata Ãļðrum av teirra arbeiðsroyndum og Ãļðrum, tey hava upplivað gjÃļgnum tey mongu virknu ÃĄrini. Og tað kann gerast ÃĄ ymiskum fundum og samkomum, sum tey hava gÃģðar mÃļguleikar at skipa fyri tÃĄ Út- og umbyggingin av felagshÚsunum er liðug.

Eg vil nÃ―ta hÃļvið her at takka politisku flokkunum fyri, at teir vildu taka lut í verkÃĶtlan okkara ’KjarnumÃĄl hjÃĄ Starvsmannafelagnum í valÃĄrinum 2015.
Starvsmannafelagið ynskir limum sínum og Ãļllum fÃļroyingum eitt livandi, sakligt og gevandi valÃĄr, har mÃĄl av felags tÃ―dningifyri lÃļntakararnar vÃģnandi fara at vera ein sjÃģnligur partur av valstríðnum.
Gott lÃļgtingsval!
Hetta eru mÃĄl, sum baklandið í felagnum – ÃĄlitisfÃģlkini – og nevndin í Starvsmannafelagnum meta hava stÃģran tÃ―dning bÃĶði fyri limir felagsins og samfelagið sum heild. Og sum felagið ynskir at varpa ljÃģs ÃĄ í valÃĄrinum 2015.
Eftir at vit hÃļvdu kjÃģsað okkum kjarnumÃĄlini, vÃģrðu tey send Út til teir politisku flokkarnar at taka stÃļðu til.
Á teimum nÃĶstu síðunum kanst tÚ lesa hvÃļrja stÃļðu felagið hevur til tey 12 mÃĄlini – og somuleiðis hvÃļrja stÃļðu politisku flokkarnir hava til tey valdu mÃĄlini.
Harafturat hava flokkarnir grundgivið nÃĶrri fyri síni stÃļðu. Hesar grundgevingar kanst tÚ lesa í fullum líki ÃĄ heimasíðu felagsins, har Ãļll verkÃĶtlanin eisini er kunngjÃļrd.
VÃģn okkara er, at politisku flokkarnir fara at taka kjarnumÃĄlini til sín – eins og vit vÃģna, at teir eisini fara at gera við onnur mÃĄl, sum fakfelÃļgini varpa ljÃģs ÃĄ í valÃĄrinum – og at mÃĄlini fara at síggjast aftur í komandi valstríðnum. Og vÃģnandi eisini í einum komandi samgonguskjali.
Samstundis er tað okkara vÃģn, at eitt tiltak sum hetta fer at eggja limum felagsins og fÃģlki annars at fara ÃĄ val og nÃ―ta sín demokratiska atkvÃļðurÃĶtt.
Lat meg leggja dent ÃĄ, at hetta er eitt partapolitisk Ãģheft ÃĄtak.
Starvsmannafelagið er ikki í parti við nÃļkrum politiskum flokkum. Vit eru altíð í parti við Ãļllum okkara limum, og rÃļkja teirra felags ÃĄhugamÃĄl. Hinvegin mugu vit fyrihalda okkum til ta sannroynd, at vit eru partur av samfelagnum, har politikkur er ein tÃ―Ã°andi partur og hÃģast partapolitiskt Ãģheft, so hava vit sum felag altíð skyldu at virka fyri ÃĄhugamÃĄlum limanna og felagsins ÃĄ munabesta hÃĄtt.

Lívsneyðug norðurlendsk sambond
VitanarbÃ―ti. ÍblÃĄstur. Royndir. Hugskot. Sambandið við onnur fakfelÃļg í norðurlondum er lívsneyðugt fyri eitt lítið fakfelag sum Starvsmannafelagið. Sum fakfelagsfÃģlk eru vit eru av somu norrÃļnu rÃģt. Kortini eru vit Ãģlík – og tað gevur spildurnÃ―ggjar vinklar. NÃ―ggj sjÃģnarhorn í fakliga stríðnum.

So ymisk – og tÃģ.
JÚst heimafturkomin av ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ NSO í
Finnlandi, har evnið var ‘Effektivitetur, kvalitetur og digitalisering’. Umboð fyri fakfelÃļg, ið umboða alment sett í seks norðurlondum, hÃļvdu enn einaferð sett hvÃļr Ãļðrum stevnu. Og hesaferð var kikarin settur ÃĄ dygdina í
almennu umsitingina.
EITT DIGITALT VARSKÓ
Á rÃĄÃ°stevnuni kom m.a. fram, at talgildingin av almenna geiranum hevur ikki bara verið nÃļkur sÃģlskynssÃļga.
UpphÃĶddir í milliardaklassanum eru farnar til verkÃĶtlanir, sum eru endaðar í ruskspannini; samstundis sum granskingin vísir, at automatiseringin, sum fylgir av talgildingini, er gingin Út yvir borgaratÃĶnastuna. Og sum harvið hevur sett spurnatekn við legitimitetin hjÃĄ tí almenna, sum jÚ hevur til endamÃĄls at tÃĶna borgarunum.
„LÃĶrið av okkum og gerið ikki somu feilir sum vit!“ ljÃģðaði krystallklÃĄri boðskapurin frÃĄ serfrÃļðini ÃĄ Ãļkinum.
RÃĶttuliga virðismikil lÃĶrdÃģmur hjÃĄ okkum fÃļroyingum, nÚ ein stÃģr verkÃĶtlan nÃ―liga er farin av bakkastokki, sum jÚst hevur til endamÃĄls at talgilda almenna geiran í FÃļroyum. Sum fÃļroysk fakfelagsumboð gevur hetta okkum hÃļvi at seta teir rÃļttu spurningarnar – vegna lÃļntakaran, sum verður ein finna í hesum digitala leiki.

Millum ÃĄhoyrararnar, sum hoyrdu boðskapin, var eisini stjÃģrin ÃĄ LÃļnardeildini í landsstÃ―rinum. Og hann lovaði, at senda boðini víðari til tey, sum stíla fyri verkÃĶtlanini Talgildu FÃļroyar.
AV FELAGS RÓT
Starvsmannafelagið tekur virknan lut í fakfelagspolitiska samtarvinum í Norðurlondum.
Vit eru limir í NSO, sum stendur fyri Nordiske StatstjenestemÃĶnds Organisation, sum umboðar fakfelÃļg, ið hava limir, sum arbeiða hjÃĄ statinum/landinum í Finnlandi, SvÃļríki, Norra, Danmark, Íslandi og FÃļroyum. Eisini eru vit limir í NTR, Nordisk Tjenemands RÃĨd, sum umboðar starvsfÃģlk, sum arbeiða hjÃĄ kommununum í fimm norðurlondum, Norra, SvÃļríki, Danmark, Íslandi og FÃļroyum.
FakfelagsrÃļrlsan í Norðurlondum er runnin av somu rÃģt. Norðurlendska avtalumodellið, har viðurskiftini millum starvsfÃģlk og arbeiðsgevarar verða skipað við frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum – í mun til lÃģggÃĄvu – er felags arvagÃģðs.
Og við eini vÃĶlferðarskipan, sum í stÃģran mun er eins, hava fakfelÃļgini í Norðurlondum nÃģgv at tosa saman um. NÃģgv at lÃĶra, hvÃļr av Ãļðrum.
YMISKAR ROYNDIR
Í fjÃļr var evnið gÃģð fyrisiting, „Good Governance“. Tað hendi í sama ÃĄri, sum landsstÃ―rið kunngjÃļrdi sína ÃĶtlan um at endurskipa miðfyrisitingina. Vit hoyrdu um royndirnar hjÃĄ londunum at privatisera og Útveita almennar tÃĶnastur.
Ógvuliga viðkomandi, tí fleiri av londunum hava ÃĄralangar royndir ÃĄ Ãļkinum. Eisini tí, at royndirnar eru so ymiskar. Tí meðan summi lond hava lagt seg eftir privatisering, hava onnur, sum t.d. Finnland og SvÃļríki, í stÃģran mun valt Útveiting.
Eitt annað stÃģrmÃĄl av felag ÃĄhuga er vandamÃĄlið við bíligari Útlendskari arbeiðsmegi. Ein hÃģttan, sum av ÃĄlvara
hevur sett norðurlendska avtalumodellið undir trÃ―st.
Eisini her eru royndirnar og loysningar nÃģgvar – og ymiskar.
Meðan summi av londunum hava fingið hjÃĄlp frÃĄ lÃģggÃĄvuvaldinum at upphevja sÃĄttmÃĄlar til bransulÃģgir, so hava onnur lond tvíhildið um klassiska avtalufrÃĶlsið, t.v.s. modellið, har partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum loysa trupulleikarnar sjÃĄlvir, uttan politiska uppílegging.
Royndirnar eru ymiskar, og fyri okkum er hetta virðismikil lÃĶrdÃģmur at hava í viðfÃļrinum, nÚ eisini fÃļroyski arbeiðsmarknaðurin verður hÃģttur av sosialari dumping.
KJARNUMÁL OG FØRLEIKAMENNING
TÃĄ Starvsmannafelagið í hesum dÃļgum kunngerð síni kjarnumÃĄl í valÃĄrinum 2015 er tað eisini við norðurlendskum íblÃĄstri. Norska LO framdi eitt líknandi tiltak uppundir StÃģrtingsvalið í 2013. Og í Danmark setti fakfelagsrÃļrslan eisini ljÃģskastaran ÃĄ arbeiðsmarknaðarmÃĄlinum uppundir fÃģlkatingvalið 18. juni.
Spurningurin um strategiska fÃļrleikamenning av starvsfÃģlkum er eitt annað mÃĄl, har vit hava fingið hugskot frÃĄ norrÃļnu kammeratunum. Hetta mÃĄl er millum kjarnumÃĄlini, sum vit royna at fÃĄa politikararnar at fÃĄa ans fyri í valstríðnum og sum vit eisini hava sett ÃĄ breddan til komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.
Loysnirnar, sum vit fara at virka fyri í hesum mÃĄlum, byggja eisini ÃĄ royndirnar hjÃĄ fakfelÃļgunum í hinum norðanlondunum.
ØÐRVÍSI SJÓNARHORN
Einki menniska er ein oyggj, verður sagt, og tað sama kann sigast um eitt fakfelag í einum lítlum landi sum FÃļroyum.
Kanska meira enn onnur tÃļrvar okkum gÃģð sambond við norðurlendsk fakfelagsfÃģlk. Sambond, sum kunnu geva okkum konstruktiv uppskot til hvussu vit loysa dagsins avbjÃģðingar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
HÃģast lík, so eru norðurlond eisini ymisk. Tað er gott fyri okkum fÃļroyingar, sum í stÃģran mun hyggja at Danmark – eisini í fakfelagspolitiskum mÃĄlum.
Hettar gevur nÃ―tt og breiðari ÚtsÃ―ni. NÃ―ggjar vinklar. NÃ―ggj sjÃģnarhorn í fakliga stríðnum og hugskot til hvussu vit best loysa arbeiðsmarknaðarpolitiskar avbjÃģðingarnar her heima.

Almenni sektorurin í Norðurlondum er stÃģrur – men eisini effektivur.
Hetta var niðurstÃļðan í fyrilestri, sum Olli Kangas, professari við lÃĶrda hÃĄskÚlan í Uppsala helt ÃĄ NSO-rÃĄÃ°stevuni.
Í fyrilestrinum greiddi Kangas frÃĄ, at norðurlendsku vÃĶlferðarsamfelÃļgini eru tey, sum nÃ―ta mest pengar til tað almenna, sum í stÃģran mun verður fíggjað við skattainntÃļkum.
Men sambÃĶrt professaranum er hetta ein ílÃļga sum loysir seg – bÃĶði samfelagið og einstaklingar.
Og vísti hann ÃĄ eina rÃļð av lyklatÃļlum, sum prÃģgva hettar:
Almenni sektorurin er effektivur. KorruptiÃģnin er minst í allari verðini.
Og meginparturin av pengunum fara til sosial endamÃĄl.

JAVNSTØÐU OG KAPPINGAREVNI
Norðurlond hava nÃģgv fÃģlk í almennum starvi, millum 20 og 30% av arbeiðsmegini. Og tað er gott, m.a. fyri javnstÃļðuna í samfelagnum, segði Kangas.
Tað almenna hevur givið nÃģgvum kvinnum arbeiði, samstundis sum tað almenna tryggjar barnagarðar og gÃģðar almennar tÃĶnastur, so at bÃĶði kynini hava mÃļguleika at sleppa Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin.
BÚskaparvÃļksturin er eisini stÃģrur í norðurlondum, vísti professarin ÃĄ, og staðfesti, at hÃģast almennu Útreiðslurnar eru hÃļgar í norðurlondum, so er eru kappingarevnini hjÃĄ londunum kortini gÃģð.

TÝDNINGARMIKIÐ ÁLIT
Olli Kangas legði eisini dent ÃĄ, at norðurbÚgvar hava generelt stÃģrt ÃĄlit ÃĄ almenna sektorinum. Og tað metti hann hava stÃģran tÃ―dning.
Hann vísti eisini ÃĄ, at bÃĶði tÃĄ talan er fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a millum bÃļrn og tÃĄ fÃģlk verða spurd um persÃģnliga eydnusemið enda norðurlond í betra endanum.
NiðurstÃļðan hjÃĄ professaranum var, at hÃģast almenni sektorurin í norðurlondum er stÃģrur í mun til onnur lond, so er tað kortini stÃģrt sÃĶð bara gott:
– Almenni sekturin í norðurlondm er stÃģrur, effektivur og hann skapar mÃļguleikar bÃĶði fyri bÚskapin og fyri borgararnar, tÃģk Kangas samanum.
Hann endaði fyrilesturin við at endurgeva orðini, sum Oluf Palme segði við jarðarferðina hjÃĄ Tage Erlander, undanmanni sínum í forsÃĶtisrÃĄÃ°harrasessinum í SvÃļríki:
„Du har sagt at samhallet skall vara starkt sÃĨ att menniskjor slipper att vara svaga“.
Skulu vit trÚgva Olli Kangas, so hevur tað í stÃģran mun eydnast norðurlondum at skapa tað sterka samfelagið, sum Erlander og Palme settu so hÃļgt.

Talgilding skapar gjÃģgv millum myndugleikar og borgarar
Við talgildingini eru tÃĶnaturnar automatiseraðar og fluttar longri burtur frÃĄ borgarunum. Tað skapar iva um rÃĶttargildið hjÃĄ myndugleikunum og rÃĶttartrygdina hjÃĄ borgarunum, heldur serfrÃļðingur
SÃļren Skaarup er phd. lesandi við Syddansk Universitet og seniorrÃĄÃ°gevi hjÃĄ RambÃļll Managagement Consultant.
Á rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ NSO hevði hann fyrilestur um digitalisering, ella talgilding, undir heitinum „Digitalisering i et medborgerperspektiv“, har hann varpaði ljÃģs ÃĄ gongdina við at talgilda almenna sektorin í Danmark.
GJÓGVIN
Skaarup vísti ÃĄ, at talgildingin í almenna sektorinum hevur
skapt eina gjÃģgv millum borgararnar og tey, sum starvast hjÃĄ tí almenna.
Fyri tað fyrsta eru tað nÃģgv, sum hava trupult við at nÃ―ta nÃ―ggju tÃļkina. Í Ãļðrum lagi hevur talgildingin gjÃļrt, at borgararnir ikki longur hava beinleiðis samband við starvsfÃģlkini hjÃĄ tí almenna. Og tað er gingið Út yvir borgaratÃĶnastuna.
EndamÃĄlið við talgildingini er at effektivisera, og harvið eisini ofta at spara. Men samstundis eru tÃĶnasturnar fluttar longur burtur frÃĄ borgarunum.

Trupulleikin er eisini, at skipanin við talgilding í stÃģran mun er gjÃļrd eftir hÃļvdinum hjÃĄ starvsfÃģlkunum. Heldur enn at taka stÃļði í umstÃļðunum hjÃĄ borgaranunum.
Hetta skapar eina gjÃģgv millum myndugleika og borgara, sum er ein trupulleiki fyri legitimitetin (rÃĶttargildið) hjÃĄ umsitingini. Tí myndugleikarnir skulu virka eftir lÃģgini. Fyri borgararnar – og ikki fyri seg sjÃĄlvan.

Skaarup vísti ÃĄ, at myndugleikarnir hava ikki skjalfest hvussu talgildingin hevur virkað. Um hon veruliga hevur givið effektivitet, soleiðis at skilja, at borgarin hevur kensluna av at hava fingið eina betri tÃĶnastu.
Og tað er ein trupuleiki, metti SÃļren Skaarup, sum gekk so vítt sum til at kalla Danmark fyri eitt „evidentfrit omrÃĨde“. Tað vil siga eitt land, har virknaðurin av talgildingini stÃģrt sÃĶð ikki er dokumenteraður.
FOKUS Á BORGARAN
SambÃĶrt Skaarup er loysnin, at broyta skipanina, soleiðis at farið verður frÃĄ eini „digitaliseringsdrevet service“ til en „servicedrevet digitalisering“, har borgarin er í fokus.
Automatiseringin, sum fylgir við talgildingini, fer framvegis, at merkja, at tÃļrvur verður ÃĄ fÃĶrri starvsfÃģlkum. Um skipanin skal broytast til eina meira borgaravinarliga tÃĶnastu, verður hinvegin tÃļrvur ÃĄ fÃģlki at menna eina digitalisering, sum liggur borgarunum nÃĶrri.
Og tann uppgÃĄvan fer í sjÃĄlvum sÃĶr at krevja starvsfÃģlk.

GERIÐ IKKI SUM DK!
Til endans ÃĄvaraði SÃļren Skaarup luttakararanar um at kopiera Danmark:
– Gerið ikki sum Danmark, men lÃĶrið av okkum, segði hann.
– Talgildingin í Danmark er ikki skjalfest. Í Danmark tosa vit nÃģgv um talgilding. Effektivitetur handlar um „effekt fyri pengarnar“. Men vit mÃĄta ongantíð effektin – í form av kvaliteti. Vit mÃĄta bert í „framleiddum eindum“ og „spardum ressursum“, tÃģk hann samanum:
– So ofta hava vit ikki ÃĄnilsi av um talgildingin í roynd og veru er „effektiv“. Tað kunnu tit gera betri.

Effektiv fyrisiting – ein spurningur um ÃĄlit
Seinastu ÃĄratíggjuni hevur tað almenna
verið stÃ―rt eftir frymlinum „New Public Management“. Men tað hevur skapt eitt eftirlitssamfelag, har ÃĄlitið ÃĄ vanligu starvsfÃģlkini er í vanda. Lektari í statsvísund eftirlÃ―stir eina nÃ―ggja leið „Tann triðja logikkin“.

HvÃļr er tað, sum skal avgerða, nÃĶr eitt arbeiða er vÃĶl Úr hondum greitt.
Hetta var avgerðandi spurningurin, tÃĄ ið Shirin AhlbÃĪck Öberg hevði fyrilestur ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ NSO.
Shirin AhlbÃĪck Öberg er dosentur og lektari i statsvísund við Uppsala Universitet.

Hon greiddi frÃĄ hugtakinum NPM, New Public Management, sum tÃģk seg upp í norðurlondum fyrst í 90-unum.
Talan var um eitt nÃ―tt rÃĄk, við íblÃĄstri Úr anglosaksisku londunum. Fatanin var, at almenni sektorurin var blivin ov tungur, dÃ―rur og ringur at stÃ―ra. Og merkur av skrivstovuveldi og eliterum hugsunarhÃĄtti.
Loysnin var NPM, sum við íblÃĄstri frÃĄ privata arbeiðsmarknaðinum legði fram nÃ―ggjar hugsjÃģnir og idÃĐalir fyri hvussu best er at reka tað almenna.
Marknaðarhugsanir vÃģru innfÃļrdar í fyrisitingina, og onnur lyklaorð vÃģru gjÃļgnumskygni og eftirlit við arbeiðsgongdunum. MÃĄl og mið, skuldu setast greiðari Út í kortið.
Alla tíðina skuldi onkur hava eftirlit við, at mÃĄlini vÃģru rokkin og at ressursur ikki fÃģru fyri skeytið. Alt skuldi kunna mÃĄtast og vigast.
Men sambÃĶrt Shirin AhlbÃĪck Öberg eru vit farin ov vítt við uppgerðini við tað gamla skrivstovuveldið.
ÁLITIÐ Í VANDA
Norðurlendsk vÃĶlferðarsamfelÃļg eru í ov stÃģran mun blivin til eftirlitssamfelÃļg, har vit hava fingið eina nÃ―ggja stÃĶtt av starvsfÃģlkum, sum hava til arbeiðis at halda eyga við, at onnur gera sítt arbeiði til lÃ―tar.
– Ætlanin var ikki, at tað skuldi vera so, men í roynd og veru hava vit fingið eina sentralisering av tí almenna, eitt „sentral hÚsarhald“, greiddi Öberg frÃĄ, og legði afturat, at hetta fekk hana at hugsa um 5 ÃĄrs ÃĶtlaninar í gomlu kommunistalondunum.
Hon helt, at stÃļrsta vandamÃĄlið við hesi skipan er, at skipanin signalerar ein ‘misteinkiliggerð’ av starvsfÃģlki. Og tað er ÃĄlvarsamt, tí ÃĄlit er ein grundleggjandi faktorur, tÃĄ ið vit tosa um funktiÃģnsevnini hjÃĄ tí almenna.
– HvÃļr ger av nÃĶr eitt arbeiði er vÃĶl Úr hondum greidd, spurdi Öberg, sum
helt, at vit í staðin fyri tað gamla skrivstovuveldið hava fingið eitt „managementbureaukrati“ í norðurlondum.
„TANN TRIÐJI LOGIKKURIN“
Loysnin er tÃģ ikki at skrÚva tíðina aftur og at endurreisa gomlu skipanina.
Heldur er loysnin at finna ein gyltan millumveg millum ta gomlu skipanina og tað NMP-skipan, vit hava kent higartil.
„Den tredie logiken“, sum hon kallaði loysnina.
Vit mugu burtur frÃĄ Ãģgvusliga eftirlitinum. StarvsfÃģlkini – tey sum til gerandis hava arbeiði um hendurnar – mugu sleppa til orðanna aftur, tÃĄ avgerðast skal nÃĶr arbeiði er vÃĶl Úr hondum greitt.
Tí starvsfÃģlkini, ið sita við uppgÃĄvunum til dagligt hava best skil fyri tí, segði Öberg.
Hon helt, at idÃĐalið eigur at vera, at skapa ein almennan sektor, har ÃĄlitið ÃĄ starvsfÃģlkini er so mikið stÃģrt, at vit kunnu tryggja, at arbeiðsplÃĄssini verða rikin ÃĄ ÃĄbyrgdarfullan hÃĄtt „sjÃĄlvt tÃĄ, ið eingin heldur eyga við starvsfÃģlkunum.“
Tað er framtíðar avbjÃģðingin.

Prísurin fyri
effektivisering
Samstundis sum boðskapurin hjÃĄ samgonguni hevur verið, at „vit skulu hava meira fyri minni“, sÃĶst ein samanhangur millum trivaðin hjÃĄ starvsfÃģlkunum og tey inntriv, sum arbeiðsplÃĄssini hava verið Úti fyri tey seinastu ÃĄrini. Tað segði Selma Ellingagaaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum í fyrilestri ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ NSO
Hava vit fingið meira fyri minni. Ella hava vit snÃļgt sagt bara fingið minni?
Hetta var spurningurin, sum Selma Ellingsgaard, forkvinna í Starvsmannafelagnum royndi at svara, tÃĄ ið hon legði fram fyri FÃļroyar.
Sitandi samgonga hevur sum mÃĄl at fÃĄa yvirskot ÃĄ fíggjarlÃģgini í 2016, og í hesum sambandi at tað almenna skal rationaliserast og effektiviserast. JÃļrgen Niclasen, landsstÃ―rismaður og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hava orða hetta soleiðis at “vit skulu hava meira fyri minni”.
STARVSFÓLK UNDIR TRÝSTI
Selma Ellingaard helt, at stÃģrt spurnartekn tÃģ kann setast við, um tað hevur eydnast landinum at fÃĄa meira fyri minni. Og vísti ÃĄ viðurskifti, sum benda ÃĄ, at tað kanska er tvÃļrturímÃģti: At vit kanska bara hava fingið minni fyri minni.
Hon vísti í fyrsta lagi ÃĄ stÃģru stresskanningina, sum Starvsmannafelagið lat gera í fjÃļr.
Ein kanning, sum staðfesti, at strongd er ein minst líka stÃģrur truplleiki í FÃļroyum sum í grannalondunum. Og har tann stÃļrsti bÃģlkurin sigur, at teirra strongdupplivingar eru tengdar at arbeiðsplÃĄssinum, og peika hesi ÃĄ „ov stÃģra arbeiðsbyrðu“ sum stÃļrstu einstÃļku grundina.

Lagt varð hervið upp til at, at Ãļktu krÃļvini um effektivitet hava gingið Út yvir arbeiðsumhvÃļrvið.
TRIVNAÐUR OG SAMAVGERÐARRÆTTUR
Tað vísir seg, at virðing og medÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsgongdina, kunnu hava jaliga ÃĄvirkað ÃĄ trivaðin hjÃĄ starvsfÃģlkunum.
SÃĄttmÃĄlarir hava ÃĄsetingar um at starvsfÃģlk skulu hoyrast og spyrjast eftir, tÃĄ ið broytingar verða gjÃļrdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Men tíverri vísa royndirnar, at ÃĄsetingarnar ikki altíð verða tiknar fyri fult.
– Samstundis sum boðskapurin er, at vit skulu hava meira fyri minni, kunnu vit síggja ein samanhang millum trivaðin hjÃĄ starvsfÃģlkunum og tey inntriv, sum arbeiðsplÃĄssini hava verið Úti fyri tey seinastu ÃĄrini, segði Selma Ellingsgaard.
– NiðurstÃļðan er helst, at vit bara fÃĄa minni fyri minni, og ÃĄ tann hÃĄtt er hetta tosið utopiskt.
Sum loysn mÃĶlti hon í fyrsta lagi til, at Arbeiðseftirlitið verður uppraðfest, so at deildin fÃĶr mÃļguleika at hava eftirlit við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum.
Arbeiðsgevararnir mugu samstundis tryggja, at ÃĄsetingarnar um hoyring og samavgerðarrÃĶtt verða fylgdar.
Haraftruat mÃĄ Starvsmannafelagið virka fyri at menna ÃĄlitisfÃģlkaskipanina, so at starvsfÃģlkini fÃĄa stÃļrri ÃĄvirkan ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄss.

HEVUR STARVS- MANNAFELAGIÐ EIN MENTANARPOLITIKK?

NÚ gÃģði, hvat var tað besta, sum tit upplivdu í Berlin? – Hmm, eg veit ikki
ordiliga.
Sonurin hevði jÚst verið nÃĄmsferð við floksfelÃļgum í Berlin. Ein stÃģrur hÃģpur av fÃļroyskum ungdÃģmi hevði í eina viku vÃĄlað í gÃļtunum í tÃ―ska hÃļvuðsstaðnum, vitjað Checkpoint Charlie, siglt ÃĄ ÃĄnni Die Sprie, nortið við restir av MÚrinum og vitjað tÃ―ningarleguna í Sachsenhausen.
– JÚ, kanska tað besta var eitt handilssentur ÃĄ Alexanderplatz. Har fÃģru vit ofta einsamallir, uttan lÃĶrarar.

Eg smílist
Soleiðis hevði eg tað sikkurt eisini sjÃĄlv, tÃĄ eg og floksfelagar fÃģru til Havnar at hyggja at stÃģrsligna grikska leikinum Antigone, sum varð sÃ―ndur í NorðurlandahÚsinum í 1989. Hevði mamma spurt meg aftanÃĄ, hevði eg uttan iva hildið, at lÃļtan saman við vinkonunum niðri í SMS eftir leikin var tann besta.
Hevur tað so ongan tÃ―dning, at nÃĶmingar fÃĄa mentanartilboð, sum víðka teirra sjÃģnarring, dÃ―pa teirra tilverufatan og kveikja teirra iva? JÚ, sjÃĄlvandi. Tað
er at fegnast um, at lÃĶrarar eru tilvitaðir um, at nÃĶmingar ikki bara skulu fÃļrleikamennast, men eisini dannast, sum tað eitur ÃĄ vÃĄnaligum fÃļroyskum.
Í apríl í ÃĄr hevði eg samrÃļðu við Eyðun Johannessen í eykablaðnum Mentan hjÃĄ Sosialinum. Har segði hann millum annað:
„Stovnar og fakfelagsbÃģlkar eiga at hava ein mentanarpolitikk, har tað at vísa listini ans er ein sjÃĄlvsagdur partur. Tað er gleðiligt, at politikarar og fÃģlk annars eru vorðin meira jalig mÃģtvegis yrkisleiki, men vit hava brÚk fyri at styrkja hendan hugburð enn meira.“
Hevur Starvsmannafelagið ein mentanarpolitikk? Eiga fakfelÃļgini at hugsa um mentanartilboð til sínar limir ÃĄ sama hÃĄtt, sum skÚlalÃĶrarar og skÚlaleiðslur gera tað til sínar nÃĶmingar? Eiga tey at leggja upp til at stovnar og virkir geva starvsfÃģlkum mÃļguleika at uppliva kveikjandi mentan?
Hyggja vit ÃĄ heimasíðuna hjÃĄ Starvsmannafelagnum, síggja vit, at felagið hevur summarhÚs kring landið, sum limir kunnu leiga til bíligari prís enn summarhÚs ÃĄ privata marknaðinum. Tað er sjÃĄlvandi gott, tí hetta gevur limum mÃļguleika til hvíld og vÃĶlveru.
Á heimasíðuni sÃĶst eisini, at Starvsmannafelagið hevur ein ÚtbÚgvingarpolitikk. EndamÃĄlið við honum er „at menna leiðslu og starvsfÃģlk, soleiðis at tey betur eru fÃļr fyri at rÃļkja tÃĶr uppgÃĄvur, sum eru ÃĄlagdar teimum, og betur eru fÃļr fyri at ÃĄtaka sÃĶr meira fjÃļltÃĄttaðar arbeiðsuppgÃĄvur.“ FÃ―ra ÚtbÚgvingarslÃļg verða nevnd: grundskeið, serskeið, leiðaraskeið og skiftisskipanir.
Men so er tað, at eg havi hug at spyrja: Er tað bara ÃĄ skeiðum um konkretar fÃļrleikar, at starvsfÃģlk og leiðslur mennast? Eigur eitt fakfelag, sum ynskir at gera sínar limir tilvitaðar um síni rÃĶttindi og sína stÃļðu, ikki eisini at lata hurðar upp til mentanartilboð, sum jÚst menna hesar fÃļrleikarnar meira enn nakað annað?
Kann mann til dÃļmis hugsað sÃĶr bretsku arbeiðararÃļrsluna, um tey bara hÃļvdu tekstirnar hjÃĄ Karl Marx og ikki sÃļgurnar hjÃĄ Charles Dickens? Ber til at ímynda sÃĶr eina fÃļroyska tjÃģðskaparrÃļrslu, sum mentist ígjÃļgnum fÃļrleikaskeið heldur enn droymandi yrkingar? Og kann tað hugsast, at ein tÚrur ÃĄ TjÃģðpallin í 2015 er líka mennandi sum eitt skeið í Excell?
SjÃĄlv havi eg bara einaferð verið í Berlin. Og tað var tí, at eg var so heppin at arbeiða í StudentaskÚlanum í HoydÃļlum eitt ÃĄrið, tÃĄ tey skipaðu fyri ferð fyri lÃĶrarar til Berlin. Tað er gott við starvsfÃģlkum og leiðslum, sum hugsa soleiðis, tí fyri flestu okkara er tað í grundini avmarkað, hvat vit hava rÃĄÃ° og orku til sjÃĄlv at skipa fyri.
– TÚ mamma, eitt annað stÃģrt upplivilsi í Berlin var, tÃĄ vit KristihimmalferðarkvÃļld sníktu okkum inn í ein vÃļll, sum var stongdur, tí tað var heiligdagur. Vit spÃĶldu bÃģlt, og so komu nakrir „arabarar“ eisini har. Vit snakkaðu við teir, og teir komu upp í spÃĶlið, og tÃĄ so ein av okkum datt og keikti fÃģtin, hjÃĄlptu teir okkum og ringdu eftir ambulansa.
Eg havi lisið nÃģgvar „ÚtbÚgivngarligar“ tekstir um barnauppaling, men tann „teksturin“, sum hevur flutt meg longst var ein mÃĄlningur hjÃĄ Sigrun GunnarsdÃģttur
av einum drongi, sum situr so veikur í supermanklÃĶðum millum beinini ÃĄ strongu mammu síni. Og kanska fer fÃģtbÃģltsupplivingin hjÃĄ soninum at hava minst líka stÃģra ÃĄvirkan ÃĄ hansara víðsÃ―n og opinleika sum nakar skÚlatekstur um rasismu og fremmandahatur.
Mentanarupplivingar saman við starvsfelÃļgum snÚgva seg nevniliga ikki bara um hugna. TÃĶr kunnu eisini fÃĄa okkum at hugsa, at „tað pínadoy ikki kann vera rÃĶtt at ...“, og tÃĶr kunnu leggja upp til prÃĄt, sum geva okkum styrki at flyta okkum bÃĶði persÃģnliga og yrkisliga. Og tað ÃĄttu bÃĶði fakfelÃļg og leiðslur at verið ÃĄhugað í.

Formaður í Útjaðarafelag, eitt starv við nÃģgvum avbjÃģðingum
Tað byrjaði fyri 110 ÃĄrum síðani sum VB, gjÃļrdist í 2005 VB-Sumba, og fyri fimm ÃĄrum síðani til FC-Suðuroy,
har Julius Vest í VÃĄgi nÚ er, og hevur verið, formaður seinastu fÃ―ra ÃĄrini. Julius hevur verið rÃĶttiliga virkin í gamla VB í mong ÃĄr, og var í ÃĄttatiÃĄrunum formaður í nÃļkur ÃĄr. Sum heilt ungur leikti hann sjÃĄlvur við ÃĄ liðinum, men ongantíð ÃĄ
serliga hÃļgum stÃļði. Til tess vÃģru evnini meira ivasom, sum hann sjÃĄlvur tekur til. Men tað er eisini annað virksemi, sum er knÃ―tt at einum tílíkum fÃģtbÃģltsfelagi.
– Tað er í so mÃĄta ikki smÃĄvegis, og kann als ikki sammetast við hvussu tað var fyrstu ÃĄrini eg sat sum formaður. Umsitingarliga arbeiðið av einum tílíkum felag krevur sera nÃģgva tíð, ikki minst nÚ neyðugt er at Útvega sÃĶr Útlendskar
leikarar at styrkja liðið fyri um nakar mÃļguleiki skal vera at gera seg galdandi har stuttligast er at vera, sigur Julius, sum ÃĄsannar, at besta liðið hjÃĄ teimum hetta kappingarÃĄrið fekk eina syndarliga byrjan og bleiv einki minni enn smurt av fyrstu dystirnar. Hetta fyri ein stÃģran part orsaka av, at tey ivaleyst undirmettu arbeiðið við teimum neyðugu loyvunum til Útlendsku leikararnar, sum felagið annars hevði gjÃļrt avtalur við. Útlendsku leikararnir, sum skuldu styrkja liðið, komu av somu orsÃļk ikki at leika við fyrr enn fleiri leikumfÃļr vÃģru leikt. Og Úrslitið gjÃļrdist hareftir.
– Tað er ikki ov nÃģgv sagt, at vit hingu við hÃļvdinum, og tað merktist eisini ÃĄ teirri sera soltnu ÃĄskoðarafjÃļld, sum kom til fyrstu dystirnar. Men síðani fÃģr at bragda, og nÚ, í skrivandi lÃļtu, er vÃģn fyri at felagið kann varðveita sítt plÃĄss í bestu deildini, heldur formaðurin.
ÚTJAÐARAFELAG
Serligar avbjÃģðingar eru knÃ―ttar at felagi, sum er tveir tíma siglingartíð frÃĄ miðstaðarÃļkinum. Formaðurin greiðir frÃĄ, at tað er nÃĶstan ikki vikuskifti at ikki okkurt lið skal norð um fjÃļrðin. Og tað kostar bÃĶði tíð og pengar, men hann leggur samstundis dent ÃĄ, at tað hevur ikki hildið teimum frÃĄ at luttaka. Annað,
sum er Ãļðrvísi er, at ein Útjaðari, sum hevur avmarkaðar mÃļguleikar at bjÃģða ungfÃģlki, mÃĄ liva við, at tað eru leikarar, sum arbeiða ella eru í ÚtbÚgving norð­ anfjÃļrðs, og hetta ger felags venjing hjÃĄ liðunum truplari. Í ÃĄr hevur tÃģ ikki verið talan um so nÃģgvar leikarar, sum bert eru komnir suður um vikuskifti.
PENGARNIR STÝRA
OV NÓGV
– Í ÃĄr koma vit at brÚka eina milliÃģn meira enn vit gjÃļrdu í fjÃļr. Fyri ein stÃģran part orsaka av Útlendsku leikarunum. Tað tyngir sjÃĄlvandi um raksturin, eins og hjÃĄ fleiri Ãļðrum felÃļgum í landinum, men vit eru ikki mentir at kappast við peningasterkaru felÃļgini, sum lÃĶttliga kunnu bjÃģða onkrum av okkara bestu leikarum betri umstÃļður, enn vit kunnu, sigur Julius sum heldur, at pengarnir stÃ―ra ov nÃģgv í fÃģtbÃģltinum. Hann leggur tÃģ
staðiliga afturat, at tað skal ikki skiljast sum nakað negativt mÃģtvegis leikarunum, sum taka av einum gÃģðum tilboði.
Í verandi leikÃĄri eru bÃĶði TB og FC-Suðuroy í bestu deildini. HjÃĄ TB sÃĶr rÃĶttiliga gott Út, men hjÃĄ FC-Suðuroy ríður um snari at verða verandi í deildini. Julius heldur, at við avmarkaða fÃģlkagrundarlagnum í oynni, kann tað vera ivasamt við mÃļguleikanum hjÃĄ oynni at hava tvey lið í bestu deildini.
– Vit broyttu navnið til FC-Suðuroy fyri at gera okkara til at lata upp fyri mÃļguleikanum við einum felagsliði, men tað er tað so ikki vorðið til - enn í hvussu er. Hvussu verður í framtíðini veit eingin, og hesum eru eisini fleiri meiningar um, sigur formaðurin í FC-Suðuroy, og leggur afturat, at nÚ rÃĶður bert um at vÃģna og gera sítt besta, soleiðis at felagið, eisini nÃĶsta kappingarÃĄr, leikar í bestu deildini.



SÃĄttmÃĄlasemjan við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið
12. oktobur skrivaðu vit undir nÃ―ggjan 2-ÃĄra sÃĄttmÃĄla. 4,15 % í 2 ÃĄr. Ávikavist 2,25 % og 1,90 % varð Úrslitið av samrÃĄÃ°ingunum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hesa ferð.
Sum altíð er okkurt vit gleðast meira um enn annað. Summar partar av semjuni eru vit glað fyri. Aðrir partar smakkaðu okkum ikki vÃĶl.
Samanumtikið meta vit tÃģ, at hetta er ein semja, vit kunnu liva við – og sama sigur FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið.
Starvsmannafelagið hevði ÃĶtlað at fÃĄa eina munagÃģða generella lÃļnarhÃĶkking. Tað er tí ongin loyna, at lÃļnarhÃĶkkingin seinna ÃĄrið er ikki hon, vit fÃģru eftir.
FrÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°sins síðu varð lÃ―st ein vÃĶl dÃļkkari mynd av framtíðar bÚskaparvÃĄnunum, enn tann myndin, sum eftir okkara tykki hevur verið mÃĄlað – eisini av summum undir jÚst farna lÃļgtingsvali.
SamrÃĄÃ°ingarpartarnir sÃģtu saman ÃĄ nÃļkrum longum, munagÃģðum fundum, sum endaðu við einum drÚgvum fundarÃĄtaki ÃĄ Hotel FÃļroyum frÃĄ leygarmorgni, 10. oktobur til morgunin eftir, tÃĄ semjan kom undir land.
TÃĄ avtornaði bleiv Úrslitið tað, ið nÚ er undirskrivað. Hetta er, sum nevnt, minni enn vit ÃĶtlaðu í lÃļnarhÃĶkking og eisini ‘handan pínumarkið’ hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num. So bÃĄÃ°ir partar mÃĄttu geva seg – og soleiðis eru samrÃĄÃ°ingar hÃĄttaðar.
Vit eru sannfÃļrd um, at hetta var tað Úrslitið, ið bar okkum til at rÃļkka ÃĄ hesum sinni.
Í samrÃĄÃ°ingum mÃĄst tÚ geva og taka. Um enn vit hÃļvdu ÃĶtlað okkum eina hÃĶgri lÃļnarhÃĶkking tað seinna ÃĄrið, so kunnu vit tÃģ gleðast um, at vit hava fingið onkra gÃģðar ÃĄseting í sÃĄttmÃĄlan og gÃģðar avtalur. Og hetta uttan at vera noydd at selja burtur av arvasilvurinum.
Vit hava nÚ fingið staðfest, einaferð med alla, at vaktargjaldið fyri vikuskiftið, vaktargjald 2, verður roknað frÃĄ kl. 17:00 fríggjadag til mÃĄnamorgun kl. 7:00
Hetta hevur verið ein afturvendandi stríðsspurningur, og arbeiðsgevarin setti fram krav um, at vikuskiftið skuldi enda ÃĄ midnÃĄtt sunnukvÃļld. Hetta fingu vit vart fyri.
Somuleiðis hava vit fingið eina avtalu fyri
siglandi fÃģlkini ÃĄ Strandfaraskipum Landsins. Tey fÃĄa somu lÃļnarhÃĶkking sum onnur og fara ikki niður í lÃļn, hÃģast arbeiðstíðin minkar, nÚ altjÃģða reglurnar um hvíldartíð umborð eru settar í verk. Arbeiðsgevarin ynskti, at vit skuldu lata nakrar tímar av lÃļn fyri meirarbeiði afturfyri. Og tað megnaðu vit eisini at verja fyri.
NÚ eiga allir limir 15 % í eftirlÃļn og tað fegnast vit um.
Semjan inniber eisini, at nakrir starvsbÃģlkar verða umflokkaðir. Hesir fara Úr ÃĄvíkavist 4. í 5. flokk, Úr 5. í 6. flokk og Úr 6. í 7. flokk.
Herímillum er bÃģlkurin av teimum við miðallongu hÃĶgru ÚtbÚgvingunum og fara tey Úr 6. í 7. flokk.
Vit meta, at m.a. henda umflokking var neyðug. Spennið millum ymsu lÃļnirnar hevur verið sera stutt. Skal vera hugsingur um at lyfta tey við lÃĶgru lÃļnunum, er neyðugt, at tey við hÃĶgru ÚtbÚgvingunum verða flutt. BÃĶði tí lÃļnin var ov lÃĄg og eisini við tí fyri eyga, at mÃļguleiki skal vera fyri lÃļnarbatum hjÃĄ Ãļðrum seinni.
Fyri tey, sum ikki eru umflokkað ÃĄ hesum sinni, kann tað kanska kennast ÃģrÃĶttvíst. Hetta hevur tÃģ verið og er vanlig mannagongd í okkara felag, sum hevur hÃģpin av starvsbÃģlkum, og hava vit altíð brÚkt sÃĄttmÃĄlatingingar til eisini at umflokka ymsar starvsbÃģlkar.
Og soleiðis eru samrÃĄÃ°ingarnar í einum meginfelag sum Starvsmannafelagnum nÚ einaferð skaffaðar. Allir bÃģlkar vinna kanska ikki í senn. Felagið heldur tÃģ eygað við, at ongin skal vera við sviðusoð.
Eins og onnur felÃļg hevur Starvsmannafelagið verið noytt at ganga undir reglurnar um frÃĄboðanarskyldu og – form í sambandi við arbeiðssteðg. Eisini eru avoldaðar orðingar í ÃĄsetingunum um barsil broyttar, so at orðaljÃģðið í sÃĄttmÃĄlanum ikki longur er í stríð við JavnstÃļðulÃģgina.
Samanumtikið er sÃĄttmÃĄlin intaktur. Og annað boðar eisini frÃĄ gÃģðum.
Vit fegnast um, at vit hava undirskrivað tÃ―dningarmiklar avtalur um arbeiðsumhvÃļrvið og fÃļrleikamenning. Hesar eru konstruktivar og framlítandi.
Saman fara partarnir at virka fyri einum betri arbeiðsumhvÃļrvi. Arbeiðsgevarin sÃĶr, eins og vit, ÃĄlvaran í mÃĄlinum og bindir seg til at taka vandamÃĄlið við strongd og sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum í stÃļrsta ÃĄlvara. Hetta skal gerast við ÃĄtÃļkum og eini vegleiðing um hvussu arbeiðsplÃĄssini skulu bera seg at, tÃĄ ið starvsfÃģlk verða rakt av strongd. Eisini skulu ÃĄlitisfÃģlkini blíva betur ílatin ÃĄ hesum Ãļki.
Harafturat hava vit gjÃļrt avtalu um, at tey fÃļgru orðini í verandi sÃĄttmÃĄlum um strategiska fÃļrleikamenning av starvsfÃģlki, skulu fremjast í verki. Tað skal m.a. verða gjÃļrt við, at Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í minsta lagi annað hvÃļrt ÃĄr eftirmeta, um avtalan um fÃļrleikamenning virkar eftir ÃĶtlan.
Avtalað er eisini millum partarnar, at eru eisini onnur felÃļg enn vit sinnað, verður farið undir arbeiðið við eini felags almennari lÃļnarskipan. Hvussu slík verður skipað og hÃĄttað er sjÃĄlvsagt ikki fastlagt frammanundan.
Vit meta, at eisini hetta hevði verði eitt gott og framlítandi arbeiði.
NÃļkur tÃ―dningarmikil mÃĄl eru sett og avtalað við okkara sÃĄttmÃĄlapart at fara undir í sÃĄttmÃĄlaskeiðnum.
Hetta fegnast vit um og eru til dystin fÚs.

Beinta Isaksen er ÃĶttað Úr Skopun og bÃ―r í Kvívík. Hon hevur seinastu 27 ÃĄrini starvast ÃĄ LÃļgtingsskrivstovuni, har
hennara fremsta uppgÃĄva er sum 1. lÃļgtingsskrivari at síggja til, at alt tað, sum fer fram ÃĄ landsins hÃĶgstu tindum, fylgir tingskipanini.Hennara starvsleið hevur kortini ikki altíð verið ÃĄ bonaðu gÃģlvunum. Eftir at hon hevði lagt skÚlaÃĄrini aftur um seg, fÃģr hon eitt skifti at arbeiða ÃĄ flakavirkinum í Skopun, og fÃģr hareftir ÃĄ handilsskÚla í Havn. HarnÃĶst gekk leiðin til bilafyritÃļkuni Wenzel Petersen, og hevur so síðani 1. august í 1988 verið í starvi ÃĄ lÃļgtingsskrivstovuni.
ALT EFTIR TINGSKIPANINI
Fyrstu ÃĄrini tÃģk Beinta sÃĶr av ymiskum fyrifallandi arbeiði ÃĄ sjÃĄlvari lÃļgtingsskrivstovuni, men við nÃ―ggju stÃ―risskipanarlÃģgini, sum kom í gildi í 1995, kom tann broyting, at tÃĄ vÃģru tað ikki longur tinglimirnir sjÃĄlvir, sum virkaðu sum lÃļgtingsskrivarar, men fÃģlk frÃĄ skrivstovuni. Og tað er jÚst hesa uppgÃĄvu, sum hon hevur rÃļkt síðani ÃĄrið eftir hendan skipan kom í lag.
Meðan tingfundur er, er ein av hennara uppgÃĄvum at skriva gerðabÃģkina, sum m.a. fevnir um allar lÃļgtingssamtyktir, atkvÃļðugreiðslur og avgerðir annars. Beint eftir fundin verður gerðabÃģkin reinskrivað, og lÃļgd Út ÃĄ netið. Alt orðaskifti ÃĄ tingið verður tikið upp, og er hareftir alment fyri Ãļll sum hava ÃĄhuga fyri tí.
Tað er eisini so mangt annað at halda skil ÃĄ, – eitt nÚ talutíðir, nÃĶr mÃĄl skulu til 2. og 3. viðgerð, eins og at gera skrÃĄ fyri nÃĶsta tingfund og nÃĶr hann skal vera. Alt í trÃĄ við tingskipanina og í samrÃĄÃ° við lÃļgtingsformannin. Eisini skulu Ãļll samtykt mÃĄl avgreiðast til lÃļgmansskrivstovuna. Beinta sigur, at ein av uppgÃĄvunum er – so vÃĶl sum gjÃļrligt – at ganga tingfÃģlki til handa og vegleiða teimum. Men er talan um lÃļgfrÃļðisligar spurningar, eru tað lÃļgfrÃļðingarnir sum taka sÃĶr av tí partinum. FÃģlk flest hava ivaleyst sínar meira ella minni avgjÃļrdu meiningar um okkara politikarar, men teimum hevur Beinta, sum dagliga virkar saman við teimum, ongantíð havt trupulleikar við.

STÍLURIN MEIRA AVSLAPPAÐUR
–Teir eru eins ymiskir og lítið Ãļðrvísi enn fÃģlk flest, og arbeiðið er bÃĶði spennandi og avbjÃģðandi. Eg havi mínar mannagongdir at halda meg til, og hvat so kann vera millum politikararnar, havi eg einki við at gera, sigur Beinta. Orðavalið av rÃļðarapallinum kann viðhvÃļrt vera eitt sindur harðligt, men hesum stÃ―rir formaðurin smb. § 17 í tingskipanini. Beinta heldur, at tingfÃģlk í dag eru heldur sinniligari enn man viðhvÃļrt hoyrdi um fyrr, og stílurin meira avslappaður. Tað verður hildið Ãģgvuliga fast við tiltaluformin. RÃļðarin eigur ikki at tala beinleiðis til annan tingmann, men altíð venda rÃļðu sína til formannin. Av somu orsÃļk hoyra vit teir siga „Harri formaður“. Og verður tingmaður nevndur, skal tað vera við for- og eftirnavni.
ARBEIÐSLIGT
Beinta letur sera vÃĶl at arbeiðsumstÃļðunum ÃĄ lÃļgtingsskrivstovuni, sum heldur til ÃĄ 3. hÃĶdd í umbygdu hÚsunum, ið fyrr rÚmaði telefonstÃļðini. Ikki at sammeta við umstÃļðurnar ÃĄ gamla apoteki, har tey fyrr hildu til. TingfÃģlk hava eisini fingið munandi betri umstÃļður, og tosað verður um at gera hesar enn betri, soleiðis at hvÃļr tingfÃģlki fÃĶr sína egnu skrivstovu.
Á lÃļgtingsskrivstovuni starvast 13 fÃģlk, harav tríggir lÃļgtingsskrivarar.

SjÚkraflutningstÃĶnastan
mennir fakliga fÃļrleikan
Tíggju starvsfÃģlk ÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni hjÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, umframt starvsfÃģlk ÃĄ Klaksvíkar SjÚkrahÚsi og ÃĄ Suðuroyar SjÚkrahÚsi hava nÚ staðið ÚtbÚgving sum ambulansuviðgeri, stig 2.
ÚtbÚgvingin sum m.a. veitir fÃļrleikar at viðgera við medisini, hevur til endamÃĄls at Ãļkja um prehospitala viðgerð, tvs. fÃļrleikan at stabilisera sjÚklingin ÃĄvegis til sjÚkrahÚsið.
Øll starvsfÃģlk ÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni hjÃĄ LandssjÚkrahÚsinum hava nÚ staðið hesa ÚtbÚgving, sum er eitt krav fyri at arbeiða sum ambulansuviðgeri.
Hetta er tÃģ fyrsta holdið sum tekur ÚtbÚgvingina síðani Hans JÃĄkup Simonsen bleiv korpslÃĶkni fyri Ãļll trÃ― sjÚkrahÚsini.
ÚtbÚgvingin er ein liður í menningini hjÃĄ danska sundhedsvÃĶsenet av ambulansustarvsfÃģlki, og inniheldur fjarlestur, heilsufakliga teori, umframt praktikkuppihald ÃĄ sjÚkrahÚsi og í ambulansu.

ÁlitisfÃģlkaval

Myndin er frÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundinum, sum Starvsmannafelagið skipaði fyri ÃĄ Hotel FÃļroyum í desember 2013.

VALTÍÐ: Freistin at at velja ÃĄlitisfÃģlk fyri tey nÃĶstu tvey ÃĄrini er fríggjadagin 30. november. ÁlitisfÃģlk fÃĄa serligar fyrimunir og fakliga er hetta ein mennandi avbjÃģðing. TÚ fÃĶrt ÃĄvirkan ÃĄ viðurskiftini ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og innlit í starvsfÃģlkamÃĄl og viðurskifti ÃĄ arbeiðsmarknaðinum sum heild.
ÁlitisfÃģlkaval er millum limirnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum í hesum dÃļgum.
Á myndini síggja vit nÃļkur av teimum 120 ÃĄlitisfÃģlkunum í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum standa fyri vali í hesum dÃļgum. ÁlitisfÃģlkini skulu veljast fyri tvey ÃĄr.

ÁLITISFÓLKAVALIÐ
Øll arbeiðsplÃĄss hjÃĄ landi og kommunum við minst 5 limum skulu velja ÃĄlitisfÃģlk og eitt varaÃĄlitisfÃģlk. HjÃĄ Posta og FÃļroya Tele er kravið minst 3 limir.
StarvsfÃģlkini skipa sjÃĄlvi fyri ÃĄlitisfÃģlkavalinum. Tann, sum fÃĶr flestar atkvÃļður av teimum, ið bjÃģða seg fram, verður valdur til ÃĄlitisfÃģlk. VarafÃģlk er tann, ið fÃĶr nÃĶstflestar atkvÃļður. Eisini ber til at velja varaÃĄlitisfÃģlk við eini atkvÃļðugreiðslu fyri seg, um tað er neyðugt.
Fyri at kunna stilla upp sum ÃĄlitisfÃģlk skulu starvsfÃģlkini hava arbeitt ÃĄ stovninum í minst eitt ÃĄr. Harafturat skulu tey vera fulltíðarsett. Í serligum fÃļrum ber tÃģ til at gera undantÃļk.
Og nÃģgvar gÃģðar grundir eru fyri at ÃĄtaka sÃĶr uppgÃĄvuna sum ÃĄlitisfÃģlk.

SERLIG RÆTTINDI
ÁlitisfÃģlk hava hava serligar sÃļmdir og verju. Tað er trupult at siga ÃĄlitisfÃģlkum Úr starvi og tey hava eisini longri uppsagnartíð.
ÁlitisfÃģlkini hava til uppgÃĄvu at ansa eftir, at sÃĄttmÃĄli, lÃģgir og aðrar fyriskipanir, ið galda fyri arbeiðsplÃĄssið, verða hildin. ÁlitisfÃģlkið skal eisini virka fyri best mÃļguligum samstarvi millum starvsfÃģlkini, leiðsluna og felagið.
ÁlitisfÃģlkið skal tingast við leiðsluna um Ãļll mÃĄl, sum hava tÃ―dning fyri starvsfÃģlkið og stovnin, og leiðslan skal bera so í bandi, at ÃĄlitisfÃģlkið kann taka sÃĶr av mÃĄlum í arbeiðstíðini.

GÓÐ UPPLÆRING
Tískil er tað avgerandi at ÃĄlitisfÃģlkini eru vÃĶl ílatin at loysa sínar uppgÃĄvur. Øll nÃ―vald ÃĄlitisfÃģlk fara ÃĄ grundskeið, sum er tríggjar dagar um vÃĄrið og tríggjar dagar um heystið í 2016. Har fÃĄa tey innlit í
sÃĄttmÃĄlarnar og arbeiðsrÃĶtt og fÃĄa onnur hent amboð, sum kunnu hjÃĄlpa teimum sum ÃĄlitisfÃģlk.
Harumframt skipar Starvsmannafelagið fyri tveimum ÃĄrligum ÃĄlitisfÃģlkafundum fyri Ãļllum ÃĄlitisfÃģlkunum í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum. Har verður skipað fyri viðkomandi fyrilestrum og kjaki um arbeiðsmarknað og starvsfÃģlkaviðurskifti. Ein upplÃ―sandi og hugnaligur dagur, har ÃĄlitisfÃģlk hittast og deila vitan og royndir og annars eru saman til ein gÃģðan dÃļgurða.
Eitt ÃĄlitisfÃģlk fÃĶr sostatt holla vitan um starvsfÃģlkaviðurskifti og arbeiðsmarknað. Vitan sum tey fÃĄa fyrimun og gleði av í sínum arbeiðslívi.
Starvsmannafelagið hevur sÃĄttmÃĄlar fyri starvsfÃģlk hjÃĄ landinum, kommununum, SEV og FÃļroya Tele og Posta.

FakfelÃļg vunnu stríð um halgidagssigling
Fasti GerðarÃĶttur hevur givið FÃļroya Skipara- og NavigatÃļrfelag, Maskinmeistarafelagnum og Starvsmannafelagnum viðhald í, at manningarnar ÃĄ strandfaraskipunum skulu hava ÚrtíðarlÃļn fyri at sigla og arbeiða jÃģladag og langafríggjadag.

JÃģladagur og langi fríggjadagur eru ikki innroknaðir í fÃļstu lÃļnina hjÃĄ manningunum ÃĄ skipunum hjÃĄ Strandfaraskipum Landsins.
Tað er niðurstÃļðan hjÃĄ Fasta GerðarrÃĶtti, tÃĄ hann kom við sínum Úrskurði í mÃĄlinum.
Úrskurðurin merkir, at manningarnar skulu hava ÚrtíðarlÃļn fyri at arbeiða hesar bÃĄÃ°ar halgidagarnar.
Tað vÃģru Starvsmannafelagið og tey bÃĶði manningarfelÃļgini, FÃļroya Skipara- og NavigatÃļrfelag og Maskinmeistarafelagið, sum vegna limir teirra, ið sigla við strandfaraskipunum, hÃļvdu kÃĶrt FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í Fasta GerðarrÃĶtt.

Hetta hendi, eftir at LÃļnardeildin hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num hevði noktað at rinda eitt oyra eyka í lÃļn, tÃĄ Strandferðslan í fjÃļr vetur knappliga gjÃļrdi av at brÃģta við gamla siðvenju og fara at sigla jÃģladag og í vÃĄr eisini langa fríggjadag.
LÃļnardeildin helt upp ÃĄ, at manningarnar ikki skuldu hava nakað eyka fyri hetta, tí sigling halgidagar longu var innroknað í fÃļstu lÃļnina hjÃĄ teimum, ið sigla við strandfaraskipunum.
Men Fasti GerðarrÃĶttur gav kÃĶrandi felÃļgunum rÃĶtt grundað ÃĄ vitnisfrÃĄgreiðingarnar, ið samsvarandi gjÃļrdu greitt, at hvÃļrki jÃģladagur ella langi fríggjadagur nakrantíð vÃģru nevndir í sÃĄttmÃĄlunum, tí tað var tikið sum ein sjÃĄlvfylgja, at tað ikki bleiv siglt hesar bÃĄÃ°ar dagarnar. Tískil vÃģru teir heldur ikki innroknaðir í lÃļnarÚtrokningina saman við Ãļðrum fÃļstum halgidÃļgum, har siglt verður. VitnisfrÃĄgreiðingarnar bygdu allar undir, at lÃļnarsamrÃĄÃ°ingarnar altíð hÃļvdu tikið stÃļði í galdandi ferðaÃĶtlan, og eftir teimum var ongin sigling jÃģladag og langa fríggjadag.
Umframt at Strandferðslan frameftir skal rinda ÚrtíðarlÃļn fyri sigling jÃģladag og langa fríggjadag, skal lÃļn eisini gjaldast afturÚt til tey, sum vÃģru til arbeiðis umborð ÃĄ strandfaraskipunum jÃģladag í fjÃļr og langafríggjadag í ÃĄr.

FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Starvsmannafelagið
samd um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla
Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið eru komin ÃĄsamt um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla fyri tey, sum arbeiða hjÃĄ landinum. Talan er um 2 ÃĄra sÃĄttmÃĄla, sum er galdandi frÃĄ 1. oktober 2015 til 1. oktober 2017.

Semjan byggir ÃĄ ein karm, sum er 4,15 % í lÃļnarhÃĶkking í tvey ÃĄra skeiðinum. Fyrra ÃĄrið 2,25 % og seinna ÃĄrið 1,9 %. Í tíðarskeiðinum hÃĶkkar eftirlÃļnargjaldið hjÃĄ sjÚkraflutningstÃĶnastuni Úr 12% upp í 15%, so at tey verða javnsett við hini í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum.
Nakrir bÃģlkar verða fluttir upp í hÃĶgri lÃļnarflokk. Tey eru bÃģkavÃļrðir, journalistar og sosialrÃĄÃ°gevarar. Hetta eru tey við teimum hÃĶgstu ÚtbÚgvingunum í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum.
Leiðandi lÃĶknaskrivarar, ídnaðarlaborantar, laboratorieteknikarar og yvirlaborantar flyta eisini upp í hÃĶgri flokk.

Í sÃĄttmÃĄlanum eru eisini gjÃļrdar aðrar broytingar.
Nevnast kann, at greinin um barsilsfarloyvi er broytt, so at orðaljÃģðið ikki er í stríð við javnstÃļðulÃģgina.
Ásett er nÃĶr vaktargjÃļld verða latin fyri Ãģlagaligt arbeiði um vikuskiftið. Hetta tíðarskeið er ÃĄsett at verða frÃĄ kl. 17 fríggjadag til mÃĄnamorgun kl. 7.
Eisini eru tillagingar gjÃļrdar í arbeiðstíðini hjÃĄ siglandi fÃģlki hjÃĄ Strandfaraskipum Landsins, so at altjÃģða hvíldarreglurnar verða hildnar. Avtala er gjÃļrd um minimumssigling í sambandi við arbeiðssteðg.
SÃĄttmÃĄlin hevur eisini fingið tÃ―Ã°andi ÃĄsetingar, sum skulu tryggja eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi – her undir sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið, sum hevur verið eitt nÃģgv umrÃļtt mÃĄl seinastu tíðina. Við ÃĄtÃļkum og vegleiðing um mannagongdir skal tryggjast, at trupulleikar ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum verða loystir ÃĄ munagÃģðan hÃĄtt.
Eisini er avtala gjÃļrd um hvussu ÃĄsetingarnar um strategiska fÃļrleikamenning av starvsfÃģlkunum skulu fÃĄast at virka í veruleikanum.
Partarnir hava gjÃļrt avtalu um frÃĄboðanarfreist og frÃĄboðanarform í samband við arbeiðssteðg.

Dulnevnd varskÃģgving
Um starvsfÃģlk verða varug við, at okkurt Ãģregluligt fer fram ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssi, eiga tey at hava mÃļguleikan at varskÃģgva onkrastaðni – uttan um stjÃģran. NÃ―ggja samgongan ÃĶtlar at seta eina varskÃģgvaraskipan í verk, men enn er ikki avgjÃļrt, hvÃļr skal umsita eina slíka skipan.

Á fÃģlkafundinum skipaði Starvsmannafelagið fyri kjaki um varskÃģgving. Eisini greiddi Hans Petur Joensen,
fyrrverandi fíggjarleiðari ÃĄ Strandferðsluni, frÃĄ, tÃĄ hann varð uppsagdur. SjÃĄlvur helt hann, at tað var tí hann varskÃģgvaði uttan um stjÃģra og aðalstjÃģra.
Almenn starvsfÃģlk skulu hava mÃļguleika at varskÃģgva, um tey halda at okkurt er ÃģlÃģgligt ella kanska bara illgrunasamt ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssi.
Á fÃģlkafundinum í ÍtrÃģttarhÃļllini ÃĄ HÃĄlsi leygardagin 19. september skipaði Starvsmannafelagið fyri uppleggi og kjaki um eina varskÃģgvaraskipan.
Í nÃ―ggja samgonguskjalinum verður beinleiðis sagt, at miðast skal eftir at seta varskÃģgvaraskipan fyri almenn starvsfÃģlk í verk.

Ein varskÃģgvaraskipan er at geva almennum starvsfÃģlki mÃļguleikan er gera vart við Ãģreglulig viðurskifti ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssi, uttan at starvsfÃģlkið kann vÃĶnta beinleiðis persÃģnligar fylgjur.
Hans Petur Joensen, fyrrverandi fíggjarleiðari ÃĄ Strandferðsluni, lÃ―sti sína uppsÃļgn ÃĄ Strandferðsluni eftir at hann valdi at fara uttanum stjÃģra og aðalstjÃģra og vendi sÃĶr beinleiðis til fíggjarnevndina. Hann gjÃļrdi fíggjarnevndina varuga við, at jÃĄttanin fÃģr ikki at halda, og at hetta hevði politiski myndugleikin vitað leingi.

ÓTTALEYS STARVSFÓLK
Eftir uppleggið frÃĄ Hans Peturi Joensen sÃļgdu Annita ÃĄ FríðriksmÃļrk, lÃļgtingskvinna fyri TjÃģðveldi, og Helgi Abrahamsen, fyrrverandi lÃļgtingslimur
fyri Sambandsflokkin, sínar hugsanir um at seta eina varskÃģgvaraskipan í verk.
Annita ÃĄ FríðriksmÃļrk talaði fyri eini dulnevndari skipan, sum almenn starvsfÃģlk kundu venda sÃĶr til og sum vardi tey.
– SÃļgan vísir fleiri dÃļmi um, at almenn starvsfÃģlk eru komin illa fyri, tí tey hava gjÃļrt vart við Ãģreglusemi ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi. Tí hava vit brÚk fyri eini skipan, har starvsfÃģlk Ãģttaleys, kunnu gera vart við Ãģreglusemi, segði Annita ÃĄ FríðriksmÃļrk.
Hon helt, at ein slík varskÃģgvaraskipan skuldi ikki bara fevna um beinleiðis lÃģgarbrot, men eisini um til dÃļmis misbrÚk av almennum pengum.
Helgi Abrahamsen var ikki eins íðin forsprÃĄkari fyri eini dulnevndari varskÃģgvaraskipan, tí hann vÃĶntaði, at ein dulnevnd skipan fÃģr at minna um dulnevndu lesarabrÃļvini. Helgi stÚrdi fyri, at so nÃģgvar gitingar fÃģru at koma, at Ãļll kundu koma undir illgruna um at hava varskÃģgvað.
– Vit hava eina veika fyrisiting, tí vit eru so fÃĄ. Men gera vit eina dulnevnda skipan, so er vandi fyri, at onkur Ãģsekur fÃĶr skyldina, helt Helgi Abrahamsen.
BÃĶði vÃģru tey kortini samd um, at tað er rÃĶtt at taka evnið upp í nÃ―ggju samgonguni.

LEIÐSLAN FEKK MUNNKURV
Hans Petur Joensen, sum var fíggjarleiðari ÃĄ Strandferðsluni, greiddi frÃĄ sínari fatan av mÃĄlinum, tÃĄ hann var uppsagdur. Hann helt seg vera gjÃļrdan til syndabukk í einum mÃĄli, har Strandferðslan fekk ov lítla jÃĄttan, men samstundis ikki slapp at spara ella hÃĶkka ferðaseðlaprísirnar.
SambÃĶrt Hans Peturi Joensen byrjaði mÃĄlið, tÃĄ fíggjarlÃģgin fyri 2013 varð lÃļgd fyri LÃļgtingið og ein skerjing var gjÃļrd.
– Leiðslan ÃĄ Strandferðsluni royndi at vísa LÃļgtinginum og fíggjarnevndini ÃĄ, at tað fÃģr at merkja minni sigling og hÃĶgri prísir ÃĄ Oyggjaleiðum. Men VinnumÃĄlarÃĄÃ°ið strikaði okkara viðmerkingar. Vit fingu munnkurv og harafturat varð noktað okkum at seta sparingar ella príshÃĶkking í verk, greiddi Hans Petur Joensen frÃĄ.

BEINLEIÐIS TIL FÍGGJARNEVNDINA
Hans Petur Joensen lÃ―sti mÃĄlið soleiðis, at hÃģast leiðslan ÃĄ Strandferðsluni fleiri ferðir gjÃļrdi vart við, at har fÃģru at mangla pengar, so sluppu tey ikki at spara ella hÃĶkka prísirnar.
– Vit fingu greið boð um, at ÃĄbyrgdin var okkara, um jÃĄttanin ikki helt.
– TÃĄ segði eg stopp. Hetta kundi ikki ganga longur. Eftir at hava ligið enn eina nÃĄtt í svÃļvnloysi, avgjÃļrdi eg at senda eitt skriv til LÃļgtingsins fíggjarnevnd og greiða frÃĄ stÃļðuni, segði Hans Petur Joensen.
Kjakast kann um, um eitt brÃĶv beinleiðis til fíggjarnevndina er at varskÃģgva, men greitt er kortini, at hevði ein varskÃģgvaraskipan verið, kundi hugsast, at fyrrverandi fíggjarstjÃģrin vendi sÃĶr tann
vegin og kanska ikki kom í sama vanda fyri at vera uppsagdur.
Beinleiðis vegurin hjÃĄ einum fíggjarleiðara hevði annars verið til stjÃģran, sum síðani fÃģr til aðalstjÃģran. Men Hans Petur Joensen dugdi ikki at síggja, at tað bar nakran veg, og hann valdi at loypa formligu mannagongdirnar um.
– ArbeiðsumhvÃļrvið hjÃĄ leiðsluni hevði verið Út av lagi vÃĄnaligt, og tað hevði havt avleiðingar við sÃĶr, sum strongd, svÃļvnloysi, tíðarskeið við sjÚkramelding o.s.fr. Tí bar hetta eisini brÃĄ av, at vera ein desperat handling og gjÃļrd í frustratiÃģn og avmakt, segði Hans Petur Joensen.
– Eg valdi tí at fara til ovasta myndugleika og geri eitt whistleblow, greiddi Hans Petur Joensen frÃĄ. Men aftanÃĄ fekk eg eina skrivliga ÃĄvaring fyri at rÃģpa varskÃģ, tí eg skuldi hava verið illoyalur.

VARSKÓ UTTAN UM LEIÐSLUNA
JÚst spurningurin um illoyalitet mÃģtvegis leiðsluni stendur upp í mÃģti spurninginum um rÃĶttin at varskÃģgva uttan um leiðsluna.
StarvsfÃģlk hava í dag skyldu at frÃĄboðað, um tey koma fram ÃĄ okkurt, sum ikki er í lagi, men tann frÃĄboðanin skal vera til leiðsluna. Talan er um sonevndu loyalitetsskylduna.
– RÃĶtturin at varskÃģgva uttan um stjÃģran vigar tyngri enn loyalitetsskyldan, helt Annita ÃĄ FríðriksmÃļrk. VarskÃģgving kann eisini halda stjÃģran ÃĄ rÃĶttari kÃģs.
Uppleggið hjÃĄ Hans Peturi Joensen vísti ÃĄ eina politiska fyrisiting – sum eftir hansara fatan – ikki tÃģk sjÃģnarmiðini og ÃĄvaringarnar frÃĄ einum stovni í ÃĄlvara.
Enn er politiska ÃĶtlanin um eina varskÃģgvaraskipan bert ein setningur í samgonguskjalinum. Í kjakinum í ítrÃģttarhÃļllini varð nevnt, at kanska kundi Umboðsmaðurin ella landsgrannskoðarin umsita eina varskÃģgvarsskipan.
Nortið var við eitt dÃļmi Úr stÃģra tunnilsmÃĄlinum, har eitt skjal frÃĄ Landsverki varð steðgað í landsstÃ―rinum og ikki varð sent víðari til LÃļgtingið. Spurt varð, um nÚ Landsverk helt, at skjalið við teirra upplÃ―singum manglaði í mÃĄlinum, skuldi Landsverk so gjÃļrt vart við, at teirra skjal ikki var við, at tað hevði tÃ―dning fyri mÃĄlið.
Helgi Abrahamsen helt ikki, at vanligir medarbeiðarar ÃĄ einum stovni dulnevndir skuldu kunnu fara uttan um stjÃģran í slíkum fÃļrum.
– Kortini vil eg ganga rÃĶttuliga vítt fyri at tryggja at LÃļgtingið fÃĶr allar viðkomandi upplÃ―singar í einum mÃĄli, helt hann.

GÃģðar vÃģnir fyri samgonguni
– men framvegis er neyðugt at halda í oyrunum ÃĄ teimum
Eitt av evnunum, sum Fakfelagssamstarvið setti ÃĄ skrÃĄ ÃĄ ÃĄrsins fÃģlkafundi, var at geva boð uppÃĄ hvat fakfelagsfÃģlk hildu um samgonguskjalið, og hvÃļrjar vÃģnir tey hava til nÃ―ggju samgonguna.

HÃģast fakfelagsfÃģlk hildu, at sjÃĄlvt samgonguskjalið fyri ein part var rÃĶttiliga leysliga orðað, gav tað tÃģ gÃģðar vÃģnir
ÃĄ fleiri Ãļkjum. Millum annað í sambandi við eftirlÃļnina, sum er eitt sera tÃ―Ã°andi mÃĄl hjÃĄ fakfelÃļgunum. Óluva í Gong fegnaðist um, at hon kendi ikki sÃļrt aftur í samgonguskjalinum, og at samgongan hevði lurtað eftir fakfelÃļgunum. Tí kundi Vígdis Johannesen eisini taka undir við, og segði seg vera fegna um, at samhaldsfasti skuldi styrkjast.
Selma Ellingsgaard kundi ikki annað enn fegnast um, at fakfelÃļgini skuldu verða við í tilgongdini til eftirlÃļnarskipanina. Hon segði seg eisini vÃģna, at landsstÃ―rið fÃģr at uppraðfesta spurningin um sÃĄlarligt arbeiðaumhvÃļrvi, sum Starvsmannafelagið hevur varpað nÃģgv ljÃģs ÃĄ, og ikki minst, at vit fÃĄa eina meira rÃĶttvísa skattaskipan. Selma harmaðist kortini um, at tað ikki er nevnt í samgonguskjalinum, at eftirlÃļn skal leggjast oman ÃĄ gjaldið Úr barsilsskipanini og ALS.
Sum vera man vÃģru fakfelagsumboðini samd um, at lÃļnarlagið var ov lÃĄgt. HerÃĄlvur Joensen og JÃģgvan Philbrow hildu tað bert vera gott, at fleiri ÚtbÚgvingar vÃģru lyftar upp ÃĄ bachelorstÃļði, men mÃĄtti tÃģ ÃĄsanna, at lÃļnin hevur ikki fylgt við. Hesum tÃģk Selma Ellingsgaard eisini undir við, og legði afturat, at serliga eru tað miðallÃļnirnar, sum eru ov lÃĄgar, sum eisini ger, at torfÃļrt er at lyfta tÃĶr lÃĶgstu lÃļnirnar. JÃģgvan Philbrow hefti seg serliga við, at samgongan er sinnað at taka upp samrÃĄÃ°ingar við fakfelÃļgini um arbeiðsmarknaðarviðurskifti.

NEI TIL ÚTVEITING
Vígdis Johannesen segði, at ein av stÃģru trupulleikunum við Útveiting er, at tÃĄ fylgja sÃĄttmÃĄlarÃĶttindini ikki við, sum tey gera í Ãļðrum londum. Fleiri av hennara limum arbeiða við reingerð, sum í fleiri fÃļrum verður Útveitt, men ofta vísir tað seg, at arbeiðsplÃĄssið ÃĄsa5nnar, at fleiri vansar eru av Útveitingini, og vendir tí aftur til gomlu skipanina. At sÃĄttmÃĄlaviðurskiftini ikki fylgja við í Útveitingini, helt eisini Selma Ellingsgaard vera ein stÃģran bÃĄga, tí starvsfÃģlkini missa tÃĄ ta verju, sum fyrisitingarlÃģgin fevnir um.
Óluva í Gong segði, at tÃĶr royndir, sum onnur hava gjÃļrt sÃĶr av at partar
av sjÚkrarÃļktini er Útveitt, eru syndarliga vÃĄnaligar m.a. tí at neyðug krÃļv verða ikki sett í sambandi við at Ãļkið verður Útveitt.
HerÃĄlvur Joensen segði seg Ãģttast stÃģrliga fyri teimum skerjingum, sum fÃģlkaskÚlanum er fyri. Verður fÃģlkaskÚlin framvegis niðurpíndur, kunnu vit lÃĶttliga ímynda okkum, at so fara privatskÚlarnir at stinga seg upp, og lítil ivi er um hvÃļr fÃĶr gagn av tí, elitan.

BETRI VÓNIR Í DAG
Samanumtikið sÃļgdu fakfelagsumboðini seg hava gÃģðar vÃģnir um nÃ―ggju samgonguna. At lagt verður upp til 3-parta samrÃĄÃ°ingar kundi m.a. JÃģgvan Philbrow taka fult og heilt undir við. NÚ fÃĄa vit at síggja hvussu verður, sÃļgdu fakfelagsfÃģlkini, sum samstundis mintu ÃĄ, at framvegis verður neyðugt at halda í oyrini hjÃĄ rÃĄÃ°andi politikarunum.
Og tað lovaðu tey at gera.

FakfelagsmÃĄl og politiskur veruleiki
Ikki er heilt sÃļrt, at politisku flokkarnir hava tikið nÃļkur av teimum sjÃģnarmiðum, sum Starvsmannafelagið borðreiddi við undan valinum, til sín.
Undan seinasta lÃļgtingsvali gjÃļrdi Starvsmannafelagið nÃģgv burturÚr at varpa ljÃģs ÃĄ arbeiðsmarknaðin og mÃĄl av tÃ―dningi fyri lÃļntakaran. Felagið setti fram 12 kjarnumÃĄl, sum politisku flokkarnir fingu hÃļvi til at siga sína hugsan um.
Starvsmannafelagið segði seg vÃģna, at politisku flokkarnir vildu taka kjarnumÃĄlini til sín, og at hesi mÃĄl fÃģru at síggjast aftur í vakstríðnum og ikki minst í samgonguskjalinum.
NÚ valið er av, samgonga skipað og vit kenna innihaldið í samgonguskjalinum. Sum ein uppfylgjandi part, varpar Starvsblaðið hesaferð ljÃģs ÃĄ nÃļkur av kjarnumÃĄl felagsins, og spyrja Henrik Old, landsstÃ―rismann við arbeiðsmarknaðarmÃĄlum, hvussu hesi fara at síggjast aftur ÃĄ politiska pallinum. MÃĄlini hesaferð eru barsilsskipanin, sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi og tríparta samstarv.

Tað sigur Henrik Old, landsstÃ―rismaður við arbeiðsmarknaðarmÃĄlum, í sambandi við ta sannroynd, at fÃģlk gerast sjÚk av ovbyrjan ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sum Starvsmannafelagið mangar ferðir eisini hevur víst ÃĄ.
–At Arbeiðseftirlitið, við síni avmarkaðari fíggjarligu jÃĄttan, mest av Ãļllum raðfestir trygdina ÃĄ fysiskum arbeiðsplÃĄssum, er vÃĶl skiljandi, nÚ sera stÃģrt virksemi er og hevur verið í longri tíð, og har stÃļrsti vandin er fyri at vanlukkur henda. Hinvegin kunnu vit ikki síggja burtur frÃĄ teimum mongu sjÚkufrÃĄboðanum ÃĄ m.a. almennum arbeiðsplÃĄssum, har fÃģlk leggjast fyri av ovbyrjan, sigur landsstÃ―rismaðurin, sum heldur, at tað almenna ÃĄtti heldur at gingið undan tÃĄ rÃĶður um arbeiðsumhvÃļrvi ÃĄ egnum arbeiðsplÃĄssum.
–OrsÃļkin til, at vikutímatalið einaferð varð sett til 40 tímar, hevur uttan iva verið, at tað varð hildið at vera rímilig arbeiðstíð hjÃĄ manni og kvinnu, og fer tímatalið vÃĶl upp um hetta í longri tíð, er vandi fyri at tað fÃĶr avleiðingar. Tað er í dag meira eitt undantak, at avloysarar verða settir í summarfrítíðini, og tí liggur mangt
arbeiði og bíðar eftir, at fÃģlk koma aftur Úr summarfrí. Flestu fÃģlk munnu gleða seg til at halda summarfrítíð, men gleðin fÃĄnar skjÃģtt burtur, tÃĄ tey koma aftur til arbeiðis til eitt fult skrivstovuborð. Frítíðin gevur tÃĄ lítla meining, og kenna fÃģlk ÃĄ sÃĶr, at tey koma ikki uppundan aftur við bunkunum ÃĄ skrivaraborðinum, kann strongd verða ein natÚrlig avleiðing, sigur Henrik Old. Hann sigur seg ikki hava nakra patentloysn hvussu berast skal at, men undir Ãļllum umstÃļðum mÃĄ hesin trupulleiki komast til lívs. Ein mÃĄti er sjÃĄlvandi at lata stovnunum fleiri pengar, men tað er sum oftast lÃĶttari sagt enn gjÃļrt. Men hann ÃĶtlar sÃĶr eisini at kanna aðrar mÃļguleikar, m.a. um arbeiðsloysisskipanin kann gerast ein viðspÃĶlari og mÃļguliga eisini skipanin, vit kalla arbeiðsfremjandi tiltÃļk.

OVBYRJAÐIR STOVNAR
Tað er ikki Ãģkent, at politikarar mangan eru ÃģfÃļrir at ÃĄleggja sínum stovnum fleiri uppgÃĄvur uttan at samsvarandi meirjÃĄttan fylgir við.
–Einki at ivast í tí, og ivaleyst roynir hvÃļr stovnsleiðari at gera sítt besta at avgreiða tÃĶr uppgÃĄvur, stovninum er ÃĄlagt. Tað skal nÃģgv til ÃĄÃ°renn ein stjÃģri talar at politisku skipanini í so mÃĄta. OrsÃļkirnar kunnu vera ymiskar, hann ella hon hava kanska roynt uttan nakað serliga gott Úrslit, og partvíst liggur ein ÃĄvísur fakligur stoltleiki at megna tÃĶr uppgÃĄvur, sum ÃĄlagdar eru, men gongur hetta ov nÃģgv Útyvir starvsfÃģlkini, er lítið vunnið. Og tað skal eisini nÃģgv til, ÃĄÃ°renn starvsfÃģlkini sjÃĄlvi tala at, sigur landsstÃ―rismaðurin.

MARKAÐ UPPHÆDD TIL ARBEIÐSEFTIRLITIÐ
HÃģast talan fyrst og fremst er um ein leiðsluspurning ÃĄ hvÃļrjum stovni, hava vit Arbeiðseftirlitið, hvÃļrs uppgÃĄva er at veita vegleiðing og hava eftirlit við arbeiðsplÃĄssum, men til sonevnda sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvi rÃļkkur samlaða jÃĄttanin ikki til, tí aðrar uppgÃĄvur verða tiknar framum. Henrik Old sigur, at rÃĶttast hevði verið at latið Arbeiðseftirlitinum nakrar hundrað tÚsund afturat og marka hesa jÃĄttan, soleiðis at Arbeiðseftirlitið kann seta eitt fÃģlk burturav at rÃĄÃ°geva og hava eftirlit við, at sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið er nÃļktandi.

3 PARTA SAMSTARV
Eitt av kjarnumÃĄlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum er tríparta samstarv, sum er eitt arbeiðsmarknaðarpolitiskt forum, har arbeiðsgevarar, fakfelÃļg og politiska skipanin tosa saman og semjast um mÃĄl av felags ÃĄhuga. Hettar er vÃĶl kent Úr Ãļðrum londum, og tað heldur felagið eigur eisini at verða roynt í FÃļroyum. Starvsmannafelagið vísir ÃĄ, at í tríparta samstarvi kunnu verða umrÃļdd arbeiðsmarknaðarmÃĄl, sum ikki hoyra undir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, t.d. mÃĄl um lÃģggÃĄvu og regluverk og onnur tiltÃļk, sum viðvíkja arbeiðsmarknaðinum. Felagið heldur, at eitt slíkt samstarv kann betra sambandið millum partarnar og vera við til at loysa avbjÃģðingar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum til gangs fyri allar partar.
Hetta mÃĄl er eisini við í samgonguskjalinum. Har stendur: Trípartasamstarv skal ÃĄ ÃĄvísum Ãļkjum styrkja arbeiðsmarknaðin.

HEILT NATÚRLIGT
LandsstÃ―rismaðurin við arbeiðsmarknaðarmÃĄlum tekur fult og heilt undir við Ãļllum hesum, men hann undrast kortini ÃĄ, at tað skal vera neyðugt at seta eitt so natÚrligt fyribrigdi sum eitt mÃĄl í sÃĶr sjÃĄlvum. Hann heldur, at tað ÃĄtti ikki at verið nakað meira natÚrligt enn at partar, sum hava til felags at virka ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, tosa saman, – ikki minst í tíðarskeiðinum millum sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, men ÃĄsannar, at tað verður alt ov lítið tosað saman sum er. Tað tykist at vera so, at tÃĄ nÃ―ggjur sÃĄttmÃĄli er undirskrivaður er niðurstÃļðan...”vit síggjast aftur um tvey ÃĄr!“
–Tað ÃĄtti ikki at verið so trupult at gjÃļrt av, at allir viðkomandi partar avtala at hittast av og ÃĄ, tí ÃĄ tann hÃĄtt kundi verið rÃĶttað upp ÃĄ nakrar av teimum skeivleikum, sum eru, og mangt eitt skilagott hugskot kundi komið burturÚr, sigur Henrik Old sum heldur, at eingin orsÃļk er at avmarka hetta forum til bert hesar tríggjar partarnar, tí tala vit m.a. um arbeiðsmarknaðin, eru eisini nÃģgvir aðrir leikarar ÃĄ vÃļllinum. Tað verið seg ALS, skipanin við arbeiðsskapandi tiltÃļkum, skÚlar sum tosa nÃģgv um vaksnamannaÚtbÚgvingar og ÚtbÚgvingar sum eru tillagaðar til arbeiðsmarknaðin. Og aðrir stovnar og skipanir við.
–Mín partur at fÃĄa í lag eitt gott samskifti við allar partar, sum ÃĄ ein ella annan hÃĄtt virka ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, skal í hvussu er ikki liggja eftir, sigur Henrik Old, landsstÃ―rismaður við arbeiðsmarknaðarmÃĄlum.

Betri barsils-skipan
Útgjaldsstigið longt upp í eitt ÃĄr
Eitt av kjarnumÃĄlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum felagið gjÃļrdi vart við undan valinum, var ynski um at leingja um Útgjaldstíðarskeiðið í barsilsskipanini.
Hesum sÃļgdu eisini flestu flokkarnir seg taka undir við, og er hetta eisini komið við í samgonguskjalið. Ynski hevur verið, at Útgjaldsstíðin verður longd upp í eitt ÃĄr, og hesum er eisini líkt til at gerast veruleiki um stívliga eitt ÃĄr.
Henrik Old, landsstÃ―rismaður við arbeiðsmarknaðarmÃĄlum, sigur, at samgongan er samd um, at hetta verður gjÃļrt í tveimum stigum. Ætlanin er, at tÃĶr 20 vikurnar, sum foreldrini í dag kunnu bÃ―ta sínÃĄmillum, verða 26 vikur nÚ 1. januar, og tað sum síðani restar í einum ÃĄri, verður at galda frÃĄ 1. januar 2017. OrsÃļkin til at alt ikki verður tikið nÚ í einum er, at barsilsgrunnurin er jÚst farin at virka sum sjÃĄlvstÃļðugur grunnur, og tí er enn ilt at meta um hvat grunnurin megnar at gjalda.
LÃļntakarar og arbeiðsgevarar rinda sum er hvÃļr síni 0,625 prosent í grunnin. Tað verður 1. januar hÃĶkkað til umleið 0,7 prosent. Hinvegin roknar landsstÃ―rismaðurin við, at grunnurin verður so mikið vÃĶl fyri um eitt ÃĄr, at tað ikki verður neyðugt at hÃĶkka gjaldið til grunnin munandi, tÃĄ Útgjaldsskeiðið, um stívliga eitt ÃĄr, verður longt upp í eitt ÃĄr.

FÓLKASKÚLIN Í EINI NEW PUBLIC MANEGMENT-TÍÐ

avgjÃļrt ikki hugnaligt. AssosiatiÃģnir um daprar dagar og ÃģfrÃĶttakenda nÃĄmsfrÃļði raka teg sum sleggja. UttanatslÃĶra, smÃĄir og stÃģrir lÃĶrarasadistar, hÃĄlvpsykopatar – og omanfyri alt ein knarrandi, lívsforsakandi kristindÃģmur, ið einki gott vildi.
Fyri soleiðis umleið hÃĄlvthundrað ÃĄrum síðani byrjaði uppgerðin við sokallaða svarta skÚlan. Við rÃĶttuliga breiðum strokum hÃļvdu listafÃģlk penslað og Útpenslað, hvussu rÃĶðuligur skÚlin var. Scherfig er kanska besti eksponenturin fyri tí rÃĄkinum: SkÚlin var at líkna við eitt fongsul, og lÃĶrarar vÃģru í besta fÃļri avoldaðar kustodur ella smÃĄforvirraðir idealistar, í ringasta fÃļri – og tað vÃģru teir flestu – sadistar og Ãļrvitisknokkar.
Men tann svarti skÚlin var ikki annað enn barn av síni tíð. Ein tíð, har avoldaðar ÃĄskoðanir um revsirÃĶtt, disiplin og trÚgv vÃģru galdandi. Og tÚ skuldi trÚð, at ein uppgerð við akkurÃĄt tÃĶr avoldaðu ÃĄskoðanirnar hevði verið tað rÃĶtta. Og nÃģg mikið.
Í staðin fÃģru radikalir ungdÃģmsuppreistrarmenn, pedagogiskir sangvinikarar, teir altíð ímillum okkum stÃļddu vÃĶlmeintu idealistarnir og annað gott fÃģlk víðari: NÚ skuldi ALT Út. NÚ skuldi Svarti skÚlin burturbeinast og ein nÃ―ggjur skÚli reisa upp. Burt við Ãļllum dannilsisidealum, burt við uttanatslÃĶru – burt við Ãļllum í 68ara optikki ÃģnÃ―tiligum.
Og sanniliga, atsÃģknin eydnaðist í ovurmÃĄt! Í einari lÃļgnari fatan av, at við at avtaka meira ella minni konservativa pedagogikk, slapst undan ivasomum elementum millum lÃĶrarakreftir, fÃģru teir hvítu reiðmennirnir av nÃ―ggjastu pedagogikkini all in! Kanska var tankin, at burturÚr kaos skal hitt nyggja Jerusalem uppstanda. NÃ―ggi og strÃĄlandi fÃģlkaskÚlin.
Vit menniskju eru Ãļll meira ella minni mytomanar. Vit hava tÃļrv ÃĄ at siga sÃļgur um, hvussu stÃģrum rÃĶðuleikum, vit hava mÃļtt ÃĄ leiðini. Vit verða heilt einfalt uppfata meira spennandi, kunnu vit siga sÃļgur um rÃĶðuleikar, okkum hava verið fyri. Og hava vit uppliva ein „rÃĶðuligan“ lÃĶrara, so hava vit lyndi til at yvireksponera og harvið geva Ãļllum skÚlanum skuldina. Men ikki nokk so nÃģgvar nÃ―ggjar skipanir, nokk so nÃģgvar nÃ―ggjar fÃģlkaskÚlalÃģgir fara nakrantíð at eliminerað tey, ið hava ymiskar meira ella minni sÃĄlarligar manglar (ella vÃĄnaligar lÃĶrarar, tíverri).
TÃĄ ið niðurbrÃģtingin av gamla skÚlanum var gjÃļgnumfÃļrd, gekk ein tíð, har alt gekk meira ella minni „uppÃĄ stÃĄs“. BÃģlkaarbeiði var eitt stÃģrhitt, trivnaður eitt annað, „rundingspedagogikk“ eitt triðja– og tað at vera afturhaldandi við at geva met eitt fjÃģrða.
TÃĄ ið sosialisman í 1990unum líkasum fekk andaneyð av hendingum Úti í heimi varð slÃģða fyri nÃ―ggjari leið. Sosialdemokratar í vesturheiminum lÃļgdu nÚ ÃĄ annan bÃģgv – tað vinstravenda bleiv niðurprioriterað og tað meira miðsÃļkjandi og hÃĄlvgum liberala bleiv nÃ―ggjasti konsensus (dÃļmi: Blair, Nyrup Rasmussen, Stoltenberg v.m.) Og fÃģlkaskÚlin, sum vit kenna hann, er jÚ eitt rÃĶttuliga sosialdemokratiskt projekt.
Danski, og harvið sjÃĄlvandi „fÃļroyski“ fÃģlkaskÚlin legði seg nÚ tÃĶtt uppat NPM (New Public Manegment) leiðini. Stutt, Ãļgiliga stutt, kann tað lÃ―sast so: Alt alment skal rekast rationelt og fíggjarliga forsvarligt. Og tjekkast skal í hÃļvd og reyv, um fÃģlk nÚ gera sínar skyldur. Og kannast skal, um alt nÚ verður gjÃļrt so samfelagsatlitsagtigt, sum til ber. Meira „liberalismu“ í raksturin av tí almenna. Omanfyri Ãļllum hongur allatíðina gjÃļgnumtanlaða mantran „bygnaðarbroytingar“, sum nÚ í skjÃģtt mong ÃĄr hevur oyðilagt okkum allan tann almenna sektorin so ruddiliga! Og so eitt sindur av newagemerktum hugsunarhÃĄtti eisini fyri líkasum at geva soðnum fyllu....
NÃ―ggjar tíðir fyri skÚlan. LÃĶrarafelagið gÃģðtÃģk gÃģðtrÚgvið prinsippið um egintíð, og hetta var byrjanin til, at vit lÃĶrarar gjÃļrdust bÃģkhaldarar. Seinni hevur ovasti mynduleiki skÚlans kroyst so mangt annað niður yvir lÃĶrarar (og harvið nÃĶmingar), soleiðis at í dag er ein stÃģrur partur av lÃĶrarans arbeiði – at reka bÃģkhald!
Í dagsins ÚtgÃĄvu av prosjekt fÃģlkaskÚlin, er bÃģkhaldsarbeiði ein alt stÃļrri og tÃ―Ã°andi partur. Vit byrja skÚlaÃĄrið við at gera formaliseraðar ÃĄrsÃĶtlanir, sokallaðar undirvísingartilgongdir pluss alt annað bÃģkhaldsmerkt arbeiði, ið stutt sagt drenar lÃĶraran fyri nÃĄttÚrligt fakligt hugflog. New Public Manegment-inspireraði skÚlin krevur m.a. eisini av lÃĶrarum, at teir so hvÃļrt gera formaliseraðar eftirmetingar av undirvísingartilgongdunum. Í hesum egosentrisku tíðum er tað sjÃĄlvandi eisini hin EINSTAKI nÃĶmingurin, sum skal setast í fokus, og nÃĶmingaÃĶtlanir fyri teir skulu gerast – harragud, hvat hugsaði vit um, tÃĄ ið vit undirvístu í endanum av farnu Ãļld? Um ikki einstaka nÃĶmingin – í einum natÚrligum heildarkonsepti! Hugsað verður nÚ konstant INN í kassarnar. Alt natÚrligt hugflog verður konstant avmarkað við lÃļgnum, bÃģkhaldsmerktum skipanum og avmarkingum.
Tann tíð, ið fyrr var til vanliga fakliga fyrireiking, rímiliga Ãģformell og ikki so strukturerað kanska – men jÚst tí so forbankað gevandi mangan, er ikki til longur.
Tey hava stutt sagt kÃļvt alt opið hugflog – í staðin SÆR tað pent Út tað heila. Á pappírinum. Og fyri dagsins ovastu – tey ÃĄ skÚlapolitiska pallinum, og tey ÃĄ politiska pallinum yvirhÃļvur – er tað tað tÃ―dningarmiklasta: At tað SÆR pent Út.
Alt gott um bÃģkhaldarar. Teir gera sum oftast eitt gott arbeiði. Men tað eigur IKKI at vera ein hÃļvuðsuppgÃĄva hjÃĄ einum lÃĶrara at gera bÃģkhaldaraarbeiði. Soleiðis er tíverri við at verða nÚ.
Svarti skÚlin var ikki, fyri at siga tað varliga, tann fullkomni skÚlin. Sjeyti-ÃĄraeksperimentið og smÃĄsangvinska ÃĄttatiÃĄrspedagogikkin ei heldur – og NPM skÚlin, tit nÚ royna at kroysta niður yvir neyðars nÃĶmingar (og lÃĶrarar) er tað so sanniliga heldur ikki.
Vit grenja allatíðina um, at tey ungu í dag – og kanska vit Ãļll – eru so rÃģtleys, so lítið djÚphugsin...so reflektiÃģnsleys. Men harragud, tÃĄ ið konstant koyrandi almennar bygnaðarbroytingar verða mettar altavgerandi og ÃĶvigur sannleiki í seinmodernaða samfelagnum, og lokalar, yvir tíð uppbygdar mentanir bert soleiðis í eini handavending verða kasseraðar sum gamalt ÃģtíðarhÃģskandi skrambul – tÃĄ ið vit Ãļll skulu ganga runt og vera innovativ og íverksetarar – kunnu tey ungu tÃĄ gerast annað enn rÃģtleys og fremmandgjÃļrd?
Í hesum virðisrelativistisku tíðum ÃĄttu vit nÃģgv heldur at uppraðfest hugtÃļk og eginleikar sum trÚfesti, stÃļðufesti, samhaldsfesti, kjÃļlfesti og hildið okkum til tað sannroynd, at mentan og siðaarvur – tað er nakað sum tekur tíð at byggja.
At drassa skÚlan, bÃļrnini – og almennar stovnar annars yvirhÃļvur – runt í maneguni við lummaliberalistiskum NPM-frasum, ger okkum IKKI til meira harmonisk menniskju. TvÃļrturímÃģti.
Vit eru í gongd við at uppala eitt ÃĶttarlið av nalvaskoðandi egosentrikarum. Okkum tÃļrvar ikki at fara longur enn til nÃ―valda lÃļgtingið, fyri at síggja hvat tað kann fÃļra til.

Áhugatímar – at arbeiða yvirtíð uttan lÃļn
Eitt nÃ―tt fyribrigdi, „interessutímar“ ella â€žÃĄhugatímar“ er fyri fyrstu ferð komið til Starvsmannafelagið. „Áhugatímar“ kallar onkur tað. Onkur annar kallar tað „Ãģkeypis yvirarbeiði”.

Tað nÃ―ggjasta, sum er komið til felagið er, at nÚ vil onkur arbeiðsgevari ÃĄleggja starvsfÃģlki at hava fundir og aðra rÃĄÃ°legging, eftir arbeiðstíð. Sagt verður, at
hetta eigur at hava starvsfÃģlksins ÃĄhuga, og at tey tí skulu gera hetta uttan lÃļn. Altso starvsfÃģlkini skulu arbeiða uttan yvirtíðarlÃļn eftir vanliga arbeiðstíð.
HETTA ER GREITT SÁTTMÁLABROT
Eftir Ãļllum at dÃļma er hetta okkurt smart, sum arbeiðsgevarar hava funnið uppÃĄ av sínum eintingum, men tað er so ikki nakað hugtak í sÃĄttmÃĄlahÃļpi ella í starvsmannarÃĶttinum, sum vit kenna til. Og tað er tað sum er avgerandi.
Tað vit skulu halda fast við er, at antin eru vit til arbeiðis, ella hava vit frí. Og tÃĄ vit eru til arbeiðis, fÃĄa vit altíð lÃļn fyri arbeiðstíðina. So einfalt er tað. Frítíðin er fult og heilt okkara og hana hevur arbeiðsgevarin einki við at gera.
Ein vanligur arbeiðsdagur hjÃĄ fulltíðarsettum er runt roknað 8 tímar um dagin og 39 tímar um vikuna. Arbeiðir tÚ meira enn 8 tímar ein dag, fÃĶr tÚ yvirtíð. Arbeiðir tÚ meira enn 39 tímar um vikuna, fÃĶr tÚ yvirtíð.
Kravið fyri at fÃĄa goldið yvirtíð er, at arbeiði Út yvir normin er ÃĄlagt, sambÃĶrt §22 í sÃĄttmÃĄlanum. Stk. 1. – Álagt arbeiði Út yvir dagliga, planlagda arbeiðið hjÃĄ fulltíðarsettum, verður roknað sum
yvirarbeiði.
Víðari stendur í stk. 4, 5 og 6 um yvirtíðararbeiði:
Stk. 4. – Yvirarbeiði verður gjÃļrt upp í byrjaðum hÃĄlvum tímum hvÃļnn dagin
Stk. 5. – Fyri 1., 2. og 3. yvirtíman verður samsÃ―nt við 50 % aftrat vanligu tímalÃļnini.
Stk. 6. – Fyri 4. og fylgjandi yvirtíman og fyri yvirtímar leygardag, sunnudag, halgidag og fastan frídag verður latið + 100 %.
Yvirtíð skal avgreiðast antin sum avspÃĄking ella sum gjald, sambÃĶrt § 32.
So tað stutta av tí langa er, at er talan um ÃĄlagt arbeiði Útyvir vanligu arbeiðstíðina, so gevur tað yvirtíð, tÃĄ mann sum vit eru fevnd av einum sÃĄttmÃĄla.
Sama meginregla er fyri skeið uttan fyri vanliga arbeiðstíð, sí § 33. Fyri skeið, sum ikki er ÃĄlagt, kann stovnurin tÃģ lata vanligan tímatakst, sambÃĶrt § 33, stk. 2.

Seyðurin fer við
allari frítíðini
– Hugurin til seyðahald liggur í blÃģðinum og stavar aftur til ommu og abba, sum ÃĄttu ein part í einum ognarhaga ÃĄ SkÃĄla, sum eg seinri sjÃĄlvur keypti.

Sum hÃĄlvvaksin var ÃĄhugin ikki serliga stÃģrur, skilti ikki rÃĶttiliga, at nakar tímdi at fÃĄast við slíkt. Men eftir at abbi legði frÃĄ sÃĶr, og eg sjÃĄlvur tÃģk við ÃĄbyrgdini, tÃģk ÃĄhugin rÃĶttiliga dik ÃĄ seg, men at seyðahald sum frítíðarítriv, sum eg nÚ brÚki hvÃļrja einastu frílÃļtu til, fÃģr at taka yvirhond, vardi meg ikki.
Soleiðis sigur skÃĄlamaðurin, JÃģgvan Pauli Christiansen, sum umframt at hava sítt egna, eisini er rÃļktingarmaður fyri Regin Borðoy bÃģndanum ÃĄ SkÃĄlafjalli miðjan.
JÃģgvan er avgjÃļrdur, tÃĄ hann greiðir frÃĄ, at tað er ikki fyri pengarnar, at hann fÃĶst við seyð. Hann sigur seg ikki kenna nakran, sum er vorðin ríkur av tí, men fleiri, sum eru vorðnir fÃĄtÃĶkir av somu orsÃļk. Er ÃĄhugin ikki sera stÃģrur fyri seyðahaldi, so skal ein halda fingrarnar langt burtur frÃĄ slíkum, sigur hann. Men er ÃĄhugin hinvegin til staðar, fÃĶrt tÚ nÃģgvar og Ãģmetaliga gÃģðar lÃļtur, tÃĄ tÚ fÃĶst við teir ymisku tÃĶttirnar, sum seyðahaldið ber í sÃĶr.

BEST TÁ SMÁLOMBINI KOMA
Besta tíðin er tÃĄ tað fer at vÃĄra, nÃĄttÚran vaknar av ÃĄlvara, grÃģður kemur í og lembingin er fyri. Men tÃĄ er tað veðrið, sum hevur ein stÃģran leiklut. JÃģgvan sigur seg ikki minnast so vÃĄnaligar umstÃļður, sum tÃĶr vÃģru í vÃĄr. Um hansara leiðir var Oyndarfjarðarvegurin stongdur fyri kava 8. mai, so tað sigur ikki so lítið. Neyðugt var at taka seyðin inn undan illveðrinum, so tað bleiv eitt stÃļrri arbeiði í lembingartíðini, sigur JÃģgvan.

ØÐRVÍSI Í DAG
Eftir at lembingin er av, er hampiliga friðarligt til hoyggingartíðin er fyri. Tað er eisini ein frÃĄlík tíð, ongantíð betri um veðrið er til vildar. Men rÃĶttiliga Ãļðrvísi er í dag enn fyri ÃĄrum síðani, tÃĄ rÚgva av fÃģlki stÃģð við rívu og líggja við kaffi og pannikÃļkum afturvið. Í dag er alt hetta meira effektivt. Ríva og líggi verða ikki brÚkt longur. NÚ eru tað maskinurnar, sum gera meginpartin av arbeiðinum at slÃĄa, raka og balla, sigur JÃģgvan, sum
hÃģast tað hoyggjar ein part upp ÃĄ gamla mÃĄtan. Tað er tÃģ meira fyri, at bÃĶði stÃģr og smÃĄ tÃĄ kunnu vera við.
Men tað eru eisini tey, sum als ikki hoyggja. StÃģr Ãļki liggja Ãģsligin, og hoyggið verður ístaðin innflutt Úr Íslandi. Helst tí at menn síggja sÃĶr ikki stundir til slíkt, og tí at innflutta hoyggið bÃĶði er gott og ikki so dÃ―rt. Hesum líkar JÃģgvani ikki, og heldur tað vera harmiligt, at bÃļurin liggur Ãģsligin. Hann heldur, at tað er ein stoltleiki í sÃĶr sjÃĄlvum, at Útvega sÃĶr fÃģðrið sjÃĄlvur, hevur ein mÃļguleika til tess.

ALT SEYÐAFYLGI Á TELDUNI
HÃģast hvÃļr ÃĄrstíðin er nakað serligt, tÃĄ hugsað verður um seyðahald, so heldur JÃģgvan, at heystið man vera tað mest spennandi. TÃĄ flettingin er fyri, er sera hugnaligt, og tÃĄ sÃĶst eisini hvussu hevur vignast. Ein heilt serligur spenningur, ikki minst nÚ alt seyðafylgið er skrÃĄsett ÃĄ teldu, soleiðis at tÚ sÃĶr alla gongdina frÃĄ tí lembt er, og tÚ veit hvÃļr ÃĶr eigur hvÃļrt lambið. JÃģgvan hevur innrÃĶttað sÃĶr bilhÚsið til slÃĄturhÚs, arbeiðsligt og við gÃģðum reinfÃļri.
StÃģr kapping er eisini um hvÃļr hevur vakrasta seyðin, tí tÃĄ seyðasÃ―ningarnar verða, fellur dÃģmurin um heiðursmerkini.
Tað snÃ―r seg tÃģ kortini ikki bert um heiðursmerki. TÃ―dningarmest er at gera av, hvat skal setast við. DÚgliga verður
skoðað, handlað og eygleitt, og harafturat verða nÚ eisini blÃģðroyndir tiknar, sum HeilsufrÃļðiliga Starvsstovan skipar fyri. Hetta í sambandi við ridluskriða. Tey hava nÚ funnið nakrar mÃģtstÃļðufÃļrar ílegur, sum skulu alast fram, og tað vísir seg at rigga. Tað heldur JÃģgvan vera stÃģrt framstig, tí ridluskriða skal man vara seg fyri. Hann ger av við alt, og tí mÃĄ hesin vandin takast í stÃļrsta ÃĄlvara.

VIÐ Í SEYÐASÝNINGUM
Seinastu tvey ÃĄrini hevur JÃģgvan verið ein av teimum fimm, sum taka sÃĶr av landsseyðasÃ―ningunum. Fyrst eru tað lokalu seyðasÃ―ningarnar, sum velja bestu lomb og veðrar, og síðani koma lokalu vinnararnir í landskappingina. JÃģgvan, sum saman við hinum fÃ―ra, ferðast kring alt landið at sÃ―na, leggur eina við, at teir taka hetta í stÃļrsta ÃĄlvara og dÃļma eftir bestu sannfÃļring. Eftir hesar vitjanir savnast teir ÃĄ BÚnaðarstovuni, og tÃĄ verður gjÃļrt av hvÃļr hevur uppiborið heiðurslÃļnina. Í mong ÃĄr fullu flestu virðislÃļnirnar í Suðurstreymoy, men hesi
seinastu ÃĄrini eru flest Ãļll Ãļkini komin vÃĶl við, og tað heldur JÃģgvan vera gott.

FRAGD ELLA PLÁGA
Eins vÃĶl og tað er ein stÃģr fragd hjÃĄ teimum ÃĄhugaðu at fÃĄast við seyðahald, so er tað fyri mong onnur ein plÃĄga at seyður gongur í bygdum Ãļki, so neyðugt er at girða seg inni, skal nakað grÃģgva í urtagarðinum.
–Eg skilji hesi fÃģlk so sera vÃĶl, og kann bert fegnast um, at her ÃĄ SkÃĄla er vetrarfriða. Tað gjÃļrdi, at vit minkaðu seyðatalið við einum fjÃģrðingi, tí hagin bar ikki allan seyðin, men tað gjÃļrdi eg heldur enn fegin. Tað var tann tíð eg helt tað vera hugnaligt at hava seyðin gangandi millum hÚsini, men tann tíðin er tíbetur farin, sigur JÃģgvan, og leggur afturat, at skal tÚ fÃĄast við seyð, skal tÚ eisini hava ovurhonds stÃģran ÃĄhuga fyri tí og rÃļkta seyðin vÃĶl og virðiliga. Ein fragd fyri meg, sum avgjÃļrt ikki skal vera ein plÃĄga fyri onnur.



Álit og samstarv
NÚ stundar til jÃģla. Perur glampa í gluggum og ÃĄ trÃļum og kavin hevur eisini skrÃ―tt landið. Eru vit heppin, dala flykrurnar eisini, tÃĄ jÃģlaboðskapurin aftur fer at ljÃģma.

So er enn ein fíggjarlÃģg til viðgerðar ÃĄ okkara hÃļga tingi. Hon verður viðgjÃļrd í hesi lÃļtu og skal verða samtykt fyri ÃĄrslok.
Flokkarnir, ið nÚ mynda samgonguna, Javnaðarflokkurin, TjÃģðveldi og FramsÃģkn, lovaðu undan valinum, at lÃĄg- og meðallÃļnt skuldu fÃĄa ein skattalÃĶtta, komu tey til valdið. Sama lovaðu eisini allir hinir flokkarnir.
NÚ er innarbeitt í fíggjarlÃģgaruppskotið, at hesi vallyfti skulu gerast veruleiki.
At lÃĄg- og meðallÃļnt hava rÃĶtt til og tÃļrv ÃĄ einum skattalÃĶtta, er ikki ivi um. Tað vÃģru eisini hesir lÃļnarbÃģlkar, ið hÃļvdu tÃļrvin í 2011.
Í blaðnum hava vit nakrar greiningar av
teimum skatta- og avgjaldsbroytingum, ið samgongan hevur sett sÃĶr fyri at fremja komandi ÃĄr, og hvÃļrja ÃĄvirkan hesar fara at hava. TÃļlini skulu takast við tí fyrivarni, at tÃĄ blaðið verður prentað og sent tykkum limum, er fíggjarlÃģgin ikki endaliga samtykt.
Henda samgongan er eisini altrÃĄÃ° eftir at fÃĄa javnvÃĄg og yvirskot ÃĄ fíggjarlÃģgini. Alt gott um tað, tað mÃĄ bara ikki gerast ov dÃ―rtkeypt, at fÃĄa eitt roknistykki at passa.
At skapa ÃĄlit og vissu um hvat hendir og hví er alneyðugt. Tí eru breiðar, berandi semjur, ið rÃļkka tvÃļrturum/yvirum valskeið og tvÃļrturum tingsalin so umrÃĄÃ°andi og eiga og skulu vera gjÃļrligar.
Rumbli og kegli er nokk av. Konstruktivar, breiðar og berandi semjur skapa tryggleika og er vegurin at ganga. FÃģlkið mÃĄ kenna vissu um hvat hendir. Álit og innlit eru lyklaorð.
Og tÃĄ skipanir ÃĶtlandi skulu broytast og tillagast, mugu og skulu relevantir partar verða spurdir til rÃĄÃ°s og verða við í tilgongdini.
SjÃĄlvt skilagÃģðar ÃĶtlanir kunnu fÃĄa skot fyri bÃģgvin, um hoyring verður umlopin ella niðurraðfest.
Í mun til pensiÃģnsskipanina mÃĶla vit staðilig til at steðga ÃĄ og ikki fremja broytingar, fyrrenn eitt fullfíggjað uppskot, ið hevur fingið neyðugu viðgerðina og viðkomandi partar hava fingið lÃ―st síni sjÃģnarmið og veruliga eru tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°.
Ógvusliga forskattingin av pensiÃģnunum mÃĄ broytast, so ella so. Øll, ið rinda til egna uppsparing, fingu eina stÃģra skattahÃĶkking, tÃĄ forskattingin varð sett í verk í 2012. Millum annað hetta, mÃĄ gerast nakað við. Og vit vÃĶnta av samgonguni, at nakað munagott hendir ÃĄ hesum Ãļkinum.
JÃģlaboðskapurin er vakur: Friður ÃĄ jÃļrð og í menniskjum gÃģður tokki.
Boðskapurin er ikki minni tÃ―Ã°andi í dag enn fyri gÃģðum 2000 ÃĄrum síðani.
Ófriður og Ãģtryggleiki valdar nÃģgva staðni og eisini vit kunnu nÚ meira ítÃļkiliga kenna hvat hesin Ãģfriður og Ãģtryggleiki merkir, hesa vanlagnu mong av okkara brÃļðrum og systrum kring heimin mugu liva við dag og dagliga.
Sum í Ãļllum lívsins viðurskiftum so eru tað samstarv og semjur, ið mugu finnast. Semjur, ið eru alt annað enn lÃĶttar at finna og gera.
Frið ÃĄ jÃļrð og í menniskjum gÃģðan tokka er dÃ―rmÃĶta og virðismikla gÃĄvan, vit kunnu ynskja okkum og biðja um.
Eini gleðilig og friðsÃĶl jÃģl og eitt vÃģnríkt nÃ―ggjÃĄr ynskja vit tykkum Ãļllum og tykkara.

Partvíst sum heimaarbeiðsplÃĄss

Heidi ÃĄ HÃļvdanum Andreasen er ÚtbÚgvin lÃĶknaskrivari og starvast í fulltíðarstarvi ÃĄ B7 ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum,
men ein av vikudÃļgunum rÃļkir hon sítt starv heimanífrÃĄ, og tað riggar sera vÃĶl, sigur hon.
Heidi er fÃļdd, uppvaksin og bÃ―r ÃĄ Viðareiði. Eftir lokið handilsskÚlaprÃģgv fekk hon í 2008 lÃĶruplÃĄss ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, har hon eftir lokna ÚtbÚgving tvey ÃĄr seinri fekk fast starv, og har starvast hon framvegis. StÃļrsti partur av lÃĶrutíðini fÃģr fram ÃĄ ymiskum deildum ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, umframt nÃļkur skÚlaskeið í Odder í Danmark, har eisini endaliga prÃģvtÃļkan fÃģr fram.

ALT TALGILT
LÃĶknaskrivarin er andlitið, ella helst rÃĶttari sagt rÃļddin, Úteftir, tí ringir tÚ ÃĄ deildina, tekur lÃĶknaskrivarin telefonina og avgreiðir fyrispurningin. Somuleiðis er hennara uppgÃĄva at samskipa eitt nÚ viðtalutíðir, og hon gevur síðani fÃģlki boð um, nÃĶr tey kunnu koma til kanningar, ella hvÃļrji Ãļrindi tey so hava ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum. ArbeiðsuppgÃĄvurnar eru nÃģgvar og ymiskar. Samskipan er eitt lyklaorð, og alt skal passa saman, tí ÃĄ sjÚkrahÚsinum kann eingin tíð fara fyri einki, tí Ãļll hava ríkiligt at gera.
Heidi greiðir frÃĄ, at har arbeiða tey pappírsleyst. At kalla alt samskifti, eins
og avtalur og skrÃĄsetingar, fer fram ÃĄ telduni. Sama er við meginpartinum av samskiftinum millum lÃĶknaskrivaran og lÃĶknan. Hetta er bÃĶði skjÃģtari og lÃĶttari, og ikki er neyðugt at sita í sama rÚmi og tosa saman, sum heldur ikki altíð hevði borið til.

PARTVÍST HEIMAARBEIÐI
At bÚgva ÃĄ Viðareiði og arbeiða í Havn hevur við sÃĶr, at ferðin til og frÃĄ arbeiði mangan kann vera mÃļtimikil, og tí orðaði Heidi við deildarleiðaran, um mÃļguleiki var fyri, at hon onkran dag í viku kundi arbeiða heimanífrÃĄ, nÚ alt arbeiði fer fram við teldu og telefon. Tað fekk Heidi loyvi til, so nÚ situr hon heima ÃĄ Viðareiði hvÃļnn mikudag og rÃļkir sítt arbeiði í Havn. Tað er hon sera fegin um, og hetta riggar sera vÃĶl.
– OrsÃļkin til, at eg ynskti at arbeiða partvíst heima, var m.a., at eg eri einsmÃļll við mínum 12 ÃĄra gamla soni, sum eg nÚ kann vera meira saman við, eitt nÚ ÃĄ morgni, ÃĄÃ°renn hann fer í skÚla, og so eftir skÚlatíð eisini. Onnur orsÃļkin var fjarstÃļðan til og frÃĄ arbeiði, og so sleppi eg eisini undan at ferðast eftir Viðareiðisvegnum hendan eina dagin. Viðareiðisvegurin er ikki altíð líka tespiligur, sigur Heidi, sum mÃļguliga kundi hugsað sÃĶr at fingið enn ein vikudag heima, men burturav at arbeitt heimanífrÃĄ kundi hon als ikki hugsað
sÃĶr, tí sínar starvsfelagar vil hon ikki vera fyriuttan.

SERLIG ATLIT
LandssjÚkrahÚsið hevur orðað ein politikk í sambandi við heimaarbeiðsplÃĄss, har serlig atlit eru tikin til, at Ãģviðkomandi ikki hava mÃļguleika at fÃĄa innlit í persÃģnlig viðurskifti hjÃĄ Ãļðrum. At halda seg til hesar leiðreglur hevur Heidi ongar trupulleikar við. Hon hevur ikki eitt einasta pappír frÃĄ arbeiðsplÃĄssinum heim við, og eingin annar enn hon sjÃĄlv sleppur fram at telduni ella telefonini.
At LandssjÚkrahÚsið hevur ein orðaðan politikk í sambandi við heimaarbeiðsplÃĄss og harvið eisini gevur fÃģlki mÃļguleika til tess, ber eisini í sÃĶr, at heima ber betur til hjÃĄ starvsfÃģlkum at hugsavna seg um onkra ÃĄvísa uppgÃĄvu, sum tey vilja kunna seg meira um, enn umstÃļður eru fyri í dagliga meldrinum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sigur Heidi.
Spurd, um vandi við at arbeiða heima ikki kann vera, at gerandis hÚsligar skyldur kunnu ÃģrÃģgva arbeiðsgongdina, og somuleiðis hinvegin, at arbeiði ÃģrÃģgvar heimalívið, sigur Heidi, at tað hevur hon ongantíð sÃĶð sum nakran trupulleika. Ein fyrimunur er, at tÚ fyri ein part kanst leggja arbeiði til rÃĶttis, sum tÚ vilt, men tað krevur eisini, at tÚ hevur sjÃĄlvsdisiplin, sum er Ãģgvuliga umrÃĄÃ°andi.

Felags nevndarfundur í Fakfelagssamstarvinum
Umleið 25 fÃģlk, sum manna nevndirnar í teimum seks felÃļgunum í Fakfelagssamstarvinum, hÃļvdu felags nevndarfund í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum 11. nov.
Formenninir í samstarvinum mÃļtast regluliga, har teir viðgera aktuell mÃĄl av felags ÃĄhuga, og nevndirnar mÃļtast eisini viðhvÃļrt. Men av og ÃĄ hevur eisini verið stÃģrfundur, har nevndarlimirnir í Ãļllum felÃļgunum og onkuntíð umsitingarnar í felÃļgunum hava verið saman.
Á felags nevndarfundinum vÃģru ymisk mÃĄl ÃĄ skrÃĄnni, eittnÚ nevndararbeiði og ÃĄlitisfÃģlkaskipan. Eisini umrÃļða nevndarlimirnir arbeiðið og endamÃĄlið við Fakfelagssamstarvinum sum heild.

Byrjað var við einum bita, og síðani var fyrri hÃĄlvleikur í spurnakappingini, sum navnframi quiz-verturin, Niels ÃĄ ReynatÚgvu, sum vant skipaði fyri. Spenningurin var, sum vera man, stÃģrur. Mundu teir gomlu vinnararnir fara at gera vart við seg aftur?
Í hÃĄlvleikinum slappaðu vit av við gÃģðum írskum fÃģlkatÃģnleiki, sum Black Sheep syrgdu fyri.
TÃĄ seinna hÃĄlva í spurnakappingini var av, kundi Niels ÃĄ ReynatÚgvu avdÚka, at tað stÃģð mestsum ÃĄ jÃļvnum millum tvey av liðunum, har m.a. kenningur í kappingini, Gjaldstovan og og tey ÃĄ Taks, spÃļktu aftur.
Men, men. Tað var nÚ hvÃļrgin av teimum, sum fÃģr við sigrinum, tí ÃĄ einum tryggum plÃĄssi hesaferð kom mín sann eitt vÃĶl upplagt borð, mannað við starvsfÃģlkum ÃĄ HeilsufrÃļðiligu Starvsstovuni og BÃ―arbÃģkasavninum í Havn.
Tey fingu stÃĄsiligt steyp handað. Talan er um ferðasteyp, sum verður latið fyrstu ferð í ÃĄr. Reglurnar siga, at tað arbeiðsplÃĄssið, sum er við til at vinna steypið fimm ferðir, vinnur tað til ognar.
Tillukku bÃģkasavnið og starvsstovan!
Restina av kvÃļldinum og Út ÃĄ nÃĄttina hugnaðu vit okkum við sangi, gittarspÃĶli og prÃĄti. Enn eitt vÃĶleydnað hugnakvÃļld í nÚymvÃĶldu hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum.

Øll fÃĄa nÚ eftirlÃļn afturat

LØNINI
Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hava gjÃļrt semju, sum ber í sÃĶr, at Ãļll starvsfÃģlk, sum arbeiða undir sÃĄttmÃĄlanum millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, skulu hava sÃĄttmÃĄlaÃĄsettu eftirlÃļnina frÃĄ 1. oktober 2015 at rokna.

Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hava verið Ãģsamd um, hvussu hendan sÃĄttmÃĄlaorðingin í § 13 um eftirlÃļnartrygging skal tulkast:
Stovnurin rindar vegna starvsfÃģlkið, til eina eftirlÃļnarskipan, ið FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Starvsmannafelagið kunnu gÃģðkenna, í eftirlÃļnargjaldi 15% av tí til eina og hvÃļrja tíð galdandi mÃĄnaðarlÃļn eftir lÃļnarskalanum, men ikki av serstÃļkum gjÃļldum ella yvirtíðargjÃļldum. (Víst verður til § 32.)

ØLL STARVSFÓLK
Starvsmannafelagið hevur alla tíðina havt ta stÃļðu, at starvsfÃģlk, sum virka og eru lÃļnt eftir sÃĄttmÃĄlanum, skulu hava eftirlÃļn afturat grundlÃļnini. Øll starvsfÃģlk. T.v.s. ÃģansÃĶð um tey eru í fÃļstum starvi, fyribilssett, avloysarar, fulltíðarsett ella parttíðarsett ella hvat slag av setan talan annars hevur verið um.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur hinvegin tulkað ÃĄsetingina sum, at ein starvsfÃģlkabÃģlkur, sum í lÃļnarumsitingini hjÃĄ landinum hevur verið nevndur „tímalÃļnt“, ikki hevði rÃĶtt til eftirlÃļn. Talan hevur verið um starvsfÃģlk, sum eru komin inn styttri tíð, t.d. sum avloysarar, og sum ikki hava fingið tey 15 % í eftirlÃļn eins og
hini starvsfÃģlkini. HarafturímÃģti hava tey havt skyldu at gjalda eftirlÃļn eftir eftirlÃļnarlÃģgini, sum hevur verið drigin av lÃļnini, í lÃļtuni 2%.
TÃĄ Starvsmannafelagið bleiv varugt við hetta, gjÃļrdi felagið alt fyri eitt vart við, at vit mettu, at hetta var ikki í trÃĄÃ° við sÃĄttmÃĄlan. Felagið gÃģðtÃģk ikki, at tað vÃģru nÃļkur, sum arbeiddu eftir sÃĄttmÃĄlanum, og sum ikki hÃļvdu rÃĶtt til sÃĄttmÃĄlaÃĄsettu eftirlÃļnina. Og endin var, at felagið fyrr í ÃĄr fÃģr í Fasta GerðarrÃĶtt við sÃĄttmÃĄlatrÃĶtuni.

SEMJAN
Semjan, sum nÚ er gjÃļrd, ber í sÃĶr, at allir arbeiðsgevarar hjÃĄ landinum hava fingið boð um at rinda bÃģlkinum, sum í lÃļnarumsitingini higartil hevur verið nevndur ‘tímalÃļnt’, eftirlÃļn frÃĄ 1. oktober 2015 at rokna.
Semjan merkir, at Starvsmannafelagið sleppir gerðarrÃĶttarmÃĄlinum og fer ikki at seta fram krav um eftirlÃļnargjÃļld av tímalÃļnum, sum eru innvunnar fyri 1. oktober 2015. StarvsfÃģlkið, sum gerðarrÃĶttarmÃĄlið varð grundað ÃĄ, fÃĶr tÃģ eftirlÃļnargjald av allari sínari inntÃļku fyri 2014.
Starvsmannafelagið gleðist um, at tað hevur eydnast at gera eina semju, sum
merkir, at Ãļll, sum starvast undir sÃĄttmÃĄlanum, nÚ fÃĄa eftirlÃļn av síni grundlÃļn, og at sÃĄttmÃĄlin ikki hevur nakran, sum hevur verri sÃļmdir enn onnur.
Soleiðis, sum § 13 er orðað, ÃĄsannar Starvsmannafelagið, at tað var ein ÃĄvísur vandi fyri, at felagið ikki fÃģr at fÃĄa viðhald í Fasta GerðarrÃĶtti. Við ikki at fara aftur í tíðina við krÃļvum hava vit givið nakað, men við tað, at tað nÚ er staðfest, at Ãļll starvsfÃģlk frÃĄ 1. oktober at rokna hava rÃĶtt til sÃĄttmÃĄlaÃĄsettu eftirlÃļnina, hava vit samanumtikið vunnið nÃģgv meira, serliga tÃĄ hugsað verður um vandan fyri at tapa mÃĄlið í gerðarrÃĶttinum. Tískil meta vit hetta avgjÃļrt sum ein stÃģran og virðismiklan sigur fyri tey, sum arbeiða undir sÃĄttmÃĄlanum.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur givið landsins arbeiðsgevarum boð um semjuna, ið fÃģr at virka 1. oktober 2015.
Starvsmannafelagið hevur ÃĄlit ÃĄ, at viðurskiftini nÚ eru fingin í rÃĶttlag. Fyri at alt skal vera í lagi heitir felagið tÃģ ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkini og starvsfÃģlkini annars um at halda eyga við, at Ãļll nÚ fÃĄa sÃĄttmÃĄlaÃĄsettu eftirlÃļnina. Er nakað ivamÃĄl í hesum sambandi, verða tit biðin um at siga leiðsluni og evt. felagnum frÃĄ.

FÃļrleikamenning og sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi
Tað er nÚ nakað síðani Starvsmannafelagið setti hugtakið fÃļrleikamenning ÃĄ dagsskrÃĄ mÃģtvegis almenna arbeiðsgevaranum. Semja tykist eisini at hava verið og er framvegis um tÃ―dningin av, at starvsfÃģlk fÃĄa ment sín arbeiðsfÃļrleika, – hetta til frama fyri bÃĶði starvsfÃģlk og arbeiðsplÃĄssið. Eitt sindur misjavnt hevur kortini verið frÃĄ arbeiðsplÃĄssi til arbeiðsplÃĄss, hvussu hetta hevur roynst í veruleikanum, og tí gjÃļrdu Starvsmannafelagið og fíggjamÃĄlarÃĄÃ°ið semju í sambandi við seinasta sÃĄttmÃĄlan, sum staðfestir, at tað er alneyðugt, at ÃĄsetingin í sÃĄttmÃĄlanum um strategiska fÃļrleikamenning skal fÃĄast at virka ÃĄ Ãļllum stovnum landsins. Partarnir siga tað eisini vera av alstÃģrum tÃ―dningi fyri menningina av almennu fyrisitingini og fyri at verða ein ÃĄhugaverdur arbeiðsmarknaður, at stovnarnir regluliga og ÃĄhaldandi stinga Út í kortið, leggja ÃĶtlanir og fÃļrleikamenna starvsfÃģlk samsvarandi. Hetta fyri at kunna taka við nÃ―ggjum avbjÃģðingum, so tÃĶnastustÃļðið alsamt verður betrað. Fyrst í desember skipaði Starvsmannafelagið fyri fundi við ÃĄlitisfÃģlk felagsins, har tey skuldu siga, um tey halda, at strategiska fÃļrleikamenningin virkar eftir ÃĶtlan. Tey skuldu eisini siga sína hugsan um, hvÃļnn leiklut ÃĄlitisfÃģlkini hava í sambandi við arbeiðið við fÃļrleikamenningini. Starvsmannafelagið vísir ÃĄ, at semjan við almenna arbeiðsgevaran sigur, at ÃĄlitisfÃģlk og leiðslan skulu hava regluliga uppfylging um strategisku fÃļrleikamenningina, og spyr ÃĄlitisfÃģlkini, hvussu tey halda, at hetta kann verða gjÃļrt heilt ítÃļkiliga. Loksins vÃģrðu tey spurd, hvussu tey meta seg vera fÃļr fyri at taka hesa uppgÃĄvuna ÃĄ seg.

GOTT ARBEISUMHVØRVI TREYT FYRI TRIVNAÐI
Gott arbeiðsumhvÃļrvi og eitt ÃĄlitisríkt samstarv er avgerandi fyri, at starvsfÃģlk og leiðsla trívast. Tað eru Starvsmannafelagið og almenni arbeiðsgevarin samd um, og tað vilja tey gera nakað við. Semja er gjÃļrd millum partarnar at stuðla ÃĄtÃļkum, ið fremja eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi. FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið boðar frÃĄ, at rÃĄÃ°ið fer at kunna leiðslur og starvsfÃģlk ÃĄ landsins arbeiðsplÃĄssum um stÃģra
tÃ―dningin av, at leiðsla og starvsfÃģlk í felag tryggja eitt gott arbeiðsumhvÃļrvi.
Eisini fer FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum at gera vegleiðing um, hvussu leiðslur og starvsfÃģlk skulu fyrihalda seg, um starvsfÃģlk eru strongd. Hartil fer FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í nÃĶstum at seta í verk vegleiðing um sjÚkrafrÃĄveru. Vegleiðingarnar verða gjÃļrdar í samrÃĄÃ° við fakfelÃļgini.
Starvsmannafelagsins partur í semjuni er, at felagið í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum fer at bjÃģða ÃĄlitisfÃģlkunum skeið í, hvussu tey best kunnu viðvirka til at fremja eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi saman við starvsfÃģlkum og leiðslu.
Á ÃĄlitisfÃģlkafundinum herfyri vÃģru ÃĄlitisfÃģlkini spurd, hvussu tey halda, at vÃĄnaligt sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi ítÃļkiliga kann fyribyrgjast. Tey skuldu eisini svara fyri, hvat tey halda, at ein tílík vegleiðing frÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num ítÃļkiliga skal innihalda, og somuleiðis hvat vegleiðingin um sjÚkrafrÃĄveru skal innihalda. Spurningin um, hvat innihaldið í skeiðinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum skal verða, fingu ÃĄlitisfÃģlkini eisini hÃļvi til at siga sína hugsan um.
Eftir ÃĄlitisfÃģlkafundin fÃģr felagið at viðgera tað, ÃĄlitisfÃģlkini mÃĶla til. Útsagnirnar frÃĄ ÃĄlítsfÃģlkunum eru eitt gott amboð hjÃĄ nevndini at arbeiða víðari við, sigur felagið.

Samgonguflokkarnir lovaðu ÃĄÃ°renn valið í september 2015, at lÃĄg- og miðalinntÃļkurnar skuldu fÃĄa ein munandi skattalÃĶtta um teir komi til valdið. Seinasti skattareformurin, flatskatturin, sum varð settur í gildi í 2012 merkti, at tÃĶr hÃĶgri inntÃļkurnar fingu tann stÃļrsta skattalÃĶttan.
NÚ fyriliggur eitt fíggjarlÃģgaruppskot frÃĄ nÃ―ggju samgonguni, har fleiri broytingar eru í uppskoti. EndamÃĄlið við nÃ―ggju skattaskipanini er, at lÃĄg- og miðalinntÃļkurnar fÃĄa ein skattalÃĶtta, meðan tÃĶr hÃĶgri inntÃļkurnar ikki fÃĄa nakran skattafyrimun. Roynt verður sostatt at Útjavna nettoinntÃļkurnar hjÃĄ lÃļntakararnum.
Landskatturin verður meira progressivur tvs. tÃĶr hÃĶgri inntÃļkurnar gjalda lutfallsliga meira í skatt enn tÃĶr lÃĶgri. Samstundis leggur fíggjarlÃģgaruppskotið upp til, at barsilstíðin skal longjast og at tryggja gÃģð fíggjarlig kor fyri tey eldri í framtíðini. Tí verður lagt upp til at hÃĶkka gjaldið til barsilsskipanina og
arbeiðsmarknaðareftirlÃļnargrunnin. Eisini verður vektgjaldið til bilar Ãļkt og punktgjaldið ÃĄ bensin og diesel fer upp. Gjaldið til heilsutrygd fer eisini eitt vet upp. HarafturímÃģti verður stuðulin til ferðing ímillum heim og arbeiði hÃĶkkað og kringvarpsgjaldið broytist, so tað verður munandi lÃĶgri hjÃĄ ÃĄvísum bÃģlkum t.d. ungum undir 24, stÃļkum og pensjÃģnistum.
Spurningurin er, hvat alt hetta merkir fyri vanliga lÃļntakaran. FÃĄa limirnir í Starvsmannafelagnum veruliga fleiri pengar um hendi, ella verður skattalÃĶttin Útholaður av hÃĶkkingini av ymiskum gjÃļldum.
Fyri at geva eina heildarmynd byggir greiningin ÃĄ tríggjar inntÃļkubÃģlkar Úr lÃļnartalvunum hjÃĄ Starvsmannafelagnumn. Ein við inntÃļku niðast ÃĄ lÃļnartalvuni. Ein við inntÃļku í miðjuni. Og ein í ovara enda ÃĄ lÃļnarstiganum. Hugt verður eisini att hvussu roknstykkið sÃĶr Út fyri stÃļk í mun til hÚski, og fyri fÃģlk við bili og ongum bili.

Heimablídni ÃĄ Velbastað
Anna og Óli Rubeksen borðreiða við tí besta Úr egnum haga. Anna og Óli eru seyðabÃļndur. Umframt at hava sítt dagliga yrki, Anna sum sjÚkrarÃļktarfrÃļðingur og Óli sum SSP-rÃĄÃ°gevi, hava tey ein 6-marka garð ÃĄ Velbastað, sum hevur mark mÃģti Syðradali, og sum ber 150 ÃĄseyðir. Av stÃģrum ÃĄhuga fyri matgerð, tí stÃģra og gÃģða tilfeingi í seyðahaldinum, og gÃģðum umstÃļðum annars, fingu tey hugskotið at skipa fyri heimablídni, sum eisini kundi verið eitt gott íkast til garðin.
Sum hugsað, so gjÃļrt. Tey byrjaðu í smÃĄum fyri umleið 10 ÃĄrum síðani at fyrireika seg, og hesi seinastu fimm ÃĄrini er rÃĶttilig gongd komin ÃĄ, og mong eru tey, sum hava sitið við vÃĶl bÚgvið borð og notið gott av HEIMBLÍDNI teirra í heiminum ÃĄ Gerðisbreyt ÃĄ Velbastað.
Tey leggja stÃģran dent ÃĄ at alt, sum tey borðreiða við, er av fÃļroyskum uppruna,– enntÃĄ eisini tað, tey borðreiða ÃĄ, tí sjÃĄlvt stÃģra stovuborið er Úr fÃļroyskum viði Úr viðalundini ÃĄ Selatrað, har jÃģlaÃģdnin í 1988 eisini gjÃļrdi rÃĶttiliga um seg.

ALT FØROYSKT
Sum vera man er ein fittur partur av matarskrÃĄnni Úr egnum haga. LambskjÃļt og annars allur annar ÚrdrÃĄttur av seyði, rullipylsa, kjÃļtpylsa, seyðarhÃļvd, kjÃļtstungin suðuroyarsperil, blÃģðpylsa o.a., og alt gera tey til sjÃĄlvi. Tað, sum tey ikki fÃĄa Úr haganum, er somuleiðis av fÃļroyskum uppruna: epli frÃĄ Streynesgarði, rÃļtur Úr Dímun, hummari frÃĄ Kristjan Geyti, kalvi,drigin Úr Hestfirði, og at skola niður við bjÃģða tey fÃļroyskt Ãļl og sumbiarvatn. Er ÃĄhugi hjÃĄ gestunum, bjÃģðar Óli fegin ein lítlan afturvið matinum.
MatarskrÃĄin, sum vanliga er fimm rÃĶttir, verður sett saman í mun til ÃĄrstíðina við smÃĄrÃĶttum, hÃļvuðsrÃĶtti og onkrum gÃģðum omanÃĄ, sum ofta er Úr fÃļroyskum rabarbum. Teimum dÃĄmar eisini vÃĶl at royna ymiskt, sum ikki er heilt vanligt, m.a. rÃĶsta sÚpan av turrum fiski. Anna og Óli greiða frÃĄ, at uppskriftirnar hava tey fyri ein stÃģran part heimanífrÃĄ, og onkrar hava tey tillagað; ein blandingur av gomlum og nÃ―ggjum.

EIN NÁTTÚRUUPPLIVING
Í hugnaligu og rÚmsÃĄttu stovuni við framÚr gÃģðum ÚtsÃ―ni vestur í VÃĄgar, Koltur, Hest og suður í Sandoynna bjÃģða tey gestunum til borðs. Í minsta lagi bÃģlki við 8 fÃģlkum, men tey hava eisini havt eini 40 fÃģlk til borðs. ÚtsÃ―nið og friðurin mitt í nÃĄttÚruni er ein uppliving í sÃĶr sjÃĄlvum. Er veðrið til vildar, er einki til hindurs fyri at festa í uttanduragrillina.
– Vit siga við gestir okkara, at nÚ skulu tey bara leggja tíðina frÃĄ sÃĶr og njÃģta upplivingarnar. Tað er ikki soleiðis sum ÃĄ mongum matstovum, at tÃĶnarin byrjar við at greiða frÃĄ Ãļllum tí, borðið hevur at bjÃģða, tí tað skulu fÃģlk sjÃĄlv fÃĄa mÃļguleika til at gera sínar tankar um, men spyrja tey, so fÃĄa tey eisini at vita, hvat borðreitt verður við, greiðir Óli frÃĄ.

RÍÐ OG ET
TÃĄ aftur fer at vÃĄra, fara Anna og Óli ivaleyst at endurtaka eitt rÃĶttiliga serligt tilboð til gestirnar. Tað tey kalla: Ríð og et. Hetta snÃ―r seg um, at gestirnir fÃĄa mÃļguleika til at koma vestur til Velbastaðar ÃĄ rossabaki fyri síðani at njÃģta eina mÃĄltíð har vesturi. Tiltakað skipa tey í samstarvi við Berghestar. Hetta royndu tey nakrar ferðir í fjÃļr, og tað eydnaðist so mikið vÃĶl, at tað er vert at endurtaka.
Annars hava tey eisini sjÃĄlv trÃ― íslandsross í fjÃģsi í Havnardali, men hetta er til egið ítriv og hugna.

GESTIR ÚR ØLLUM ÆTTUM
Tað er ein fjÃļlbroyttur skari av gestum, sum hava vitjað hjÃĄ Onnu og Óla ÃĄ Velbastað. Talan kann vera um felagsskapir og fyritÃļkur, sum hava hug at bjÃģða sínum gestum, sum koma higar, onkra serliga uppliving. Her hava eisini verið Útlendskir journalistar, gestir víða Úr heimi. Í sambandi við sÃģlarmyrkingina vÃģru gestir Úr m.a. USA og Avstralia, og nÚ um jÃģltíðir fÃĄa tey m.a. vitjan av eldri fÃģlkum Úr USA, sum hava sagt seg fegin vilja uppliva okkurt veruliga lokalt.
Vertsparið ÃĄ Velbastað heldur seg hava gott í vÃĶntu komandi tíðirnar, tí ferðarÃĄkið hjÃĄ fÃģlki Úr heitaru londum er, at tey vilja sleppa at uppliva okkurt, sum ikki minnir um teirra gerandisdag, tí sÃģl og summari hava tey nÃģg mikið av.

SmÃĶran var fyrsti sjÃĄlvtÃļkuhandil í FÃļroyum
TÃĄ eg var biðin at skriva nÃļkur orð um SmÃĶruna, nÚ Starvsmannafelagið hevur keypt bygningin, har SjÃģnvarp FÃļroya helt til í M.A. WinthersgÃļtu/J.H. SchrÃļtergÃļtu í Havn, fÃģru tankarnir skjÃģtt at reika, tí nÃģgv havi eg sporini í SmÃĶruni.

PÃĄpi mín, Helge Michelsen (1913-1985), rÃģptur Helgi í SmÃĶruni, kom sum tjÚgu ÃĄra gamal at arbeiða í SmÃĶruni,
eftir at hann í nÃļkur ÃĄr hevði arbeitt hjÃĄ Evensen. Hann segði okkum, at hjÃĄ Evensen fekk hann 200 krÃģnur um mÃĄnaðin, men handilsmaðurin Hans Jacob Jacobsen bjÃģðaði honum 250 krÃģnur um mÃĄnaðin, og hann tÃģk av. PÃĄpi arbeiddi í SmÃĶruni í 48 ÃĄr.
TÃĄ Hans Jacob Jacobsen, handilsmaður og vinnulívsmaður, í 1932 lÃĶt upp matvÃļruog slaktaríhandilin SmÃĶruna, bÚðu umleið 3000 fÃģlk í Havn. FÃģlk vÃģru ivasom, um Hans Jacob fekk eydnu við handlinum, tí handilin lÃĄ so langt frÃĄ
fÃģlkinum, sum flestu bÚðu Úti ÃĄ Reyni, plagdi pÃĄpi mín at siga.
Hans Jacob (1890-1967) var framsíggin handilsmaður, tí longu í 1927 lÃĶt hann upp „cafÃĐ“ ÃĄ HÃļgareyni Úti ÃĄ Reyni. Hetta var ikki bara vanlig „cafÃĐ, men Hans Jacob kundi bjÃģða nakað, sum bara stÃģrbÃ―irnir kundu bjÃģða tÃĄ í tíðini. Tað fyrsta gestirnir rendu seg í, tÃĄ ið teir komu inn um dyrnar, var ein „automat“, og har fekst tÚ sigarettir, tyggigummi, gÃģðgÃĶti og annað. Í gongini stÃģð vekt, har fÃģlk kundu viga seg við at gjalda 10-oyra. Á tekjuni stÃģð stÃģr ljÃģsreklama, sum sÃĄst um allan bÃ―in.
Longu í 1902 var bryggjarí í Ydun Úti ÃĄ Reyni. Í 1922 keyptu Hans Jacob Jacobsen og Rudolf Michael Jacobsen bryggjaríið. Í 1935 var bryggjaríið flutt av Reyni niðan í SmÃĶruni ÃĄ AbbatrÃļð. Í 1935 gavst Hans Jacob við bryggjarínum og seldi tÃģlini til FÃļroya BjÃģr í Klaksvík.
Sum smÃĄdrongur í 1950-ÃĄrunum og fyrst í 1960-ÃĄrunum kom eg heilt nÃģgv í SmÃĶruna. Eitt var, at pÃĄpi mín arbeiddi har, men har var so nÃģgv spennandi virksemi. Í slaktarínum arbeiddu Johan Steffansson, sum var leiðari, Nick Hansen og Martin Justesen. DÃĄnjal HÚsgarð og Jens Petur Hansen lÃĶrdu til slaktara.
TÃĄ í tíðini bílÃļgdu nÃģgv fÃģlk vÃļru Úr SmÃĶruni, sum í kassum vÃģru koyrdar til dyrnar hjÃĄ fÃģlki. Poul í Skorini koyrdi vÃļrubilin, og mangan koyrdi eg vÃļru Út saman við Poul, sum var fyrikomandi maður. SmÃĶran var mest sum í tveimum. Vanligi kolonialhandilin við stÃģrari skivu og nÃģgvum skuffum við vÃļrum allastaðni. Havi mangan hugsað, um starvsfÃģlkini tÃĄ í tíðini hÃļvdu havt fetmÃĄtara um beinini, tí langt var at ganga bara eftir einari vÃļru runt stÃģra skivuna.
Skuldi tÚ keypa kjÃļt ella viðskera, skuldi tÚ upp gjÃļgnum einar trappur, har henda deildin var í tveimum. Øðrumegin keypti tÚ kjÃļt, fars og annað, hinumegin viðskera og ymisk salatir, sum eg síggi fyri mÃĶr. Eisini her var langt at ganga, tí tÚ skuldi niður gjÃļgnum tvÃĶr trappur, tÃĄ tÚ skuldi niður í slaktaríið.
PÃĄpi mín var arbeiðssamur „altmulig-mand“. Hann var vanligur krambakallur, men so fletti hann eisini seyð og neyt. Teir flettu seyðin og skutu neytini í kjallaranum, har Hans Jacob og tey bÚðu oman ímÃģti Kilarkanalini. Tað var dagur í viku, tÃĄ pÃĄpi okkara boðaði frÃĄ, at nÚ skuldi stÃģrur tarvur skjÃģtast, og vit ungu vÃģru skjÃģt heim í SmÃĶruna.

Í 1967 doyr Hans Jacob, og pÃĄpi gjÃļrdist stjÃģri í SmÃĶruni. Mourits Rubeksen, sum var giftur Gudny, dÃģttur Hans Jacob, arbeiddi eisini í SmÃĶruni. Mourits lÃĶt seinni upp mÃļblahandil í SmÃĶruni, sum var í ovastu hÃĶdd í bygninginum, og framsÃ―ningarhÃļlini og goymsla vÃģru í bygningi hinumegin vegin, har SjÃģnvarp FÃļroya seinni eisini kom at halda til.
PÃĄpi okkara hevði serlig evni at umgangast fÃģlk. Dugdi serliga vÃĶl við fÃģlki, og hann segði mÃĶr einaferð, at hann ongantíð hevði sent eina rokning til sakfÃļrara. NÃģgv fÃģlk hÃļvdu bÃģk og guldu eina ferð um mÃĄnaðin. Men onkuntíð var keypt ov nÃģgv, og fÃģlk megnaðu ikki at gjalda til tíðina. TÃĄ gjÃļrdi hann avtalu við hesi fÃģlkini, har hann bað tey gjalda einar hundrað krÃģnur meira um mÃĄnaðin nÃĶstu mÃĄnaðirnar, til skuldin var goldin. Hesar avalur hildu mest sum allar, segði pÃĄpi okkara.
StÃģrur dagur var ÃĄ AbbatrÃļð, tÃĄ Smyril kom Úr Mykinesi við oksum. Síggi oksarnar standa bundnar ÃĄ Molanum, og so at leiða oksarnar niðan í SmÃĶruna. Seyður og oksar vÃģru nÃĶstan bara flettir eftir arbeiðstíð, tí hjÃĄlparmenn, sum hÃļvdu annað arbeiði í bÃ―num, komu í SmÃĶruna at fletta. Um heystið kundi pÃĄpi okkara fletta til langt Út ÃĄ nÃĄttina, og so til arbeiðis morgunin eftir. Summir menn tummaðu, aðrir svÃĶvaðu, og uppaftur aðrir tÃģku burturÚr og skivaðu. Minnist, at teir eina heystið flettu 2100 seyðir. Heilar gongur komu av bygd í SmÃĶruna.
StÃģr broyting fÃģr fram í SmÃĶruni í 1960-ÃĄrunum, tí nÚ skuldi SmÃĶran gerast sjÃĄlvtÃļkuhandil, tann fyrsti av sínum slagi í FÃļroyum. ViðskiftafÃģlkini ivaðust nÃģgv, tí tey hildu, at vÃļrur vÃģrðu stolnar, men leiðslan í SmÃĶruni sÃĄ gongdina í Danmark, tí har gjÃļrdust vanligu gomlu handlarnir farin tíð.
Hoyri eg orðið SmÃĶran, hugsi eg mangan um pÃĄpa okkara. Hann hevði onga ÚtbÚgving av nÃļkrum slag, bara sjey ÃĄra fÃģlkaskÚla. Ikki var hann nakrantíð ÃĄ nÃļkrum skeiði í eitt nÚ roknskapi ella leiðslu, men hann dugdi við fÃģlki, og starvsfÃģlkini vÃģru gÃģð við Helge í SmÃĶruni og hann við tey.
Á kontÃģrinum minnist eg sÃģtu tvey fÃģlk. Laura HÃļjgaard og pÃĄpi mín. Síggi hann fÃļra kassabÃģk við sigarett í munninum. Laura gekk við rokningum og hjÃĄlpti til ÃĄ kontÃģrinum. Laura bÃ―r nÚ ÃĄ LÃĄgargarði og er farin um tey hundrað ÃĄrini. Haldi, hon er 103 ÃĄr.
Útbyggingin av SmÃĶruni gekk vÃĶl, og nÃ―ggi sjÃĄlvtÃļkuhandilin fekk gÃģðan byr. Men parkeringsumstÃļðurnar við SmÃĶruna vÃģru ikki gÃģðar, og tÃĄ SMS sÃĄ dagsins ljÃģs, tapti SmÃĶran kappingina um kundarnar. PÃĄpi mín gavst í SmÃĶruni í 1981 sum 68 ÃĄra gamal. Hansara lív var familjan, SmÃĶran og fÃģlkini ÃĄ AbbatrÃļð.
TÃĄ pÃĄpi mín gavst í SmÃĶruni í 1981, kom eg ikki nÃģgv har uttan at vitja Oscar í SmÃĶruni. Men so kom eg nÃļkur ÃĄr seinni at arbeiða í SjÃģnvarpi FÃļroya, har eg framleiddi ítrÃģttasendingar saman við Árna Gregersen og Leivi Hansen. Tey í SjÃģnvarpinum varðveittu nakað av tí gamla í SmÃĶruni. Millum annað flísarnar ÃĄ vegginum í kÃļkinum, har SmÃĶran seldi viðskera og kjÃļt. Í „pylsumakarínum“ í niðastu hÃĶdd helt hÚsavÃļrðurin Øssur Hjalt til. Eg plagdi at skemta við, at har sum sjÃģnvarpsfÃģlkini vÃģrðu smurd, ÃĄÃ°renn tey skuldu ÃĄ skermin, hevði SmÃĶran stÃģran hjall, har hundraðtals krov hingu til turkingar.
Tíðirnar broytast. SjÃģnvarp FÃļroya er flutt niðan í Sortudíki, og Starvsmannafelagið hevur keypt bygningin, har SmÃĶran helt til. Sum eg skilji ÃĄ lagnum, ÃĶtla eisini tey at varðveita nakað av tí gamla frÃĄ SmÃĶruni.
Eg kann at enda nevna, at Hans Jacob Jacobsen stovnaði Bacalao saman við Esmar FuglÃļ og Poul Hansen. SmÃĶran keypti nÃģgv kjÃļt Úr Íslandi, og mangan var eg við Poul í Skorini í frystarínum ÃĄ Bacalao bÃĶði við og eftir íslendskum seyðakroppum. Seinni bygdi SmÃĶran stÃģrt frystarí uppí SmÃĶruna, sum seinni gjÃļrdist partur av upptÃļkuhÃļlunum hjÃĄ SjÃģnvarpi FÃļroya.

Eitt slaktarí. Ein radiohandil. Ein banki. Ein kolonial og ein mÃļbilhandil. MÃĄling, dynamitt, heilivÃĄgur, pengar, elektriskar perur, grammofonplÃĄtur, appilsinir, reyðkÃĄl og medistarpylsa. Tað finst neyvan tann vÃļra, ið ikki onkuntíð er handlað í M. A. WinthersgÃļtu.

Alt hetta, og nÃģgv meira afturat. Og tað bert í tí partinum av gÃļtuni, og í teimum bygningum, har SjÃģnvarpið, og seinni Kringvarpið, hÚsaðist smÃĄ tríati ÃĄr.
Og pínadoy vit hÃļvdu tað stuttligt! Men eisini eitt sindur trist viðhvÃļrt.
Leysliga eftir Charles Dickens kundi verið sagt:
Tað vÃģru tÃĶr bestu tíðirnar – tað vÃģru tÃĶr ringastu tíðirnar
Tað var ein tíð við treysti – tað var ein tíð við mistreysti
Tað var ljÃģsins ÃĄrstíð – tað var myrkursins ÃĄrstíð
Tað var vÃģnarinnar vÃĄr – tað var vÃģnbrotanna vetur
Vit hÃļvdu alt – vit hÃļvdu onki
Tað skerst ikki burtur, at mangan var buldrasligt í M. A. WinthersgÃļtu. Við upptÚrum og við niðurtÚrum. Hetta var ein tíð við stÃģrum hendingum, ið skakaðu
alt samfelagið í sínum grundvÃļlli, og ein tíð við smÃĄum hendingum, ið samansjÃģðaðu okkum so vÃĶl. Ein tíð við stuttligum, við syrgiligum, og við spennandi hendingum.
Óteljandi eru minnini Úr M. A. WinthersgÃļtu. Tey flestu av tí allar besta slagnum. Víst gingu aldurnar hÃļgt onkuntíð, og brotini brutu í bÃĶði borð. Og ja – vit sjabbaðust og skeldaðust eisini av og ÃĄ. Men aloftast funnu vit skjÃģtt aftur ÃĄ slÃĶtt og dugdu at skemtast og flenna saman fyri tað.
Tað var tÃĄ. KvF has left the building. Brendar eru brÃ―r. Bygningar seldir. TÃļmdir.
Hetta rann alt fram fyri mÃĶr, hendan dagin herfyri, tÃĄ ið eg – sum eri uppvaksin í grannalagnum, í ovara enda ÃĄ JÃģnas BroncksgÃļtu – spÃĄkaði mÃĶr ein gÃģðveðurstÚr „i barndommens gader“. Kom framvið gamla arbeiðsplÃĄssinum, sum Starvsmannafelagið nÚ hevur keypt, og sum tey eru í ferð við at umbyggja. Úr kjallara upp ÃĄ ovasta kvist. Eftir tekningunum at dÃļma til eina glÃĶsiliga borg. Borgin, haðani vunnin rÃĶttindi skulu verjast og nÃ―ggj vinnast.
Mong ein kÚgv er leidd av KongabrÚnni, niðan trappurnar og smÃļlu gÃļturnar, til SmÃĶruna. Slaktað ÃĄ slaktarínum, og síðani pakkað í plastikk. NÚ liggur SmÃĶran sjÃĄlv har, sum ein nÃ―slaktað kÚgv, pakkað í plastikk. Alt rivið innanÚr. Veggir, vindeygu, trappur, gÃģlv. Alt, men ikki sÃĄlin!
Kundi ikki bara mÃĶr, eg stÃģð uttan fyri hetta plastballaða monstrumið. MÃĄtti draga plastdÚkin til viks, kaga innum og líta aftur í tíð.
Har sÃĄst langi diskurin, frÃĄ ÃĄÃ°renn sjÃĄlvtÃļkutíðina. Krambakallarnir handan diskin livnaðu upp aftur, um tÃģ bert eitt lítið bil. Haldi so vist, onkur pumpaði petroleum. Kendi roykin. Seinni gjÃļrdu nÃ―mÃģtans stÃĄlhillar við kaffi, konserves, Corn Flakes og vaskipulvuri í longum rÃļðum innrÃĄs. Teimum ÃĄ baki hvítir, brummandi kÃļli- og frystidiskar. NÃ―ggjar tíðir. SjÃĄlvtÃļka. Í erva vÃģru aðrar hillar. Og reolir. TÃĶr vÃģru til sÃļlu. Har fekst tÚ eisini alskyns aðrar mÃļblar. MÃļblar Úr mahogni, og mÃļblar Úr palisandur. Keypti mítt fyrsta mÃļbil har. Eitt „kakkelborð“. Tað stendur framvegis í stovuni.
Hendan sjÃĄldsama sÃĄlin, sum bert heilt fÃĄum, men eisini heilt serligum bygningum unnast at ognast
 Og har, mitt millum hesi minnini, og mitt í hesum hurlumhey og rokan, har stÃģð hon. Sum hon altíð hevur staðið. Alla mína tíð. Sprelllivandi. Skínandi hvítu flisarnir ÃĄ veggunum. Sermerkta glasveggin, ið bÃ―tir rÚmið í tvey. Glashurðin við tí stÃģra runda hondtakinum. BarndÃģmsins kjÃļthandil hjÃĄ SmÃĶruni. Upp trappuna frÃĄ M. A. WinthersgÃļtu, og so til hÃļgru. Og seinni í lívinum. Kantinan hjÃĄ sjÃģnvarpinum. Hesin krumtappurin í sosiala lívinum ÃĄ stovninum, har fÃģlk hittust eina lítla, lÃĶtta, litríka lÃļtu, drukku ein kaffimunn, prÃĄtaðu, flentu, og síðani vÃĶl gÃļdd og vÃĶl lÃļdd fÃģru aftur til verka.
Áh, hÃļvdu veggir kunna talað. Beint har. Í jÚst hasum rÚminum. Millum hasar veggirnar. Har bÃ―r sÃĄlin. Hendan sjÃĄldsama sÃĄlin, sum bert heilt fÃĄum, men eisini heilt serligum bygningum unnast at ognast. SÃĄlin, sum er sum kistan av kamfertrÃĶ, ið minnir um Hong Kong og Kina. Hon manar fram ljÃģð og sjÃģnir. Beljan frÃĄ bivandi, bíðandi neytum. VÃĶlvaksin veðrakrov, ið hanga ÃĄ rað. Medistara í meturmÃĄl, og angan av alskyns kryddaríum. Men mest av Ãļllum, og tað, ið setur tey djÚpastu sporini tÃĄ samanum kemur, eru ekkÃģini frÃĄ fÃģlkunum, ið hugagÃģð framdu sínar gerandis gerningar. Starvsfelagarnir. Og so sÃļgurnar. Altíð sÃļgurnar. StÃģrar, smÃĄar, stuttligar, spennandi, skakandi – sÃļgur.
Tí gleddi tað meg, og onkran av mínum gÃģðu starvsfelÃļgum við, stÃģrliga, at jÚst hetta rÚmið hevur fingið frið og er varðveitt. Onkur lokkandi megi hevði eisini drigið hann innum plasttjaldið. Bara líka. Bara forvitnast. Rívið tit bara alt annað niður. Byggið upp, byggið um, byggið uppí. Men slaktið ikki slaktaríið!
Tit, ið framyvir skulu starvast í nÃ―umvÃĶldu bygningunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum: „GÃģða eydnu! Leggið aftur at ríku og vÃĶl kryddaðu sÃļguni hjÃĄ M. A. WinthersgÃļtu. Handlið okkara rÃĶttindi vÃĶl. Og havið tað líka so stuttligt sum vit.“

Mennir okkum sum fakbÃģlkur
Tað hevur sínar avgjÃļrdu fyrimunir at standa saman í einum stÃģrum fakfelag, men sum ein lítil fakbÃģlkur í stÃģra hÃļpinum kann vandi vera fyri at smokka burturímillum. At skipa fakbÃģlkar innan felagið gevur okkum styrki og gÃģðar mÃļguleikar at menna fakliga partin, sum vit hava saknað, sigur JÃģrun MÃļrkÃļre, sum er ein av nevndarlimunum í fakbÃģlkinum fyri laborantar, teknikarar og assistentar.

Við sínum umleið 2.000 limum umboðar Starvsmannafelagið ein heilan hÃģp av ymiskum starvsbÃģlkum, stÃļrri sum
smÃĶrri, og tað gevur felagnum stÃģrar avbjÃģðingar, at limirnir skulu kenna seg aftur í stÃģru limafjÃļldini. Felagið ÃĄsannaði, at tÃļrvur var ÃĄ at skapa eitt fakligt umhvÃļrvi fyri limirnar og bjÃģðaði tí limum ÃĄ teimum ymisku starvsÃļkjunum at skipa seg í fakbÃģlkar. EndamÃĄlið við fakbÃģlkunum er at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald.
Síðani eru fleiri fakbÃģlkar stovnaðir. Ein teirra er bÃģlkurin, sum umboðar laborantar, teknikarar og assistentar. Útvið 40 starvsfÃģlk virka ÃĄ hesum Ãļkjum, m.a. ÃĄ HeilsaufrÃļðiligu Starvsstovuni, Havstovuni, Apotekinum og ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum.

ÚTBÚGVINGARMØGULEIKAR
JÃģrun MÃļrkÃļre sigur, at eftir at bÃģlkurin hevði skipað seg við nevnd, ÃĄsett limagjald og annars tað sum formliga skuldi til, hava limirnir greitt frÃĄ, hvÃļrjum bÃģlkurin skal
arbeiða við. Ynskini vÃģru pÚra greið. At kanna mÃļguleikarnar fyri framhaldandi ÚtbÚgvingum, og hvÃļrjar mÃļguleikar fÃģlk hava at dagfÃļra sína ÚtbÚgving. Somuleiðis um mÃļguleikar at uppstiga verandi ÚtbÚgving til bachelorstÃļði. Harafturat hvÃļrjir mÃļguleikarnir eru at nema sÃĶr viðkomandi ÚtbÚgvingar í FÃļroyum. AnnaðhvÃļrt ella partvíst sum fjarlestur, ella at lÃĶrarar koma higar at undirvísa. Í tí sambandi hÃļvdu tey eisini boðið Holger Arnbjerg frÃĄ AltjÃģða Skrivstovuni við ÃĄ fund, sum eisini vísti seg at vera gott hugskot, tí hann hevði nÃģgv at greiða teimum frÃĄ.

TRYGGING OG EFTIRLØN
HÃģast fÃģlk í fleiri ÃĄr hava rindað til trygging og eftirlÃļn, vísir tað seg, at fÃģlk kenna seg ikki nÃģg vÃĶl kunnað um hesi viðurskifti, og vÃģrðu hesi evni sett ÃĄ skrÃĄ ÃĄ Ãļðrum limafundi. Har greiddu John KjÃĶr og umboð fyri LÍV frÃĄ tryggingum og eftirlÃļn, sum Starvsmannafelagið hevur avtalur um, og hesum hÃļvdu tey, sum vÃģru við, stÃģran ÃĄhuga fyri.
JÃģrun sÃĶr fyri sÃĶr fleiri mÃļguleikar
við fakbÃģlkinum, m.a. at fÃĄa samband uttan fyri landoddarnar, ikki minst við viðkomandi fakfelÃļg. Eitt ÃĄvíst samband við HK-STAT hevði verið rÃĶttiliga natÚrligt, har danskir laborantar eru limir. Hon sÃĶr eisini fyri sÃĶr mÃļguleikan, at fleiri fakbÃģlkar eru saman um onkur tiltÃļk, sum ikki eru so fakbundin, men hava ÃĄhuga Út um faklig mÃļrk.
– Vit hava nÚ fingið nakrar mÃļguleikar frÃĄ felagnum, sum vit hava fingið allan stuðul frÃĄ, og sum vit eru takksom fyri. NÚ er tað upp til okkum sjÃĄlv at gagnnÃ―ta teir, og tað ÃĶtla vit okkum eisini at gera, sigur JÃģrun MÃļrkÃļre.

Bygnaðurin
Fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani fÃģru vit í felagnum undir at gera eina bÃģlking av limum okkara í fakbÃģlkar. Arbeiðið við hesum hevur tikið langa tíð og hevur verið avbjÃģðandi fyri tey, sum tÃģku sÃĶr av hesum.
Tað er tÃģ meira ella minni komið undir land; nakrir fakbÃģlkar eru settir við nevndum og eru farnir í gongd við sítt virksemi.
TÃģ eru hesir aktivu bÃģlkar sera fÃĄir. Vit hoyra lítið frÃĄ limunum sum heild í sambandi
við fakbÃģlkarnar.
VisiÃģnin aftanfyri fakbÃģlkarnar er, at vit skulu taka
okkum meira av teimum einstÃļku fakunum, sum eru umboðað í limaskaranum í Starvsmannafelagnum. Felagið er jÚ ein stÃģr blanding við yvir 300 ymiskum starvsheitum, so tað hevur verið ringt at fÃĄa fokus ÃĄ fakligheit í felagsarbeiðinum. Við fakbÃģlkunum skuldi hetta fÃĄast í rÃĶttlag. Hildu vit.
Aftan ÃĄ, at bÃģlkingin er komin nÃļkulunda upp ÃĄ plÃĄss, og vit hava hjÃĄlpt bÃģlkunum í gongd, so er tÃģ lítil aktivitetur at síggja í hesum hÃļpi. Eg eri farin at ivast í, um vit hava yvirmett tÃļrvin ÃĄ hesari bÃģlking. Ella kanska hava vit gjÃļrt okkurt skeivt í arbeiðinum við at seta fokus ÃĄ fakligheit.
ÍblÃĄsturin til bÃģlkingina kom frÃĄ okkara grannalondum, har tey hava stÃģrar paraply-organisatiÃģnir, sum eru bÃ―ttar upp í minni eindir, har fakligheitin kann dyrkast. Hetta hava vit roynt at flutt til okkara felag, men nokk ikki lagað tað til okkara viðurskifti.
StÃļðan er tann, at nÃģgv av okkara starvsheitum og fakum eru umboðað av nÃļkrum heilt fÃĄum limum í felagnum. Fyri at fÃĄa bÃģlkar av brÚkiligari stÃļdd hava vit bÃģlkað fak saman, sum vit hildu líktust. Men eg skal viðganga, at tað var bestemt ikki altíð,
at fakini, sum vÃģru í sama bÃģlki, hÃļvdu so nÃģgv við hvÃļrt annað at gera. Tí hava hesir bÃģlkar nokk eisini ilt við at síggja brÚkiligheitina av bÃģlkinum. Har er ov lítið at vera felags um, tÃĄ tað kemur til fakligheit. Hinvegin nyttar tað heldur ikki at stovna bÃģlkar við tveimum ella fimm limum, tí tÃĄ verður ov lítið at arbeiða við.
Hvat er so loysnin upp ÃĄ trupulleikan? Hvussu fÃĄa vit sett fokus ÃĄ fakligheit, tÃĄ fakini ofta bert eru umboðað av sera fÃĄum limum? Halda limirnir yvirhÃļvur, at brÚk er fyri hesum?
TÃĄ eitt tílíkt projekt ikki eydnast so vÃĶl, sum man hevði ynskt sÃĶr, so eru nÃģgvir spurningar, sum stinga seg upp. Vit gjÃļrdu ikki nakra tÃļrvskanning millum limirnar, ÃĄÃ°renn vit settu arbeiðið í gongd. Hetta var nakað, sum vit hildu, tÃļrvur var ÃĄ, og sum kundi koma limunum til gÃģðar. Tað haldi eg bestemt enn, at tað er. Eisini er hetta ein gÃģður hÃĄttur hjÃĄ felagnum at skrÃĄseta limir, so mann veit, hvat fak- og ÃĄhugaÃļkini hjÃĄ limunum eru.
Enn arbeiða vit við at stovna fakbÃģlkar og fÃĄa nevndir at skipa seg í teimum. Hetta arbeiðið heldur ÃĄ, og so verður tað upp til limirnar at fylla karmarnar Út. Felagið stuðlar bÃĶði við rÃĄÃ°geving, pengum og hÃļlum, so umstÃļðurnar hjÃĄ bÃģlkunum at fara til verka eru so gÃģðar sum gjÃļrligt.
Vit mugu gera eina eftirmeting av hesum arbeiðinum og taka tað upp ÃĄ aðalfundinum, har limirnir kunnu siga sína meining um projektið.

Tað var tann tíð, at tað vÃģru tey, sum Ãģgvuðust, og onkur eisini ilskaðist, at hoyra harðan tÃģnleik aftur við Orminum Langa, og bÃģru Ãģtta fyri, at hetta nÃ―ggja fÃģr at forkoma siðbundnu kvÃĶðamentanini, men hesin Ãģttin mÃĄ sigast at hava verið Ãģgrundaður. PÃģl Arni Holm, sum tÃĄ var sangari í tungmÃĄlmsbÃģlkinum TÝR, sigur seg skilja, at onkur hevur verið eitt sindur ivasamur at hoyra gomul kvÃĶði framfÃļrd ÃĄ hendan hÃĄtt.

– At hoyra rokktÃģnleik aftur við kvÃĶðunum var ikki vanligt, og hugsa vit um, hvussu mikið kvÃĶðini hava verið og framvegis eru millum fÃģlk, – heilag kunnu vit siga, so var tað ikki so lÃļgið. KvÃĶðini hÃļvdu ein serligan status, sum man ikki pilkar við, men eg haldi ikki, at nakar er ivasamur í dag. Við hesum taka vit einki frÃĄ kvÃĶðunum ella dansinum, men kanska heldur leggja afturat, og kann hetta hava við sÃĶr Ãļktan ÃĄhuga millum serliga bÃļrn og ung, so ongantíð betri, sigur PÃģl Arni, sum heldur, at hetta er eisini ein lagaligur mÃĄti hjÃĄ teimum ungu at koma at kenna eitt sindur meira til fÃļroyska sÃļgu.
PÃģl Arni er flÃļguaktuellur. Ikki við TÝR longur, men saman við Ãļðrum gÃģðum tÃģnleikarum, men stílurin er at kalla hin sami.
– FÃģlkarokkur er mín tÃģnleikur, og eg eri í so mÃĄta ÃĶrligur og trÚgvur mÃģti mÃĶr sjÃĄlvum, tí tað sum eg framfÃļri, kemur innanífrÃĄ, sigur PÃģl Arni, sum – sjÃĄlvandi gomlu kvÃĶðalÃļgini undantikin – sjÃĄlvur hevur hini lÃļgini ÃĄ flÃļguni eins og tekstin.

STÓRUR ÁHUGI FYRI SØGU
SÃļga hevur altíð havt hansara stÃģra ÃĄhuga. PÃģl Arni greiðir frÃĄ, at hann, líka síðani hann var so frÃĶgur, at hann dugdi at lesa, leitaði sÃĶr alt lesandi upp, sum hann kundi fÃĄa hendur ÃĄ, og serliga var tað – og er tað framvegis – sÃļga, sum hevur fangað ÃĄhugan. –Tess meira tÚ lesur, tess fleiri spurningar setir tÚ tÃĶr, og tí kanst tÚ ikki gevast, tí tað gerst alt meira spennandi, tess longri tÚ grevur teg niður í lesnaðin. Sama er við ÃĄhuganum fyri tÃģnleiki. Hann byrjaði at spÃĶla til dans, tÃĄ hann var 16 ÃĄra gamal. Kann mann kombinera tÃģnleikin við sang um tað, sum stÃļrsti ÃĄhugi er fyri, gevur tað rÃĶttiliga meining, sigur PÃģl Arni.

FORNFRØÐINGUR
Áhugin liggur tÃģ ikki bert í at grava í sÃļguni, men eisini eftir gomlum og sÃļguligum lutum í moldini. Soleiðis at skilja, at PÃģl Arni er ÚtbÚgvin fornfrÃļðingur, og hansara stÃģra ynski er at fÃĄa mÃļguleika til at nÃ―ta sína ÚtbÚgving í FÃļroyum. Hesa ÚtbÚgving byrjaði hann í Danmark sum 22 ÃĄra gamal, men gavst í hÃĄlvum gekki. Eftir at hann var heimafturkomin og hevði nomið sÃĶr ÚtbÚgving sum bygningssnikkari, leitaði hann sÃĶr aftur ÃĄ blÃģðið, og fullfÃļrdi ÚtbÚgvingina sum fornfrÃļðingur.
Ongantíð betri, um hann fekk arbeiði í nÃĶrumhvÃļrvinum, og tað vÃģnar hann, at mÃļguleiki verður fyri, nÚ Fornminnissavnið nÃĶsta ÃĄr hevur í hyggju at gera ein Útgrevstur ÃĄ Krambatanga, har leivdir Úr 1600-talinum vÃģru funnar. Tað var í sambandi við, at maður fÃģr at grava Út fyri eini neystagrund ÃĄ staðnum, at hann kom fram ÃĄ leivdir, sum serfrÃļðingar fingu ÃĄhuga í at kanna nÃĶrri.

GOMUL SIÐVENJA
Tað er ikki at taka seg aftur í, at fÃļroyingar eru musikalskir, heldur PÃģl Arni, og tað kemur helst av aldagamlari siðvenju, bÃĶði ÃĄ verðsliga og andaliga Ãļkinum, frÃĄ fÃļroyska dansinum, vísum og kvÃĶðum, eins og í kirkjum og samkomum.
Spurdur um framtíðarÃĶtlanir, dregur hann eitt sindur ÃĄ, – ikki Ãģhugsandi, sigur PÃģl Arni Ãģgvuliga varin, men aftan fyri varligu orðini eru ikki so fÃĄar ÃĶtlanir at hÃģma...



Takk!
Tað er ein serlig sorgblíð kensla at vita, at dagarnir sum forkvinna skjÃģtt eru taldir.
Eg eri takksom fyri at hava ÃĄtt hendan framíhjÃĄrÃĶtt í ÃĄtta ÃĄr. At hava fingið ÃĄlitið litið til.
Starvið, samstarvið, upplivingar, avbjÃģðingar og knÃ―ttu bondini hava lÃĶrt meg nÃģgv og eru mÃĶr virðismikil.
Tíðin er eitt sjÃĄldsamt fyribrigdi. At tað longu eru 8 ÃĄr síðani, er torfÃļrt at fata. 8 ÃĄr ganga Ãģmetaliga skjÃģtt, tÃĄ vit hyggja aftur í tíðina og tykist sum long lÃļta, tÃĄ vit hugsa frameftir. 2024 er fjart og Ãģkent - tÃģ eru bert 8 ÃĄr til vit skriva 2024, um vit hava lív og heilsuna og Guð vil, sum tey gomlu lÃĶrdu okkum.
Takk mínir dugnaligu starvsfelagar í umsiting okkara, ið hvÃļnn dag leggja nÃģgv fyri at tÃĶna limunum ÃĄ bestan hÃĄtt. Tit eru gull verd.
Takk allir tit nevndarlimir, ið eg havi verið so heppin at samstarva við hesi ÃĄrini. Øll hava tikið við ÃĄbyrgdini til tess at virka fyri bestu korum og sÃļmdum fyri limirnar - og tað er alla ÃĶru vert.
Takk tit rÃĄÃ°gevar, ið altíð eru beinasamir at heita ÃĄ og veita limunum eina gÃģða tÃĶnastu. Og tit ÃĄhugafelÃļg, fak- bÃģlkar, nevndir og felÃļg, ið knÃ―tt eru at okkara felag eiga somu tÃļkkina.
Hjartans tÃļkk Ãļll tit ÃĄlitisfÃģlk. Tit eru mergurin, hornasteinurin, í okkara felagsskapi og tykkara arbeiði hevur Ãģmissandi tÃ―dning fyri limir felagsins.
Og takk allir tit limir. Tit eru Starvsmannafelagið. Uttan limir onki felag og tað er tykkum fyri at takka, at Starvsmannafelagið er eitt virkið og sterkt felag. Saman eru vit sterkari - og saman ert tÚ sterkari.
Eg takki eisini Ãļllum okkara gÃģðu starvsfelÃļgum í Fakfelagssamstarvinum og hinum fakfelÃļgunum, bÃĶði innan og uttanlands. Vit samstarva og taka tÃļk saman, og gera tí enn stÃļrri mun. Saman vinna vit framÃĄ leið og gera framtíðina bjartari.
Starvsmannafelagið stendur mínum hjarta nÃĶr, og eg fari altíð at vera gÃģð við okkara felag. Fari altíð at hava ÃĄhuga fyri, hvat er ÃĄ breddanum og at tað gongur Starvsmannafelagnum vÃĶl eins og fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluni sum heild.
Ein skipaður arbeiðsmarknaður, bÃĶði ÃĄ arbeiðstakara- og ÃĄ arbeiðsgevarasíðu, borgar fyri tryggleika og framburði.
UmrÃĄÃ°andi er at geva sÃĄttmÃĄlapÃļrtunum og politiska myndugleikanum konstruktivt við- og mÃģtspÃĶl.
Samskiftið, dialogurin, við okkara sÃĄttmÃĄlapartar er altavgerandi skulu mÃĄl og tvístÃļður loysast og avtalur fÃĄast í lag.
Tað er tÃ―dningarmikið, tað samskiftið vit hava og hava havt við arbeiðsgevarasíðuna, herundir eisini leiðslurnar. Felags ÃĄtÃļk hava vit havt, mong ÃĄhugaverd kjak, semjur og Ãģsemjur og í flestu fÃļrum hava vit megnað at funnið gagnligar loysnir. BÃĶði semjur og Ãģsemjur flyta okkum framÃĄ. Eg eri somuleiðis takksom fyri at eiga hesar royndir og sambond í ryggsekkinum.
Míni gÃģðu familju og vinum takki eg eisini hjartaliga. Stuðul, tolni og eggjan eru neyðug, skal tað vera gjÃļrligt at rÃļkja slíkt starv í fleiri ÃĄr. Eg eri heppin.
Eg fari at enda at ynskja tykkum og okkum Ãļllum eina trygga, bjarta framtíð og at vit minnast til at vera mÃģti Ãļðrum, sum vit ynskja at onnur skulu vera mÃģti okkum.

Umframt at rÃļkja vanligu farleiðirnar, hevði Atlantic Airways í 2008 stÃģrt virksemi ÃĄ Ãļðrum farleiðum, og sÃļktu tí eftir fleiri flogternum. Helena sÃļkti og fekk starv. Fyrsta stigið var í skÚla í Esbjerg og síðani starvsvenjing sum eyka flogterna ÃĄ flogi, og eftir eina ÃĄvísa tíð við starvsroyndum, varð hon gÃģðkend sum ein partur av manningini.
Tað munnu vera tey fÃĶgstu ferðafÃģlk, sum ikki hava nakað av firvaldum í bÚkinum, og kanna dÚgliga veðurlíkindini, tÃĄ ein flogferð er fyri framman, men tað hugsar Helena als ikki um. Tað er sum tÃĄ vit onnur fara í bussin.
– Nei, eg eri ongantíð bangin at fara ÃĄ flog, heldur ikki um veðrið er Ãģlagaligt, og tað hevði heldur ikki riggað sum flogterna. Fer flogfarið at rÃļra eitt sindur upp ÃĄ seg, verða eyguni ÃĄ ferðafÃģlki fyrst og fremst vend
mÃģti okkum, og tÃĄ rÃĶður um at vera rÃģligur, sigur Helena.

TRYGDIN FREMST
Ivaleyst eru fÃģlk sum halda, at fremsta uppgÃĄvan hjÃĄ flogternunum er at borðreiða við matpakkanum og onkrum afturvið, men so er ikki, greiðir Helena frÃĄ.
– Tað sum ÚtbÚgvingin fyrst og fremst snÃ―r seg um, er trygdin. Hendir okkurt ÃģvÃĶntað, so fÃģlk skulu Úr flogfarinum, uttan mun til hvar tað er, so er tað okkara uppgÃĄva at síggja til, at tað hendir so skjÃģtt og trygt sum gjÃļrligt. Vit hava ÚtbÚgving í og venja javnan hvussu vit skulu handfara allar hugsandi stÃļður.
HÃģast flÚgvitÚrurin eitt nÚ til Danmarkar ikki er drÚgvari enn einar tveir tímar, kann so mangt koma fyri.
– Tað kemur sjÃĄlvandi eisini fyri, at fÃģlk kunnu gerast Ússalig av einhvÃļrjari orsÃļk.
Kann vera eldri fÃģlk, onkur kanska bangin fyri at flÚgva og hjÃĄ onkrum hevur kvÃļldið fyri ein morguntÚr verið heldur lívligt, og eru tí ikki so vÃĶl fyri. TÃĄ er gott at vita hvussu ein tílík stÃļða skal handfarast. Somuleiðis flyta vit nÃģgvar sjÚklingar til viðgerðar uttanlands. At hava eina ÚtbÚgving sum sjÚkrarÃļktarfrÃļðingur ger tað tÃĄ ikki verri, sigur Helena sum leggur aftrat, at samlaða myndin av ferðafÃģlki er, at tey eru sera fitt og lagalig, og tað kemur nÃĶstan ikki fyri at fÃģlk gerast ÃģlÃĄtað. Flogternurnar fÃĄa ofta gÃģð orð frÃĄ ikki minst Útlendskum ferðafÃģlki sum takk fyri gÃģða tÃĶnastu og at tey so harafturat fÃĄa Ãģkeypis at eta og drekka er fyri tey Ãģhoyrt aðrastaðni.

YMISKIR DAGAR
Helena greiðir frÃĄ, at arbeiði sum flogterna er rÃĶttiliga Ãļðrvísi enn flestu onnur starvsÃļki. HÃģast tað ikki er kropsliga strÃĶvið, so eru mangan drÚgvir dagar, – upp í hÃĄlvanfjÚrtandi tíma. Ikki ber til at fara í kantinuna at sleppa av eina lÃļtu, men tÚ skal vera ON alla tíðina. RÃĶttiliga skiftandi arbeiðstíðir, kvÃļld, nÃĄtt, vikuskifti og hÃļgtíðir, men hetta er jÚ ein partur av arbeiðinum. Men hetta er eisini eitt sera spennandi arbeiði við nÃģgvum og ymiskum upplivingum, og tÚ kemur í samband við einum hÃģpi av fÃģlki. Umframt vanligu flÚgvingina millum norðurlond gera vit tÚrar til Barcelona, Mallorca og Kreta umframt ymiskar leigutÚrar. Ein uppliving í sÃĶr sjÃĄlvum er at koma Úr kuldanum og lenda fÃĄar tímar eftir í nÃģgvum hita og bakandi sÃģl.

SÚLAN
Fyrstu mongu ÃĄrini hÃļvdu fÃļroysku flogternurnar einki fakfelag at halda seg til.
TvÃĶr av flogternunum umboðaðu hinar í sambandi við samrÃĄÃ°ingar, men tÃĄ talið av flogternum, fyri umleið tíggju ÃĄrum síðani Ãļktist munandi, tÃģku tÃĶr seg saman og stovnaðu SÚluna, sum gjÃļrdist teirra fakfelag. BÃĶði seinastu ÃĄrini hevur Helena verið forkvinna felagsins. Hon greiðir frÃĄ, at tey virkaðu sum onnur fak- felag ÃĄ privata arbeiðsmarknaðinum og hÃļvdu sínar sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar við VinnuhÚsið, sum umboðaði Atlantic. MÃĄlini vÃģru sum hjÃĄ Ãļðrum felÃļgum um lÃļnarviðurskifti og ymisk arbeiðsviðurskifti.
Í dag eru 23 flogternur í fÃļstum starvi og harafturat fleiri sum arbeiða sum freelance flogternur / tÃĶnarar, og komu nÚ eftir, at frÃĶgast mundi vera at kasta saman við Ãļðrum fakfelag, sum natÚrliga gjÃļrdist Starvsmannafelagið, har tÃĶr gjÃļrdust limir í januar mÃĄnað í ÃĄr. Helena heldur, at tað var rÃĶtt avgerð, so nÚ verður SÚlan sjÃĄlvstÃļðugur fakbÃģlkur innan karmarnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum 1. november í ÃĄr fer at taka sÃĶr av nÃĶstu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum hjÃĄ fÃļroysku flogternunum. Helena leggur staðiliga dent ÃĄ, at tey hava eitt avbera gott samskifti sín arbeiðsgevara og at Atlantic Airways er eitt gott arbeiðsplÃĄss, við gÃģðum og dugnaligum starvsfÃģlki.

FakfelÃļg leggja saman
Fakfelagið hjÃĄ kabinustarvsfÃģlkunum hjÃĄ Atlantic Airways og Starvsmannafelagið hava avgjÃļrt at leggja saman. Samanleggingaravtalan varð herfyri undirskrivað í hÃļlum Starvsmannafelagsins.
SÚlan, sum hevur verið fakfelag hjÃĄ kabinustarvsfÃģlkunum í fÃļroyska flogfelagnum – tað sum vit best kenna sum flogternur – samtykti ÃĄ eykaaðalfundi at leggja felagið saman við Starvsmannafelagnum, og hesum tÃģk nevndin í Starvsmannafelagnum vÃĶl undir við og samtykti somuleiðis at taka undir við ynskjunum frÃĄ SÚluni. Í bÃĄÃ°um fÃļrum vÃģru samtyktirnar einmÃĶltar. Samanleggingin fekk virknað frÃĄ 8. januar.
ÍtÃļkiliga merkir samanleggingin, at felÃļgini ganga saman undir m.a. navninum og reglunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Tey ÃĄleið 30 kabinustarvsfÃģlkini, sum hava verið limir í SÚluni, eru nÚ limir í Starvsmannafelagnum við fullum limarÃĶttindum og limaskyldum.
Nevndin í SÚlunum fer frÃĄ, men heldur kortini fram sum fakbÃģlkur í Starvsmannafelagnum, sum frammanundan hevur fleiri slíkar fakbÃģlkar, og nevndin í Starvsmannafelagnum heldur fram sum ÃĄÃ°ur.
SÚlan hevur sÃĄttmÃĄla við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag. Starvsmannafelagið hevur nÚ yvirtikið tað formliga sÃĄttmÃĄlarÃĶði mÃģtvegis FÃļroya Arbeiðsgevarafelag. Galdandi sÃĄttmÃĄli hjÃĄ SÚluni fer Úr gildi 1. november í ÃĄr.

NÃ―ggjur sÃĄttmÃĄli við KAF
Starvsmannafelagið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið, KAF, hava gjÃļrt nÃ―ggjan 2-ÃĄra sÃĄttmÃĄla fyri tey, sum arbeiða hjÃĄ kommununum, SEV og IRF. SÃĄttmÃĄlin er ÃĄ sama stigi sum semjan við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og byggir ÃĄ ein karm ÃĄ 4,15 prosent yvir tvey ÃĄr.
NÃ―ggi sÃĄttmÃĄlin er galdandi frÃĄ 1. oktober 2015 til 1. oktober 2017. Karmurin er tann sami sum í sÃĄttmÃĄlanum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið fyri sama tíðarskeið og lÃļnarhÃĶkkingin fyrra ÃĄrið er 1,71 % og seinna ÃĄrið 1,9 %. Nakrir starvsbÃģlkar verða umflokkaðir.
Eins og í sÃĄttmÃĄlanum við landið er nÚ eisini staðfest í sÃĄttmÃĄlanum við KAF, at hÃĶgra vaktargjaldið fyri at arbeiða um vikuskifti er galdandi fyri tíðarskeiðið frÃĄ kl. 17.00 fríggjadag til kl. 07.00 mÃĄnamorgun.
Í semjuni eru m.a. eisini avtalur, sum skulu menna arbeiðsumhvÃļrvið og tryggja at fakliga fÃļrleikamenningin verður umsett til veruleika. Somuleiðis er avtala gjÃļrd um hvussu arbeiðssteðgur skal frÃĄboðast og við hvÃļrji freist.
Aðrar tillagingar eru eisini, sum samsvara við broytingarnar, sum vÃģrðu gjÃļrdar í sÃĄttmÃĄlan við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið fyrr í vetur.

Vit eru politisk, men ikki partapolitisk
– Sum fakfelag hava vit eina samfelagsskyldu at gera okkara ÃĄvirkan galdandi mÃģtvegis politiska myndugleikanum, soleiðis at hann virkar fyri at bÃļta um korini hjÃĄ lÃļntakarafjÃļldini og borgarum sum heild, sigur Selma Ellingsgaard, sum nÚ leggur frÃĄ sÃĶr eftir ÃĄtta ÃĄr sum forkvinna í Starvsmannafelagnum.

Hesi ÃĄtta ÃĄrini hava verið gÃģð, spennandi, avbjÃģðandi og lÃĶrurík. At taka við eftir undanfarna formann, Gunnleiv Dalsgarð og so sjÃĄlv standa ÃĄ odda fyri einum av landsins stÃļrstu fakfelÃļgum, stÃļrsta ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, kendist sum ein serlig ÃĄbyrgd og viðurkenning, tÃĄ eg tÃģk við í 2008. Eitt starv, sum er rÃĶttiliga nÃģgv Ãļðrvísi enn onnur stÃļrv. TÚ gerst skjÃģtt so at siga ein almennur persÃģnur í okkara lítla samfelag, og starvið krevur, at tÚ altíð ert til taks. Eitt fulltíðar starv og nakað vÃĶl afturat, men hesum havi eg trivist vÃĶl í og roynt at gjÃļrt mítt ítasta, við dyggari umsiting afturat mÃĶr, sigur Selma. Hon sigur samstundis, at hon hevur verið fegin um at havt sína ÚtbÚgving sum sosialrÃĄÃ°gevi í skjÃĄttuni.
– Tað snÃ―r seg um menniskju, teirra lív, stÃļrv, gerandisdag og trivna og eg havi hvÃļnn dag kunna gagnnÃ―tt mínar fakligu fÃļrleikar eins vÃĶl og teir persÃģnligu.
Umframt eisini fingið hÃļvi at ment fÃļrleikarnar - og tað eri eg takksom fyri.

AVBJÓÐANDI BYRJAN
Selma tÃģk við í mars mÃĄnaði 2008, og longu ÃĄ heysti hetta sama ÃĄrið byrjaði stÃģra fíggjarkreppan har m.a. íslendska bankakervið rapaði, og kreppan setti síni spor í Ãļllum fíggjarheiminum. Tað hevði eisini sínar avleiðingar her hjÃĄ okkum, tÃģ at Selma metir, at vit her heima ikki vÃģrðu rakt ÃĄ sama hÃĄtt, men eisini brÚktu Ãģttan og fylgdu Útheiminum og skerjingar tí vÃģrðu framdar, ið ikki ÃĄttu at verið framdar.
– Stutt eftir, eg varð vald, spurdi ein miðil: Hvat er tað ringasta tÚ kann ímynda tÃĶr, sum forkvinna? Eg svaraði, at tað var, um fÃģlk mistu síni stÃļrv. Tíverri bleiv hetta ein veruleiki fyri fleiri av okkara limum. Dugnalig og trÚgv starvsfÃģlk, bÃĶði ÃĄ almenna og privata arbeiðsmarknaðinum, mistu síni stÃļrv við teimum stÃģru avleiðingum tað
hevur. BÃĶði fyri tann einstaka, familjuna og samfelagið alt.
– Vit gjÃļrdu okkara ítasta at greiða myndugleikunum frÃĄ, hvussu meint tílíkar skerjingar raka - m.a. fyri at fyribyrgja hesum skerjingum.
– Tíverri tÃģku myndugleikarnir ikki nÃģg stÃģr atlit. Heldur hava vit sÃĶð, at tað almenna skuldi veita somu tÃĶnastur við fÃĶrri fÃģlki og lÃĶgri jÃĄttanum, og tað merkir, alt annað líka, at tey eftirverandi skulu renna enn skjÃģtari. Men mark er eisini fyri, hvat fÃģlk megna.
– Skulu vit hava eitt framkomið og vÃĶlvirkandi samfelag, so er neyðugt við einum sterkum almennum geira. Hann er krumtappurin í einum vÃĶlferðarsamfelag, sigur forkvinnan.
– Kanningar viðvíkjandi strongd og trivnaði, ið vit hava gjÃļrt seinnu ÃĄrini, vísa, at tað gongur sjÃģn fyri sÃļgn; tað ber ikki til at fÃĄa meira fyri minni – og ei heldur tað sama fyri minni.
– Hetta bítur seg sjÃĄlvan í halan. Tí hava vit lagt orku í at varpa ljÃģs ÃĄ avleiðingarnar og sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið, sigur Selma. Hon fegnast um, at tað er eydnast at ÃĄvirka politiska myndugleikan, so politikarar hava fingið eyguni upp fyri hesum ÃĄlvarsmÃĄli og nÚ taka tað í ÃĄlvara og eittnÚ hava sett pening av til at uppraðfesta Arbeiðseftirlitið við einum sÃĄlarfrÃļðingi. Og alneyðugt er eisini, at mantra’ið „meira fyri minni“ verður manað í jÃļrðina.
Eitt virðiligt og konstruktivt samskiftið og samstarv við arbeiðsgevarasíðuna er eisini neyðugt, skalt tÚ tryggja limunum so gÃģðar sÃļmdir sum tilber. At duga at vera siðiliga Ãģsamdur og leggja doyðin ÃĄ at loysa tvístÃļður og finna loysnir, er neyðugt og ein dygd í okkara arbeiði, leggur Selma afturat.

FØRLEIKAMENNING
At starvsfÃģlk fÃĄa mÃļguleikar at fÃļrleikamenna seg, stendur ovarliga ÃĄ skrÃĄnni hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Og tað heldur forkvinnan hava alstÃģran tÃ―dning.
– Heimurin er í stÃļðugari broyting og við tí eisini arbeiðsuppgÃĄvurnar. Tí er tað sera tÃ―dningarmikið, at starvsfÃģlk eiga rÃĶttin at menna seg, og brÚka hann, soleiðis at tey eru best mÃļguliga fyri at rÃļkja sínar dagligu uppgÃĄvur og eisini kunnu ÃĄtaka sÃĶr aðrar og Ãļðrvísi uppgÃĄvur. At tryggja at limirnir ikki verða afturÚrsilgdir er sera umrÃĄÃ°andi.
– Vit hava havt fÃļgur orð um strategiska fÃļrleikamenning í sÃĄttmÃĄlanum. TÃģ hevur verið ov tilvildarligt um starvsfÃģlkini hava fingið henda rÃĶttin, sum jÚ eisini eigur at vera stÃģrt aktiv fyri arbeiðsgevaran. Í semjunum, gjÃļrdar í heyst, hava partarnir avtalað, at nÚ skal nakað munagott gerast. Partarnir skulu regluliga eftirmeta, um avtalan um strategiska fÃļrleikamenning virkar eftir ÃĶtlan.
– Hetta er ein tÃ―dningarmikil avtala, sum peikar frameftir og veruliga fer at gagna limum felagsins – og samfelagnum sum heild.

EIN SAMFELAGSSKYLDA
Umframt tÃĶr siðbundnu og sjÃĄlvsÃļgdu fakfelagsuppgÃĄvurnar, at virka fyri at limir felagsins eiga so gÃģðar lÃļnarsÃļmdir og umstÃļður ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum sum gjÃļrligt, holla rÃĄÃ°geving og stuðul til limirnar, tÃĄ og so skjÃģtt tað er neyðugt, umframt aðrar tÃĶnastur vit veita, hevur felagið eisini altíð gjÃļrt vart við seg í sambandi við ymisk samfelagsviðurskifti. Tað er eisini ein sera tÃ―Ã°andi partur av felagsins virksemi, heldur forkvinnan.
– Sum fakfelag kenna vit ÃĄ okkum eina samfelagsskyldu at gera okkara til at ÃĄvirka politiska myndugleikan at taka atlit til, at korini hjÃĄ limum okkara og lÃļntakaranum sum heild gerast so gÃģð sum til ber, og vit hava tí bÃĶði formligt og Ãģformligt samskifti við politiska myndugleikan. Vit leggja stÃģran dent ÃĄ at vera konstruktiv, tí vit vilja hava nakað konstruktivt burturÚr. TÃĄ kemur tÚ longst. Eingin skal ivast. Vit eru politisk, men ikki partapolitisk, leggur Selma dent ÃĄ.

FJØLTÁTTAÐ OG SERMERKT
Í mun til onnur fakfelÃļg, sum umboða limir innan eitt ÃĄvíst fakÃļki, er Starvsmannafelagið Ãļðrvísi og umboðar sera mong ymisk Ãļki ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum eins og nÃļkur ÃĄ tí privata. Tí er felagið eisini meira at samanlíkna við eitt meginfelag, tað danir kalla eitt forbund.
– Vit eru tað fakfelagið, sum umboðar nÃģgv flestu fakbÃģlkar í FÃļroyum. Vit fevna alt landið, og hetta fjÃļlbroytni hevur sjÃĄlvandi eisini serligar avbjÃģðingar við sÃĶr. Eitt hitt tÃ―dningarmesta í tí sambandi er, at vit hava eina dygga ÃĄlitisfÃģlkaskipan, sum er beinagrindin í felagnum við dugnaligum ÃĄlitisfÃģlkum, sum eisini eru við til at rÃļkja fakliga partin.
Í mong ÃĄr hava nÃļkur vÃĶlvirkandi ÃĄhugafelÃļg verið partur av Starvsmannafelagnum. Vegna tess, at felagið er so stÃģrt og breitt, fÃģr felagið fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani undir arbeiðið at skipa ymiskar fakbÃģlkar, eftir tí leisti ÃĄhugafelÃļgini eru skipað. – Ein skipan, sum vit alla tíðina eiga at menna, soleiðis at vit kunnu taka stÃļrri atlit til fakliga partin hjÃĄ okkara limum, sigur Selma. Hon metir eisini vitjanirnar kring landið, sum hol varð sett ÃĄ í 2009, vera sera tÃ―dningarmiklar í samansjÃģðingarhÃļpi, at limirnir kenna seg sum part av felagnum og minka um frÃĄstÃļðuna millum nevnd, umsiting og einstaka limin.
– At nevnd og umsiting mÃļta limunum ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssum, og soleiðis kunnu minka um fjarstÃļðuna og fÃĄa nÃĶrri innlit, er eitt gott og neyðugt ÃĄtak. Altíð verða vit vÃĶl mÃģttikin og limirnir hava tikið vÃĶl undir við hesum vitjanum. Vit hava gjÃļrt hetta til afturvendandi ÃĄtak og umrÃĄÃ°andi er at halda fast í hesum framyvir.
– Eisini gÃģða norðurlendska samstarvið, ið vit hava, er Ãģmissandi. Tað er sera tÃ―dningarmikið fyri okkara menning at víðka sjÃģnarringin og at londini lÃĶra hvÃļr av Ãļðrum, limunum at gagni. 

FAKFELAGSSAMSTARV
HÃģast fakfelÃļgini kunnu vera rÃĶttiliga ymisk í mun til limaskaran, heldur forkvinnan í Starvsmannafelagnum, at hesi hava Ãļll nÃģgv tey kunnu vera felags og standa saman um. Í Fakfelagssamstarvinum eru, saman við Starvsmannafelagnum, í dag Akademikarafelagið, Havnar Arbeiðskvinnufelag, Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, LÃĶrarafelagið og Pedagogfelagið. Regluliga hittast felÃļgini til fundar, har viðgjÃļrd verða mong ymisk mÃĄl av felags ÃĄhuga og felags ÃĄtÃļk verða lÃļgd til rÃĶttis. Selma minnir ÃĄ, at hesi felÃļgini umboða ikki fÃĶrri enn eini 7000 limir. Fakfelagssamstarvið er tÃ―Ã°andi fyri fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluna, og felÃļgini hava eisini jÚst samtykt at styrkja samstarvið og fara at seta rÃĄÃ°geva í fast starv í nÃĶstum.
– Hetta er gleðiligt og litið verður frameftir, sigur Selma og leggur dent ÃĄ, at tað rÃĶður um at nÃ―ta bÃĶði fíggjarligu og menniskjaligu orkuna sum best, Ãļllum at gagni.

GEVST EFTIR ÁTTA ÁRUM
Leygardagin 5. mars verður vaktarskifti ÃĄ brÚnni hjÃĄ Starvsmannafelagnum. TÃĄ takkar Selma fyri seg eftir ÃĄtta ÃĄrum ÃĄ fremstu rÃģk felagsins.
– Varð eg afturvald, kundi eg í mesta lagi sitið í fÃ―ra ÃĄr afturat, sum lÃģg felagsins sigur, og eg havi hugsað meg vÃĶl um og leingi. Av tí eg veit, at tað er ein deadline um fÃ―ra ÃĄr, og eg nÚ eri 44, haldi eg, at hetta er rÃĶtta lÃļtan. Avgerðin er tikin. Var eg 63 ÃĄra gomul, hevði eg ikki ivast í at stilla uppaftur.
– Tað er við sorgblídni, eg havi tikið hesa avgerð og samstundis eisini við stÃģrum takksemi, sigur Selma Ellingsgaard, sum nÚ fer aftur í starv hjÃĄ TÃģrshavnar kommunu, har hon byrjaði sína sosialrÃĄÃ°geva starvstíð fyri 20 ÃĄrum síðani, eftir lokna ÚtbÚgving í Aarhus ÃĄ sumri 1996.

INNGANGUR
Í ÃĄr eru fimmtifimm ÃĄr liðin, síðani Starvsmannafelagið varð sett ÃĄ stovn. So felag okkara hevur hÃĄlvrundan stovningardag í ÃĄr. Aðalfundur felagsins verður hildin leygardagin 5. mars, og NorðurlandahÚsið verður karmur um fundin. Nakrar ferðir ÃĄÃ°ur hava vit hildið fundin í vakra og sermerkta NorðurlandahÚsinum.
ÁrsfrÃĄgreiðingin lÃ―sir gongdina farna ÃĄrið og ymsar tÃĶttir av virksemi felagsins. Eins og undanfarin ÃĄr hevur eisini farna ÃĄrið havt nÃģgv at bjÃģða. Áhugavert og kveikjandi, og vit takka fyri ÃĄrið, ið er lagt aftur at goymsluni. Vit líta frameftir í teirri vÃģn, at 2016 verður eitt gott og lívgandi ÃĄr, og vit vita, at nÃ―ggir mÃļguleikar og spennandi avbjÃģðingar eru fyri framman.
Sum siðvenja hevur verið ÃĄ aðal- fundum felagsins, so verður eisini gestur við ÃĄ fundinum í ÃĄr. Vit hava bjÃģðað landsstÃ―riskvinnuni við fíggjarmÃĄlum, Kristinu HÃĄfoss, at rÃļða fyri okkum og hava heitt ÃĄ hana at umrÃļða mÃĄl, ið eru aktuell og viðkomandi fyri fÃļroysku arbeiðstakararnar. Vit fegnast um, at Kristina HÃĄfoss hevur jÃĄttað at verða gestur okkara, og ÃĄhugavert verður at frÃĶtta, hvÃļrji mÃĄl hon fer at seta ÃĄ breddan.
Í ÃĄr verða spennandi val ÃĄ skrÃĄnni.
Stríðsval verður um bÃĶði formanssessin og um nevndarsessirnar, og vit vÃģna sjÃĄlvsagt, at mong mÃļta til aðalfundar at gera sína ÃĄvirkan galdandi. Eisini er gjÃļrligt at atkvÃļða undan aðalfundinum, og fyri fyrstu ferð verður tað ÃĄ netinum, at atkvÃļðast kann. Hetta ynskja vit tÃģ ikki fÃĶr fÃģlk at setast aftur, tí hÃģast tÚ hevur atkvÃļtt frammanundan, ynskja vit so sanniliga, at tÚ eisini mÃļtir ÃĄ fundinum, sum er hÃĶgsta vald felagsins.
Antin Niels ÃĄ ReynatÚgvu ella SÚni Selfoss fer at taka við sum formaður, nÚ Selma Ellingsgaard hevur avgjÃļrt ikki at stilla uppaftur eftir ÃĄtta ÃĄr sum forkvinna fyri felagið. Tann av teimum bÃĄÃ°um, ið verður valdur til formann, verður valdur fyri eitt fÃ―ra ÃĄra skeið.
Tveir nevndarlimir skulu eisini veljast, og heili seks fÃģlk bjÃģða sÃĶr at taka við hesi ÃĄbyrgd. Tey eru Alma Hansen, Gunnar Hjelm, Harald H. Haraldsen, Hilmar Augustinussen, JÃģngerð Simonsen og Karin Jacobsen. Nevndarlimir verða valdir fyri eitt trÃ― ÃĄra skeið.
Tað er sjÃĄldan – og kanska fyrstu ferð, at so mong stilla upp til nevndarsessirnar. Og tað er hugaligt, at ÃĄhugin er so stÃģrur.
Valevnini hava valgreinar her í Starvs- blaðnum, og ynskja vit teimum Ãļllum gÃģða eydnu og takka fyri, at tey ynskja at taka við tí ÃĄbyrgd, tað er at ganga undan og umboða okkara fakfelag.
Hjartaliga vÃĶlkomin til 55. aðalfund felagsins, og vit vÃģna, at mong leita sÃĶr í NorðurlandahÚsið seinnapartin 5. mars.

ALMENNAR VIÐMERKINGAR
Farna ÃĄrið hevur mangt verið ÃĄ breddanum, og í StarvsblÃļðunum, ÃĄ heimasíðu okkara og ÃĄ okkara Facebook-vanga hava vit greinað og lÃ―st mangar tÃĶttir, viðurskifti og mÃĄl, vit hava tikið lut í, og sum rÃļrist millum limir felagsins og millum manna sum heild. Her liggur virðismikil kunning, ið altíð ber til at leita framaftur.
Eitt, sum sermerkti farna ÃĄrið, var sÃģlarmyrkingin í mars. Hon var ein uppliving fyri lívið, og mong vÃģru ferðafÃģlkini, ið hÃļvdu leitað sÃĶr til okkara vakra oyggjaland at uppliva hetta nÃĄttÚrunnar undur og okkara serstÃļku oyggjar. Okkara ferðavinna menninst og at hon eigur gÃģðar sÃļmdir er umrÃĄÃ°andi. Hon er ein tÃ―Ã°andi liður í at styrkja okkara inntÃļkugrundarlag og fjÃĄlga vit um hana, fÃĶr hon enn stÃļrri tÃ―dning framyvir.
2015 hevur verið bÃĶði samrÃĄÃ°ingarÃĄr og valÃĄr her heima. Eitt brot í ÃĄrsfrÃĄgreiðingini snÃ―r seg um samrÃĄÃ°ingarnar við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið.
Vit vistu, at val skuldi vera í seinasta lagi í november 2015. Tí hevur 2015 verið merkt av hesi vissu, og dÚgliga hevur verið gitt, nÃĶr val fÃģr at verða Útskrivað. Starvsmannafelagið hevur brÚkt orku til at varpa ljÃģs ÃĄ arbeiðsmarknaðarmÃĄl, ið hava tÃ―dning fyri limirnir. NÃĶrri verður greitt frÃĄ hesum undir punktinum um „kjarnumÃĄlini“, og at tað loysir seg at stríðast svitast ikki.
ÓlavsÃļkudag 29. juli Útskrivaði nÚ fyrrverandi lÃļgmaður, Kaj Leo Holm Johannesen, val, og 1. september sluppu vit so at seta krossin við hana, hann ella tann flokk, ið vit hÃļvdu kjÃģsað okkum. Javnaðarflokkurin bleiv stÃļrsti flokkur og fekk 8, TjÃģðveldi 7, Sambandsflokkurin 6, FÃģlkaflokkurin 6, FramsÃģkn 2, Miðflokkurin 2 og NÃ―tt SjÃĄlvstÃ―ri 2. Flokk- arnir, ið nÚ mynda samgongu, eru Javnaðarflokkurin, TjÃģðveldi og FramsÃģkn. Og lÃļgmaður er Aksel V. Johannesen.
Undan valinum lovaðu hesir flokkar millum annað, at lÃĄg- og miðallÃļnt skuldu fÃĄa ein skattalÃĶtta, komu tey til valdið. Sama lovaðu eisini allir hinir flokkarnir.
Hetta vallyftið bleiv partur av fíggjar- lÃģgini og samtykt. LÃĄg- og miðallÃļnt fingu nÚ rÃĶttin til ein skattalÃĶtta, og tað vÃģru hesir somu lÃļnarbÃģlkar, ið hÃļvdu tÃļrvin í 2011, men tÃĄ fingu sera lítið í sín part.
Í Starvsblaðnum undan jÃģlum hevði serfrÃļðingur nakrar greiningar av teimum skatta- og avgjaldsbroytingum, ið samgongan hevði sett sÃĶr fyri at fremja, og hvÃļrja ÃĄvirkan tÃĶr fÃģru at fÃĄa. Vit vÃģna, at skattalÃĶttin fer at gera gÃģðan mun, og fleiri kommunur hava eisini tikið egin stig at lÃĶkka skattin.
Henda samgongan hevur eisini verið altrÃĄ eftir at fÃĄa javnvÃĄg og yvirskot ÃĄ fíggjarlÃģgini. Alt gott um tað. Tað mÃĄ bara ikki gerast ov dÃ―rtkeypt at fÃĄa eitt roknistykki at passa.
TÃĄ ið skipanir ÃĶtlandi skulu broytast og tillagast, mugu og skulu relevantir partar verða spurdir til rÃĄÃ°s og verða við í tilgongdini.
Í mun til pensiÃģnsskipanina mÃĶltu vit tí staðiliga samgonguni til at steðga ÃĄ og ikki fremja broytingar, fyrr enn eitt fullfíggjað uppskot var greitt, ið hevði fingið neyðugu viðgerðina, og allir við- komandi partar hÃļvdu fingið lÃ―st síni sjÃģnarmið og veruliga vÃģru tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°.
SjÃĄlvt skilagÃģðar ÃĶtlanir kunnu fÃĄa skot fyri bÃģgvin, um hoyring verður umlopin ella niðurraðfest. Tað var hugstoytt, at samtykt varð at lÃĶkka grundupphÃĶddina í fÃģlkapensjÃģnini, ÃĄÃ°renn Ãļll eftirlÃļnarlÃģgin er kend. Samhaldsfastið hÃĶkkaði lutfalsliga meira, tÃģ prinsippið, hetta at broyta, ÃĄÃ°renn verulig hoyring og gjÃļgnumskygnið valdar, er als ikki í lagi. Tað mÃĄ og skal virðast. Boðskapin hevur politiski myndugleikin lovað at taka til eftirtektar, og fara vit sjÃĄlvsagt at tvíhalda um, at hetta verður fylgt.
Eins og við pensjÃģnsnÃ―skipanini er ein fiskivinnunÃ―skipan ÃĄ trappunum, og samgongan hevur sett sÃĶr fyri, at eisini hendan nÃ―skipan skal síggja dagsins ljÃģs í 2016. Eins og pensjÃģnsnÃ―skipanin hevur ein fiskivinnunÃ―skipan verið leingi ÃĄ veg.
Alneyðugt er við greiðum, skipaðum reglum, og at hon nÚ verður veruleiki. Og at semjan um okkara stÃļrsta aktiv, havsins grÃĄa gull, verður kjÃļlfest í breiðari, berandi semju millum flokkarnar ÃĄ tingi.
Okkum tÃļrvar stabilitet og ÃĄlit ÃĄ, at ein slík skipan ikki fer at rekast sum tongul í brimi og kunna broytast og tillagast, so hvÃļrt sum samgongurnar skifta.
Hetta er eitt krav og ein tÃļrvur bÃĶði hjÃĄ vinnuni og eisini hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum fÃļroyingi.
Okkara hÃļvuðsinntÃļkukelda mÃĄ liggja í tryggum, fÃļstum kÃļrmum og vera ein inntÃļkukelda, ið okkara samfelag fÃĶr stÃļrstu nyttuna av.
Okkara felags kassi mÃĄ fÃĄa ein dyggan part av teim inntÃļkum, havsins grÃĄa gull kastar av sÃĶr. Soleiðis tryggja vit, at vit eiga eitt framkomið samfelag, vit tryggja okkara vÃĶlferðartÃĶnastur, og at tÃĶr styrkjast og mennast.
Ófriður og Ãģtryggleiki valda nÃģgvastaðni, og eisini vit kunnu nÚ meira ítÃļkiliga kenna, hvat hesin Ãģfriður og Ãģtryggleiki merkir. Hesa vanlagnu, mong av okkara brÃļðrum og systrum í SÃ―riu og so mangar staðir kring heimin mugu liva við dag og dagliga.
Harðrenda og Ãģmenniskjansliga atsÃģknin í París og aðrar rÃĶðuligar atsÃģknir, framdar eru av víðgongdum islamistum, mugu ikki fÃĄa okkum at skera allar muslimar yvir ein kamb.
Hesir harðrendu og víðgongdu islamistar skaða muslimar, jÚst sum teir skaða kristin, jÃļdar, ateistar, hinduar, ja okkum Ãļll.
Teirra gerðir mugu ikki fÃĄa okkum at halda, at muslimar eru Ãļðrvísi menniskju enn onnur. Teir eru jÚst líka ymiskir og vit eru ymisk.
Hetta eru Ãģmansligar og Ãģmenniskjansligar gerðir.
Teirra vilji er at rÃĶða okkum, spjaða okkum, seta fÃģlk upp ímÃģti hvÃļrjum
Ãļðrum, teppa okkum, taka talufrÃĶlsið frÃĄ okkum, royna at knÚsa sÚlurnar undir okkara fÃģlkarÃĶði.
Og lata vit okkum rÃĶða, lata vit okkum kÚga, lata vit okkum spjaða og lata illgruna og Ãģtta fÃĄa fastatÃļkur, tÃĄ eru vit ÃĄ vandakÃģs.
LibertÃĐ, ÃĐgalitÃĐ et fraternitÃР– frÃĶlsi, javnrÃĶttur og brÃļðralag – eru grundarsteinar undir fronsku tjÃģðini.
Hesi skulu vit styrkja og slÃĄa manngarð um.
Sum í Ãļllum lívsins viðurskiftum, so eru tað samstarv og semjur, ið mugu finnast. Semjur, ið eru alt annað enn lÃĶttar at finna og gera. Sum samfelag kunnu vit vísa tolsemi og nÃ―hugsan og gera tað, sum stendur í okkara makt at hjÃĄlpa til.
At vit skulu elska okkara nÃĶsta sum okkum sjÃĄlv, er eitt av teim boðum, lagt er í okkum frÃĄ barnsbeini.
Vit fÃļroyingar eru hjÃĄlpsamir, og vit kunnu Ãļll gera mun.
KJARNUMÁL Í VALÁRINUM
Sum nakað nÃ―tt valdu vit fyri fyrstu ferð at kjÃģsa okkum nÃļkur kjarnumÃĄl í sambandi við lÃļgtingsvalið, ið vit vistu fÃģr at verða í seinasta lagi í november 2015.
Vit vistu um slík ÃĄtÃļk umvegis okkara norðurlendsku sambond og hildu, at nÚ var tíðin komin til, at eisini vit gjÃļrdu slíkt ÃĄtak.
Nevnd og umsiting hÃļvdu gjÃļrt fyri- reikingar undan ÃĄlitisfÃģlkafundinum í desember 2014.
Á fundinum var hugarok um evnið, og síðan raðfestu vit tey mÃĄl, felagið skuldi kjÃģsa sÃĶr.
Vit ynsktu, at kjarnumÃĄlini vÃģru kjÃļlfest í mergi felagsins, ÃĄlitisfÃģlkunum. Í valÃĄrinum hava vit so varpað ljÃģs ÃĄ kjarnumÃĄlini, og allir politisku flokkarnir blivu spurdir um hesi, og hvÃļrt tey tÃģku undir við teimum ella ei.
Vit fingu svar frÃĄ Ãļllum flokkum og keyptu okkum eitt serblað í Sosialinum, ið snÚði seg um kjarnumÃĄlini og tey svar, vit hÃļvdu fingið frÃĄ flokkunum.
At gera m.a. hetta ÃĄtak og varpa ljÃģs ÃĄ mÃĄlini hevur havt ÃĄvirkan:
Vit hava beinleiðis sÃĶð nÃļkur teirra aftur í valdystinum og eisini í samgonguskjalinum. SjÃģnligast er nokk mÃĄlið um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið, ið veruliga er sett ÃĄ breddan.
Hetta ÃĄtak, at kjÃģsa kjarnumÃĄl, er avgjÃļrt nakað, ið vert er at endurtaka, hvÃļrja ferð lÃļgtingsval stundar til.
FelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum gjÃļrdu eisini fleiri og munagÃģð ÃĄtÃļk saman undan valinum og varpaðu í felag ljÃģs ÃĄ tÃ―Ã°andi mÃĄl, eisini samanfallandi við kjarnumÃĄlini.
Vit skipaðu m.a. fyri beinleiðis kjaki ÃĄ RÃĄs2 við luttÃļku av valevnum Úr Ãļllum flokkum, skipaðu fyri felags kampanju og felags tiltaki ÃĄ FÃģlkafundinum.
Øll hesi tiltÃļk hava tÃ―dning í okkara stremban eftir at fÃĄa politiska myndugleikan at taka atlit til tey mÃĄl, fakfelÃļgini meta alneyðugt er at gera nakað við.
Tað kundi verið eitt ÃĄhugavert og gott ÃĄtak, um Fakfelagssamstarvið eisini saman kjÃģsar sÃĶr kjarnumÃĄl eftir hesum leisti í gÃģðari tíð undan nÃĶsta lÃļgtingsvali.

SAMRÁÐINGARNAR VIÐ FMR OG KAF
12. oktobur skrivaðu vit undir nÃ―ggjan 2-ÃĄra sÃĄttmÃĄla við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, og 17. desembur skrivaðu vit undir við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið. 4,15 % í 2 ÃĄr, ÃĄvikavist 2,25 % og 1,90 % varð Úrslitið av samrÃĄÃ°ingunum hesa ferð.
Summar partar av semjuni vÃģru vit fegnari um enn aðrar. Samanumtikið tÃģ ein semja, vit kunnu liva við – og sama siga sÃĄttmÃĄlapartarnir.
Starvsmannafelagið hevði ÃĶtlað at fÃĄa eina munagÃģða generella lÃļnarhÃĶkking. Tað er tí ongin loyna, at lÃļnarhÃĶkkingin seinna ÃĄrið var ikki hon, vit fÃģru eftir.
Vit fingu lÃ―st eina vÃĶl dÃļkkari mynd av framtíðar bÚskaparvÃĄnunum, enn myndin, sum eftir okkara tykki varð mÃĄlað av fleiri undan lÃļgtingsvalinum. TÃĄ avtornaði, bleiv Úrslitið tey 4,15 %.
Eins og vit ikki vÃģru nÃļgd, var Úrslitið eisini hÃĶgri enn pínumarkið hjÃĄ arbeiðsgevarasíðuni. So bÃĄÃ°ir partar mÃĄttu geva seg, og soleiðis eru samrÃĄÃ°ingar hÃĄttaðar. Vit eru sannfÃļrd um, at hetta var tað Úrslitið, ið bar til at rÃļkka ÃĄ hesum sinni.
Vit gleðast um, at vit hava fingið nakrar
gÃģðar ÃĄsetingar í sÃĄttmÃĄlarnar. Uttan at vera noydd at selja burtur av arvasilvurinum.
Millum annað er nÚ staðfest einaferð med alla, at vaktargjaldið fyri vikuskiftið, vaktargjald 2, verður roknað frÃĄ kl. 17:00 fríggjadag til mÃĄnamorgun kl. 7:00.
Øll eiga nÚ 15 % í eftirlÃļn, við tað at limir okkara í SjÚkraflutningstÃĶnastuni nÚ eisini fÃĄa 15 % í eftirlÃļn. Og tað fegnast vit um.
Sum vanligt er, vÃģrðu eisini hesa ferð nakrir starvsbÃģlkar umflokkaðir. Spennið millum ymsu lÃļnirnar hevur verið stutt, og skal hugsingur vera um at lyfta tey lÃĶgri lÃļntu, var neyðugt, at tey við hÃĶgru ÚtbÚgvingunum vÃģrðu flutt. BÃĶði tí teirra lÃļn var ov lÃĄg, og eisini við tí fyri eyga, at mÃļguleiki skal vera fyri lÃļnarbatum hjÃĄ Ãļðrum seinni.
Og soleiðis eru samrÃĄÃ°ingarnar í einum meginfelag sum Starvsmannafelagnum skaffaðar. Allir bÃģkar vinna ikki í senn, men felagið heldur eyga við, at ongin skal vera við sviðusoð.
Sum onnur felÃļg hava vit nÚ eisini undirskrivað avtalu um frÃĄboðanarskyldu og -form í sambandi við arbeiðssteðg.
Avoldaðar orðingar um barsil eru tillagaðar, so orðaljÃģðið í sÃĄttmÃĄlanum ikki longur er í stríð við javnstÃļðulÃģgina.
Samanumtikið er sÃĄttmÃĄlin intaktur. Og annað boðar eisini frÃĄ gÃģðum.
Vit fegnast um, at vit hava undirskrivað tÃ―dningarmiklar avtalur um arbeiðsumhvÃļrvi og fÃļrleikamenning. Hesar eru konstruktivar og framlítandi.
Saman fara partarnir at virka fyri einum betri arbeiðsumhvÃļrvi. Arbeiðsgevarin sÃĶr, eins og vit, ÃĄlvaran í mÃĄlinum og bindur seg til at taka vandamÃĄlið við strongd og sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum í stÃļrsta ÃĄlvara. Hetta skal gerast við ÃĄtÃļkum og eini vegleiðing um, hvussu arbeiðsplÃĄssini skulu bera seg at, tÃĄ ið starvsfÃģlk verða rakt av strongd. Eisini skulu ÃĄlitisfÃģlkini blíva betur ílatin ÃĄ hesum Ãļki.
Harafturat hava vit gjÃļrt avtalu um, at tey fÃļgru orðini í verandi sÃĄttmÃĄlum um strategiska fÃļrleikamenning av starvsfÃģlki skulu fremjast í verki. Tað skal m.a. verða gjÃļrt, við at partarnir í minsta lagi annaðhvÃļrt ÃĄr eftirmeta, um avtalan um fÃļrleikamenning virkar eftir ÃĶtlan.
Avtalað varð somuleiðis millum partarnar, at vÃģru eisini onnur felÃļg enn vit sinnað, varð farið undir arbeiðið við eini felags almennari lÃļnarskipan. Hvussu slík verður skipað og hÃĄttað er sjÃĄlvsagt ikki fastlagt frammanundan.
Vit meta, at eisini hetta hevði verið eitt gott og framlítandi arbeiði.
NÃļkur tÃ―dningarmikil mÃĄl eru sett og avtalað við okkara sÃĄttmÃĄlapartar at fara undir í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum, og tað fegnast vit um og eru til dystin fÚs.

SÚLAN OG SF LEGGJA SAMAN
Fakfelagið hjÃĄ kabinustarvsfÃģlkunum hjÃĄ Atlantic Airways og Starvsmannafelagið hava avgjÃļrt at leggja saman. Samanleggingaravtalan varð undirskrivað í hÃļlum Starvsmannafelagsins við ÃĄrsbyrjan 2016. Samanleggingin var einmÃĶlt samtykt í bÃĄÃ°um felÃļgum – og ynskja vit okkara nÃ―ggju limum hjartaliga vÃĶlkomnum.
Tey Útivið 30 kabinustarvsfÃģlkini, sum hava verið limir í fakfelagnum SÚluni, eru nÚ limir í Starvsmannafelagnum við full- um limarÃĶttindum og -skyldum. FelÃļgini ganga saman undir m.a. navninum og reglunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Nevndin í SÚluni fer frÃĄ, men SÚlan heldur tÃģ fram sum fakbÃģlkur í Starvsmannafelagnum, sum longu hevur fleiri fakbÃģlkar. Nevndin í Starvsmannafelagnum heldur fram sum fyrr.
SÚlan hevur sÃĄttmÃĄla við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, sum fer Úr gildi 1. november í ÃĄr.
Starvsmannafelagið hevur nÚ yvirtikið tað formliga sÃĄttmÃĄlarÃĶðið mÃģtvegis FÃļroya Arbeiðsgevarafelag.

ARBEIÐSEFTIRLITIÐ FÆR SÁLARFRØÐING
Tað vÃģru gleðilig tíðindi, tÃĄ tað frÃĶttist, at nÚ fer Arbeiðseftirlitið loksins at seta ein sÃĄlarfrÃļðing í starv. Starvsmannafelagið hevur leingi arbeitt fyri hesum.
Felagið hevur víst ÃĄ tÃļrvin at uppraðfesta trivnaðin og eftirlitið við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum. Tað hevur eisini verið gjÃļrt saman við Fakfelagssamstarvinum.

Ein kanning, sum felagið gjÃļrdi í 2014, avdÚkaði, at strongd er eitt minst líka stÃģrt vandamÃĄl ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum sum í Ãļðrum londum. Tí er tað eitt stÃģrt framstig, at Arbeiðseftirlitið nÚ setir fÃģlk í starv at hava eftirlit við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum.
Samstundis er hetta eitt dÃļmi um, at tað at Starvsmannafelagið og hini fakfelÃļgini alla tíðina hava strongt ÃĄ og varpað ljÃģs ÃĄ hetta mÃĄlið, hevur víst seg at gera mun.

YVIRTÍÐ FYRI HALGIDAGSSIGLING
Í Fasta GerðarrÃĶtti fingu fakfelÃļgini viðhald í, at manningarnar ÃĄ strandfaraskipunum skulu hava ÚrtíðarlÃļn fyri at sigla og arbeiða jÃģladag og langafríggjadag. Hesir dagar eru ikki innroknaðir í fÃļstu lÃļnina hjÃĄ manningunum ÃĄ skipunum hjÃĄ Strandfaraskipum Landsins, og manningarnar hava rÃĶtt til ÚrtíðarlÃļn fyri at arbeiða hesar dagarnar, staðfesti Fasti GerðarrÃĶttur í oktober.
DÃģmurin er ein sigur fyri Skipara- og NavigatÃļrfelagið, Maskinmeistarafelagið og Starvsmannafelagið, sum saman kÃĶrdu FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið fyri gerðarrÃĶttin.
Hetta hendi, eftir at LÃļnardeildin hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num hevði noktað at rinda eitt oyra eyka í lÃļn, tÃĄ Strandferðslan veturin 2014/2015 knappliga gjÃļrdi av at brÃģta við gamla siðvenju og fara at sigla jÃģladag og seinni eisini langafríggjadag. LÃļnardeildin helt upp ÃĄ, at manningarnar ikki skuldu hava nakað eyka fyri hetta, tí sigling halgidagar longu var innroknað í fÃļstu lÃļnina hjÃĄ teimum, ið sigla við strandfaraskipunum.
Umframt at Strandferðslan frameftir skal rinda ÚrtíðarlÃļn fyri sigling jÃģladag og langafríggjadag, skal lÃļn eisini gjaldast afturvirkandi til teirra, sum vÃģru til arbeiðis umborð ÃĄ strandfaraskipunum jÃģladag fyrraÃĄrið og langafríggjadag í fjÃļr.
ØLL FÁA SÁTTMÁLAEFTIRLØNINA Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið (FMR) gjÃļrdu í oktober 2015 semju, sum merkir, at Ãļll starvsfÃģlk, sum arbeiða undir sÃĄttmÃĄlanum millum Starvs-mannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, hava rÃĶtt til eftirlÃļnina, sum er ÃĄsett í grein 13 í sÃĄttmÃĄlanum:
Starvsmannafelagið metti, at ÃĄsetingin merkti, at Ãļll starvsfÃģlk, sum arbeiða undir sÃĄttmÃĄlanum, hÃļvdu krav um eftirlÃļn aftur at grundlÃļnini. Hetta ÃģansÃĶð, um tey arbeiddu fulla ella niðursetta tíð, ella um tey vÃģru í fÃļstum starvi ella fyribilssett, ella hvat slag av setan talan annars var um.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið vildi hinvegin vera við, at ein starvsfÃģlkabÃģlkur, sum í lÃļnarumsitingini hjÃĄ landinum hevur gingið undir navninum ‘tímalÃļnt’ hevði ikki rÃĶtt til sÃĄttmÃĄlaÃĄsettu eftirlÃļnina. Tað merkti, at hesi ikki fingu tey 15 prosentini lÃļgd aftur at lÃļnini. Tey vÃģru harafturímÃģti trekt fyri eina ÃĄvísa prosentupphÃĶdd, sum tey skuldu rinda sambÃĶrt eftirlÃļnarlÃģgini.
Hendan mismun og hesa sÃĄttmÃĄlatulking gÃģðtÃģk Starvsmannafelagið ikki og fÃģr til endans í Fasta GerðarrÃĶtt við trÃĶtuni. TÃģ varð semja gjÃļrd, ÃĄÃ°renn mÃĄlið kom til dÃģms.
Semjan ber í sÃĶr, at Starvsmannafelagið fer ikki at seta fram krav um eftirlÃļnargjÃļld av tímalÃļnum, sum eru innvunnar fyri 1. oktober 2015. StarvsfÃģlkið, sum gerðarÃĶttarmÃĄlið varð grundað ÃĄ fÃĶr tÃģ eftirlÃļnargjald av allari sínari inntÃļku fyri 2014.
At Ãļll, sum starvast undir sÃĄttmÃĄlanum við FMR nÚ fÃĄa eftirlÃļn aftur at grundlÃļnini, og at sÃĄttmÃĄlin framyvir ikki germun ÃĄ starvsbÃģlkum, hvat ið eftirlÃļnarrÃĶttindum viðvíkur, vigaði tungt hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Tað er altíð ein Ãģvissa í sambandi við ein rÃĶttarÚrskurð, og eisini tí vit meta semjuna sum ein tÃ―dningarmiklan sigur fyri limirnar í Starvsmannafelagnum. Ein avgjÃļrdur sigur, sum eisini hevur stÃģrt peningaligt virði.
SÃĄttmÃĄlin við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið (KAF) hevur somu ÃĄseting um eftirlÃļn sum sÃĄttmÃĄlin við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Vit hava eisini tikið mÃĄlið upp við KAF og hava fingið at vita, at vÃĶntandi fÃĄa tey sum arbeiða hjÃĄ kommununum somu rÃĶttindi í nÃĶstum.
HjÃĄ Posta og FÃļroya Tele hava Ãļll, sum starvast undir sÃĄttmÃĄlunum, Ãļll ÃĄrini fingið sÃĄttmÃĄlaÃĄsettu eftirlÃļnina, og í galdandi sÃĄttmÃĄla er beinleiðis ÃĄsett, at tímalÃļnt eisini eru fevnd av eftirlÃļnarrÃĶttinum.

ÁLITISFÓLKAVALIÐ 2015
Starvsmannafelagið skipar fyri ÃĄlitisfÃģlkavali annaðhvÃļrt ÃĄr, tað vil siga, at ÃĄlitisfÃģlk verða vald fyri 2 ÃĄr í senn.
ÁlitisfÃģlkavalið varð Útskrivað fyrst í oktober, har freistin at halda val var 30. november 2015.
Vit hava fingið Úrslitið inn frÃĄ so at siga Ãļllum ÃĄlitisfÃģlkunum. Úrslitið varð, at 29 av teimum umleið 120 ÃĄlitisfÃģlkunum eru vald fyri fyrstu ferð.
Hesi 29 nÃ―ggju ÃĄlitisfÃģlkini verða innkallað til 2 internat-grundskeið ÃĄ 3 dagar í vÃĄr, og aftur í heyst verða tey innkallað til tað nÃĶsta grundskeiðið.
Vit hava so mikið av nÃ―ggjum ÃĄlitisfÃģlkum, at tey verða koyrd í tveir bÃģlkar. Annar bÃģlkurin fer ÃĄ skeið ÃĄ GjÃĄargarði við GjÃģgv 6.-8. apríl. Hin bÃģlkurin 11.- 13. apríl.
Vit takka Ãļllum valdu ÃĄlitisfÃģlkunum fyri, at tey vilja taka hesa uppgÃĄvuna ÃĄ seg. Tey hava stÃģran tÃ―dning, bÃĶði fyri starvsfÃģlkini, leiðsluna og felagið.
aStrategisk fÃļrleikamenning – og gott arbeiðsumhvÃļrvi. Hetta vÃģru tey bÃĶði mÃĄlini, sum settu sín serliga dÃĄm ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundin í desember.

Við sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í heyst vÃģrðu semjur gjÃļrdar við arbeiðsgevarasíðuna, sum skulu seta ferð ÃĄ arbeiðið at fÃļrleikamenna starvsfÃģlk, soleiðis sum sÃĄttmÃĄlin leggur upp til, og at menna trivnaðin og tryggja eitt gott arbeiðsumhvÃļrvi.
Av tí, at bÃĄÃ°ar avtalurnar leggja upp til ítÃļkilig ÃĄtÃļk, sluppu ÃĄlitisfÃģlkini at siga sína hugsan um, hvussu hetta kann gerast. Talan var um bÃģlkaarbeiði við framlÃļgu.
Avtalan um fÃļrleikamenning merkir, at ÃĄlitisfÃģlk og leiðsla skulu hava regluliga uppfylging um strategisku fÃļrleikamenningina. ÁlitisfÃģlkini vÃģrðu spurd, hvussu tey halda, at hetta kann gerast. Eisini greiddu tey frÃĄ, hvussu tey meta seg vera fÃļr fyri at ÃĄtaka sÃĶr uppgÃĄvuna.
Avtalan um arbeiðsumhvÃļrvið ber m.a. í sÃĶr, at Starvsmannafelagið skal bjÃģða sínum ÃĄlitisfÃģlkum skeið í, hvussu tey best kunnu viðvirka til at fremja eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi, saman við starvsfÃģlkum og leiðslu.
ÁlitisfÃģlkini sÃļgdu sína hugsan um, hvussu tey halda, at arbeiðsumhvÃļrvið kann mennast, og hvat innihaldið eigur at vera ÃĄ einum komandi skeiði. Eisini sÃļgdu tey, hvat tey halda, at vegleiðingarnar, sum FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið skal gera um sjÚkrafrÃĄveru og handfaring av strongd, eiga at hava við.
BÃģlkaarbeiði í desember var eitt gott íkast til framhaldandi arbeiðið hjÃĄ felagnum við teimum bÃĄÃ°um avtalunum.

FÓLKAFUNDURIN Á HÁLSI
FÃģlkafundurin 2015 var í hÃļllini ÃĄ HÃĄlsi í Havn. Eins og hini ÃĄrini luttÃģk Starvsmannafelagið við bÃĄsi, har kunnað var um arbeiðið í felagnum. Nakað av fÃģlki kom framvið, m.a. skÚlanÃĶmingar, men tíverri var fÃģlkafundurin ikki so vÃĶl vitjaður hesaferð.
Tað er ein sannroynd, at FÃģlkafundurin var ikki nÃģg vÃĶl fyriskipaður og lÃ―stur. Hetta vÃģru vit ikki einsamÃļll um at halda. Vit nÃ―ta tíð og fÃģlk til hetta tiltakið, sum vit hava mett sum ein tÃ―Ã°andi kunningarpall og hÃļvi at koma ÃĄ tal við fÃģlk. Neyðugt er at tiltakið verður betur fyriskipað, skal tað loysa seg at luttaka. Og hetta hava vit eisini gjÃļrt vart við ÃĄ rÃļttum staði.
Eins og hini ÃĄrini skipaði Starvsmannafelagið fyri fyrilestri, sum hesaferð var um fyribrigdið whistleblowing. Hans Petur Joensen, fyrrverandi fíggjarleiðari ÃĄ Strandferðsluni, hevði ein persÃģnligan og ÃĄhugaverdan fyrilestur um prísin fyri at stíga fram og ÃĄvara um ivasom viðurskifti.
AftanÃĄ var kjak, har Helgi Abrahamsen, fyrrverandi tingmaður Úr Sambandsflokkinum, og Annita ÃĄ FríðriksmÃļrk, tingkvinna Úr TjÃģðveldi, skiftu orð um spurningin, hvÃļrt vit eiga at seta í verk eina varskÃģgvaraskipan í FÃļroyum fyri starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna.

KJAKFUNDUR UM STRONGD
Starvsmannafelagið skipaði fyri almennum kjakfundi um strongd í MiðlahÚs- inum 4. februar í fjÃļr.
Umboð fyri politisku flokkarnar tosaðu um, hvat kann gerast fyri at betra stÃļðuna, eftir at ein kanning, sum Starvsmannafelagið hevði latið gjÃļrt, vísti, at strongd er eitt minst líka stÃģrt vandamÃĄl í FÃļroyum sum aðrastaðni.
Á fundinum sÃ―ndu politisku umboðini vilja at virka fyri, at nakað verður gjÃļrt við trupulleikan. Víst varð m.a. ÃĄ, at talið ÃĄ teimum, ið fÃĄa strongd, veksur stÃļðugt, og at hetta kanska serliga er ein trupulleiki millum tey, sum fÃĄast við umsorganararbeiði.
Eisini var víst ÃĄ, at talan er um eina fÃģlkasjÚku, sum politikararnir ikki hava givið sÃĶr nÃģgv mikið far um, og sum ÃĄvirkar alt samfelagið fíggjarliga, bÃĶði við sjÚkradagpengum og mistum arbeiðsfÃļrleika.
Kjakfundurin í MiðlahÚsinum er eitt av mongum tiltÃļkum, sum Starvsmannafelagið hevur havt seinnu ÃĄrini við tí fyri eyga at varpa ljÃģs ÃĄ strongd og seta fÃģlkasjÚkuna ÃĄ politisku dagsskrÃĄnna.

LIMATILTAK UM AT LOYSA ÓSEMJUR
14. apríl var limatiltak í ØstrÃļm í Havn, har evnið var, hvussu vit loysa Ãģsemjur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Elsa JÃģhanna HÃļgenni og Marjun Eystberg frÃĄ fyritÃļkuni Input skipaðu fyri.
TÃĶr bÃĄÃ°ar hÃļvdu fyrilestur um, hvussu Ãģsemjur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum kunnu verða loystar, tÃĄ knÚtarnir gerast so fastir, at tað nÃĶstan ikki slepst víðari.
Fitt av fÃģlki kom til tiltakið, og fingu tey ítÃļkiligar uppgÃĄvur, har tað snÚði seg um at loysa hugsaðar Ãģsemjur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

HÚSVERKÆTLANIN
Arbeiðið at Út- og umbyggja ognina í M.A.WinthersgÃļtu í Havn lÃĶkkar nÚ mÃģti endanum. Eftir ÃĶtlan verður arbeiðið liðugt 1. apríl í ÃĄr.
Ætlanin er, at Starvsmannafelagið skal hÚsast í nÃ―ggja bygninginum, sum harumframt fer at verða leigaður Út til fakfelÃļg og onnur, sum hava ÃĄhuga at koma inn. Arbeitt verður við at Útvega leigarar til bygningin, sum fer at rÚma nÃģgvum skrivstovum og einum nÚtímans auditorium.
Samstundis er bygningurin í J.H. SchrÃļtersgÃļtu, har skrivstovan hjÃĄ Starvsmannafelagnum hevur hildið til tey seinastu ÃĄrini, nÚ liðugt umvÃĶldur. Fasadurnar eru skiftar, og bygningurin er gjÃļrdur av nÃ―ggjum innan. Skrivstovan hÚsaðist í gomlu ognini ÃĄ TinghÚsvegi 15, meðan bygningurin í SchrÃļtergÃļtu varð umvÃĶldur. Síðan ÃĄ sumri í fjÃļr hevur skrivstovan verið aftur ÃĄ gomlu adressuni.
Ætlanin er at selja gomlu ognina ÃĄ TinghÚsvegi 15, og verður ÃĶtlandi farið undir sÃļlutilgongdina í nÃĶstum.

STOVNA FAKBÓLKAR
Starvsmannafelagið hevur arbeitt eina tíð við at endurskoða bygnað felagsins. Ein arbeiðsbÃģlkur hevur arbeitt við hesum saman við einum fylgibÃģlki.
Starvsmannafelagið fevnir sera breitt fakliga. Tí varð mett, at tÃļrvur var ÃĄ at skapa eitt fakligt umhvÃļrvi fyri okkara limir. EndamÃĄlið við fakbÃģlkunum er at virka fyri fakligari menning, ÃĄhugamÃĄlum og styrkja samstarv og samanhald.
Eftir at allar fyrireikingar vÃģru lidnar við at manna fakbÃģlkarnar við arbeiðsnevnd, og at limirnir vÃģru bÃģlkaðir í fakbÃģlkar, kallaðu vit arbeiðsnevndirnar ÃĄ fund 22. apríl 2015. Her greiddu vit teimum frÃĄ, hvussu farast skal fram við at tey innkalla til formligan aðalfund í bÃģlkinum.
Higartil hava vit fingið ein fakbÃģlk formliga stovnaðan við aðalfundi, tað er fakbÃģlkurin hjÃĄ laborantum, biologum v.m. Á aðalfundinum varð avgjÃļrt at kalla bÃģlkin LABBAR. Í nevndina komu: JÃģrun MÃļrkÃļre, Ann Siri Hentze og Kristin BaldvinsdÃģttir varalimur. Vit ynskja teimum bestu eydnu við arbeiðinum.
Tað er okkara vÃģn, at eisini hinar arbeiðsnevndirnar fara at skipa fyri aðal- fundi, og at limirnir mÃļta upp og taka vÃĶl í mÃģti hesum tilboðnum við einum fakligum palli.


VISIÓNSARBEIÐIÐ
Starvsmannafelagið samtykti eina visiÃģn fyri felagið fyri trimum ÃĄrum síðan, og tað hevur verið arbeitt við konkretum uppgÃĄvum Út frÃĄ hesi visiÃģn síðan. VisiÃģnin hevur 6 fokusÃļki, ið arbeitt verður ÚtfrÃĄ. Niðanfyri eru nÃļkur av lutmÃĄlunum, vit hava fingið av skafti síðan seinasta aðalfund.
FokusÃļkini eru hesi:
– RÃĄÃ°stevna, skeið og fundir
â€Ē Pallborðsfundur við umboðum frÃĄ Ãļllum flokkunum var í MiðlahÚsinum um sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi, hesin var í januar 2015.
â€Ē Á aðalfundinum í mars 2015 var pallborðsfundur um fÃ―ra av okkara 12 kjarnumÃĄlum, har formenninir í Ãļllum flokkum sÃģtu í panelinum.
â€Ē Nevnd og umsiting vÃģru ÃĄ arbeiðsvikuskifti ÃĄ Hotel Runavík 24.-26. apríl 2015, har ÃĶtlan var lÃļgd fyri arbeiði felagsins í framtíðini.
â€Ē ÁlitisfÃģlkafundir vÃģru í mai og desember 2015, har ÃĄlitisfÃģlkini gÃģvu sítt íkast til felagsarbeiði ÃĄ ymsum aktuellum Ãļkjum. Eisini var framlÃļga av einum tema ÃĄ fundunum.
â€Ē Nevnd og umsiting hava luttikið ÃĄ norðurlendskum rÃĄÃ°stevnum í felagsskapunum NSO, NTR og SUN.
â€Ē Vit luttÃģku ÃĄ fÃģlkafundinum 18.-19. september 2015 í Havn við bÃĄsi og einum fyrilestri/kjaki um whistle-blowing.
– FakbÃģlkar og bygnaður
Fundur hevur verið við fakbÃģlkarnar
22. apríl, tÃĄ alt skrÃĄsetingararbeiðið var av. Greitt varð frÃĄ, hvussu farast skal víðari. Ein bÃģlkur hevur síðan havt formligan aðalfund og skipað seg, tað er fakbÃģlkurin hjÃĄ laborantum, biologum v.m. Við tað at hÃļlini í hÚsinum hava verið undir umbygging, hevur ikki fyrr enn 1. september ligið fyri at brÚkt tey til fundir.
– LÃļnarskipan
Undir samrÃĄÃ°ingunum varð avtalað, at vÃģru fleiri felÃļg sinnað til tess, so skuldu partarnir fara undir arbeiðið at gera eina felags almenna lÃļnarskipan.
SjÃļtul verður settur ÃĄ arbeiðið í vÃĄr. Skipað verður fyri verkstovu fyri almennar arbeiðsgevarar og fakfelÃļg, har viðgjÃļrdur verður spurningurin um, hvussu nevndin skal vera skipað, og hvÃļr arbeiðssetningurin skal vera.
– Fakfelagssamstarv
Starvsmannafelagið er partur av Fakfelagssamstarvinum saman við 5 Ãļðrum fakfelÃļgum. Meira kann lesast um hetta aðrastaðni í ÃĄrsfrÃĄgreiðingini.
– NÚtímansgerð av sÃĄttmÃĄla
ArbeiðsbÃģlkurin hevur havt fundir í mai og í oktober 2015.Verandi sÃĄttmÃĄli hevur verið gjÃļgnumgingin, og hugt er eftir, hvat kundi verið umorðað og harvið gjÃļrt meiri lÃĶtt lesandi. Arbeiðið heldur fram.
– Samfelagspolitiskur aktÃļrur
EndamÃĄlið við hesum er at gera felagið sjÃģnligt í almenna rÚminum og at seta umrÃĄÃ°andi mÃĄl ÃĄ dagsskrÃĄnna. Arbeiðið við at seta fokus ÃĄ arbeiðsumhvÃļrvið og strongd hevur fylt nÃģgv, bÃĶði gjÃļgnum tíðindaskriv, rÃĄÃ°stevnu og pallborðsfund. ArbeiðsumhvÃļrvið sÃĶst aftur í seinastu semjuni við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, og herfyri frÃĶttust tey gleðiligu tíðindi, at sÃĄlarfrÃļðingur verður settur í starv ÃĄ Arbeiðseftirlitinum. Tað loysir seg at stríðast.
Eisini nÃ―tti felagið orku at ÃĄvirka politisku skipanina í valÃĄrinum 2015. Serblað við 12 kjarnumÃĄlum varð borið Út í hvÃļrt hÚs. Eitt brot er um kjarnumÃĄlini og har er meiri er at lesa um tey og onnur ÃĄtÃļk undan valinum. Vit kunnu gleðast um, at fleiri av kjarnumÃĄlunum síggjast aftur í samgonguskjalinum hjÃĄ sitandi samgongu.
Eitt annað mÃĄl, sum fokus varð sett ÃĄ, varð fyribrigdið whistleblowing, sum var okkara evni ÃĄ fÃģlkafundinum 2015. Sitandi samgonga hevur sett sÃĶr fyri at seta í verk eina varskÃģgvaraskipan fyri starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna.

SAMLAGSTRYGGINGIN
Samlagstryggingargrunnurin er bert lítil, men tÃ―dningarmikil, partur av samlaða eftirlÃļnar- og tryggingarkonseptinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Av teimum samlaðu prosentunum, sum fara til eftirlÃļnar- og tryggingargjald, fer bert eitt prosent í grunnin at keypa ymsar tryggingar fyri, meðan restin fer í persÃģnliga eftirlÃļnarpartin. Prosentini, ið verða latin til persÃģnligu eftirlÃļnina, hevur grunnurin einki við at gera.
Samlagstryggingargrunnurin keypir, sum er, vegna limirnar trÃ― slÃļg av tryggingum. Eina lívstrygging, herundir eisini hjÚnafelagatrygging, eina trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ tí tryggjaða, og eina trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚka hjÃĄ barni hjÃĄ tí tryggjaða. StÃļðugt verður arbeitt við at betra um og mÃļguliga Ãļkja tryggingarnar. Treytin er tÃģ, at hetta skal vera innan fyri tann fíggjarkarm, ið grunnurin hevur at rÃĄÃ°a yvir, og at Útreiðslurnar ikki Ãļkjast, so at grunnurin ikki kann svara hvÃļrjum sítt. Trongu tíðirnar, ið hava merkt altjÃģða samfelagið seinnu ÃĄrini við stÃļðugt minkandi rentu- og fíggjarinntÃļkum, hava eisini havt ÃĄvirkan ÃĄ grunnin.
Framvegis verður mÃĶlt til, at hvÃļr einstakur keypir sÃĶr ÃģarbeiðsfÃļristrygging, tí slík er ikki við í samlagstryggingini.
HÃģast hvÃļr einstakur eisini kann keypa sÃĶr sínar egnu tryggingar afturat samlagstryggingini og seta tÃĶr saman, sum henni ella honum lystir, er eingin ivi um, at fyri nÃģgv okkara er samlagstryggingin ein sera tÃ―Ã°andi partur av samlaða tryggingarhÃļpinum. Samlagstryggingargrunnurin hevur tí nÃģgvar uppgÃĄvur, og ÃĄ komandi aðalfundi verður umrÃļtt, hvÃļrjar uppgÃĄvur grunnurin skal leggja dent ÃĄ komandi ÃĄrini, og hvussu hesar skulu skipast.
Fremsta virki hjÃĄ grunninum er jÚ at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur. FrÃĶgast vildi sjÃĄlvsagt verið, at ikki var neyðugt við nÃļkrum Útgjaldi, men heldur ikki í fjÃļr eru vit sloppin undan menniskjaligum missi. Ein av limum okkara doyði, og varð eisini veitt Útgjald í sambandi við deyða hjÃĄ hjÚnafelagað/ sambÚgva hjÃĄ fÃ―ra limum. Í sekstan fÃļrum varð veitt gjald í sambandi við hÃĶttisliga sjÚku, og tíggju limir fingu gjaldsundantÃļku. Afturat hesum vÃģru 52 limir, ið fingu lokaupphÃĶdd goldna í sambandi við, at teir fÃģru frÃĄ fyri aldur.
HÃģast peningurin, ið varð Útgoldin í sambandi við lívs- og sjÚkutryggingarnar, ongantíð kunnu viga upp mÃģti missinum av einum persÃģni ella einari viknandi heilsu, so er vÃģn okkara, at Útgoldnu upp- hÃĶddirnar ÃĄ onkran hÃĄtt kunnu linna um.

Árliga rÃĄÃ°stevnan í norðurlendska fakfelagssamtakinum NSO var í fjÃļr í finska í bÃ―num BorgÃĨ, 50 km eystan fyri Helsinki.
Evnið ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hesaferð var „Effektivitet, kvalitet og digitalisering“.
Tríggir fyrilestrahaldarar – Shirin AhlbÃĪck Öberg, Olli Kangas og SÃļren SkÃĨrup – vÃģru bodnir at rÃļða um evnini.
Olli Kangas, professari við lÃĶrda hÃĄskÚlan í Uppsala, tosaði um „tann stÃģra norðurlendska almenna sektorin“ sum er ein ílÃļga, ið loysir seg bÃĶði fyri samfelagið og einstaklingar.
Almenni sektorurin í Norðurlondum er effektivur. Vit hava minst korruptiÃģn í heiminum. Meginparturin av skattainntÃļkunum fara til sosial endamÃĄl. Hetta hevur verið gott fyri javnstÃļðuna, við tað at tað hevur skapt fleiri kvinnustÃļrv, so bÃĶði kynini hava mÃļguleika at sleppa Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin. BÚskaparvÃļksturin er eisini stÃģrur í Norðurlondum. So hÃģast almennu Útreiðslurnar eru hÃļgar, eru kappingarevnini hjÃĄ londunum eisini stÃģr.
Norðurlendingar hava stÃģrt ÃĄlit ÃĄ almenna sektorinum. TÃĄ talan er um fÃĄtÃĶkravÃĄÃ°a millum bÃļrn, og tÃĄ fÃģlk verða spurd um eydnusemi, so enda Norðurlond ovast.
Shirin A. Öberg, lektari ÃĄ universi- tetinum í Uppsala, tosaði um „professionalism och den marknadsstyrda staten“. Greitt var frÃĄ New Public Management- hugtakinum (NMP), sum tÃģk seg upp í Norðurlondum fyrst í 90’unum, har marknaðarhugsanir vÃģrðu innfÃļrdar í fyrisitingina.
Her vÃģru lyklaorðini gjÃļgnumskygni og eftirlit við arbeiðsgongdum. MÃĄl og mið skuldu setast greitt Út í kortið, og alla tíðina skuldi eftirlit verða við, at endamÃĄlið var rokkið, og at resursur ikki fÃģru fyri skeytið.
Shirin A. Öberg metti, at vit eru farin ov langt við uppgerðini við gamla skrivstovuveldið. Vit eru blivin til eftirlitssamfelÃļg, sum hava fingið eina nÃ―ggja stÃĶtt av fÃģlki, sum hevur til arbeiðis at hava eftirlit við, at onnur gera sítt arbeiði til lítar. Hetta er eitt vandamÃĄl, tí skipanin ber boð um leggja starvsfÃģlk undir illgruna. Tað er ÃĄlvarsamt, við tað at ÃĄlit er so grundleggjandi, tÃĄ ið vit tosa um tað almenna. Boðskapurin hjÃĄ Öberg var, at finnast mÃĄ eina gyltur millumvegur – ímillum ta gomlu skipanina og NPM.
SÃļren SkÃĨrup, phd. lesandi við Syd- dansk Universitet, tosaði um „Digitalisering i et medborger-perspektiv“, har hann varpaði ljÃģs ÃĄ gongdina við at talgilda almenna sektorin í Danmark. Har hevur talgildingin skapt eina gjÃģgv millum borgararnar og tey, sum starvast hjÃĄ tí almenna. Skipanin við talgildingini er í stÃģran mun gjÃļrd eftir hÃļvdinum hjÃĄ starvsfÃģlkunum, heldur enn at taka stÃļði í umstÃļðunum hjÃĄ borgarunum. Hetta skapar trupulleikar fyri rÃĶttartrygdina – legitimitetin hjÃĄ umsitingini, tí myndugleikarnir skulu virka eftir lÃģgini fyri borgararnar og ikki seg sjÃĄlvan.
Myndugleikarnir hava ikki skjalfest, hvussu talgildingin hevur virkað – um hon veruliga hevur skapt effektivitet, og um borgarin upplivir at hava fingið eina betri tÃĶnastu. SkÃĨrup mÃĶlti til at broyta skipanina til at fara frÃĄ „digitaliseringsdrevet service“ til eina „servicedrevet digitalisering“, har borgarin er í fokus.
Automatiseringin, sum fylgir við talgildingini, fer framvegis at merkja, at tÃļrvur verður ÃĄ fÃĶrri fÃģlkum. Men hinvegin verður tÃļrvur ÃĄ fÃģlki til at menna eina digitalisering, sum liggur nÃĶrri borgarunum, og sum er meira borgaravinarlig enn í dag, segði SkÃĨrup.
Starvsmannafelagið hevur í ÃĄr formansskapin í NSO, sum gongur upp ÃĄ skift millum norðurlendsku luttakaralondini. Skipað verður fyri norðurlendskari rÃĄÃ°stevnu her í FÃļroyum í dÃļgunum 22. til 25. august. Arbeitt verður í lÃļtuni við at samskipa og fastleggja evni fyri rÃĄÃ°stevnuna.

Á politiskum fundi í 2014 saman við umboðum frÃĄ Ãļllum norðurlendsku fakfelÃļgunum, ið eru við í hesum norðurlendska samstarvinum, bleiv avgerð tikin, at rÃĄÃ°stevnan, sum hevur verið ÃĄrliga, ikki skal vera ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri, men bert annaðhvÃļrt ÃĄr.
Hetta hevði við sÃĶr, at tað var eingin rÃĄÃ°stevna í 2015, einans fundir saman við politisku umboðunum og skrivarunum Úr Delta Úr Norra, HK-kommunal Úr Danmark, Vision Úr SvÃļríki, KjÃļlur/ Starvsmannafelagið í Reykjavík og Starvsmannafelagið. Hesir fundir hava verið fyrireikandi liður til rÃĄÃ°stevnuna, ið verður í FÃļroyum 24.-27. apríl 2016. Evnið ÃĄ hesi rÃĄÃ°stevnu verður „FakfelagsrÃļrslan fram mÃģti ÃĄr 2025 – aftur til limirnar“.

FAKFELAGSSAMSTARVIÐ OG RÁÐGEVIN
Eitt fakfelag legðist aftur at Fakfelagssamstarvinum í fjÃļr, og eru vit nÚ seks fakfelÃļg í samstarvinum. Akademikarafelagið er nÚ eisini partur av samstarvinum, og tað fegnast vit um. Hini fimm felÃļgini eru: Havnar Arbeiðskvinnufelag, Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, FÃļroya LÃĶrarafelag, FÃļroya Pedagogfelag og Starvsmannafelagið.
Vit hava verið í eini menningartil- gongd og avgjÃļrdu tíðliga í fjÃļr at styrkja Fakfelagssamstarvið. Tí sÃļktu vit eftir og settu rÃĄÃ°geva í eitt fyribilsstarv, og hevur Regin Berg rÃļkt starvið síðan í summar.
FelÃļgini hava eftirmett og meta, at vit hava fingið tÃ―dningarmikla nyttu Úr starvinum og hava avgjÃļrt, at starvið tí verður eitt fast starv. Starvið verður lÃ―st leyst í hesum dÃļgum, og ÃĶtlandi verður rÃĄÃ°gevin settur í starv í vÃĄr.
Eisini hava vit arbeitt við og gjÃļrt greiða, dagfÃļrda samstarvsavtalu millum felÃļgini.
Hetta eru virðismikil og framlítandi stig, fakfelÃļgini taka, og fara tey at styrkja Fakfelagssamstarvið og fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluna. At gagnnÃ―ta okkara felags tilfeingi er rÃĶtta og gongda leiðin.

ARBEIÐSVITJANIR
14. apríl í fjÃļr vÃģru umsitingin og nevndin í Starvsmannafelagnum og vitjaðu arbeiðsplÃĄss í Havn.
ArbeiðsplÃĄssini, sum vit vitjaðu, vÃģru BÚstaðir, VÃļrn, TÃģrshavnar Havn, Dugni, Landsverk, Almannaverkið, Tekniski SkÚli, LÃļgtingsskrivstovan, BÃ―arbÃģkasavnið, Taks og eftirlitsstovnarnir ÃĄ SkÃĄlatrÃļð og FrÃģðskaparsetrið.
Arbeiðsvitjanirnar kring landið eru fastur tÃĄttur í arbeiðsskrÃĄnni hjÃĄ Starvs- mannafelagnum, og við vitjanini í Havn hava vit nÚ verið tvÃĶr ferðir kring meginpartin av landinum ÃĄ vitjan.
Arbeiðsvitjanirnar geva felagnum innlit í arbeiðið og dagligu avbjÃģðingarnar hjÃĄ limunum. Eisini geva tÃĶr limunum mÃļguleikan at hitta umboð felagsins andlit til andlits og mÃļguleika at fÃĄa innlit í arbeiðið hjÃĄ felagnum.

HUGNAKVØLDIÐ
HugnakvÃļldið í Starvsmannafelagnum hevur leingi verið eitt av fÃļstu tiltÃļkunum í skrÃĄnni hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Og sjÃĄldan hevur undirtÃļkan verið so gÃģð sum seinast, 6. november, tÃĄ ið salurin var nÃĶrum fullsettur.
Sum vant var spurnakapping ÃĄ skrÃĄnni, sum eitt blandað lið við starvsfÃģlkum ÃĄ HeilsufrÃļðiligu Starvsstovu og BÃ―arbÃģkasavninum í Havn, vann. Annars fingu fÃģlk mat og drekka, vit vÃģru undirhildin av írskum fÃģlkatÃģnleiki, og harumframt var felagssangur ÃĄ skrÃĄnni.
TrivnaðartiltÃļk eru ein av uppgÃĄvunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, og sum felag kunnu vit bara fegnast um, at limirnir koma saman at hugna sÃĶr í hÃļlum felagsins.

FESTIVAL-ATGONGUMERKI
Sum eitt afturvendandi tilboð til limir felagsins hÃļvdu limir okkara aftur hÃļvi í 2015 at keypa atgongumerki til Summarfestivalin fyri 750 kr.
Vit meta, at limirnir taka vÃĶl ímÃģti hesum tilboði, tí verður aftur gjÃļrd avtala við Summarfestivalin í 2016, har limir kunnu keypa atgongumerki fyri 750 kr.
Eisini hÃļvdu vit limatilboð til Country-festivalin í SÃļrvÃĄgi, har limir hÃļvdu mÃļguleika at ogna sÃĶr eitt atgongumerki fyri 600 kr.

AVSLÁTTARAVTALUR
Vit hava í 2015 fingið longt avtaluna við Bailine og gjÃļrt onkrar rÃĶttingar í avtaluni, annars eru galdandi avslÃĄttaravtalur við hesar fyritÃļkur, har limir okkara kunnu fÃĄa avslÃĄttur:
â€Ē Folkeferie
â€Ē Hotel Hafnia
â€Ē 62N
â€Ē Bailine
â€Ē Itec
â€Ē Ivan Johansen bilar
â€Ē KlÃĶdnahandilin BrÃĄ
â€Ē TeldutÃĶnastan
â€Ē TjÃģðpallur FÃļroya
â€Ē Unicar
â€Ē TÃģrshavnar Maskinhandil
â€Ē BilasÃļlan v/Øssur Johannesen
â€Ē VÃĶlvera Fitness
â€Ē FÃģtarÃļkt v/Ingunn Poulsen
â€Ē Valdemar LÚtzen amboðshandil og
lÃĄsatÃĶnasta 
â€Ē HjÃĄ Kissa
â€Ē Faroe Travel 
â€Ē Sirri
â€Ē Noa Noa
Sí annars heimasíðu okkara www. starvsmannafelag.fo undir limir og lima- tilboð, við nÃĶrri kunning um tilboðini.

NÃģgvar ÃĄhugaverdar, lÃĶruríkar, hugnaligar og stuttligar lÃļtur og eisini ÃĄlvarsamar og tungar lÃļtur hava verið farna ÃĄrið.
Vit syrgja og minnast við takksemi okkara gÃģðu, fittu og trÚgvu vaskikonu, Karlu Gaard, ið eftir stutta sjÚkralegu fÃģr foldum frÃĄ.
Okkara gÃģði og gÃģðsligi hÚsavÃļrður, Øssur Hjalt, er nÚ pensioneraður, og eru vit takksom fyri, at eisini hann trÚfast hevur tÃĶnt felagnum.
Saknur er í teimum bÃĄÃ°um, tað er so vist og satt.
Nevnd og umsiting takka Ãļllum fyri farna ÃĄrið. Vit vita, at eitt ÃĄhugavert ÃĄr eisini liggur fyri framman. MÃĄlið og stavnhaldið er framvegis ÃĄhaldandi at styrkja og verja limanna rÃĶttindi og kor.
Hjartaliga vÃĶlkomin til aðalfundar í NorðurlandahÚsinum.

Broytingar henda alla tíðina. Eisini innan tryggingarheimin. Útboðið av tryggingum broytist og Ãļkist í hvÃļrjum eins vÃĶl og tÃļrvurin hjÃĄ tí einstaka broytist. Neyðugt er at fylgja við hvat hendir og keypa ta vÃļru, ið samsvarar ynski og tÃļrvi hjÃĄ limunum.
Sum er metur Samlagstryggingar- grunnurin, at tÃĶr tryggingar ið grunnurin keypir eru ÃĄ leið tað, sum limirnir ynskja sÃĶr, men alla tíðina verður tÃģ arbeitt við at betra um so at vit altíð fÃĄa ta bestu – og um mÃļguligt – ÃģdÃ―rastu vÃļruna.
Samlagstryggingargrunnurin keypir, sum er, vegna limirnar tríggjar tryggingar. Lívstrygging, trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ tí tryggjaða og trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚka hjÃĄ barni hjÃĄ tí tryggjaða. Sum víst ÃĄ oman fyri verður stÃļðugt arbeitt við at betra um og mÃļguliga Ãļkja tryggingarnar. So hvÃļrt tað ber til verður talið av hÃĶttisligum sjÚkum, ið geva Útgjald tÃĄ ein hevur fingið onkra teirra staðfesta, Ãļkt. Útgjald verður nÚ eisini veitt í sambandi við hesar sjÚkur:

Motorisk nervakyknusjÚka (MND) ein av niðanfyri standandi sjÚkuavgerðum:
· Amyotrofisk lateral sklerosa (ALS) · Progressiv bulbÃĶr paresa (PBP)
· Progressiv vÃļdda atrofi (PMA)
· PrimÃĶr lateral sklerosa (PLS)
og tryggingin fevnir nÚ eisini um um flutning av upprunakyknum/mergi.
NÃĄgreiningar eru eisini gjÃļrdar í treytunum soleiðis, at hesar eru greiðari í orðingunum. Í ÃĄvísum fÃļrum gevur hetta eisini linari treytir.
Framvegis verður mÃĶlt til, at hvÃļr einstakur keypir sÃĶr ÃģarbeiðsfÃļristrygging, tí slík er ikki við í samlagstryggingini.
HÃģast hvÃļr einstakur kann keypa sÃĶr sínar egnu tryggingar og seta tÃĶr saman, sum henni ella honum lystir, er eingin ivi um, at fyri nÃģgv okkara er samlagstryggingin eisini ein sera tÃ―Ã°andi partur av samlaða tryggingarhÃļpinum. Samlagstryggingargrunnurin hevur tí nÃģgvar uppgÃĄvur og verður ÃĄ komandi aðalfundi umrÃļða av hvÃļrjar uppgÃĄvur grunnurin skal leggja dent ÃĄ komandi ÃĄrini og hvussu hesar skulu skipast.
Fremsta virki hjÃĄ grunninum er jÚ at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur. FrÃĶgast vildi sjÃĄlvsagt verið, at ikki var neyðugt við nÃļkrum Útgjaldi, men heldur ikki í fjÃļr eru vit sloppin undan menniskjaligum missi. Ein av limum
okkara doyði og varð eisini veitt Útgjald í sambandi við deyða hjÃĄ hjÚnafelaga/sambÚgva hjÃĄ fÃ―ra limum.
Í sekstan fÃļrum varð veitt gjald í sambandi við hÃĶttisliga sjÚku og tíggju limir fingu gjaldsundantÃļku.
Aftrat hesum vÃģru 52 limir, ið fingu lokaupphÃĶdd goldnað í sambandi við at teir fÃģru frÃĄ vegna aldur.
HÃģast peningurin, ið varð Útgoldin í sambandi við lívs- og sjÚkutryggingarnar ongantíð kunnu viga upp mÃģti missinum av einum persÃģni ella einari viknandi heilsu, so er vÃģnin, at Útgoldnu upphÃĶddirnar ÃĄ onkran hÃĄtt kunnu linna um.
Fremstu deyðsorsÃļkirnar í okkara parti av heiminum eru sjÚkur í hjarta- og blÃģðrensli og krabbasjÚkur. Alt fleiri okkara fÃĄa staðfest onkrar av hesum sjÚkum, og fyrr vit koma undir viðgerð, tess betri er mÃļguleikin at verða grÃļddur. Men jÚst tí at talið av sjÚkuraktum Ãļkist er avgjÃļrt neyðugt at hava eina vÃĶlvirkandi tryggingarskipan.

Kristina HÃĄfoss er gestarÃļðari
Á aðalfundinum í ÃĄr fer landsstÃ―riskvinnan í fíggjarmÃĄlum Kristina HÃĄfoss at halda rÃļðu.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið er stÃļrsti almenni arbeiðsgevarin, og tí hevur Starvs- mannafelagið bjÃģðað landsstÃ―riskvinn- uni í fíggjarmÃĄlum at vera gestarÃļðari hesaferð.
Í rÃļðuni fer landstÃ―riskvinnan at siga frÃĄ hvÃļrjar ÃĶtlanir hendan samgongan hevur í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum.
Eisini vÃĶnta vit at hoyra hvat hon hevur at siga um tÃĶr sonevndu tríparta-
samrÃĄÃ°ingarnar, sum avtalaðar eru í sam- gonguskjalinum.
TrípartasamrÃĄÃ°ingar eru samrÃĄÃ°ingar millum arbeiðsgevarar, arbeiðstakarar og landsins stjÃģrn um mÃĄl, sum hava tÃ―dning fyri arbeiðstakararnar.
Slíkar samrÃĄÃ°ingar hava verið í fleiri av londunum rundan um okkum, men í FÃļroyum er hettar nÃ―tt.

FÃļrleikamenning til veruleika

Starvið, sum formaður í einum tí stÃļrsta, og Ãģivað sterkasta, fakfelagnum í FÃļroyum, er sera tÃ―dningarmikið. Felagið rÃļkkur í hvÃļnn krÃģk í samfelagnum, tí okkara limir arbeiða í so ymiskum stÃļrvum. Líka frÃĄ mÃĄlsviðgeranum ÃĄ Almannastovuni til slÃļkkiliðsmannin ÃĄ BrandstÃļðini. FrÃĄ flogternuni í flÚgvaranum til teknikaran í undirsjÃģvartunlinum. TÃĄ eg eri so nasadjarvur at bjÃģða meg fram sum fakfelagsformann fyri Ãļll hesi ymisku menniskju og stÃļrv, so er tað tí eg haldi meg hava tað sum krevst at gera eitt gott arbeiði í sessinum.
Eg havi verið aktivur í fakfelagnum, síðani eg flutti heim til FÃļroya og fÃģr at arbeiða ÃĄ FÃļroya Tele fyri nÃĶstan 15 ÃĄrum síðani. Fyrst sum ÃĄlitisfÃģlk, so felagsÃĄlitisfÃģlk ÃĄ FT, og síðani 2006 í nevndini í Starvsmannafelagnum. Hetta hevur givið mÃĶr eina sera gÃģða barlast og stÃģrt innlit í fakfelagsarbeiði. Øll míni tíggju ÃĄr í nevndini hevur Starvs- mannafelagið fungerað sum lokomotiv – bÃĶði í samrÃĄÃ°ingum og í fakfelags- samstarvi. Felagið er ein frontkempari, og hvÃļrki nevnd ella formaður mugu vera bangin fyri at taka ÃĄ seg ÃĄbyrgd ÃĄ nÃģgvum ymiskum pallum. FÃģlk sum heild, og serstakliga limir okkara, vÃĶnta nÃģgv av felagnum og av formanninum, at hann tekur initiativ og stillar seg fremst í stríðnum fyri betri korum. Eg eri fullgreiður um henda partin av formansleiklutinum og kenni meg tryggan við tankan um at vera tann, ið tekur hetta ÃĄ seg.

HVAT SKAL BROYTAST?
Ein nÃ―ggjur persÃģnur setur, sum vera man, sítt persÃģnliga frÃĄmerki ÃĄ arbeiðið, ið verður gjÃļrt og ÃĄ raðfestingarnar.
FÃļrleikamenning er eitt nÃģgv brÚkt orð, og hevur staðið í sÃĄttmÃĄla okkara í nÃģgv ÃĄr. Mítt mÃĄl er at gera hetta orðið til veruleika. FÃļrleikamenning av okkara limum er sera tÃ―dningarmikil, tí vit síggja, at vit missa stÃļrv, sum hava hoyrt til okkara felag, til fÃģlk við hÃĶgri ÚtbÚgving. Hetta er eitt stÃģrt ÃģrÃĶttvísi ímÃģti okkara limum, tí tað eru vit, sum sita við vitan og royndum. Um nÃ―ggjar uppgÃĄvur eru ÃĄ stovninum, ið krevja servitan at loysa, so skulu verandi starvsfÃģlk fÃļrleikamennast, so tey við sínum royndum og vitan kunnu geva stovninum tað, sum brÚk er fyri.
Og sjÃĄlvandi skal arbeiðsgevarin vera ein aktivur viðspÃĶlari. BÃĶði við at vísa ÃĄ hvÃļrjum brÚk er fyri, og síðani syrgja fyri, at fÃģlkini fÃĄa rÃļttu fÃļrleikarnar til at rÃļkja starvið. Arbeiðsgevarin mÃĄ vera so professionellur, at hann dugir at síggja fyrimunirnar við at gera ílÃļgur í starvsfÃģlk við skeiðum og skÚling.
LÃĶrlingar eru ein mangulvÃļra í almenna og hÃĄlvalmenna geiranum. Tað skal vera plÃĄss fyri fleiri lÃĶrlingum
í okkara sÃĄttmÃĄlaÃļkjum. Vitan og royndir skulu gevast víðari til yngra ÃĶttarliðið, so bulurin í felagnum kann varðveitast.
NÃ―ggj almenn lÃļnarskipan skal mennast. Verandi stigaskipan er vorðin stirvin og ÃģtíðarhÃģskandi. Vit síggja eina vaksandi ÃģnÃļgd við skipanina, har fÃģlk kenna seg fangað ÃĄ endastigi í teimum ymsu flokkunum. Ein meira dynamisk skipan, har annað enn bert starvsaldur hevur ÃĄvirkan ÃĄ lÃļnina, eigur at koma í staðin. Tað kundi verði ein samanrenning av starvsaldri, ÚtbÚgving, ÃĄbyrgd og uppgÃĄvum. JÚst hvat partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum einast um, kemur tíðin at vísa, men broyting er neyðug.

HVAT SKAL VARÐVEITAST?
Gott samskifti og samstarv. Við hesum hava vit uppbygt gÃģð viðurskifti við samrÃĄÃ°ingarpartar og fakfelÃļg. Hettar er sera virðismikið, tí okkara tilverugrundarlag avhengur av, at onkur vil samrÃĄÃ°ast og samstarva við okkum.

Opinleiki millum limir og felag. Eg vil fegin hava so stutt ímillum limir og nevndina sum gjÃļrligt. Tað skal vera lÃĶtt hjÃĄ limum at fÃĄa fatur ÃĄ nevnd og formanni, tÃĄ tey hava brÚk fyri hesum.
Styrki og trÚvirði. Starvsmannafelagið hevur eitt sterkt og gott umdÃļmi í samfelagnum. Hettar eru kvalitetir, sum eru ringir at upparbeiða, men lÃĶttir at missa. UmrÃĄÃ°andi er at varðveita hettar, fyri at okkara stÃļða sum besta og sterkasta fakfelag í FÃļroyum ikki skalast.
Áhaldandi og Ãģtroyttiliga arbeiða fyri betri korum hjÃĄ limunum. Hettar er sjÃĄlvsagt, men skal tÃģ sigast, tí tað er allarfremsta mÃĄlið hjÃĄ nevnd og formanni. Limirnir eru felagið.

HVAT ER GJØRT?
Samstarvið við hini fakfelÃļgini er endurreist. Vit fara varliga fram, og taka við lÃĶru av tí farna. Vit vilja gerast ein nÃģgv sterkari felags eind, sum hevur stÃļrri slagkraft í samrÃĄÃ°ingum og viðkomandi samfelagsviðurskiftum.
FakbÃģlkar eru stovnsettir, og nakrir teirra eru virknir. Menningin av bÃģlkunum krevur uppfylgjandi arbeiði, sum felagið tekur sÃĶr av. Hettar krevur tÃģ ÃĄhuga og luttÃļku frÃĄ limunum, um verulig nytta skal fÃĄast burturÚr.
NÃ―tt hÚs verður skjÃģtt liðugt. Nevndin avgjÃļrdi at keypa VÃļrðsluna og byggja hana um til okkara tÃļrv. Okkara hugsan
hevur alla tíðina verið, at onnur fakfelÃļg skulu leiga seg inn, so at vit kunnu skapa ein fakfelagsligan depil. Hetta hevði styrkt munandi um fakfelagssamstarvið, og er hetta ítÃļkiliga samstarvið eitt, eg hevði lagt meg eftir, sum formaður, at skipa og fremja.

HVAT LIGGUR FYRI FRAMMAN?
SamrÃĄÃ°ingar. Samstarv. SamfelagsÃĄvirkan. LimarÃļkt, limarÃļkt og limarÃļkt. Felagið er limirnir og einki meira enn tað. Eg vil rÃļkka Út til allar limir okkara, so at teir vita hvat teirra felag stendur fyri, og at vit eru til fyri teirra skuld.
Hettar kann gerast við ÃĄhaldandi at koma Út ÃĄ stovnar at vitja. Vit hava altíð kent okkum vÃĶl mÃģttikin har vit eru komin, og eg haldi limirnir eru glaðir fyri at síggja okkum Úti ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssum. Tað grettir ikki, at hvÃļrja ferð vit eru Úti at vitja, so fÃĄa vit okkurt at vita, sum vit annars ikki hÃļvdu fingið bara við at sita ÃĄ skrivstovuni.
Samskifti við limirnar er av stÃļrsta tÃ―dningi, fyri at vit í nevndini kunnu umboða tykkum ÃĄ besta hÃĄtt. Ein intranetskipan, har limir hava atgongd til netið hjÃĄ felagnum, hevur leingi ligið í kortunum. Hetta kundi verði eitt forum fyri limirnar at deila vitan og royndir, og har teir einkultu fakbÃģlkarninr hÃļvdu sínar egnu síður. Ein slík skipan hevði fingið einstÃļku limirnar tÃĶttari at felagnum og hvÃļrjum Ãļðrum.
Keypið av LÍV skal avgreiðast, og hettar verður endaligt í vÃĄr. Ideologiskt sÃĶð eru fakfelÃļgini rÃĶtti eigarin av LÍV, har allur ÃĄgÃģði hevði fallið aftur til tryggingartakaran, ístaðin fyri til onkran kapi- talveitara við vinningi fyri eyga.

EG SJÁLVUR
Um eg skal lÃ―sa meg sjÃĄlvan, vil eg siga, at eg eri pÃĄpi og maður, fakfelagsmaður, kavari, ítrÃģttarmaður, tÃģnleikari, seyðamaður, biksari. Aktivur, ÃĄhaldandi, ÃĄhugaður, forvitin og kappingarsinnaður.
Eri ÚtbÚgvin datamatikari, havi akademiÚtbÚgving í altjÃģða marknaðarfÃļring, eri ÚtbÚgvin vinnukavari, og havi skeið í samrÃĄÃ°ingarteknikki.
MÃĶr dÃĄmar ikki at bíða ov leingi eftir Úrslitum og svarum, og eg balli ikki mína meining inn í vakrar orðingar og frÃĄgreiðingar. Eg toli vÃĶl at fÃģlk siga mÃĶr ímÃģti, og harvið fÃĄa eitt kjak í gongd. Sum heild royni eg at fara við fÃģlki, sum eg sjÃĄlvur vil, at tey skulu fara við mÃĶr.
Eg havi vitan og styrki til at fÃĄa ÃĶtlanir settar í verk og hugskot gjÃļrd til veruleika. Við mÃĶr sum formanni í Starvsmannafelagnum fÃĶr tÚ eitt sterkt og fjÃļlbroytt felag, ið hevur fokus ÃĄ limirnar.
Gott val
Niels ÃĄ ReynatÚgvu

Avgerðin er tykkara

LÃļn og ÃĄbyrgd skulu fylgjast, trivnaður ÃĄ arbeiðsplÃĄssum skal í hÃĄsÃĶti, og Starvsmannafelagið skal brÚka sína ÃĄvirkan í samfelagnum. Tit eiga avgerðina og atkvÃļðuna – eg havi royndirnar.

Starvsmannafelagiðfelag, ið fevnir víða. Við seinastu samrÃĄÃ°ingum megnaðu vit at fÃĄa lÃļnarhÃĶkking til allar limir, og lyft summar limir upp í hÃĶgri lÃļnarbÃģlk – og hesum skulu vit halda fram við. Men vit skulu stríðast hvÃļnn dag, ÃĄrið runt.

SKRIVSTOVUFÓLK HÆGRI LØN
Upprunin til Starvsmannafelagið, skrivstovufÃģlkið, skal prioriterast til komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.
SkrivstovufÃģlkini eru starvsfÃģlkini, sum sita við allari vitanini um alt; tey eru tÃĶnastufÃģlk hjÃĄ tÃĶr og mÃĶr, tÃĄ vit hava brÚka fyri teimum. Tey eru fÃģlkini, ið vit fyrst síggja og hoyra, tÃĄ vit venda okkum til stovnarnar. Hetta eru fÃģlkini, sum alla tíðina skulu renna skjÃģtari, tí spart er inn í mergin, hetta eru starvsfÃģlkini, sum taka ringastu lortaspannina frÃĄ ÃģnÃļgdum viðskiftafÃģlkum, men hetta eru eisini starvsfÃģlkini við lÃĶgstu lÃļnini. Og tað kann ikki vera rÃĶtt. Tí fari eg at stríðast fyri at bÃļta um lÃļnarviðurskiftini hjÃĄ skrivstovufÃģlkum; tit hava uppiborið betri.
Av tí at vit fingu broytt viðurskiftini hjÃĄ Ãļðrum lÃļnarbÃģlkum við seinastu samrÃĄÃ°ingar, er slÃģðað fyri, at onnur í lÃĶgri
lÃļnarflokkum eisini verða umflokkað, ella í minsta lagi fÃĄa eina gÃģða lÃļnarhÃĶkking til komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.

HÆGRI ÁBYRGD, HÆGRI LØN
Fleiri limir í Starvsmannafelagnum sita við stÃģrari ÃĄbyrgd Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum, men fÃĄa ikki meira í lÃļnarposan av teirri orsÃļk, tí arbeiðsgevarin heldur seg til minstulÃļnina. Hetta mÃĄ og skal broytast. Tað sigur seg sjÃĄlvt, at ÃĄbyrgd og lÃļn mugu samsvara. Tí fari eg at arbeiða fyri, at fÃģlk fÃĄa lÃļn samsvarandi teirri ÃĄbyrgd, ið tey sita við.

TRIVNAÐUR OG STRONGD
Ein fortreyt fyri einum gÃģðum og meiningsfullum arbeiði, er trivnaðurin. Trivnaðarkanning og kanning av strongd eru gjÃļrdar. Úrslitini vÃģru í fleiri fÃļrum rÃĶðandi, og tí er tað at fegnast um, at Arbeiðseftirlitið uppraðfestir arbeiðsorkuna, við at seta fleiri skikkað starvsfÃģlk í starv.
Hesi bÃĶði ÃĄlvarsmÃĄlini, trivnaður og strongd, hava eisini verið tvey av mínum hjartamÃĄlum. Eg fari at halda ÃĄfram við hesum arbeiðinum og gera mítt til, at trivnaðurin verður settur í hÃĄsÃĶti ÃĄ Ãļllum stovnum og fyritÃļkum, og at tað
framvegis verður arbeitt við at betra um arbeiðsviðurskiftini hjÃĄ limum felagsins.

ALMENNU PARTAFELØGINI
Almennu partafelÃļgini, har fleiri av limum felagsins arbeiða, eru ikki fevnd av almennu innlitislÃģgini og fyrisitingarlÃģgini. Tað merkir, at starvsfÃģlkini ikki eru starvssett ÃĄ jÃļvnum fÃļti við onnur ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum. Eisini merkir tað, at ikki ber til at fylgja við hvussu felÃļgini arbeiða. Tað er pÚra burturvið, at felÃļg, sum tað almenna eigur, kunnu vera ein statur í statinum; tí mugu vit broyta lÃģgina, so starvfÃģlk verða javnsett og felÃļgini koma undir fyrisitingar- og innlitslÃģgina. Arbeiðsgevarin og sÃĄttmÃĄlaparturin er hin sami ÃģansÃĶð og tí eiga rÃĶttindi og skyldu eisini at vera tey somu.

STARVSMANNAFELAGIÐ SKAL HAVA ÁVIRKAN Á SAMFELAGIÐ
Fakfelagsarbeiði hevur altíð havt mín stÃģra ÃĄhuga. FrÃĄ barnsbeini av havi eg lÃĶrt hvussu umrÃĄÃ°andi tað er at verja rÃĶttindini hjÃĄ lÃļntakarum. Samhaldsfesti er fortreytin fyri, at arbeiðsmarknaðurin virkar til fulnar. Eg brenni fyri fakfelagsarbeiðinum. Tað er ikki bara til lÃļnarsamrÃĄÃ°ingar, at vit skulu stríðast, men hvÃļnn dag, ÃĄrið runt. Tí er umrÃĄÃ°andi við einum virknum og sjÃģnligum felagi. Við mÃĶr sum formanni, kunnu tit vÃĶnta ein meira sjÃģnligan formann bÃĶði ÃĄ politiska pallinum, í miðlunum og ikki minst millum limirnar. Hetta merkir ikki, at Starvsmannafelagið skal hava ein politiskan lit, men ein fakfelagslit. Vit skulu gera vart við okkum, tala at, rÃģsa, samstarva og mÃģtmÃĶla. Vit eru ein tÃ―dningarmikil liður í demokratiska samfelagnum og mugu tí gera vart við okkum. Tað fer at gagna okkum Ãļllum.

STARVSMANNAFELAGIÐ ER TYKKARA FELAG
RÃĶttuliga nÃģgv mÃĄl koma inn til felagið. Ætlanin hjÃĄ mÃĶr er at stytta avgreiðslutíðina munandi, har tað ber til, so tað verður borið skjÃģtari at. Eisini skulu vit
hava fasta telefontíð til lÃļgfrÃļðing, tryggingarrÃĄÃ°geva og sosialrÃĄÃ°geva eftir vanliga arbeiðstíð. Limirnir í Starvsmannafelagnum skulu altíð kenna tað soleiðis, at Starvsmannafelagið er teirra fakfelag. Tað skal verða attraktivt at verða limur í Starvsmannafelagnum, tað er her tÚ fÃĶr mest fyri limagjaldið.
Felagið hevur eina Ãģgvuliga gÃģða og professionella umsiting, sum, saman við formanninum, tekur sÃĶr av Ãļllum viðurskiftum hjÃĄ limunum. Verið eg valdur, fari eg at lata fyrisitingin taka sÃĶr av administriva partinum, í stÃģran mun. Hinvegin fari eg í hÃļvuðsheitinum at taka mÃĶr av tí fakfelagspolitiska arbeiðinum. Tað merkir, at felagið verður sjÃģnligari, bÃĶði millum limir og Úti í samfelagnum.

EG HAVI ROYNDIRNAR, TIT HAVA ATKVØÐUNA
Eftir nÃģgv ÃĄr, sum aktivur fakfelagsmaður, fyrst sum ÃĄlitismaður og síðani sum nevndarlimur, harav ÃĄtta tey seinastu ÃĄrini, sum nÃĶstformaður, havi eg fingið nÃģgvar royndir.
Eg havi altíð verið ein aktivur nevndar- limur, eri ikki bangin at taka ÃĄbyrgd og bjÃģða meg fram. Sum nÃĶstformaður havi eg eisini verið virkandi formaður í styttri tíðarskeið.
Eg havi upparbeitt mÃĶr eitt gott netverk bÃĶði her í FÃļroyum og í Norðanlondum. Eri í lÃļtuni formaður í norðurlendska fakfelagssamstarvinum NTR, sum umboðar uml. 320.000 limir Úr Norra, SvÃļríki, Danmark, Íslandi og FÃļroyum. Vit skulu millum annað standa ÃĄ odda fyri norðurlendsku rÃĄÃ°stevnuni, sum verður í FÃļroyum í apríl.
Alla tíðina, heilt frÃĄ fyrstan tíð, havi eg roynt at fÃļrleikament meg fyri at gera meg betur fÃļran fyri at rÃļkja uppgÃĄvuna, sum nevndarlimur og nÃĶstformaður.
Eg havi m.a. skeið í SamrÃĄÃ°ingar- teknikki, ArbeiðsrÃĶtti, StarvsfÃģlkalÃļgfrÃļði (HR), ÚtbÚgving sum Vaksinundirvísari frÃĄ LO skÚlanum í HelsingÃļr, ÚtbÚgving sum Konfliktloysari frÃĄ Center for KonfliktlÃļsning ÃĄ Frederiksberg og nÚ taki eg AkademiÚtbÚgving í Leiðslu ÃĄ FÃļroya HandilsskÚla; eg mangli eitt modul av fimm ÃĄÃ°renn hÃļvuðsuppgÃĄvuna.
Við mÃĶr fÃĄa tit ein formann, ið hevur praktisku royndirnar við fakfelagsarbeiði. Eg bjÃģði meg fram at stríðast fyri tykkum.
Eg havi royndirnar, tit hava atkvÃļðuna.

Limir Starvsmannafelagsins ÃĄ endastigi

Eftir ÃĄheitan frÃĄ limum havi eg valt at stilla upp til nevndarvalið í Starvsmannafelagnum hesaferð.
Um meg sjÃĄlvan er at siga, at eg starvist ÃĄ Teknisku deild ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, havi verið ÃĄlitisfÃģlk í mong ÃĄr og eri 1. tiltakslimur í nevndini hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Eg eri ÃĄhugaður í fakfelagsarbeiðinum hjÃĄ felagnum og meini at tað eru fleiri mÃĄl at taka hond um.
Her kann nevnast eitt mÃĄl, sum eg serliga brenni fyri, og tað er lÃļnarviðurskiftini hjÃĄ teimum limum felagsins, sum
eru endaðir ÃĄ endastigi í lÃļnartalvuni, har tey síðan verða hangandi ÃĄr aftanÃĄ ÃĄr. Havandi í huga at hetta eru limir, sum við sínum ÃĄralongu royndum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum hava vunnið sÃĶr vitan og fÃļrleikar, so er hetta ikki gott nokk, fyri ikki at siga ÃģrÃĶttvíst. Her eigur okkurt at henda!
SjÃĄlvur havi eg ÃĄ fleiri fundum í felagnum víst ÃĄ mÃĄlið og heitt ÃĄ nevndina um at fÃĄa gjÃļrt nakað við hesi viðurskifti, men enn er einki hent.
Eisini eru ÃĶtlanir frammi um at fara í gongd við at gera nÃ―ggjar lÃļnartalvur. Tað ljÃģðar ÃĄhugavert, og kundi eg vÃĶl hugsað
mÃĶr at fingið mÃļguleikan at verið við í tí arbeiðinum.
Fari við hesum at biðja um tykkara stuðul til nevndarvalið ÃĄ aðalfundinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum tann 5. mars 2016.

Samanhald í fremstu rÃļð

Tíðarandin í samfelÃļgum rundan um okkum er, at fakfelÃļg skulu niðurlaðast í stÃļrri og stÃļrri mun. Valdið skal savnast hjÃĄ nÃļkrum fÃĄum, so lÃĶttari gerst at stÃ―ra. Politikarar og arbeiðsgevarar fÃĄa lÃĶttari teirra ÃĄhugamÃĄl ígjÃļgnum, tí teir duga at seta limirnar upp ímÃģti egnum fakfelag. Tað skal ikki vera nakað krav, at tÚ ert limur í nÃļkrum fakfelag ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. TÚ skalt eiga alla lÃļnina, tÚ forvinnur.
Tað ljÃģðar sum sÃļtur tÃģnleikur í mongum oyrum, tí nÃģgv er at gjalda hjÃĄ lÃļntakarum; teir kunnu einki draga frÃĄ ella fÃĄa eitt partafelag/virki at gjalda fyri seg. Kunnu vit sleppa undan at gjalda til fakfelagið, so eiga vit meira eftir í lÃļnarposanum.
Men – hvÃļr skal arbeiða fyri teg, tÃĄ Ãģsemjur stingast upp, ella tÚ heldur, at ov lítið er í lÃļnarposanum, og tÚ tí vilt hava lÃļnarhÃĶkking? HvÃļr skal hjÃĄlpa tÃĶr við at verja vunnin rÃĶttindir o.s.fr.?
Í lÃļtuni eru vit so heppin, at oljuprísurin er farin nÃģgv niður, so tann Útreiðslan hjÃĄ okkum lÃļntakarum er munandi minni; men hvat gera landsins kosnu menn? Pengar mugu fÃĄast í landskassan! Teir hÃĶkka avgjaldið ÃĄ brennievni. Har
fÃģr so tann sparingin. Og nÚ verður tosað í ramasta ÃĄlvara um, at nÃļkur vÃĶlbjargað skulu sleppa undan at gjalda fullan prís fyri el-orkuna, tí tað eru jÚ bert tey, ið hava rÃĄÃ° til tÃĶr ílÃļgur, sum geva avslÃĄtturin. HvÃļr man rinda fyri hann?
Við verandi sÃĄttmÃĄla var ein lÃĶtti hjÃĄ okkum lÃļntakarum at hÃģma, men leingi sluppu vit ikki at fegnast um hann, ÃĄÃ°renn avgjÃļld vÃģru lÃļgd ÃĄ okkum.
Tað er tÃģ at gleðast um, at ein lítil skattalÃĶtti kom til tey lÃĄg- og miðallÃļntu. NÚ, tÃĄ teir tyngru lÃļnarbÃģlkarnir blivu lyftir upp, mÃĄ tíðin vera komin til at lyfta
teir lÃĶgru bÃģlkarnar upp eisini.
Vit mugu eisini hugsa um eftirlÃļnina, sum nÚ er forskattað og ÃĄlÃļgd eina skattahÃĶkking ÃĄ 5%.
Verður 15 % í eftirlÃļn nÃļktandi í framtíðini? GrundupphÃĶddin í fÃģlkapensjÃģnini verður skorin niður, og hvÃļr veit, um ískoytið verður tað nÃĶsta.
Eftir ÃĄheitan frÃĄ mínum starvsfelÃļgum, havi eg valt at bjÃģða meg fram at koma í nevndina, og at arbeiða fyri Ãļllum limum felagsins í sama gÃģða fakfelagsanda, sum Starvsmannafelagið stendur fyri.
Eg eri 53 ÃĄr, bÚgvi ÃĄ SkÃĄla, eri gift, eigi 3 bÃļrn og eitt ommubarn og arbeiði sum tannrÃļktari í barnatannrÃļktini hjÃĄ TÃģrshavnar Kommunu.
Fakfelagsarbeiði hevur altíð havt mín stÃģra ÃĄhuga. Havi sitið tríggjar setur í nevndini hjÃĄ TÃģrshavnar kommunala starvsmannafelag (TKST), ÃĄÃ°renn samanleggingina við SF, mest av tíðini sum skrivari; eisini havi eg afturvendandi verið ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ mínum arbeiðsplÃĄssi í fleiri ÃĄr. Haraftrat havi eg verið í onkrum arbeiðsbÃģlki hjÃĄ SF. Eg meti meg tískil hava ÃĄvísar fÃļrleikar til at bjÃģða meg fram sum valevni til nevndina í Starvsmannafelagnum.

Okkara felag. Mítt og títt felag

Eg vil hervið bjÃģða meg fram sum valevnið til nevndina í Starvsmannafelagnum.
Eg haldi meg hava tÃĶr royndir og vitan, ið skal til fyri at vera við til at manna nevndina í felagnum, og eri ikki bangin fyri at siga tað, ið skal sigast, tÃĄ ið tað skal sigast.
Starvsmannafelagið var har, tÃĄ ið eg hevði brÚk fyri tí, og tí vil eg eisini vera har, um felagið hevur brÚk fyri mÃĶr.
Starvsmannafelagið er í dag eitt felag við gott 2.000 limum, ið hava omanfyri 300 ymisk starvsheiti.
Eg havi sjÃĄlvandi mínar meiningar um, hvussu felagið skal virka og hjÃĄlpa sínum limum best. Tað er nakað nÃģgv at lista tað upp í einum lesarabrÃĶvi, men í stuttum skal eg viðgera okkurt.
Skilligt er, at í einum felagi við so nÃģgv- um limur, eru sera ymisk ÃĄhugamÃĄl – tað verið seg arbeiðs- og politisk ÃĄhugamÃĄl. Vit skulu so vítt sum gjÃļrligt ikki blanda okkum í partapolitikk, men arbeiðs- marknaðarpolitikk skulu vit hava eina meining um.
Vit mugu tryggja, at limir okkara hava best mÃļguligu umstÃļður, og at gjaldið fyri gjÃļrda arbeiði er rÃĶttvíst og ÃĄ einum sovorðnum stÃļði, at livast kann av tí.
Vit mugu fyri alt í verðini sleppa undan, at vit her í FÃļroyum fÃĄa nÃļkur fÃģlk, ið kunnu metast sum „Working Poor“. Hetta er vorðið eitt ikki Ãģvanligt hugtak seinastu ÃĄrini. FÃģlk, sum arbeiða fullan dag, men ikki fÃĄa endarnar at rÃļkka sam- an, fyri ta lÃļnina tey fÃĄa. GjÃģgvin millum rík og fÃĄtÃļk er tíanverri eisini víðka nÃģgv her ÃĄ landi.
Tað er í dag ikki nokk bara at yvirliva, vit mugu eisini kunna liva.
Tað finnist millum Ãļll norðanlond ein sokallað „dupultskatta-avtala“. EndamÃĄlið við henni er í hÃļvuðsheitinum tann, at peningur bert skal skattast einaferð.
Vit, limir í Starvsmannafelagnum, kundu gott brÚkt eina sovorðna avtalu við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Skilt ÃĄ tann hÃĄtt, at vit longu hava goldið skatt at tí peningi, ið er í okkara verkfallsgrunni. Og um vit fara í verkfall, verður peningurin, ið vit fÃĄa Útgoldnan, skattaður enn eina ferð. Hetta kann ikki vera rÃĶtt.
Hetta mugu vit fÃĄa gjÃļrt eina avtalu um. Vit gjalda jÚ part av okkara egnu lÃļnarhÃĶkking, um so kann sigast!
Part av limagjaldinum skattafrítt, ella limagjaldið niður og Útgjaldið skattafrítt. Hetta mÃĄ verða eitt mÃĄl at arbeiða við.
Eitt annað er flyting av fÃģlki. HvÃļrja ferð vit fÃĄa eitt nÃ―tt LandsstÃ―ri, verða fÃģlk og stovnar flutt – fara í tvíningar ella tað ið verri er.
Tað kann ikki vera meiningin, at okk- ara limir enda sum bÃļndur í einum talvi, ið skal fÃĄa samgonguna at ganga upp. Seinasta kanningin hjÃĄ Starvsmannafelagnum vísti klÃĄrt, at strongd er í ferð við at gerast ein trupulleiki hjÃĄ okkara limum og hetta bÃļtir ikki um.
Tað mÃĄ finnast ein meira smidligur hÃĄttur, enn hetta.
Hetta skal samstundis verða ein ÃĄheitan til allar limir um, at mÃļta ÃĄ aðalfundi og gera sína stemmu galdandi. Tí um vit standa sama, so eru vit við til at mynda okkara arbeiðsplÃĄss og við til at gera FÃļroyar til eitt so gott land sum gjÃļrligt, fyri okkum Ãļll.

Starvsmannafelagið er slÃģðarin

TÃĄ eg nÚ valdi at stilla upp til nevndarval hjÃĄ Starvsmannafelagnum er tað tí, at eg altíð havi verið ÃĄhugað í fakfelagsarbeiði og korunum hjÃĄ lÃļnmÃģttakarum. Eg havi fylgt sera vÃĶl við, hvat rÃļrir seg innan fakfelagsrÃļrsluna og eisini í politiska landslagnum.
Mangan havi eg sitið og verið ÃģnÃļgd við, at meira ikki hevur verið gjÃļrt til tess at vinna okkum betri sÃļmdir og at fÃĄa skapt stÃļrri vÃĶlvild um tað, sum hendir innan okkara Ãļki. Á tí stÃģra politiska pallinum verða avgerðir tiknar, uttan at at vit ÃĄ gÃģlvinum yvirhÃļvur eru við. Sigast kann, at tÃĄ ið farna samgonga fyrilitarleyst fÃģr at forskatta eftirlÃļnir uttan at rÃĄÃ°fÃļra seg við tey, sum hÃļvdu uppspart hesar, gjÃļrdist kosturin ov herskin fyri meg. Tað, sum eg tÃģ einamest var mest vÃģnbrotin av, var, at Starvsmannafelagið ikki meldaði greitt Út, at felagið ikki gÃģðtÃģk hesa ÃģrÃĶttvísu gerð. Ivaleyst hevði landsstÃ―rið kveistrað Ãļll rÃĄÃ° til viks, men eitt felag við 2.000 eftirlÃļnarognarum, sum vísir tenn, kundi kanska fingið onkran í farnu samgongu at rist í brÃģkunum!!
Eitt, sum eg vil arbeiða fyri, er at fÃĄa umbÃģlkað starvsfÃģlk, sum hava verið í sama bÃģlki í fleiri ÃĄr; hetta kann og eigur at gerast meira smidligt. Eisini vil eg arbeiða fyri at fÃĄa fleiri lÃļnarstig í sÃĄttmÃĄlan, so tey, sum hava verið standandi ÃĄ sama lÃļnarstigi í fleiri ÃĄr, fÃĄa mÃļguleikar at flyta seg uppeftir ÃĄ lÃļnarstiganum. Ein politikari segði so erpin, at hetta vÃģru bara gÃģlvfÃģlk. Men eingi hÚs kunnu nÃ―tast uttan gÃģlv er í, var kanska tað rÃĶttasta at siga.
Eitt, sum kann betrast, er limarÃļkt. At vera um limirnar fÃĶr teir at gerast ÃĄhugaðar í felagnum og eisini at kenna seg sum virknan part av tí. Áhugin til at luttaka mÃĄ birtast og styrkjast, og tað er eyðvitað ein uppgÃĄva, nevndin mÃĄ standa ÃĄ odda fyri. Mín partur skal ikki standa eftir.
Starvsmannafelagið keypti VÃļrðsluna, eitt spennandi prosjekt, sum er um at vera liðugt. Keypið gjÃļrdist vÃĶl dÃ―rari enn vÃĶntað, men ognin kann afturfyri skapa inntÃļkur til felagið við eitt nÚ leigumÃĄlum av avlopsplÃĄssi. Víðkaða ognin opnar fyri
fjÃļlbroyttum mÃļguleikum – bÃĶði fyri limum og eisini Ãļðrum ÃĄhugaðum pÃļrtum. Eg haldi, at ognararnir, t.e. limirnir eiga at vera spurdir um, hvussu teir halda, at ognin best kann gagnnÃ―tast. Nevndin eigur at viðgera innkomin uppskot og so taka avgerðir, sum gagna flestu limum.
Starvsmannafelagið stendur ÃĄ odda í lÃļnarsamrÃĄÃ°ingum, og skuldi hetta givið felagnum ein fyrimun. Hesin er ikki altíð brÚktur til fulnar, men tað eigur og mÃĄ hann til nÃĶstu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.
Starvsmannafelagið leggur lunnarnar, felagið er slÃģðarin í fakfelagsrÃļrsluni. At leiða slíkt felag og sita í nevndini krevur, at ein rÃļkkur Út til hvÃļnn einstakan lim, lurtar og tekur avgerðir, sum Ãļll kenna seg aftur í.
Verði eg vald, vil eg gera alt til tess at rÃļkka hesum setningi.

Ein sterk fakfelagsrÃļdd
Gunnar Hjelm, valevni til nevndina
Ein sterk fakfelagsrÃļdd stillar upp til nevndarvalið tann 5. mars 2016 GÃģðu tit Ãļll, sum eru limir í Starvsmannafelagnum. Eg vil bjÃģða meg fram til, at umboða tykkum til komandi nevndarval tann 5. mars 2016. Eitt sovorðið val kemur ikki av sÃĶr sjÃĄlvum. Tí vil eg heita ÃĄ tykkum, um at gera tykkara atkvÃļðu galdandi. Eg havi brÚk fyri tykkara stuðli, um vit saman skulu rÃļkka hesum mÃĄli.

EITT SINDUR UM MEG SJÁLVAN
Eri 51 ÃĄra gamal og bÚgvi í Havn. Eigi 3 bÃļrn, eri giftur Helen ÃĄ Lakjuni og saman eiga vit Teu, sum er 2 ÃĄra gomul.
Eg havi starvast í Danmark, sum portÃļrur í 15 ÃĄr. Har var eg ÃĄlitismaður fyri fleiri enn 100 portÃļrum í uml. 4 ÃĄr. Tey seinastu 12 ÃĄrini havi eg starvast innan SjÚkraflutningstÃĶnastuna í FÃļroyum. Í 3 ÃĄr arbeiddi eg sum ambulansaviðgeri ÃĄ Suðuroyar SjÚkrahÚsi. Tey seinastu 9 ÃĄrini havi eg starvast sum varaleiðari ÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, har eg eisini eri varaÃĄlitisumboð fyri leiðsluna.
Eg havi stÃģran ÃĄhuga fyri fakfelagsarbeiði, og vil eg lova tykkum, at vera ein eldsÃĄl fyri tykkara ÃĄhugamÃĄl, um tit velja meg inn í nevndina tann 5. mars. Eg vil gera mítt allarbesta fyri at fÃĄa fakfelagsandan enn sjÃģnligari, enn hann er í dag. Fakfelagsarbeiði liggur mÃĶr tÃĶtt inn at hjartanum, og vil eg arbeiða hart og konstruktivt fyri okkara limir. Hetta fyri at fÃĄa tað Úrslit limirnir hava uppiborið í gerandisdegnum.

SAMANHALD GEVUR ÚRSLIT!
Eitt gott dÃļmi uppÃĄ hvussu umrÃĄÃ°andi tað er, at fakfelagsandin er í hÃĄsÃĶti.
Fyri fÃĄum ÃĄrum síðani tÃģku starvsfÃģlkini ÃĄ SjÚkraflutningstÃĶnastuni stig til at taka stríðið upp við Havnar Arbeiðsmannafelag, um at melda seg Úr felagnum, og skifta yvir í Starvsmannafelagið. Hetta bleiv gjÃļrt fyri at betra um okkara viðurskiftir innan okkara Ãļki.
Tað var ein harður kampur, men tað eydnaðist okkum, at gerast limir í Starvsmannafelagnum og fÃĄa nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Her var eg ein av eldsÃĄlunum, fyri at fÃĄa fakfelagsskiftið ÃĄ mÃĄl. Tað sum eyðkendi okkum, var samanhaldið. Vit stÃģðu sterk saman um okkara mÃĄl og vildu ikki gevast – og tað gav Úrslit.
Latið okkum standa sterk saman um felagið og ongantíð gloyma stríðsandan.

TrÃ― ÃĄr afturat – trÃ― hÃļvuðsmÃĄl

NÚ nevndarval er aftur, bjÃģði eg meg fram at umboða limir felagsins í trÃ― ÃĄr afturat. Seinasta skeið hevur verið eitt spennandi skeið í nevnd felagsins, m.a. við sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ngum. Fyri fÃĄum mÃĄnaðum síðani gjÃļrdi felagið nÃ―ggjan tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄla við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið. Ein tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄla, sum umframt eina lÃļnarhÃĶkking, eisini hevði við sÃĶr, at fleiri fakbÃģlkar vÃģrðu lyftir hÃĶgri upp
ÃĄ lÃļnarstigan.
Tað eru kortini onnur viðurskifti, ið eg fegnist eins nÃģgv um í nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum, og eydnast mÃĶr at fÃĄa enn eitt skeið í nevnd felagsins, fari eg serliga at arbeiða við hesum trimum mÃĄlum:
â€Ē Eina endurskoðan av lÃļnarlagnum hjÃĄ fleiri starvsfÃģlkabÃģlkum
â€Ē Eitt betri arbeiðsumhvÃļrvi
â€Ē FÃļrleikamenning av Ãļllum starvsfÃģlkum

Starvsmannafelagið legði í sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum stÃģran dent ÃĄ at fÃĄa omanfyrinevndu trÃ― viðurskifti við í sÃĄttmÃĄlan, og partarnir hava nÚ bundið seg til at arbeiða við hesum mÃĄlum komandi sÃĄttmÃĄlaskeið.
Arbeiðið við at endurskoða lÃļnarbygnaðin hjÃĄ ymiskum starvsfÃģlkabÃģlkum ÃĄ kommunala Ãļkinum byrjar beinanvegin, og ÃĶtlanin er at hetta arbeiðið skal vera liðugt ÃĄÃ°renn 1. oktober 2016. Sum dÃļmi kunnu nevnast starvsfÃģlk við tekniskum ÚtbÚgvingum og skrivstovufÃģlk.
Eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi er avgerandi fyri, at starvsfÃģlk og leiðsla trívast. Í sÃĄttmÃĄlaskeiðnum vilja partarnir seta fokus ÃĄ at stimbra arbeiðsumhvÃļrvi, undir hesum eisini sÃĄlarliga arbeiðsum- hvÃļrvið. Er arbeiðsumhvÃļrvið ikki nÃģg gott – eitt nÚ sÃĄlarliga – kann hetta elva til stÃļrri sjÚkrafrÃĄveru, mistrivna, at fÃģlk fara Úr starvi, og at arbeiðsuppgÃĄvur ikki verða loystar nÃģg vÃĶl.
Staðfest verður í ískoytinum til semjuna millum Starvsmannafelagið og KAF, at felags eyðkenni fyri arbeiðsplÃĄss við gÃģðum arbeiðsumhvÃļrvi er, at fylgjandi eyðkenni ganga aftur: Álit, sínÃĄmillum virðing og viðurkenning.
Fyritreytin fyri hesum er eitt gott samstarv og leypandi samskifti millum starvsfÃģlk og leiðslu. Í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum binda partarnir seg til at stuðla ÃĄtÃļkum, ið fremja eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi. KunningarÃĄtÃļk skulu gerast hesum viðvíkjandi, vegleiðingar skulu gerast um strongd og sjÚkrafrÃĄveru, ið raka nÃģgvar av okkara limum, og ÃĄlitisfÃģlk skulu ÃĄ skeið, hvussu tey kunnu fremja eitt gott og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi saman við starvsfÃģlkum og leiðslu.
Umframt arbeiðsumhvÃļrvi skal serligur dentur leggjast ÃĄ strategisku fÃļrleikameinningina av hvÃļrjum einstÃļkum starvsfÃģlki í hesum sÃĄttmÃĄlaskeiðinum. Staðfest er, at tað er av alstÃģrum tÃ―dningi fyri menningina av almennu fyrisitingini, og fyri at verða ein ÃĄhugaverdur arbeiðsmarknaður, at stovnarnir regluliga og ÃĄhaldandi stinga Út í kortið, leggja ÃĶtlanir og fÃļrleikamenna starvsfÃģlk samsvarandi. Á arbeiðsplÃĄssinum eru ÃĄlitisfÃģlkini bindiliðið millum leiðslu og starvsfÃģlk og hava regluliga uppfylging við leiðsluna, um at strategiska fÃļrleikamenningin virkar eftir ÃĶtlan.
UppgÃĄvan hjÃĄ nevndini er at tryggja, at sÃĄttmÃĄlin verður fylgdur, og komandi trÃ― ÃĄrini fari eg serliga at leggja dent ÃĄ hesi trÃ― omanfyrinevndu viðurskifti, ÃĄsannandi hvussu stÃģran tÃ―dning hesi hava fyri tykkum limir. Vísa tit mÃĶr ÃĄlit ÃĄ nevndarvalinum, eri eg til reiðar at fara eldhuga til verka.

ER TAÐ IKKI STRÆVIÐ AT KOYRA?

Tað hevur verið afturvendandi spurningurin, síðani eg fyri hÃĄlvumÃļðrum ÃĄri síðani samdist við meg sjÃĄlvan um, at ein tilvera, sum í stÃģran mun snÃ―r seg um at rinda lÃĄn, ikki appelerar til mín, og flutti ÃĄ bygd.

Tað merkir, at eg nÚ skal koyra eina lÃļtu eyka hvÃļnn dag. 25 minuttir hvÃļnn vegin.
Fyrstu tÚrarnir kendust drÚgvir. Sami teinur frÃĄ a til b. Monotont, keðiligt og eitt sindur hÃļpisleyst.
Men so kom eg í tankar um, at hetta í veruleikanum er ein lÃļta, ið eg eigi fyri meg sjÃĄlvan. Tíð, sum kann brÚkast til jÚst tað, eg vil. Eitt frírÚm.
BrÃĄdliga lÃĶt fagri podcast-heimurin seg upp. Eitt ÃģtÃļmandi hav av sendingum um Ãļll hugsandi og Ãģhugsandi evni, sum kunnu njÃģtast tÃĄ hugurin er til tess. All Songs Considered, Ted Radio Hour, Mennesker og medier, Fresh Air og Arsecast. Hetta eru nÃļkur podcast, sum hoyrast, tÃĄ mín svarti Suzuki koyrir gjÃļgnum Sundalagið.
Eri farin at lurta eftir flÃļgum aftur. Ikki bara einstÃļkum sangum men heilum verkum.
Hevur tÚ tjekkað ta nÃ―ggju hjÃĄ Sufjan Steevens: Carrie & Lowell? Ómetaliga gÃģð og skal hoyrast í síni heild. KÃĄtir Kallar hava givið eina herliga flÃļgu Út. Kendir fÃļroyskir sangir í jazzbÚna. FrÃĄlíkt. Og Currents hjÃĄ australska bÃģlkinum, Tame Impala. Sum um Hall & Oates fÃģru í eina tíðarmaskinu og lendu í okkara dÃļgum. Eminent.
AðruhvÃļrja viku eru dÃļturnar við ÃĄ ferðini, og tÃĄ eru koyritÚrarnir Ãļðrvísi. Á morgni verður dagurin, sum liggur fyri framman, umrÃļddur, og ÃĄ heimferðini venda vit tí, ið er hent.
Onkuntíð spÃĶla vit tÃģnleik fyri hvÃļr- jum Ãļðrum. NÃ―ggjastu popphittini ljÃģma Úr teldlinum hjÃĄ elstu, og eg leggi nakrar eldri klassikarar ÃĄ. Royni líkasum at bera arvin víðari.
Okkurt hjÃĄ Leonard Cohen er, til mín stÃģru gleði, fallið í gÃģða jÃļrð um allan bilin, men Dio verður ÃĄ baksetrinum hildin at vera beinleiðis kiksaður. Tað kendist sum eitt verbalt uppercut at fÃĄa serverað.
Hinvegin eri eg heldur ikki eri so bergtikin av Ãļllum, sum Selena Gomez letur Úr hondum. StÃļðan er 1 – 1.
Hetta er tÃģ gÃģður heilivÃĄgur ímÃģti herviligu nostalgibasilluni, ið er ein stÃļð- ug hÃģttan hjÃĄ fÃģlki í mínum aldri. TÃĄ smittan hevur fingið fastatÃļkur, byrjar sjÚklingurin at dyrka alt, ið var modernað, tÃĄ hann var tannÃĄringur. BrÃĄtt missir hann evnini at hoyra dygd í tÃģnleiki, sum er yngri enn fimm ÃĄr.
Eitt lítið rÚm undir Útvarpinum er nÚ ÃĄ tremur við dimsum, sum tanntrÃĄÃ°ur
er spentur tvÃļrturum. Nakað, sum ofta varð gloymt í gerandisdegnum, er vorðin ein natÚrligur partur av koyrirutinuni. NÃĶstan meditativt er tað. Eisini tannlÃĶknin fegnast og var gÃĄvumildur við superlativum ÃĄ míni seinastu vitjan í stÃģlinum.
ViðhvÃļrt er bara friður. Eingi sms, einki Facebook, Instagram, Periscope ella Twitter. Einki samband er við fartelefon í lÃļtuni. TÃļgn.
Kenni eg ÃĄ mÃĶr, at pulsurin er í hÃĶgra lagi, verður 4, 7, 8-skipanin brÚkt. Tað er doktari ÃĄ lÃĶrda hÃĄskÚlanum, Harvard, sum hevur ment hana – og hon riggar.
Anda inn gjÃļgnum nÃļsina, meðan tÚ telur upp í fÃ―ra. Halt ondini og tel upp í sjey og blÃĶs síðani Út ígjÃļgnum munnin, meðan tÚ telur upp í ÃĄtta. Endurtak nakrar ferðir og slepp Ãļllum ÃģrÃģgvandi tonkum. NÃ―tt menniskja tÃĄ venjingin er av.
Og so alt, sum sÃĶst gjÃļgnum bilrÚtin. Seyðurin, ið krokar í bussskÃ―linum Norði í Sundum, ravnaparið ÃĄ Sandvíkum og
ikki minst fossarÃļðin millum Sund og Kaldbaksbotn. Oftast fattir og ernir men stundum brÚsandi og Ãģtamdir.
Onkrar keðiligar lÃļtur kunnu koma fyri. Treyðugt so. TÚ venur teg skjÃģtt við, at hasarderaðar yvirhÃĄlingar eru gerandiskostur, at summi halda, at hÃģsk- andi frÃĄstÃļða frÃĄ tínum baklyktum er smÃĄir tveir metrar og regluliga síggjast akfÃļrini, ið hava sett sÃĶr fyri, at 60 km/t er rÃĶtta ferðin uttanbÃ―ggja.
Hetta eru gÃģð hÃļvi at venja tolsemi.
HyggjurÃĄÃ°ini hjÃĄ fÃģlki, sum koyra til Havnar, eru ikki at koma til hÃļvuðsstaðin í tíðarskeiðnum 7.50 til 8.05 gerandisdagar. TÃĄ er fullkomið og totalt ferðslu- kaos, ið kann fÃĄa eitthvÃļrt blÃģðtrÃ―st upp í reyða feltið. Far frÃĄ hÚsum eitt lítið sindur fyrr, ella seinni, so gongur tað sum smurt.
Er tað ikki strÃĶvið at koyra? TvÃļrtur- ímÃģti. KoyritÚrurin er gÃĄvan, sum blívur við at geva.

Marni savnar fÃģtbÃģltshagtÃļl

Marni Mortensen í Hoyvík hevur seinastu 10 ÃĄrini leitað ígjÃļgnum og skrÃĄsett ikki fÃĶrri enn 17.000 dÃģmaraseðlar, 7.000 leikarar, harav 2.500 við vangamynd, 2.000 dÃģmarar og venj- arar. UpplÃ―singar um alt hetta finnur tÚ ÃĄ hansara heimasíðu, sum er knÃ―tt at einum dÃĄtugrunni. Keldurnar, hann hevur nÃ―tt, eru dÃģmaraseðlar, skipanir og ÃĄrsfrÃĄgreiðingar, og harafturat gerðabÃļkurnar hjÃĄ ÍSF og fleiri av felÃļgunum. Umframt hetta eru eisini tÃĶr ymisku fÃģtbÃģltsbÃļkurnar komnar vÃĶl við eins og ymiskar fÃļroyskar og Útlendskar heimasíður og heimildarfÃģlk millum leikarar, venjarar, dÃģmarar og onnur. Við talgildingini hjÃĄ LandsbÃģkasavninum av fÃļroysku blÃļðunum gjÃļrdist tað nÚ munandi lÃĶttari at leita har, sigur Marni.
Saman við Eyðuni Lamhauge, sum hevur tikið sÃĶr av forritanini, eru skrÃĄsettir allir dystir, sum FSF setir ÚtbÚnar dÃģmarar til. Tað verið seg í Effodeildini, 1., aðru og U18 deildini hjÃĄ monnum, kappingini um lÃļgmanssteypið, U18 steypakappingina, StÃģrsteypið, og 1. deild og steypakappingini hjÃĄ kvinnum. Men ikki nÃģg mikið við tí. Á heimasíðu hansara finna vit eisini fÃļroysku dystirnar hjÃĄ monnum og kvinnum í Evropa Cup, allar almennar landsdystir hjÃĄ kvinnum, monnum og ungdÃģmsdeildum eins og fÃļroyskar dÃģmarar, sum hava dÃļmt altjÃģða dystir.
Marni sigur, at hann leggur stÃģran dent ÃĄ bert at borðreiða við neyvum og sonnum upplÃ―singum, tí hann visti frÃĄ byrjan, at hendan heimasíðan fÃģr at verða nÃģgv brÚkt sum grundarlag hjÃĄ eitt nÚ ítrÃģttaskrivarum og Ãļðrum við.
Skrivstova hansara er stÚgvandi full av Ãļllum hugsandi og Ãģhugsandi tilfari, sum hevur við fÃģtbÃģlt at gera. Marni ÃĄsannar, at hetta frítíðarítriv hansara fer við sera nÃģgvari tíð, men tað er, sum vera man, ÃĄhugin sum drívur verkið, og so er eingin annar, sum fÃĶst við jÚst hetta. Tað ger tað sjÃĄlvandi upp aftur meira spennandi, og hagtÃļlini og myndirnar eru jÚ eisini partur av sÃļguni hjÃĄ Ãļllum fÃļroysku felÃļgunum, sigur Marni.
HÃģast Marni fyrst av Ãļllum tekur sÃĶr av at skrÃĄseta ymisk Úrslit og og aðrar heilt konkretar upplÃ―singar um ymsu dystirnar, so er hann eisini ÃĄhugaður í at frÃĶtta okkurt sÃļguligt frÃĄ teimum ymisku felÃļgunum.Og eldri myndir, serliga andlitsmyndir, hava stÃģran ÃĄhuga, men tað er aloftast lÃĶttari sagt enn gjÃļrt. Hann vitjar bÃĶði felÃļg og einstaklingar kring landið, og fÃĶr mangan bÃĶði stuttligar og spennandi sÃļgur at vita, men mangar av hesum eru ikki nÃģg neyvar til at hann kann brÚka tÃĶr ÃĄ heimasíðuni. Her skal bert vera fakta, slÃĶr hann fast.
Marni greiðir frÃĄ at umframt tað, sum teir borðreiða við í dag, hava teir eisini spennandi framtíðarÃĶtlanir við FaroeSoccer. Teirra vÃģn er, at Faroe-Soccer fer at vera ein miðstÃļð fyri ÃĄlítandi hagtÃļl hjÃĄ Ãļllum, sum hava ÃĄhuga fyri fÃļroyskum fÃģtbÃģlti, ikki minst felÃļgunum, FÃģtbÃģltssambandinum, fjÃļlmiðlunum og fjepparum.



SÃĄttmÃĄlin skal haldast!
TAÐ er við eyðmjÚkleika og stoltleika eg havi tikið við avbjÃģðingini at leiða Starvsmannafelagið komandi 4 ÃĄrini, og vil eg her nÃ―ta hÃļvi til at takka Ãļllum tykkum mongu fyri stuðulin, eg fekk ÃĄ formansvalinum 5. mars.

AT fara frÃĄ Kringvarpinum, sum eg havi verið knÃ―ttur at í nÃĶstan 31 ÃĄr, fyrst sum programteknikkari og síðani sum savnsvÃļrður, og til formanspostin í Starvsmannafelagnum, er heilt hvÃļr sítt.
Eg fegnist um tíðina í Kringvarpinum, men eg gleði meg líka so nÃģgv til avbjÃģðingarnar, sum liggja fyri framman, og fari eg at gera alt eg kann fyri at rÃļkja henda ÃĄbyrgdarfulla sess so vÃĶl eg kann.
Eg gleði meg til gott og konstruktivt samstarv við nevnd, ÃĄlitisfÃģlk, limir og umsiting felagsins.
Eg fari eisini at takka Selmu Ellingsgaard fyri tíðina tÚ, fyrst sum nevndarlimur og seinastu 8 ÃĄrini sum forkvinna, hevur tÃĶnt felagnum. TÚ hevur, saman við eini dugnaligari umsiting fÃļrt Starvsmannafelagið langt fram ÃĄ leið.
Vit eru Ãļll tÃĶr takksom fyri tíðina og orkuna, tÚ hevur lagt í felagið, og vilja ynskja tÃĶr blíðan byr og alt tað besta.
TAÐ er veruliga soleiðis at verða formaður í Starvsmannafelagnum, sum eg roknaði við tað fÃģr at verða. Eg hevði ikki sitið í formansessinum leingi, fyrr enn eg kundi staðfesta, at tað mangan er langt millum teori og praksis, tÃĄ ið umrÃĶður sÃĄttmÃĄlarnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum. StarvsfÃģlk verða sett í starv, uttan at ÃĄlitisfÃģlkini verða tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°. Leiðslur leggja ÃĶtlanir um umleggingar, uttan frÃĄ byrjan av at rÃĄÃ°fÃļra seg við ÃĄlitisfÃģlkini. Hetta samstundis, sum eg veit, at tað meira enn so kemur fyri, at ÃĄlitisfÃģlki verða lopin um í fyrstu tilgongini, tÃĄ ið trupulleikar taka seg upp ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sum kunnu enda við uppsagnum.
Hetta kann ikki gÃģðtakast og mÃĄ fÃĄa eina vend. SÃĄttmÃĄlin hevur greiðar ÃĄsetingar, sum skulu tryggja at ÃĄlitisfÃģlkini verða hoyrd og tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið fÃģlk verða sett ella uppsÃļgd og broytingar verða gjÃļrdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. StarvsfÃģlkini skulu takast við í rÃĄÃ°leggingina og verða hoyrd, og tað skal vera gjÃļrt so vÃĶl skipað og í gÃģðari tíð, at tað ikki bert verður ein formel kunning, har tey í roynd og veru onga ÃĄvirkan hava.
Í august verður Starvsmannafelagið vertur fyri norðurlendskari rÃĄÃ°stevnu, har evnið jÚst er leiðsla og medÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Um hvussu vit fÃĄa leiðslur, sum taka sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar um starvsfÃģlk og medÃĄvirkan í stÃļrsta ÃĄlvara. Har starvsfÃģlkini verða tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið avgerðir verða tiknar og hava veruliga ÃĄvirkan ÃĄ, hvussu avgerðirnar verða framdar í verki. Har praksis er í samsvari við orðini í sÃĄttmÃĄlan, og at ÃĄsetingarnar um medÃĄvirkan ikki bert eru nakað, sum arbeiðsgevarin kemur í tankar um, tÃĄ ið allar avgerðirnar eru tiknar, og alt í roynd og veru er liðugt.
UNDIR seinastu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ing við LÃļnardeildina hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, varð avtala gjÃļrd um, at partarnir í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum skuldu arbeiða fram ímÃģti eini nÃ―ggjari almennar lÃļnarskipan.
Fleiri onnur fakfelÃļg hava gjÃļrt somu avtalu, og í onkrari av hesum avtalum stendur, at arbeiðið skuldi fara í gongd í vÃĄr. Men arbeiðið er ikki byrjað enn.
Vit kunnu Ãļll skjÃģtt verða samd um, at nÚverandi lÃļnarskipan er stirvin.
EndamÃĄlið við eini nÃ―ggjari almennari lÃļnarskipan mÃĄ tí vera, at vit hava eina lÃļnartalvu, har hÃĶdd verður tikin fyri starvsinnihaldi, ÚtbÚgving og fÃļrleikamenning.
Tað er umrÃĄÃ°andi, at struktururin er einfaldur og tÃģ sigur so nÃģgv sum mÃļguligt.
TÃĄ ið spurt varð inn til nÃĶr arbeiðið kundi vÃĶntast at fara í gongd, bleiv stutt skriv sent til fakfelÃļgini, har boða varð frÃĄ, at LÃļnardeildin ikki hevði fÃģlk og harvið arbeiðsmegi til at seta arbeiðið í gongd, og at hetta tí er Útsett til í heyst.
Eftir mínum tykki er tað brot ÃĄ gjÃļrdar avtalur, at arbeiðið ikki er fari í gongd enn.
At gera eina nÃ―ggja almenna lÃļnarskipan er eitt arbeiði, sum kemur at taka rÚma tíð og krevur at arbeiðsmegi verður sett av til hetta arbeiði.
SJÁLVANDI eru vit, sÃĄttmÃĄlapartarnir, ikki samd í Ãļllum. Og tað skulu vit heldur ikki vera. Men tað forðar ikki fyri einum gÃģðum og konstruktivum samstarvi partanna millum, limunum og samfelagnum at gagni.
Við hesum bjÃģði eg til framhaldandi gott samstarv.
Fari at enda at ynskja Ãļllum eitt gott summar.

GlÃļggi skrivarin
við heita fakfelagshjartanum
Hon kallar ein spaka fyri ein spaka. Minnist betri enn tey flestu. Hevur eitt bankandi hjarta fyri samhaldsfesti. Kjakast um sÃĄttmÃĄlar meðan hon vaskar vembur við GjÃģgv. Og sum blaðung fekk hon nevndina í Starvsmannafelagnum at standa skÚlarÃĶtt. Eftir 25 ÃĄr elskar Anna Johannesen framvegis sítt starv sum skrivari í stÃļrsta fakfelagnum ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum.

Ein bÃģklingur í skríggjandi pink, „SÃĄttmÃĄlar millum FÃļroya LandsstÃ―ri og Starvsmannafelagið 1991“, liggur oman ÃĄ einum bunka av pappírum. Har er eisini yvirlit yvir limagjÃļld 2016. Kontoplanur
fyri bÃģkhaldið. Hoyringssvar frÃĄ Fakfelagssamstarvinum um Talgildu FÃļroyar. Tilnevningarskriv til depilsrÃĄÃ°ið í Glasi. Nakrir gulir postit seðlar plaseraðir ymsastaðni ÃĄ Ãļrkum, heftum og telduskerminum.
Hetta eru bara teir ovastu bunkarnir ÃĄ ljÃģsabrÚna skrivaraborðinum hjÃĄ Onnu Johannesen. Toppurin ÃĄ ísfjallinum JÚst hesin blandaði bommpakkin av uppgÃĄvum er orsÃļkin til, at hon framvegis fegin fer til arbeiðis ÃĄ skrivstovuni hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
– Eg havi altíð sagt við meg sjÃĄlva, at tann dagin arbeiðið verður rutina, sÃļki eg burtur. Men enn er tað sera fjÃļlbroytt, og ongin dagur er líka, sigur Anna og klikkir við hvíta Starvsmannafelagspenninum. Tann 1. mai í ÃĄr vÃģru 25 ÃĄr liðin, síðan hon varð sett í starv sum skrivari hjÃĄ Starvsmannafelagnum.

OV SEIN AT SØKJA
Anna tugdi annars leingi upp ÃĄ lÃ―singina hjÃĄ Starvsmannafelagnum – ov leingi. TÃĄ hon tÃģk seg saman at ringja og spyrja um starvið, var ov seint. UmsÃģknarfreistin var Úti í gjÃĄr, vÃģru boðini í telefonrÃļrinum.
Hmm ... ikki heilt eftir strongu fakfelagsbÃģkini, ha?
– Eg veit ikki, hvussu man sum fakfelag hevði reagerað upp ÃĄ hatta í dag, sigur Anna flennandi og ÃĄsannar, at 25 ÃĄr er long tíð.
Anna fekk fakfelagsarbeiði tíðliga í blÃģðið. Áðrenn hon byrjaði í Starvsmannafelagnum, lÃĶrdi hon til skrivstovukvinnu hjÃĄ Hagstovuni, har hon var ÃĄlitisfÃģlk. Síðani starvaðist hon ÃĄ advokatskrivstovu, har hon tÃģk advokatskrivaraÚtbÚgving.

BJÓÐAÐI NEVNDINI AV
At siga ja og amen til alt liggur ikki til gjÃĄarkvinnuna – heldur ikki ta yngru ÚtgÃĄvuna. Í 1985 kallaði Anna saman við tveimum Ãļðrum limum í Starvsmannafelagnum – JÃĄkup Danielsen og Bergi Dam – inn til eykaaðalfund. Tey vÃģru ÃģnÃļgd um, at nevndin hevði sett alla lÃļnarhÃĶkkingina í tvey-ÃĄra sÃĄttmÃĄlanum ÃĄ eftirlÃļnina og vildu hava eykaaðalfundin at broyta avgerðina.
– Vit hildu, at limirnir sjÃĄlvir skuldu sleppa at avgera, um teir vildu hava hÃĶkkingina ÃĄ lÃļnina ella eftirlÃļnina. Tað kundu tey hjÃĄ Postfelagnum.
MÃĄlið hjÃĄ Annu og teimum fall, men bara við einari atkvÃļðu.
– So nevndin hevði ikki stÃļrri uppbakning enn so, sigur Anna og leggur aftrat, at fleiri í nevndini vÃģru sera firtin um, at tey hÃļvdu dittað sÃĶr at bjÃģða nevndini av.
RABUNDUS
„Fundur við lÃļgmann. Katastrofal stÃļða. Hvat kann gerast fyri at bjarga tí sum bjargast kann“. Soleiðis stendur við myrkablÃĄari hondskrift ovast í vinstru síðu í svÃļrtu notatbÃģkini hjÃĄ Annu. Eitt notat frÃĄ kreppufundi við tÃĄverandi lÃļgmann, Maritu Petersen. Anna minnist sera
– Eg havi altíð sagt við meg sjÃĄlva, at tann dagin arbeiðið verður rutina, sÃļki eg burtur. Men enn er tað sera fjÃļlbroytt, og ongin dagur er líka vÃĶl svarta 6. oktober 1992, tÃĄ SjÃģvinnubankin fÃģr. Starvsmannafelagið helt til ÃĄ TinghÚsvegnum, og Anna skuldi Út eitt Ãļrindi tíðliga seinnapartin.
– Eg hevði ikki hoyrt Útvarpið tann dagin. Eg mÃļtti JÃģgvan AsbjÃļrn Skaale, sjÃģnvarpsstjÃģra, ÃĄ TinghÚsvegnum. Hann segði, at nÚ vÃģru bankarnir farnir ÃĄ heysin.
Anna kvikaði sÃĶr inn aftur ÃĄ skrivstovuna.
– JÃĄkup Danielsen, sum tÃĄ var formaður, spurdi hvussu nÃģgvar pengar felagið ÃĄtti í bankanum. Eg segði honum, hvussu nÃģgv vit ÃĄttu, men visti samstundis, at vit kundu ikki stilla okkum upp í bíðirÃļð eftir pengunum.
Anna var sum nÃģgv onnur klÃļkk og ovfarin av, at bankin fÃģr ÃĄ hÚsagang.
– Eg hevði ikki ímyndað mÃĶr, at bankin kundi fara ÃĄ heysin. Og so komu tankarnir. Tí hvat kundi ikki fara, tÃĄ bankarnir fÃģru...
Árið eftir var stÃļðan so ring, at lÃļgmaður knappliga ein dagin – 20. oktober – boðsendi Ãļllum fakfelÃļgunum ÃĄ fund Úti í Tinganesi klokkan 13.
– Vit vistu ikki, hvat tað var. Eg minnist, at Ãļll fakfelagsumboðini stÃģðu fram við vegginum ÃĄ skrivstovuni, og at fyrstu orðini hjÃĄ Maritu Petersen eru, at hetta er ein katastrofal stÃļða.
Á fundinum greiddi lÃļgmaður m.a. frÃĄ, at 290 miÃģ vÃģru í halli ÃĄ fíggjarlÃģgini, og at landsstÃ―rið fÃģr at leggja uppskot fyri lÃļgtingið, sum avmarkar lÃļnarhÃĶkking og príssteðg. FÃļroyar vÃģru rabundus, sum hon mÃĄlbar seg. At stÃļðan var sera, sera ÃĄlvarsom, stÃģð pÚra greitt fyri Ãļllum.
– Ongin segði nakað. Ongin spurdi. Ongin mÃģtmÃĶlti. Og so fÃģru Ãļll avstað. Haldi vit Ãļll tÃģku so hjartaliga synd í henni.
NIÐUR Í LØN
Og nÃģgvir kamelar skuldu svÃļlgjast komandi tíðina. StÃļrsti bitin var, at Ãļll skuldu 10 prosent niður í lÃļn.
– Vit skuldu velja millum hetta, ella at fleiri hundrað fÃģlk mistu starvið.
Tað endaði tÃģ við einum 8,5% lÃļnarniðurskurði. Av hesum fÃģru 4,25% av lÃļnini og restin av eftirlÃļnini, sum tÃĄ bara var 5,5%. Við hesum minkaði eftirlÃļnin niður í nÃĶstan onki.
Tað er sera trupult at siga í dag, um tað var rÃĶtt at geva seg inn undir treytirnar hjÃĄ landsstÃ―rinum, heldur Anna. SÃĶð í bakspeglinum var tað kanska skeivt at gÃģðtaka lÃļnarniðurskurðin, tí tað var eitt Ãļgiligt baks at fÃĄa lÃļnina upp aftur ÃĄ sama stig sum frammanundan. Tað skuldi taka níggju mÃĄnaðir, men tÃģk fimm ÃĄr og eitt drÚgt verkfall.
– Tað var kontroversielt at seta lÃļnina niður, men hetta var veruleikin, vit stÃģðu í tÃĄ. Alternativið var, at hundraðtals fÃģlk mistu starv og hÚs. Og vit kundu havt mist enn fleiri fÃģlk av landinum, um vit ikki gjÃļrdu hesa avtaluna.
HÃģast beiska stríðið um lÃļnina, kom tÃģ okkurt gott burturÚr avtaluni við landsstÃ―rið, heldur Anna. Afturfyri at fara niður í lÃļn fingu fakfelÃļgini stÃļrri ÃĄvirkan ÃĄ, hvussu teir ymsu stovnarnir vÃģrðu riknir. Avtala varð gjÃļrd um samstarvsnevndir mannaðar av starvsfÃģlkum og leiðslu til at viðgera tÃ―Ã°andi broytingar ÃĄ stovninum. Og haraftrat fingu fakfelÃļgini hoyringsrÃĶtt, tÃĄ starvsfÃģlk skulu sigast Úr starvi.
Sera tÃ―dningarmikil rÃĶttindi, spyrt tÚ Annu.

BESTU OG RINGASTU SÁTTMÁLARNIR
Sum felagsskrivari skal Anna m.a. taka sÃĶr av Ãļllum samskifti rundan um nevndina og syrgja fyri, at samtyktirnar hjÃĄ nevndini verða settar í verk. Eisini hevur hon alla fíggjarligu ÃĄbyrgdina og tekur sÃĶr av samskiftinum við sÃĄttmÃĄlapartarnar.
Anna hevur verið við til allar sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum seinastu 25 ÃĄrini. Summir sÃĄttmÃĄlar hava verið gÃģðir, meðan aðrir eru gjÃļrdir við sera ringum smakki í munninum.
Botnkarakter fÃĄa sÃĄttmÃĄlarnir undir kreppuni við lÃļnarniðurskurði og tí sum hartil hoyrdi. Og fintan um diffrentiering av lÃļnarhÃĶkkingini í 2012 var avgjÃļrt ikki nakað, sum Anna er errin av.
SÃĄttmÃĄlin, sum fÃĶr breiðasta smílið fram, er tann í 2001. Hesin sÃĄttmÃĄlin hevði eina nÃ―ggja lÃļnarskipan, sum lyfti lÃļnarlagið upp. LÃļnarskipanin hevði við sÃĶr, at tað gjÃļrdist skjÃģtari hjÃĄ limunum at koma upp ÃĄ endalÃļnina. Fyrr tÃģk tað 18 ÃĄr, nÚ bara sjey ÃĄr. Hetta gevur samanlagt eina hÃĶgri lívslÃļn, slÃĶr Anna fast.
Eisini sÃĄttmÃĄlin í 2006 var fínur. Ein fÃ―ra ÃĄra sÃĄttmÃĄli við trimum prosentum í ÃĄrligari lÃļnarhÃĶkking seinastu trÃ― ÃĄrini. Eitt tíðarskeið sum varð merkt av fíggjarkreppu. Her kom tað sera vÃĶl við, at sÃĄttmÃĄlin var langur. At eftirlÃļnin kom upp ÃĄ 15 prosent er eisini við til at gera hendan sÃĄttmÃĄlan til ein av yndissÃĄttmÃĄlunum hjÃĄ Annu.

TALGILDING TEKUR STØRV
TÃĄ tað snÃ―r seg um ÃĄhuga fyri fakfelagsarbeiði, kundi Anna gott hugsað sÃĶr stÃļrri eldhuga millum fÃģlk. Tí hetta er versnað við ÃĄrunum.
– Hygg bara ÃĄ Vaglið 1. mai, sigur hon við einum skeivum smíli.
Á aðalfundinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum er eisini ov tÃģmligt.
– Men vit hava tað gott , leggur hon hugsunarsom aftrat. Havi mÃļtt starvsfelÃļgum ÃĄ altjÃģða rÃĄÃ°stevnum, sum greiða frÃĄ, hvussu tey við lívinum sum innsatsi fara til arbeiðis fyri at tryggja limum faklig rÃĶttindi. Tað er ÃģmÃļguligt at seta seg inn í, hvussu tað er at liva undir slíkum umstÃļðum, men tað setir tilveruna í perspektiv, og hvÃļrjar avbjÃģðingar vit hvÃļr í sínum lagi hava.
Tað er framvegis harðliga brÚk fyri fakfelÃļgunum at stríðast fyri rÃĶttindunum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
– Tað er lÃĶtt at brÃģta ein svÃĄvulpinn. Men hevur tÚ 10 svÃĄvulpinnar, eru teir torfÃļrari at brÃģta.
Ein tann stÃļrsta avbjÃģðingin hjÃĄ Starvsmannafelagnum nÃĶstu ÃĄrini er at bÃļta um karmarnar hjÃĄ skrivstovufÃģlkunum. BÃĶði tÃĄ tað snÃ―r seg um lÃļn, men eisini ÃĄ Ãļðrum Ãļkjum. Vanligu skrivstovustÃļrvini eru nevniliga farin at fÃĶkkast orsakað av Ãļktari talgilding og akademisering.
– Ein bÃģlkur situr og arbeiðir við talgilding nÃĶstu trÃ― ÃĄrini. Og vit síggja, hvat hendir í grannalondunum. Vit kunnu ikki berjast ímÃģti hesum rÃĄkinum, men heldur flyta okkum við tí, heldur Anna.
NÃģgv skrivstovustÃļrv hvÃļrva og verða sett aftur við fÃģlki, sum hava hÃĶgri ÚtbÚgvingar. Men tað tykist vera trupult hjÃĄ limum í Starvsmannafelagnum, sum hava nomið sÃĶr t.d. bachelorÚtbÚgving ella aðra fÃļrleikamenning, at fÃĄa meira í lÃļnarposan. Fara somu fÃģlk í annað fakfelag, tykist ongin trupulleiki vera hjÃĄ arbeiðsgevaranum at lata teimum lÃļnarhÃĶkking. Sera lÃļgið, heldur Anna.
Hon fegnast um, at arbeiðið at gera nÃ―ggja lÃļnarskipan fyri almenna arbeiðsmarknaðin byrjar í heyst. So fÃĄa vit vÃģnandi rÃĶttað uppÃĄ hesi viðurskifti.
Ein onnur stÃģr avbjÃģðing hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni er strongd, vísir Anna ÃĄ. SambÃĶrt heimsheilsustovninum, WHO, verður strongd ein fÃģlkasjÚka í 2020, so her er veruliga ein uppgÃĄva hjÃĄ fakfelÃļgunum at taka sÃĶr av.

SLAKT OG SÁTTMÁLAR
Hennara egna privata medisin mÃģti strongd og at hvíla heilan eru rennitÚrarnir við Bragdinum og venjing í Faroe Fitness tvÃĶr ferðir um vikuna. Og so ikki at forgloyma heimbygdina, GjÃģgv, har hon og familjan hava seyð og jÃļrð. Hoyggja upp ÃĄ gamlan mÃĄta, velta eplir og fÃĄast við slakt. Balsam fyri sÃĄlina eftir hektiskar arbeiðsvikur í Havn.
– TÃĄ eg var yngri, ynskti eg hetta ofta av tramanum til. Men nÚ er tað familjuhugni.
Ikki tí, arbeiði og slakt kunnu gott ganga upp í eina hÃĶgri eind viðhvÃļrt. Anna sigur, at hon mangan hevur staðið millum vemburnar við GjÃģgv og tosað í telefon við stovnsleiðarar um tulking av sÃĄttmÃĄlum.
Dugir man so sÃĄttmÃĄlan uttanat eftir 25 ÃĄr í felagnum?
– NÃĶstan, kemur tað við einum beskeðnum smíli.
Ókey, hvat stendur í ... lat meg siga ... grein 23?
– Tað man vera um eykaarbeiði ella meirarbeiði.
Ikki heilt av leið. Grein 23 snÃ―r seg um meirarbeiði, meðan grein 24 fevnir um sjÃĄlvboðið eyka arbeiði.
Tað hevur sínar fyrimunir, at onkur persÃģnur hevur verið leingi í felagnum, ÃĄsannar Anna. Onkur sum kennir sÃļguna og viðurskiftini fyrr.
– FÃģlk koma, og fÃģlk fara. Tað er gott at onkur er, sum minnist, hvar vit komu frÃĄ. Spurningurin er so, um Anna Johannesen ÃĶtlar sÃĶr at taka 25 ÃĄr aftrat
í felagnum.
– Tað kemur ann upp ÃĄ, hvussu hÃļgt tey fara at seta pensjÃģnsaldurin, flennur hon.

Gott samstarv hÃģast Ãģsamd
– SjÃĄlvandi eru vit, sÃĄttmÃĄlapartarnir, ikki samd í Ãļllum. Og tað skulu vit heldur ikki vera. Men tað forðar ikki fyri einum gÃģðum og konstruktivum samstarvi partanna millum, limunum og samfelagnum at gagni. So við hesum bjÃģði
eg til framhaldandi gott samstarv, segði SÚni Selfoss, nÃ―valdi formaðurin í Starvsmannafelagnum, tÃĄ vaktarskiftið ÃĄ ovastu rÃģk í felagnum fÃģr fram.

SÚni, sum hevur verið nÃĶstformaður Ãļll hesi ÃĄtta ÃĄrini, Selma Ellingsgaard var forkvinna felagsins, hevði alt gott at bera umsitingini. Við tí í huga segði hann seg ikki bera nakran Ãģtta, nÚ hann sjÃĄlvur skuldi taka við sum formaður. UppgÃĄvurnar eru mangar í einum felag, sum fevnir so mangar limir ÃĄ so mongum starvsÃļkjum; Ãļkjum, sum telja ikki fÃĶrri enn 300 starvsheiti við sÃĄttmÃĄlapÃļrtum innan FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, FÃļroya Arbeiðsgevarafelag og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið.
FrÃĄfarnu forkvinnuni hevði formaðurin alt gott at bera. Ein Ãģgvuliga vitug kvinna, sum veit Ãģmetaliga nÃģgv um nÃĶrum Ãļll samfelagsviðurskifti, sum altíð hevur verið semjusÃļkjandi og tí altíð hevur hildið fast uppÃĄ tingini til semja varð funnin, sum bÃĄÃ°ir partar kundu liva við.
Av rÃļttum kundi SÚni ÃĄsanna, at ein nÃ―ggj tíð stendur honum fyri framman, eftir at hava starvast ÃĄ sama arbeiðsplÃĄssi – Kringvarpinum – í stívliga 30 ÃĄr. Hann fegnaðist um tíðina har, men fegnaðist eins nÃģgv um nÃ―ggju avbjÃģðingarnar, sum hann fÃģr at gera alt fyri at rÃļkja ÃĄ ÃĄbyrgdarfullan hÃĄtt.
Afturat formanninum vÃģrðu vald í nevndina Niels ÃĄ ReynatÚgvu, Svend Åge Seloy, Hilmar Augustinussen, JÃģngerð Simonsen. Tey bÃĶði seinastu eru nÃ―vald TÃģ hevur Hilmar Augustinussen ÃĄÃ°ur sitið í nevndini. Til varalimir vÃģrðu vald
Alma Hansen og Harald H. Haraldsen. Eftir aðalfundin skipaði nevndin seg við Niels ÃĄ ReynatÚgvu sum nÃĶstformanni. Hann sat í nevndini frammanundan og hevur eitt ÃĄr eftir av sínum valskeiði.

BjÃļrg ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk
Á aðalfundinum varð BjÃļrg Jacobsen kosin ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk. BjÃļrg arbeiðir sum samskipari ÃĄ marknaðar- og produktiÃģnsdeildini ÃĄ FÃļroya Tele. Nevndin í Starvsmannafelagnum, sum velur ÃĄrsins ÃĄlitisfÃģlk, sigur í grundgevingunum at:
– BjÃļrg hevur í virki sínum sum
ÃĄlitisfÃģlk samvitskufult og ÃĄbyrgdarfult rÃļkt starvið og talað sÃļk starvsfÃģlkanna. Hon hevur gjÃļgnum yrki sítt stríðst fyri rÃĶttindum hjÃĄ starvsfelÃļgum sínum, samstundis sum hon hevur vakt ans, ÃĄhuga og virðing fyri ÃĄlitisfÃģlkaskipanini.

RÃĄÃ°stevnan
stuðlaði ungfÃģlki við krabbameini
Endaliga praktiska verkÃĶtlanin hjÃĄ lesandi lÃĶknaskrivarunum, sum var at skipa fyri einu rÃĄÃ°stevnu, tÃĶnti ikki bert endamÃĄlinum at varpa ljÃģs ÃĄ viðkomandi viðurskifti hjÃĄ ungum við krabbameini, men gav eisini eitt gott fíggjarligt ískoyti til ÃĄhugafelagsskapin hjÃĄ teimum ungu krabbameinsraktu.

Laura FarsÃļ Jacobsen og Laila Jacobsen eru um at vera liðugt ÚtbÚnar sum lÃĶknaskrivarar. Í sambandi við eina
endaliga praktiska verkÃĶtlan skipaðu tÃĶr, saman við lestrarfelÃļgum sínum ÃĄ HandilsfakskÚlanum í Odder, í februar fyri rÃĄÃ°stevnu, hvÃļrs evni var ung við krabbamein. Hugskotið til evnið fingu tÃĶr, tÃĄ tÃĶr frÃĶttu um felagsskapin hjÃĄ ungum við krabbameini, sum ger eitt stÃģrt upplÃ―singararbeiði, men sum hevur Ãģgvuliga torfÃļrt at fÃĄa til vega fígging til sítt arbeiði. Harafturat var um sama mundi skipað fyri „World Cancer Day“, hvÃļrs hÃļvuðsendamÃĄl var at varpa ljÃģs ÃĄ krabbamein um allan heimin.
Laura og Laila greiða frÃĄ, at bÃĶði „BÃļrnecancerfonden“ og „Ung krÃĶft“ eru undirfelÃļg hjÃĄ „KrÃĶftens BekÃĶmpelse, men at munandi minni ljÃģs verður varpað ÃĄ ung við krabbamein í mun til bÃļrnini. Tí valdi teirra flokkur at fyriskipa rÃĄÃ°stevnuna um hetta evni. Í bÃģlkinum „Ung KrÃĶft“ eru ungfÃģlk millum 15 og 39 ÃĄr. Krabbameinsrakt í hesum aldri hava aðrar avbjÃģðingar enn bÃļrnini og tey eldru, og tað var um hesi viðurskifti og avbjÃģðingar, teir fimm fyrilestrarnir ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni snÚðu seg um. Tey, sum hildu fyrilestrar, vÃģru frÃĄ danska sjÚkrahÚsverkinum, ungfÃģlk við krabbameini og umboð fyri „Ung KrÃĶft“. Laura og Laila lata sera vÃĶl at, hvussu tiltakið við rÃĄÃ°stevnuni gekk, og sum flokkur teirra eisini fekk mong herðaklapp fyri.
HÃļvuðsuppgÃĄvan hjÃĄ teimum lesandi var tÃģ ikki bert at fÃĄa til vega fyrilestrarhaldarar, men eisini at skipa fyri rÃĄÃ°stevnuni frÃĄ fyrst til síðst. RÃĄÃ°stevnan skuldi eisini hanga saman fíggjarliga, og tí lata tÃĶr vÃĶl at. Umframt peningaligan stuðul, eitt nÚ frÃĄ Starvsmannafelagnum, fingu tÃĶr eisini ymiskar lutir, sum vÃģrðu seldir ÃĄ uppboði, umframt at tÃĶr skipaðu fyri kappingum ÃĄ Facebook. So mikið vÃĶl vignaðist, at tÃĄ avtornaði kundu tÃĶr lata 40.000 krÃģnur til felagsskapin „Ung KrÃĶft“.
STÓRUR TØRVUR
ÚtbÚgvingin sum lÃĶknaskrivari gongur yvir tvey ÃĄr um tey lesandi frammanundan hava eina 3 ÃĄra miðnÃĄmsÚtbÚgving. Tríggjar ferðir tríggjar vikur, og eina ferð fÃ―ra, ÃĄ skÚlabonki og restina av tíðini ÃĄ ymiskum deildum ÃĄ sjÚkrahÚsi. Í FÃļroyum fer praktiski parturin av ÚtbÚgvingini fram ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum.
Laura og Laila hava nÚ bert eftir at verja sína skrivligu yrkisroynd, sum tÃĶr hava latið inn. Síðani hava tÃĶr bert nakrar vikur eftir av praktikkini, til tÃĶr kunnu kalla seg ÚtbÚnir lÃĶknaskrivarar og byrja í starvi sum slíkar. At fÃĄa arbeiði sum lÃĶknaskrivari er eingin trupulleiki, tí teimum er stÃģrur tÃļrvur ÃĄ. Tveir nÃ―ggir nÃĶmingar byrjað uppÃĄ ÚtbÚgvingina í september.

Ein varskÃģgvaraskipan hevði verið gagnlig.
Ein lÃģgarfest varskÃģgvaraskipan, har alment sett Ãģnevnd kunnu frÃĄboða Ãģregluligt virksemi ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi, hevði avdÚkað viðurskifti, sum annars ikki hÃļvdu komið fram.

Hetta er niðurstÃļðan í hÃļvuðsritgerð um whistleblowing í FÃļroyum, sum tÃĶr bÃĄÃ°ar, Anly Sandberg Joensen og Marin KarlsdÃģttir, hava skrivað við LÃĶrda HÃĄskÚlan í Keypmannahavn.
TÃĶr hava kannað tÃļrvin ÃĄ eini whistle-blowingskipan í FÃļroyum.
ÚtgangsstÃļði er uppskotið til samtyktar um eina varskÃģgvaraskipan, sum Kristina HÃĄfoss legði fram, tÃĄ ið hon sat sum tingkvinna í andstÃļðu. Tað uppskotið fall, men sitandi samgonga ÃĶtlar at leggja uppskot fram um varskÃģgvaraskipan.

TØGNIN VALDAR
SambÃĶrt hÃļvuðsritgerðini aftra alment sett í FÃļroyum seg við at varskÃģgva.
Atvoldin er helst, at starvsfÃģlk ivast í rÃĶttindum sínum og Ãģttast avleiðingarnar.
Tað kann hava serliga ÃĄlvarsligar avleiðingar – bÃĶði persÃģnliga og starvsliga – at gera eitt whistleblow í FÃļroyum, tí viðurskiftini eru so smÃĄ her ÃĄ landi, staðfestir ritgerðin.
So tÃļrvurin er til staðar.
Royndirnar í grannalondunum benda ÃĄ, at dulnevndar varskÃģgvarskipanin hava fingið Ãģreglusemið fram í ljÃģsmÃĄla.

TRYGGJAST MÓTI AVLEIÐINGUM
LÃļgfrÃļðingarnir halda, at tað kann vera ein fyrimunur at lÃģggeva ÃĄ Ãļkinum, eins og tey hava gjÃļrt í t.d. Norra og GrÃļnlandi, so at rÃĶttarstÃļðan verður greið. Í hesum sambandi hevur tað tÃ―dning við reglum, sum tryggja, at starvsfÃģlk ekkaleys kunnu boða frÃĄ illgruna um Ãģreglusemi, uttan at Ãģttast fyri starvsligum avleiðingum, stendur at lesa í ritgerðini.

Økja inngjaldið og betra um Útgjaldið

Áregluliga aðalfundinum hjÃĄ Samlagstryggingargrunni Starvsmannafelagsins boðaði formaðurin frÃĄ, at grunnurin seinnu ÃĄrini hevur staðfest eitt hall í rakstrinum ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri. Hetta kom tÃģ ikki Ãģvart ÃĄ. OrsÃļkin er, at tÃĄ aðalfundurin fyri 2010 avgjÃļrdi, at inngjaldið til grunnin skuldi lÃĶkkast við einum triðingi – Úr hÃĄlvumÃļðrum prosenti í eitt prosent av lÃļnini, ið ein fÃĶr – varð eisini greitt, at hetta vildi hava við sÃĶr rakstrarhall. Hetta eisini tí at tryggingarnar, ið grunnurin keypir vegna limirnar, samstundis vÃģrðu Ãļktar.
HÃļvuðsorsÃļkin til at aðalfundurin samtykti at minka um inngjaldið var, at tað samstundis varð samtykt, at sonevnda lokaupphÃĶddin hvÃļrvur Úr tryggingarskipanini í 2027. Longu ÃĄÃ°renn aðalfundurin samtykti broytingarnar var sostatt greitt, at avgerðin um at minka inngjÃļldini kom at hava við sÃĶr, at grunnurin, komandi ÃĄrini kemur at hava eitt undirskot í rakstrinum og tí kemur at eta av grunnafÃĶnum. Hetta kalkuleraða hall kemur at halda fram til lokaupphÃĶddin er heilt horvin Úr skipanini.
TÃĄ lokaupphÃĶddin er burturi, kemur grunnurin bert, ÃĄ samhaldsfÃļstum stÃļði, at keypa ymsar tryggingar vegna limirnar.
Í 2015 gjÃļrdist Úrslitið hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum so eitt hall uppÃĄ 4,9 milliÃģnir í mun til eitt hall uppÃĄ 8,5 milliÃģnir krÃģnur í 2014.
Meginparturin av inntÃļkunum hjÃĄ grunninum eru inngjÃļldini frÃĄ limunum, meðan bert ein lítil partur eru fíggjarinntÃļkur. Og hesar hava verið sera svikaligar seinnu ÃĄrini.
Formaðurin ÃĄsannaði at tað kanska tykjast kostnaðarmikið at keypa sÃĶr tryggingar, men at ein altíð skal samanbera kostnað og tað, ið fÃĶst fyri peningin.
Tað er jÚ so, at Samlagstryggingargrunnurin bert er lítil, men tÃ―dningarmikil, partur av samlaða eftirlÃļnar- og tryggingarkonseptinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Av teimum samlaðu prosentunum, sum fara til eftirlÃļnar- og tryggingargjald, fer bert eitt prosent í grunnin at keypa ymsar tryggingar fyri, meðan restin fer í persÃģnliga eftirlÃļnarpartin. Fremsta virki hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum er at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur.
– HÃģast vit kunnu siga, at skaðagongdin hevur verið rímilig, um vit seta hana í mun til samlaða limatalið, so er tÃģ einki ÃĄr uttan skaða. Einki at ivast í, at besta gongdin hevði verið, um skaðar ikki komu fyri, men vÃģnin er, at tann hjÃĄlpin, ið grunnurin veitir, mÃļguliga kann vera við at linna um hjÃĄ teimum, ið hava verið fyri sjÚku ella deyða, segði formaðurin.
– Í fjÃļr doyði ein av limum okkara og fÃ―ra limir fingu gjald í sambandi við at teir hÃļvdu mist makan.
– Talið av staðfestum hÃĶttisligum sjÚkum var 16 og fingu 10 limir veitta gjaldsundantÃļku vegna sjÚku ella skaðar. MÃļguleikin fyri gjaldsundantÃļku kom í lag aftanÃĄ viðtÃļkubroytingarnar í 2010. Hesar hÃļvdu við sÃĶr, at grunnurin eisini ÃĄtekur sÃĶr at veita limum, ið gerast ÃģarbeiðsfÃļrir, gjaldsundantÃļku, so at hesir framhaldandi kunnu varðveita limaskapin i grunninum og verða fataðir av teimum tryggingum, ið grunnurin keypir.
– Vit mugu aftur í ÃĄr staðfesta, at gjÃļldini eru vÃĶl givin Út. segði formaðurin. – At talið av skaðaraktum er hÃļgt, setur eisini grunninum stÃļrri krÃļv. BÃĶði tÃĄ tað kemur til sjÃĄlvan raksturin, men eisini til hvÃļrjar tryggingar grunnurin keypir. Arbeitt hevur verið við mÃļguleikanum at hÃĶkka ÚtgjÃļldini, bÃĶði við hÃĶttisliga sjÚku hjÃĄ tí einstaka liminum og við sjÚku hjÃĄ bÃļrnum.
Í formansfrÃĄgreiðinginin varð staðfest, at grunnurin enn ikki er dugnaligur nokk at siga frÃĄ hvÃļrjir mÃļguleikar limir hava. Tað kemur tíverri fyri, at limir ikki tykjast vita, at teir eru tryggjaðir og tí ikki gerast varur við hetta, fyrr enn fyrningartíðin er farin. Starvsblaðið og heimasíðurnar hjÃĄ felagnum og hjÃĄ LÍV hava verið nÃ―tt sum kunningarmiðlar, og trygging og eftirlÃļn eru aftrat hesum fastir tÃĶttir í ÚtbÚgvingini hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum. Ásannandi at grunnurin ikki hevur rokkið Ãļllum enn, arbeiða Samlagstryggingargrunnurin og LÍV við kunningarstrategi, ið vÃģnandi kann hava við sÃĶr, at eingin dettur niður millum.
ÚTGJØLD
StÃļrsti einsÃĶris Útgjaldsposturin hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum er framvegis lokaupphÃĶddin. Í 2015 varð lokaupphÃĶdd Útgoldin 52 limum, sum tilsamans fingu gÃģðar 4,8 milliÃģnir krÃģnur.
LokaupphÃĶddin hevur Ãļll ÃĄrini verið 100.000 krÃģnur, men tÃĄ niðurlaðingin tekur við, fer upphÃĶddin at minka við 10.000 krÃģnum hvÃļrt ÃĄr. Fyrst niður í 90.000 og síðani javnt minkandi niður í 10.000 krÃģnur, ið verður upphÃĶddin, ið tey, sum eru tey seinastu, ið fÃĄa lokaupphÃĶdd Útgoldna, fÃĄa. FrÃĄ í ÃĄr og fram til 2026, ið er seinasta ÃĄr at lokaupphÃĶdd verður Útgoldin, verða tað annars, við stÃļði í verandi limaskara, 590 starvsmannafelagslimir, ið rÃļkka pensjÃģnsaldur.
Samlagstryggingargrunnurin arbeiðir eftir teimum somu prinsippunum, sum
Samhaldsfasti Arbeiðsmarknaðargrunnurin. Tað vil siga, at Ãļll gjalda eitt ÃĄvíst prosentgjald av lÃļnini inn í grunnin, men Útgjaldið er tað sama í krÃģnum fyri tann einstaka. Um hetta er rÃĶttvíst ber sjÃĄlvsagt altíð til at kjakast um, men jÚst hetta hevur við sÃĶr, at tryggingargjaldið ikki er Ãģneyðuga tyngjandi fyri tÃĶr lÃĶgru lÃļnirnar.
ØKJA INNGJALDIÐ
Á aðalfundinum í fjÃļr varð gjÃļrt vart við, at tað er sera ivasamt um samlaða inngjaldið kemur at nÃļkta tÃļrvin, sum framtíðin hevur við sÃĶr og at tað tí verður neyðugt at hÃĶkka inngjaldið eitt vet. MÃĶlt varð til, at grunnurin skuldi heita ÃĄ Starvsmannafelagið, sum jÚ hevur samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin vegna limirnar í grunninum, at taka avgerð um hetta, so til bar at tillagað virksemið til broyttu umstÃļðurnar. Hesum tÃģk aðalfundurin undir við.
Nevndin í Starvsmannafelagnum hevði sum part av samrÃĄÃ°ingunum í fjÃļr ynski um at hÃĶkka inngjaldið til tryggingarnar. Hetta bar ikki til og var inngjaldið tí verandi 1 pst.
SambÃĶrt reglugerðina fyri grunnin er tað nevndin í Samlagstryggingargrunninum sum gevur Starvsmannafelagnum tilmÃĶli um, hvussu stÃģrur partur av tí samlaða prosentgjaldinum til eftirlÃļn skal fara í grunnin. Fyri at betra um tryggingarnar mÃĶlti nevndin til, at inngjaldið varð sett 1,5% so Útgjaldið við hÃĶttisligar sjÚkur – bÃĶði hjÃĄ bÃļrnum og vaksnum – verður Ãļkt kr. 150.000.
Aðrir mÃļguleikar vÃģrðu eisini umrÃļddir. Í formansfrÃĄgreiðingini varð m.a. sagt at í vísuni um Ólav RiddararÃģs verður tikið til: „Tveir eru kostirnir, hvÃļrgin er mjÚkur....“ og at stÃļðan hjÃĄ grunninum í ÃĄvísan mun kundi samanberast við hetta. MÃļguleikarnir eru fleiri enn tveir, men eingin er mjÚkur. Nevnt var at tað t.d. bar til at minka um Útreiðslurnar við at
â€Ē Skera hjÚnafelagsveitingina burtur
â€Ē Minka lokaupphÃĶddina yvir fÃĶrri ÃĄr
– 20.000 hvÃļrt ÃĄrið
â€Ē Minka lívstryggingarÚtgjÃļldini –
700.000 niður í 500.000 o.s.fr.
â€Ē Minka veitingar hjÃĄ vaksnum við
hÃĶttisliga sjÚku – niður í 50.000
Aðalfundurin samtykti at heita ÃĄ Starvsmannafelagið um at ÃĄseta inngjaldið til 1,5 %, sum so aftur skuldi setast niður í 1 pst. tÃĄ fíggjarumstÃļðurnar vÃģrðu batnaðar.

BROYTING Í NEVNDINI
Á aðalfundinum takkaði Selma Ellingsgaard fyri seg sum nevndarlimur. Hon hevur, tey ÃĄtta ÃĄrini, hon hevur sitið sum forkvinna í Starvsmannafelagnum, eisini verið limur í nevndini fyri Samlagstryggingargrunnin. Í hennara stað kemur nÃ―ggi formaður felagsins, SÚni Selfoss. Hinir bÃĄÃ°ir nevndarlimirnir, JÃĄkup Danielsen og John KjÃĶr, stÃģðu bÃĄÃ°ir fyri vali og vÃģðu bÃĄÃ°ir afturvaldir uttan mÃģtvalevni.
Formaðurin takkaði Selmu fyri fyrimyndarligt arbeiði tey ÃĄrini hon hevði havt sÃĶti í grunnanevndini og vÃģnaði at hon framvegis vildi koma við íkasti til teir, ið nÚ mannaðu nevndina.

SOSIALRÁÐ- GEVARAFELAGIÐ 40
MÃĄlsetningur felagsins er at skapa karmar fyri samskifti millum limirnar, styrkja fakliga samleikan hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevarum, ÃĄvirka samfelagsgongdina Út frÃĄ sjÃģnarhorninum hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevanum og at vera við í samfelagskjaki um sosialan Ãģjavna.

 Okkara stÃļrsta avbjÃģðing í dag er helst, at vit ikki eru nÃģg sjÃģnlig í samfelagnum og í samfelagskjakinum, hÃģast vit sum sosialrÃĄÃ°gevar hava eina stÃģra vitan ÃĄ sosiala Ãļkinum. Eitt nÚ um fÃĄtÃĶkramarkið, integratiÃģn av Útlendingum og onnur evni, sum hava verið nÃģgv umrÃļdd seinastu ÃĄrini, sigur Jacoba JuulsdÃģttir Jacobsen, forkvinna felagsins. Forkvinnan sigur, at onnur
ongan sosialrÃĄÃ°geva longur hava í starvi. Hevur hetta stÃģrar avleiðingar fyri sjÚklingarnar, tÃĄ rÃĶður um sosialar veitingar, bÚstað og sosiala rÃĄÃ°geving, sigur Jacoba.
Upprunaliga vÃģru fÃļroyskir sosialrÃĄÃ°avarar limir í danska felagnum fyri sosialrÃĄÃ°gevarar, men av tí at avtaluviðurskifti við fÃļroyskar myndurgleikar vÃģru Ãļðrvísi enn í Danmark, varð avgerð tikin um at stovna egið fÃļroyskt felag, sum hevði sín stovnandi aðalfund 10. juni 1976. Fyrsta forkvinna felagsins gjÃļrdist Marjun SigurðsdÃģttir.
1. januar ÃĄrið eftir vÃģru sjey limir í SosialrÃĄÃ°gevarafelag FÃļroya, sum í dag telur 55 limir. Í dag er felagið skipað sum ÃĄhugafelag undir Starvsmannafelagnum, sum hevur samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin og ger sÃĄttmÃĄla fyri fÃļroysku sosialrÃĄÃ°gevararnar.

Ein heystarmorgun í 2011 vaknaðu fÃģlk upp við kaldan dreym: Borgarliga samgongan hevði uppfunnið ein nÃ―ggjan skatt, sum skuldi fíggjað lÃĶttar, sum sjÃĄlvt tey mest mÚgvandi pengafÃģlkini ikki hÃļvdu droymt um. Talan var um ÃĄgÃģðar, ið fyrst av Ãļllum komu teimum ovurríku til gÃģða; 7000 krÃģnur um mÃĄnaðin í frammanundan fyltar lummar, fleiri krÃģnur enn summi av okkum hava at liva fyri um mÃĄnaðin.
StÃļrsta mÃģtmÃĶlisgonga í manna minni var ÃĄ Vaglinum; hampafÃģlk vildu sjÃĄlvandi ikki finna seg í stÃģra ÃģrÃĶttinum. Men hvat lÃļgdu Kaj og teir í tað? Teir hildu bara tunguna mitt í munninum, sÃģtu og bíðaðu hvussu leikur fÃģr, meðan skjÃĄlvtarnir buldraðu frÃĄ miðflÃĄunum og niðureftir. TÃĄverandi andstÃļða var skjÃģt at lofta ÃģnÃļgdini. Hon lovaði at taka forskattingina aftur, bara hon fekk fÃģlksins samtykki at koma Út í Nesið.
Og tað fekk hon! Í fjÃļr gjÃļrdist andstÃļðan samgonga; fÃļroyingar hÃļvdu vrakað flatskatt og studning til tey vÃĶlbjargaðu. NÚ skuldi tÚ hildið, at eftirlÃļnareyðrÃĶningin stÃļðgaði, men lort heldur! Forskattingin av pensjÃģnum helt Ãģtarnað fram, hÃģast lyfti vÃģrðu givin um at stÃļðga stuldrinum. NÚ slakt ÃĄr eftir samgongan tÃģk við, hongur spurningurin framvegis leysur í luftini, um Aksel og HÃļgni innast inni tÃģku undir við revinum snilda, ella um sÃļrvingurin í fÃļðingini var so snÚðin, at hann fekk avvÃĄpnað sínar eftirmenn einaferð með alla.
Eg haldi, at samgongan nÚ eigur at prÃģgva tað Ãļvugta og vísa, at hon ikki brÃ―ggjar seg um, at framtíðin hjÃĄ lÃĄg- og miðlÃļnarfÃģlki skal setast í vÃĄÃ°a fyri tað, sum onkur annar vildi fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani. Ístaðin fyri at tiga spurningin í hel eiga samgongufÃģlk at avtaka forskattingina og samstundis lata vera við at stuðla undir, at tey ríku gerast alsamt ríkari av uppsparingini hjÃĄ okkum. FÃģlk stÚra fyri framtíðini og hava ikki rÃĶttiligt tamarhald ÃĄ hvat hendir: Ein partur er ikki skattaður nÚ, men skal skattast við Útgjaldi seinni. Hin parturin er skattaður frammanundan við samfullum 40 prosentum av fyrst uppspardu krÃģnu. Hetta er eitt skattatrÃ―st , ið als ikki samsvarar við verandi skattastiga. Lutfalsliga lÃĄgu eftirlÃļnirnar hÃļvdu mest sum bara svara kommunuskatt, um skattur var goldin við Útgjaldi!!! Vil samgongan partÚ ikki av við forskattingina, so mÃĄ hon í minsta lagi avtaka brandskattingina!!
Vit í SMF hava flest Ãļll eina miðalinntÃļku, og vit gjalda sum kunnugt 15% til okkara egnu eftirlÃļn - harav 1% fer til samlagstrygging. Samlagstryggingin er ein gÃģð skipan, sum tryggjar lim ella barn hjÃĄ limi, um sjÚka rakar. Peningurin er skattleysur sum er, men soleiðis sum politiski heimurin skikkar sÃĶr, verður vakið eygað hildið við, hvat hendir, so partur av hesum ikki eisini verður tikin.
Starvsmannafelagið tekur ikki dagar millum politiskar flokkar, men sum stÃļrsta fakfelag í landinum, lurta vit vÃĶl eftir, hvat politikarar lova. Og vit ansa eisini vÃĶl eftir, at teir halda orð. Vit sum standa ÃĄ vaktini hava skyldu at boða frÃĄ, tÃĄ ið valdsharrarnir pilka við okkurt, sum er okkum til Ãģfyrimunar. Og tað gera vit!

Vit vera seljarar og egnir stjÃģrar
Talgildi heimurin fyri framman setur stÃģr krÃļv til fakfelÃļgini. Kend arbeiðsplÃĄss fara at hvÃļrva og fakfelÃļgini mugu ikki kappast við hvÃļrt annað og gerast fakfelÃļg fyri avoldað arbeiðsplÃĄss.

Leiðin er lÃļgd inn í eina talgilda framtíð, har data fer at hava sama stÃģra tÃ―dning, sum oljan hevði fyri 20. Ãļld. NÃ―ggja tilfeingi í 21.
Ãļld verður data, og eitt nÃ―tt samfelag fer at vaksa fram.
Tað segði Bo Dahlbom, professari, í framlÃļgu ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ norðurlendskum fakfelÃļgunum.
– Vit hava havt 100 ÃĄr við fantastiskum bÚskaparvÃļkstri, har oljan hevur verið drívmegin, men í framtíðini verður tað data, sum verður megintilfeingið.
Hann vísti til, at longu í dag hava tÃĶr stÃģru fyritÃļkurnar, sum eitt nÚ Google, Facebook, Amazon og Apple, eina innsavningarskipan av data, sum verður seld Ãļllum, sum vilja gjalda.
Og vit skulu vÃĶntað nÃģgv meiri.
Lokalar tÃĶnastur fara at hvÃļrva og globalar tÃĶnastur at taka yvir.

HÓTTA MÓTI TRYGGUM HEIMI
Arbeiðið var flutt av verksmiðjunum og inn ÃĄ skrivstovurnar, og har eru eisini krÃļv um effektivitet. MÃĄtin at fÃĄa effektivitet er yvirvaking og eftirlit við starvsfÃģlkum.
Til ber longu nÚ at fylgja við ÃĄ Ãļllum Ãļkjum, at vaka yvir og savna inn data um Ãļll og hvÃļnn einstakan um, hvat arbeiði verður gjÃļrt.
– Alt hetta er ein hÃģttan mÃģti tí skandinaviska modellinum. Ein hÃģttan mÃģti einum tryggum heimi, sum vit hava verið við til at bygt upp, segði Bo Dahlbom.
Sum dÃļmi um broyting, nevndi hann Kodak sum eina fyritÃļku, sum ikki fylgdi við í talgildingini. TÃĄ Kodak var stÃļrst arbeiddu 70.000 fÃģlk har, men fyritÃļkan er ikki til í dag.
– NÚ hava vit Instagram. TÃĄ Facebook keypti Instragram arbeiddu 13 fÃģlk har. StÃģru fyritÃļkurnar tjena nÃģgv meiri í dag og hava alt fÃĶrri i starvi, vísti professarin ÃĄ.
– Tað eru vit sum arbeiða fyri Instagram og vit sum arbeiða fyri Facebook og Google, og vit arbeiða Ãģkeypis. Savna data til altjÃģða fyritÃļkurnar, ið selja tað aftur til okkara og onnur.
Enn eru tríggjar milliardir fÃģlk eftir
í jÃļrðini, sum ikki hava internet, men stÃģru fyritÃļkurnar spenna seg Út at bjÃģða Ãļllum – enntÃĄ – Ãģkeypis internet.
– Og tÃĄ tað verða tríggjar milliardir nÃ―ggir kundar, so verða tað tÃĶr stÃģru fyritÃļkurnar sum fara at tjena pengarnar – tað verður ikki nÃģgv eftir til vanliga lÃļntakarar.
– Og politikararnir hava ikki styrki at seta seg mÃģti hesum stÃģru fyritÃļkunum, tí politikarar eru eisini heftir at teimum, segði Bo Dahlbom.

LYFTI UM TRYGGLEIKA
– Ein avbjÃģðing hjÃĄ fakfelÃļgunum er, hvat skulu vit gera við tey fÃģlkini, sum ikki hava rÃĶtta arbeiðið ella tey, sum gerast arbeiðsleys. Ella tey, sum hvÃļrva Úr almennum starvi og fara í privatar fyritÃļkur, sum veita tÃĶnastur til tað almenna. Hvussu skulu vit mÃļta teimum við lyfti um tryggleika og fleksibilitet?
– FyritÃļkurnar krevja fleksibilitet og politikarar siga, ja, vit mugu hava fleksibilitet, annars fÃĄa vit ikki nakran vÃļkstur. TÃĄ fakfelÃļgini svara aftur, at vit krevja tryggleika í starvinum, so svara politikararnir aftur, at fÃģlk sum hava tryggleika eru eisini fleksibil, segði Bo Dahlbom.

SLEPPIÐ KAPPINGINI MILLUM FELØG
Hann nevndi tvÃĶr stÃģrar avbjÃģðingar. Í fyrsta lagi, at Ãļll arbeiði fara at broytast og talið ÃĄ arbeiðsplÃĄssum fer at minka. Og tað hendir skjÃģtt.
TÃĄ rÃĶður um at vera við tí arbeiðinum, og tað rÃĶður avgjÃļrt um, at fakfelÃļgini ikki kappast við hvÃļrt annað.
– Í SvÃļríki sÃĶst summastaðni, at fakfelÃļgini leggja stÃļrstu orku í at kappast við hvÃļrt annað, segði Bo Dahlbom.
Í Ãļðrum lagi mugu fakfelÃļgini lyfta seg uppfrÃĄ og ikki vera eitt ÃĄhugafelag fyri avoldað arbeiðsplÃĄss.
– Tit mugu taka hesa uppgÃĄvu ÃĄ tykkum. FakfelÃļgini mugu standa fyri rÃĶttvísi, og tit mugu standa fyri einum javnari bÃ―ti at Ãļllum teimum nÃ―ggju milliardunum, segði Bo Dahlbom.
– Arbeiðslívið, sum vit ganga ímÃģti í hesi Ãļldini, verður meiri og meiri merkt
av Ãģvissu. Vit mugu vera virkin hvÃļr í sínum lagi. Gomlu felagsskapirnir verða niðurlaðaðir. Fyrr var nÃģg mikið at vera í fÃļstum starvi, men hetta fer eisini at broytast.
– KrÃļvini gerast stÃļrri til, at hvÃļr einstakur skal bjÃģða seg fram. TÃĄ arbeiðið broytist ella arbeiðaplÃĄssini hvÃļrva, so krevur fyritÃļkan, at tÚ hugsar sum hon, og gamla samanhaldið og samhaldsfestið fÃĶr verri kor. Og almenn arbeiðsplÃĄss hugsa eisini sum fyritÃļkur. TÚ hevur ikki bara tryggleika í fÃļstum arbeiði, men skal selja teg sjÃĄlva, sum egin verkÃĶtlanarleiðari.
– Vit skulu Ãļll verða okkara egnu seljarar og stjÃģrar.
– FakfelÃļgini eru bygd upp eftir einum gomlum arbeiðsmakrnaði, men fyri framman stendur ein so nÃģgv broyttur arbeiðsmarknaður og tað verður trupult hjÃĄ fakfelÃļgunum at tillaga seg, helt Bo Dahlbom.

SKRIVTOVURNAR HVØRVA
– Tað er ikki longur nakað krav fyri at kunna arbeiða, at vit sita ÃĄ eini skrivstovu
allan dagin. Í dag er kravið fyri at kunna arbeiða, at tÚ hevur atgongd til internetið. Bo Dahlbom legði stÃģran dent ÃĄ orðini tryggleika og smidleika. KrÃļvini verða at veita tryggleika og samstundis vísa
smidleika ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Hann teknaði eina mynd, har hann setti starvsfÃģlk inn í eftir, um tey vÃģru virkin ella ikki, og um tey vÃģru fÃļst ella leyst knÃ―tt at arbeiðsmarknaðinum. Hansara uppÃĄhald var, at fakfelÃļgini í dag arbeiða fyri teimum, sum hava fast
arbeiði og ikki eru serliga virkin. FakfelÃļgini eru sprottin Úr tí arbeiðsmarknaðinum, men í talgilda heiminum kemur kravið um, at Ãļll skulu vera meiri virkin, samstundis sum knÃ―tið til eitt arbeiðsplÃĄss ella ein arbeiðsgevara gerst
meiri tilvildarligt.
– Tí verður ein avbjÃģðing hjÃĄ fakfelÃļgunum at menna seg í nÃ―ggja arbeiðsmarknaðinum, har fÃģlk liva við kravinum um at vera meiri virkin og sum eru leysari knÃ―tt til eitt ÃĄvíst arbeiðsplÃĄss, segði Bo Dahlbom.

Vit skulu tora at trÚgva, at framtíðin verður fantastisk, men vit skulu eisini arbeiða fyri, at vit fÃĄa eina fantastiska framtíð. Tað segði Veronica Magnusson frÃĄ svenska Vision ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ norðurlendsku fakfelÃļgunum hjÃĄ alment settum, sum var í Havn síðst í apríl.
Hon lÃ―sti avbjÃģðingarnar hjÃĄ fakfelÃļgunum við trimum orðum: demografi, talgilding og alheimsgerð.
– Tað vera alt fleiri eldri og tað fer eisini at ÃĄvirka alt arbeiðslívið. Vit skulu sum fakfelag handfara tÃĶr smÃĄu gerandisavbjÃģðingarnar, men eisini tora at handfara tey stÃģru rÃĄkini í tíðini. Eitt nÚ broytingin í fÃģlkasamansetingini, segði Veronica Magnusson.

RISAR ERU EISINI STERKIR
Samstundis sum avbjÃģðingarnar hjÃĄ fakfelÃļgunum eru stÃģrar í einum talgildum samfelag, so merkja tey í grannalondunum, at hugurin at verða limur í einum fakfelag minkar. Tí er tað eisini ein avbjÃģðing, sum Ãļll tey norðurlendsku fakfelÃļgini hava. Skulu fakfelÃļgini hava styrki at ÃĄvirka gongdina, so mugu felÃļgini hava limir, og so mugu tey ungu síggja, hvÃļnn tÃ―dning fakfelÃļgini hava.
– Tey ungu eru virkin, men hava fakfelÃļgini nÃģg mikið at bjÃģða teimum?, spurdi hon.
Veronica helt, at virkisfÃ―sni er sum
ravmagn – tað finnur altíð stytsta vegin. Tí mugu fakfelÃļgini gera tað lÃĶtt og Ãģmakaleyst hjÃĄ ungum at gerast virkin í fakfelÃļgunum.
– Vit hava bygt fakfelÃļgini upp til at vera stÃģrar risar. NÃģgv styrki liggur í tí, men tað sama ger okkum eisini sÃĄrbÃĶr.
– Vit hava nÃģgvan pening og kunnu seta fÃģlk í stÃļrv, sum kunnu hjÃĄlpa okkum – rÃĄÃ°gevar og sakfÃļrarar. Vit hava mÃļguleikan at verða við í Ãļllum broytingunum, og eg vil ikki standa her um 20 ÃĄr og spyrja, hví tÃģku vit ikki av avbjÃģðingini, segði Veronica Magnusson.

IKKI FYLGJA VIÐ, MEN VERA VIÐ
Lizzie Ruud Thorkildsen Úr norska Delta vísti eisini ÃĄ, at fakfelÃļgini mugu inn ÃĄ vÃļllin og vísa, hvÃļnn veg tey halda at samfelagið skal fara.
– Vit sum fakfelÃļg skulu ikki bara fylgja við í orðaskiftinum um framtíðina. Vit skulu ÃĄvirka orðaskiftið og gongdina. Menningin gongur so skjÃģtt, at tað sum fyrr tÃģk 20 ÃĄr, tekur nÚ kanska tvey ella fÃ―ra ÃĄr.
– Tað merkir, at vit mugu hugsa nÃģgv skjÃģtari, um vit vilja vera við at leggja til rÃĶttis, tað sum fer at henda bÃĶði ÃĄ arbeiðsmarknaðinum og sum heild, segði Lizzie Ruud Thorkildsen.
KrÃļvini um effektivitet og skjÃģtar broytingar síggjast alla staðni og fakfelÃļgini mugu hugsa, hvussu tey taka mÃģti broytingunum.
– Vit kunnu spyrja okkum, hvÃļr arbeiðir hjÃĄ tí almenna um 10 ÃĄr. HvÃļrjar uppgÃĄvur hvÃļrva og hvÃļrjar nÃ―ggjar koma? Hetta er ein partur av arbeiðinum hjÃĄ einum fakfelag, helt Lissie Ruud Thorkildsen.

STYRKJA ÓFORMLIGA SAMSTARVIÐ
Bodil Otto frÃĄ kommunalu deildini hjÃĄ HK í Danmark mÃĶlti til, at fakfelÃļgini gerast meiri uppbyggjandi í samstarvinum við arbeiðsgevararnar.
– Vit eiga ikki at vera í ov stÃģrari andsÃļgn við arbeiðsgevararnar. Vit eiga at hava fleiri felags ÃĄhugamÃĄl við arbeiðsgevararnar um, hvar og hvussu okkara samfelag skal flyta seg. – Vit sum fakfelÃļg skulu vera uppbyggjandi viðspÃĶlarar, tÃĄ broytingarnar standa fyri durum. Vit eru í Danmark enn ov bangin fyri broytingum, segði Bodil Otto.
– Arbeiðsgevararnir skulu helst hugsa, at fortreytin fyri at nÃ―mÃģtansgera arbeiðsmarknaðin er, at fakfelÃļgini eru viðspÃĶlarar.
– Vit skulu vinna ÃĄvirkan bÃĶði formliga og Ãģformliga. ÁlitisfÃģlkini skulu hava ein nÃ―ggjan leiklut, har tey verða meiri við í menningini og broytingunum ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum, heldur enn at rÃĶðast broytingarnar.
Bodil Otto vísti til eina evropeiska kanning millum arbeiðsgevarar, um hvussu teir sÃģu samarbeiðið við fakfelÃļgini. SambÃĶrt henni, so hildu flestu arbeiðsgevarar, at bestu broytingar komu við meiri Ãģformligum samstarvi við ÃĄlitisfÃģlkini, har ÃĄlitisfÃģlkini kundu hugsa um arbeiðsplÃĄssið og ikki hÃļvdu eina ella aðra lidna avtalu við frÃĄ fakfelagnum.
Hon segði, at danska fakfelagsrÃļrslan arbeiddi við at broyta leiklutin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum, men hon visti at tað bleiv ein drÚgv tilgongd.

25 nÃ―ggj ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ skÚlabeinki
Í apríl varð grundskeið hildið við GjÃģgv fyri nÃ―ggjum ÃĄlitisfÃģlkunum í Starvsmannafelagnum, sum vÃģrðu vald ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkavalinum í heyst.
dialog millum tey royndu og tey nÃ―ggju, um avbjÃģðingarnar, sum ÃĄlitisfÃģlk kunnu mÃļta í arbeiðinum.
Umframt undirvísing sluppu ÃĄlitisfÃģlkini eisini at royna seg í rolluspÃļlum og bÃģlkaarbeiði.
Stundir vÃģru eisini til hugna og samveru við gÃģðum mati og drekka, har hÃļvi var at knÃ―ta faklig sambond.
Grundskeiðið fyri nÃ―ggj ÃĄlitisfÃģlk er í tveimum pÃļrtum. Tað var fyrri parturin, sum varð hildin nÚ í vÃĄr. Seinni partur verður í heyst.

100 ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ Hotel Hafnia
Umleið 100 ÃĄlitisfÃģlk komu saman ÃĄ Hotel Hafnia hÃģsdagin 2. juni til eina spennandi og fjÃļlbroytta skrÃĄ. Á skrÃĄnni vÃģru kjak, fyrilestrar og spurnablaðskanningar.
Hvussu nÃ―tir Starvsmannafelagið jÃĄttanina til blaðÚtgÃĄvu, heimasíðu og miðling ÃĄ skilabesta hÃĄtt?
Hetta var ein av spurningunum, umleið 100 ÃĄlitisfÃģlk í Starvsmannafelagnum royndu at svara ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundinum.
Nevndin hevur avgjÃļrt at eftirmeta miðlapolitikkin. AvgjÃļrt er at eftirkanna, um blaðÚtgÃĄvan skal halda ÃĄfram sum higartil. Ella um miðlapolitikkurin skal umleggjast, so at miðlingin gjÃļgnum heimasíðuna skal raðfestast hÃĶgri.
ÁlitisfÃģlkini fingu ÚtflÃ―ggjað spurnablað, har tey m.a. svaraðu spurninginum, hvat felagið eigur at leggja dent ÃĄ við miðlingini. Um hvat, ið skal raðfestast. UpplÃ―singar, ið venda sÃĶr beinleiðis til limirnar. Ella tíðindaflutningur um arbeiðsmarknað og vÃĶlferð, sum vendir sÃĶr til ein breiðari skara, har felagið roynir at seta almennu dagsskrÃĄnna.
Í hesum sambandi hevði felagið fingið Øssur Winthereig, journalist frÃĄ Press at greiða frÃĄ ymsum mÃļguleikum, ið finnast, um avgjÃļrt verður at broyta miðlastrategiina hjÃĄ felagnum.

BYGNAÐURIN Í FELAGNUM
ÁlitisfÃģlkini fingu eisini hÃļvi at siga sína hugsan um arbeiðið at skipa fakbÃģlkar í Starvsmannafelagnum.
Felagið er stÃģrt og breitt. Tað kann vera ein fyrimunur, men vandamÃĄlið er, at ymsu fakbÃģlkarnir hvÃļrva í tí stÃģra meginfelagnum.
Tískil hevur verið roynt at skipa felagið í undirbÃģlkar, men hevur tað víst seg at vera trupult at fÃĄa fakbÃģlkarnar skipaðar og at virka.
Á fundinum varð greitt frÃĄ bygnaðararbeiðinum í felagnum higartil. Síðani varð bÃģlkaarbeiði, har ÃĄlitisfÃģlkini m.a. kjakaðust um aðrar mÃļguleikar at skipa felagið, við tí fyri eyga at fÃĄa vanligu limirnar at taka lut í felagsarbeiðinum og gera teir sjÃģnligari í felagsarbeiðinum.

LIMARÁÐGEVING
Spurningurin um at seta ÃĄ stovna limarÃĄÃ°geving eftir vanliga arbeiðstíð var eisini umrÃļddur.
PÃĄll Nielsen, advokatur, greiddi frÃĄ sínum royndum at veita fakliga rÃĄÃ°geving fyri felÃļgini í FÃļroya Arbeiðarafelag og fyri Samtak.
AftanÃĄ svaraðu ÃĄlitisfÃģlkini einum spurnablaði, har ma. spurt varð um hvat tey halda um slíka limarÃĄÃ°geving og hvat slag av limarÃĄÃ°geving, tey helst vilja hava.

FLEIRI FYRILESTRAR
Eisini vÃģru fleiri fyrilestrar ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundinum.
NÃ―setti rÃĄÃ°gevin í Fakfelagssamstarvinum – sum er eitt samstarv millum seks fakfelÃļg – greiddi frÃĄ sínum starvi.
Anna A. Andresen greiddi frÃĄ sínum starvi sum sÃĄlarfrÃļðingur ÃĄ Arbeiðseftirlitinum, og Anly S. Joensen, lÃļgfrÃļðingur, greiddi frÃĄ hÃļvuðsritgerð síni um eina varskÃģgvaraskipan í almennu fyrisitingini í FÃļroyum.
Eisini greiddi DÃĄnjal HÃļjgaard frÃĄ Starvsmannafelagnum frÃĄ, hvÃļr stÃļðan er, tÃĄ ið starvið broytist og hvat ÃĄlitisfÃģlkini skulu hava í mentu, tÃĄ ið bygnaðarbroytingar henda ella arbeiðsgongdir verða broyttar.

FakfelÃļgini gÃģðkend sum keyparar av LÍV
9. juni bleiv almannakunngjÃļrt, at Tryggingareftirlitið hevði gÃģðkent P/F Fakfelag sum keypara av P/F LÍV Holding. YvirtÃļkudagurin er ÃĄsettur til 1. september 2016.

At keypa eina tryggingarfyritÃļku er ein stÃģr avgerð. Avgerðin, sum hevur verið drÚgv og viðhvÃļrt kenst mÃļtimikil, varð tikin fyri 4 ÃĄrum síðani. Tíðin síðani er farin til formlig viðurskifti, so sum gÃģðkenningar og kanningar av ymiskum slag.
Men nÚ eru vit loksins komin ÃĄ mÃĄl.

HVÍ SO KEYPA?
FakfelÃļgini, teirra millum Starvsmannafelagið, eru hÃļvuðskundar hjÃĄ LÍV. StÃļrsta orsÃļkin til keypið er, at ÃĄ henda hÃĄtt hava fakfelÃļgini beinleiðis ÃĄvirkan ÃĄ hvussu teir nÃģgvu pengarnir, sum limirnir gjalda inn í LÍV, verða handfarnir.
Í staðin fyri, at rakstraravlop fer Út sum vinningsbÃ―ti, fer tað nÚ beinleiðis aftur til tryggingartakaran. Eisini kunnu vit ÃĄ henda hÃĄtt vera við til at stÃ―ra kostnaðinum av umsitingarliga rakstrinum, og vit fÃĄa mÃļguleikan at gera okkara ÃĄvirkan galdandi til tess at Útvega tÃĶr bestu tryggingarnar.

IKKI DRÍVA FORRÆTNING
At fakfelÃļgini hava gjÃļrt avtalu um keyp av LÍV merkir ikki, at fakfelÃļgini nÚ fara at reka forrÃĶtning. Tað er ikki okkara uppgÃĄva at dríva forrÃĶtning og tað fer tað neyvan heldur at vera í framtíðini.
ForrÃĶtningina lata vit trygt upp í hendurnar ÃĄ leiðslu og starvsfÃģlkum hjÃĄ LÍV. Tað er teirra fremsta uppgÃĄva, og tað havi eg fult ÃĄlit ÃĄ, at tey fara at gera.

FAKFELØGINI VÆL UMBOÐAÐ
P/F Fakfelag eru 17 fakfelÃļg, sum hava tikið seg saman í eitt samstarv við tí eina endamÃĄlinum: at keypa tryggingarfelagið LÍV.
Umframt Starvsmannafelagið eru felÃļgini í P/F Fakfelag: Pedagogfelagið, S&K felagið, Arkitektafelagið, Maskinmeistarafelagið, MusikklÃĶrarafelagið, FÃļroya Handverkarafelag, Skipara- og NavigatÃļrfelagið, Bioanalytikarafelagið, Ergoterapautfelagið, Fysioterapautfelagið, HeilsurÃļktarafelagið, Kost- og fÃļðslufelagið, LjÃģsmÃļðrafelagið, Radiograffelagið, Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar og HeilsuhjÃĄlparafelagið.
GÃģðkenningin inniber, at samtakið Fakfelag keypir upp til 50 % av partapeninginum í PF/LÍV Holding. Hina helvtina fer Ognarfelagið LÍV, sum umboðar allar tryggingartakararnar í samtakinum, at eiga. Tað er tí sera tÃ―dningarmikið at fÃĄa sagt, at tey fakfelÃļg, sum ikki eru við í P/F Fakfelag, framhaldandi verða umboðað gjÃļgnum Ognarfelagið LÍV. Øll felÃļg, sum hava tryggingar í LÍV, verða sostatt vÃĶl umboðað í tryggingarfelagnum.
Eg fari við hesum at ynskja okkum Ãļllum til lukku við gÃģðkenningini og takka fakfelÃļgunum fyri gott samstarv. Samstundis vil eg ynskja LÍV og starvsfÃģlkum tess, eina bjarta framtíð og ein hepna hond við arbeiðinum.

NSO-RÁÐSTEVNA í FØROYUM
Fakfelagsumboð fyri starvsfÃģlk, sum arbeiða hjÃĄ stati/ landi í Norðurlondum hava rÃĄÃ°stevnu í FÃļroyum dagarnar 22. til 25. august.
Heitið ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni verður „Fremtidens ledelse i det offentlige“ og verður Starvsmannafelagið vertur fyri rÃĄÃ°stevnuni í ÃĄr.
Árliga NSO-rÃĄÃ°stevnan, fer at varpa ljÃģs ÃĄ samstarv millum leiðslu og starvsfÃģlk annars.
Eins og leiðslurÃĶtturin, er eisini rÃĶtturin hjÃĄ starvsfÃģlki annars at gera sína ÃĄvirkan galdandi ÃĄ almennum arbeiðsplÃĄssum, tÃ―Ã°andi tÃĄttur í sÃĄttmÃĄlanum millum partarnar. Leiðslan hevur hÃļvuðsÃĄbyrgdina av, at arbeiðsplÃĄssið verður rikið effektivt og dygdargott og at starvsfÃģlk trívast ÃĄ sínum arbeiðsplÃĄssi. At starvsfÃģlk hava mÃļguleika at gera sína ÃĄvirkan galdandi, er millum annað staðfest í samstarvsskipanum sum ÃĄlitisfÃģlkaskipanini og samstarvsnevndum.
At leiðsla og starvsfÃģlk saman reka arbeiðsplÃĄssið ÃĄ besta hÃĄtt, er treytin fyri, at almenn arbeiðsplÃĄss í framtíðini megna at rÃļkja framtíðar krÃļv. Hvussu tað kann gerast verður hÃļvuðsevnið ÃĄ NSO-rÃĄÃ°stevnuni, sum verður í FÃļroyum 22. til 25. august.

Samstarv styrkir felÃļgini
Poula Michelsen Kass er sett í fast starv hjÃĄ Fakfelagssamstarvinum at samskipa virksemið hjÃĄ seks fakfelÃļgum.
EndamÃĄlið við samstarvinum er at geva felÃļgunum stÃļrri styrki sum samfelagsligur ÃĄhugabÃģlkur, so at tey fÃĄa stÃļrri ÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsgevarar og myndugleikar. FelÃļgini miða eftir at hava felags stÃļðu til viðkomandi samfelagsmÃĄl, sum kunnu gagna limunum. Við at samskipa virksemið vÃģna felÃļgini eisini at gagnnÃ―ta fakligu royndirnar, vitanina og fíggjarligu og menniskjaligu orkuna hjÃĄ felÃļgunum betri.
Poula sigur, at sannroynd er, at umsitingarnar í felÃļgunum í samstarvinum eru lutfalsliga smÃĄar. Tí rÃĶður um stÃļrri samstarv ÃĄ ymiskum Ãļkjum um praktiskar uppgÃĄvur, so sleppast kann undan dupultarbeiði og ÃĄ tann hÃĄtt gagnnÃ―ta arbeiðsmegina sum best. Eitt nÚ í samskifti við myndugleikarnar og annað av felags ÃĄhuga. Somuleiðis kunnu Ãļll felÃļgini fÃĄa gagn av eini samskipan í sambandi við stÃļrri uppgÃĄvur, sum felÃļgini hava ilt við at megna hvÃļrt sÃĶr. Tað verið seg stÃļrri kanningar og greiningar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum og at fylgja við, at arbeiðsmarknaðarlÃģggÃĄvan altíð er dagfÃļrd. Triðja hÃļvuðsmÃĄl hennara er at skapa eitt netverk millum felÃļgini
og skipa regluligar fundir millum formenn, nevndarlimir, ÃĄlitisfÃģlk og umsitingar – at deila vitan millum Ãļll í samstarvinum.
Millum tÃĶr fyrstu uppgÃĄvurnar, sigur Poula, er at fÃĄa netverkið at virka og at gera eina greining av hvat fakfelagssamstarvið veruliga skal snÚgva seg um. – At skapa ein identitet og at greina hvÃļrji stÃģru mÃĄlini eru, sum felÃļgini eru samd um at arbeiða við og sum tey hava ein felags hugburð til.
Tey seks felÃļgini í samstarvinum eru Akademikarafelag FÃļroya, Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarar, FÃļroya LÃĶrarafelag, FÃļroya Pedagogfelag, Havnar Arbeiðskvinnufelag og Starvsmannafelagið. Spurd um hon ímyndar sÃĶr, at fleiri felÃļg fara at leggjast afturat teimum verandi seks, sigur Poula, at fyribils rÃĶður um at skapa ein leist og finna fram til, hvussu eitt tílíkt samstarv kann virka. Men tÃĄ tað er sagt, er her ikki talan um eitt „lukkað selskap“, sum onnur ikki kunnu koma uppí.

Tann
treiska einkjan
TvÃĶr ferðir fekk hon at vita, at einkjupensiÃģnin, sum hon fekk eftir mann sín, skuldi dragast frÃĄ í arbeiðsloysisstuðlinum. Men tað vildi hon ikki gÃģðtaka, og nÚ hevur LÃļgtingsins Umboðsmaður givið henni rÃĶtt. PensjÃģnin skal ikki mÃģtroknast og nÚ skal tað staðfestast í lÃģgini.

65 ÃĄra gamla EyðbjÃļrg Nilsson Úr Havn er ikki ein kona, sum tekur eitt nei fyri eitt nei.
Í umleið tvey ÃĄr stríddist hon mÃģti pappírveldinum, tí hon metti, at ALS av ÃģrÃļttum mÃģtroknaði einkjupensjÃģnina, hon fekk eftir mann sín í arbeiðsloysisstuðlinum.
Í vetur fekk hon loksins orðini hjÃĄ LÃļgtingsins Umboðsmanni fyri, at hon hevði rÃĶtt kortini.
– Eg havi altíð gjÃļrt mína skyldu, og nÚ kravdi eg bert mín rÃĶtt, sigur EyðbjÃļrg Nilsson.
– TÃĄ eg las lÃģgina, helt eg hetta ikki vera so flÃļkt, tí lÃģgin segði ikki beinleiðis, at pensjÃģnin eftir hjÚnafelagan skuldi mÃģtroknast. Í mínum eygum var hetta ikki so flÃļkt.
STRÆVIN TÍÐ
Seinastu ÃĄrini hava ikki verið nakar dansur ÃĄ rÃģsum hjÃĄ EyðbjÃļrg Nilsson.
Í 2012 doyði maðurin, og eftir hann fekk hon eina hjÚnafelagaeftirlÃļn ÃĄ gÃģðar 7.000 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Árið eftir gjÃļrdist hon arbeiðsleys eftir
at starvið, sum hon hevði havt í VinnumÃĄlarÃĄÃ°num, varð niðurlagt.
EyðbjÃļrg noyddist í ALS, men bleiv klÃļkk, tÃĄ ið hon sÃĄ, at hjÚnafelagaeftirlÃļnin varð drigin frÃĄ í arbeiðsloysisstuðlinum.
ALS: EIN TÆNASTUMANNAPENSJÓN
ALS vísti til lÃģgina um arbeiðsloysistrygging, sum sigur, at „tÃĶnastumannapen- sjÃģnir, umframt aðrar líknandi eftirlÃļnir, sum verða skattaðar sum A-inntÃļka, tÃģ ikki fyritíðarpensiÃģnir“ skulu dragast frÃĄ í arbeiðsloysisstuðlinum.
SambÃĶrt ALS var hjÚnafelagaeftirlÃļnin hjÃĄ EyðbjÃļrg Nilsson at rokna sum ein tÃĶnastumannapensjÃģn fyri eftirsitandi hjÚnafelaga. Og tískil skuldi pensjÃģnin mÃģtroknast í arbeiðsloysistuðlinum.
OV VÍÐFEVND TULKING
Men hetta vildi EyðbjÃļrg Nilsson ikki gÃģðtaka. Hon helt, at ALS blandaði tingini saman.
Ásetingin um mÃģtrokning er galdandi fyri tínar egnar pensjÃģnir, men ikki fyri
pensjÃģnirnar frÃĄ Ãļðrum, sum t.d. hjÚnafelaga, vísti EyðbjÃļrg ÃĄ.
– Arbeiðsloysisstuðul eftir ALS-lÃģgini er ein kompensatiÃģn fyri mista lÃļnarinntÃļku orsaka av arbeiðsloysi. PensjÃģn er eisini kompensatiÃģn fyri mista lÃļnarinntÃļku og skuldi tí mÃļguliga verið mÃģtroknað, um so var, at pensjÃģnin var kompensatiÃģn fyri mína mistu lÃļnarinntÃļku, so eg ikki varð dupult kompenserað.
– Men pensjÃģnin, eg fÃĄi, er ikki kompensatiÃģn fyri mína mistu lÃļnarinntÃļku, men kompensatiÃģn fyri mistu inntÃļkuna hjÃĄ manni mínum, sÃĄla – ein rÃĶttur, sum eg nÚ eri traðkað inn í, greiddi hon myndugleikunum frÃĄ.
– Um maður mín livdi og arbeiddi/ ella fekk pensjÃģn, so var einki problem, so fekk eg max. Útgjald uttan nakað roks. Tað kann ikki vera rÃĶtt at man fÃĶr stein omanÃĄ byrðu, grundgav hon.
ALS tulkaði lÃģgina ov vítt, helt EyðbjÃļrg.

KÆRUNEVNDIN STAÐFESTI
TÃĄ ALS helt fram at mÃģtrokna pensjÃģnina fÃģr EyðbjÃļrg til kÃĶrunevndina fyri ALS við mÃĄlinum.
Har var mÃĄlið í ÃĄtta mÃĄnaðir. Og eftir drÚgvar kanningar staðfesti kÃĶrunevndin avgerðina hjÃĄ ALS: EinkjupensjÃģnin skal mÃģtroknast, tí talan er um eina tÃĶnastumannapensjÃģn, ið er fevnd av regluni um mÃģtrokning, varð sagt.
Men hÃģast tveir instansir nÚ hÃļvdu sagt hvussu teir hildu at lÃģgin skuldi tulkast, var EyðbjÃļrg framvegis sannfÃļrd um at hon hevði rÃĶtt.
Í oktober 2015 klagaði hon so til LÃļgtingsins umboðsmann. Og hesaferð gekk betri.
Hon fekk viðhald.

Í STRÍÐ VIÐ LÓGINA
Umboðsmaðurin er samdur við EyðbjÃļrg Nilsson um, at ALS kann ikki mÃģtrokna hjÚnafelagaeftirlÃļnina í arbeiðsloysisstuðlinum. EndamÃĄlið við hjÚnafelagapensjÃģnini er at tryggja fíggjarliga grundarlagið hjÃĄ longstlivandi hjÚnafelaga, soleiðis at hesin kann hava nÃļkunlunda somu lívskor, sum ÃĄÃ°renn viðkomandi bleiv einsamallur uppihaldari, staðfestir umboðsmaðurin.
PensjÃģnin kann sammetast við uppihaldspening, heldur umboðsmaðurin, og tað skal ikki kosta í arbeiðsloysisstuðlinum hjÃĄ hjÚnafelaganum.
Umboðsmaðurin hevur givið myndugleikunum boð um at rÃĶtta viðurskiftini, so at umsitingin verður í samsvari við lÃģgina.
Sum tað fyrsta fÃĶr EyðbjÃļrg Nilsson pengarnar aftur, sum ALS av ÃģrÃļttum hevur mÃģtroknað í arbeiðsloysisstuðlinum hesi seinastu tvey ÃĄrini.
Samstundis hevur umboðsmaðurin heitt ÃĄ SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°ið um at Útgreina ALS-lÃģgina. Tað skal nÚ standa pÚra greitt, at tað bert eru egnar tÃĶnastumannapensjÃģnir og eftirlÃļnir, sum kunnu dragast frÃĄ í arbeiðsloysisstuðlinum.
Einkjan Úr Havn fekk rÃĶtt til síðst.
– Eg vildi bara hava tað rÃĶtt. Tað hevur verið strÃĶvið, tungt og givið hÃļvuðbrÃ―ggj, sigur EyðbjÃļrg, sum kortini heldur at tað hevur verið stríðið vert.
– Eisini fyri tey, sum koma eftir meg og enda í somu stÃļðu, at tey fÃĄa tað, sum tey eiga.

TEY SUM HAVA EINA DAGSSKRÁ

Her fyri mÃĄtti íslendski forsÃĶtisrÃĄÃ°harrin leggja frÃĄ sÃĶr, tí hann í beinleiðis sjÃģnvarpssending varð avdÚkaður í at hava krÃģgvað pening í Panama. Sami forsÃĶtisrÃĄÃ°harri sum so bÃļnliga hevði biðið illa skÃļlsettu íslendingarnar um at gjalda skatt við gleði.
Í USA er ein skrÃĶðugÃĄkur, sum hatar alt og Ãļll sum ikki eru sum hann, um at gerast landsins forseti.
Í Danmark kappast politisku flokkarnir við danska fÃģlkaflokkin um at vera Ãģfordragiligir mÃģti flÃģttum, og í Ruslandi etir Putin fÃļroyskan hummara.
NÚ ÃĄtti man at Ãģgvast, men eftir Ãļllum at dÃļma kemur tað við aldrinum, at sjÃĄlvt tað mest Ãģhugsandi ikki er so Ãģhugsandi kortini. Men fyri tað er tað at harmast um.
Einaferð undraðist eg ÃĄ, at hugmyndafrÃļðingar ÃĄ hÃļgraveinginum vÃģru so altrÃĄÃ°ir eftir at avskaffa minstulÃļnina. Ikki ta minstulÃļnina, sum fÃļroyskir fiskimenn fÃĄa, um fiskiskapurin ikki vignast. Nei,
her var talan um tað minstulÃļnina, sum í fleiri londum, við lÃģg, er ÃĄsett sum lÃĶgsta lÃļnin lÃļntakarar kunnu selja arbeiðsmegi sína fyri. SambÃĶrt hesum hÃļgraoddvitum skuldu lÃļntakarar ikki bindast niður við sÃĄttmÃĄlalÃļnum ella minstulÃļn, slíkt var harðrÃĶði. TÚ skuldi vera frÃĶlsur at selja teg at arbeiða í GrillbÚðini hjÃĄ Símuni fyri 5 kr. um tíman. Talan var ikki bara um Ãļrandi frÃĶlsi, nei hetta fÃģr eisini at Ãļkja arbeiðsÚtboðið munandi.
Onnur nÃ―liberal hyggjurÃĄÃ° eru, at Ãģtryggleiki er hent amboð at disiplinera lÃļntakarar, serliga Ãģtrygg setanarviðurskifti. LÃļntakarar sum kunnu verða uppsagdir ÃĄvegis til arbeiðis ein mikumorgun, brokka seg ikki og seta ikki krÃļv.
Her er ikki talan um tey ið kunnu vanta sÃĶr gylt lÃģgvatÃļk í hurðini, tÃĄ samarbeiðið steðgar, sum tað so fínt eitur; nei vit tosa um vanliga lÃļntakaran, har arbeiðsloysi, sjÚka ella Ãģhapp merkir fíggjarligt skrÃĶdl. Tað sum er mest undranarvert er mannasÃ―nið, sum liggur aftanfyri slíka hugsan. Hvat er tað fyri samfelag hesir Ãļrvitisknokkar síggja fyri sÃĶr? Allarhelst eitt samfelag uttan fakfelÃļg, har hvÃļrki arbeiðsloysisstuðul ella almannaveitingar eru at halda neyðini frÃĄ durinum, so fÃģlk, akandi ÃĄ knÃļum, eru noydd at selja seg fyri lÃĶgsta boð.
Nakrir fÃļroyskir politikarar eru fullkÃļnir í og taka undir við nÃ―liberalu trÚarlÃĶruni, og teimum eiga vit at ansa eftir. Verri er, at aðrir politikarar, eftir Ãļllum at dÃļma, als ikki kenna hesa somu trÚarlÃĶru. Tað fekk man í hvussu er varhugan av, tÃĄ flatskatturin, beint eftir nÃ―liberalu katekismussini, varð skundaður ígjÃļgnum, meðan partur í tÃĄsitandi samgongu stÃģðu sum ryssa yvir deyðum fyli, og ikki vistu hvat gekk fyri seg. Tað eru tey, sum hava eina dagsskrÃĄ, sum seta dagsskrÃĄnna og fÃĄa sítt ígjÃļgnum.
Almenna fakfelagssamstarvið telur nÚ 6 felÃļg, umboðandi umleið 5.600 limir sum virka ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum. FelÃļgini í samstarvinum eru Ãļll samd um, at rÃļddin hjÃĄ arbeiðstakaranum mÃĄ styrkjast.
Tað er ikki líkamikið hvÃļr setur dagsskrÃĄnna.
Innan Ãļll Ãļki innan tað almenna eru starvsfÃģlk hÃģtt av ÃĄhaldandi sparingum og turkatrÚnni hjÃĄ nÃģgvum politikarum ÃĄ, at almenni geirin gerst bíligari, ja enntÃĄ betri, um almennir stovnar verða riknir ÃĄ sama hÃĄtt sum fyritÃļkur í privata geiranum. Sparingar og skerjingar noyða starvsfÃģlk at arbeiða skjÃģtari, vÃĶl at merkja fyri somu lÃļn, enda í uppsagnum og starvsfÃģlk mugu liva við egnum neyðsemjum, tÃĄ tÃļka tilfeingið ikki stendur mÃĄt við skrivað ella Ãģskrivað krÃļv. Alt uppskriftir upp ÃĄ ÃģnÃļgdsemi, strongd og sjÚkrafrÃĄveru. Vit sakna heildarmyndina av stÃļðuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, sÃĶð Úr lÃļntakara sjÃģnarhorni. Alt ov ofta kunnu uppÃĄhald frÃĄ fakfelÃļgunum afturvísast sum ivasom ella sum grenj, tí hagtÃļl, kanningar og
greiningar ikki eru tÃļk. Og alt ov ofta standa Útsagnir frÃĄ arbeiðsgevarasíðu ella politikarum Ãģsvaraðar, tí arbeiðsorkan hjÃĄ einstÃļku fakfelÃļgunum, at luttaka í almenna kjakinum, er avmarkað.
Samstarv gerst meira og meira ÃĄtrokandi.
Tað verður ongantíð endurtikið ov ofta, serliga mÃģtvegis unga ÃĶttarliðnum, at rÃĶttindini hjÃĄ lÃļntakarum eru ikki komin av sÃĶr sjÃĄlvum, og at ÃĄgangurin ÃĄ vunnin rÃĶttindi er stÃļðugur. Álopini kunnu koma frÃĄ forstokkaðum politikarum, men kunnu eisini verða ílÃĶtin smart og modernað sum Ryanair.
Fakfelagsstríðið mÃĄ halda fram, so leingi vit unna Ãļllum eitt virðiligt lív.

Ein eldsÃĄl – sum fjÃĄlgar um tað lokala
At menna og fjÃĄlga um frítíðarítriv, og harvið trivnað í nÃĶrumhvÃļrvinum, skulu eldsÃĄlir til. Ein teirra er Oluffa Joensen í SyðrugÃļtu sum er við í nÃģgvum av tí, sum har fyriferst, – ikki minst tÃĄ talan er um ymisk frítíðartiltÃļk.

Umframt at vera nÃĶstforkvinna í bÃ―rÃĄÃ°num fyri Eysturkommunu, er Oluffa nevndarlimur í tÃģnleikasamtakinum GRÓT, er við til at skipa fyri G-festivalinum eins og HOYMA-tiltÃļkunum. Oluffa gevst í heyst við bygdarrÃĄÃ°sarbeiðinum eftir at hava havt sÃĶti har í 12 ÃĄr. Men teimum ymisku frítíðartiltÃļkunum vil hon fegin halda fram við, tí tað hevur hennara alra stÃļrsta ÃĄhuga.
– JÚ, tað kann viðhvÃļrt vera rÃĶttiliga tíðarkrevjandi, men eg havi altíð havt ÃĄhuga í at vera við til at menna og fjÃĄlga um eitthvÃļrt, sum kann skapa trivnað í nÃĶrumhvÃļrvinum. Ikki minst tÃĄ hugsað verður um endamÃĄlið við G-festivalinum, sum framvegis er at fÃĄa fÃļroyskan tÃģnleik Út um landoddarnar og at fÃĄa nÃ―ggjan tÃģnleik til FÃļroya, sigur Oluffa. SjÃĄlv byrjaði hon at hjÃĄlpa til sum sjÃĄlvboðin arbeiðsmegi, og kom so líðandi beinleiðis upp í tey ymisku tiltÃļkini, sum nevndarlimur. Fyrst í tÃģnleikasamtakinum GRÓT og seinri kom hon upp í fyrireikingarnar í sambandi við G-festivalin.

STÓR AVBJÓÐING
Tað er ein stÃģr avbjÃģðing at skipa fyri stÃģrum uttanduratiltÃļkum í FÃļroyum. NÃģgvir pengar standa upp ÃĄ spÃĶl, og veðrið letur sÃĶr rÃĄÃ°a – og tí kann nÃģgv ÃģvÃĶntað koma fyri. Tað kann Oluffa eisini tosað við um.
– Veðurlíkindini fÃĄa vit ikki bílagt, og onkuntíð hevur tað eisini verið rÃĶttiliga rokaligt, men tað mugu vit bara taka við sum eina avbjÃģðing. Tað kann tí eisini tykjast rÃĶttiliga djarvt at staðseta hÃļvuðspallin ÃĄ sjÃĄlvan sandin, og tvÃĶr ferðir hava vit eisini verið noydd at flyta stÃģra tjaldið av sandinum fyri flÃģð. Vit eru tÃģ so heppin, at kommunan hevur veitt okkum alla hugsandi hjÃĄlp, eitt nÚ við at stoypa sÚlur niður ÃĄ fast, so pallurin gerst tryggari, sigur Oluffa sum ikki dylur fyri, at tey hava eisini havt stÃģrar fíggjarligar avbjÃģðingar. Tí royna tey nÚ eisini at Útvega Ãģkeypis arbeiðsmegi – so nÃģgv sum tað ber til. HjÃĄlparfÃģlk fÃĄa nÚ í stÃļrri mun aðrar ÃĄgÃģðar, so sum Ãģkeypis atgongd til ymisk tiltÃļk, heldur enn kontantar krÃģnur.
Tað er heldur ikki bara sum at siga tað, at ein so mikið lítil bygd sum SyðragÃļta, ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri fÃĶr eina tílíka innrÃĄs av 4000 fÃģlkum. Men Oluffa heldur, at tað hevur borið til uttan stÃģrvegis trupulleikar, tí at kalla Ãļll bygdin stendur saman um tey tiltÃļk, sum har fara fram.

DYRNAR Á VÍÐAN VEGG
Fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani fÃģru tey í GÃļtu undir nÃ―tt tiltak, tey kalla HOYMA. Vit kundu eisini sagt heimablídni. Tiltakið snÃ―r seg um, at tÃģnleikarar framfÃļra sín tÃģnleik í ymiskum heimum í bygdini. Umframt at vera við í sjÃĄlvum fyrireikingunum til HOYMA-tiltakið hevur Oluffa eisini sjÃĄlv lagt hÚs til. Hon sigur, at tað stendur ikki ÃĄ at fÃĄa fÃģlk at leggja hÚs til og at bjÃģða fÃģlki blíðskap og annað gott.
Tiltakið byrjar kl. 10 fyrrapart við stÃģrum morgunmati í ValhÃļll, og seinrapartin fara so tÃģnleikaframfÃļrslurnar fram í teimum ymisku heimunum í Norða- og SyðrugÃļtu. TÃĄ hesar eru lidnar Út ÃĄ kvÃļldi, er opið hÚs í TÃļting, har Ãļll eru vÃĶlkomin at hugna sÃĶr við tÃģnleiki og við onkrum til matna.
– SjÃĄlvandi liggur nÃģgv arbeiði í at fyrireika tey ymisku tiltÃļkini, men tað hevur ongantíð kenst mÃĶr og hinum fyrireikarunum strÃĶvið, tí vit fÃĄa almikla hjÃĄlp frÃĄ Ãļllum. Og mong eru tey sum koma til tey ymisku tiltÃļkini. Sum vit hava skilt, so eru fÃģlk sera fegin um hesi, sigur Oluffa.

KRING LANDIÐ VIÐ BÁTI
Tað gerst alt meira vanligt, at fÃģlk ferðast í egnum landi. Flestu fÃģlk pakka sÃĶr bilin til Útferðina, men Oluffa og maðurin leggja frÃĄ landi í sínum egna bÃĄti, gardinbÃĄti, sum Oluffa tekur til. Og dÚgliga ferðast tey kring oyggjarnar, eitt nÚ til tÃĶr ymisku stevnurnar. Á contryfestivalinum í SÃļrvÃĄgi hava tey verið ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri. Í bÃĄtinum hava tey allar hentleikar, so vÃĶl ber til at gista og matgera. So tÃĄ vikuskifti stundar til gongur leiðin beint í bÃĄtin og so avstað til nÃĶsta ferðamÃĄl. Oluffa sigur, at umstÃļðurnar at koma til og liggja við bÃĄti eru mangastaðni sera gÃģðar. Tey eru eisini limir í TÃģrshavnar BÃĄtafelag, sum tey hava fingið almikið gagn av.
– Eitt avbera gott ítriv, sum vit ikki vildu vera fyriuttan, sigur Oluffa.


LÃļnarskipan og talgilding ÃĄ breddanum

Hesaferð er aðalfundurin heilt serligur, tí hettar er fyrstu ferð at vit hittast í okkara nÃ―ggja auditorium, í SmÃĶruni, sum varð tikið í brÚk seinasta summar.
Nevndarval
Á aðalfundinum hesaferð standa tveir nevndarlimir fyri vali. Annar av hesum er nÃĶstformaður felagsins, Niels ÃĄ ReynatÚgvu. Skipanin hjÃĄ Starvsmannafelagnum er soleiðis, at nevndarlimir ikki kunnu sita longur enn tríggjar ferðir trÃ― ÃĄr samanhangandi, og hetta hevur við sÃĶr, at Niels nÚ fellur fyri hesi ÃĄseting, og mÃĄ hann tí takka fyri seg ÃĄ aðalfundinum hesaferð.
Eg fari her at nÃ―ta hÃļvi at takka Niels fyri tíðina hann hevur virkað í nevnd felagsins. Hann hevur lagt eitt stÃģrt og gott arbeiði eftir seg.
Hin nevndarlimurin, ið stendur fyri vali er Svend Åge Seloy.

GestarÃļðari
Síðani Starvsmannafelagið gjÃļrdi strongdkanningina í 2014, er ljÃģs av ÃĄlvara varpað ÃĄ henda ÃĄlvarsliga trupulleika, sum hevur verið og partvís enn er ein tabusjÚka. SerfrÃļðingar hava fyri ÃĄrum síðani spÃĄtt, at í 2020 verður strongd stÃļrsta fÃģlkasjÚka í okkara parti av heiminum.
GestarÃļðarin í ÃĄr, Thomas Milsted, er ein av fremstu serfrÃļðingunum í Danmark, tÃĄ ið umrÃĶður strongd, trivnað og arbeiðsgleði. Hann er fyrrverandi leiðari í Center for Stress og Trivsel og er í dag m.a. limur í „StresstÃĶnketanken“ og „TÃĶnketanken Lighed i Sundhed“. Seinastu 15 ÃĄrini hevur hann verið ein tann mest nÃ―tti fyrilestrahaldarin í Danmark ÃĄ Ãļkinum. So hettar verður ein spennandi og ÃĄhugaverdur gestarÃļðari.

Starvsblaðið
Starvsblaðið, ið verður givið Út til henda aðalfundin, er fyrsta aðalfundarblaðið av sínum slag hjÃĄ felagnum.
Eftir aðalfundin í fjÃļr, tÃģk nevndin avgerð um at fara Úr fÃ―ra blÃļðum niður í eitt blað um ÃĄrið, sum skuldi verða eitt aðalfundarblað burturav. Avgerðin var lÃļgd fyri ÃĄlitisfÃģlkini í juni í fjÃļr og fekk breiða undirtÃļku.
Samstundis samtykti nevndin, at heimasíðan, www.starvsmannafelag.fo, skuldi gerast meira aktiv við greinum, viðmerkingum og temagreinum. Hetta hava vit nÚ roynt í skjÃģtt eitt ÃĄr, og haldi eg, at hetta hevur roynst vÃĶl. Eg fari at mÃĶla til, at vit halda ÃĄfram við hesi royndarÃĶtlan eitt ÃĄr afturat, fram til aðalfundin 2018. Eftir tað kunnu vit betur síggja um hesin kunningarleisturin, er tann rÃĶtti ella vit aftur skulu fara til blaðÚtgÃĄvuna, sum hon var.

ÁrsfrÃĄgreiðingin
í nÃ―ggjum hami ÁrsfrÃĄgreiðingin, sum er tann fyrsta síðani eg tÃģk við sum formaður í Starvsmannafelagnum, er nakað Ãļðrvísi enn undanfarin ÃĄr, men hon fer framvegis, sum viðtÃļkurnar siga, at lÃ―sa gongdina farna ÃĄrið og ymsar tÃĶttir av virksemi felagsins. Samstundis sum vit eisini hyggja frameftir. Men hon verður greina og uppsett
Ãļðrvísi.

Í staðin fyri, at hava ein langan samanhangandi tekst er frÃĄgreiðingin her í blaðnum sett upp sum ein blanding av sjÃĄlvstÃļðugum greinum og smÃĄum stubbum. Eg havi valt at gera frÃĄgreiðingina soleiðis í eini roynd at nÚtíðargera frÃĄgreiðingina og fyri at lesarin kann fÃĄa betri yvirlit yvir tekstin, við tí fyri eyga at frÃĄgreiðingin verður lÃĶttari, betri og vÃģnandi ÃĄhugaverdari at lesa. Í blaðnum hesaferð lÃ―sa vit tvey tema, sum kunnu fÃĄa stÃģran tÃ―dning fyri limirnar.
NÃ―ggj almenn lÃļnarskipan Arbeiði er byrja við at kanna hvÃļr lÃļnarskipan skal koma í staðin fyri verandi skipan, ið flestu okkara halda verða ov stirvna og ÃģtíðarhÃģskandi.
ArbeiðsbÃģlkur er settur at gera hetta arbeiði. MÃĄlsetningurin hjÃĄ lÃļnarnevndini er at nÃĄa einum (í Ãļllum fÃļrum partvísum) Úrsliti, ÃĄÃ°renn komandi samrÃĄÃ°ingar, sum verða í heyst. Eftir mínum tykki mÃĄ lÃļnarnevndin sum eitt tað fyrsta, finna Útav hvat innihaldið í einari slíkari lÃļnarskipan skal verða. Av tí, at Starvsmannafelagið er eitt breitt fakfelag við nÃģgvum starvsbÃģlkum, er lítil ivi um, at felagið vÃĶntandi fÃĶr bestu nyttu av eini nÃ―ggjari lÃļnarskipan.

Talgildu FÃļroyar
Talgilda framtíðin er spennandi, men hon reisir eisini nÃģgvar spurningar. Fyri fakfelÃļgini er eingin ivi um, at talgildingin av samfelagnum er og verður ein av stÃļrstu avbjÃģðingunum í framtíðini. Hyggja vit aftur í tíðina, til ídnaðarkollveltingina seinast í 18. Ãļld, so er stÃļðan í dag meinlík stÃļðuni tÃĄ, við tað at fakfelÃļgini hava – og fara at hava ein rÃĶttiliga sentralan leiklut í talgilda menningarsamfelagnum.
Um fakfelÃļgini ikki eru har at halda eitt vakið eyga við menningini og teimum fylgjum, ið standast av hesum, so verður eingin at verja verandi rÃĶttindi. Tað verður heldur eingin at gera nÃ―ggjar avtalur, ið eru lagaðar til arbeiðsmarknaðin, sum tÃĄ verður. Eisini mugu vit hava eitt vakið eyga við, at tað verður liviligt hjÃĄ Ãļllum borgarum í samfelag okkara.

SÃĄttmÃĄlin, sum varð undirskrivaður í VinnuhÚsinum 8. november, er galdandi til 31. oktober 2018.
Tað var í januar í fjÃļr, at SÚlan kastaði saman við Starvsmannafelagnum. SÚlan, sum hevði sÃĄttmÃĄla við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, er nÚ ÃĄhugafelag í Starvsmannafelagnum.
Nevndin í SÚluni hevur verið við til at fyrireika og at samrÃĄÃ°ast um nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlan.
SÃĄttmÃĄlin er fyri tvey ÃĄr. KabinustarvsfÃģlkini fÃĄa eina samlaða lÃļnarhÃĶkking ÃĄ 2,2 % fyrra ÃĄrið og 2,3 % seinna ÃĄrið. Hetta er ÃĄ sama stÃļði, sum hinir sÃĄttmÃĄlarnir, sum FÃļroya Arbeiðsgevarafelag hevur gjÃļrt síðan mai 2016.

Øll undir sÃĄttmÃĄlan
Tað hevur nÚ eydnast at fÃĄa Ãļll kabinustarvsfÃģlkini undir sÃĄttmÃĄlan. Tað vil siga ikki bert flogternurnar, sum eru í vanligum starvi við fastari stÃļð í FÃļroyum.
Men eisini tÃĶr, sum arbeiða sum „freelansarar“ og tÃĶr, sum hava fasta stÃļð í Danmark.
Sostatt hava vit fingið skipað viðurskifti fyri Ãļll kabinustarvsfÃģlkini hjÃĄ Atlantsflogi.

Meira heilskapað
Fyrimyndin í samrÃĄÃ°ingunum var sÃĄttmÃĄlin fyri almenna partafelagið FÃļroya Tele, sum hevur roynst rÃĶttuliga vÃĶl. So langt rukku vit ikki hesaferð, men sÃĄttmÃĄlin er tÃģ eitt gott stig ÃĄ leiðini. Sammett við gamla sÃĄttmÃĄlan er talan um meiri enn 20 ítÃļkiligar í sÃĄttmÃĄlanum, sum geva flogternunum betri trygd í setanini enn tÃĶr hÃļvdu frammanundan. Talan er um betri rÃĶttindini t.d. í sambandi við sjÚku, uppsÃļgn, rÃĶttindi til eftirsitilÃļn og ÃģlÃļnt farloyvi. Og ikki minst eina nÃģgv sterkari ÃĄlitisfÃģlkaskipan. SÃĄttmÃĄlarÃĶttindi verða ikki vunnin í einum hÃļggi. Men við semjuni frÃĄ november hava vit fingið ein meira heilskapaðan sÃĄttmÃĄla fyri flogternurnar. Við hesum er tann fyrsti tryggi steinurin nÚ lagdur sum grundstÃļði fyri einum enn betri sÃĄttmÃĄla fyri flogternurnar hjÃĄ Atlantic Airways.

TALGILDU FØROYAR: SÚni Selfoss, formaður í Starvsmannafelagnum, rÃģpar varskÃģ, nÚ hol veruliga verður sett ÃĄ talgildu menningina av samfelagi okkara. Ikki tí hann vil seinka ella steðga menningini, men tí hann saknar eina frÃĄboðan frÃĄ politiska myndugleikanum um, hvat skal henda við teimum starvs­ fÃģlkunum, sum eru í vanda fyri at liggja ímillum, tÃĄ tÃĶr manuellu uppgÃĄvurnar vera automatiseraðar.
Í lÃļtuni er tað upp til hvÃļnn einstakan stovn at gera av, hvat hendir, men landsstÃ―riskvinnan við fíggjar­ mÃĄlum er samd við formanninum í, at tað skal koma ein felags Útmelding frÃĄ myndugleikanum.

Tað hoyrist ikki eitt orð í kjallar­ anum ÃĄ Tjaldurs Apoteki, tÃĄ við­ skiftafÃģlkini ÃĄ veghÃĶddini skulu hava umbidna heilivÃĄgin. Tí har er ikki eitt menniskja.
Ístaðin hoyrist kÃĄma ljÃģðið frÃĄ robottinum, sum koyrir aftur og fram, og hydrauliska hvinið, tÃĄ hann fer upp og niður millum hillarnar og tekur ein av teimum 24.000 pakkunum hvÃļrja ferð.
Fyrr var tað soleiðis, at tÃĄ eitt viðskiftafÃģlk kom inn ÃĄ eitt apotek eftir heilivÃĄgi, vÃģru receptirnar hond­ skrivaðar og heilivÃĄgspakkarnir lÃģgu í skuffum í erva.
Men tann tíðin er farin. NÚ liggur heilivÃĄgurin skipaður í teimum mongu hillunum í kjallaranum. Og ístaðin fyri at tað eru mannahendur, sum
taka eina eskju fyri og aðra eftir, er tað ein robottur, eitt tÃģlmenni, sum tekur eskjurnar og sendir tÃĶr upp í avgreiðsluna.
VÃĶlkomin til gerandisdagin ÃĄ einum fÃļroyskum apoteki anno 2017. Ella vÃĶl komin til gerandisdagin ÃĄ Tjaldurs Apoteki, sum hann hevur verið seinastu 10 ÃĄrini. Tí tað var longu í 2008, at landsins stÃļrsta apotek tÃģk ta nÃ―ggju tÃļknina í brÚk.
Og hÃģast broytingin var stÃģr, var avgerðin sambÃĶrt Hjalta Gunnarstein, sum er fyribilssettur landsapotekari, ikki bara rÃļtt. Hon var eitt stÃģrt fram­ stig.
– Robotturin hevur nÃģgvar fyri­ munir. Vit hava við robottinum ikki bara automatiserað Útleveringina av heilivÃĄgi. Vit hava eisini fingið leysgivið fÃģlk, sum vit kunnu brÚka til aðrar
uppgÃĄvur, sum eru lagdar ÃĄ apoteks­ verkið. Og so hava vit eisini umlagt alt arbeiði við receptum, so tÃĶr nÚ eisini eru talgildar, og tað hevur m.a. við sÃĶr, at vit hava nÃģgv betri hagtalstilfar um heilivÃĄg og heilivÃĄgsnÃ―tslu, sigur Hjalti Gunnarstein.
Minka um manuella arbeiðið
Ein annar stovnur, sum seinnu ÃĄrini hevur brÚkt nÃģgva orku til at auto­ matisera mannagongdir, sum fyrr vÃģru manuellar, er Taks.
Fara vit bara eitt sindur aftur í tíð­ ina minnast tey flestu, at tey skuldu brÚka tíð til at finna rÃļttu upplÃ―singar­ nar, skriva teir inn ÃĄ sjÃĄlvuppgÃĄvuna og ognaruppgerðin og so senda myndug­ leikanum skjÃļlini.

Men tÃĄ var vísan bara hÃĄlvkvÃļðin.
TÃĄ myndugleikin hevði fingið fatur ÃĄ skjÃļlunum, skuldu tey tastast inn í KT­skipanina, so arbeiðast kundi við teimum. Og uppaftur ÃĄÃ°renn tað, skuldi skatturin Útroknast við hond við stÃļði í upplÃ―singunum frÃĄ skattaborgaranum.
Men nÚ er alt tað sÃļga og hevur verið tað í nÃģgv ÃĄr. NÚ er alt tað sjÃĄlv­ virkandi. Taks liggur inni við Ãļllum upplÃ―singunum, og tí skal skatta­ borgarin í dag bara vÃĄtta at tað sum stendur í skrÃĄunum hjÃĄ myndug­ leikanum er tað rÃĶtta. Og um tað ikki er, skal borgarin gera tÃĶr neyðugu broytingarnar. Broytingarnar vera gjÃļrdar umvegis heimasíðuna borgar­ agluggin.fo, sum er nÃ―ggja brÚkara­ flatan hjÃĄ brÚkarunum hjÃĄ Taks.
SambÃĶrt Eyðuni MÃļrkÃļre, stjÃģra ÃĄ Taks, eru broytingarnar, ella menn­ ingin um man heldur vil tað, eitt Úrslit av einum ynski um at veita eina betri, neyvari og eisini bíligari tÃĶnastu.
– Við nÃ―ggju tÃĶnastuni flyta vit fÃģlk frÃĄ at gera manuellar uppgÃĄvur til at arbeiða við fÃģlki og at veita skatta­ borgarunum eina betri tÃĶnastu, sigur Eyðun MÃļrkÃļre.
Hann viðurkennir, at broytingar­ nar hava broytt stovnin, tí seinastu ÃĄtta ÃĄrini er talið av starvsfÃģlkum minkað við 23. Men hann heldur tÃģ, at talan í dag er um ein betri stovn enn fyri
ÃĄtta ÃĄrum síðan, tí tÃĶnastan, sum Taks veitir í dag er betri enn hon var. Og í dag arbeiða fÃģlkini við kundatÃĶnastu og eftirliti ístaðin fyri tíðarkrevjandi uppgÃĄvum, sum skjÃģtari og betur kunnu gerast sjÃĄlvvirkandi.
Hvussu við starvsfÃģlkunum?
Á skrivstovuni hjÃĄ Starvsmannafelag­ num í J. H. SchrÃļtersgÃļtu í Havn, situr formaður felagsins, SÚni Selfoss, og hugleiðir um talgilding og automatiser­ ing.
Í hansara hugaheimi kann broyt­ ingin, ella menningin, um tað er tað orðið man heldur vil brÚka, í mangar mÃĄtar samanberast við tað sum hendi í 18. Ãļld, tÃĄ ídnaðarkollveltingin broytti Evropa. NÚ fara vit bara stigið víðari, inn í eitt nÃ―tt tíðarskeið.
Og hÃģast formaður Starvsmanna­ felagsins ongar ÃĶtlanir hevur um at forða ella steðga tÃļkniligu menningini, vil hann fegin hava at vita frÃĄ myndug­ leikunum, hvat skal henda við teimum starvsfÃģlkum, sum eru í vanda fyri at liggja í klemmu í talgildingini og automatiseringini.
– Vit vita, at tÃĄ farið verður undir slíkt automatiseringsarbeiði, sum vit síggja nÚ og hava sÃĶð onkustaðni í
fleiri ÃĄr, so merkir tað broytingar fyri starvsfÃģlkini. Tað kann hava við sÃĶr, at tÃļrvurin ÃĄ starvsfÃģlki minkar, og fyri okkum hevur tað tÃ―dning at fÃĄa at vita, hvussu myndugleikin fyriheldur seg til ta broytingina. Hvussu starvs­ fÃģlkini skulu fyrihalda seg. Og hvussu vit skulu fyrihalda okkum, sigur SÚni Selfoss.
NÚ hava vit í byrjanini av hesum teksti nevnt tveir stovnar, sum longu hava gjÃļrt stÃģrar broytingar ÃĄ tÃļkniliga Ãļkinum, og felags fyri teir bÃĄÃ°ar stovn­ arnar er, at teir hvÃļr í sínum lagi sjÃĄlvir hava tikið sÃĶr av teimum avbjÃģðing­ um, sum starvsfÃģlkini hava fingið av broytingunum.
Hetta er tann eini av kjarnuspurn­ ingunum hjÃĄ formanni Starvsmanna­ felagsins. Skal tað vera ein uppgÃĄva hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum stovni sÃĶr? Ella skal almenni arbeiðsgevarin gera eina mannagongd sum skal brÚkast, tÃĄ manuellar uppgÃĄvur vera automatiser­ aðar. Tað er eingin ivi um, hvat SÚni Selfoss heldur.

EFFEKTIVARI OG BETRI
Spurningurin um, hvat fÃĶst burtur Úr at talgilda FÃļroyar valdast eygað sum sÃĶr.
FakfelÃļgini síggja vandan fyri, at fleiri fÃģlk missa arbeiði, meðan myndugleiki, vinnulív og kanska borgarar eisini síggja tað sum ein fyrimun, at tey sleppa frÃĄ at renna frÃĄ Peri til PÃģl, tÃĄ eitt ella annað skal avgreiðast.
VerkÃĶtlanarstjÃģrin í Talgildu FÃļroyum, Nicolai M. Balle, viðurkennir, at tÃĄ farið verður undir slíkt effektiviseringsarbeiði, er sjÃĄlvandi ein vandi fyri, at stÃļrv hvÃļrva, og tí mugu
allir partar sjÃĄlvandi hava í huga, hvussu tann spurningurin verður loystur.
– MÃĄlið við Talgildu FÃļroyum er at veita borgarunum eina effektivari, betri og víðkaða tÃĶnastu enn vit hava í dag. Hvat hvÃļr einstakur fÃĶr burturÚr, valdast sjÃĄlvandi hvÃļnn leiklut tey hava í samfelagnum. FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið sÃĶr kanska nakrar mÃļguleikar fyri sparingum, vinnumÃĄlarÃĄÃ°ið fyri vÃļkstri og borgarin, at hann fÃĶr eina betri tÃĶnastu, sigur Nicolai M. Balle.
Fyri at rÃļkka hesum mÃĄlinum er lÃļgd ein strategi, sum í trimum pÃļrtum snÃ―r seg um at gera ein talgildan samleika, so borgarin bara hevur ein brÚkaralykil, tÃĄ hann skal brÚka almennar – og privatar – tÃĶnastur, har skal gerast ein felags portalur, so tað bara er eitt stað at fara til og so skal gerast ein tryggur KT­ struktur, har allar grundupplÃ―singarnar um borgararnar skulu liggja.
– Vit hava í dag fleiri ymiskar skipanir, sum allar skulu viðlíkahaldast, men við einari felags skipan við grundupplÃ―singum, verður tað einfaldari og tryggari hjÃĄ Ãļllum pÃļrtum, sigur Nicolai M. Balle.
Hann er sum sagt greiður yvir, at hetta kann hava broytingar við sÃĶr fyri starvsfÃģlk, sum í dag taka sÃĶr av hesum uppgÃĄvum, og tann partin mugu myndugleikarnir fyrihalda seg til.
– Fyri samfelagið hevur tað í Ãļllum fÃļrum stÃģran tÃ―dning, at vit sjÃĄlv stÃ―ra talgildingini av FÃļroyum, og tað er tað vit gera við hesari verkÃĶtlanini, sigur Nicolai M. Balle. /

– Eg sakni eina frÃĄboðan frÃĄ myndugleikunum um hetta, og eftir mínum tykki eigur henda frÃĄboðan at koma nÚ. Áðrenn vit koma ov langt í tilgongdini, sigur SÚni Selfoss.
Hann hevur eisini ein annan spurning:
– Vit vilja fegin hava at vita, hvat hÃļvuðsendamÃĄlið við talgilding og automatisering er. Eru tað sparingarnar sum standa fyrst? Ella er tað fyri at veita borgarunum eina betri tÃĶnstu? Okkara uppgÃĄva er at vera ein aktivur viðspÃĶlari í menningini, men okkara uppgÃĄva er eisini at verja starvsfÃģlkini, so tey ikki vera slept uppÃĄ fjall, sigur formaðurin í Starvsmannafelagnum.

BrÚka nÃģgva orku til menning
HjÃĄ Taks hava tey seinastu ÃĄtta ÃĄrini ella har ÃĄ leið, brÚkt nÃģgva orku til tekniskar umleggingar.
SambÃĶrt Eyðuni MÃļrkÃļre hevur tað sum nevnt havt við sÃĶr, at starvsfÃģlkatalið er lÃĶkkað við 23, sum, sambÃĶrt honum, Ãļll eru farin við vanligari frÃĄgongd.

STRATEGIIN ER GREIÐ
– MÃĄlið hjÃĄ okkum er at flyta fÃģlk frÃĄ manuellum inntÃļppingaruppgÃĄvum til at taka sÃĶr av kundum og til at hava eitt betri eftirlit. Hesari ÃĶtlan hava vit arbeitt eftir í nÃģgv ÃĄr, og so hvÃļrt sum vit hava broytt arbeiðsÃļki, hava vit flutt fÃģlkini til at taka sÃĶr av Ãļðrum uppgÃĄvum. Tað inniber eisini, at vit uppstiga fÃģlkini til nÃ―ggju arbeiðsuppgÃĄvurnar.
Tað sigur Eyðun MÃļrkÃļre, stjÃģri ÃĄ Taks, tÃĄ hann greiðir frÃĄ broytingunum, sum stovnurin hevur verið ígjÃļgnum seinastu mongu ÃĄrini.
Fara vit nÃģg langt aftur, var alt arbeiðið, sum hevði við skattamyndugleikan – og toll fyri tað eisini – manuelt. BÃĶði hjÃĄ borgarunum og vinnuni, og hjÃĄ myndugleikanum. Men soleiðis er ikki longur. Sum ÃĄrini eru gingin, hevur Taks lagt arbeiðið um, og í dag er ein stÃģrur partur av arbeiðinum automatiseraður.
Tað hevur broytingar við sÃĶr fyri starvsfÃģlkini, viðgongur stjÃģrin, og tað hevur man alla tíðina verið tilvitaður um. Tí hevur stovnurin eisini brÚkt orku til at uppgradera fÃļrleikarnar hjÃĄ starvsfÃģlkunum, so tey kunnu flytast til nÃ―ggjar uppgÃĄvur.
Men sjÃĄlvandi hava vit minkað um starvsfÃģlkahÃģpin. Tað sigur seg nÃĶstan sjÃĄlvt, tí tÃĄ tÚ automatiserar uppgÃĄvur, so skal minni arbeiðsorka brÚkast uppÃĄ tann partin. Men tey, sum eru farin, eru farin nÃĄttÚrliga, tað vil siga, at tað eru fÃģlk sum antin hava valt at fara sjÃĄlvi, ella fÃģlk sum eru farin frÃĄ fyri aldur, sigur Eyðun MÃļrkÃļre.
Hann leggur afturat, at tey ÃĄ stovninum hava tað mÃĄl, at bÃĶði stovnur og starvsfÃģlk alla tíðina skulu flyta seg frameftir, og tí vil leiðslan fegin hava, at starvsfÃģlkini eru opin fyri menningarmÃļguleikum.
– Eftir okkara tykki er hetta rÃĶtti vegurin fram, tí tað gagnar stovni og starvsfÃģlki, og tÃĄ er stÃļrri mÃļguleiki fyri, at tað eisini gagnar skattaborgarunum, sigur stjÃģrin ÃĄ Taks. /
– Vit skapa ein pall, sum í framtíðini fer at gera tað mÃļguligt at samskipa data og upplÃ―singar, sigur Nicolai M. Balle, verkÃĶtlanarstjÃģri hjÃĄ Talgildu FÃļroyum
– Men broytingin hevur eisini við sÃĶr, at vit mugu flyta starvsfÃģlkini til aðrar uppgÃĄvur, og tÃĄ hava vit brÚkt orku til at menna tey starvsfÃģlkini, so tey eru klÃĄr til at taka við nÃ―ggju avbjÃģðingunum, sigur Eyðun MÃļrkÃļre.
Apoteksverkið var í nÃļkulunda somu stÃļðu, og eisini har valdi stovnurin at uppstiga tey starvsfÃģlkini, sum lÃģgu ímillum.
– Vit kundu sagt fÃģlk upp fyri at spart pening beint tÃĄ, men vit vistu at vit komu at fÃĄa brÚk fyri meira starvsfÃģlki seinni, tí vit fingu aðrar uppgÃĄvur, og tí valdu vit at uppstiga tey starvsfÃģlkini sum vÃģru og geva teimum
mÃļguleikan at halda fram, sigur Hjalti Gunnarstein.
Men tað eru ikki allir stovnar sum hava peningin tÃļkan, tÃĄ farið verður undir talgilding, og tí er neyðugt, at myndugleikin er við – og tekur ÃĄbyrgd. Tað sigur Edvard Heen, stjÃģri í Almannaverkinum.
– Tað er skilagott at automatisera og talgilda so nÃģgv sum man kann, tí tað kann fyri tað fyrsta loysa arbeiðsorku frÃĄ teimum manuellu uppgÃĄvunum, sum krevja nÃģgvar arbeiðstímar, og hesir kunnu so brÚkast til at bÃļta um sambandið við viðskiftafÃģlkini og at veita betri tÃĶnastur, sigur Edvard Heen.

Men stÃģru stovnarnir, sum t.d. Almannaverkið, hava ikki nÃģgv at geva av, tÃĄ tað snÃ―r seg um jÃĄttan, og tí mÃĄ myndugleikin spÃĶla við, leggur stjÃģrin ÃĄ Almannaverkinum afturat.
Gevur stÃģrar mÃļguleikar
HjÃĄ Talgildu FÃļroyum hava tey nÚ verið í gongd síðan ÃĄ sumri í 2015, og mÃĄlið er at skipa soleiðis fyri, at borgarar og virkir kunnu samskifta og avgreiða síni viðurskifti við tað almenna, at tÃĶnastur hjÃĄ tí almenna og hjÃĄ vinnuni eru tÃļkar ÃĄ netinum og at veitingar og mannagongdir í tí almenna eru talgildar.
MÃĄlið við verkÃĶtlanini er at nÚtímansgera vÃĶlferðina og tÃĶnasturnar hjÃĄ borgarunum, at Útvega fyritreytir fyri at almenni geirin kann effektiviserast og at bÃļta um kappingarfÃļri og skapa stÃļrri vÃļkstur og framleiðsluorku.
Nicolai M. Balle er verkÃĶtlanarstjÃģri hjÃĄ Talgildu FÃļroyum, og hann skilir sum so, at formaðurin í Starvsmannafelagnum ivast, tí hÃģast verkÃĶtlanin hann er leiðari fyri, ikki er ein effektiviseringsverkÃĶtlan í sjÃĄlvum sÃĶr, er rÃĶttiliga sannlíkt, at hon fer at hava effektiviseringar við sÃĶr.
– Vit skapa ein pall, sum í framtíðini fer at gera tað mÃļguligt at samskipa data og upplÃ―singar, og tað kann hava við tíðini hava sparingar við sÃĶr. Tí er tað ivaleyst skilagott at hava tann partin við, men tað er ikki ein uppgÃĄva sum vit í Talgildu FÃļroyar hava nakað við at gera, sigur Nicolai Balle.

Mugu fylgja tíðini
TÃĄ verkÃĶtlanin var sett í verk, vÃģru tað Johan Dahl, landsstÃ―rismaður við vinnumÃĄlum, og JÃļrgen Niclasen, landsstÃ―rismaður við fíggjarmÃĄlum, sum hÃļvdu ÃĄbyrgdina. NÚ eru tað Poul Michelsen og Kristina HÃĄfoss, sum hava ÃĄbyrgdina av somu mÃĄlarÃĄÃ°um, og henda samgongan hevur tikið verkÃĶtlanina hjÃĄ undanfarnu samgongu til sín.
– Antin velja vit at taka mÃĄlið í egnar hendur og skipa talgildingina sjÃĄlvi, ella kunnu vit enda við at fÃĄa tað kroyst niðuryvir okkum. TÃĄ hava vit lítla ella onga ÃĄvirkan ÃĄ, hvussu tað sÃĶr Út, og tí er hetta eitt skilagott stig, sigur Kristina HÃĄfoss.
Og hon er lutvíst samd við formanninum í Starvsmannafelagnum. UppgÃĄvan at syrgja fyri, at starvsfÃģlkini koma vÃĶl víðari, um tey t.d. missa arbeiði, skal takast í fullum ÃĄlvara.
– Eftir mínum tykki er tað uppgÃĄvan hjÃĄ stovnunum at skipa fyri. Teir skulu lÃ―sa avleiðingarnar fyri sítt arbeiðsÃļki, men sjÃĄlvandi skal landið – t.d. LÃļnardeildin – vera við. Tí skal LÃļnardeildin eftir mínum tykki mennast, so hon klÃĄrar at lyfta uppgÃĄvuna, sigur Kristina HÃĄfoss.
Spurningurin er so, nÃĶr stigini vera tikin. SambÃĶrt formanninum í Starvsmannafelagnum skal tað gerast alt fyri eitt, so starvsfÃģlkini vita, hvar tey eru:
– Vit skulu verða ein aktivur partur av talgildu menningini, og vit skulu krevja, at vit eru heilt har frammi í samstarvinum við avvarðandi myndugleikan. Og vit skulu syrgja fyri, at starvsfÃģlkini eru við, har avgerðirnar verða tiknar og sostatt við til at mynda sína egnu framtíð, sigur SÚni Selfoss.

STÓRIR FYRIMUNIR VIÐ TALGILDING
Kristina HÃĄfoss, landsstÃ―riskvinna við fíggjarmÃĄlum er sannfÃļrd um, at arbeiðið, sum er sett í verk við verkÃĶtlanini Talgildu FÃļroyar, verður ein stÃģrur fyrimunur fyri bÃĶði land, borgarar og vinnulív.
Arbeiðið verður skipað soleiðis, at har skal millum annað gerast ein talgildur samleiki, og hann fer at hava við sÃĶr, at tað verður einfaldari hjÃĄ borgarunum at logga seg ÃĄ tÃĶr ymsu skipanirnar.
– Sum stÃļðan er nÚ, skulu brÚkararnir minnast til eina Ãļrgrynnu av loyniorðum til nÃģgvar ymiskar skipanir. Men við nÃ―ggja talgilda samleikanum fÃĄa vit eina skipan, sum kann brÚkast til allar skipanirnar. Eisini netbankarnar, tí bankarnir hava jÚ forpliktað seg til at brÚka hesa skipanina, sigur Kristina HÃĄfoss, landsstÃ―riskvinna við fíggjarmÃĄlum.
Men tað eru eisini aðrir mÃļguleikar, sum kanska ikki hava verið so nÃģgv frammi. Tað er millum annað, at ein felags plattformur kann gera tað mÃļguligt hjÃĄ fÃģlki sum bÚgva ÃĄ Útoyggj og kortini brÚka tÃĶr tÃĶnasturnar, sum ikki eru atkomiligar í dag.
Tað tÃ―dningarmesta er tÃģ sambÃĶrt Kristinu HÃĄfoss, at nÚ eru tað vit sjÃĄlvi, sum gera av, hvussu vit skulu skipa okkum.
– Vit kunnu illa velja at lata vera við at talgilda ella automatisera. Gera vit tað, er vandi fyri at vit gerast eftirbÃĄtur í ÃģlukkumÃĄt, og vandi er eisini fyri, at vit fÃĄa skipanir smoygdar niður yvir okkum. TÃĄ vit sjÃĄlvi velja at stÃ―ra talgildingini, verður tað gjÃļrt eftir okkara tÃļrvi, og tað hevur Ãģmetaliga stÃģran tÃ―dning fyri samfelagið, sigur landsstÃ―riskvinnan við fíggjarmÃĄlum.

SÃĄttmÃĄla- avbjÃģðingar ÃĄ Posta

SÃĄttmÃĄlin fyri Posta er – eins og hinir sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ felagnum – ein ÃļkissÃĄttmÃĄli. Tað merkir, at sÃĄttmÃĄlin skal haldast fyri Ãļll starvsfÃģlk, sum gera arbeiðið, sÃĄttmÃĄlin fevnir um. Sama um tey eru limir í Starvsmannafelagnum ella ikki.
Kanningar hjÃĄ Starvsmannafelagnum vÃĄttaðu, at fÃģlk vÃģru sett í starv við treytum, sum vÃģru í andsÃļgn við sÃĄttmÃĄlan, bÃĶði hvat viðvíkur lÃļn, arbeiðstíð, eftirlÃļn og yvirtíð. Hesi starvsfÃģlk vÃģru eftir Ãļllum at dÃļma ikki limir í Starvsmannafelagnum, tÃĄ ið tey undirskrivaðu setanarskrivini. NÃļkur teirra
hava kortini lima seg inn seinni.
Starvsmannafelagið kÃĶrdi mÃĄlið í fjÃļrheyst og síðani hava jaligar samrÃĄÃ°ingar verið við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag og Posta um eina tillaging av setanarskrivunum.
Arbeiðsgevararnir hava greitt boða frÃĄ, at sjÃĄlvandi skal sÃĄttmÃĄlin haldast. Tað merkir, at persÃģnligu setanarskrivini nÚ verða broytt, so at tey sum minstamark lÚka ÃĄsetingarnar í sÃĄttmÃĄlanum hjÃĄ Starvsmannafelagnum fyri Posta. Sum skilst hevur talan verið um meiri enn 20 kontraktir. Ávís leiðslustÃļrv ÃĄ Posta hava tÃģ verið hildin uttanfyri broytingina.
Broytingin merkir, at Posta framhaldandi fÃĶr mÃļguleika fyri at geva starvsfÃģlkunum betri lÃļn og sÃļmdir enn sÃĄttmÃĄlin gevur teimum og sum tað í summum fÃļrum eisini hevur verið gjÃļrt. SÃĄttmÃĄlin ÃĄsetir bert minstamarkið.

Tagnarskyldan burtur
Ein trupulleiki í mÃĄlinum hevur verið, at starvsfÃģlkini, ið hava havt persÃģnligar kontraktir, hava fingið ÃĄlagt tagnarskyldu um síni setanar- og lÃļnarkor. ÁlitisfÃģlkini eru heldur ikki sloppin at síggja innihaldið.
Hetta hevur Starvsmannafelagið ÃĄtalað, tí felagið metir, at hetta er í andsÃļgn bÃĶði við setanarlÃģggÃĄvu og sÃĄttmÃĄla. Fyri felagið hevur tað t.d. havt tÃ―dning, at ÃĄlitisfÃģlkini kunnu síggja setanirnar, so at tey kunnu rÃļkja sína eftirlitsuppgÃĄvu.
Áðurnevnda tagnarskylda fellir nÚ eftir Ãļllum at dÃļma burtur, og tað fegnast Starvsmannafelagið um.
Kappingarklausular
Ein onnur avbjÃģðing ÃĄ Posta hevur verið, at setananarskrivini fyri ÃĄvísar starvsbÃģlkar hava innihildið kappingarklausular.
Posta hevur mett, at klausularnir hava verið neyðugir fyri at verja fyritÃļkuna, tÃĄ ið fÃģlk í lyklastÃļrvum eru farin Úr starvi. Starvsmannafelagið hevur tÃģ mett, at klausularnir eru farnir ov vítt og hava raka Ãģrímiliga hart, uttan at geva tilsvarandi lÃļnarsamsÃ―ning. Okkara sjÃģnarmið hevur verið, at galdandi lÃģggÃĄva, serliga marknaðarfÃļringslÃģgin, hevur givið Posta neyðugu verjuna, og at klausularnir tí hava verið Ãģneyðugir.
Starvsmannafelagið setir sítt ÃĄlit ÃĄ, at trupulleikin, sum vit hava víst ÃĄ, verða loystur.

Setanir eftir sÃĄttmÃĄla
Í 2016 hevur felagið eisini gjÃļrt Posta vart við, at felagið heldur tað vera ein trupulleika, at stÃļrv vÃģru lÃ―st leys í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum, uttan at tilskilað er, at stÃļrvini verða sett sambÃĶrt sÃĄttmÃĄla felagsins.
Vit hava eina vÃģn um, at Posta vil rÃĶtta hettar. StÃļrv, sum hava verið lÃ―st leys í seinastuni hava víst til sÃĄttmÃĄlan hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
FÃĄir limir
Posta er tað av sÃĄttmÃĄlaÃļkjunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum hevur lutfalsliga nÃģgv fÃĶgstar limir.
OrganisatiÃģnsprosentið í okkara sÃĄttmÃĄlaÃļkjum liggur sum heild vÃĶl omanfyri 90 %. Á Posta liggur tað tÃģ helst niðanfyri 70 %, vísir ein leyslig meting hjÃĄ felagnum. Limatalið ÃĄ virkinum er lÃĶkkað stÃļðugt, síðani felagið yvirtÃģk sÃĄttmÃĄlaÃļkið frÃĄ Postfelagnum í 2007.
NÚ Ãļll stÃļrv í Ãļkinum verða sett við ÚtgangsstÃļði í sÃĄttmÃĄlanum, vÃģnar Starvsmannafelagið, at limatalið ÃĄ Posta eisini fer at vaksa aftur.
Í sÃĄttmÃĄlanum fyri Posta stendur, at tÃĄ nÃ―ggj fÃģlk vera sett í Ãļkinum, skal felags ÃĄlitisfÃģlk fÃĄa hÃļvi at greiða frÃĄ limaskapi í felagnum, ÃĄÃ°renn setanarprÃģgvið verður undirskrivað. 

Á gÃģðari leið – men plÃĄss fyri batum

Í kanningini vÃģrðu svarini umroknað til eitt miðaltal millum 0-5. Liggur miðaltalið omanfyri 3 verður tað mett at vera í lagi, er meðaltalið 4 er tað gott og 5 er sera gott.
Samanumtikið vÃģru svarini omanfyri 3, sum er í lagi. TÃģ vÃģru tað nÃļkur fÃĄ svar, ið lÃģgu beint undir 3, og okkurt beint ÃĄ 3.

Jalig heildarmynd
NÃģgv gott er at gleðast um. Til dÃļmis halda limirnir, at felagið hevur ein tÃ―dningarmiklan leiklut í samfelagnum og er vÃĶl fyrireikað at mÃļta framtíðar krÃļvum, ið verða sett einum framkomnum fakfelag.
Limirnir hava rímiliga gott ÃĄlit ÃĄ, at Starvsmannafelagið tekur sÃĶr av teirra ÃĄhugamÃĄlum sum arbeiðstakarar.
Teir eru rÃĶttuliga vÃĶl nÃļgdir við limaskapin í felagnum sum heild, og hugurin til Útmelding, sum felÃļg í grannalondum hava upplivað seinnu ÃĄrini, er ikki frammaliga í huganum hjÃĄ limunum í Starvsmannafelagnum.

PlÃĄss fyri batum
Okkurt kundi tÃģ verið betri. Limirnir halda millum annað, at felagið eigur at verða meiri sjÃģnligt Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Nakað, sum felagið ÃĶtlar at gera meiri við, við títtari vitjanum ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
Kunnleikin um arbeiðið at stovna fleiri fakbÃģlkar í Starvsmannafelagnum er heldur ikki nÃģg stÃģrur. Har kom miðaltalið akkurÃĄt upp ÃĄ 3. Av rÃļttum skuldi hetta verið hÃĶgri. Í sambandi við stovnanina av fakbÃģlkum sendi felagið javnan teldupostar til limirnar um ÃĄtakið, og skipaði fyri fleiri stovnandi fundum. Um hetta er skeiv mannagongd, ið varð nÃ―tt ella tí at limir ikki meta at tað er neyðugt við fakbÃģlkum skal ikki verða sagt, men ÃĄhugin at luttaka ÃĄ fundunum var ikki stÃģrur. Arbeiðið at stovna fleiri fakbÃģlkar er fyribils lagt stilt.

Tað liggur ÃĄ markinum til ikki at vera í lagi við kunningini til limirnar, um hvat sÃĄttmÃĄlin inniber og hvÃļrjar limafyrimunir tey hava. T.d. tÃĄ umrÃĶður slag av tryggingum, ið tey eru umfata av og hvÃļrja rÃĄÃ°geving og tÃĶnastur felagið bjÃģðar, t.d. Ãģkeypis sakfÃļrarahjÃĄlp. Hetta kann gerast betri.
Spurt var hvussu ofta limir hyggja inn ÃĄ heimasíðuna og facebook-síðuna hjÃĄ felagnum. Vit hÃļvdu kanska vÃĶntað, at stÃļrri ÃĄhugi var fyri hesum miðlum, nÚ felagið hevur lagt stÃļrri dent ÃĄ hesar tÃĶnastur, eftir at Starvsblaðið er farið Úr fÃ―ra niður í eina ÚtgÃĄvu pr. ÃĄr. Men har var Úrslitið ikki nÃļktandi, og neyðugt er at marknaðarfÃļra elektronisku miðlarnar betri fyri limunum.

Minst ÃĄjavnt grannarnar
Hetta er fyrsta nÃļgdsemiskanningin, sum Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt. Vit hava sÃĶð slíkar kanningar hjÃĄ okkara systurfelÃļgum í norðurlondum. Tí hildu vit, at tað var ÃĄhugavert at gera eina slíka kanning, bÃĶði fyri at vita hvat limirnir halda um felagið, og fyri at samanbera okkum við aðrar norðurlendskar kanningar.
Og so sjÃĄlvandi fyri at taka metingarnar hjÃĄ limunum til eftirtektar og leggja arbeiðið til rÃĶttis ÃĄ slíkan hÃĄtt, at tÃļrvurin hjÃĄ limunum verður nÃļktaður ÃĄ besta hÃĄtt.
Samanborið við norðurlendsku systurfelÃļg okkara, lÃģgu vit ÃĄjavnt við tey í nÃģgvum av svarunum og eisini nakað omanfyri ÃĄ onkrum Ãļkjum, men plÃĄss er altíð fyri at betra um tÃĶnastu- og kunningarstÃļðið.

1. september 2016 var ein sÃļguligur dagur í fÃļroyskari fakfelagssÃļgu.
Hendan hÃģsdagin avhendaði landið loksins Tryggingarfelagið LÍV, eftir at samrÃĄÃ°ingar hÃļvdu verið við fakfelÃļgini í fleiri ÃĄr um at keypa tryggingarfelagið.

Eiga helvtina
Eigaraskiftið merkir, at eitt samtak av fÃļroyskum fakfelÃļgum, P/F Fakfelag, fer at eiga helvtina av tryggingarfelagnum. Ognarfelagið, sum umboðar Ãļll, sum eiga tryggingar í LÍV hevur fingið hina helvtina, uttan keypskostnað.
Í fyrsta umfari keypir P/F Fakfelag 33 prosent av tryggingarfelagnum fyri 23 milliÃģnir krÃģnur. Avtalað er, at fakfelÃļgini seinni, í seinasta lagi um 10 ÃĄr, keypa 17 prosent afturat fyri 12 milliÃģnir krÃģnur.
Sostatt fÃĶr P/F Fakfelag sína helvt av LÍV fyri tilsamans 35 milliÃģnir krÃģnur.

Gott fyri limirnar
Starvsmannafelagið er eitt av teimum 17 felÃļgunum í P/F Fakfelag. FakfelÃļgini eru hÃļvuðskundar hjÃĄ LÍV og Starvsmannafelagið og limir tess eru ein rÃĶttuliga tÃ―dningarmikið tryggingartakari.
Við keypinum ynskja Starvsmannafelagið og hini fakfelÃļgini at tryggja sÃĶr beinleiðis ÃĄvirkan ÃĄ hvussu teir nÃģgvu pengarnir, sum limirnir gjalda inn til tryggingarnar, verða handfarnir.
Eitt fakfelag hevur skyldu at tryggja at limirnir fÃĄa sum mest burturÚr hvÃļrjari vunnari krÃģnu. Sum medeigarar í LÍV fÃĄa felÃļgini ÃĄvirkan ÃĄ, hvussu tryggingarnar verða samansettar. Eitt mÃļguligt vinningsbÃ―ti, sum annars hevði farið Út til eigararnar, fer nÚ eisini aftur til tey, sum eiga polisur í LÍV. Avlopið fer snÃļgt sagt aftur til kundan. 

TímalÃļnt eru eisini vard av sÃĄttmÃĄlanum
TímalÃļnt. Hetta er eitt starvsheiti, sum vit kanska kenna best frÃĄ Ãļkinum hjÃĄ arbeiðarafelÃļgunum, handverkarafelÃļgunum og hjÃĄ felagnum fyri skrivstovu og krambafÃģlk, S&K.
Men av og ÃĄ kemur hugtakið tímalÃļnt eisini fyri í Ãļkinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
FÃģlk verða t.d. sett sum avloysarar eina stutta tíð, ella í starv, har arbeiðsuppgÃĄvan kann vera rÃĶttuliga skiftandi og ring at rokna Út frammanundan. FÃģlk fÃĄa setanarprÃģgv, har tað stendur "tímalÃļnt" og í landsins lÃļnarumsiting er starvsheitið vÃĶl kent. SambÃĶrt Gjaldstovuni fingu meira enn 200 fÃģlk lÃļn sum tímalÃļnt eftir lÃļnarsÃĄttmÃĄlanum hjÃĄ Starvsmannafelagnum í 2016.

Starvsheitið skapar trupulleikar
Í Starvsmannafelagnum vildu vit tÃģ helst verið starvsheitið tímalÃļnt fyri uttan. Tað hoyrir ikki natÚrliga heima í okkara sÃĄttmÃĄlum og harafturat hevur tað givið starvsfÃģlkunum trupulleikar. Tað vísir seg sum, at summir arbeiðsgevarar hava misskilt rÃĶttarstÃļðuna, og hava viðgjÃļrt hesi starvsfÃģlk, sum eitt slag av B-starvsliði við skerdum rÃĶttindum.

Í 2015 noyddist Starvsmannafelagið at stevna FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num fyri fasta GerðarrÃĶtt, eftir at landið noktaði at rinda nÃļkrum starvsfÃģlkum undir sÃĄttmÃĄlanum eftirlÃļn, við teirri grundgeving, at tey vÃģru tímalÃļnt. Tíbetur eydnast at finna semju, so at eisini tey sokallaðu tímalÃļntu fÃĄa eftirlÃļn eftir sÃĄttmÃĄlanum ÃĄ jÃļvnum fÃļti við onnur.
Tað kemur eisini fyri, at arbeiðsgevarar nokta at rinda starvsfÃģlki lÃļn undir sjÚku, tí tey eru tímalÃļnt. Í staðin verða tey víst til dagpeningaskipanina, sum gevur verri dekning undir sjÚku. Slík mÃĄl verða rÃĶttað, men tað kemur fyri, at starvsfÃģlk mugu bíða leingi – viðhvÃļrt í fleiri mÃĄnaðir – ÃĄÃ°renn tey fÃĄa ta lÃļn, tey hÃļvdu rÃĶtt til undir sjÚku.

Einki serstakt fyri tímalÃļnt
NÃģgvir sÃĄttmÃĄlar hava serligar ÃĄsetingar um lÃļnar- og arbeiðskor fyri tímalÃļnt. Umframt ÃĄÃ°urnevndu starvsbÃģlkar hava t.d. sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ pedagogum og sjÚkrarÃļktarfrÃļðingum serligar ÃĄsetingar ella partar um tímalÃļnt starvsfÃģlk.

Men tað hava sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ Starvsmannafelagnum ikki.
Okkara sÃĄttmÃĄlar eru fyri fastlÃļnt, royndarsett, fyribils sett og avloysarar og tíðaravmarkað sett. Vit hava lÃĶrlingar, praktikantar og frílansarar. Og, sum aðrastaðni, fÃģlk, ið starvast fulla tíð ella niðursetta tíð.
Men tímalÃļnt finnast ikki sum ein serliga defineraður starvsbÃģlkur í okkara sÃĄttmÃĄlum. Orðið kemur fyri í sÃĄttmÃĄlunum, men mest í sambandi við nÃļkur smÃĶrri praktisk viðurskifti.
StÃļðan er sostatt tann, at tey tímalÃļntu – um tey vera lÃļnt eftir sÃĄttmÃĄlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum – hava rÃĶttindi sum ein av omanfyrinevndu starvsfÃģlkum.
Tey kunnu tí hava krav um bÃĶði setanarprÃģgv, eftirlÃļn, lÃļn, tÃĄ tey blíva sjÚk og í sambandi við barsil, uppsagnartíð og onnur rÃĶttindi.
Gaman í, setanin hjÃĄ teimum kann eftir umstÃļðunum vera so stutt, at grundarlag ikki verður fyri Ãļllum sÃļmdum. Men tÃĄ er orsÃļkin ikki, at tey eru tímalÃļnt, men at setanin í roynd og veru er eitt avloysarastarv ella eitt fyribilsstarv. Og so hava tey rÃĶttindi , sum hesir bÃģlkar hava. Tað valdast um hvÃļr starvsavtala er gjÃļrd í hvÃļrjum einstÃļkum fÃļri.
TÃĄ tað kemur til frítíð kann tÃģ vera ein munur. FÃģlk í vanligum starvi fÃĄa frí við lÃļn, meðan ein tímalÃļntur fÃĶr frítíðarlÃļn, sum verður Útgoldin 1. mai.

Nevnast skal, at eitt serligt undantak eru fyri dagrÃļktararnar, sum ikki hava rÃĶtt til lÃļn undir sjÚku, men mugu dÚva uppÃĄ dagpengaskipanina, tÃĄ tey gerast sjÚk.
SÃĄttmÃĄlin er eitt. Harafturat kemur, at tey tímalÃļntu, eins og onnur í sÃĄttmÃĄlaÃļkjunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, aloftast eru vard av starvsmannalÃģgini (funktionerlÃģgini). Ein lÃģg, sum tryggjar starvsfÃģlkum líknandi rÃĶttindi sum sÃĄttmÃĄlin. Heldur ikki í hesum sambandi hevur tað tÃ―dning í sjÃĄlvum sÃĶr, um tÚ ert tímalÃļntur ella ikki.
Sostatt ber til at siga, at starvsbÃģlkurin, sum í landsins lÃļnarumsiting gongur undir heitinum tímalÃļnt, er vardur ÃĄ dupultum grundarlagi: 

Eftir sÃĄttmÃĄlanum og eftir starvsmannalÃģgini.
Harafturat eru tey sjÃĄlvandi fevnd av aðrari lÃģggÃĄvu, sum er viðkomandi fyri arbeiðsmarknaðin, t.d. lÃģgini um setanarprÃģgv, javnstÃļðulÃģgini, arbeiðsumhvÃļrvislÃģgini og persÃģnsupplÃ―singarlÃģgini.
Um tÚ hevur spurningar um tímalÃļnt, vinarliga vend tÃĶr til Starvsmannafelagið.

VÃĶlkomin í SmÃĶruna

Í Starvsmannafelagnum eru vit sera vÃĶl nÃļgd við bygningin, sum varð liðugt umvÃĶldur í fjÃļr og er mestum ein nÃ―ggjur bygningur uttan og innan.
Í roynd og veru er talan um trÃ―ggir sambygdir eldri bygningar. Gamla matvÃļruhandilin SmÃĶruna, gamla slaktaríið hjÃĄ SmÃĶruni og gamla sjÃģnvarpsbygningin.
Í elsta partinum av bygninginum, har slaktaríið hÚsaðist, hava vit valt at varðveita flísarnar ÃĄ vegginum og glasveggin inni í rÚminum. Hetta ger, at hÃļlini hava varðveitt sína sÃļgu, hÃģast karmarnir eru nÃ―ggir. Vit vildu at hÚsið skuldi hava eitt navn, og hvat var meira nÃĄtÚrligt enn at kanna eftir hjÃĄ fyrrverandi eigarunum av handlinum SmÃĶrani, um vit kundu fÃĄa loyvi til at brÚka navnið SmÃĶran. Hetta var jÃĄttað okkum, og fingu vit reklamuhÚsið Nudlavirkið at tekna bÚmerkið, sum er ein mynd av eini
smÃĶru, har hÚsalitirnir ganga aftur.

SmÃĶruhÃļllin
Hjartað í hÚsinum er gamla sjÃģnvarpsstudio, sum er umbygt til eitt nÃ―mÃģtans autiorium, við allari tekniskari Útgerð, sum eitt slíkt auditorium krevur, og við tveimum klivum til tulkar. HÃļllin hevur eina teleskoptribunu, sum hevur 121 sitiplÃĄss. RÚmið er fleksibult. Tað ber til at koyra tribununa inn, um tÃļrvur er ÃĄ at leiga hÃļllina uttan tribununa. TÃĄ hava vit borð og stÃģlar til 120 fÃģlk.
AuditoriumhÃļllin kann leigast til rÃĄÃ°stevnur, fyrilestrar, fundir, skeið, framlÃļgur, smÃĶrri konsertir og annað. Tað kann vera alment ella fyri innbodnum.
HÃļllin hevur verið roynd við mong ymisk hÃļvi, og hoyra vit javnan lÃ―singar um tiltÃļk í SmÃĶruni. Eitt nÚ var nÃģgv umrÃļdda fiskivinnunÃ―skipanin lÃļgd alment fram í SmÃĶruni.
Afturmeldingarnar hava verið Ãģgvuliga gÃģðar og lata fÃģlk vÃĶl at hÃļlis- og ljÃģðviðurskiftunum. Starvsmannafelagið hevur roynt hÃļllina tvÃĶr ferðir við tulkaÚtgerðini. Fyrstu ferð í august, tÃĄ felagið var vertur fyri eini norðurlendskari rÃĄÃ°stevnu og seinni til ein norðurlendskan fund. TulkaÚtgerðin fekk bestu skoðsmÃĄl frÃĄ tulkunum. Tey vildu viðmÃĶla hetta til teirra samstarvsfelagar, sum koma higar at tulka til rÃĄÃ°stevnur, fundir ella onnur tiltÃļk.
Umframt hÃļllina ber eisini til at leiga eini smÃĶrri fundarhÃļli í SmÃĶruni, har plÃĄss er fyri 14 fÃģlkum kring fundarborðið.
Eru tit ÃĄhugað at leiga hÃļllina ella fundarhÃļlið í SmÃĶruni, kunnu tit venda tykkum til Svarsmannafelagið.

Skrivstovurnar
TvÃĶr tÃĶr ovastu hÃĶddirnar eru innrÃĶttaðar til skrivstovur. Upprunaliga bjÃģðaði Starvsmannafelagið fakfelÃļgunum at koma inn at leiga ella keypa seg inn í bygningin, so hÚsið kundi gerast ein fakfelagsmiðdepil. Hesum varð tÃģ ikki ÃĄhugi fyri. Eitt felag er tÃģ í hÚsinum og er tað fÃļroysku fysioterapeutarnir.
Tí varð farið Út ÃĄ privata leigumarknaðin og gekk ikki long tíð, so vÃģru Ãļll hÃļlini Útleigaði til 12 fyritÃļkur. Talan er um ymiskar fyritÃļkur bÃĶði í stÃļdd og uppgÃĄvum. Onkrar eru einmans fyritÃļkur. Í SmÃĶruni hava tey fingið egin hÃļlir, men samstundis eru tey partur av einum stÃļrri hÃģpi, sum mÃļtist til kaffi í kantinuni, og har fÃĄa ein sosialan felagsskap, og hevur hettar eydnast vÃĶl. 

2016 – eitt norðurlendskt rÃĄÃ°stevnuÃĄr

Starvsmannafelagið slapp av ÃĄlvara at royna seg í leiklutinum sum vertur og rÃĄÃ°stevnufyrireikari í 2016.
Felagið er limur í tveimum norðurlendskum samstarvsfelÃļgum, sum regluliga hittast til fundar og halda rÃĄÃ°stevnur.
Annar er felagsskapurin NTR, Nordisk TjenestemandsrÃĨd, sum umboðar umleið 340.000 starvsfÃģlk, sum eru limir í fakfelÃļgum, ið skipa kommunalt sett í Norðurlondum.
Hin er felagsskapurin NSO, Nordiske Statstjenestemenns Organisation, hvÃļrs limir arbeiða hjÃĄ statinum/ landinum.

Kjak um framtíðina
Dagarnar 24.- 7. apríl 2016 hevði NTR rÃĄÃ°stevnu ÃĄ Hotel FÃļroyum. Umleið 100 fakfelagsfÃģlk vÃģru við.
Undir yvirskriftini "FagbevÃĶgelsen mot 2025 – tilbake til medlemmene?" kjakaðust luttakararnir um framtíðar avbjÃģðingar hjÃĄ fakfelÃļgunum.
RÃĄkið er, at fakfelÃļgini í Norðurlondum missa limir. Arbeiðsloysi hÃģttir, samstundis sum alment virksemi verður privatiserað og Útveitt.
Talgildingin av tÃĶnastum er ein stÃģr avbjÃģðing. Metingar vísa, at annaðhvÃļrt arbeiðsplÃĄss í heiminum fer at vera talgilt innan 2025. Ein avbjÃģðing, sum eisini er sera viðkomandi her hjÃĄ okkum, nÚ verkÃĶtlanin Talgildu FÃļroyar fer Úr barkastokki.
Á rÃĄÃ°stevnuni kjakaðust luttakararnir um hvussu felÃļgini kunnu mÃļta teimum stÃģru avbjÃģðingunum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.

Demokratisk leiðsla
22. - 25. august 2016 sluppu nÃ―ggju hÃļlini hjÃĄ Starvsmannafelagnum, SmÃĶran, at standa sína roynd. Hesaferð var tað NSO-felagsskapurin sum setti kikaran ÃĄ demokratiskan leiðsluhÃĄtt.
Umleið 60 fakfelagsfÃģlk hittust undir yvirskriftini "Ledelse og medarbejderindflydelse i det offentlige". Her deildu tey royndir og kjakaðust um hvussu fakfelÃļgini kunnu tryggja, at starvsfÃģlkini verða tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið leiðslan tekur avgerðir, ið viðkoma starvsfÃģlki og arbeiðsplÃĄssi.
Leiðslan hevur rÃĶtt at leiða og fordeila arbeiði. Hinvegin er tað ein Ãģreingiligur partur av sÃĄttmÃĄlaskipanini í Norðurlondum, at leiðslan skal taka starvsfÃģlkini við
í avgerðirnar. Tað skal vera gjÃļrt gjÃļgnum ÃĄlitisfÃģlkini og samstarvsnevndirnar.
Á rÃĄÃ°stevnuni varð viðgjÃļrt hvussu reglurnar fÃĄast at virka í gerandisdegnum, og hvussu stjÃģrin og starvsfÃģlkini kunnu fÃĄa eitt so gott samstarv sum til ber, har partarnir virða rÃĶttindini hvÃļr hjÃĄ Ãļðrum.
Í Starvsmannafelagnum uppliva vit tíverri ikki so sjÃĄldan, at leiðslur leypa bukk um sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingar og starvsfÃģlkaÃĄvirkan. Tí var hendan rÃĄÃ°stevnan eitt kÃĶrkomið hÃļvi at lÃĶra av royndunum hjÃĄ Ãļðrum og frÃĶtta hvat onnur hava gjÃļrt til tess at at tryggja medÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
Alt í alt vÃģru hetta tvÃĶr rÃĄÃ°stevnur, har Starvsmannafelagið slapp at royna seg sum vertur og rÃĄÃ°stevnufyrireikari. TvÃĶr rÃĄÃ°stevnur, har vit fingu nÃģgv gott við okkum at nÃ―ta í arbeiðinum til frama fyri limirnar.

TÃĄ skaði hendir ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum
Hetta skal mann minnast til, tÃĄ skaði hendir ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

Eitt fyribrigdi, sum vit Ãļll vilja sleppa undan, men sum hendir dagliga, er arbeiðsÃģhapp. Hesi kunnu bÃĶði vera meira ella minni ÃĄlvarsom. Harumframt kunnu arbeiðsÃģhapp bÃĶði
vísa seg likamliga og/ ella sÃĄlarliga.
Í sambandi við slíkar hendingar er tað sjÃĄlvandi fyrst og fremst viðgerðin av tí skaðarakta, sum hevur tÃ―dning.
Ein annar liður í slíkum hendingum er, at tÃĶr skulu frÃĄboðast Arbeiðseftirlitinum.
Arbeiðseftirlitið nÃ―tir slíkar frÃĄboðanir til 1) at meta um ítÃļkiligu hendingina, 2) at meta um grundarlag er fyri at gera eftirlit og 3) hagtÃļl.

Hvat skal frÃĄboðast?
Eitt arbeiðsÃģhapp/ein arbeiðsvanlukka er sambÃĶrt arbeiðsumhvÃļrvislÃģggÃĄvuni at skilja sum ein persÃģnskaði, ið er hendur av arbeiði í tÃĶnastu fyri ein arbeiðsgevara, um so er, at vanlukkan/ Ãģhappið hevur havt við sÃĶr ÃģarbeiðsfÃļri í ein ella fleiri dagar umframt skaðadagin.
Slíkar hendingar, umframt allar eitranir skulu frÃĄboðast Arbeiðseftirlitinum sum skjÃģtast og ÃĄÃ°renn 9 dagar eru farnir.
Er talan um ÃĄlvarsligar vanlukkur og eitranir skal Arbeiðseftirlitið harumframt hava frÃĄboðan beinanvegin umvegis telefon.
Hvussu skal frÃĄboðast?
ArbeiðsÃģhapp/arbeiðsvanlukkur skulu frÃĄboðast umvegis viðkomandi oyðublað frÃĄ Arbeiðseftirlitinum, ið finst ÃĄ www.arb.fo.
HvÃļr skal boða frÃĄ?
Arbeiðsgevarin hevur skyldu til at boða frÃĄ teimum vanlukkum, sum raka hansara arbeiðsfÃģlk. Rakar vanlukkan onkran, sum ikki arbeiðir í fyritÃļkuni, eigur viðkomandi sjÃĄlvur at syrgja fyri, at boðað verður frÃĄ. Eisini tey, sum eiga ella brÚka maskinur, hava skyldu at boða frÃĄ vanlukkum.

Tilgongdin víðari
Seinast 2 arbeiðsdagar eftir mÃģttÃļku av skaðafrÃĄboðanini verður ein mÃģttÃļkuvÃĄttan send arbeiðsgevaranum, skaðarakta og mÃļguligum starvsfÃģlkavaldum trygdarumboði ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Seinast 2 vikur aftanÃĄ mÃģttÃļku av mÃģttÃļkuvÃĄttanini verður eitt skriv sent til omanfyri nevndu partar, um hvÃļrt Arbeiðseftirlitið ger meira við mÃĄlið ella ikki.
Endurgjald og FÃļroya VanlukkutryggingarrÃĄÃ° Arbeiðseftirlitið umsitur ikki lÃģggÃĄvuna um endurgjald í sambandi við avleiðingar av arbeiðsskaða. FÃļroya VanlukkutryggingarrÃĄÃ° tekur avgerðir í mÃĄlum viðvíkjandi arbeiðsskaðum, herundir eisini mÃĄl um vinnusjÚkur vegna arbeiði.
FÃļroya VanlukkutryggingarrÃĄÃ° finst ÃĄ C. PlÃļyensgÃļta 1, 100 TÃģrshavn. Teldupostur: fvr@sorinskrivarin.fo, tlf.: 31 10 03
Meira fÃĶst at vita ÃĄ nÃ―ggju heimasíðuni hjÃĄ Arbeiðseftirlitinum: arb.fo.

FUNDIR FYRI ÁLITISFÓLKUM
Teir bÃĄÃ°ir fÃļstu fundirnir fyri Ãļllum ÃĄlitisfÃģlkunum í Starvsmannafelagnum vÃģru í juni og desember. Starvsmannafelagið hevur umleið 120 ÃĄlitisfÃģlk. Tilmeldingin í juni og desember var ÃĄvikavist 97 og 94 fÃģlk. So ÃĄlitisfÃģlkini er rÃĶttiliga trÚfÃļst.
Í juni greiddi nÃ―setti sÃĄlarfrÃļðingurin ÃĄ Arbeiðseftirlitinum frÃĄ sínum starvi og ein hÃļvuðsritgerð um eina varskÃģgvaraskipan í FÃļroyum varð umrÃļdd. MÃļguleikarnir fyri limarÃĄÃ°geving og ein umlegging av kunningini frÃĄ pappírsblaði til heimasíðuna vÃģru eisini ÃĄ skrÃĄnni.
Í desember var evnið Talgildu FÃļroyar. Um avbjÃģðingarnar, sum ÃĶtlanin at talgilda almennu fyrisitingina, fer at geva m.a. fakfelÃļgunum. Eisini varð kunnað um eftirlÃļnarreformin, sum er ÃĄ veg, og hvÃļrjar mannagongdir galda, tÃĄ skaði hendir ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

Talgildu FÃļroyar – ein stÃģr avbjÃģðing
Hava vit í roynd og veru brÚk fyri fakfelÃļgum. Harra Gud, vit eru í 2017, hvÃļr er uppgÃĄvan og hvat fÃĄa vit sum limir burturÚr. Er hetta ikki ein gomul leivd, ein farin tíð?
NÚ farið er undir at talgilda tann almenna geiran, mugu vit ikki gloyma sÃļguna aftanfyri fakfelÃļgini.
JÃģannes Dalsgaard skrivar í bÃģkini um Fylking, sum kom Út í 1997, millum annað soleiðis:
“ArbeiðararÃļrslan hevur sínar rÃļtur í seinnu helvt av 18. Ãļld, í tí tíðarskeiðinum, tÃĄ tÃĶr framleiðandi kreftirnar mennast og maskinurnar alt meira taka yvir arbeiðið frÃĄ menniskjuni. Hetta hendir í byrjanini av tí, ið vit vanliga nevna ídnaðarkollveltingin. (...) Vanliga siga vit at hendan gongdin av ÃĄlvara fÃģr at bera við FÃļroyar umleið 1870-1910, tÃĄ sluppfiskiskapurin, fiskavirking og klippfiskaÚtflutningur er vorðin hÃļvuðsvinna í FÃļroyum.
Ídnaðarkollveltingin var ikki bert ein tÃļknilig bylting, har tÃģl og verksmiðjur eyðkendu bÃ―armyndirnar. Kollveltingin elvdi eisini til nÃ―ggjan stÃĶttarbygnað og nÃ―ggj stÃĶttarviðurskifti millum menniskjuni. (...)
Við ídnaðarkollveltingini sprongdust karmarnir fyri tí samfelag, sum í Ãļldir hevði verið stÃļðugt.”
Haldi flestu okkara í dag munnu fegnast um tíðina, tÃĄ farið var frÃĄ, at alt arbeiði meira ella minni varð gjÃļrt við handamegi til at maskinurnar tÃģku yvir. Hetta tíðarskeiðið hevur heilt vist verið við til, at framburðurin ÃĄ so at siga Ãļllum Ãļkjum í heiminum hevur verið so enormur. Ringt er at ímynda sÃĶr hvussu heimurin annars hevði sÃĶð Út í dag.
NÚ vit eru í fyrru helvt av 21. Ãļld, kunnu vit vÃĶl sammeta stÃļðuna við tað, sum byrjaði at henda í Evropa í 18. Ãļld. Vit standa ÃĄ gÃĄttini til at broyta alt
samfelagið til ein talgildan heim, ið vit enn ikki heilt kenna avleiðingarnar av. Sigast mÃĄ, at hetta er ikki heilt
Ãģlíkt ídnaðarkollveltingini. Vit fara frÃĄ, at tað eru menniskju, ið eru aftanfyri allar gerðir og avgerðir og sum enn fÃģðra maskinur o.a. við tí tÃĶr skulu gera, til at maskinurnar/ tÃģlmennini frÃĄ byrjan av verða programmerað at gera tað arbeiði, ið gerast skal.
Her er einki menniskjaligt lið. Her er eingin natÚrliga kenslulig avgerð. Einki menniskja aftanfyri. Bert kaldar og kyniskar dÃĄtur, ið ikki taka serlig fyrilit og ikki rÚma menniskjansligum umhugsni.
Er hetta tað, vit vilja og ynskja við okkara almennu umsiting?
Eitt er vist, eins lítið og tað bar til at seta seg upp mÃģti ídnaðarkollveltingini, so ber tað heldur ikki til at steðga menningini ÃĄ talgilda Ãļkinum.
Vit mugu fylgja tíðini. Men vit skulu vanda okkum.
Áðrenn vit koma so langt, at vit lata dyrnar heilt upp fyri talgilda streyminum, mÃĄ politiski myndugleikin gera sÃĶr pÚra greitt hvat hann vil við hesum. HvÃļrjar avleiðingar hetta fÃĶr fyri samfelagið alt, og ikki minst tey fÃģlk, her undir starvsfÃģlk, hetta fer at raka.
HvÃļr skal gera arbeiðið, sum krevst fyri at tÃģlmennini gera, sum vit vilja? Hvat skal henda við Ãļllum teimum menniskjum, sum verða til avlops og – um ikki annað verður gjÃļrt – kunnu enda Úti í arbeiðsloysi, har avleiðingin kann verða Ãļgilig, bÃĶði fyri tann einstaka og fyri samfelagið, sum tÃĄ skal forsyrgja teimum.
JÚ, talgilda framtíðin er spennandi, men hon reisir eisini nÃģgvar spurningar.
Eg haldi, at fyri fakfelÃļgini er eingin ivi um, at talgildingin av samfelagnum er og verður ein av stÃļrstu avbjÃģðingunum í framtíðini. Hyggja vit aftur í tíðina, til ídnaðarkollveltingina, so er stÃļðan í dag meinlík stÃļðuni tÃĄ, við tað at fakfelÃļgini hava og fara at hava ein rÃĶttuliga sentralan leiklut í tí talgilda menningarsamfelagnum.

Um fakfelÃļgini ikki eru har at halda eitt vakið eyga við menningini og teimum fylgjum, ið standast av hesum, so verður eingin at verja verandi rÃĶttindini. Tað verður heldur eingin at gera nÃ―ggjar avtalur, ið eru lagaðar til arbeiðsmarknaðin, sum tÃĄ verður. Eisini mugu vit hava eitt vakið eyga við, at tað verður liviligt hjÃĄ Ãļllum borgarum í samfelag okkara.
Vit skulu ikki reka fakligt stríð, sum gjÃļrt var undir ídnaðarkollveltingini, sum í fyrsta umfari hevði til endamÃĄls at beina fyri maskinunum, tí arbeiðararnir og fleiri við teimum hildu maskinurnar taka breyðið Úr munninum ÃĄ arbeiðarunum.
Men vit mugu alla tíðina vera ÃĄ varðhaldi og fylgja við hvat hendir við Ãļllum teimum, sum eru í vanda fyri at missa sítt starv orsaka av talgildingini.
Vit skulu verða ein aktivur partur av talgildu menningini, og vit skulu krevja, at vit eru heilt har frammi í samstarvinum við avvarðandi myndugleikan. Og vit skulu syrgja fyri, at starvsfÃģlkini eru við, har avgerðirnar verða tiknar og sostatt við til at mynda sína egnu framtíð.
Vit skulu verja okkum fyri, at vit ikki enda sum menniskjaligir trÃĶlir í talgildu kollveltingini.

SamrÃĄÃ°ingar um ein seniorpolitikk
Spurningurin um nÃĶr starvsfÃģlk skulu fara frÃĄ við eftirlÃļn hevur aftur verið frammi nakrar ferðir.
SjÃĄlvur haldi eg ikki, at eftirlÃļnaraldurin skal hÃĶkkast Úr teimum nÚverandi 67 ÃĄrunum. Tað eru heilt vist aðrir og betri hÃĶttir at lata upp fyri, at fÃģlk í senioraldri kunnu verða verandi ÃĄ arbeiðsmarknaðinum eftir at tey eru fylt 67, enn at hÃĶkka frÃĄfaringaraldurin.
Eg haldi, at eisini her kundu fakfelÃļgini og politisku flokkarnir farið undir eitt gott samstarv og saman funnið eina virðiliga loysn.
Tað finst ein betri uppskrift til hvussu fÃļroyingar kunnu verða longri ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Tað gÃģða arbeiðsumhvÃļrvið, lívslong lÃĶra og tað, at man verður mettur sum ein virðilig arbeiðsmegi, er hÃļvuðsuppskriftin.
Eg ivist onga lÃļtu í, at flest Ãļll, ið hava orkuna, vilja arbeiða longur, um tey hava eitt gott arbeiðslív.
AltíaltsnÃ―rtaðsegumÃĄlitÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og eitt gott samstarv millum sÃĄttmÃĄlapartarnar, og vilja at finna loysnir millum samgonguna og lÃļgtingið.
Okkara boðskapur til samgonguna og lÃļgtingið er tí: Gloymið alt um at hÃĶkka eftirlÃļnaraldurin. Latið okkum í staðin gera tað vit duga best – saman: Lat okkum kring eitt samrÃĄÃ°ingarborð gera eitt konkret uppskot til eitt betri arbeiðslív og lívlanga lÃĶru og konkret initiativ til hvussu seniorar kunnu verða longur ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Ein loysn funnin við dialogi og samrÃĄÃ°ingum – og ikki við lÃģgarÃĄsettum tvingsli – er nevniliga sjÃĄlvur kjarnin í norðurlendsku arbeiðsmarknaðskipanini. Ein skipan við frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum, sum eisini hevur víst seg at virka nÃģgv best í tí veruliga lívinum.

Ger tína skyldu, krev tín rÃĶtt
„Ger tína skyldu og krev tín rÃĶtt“ segði Aksel V. Johannesen, lÃļgmaður, í nÃ―ggjÃĄrsrÃļðu síni gamlaÃĄrskvÃļld 2016. Ivaleyst sipaði hann til, at tað nyttar einki at standa
ÃĄ síðulinjuni og grenja og krevja hetta og hatta av samfelagnum, uttan samstundis at lata nakað aftur til samfelagið.
LÃļgmaður ynskir helst tað sama sum flest onnur, at Ãļll, ið bÚleikast her, eru við til at gjalda tað, ið samfelagið kostar at reka.
Eg haldi, at meginparturin av okkum ikki hugsar annað enn, at sjÃĄlvandi skulu vit hava tÃĶr almennu tÃĶnastur vit í dag hava, so sum skÚlar, sjÚkra- og heilsuverk og barnatÃĶnastur.
At liva í einum samhaldsfÃļstum samfelag merkir, at allir borgarar eftir fÃļrimuni gjalda sín skatt og tey avgjÃļld, ið eru neyðug fyri at reka tÃĶr tÃĶnastur, vit krevja av samfelagnum.
HvÃļr vil av við tÃĶr samhaldsfÃļstu tÃĶnasturnar vit í dag hava? Ongin!
Tí eri eg so pÚra samdur við Aksel V. Johannesen, lÃļgmanni, tÃĄ hann sigur, „Ger tína skyldu og krev tín rÃĶtt“.
Vit mugu Ãļll eftir fÃļrimuni leggja tað eftir okkum, sum vit eru fÃļr fyri.
Tað er ikki meira enn rímuligt og ikki ov nÃģgv kravt, at vit Ãļll eru ein aktivur partur, tÃĄ tað rÃĶður um at varðveita tað vÃĶlferðarsamfelag, vit liva í.
Limirnir hjÃĄ Starvsmannafelagnum eru ikki jÚst kendir fyri alment at grenja um hetta og hattar, men tey gera so sanniliga sína samfelags skyldu. JÚ, tey fÃĄa lÃļn fyri tað tey gera, men tey lata so sanniliga eisini nakað aftur og tað ríkiligt.
HvÃļnn dag, ÃĄrið runt er almenna tÃĶnastukervið í gongd, og tað eru verulig menniskju, ið sita aftanfyri hvÃļrt einasta punktum, ið fer ígjÃļgnum almenna systemið. Hetta eru starvsfÃģlk, sum leggja alla sína orku og allan sín stoltleika í at veita eina so gÃģða tÃĶnastu til fÃļroysku borgararnar sum mÃļguligt.
Ver við til at varðveita samhaldsfasta samfelagið. Ger tína skyldu og krev tÃĄ tín rÃĶtt.

SamrÃĄÃ°ingar við FMR og KAF í heyst
Til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í heyst vil eg síggja viljan hjÃĄ samgonguni at lyfta lÃĶgst lÃļntu starvsfÃģlkini eitt gott vet upp ÃĄ lÃļnarstiganum.
Eitt av hÃļvuðsendamÃĄlunum hjÃĄ einum fakfelag er at samrÃĄÃ°ast um lÃļnir til limirnar, og um hvussu sÃĄttmÃĄlaviðurskiftini skulu vera. At samrÃĄÃ°ast um lÃļn og blíva samd um hvussu ein lÃļnarhÃĶkkan skal bÃ―tast millum limirnar, kann verða ein trupul kabala at fÃĄa at ganga upp.
Lat ongan iva verða um, at tÃĄ vit samrÃĄÃ°ast um lÃļnarviðurskiftini, so verður altíð hugsað um allar limir felagsins. Vit mugu alla tíðina hava í huga hvussu limirnir fÃĄa sum mest burturÚr. Men Ãļll kunnu ikki fÃĄa alt. Tað ber ein karmur ikki.
Ofta verður sagt, at tey við teimum longu ÚtbÚgvingunum og tey við ÃĄbyrgd ÃĄ ymisku Ãļkjunum fÃĄa alt ov lÃĄga lÃļn. Vit mugu tÃģ staðfesta, at tað jÚst eru tey við hÃĶgru ÚtbÚgvingunum, sum ofta hava fingið stÃļrra lÃļnarposan eftir at sÃĄttmÃĄlin er komin upp ÃĄ plÃĄss.
1. oktober ganga sÃĄttmÃĄlanir við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið (FMR) og við Kommunala Arbeiðsgevarafelag (KAF) Út. Einki er avtalað enn hvussu hesar samrÃĄÃ°ingar skulu fara fram, nÃĶr tÃĶr skulu byrja, og um fakfelÃļgini skulu samrÃĄÃ°ast saman, ella tey skulu samrÃĄÃ°ast hvÃļr sÃĶr, sum vanligt hevur verið.
Men lat ongan iva verða um hetta: Til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í heyst vil eg síggja viljan hjÃĄ samgonguni til at lyfta lÃĶgst lÃļntu starvsfÃģlkini eitt gott vet upp ÃĄ lÃļnarstiganum.
Vit mugu ikki gloyma tey, ið sita við lÃļnum, sum eru so lÃĄgar, at ilt er at fÃĄa endarnar at rÃļkka saman. Starvsetan teirra loyvir teimum í lÃļtuni ikki hÃĶgri lÃļn, men krÃļvini til teirra trÃģta ikki.
Tí vil eg til komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar eisini síggja viljan hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum at verða við til at lyfta starvsfÃģlkini í tí lÃĶgra lÃļnarendanum upp. Hetta so at tað merkist og sÃĶst aftur, og gevur teimum eina virðiliga lÃļn, sum tey kunnu liva av.
Eg kann ikki ímynda mÃĶr, at nakar hevur nakað ímÃģti, at tey lÃĶgstlÃļntu starvsfÃģlkini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, fÃĄa ein stÃļrri bita av kÃļkuni, tÃĄ karmurin verður bÃ―ttur nÃĶstu ferð.

TilbÚgving og skipað viðurskifti
Ódnirnar í vetur settu ein keðiligan dÃĄm ÃĄ ÃĄrið ið fÃģr. Men samstundis vísti hetta okkum, hvussu umrÃĄÃ°andi tað er, at vit hava skipaði viðurskifti í okkara samfelag.
At vit í FÃļroyum hava so nÃģgv og rakst fÃģlk í bjargingarfelÃļgunum kring landið, sum ikki bakka fyri vÃĄnaliga veðrinum, kunnu vit Ãļll vera sera takksom fyri. Hetta eru fÃģlk, sum við lívinum í vÃĄÃ°a, fara Út í stormarnar og royna at bjarga tí, ið bjargast kann.
Uttan hesi djÃļrvu fÃģlk hevði skaðin heilt vist verið nÃģgv stÃļrri.
Á okkara sÃĄttmÃĄlaÃļki sÃģu og hoyrdu vit hvussu stÃģran tÃ―dning Strandfaraskip Landsins, Landsverk, SEV og Kringvarp FÃļroya hava í slíkum ÃĄlvarsligum stÃļðum.
Hetta eru alt limir í lyklastÃļrvum, sum tryggja at hjÃģlini mala, tÃĄ ið vit onnur kundu halda frí.
Hesi fÃģlk, bÃĶði tey starvsettu og tey sjÃĄlvbodnu, hava stÃļrstu virðing uppiborna og skuldu verið heiðra fyri teirra ÃģsjÃĄlvsÃļkna arbeiði.
Ikki tí. Alt kann gerast betur, og vit kunnu fegnast um, at politiski myndugleikin sÃĶr ÃĄlvaran í hesum og hevur jÃĄttað pengar til, at ein tilbÚgvingarsamskipari nÚ verður settur í starv. Hetta er eitt framstig, ið fer at gera, at Ãļll tilbÚgvingin í landinum verður stÃ―rd Úr einum og sama stað.

FÃģlkavÃļkstur – lÃļnarlagið mÃĄ hÃĶkka
At gera ílÃļgur í ÚtbÚgvingarmÃļguleikar og trivnað man verða besta ílÃļga, ið gerast kann.
Besta prÃģgvið um hetta man verða vÃļksturin í fÃģlkatalinum seinastu ÃĄrini. Samstundis sum ÚtbÚgvingarmÃļguleikarnir ÃĄ m.a. FrÃģðskaparsetri FÃļroya eru bÃļttir munandi og Útboðið av lukrativum stÃļrvum er vaksið, er fÃģlkatalið eisini hÃĶkkað. Hetta er sjÃĄlvandi at fegnast um – og tað gera vit eisini. Men eitt eru ÚtbÚgvingar og stÃļrv, annað er lÃļnarlagið.
Um vit hyggja eftir lÃļnarlagnum og kostnaðarstÃļðinum, munnu FÃļroyar vera dÃ―rasta landið í norðurlondum at bÚgva í. MiðallÃļnin er lÃĄg og skatturin hÃļgur. Kostnaðurin ÃĄ fastogn og leigukostnaðurin eru hÃļgir í mun til inntÃļkurnar. Og kostnaðarstÃļðið hjÃĄ vanliga hÚsarhaldinum er vÃĶl hÃĶgri enn í flestu londum, vit vanliga sammeta okkum við.
Tann stÃģra avbjÃģðingin verður hvussu vit tryggja fÃģlkavÃļksturin. Í hesum sambandi mugu politikararnir spyrja seg sjÃĄlvar: Hvat skulu vit gera fyri at tey, ið eru komin aftur, verða verandi, samstundis sum vit varðveita tilflytingina ÃĄ sama stÃļði sum nÚ?
Mítt boð er, at fyrst og fremst mÃĄ ÚtgjaldslÃļnin hÃĶkka til eitt stÃļði, so at vanliga fÃģlkið fÃĶr eitt fíggjarligt andarhol í gerandisdegnum.
Vit mugu minnast til, at tey, ið koma til landið og vilja byggja sína framtíð her, helst eru ung fÃģlk í besta aldri. FÃĄa tey ikki mÃļguleika fyri at skapa sÃĶr livilig kor og eina virðiliga framtíð við hÚsi/íbÚð, bÃļrnum og frítíðarítrivum, skal ikki roknast við, at trivnaðurin er intaktur og at tey treytaleyst verða verandi her.
Vit skulu helst ikki aftur síggja eina slíka frÃĄflyting, sum vit upplivdu í sambandi við kreppuna fyrst í nítiÃĄrunum.
Fyri ikki so mongum ÃĄrum síðani varð spÃĄtt, at fÃģlkatalið í FÃļroyum stÃļðugt fÃģr at minka til tað hevði funnið eina nÃĄttÚruliga legu, sum lÃĄ um helvtina av tí, tað er í dag.
Higartil er hetta er gjÃļrt til skammar – og lat okkum halda fast við hesa gÃģðu gongd.

NÃ―ggj almenn lÃļnarskipan ÃĄ veg
Eitt stÃģrarbeiði, ið liggur fyri framman hjÃĄ felagnum, er arbeiðið at gera ein nÃ―ggja almenna lÃļnarskipan. UppgÃĄvan er at tryggja, at tilsvarandi ÚtbÚgvingar fÃĄa tilsvarandi lÃļn, og umrÃĄÃ°andi er, at nÃ―ggja lÃļnarskipanin ikki verður eitt afturstig fyri nakran.
TÃĄ felagið samrÃĄddist um nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla í 2015 gjÃļrdu partarnir avtalu um at virka fyri, at arbeiði at gera nÃ―ggja lÃļnarskipan skuldi setast í gongd í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum.
At gera eina nÃ―ggja lÃļnarskipan er ikki nakað, sum nÃ―liga hevur stungið seg upp. Starvsmannafelagið hevur líka síðani 2003 havt ynski um, at sÃĄttmÃĄlapartarnir settu seg saman at arbeiða við eini nÃ―ggjari almennari lÃļnarskipan, men ikki fyrr enn nÚ, er sjÃļtul settur ÃĄ.
Arbeiði er so smÃĄtt farið í gongd. Seks limir eru valdir í eina lÃļnarnevnd, sum saman við lÃļnarnevndarforkvinnuni, SÚsonnu Olsen, vÃĶntandi skal gera ÃĄlit, ið verður latið landsstÃ―riskvinnuni í fíggjarmÃĄlum. MÃĄlið er at rÃļkka einum (í Ãļllum fÃļrum partvísum) Úrsliti, ÃĄÃ°renn komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, sum verða í heyst.
Eftir mínum tykki mÃĄ lÃļnarnevndin, sum eitt tað fyrsta, finna Útav hvat innihaldið í einari slíkari lÃļnarskipan skal verða.
Spurningurin er hvat meira enn lÃļn skipanin skal innihalda. Tað verið seg spurningar sum t.d.

- eftirlÃļn, feria, sjÚka, fÃļrleikar, ÃĄbyrgd og starvsinnihald
- hvÃļr skipan er rÃĶttast fyri okkum og hví
- er ein nÃ―ggj skipan neyðug og hví 
- hvat fÃĄa partarnir burturÚr skipanini og hvÃļrjum gagnar hon

Tað mÃĄ undir ongum umstÃļðum verða lagt nakað band ÃĄ arbeiðandi nevndina, ÃĄÃ°renn hon veruliga er farin til verka. Tað mÃĄ ikki frammanundan ÃĄleggjast lÃļnarnevndini, at niðurstÃļðan hjÃĄ nevndini ikki mÃĄ kosta nakað fyri land og kommunur.
Tað er sera umrÃĄÃ°andi, at eingin í nÚverandi lÃļnarskipan fer niður í lÃļn ella missir nÃļkur av teimum rÃĶttindum, tey hava í dag, tÃĄ ið tey verða innplaseraði í eina nÃ―ggja lÃļnarskipan.
Av tí at Starvsmannafelagið hevur so nÃģgvar starvsbÃģlkar, sum eru bÃĶði ÃĄ sjÃģgvi, ÃĄ landi og í luftini, er lítil ivi um, at Starvsmannafelagið vÃĶntandi fÃĶr mest gagn av eini nÃ―ggjari lÃļnarskipan.
Um skipanin verður, sum vit ynskja okkum hana, verður hon eitt stÃģrt framstig og eitt hent amboð, sum kemur at hjÃĄlpa okkum Ãļllum at innplasera Ãļll alment sett starvsfÃģlk.
(Les meira um evnið ÃĄ temasíðunum um almennu lÃļnarskipanina aðrastaðni í blaðnum).

SpÃĄtt verður, at fyrsta dagin fer íbÚgvaratalið í FÃļroyum upp um 50.000. Ongantíð fyrr hava so nÃģgv fÃģlk bÚð her ÃĄ landi.
Heldur ongantíð hava so nÃģgv fÃģlk við Ãļðrum etniskum uppruna bÚð í FÃļroyum, og tað haldi eg vit kunnu fegnast um.
HÃģast hesa positivu gongd, so tykist sum at Ãģttin fyri Ãļllum tí, ið fremmant er, ongantíð fyrr hevur verið so sjÃģnligur, eisini her hjÃĄ okkum. Tað stoytir meg at síggja og hoyra alt tað neiliga, sum verður skrivað og sagt um tey fremmandu og tað sum fremmant er, ÃĄ teimum sosialu miðlunum og í almenna rÚminum. Eg havi eina keðiliga kenslu av, at Ãģttin – og tíverri eisini fremmandahatrið – er um at fÃĄa fastatÃļkur í samfelagnum.
Starvsmannafelagið hevur javnrÃĶttindi í sínum skjaldramerki, og sum fakfelag mugu vit gera vart við, at javnrÃĶttindi er galdandi fyri okkum Ãļll, ÃģansÃĶð trÚgv, hÚðalit, kyn og politiska ella kynsliga sannfÃļring.
Eg vildi tí ynskt at vit sÃ―na teimum fremmandu tað tiltikna fÃļroyska gestablídni og taka vÃĶl ímÃģti teimum, ið velja FÃļroyar sum teirra heimstað. At vit vísa teimum, at her er vítt til veggja og hÃļgt til loftið, og mÃļta teimum við opinleika og virðing.
Hinvegin er tað ein sjÃĄlvfylgja, at vit krevja at tey fremmandu vilja integrera seg í samfelagið, at tey laga seg eftir fÃļroyskum virðum og fÃļroyskari mentan – og virða tey.
Eru vit opin fyri tí fremmanda og tey opin fyri okkum, koma vit Ãļll framhaldandi at liva í heimsins besta landi.
At hava eitt margmenta samfelag, har rÚm er fyri Ãļllum, ger bara samfelagið enn ríkari.

Samhugi við krígsoffrunum
2016 var eitt ÃĄr merkt av nÃģgvum Ãģfriði og brotum ÃĄ mannarÃĶttindini.
Sum fakfelag skulu vit gera manngarð um mannarÃĶttindi og fÃģlkarÃĶði og tala at, tÃĄ ið ÃģrÃĶttur verður gjÃļrdur. Eisini Úti í heimi.
Serstakliga Ãģhugnalig yvirgangsÃĄlop hava verið ÃĄ pÚrasta Ãģsek fÃģlk, so at siga beint uttanfyri okkara egnu dyr. BÃĶði í Nice og Berlin vÃģru Ãģgvuslig ÃĄlop ÃĄ Ãģsek fÃģlk, sum tykjast heilt Ãģverulig.
Annað er kríggið í SÃ―ria. Skakandi myndir frÃĄ rÃĶðuleikunum í Aleppo, har stjÃģrnarhermenn og uppreistrardeildir, hvÃļr um annan, hava bumbað pÚra Ãģsekar borgarar. Kvinnur. Menn. BÃļrn.
Eg fari tí her at takka politisku ungmannafelÃļgunum og Amnesty International, FÃļroya Deild, fyri, at tey, við tiltaki ÃĄ Vaglinum í desember mÃĄnað, varpaðu ljÃģs ÃĄ rÃĶðuleikarnar.
Mitt í Ãļllum jÃģlaresinum fingu tey okkum at stÃļðga ÃĄ eina lÃļtu og hugsa um stÃļðuna. Og er tað so, at tiltakið hevur fingið bara onkran at ressast við og veita eina hjÃĄlpandi hond við stuðli, er Ãģgvuliga nÃģgv vunnið.

Sparingarnar halda ÃĄfram
GamlaÃĄrskvÃļld helt Aksel V. Johannesen, lÃļgmaður, sína nÃ―ggjÃĄrsrÃļðu fyri FÃļroya fÃģlki.
Ein gÃģð og savnandi rÃļða, sum fevndi víða og vendi sÃĶr til vanliga fÃļroyingin. Hann segði m.a.: „Í lÃļtuni gongur Ãģvanliga vÃĶl í FÃļroyum, fleiri eru vorðin nÃģgv ríkari, men framburðurin skal ikki metast ÚtfrÃĄ hvussu gott tey ríku hava tað, framburðurin skal metast ÚtfrÃĄ hvussu tey fÃĄtÃĶkastu og veikastu hava tað, tí eru fleiri grundleggjandi stig tikin til...“.
JÚ, víst er betringar gjÃļrdar fyri tey lÃĶgstlÃļntu, barnafamiljurnar og fyritíðarpensjÃģnistar, og tað fegnast vit sjÃĄlvandi um. Men her eru onnur viðurskiftir, ið ikki eru nÃģg gÃģð.
Tað eru almennir stovnar, ið ikki halda egnan starvsfÃģlkapolitikk, við tað at arbeiðsumstÃļðurnar ikki liva upp til krÃļvini, sum lÃģggÃĄvan um arbeiðsumhvÃļrvið setur.
NÃģgvir stovnar hava verið raktir av umfatandi og afturvendandi sparingum í fleiri ÃĄr. Skerjingar, sum hava gjÃļrt, at starvsfÃģlkahÃģpurin er minkaður niður í tað, sum man hevur hug til at halda er Ãģforsvarligt. Skerjingar, sum hava gjÃļrt, at starvsfÃģlkini mugu renna skjÃģtari enn nakrantíð.
Hetta er ikki nakað nÃ―tt. Undanfarnu samgongur hava staðið fyri hesum og nÚverandi samgongan heldur fast í tí sama, og tí rÃļkist onki fyri at hetta verður broytt.
So ÃĄ hesum Ãļkinum sÃĶst ikki tann stÃģri munurin ÃĄ eini hÃļgraamgongu og eini vinstrasamgongu. StÃļðan er jÚst tann sama.

Tríparta samstarv um tilbÚgving mÃģti strongd
Í 2020 verður strongd stÃļrsta fÃģlkasjÚkan í okkara parti av heiminum. Tað hava serfrÃļðingar leingi spÃĄtt. Vit nÃĶrkast 2020 við rÚkandi ferð, men enn dugi eg ikki at síggja nakra politiska ÃĶtlan fyri hvussu man ÃĶtlar at fyribyrgja hesum stÃģra vandamÃĄli.
Í seinastu sÃĄttmÃĄlunum við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið eru partarnir samdir um at virka fyri einum gÃģðum og mennandi arbeiðsumhvÃļrvi. Arbeiðsgevarasíðan hevur bundið seg til at gera vegleiðingar um strongdarpolitikk og sjÚkrafrÃĄveru.
SjÃĄlvandi skulu partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum gera sítt. Tað er tÃģ ikki nÃģg mikið. Almennu FÃļroyar mugu
eisini spÃĶla við, um tað veruliga skal muna.
Samgongan hevur í samgonguskjali sínum boðað frÃĄ einum trípartasamstarvi. Tað er eitt samstarv, har politiska skipanin saman við arbeiðsgevarum og fakfelÃļgum umrÃļða og gera semjur um ÃĄleikandi arbeiðsmarknaðarmÃĄl.
Lat okkum í felag seta sjÃļtul ÃĄ hetta samstarvið við at fara inn í trupulleikan viðvíkjandi strongd ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum. Hetta skal vera mín ÃĄheitan ÃĄ landsins myndugleikar og okkara sÃĄttmÃĄlapartar.
Latið okkum fara Út í eitt konstruktivt trípartasamstarv, har vit fyrst gera eina gÃģðskumeting av almennu fyrisitingini, við tí endamÃĄli at staðfesta hvussu stÃģrur trupulleikin í veruleikanum er viðvíkjandi strongd millum starvsfÃģlkini í almenna sektorinum.
Latið okkum síðani semjast um eina ítÃļkiliga ÃĶtlan fyri, hvussu vit fyribyrgja og helst basa hesi fÃģlkasjÚku, sum hÃģttir fÃļroyska arbeiðsmarknaðin.
Kanningin, ið Starvsmannafelagið gjÃļrdi í 2014, staðfesti, at strongd er eitt minst líka stÃģrt vandamÃĄl í FÃļroyum sum í grannalondunum. Og at hetta helst kostar fÃļroyska samfelagnum uml. 140 milliÃģnir krÃģnur ÃĄrliga, um sammett verður við donsk tÃļl.
So umframt at verja fÃģlkaheilsuna eru pengar at spara. NÃģgvir pengar, sum kundu komi rÃĶttiliga vÃĶl við aðrastaðni í almennu umsitingini.

Mentala heilsan og trygdarumboðini
Nakað, sum vit hava hoyrt meira og meira til seinastu ÃĄrini, er spurningurin um arbeiðsumhvÃļrvið ÃĄ okkara arbeiðsplÃĄssum.
Í hesum sambandi hevur skipanin við trygdarumboðum ein avgerandi leiklut.
Trygdarumboðini eru ein lÃģgarfest skylda, og vald trygdarumboð skulu vera við til at ansa eftir trygdini og heilsuni ÃĄ okkara arbeiðsplÃĄssum, sum arbeiðsgevarin hevur yvirskipaðu ÃĄbyrgdina av.
Tað er uppgÃĄvan hjÃĄ arbeiðsgevaranum/stovninum at syrgja fyri, at trygdarumboð verður valt, men eg havi varhugan av, at hetta kanska ikki altíð verður fylgt, og at tað ikki eru trygdarumboð allastaðni, har tað krevst.
Tað hevur alstÃģran tÃ―dning, at skipanin við trygdarumboðum virkar fullvÃĶl.
Eitt annað, sum hevur stÃģran tÃ―dning er, at trygdarumboðini verða vÃĶl skÚlaði, og neyðugt er at fylgja vÃĶl við til tess at tryggja, at trygdarumboðini altíð fÃĄa fullgÃģða undirvísing.
Ein serlig avbjÃģðing í sambandi við arbeiðsumhvÃļrvið, er eftirlitið við sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum. Eitt Ãļki, sum Starvsmannafelagið hevur havt nÃģgv fokus ÃĄ.
Á hesum Ãļki eru vit í FÃļroyum enn bert nÃ―byrjarar.
Tað er alneyðugt at trygdarumboðini beinanvegin fÃĄa fÃĄa eina munagÃģða ÚtbÚgving, tÃĄ ið umrÃĶður sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið. Tað skal gerast líka sjÃĄlvsagt og natÚrligt at lofta og at frÃĄboða viðurskifti so sum happing, sexsjikanu og annað, ið hevur við sÃĄlarligu heilsuna hjÃĄ starvsfÃģlkunum at gera, sum tað í dag er, tÃĄ tað snÃ―r seg um fysiskar arbeiðsskaðar og fysiskar trygdarfyriskipanir.
Eg vildi ynskt, at trygdarumboðini eisini fingu eitt tÃĶtt tilknÃ―ti til fakfelÃļgini, eins og tað er hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum. Í dag hava fakfelÃļgini formliga einki við trygdarumboðini at gera. LÃģgin um arbeiðsumhvÃļrvi sigur tÃģ, at har eitt ÃĄlitisfÃģlk er valt, kann tað samstundis vera trygdarumboð, og eru fleiri ÃĄlitisfÃģlk innan sama Ãļki, kunnu hesi sínÃĄmillum velja eitt trygdarumboð.
Eg ivist ikki í, at tað hevði bÃļtt um stÃļðuna, um trygdarumboðini eisini vÃģru ankrað í fakfelÃļgunum. So hÃļvdu tey eisini havt betri mÃļguleika at hildið arbeiðsgevararnar, ið hava hÃļvuðsÃĄbyrgdina av trygdini og heilsuni ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, í oyruni.

Í FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num eru tey spent upp ÃĄ nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarumfarið, sum byrjar í heyst, tÃģ at fyrireikingar til ítÃļkiligu samrÃĄÃ°ingarnar ikki eru farnar í gongd enn.
Jan Mortensen tÃģk við sum nÃ―ggjur stjÃģri ÃĄ LÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num 1. november í fjÃļr og hevur síðani verið við til at enda onkrar av samrÃĄÃ°ingunum, sum hoyra til sÃĄttmÃĄlaskeiðið, ið nÚ rennur Út.

SamrÃĄÃ°ingarnar tÃĄ verða sostatt
hansara fyrstu við tey stÃģru felÃļgini, har karmurin fyri alt tað almenna lÃļnarÃļkið vanliga verður lagdur.

NÃ―ggj lÃļnarskipan
Ein nÃ―ggj lÃļnarskipan kann tÃģ fara at gera samrÃĄÃ°ingarnar hesaferð nÃģgv Ãļðrvísi enn fyrr, um tað eydnast at fÃĄa semju um eina felags lÃļnarskipan fyri allan tann almenna arbeiðsmarknaðin.
Ein sjey manna nevnd er mannað við umboðum frÃĄ fakfelÃļgum og arbeiðsgevarum, og nevndin skal royna at fÃĄa semju um eitt tilmÃĶli til eina slíka felags lÃļnarskipan.
Talan verður í so fall um eitt veruligt arbeiðsmarknaðarligt nÃ―brot, sum grundleggjandi fer at broyta grundarlagið undir samrÃĄÃ°ingunum og samrÃĄÃ°ingarmannagongdirnar ÃĄ almenna fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.
Tí sentralt í einari felags lÃļnarskipan verður ein felags lÃļnartalva fyri allan tann almenna arbeiðsmarknaðin.

Almenn lÃļnarskipan
Um tað er hetta man vil, og semja fÃĶst um eina slíka, fer tað at lÃĶtta munandi um samrÃĄÃ°ingarnar í framtíðini, heldur Jan Mortensen.
– Enn vita vit ikki, hvat fer at koma burturÚr ella fyri tann skyld, um nakað veruligt kemur burtur Úr arbeiðnum hjÃĄ nevndini. Men kann man finna nÃļkur Ãļki, sum felÃļgini eru felags um, og sum tey síggja, at tað ber til at loysa í felag, so ger tað sjÃĄlvsagt samrÃĄÃ°ingarnar eitt sindur lÃĶttari, sigur Jan Mortensen.

Ymiskar lÃļnir
Í summum felÃļgum hevur leingi valdað misnÃļgd um, at almenn starvsfÃģlk við ÚtbÚgvingum ÃĄ sama stigi ofta kunnu hava rÃĶttiliga ymiskt lÃļnarlag, alt eftir hvÃļrjum felag, tey eru limir í, tí sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ felÃļgunum eru so ymiskir.
Ofta eru ongi logisk argument fyri, at slíkir munir kunnu vera millum sÃĄttmÃĄlarnar, annað enn at soleiðis hevur tað sÃļguliga sÃĶð altíð verið.
Men at fÃĄa slíkar Ãģjavnar burtur við einari felags lÃļnarskipan/lÃļnartalvu er ikki sum at siga tað, tí tað krevur millum annað viðurkenning frÃĄ starvsbÃģlkum, ið liggja hÃļgt í lÃļn samanborið við aðrar starvsbÃģlkar ÃĄ sama ÚtbÚgvingarstigi.
Ein felags lÃļnartalva, har allar almennar lÃļnir verða mettar eftir somu mÃĄtum – parametrum – fer rÃĶttiliga vist eisini at merkja, at starvsfelagar innan sama starvsbÃģlk, við somu ÚtbÚgving og í sama fakfelag, kunnu fara at verða ymiskt lÃļnt, alt eftir hvÃļrjar arbeiðsfunksjÃģnir tey hava.
– Einasta staðið, sum eg veit um, at man hevur gjÃļrt nakað við hatta, sum onkur kanska vil kalla vanbÃ―ti, er í nÃļkrum enskum kommunum, har man hevur gjÃļrt nÃļkur modell at meta stÃļrvini eftir, og í Reykjavík, har man beinleiðis hevur implementerað eitt modell, sum er baserað upp ÃĄ hasi tingini. Har meta tey stÃļrvini upp ÃĄ ein nÃ―ggjan mÃĄta – ÚtbÚgving er eitt mÃĄt, ÃĄbyrgd eitt annað, kompleksitetur eitt Kristina HÃĄfoss, fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harri, vÃĶntar onga kollvelting í heyst, men vÃģnar at ein felags lÃļnarskipan við einari skiftistíð ÃĄ nÃļkur ÃĄr fer at skapa meira gjÃļgnuskygni og meira rÃĶttvísi í almennu lÃļnunum.
 triðja og so framvegis. Øll hesi mÃĄtini tilsamans eru so við til at avgera, hvar í lÃļnartalvuni eitt starvsfÃģlk skal innplaserast, greiðir Jan Mortensen frÃĄ.
Hann leggur dent ÃĄ, at differensiering av hesum slag kann vera trupul at fÃĄa semju um og at fÃĄa implementerað.
– Og fyri tað, at man kanska verður samdur um nÃļkur hÃļvuðsprinsipp, so merkir tað ikki, at alt verður broytt eftir einum degi, sigur hann.
Gomul hugsan
FakfelÃļg ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum hava í nÃģgv ÃĄr arbeitt við hugsanini um eina felags lÃļnarskipan. Eisini Starvsmannafelagið, sum hevur havt hetta sum stevnu síðani 2003 – onkuntíð frammalaga ÃĄ skrÃĄnni, aðrar tíðir minni sjÃģnligt.
Seinast felagið veruliga hevði mÃĄlið frammi var í 2012. Í semjuni, sum tÃĄ varð gjÃļrd ímillum Starvsmannafelagið og KAF (Kommunala Arbeiðsgevarafelagið), var tað eitt sjÃĄlvstÃļðugt punkt, at partarnir skuldu fara undir at samrÃĄÃ°ast um eina felags lÃļnarskipan.
Onki hendi tÃģ tÃĄ, men tÃĄ Kristina HÃĄfoss, fíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harri, fyri einum gÃģðum ÃĄri síðani gjÃļrdi sína fyrstu sÃĄttmÃĄlasemju við FÃļroya Pedagogfelag, kom tað at standa í einum protokollati, at ein nevnd skuldi setast at kanna almenna lÃļnarlagið, bÃĶði sum heild og hjÃĄ einstÃļkum starvsbÃģlkum. Eisini skuldi nevndin kanna mÃļguleikar fyri at skipa eina felags lÃļnarskipan ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum.
Og tað er hetta arbeiðið, ið nÚ nakað seinkað fer í gongd.
– Tey hava arbeitt við hesum ÃĄ LÃļnardeildini í rÃĄÃ°num. Havi sjÃĄlv verið við ÃĄ innleiðandi fundunum innanhÃ―sis og ÃĄ felagsfundi saman við umboðum fyri fakfelÃļgini. VÃģnandi fer nevndin skjÃģtt til verka og verður arbeiðið liðugt til heystar, so verður Úrslitið – serliga um tað verður ein semja – sjÃĄlvsagt partur av grundarlagnum undir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum tÃĄ. Ætlanin er í Ãļllum fÃļrum, at nevndin verður liðug við sítt arbeiði í ÃĄr, sigur Kristina HÃĄfoss.

GjÃļgnumskygni og rÃĶttvísi
Tað verður ein sjeymannanevnd, sum skal royna at finna eina semju um eitt tilmÃĶli. Nevndin er mannað av trimum umboðum fyri arbeiðsgevarasíðuna tvey frÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num og eitt frÃĄ KAF – og trimum umboðum fyri fakfelÃļgini. Hesi seks umboðini hava so valt eina forkvinnu fyri nevndina, sum eitur SÚsanna Olsen.
– Tað er mín vÃģn, at man rÃļkkur eini semju um eina felags lÃļnartalvu og eina meira gjÃļgnumskygda, meira tíðarhÃģskandi og kanska eisini meira rÃĶttvísa lÃļnarskipan hjÃĄ tí almenna.
– Eitt sum gongur nÃģgv aftur, tÃĄ eg tosi við ymsar fakbÃģlkar, er, at tey ofta samanbera seg við onnur, og tað er onki lÃļgið í tí. Tað, sum so kanska er trupulleikin í dag við at savna sÃĄttmÃĄlarnar í eina felags lÃļnarskipan, er jÚst tað, at teir eru so ymiskir. Teir hava ymiskar arbeiðstíðarreglur og ymiskar lÃļnartalvur, har summi liggja hÃļgt, longu tÃĄ tey eru bachelorar, meðan onnur liggja lÃĄgt, tÃĄ tey eru bachelorar, fyri síðani at liggja hÃļgt, tÃĄ tey eru master og so framvegis.
Jan Mortensen, nÃ―ggi stjÃģrin ÃĄ LÃļnardeildini, er spentur upp ÃĄ samrÃĄÃ°- ingarnar til heystar, nÚ tÃĶr kanska verða tengdar at arbeiðnum at gera eina felags lÃļnarskipan fyri allan tann almenna arbeiðsmarknaðin.
– Tí er tað ringt at samanbera verandi sÃĄttmÃĄlar, men endamÃĄlið við einari felags lÃļnarskipan er sum sagt at fÃĄa meira gjÃļgnumskygni og vÃģnandi eisini, at fÃģlk fara at kenna tað meira rÃĶttvíst, har sum tey blíva innplaserað í lÃļnartalvuni, sigur hon.

Skiftistíð
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°harrin vÃĶntar tÃģ onga kollvelting ÃĄ Ãļllum Ãļkjum viðvíkjandi samrÃĄÃ°ingunum í heyst. Undir Ãļllum
umstÃļðum mÃĄ roknast við einari skiftistíð ÃĄ eitt ÃĄramÃĄl, heldur hon.
– FÃĄa vit eina semju, fara vit miðvíst at arbeiða fram ímÃģti, at ymisku starvsfÃģlkini verða innplaserað í eina felags lÃļnartalvu, men alt hendir ikki eftir eina samrÃĄÃ°ing. FÃĄa vit hol ÃĄ, fer tað tÃģ yvir tíð at bera til at fÃĄa eina betri skipan fyri allar partar, sigur Kristina HÃĄfoss. /

– Um arbeiðið at gera eina nÃ―ggja felags lÃļnarskipan fyri allan tann almenna arbeiðsmarknaðin eydnast, fara samrÃĄÃ°ingarnar í heyst sannlíkt
at verða lagaðar til eina slíka skipan. Men tÃĄ mÃĄ arbeiðsgevarasíðan eisini hava viljan at rinda tað, ein slík skipan kostar.
Tað sigur SÚni Selfoss, formaður í Starvsmannafelagnum.
– Tað ringasta, sum kann henda, er, um arbeiðsgevarasíðan – FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið – frammanundan sigur, at ein nÃ―ggj lÃļnarskipan onki mÃĄ kosta. Tí so er hon deyðadÃļmd í fÃļðingini.
– Okkara ÚtgangsstÃļði er, at ongin
av okkara limum skal niður í lÃļn, og tað kann eg ímynda mÃĶr er stÃļðan hjÃĄ hinum felÃļgunum eisini. Men eg vil mÃĶla til, at arbeiðið at gera eina felags lÃļnarskipan fer í gongd við tí mÃĄli at finna eina gÃģða skipan, sum allir partar kunnu gÃģðtaka, uttan at treytir um kostnað verða settar frammanundan, sigur SÚni Selfoss.

Skipan við avbjÃģðingum
Hann vÃģnar annars, at tað fer at eydnast at gera eina felags almenna lÃļnarskipan, sum seinastu 15 ÃĄrini hevur verið
eitt av hjartamÃĄlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Men hann ÃĄsannar samstundis, at ein felags lÃļnarskipan eisini fer at hava stÃģrar avbjÃģðingar við sÃĶr bÃĶði inni í einstÃļku fakfelÃļgunum og í samanspÃĶlinum millum fakfelÃļgini.
– Eg ímyndi mÃĶr, at í eini felags lÃļnarskipan skulu Ãļll stÃļrv innplaserast í lÃļnartalvuna, eftir at tey eru vektað eftir onkrum frymli. Tað kann so merkja, at fÃģlk við somu ÚtbÚgving í sama felag, kanska enntÃĄ ÃĄ sama arbeiðsplÃĄssi, í onkrum fÃļrum fÃĄa ymiska lÃļn.
– Ímillum felÃļgini kann tað eisini hugsast at elva til stríð, tÃĄ starvsbÃģlkar, sum sÃļguliga hava havt ymiskt lÃļnarlag, í einari felags lÃļnarskipan verða javnstillaðir, tí ÚtbÚgvingarstÃļðið, arbeiðskompleksitetur og annað eru tað sama.
– Afturat hesum eru tað helst onkur felÃļg, sum Ãģttast, at samrÃĄÃ°ingarrÃĶtturin verður gingin ov nÃĶr við einari felags lÃļnarskipan, tí hvat skal man tÃĄ samrÃĄÃ°ast um sum einstakt felag? Tað verður jÚ onkursvegna eitt sindur av LO gjÃļgnum bakdyrnar, sigur SÚni Selfoss.
– Men jÚst við Ãļllum hesum hugsaðu avbjÃģðingum og mÃļguligu stríðsmÃĄlum í huga er tað so Ãģmetaliga tÃ―dningarmikið, at forarbeiðið er frÃĄgingið so vÃĶl sum mÃļguligt. Tí er tað eisini ein stÃģr ÃĄbyrgd, sum verður lÃļgd ÃĄ nevndina, sum skal royna at finna semjuna um eina felags
lÃļnarskipan, sigur formaðurin í Starvsmannafelagnum. 

LÆRARAR OG NÁMSFRØÐINGAR ÓSAMDIR
HerÃĄlvur Jacobsen, formaður í FÃļroya LÃĶrarafelag og JÃģgvan Philbrow, formaður í Pedagogfelagnum, síggja als ikki tað sama, tÃĄ teir hyggja at ÃĶtlanini um eina felags lÃļnarskipan. NÃĄmsfrÃļðingarnir hava stÃģrar vÃģnir til hana, meðan lÃĶrararnir ikki síggja nakran fyrimun, sum er verdur at nevna.
Tað kann ivaleyst fara at gerast ein tungur burður hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num – og teimum felÃļgum, sum vilja hava hana – at fÃĄa eina nÃ―ggja felags lÃļnarskipan ígjÃļgnum í brÃĶði. Í Ãļllum fÃļrum, um vÃģnirnar skulu byggjast ÃĄ Útsagnirnar hjÃĄ formonnunum í Pedagogfelagnum og FÃļroya LÃĶrarafelag. Hesi bÃĶði felÃļgini hava havt „samanstoytir“, tÃĄ tað snÃ―r seg um lÃļn fyri sama arbeiði, og kanska er tað ikki so lÃļgið, at tað felagið, sum stendur til at vinna nakað, tekur undir við einari felags lÃļnarskipan, meðan hitt felagið ikki sÃĶr tað stÃģra í tí.
Tað snÃ―r seg nÚ ikki at vinna ella tapa, men allíkavÃĶl vil tað kanska kennast so, um Úrslitið er, at ein lÃļnarbÃģlkur fer upp í lÃļn, meðan hin einki fÃĶr. Ella uppaftur verri, um annar fer niður og eingin fÃĶr meira í lÃļn.

JÃģgvan sÃĶr fyrimunir
Formaðurin í Pedagogfelagnum dylir ikki fyri, at nÃ―ggja felags lÃļnarskipanin hevur verið eitt mÃĄl fyri hansara felag í nÃģgv ÃĄr nÚ.
Hann sÃĶr tað sum ein greiðan fyrimun, um lÃļntakarin fÃĶr somu lÃļn, um hann ÚtbÚgvingarliga hevur somu tyngd, sum ein sum viðkomandi arbeiðir undir liðini ÃĄ. Og um man ger tað sama. T.d. hevur somu ÃĄbyrgd.
JÃģgvan Philbrow vil ikki beinleiðis inn ÃĄ, hvussu ein slík skipan skal skrÚvast saman, men hann heldur tÃģ fleiri fyrimunir vera við henni.
– Eftir okkara tykki er tað ein greiðari skipan, har tey, sum gera sama arbeiði, fÃĄa somu lÃļn, og eisini at fÃģlk vita, hví tey fÃĄa jÚst ta lÃļnina tey fÃĄa, sigur JÃģgvan Philbrow.
HÃģast hann sjÃĄlvur talar fyri einari slíkari skipan, sum hann heldur vera rÃĶttari enn tann, sum vit hava í dag, har tvey fÃģlk, sum eru í ymiskum fakfelÃļgum, fÃĄa heilt ymiska lÃļn fyri sama arbeiði. Tað kunnu vera upp í fleiri tÚsund krÃģnur ÃĄ muni um mÃĄnaðin.
– Tað er stak Ãģheppið í mínum hugaheimi, at tað er munur ÃĄ, sigur hann.
Riggar vÃĶl sum er Formaðurin í LÃĶrarafelagnum er hinvegin ikki so spentur uppÃĄ eina nÃ―ggja felags lÃļnarskipan.
SambÃĶrt HerÃĄlvi Jacobsen hevur FÃļroya LÃĶrarafelag í dag ein gÃģðan lÃļnarstiga, og tí dugir hann ikki at síggja tað snilda í einari felags lÃļnarskipan.
– Eg síggi í Ãļllum fÃļrum fleiri vansar í henni, og ein av teimum snÃ―r seg um, at skulu lÃļnirnar javnast Út, so verður tað onkur sum fer niður í lÃļn heldur enn
at onkur fer upp. Tann tankan dÃĄmar mÃĶr ikki, sigur HerÃĄlvur Jacobsen. Hann heldur tað eisini vera Ãģheppið, at man ÃĄ henda hÃĄtt fer at tosa um eina felags lÃļnarskipan, sum tað einasta rÃĶtta, tí tað kann undirgrava frÃĶlsið hjÃĄ fakfelÃļgunum at arbeiða fyri sínum limum. Ella í Ãļllum fÃļrum avmarka mÃļguleikarnar.
– SpÃĶlirÚmið hjÃĄ fakfelÃļgunum verður í Ãļllum fÃļrum minni, og tí er hetta ikki treytaleyst nakað, sum vit taka undir við, sigur HerÃĄlvur Jacobsen.

Missa vald
Tað er ikki bara Pedagogfelagið, sum hevur sum mÃĄl at fÃĄa eina felags lÃļnarskipan.
Starvsmannafelagið hevur, sum nevnt í aðrari grein í blaðnum, í fleiri ÃĄr arbeitt fyri at fÃĄa eina felags lÃļnarskipan, og tað skilir formaðurin í FÃļroya LÃĶrarafelagi vÃĶl.
– Starvsmannafelagið eru eitt Ãļgiliga samansett felag, og tí skilji eg í grundini vÃĶl, at felagið vil hava eina einfaldari skipan. Hetta er ikki tÃļrvur hjÃĄ okkum, tí vit hava eina rÃĶttiliga einfalda skipan, sum virkar, sigur HerÃĄlvur Jacobsen.
Hann og formaðurin í Pedagogfelagnum eru samdir um, at ein av vansunum við einari felags lÃļnarskipan kann vera, at fakfelÃļgini missa vald og ÃĄvirkan. – TÃĄ verður uppaftur meira lagt í fastar karmar, og so verður minni hjÃĄ okkum at arbeiða við, tÃĄ vit skulu samrÃĄÃ°ast, sigur HerÃĄlvur Jacobsen.

JÃģgvan Philbrow heldur
tÃģ fast við, at tað er ein trupulleiki, at fÃģlk, sum gera tað sama, fÃĄa ymiska lÃļn.
– Summi hava lisið saman; hava havt somu fak og somu undirvísarar, men tÃĄ man er liðugur og fer Út ÃĄ arbeiða ÃĄ sama stovni, er lÃļnin ikki tann sama. Sum stÃļðan er í lÃļtuni, byrja okkara limir hÃĶgri, men tÃĄ tíggju ÃĄr eru farin, eru teir fleiri 1.000 krÃģnur lÃĶgri. Tað er ikki rÃĶttvíst, sigur JÃģgvan Philbrow.

Thomas Milsted er gestarÃļðari ÃĄ aðalfundinum
Í meira enn 15 ÃĄr hevur Thomas Milsted sett dagsskrÃĄnna, sum ein av fremstu fyrilestrarhaldarum ÃĄ Ãļkinum í Danmark.
Hann er fyrrverandi leiðari í Center for Stress og Trivsel og í dag aðalskrivari í StresstÃĶnketanken og limur í TÃĶnketanken Lighed i Sundhed. Eisini hevur hann skriva fleiri bÃļkur um strongd og trivað.
Hann hevur verið við til at menna og finna loysnir, ið skulu skapa betri trivnað fyri starvsfÃģlk, leiðarar og landsins borgarar sum heild.
Umframt at vera ein kapasitetur ÃĄ Ãļkinum, dugir hann sera vÃĶl at greiða frÃĄ einum truplum evni við livandi og greiðum orðum.
Alt bendir tí ÃĄ, at vit fÃĄa ein sera spennandi og gevandi fyrilestur, um hÃģttandi fÃģlkasjÚkuna strongd, sum vit Ãļll noyðast at fyrihalda okkum til.

Almenn lÃļnarskipan og fÃļrleikamenning
Svend Åge Seloy valevni til nevndina.
Eg havi nÚ verið nevndarlimur í Starvsmannafelagnum í tvÃĶr setur og hevur hetta verið sera ÃĄhugavert arbeiði við nÃģgvum spennandi uppgÃĄvum, serliga nÚ sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar aftur standa fyri durum til heystar.
Umframt nevndarformannin eri eg tann einasti í sitandi nevnd, sum hevur verið við til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar tey seinnu ÃĄrini. Eg haldi, at tÃĶr royndirnar kunnu koma vÃĶl við, nÚ vit aftur skulu til samrÃĄÃ°ingarborðið.
Grundin til at eg havi valt at stilla uppaftur er, at tað eru mÃĄl, sum hava mín stÃģra ÃĄhuga, og sum vit ikki eru komin ÃĄ mÃĄl við enn.
Millum tey mÃĄlini, eg haldi at felagið skal leggjast seg eftir í komandi tíðum eru arbeiðið at gera eina almenna lÃļnarskipan og at fÃĄa sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar um fÃļrleikamenning at virka.

Almenna lÃļnarskipanin
Tað er sett hol ÃĄ at fÃĄa eina almenna lÃļnarskipan, soleiðis at Ãļll alment sett verða lÃļnt í mun til fÃļrleikar og ÚtbÚgving, uttan mun til hvÃļrjum fakfelag tey eru limir í. Og lÃļnin verður tÃĄ samansett av grundlÃļn, ÃĄbyrgdarlÃļn og fÃļrleikalÃļn.
Eg haldi, at tað er gott at sjÃļtil verður settur ÃĄ arbeiðið við eini almennari lÃļnarskipan. Tað eigur ikki at vera avgerandi fyri lÃļnina, hvÃļrjum fakfelagi tÚ ert í. Grundleggjandi eiga tilsvarandi ÚtbÚgvingar at geva tilsvarandi lÃļn. Og tað stÃģra arbeiði verður helst at finna fram til felagsnevnararnar í eini nÃ―ggjari skipan.

FÃļrleikamenning
FÃļrleikamenning kemur í framtíðini at verða ein alsamt stÃļrri partur av gerandisdegnum hjÃĄ alment settum starvsfÃģlkum. JÚst tí seta vit í Starvsmannafelagnum fokus ÃĄ fÃļrleikamenning, soleiðis at vit ikki missa okkara stÃļrv til fÃģlk við hÃĶgri ÚtbÚgvingum.
Vit hava nÃģgvar gÃģðar ÃĄsetingar í sÃĄttmÃĄlunum um fÃļrleikamenning. Trupulleikin er at fÃĄa ÃĄsetingarnar at virka í gerandisdegum, og har har kann tað halta.
Pengar eiga at verða settir av til landsins stovnar at fÃļrleikamenna starvsfÃģlkið. Tað er eingin ivi um, at hettar er neyðugt, um reglurnar skulu fÃĄast at virka eftir sínum endamÃĄli. Eisini hettar verður ein stÃģr avbjÃģðing hjÃĄ felagnum.
Eitt fakfelag sum Starvsmannafelagið hevur nÃģgvar avbjÃģðingar fyri framman. Við teimum royndum, sum hesi seks ÃĄrini í Starvsmannafelagnum hava givið mÃĶr, haldi eg, at eg kann vera við til at loysa hesar uppgÃĄvurnar.

Allir limir skulu verða hoyrdir

GÃģðu limir! Eg havi valt at stilla upp til nevndarvalið í Starvsmannafelagnum, sum verður tann 4. mars 2017. Í hesum sambandi eri eg biðin um at skriva eina valgrein til Starvsblaðið. Eg vil her siga eitt sindur um meg sjÃĄlvan.
Eg eri 51 ÃĄra gamal og bÚgvi í Sumba. Eg starvist sum dekkari umborð ÃĄ Smyrli. Eg eri kommunustÃ―rislimur í Sumbiar Kommunu og er hetta onnur setan hjÃĄ mÃĶr.
Her havi eg m.a starvast:
Í septembur 1982 byrjaði eg ÃĄ mínum fyrsta arbeiðsplÃĄssi, sum var umborð ÃĄ norska trolaranum Ole SÃĶtremyr. Eg var tÃĄ bert 16 ÃĄra gamal. MÃĶr dÃĄmdi vÃĶl og var eg við trolara í nÃļkur ÃĄr.
Seinni fÃģr eg upp ÃĄ land at arbeiða og byrjaði við tunnilsarbeiði hjÃĄ LandsverkfrÃļðinginum.
Eg arbeiddi hjÃĄ MT-HÃļjgaard í nÃģgv ÃĄr, har eg fyri tað mesta arbeiddi sum spreingileiðari. UppgÃĄvurnar vÃģru nÃģgvar og kann eg m.a nevna tunnilin til Eiði 3 verkÃĶtlanina hjÃĄ SEV, tvÃĶr vegagerðir í Nuuk
og eitt stÃģrt minuarbeiði í FiskifjÃļrðinum í GrÃļnlandi, har eg starvaðist sum framleiðsluleiðari.
Í 2008 fÃģr eg yvir til Sri Lanka at arbeiða. Hetta var í samband við eina stÃģra havnarÚtbyggingina í Oluvil, sum MT-HÃļjgaard gjÃļrdi fyri Danida. Hetta var stutt eftir herviligu tsunami flÃģðalduna, ið gjÃļrdi stÃģran skaða nÃģgva staðni, eisini ÃĄ Sri Lanka. Sum arbeiðsformaður og spreingileiðari stÃģð eg fyri levering av Ãļllum tí grÃģti, ið bleiv nÃ―tt til hetta arbeiðið. Eftir 2 1⁄2 ÃĄr ÃĄ Sri Lanka, var mítt arbeiði av, og eg vendi heim aftur.
Í 2010 fekk eg kjans sum dekkari hjÃĄ Thor Shipping. Her silgdi eg við standbyskipunum Ranger og Prosper í Útvið 4 ÃĄr.
Í november 2015 fÃģr eg í mítt nÚverandi starv sum dekkari umborð ÃĄ Smyrli.

Nevndararbeiði
Sum kommunustÃ―rislimur havi eg verið og eri við til at manna ymiskar kommunalar nevndir. Eg var í eini 15 ÃĄr nevndarlimur og formaður í Sumbiar ÍtrÃģttarfelag. Eisini sat eg nÃļkur ÃĄr í nevndini fyri Arbeiðsmannafelagið BeinisvÃļrð. So nevndararbeiði mÃĄ eg siga, at eg eri fortrÃģligur við.
Eg eri typan, sum brennir fyri at nÃĄa mÃĄlum og sum fult og heilt fer eftir tí, sum eg seti mÃĶr fyri. Eg havi stilla upp fyri at vera við til at betra umstÃļðurnar hjÃĄ okkara limum.
Serliga fari eg at leggja meg eftir, at allir limir í Starvsmannafelagnum verða hoyrdir. SjÃĄlvt um limirnir í Starvsmannafelagnum hava rímuliga gÃģðar sÃĄttmÃĄlar, so er har ymiskt, sum skal betrast, og hetta fari eg at arbeiða fyri. Eg eri vísur í, at tit sum limir hava nÃģgv, sum tit ynskja, at bÃļtt verður um. Eg vil til eina og hvÃļrja tíð mÃļta tykkum við opnum sinni, tað verði seg við sÃĄttmÃĄlatrupulleikum, gÃģðum rÃĄÃ°um ella hugskotum.
Eg havi longu nÚ nÃļkur punktir, sum eg beinanvegin fari at hyggja upp ÃĄ, um eg komi inn í nevndina.
Men, men, tað eru tit sum limir í Starvsmannafelagnum, sum gera av, hvÃļrji tvey av okkum fÃ―ra, sum stilla upp, skulu vera við at manna nevndina tey komandi trÃ― ÃĄrini. Eitt skulu tit verða 100% vís í, mín partur skal ikki liggja eftir í arbeiðinum at bÃļta um umstÃļðurnar hjÃĄ okkara limum, um tit geva mÃĶr hetta ÃĄlit.

Samanhald og trygd

Starvsmannafelagið er, við sínum 2000 limum, eitt sterkt og fjÃļlbroytt fakfelag, ið umboðar nÃģgvar fakbÃģlkar innan tað almenna, kommunala, SEV og tey almennu partafelÃļgini.
Styrkin hjÃĄ felagnum eru limirnir, nevndarlimirnir og ÃĄlitisfÃģlkini, ið dagliga virka fyri at skapa eitt virkið felag til fyrimuns fyri allar limirnar. Nevndin er umboðað av limum, ið virka fyri ÃĄhugamÃĄlunum hjÃĄ Ãļllum limunum. Eg stilli upp til nevndarvalið hjÃĄ Starvsmannafelagum, tí eg vil virka fyri at varðveita styrkina og fjÃļlbroytnið hjÃĄ felagnum.
Eg havi verið virkin sum ÃĄlitisfÃģlk fyri Starvsmannafelagið í 9 ÃĄr. Tey síðstu ÃĄrini havi eg verið felagsÃĄlitisfÃģlk, og tí sitið í trímannabÃģlkinum og samstarvsnevndini ÃĄ FÃļroya Tele, har nÃģgv viðurskiftir, ið hava ÃĄvirkan ÃĄ fyritÃļkuna og starvsfÃģlk verða viðgjÃļrd. Eisini havi eg sum felagsÃĄlitisfÃģlk verið við til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar millum Starvsmannafelagið og FÃļroya Arbeiðsgevarafelag. Eg havi arbeitt ÃĄ FÃļroya Tele í skjÃģtt 10 ÃĄr sum rÃĄÃ°gevi, samskipari og nÚ produktmennari. Eg eri ÚtbÚgvin marknaðarÃļkonomur og havi tikið akademi í leiðslu.
Míni ÃĄhugamÃĄl eru grundað ÃĄ tey ÃĄrini, vit eru ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, heilt frÃĄ fyrsta arbeiðsdegi til vit fara ÃĄ pensjÃģn og alt har ímillum.

Vit hava fakfelagsfrÃĶlsi, ið merkir, at eingin kann tvingast og eingin kann noktast í fakfelag. Tí skulu Ãļll, ið verða sett eftir sÃĄttmÃĄla við Starvsmannafelagið, fÃĄa í boði at hoyra um limaskap, rÃĶttindi, tryggingar og eftirlÃļn fyrsta arbeiðsdag. ÁlitisfÃģlkini eru tey bestu at fÃĄa hendan boðskapin Út til nÃ―ggj starvsfÃģlk. Tí skal tað inn í allar sÃĄttmÃĄlar, at ÃĄlitisfÃģlk skulu kunna um limaskap og upplÃ―sandi tilfar skal gerast til starvsfÃģlkini, so at hettar verður lÃĶtt og Ãģmakaleyst.

Broytingar
Broytingar eru blivnar ein natÚrligur partur av okkara arbeiðsdegi, bÚskapurin broytist, tÃļknin broytist, eftirspurningurin broytist, lÃģgir broytast og rÃĄk í samfelagnum broytast. Okkara sÃĄttmÃĄlar siga greitt, at ÃĄlitisfÃģlk skulu takast inn í viðgerðina av broytingunum og ÃĄ tann hÃĄtt hava ÃĄvirkan ÃĄ broytingarnar, ÃĄÃ°renn tÃĶr verða framdar. Men ov oftani verða broytingar kunnaðar til ÃĄlitisfÃģlk eftir at avgerðin er tikin, og eru ÃĄlitisfÃģlk tí ikki tikin við í viðgerðin av broytingini. ÁlitisfÃģlk skulu tryggja, at sÃĄttmÃĄlin verður hildin og virka fyri gÃģðum samstarvi millum leiðslu og starvsfÃģlk. Tí kunnu ÃĄlitisfÃģlk hava eina jaliga ÃĄvirkan ÃĄ eina broyting og tryggja at ein broyting fÃĶr rÃļttu viðgerð. StÃļrri fokus skal tí setast ÃĄ rolluna hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum til fyrimuns fyri bÃĶði starvsfÃģlk og arbeiðsplÃĄss.

EftirÚtbÚgving/fÃļrleikamenning
Broytingar ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi kunnu krevja, at eitt arbeiðsplÃĄss krevur nÃ―ggjar fÃļrleikar. TÃĄ er neyðugt at starvsfÃģlk skulu eftirÚtbÚgvast ella fÃļrleikamennast. Tað er ein fyrimunur fyri arbeiðsplÃĄssið at eftirÚtbÚgva og fÃļrleikamenna starvsfÃģlk. Hesi starvsfÃģlk hava við sínum royndum uppbygt sÃĶr stÃģra vitan innan fakið, ið ger, at tey við nÃ―ggjum fÃļrleikum, skjÃģtari kunnu verða partur av at flyta arbeiðsplÃĄssið við tíðini, ið er til fyrimuns fyri bÃĶði starvsfÃģlkið og arbeiðsplÃĄssið. Tað er ein uppgÃĄva hjÃĄ fakfelagnum at varpa ljÃģs ÃĄ eftirÚtbÚgving og fÃļrleikamenning, ið tryggjar limunum rÃļttu fÃļrleikarnar og harvið sítt virði ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.

Endastig
NÃļgdsemi, loyalitetur og fÃļrleikamenning hava verið lyklaorð innan leiðslu í nÃģgv ÃĄr. Hetta fyri at varðveita starvsfÃģlk í starvi longri. Tí avbjÃģðingin hjÃĄ arbeiðsplÃĄssinum er, at tað kostar pengar at sÃļkja, seta og upplÃĶra nÃ―ggj starvsfÃģlk. Tíðin er komin til at endastigið verður tikið upp til viðgerðar, tí tað er ein fyrimunur fyri eitt arbeiðsplÃĄss, at mest loyalu starvsfÃģlkini við nÃģgvum royndum og fÃļrleikum kunnu lÃļnast fyri at hava arbeitt har leingi.
Vel meg í nevndina hjÃĄ Starvsmannafelagnum 4. mars, og eg vil virka fyri, at tÚ hevur eitt aktivt fakfelag, sama hvar ÃĄ starvsleiðini, tÚ ert.

Eftir ÃĄheitan frÃĄ mínum starvsfelÃļgum havi eg aftur í ÃĄr valt at stilla upp til nevndarvalið, ÃĄsannandi, at eg fekk eina ÃĄlitisvÃĄttan til seinasta val og havi sitið sum varalimur í nevndini síðani. Tað er tÃģ av ÃĄhuga, at eg stilli upp.
Eg eri 54 ÃĄr, bÚgvi ÃĄ SkÃĄla, eigi 3 bÃļrn og eitt ommubarn. Arbeiðið sum tannrÃļktari í barnatannrÃļktini hjÃĄ TÃģrshavnar Kommunu.
Fakfelagsarbeiði hevur altíð havt mín stÃģra ÃĄhuga. Havi sitið tríggjar setur sum skrivari í nevndini í TÃģrshavnar kommunala starvsmannafelag (TKST), ÃĄÃ°renn samanleggingina við Starvsmannafelagið (SF); eisini havi eg afturvendandi verið ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ mínum arbeiðsplÃĄssi gjÃļgnum nÃģgv ÃĄr. Havi eisini verið í onkrum fylgibÃģlki og arbeiðsbÃģlki í SF. Eg meti meg tískil hava gÃģðar fÃļrleikar at bjÃģða meg fram.
At byrgja seg inni, bÃĶði sum samfelag og fakfelag, hevur ikki víst seg at verða ein gÃģður hugsunarhÃĄttur. Tað hevur sÃļgan víst okkum. Tíðarandin í lÃļtuni er, at hugsa mest um seg sjÃĄlvan. Vit kunnu fara aftur í tíðina og nevna fleiri dÃļmir um lond, sum hava byrgt seg inni, men eru vaknaði uppaftur til ein kaldan veruleika. StÃģri grannin fyri vestan er fyrimyndin fyri hesi hugsan, sjÃĄlvt um helmingurin av fÃģlkinum í landinum er ímÃģti. Eisini er hugsunarhÃĄtturin, at fakfelÃļg skulu hava so lítla ÃĄvirkan ÃĄ fÃģlk og samfelag, sum gjÃļrligt.
Vit fÃļroyingar hava í Ãļldir livað í einum samhaldsfÃļstum samfelagi, har tey við vunnum serrÃĶttindum lata meir til samfelagið enn tey, sum ikki eiga henda mÃļguleika. Fyri at deila ÃĄgÃģðar landsins, hava vit verið noydd at skipa okkum í fakfelÃļg, soleiðis at ognir landsins verða so javnt bÃ―ttar sum gjÃļrligt.
Starvsmannafelagið er tað stÃģra felagið, sum eigur at hava eitt vakið eygað við Ãļllum, sum rÃļrir seg í samfelagnum, og at gera vart við seg, nÚ m.a. brÚkaragjÃļld eru komin ÃĄ breddan. Vit mugu halda fast við tann gÃģða gamla siðin við samhaldsfesti.
Tað er trupult at taka nakað serstakt mÃĄl upp, sum eg vil arbeiða fyri. Vit eru nÃģgvir limir, nÃģgvir fakbÃģlkar og ymisk ÃĄhugamÃĄl, og fari eg sjÃĄlvsagt at arbeiða fyri allar limirnar og limarÃļkt yvirhÃļvur. Tað mest spennandi verður helst arbeiði við tí nÃ―ggju lÃļnarskipanini, sum skundast mÃĄ undir.
Eg ÃĶtli mÃĶr at verja vunnin rÃĶttindir og annars betra um arbeiðsumstÃļður limanna. TÃļrvur er ÃĄ at eftirmeta og hjÃĄlpa fakbÃģlkunum, sum ikki eru komnir í gongd, so limirnir fÃļla seg meira sum part av felagnum og luttaka meiri aktivt í fakfelagshÃļpi.
Annars haldi eg framvegis, at tað er tÃļrvur ÃĄ umsorganardÃļgum til limirnar, ÃĄsannandi, at miðalaldurin hjÃĄ limunum er hÃļgur, livialdurin hÃĶkkar og verða vit helst longri ÃĄ arbeiðsmarknaðinum av tí sama. Hetta skal sjÃĄlvsagt ikki ÃĄvirka vunnu rÃĶttindini viðvíkjandi barnsjÚkudÃļgunum.
Á fundum í felagnum, hevur afturvendandi verið borið fram ynski um eina samsÃ―ning til ÃĄlitisfÃģlkini, tað verði seg í tíð ella í krÃģnum. Hetta hevur ikki vunnið frama higartil. Eg vil royna at arbeiða fyri hesum, ÃĄsannandi, at tað liggur ein eyka byrða ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum í teirra arbeiðsdegi. Tað er ikki tað jaliga, ið verður lagt ÃĄ herðar teirra, og tað ein ikki nÃĶr at avgreiða í arbeiðstíðini, verður gjÃļrt í frítíðini. Hetta tÃ―dningarmikla arbeiði sparir felagnum og arbeiðsgevaranum fyri bÃĶði tíð og pengar.

NÃĶrum tíggju milliÃģnir Útgoldnar í 2016
EndamÃĄlið hjÃĄ Samlagstryggingargrunni Starvsmannafelagsins er, vegna limirnar, at umsita inngjÃļld og keypa eina samlagstrygging, ið fevnir um lívstrygging og aðrar veitingar, sum aðalfundurin ÃĄsetur.
Broytingar henda alla tíðina. Eisini innan tryggingarheimin. Útboðið av tryggingum broytist og Ãļkist í hvÃļrjum, eins vÃĶl og tÃļrvurin hjÃĄ tí einstaka broytist. Neyðugt er at fylgja við hvat hendir og keypa ta vÃļru, ið samsvarar ynski og tÃļrvi hjÃĄ limunum.
Sum er verður mett, at tÃĶr tryggingar ið grunnurin keypir, samsvara ÃĄ leið tí, sum limirnir ynskja sÃĶr, men alla tíðina verður tÃģ arbeitt við at betra um, so at vit altíð fÃĄa ta bestu – og um mÃļguligt – ÃģdÃ―rastu vÃļruna.
Samlagstryggingargrunnurin keypir tríggjar tryggingar. Lívstrygging, trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ tí tryggjaða og trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚka hjÃĄ barni hjÃĄ tí tryggjaða.
HvÃļr einstakur kann sjÃĄlvandi eisini keypa sÃĶr sínar egnu tryggingar og seta tÃĶr saman, sum henni ella honum lystir. Men neyvan er ivi um, at fyri nÃģgv okkara er samlagstryggingin ein sera tÃ―Ã°andi partur av samlaða tryggingarhÃļpinum. HjÃĄ fleiri kanska einasta tryggingin, ið keypt verður, um vit síggja burtur frÃĄ vanligum nÃ―tslutryggingum sum t.d. hÚsatryggingum, biltryggingum o.l.
Onkrum kann kanska tykjast Ãģneyðugt við tryggingum, men tað eru eingi ÃĄr, har limir í Starvsmannafelagnum ikki hava verið fyri hendingum, ið hava havt við sÃĶr tryggingarÚtgjald.

Og heldur ikki í 2016 eru vit sloppin undan menniskjaligum missi.
Tríggir limir doyði og í fimm fÃļrum varð veitt Útgjald í sambandi við deyða John KjÃĶr ÃĄ aðalfundinum í Sam- lagstryggingargrunninum í fjÃļr.
hjÃĄ hjÚnafelaga. Samlaða Útgjaldið við deyða var 2,9 milliÃģnir kr. Aðalfundurin 2016 samtykti at broyta tryggingina við hÃĶttisliga sjÚku, soleiðis at Útgjaldið varð sett til 150.000 kr. Sama upphÃĶdd um talan so var um lim ella bÃļrn hjÃĄ limum. Broytingin kom í gildi 1. juli 2016. Áðrenn hetta hevði Útgjaldið verið 100.000 kr. til limir og 50.000 til bÃļrn.
Í 2016 fingu 10 limir staðfest hÃĶttisliga sjÚku. Av hesum vÃģrðu fimm staðfestar ÃĄÃ°renn 1. juli og var Útgjaldið til hvÃļnn teirra 100.000 kr. Hinar fimm vÃģrðu staðfestar aftanÃĄ 1. juli og var Útgjaldið tí 150.000 til hvÃļnn.
Ongar hÃĶttisligar sjÚkur hjÃĄ bÃļrnum eru frÃĄboðaðar í 2016.
Samlaða Útgjaldið við hÃĶttisligar sjÚkur var 1.250.000 kr.
Yvirlit yvir hvÃļrjar hÃĶttiligar sjÚkur eru umfataðar av samlagstryggingini, og hvÃļrjar treytir eru galdandi í hesum sambandi, eru at finna ÃĄ heimasíðuni hjÃĄ Tryggingarfelagnum LÍV – www. liv.fo
GjaldsundantÃļka varð veitt 8 limum, og kostaði hetta 615.384 kr., meðan 53 limir fingu lokaupphÃĶdd Útgoldnað, tilsamans 5.064.063 kr.
Samlaðu ÚtgjÃļldini hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum í 2016 vÃģru sostatt 9.829.447 kr.
Fyri tey, ið hava verið fyri skaða, kann tað kanska kennist lÃļgið at til ber at siga, at skaðagongdin hevur verið rímilig. Men so er, um vit seta hana í mun til samlaða limatalið. Einki er tÃģ at ivast í, at besta gongdin hevði verið, um skaðar ikki komu fyri, men tann hjÃĄlpin, ið grunnurin veitir, kann – hÃģast alt – mÃļguliga vera við at linna um hjÃĄ teimum, ið hava verið fyri sjÚku ella deyða.
LokaupphÃĶddirnar tyngja um fíggjarligu orkuna hjÃĄ grunninum.
Og soleiðis verður eisini í 2017. 63 limir rÃļkka pensjÃģnsaldur og verður Útgjaldið í ÃĄr tí oman fyri 6 milliÃģnir kr.
Tryggingarspurningar kunnu kennast Ãļrkymlandi og tað eru tí nÃģgvir limir, ið venda sÃĶr til grunnin við ymsum fyrispurningum. NÃģgvir av hesum snÚgva seg sjÃĄlvsagt um ymiskt viðvíkjandi samlagstryggingini, sum – tíverri – ikki rÃļkkur tÃĄ umrÃĶður at nÃļkta allan tÃļrv. Grunnurin hevur fleiri tung mÃĄl, ið arbeitt verður við, men ÃĄsannast mÃĄ, at tað eru sjÚkur, ið ikki eru fataðar av tryggingini og tað tí ikki hevur eydnast at veita Ãļllum Útgjald. Eisini hevur verið neyðugt at taka til eftirtektar, at tað eru limir hvÃļrs tryggingarviðurskifti ikki hava verið, sum tey eiga.
Í veruleikanum snÚgva flestu fyrispurningarnir seg tÃģ um onnur viðurskifti enn tryggingar. Talan er fyrst og fremst um eftirlÃļnarmÃĄl.
NÃģgvir hava samband við pensjÃģnslÃģgirnar.
FÃģlk kenna seg Ãģtrygg hvussu hesar koma at ÃĄvirkað tey, tÃĄ tey rÃļkka eftirlÃļnaraldur. At svara spurningum um hetta, og um annað, ið hevur við trygging og eftirlÃļn at gera, verður umboð frÃĄ LÍV eisini við ÃĄ aðalfundinum, ið verður í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum ÃĄ fÃļðingardegi felagsins tann 23. februar.



Aðalfundurin verður tann 3. mars kl 15 í SmÃĶruni. Hetta er aðru ferð, at vit brÚka okkara egnu hÃļlir til aðalfund. Fyrstu ferð var í fjÃļr og eydnaðist hetta so mikið vÃĶl, at vit hava avgjÃļrt at royna aftur í ÃĄr.

Einki nevndarval
Skipanin í Starvsmannafelagnum er soleiðis, at nevndarlimir eru valdir fyri trÃ― ÃĄr í senn. Tveir hvÃļrja ferð. Hetta ger, at í ÃĄr er einki nevndarval.
Formaðurin er valdur fyri fÃ―ra ÃĄr í senn, og hevur hann tí tvey ÃĄr eftir av sínum valskeiði.
SkrÃĄin fylgir ÃĄsetingunum í viðtÃļkum felagsins, men av tí at einki nevndarval er ÃĄ skrÃĄnni, er ÃĶtlanin at skipa dagin Ãļðrvísi enn vanligt.

Aðalfundurin hesaferð hevur eitt hÃļvuðstema, sum er lÃļgtingsuppskotið til pensiÃģnsnÃ―skipan, sum varð lagt fyri lÃļgtingið herfyri.
Jan Otto S. Holm, fíggjar- og tryggingarrÃĄÃ°gevi, fer at hava framlÃļgu um nÃ―skipanina, har hann fer at lÃ―sa, hvussu pensjÃģnsskipanin fer at síggja Út eftir 2020, og hvussu hon fer at ÃĄvirka limirnar í Starvsmannafelagnum. AftanÃĄ verður pallborðsorðaskifti, har m.a. umboð fyri fakfelÃļg og politisku skipanina fara at kjakast um lÃģgaruppskotið, sum hevur verið til almenna hoyring í vetur m.a. hjÃĄ fakfelÃļgunum. Kjakfundurin verður almennur.
Eisini fer LÍV at hava bÃĄsar við hentum limaupplÃ―singum, mannaðar við bestu vitanini um okkara tryggingarviðurskiftir.
TÃĄ ið sjÃĄlvur aðalfundurin er av, verður veitsla við tÃģnleiki, burturlutan av vinningum, og kendur kokkur fer at borðreiða við gÃģðum grillmati.

Starvsblaðið
Eftir at eg tÃģk við sum formaður fyri tveimum ÃĄrum síðani, varð avgerð tikin um, at í eini royndartíð skuldi Starvsblaðið fara Úr fÃ―ra blÃļðum um ÃĄrið til eitt blað, og skuldi hetta eina blaðið koma Út í samband við aðalfund felagsins. Samtíðis skuldu vit uppstiga heimasíðuna, soleiðis at heimasíða og felag gerast meira sjÃģnligt í almenna rÚminum. Og hetta hevur eydnast.
Heimasíðan er sera virkin og verða greinar og tey evnir, vit varpa ljÃģs ÃĄ í temagreinum, vÃĶl endurgivin í miðlunum. Hetta er við til at seta dagskrÃĄnna.
Ein og í fjÃļr, er Starvsblaðið í ÃĄr skipað sum eitt aðalfundarblað.
FormansfrÃĄgreiðingin er ÃĄ sama hÃĄtt gjÃļrd við nakað Ãļðrvísi uppseting enn vanligt, har frÃĄgreiðingin er deild upp í fleiri smÃĶrri greinar og viðmerkingar. Hetta eydnaðist so mikið vÃĶl, at vit hava avgjÃļrt at halda ÃĄfram við hesum, tí eg meti at hetta ger frÃĄgreiðingina greiðari og lÃĶttari at lesa.
Eftir aðalfundin verður endalig avgerð tikin um, hvussu vit raðfesta Starvsblaðið og heimasíða í framtíðini. Um vit halda fram eftir verandi leisti, ella um vit skulu raðfesta Ãļðrvísi.

FrÃĄsÃļgn og temadagur
Aftur hesaferð eru tvÃĶr longri greinar í blaðnum.
KÃĄri Mikkelsen, journalistur, hevur skrivað eina reportasju um gerandisdagin hjÃĄ trimum limum, sum arbeiða ÃĄ Strandferðsluni. Ein spennandi frÃĄsÃļgn, ið gevur innlit í, hvussu ein vanligur arbeiðsdagur er ÃĄ hesum eitt sindur Ãļðrvísi arbeiðsplÃĄssi.
Harafturat hava vit eitt tema, sum tekur stÃļði í semjuni millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í oktober, um § 2 í sÃĄttmÃĄlanum.
Partarnir eru samdir um at skipa fyri einum felags evnisdegi í 2018 at umrÃļða spurningin, hvussu almennar leiðslur handfara avgerandi broytingar, og hvussu starvsfÃģlk fÃĄa hÃļvi at vera við í broytingartilgongdum.
Greiðar ÃĄbendingar eru um, at leiðslan ofta loypur starvsfÃģlkini um, tÃĄ ið tÃ―Ã°andi broytingar verða gjÃļrdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Hettar er í stríð við § 2 í sÃĄttmÃĄlunum, sum hevur ÃĄsetingar um kunning um hoyring av ÃĄlitisfÃģlkunum. Hetta er eitt stÃģrt mÃĄl, sum bÃĄÃ°ir partar hava ÃĄhuga í at fÃĄa sett ÃĄ breddan í 2018. Hetta fara vit at hoyra meira um seinni.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar
2017 hevur fyri Starvsmannafelagið verið merkt av sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum, og vÃģru vit sum so ofta fyrr fyrsta felagið at skriva undir nÃ―ggjan tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄla.
MÃĄlið, ið nevndin setti sÃĶr fyri, var, at til hesar samrÃĄÃ°ingar skuldu lÃĄg- og miðallÃļnirnar fÃĄa eitt munandi lÃļnarlyft. Og tí settu vit okkum fyri, at í ÃĄr skuldi lÃļnarhÃĶkkingin verða í krÃģnum og ikki í prosentum. Hetta eydnaðis til fulnar.
Í sÃĄttmÃĄlaskeiðnum – eftir at tað, sum kostar, er drigið frÃĄ í karminum – er lÃļnarhÃĶkkingin 1.387 krÃģnur og er hetta ein tann stÃļrsta lÃļnarhÃĶkkingin fyri lÃĄg- og miðallÃļnt í okkara sÃĄttmÃĄlaÃļki í nÃģgv ÃĄr.
SjÃĄlvandi hÃļvdu vit ynskt, at endaliga Úrslitið var nakað betur. At tað hevði borið til at flutt Ãļll ein lÃļnarflokk upp. Og at tey, ið hava staðið í Ãģendaligar tíðir ÃĄ endastigi, fingu eina viðurkenning fyri teirra servitan. Men tað bar ikki til hesaferð. Karmurin ÃĄ 5,15% bar snÃļgt sagt ikki eisini slíkari broyting, tíverri.

LÃļnarnevndin
Tíðliga í 2017 varð lÃļnarnevndin endiliga mannað. Ætlanin var, at hon skuldi verða komin vÃĶl ÃĄleiðis, ÃĄÃ°renn SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar.
2017 hevur fyri Starvsmannafelagið verið merkt av sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum, og vÃģru vit sum so ofta fyrr fyrsta felagið at skriva undir nÃ―ggjan tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄla.
MÃĄlið, ið nevndin setti sÃĶr fyri, var, at til hesar samrÃĄÃ°ingar skuldu lÃĄg- og miðallÃļnirnar fÃĄa eitt munandi lÃļnarlyft. Og tí settu vit okkum fyri, at í ÃĄr skuldi lÃļnarhÃĶkkingin verða í krÃģnum og ikki í prosentum. Hetta eydnaðis til fulnar.
Í sÃĄttmÃĄlaskeiðnum – eftir at tað, sum kostar, er drigið frÃĄ í karminum – er lÃļnarhÃĶkkingin 1.387 krÃģnur og er hetta ein tann stÃļrsta lÃļnarhÃĶkkingin fyri lÃĄg- og miðallÃļnt í okkara sÃĄttmÃĄlaÃļki í nÃģgv ÃĄr.
SjÃĄlvandi hÃļvdu vit ynskt, at endaliga Úrslitið var nakað betur. At tað hevði borið til at flutt Ãļll ein lÃļnarflokk upp. Og at tey, ið hava staðið í Ãģendaligar tíðir ÃĄ endastigi, fingu eina viðurkenning fyri teirra servitan. Men tað bar ikki til hesaferð. Karmurin ÃĄ 5,15% bar snÃļgt sagt ikki eisini slíkari broyting, tíverri.

LÃļnarnevndin
Tíðliga í 2017 varð lÃļnarnevndin endiliga mannað. Ætlanin var, at hon skuldi verða komin vÃĶl ÃĄleiðis, ÃĄÃ°renn StarvsfÃģlk skulu hava eitt setanarprÃģgv, sum hevur nakrar grundleggjandi upplÃ―singar um teirra starv. Tað skal t.d. siga hvÃļnn lÃļnarflokk, tey eru í, hvar arbeiðsplÃĄssið er, lÃ―sing av arbeiðinum, hvÃļr ÚtbÚgving, ið krevst, arbeiðstíðir o.s.fr.
RÃĶtturin er staðfestur í sÃĄttmÃĄlunum og í lÃļgtingslÃģgini um setanarprÃģgv, sum sigur, at hevur meðal arbeiðstíðin verið í minsta lagi 8 tímar um vikuna skal tÚ hava eitt setanarprÃģgv. Í seinasta lagi 4 vikur eftir at tÚ byrjaði í starvinum.
RÃĶtturin er eisini staðfestur í sÃĄttmÃĄlunum fyri landið og kommunurnar, sum siga, at starvsfÃģlkini skulu hava setanarskrivið innan 14 dagar. Og at Starvsmannafelagið skal hava eitt eintak av skrivinum.

Kanningin
Ein kanning, sum Gallup gjÃļrdi fyri Starvsmannafelagið millum limir felagsins, bendir ÃĄ at reglurnar í stÃģran mun verða hildnar, tÃĄ ið umrÃĶður setanarprÃģgvini.
Umleið níggju av tíggju svaraðu, at tey hava eitt setanarprÃģgv. Hetta er gleðiligt, tí tað bendir ÃĄ, at arbeiðsgevararnir í stÃģran mun taka lÃģgina um setanarprÃģgv í ÃĄlvara.
Baksíðan av kanningini er tÃģ, at tÃĄ starvsfÃģlkini vÃģru spurd LÃ―sir setanarskrivið títt arbeiði í dag, svaraðu bert tvey av trimum jÃĄttandi.
Hetta gevur eina ÃĄbending um, at setanarskrivini í summum fÃļrum eru so gomul, at tey ikki longur geva geva eina dagfÃļrda og rÃĶtta mynd av starvinum.
Starvsmannafelagið fegnast um, at limirnir hava setanarskriv, men felagið heldur tað ikki vera gott, um setanarskrivini í summum fÃļrum eru so gomul, at tey ikki lÃ―sa starvið, soleiðis sum tað er í dag.

Broytingar skulu frÃĄboðast
LÃģgin um setanarprÃģgv hevur nevniliga eisini eitt krav um, at broytast treytirnar í starvinum, skal boðast frÃĄ hesum. Tað skal vera skrivliga og í seinasta lagi ein mÃĄnað eftir at broytingin hendi.
StÃļrv broytast. So skal vera, men verður setanarskrivið ikki broytt samsvarandi, kann tað koma aftur um brekkur.
Setanarskrivið hevur stÃģran tÃ―dning fyri rÃĶttartrygdina hjÃĄ tÃĶr sum starvsfÃģlk. Tað kann t.d. vera avgerðandi, tÃĄ metast skal um hvussu stÃģrar broytingar tÚ skalt tola, t.d. í sambandi við bygnarbroytingar ella eina flyting.
Ósemja kann t.d. vera um hvÃļr avtala er um setanarbrÃļk og ÃĄbyrgd. Hvar títt starvsÃļki og arbeiðsplÃĄss er. Ella um hvat slag av starvi tÚ í roynd og veru situr í. Um tað er eitt fyribils starv, tíðaravmarkað starv ella fast starv – t.v.s. um tÚ hevur krav um uppsagnartíð ella ikki.

Hvat hava partarnir avtalað?
Tað kann setanarskrivið vera við til at avklÃĄra. Og tÃĄ er umrÃĄÃ°andi at setanarskrivið er dagfÃļrt og lÃ―sir starvið, sum tað veruliga er. Og ikki, sum tað einaferð var, tÃĄ tÚ byrjaði fyri nÃģgvum ÃĄrum síðani.
Kannið setanarskrivið!
Vit fara tí at heita ÃĄ limirnar um at eftirkanna síni setanarskriv. Um tit halda, at setanarskrivið ikki lÃ―sir starvið í dag, skulu tit gera arbeiðsgevaran ella leiðaran varugan við stÃļðuna og biðja um eitt dagfÃļrt setanarskriv.
Um tÚ einki setanarskriv hevur, skalt tÚ sjÃĄlvandi eisini gera vart við hetta. Eisini um tÚ bert hevur verið í starvi í heilt stutta tíð.

Uppskotið í stuttum
Umframt uppskot um broytingarnar í Útgjaldi og mÃģtrokning (sí talvu 1) er eisini ÃĶtlanin, at pensjÃģnsaldurin skal hÃĶkka stigvíst til 68 ÃĄr í 2030, og at mÃļguleiki skal vera fyri framskundaðari og Útsettari fÃģlkapensjÃģn

Økt Útgjald til AMEG og Ãļkt Útgjald
Í stuttum verður ÃĶtlaða nÃ―skipanin galdandi fyri tey, ið gerast pensjÃģnistar í 2020 ella seinni, meðan tey, ið longu eru pensjÃģnistar ella gerast pensjÃģnistar innan 2020 ikki koma í nÃ―ggju „2020-skipanina“.
TÃģ er ÃĶtlanin, at allir pensjÃģnistar fÃĄa hÃĶgri Útgjald frÃĄ AMEG (Samhaldsfasta), sum hÃĶkkar Úr kr. 4.025 í kr. 5.635 mÃĄnaðarliga. HÃĶgra Útgjaldið frÃĄ AMEG verður fíggjað av, at inngjaldið frÃĄ bÃĶði lÃļnmÃģttakarum og arbeiðsgevarum hÃĶkkar í tveimum stigum Úr verandi 2,25% í 3,00% frÃĄ 1. januar 2019.
Við Ãļðrum orðum rindar pensjÃģnsuppspararin lutvíst sjÃĄlvur fyri hÃĶkkaða Útgjaldið frÃĄ AMEG.
HvÃļrki í verandi skipan ella í 2020-skipanini verður mÃģtroknað í AMEG. Øll rinda sama prosentpart av lÃļn inn til samhaldsfasta og Ãļll fÃĄa somu upphÃĶdd Út, tÃĄ tey gerast pensjÃģnistar. AMEG verður skattað við Útgjaldi.
ViðbÃģtin hÃĶkkar – grundupphÃĶddin Ãģbroytt Sum sÃĶst í talvuni hÃĶkkar viðbÃģtin, ið eins og AMEG verður skattað við Útgjaldi, Úr kr. 3.711 í kr. 4.779 fyri stakan pensjÃģnist og Úr kr. 3.031 í kr. 3.537 fyri giftan pensjÃģnist. TÃģ skal leggjast til merkis, at brennistuðul ikki er í 2020-skipanini.
Skattafría grundupphÃĶddin verður Ãģbroytt kr. 3.589 fyri stakan pensjÃģnist og kr. 2.733 fyri hvÃļnn giftan pensjÃģnist.
Egin ÃĄrsinntÃļka avgerandi fyri Útgoldna fÃģlkapensjÃģn Umframt broyttar upphÃĶddir, er stÃģra broytingin mÃģtrokningarhÃĄtturin. MÃģtrokningin í omanfyrinevndu upphÃĶddum, ið vit samlað kunnu rÃģpa fyri fÃģlkapensjÃģnina, er tengd at, í hvÃļnn mun pensjÃģnistur hevur egna ÃĄrsinntÃļku.
Upp í slíka egna ÃĄrsinntÃļku verður roknað egin pensjÃģn (Ãģskattað og forskattað), tað vil siga tann pensjÃģnin, ið er spard upp ígjÃļgnum Starvsmannafelgið, vanlig lÃļnarinntÃļka, um pensjÃģnisturin arbeiðir, hÃģast pensjÃģnsaldurin er nÃĄddur, og rentur og vinningsbÃ―ti frÃĄ kapitalognum.

MÃģtrokningin broytt grundleggjandi
Í verandi skipan verður bert mÃģtroknað í viðbÃģtini og brennistuðlinum. Í nÃ―ggju skipanini verður mÃģtroknað í grundupphÃĶdd og viðbÃģt.
Fyrst verður mÃģtroknað í skattafríu grundupphÃĶddini.
Hevur stakur pensjÃģnistur egna ÃĄrsinntÃļku ÃĄ t.d. kr. 145.000, ið er kr. 100.000 omanfyri mÃģtrokningarmarkið kr. 45.000, lÃĶkkar ÃĄrliga grundupphÃĶddin við 25% av kr. 100.000, ið er kr. 25.000.
Um egna ÃĄrsinntÃļkan er kr. 217.200 ella meira, er Ãļll grundupphÃĶddin mÃģtroknað burtur og farið verður tÃĄ undir at mÃģtrokna í viðbÃģtini.
Er ÃĄrliga ÃĄrsinntÃļkan til dÃļmis kr. 240.000, ið er kr. 22.800 omanfyri nÃĶsta mÃģtrokningarmarkið ÃĄ kr. 217.200, verður ÃĄrliga viðbÃģtin lÃĶkkað við 40% av kr. 22.800. Hetta er kr. 9.120.
FramferðarhÃĄtturin við mÃģtrokning av viðbÃģt í verandi skipan er tann sami, men mÃģtrokningarupphÃĶddirnar og mÃģtrokningarprosentið eru ÃĄvíkavist kr 61.900 og 60%.
Árin ÃĄ limir í Starvsmannafelagnum Trupult er neyvt at meta um, hvÃļrja ÃĄvirkan uppskotið til pensjÃģnsnÃ―skipan fÃĶr fyri limirnar í Starvsmannafelagnum.
Uppsparingarleisturin er broyttur tvÃĶr ferðir síðani 2012, soleiðis at allir limir, ið byrjaðu at spara upp til egna pensjÃģn ÃĄÃ°renn 2012, hava tríggjar ymiskar uppsparingarskipanir, har eldra uppsparingin er Ãģskattað og nÃ―ggjasta uppsparingin er forskattað og tískil verður goldin Út Ãģskattað.
Harumframt er ymiskt hvÃļrja lÃļn einstaki limurin hevur havt í uppsparingartíðarskeiðinum og eisini hvussu langt uppsparingartíðarskeiðið hevur verið, tÃĄ pensjÃģnsaldur verður nÃĄddur. Harumframt er eisini ymiskt hvÃļr skatturin er í kommununi, sum limirnir bÚgva í.

Gerst limurin hinvegin pensjÃģnistur í 2020 ella seinni, verður samlaða mÃĄnaðarliga Útgjaldið eftir skatt vÃĶntandi kr. 20.022. Uppskotið um pensjÃģnsnÃ―skipan gevur sostatt hesum liminum eitt eyka Útgjald ÃĄ kr. 662 mÃĄnaðarliga eftir skatt. Var eginÃĄrsinntÃļkan hinvegin kr. 100.000, hevði samlaða Útgjaldið verið kr. 1.727 hÃĶgri.

Myndin vísir í hÃļvuðsheitinum, at pensjÃģnistar við egnari ÃĄrsinntÃļku niðanfyri ÃĄleið kr. 200.000 fÃĄa meira Útgoldið. Forskattingin av pensjÃģnsinngjÃļldum verður varðveitt. Fyrra uppskotið broytti forskattingina Úr 40% fyri Ãļll inngjÃļld til eina stigvísa forskatting tengda at ÃĄrligu lÃļnarinntÃļkuni, ið pensjÃģnin verður goldin av. TÃĄ bert 3 trin vÃģru, kundi ein Ãļking í ÃĄrligu lÃļnarinntÃļkuni ÃĄ kr. 1 Ãļkja forskattaprosentið við heili 5% stigum.
Eftir hoyringina varð forskattingin broytt til 21 stig soleiðis at ein Ãļking í ÃĄrligu lÃļnarinntÃļkuni ÃĄ kr. 1, bert Ãļkir forskattaprosentið við 0,5% stigum. Við hesum er forskattingin nÚ minni tÃĄlmandi fyri hugin at arbeiða. Tann stigvísi pensjÃģnsskatturin sÃĶst ÃĄ síðu 8 í tí leinki, sum fÃģtnota 1 vísir til.

SjÃģmanslívið hjÃĄ Magna Petersen byrjaði í nítiÃĄrunum umborð ÃĄ suðuroyartrolarum. Fyrst Suðringi, síðani SteintÃģr, Eftir hetta gekk starvsleið hansara umborð ÃĄ vaktarskipini, Tjaldrið og Brimil, har hann var í tilsamans 10 ÃĄr. Eisini hevur hann arbeitt nÃļkur ÃĄr í Noregi og hjÃĄ Varðanum ÃĄ TvÃļroyri. Seinastu fÃ―ra ÃĄrini hevur 49 ÃĄra gamli trongisvingurin starvast sum dekkari ÃĄ Smyrli, og tað dÃĄmar honum vÃĶl, hÃģast vaktirnar eru í longra lagi.
SjÃģlívið byrjaði undir FÃļroyum og fÃļrdi hann síðani bÃĶði í Barentshavið og Irmingarhavið við suðuroyartrolarum. Síðani komu fleiri ÃĄr innan Vaktar- og
BjargingartÃĶnastuna, seinni VÃļrn, har tað gjÃļrdist til 10 ÃĄr sum dekkari umborð ÃĄ Tjaldrinum og onkuntíð Brimli. Síðani 2014 hevur Smyril verið hansara arbeiðsplÃĄss.
49 ÃĄra gamli Magni Petersen Úr TrongisvÃĄgi dÃĄmar vÃĶl sjÃģlívið, hÃģast hann inn ímillum hevur starvast ÃĄ landi. FrÃĄ 2011 og umleið trÃ― ÃĄr fram arbeiddi hann í Noregi, og hann hevur eisini koyrt truck hjÃĄ Varðanum í nakrar mÃĄnaðir.
– Tað kundi vera rÃĶttiliga buldrut at sigla fyrst við trolara og síðani vaktarskipum, hÃģast tað fyri tað mesta vÃģru gÃģðir tÚrar. Serliga dÃĄmdi mÃĶr vÃĶl at sigla við Tjaldrinum, men var eisini onkrar tÚrar við Brimli, sigur Magni Petersen.
UppgÃĄvurnar hjÃĄ vaktar- og bjargingarskipunum vÃģru sjÃĄlvandi tÃĶr, sum liggja í heitinum ÃĄ hesum skipan. At taka skip og bÃĄtar upp ÃĄ sleip, sum onkursvegna ikki kundu sigla sjÃĄlvi, at luttaka í bjargingararbeiði, eins og at fara umborð ÃĄ fiskiskip at kanna reiðskap, loyvir og annað hjÃĄ skipunum.
Serliga er tað ein tilburður, ið hevur brent seg í minnið. Tað var, tÃĄ íslendska farmaskipið, JÃļkulfelli, fÃģrst norðan fyri FÃļroyar tann 7. februar 2005, har seks av manningini sjÃģlÃģtust.
– Tað var sjÃĄlvandi ein syndarligur tilburður, har vit tÃģku tríggjar av sjÃģlÃĄtnu monnunum umborð, sigur Magni Petersen.

KnÃļpp tíð at halda ferðaÃĶtlanina Arbeiðslívið umborð ÃĄ Smyrli er heldur Ãļðrvísi, enn tað var við vaktar- og bjargingarskipunum, tí Smyril er jÚ ein ferðafÃģlka- og bilferja, ið siglir millum tvÃĶr havnir fleiri tÚrar um dagin hvÃļnn einasta dag í vikuni alt ÃĄrið. Sum ferðaÃĶtlanin er nÚ, skal skipið loysast og bindast 36 ferðir um vikuna, ið er ein uppgÃĄva, dekkararnir taka sÃĶr av.
Harafturat skulu akfÃļrini fÃĄast umborð, staðsetast og stÚvast, eins og ketur skulu setast ÃĄ tey stÃļrru akfÃļrini. Fyri ikki at tosa um, tÃĄ ivasamt veður ella illveður er, tí tÃĄ skal surrast vÃĶl við nÃģgvum ketum.
– Ein trupulleiki hjÃĄ okkum er, at vit hava ov lítla tíð inni til at nÃĄa at tÃļma og fylla skipið, ÃĄÃ°renn aftur skal loysast frÃĄ bryggju fyri at halda ferðaÃĶtlanina. Serliga ÃĄ Krambatanga er tíðin knÃļpp, tí har hava vit í mesta lagi 30 minuttir til alt hetta, sigur Magni Petersen. Gott starvsfÃģlkaumhvÃļrvi umborð.
Dekkarin ÃĄ Smyrli vísir ÃĄ, at ferðafÃģlkatalið er Ãļkt Ãģmetaliga nÃģgv síðstu ÃĄrini, og serliga í ÃĄr. Eisini eru fÃļroyingar raskir at ferðast í egnum landi, so Smyril er oftani ov lítil til bilflutningin.

– Umframt vaksandi ferðafÃģlkatal og farm, er eitt annað, sum ger, at vit hava meira at gera umborð. Tað er, at vit eru ein dekkari fÃĶrri, enn vit hava verið, vísir Magni Petersen ÃĄ.
Dekkararnir ganga eisini brÚgvavakt, tÃĄ skipið siglir. TvÃĶr vaktir eru til arbeiðis ísenn, meðan tann eina vaktin hevur frívakt. Vaktirnar eru langar, tí Magni byrjar vanliga klokkan 11.30, og vaktin endar ikki fyrr enn umleið hÃĄlvgum eitt ÃĄ nÃĄtt.
Annars er nÃģgv at viðlíkahalda ÃĄ einum stÃģrum skipi, og hetta verður gjÃļrt í tann mun, tíðin loyvir tí.

Magni Petersen letur vÃĶl at starvsfÃģlkaumhvÃļrvinum umborð, har manningin hevur tað sera gott sínÃĄmillum. Hann kundi tÃģ hugsa sÃĶr eitt sindur meira komfort í manningamessuni. Eitt nÚ sjÃģnvarp, spÃļl og annað, sum kundi stytt teimum um frílÃļturnar og frívaktirnar, tí tey flestu bÚgva umborð í arbeiðsvikunum.

Fleiri ferða- fÃģlk merkir meira arbeiði

Sum hjÃĄ so mongum Ãļðrum byrjaði starvsleiðin hjÃĄ Ruth millum Garðarnar ÃĄ Strandferðsluni sum avloysari. Tað vardi tÃģ ikki leingi til unga suðuroyarkvinnan hevði fast starv umborð ÃĄ Smyrli, og í januar rundar hon 12 ÃĄr í hesum starvi. ArbeiðsuppgÃĄvurnar skifta ímillum at vera í kÃļkinum, reka kioskina, kafeteria og manningarmessuna. Hon vísir ÃĄ, at vaksandi ferðafÃģlkatalið seinastu ÃĄrini merkist bÃĶði vÃĶl og virðiliga ÃĄ arbeiðsdegnum umborð
Eftir at hava ÚtbÚgvið seg sum heilsuhjÃĄlpara í Suðuroy var einki viðkomandi starv við hondina hjÃĄ tÃĄ 21 ÃĄra gomlu Ruth millum Garðarnar eftir lokna skÚlagongd. Hon kom tÃģ skjÃģtt í arbeiði sum avloysari fyri systir sína í bakarínum ÃĄ TvÃļroyri. Hetta var avmarkað til seks vikur, og tí mÃĄtti hon hyggja sÃĶr eftir Ãļðrum. SkjÃģtt vÃģru tÃģ boð eftir henni ÃĄ Smyrli sum avloysari.
– Eg byrjaði enntÃĄ ein fríggjadag tann trettanda. Hetta var 13. januar 2006, men tað mundi nÚ ikki vera
so Ãģheppið kortini, tí longu í mars fekk eg fast starv. Tað er ikki vanligt, at tað gongur so skjÃģtt,
so hetta var í Ãļllum fÃļrum ikki nakar Ãģeydnisdagur fyri mítt viðkomandi, sigur Ruth millum Garðarnar og flennir.
Starvið umborð ÃĄ Smyrli dÃĄmar henni vÃĶl. Hon arbeiðir í cateringÃļkinum í trífjÃģrðingstíð, og tað passar henni vÃĶl, tí heima eru tvey bÃļrn - seks og ÃĄtta ÃĄra gomul. Vaktin er soleiðis, at hon er eina viku umborð ísenn, har dagarnir sjÃĄlvandi eru langir, men hinvegin hevur hon tvÃĶr vikur í landi.
– NÃģgv halda tað vera Ãļrt, at eg kann vera burtur í eina heila viku ísenn, men av tí at eg havi tvÃĶr vikur heima, ÃĄÃ°renn eg skal umborð aftur, roknið eg við, at eg eri meira saman við mínum bÃļrnum, enn so nÃģgvar aðrar mammur eru, sigur Ruth millum Garðarnar.
Maður hennara siglir eisini við Smyrli, og vaktirnar fella soleiðis, at tey eru saman umborð 6. hvÃļrja viku.
– TÃĄ er sjÃĄlvandi neyðugt, at onkur passar bÃļrnini heima. Har eru vit so heppin og takksom fyri, at vit hava tvÃĶr ommur, sum skiftast um at traðka til ta vikuna, vit bÃĶði eru burtur, sigur Ruth millum Garðarnar, sum bÃ―r í Hvalba.

Langir dagar umborð
Hendan dagin greinskrivarin hjÃĄ Starvsblaðnum er umborð ÃĄ Smyrli, er Ruth millum Garðarnar jÚst komin umborð við Krambatanga ÃĄ vakt sína, eftir at hava havt tvÃĶr frí­ vikur. TÃĶr bÃĄÃ°ar vikurnar í landi koma aftan ÃĄ eina arbeiðsviku ÃĄ 91 tímar, so dagarnir umborð
eru langir.
VÃĶl tilgjÃļrt smyrjibreyð er sjÃĄlvandi altíð ein hillavÃļra umborð ÃĄ Smyrli.
Hesin hÃģsdagurin byrjar við, at Ruth skal gera eyka smyrjibreyð til kafeteria, sum ivaleyst er enn eitt prÃģgv um vaksandi ferðafÃģlkatalið síðstu ÃĄrini við Smyrli og sum heild í Ãļllum landinum.
TÃĄ hetta er liðugt, er nÃĄtturði í manningamessuni. Síðani fer Ruth undir at gera morgunmatin klÃĄran, sum verður settur ÃĄ kÃļl og stillaður fram í kafeteria morgunin eftir.
– Vit hava aloftast nÃģgv at gera, tí kÃļkurin skal eisini vaskast eftir nÃ―tslu, eins og vit vaska alla aðrastaðni. TÃģ burtursÃĶð frÃĄ, at tað nakrar ferðir um vikuna koma fÃģlk Úr landi, sum dustsÚgva og gera reint í Ãļkjunum, har ferðafÃģlkini eru, sigur Ruth millum Garðarnar.
Arbeiðsdagurin byrjar skiftivís klokkan seks og sjey um morgunin og endar ikki fyrr enn klokkan níggju um kvÃļldið.
Spurd um arbeiðsumhvÃļrvið umborð, sigur Ruth millum Garðarnar, at tað kundi nÃĶstan ikki verið betri, tÃĄ rÃĶður um viðurskiftini millum starvsfÃģlkini ella manningina, sum tað verður nevnt ÃĄ sjÃģnum.
– Vit eru nÃĶstan sum ein familja og hava tað Ãģmetaliga gott saman. JÚ, eitt sera gott arbeiðsplÃĄss, staðfestir hon.
NÃĶrliggjandi er at spyrja, um hon ongantíð hevur hugsað um at gevast við at sigla og leita sÃĶr eitt starv, sum hevur við hennara ÚtbÚgving at gera. – Eg havi sjÃĄlvandi onkuntíð hugsað tankan, men fyribils er tað ikki vorðið til meira, tí eg havi tað so gott umborð her. LÃļnin er heldur ikki at klaga yvir, staðfestir Ruth millum Garðarnar í
prÃĄtinum við Starvsblaðið. Øll amboð og kÃļkurin sjÃĄlvur skulu sjÃĄlvandi gerast rein hvÃļnn dag eftir nÃ―tslu.

Hon elskar sítt starv ÃĄ FarstÃļðini

Fyri TÃģrfríð Johannesen, sum hvÃļnn morgun tekur Ternuna
Úr NÃģlsoy til Havnar, finst einki betri starv, enn tað hon rÃļkir ÃĄ FarstÃļðini í Havn. Eingin dagur er líka, men allir spennandi hvÃļr ÃĄ sín hÃĄtt. NÃģlsoyarkvinnan kundi tí ikki hugsað sÃĶr at starvast aðrastaðni, enn har hon hevur verið í 22 ÃĄr av tilsamans 42 ÃĄrum ÃĄ Strandferðsluni.
TÃĄ ein nÃ―ggjur og nÃģgv stÃļrri Smyril kom í 1975 vÃģru boð eftir tÃĄ bert 17 ÃĄra gomlu TÃģrfríð Johannesen Úr NÃģlsoy at taka nakrar vaskitímar umborð ÃĄ Pride og Rituni. Í fyrstani var ikki talan um nakað fast starv, men tað kom nÃļkur ÃĄr seinni.
RÃĶttiliga skjÃģtt gjÃļrdist tað til aðrar uppgÃĄvur umborð ÃĄ teimum ymsu strandfaraskipunum, sum tÃĄ vÃģru munandi fleiri í tali, enn tey eru nÚ. Hetta so hvÃļrt tunlar skaptu fleiri farleiðir bÃĶði yvir land og undir firðum millum oyggjar. Umframt at hava siglt við gamla Smyrli og gamla Teistanum, sum vÃģru systirskip, sigldi TÃģrfríð eisini við bÃĶði DÚgvuni inn ÃĄ SkÃĄlafjÃļrðin, ið varð niðurlÃļgd sum farleið í nítiÃĄrunum, eins og við TrÃģnda til Skopunar beinleiðis Úr Havn. Ein leið sum í 1987 varð avloyst av verandi farleið umvegis GomlurÃĶtt.
Eisini var TÃģrfríð Johannesen í uttanlandssigling við Smyrli, tÃĄ siglt varð til Skotlands – og einstakar tÚrar aðrastaðni eisini – seinnapartin av sjeytiÃĄrunum og í byrjanini av ÃĄttati-ÃĄrunum. Hetta vÃģru ÃĄrini undan, at Smyril Line varð stovnað, sum fÃļrdi til keypið av fyrru NorrÃļnu í 1983. TÃĄ var ikki longur grundarlag fyri at halda fram við uttanlandssiglingini, sum Strandferðslan hesi ÃĄrini hevði lagt lunnar undir.

SjÃģkvinnan fÃģr í land
Eftir at hava starvast umborð ÃĄ ymsum strandferðsluskipum í 20 ÃĄr, har arbeiðið fevndi frÃĄ reingerð, selja ferðaseðlar til at passa kiosk ella parfumerí í sambandi við uttanlandssiglingina, tÃģk TÃģrfríð Johannesen avgerð um at fara í land, tÃĄ nÃĶsta barnið var ÃĄ veg í 1995. Arbeiðstíðin við tveimum vikum umborð ísenn, kundi ikki sameinast við at hava eitt pinkubarn heima. Hon segði tí starvið frÃĄ sÃĶr, eftir at barsilstíðin var av. Leiðslan ÃĄ Strandferðsluni mÃĄ hava verið vÃĶl nÃļgd við nÃģlsoyarkvinnuna sum starvsfÃģlk, tí ikki vardi leingi, til TÃģrfríð fekk bjÃģðað starv í landi. Hetta var ÃĄ FarstÃļðini. Og har hevur hon verið síðani.
Ikki vanligt skrivstovuarbeiði
Hendan síðsta dagin í november undirritaði er ÃĄ vitjan niðri ÃĄ FarstÃļðini, er ikki av teimum mest upptiknu, hÃģast tað eisini eru nÃģgvar arbeiðsuppgÃĄvur at avgreiða hendan dagin.
Á FarstÃļðini merkja tey heilt tÃ―Ã°iliga, at tíðirnar eru gÃģðar, og at fÃģlk ferðast nÃģgv, eins og nÃģgvur farmur skal flytast aftur og fram.
HÃģast TÃģrfríð ikki starvast ÃĄ sjÃĄlvari Farmadeildini hjÃĄ Strandferðsluni, sum eisini liggur ÃĄ Eystaru Bryggju beint við síðuna av FarstÃļðini, so tekur hon tÃģ ímÃģti farmabrÃļvum og tÃļppar tey inn í kt-skipanina, ið heldur greiði ÃĄ farminum.
Eisini er ferðafÃģlkatalið vaksið Ãģmetaliga nÃģgv í seinastuni, og serliga í ÃĄr er tað vaksið í stÃģrum tali.
– Fyrr sÃģu vit nÃģg illa eitt Útlendskt ferðafÃģlk í november, men nÚ hava vit tey her dagliga. Vit merkja eina tÃ―Ã°ilig Ãļking. Og so nÃģgv ferðafÃģlk
sum í ÃĄr, hava vit ongantíð havt fyrr. Ferðasesongin er tÃ―Ã°iliga longd langt Út ÃĄ ÃĄrið, sigur TÃģrfríð Johannesen.
HÃģast nÃģgv um oyruni, so kundi hon ikki hugsað sÃĶr annað starv, enn tað hon hevur havt seinastu 22 ÃĄrini.
– Eg eri ikki nakað vanligt skrivstovufÃģlk, sjÃĄlvt um eg umsitið nÃģgvar skrivstovuuppgÃĄvur. Eingin dagur er líka, tí her hendir nakað alla tíðina. Vit renna nÃĶrum bÃģkstaviliga runt í okkara starvi, og eg elski tað og kundi ikki hugsað mÃĶr nakað annað, sigur TÃģrfríð Johannesen.
Hon vísir ÃĄ, at hÃģast tað eru illveðursdagar, sum tarnað ella seinkað bÃĶði strandfaraskipum og bussum, so eru ferðafÃģlkini ella tey, sum brÚka hesar tÃĶnasturnar, Ãģmetaliga fitt og hÃļvisk at samskifta við.
– Tað hendir sjÃĄlvandi, at onkur hevur hug at ilskast í telefonini, tÃĄ bussurin ikki kemur ella kann vera koyrdur framvið. Ein slík stÃļða er ikki serliga hugalig, so tað skilji eg fullvÃĶl, sigur TÃģrfríð Johannesen at enda.

ARBEIÐSUPPGÁVUR
Saman við starvsfelaga sínum hevur TÃģrfríð Johannesen nÃģgvar arbeiðsuppgÃĄvur ÃĄ FarstÃļðini. Eitt nÚ at passa hÃļvuðstelefon og rutuupplÃ―sing hjÃĄ Strandferðsluni. Avgreiða bÃģlkabíleggingar fyri Bygdaleiðir. Taka ímÃģti og tÃļppa inn farmabrÃļv fyri flutning, eins og taka ímÃģti pakkum í avgreiðsluni. Umsita ferðagjaldsskipan og gera upp mÃĄnaðarliga. 
Avgreiða og Útskriva tey ymsu ferðakortini, sum eru skÚlakort, vinnukort, mÃĄnaðarkort, virðiskort og travelkort, eins og fylla pening ÃĄ mÃĄnaðarliga. Umsita starvsfÃģlkaskipanina, TotalView. Avgreiða ella leiðbeina Ãļll ferðafÃģlk, sum venda sÃĶr til kunningardiskin. Avgreiða alt teldusamskifti í sambandi við bíleggingar. Kunna um bíleggingarskipanina fyri akfÃļr við Teistanum. Gera kassan upp. Taka sÃĶr av viðfÃļrisboksunum ÃĄ FarstÃļðini, tÃĄ hetta er neyðugt, eins og mangar aðrar uppgÃĄvur, ið javnan stinga seg upp.

Foreldur fÃĄa betri sÃļmdir við barnsburð

Foreldur, sum fara heim í sambandi við barnsburð fÃĄa nÚ betri fíggjarligar sÃļmdir at vera heima hjÃĄ barninum ella bÃļrnunum í barsilstíðini.
Seinasta semjan við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið merkir, at tíðarskeiðið við lÃļn verður longt hjÃĄ teimum, sum arbeiða hjÃĄ landinum. Samstundis er lÃļgtingslÃģgin um barsil broytt, so at tíðarskeiðið í barsilsskipanini verður longt.

Longri skeið við barsilslÃļn
Við seinastu semjuni fÃĄa foreldur, sum eru sett eftir sÃĄttmÃĄlan millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, lÃļn í 24 vikur, frÃĄ tí at barnið er komið í verðina. Harumframt hevur mamman rÃĶtt til at fara heim við fullari lÃļn, tÃĄ ið mett verður, at 4 vikur eru til hon skal eiga.
Sostatt hava foreldrini altíð rÃĶtt til 28 vikur við fullari lÃļn eftir sÃĄttmÃĄlanum, uttan at tað krevst nÃļkur lÃĶknavÃĄttan fyri hesum.
Frammanundan var tíðarskeiðið við vanligari barsilslÃļn 24 vikur (og soleiðis er tað enn eftir hinum sÃĄttmÃĄlunum). FÃģr mamman heim ÃĄÃ°renn hon skuldi eiga, so tÃģk hetta tÃģ burturav teimum 24 vikunum. FÃģr hon t.d. heim 8 vikur ÃĄÃ°renn termin, so hÃļvdu foreldrini bert 16 vikur við barsilslÃļn eftir, tÃĄ barnið varð komið í verðina.
Við nÃ―ggju skipanini hava tey altíð rÃĶtt til barsilslÃļn 4 vikur ÃĄÃ°renn fÃļðing, og altíð 24 vikur eftir fÃļðing. Til ber tí at siga, at tíðarskeiðið við vanligari barsilslÃļn er longt 4 vikur.
Harafturat koma onnur rÃĶttindi í viðgongutíðini.
PrÃģgvar kvinnan við lÃĶknavÃĄttan, at hon er ÃģarbeiðsfÃļr 4 vikur ella fyrr undan mettari fÃļðing, hevur hon rÃĶtt til vanliga lÃļn sum undir sjÚku. Metir lÃĶknin, at vandi kann vera fyri fostrinum ella henni sjÃĄlvari, um hon heldur fram at arbeiða, hevur kvinnan eisini rÃĶtt til farloyvi við fullari lÃļn alla viðgongutíðina.
Í fyrsta umfari er tað bert sÃĄttmÃĄlin við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, sum er broyttur. SÃĄttmÃĄlin við kommunurnar var ikki gjÃļrdur, tÃĄ Starvsblaðið fÃģr til prentingar. Sannlíkt er tÃģ, at rÃĶttindini hjÃĄ kommununum verða tey somu sum hjÃĄ landinum. Eisini er mÃĄlið, at fÃĄa somu rÃĶttindi í sÃĄttmÃĄlarnar fyri tey almennu partafelÃļgini Posta og FÃļroya Tele. SÃĄttmÃĄlin hevur eisini rÃĶttindi fyri foreldur, ið ÃĶttleiða.

Barsilsskipanin betrað
Beint fyri jÃģl varð eisini lÃļgtingslÃģgin um barsilsskipan broytt, og gevur hon eisini nakrar fíggjarligar eykasÃļmdir.
Ein broyting er, at tíðarskeiðið við gjaldi Úr barsilsskipanini er longt tvÃĶr vikur.
Taka vit biologisk foreldur, so hÃļvdu tey frammanundan rÃĶtt til barsilsgjald í tilsamans 44 vikur eftir fÃļðing. NÚ er tað 46 vikur.
Av hesum eru 14 tÃĶr fyrstu vikurnar markaðar mammuni. Hetta er tað sokallaða verndartíðarskeiðið.
4 vikur eru markaðar pÃĄpanum, sum skulu takast innan tÃĶr fyrstu 46 vikurnar eftir fÃļðing.
Eftir verndartíðarskeiðið hava foreldrini 28 vikur við gjaldi, sum tey kunnu bÃ―ta sínÃĄmillum.
TÃĶr 4 vikurnar, sum mamman hevur rÃĶtt til undan fÃļðing, ÃĄvirkast ikki av lÃģgini.
Eisini ÃĶttleiðingarforeldur fÃĄa 2 vikur afturat við barsilsgjaldi.
Skipanin við barsilspengum er soleiðis skrÚvað saman, at tÃĄ ið foreldrini hava nÃ―tt síni rÃĶttindi við barsilslÃļn eftir sÃĄttmÃĄlanum, fara tey yvir í Barsilsskipanina, og fÃĄa barsilsgjald fyri restina av tíðarskeiðnum.
Eins og barsilsskipanin hevur sÃĄttmÃĄlin eisini eitt verndartíðarskeið, har 14 tÃĶr fyrstu vikurnar við barsilslÃļn eftir sÃĄttmÃĄlunum eru markaðar mammuni.

EftirlÃļnargjald lagt omanÃĄ
Hin lÃģgarbroytingin er, at tey, sum eru í Barsilsskipanini nÚ fÃĄa eftirlÃļnargjaldið lagt omanÃĄ barsilsgjaldið.
Frammanundan var tað so, at ein prosentpartur – sum svarar til eftirlÃļnarprosentið í eftirlÃļnarlÃģgini – varð drigin av barsilsgjaldinum og fluttur til eftirlÃļnina. NÚ kemur prosentið, sum pr. 1. januar 2018 er 4 %, so omanÃĄ.
Broytingin er eitt framstig. Í hoyringini hevði Starvsmannafelagið tÃģ mÃĶlt til, at eftirlÃļnarprosentið skuldi vera sum í sÃĄttmÃĄlanum, 15%. Hetta, so at foreldur ikki skulu merkja so stÃģra lÃĶkking í inntÃļkuni, meðan tey eru undir barsilsskipanini.
Hesum var ikki undirtÃļka fyri í lÃļgtingum.

ÁLITISFÓLKAFUNDUR Í SMÆRUNI
75 ÃĄlitisfÃģlk mÃļttu til ÃĄrliga ÃĄlitisfÃģlkafundin hjÃĄ Starvsmannafelagnum tÃ―sdagin 12. desember í fjÃļr.
Valskeiðið hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkum er tvey ÃĄr, og ÃĄ flestu arbeiðsplÃĄssum hÃļvdu tey jÚst havt val, tÃĄ fundurin varð hildin. Av tí at sÃĄttmÃĄlin við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið ikki var komin upp ÃĄ plÃĄss, hevði val tÃģ ikki verið ÃĄ summum av teimum stÃļrstu arbeiðsplÃĄssunum. Hetta kemst av, at sÃĄttmÃĄlin við kommunurnar kann fara at ÃĄvirka talið ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkum, ið veljast skulu.
SkrÃĄin var fjÃļlbroytt. Kunnað var um virksemið í felagnum og um avleiðingarnar, sum uppskotið hjÃĄ landsstÃ―rinum til pensjÃģnsskipan helst fer at hava fyri limirnar í Starvsmannafelagnum.
FramlÃļgur vÃģru um markið millum privatlív og arbeiðslív, sum kÃĄmast alsamt meira. Um barsilsskipanina í nÃ―ggja sÃĄttmÃĄlanum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Um rÃĶttindi í sambandi við uppsÃļgn. Og so var eisini ein framlÃļga um arbeiðsskaða og virksemið í VanlukkutryggingarrÃĄÃ°num. ÁlitisfÃģlkini svaraðu eisini einum spurnablaði um í hvÃļnn mun tey vera tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.


TÃ―Ã°andi dÃģmur um hoyrings- freist

Starvsmannafelagið kÃĶrdi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið fyri Fasta GerðarrÃĶtt í vÃĄr.
PÃĄstandurin var í fyrsta lagi, at FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið varð dÃļmt at viðurkenna, at tað var brot ÃĄ sÃĄttmÃĄlan, tÃĄ ið rÃĄÃ°ið sÃ―tti fyri at geva starvsfÃģlkinum og felagnum 14 daga hoyringsfreist í einum uppsagnarmÃĄli eftir 120 daga regluni.
Úrskurðurin kom fyri jÃģl, og gevur Starvsmannafelagnum viðhald.

Um hoyringsfreist
MÃĄlið snÚði seg um eina starvskvinnu ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum, sum varð uppsÃļgd í vÃĄr. Tað var við stÃļði í 120 daga regluni, sum er ein regla um ein mÃĄnaða uppsagnartíð við drÚgva sjÚkrafrÃĄveru.
Í hoyringsskrivinum fingu starvsfÃģlkini og felagið 7 dagar at gera viðmerkingar til uppsÃļgnina.
Starvsmannafelagið gjÃļrdi vart við, at sambÃĶrt hoyringsregluni í sÃĄttmÃĄlanum er hoyringsfreistin í uppsagnarmÃĄlum 14 dagar – eisini í 120 daga mÃĄlum.
TÃĄ FíggjarmÃĄlrÃĄÃ°ið sum sÃĄttmÃĄlapartur helt fast við sítt, avgjÃļrdi Starvsmannafelagið at kÃĶra rÃĄÃ°ið fyri Fasta GerðarrÃĶtt fyri brot ÃĄ sÃĄttmÃĄlan.

Úrskurðurin
Í gerðarrÃĶttinum gjÃļrdi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið galdandi, at 120 daga reglan er ein serlig uppsagnarregla, sum er ÃĄsett í starvsmannalÃģgini. TÃĄ reglan ikki er nevnd í sÃĄttmÃĄlanum, er 14 daga hoyringsfreistin í § 6, stk. 4 í sÃĄttmÃĄlanum ikki galdandi fyri hetta slagið av uppsagnum, metti aðalrÃĄÃ°ið.
Starvsmannafelagið vísti afturímÃģti ÃĄ, at orðingin í sÃĄttmÃĄlanum um hoyring ikki avmarkar seg til ÃĄvíst slag av uppsagnum. Og at felagið og starvsfÃģlkini frammanundan altíð hÃļvdu fingið 14 daga hoyringsfreist í uppsagnarmÃĄlum eftir 120 daga regluni.
Í Úrskurðinum leggur Fasti GerðarrÃĶttur dent ÃĄ, at Starvsmannafelagið og limir tess gjÃļgnum ÃĄrini, uttan undantak, hava verið hoyrd eftir sÃĄttmÃĄlanum, og við 14 daga hoyringsfreist.
Eisini verður dentur lagdur ÃĄ, at starvskvinnan ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum varð sett eftir sÃĄttmÃĄlanum og at FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið ikki hevur víst ÃĄ aðra heimild at hoyra Starvsmannafelagið enn eftir sÃĄttmÃĄlanum.
Tískil ÃĄttu bÃĶði starvskvinnan og felagið at fingið 14 daga hoyringsfreist – sum ÃĄsett í § 6, stk. 4 í sÃĄttmÃĄlanum, metir rÃĶtturin.

Starvsmannafelagið heldur, at Úrskurðurin hevur prinsipiellan tÃ―dning. Starvsmannafelagið hevur avmarkaðar resursur til umsiting av starvsfÃģlkamÃĄlum. Skal felagið kunna geva eina nÃļktandi viðgerð av uppagnarmÃĄlum saman við starvsfÃģlkunum, er umrÃĄÃ°andi, at felagið fÃĶr stundir at viðgera ÃĶtlanarskrivini.
Í so mÃĄta er 14 daga hoyringsfreistin ein virðismikil garantiregla, sum kann vera við til at tryggja, at grundarlagið undir uppsagnum verður vÃĶl lÃ―st og rÃĶtt. Hon hevur sostatt tÃ―dning, bÃĶði fyri rÃĶttartrygdina og rÃĶttarkensluna hjÃĄ okkara limum – eisini, tÃĄ ið tað snÃ―r seg um uppsÃļgn eftir 120 daga regluni, sum starvsfÃģlkini ofta uppliva sum eitt Ãģgvusligt tiltak.
Felagið metir, at 14 daga hoyringsfreistin í sÃĄttmÃĄlanum er galdandi fyri uppagnarmÃĄl yvirhÃļvur. T.v.s. bÃĶði fyri uppsÃļgn eftir vanligum reglum, eftir 120 daga regluni og tÃĄ ið uppsÃļgn verður framd undir 3 mÃĄnaða royndarsetan.
Eisini metir felagið, at freistin er galdandi, tÃĄ ið ÃĶtlanin er at burturvísa starvsfÃģlki, og tÃĄ ið munandi broytingar verða gjÃļrdar í starvssetanum, sum skulu frÃĄboðast við uppsagnarfreistunum. Harumframt skulu reglurnar haldast, tÃĄ ÃĄvaringar vera givnar.
Onnur fakfelÃļg hava líknandi ÃĄsetingar um 14 daga hoyringsfreist í sínum sÃĄttmÃĄlum. Hesin Úrskurðurin kann tí eisini fÃĄa tÃ―dning fyri fyri onnur felÃļg og starvsfÃģlk.
Við tað, at uppsÃļgnin varð framd ÃĄ síðsta degi í mÃĄnaðinum, 31. mars, fekk starvskvinnan ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum bert uppsagnarlÃļn apríl mÃĄnað Út. Um FrÃģðskaparsetrið hevði hildið kravið um 14 daga hoyring, skuldi hon eisini fingið uppsagnarlÃļn fyri apríl.
Kravið um ein mÃĄnaða eyka uppsagnarlÃļn er sent FrÃģðskaparsetrinum.

EftirlÃļnin skal vera í Tryggingarfelagnum LÍV

Sum flestu kunnugt, keyptu 20 fakfelÃļg helmingin av Tryggingarfelagnum LÍV 1. september 2016. Hetta var ein heilt nÃĄttÚrlig avgerð, tÃĄ havt verður í huga, at tað eru fakfelÃļgini, ið hava stÃļrstu ÃĄhugamÃĄlini í LÍV.
Og sum ein sjÃĄlvsÃļgd avleiðing av hesum, kravdu vit til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, at orðaljÃģðið í § 13 í sÃĄttmÃĄlanum um eftirlÃļnartrygging bleiv broytt til at:
"Stovnurin rindar vegna starvsfÃģlkið, til eina eftirlÃļnarskipan í LÍV 15% í eftirlÃļnargjaldi...""
Frammaundan stÃģð:
"... til eina eftirlÃļnarskipan, ið FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og S tarvsmannafelagið kunnu gÃģðkenna...""

Okkara grundgevingar
Sum grundgeving fyri broytingini staðfestu vit m.a., at:
Starvsmannafelagið hevur saman við 19 Ãļðrum fakfelÃļgum keypt 50% av LÍV. Vit halda tað tí vera heilt nattÚrligt, at vit í sÃĄttmÃĄlanum staðfesta, at tað er í LÍV, at okkara eftirlÃļnar- og samlagstryggingar eru.
Politiski myndugleikin avgjÃļrdi fyri fleiri ÃĄrum síðani at selja helvtina av LÍV til fakfelÃļgini og at lata hina helvtina til tryggingartakaran. Hetta varð neyvan gjÃļrt við tí fyri eyga, at eftirlÃļnar- og samlagstryggingarnar skuldu takast Úr LÍV.
FakfelÃļg eru sett í verðina fyri at vara av ÃĄhugamÃĄlunum hjÃĄ limunum. Tað er at samrÃĄÃ°ast um lÃļn og sÃĄttmÃĄla, at syrgja fyri at limurin er so vÃĶl tryggjaður sum mÃļguligt, og at arbeiða fyri, at limurin fÃĶr sum mest burturÚr hvÃļrjari vunnari krÃģnu.
SÃĄttmÃĄlin, sum varð galdandi fram til oktober 2017, ÃĄsetti, at eftirlÃļnin skuldi flytast til eina eftirlÃļnarskipan,
sum partarnir hava gÃģðkent. Og partarnir hÃļvdu bert gÃģðkent eina skipan, eitt tryggingarfelag, sum er LÍV. Einki annað.
At vera í eini kollektivari eftirlÃļnarskipan gevur eina betri og bíligari loysn fyri limirnar. Um vit lata upp fyri, at til ber at velja millum tryggingarskipanir, fer hetta heilt vist, at dÃ―rka um tryggingarnar, og hevði tað ÃĄ ongan hÃĄtt tÃĶnt okkara limum.
Sum er hevur Starvsmannafelagið eina og bert eina kollektiva avtalu um eina eftirlÃļnar- og samlagstryggingarskipan. Hendan avtalan er við Tryggingarfelagið LÍV. TÃĄ starvsfÃģlk gerst limur í Starvsmannafelagnum, verður limurin samstundis innlimaður í eina eftirlÃļnarskipan í LÍV. Sama er galdandi við samlagstryggingini. Hon er staðsett í LÍV.
At fÃĄa staðfest, at eftirlÃļnarskipanin er í LÍV ger eisini, at einki annað í lÃļtuni er mÃļguligt, og at tað ikki er nakað ivamÃĄl, hvÃļrki fyri arbeiðsgevaran ella lÃļntakaran, hvar eftirlÃļnin skal flytast.
Hesar vÃģru so okkara grundgevingar.

NÃģgva umrÃļðu
At vit fingu jÚst hetta kravið eftirlíka til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, fekk av onkrari grund stÃģra rÚmd í fjÃļlmiðlunum og millum fÃģlk. Hví so er, kunnu vit bert gita um, men mÃļguliga er tað tí, at vit við hesum koma onkrum ÃĄhugabÃģlkum ov nÃĶr, ella at kappingarneytar hjÃĄ LÍV ikki síggja seg fÃļrar fyri at taka kappingina upp við LÍV.
Hesi hava verið ÃģfÃļr at taka orðið í almenna rÚminum og hava roynt at sÃĄa iva um heimildina fyri sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingini.
At vera í eini kollektivari eftirlÃļnarskipan gevur eina betri og bíligari loysn fyri limirnar. Um vit lata upp fyri, at til ber at velja millum tryggingarskipanir, fer hetta heilt vist, at dÃ―rka um tryggingarnar, og hevði tað ÃĄ ongan hÃĄtt tÃĶnt okkara limum.
Sum er hevur Starvsmannafelagið eina og bert eina kollektiva avtalu um eina eftirlÃļnar- og samlagstryggingarskipan. Hendan avtalan er við Tryggingarfelagið LÍV. TÃĄ starvsfÃģlk gerst limur í Starvsmannafelagnum, verður limurin samstundis innlimaður í eina eftirlÃļnarskipan í LÍV. Sama er galdandi við samlagstryggingini. Hon er staðsett í LÍV.
At fÃĄa staðfest, at eftirlÃļnarskipanin er í LÍV ger eisini, at einki annað í lÃļtuni er mÃļguligt, og at tað ikki er nakað ivamÃĄl, hvÃļrki fyri arbeiðsgevaran ella lÃļntakaran, hvar eftirlÃļnin skal flytast.
Hesar vÃģru so okkara grundgevingar.

NÃģgva umrÃļðu
At vit fingu jÚst hetta kravið eftirlíka til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, fekk av onkrari grund stÃģra rÚmd í fjÃļlmiðlunum og millum fÃģlk. Hví so er, kunnu vit bert gita um, men mÃļguliga er tað tí, at vit við hesum koma onkrum ÃĄhugabÃģlkum ov nÃĶr, ella at kappingarneytar hjÃĄ LÍV ikki síggja seg fÃļrar fyri at taka kappingina upp við LÍV.
Hesi hava verið ÃģfÃļr at taka orðið í almenna rÚminum og hava roynt at sÃĄa iva um heimildina fyri sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingini. Eg kann tÃģ vissa Ãļll um, at avtalan, ið er gjÃļrd, er fult lÃģglig og ikki í stríð við kappingarlÃģgina.

MarghÃĄttlig Útmelding
Ein seinnapart herfyri varð eg spurdur, um eg hevði nakra viðmerking til eitt tíðindainnslag, sum skuldi verða í Degi & Viku sama kvÃļld. Innslagið var um, at Kommunala Arbeiðsgevarafelag ikki vildi undirskriva slíka avtalu, tí tey mettu, at hetta var í stríð við kappingarreglurnar. Eg valdi tÃĄ at siga nei takk til mÃļguleikan, tí vanligt er, at so leingi samrÃĄÃ°ingarnar eru, hava partarnir ikki viðmerkingar í almenna rÚminum til krÃļvini hjÃĄ hvÃļrjum Ãļðrum.
Eftir at innslagið hevði verið í Degi & Viku sama kvÃļldið, mÃĄtti eg tÃģ í hesum fÃļri gera eitt undantak frÃĄ hesi gÃģðu siðvenju.
Í sendingini kunngjÃļrdi Annika Olsen, forkvinna í Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum, at tey sum arbeiðsgevarar vÃģru ímÃģti, at starvsfÃģlk skulu „tvingast“ í ÃĄvíst tryggingarfelag.
Og sjÃĄlvandi er stjÃģrin í einum pensjÃģnsfelag, sum er kappingarneyti hjÃĄ okkara felag, klÃĄrur til eina samrÃļðu, sum nÚ gav honum mÃļguleikan at skapa meira ÃģrÃģgv.
Í innslagnum verður sagt, at sambÃĶrt keldum so er fyri Kommunala Arbeiðsgevarafelagið talan um eitt principielt mÃĄl, tí at talan er um kappingaravlag, um LÍV fÃĶr framíhjÃĄrÃĶtt.
Hetta kundi sjÃĄlvandi ikki standa Ãģsvarað.
NÚ veit eg ikki, hvat Kommunala Arbeiðsgevarafelagið og hetta pensjÃģnsfelag hava av felags ÃĄhuga, men tey vita fullvÃĶl, hvussu kappingarlÃģgin er ÃĄ hesum Ãļki.

Fyri at nakað kann verða kappingaravlagandi mÃĄ tað koma undir kappingarlÃģgina, og tað ger tað ikki, tí sum kunnugt sigur § 3 í kappingarlÃģgini, at lÃģgin ikki er galdandi fyri lÃļnar- og arbeiðsviðurskifti.
Arbeiðsmarknaðurin skipar seg í frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum og ger m.a. avtalur um pensjÃģnsviðurskifti, sum geva flestu fyrimunirnar. Soleiðis er tað í Starvsmannafelagnum, og soleiðis gera nÃģgv felÃļg ÃĄ danska arbeiðsmarknaðinum eisini, og er hetta ikki í stríð við kappingarlÃģgina, sum hevur eitt tilsvarandi undantak sum okkara lÃģg.
Hetta veit Kommunala Arbeiðsgevarafelagið eisini. Tey hava nevnliga Ãģmaka sÃĶr at kanna mÃĄlið hjÃĄ KappingarrÃĄÃ°num, sum hevur vent tummilin niður. Sum skilst við tilvísing til nevnda undantak.
At Kommunala Arbeiðsgevarafelagið er við til at gera hetta til eina toppsÃļgu í prime time í Degi & Viku mitt undir samrÃĄÃ°ingunum, kundi bent ÃĄ, at tey síggja trÃļll ÃĄ alljÃģsum degi.
Her er einki nÃ―tt undir sÃģlini. Í sÃĄttmÃĄlanum millum felÃļgini stendur, at eftirlÃļnar- og samlagstryggingargjÃļld verða flutt í skipan (tryggingarfelag), ið er gÃģðkent av bÃĄÃ°um pÃļrtum. Starvsmannafelagið hevur ongantíð gÃģðkent annað felag enn tað, vit hava avtalu við, nevniliga LÍV. Ongar ÃĶtlanir eru heldur um at broyta hetta, ikki so leingi vit hava eina nÃļktandi avtalu. Og tað hava vit.
At siga, at hettar at vit fÃĄa staðfest í sÃĄttmÃĄlan, at tað er í Tryggingarfelagnum LÍV, vit hava okkara eftirlÃļnar- og samlagstryggingar, er kappingaravlagandi, er at tala mÃģti betri vitan.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið 2017

Starvsmannafelagið skrivaði 13. oktober undir nÃ―ggjan tvey ÃĄra sÃĄttmÃĄla galdandi frÃĄ 1. oktober 2017.
Sum avtalan millum sÃĄttmÃĄlapartarnar sigur, so kunnu partarnir siga sÃĄttmÃĄlan upp 6 mðr. ÃĄÃ°renn hann gongur Út. Tí valdu vit so tíðliga sum mÃļguligt, at boða FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num frÃĄ, at Starvsmannafelagið vildi siga sÃĄttmÃĄlan upp. Hetta varð gjÃļrt um miðjan apríl mÃĄnað 2017.
Vit avtalaðu skjÃģtt ein fyrireikandi fund, har avtalur skuldu gerast, um hvussu farast skuldi víðari fram. NÃĶr partarnir skulu handa hvÃļrjum Ãļðrum krÃļvini og fundardagar aftanÃĄ.
Á fyrsta samrÃĄÃ°ingarfundi seinast í august handaðu partarnir síni krÃļv, og krÃļvini vÃģrðu gjÃļgnumgingin.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar gingu sum heild hampuliga vÃĶl. Fyrsta tíðin varð mest brÚkt til at fÃĄa sÃĄttmÃĄlaspurningar og krÃļv avgreidd, sum ikki kostaðu pengar, meðan alt, sum hevði við sÃĶr kostnað, slapp at bíða til seinni.
Tað merktist, at hetta var ein tilÃĶtlað strategi hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, og valdu vit at fylgja hesum leisti, til vit vÃģru vís í, at nÚ komu vit ikki longur.
Tað var ikki fyrr enn vit vÃģru farin um 1. oktober, at vit av ÃĄlvara byrjaðu at tosa um tað, sum tað heila snÃ―r seg um – pengarnar!
NÚ stÃģðu partarnir vÃĶl longri frÃĄ hvÃļrjum Ãļðrum. Vit vildu sjÃĄlvsagt hava
so nÃģgv sum mÃļguligt burturÚr, meðan lÃļnardeildin ikki vildi lata nakað nevnivert, sum kostaði.
Vit meldaðu rÃĶttuliga tíðliga Út, at til hesar sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar fÃģru vit eftir eini lÃļnarhÃĶkkan í krÃģnum og ikki í prosentum.
Partarnir blivu beinanvegin samdir um, at hetta var rÃĶttasta loysnin hesaferð. NÚ skuldu Ãļll fÃĄa somu lÃļnarhÃĶkkan, ÃģansÃĶð hvar ein var staddur ÃĄ lÃļnarstiganum.
Vit vildu hava, at lÃĄg- og miðallÃļnirnar skuldu fÃĄa lutfalsliga meira burturÚr, enn tÃĶr hÃĶgru lÃļnirnar og sigast mÃĄ, at hetta eydnaðist.
Í krÃģnum sigur semjan, at:
Fyrsta ÃĄrið er karmurin 695 kr um mÃĄnaðin, og nÃĶsta ÃĄrið er karmurin 754 kr. um mÃĄnaðin.
Og eftir at hava brÚkt 62 krÃģnur til m.a. umflokkingar og samsÃ―ning til ÃĄlitisfÃģlkini, verður mÃĄnaðarlÃļnin umroknað til, at tann 1. oktober 2017 hÃĶkkaði mÃĄnaðarlÃļnin við 633 kr. og tann 1. oktober 2018 hÃĶkkar mÃĄnaðaralÃļnin 754 kr.
Alt í alt vil hetta siga, at í prosentum hÃĶkkaði lÃļnin hjÃĄ teimum lÃĶgstlÃļntu limunum í Starvsmannafelagnum um 7%. Fyri allar limirnar er miðal lÃļnarhÃĶkkingin uml. 5,15%.

Semja millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið

SÃĄttmÃĄlin verður endurnÃ―ggjaður fyri tíðarskeiðið 1.10.2017 til 1.10.2019. Fyrsta ÃĄrið er karmurin 695 kr um mÃĄnaðin og nÃĶsta ÃĄrið er karmurin 754 kr um mÃĄnaðin.
Tann 1. oktober 2017 hÃĶkka mÃĄnaðaralÃļnirnar við 633 kr.
Tann 1. oktober 2018 hÃĶkka mÃĄnaðaralÃļnirnar 754 kr.
Umflokkingar:
Teknikarar, tekstarar og skrÃĄfÃģlk í Kringvarp FÃļroya flyta Úr lÃļnarflokk 6 í lÃļnarflokk 7 við starvsaldur.
LandmÃĄlsteknikarar ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni flyta í lÃļnarflokk 6 við starvsaldur.
Broytingar í sÃĄttmÃĄlatekstinum
§ 1, stk. 4: Fyrsti setningurin „semingsmaðurin leggur uppí“ verður broytt til: “Semingsstovnurin leggur uppí.
§ 3, stk. 2: Ein setningur afturat: TÃĄ ið ein er valdur til ÃĄlitisfÃģlk, fÃĶr ein samsÃ―ning svarandi til eitt lÃļnarstig.
§ 4, stk. 1 broytt til: Leys stÃļrv, sum sett skulu verða eftir hesum sÃĄttmÃĄla, skulu verða lÃ―st leys ÃĄ stovninum og alment. Er tÃģ ikki neyðugt at lÃ―sa starvi leyst, um starvstíðin er stytri enn 6 mÃĄnaðir.
§ 8. Barnferð
Starvskvinna, ið er við barn, eigur at siga stovninum frÃĄ í minsta lagi 3 mÃĄnaðir fyri metta fÃļðing.
Stk. 2. Starvskvinna hevur rÃĶtt til barsilsfarloyvi við lÃļn í 4 vikur undan mettari fÃļðing og í 24 vikur eftir fÃļðing, t.e. 28 vikur tilsamans.
Stk. 3. PrÃģgvar starvskvinna við lÃĶknavÃĄttan, at hon er ÃģarbeiðsfÃļr 4 vikur ella fyrr undan mettari fÃļðing, verður hetta roknað sum vanlig sjÚka, og starvskvinna hevur tÃĄ rÃĶtt til lÃļn undir undir sjÚku. TÃĄ ið 4 vikur eru eftir til metta fÃļðing, verður farið frÃĄ lÃļn undir sjÚku til barsilsfarloyvi við lÃļn, sbr. stk. 2. Samlaða barsilsfarloyvi við lÃļn er framvegis 28 vikur.
Stk. 4. Umframt nevndu sÃļmdir kann starvskvinna fÃĄa farloyvi við lÃļn alla viðgongutíðina, um hon við lÃĶknavÃĄttan prÃģgvar, at tað fyri fostur ella hana sjÃĄlva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum.
Stk. 5. FrÃĄ 14. viku eftir fÃļðing kunnu foreldrini bÃ―ta rÃĶttin til barsilsfarloyvi við lÃļn ímillum sín.
Stk. 6. StarvsfÃģlk, ið ÃĶttleiða barn, hava rÃĶtt til frÃĄveru við lÃļn í upp til 4 vikur ÃĄÃ°renn, tey fÃĄa barnið, og í 24 vikur tilsamans. Foreldrini kunnu bÃ―ta rÃĶttin til frÃĄveru við lÃļn ímillum sín. RÃĶtturin til frÃĄveru við lÃļn er treytaður av, at ÃĶttleiðingarmyndugleikin frammanundan hevur gjÃļrt av, at foreldrini, annað ella bÃĶði, skulu vera heima í sambandi við, at tey fÃĄa barnið. Foreldrini kunnu ikki vera í farloyvi við lÃļn samstundis eftir hesi grein.
Stk. 7. Umframt farloyvi nevnt í stk. 2-6, hava starvsfÃģlk rÃĶtt til farloyvi við ongari lÃļn lÃļn og uttan at missa starvsaldur soleiðis, at samlaða farloyvistíðarskeiðið tilsamans er 52 vikur eftir fÃļðing ella eftir, at tey hava fingið barnið. Tíðarskeiðini eru samanhangandi, og farloyvi eftir hesi grein skal vera avgreitt í seinasta lagi 52 vikur eftir fÃļðing ella eftir, at tey hava fingið barnið.
§ 13, stk. 1: Stovnurin rindar vegna starvsfÃģlk, til eina eftirlÃļnarskipan í LÍV 15%....
§ 21, nÃ―tt stk. 2 soljÃģðandi: „HjÃĄlparfÃģlk, sum ikki eru í fÃļstum starvi hjÃĄ RÚsdrekkasÃļlu Landsins, og sum fyri tað mesta arbeiða leygardag ella eftir kl 15 yrkadagar fÃĄa ikki ÃģtíðargjÃļld, fyrr enn tey hava arbeitt 12 tímar eina viku“.
§ 21 verður í staðin fyri orðið vaktargjald skrivað „Ãģtíðargjald“.
§ 25, stk. 1: Fyri tilkallivakt verður latið vaktargjald 1 um tíman. Fyri vikuskiftistilkallivakt verður latið vaktargjald 2 um tíman. Gjaldið fyri tilkallivakt verður goldið frÃĄ tí at tilkallivaktin tekur við til hon endar.
§ 45, stk. 8 verður broytt soleiðis: „Fer skip í dokk, verður sjÃģfÃģlk umborð, tÃĄ reiðaríið ÃĄleggur teimum tað. Verður hetta kravt, skal reiðaríið tryggja sjÃģfÃģlkum gÃģðar umstÃļður.“
§ 53 verður í staðin fyri „7“ skrivað „7,8“.
§ 56 verður orðið „nÃ―ggju“ strika. Ein vaktaravtala verður gjÃļrd ÃĄ Heilsu­
frÃļðiligu Starvsstovu:
â€Ē GjÃļrd verður ein serlig avtala, t.v.s. at hon ikki er inni í sÃĄttmÃĄlanum. 
â€Ē Avtalan verður avmarka til at galda inn- og Útflutning og eftirlitsarbeiðið innan alivinnuna. 
â€Ē Tímagjaldið fyri at verða ÃĄ vakt skal verða sum hjÃĄ AKF: 12,75 % av lÃļnini.
â€Ē SamsÃ―ningin verður eftir sama leisti sum hjÃĄ AKF
â€Ē Skilt verður millum regluligar og brÃĄkomnar vaktir.
â€Ē Tíðarfreistir verða jÚst sum hjÃĄ AKF.
â€Ē Fyri brÃĄkomnar vaktir er byrjunargjaldi eins og hjÃĄ AKF: 16 tímar.

Partanir eru samdir um:
1. Skipað verður fyri felags evnisdegi í 2018, at umrÃļða spurningin hvussu almennar leiðslur handfara avgerðandi broytingar og hvussu starvsfÃģlk fÃĄa hÃļvi at vera við í broytingartilgongdini.
2. Ein arbeiðsbÃģlkur verður settur at endurskoða arbeiðstíðarreglurnar innan sjÚkraflutningstÃĶnastuna, og hesar vera síðan settar inn í ein komandi sÃĄttmÃĄla.
3. Í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum verður almenna lÃļnarlagið kanna bÃĶði sum heild, og hjÃĄ einstÃļkum starvsbÃģlkum. LÃ―sast skulu mÃļguleikar fyri at skipa eina felags lÃļnarskipan innan tað almenna. Kannast skal um sÃĄttmÃĄlarnir og avtalurnar tað almenna hevur við fakfelÃļg, skapa hÃģskandi karmar fyri at kunna broyta og endurnÃ―ggja almenna geiran, soleiðis at hann skynsamast kann rÃļkka sínum endamÃĄlum. Arbeiðið skal verða liðugt í seinasta lagi í 2018.

Eyka lÃļn fyri at vera ÃĄlitisfÃģlk – fÃĶrri ÃĄlitisfÃģlk

Tey seinastu mongu ÃĄrini hevur til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar verið ynski um, at ÃĄlitisfÃģlkini fÃĄa serliga samsÃ―ning fyri tað stÃģra arbeiði, ið fylgir við uppgÃĄvuni at vera ÃĄlitisfÃģlk.

Gongdin í samrÃĄÃ°ingunum
Hetta krav sÃģu vit hevði ein realistiskan mÃļguleika at verða eftirlíka hesaferð, og tí lÃļgdu vit rÃĶttuliga stÃģran dent ÃĄ at fÃĄa tað í hesa semjuna.
SjÃĄlvt kravið var soljÃģðandi:
§ 3 ÁlitisfÃģlk og nevndarlimir.
NÃ―tt stk. 6. ÁlitisfÃģlkið fÃĶr 1 viðbÃģtastig í samsÃ―ning, hendan samsÃ―ning er eftirlÃļnargevandi.
SÃĄttmÃĄlaparturin var sinnaður at tosa um hetta, treytað av at vit vildu hyggja eftir ÃĄlitisfÃģlkaskipanini sum heild. Tað vildu vit ikki avvísa, tí vit hava sjÃĄlvi havt ÃĶtlanir um jÚst hetta.
TÃĄ mÃģtkravið so kom frÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num um, at tað ÃĄ ongum stovni skuldu verða fleiri enn tvey ÃĄlitisfÃģlk, hildu vit at hetta var at fara ov vítt. At skerja ÃĄlitsfÃģlkatalið kundu vit tosa um, men ikki at skerja talið við heili 24 fÃģlkum, sum mÃģtparturin vildi.
Vit hugsaðu okkum vÃĶl um og komu til, at vit kundu skerja ÃĄlitisfÃģlkatalið ÃĄ teimum stÃģru arbeiðsplÃĄssunum. Men, at hetta skuldi gerast við skili og umhugsni. Eftir gjÃļlla umhugsan skutu vit upp, at ÃĄlitisfÃģlkatalið kundi lÃĶkka Úr 74 niður í 60, t.v.s. 14 ÃĄlitisfÃģlk fÃĶrri.
Hetta kundi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið gÃģðtaka, og hava vit nÚ, eftir nÃģgv ÃĄra samrÃĄÃ°ing og argumentasjÃģn, fingið avtaluna til hÃļldar.
Øll ÃĄlitisfÃģlk í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum undir FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num fÃĄa nÚ eitt lÃļnarstig í samsÃ―ning fyri tað stÃģra arbeiði, sum tað er at vera ÃĄlitisfÃģlk. SamsÃ―ningin er eftirlÃļnargevandi.

Styrkir stÃļðuna
ÁlitisfÃģlkini eru longdi armurin hjÃĄ Starvsmannafelagnum og umboðsfÃģlk hjÃĄ limunum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Tað er tÃģ ikki bert felagið og limirnir, sum fÃĄa ÃĄgÃģðan av einum ÃĄlitisfÃģlki, tí ÃĄlitisfÃģlkini eru eisini ein tÃ―dningarmikil millumliður millum leiðslu og starvsfÃģlk.
Tey eru eitt gott amboð hjÃĄ leiðsluni, ið kann fÃĄa stÃģrt gagn av ÃĄlitisfÃģlkinum, um hon brÚkar tey skynsamt. Og eg veit, at ÃĄlitisfÃģlkini eisini verða nÃģgv brÚkt av leiðsluni í starvsfÃģlkamÃĄlum.
Sum umrÃļtt aðrastaðni í blaðnum, er tað tÃģ ein avbjÃģðing, at leiðslan loypur ÃĄlitisfÃģlkini um, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Hetta vandamÃĄl skal viðgerast ÃĄ evnisdegi, sum sÃĄttmÃĄlapartarnir skulu fyrireika í felag. Og tað er okkara vÃģn, at lÃļnarsamsÃ―ningin kann vera við til at styrkja stÃļðuna hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum í hesum sambandi.
Tað er gleðiligt at hesi starvsfÃģlk, sum hava eina serliga uppgÃĄvu, ið krevur nakað meira av teimum, nÚ verða kompensera við eini serligari samsÃ―ning.
Hetta kemur eisini at gera, at tey, ið veruliga hava ÃĄhuga í ÃĄlitisfÃģlkaarbeiðinum, kenna hetta sum eina viðurkenning av hesum ÃĄbrygdarfulla starvi og leggja enn meira dent ÃĄ uppgÃĄvuna.
Eitt sindur av telving skuldi til fyri at fÃĄa kabalina at ganga upp. NÚ er so alt komið í rÃĶttlag og ÃĄlitisfÃģlkavalini, sum eru galdandi fyri komandi tvey ÃĄrini, eru hildin.
Tað nÃĶsta, sum fer at henda er, at felagið skipar fyri grundskeiðum fyri nÃ―valdu ÃĄlitisfÃģlkunum. Tað verður í vÃĄr og í heyst.
Eg fari her at nÃ―ta hÃļvið at takka Ãļllum ÃĄlitisfÃģlkunum fyri gott samstarv og ynski teim nÃ―valdu ÃĄlitisfÃģlkunum blíðan byr. Eisini vil eg takka fyrrverandi ÃĄlitisfÃģlkunum fyri teirra tÃĶnastu felagnum og limunum at gagni.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar við KAF
NÃ―ggi sÃĄttmÃĄlin fyri kommunur og kommunalar felagsskapir hevur verið í bíðistÃļðu í vetur, men verður vÃģnandi undirskivaður, ÃĄÃ°renn aðalfundin í mars.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar við Kommunala Arbeiðsgevarafelagið byrjaðu fyrst í september.
Í fyrstu atlÃļgu vÃģru bara tveir fundir. Partarnir avtalaðu at taka samrÃĄÃ°ingarnar upp aftur, tÃĄ ið Starvsmannafelagið hevði gjÃļrt sÃĄttmÃĄla við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið. Hesir sÃĄttmÃĄlar eru vanliga rÃĶttuliga líkir, hÃģast ÃĄvíst frÃĄvik eru.
TÃĄ ið partarnir hittust aftur, boðaðu vit frÃĄ, at eftir at Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar hevði gjÃļrt sÃĄttmÃĄla við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið, var samrÃĄÃ°ingaruppleggið broytt. Vit ynsktu tí, at partarnir hildu seg til nÃ―ggja karmin, sum nÚ var lagdur.
Hetta var sjÃĄlvandi ein nÃ―ggj stÃļða hjÃĄ Kommunala Arbeiðsgevarafelagnum, sum bað um Útsetan, so tey kundu seta seg inn í nÃ―ggju stÃļðuna. Síðani fÃģr Pedagogfelagið í verkfall og varð rakt av verkbanni. Hetta gjÃļrdi so, at samrÃĄÃ°ingarnar aftur blivu settar í bíðistÃļðu.

SamrÃĄÃ°ingarfundur í Starvsmannafelagnum.
TÃĄ Starvsblaðið fÃģr til prentingar hÃļvdu partarnir avtalað nÃ―ggjar samrÃĄÃ°ingarfundir, og vÃģnandi verður nÃ―ggjur sÃĄttmÃĄli undirskrivaður fyri kommunurnar og kommunalu felagsskapirnar fyri aðalfundin 3. mars.

FakfelÃļgini mugu skipa seg í meginfelag

Orrusturnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum í vetur vísa, at skulu fakfelÃļgini standa arbeiðsgevaranum kurl, mÃĄ eitt yrkismeginfelag setast ÃĄ stovn. FakfelÃļgini mugu standa saman til komandi lÃļnarsamrÃĄÃ°ingar.
Rokið ÃĄ arbeiðsmarknaðinum seinastu tveir mÃĄnaðirnar gevur orsÃļk til at hugleiða um sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, sum hava merkt 2017 og fyrstu dagarnar av 2018.
Starvsmannafelagið vildi hava lÃļnarhÃĶkkan í krÃģnum, sum lutfalsliga gav lÃĄg- og miðallÃļntum mest, meðan hini felÃļgini hava gjÃļrt avtalur í prosentum, ið gevur teimum hÃĶgstlÃļntu meginpartin av karminum.
Soleiðis vil eg í stuttum lÃ―sa tað, sum er farið fram, eftir at Starvsmannafelagið skrivaði undir nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla við FiggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið í oktober 2017.
Síðani hava vit hoyrt minni penar orðingar um sÃĄttmÃĄlan hjÃĄ okkum. Og tað kann eg ÃĄ ongan hÃĄtt gÃģðtaka.

GÃģður sÃĄttmÃĄli
NÃ―ggi sÃĄttmÃĄlin er ein gÃģður sÃĄttmÃĄli fyri rÃĶttuliga stÃģran part av okkara limum. Vit kunnu vÃĶl liva við sÃĄttmÃĄlanum komandi tvey ÃĄrini. Gamaní, hann er ikki fullkomin, men hann gevur okkara lÃĶgstlÃļntu limum eina lÃļnarhÃĶkkan ÃĄ 1.400 kr. Tað svarar til 7%, sum er meira enn onnur hava fingið.
Harumframt eru millum annað umflokkingar gjÃļrdar. ÁlitisfÃģlkini hava fingið eitt serligt lÃļnarískoyti, og barsilstíðin við fullari lÃļn er longd við 4 vikum.
Hetta eru viðurskifti, ið telja. Og ÃĄ hesum Ãļkjum eru vit frammanfyri hini felÃļgini.
Starvsmannafelagið hevur til fleiri av teimum undanfarnu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum lagt dent ÃĄ at uppstiga hÃĄlÃļnarbÃģlkarnar í felagnum. Hesir bÃģlkar hava fingið fyrimunirnar og eru lyft upp, so at tey liggja ÃĄjavnt við
líknandi stÃļrv, skipað eftir Ãļðrum sÃĄttmÃĄlum.

SamrÃĄÃ°ingarsiðvenjan brotin
SamrÃĄÃ°ingargongdin í vetur staðfesti, at leisturin, FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið higartil hevur brÚkt til samrÃĄÃ°ingarnar, varð kolldÃļmdur. Karmurin hjÃĄ fyrsta fakfelagnum legði ikki, sum ÃĄÃ°ur stÃļðið undir samrÃĄÃ°ingunum og Úrslitinum hjÃĄ Ãļðrum felÃļgum. Og tað er at fegnast um.
Hesaferð hava vit sÃĶð, hvussu felÃļg hvÃļr í sínum lagi hava kravt samrÃĄÃ°ingar grundað ÃĄ teirra fortreytum. Eftir tí, sum hÃģskar best til teirra fakÃļki. Veruligar samrÃĄÃ°ingar. SjÃĄlvstÃļðugar samrÃĄÃ°ingar.
Samanumtikið er einki at ivast í, at tey felÃļgini, sum hava gjÃļrt semjur í vetur, hava skrivað undir, tí tey hava fingið sÃĄttmÃĄlar, sum tey meta eru best fyri teirra limir.

Eitt meginfelag
TÃĄ hetta er sagt, standi eg tÃģ eftir við spurningunum: Er hetta rÃĶtti mÃĄtin. Eigur arbeiðsmarknaðurin at standa so nektaður og sÃĄrbarur, sum hann ger í dag. Er samstarvið nÃģg gott. Kundu felÃļgini ikki staðið meira saman um teirra krÃļv?
Við verandi skipan stendur arbeiðsgevarin í eini sera sterkari stÃļðu mÃģtvegis fakfelÃļgunum og einstaka starvsfÃģlkinum.
Seinastu orrusturnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum vísa tíðiliga, at skulu vit standa arbeiðsgevaranum kurl, mÃĄ eitt yrkismeginfelag ella líknandi samtak, setast ÃĄ stovn. Heilt skjÃģtt. Kanska eitt felag, ið fer tvÃļrturum almenna og privata sektorin.
FakfelÃļgini mugu – um teimum skal vera lív lagaða – taka kjakið upp og seta sÃĶr sjÃĄlvum spurningin: Er mannagongdin, sum vit hava sÃĶð ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, til frama fyri lÃļnmÃģttakaran?
Eg haldi, at sum felÃļg mugu vit seta okkum niður saman og taka stÃļðu til, hvussu vit í felag kunnu virka best til frama fyri fÃļroyska lÃļntakaran.
FakfelÃļg skulu sjÃĄlvandi tÃĶna sínum limum. Men tíðin er farin frÃĄ, at felÃļgini eina og aleina hugsa um, hvat, ið gagnar teirra egna felag og teirra egnu limum best. Tað ber ikki til, at vit steingja okkum inni í okkara egna lítla kongaríki og ikki gÃĄa um, hvussu alt rundan um okkum verður manipulerað ímÃģti okkum sjÃĄlvum.
Vit mugu ansa eftir, at vit ikki verða statistar í eini tilÃĶtlaðari strategi, har fakfelÃļg verða sett upp mÃģti hvÃļrjum Ãļðrum. Har arbeiðsgevarin stillisliga og effektivt sleppur at syndra fakfelagsrÃļrsluna.

Áhugi er har
„Yrkismeginfelag ella sniksnak“ er heitið ÃĄ hÃļvuðsuppgÃĄvu, eg havi latið inn í samband við eina akademiÚtbÚgving í leiðslu. Í hesum sambandi havi eg gjÃļrt eina kanning millum fakfelÃļgini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum. Um hvÃļrja hugsan tey hava, tÃĄ tað kemur til samstarv millum fakfelÃļgini, og hvÃļrja hugsan, tey hava um eitt mÃļguligt yrkismeginfelag.
NiðurstÃļðan er greið. Øll eru samd um, at samstarvið als ikki er gott, og greiður meiriluti er fyri, at eitt yrkismeginfelag ÃĄtti at verði sett ÃĄ stovn í FÃļroyum.
Eisini eru greiðar ÃĄbendingar um, hvat felÃļgini kundu hugsað sÃĶr, at eitt tílíkt samstarv fevndi um. Millum annað halda tey, at hÃļvuðsuppgÃĄvan hjÃĄ einum yrkismeginfelag eigur at fevna um samrÃĄÃ°ingar um ein felags lÃļnarkarm. Flestu teirra hava eisini eina greiða hugsan um, hvussu eitt slíkt samstarv skal skipast og fíggjast.
Um ÃĄhugi er fyri tí, verður niðurstÃļðan av hesi kanning lÃļgd fyri onnur fakfelÃļg í vÃĄr.

StÃļrri slagkraft
Ímynda tÃĶr hvussu sterk fakfelÃļgini, umboðandi tilsamans 26.000 lÃļntakarar, hÃļvdu verið, um tey hÃļvdu gingið saman til samrÃĄÃ°ingar um ein felags lÃļnarkarm.
TÃĄ eg nevni lÃļnarkarmin, so er tað tí, at eg haldi, at uppgÃĄvan hjÃĄ einum stÃģrum fakfelagssamtaki, tÃĄ umrÃĶður samrÃĄÃ°ingar, bert ÃĄtti at snÚð seg um samrÃĄÃ°ingar um ein felags lÃļnarkarm. Allar aðrar samrÃĄÃ°ingar – tað verði seg um hvussu karmurin verður brÚktur hjÃĄ hvÃļrjum einstÃļkum felag og onnur sÃĄttmÃĄlaviðurskifti – skuldu tey einstÃļku felÃļgini sjÃĄlvi rÃĄtt fyri, sum nÚ.
Eisini í aðrar mÃĄtar kundi ein LO-líknandi felagsskapur verði til stÃģrt gagn fyri fÃļroysku fakfelagsrÃļrsluna. Hann kundi tikið sÃĶr av Ãļðrum felags ÃĄhugamÃĄlum, sum at greina arbeiðsrÃĶttarlig viðurskifti ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum og ÃĄsetingar um arbeiðstíð, frítíð, barsil og sjÚku v.m.
Eitt slíkt felag kundi verði stÃ―rt og umsitið av einum forfÃģlki, eini nevnd og eini umsiting. Ella einum stjÃģra og stÃ―ri, saman við eini umsiting.
Skal hetta gerast mÃļguligt, mugu felÃļgini fyrst av Ãļllum seta seg saman og við opnum sinni viðgera hetta stÃģra frambrot, sum eg meti, tað hevði verði. Og hvussu tað hevði verið skilabest at skipa ein slíkan felagsskap.
SjÃĄlvur haldi eg, at tíðin er bÚgvin til, at vit sum fakfelÃļg sÃ―na okkara styrki. Vísa, at fakfelÃļgini megna at standa saman, og har tað er fakfelagsrÃļrslan, sum í felagsskapi setir dagsskrÃĄnna, tÃĄ ið sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar verða nÃĶstu ferð.

Arbeiðið at gera eina almenna lÃļnarskipan heldur fram og skal sambÃĶrt okkara semju verða liðugt í 2018.
Í semjuni, sum varð gjÃļrd eftir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í 2015, varð avtala gjÃļrd um at skipa ein arbeiðsbÃģlk, sum skuldi eftirkanna almenna lÃļnarlagið og arbeiða fram ímÃģti eini nÃ―ggjari almennari lÃļnarskipan.
LÃļnarnevndin bleiv sett ÃĄ vÃĄri 2017, og hevði nevndin nakrar fundir í fjÃļr. Men, tÃĄ ið vit nÃĶrkaðust tíðini, tÃĄ sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar skuldu byrja, valdi nevndin at leggja arbeiðið stilt fyribils. Til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar hava verið, og tÃĄ verður arbeiði vÃģnandi tikið uppaftur. Hettar varð gjÃļrt fyri ikki at ÃģrÃģgva sjÃĄlvar sÃĄttmÃĄlarÃĄÃ°ingarnar og lÃļnararbeiðið Ãģneyðugt.
Í semjuni frÃĄ oktober 2017 stendur, at:
Í sÃĄttmÃĄlaskeiðinum verður almenna lÃļnarlagið kanna bÃĶði sum heild og hjÃĄ einstÃļkum starvsbÃģlkum. LÃ―sast skulu mÃļguleikar fyri at skipa eina felags lÃļnarskipan innan tað almenna. Kannast skal um sÃĄttmÃĄlarnir og avtalurnar tað almenna hevur við fakfelÃļg, skapa hÃģskandi karmar fyri at kunna broyta og endurnÃ―ggja almenna geiran, soleiðis
at hann skynsamast kann rÃļkka sínum endamÃĄlum. Arbeiðið skal verða liðugt í seinasta lagi í 2018.
SÚsanna Olsen, nÃĄmslektari ÃĄ FrÃģðskaparsetrinum, er forkvinna í lÃļnarnevndini.
Lítið er at ivast í, at ein nÃ―ggj almenn lÃļnarskipan er av alstÃģrum tÃ―dningi fyri limirnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Loksins er mÃļguleiki fyri at fÃĄa greina almennu lÃļnirnar og ikki minst stÃļrvini og arbeiðsuppgÃĄvurnar. Hettar so at starvsfÃģlkið fÃĶr ta lÃļn, ið starvsuppgÃĄvan av rÃļttum eigur
at geva.
Tað er at fegnast um, at sÃĄttmÃĄlaparturin viðurkennir tÃļrvin at lÃ―sa lÃļnarlagið ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Eisini er tað mín greiða fatan, at allir partar við opnum sinni síggja mÃļguleikan at fÃĄa skipaði lÃļnarviðurskiftir, har tað m.a. eru royndir, starvið, ÚtbÚgving, heimildir og ÃĄbyrgd, sum avgera, hvussu lÃļnin skal vera.

Fakfelagssamstarvið – samskiparin farin Úr starvi
Fakfelagssamstarvið – sum er samstarv millum seks fakfelÃļg – heldur ÃĄfram sum higartil. TÃģ so. Eftir eitt gott ÃĄr í starvi, valdi rÃĄÃ°gevin í samtakinum, Poula Michelsen, at siga seg Úr starvi í fjÃļr summar.
Hon valdi at taka av mÃļguleikanum at fara í starv í familjufyritÃļkuni, og vil eg her nÃ―ta hÃļvið at takka Poulu fyri tíðina, hon var hjÃĄ okkum og ynskja henni blíðan byr.
Fakfelagssamstarvið umhugsar í lÃļtuni um nÃ―tt fÃģlk skal setast í starv og hvussu hetta í framtíðini skal skipast.
Eftir at Poula fÃģr Úr starvi, er samstarvið ikki líka vÃĶl skipað sum frammanundan. Vit hava tÃģ regluligu mÃĄnaðarligu fundirnar, sum ganga upp ÃĄ skift millum felÃļgini.
NÚ felÃļgini í samstarvinum hava verið, eru, ella fara til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, hava felÃļgini javnan kunna hvÃļrt annað um samrÃĄÃ°ingarstÃļðurnar og hava stuðlað hvÃļrjum Ãļðrum við gÃģðum rÃĄÃ°um og moralskum stuðli.
FelÃļgini í fakfelagssamstarvinum eru Starvsmannafelagið, Pedagogfelagið, SjÚkrarÃļktarfelagið, LÃĶrarafelagið, Havnar Arbeiðskvinnufelag og Akademikararafelagið.

BÚstaðarneyð og fakfelÃļg

Samstundis sum fÃģlkatalið veksur, veksur avbjÃģðingin at Útvega fÃģlki bÚstað. Í hesum sambandi hevur spurningurin, hvÃļrt fakfelÃļg skulu verða við til at fíggja bÚstaðar­ bygging, tikið seg upp.
Vit hoyra dagliga um bÚstaðarneyðina. Tí er at fegnast um, at BÚstaðir og TÃģrshavnar kommuna, har trÃ―stið Ãģiva er stÃļrst, nÚ spíla seg Út við ÃĶtlanum um komandi ÃĄrini at byggja fleiri íbÚðir.
Ofta verða vit fakfelÃļg harta fyri ikki at vera sinnaði at byggja íbÚðir. Sagt verður, at pengakassarnir hjÃĄ fakfelÃļgunum eru ÃĄ tremur við pengum, sum kundu gjÃļrt nyttu.
Hetta er sjÃĄlvandi ikki satt. FakfelÃļgini eiga nokk ikki so nÃģgvar pengar, sum ofta verður sagt, og pengarnir tey hava, mugu vera tÃļkir í teirra tiltaksgrunnum, tÃĄ brÚk er fyri teimum. Fleiri fakfelÃļg hava jÚst verið í verkfalli. HÃļvdu tey ikki havt pengar ÃĄ bÃģk, hevði tað ikki borið til at fari í verkfall.

Temadagur í fjÃļr
Í september í fjÃļr skipaði TÃģrshavnar kommuna fyri temadegi, har yvirskriftin var:
Hvussu kunnu vit saman loysa avbjÃģðingarnar við bÚstaðartÃļrvinum við stÃļði í at byggja leiguíbÚðir?
Hetta var ein sera gÃģður fundur, har fleiri aktÃļrar lÃļgdu fram síni sjÃģnarmið. SjÃĄlvur varð eg biðin um at siga mína hugsan, um hvussu eg síggi leiklutin hjÃĄ fakfelÃļgunum í eini slíkari verkÃĶtlan.
Eg vísti millum annað ÃĄ, at Starvsmannafelagið er fyrst og fremst eitt fakfelag, sum verður stÃ―rt eftir viðtÃļkum, ið eru kjÃļlfestar av hÃĶgsta mynduleikanum í felagnum, aðalfundinum.
Í viðtÃļkunum stendur millum annað í § 2, stk. 1, at EndamÃĄl felagsins er ÃĄ demokratiskum og javnstÃļðiligum grundarlagi stÃļðugt at virka fyri betri arbeiðskorum.

Stk. 3. Formaðurin skal Útinna tÃĶr skyldur, sum lÃģgir Starvsmannafelagsins og aðalfundurin ÃĄleggja nevndini.
Stk. 4. Nevndin skal gera sÃĄttmÃĄlar um lÃļnar- og arbeiðsviðurskifti og tekur avgerð um uppsÃļgn av galdandi sÃĄttmÃĄlum og kann eisini seta í verk og enda yrkisÃģsemjur.
Hyggja vit at viðtÃļkum felagsins, so hava vit sum nevnd, ikki heimild til annað virksemi enn tað, eg havi nevnt her.
Eg eri pÚra samdur í, at íbÚðarspurningurin er ein trupulleiki, ið mÃĄ loysast. Men eg dugi ikki at síggja, at tað eru fakfelÃļgini og limir teirra, ið skulu fíggja slíka bygging. Tað eru ikki hesi, ið hava og/ella eiga henda trupulleikan. Og eg haldi heldur ikki, at hesi skulu ÃĄtaka sÃĶr trupulleikan.
SjÃĄlvandi eru limir í Starvsmannafelagnum eisini raktir av íbÚðarneyðini. Men eg meti framvegis ikki, at tað er okkara ella teirra uppgÃĄva, at loysa trupulleikan.
Samfelagstrupulleiki
Eftir míni bestu sannfÃļring haldi eg, at íbÚðartrupulleikin er ein samfelagstrupulleiki, ið liggur hjÃĄ landi og kommunum.
Landið hevur, við almenna stovninum BÚstaðir, sett sÃĶr nÃļkur mÃĄl, men hetta nÃļktar ikki tÃļrvin í dag, og helst ikki komandi ÃĄrini heldur.
Eisini hevur landsstÃ―riskvinnan við fíggjarmÃĄlum roynt at gera broytingar í skattaskipanini, tÃĄ ið umrÃĶður at leiga íbÚðir Út.
Hetta eru Ãģgvuliga positiv ÃĄtÃļk, ið uttan iva taka hond um tann ringasta trupulleikan.
Men er hetta nÃģgv mikið? Ivaleyst ikki!
At TÃģrshavnar kommuna nÚ eisini varpar ljÃģs ÃĄ íbÚðarneyðina í kommununi er eisini serstakliga gott og tiltrongt. Tað er jÚ í miðstaðarÃļkinum, serliga í hÃļvuðstaðarumrÃĄÃ°num, at trupulleikin er stÃļrstur.
Eg skilji vÃĶl at kommunan roynir at fÃĄa onnur við í eina slíka stÃģra verkÃĶtlan. Tað verði seg fíggjarstovnar, tryggingarfelÃļg, grunnar og vinnuna annars.
Nevndin í Starvsmannafelagnum hevur viðgjÃļrt spurningin um felagið skal verða við í slíkari verkÃĶtlan. Vit hava ikki tikið endaliga stÃļðu, men okkara fyribils niðurstÃļða er, at vit meta ikki at hetta er ein verkÃĶtlan, sum Starvsmannafelagið eigur ella skal verða beinleiðis partur av.
UppgÃĄvan hjÃĄ okkum sum fakfelag, er jÚst tann sama, sum hjÃĄ Ãļllum Ãļðrum fyritÃļkum. ÍlÃļgur skulu geva avkast, alt annað er ikki nÃģg gott.
Um grunnar og onnur, sum Starvsmannafelagið er partar av fara – ella umhugsa – at gera ílÃļgur í byggivinnuna, lati eg upp til avvarandi nevndir og leiðslur at taka stÃļðu til. Hetta liggur ikki hjÃĄ okkum, men kemur fyrispurningur frÃĄ teimum til okkara, um hvat vit halda og/ella hvat vit mÃĶla til, fara vit at taka stÃļðu til tann spurningin til tað tíð.
Ein annar spurningur var, um ÃĄlitisfÃģlkini halda, at tey koma nÃģg tíðiliga inn í broytingartilgongdina; nakað sum sÃĄttmÃĄlarnir leggja upp til. Meiri enn helvtin, tilsamans 28 av 55, svaraðu, at tey 'sjÃĄldan' ella 'ongantíð' koma inn í broytingartilgongdina nÃģg tíðiliga.
Spurningur varð eisini settur, um ÃĄlitisfÃģlkini hava frÃĶnir av, at avgerðirnar, sum tey skulu vera við í, í roynd og veru eru tiknar frammanundan. Her svarar meiri enn helvtin, tilsamans 30 av 51 jÃĄttandi, at hesum hava tey 'altíð' ella 'ofta' frÃĶnir av.
Kanningin millum ÃĄlitisfÃģlkini
Kanningin varð gjÃļrd ÃĄ ÃĄrliga ÃĄlitisfÃģlkafundinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum var í SmÃĶruni tÃ―sdagin 12. desember.
52 ÃĄlitisfÃģlk svaraðu einum spurnarblaði. Einans fÃģlk við royndum í ÃĄlitisfÃģlkaarbeiði hava svarað, t.v.s. ikki tey nÃ―valdu ÃĄlitisfÃģlkini.
FÃ―ra spurningar vÃģrðu settir, sum tÃģku stÃļði í orðingunum í § 2 í sÃĄttmÃĄlunum um kunning og medÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum, tÃĄ broytingar henda. Í onkrum einstÃļkum fÃļri hava ÃĄlitisfÃģlkini ikki svarað Ãļllum spurningunum.

Her mÃĄ vend koma í

Tað er ÃĄlvarsamt, um ÃĄsetingarar um kunning og hoyring ikki virka, sum tÃĶr skulu, sigur formaðurin í Starvsmannafelagnum. Tað mugu vit gera nakað við beinanvegin. Evnið er sett ÃĄ breddan í 2018.
Felagið hevur leingi havt varhugan av, at ÃĄsetingarnar um hoyring og kunning í sambandi við broytingartilgongdina ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum, ikki hava virkað sum tÃĶr eru ÃĶtlaðar.
Spurnarkanningin, sum varð gjÃļrd millum ÃĄlitisfÃģlkini 12. desember, vÃĄttar tíverri hendan illgruna.

Skeivt rÃĄk
Ein kanning, sum Gallup gjÃļrdi millum limirnar í Starvsmannafelagið í fjÃļr vísti nÃļkulunda sama rÃĄk.
Umleið ein triðingur av limunum, ið svaraðu tÃĄ, sÃļgdu seg uppliva, at bert onkuntíð, sjÃĄldan ella ongantíð verða starvsfÃģlk tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ broytingar verða framdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Ein triðingur svaraði, at tey bert onkuntíð verða tikin við.
– Hetta gevur eina rÃĶttuliga greiða ÃĄbending um, at sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar um medÃĄvirkan í sambandi við broytingar ikki virka sum tÃĶr skulu, sigur SÚni Selfoss.
– Tað mugu vit fÃĄ gjÃļrt nakað við beinanvegin. SÃĄttmÃĄlin skal haldast. Tað skal almenni starvsfÃģlkapolitikkurin, sum eisini hevur ÃĄsetingar um medÃĄvirkan, eisini, sigur formaðurin í Starvsmannafelagnum.

TÃ―dningurin
Í Ãļllum londum í okkara parti av heiminum er tað ein viðurkendur rÃĶttur, at starvsfÃģlkaumboðini eru við í tilgongdini, tÃĄ ið tÃ―Ã°andi broytingar verða gjÃļrdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
Yvirskipað hevur tað tÃ―dning, at starvsfÃģlkini gjÃļgnum ÃĄlitisfÃģlkaskipanina eru við, tí tað eru starvsfÃģlkini sum kenna arbeiðið og arbeiðsgongdirnar best. Hetta er við til at kjÃļlfesta avgerðirnar. Tað skapar eisini virðing millum leiðslu og starvsfÃģlk.
Harumframt hava broytingar ofta við sÃĶr ítÃļkiligar avleiðingar fyri stÃļrv. Tí er tað tÃ―dningarmikið, at ÃĄlitisfÃģlkini fÃĄa hÃļvi at vera við, tÃĄ metast skal um hvÃļrt broytingarnar eru so stÃģrar, at tÃĶr ikki kunnu setast í verk beinanvegin, men mugu frÃĄboðast við individuellu uppsagnarfreistunum.
Í hesum sambandi hevur tað stÃģran tÃ―dning, at ÃĄlitisfÃģlkini koma við í tilgongdina í gÃģðari tíð. Og tað vera tey eftir Ãļllum at dÃļma ikki í lÃļtuni, vísir kanningin millum ÃĄlitisfÃģlkini.

Hava reist mÃĄlið
Starvsmannafelagið hevur reist mÃĄlið um kunning og hoyring av ÃĄlitisfÃģlkunum til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í heyst. Avtalað varð, at sÃĄttmÃĄlapartarnir skulu skipa fyri felags evnisdegi í 2018, at umrÃļða spurningin hvussu almennar leiðslur handfara avgerðandi broytingar og hvussu starvsfÃģlk fÃĄa hÃļvi at vera við í broytingartilgongdini.
– Í august í fjÃļr var Starvsmannafelagið vertur fyri norðurlendskari fakfelagsrÃĄÃ°stevna, har evnið jÚst varð samstarv og medÃĄbyrgd ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Evnisdagurin í 2018 er so enn eitt stig, at varpa ljÃģs ÃĄ tann stÃģra tÃ―dning, sum hetta hevur ÃĄ einum nÚtímans arbeiðsplÃĄssi, sigur SÚni Selfoss.
– TÃĄ vit tosa um samstarv er alt avgerðandi, at ÃĄlitisfÃģlkini sum heild fara at uppliva, at tey veruliga hava medÃĄvirkan og verða hoyrd, tÃĄ tÃ―Ã°andi avgerðir verða tiknar ÃĄ teirra arbeiðsplÃĄssi, sigur hann.

HVØNN TÝDNING HEVUR MEDÁVIRKAN?
BAKGRUND: Ein demokratiskt tilgongd, har ÃĄlitisfÃģlkini verða tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°, skapar sínÃĄmillum virðing og ÃĄlit millum leiðslu og starvsfÃģlk. Hoyringin av ÃĄlitisfÃģlkunum skal eisini verja fyri, at rÃĶttartrygdin hjÃĄ teimum, ið verða beinleiðis rakt av stÃģrum broytingum, ikki verður sett til viks.
Tað eru minst tvÃĶr gÃģðar grundir til at ÃĄlitisfÃģlk og samstarvsnevndir mugu verða uppi í mÃĄlinum, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Onnur grundin er kanska meira yvirskipað og prinsipiell.
Hin grundin er meira ítÃļkilig ella praktisk, og hevur beinleiðis samband við setanartrygdina hjÃĄ starvsfÃģlkunum, ið verða ÃĄvirkað av broytingunum.

Yvirskipað
EndamÃĄlið við reglum um kunning og hoyring, er grundleggjandi at skapa virðing og ÃĄlit millum leiðslu og starvsfÃģlk.
EndamÃĄlið er eisini at skapa undirtÃļku millum starvsfÃģlkini fyri avgerðunum. Tryggja at vandamÃĄl og fakligir blindvinklar, sum kanska ikki eru so lÃĶttir at fÃĄa eyga ÃĄ stjÃģragongini, verða avdÚkaðir í gÃģðari tíð. So at ÃĶtlanirnar ikki slÃĄa bakk.
Tað er eisini at fÃĄa starvsfÃģlkini at kenna seg tryggari og betri fyrireikað til broytinarnar. At rímiligur friður og stabilitetur valda, sjÃĄlvt tÃĄ ið Ãģgvuslig tÃļk mugu takast. At kollveltandi broytingar ongantíð verða smoygdar omanyvir tey, sum kenna sítt arbeiði best, men at leiðslan dugir at lurta.
Fyrimunirnir við at kunna og hoyra starvsfÃģlkini eru eyðsÃ―ndir. Tað er munurin millum ta toppstÃ―rdu og maktfullkomnu leiðsluna, sum altíð veit best, og ta demokratisku leiðsluna, sum gevur sÃĶr stundir at lurta og eisini hevur dirvið at broyta kÃģs, tÃĄ ið ÃĄvaringar ljÃģða.
TÃĄ ein stovnur umhugsar at privatisera ein part av tÃĶnastuni ella at talgilda tÃĶnastur, so er tað tÃ―dningarmikið, at ÃĄlitisfÃģlk og samstarvsnevnd kunnu greiða frÃĄ hvÃļrjar fyrimunir og vansar, tey síggja við hesum. Verður hetta ein sparing ella dupult arbeiði? Skulu starvsfÃģlk umskÚlast, stÃļrv broytast, starvsfÃģlk flytast ella kanska sigast Úr starvi?
StarvsfÃģlkini eru tey, sum kenna sítt arbeiðsÃļki best. Og við eini hoyring, har ÃĄlitisÃģlkini og samstarvsnevndin veruliga verða tikin við í tilgongdina, kann leiðslan fÃĄa mÃĄlið betri lÃ―st. Hon kann lurta, og broyta ÃĶtlan, ella halda fast.

Broytingar og varsling
Ein onnur gÃģð orsÃļk til, at tað hevur so stÃģran tÃ―dning, at reglurnar um kunning og hoyring virka, er, at broytingar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum ofta hava avleiðingar fyri stÃļrv og starvsfÃģlk.
Neyðugt er kanska, at starvsfÃģlk mugu gera okkurt annað, nÚ funktiÃģnir verða talgildar ella privatiseraðar. StarvsfÃģlk skulu kanska flytast Úr einari bygd í aðra. Onkur skal ikki vera leiðari longur, tí at deildir skulu leggjast saman o.s.fr.
H
ettar krevur at arbeiðsplÃĄssið hevur lagt ÃĶtlanir í gÃģðari tíð.
Slíkar broytingar kunnu nevniliga vera so stÃģrar fyri einstÃļk starvsfÃģlk, at tÃĶr ikki kunnu setast í verk frÃĄ degi til dags. Broytingarnar eru stÃļrri enn raktu starvsfÃģlkini mugu tola. Tí mugu tÃĶr sambÃĶrt reglunum frÃĄboðast við uppsagnarfreistini hjÃĄ starvsfÃģlkum, sum kann vera upp í 6 mÃĄnaðir.
Tí mÃĄ leiðslan vera upp ÃĄ forkant. Og hesum mugu ÃĄlitisfÃģlkini halda eyga við og minna leiðsluna ÃĄ.
ÁlitisfÃģlkini kunnu í hesum sambandi krevja, at arbeiðsgevarin lÃ―sir tey broyttu stÃļrvini. Hettar, so at stÃļða kann takast til, um broytingin er so munandi at hon skal frÃĄboðast við uppsagnarfreistunum.
Hetta verður ikki altíð gjÃļrt. Broytingar vera skundaðar ígjÃļgnum, og broytingar – sum av rÃļttum skuldu verið varslaðar frammanundan – verða trÃ―star ígjÃļgnum. Hettar gongur Út yvir rÃĶttartrygdina hjÃĄ starvsfÃģlkunum.
Eisini av hesi grund hevur tað alstÃģran tÃ―dning, at ÃĄlitisfÃģlkini sleppa við í tilgongdina skjÃģtast til ber, tÃĄ broytingar liggja fyri framman.
Tey kunnu nevniliga virka fyri, at alt verður lagt vÃĶl til rÃĶttis og í so gÃģðari tíð, at stÃģrar broytingar ikki verða skundaðar ígjÃļgnum – í andsÃļgn við rÃĶttindini hjÃĄ starvsfÃģlkunum.

RÃĶtturin til hoyring og kunning

BAKGRUND: RÃĶtturin hjÃĄ starvsfÃģlkunum, gjÃļgnum ÃĄlitisumboðini, at vera hoyrd og at verða tikin við í rÃĄÃ°um, er ein grundfestur rÃĶttur í okkara parti av heimum. RÃĶttindini eru staðfest í lÃģg, kollektivum sÃĄttmÃĄlum og Ãļðrum bindandi avtalum. Samstarv millum arbeiðsgevara og ÃĄlitisfÃģlk er partur av einum modernaðum arbeiðsplÃĄssi.
TÃĄ fakfelÃļgini fyri meira enn 100 ÃĄrum síðani viðurkendu leiðslurÃĶttin, gÃģðtÃģku arbeiðsgevararnir samstundis rÃĶttin hjÃĄ starvsfÃģlkunum at skipa seg í fakfelÃļg. FelÃļg við ÃĄlitisfÃģlkum sum sínum longda armi Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
Við hesum varð grundarsteinurin lagdur undir samstarv- og ÃĄlitisfÃģlkaskipanina, sum í dag eyðkennir arbeiðsmarknaðin í okkara parti av heiminum.

Kontrol – og samstarv

Hyggja vit at gongdini sÃļguliga, so var fremsta uppgÃĄvan hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum upprunaliga, at vera eftirlitsfÃģlk hjÃĄ fakfelagnum. Tey skuldu ansa eftir, at lÃģgir og sÃĄttmÃĄlar vÃģrðu hildin í starvsfÃģlkamÃĄlum.
Seinni er leikluturin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum víðkaður. Tey hava fingið meira sjÃĄlvstÃļðugar samrÃĄÃ°ingarheimildir.
Afturat eftirlitsuppgÃĄvuni er samstarvið við leiðsluna komið meira í fokus.

MedÃĄvirkan og medavgerðarrÃĶttur
UppgÃĄvan hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum er soleiðis m.a. at virka fyri best mÃļguligum viðurskiftum millum starvsfÃģlkini og leiðsluna. SambÃĶrt sÃĄttmÃĄlanum skal leiðslan taka ÃĄlitisfÃģlkini við í rÃĄÃ°leggingina, tÃĄ avgerandi broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Harafturat hava flestu sÃĄttmÃĄlar, m.a. teir hjÃĄ Starvsmannafelagnum, ÃĄsetingar um samstarvsnevndir, har ÃĄlitisfÃģlk og varaÃĄlitisfÃģlk sita, saman við umboðum fyri leiðsluna.
Samstarvsnevndin skal hava innlit í Ãļll viðskifti sum viðkoma stovninum, og leiðslan skal sÃļkja sÃĶr rÃĄÃ° hjÃĄ samstarvsnevndini, ÃĄÃ°renn avgerðir verða tiknar.
RÃĶtturin til medÃĄvirkan og medavgerðarrÃĶtt sÃĶst eisini aftur í kravinum um, at vinnurekandi felÃļg av ÃĄvísari stÃļdd skulu hava starvsfÃģlkaumboð í leiðsluni. Tað merkir í leiðsluni fyri parta- og smÃĄpartafelÃļg, lutafelÃļg og vinnurekandi grunnar. Hettar er lÃģgarÃĄsett.
Summir almennir stovnar hava eisini líknandi starvsfÃģlkaumboðan í leiðsluni. DÃļmi um hetta eru stÃ―rið fyri Kringvarp FÃļroya og stÃ―rið fyri FrÃģðskaparsetrið.
Til endans skal vera nevnt, at tÃĄ umrÃĶður arbeiðið at verja trygd og heilsu ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, hava starvsfÃģlkini eisini medÃĄvirkan og avgerðarrÃĶtt. Tað tryggjar lÃģgin um arbeiðsumhvÃļrvi teimum.
Hesin rÃĶttur verður Útintur gjÃļgnum tey valdu trygdarumboðini, sum, saman við leiðsluni, manna trygdarbÃģlkar og nevndir. Har eitt ÃĄlitisfÃģlk er valt, kann hetta samstundis vera trygdarumboð. Eru fleiri ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ sama Ãļki, ja so kunnu hesi sínÃĄmillum velja eitt trygdarumboð.
TÃĄ broytingar henda
Á fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum hava summir sÃĄttmÃĄlar – t.d. teir hjÃĄ Starvsmannafelagnum – beinleiðis ÃĄsetingar um, at starvsfÃģlkini skulu verða kunnað og tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið avgerandi broytingar verða framdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Meginreglan um hoyring og medÃĄvirkan sÃĶst eisini aftur í starvsfÃģlkapolitikki landsins, sum er galdandi fyri stovnar undir landinum.

Hesin politikkur undirstrikar tÃ―dningin av samstarvi, tÃĄ leiðslan tekur avgerðir, ið kunnu ÃĄvirka arbeiðsviðurskiftini avgerandi.
Politikkurin, sum ivaleyst speglar hugsanina aftanfyri sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar, staðfestir m.a. at:
- leiðslan skal kunna starvsfÃģlkið
í so gÃģðari tíð, at sjÃģnarmið og uppskot hjÃĄ starvsfÃģlkunum kunnu vera tikin við í avgerðargrundarlagið, ÃĄÃ°renn avgerðin verður endaliga staðfest
- umboð fyri starvsfÃģlkini skulu vera við til til fremja broytingarnar og vera tikin við uppÃĄ rÃĄÃ°, t.d. hoyrast og hava mÃļguleika at gera tilmÃĶli – eisini ÃĄvegis
– undir skipaðum kÃļrmum, sum eru avtalaðir frammanundan.

KjÃļlfest rÃĶttindi
RÃĶtturin til kunning og hoyring av starvsfÃģlkaumboðum er kjÃļlfestur rÃĶttur í nÃģgvum evropeiskum londum.

Summastaðni er hetta ÃĄsett í kollektivum sÃĄttmÃĄlum. Summastaðni í lÃģg. Ofta bÃĶði.
Í summum londum er vanligt við rÃĶttiliga ítÃļkiligum avtalum millum partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, sum Útgreina hvussu samstarvið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum skal vera. Í Danmark eru slíkar avtalur bÃĶði fyri starvsfÃģlk hjÃĄ landi og kommunum.
Í Evropa er rÃĶtturin til kunning og hoyring serliga staðfestur í ES-lÃģggÃĄvu, sum eisini hevur havt ÃĄvirkan ÃĄ onnur lond so sum Noreg. Í Danmark er hendan lÃģggÃĄva sett í verk við lÃģgini um upplÃ―sing og hoyring av lÃļntakarum, sum FÃģlkatingið samtykti í 2005.
Talan er um sokallaða minstulÃģggÃĄvu, sum ÃĄsetir nÃļkur almenn rÃĶttindi. SÃĄttmÃĄlarnir kunnu so leggja afturat. JÚst hendan lÃģggÃĄva er ikki í FÃļroyum.

11. mai 2017 hittust umleið 240 ÃĄlitisfÃģlk Úr seks fakfelÃļgum ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum til felags ÃĄlitisfÃģlkafund ÃĄ Hotel
FÃļroyum.
Fakfelagssamstarvið skipaði fyri og er hetta uttan iva fyrstu ferð, at ÃĄlitisfÃģlk Úr so nÃģgvum fakfelÃļgum hittast til eitt felags ÃĄlitisfÃģlkatiltak. Fyrra partin av degnum vÃģru nÃģgvir almennir leiðarar eisini við. Samlaða luttakaratalið var 310 fÃģlk. Evnið fyri ÃĄlitisfÃģlkafundin var talufrÃĶlsi ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og tÃĶr avbjÃģðingar, hetta kann geva.
Fyrrapartin hevði Rasmus Willig, sosiologur frÃĄ RUC, Roskilde Universitet, fyrilestur undir yvirskriftini AfvÃĶbnet kritik. Seinnapartin hugleiddi Annemi Lund Larsen, sjÚkrarÃļktarfrÃļðingur og granskari, um trupulleikarnar við at nÃ―ta talufrÃĶlsið í einum lítlum landi sum FÃļroyum.
At enda hugleiddi Herluf SÃļrensen, organisatiÃģnsrÃĄÃ°gevi, um hvussu starvsfÃģlk kunnu brynja seg frÃĶgast mentalt til tað arbeiðstrÃ―st, sum mangan er ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Samanumtikið ein ÃĄhugaverdur dagur um nÃļkur ÃĄlvarsmÃĄl ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.

TRIÐI HVØR ARBEIÐIR NIÐURSETTA TÍÐ
Umleið triði hvÃļr limir í Starvsmannafelagnum, sum arbeiðir hjÃĄ landinum, arbeiðir niðursetta tíð. 31,5 %, ella 307 starvsfÃģlk, arbeiða niðursetta tíð, vísir ein Útgreining, sum felagið hevur gjÃļrt av lÃļnarhagtÃļlum yvir limir, sum arbeiða ÃĄ landsins stovnum.
Av teimum, sum arbeiða niðursetta tíð, eru nÃģgv flest kvinnur, nÃĶrum 90 %. Eisini tÃĄ fyrivarni verður tikið fyri, at 2/3 av samlaða limatalinum ÃĄ Ãļkinum eru kvinnur, vísir uppgerðin, at kvinnurnar eru yvirumboðaðar, tÃĄ talan er um parttíðar setanir. NÃĶrum 43 % av kvinnuligu limunum, sum arbeiða hjÃĄ landinum, eru í parttíðar starvi. Yvirlitið vísir eisini, at tað serliga eru tey í lÃĶgru lÃļnarbÃģlkunum, sum arbeiða niðursetta tíð. Í lÃļnarbÃģlki 1, har mÃĄnaðarlÃļnin er millum 19 og 23.000 krÃģnur, eru gÃģð 60 %, sum arbeiða niðursetta tíð. Í lÃļnarbÃģlki 2 eru 45 %, í lÃļnarbÃģlki 3 er talið 35 % og í lÃļnarbÃģlki 4 eru tey 39 %.
Við í uppgerðini vÃģru tilsamans 974 limir, sum starvast ÃĄ arbeiðsplÃĄssum undir landinum.

VÃĶlferðin og tað almenna í framtíðini

NÃģgvir ÃĄhugaverdir fyrilestrar og nÃģgv upplÃ―sandi kjak var ÃĄ skrÃĄnni, tÃĄ ið fakfelagssambandið fyri starvsfÃģlk hjÃĄ statinum (landinum) í Norðurlondum helt sína ÃĄrligu rÃĄÃ°stevnu í Siglufirði í Íslandi.
Afturvendandi boðskapurin var, at stÃģran rembingar henda – samfelagsligar, fíggjarligar og tekniskar. Rembingar sum fara at geva fakfelÃļgunum stÃģrar avbjÃģðingar í framtíðini.
Við ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni vÃģru umboð fyri Starvsmannafelagið, sum er limur í NSO, og Jan Mortensen, sum umboð fyri almennu arbeiðsgevararnar í FÃļroyum.

VÃĶlferð undir trÃ―sti
Stefan Ólavsson, professari við HÃĄskÚla Islands, greiddi frÃĄ einum almennum arbeiðsmarknaði, sum stendur fyri stÃģrum avbjÃģðingum. Hann segði frÃĄ gongdini í vesturheiminum, har globalisering, neoliberalisma og alheimsgerð, hava sett vÃĶlferðarsamfelagið undir trÃ―st.
Um hvussu marknaðarkreftirnar eru vorðnar sterkari, samstundis sum fakfelÃļgini eru viknað í fleiri londum, við tað at limir hava tikið seg Úr felÃļgunum.
Hann greiddi frÃĄ hvussu setanartrygdin hjÃĄ starvsfÃģlkunum undir hesi skipan er viknað, tí nÃģgv mugu liva við fyribilssetanum og niðursettari arbeiðstíð – ímÃģti sínum ynski.
Hann vísti ÃĄ, at hÃģast tað nÃģgvastaðni er eitt fÃģlksligt krav um skattalÃĶtta, sum hevur lagt trÃ―st ÃĄ almennu kassarnar, so er tað tÃģ framhaldandi er ein stÃģrur meiriluti, sum ynskir eitt vÃĶlferðarsamfelag. Eitt samfelag við alment fíggjaðum kjarnutÃĶnastum t.d. innan heilsu, skÚla- og almannaÃļkið. TÃĶnastur, sum kosta skattakrÃģnur.
Hann helt, at tað er ilt at spÃĄa um framtíðina. Hann kundi tÃģ staðfesta, at politiska skipanin stendur fyri eini stÃģrari avbjÃģðing, og tosaði um eina 'eksistensiella politiska kreppu' við politiskum rembingum, sum vit hava sÃĶð í USA og aðrastaðni.
Hann lat spurningin standa opnan, um vit fara at uppliva eitt „systemskifti“ aftur. T.v.s. um vit fara at síggja, at pendulið fer at sveiggja hin vegin aftur: frÃĄ neoliberalismu, marknaðarstÃ―ring og globalisering til eina skipan, har staturin og tað almenna aftur vera í miðdeplinum.

TÃģlmennini koma
Robert Farestveit, bÚskaparfrÃļðingur frÃĄ íslendska LO, greiddi frÃĄ, at vit eru í eini tekniskari kollveltingartíð.
Automatiseringin og tekniska menningin hendir so skjÃģtt, at tað er ringt at ímynda sÃĶr framtíðina.
Stefan Ólavsson, professari
– 65 prosent av teimum, sum fara í skÚla í dag, fara at fÃĄa eitt arbeiði, sum ikki finst í dag, segði bÚskaparfrÃļðingurin. Hetta fer at seta stÃģr krÃļv til umstilling og evnini til at taka við nÃ―ggjum avbjÃģðingum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
– Automatiseringin er stÃļrri og kann ÃĄvirka fleiri stÃļrv, enn vit duga at ímynda okkum, segði Farestveit, sum rÃģði framundir, at bara í Íslandi kunnu kanska hundrað tÚsund stÃļrv vera i 'riskzonen', sum hann kallaði tað.
Umframt at seta krÃļv til fÃģlk, so vera avbjÃģðingar sum t.d.: Hvat ger maðurin, sum koyrir teir nÃ―ggju taxabilarnar, sum eita Uber. Er hann lÃļntakari ella sjÃĄlvstÃļðugt vinnurekandi. Og hvussu verður við skattainntÃļkunum, tÃĄ ið arbeiðsuppgÃĄvur vera automatiseraðar og stÃļrv hvÃļrva?
Planlegging og fyrireiking
Tekniska menningin er eisini ein avbjÃģðingin fyri fakfelÃļgini, tí hÃģast fleiri mÃļguleikar fara at stinga seg upp, so kunnu ÃĄvísir bÃģlkar, lond og arbeiðssektorar blíva serliga hart raktir. Tí eru 'planlegging' og 'fyrireiking' afturvendandi lyklaorðini, tÃĄ Farestveit umrÃļður teknologisku avbjÃģðingarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum og skal geva fakfelÃļgunum gÃģð rÃĄÃ°.
StjÃģrnirnar og arbeiðsmarknaðurin mugu vera tilvitað um hÃģttanirnar, tí bara ÃĄ tann hÃĄtt kunnu tey fyrireika seg og leggja ÃĶtlanir, ið mÃļta stÃģru avbjÃģðingunum, sigur Ãļkonomurin.
SambÃĶrt Farestveit eru og vera tað stÃļrv, sum eru merkt av rutinu,
sum fyrst og fremst fara at standa fyri skotum. Tað kunnu vera stÃļrv í skrivstovuyrkinum, framleiðslu- ella í flutningsliðinum. HarafturímÃģti eru stÃļrv, sum krevja servitan, t.d. innan heilsuverkið, sum ikki verða so lÃļtt at automatisera.
TÃļrvur ÃĄ nÃ―hugsan
HvÃļrja arbeiðsstrategi skulu vit so velja, spurdi bÚskaparfrÃļðingurin. Og har hevði hann einki endaligt svar.
Uttan, at tað snÃ―r seg um at fyrireika seg vÃĶl og leggja ÃĶtlanir.
NÃ―ggjar vinnur og fjÃļltÃĄttað vinnulív kunnu vera ein vegur fram. Tað er tÃļrvur ÃĄ nÃ―skapan, nÃ―ggjum beinum at standa ÃĄ, helt Farestveit.
– Tað er eingin grund til at vera svartskygdur, men vit mugu vera ÃĄ varðhaldi og fyrireika okkum til framtíðina, var ein boðskapur hjÃĄ íslendska bÚskaparfrÃļðinginum. /

AvbjÃģðingar og aftursvar
Á rÃĄÃ°stevnuni í Siglufirði sÃļgdu fakfelagsumboðini Úr Danmark, SvÃļríki og FÃļroyum frÃĄ, hvussu tey meta avbjÃģðingarnar, og hvussu vit best kunnu mÃļta teimum.
Undir yvirskriftini 'Álop ÃĄ okkara almennu stovnar' segði Britta Lejon, forkvinna í fakfelagnum ST í SvÃļríki, frÃĄ teimum avbjÃģðingum, sum hon og starvsfelagar hennara síggja í havsbrÚnni.
Ójavni stÃļrsta vandamÃĄlið
Lejon legði dent ÃĄ, at fakfelÃļgini eru ivaleyst ein tann sterkasti samfelagsmÃĄtturin, tÃĄ ið umrÃĶður at fyribyrgja Ãģjavna millum rík og fÃĄtÃĶk. Eitt stÃļðugt vandamÃĄl í einum samfelag, ið dÚvar upp ÃĄ globalisering og marknaðarbÚskap, helt hon.
FakfelagsrÃļrslan í SvÃļríki eigur heiðurin av, at SvÃļríki hevur havt ein av heimsins stÃļrstu reallÃļnarhÃĶkkingum tey seinastu 20 ÃĄrini, minti Lejon ÃĄ. Harvið hava fakfelÃļgini – helst meira enn nakar annar í samfelagnum – verið við til smalka gjÃģnna millum rík og fÃĄtÃĶk.
Tískil er tað umrÃĄÃ°andi, at fakfelÃļgini framhaldandi vera við til at mynda samfelagsgongdina og megna at standa ímÃģti Ãģdemokratiska rÃĄkinum, sum tekin hava verið um seinastu tíðina, helt hon.
Mugu vera proaktiv
Fyri starvsmannafelagið HK í Danmark greiddu tey bÃĶði, Thomas Lynge Madsen og Kate Kegan, frÃĄ arbeiðinum hjÃĄ fakfelagnum at seta sítt fingramerki ÃĄ gongdina við talgilding av samfelagnum.
HK roynir at vera upp ÃĄ forkant. Tey krevja, at politikararnir taka stÃļðu til hvat, ið skal henda, tÃĄ ið arbeiðsgongdir verða niðurlagdar og nÃ―ggjar uppgÃĄvur koma í staðin.
Harafturat hevur HK eisini sjÃĄlvt verið við til at vísa ÃĄ nÃ―ggjar leiðir. NÃ―ggjar arbeiðsfunktiÃģnir, sum starvsfÃģlkini kunnu fÃļrleikamenna seg til, tÃĄ ið gomlu uppgÃĄvurnar vera talgildar – og hvÃļrva.
Á hendan hÃĄtt hevur HK ÃĄtikið sÃĶr ein proaktivan leiklut.
– Automatiseringin fer at henda, um vit vilja tað ella ikki. Tað nyttar einki
at steðga henni. Men tað snÃ―r seg at ÃĄvirka hana mest mÃļguligt, sÃļgdu tey, og endurgÃģvu í hesum sambandi fyrrverandi amerikanska forsetan, Abraham Lincoln (her í fÃļroyskari umseting):
– FrÃĶgasti mÃĄtin at spÃĄa um tína framtíð er at skapa hana.
JÃĄttan til fÃļrleikamenning
Formaðurin í Starvsmannafelagnum, tÃģk eisini talgilding fram, sum eina avbjÃģðing, sum liggur fyri framman.
Undir yvirskiftini 'Talgilda kollveltingin í FÃļroyum – eisini eitt frambrot fyri tey alment settu?' lÃ―sti SÚni Selfoss verkÃĶtlanina Talgildu FÃļroyar, sum landsstÃ―rið hevur kallað eina tekniska kollvelting.
SÚni Selfoss staðfesti, at stÃļðan hjÃĄ Starvsmannafelagnum er, at tað ber ikki til at steðga digitalu kollveltingini, sum onkuntíð verður kallað tann 4. ídnaðarkollveltingin. Tað ber ikki til at steðga menningini. Tað snÃ―r seg heldur um at royna at ÃĄvirka gongdina mest mÃļguligt
til fyrimuns fyri starvsfÃģlkini, undirstrikaði hann.
Myndugleikarnir mugu sum tað fyrsta Útgreina hvÃļrjar avleiðingar verkÃĶtlanin Talgildu FÃļroyar fÃĶr fyri starvsfÃģlk og framtíðar uppgÃĄvur. Harafturat mugu fakfelÃļgini fÃĄa greiðu ÃĄ hvussu nÃģgvir pengar verða settir av til fÃļrleikamenning.
Hinvegin vísti SÚni Selfoss ÃĄ, at fakfelÃļgini sjÃĄlvi eisini mugu ÃĄtaka sÃĶr ein virkan leiklut til tess at at ÃĄvirka gongdina til tað besta fyri limirnar. Hetta kunnu tey gera við at vera við til at menna nÃ―ggj stÃļrv, sum spretta í kjalarvÃļrrinum av automatiseringini. Og her kunnu vit lÃĶra av royndum frÃĄ felÃļgunum í grannalondunum, helt hann.
SlÃĄið kalt vatn í blÃģðið
Jan Mortensen, lÃļnarstjÃģri í FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num helt, at vit mugu slÃĄa kalt vatn í blÃģðið.
Hann legði dent ÃĄ, at broytingarnar fara ikki at henda eftir einum degi. VerkÃĶtlanin Talgildu FÃļroyar er liður í eini langari menningarÃĶtlan, har broytingarnar henda so líðandi.
KvalifikatiÃģnskrÃļvini til starvsfÃģlk, helt hann, fara ikki at broytast stÃģrvegis í hesum sambandi. Tí tað er longu stÃģrt fokus ÃĄ, at starvsfÃģlkini hava teir neyðugu KT-fÃļrleikarnar, legði hann dent ÃĄ.
Jan Mortensen vísti eisini ÃĄ, at altjÃģða kanningar hava staðfest, at tað er ikki automatiseringin, sum hevur elvt til tíðarskeið við stÃģrum arbeiðsloysi. Tað hava harafturímÃģti fíggjarkreppurnar, tí við automatiseringini vera eisini skapt nÃ―ggj stÃļrv.

Niðurlaðing av lokaupphÃĶddini

Árini frÃĄ 2018 til 2027 verða tÃģ nÃ―tt til eina niðurlaðing av upphÃĶddunum, ið verða Útgoldnar teimum, ið hava nÃĄtt pensjÃģnsaldur. Niðurlaðingin er 10.000 krÃģnur hvÃļrt ÃĄr.
TÃĄ lokaupphÃĶddin í 2028 er burtur, kemur grunnurin bert, ÃĄ samhaldsfÃļstum stÃļði, at keypa ymsar tryggingar vegna limirnar.
Fremsta virki hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum er jÚ at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur.
NÃģgv hugsa kanska ikki um tryggingar í gerandisdegnum, men vit mugu ÃĄsanna, at tÃĶr eru neyðugar, tí vit hava staðfest, at ÃĄrini Samlagstryggingargrunnurin hevur verið til, er einki ÃĄr uttan skaða. Einki at ivast í, at besta gongdin hevði verið, um skaðar ikki komu fyri, men so er tíverri ikki. VÃģnin er tÃģ, at tann hjÃĄlpin, ið grunnurin veitir, mÃļguliga kann vera við at linna um hjÃĄ teimum, ið hava verið fyri sjÚku ella deyða.
Heldur ikki í fjÃļr eru vit sloppin undan menniskjaligum missi. Tríggir limir doyðu og lat grunnurin aftrat hesum eisini seks ÚtgjÃļld í sambandi við deyða hjÃĄ hjÚnafelaga.
Talið av staðfestum ÃĄlvarsligum sjÚkum var sekstan. Her er annars hend tann broyting, at Útgjaldið er Ãļkt upp í 150.000 krÃģnur tÃĄ sjÚka, ið kemur undir tryggingina, er staðfest.
Broytingar henda alla tíðina. Eisini innan tryggingarheimin. Útboðið av tryggingum broytist og Ãļkist í hvÃļrjum, eins vÃĶl og tÃļrvurin hjÃĄ tí einstaka broytist. Neyðugt er at fylgja við hvat hendir og keypa ta vÃļru, ið samsvarar ynski og tÃļrvi hjÃĄ limunum.
Sum er metir Samlagstryggingargrunnurin, at tÃĶr tryggingar, ið grunnurin keypir, eru ÃĄ leið tað, sum limirnir ynskja sÃĶr, men alla tíðina verður tÃģ arbeitt við at betra um, so at vit altíð fÃĄa ta bestu – og um mÃļguligt – ÃģdÃ―rastu vÃļruna. Samstundis verður alla tíðina kannaður mÃļguleikin fyri at Ãļkja talið av tryggingum, ið koma undir avtaluna.
Í hÃļvuðsheitum keypir Samlagstryggingargrunnurin, sum er, vegna limirnar tríggjar tryggingar. Lívstrygging, ið er galdandi fyri lim og hjÚnafelag/samlivara, trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ tí tryggjaða og trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚka hjÃĄ barni hjÃĄ tí tryggjaða. Aftrat hesum eru eisini mÃļguleikar fyri gjaldsundantÃļku í samband við ÃģarbeiðsfÃļri við í tryggingaravtaluni.
Fremstu deyðsorsÃļkirnar í okkara parti av heiminum eru sjÚkur í hjarta og blÃģðrensli og krabbasjÚkur. Alt fleiri okkara fÃĄa staðfest onkrar av hesum sjÚkum, og fyrr vit koma undir viðgerð, tess betri er mÃļguleikin at verða grÃļddur. Men jÚst tí at talið av sjÚkuraktum Ãļkist, er avgjÃļrt neyðugt at hava eina vÃĶlvirkandi tryggingarskipan.
HÃģast hvÃļr einstakur kann keypa sÃĶr sínar egnu tryggingar og seta tÃĶr saman, sum henni ella honum lystir, er eingin ivi um, at fyri nÃģgv okkara er samlagstryggingin eisini ein sera tÃ―Ã°andi partur av samlaða tryggingarhÃļpinum. Samlagstryggingargrunnurin hevur tí nÃģgvar uppgÃĄvur og verður ÃĄ komandi aðalfundi umrÃļða av hvÃļrjar uppgÃĄvur grunnurin skal leggja dent ÃĄ komandi ÃĄrini og hvussu hesar skulu skipast.



ValÃĄr og kjarnumÃĄl 2019

TÃĄ ið vit velja, eru nÃģgvar ymiskar grundir til, hví vit velja, sum vit gera. HjÃĄ summum er tað kanska tjÃģðskaparspurningurin, ið er avgerandi. HjÃĄ Ãļðrum kanska vinnulívspolikkurin, persÃģnliga frÃĶlsið, virðisspurningar, vÃĶlferðarsamfelagið, javnrÃĶttindi ella okkurt heilt annað.
Hvussu vit skapa tað gÃģða samfelagið, eru tað Ãģgvuliga nÃģgvar ymiskar meiningar um. Eisini í Starvsmannafelagnum, har orsÃļkirnar og raðfestingarnar avgera, hvar krossurin skal setast, eru líka fjÃļlbroyttar sum hjÃĄ Ãļðrum.
Kortini hava teir 2000 limirnir í Starvsmannafelagnum ið hvussu so er eitt til felags. Vit eru Ãļll lÃļntakarar. Og sum lÃļntakarar hava vit nÃļkur serlig felags ÃĄhugamÃĄl.
Starvsmannafelagið er eitt partapolitiskt Ãģheft fakfelag, men hevur skyldu at arbeiða fyri so gÃģðum korum fyri limirnar sum til ber. Og tað skulu vit eisini gera mÃģtvegis politisku skipanini.
AFTUR í ÃĄr fer Starvsmannafelagið tí at velja sÃĶr nÃļkur kjarnumÃĄl. Tað er nÃļkur mÃĄl, sum vit halda hava serliga stÃģran tÃ―dning fyri okkara limir og fÃļroyska lÃļntakaran. MÃĄl, sum vit vilja varpa ljÃģs ÃĄ og helst fÃĄa politiska undirtÃļku fyri í valskeiðnum 2019. KjarnumÃĄlini eru viðgjÃļrd av nevndini og ÃĄlitisfÃģlkunum í felagnum og eru sostatt vÃĶl kjÃļlfest í baklandi felagsins.
MÃĄl, sum hava verið í uppskoti sum kjarnumÃĄl í 2019 eru, t.d.:
- StarvsfÃģlk í niðursettari tíð og tíðaravmarkaðum stÃļrvum.
- FÃļrleikamenning.
- Markið millum arbeiði og frítíð.
- Trípartasamstarv.

Tiltakið varð roynt fyrstu ferð í 2015, tÃĄ ið felagið setti 12 lÃļntakaramÃĄl ÃĄ dagsskrÃĄnna í valstríðnum til lÃļgtingsvalið. Og alt bendir ÃĄ, at tað hevur gjÃļrt mun. KjarnumÃĄlini sÃģust aftur í valskrÃĄum, samgonguskjalinum hjÃĄ nÃ―valdu samgonguni og í politiska arbeiðinum ÃĄ lÃļgtingi. Longri barsilsfarloyvi, eftirlÃļn oman ÃĄ barsilsgjaldið og fremri raðfesting av Arbeiðseftirlitinum eru samtykt, og onnur mÃĄl, sum t.d. ein nÚtímansgerð av starvsmannalÃģgini og eitt lÃģgarfest bann mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, eru ÃĄ veg. Alt samalt kjarnumÃĄl hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
HERVIÐ er ikki sagt, at skeiðið við jÚst hesi samgonguni hevur verið nakar dansur ÃĄ rÃģsum fyri okkara limir og fÃļroyska lÃļntakaran.
Tað var eitt vÃģnbrot, tÃĄ ið uppskotið hjÃĄ uttantingkvinnuni Sonju JÃģgvansdÃģttur um eina mismunarlÃģg fall í lÃļgtinginum, og FramsÃģkn bakkaði Út í 11. tíma. Eitt mÃĄl, sum tíbetur tykist at vera komið aftur ÃĄ sporið nÚ við SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°num sum primus motori. VÃģnandi fer tað at lukkast hesaferð.
TÃĄ ið lÃļgmaður ÃĄ ÃģlavsÃļku boðaði frÃĄ mÃļguligum lÃģgarinntrivum, sum fara at skerja verkfalsvÃĄpnið, vÃģru tað ÃģfrÃĶttakendir tÃģnar frÃĄ formanninum í flokkinum, sum sÃļguliga hevur staðið fakfelagsrÃļrsluni nÃĶst.
Og tÃĄ ið lÃļgtingið beint fyri jÃģl gav landinum heimild at selja síni partabrÃļv í P/F Postverki FÃļroya, var tað eisini eitt vÃģnbrot fyri Starvsmannafelagið, at Ãļll í samgonguni lÃļgdu seg pÚra skerflÃļt og ikki megnaðu at leggja nakrar veruligar treytir viðvíkjandi starvsfÃģlkaviðurskiftunum.
HETTA vísir, at sama hvÃļr samgonga situr við valdið, so er tað ein stÃģr og stÃļðug avbjÃģðing hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni at gera manngarð um lÃļntakaran og lÃļntakararÃĶttindi. Somuleiðis hevur tað tÃ―dning, at vit sum felag alla tíðina hava nÃļkur ítÃļkilig lÃļntakaramÃĄl, sum vit minna politikararnar ÃĄ, tÃĄ ið teir fara Út at biðja um okkara atkvÃļður. Flokkarnir skulu vita, hvÃļrji mÃĄl hava tÃ―dning fyri lÃļntakararnar. Og sum felag vilja vit eisini hava at vita, hvat flokkarnir halda um hesi mÃĄlini, so at vit sum veljarar kunnu fyrihalda okkum til tað.
So kunnu veljararnir, sum eru limir í okkara felag, eisini hava hesar upplÃ―singarnar við í sínum metingum. Um teir halda, at tað hevur so stÃģran tÃ―dning, at tað skal ÃĄvirka teirra val.
Við hesum fara vit at heita ÃĄ allir limirnar og fÃģlk annars um at nÃ―ta sín demokratiska rÃĶtt og fara ÃĄ val.

LÃļn undir sjÚku, uppsagnartíð, royndartíð, rÃĶtturin at skipa seg í fakfelag. Hetta er bara nakað av tí, sum hon fevnir um. StarvsmannalÃģgin, sum líka síðani 1958 hevur verið karmur um setanarviðurskiftini hjÃĄ tÚsundtals lÃļntakarum í FÃļroyum.

LÃļntakaraverja
Í setanarviðurskiftum er alment viðurkent, at lÃļntakarin er í eini veikari stÃļðu enn arbeiðsgevarin, og hesum skal starvsmannalÃģgin viga upp í mÃģti. Hon er ein verjulÃģg til frama fyri ein bÃģlk av lÃļntakarum, sum gongur undir felagsheitinum starvsmenn.
Tað ber ikki til at avtala, at starvsmannalÃģgin ikki skal vera galdandi. Og tað ber heldur ikki til at avtala verri rÃĶttindi fyri lÃļntakaran, enn lÃģgin tryggjar.
Tí hevur lÃģgin onkuntíð verðið rÃģpt lÃģgarinnar Robin Hood hjÃĄ lÃļntakarunum. Og tÃĄ ið danir í fjÃļr gÃģvu Út eitt 80 ÃĄra minnisrit fyri starvsmannalÃģgini, talaði tað fyri seg, at tað var eitt fakfelag, HK, systurfelagið hjÃĄ Starvsmannafelagnum, sum gav heiðursritið Út.

HvÃļr er starvsmaður?
Starvsmaður merkir funktionerur, og fyrimyndin fyri fÃļroysku starvsmannalÃģgini er danska funktionerlÃģgin – sum kom í gildi í Danmark í 1938.
Orðið funktionerur kemur upprunaliga av franska orðinum functionnaire, sum merkir starvsfÃģlk í undirskipaðum starvi, men tað er eingin fullfíggjað lÃ―sing. Í roynd og veru er talan um lÃļntakarar, sum hava eitt heilt ÃĄvíst slag av arbeiði, sum er nÃĶrri lÃ―st í starvsmannalÃģgini. Koma tey undir lÃģgina, eru tey starvsmenn. Í lÃģgini verða kvinnur í hesum stÃļrvum kallaðar kvinnuligir starvsmenn.
StarvsmannalÃģgin er galdandi fyri bÃĶði privat og alment sett. Hon ger ikki mun ÃĄ, um starvsfÃģlk eru tímalÃļnt ella ikki, um tey annars gera arbeiði, ið kemur undir lÃģgina og er undir leiðslu arbeiðsgevarans.
Starvsmenn eftir lÃģgini eru fyrst og fremst tey, sum arbeiða í handli og ÃĄ skrivstovu. Ella ÃĄ vÃļrugoymslu, sum kann javnmetast við handils- og skrivstovuarbeiði.
HarnÃĶst koma starvsfÃģlk, sum veita kliniska ella tekniska hjÃĄlp. Tað kann vera ÃĄvikavist t.d. lÃĶknar og sjÚkrasystrar og tekniskir assistentar og laborantar.
Harafturat koma starvsfÃģlk, sum hava til hÃļvuðuppgÃĄvu at hava eftirlit við Ãļðrum starvsfÃģlkum.
Eitt krav fyri at koma undir starvsmannalÃģgina er, at innihaldið í starvinum fyri meginpartin er funktionerarbeiði, sum tað er lÃ―st í lÃģgini.

Funktionerar eftir avtalu
Til ber at avtala, at starvsmannalÃģgin skal vera galdandi fyri starvsfÃģlk, sum ikki koma undir lÃģgina. Og tað verður dÚgliga brÚkt.
Allir sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ Starvsmannafelagnum hava eina ÃĄseting, sum merkir, at tey, sum koma undir sÃĄttmÃĄlan, samstundis eru fevnd av starvsmannalÃģgini. Hetta merkir, at summi starvsfÃģlk, sum ikki eru starvsmenn eftir lÃģgini, kortini hava status sum starvsmenn. Undantikin eru tÃģ sjÃģfÃģlk, sum ikki koma undir hetta, tí tey ganga undir serligar reglur.
Síðani hon kom fyri 60 ÃĄrum síðani, hevur starvsmannalÃģgin eisini virkað sum fyrimynd hjÃĄ Ãļðrum bÃģlkum, sum ikki eru starvsmenn. Fleiri sÃĄttmÃĄlar hava ÃĄsetingar um uppsagnartíð og rÃĶtt til lÃļn undir sjÚku, sum svara til starvsmannalÃģgina. Ella vísa til ÃĄsetingar í lÃģgini.
Hetta merkir, at starvsmannalÃģgin og tann siðvenja, sum er ment gjÃļgnum fleiri ÃĄratíggju við starvsmannarÃĶttindum, virkar saman við sÃĄttmÃĄlunum. StarvsmannarÃĶtturin er ÃĄ hendan hÃĄtt við til at greiða gÃļtuna og siga, hvussu reglurnar skulu tulkast. Og er við til at fylla Út tÃģmrÚm í sÃĄttmÃĄlum, soleiðis at tað ber til at siga, hvat er galdandi rÃĶttur í starvsfÃģlkaviðurskiftum.

TÃļrvur ÃĄ dagfÃļringum
Í FÃļroyum hevur starvsmannalÃģgin so at siga verið Ãģbroytt síðani 1958, og tÃļrvur er ÃĄ, at hon verður nÚtímansgjÃļrd. Ein dagfÃļring av starvsmannalÃģgini var millum kjarnumÃĄlini, sum Starvsmannafelagið kjÃģsaði sÃĶr í 2015.
Danska lÃģgin er dagfÃļrd fleiri ferðir. Til dÃļmis er tímakravið fyri at koma undir lÃģgina lÃĶkkað. Ásett er, at uppsÃļgn av starvsmanni altíð skal vera saklig. Og at starvsfÃģlk hava rÃĶtt til serligt endurgjald – aftur at uppsagnarlÃļnini – tÃĄ ið tey verða sÃļgd Úr starvi eftir drÚgva tÃĶnastu.
Samgongan hevur í fylgiskjalinum til samgonguskjalið avtalað, at starvsmannalÃģgin skal dagfÃļrast. Og SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°ið hevur ÃĶtlanir um at leggja uppskot til lÃģgarbroytingar fyri lÃļgtingið.
StarvsmannalÃģgin hevur verið ein tÃ―dningarmikil verjugarður um starvsfÃģlkaviðurskifti og fyrimynd ÃĄ arbeiðsmarknaðinum í gÃģð 60 ÃĄr. Og alt bendir ÃĄ, at hon eisini í nÃģgv ÃĄr frameftir fer at hava ein avgerandi leiklut ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.

Bjargingin endaði í gerðarÃĶttinum
Starvsmannafelagið reisti í 2018 eitt mÃĄl í Fasta GerðarÃĶtti. MÃĄlið snÃ―r seg um, hvussu manningin ÃĄ Tjaldrinum skal samsÃ―nast í sambandi við, at vaktarskipið í 2017 varð boðsent til TvÃļroyrar at hjÃĄlpa til við at slÃļkkja eldin í virkinum hjÃĄ Varðanum Pelagic.
Fríggjadagin 6. juni 2017 skuldi vaktarskifti vera ÃĄ Tjaldrinum ÃĄ middegi kl. 12. Manningin slapp tÃģ ikki í land, tí skundboð vÃģru komin um at sigla ÃĄ TvÃļroyri at vera við til at slÃļkkja eldin ÃĄ Varðanum Pelagic.
Arbeitt varð allan dagin og alla nÃĄttina, og ikki fyrr enn dagin eftir, 7. juni kl. 18, kundi vaktarskifti vera, og manningin slapp heim.
TrÃĶtan er um, hvussu menninir skulu lÃļnast fyri hesar 30 tímarnar, sum fÃģru Út um vaktarskiftið og inn í frívaktina hjÃĄ manningini.
VÃļrn og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið siga, at menninir skulu hava lÃļn við serligum ískoyti fyri helvtina av tíðini, teir vÃģru umborð, tað er 15 tímar, tí tað svarar til vanliga bÃ―tið í arbeiðstíð umborð. Starvsmannafelagið heldur hinvegin, at sÃĄttmÃĄlin tryggjar teimum lÃļn við ískoyti fyri allar 30 tímarnar.
Starvsmannafelagið kÃĶrdi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið fyri Fasta GerðarrÃĶtt í fjÃļr, og mÃĄlið hevur verið til viðmerkingar hjÃĄ pÃļrtunum. Úrskurðurin verður vÃĶntandi sagdur um ikki so langa tíð.

FAKFELAGSSAMSTARVIÐ FELAGS NEVNDARFUND
HÃģsdagin 6. september hÃļvdu umsitingarnar og nevndirnar í Fakfelagsstarvinum felags fund í SmÃĶruni.
Inga Hjallnafoss frÃĄ Felagnum FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar legði fram uppskot til felags ÃĄlitisfÃģlkaskeið. Síðani varð kjak um, hvat felÃļgini kunnu vera saman um ÃĄ hesum Ãļki.
DÃĄnjal HÃļjgaard Úr Starvsmannafelagnum, hevði framlÃļgu um Ãģskipaða arbeiðsmarknaðin og sosiala dumping. AftanÃĄ var bÃģlkaarbeiði, har kjakast varð um, hvat fakfelagsrÃļrslan kann gera, t.d. mÃļguleikan at gera eina felags kanning og frÃĄgreiðing um stÃļðuna.
Óluva í Gong, forkvinna í Felagnum FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, kunnaði um ALS. Hon umboðar fakfelÃļgini í stÃ―rinum fyri arbeiðsloysisskipanina.
Anna Johannesen, skrivari í Starvsmannafelagnum, kunnaði um virksemið hjÃĄ arbeiðsbÃģlkinum við umboðum fyri arbeiðsmarknaðin, sum er settur at Útvega lÃļnarhagtÃļl. Eisini kunnaði hon um ÃĄlitið, sum kom fyri nÃļkrum mÃĄnaðum síðani um vaksnamannaÚtbÚgvingar og arbeiðsmarknaðardepil.
SÚni Selfoss, formaður í Starvsmannafelagnum, greiddi frÃĄ sjÃģnarmiðum í granskingarverkÃĶtlan hjÃĄ Laust Kristian HÃļgedahl, “Offentlige overenskomstforhandlinger
og konfliktlÃļsning – Danmark i et nordisk perspektiv”. Ein verkÃĶtlan, sum hevur verið umrÃļdd ÃĄ fundi í fakfelagssamtakinum hjÃĄ kommunalum starvsfÃģlkum, NSO, har Starvsmannafelagið er umboðað.
Sigmund Poulsen, advokatur, hugleiddi um ÃģlavsÃļkurÃļðu lÃļgmans, har boðað varð frÃĄ, at lÃļgmaður hevur heitt ÃĄ SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°ið, sum varðar av arbeiðsmarknaðarmÃĄlum, um at umhugsa, hvussu lÃģggÃĄva kann setast í verk um, hvussu skal farast fram í verkfalsstÃļðu, har lív ella stÃģr samfelagsvirði eru í vÃĄÃ°a. Sigmund Poulsen ÃĄvaraði ímÃģti inntrivum, ið skerja verksfalsvÃĄpnið og trekka tenninar Úr fakfelÃļgunum. AftanÃĄ gjÃļrdi Fakfelagssamstarvið eina almenna yvirlÃ―sing við stÃļði í hesum.
FelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum eru LÃĶrarafelagið, Starvsmannafelagið, Pedagogfelagið, Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, Akademikarafelagið og Havnar Arbeiðskvinnufelag.

Norðurlendska avtaluskipanin

Sosial- rÃĄÃ°gevar ÃĄ varðhaldi
FONGSUL: Helst er tað ikki heilt við síðuna av, tÃĄ onkrir Útlendskir miðlar gera ta niðurstÃļðu, at einki fongsul í heiminum hevur vakrari ÚtsÃ―ni, enn tað í MjÃļrkadali. Og rÃĶtt er tað, at ÚtsÃ―nið er frítt og fangandi, men uppihaldið ÃĄ gomlu natostÃļðini er tvingað fyri tey, sum ikki eru her í starvsÃļrindum. SosialrÃĄÃ°gevararnir ÃĄ staðnum spÃĶla ein tÃ―Ã°andi leiklut hjÃĄ teimum fongslaðu, sum antin eru dÃļmd og hava fingið sína revsing, ella sita í fyribils varðhaldi og bíða eftir mÃļguligum dÃģmi.
Tað fyrsta tÚ mÃļtir, tÃĄ trinið verður ÃĄ gÃĄtt í fyrrverandi natobygninginum í MjÃļrkadali við snotuligu flagtekjuni, eru nakrar rimar settar upp fyri einar trappur inni í gongini. Her liggur fongslið ella varðhaldið, sum tað vanliga verður rÃģpt, og rimaðu trappurnar ganga niður undir til klivar ella kÃļmur hjÃĄ teimum innsettu. Tað sÃĶr ÃĄlvarsligt Út, og er tað eisini í flestu fÃļrum. Øll handan rimarnar hava framt okkurt lÃģgarbrot, ella eru undir illgruna fyri at hava brotið lÃģgina. Annars sÃģtu tey ikki heruppi við tí annars vakra ÚtsÃ―ninum yvir KaldbaksfjÃļrð.
Umframt tey innsettu í MjÃļrkadali eru 18 starvsfÃģlk, sum hava sína dagligu gongd her. Eitt nÚ fangavÃļrðar og sosialrÃĄÃ°gevar. Tveir av teimum trimum sosialrÃĄÃ°gevunum eru Birita JaspursdÃģttir Joensen, sum er í fyribilsstarvi, og Eliesar Esmarsson Jacobsen, ið hevur starvast hjÃĄ Kriminalforsorgini seinastu 17 ÃĄrini.
UppgÃĄvurnar hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevunum ÃĄ Kriminalforsorgini, ið er ein av teimum fÃĄu stovnunum eftir í FÃļroyum, sum ikki er yvirtikin frÃĄ donskum myndugleikum, eru ymiskar.

– Ein tÃ―dningarmikil uppgÃĄva hjÃĄ okkum er at gera persÃģnskanningar, har vit royna at finna fram til, um viðkomandi er egnaður til samfelagstÃĶnastu, tí tað er heilt greitt ein fyrimunur, ístaðin fyri at noyðast inn at sita. Hetta krevur fyrst og fremst, at tey sosialu viðurskiftini hjÃĄ viðkomandi eru skipaði og stÃļðug og sjÃĄlvandi, at tann dÃļmdi ikki er til vanda fyri nakran Úti í samfelagnum, siga tey bÃĶði Birita JaspursdÃģttir Joensen og Eliesar Esmarsson Jacobsen.
Aloftast er niðurstÃļðan, at viðkomandi er egnaður til at gera samfelagstÃĶnastu, men tað krevur, at persÃģnurin er motiveraður til ein slíkan dÃģm. Í nÃģgvum fÃļrum er eisini talan um viðgerðardÃģmar, og hetta er eisini nakað, sum ber til at fÃĄa staðfest í persÃģnskanningini, hvÃļrt viðkomandi vil fara í viðgerð ella ikki.
Um viðkomandi fÃĶr ein treytaðan dÃģm – antin við treyt um samfelagstÃĶnastu ella ikki – er tað Kriminalforsorgin, sum hevur eftirlit við tí dÃļmda. StÃļrsti parturin av teimum treytaðu dÃģmunum hava treyt um samfelagstÃĶnastu. StÃģrur partur av arbeiðinum hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevunum er at hava eftirlit við teimum, ið hava treytaðan dÃģm.

SamfelagstÃĶnasta gagnligasta revsingin
Talið av persÃģnskanningum er vaksið munandi síðani 2014, tÃĄ danski ríkisadvokaturin kravdi, at tað skuldu gerast fleri kanningar av hesum slagi. Hann metti tað vera gagnligari, at tey dÃļmdu gjÃļrdu samfelagstÃĶnastu ella fÃģru í viðgerð, ístaðin fyri at verða innistongd.
SamfelagstÃĶnasta fer oftani fram ÃĄ tann hÃĄtt, at viðkomandi hjÃĄlpir einum hÚsavÃļrði ÃĄ einum almennum arbeiðsplÃĄssi. Til dÃļmis ÃĄ einum ellis- og rÃļktarheimi.
– Hetta eru Ãļll nÃļgd við, tí arbeiðsgevarin fÃĶr nakað burturÚr, og tann dÃļmdi sleppur undan at sita sín dÃģm í varðhaldinum. Vit vilja fegin sleppa undan at síggja tey heruppi, tí tað er avgjÃļrt best fyri allar partar. Ikki minst fyri tey sjÃĄlvi og familjur teirra, siga sosialrÃĄÃ°gevararnir. Avtala er gjÃļrd við umleið 20 almennar arbeiðsgevarar um at taka ímÃģti fÃģlki, sum eru dÃļmd at Útinna samfelagstÃĶnastu.
Talan kann eisini vera um ein samansettan dÃģm, har tann dÃļmdi part av tíðini situr í varðhaldi, meðan restin verður Útint sum samfelagstÃĶnasta.
Við atliti at, at tann dÃļmdi skal hava mÃļguleika fyri at rÃļkja sítt borgarliga starv og familju sína, verður samfelagstÃĶnastan í slíkum fÃļrum gjÃļrd so lagalig sum gjÃļrligt. Tað vil siga, at tÚ fÃĶrt fÃ―ra mÃĄnaðir, ella so nÃģgv tÃļrvur er ÃĄ, til at fÃĄa frÃĄ hondini 40 tímar samfelagstÃĶnastu. Á tann hÃĄtt ber til at leggja soleiðis til rÃĶttis, at viðkomandi kann brÚka vikuskifti, kvÃļld ella tíðina uttan fyri sína vanligu arbeiðstíð at Útinna samfelagstÃĶnastuna.
RÃļkja nÃģgvar umsorganaruppgÃĄvur SosialrÃĄÃ°gevararnir mÃļta nÃģgvum ymiskum avbjÃģðingum í sínum starvi, og tað kann vera rÃĶttiliga Ãģunniligt at hoyra, hvat fÃģlk verða dÃļmd fyri ella tað, sum kemur fram í samrÃļðum við tann dÃļmda ella skuldsetta.
– Eitt tað fyrsta mÃĄlið, ið eg fekk sum nÃ―byrjaður sosialrÃĄÃ°gevi ÃĄ Kriminalforsorgini, snÚði seg um seksuelt misbrÚk, har viðkomandi hevði gjÃļrt seg inn ÃĄ bÃĶði bÃļrn og abbabÃļrn. TÃĄ eg hevði lisið innihaldið í mÃĄlinum, sat spÃ―ggjan í hÃĄlsinum ÃĄ mÃĶr. Tað var rÃĶðuligt at hoyra. TÃĄ so viðkomandi kom her, trÚði eg valla mínum egnu eygum, tí at síggja til var talan um ein heilt vanligan mann, sum innast inni var ein stakkalur, ið sjÃĄlvur var misbrÚktur sum barn, sigur Eliesar Esmarsson Jacobsen.
Tað er tÃ―dningarmikið at skilja ímillum menniskjað og atburðin ella gerðirnar hjÃĄ viðkomandi. JÚst hvat lÃģgarbrotið snÃ―r seg um, er ikki altíð so viðkomandi. StÃļrst tÃ―dning hevur tað at mÃļta persÃģninum, har hann er, og royna at skapa eina broyting. Um hetta skal bera til, er neyðugt fyrst at skapa eitt gott samband við viðkomandi.
UppgÃĄvurnar hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevunum ÃĄ Kriminalforsorgini fevna annars breitt.
– Onkuntíð skulu vit í rÃĶttin saman við tí ÃĄkÃĶrda, og vit hava eisini nÃģgvar umsorganaruppgÃĄvur í tí dagliga. Eitt nÚ at hjÃĄlpa teimum avvarðandi, sum ikki vita síni livandi rÃĄÃ° í stÃļðuni, tey eru komin í. Vit Útvega teimum vitjanartíð og leggja oftani oyra til tað, sum tey hava upp ÃĄ hjarta, so tey kunnu lessa av og sleppa av við tað, sum tey ganga og dragast við. Aðrar tíðir er tað ein innsettur, sum ynskir at tosa við okkum, ella ringja heim til mammuna ella konuna. Vit tosa oftani við avvarðandi fyri tey innsettu, men um tey sjÃĄlvi skulu ringja, er tað altíð í samrÃĄÃ° við fangavÃļrðar, tí reglur eru fyri, hvussu ofta og nÃĶr tey kunnu ringja.

TÃ―dningarmikið at fÃģta sÃĶr aftur
JÚst hetta við at loyva teimum at fÃĄa samband við onnur, kann tíðum vera trupult. Serliga tÃĄ talan er um ein, sum situr í varðhaldi, tí tÃĄ mÃĄ viðkomandi helst ikki hava samband við nakran ÚtifrÃĄ. Í teimum fÃļrum er tað heldur ikki Kriminalforsorgin, men politiið
sum varðar av viðkomandi og ger av, hvat letur seg gera og ikki.
Eftir at hava sitið dÃģmin av sÃĶr, kann tað fyri fleiri av hesum hava tÃ―dning, at tey verða stuðlaði í at finna fÃģtafestið aftur. Hetta er serliga galdandi, tÃĄ talan er um royndarleyslating, har tey verða fylgd tÃĶtt í royndarleyslatingartíðini.
– Serliga eru tað fÃģlk, ið hava alkoholtrupulleikar ella annað slag av misbrÚki, ið eru í vanda fyri at detta Út í aftur. Okkara uppgÃĄva er at stuðla teimum í at finna fÃģtafestið aftur í samfelagnum, so vit ikki síggja tey aftur heruppi. Eitt nÚ við at stuðla ella motivera teimum í at fara í viðgerð, sum kann vera avgerandi fyri at koma ÃĄ rÃĶttkjÃļl. Talan kann eisini vera um at fÃĄa samband við aðrar stovnar, arbeiðsmarknað, familju og netverk annars. NÃģgv eru rÃĶttiliga einsamÃļll, tÃĄ tey koma Útaftur. Vandin er tí stÃģrur fyri at enda aftur í sama umhvÃļrvi, har tey komu frÃĄ, og sum ivaleyst hevur verið stÃļrsta atvoldin til, at tey endaðu her, siga tey bÃĶði, Birita JaspursdÃģttir Joensen og Elisesar Esmarsson Jacobsen.

HÃģttanir koma javnan fyri

BARNAVERND: TÃĄ talan er um bÃļrn, eru vit inni ÃĄ nÃļkrum, sum fyri allar familjur er eitt sera eymt evni, tí neyvan nÃļkur foreldur vilja bÃļrnum sínum annað enn tað allar besta. Hetta sigur Jona Lamain, sosialrÃĄÃ°gevi ÃĄ BarnaverndartÃĶnastuni í TÃģrshavnar kommunu, sum hevur verið fyri fleri hÃģttanum, og einaferð hevur maður fingið dÃģm fyri hÃģttanir mÃģti henni.
Fyri ein sosialrÃĄÃ°geva innan barnaverndarÃļkið kunnu stÃļður taka seg upp, har hÃģttanir verða havdar ÃĄ lofti. Jona Lamain, sosialrÃĄÃ°gevi ÃĄ BarnaverndartÃĶnastuni í TÃģrshavnar kommunu, hevur meira enn einaferð verið Úti í stÃļðum, har hon hevur kent seg hÃģtta. So mikið ÃĄlvarsligt hevur tað einaferð verið, at ein persÃģnur er dÃļmdur fyri at hava hÃģtt hana.
– Hetta er ikki dagligdagurin hjÃĄ okkum, men tað kemur fyri, at vit eru noydd at binda um heilan fingur og vera tvey, tÃĄ vit fara ÃĄ vitjan onkustaðni, har BarnaverndartÃĶnastan er boðsend, tí okkurt er, sum tað ikki skal vera. Tað er tÃģ langt ímillum, at slíkt hendir, og eg havi heldur ongantíð verið Úti fyri beinleiðis ÃĄlopi, sigur Jona Lamain.

NÃģgvar orsÃļkir til mistrivnað
Heilt yvirskipað snÃ―r barnaverndarÃļkið seg um, at bÃļrn ikki mugu liva undir viðurskiftum, sum skaðar teirra heilsu og menning. Starvið sum sosialrÃĄÃ°gevi innan Ãļkið ber í sÃĶr nÃģgvar samrÃļður við bÃĶði foreldur, bÃļrn og tannÃĄringar, so hvÃļrt barnaverndarmÃĄlini stinga seg upp. UppgÃĄvan er at kanna viðurskiftini hjÃĄ hesum bÃļrnum og gera eina niðurstÃļðu, sum fer víðari til barnaverndarnevndina við einum tilmÃĶli um, hvat eigur at verða gjÃļrt.
UppgÃĄvan hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevanum er síðani at kanna mÃĄlið nÃĶrri og meta um, hvat mÃļguliga skal til fyri at hjÃĄlpa barninum og familjuni annars.
OrsÃļkirnar til mÃĄl av slíkum slagi kunnu vera Ãģgvuliga ymiskar. Tað kann snÚgva seg um misbrÚk ella sÃĄlarsjÚku hjÃĄ foreldrum ella barni, ella kreppu í familjuni, sum til dÃļmis hjÚnarskilnaður. Eisini kann talan vera um eitt samanspÃĶl av fleiri orsÃļkum – orsÃļkir, ið elva til mistrivnað hjÃĄ barninum.
Samstarv við foreldur avgerandi
Hvat er tað fyrsta, tit gera, tÃĄ eitt barnaverndamÃĄl tekur seg upp?
– Vit royna at seta upp eina vernd við at inndraga tað nÃĶrmasta netverkið ella familjuna hjÃĄ barninum. Eitt nÚ ommur og abbar, um foreldrini loyva tí. Eitt vÃĶl virkandi samstarv við foreldrini er rÃĶttiliga avgerandi í slíkum mÃĄlum. Har tað eru rÚsevnatrupulleikar íblandaðir, stuðla vit foreldrum ella tí foreldrinum, sum kann hava slíkar trupulleikar, um at fara í viðgerð. SnÃ―r mÃĄlið seg um ein tannÃĄring, royna vit millum annað at hjÃĄlpa barninum í at fÃĄa sÃĶr eitt frítíðarítriv, um tað frammanundan ikki hevur tað.

Uppliva tit foreldur, sum rÃĶtt og slÃĶtt ikki hava fÃļrleikar at vera foreldur, og um so er, hvat gera tit tÃĄ?
– Ja, tað kemur meira enn so fyri, at vit koma Út fyri tí. Í slíkum fÃļrum hjÃĄlpir oftani lítið við nakrari rÃĄÃ°geving. Er talan um vantandi menningarfÃļrleikar hava vit familjudepilin ÃĄ Barnaheimimum, har familjan kann koma og vera undir uppsÃ―ni eina tíð, meðan pedagogiskar eygleiðingar verða gjÃļrdar. Í uttasta konsekvensi kann vera neyðugt at taka barnið Úr familjuni og seta tað í pleygu, ella tað fer ÃĄ Barnaheimið í eina tíð.
Hvussu taka bÃļrnini sjÃĄlvi hesar stÃļður, um tey eru so mikið stÃģr, at til ber at tosa við tey?
– BÃļrn eru Ãģgvuliga ymisk. NÃģgv eru rÃĶttiliga opin og vilja fegin tosa um stÃļðuna. Tey eru von við at tosa við pedagogar og kanska lÃĶrarar, um tey eru í skÚlaaldri. Onnur eru meira afturlatin. Tað er nakað av einum kynstri at tosa við bÃļrnini, tí torfÃļrt kann vera at meta um, hvat teimum hevur verið fyri. Hava tey verið fyri misbrÚki ella likamligum ella sÃĄlarligum ÃĄgangi, tekur ein sÃĄlarfrÃļðingur yvir og tosar við tey. TÃĄ er tað ikki okkara borð at gera samrÃļðurnar.
Jona Lamain sigur seg hava eitt sera spennandi og tÃ―Ã°andi starv, tí hon veit, at tað kann gera mun, har hon og hennara starvsfelagar koma inn.
Barnaverndarstovan í Havn hevur umleið 400 barnaverndarmÃĄl um ÃĄrið. Tað vil siga, at teir 10 sosialrÃĄÃ°gevararnir umsita og viðgera umleið 40 mÃĄl hvÃļr.
Jona Lamain er ÚtbÚgvin sosialrÃĄÃ°gevi ÃĄ Den Sociale HÃļjskole í Keypmannahavn í 2004 og arbeiddi fyrsta ÃĄrið við sjÚkradagpengum í danska hÃļvuðsstaðnum. Síðani starvaðist
hon sjey ÃĄr ÃĄ HÃļrsholm Jobcenter við endurÚtbÚgving, vardum stÃļrvum og fyritíðarpensjÃģn. Eftir hetta flutti hon til FÃļroya, har hon fyrsta hÃĄlva ÃĄrið rÃļkti eitt farloyvisstarv ÃĄ Almannaverkinum sum partur av endurÚtbÚgvingartoyminum. Seinastu sjey ÃĄrini hevur Jona Lamain starvast í BarnaverndartÃĶnastuni í TÃģrshavnar kommunu.

UmskÚling nÃģgv eftirspurd

ALMANNAVERKIÐ: TÃĄ Ãģhappið er Úti, ella okkurt hendir, sum ger ein persÃģn ÃģarbeiðsfÃļran í tí starvinum, viðkomandi er settur at rÃļkja, er umskÚling ein gÃģður mÃļguleiki fyri at koma víðari í arbeiðslívinum. Leif Olsen er ÚtbÚgvin sosialrÃĄÃ°gevi og virkar sum sosialfakligur leiðari ÃĄ Almannaverkinum.
Hann heldur umskÚling vera eina upplagda loysn at hjÃĄlpa fÃģlki, sum orsakað av onkrum breki ella trupulleika annars ikki hava mÃļguleika fyri at halda fram í sama starvi.

Øll kunnu vera Ãģheppin at koma Út fyri onkrum, sum ger, at ikki ber til at rÃļkja starvið longur. Serliga tÃĄ talan er um eitt kropsliga krevjandi starv, ert tÚ oftani prísgivin, um okkurt hendir, sum gongur Út yvir tíni evnir at rÃļkja starvið. TÃĄ ein timburmaður gerst lamin, ryggurin hjÃĄ einum smiði gongur fyri, ella kroppurin ikki megnar at halda fram í arbeiði, sum til dÃļmis ÃĄ flakavirki ella í rÃļktini, ja, so er lítið annað at gera enn hyggja sÃĶr eftir onkrum Ãļðrum.
Onnur viðurskifti kunnu eisini vera forðandi fyri at kunna forsyrgja sÃĶr. Eitt nÚ, um ein hevur livað undir vÃĄnaligum sosialum viðurskiftum ella viðurskiftum, ið hava givið sÃĄlarligan lÃļst. Fyri hesi fÃģlk er umskÚling ein gÃģður mÃļguleiki at koma víðari í arbeiðslívinum.
Leif Olsen, sum er fulltrÚi og sosialfakligur leiðari ÃĄ Almannaverkinum, heldur, at umskÚling oftani er rÃĶtta loysnin fyri tey, sum ikki hava nakran mÃļguleika fyri at halda fram í jÚst sama starvi, men framvegis hava nÃģgv gÃģð ÃĄr eftir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
– Henda loysnin er vÃĶl egnað til tey, sum eru í gÃģðum aldri. Fyri onnur, sum nÃĶrkast endanum av arbeiðslívinum, er tað oftani fyritíðarpensjÃģn, ið kemur upp ÃĄ tal. TÃĄ er í stÃģran mun talan um ÃģfaklÃĶrd, sum hava havt kropsliga krevjandi arbeiði og eru niðurslitin. Í Ãļðrum fÃļrum er talan um sjÚku, eitt nÚ krabbamein, parkinson, blÃģðpropp og so framvegis, ið hava havt ÃĄlvarslig og varandi mein við sÃĶr. Í slíkum fÃļrum kann fyritíðarpensjÃģn vera einasta loysnin, sigur Leif Olsen, sosialrÃĄÃ°gevi og sosialfakligur leiðari ÃĄ Almannaverkinum.
Ein annar bÃģlkur eru tey ungu, sum eru rakt av sÃĄlarsjÚku ella hava menningartarn. Tey hava kanska ongantíð havt eitt veruligt arbeiði, og tÃĄ tey eru eini 30-35 ÃĄr er eingin persÃģnlig orka eftir.
– Í slíkum fÃļrum skulu vit hava gjÃļrt alt fyri at fÃĄa viðkomandi Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin. MÃļguliga í einum tillagaðum starvi. Okkara uppgÃĄva er at hjÃĄlpa fÃģlki at koma ÃĄ arbeiðsmarknaðin og fÃĄa tey at verða verandi har, sigur Leif Olsen.

HjÃĄlp til ÃģhjÃĄlpin
Sum sosialfakligur leiðari ÃĄ Almannaverkinum snÃ―r starvið hjÃĄ Leif Olsen seg í stÃģran mun um at vera við til at taka avgerðir um eitt nÚ arbeiðsbÚning og fyritíðarpensjÃģn. Hann hevur ikki beinleiðis samband við viðskiftafÃģlk, men samskiftir nÃģgv við teir sosialrÃĄÃ°gevararnar ÃĄ Almannaverkinum, sum sita við
ítÃļkiligu mÃĄlunum.
– Eg eri “generalistur”, og tað dÃĄmar mÃĶr serstakliga vÃĶl, tí tÃĄ kemur tÚ rundan um alt, sum rÃļrir seg ÃĄ hesum Ãļkinum. Eitt av yvirskipaðu mÃĄlunum hjÃĄ tí almenna er at hjÃĄlpa teimum, sum ikki klÃĄra seg. Um lÃģgirnar eru ov sermerktar og gerast ein forðing fyri at hjÃĄlpa, sum tÃĶr í veruleikanum eru ÃĶtlaðar til, ja, so er tað millum annað okkara uppgÃĄva at vísa ÃĄ, at tÃļrvur er ÃĄ broytingum, sigur Leif Olsen.
Hann vísir ÃĄ, at tað er umrÃĄÃ°andi at gera eina heildarmeting av einum mÃĄli og fÃĄa tað loyst tann vegin.
– Tað eru oftani bÃĶði sosialir, sÃĄlarfrÃļðisligir og samfelagsligir vinklar í nÃģgvum mÃĄlum, og tí mÃĄst tÚ vita, hvat tað heila snÃ―r seg um og brÚka tína egnu sosialfakligu vitan at fÃĄa loyst mÃĄlini. Vit sita nÃģgv saman og meta um tey ymsu mÃĄlini, og koma ÃĄ tann hÃĄtt til eina niðurstÃļðu, sum einstaka avgerðin byggir ÃĄ, sigur Leif Olsen.
TÃĄ avgerð er tikin í einum mÃĄli, er mÃļguleiki at kÃĶra til KÃĶrunevndina ella LÃļgtingsins Umboðsmann, um viðskiftafÃģlkið er ÃģnÃļgt við avgerðina hjÃĄ Almannaverkinum.
– Hesin kÃĶrumÃļguleikin hevur stÃģran tÃ―dning fyri tann, sum avgerðin viðvíkur. Eisini hevur tað tÃ―dning fyri okkum at fÃĄa avgerðir okkara royndar inn ímillum í mÃĄlum, sum mÃļguliga skulu skiljast Ãļðrvísi, enn vit hava gjÃļrt. Í Ãļðrum lagi at fÃĄa staðfest, at avgerð okkara var tann rÃĶtta, sigur Leif Olsen.
Stívliga 30 sosialrÃĄÃ°gevar starvast ÃĄ Almannaverkinum.

FakbÃģlkur í stÃģrum vÃļkstri
FELAGIÐ: TÃĄ sosialrÃĄÃ°gevarar í 1976 stovnaðu egið felag, vÃģru teir seks í tali. NÚ telja limirnir í SosialrÃĄÃ°gevarafelag FÃļroya, ið er skipað sum eitt ÃĄhugafelag undir Starvsmannafelagnum, heilar 66 limir. Ein sosialrÃĄÃ°gevi skal fyrst og fremst duga at fÃĄa samband við fÃģlk, ið hava tÃļrv ÃĄ hjÃĄlp, so hesi kenna seg hoyrd og vird.

Tað er ikki at taka munnin ov fullan at siga, at ÚtbÚgvingin sum sosialrÃĄÃ°gevi er Ãģgvuliga vÃĶl umtÃģkt millum bÃĶði fÃļroyingar og danir. NÃģgv sÃļkja inn ÃĄ ÚtbÚgvingina, og fakbÃģlkurin er seinnu ÃĄrini vaksin í stÃģrum.
TÃĄ fÃļroyska SosialrÃĄÃ°gevarafelagið var stovnað ÃĄ sumri 1976 vÃģru seks limir í felagnum, og nÚ slÃļk 43 ÃĄr eftir, er limatalið vaksið við heili 1.100 prosentum upp í 66 limir.
Fyrsta forkvinnan í felagnum var Marjun SigurðsdÃģttir (sÃĄla), og í dag er tað Jacoba JuulsdÃģttir Jacobsen, sum stendur ÃĄ odda fyri fÃļroysku sosialrÃĄÃ°gevunum.
– ÚtbÚgvingin til sosialrÃĄÃ°geva er Ãģgvuliga vÃĶl umtÃģkt, bÃĶði her hjÃĄ okkum og í hinum norðurlondunum. OrsÃļkin kann vera, at ÚtbÚgvingin er breitt fÃļrleikagevandi í mun til fleiri ymisk arbeiðsÃļkir, eitt nÚ innan almannaverk, barnavernd, sjÚkrahÚs, hjÃĄlparfelagsskapir, kriminalforsorg, viðgerðarstovnar og annað. Vit fÃĄa innlit í nÃģgv Ãļki, sum
til dÃļmis sÃĄlarfrÃļði, sosiologi, fyrisiting og lÃļgfrÃļði, sigur Jacoba JuulsdÃģttir Jacobsen, forkvinna í SosialrÃĄÃ°gevarafelag FÃļroya, ið er skipað sum eitt ÃĄhugafelag undir Starvsmannafelagnum. Forkvinnan hevur sítt dagliga starv ÃĄ Almannaverkinum, har umleið helmingurin av fÃļroysku sosialrÃĄÃ°gevunum starvast.

Lutfalsliga nÃ―tt yrki
Av tí at sosialrÃĄÃ°gevarayrkið er lutfalsliga nÃ―tt í FÃļroyum, hevur tað tikið sína tíð at finna rÃĶtta plÃĄssið ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Eitt nÚ í mun til pedagogar, sjÚkrasystrar og líknandi yrkisgreinar.
– Sum sosialrÃĄÃ°gevar hava vit oftani samskipanarleiklutin mÃģtvegis teimum, sum skulu fÃģta sÃĶr ÃĄ arbeiðsmarknaðinum ella hava aðrar avbjÃģðingar at dragast við. Vit stuðla og eggja teimum til at skipa sÃĶr dagin, avgreiða ymisk praktisk viðurskifti, samskifta við myndugleikar, har tÃļrvur er ÃĄ tí og so framvegis. Ikki tí, at vit taka ÃĄbyrgdina frÃĄ teimum, men harafturímÃģti stuðla teimum í at megna avbjÃģðingarnar, sum tey renna seg í, sigur Jacoba Jacobsen.
SosialrÃĄÃ°gevin er samskipari í samstarvinum millum tann einstaka borgaran og eitt nÚ viðgerðarstovnar og aðrar myndugleikar.
– UppgÃĄvan hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevanum er at skapa tÃĶtt samband við tann einstaka borgaran og harvið fÃĄa eina heildarmynd av menniskjanum og samlaðu stÃļðuni hjÃĄ viðkomandi, sigur forkvinnan í FÃļroya SosialrÃĄÃ°gevarafelag.

TÃĄ inntÃļkugrundarlagið rÃ―kur
Um ein borgari verður raktur av ÃĄlvarsligari sjÚku, kann hesin missa bÃĶði inntÃļkugrundarlag og tilknÃ―ti til arbeiðsmarknaðin. Eisini kann viðkomandi missa part av foreldrafÃļrleikanum og harvið ÃĄvirkar hetta sambandið við bÃĶði bÃļrn, familju og annað sosialt netverk.
– UppgÃĄvan hjÃĄ sosialrÃĄÃ°gevanum er í slíkum fÃļrum – saman við borgaranum – at skapa sÃĶr eina sosialfakliga heildarmynd. Við stÃļði í hesum mugu neyðug tiltÃļk setast í verk, sum taka hÃĶdd fyri avbjÃģðingum, sum borgarin og mÃļgulig familja hava í hesari stÃļðu. Við sínum fakligu fÃļrleikum stuðlar sosialrÃĄÃ°gevin borgaranum Útaftur í eitt virkið og virðiligt lív, sigur forkvinnan í SosialrÃĄÃ°gevarafelag FÃļroya.
Jacoba JuulsdÃģttir Jacobsen arbeiðir sjÃĄlv við arbeiðsfremjandi tiltÃļkum, ið er ÃĶtlað teimum, sum eru skerd likamliga, sÃĄlarliga ella sosialt, og tí hava tÃļrv ÃĄ stuðli til at fÃģta sÃĶr ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.

KjarnumÃĄl, varskÃģgvaralÃģg og vaksnamannaÚtbÚgving
Ein dagur er settur av til ÃĄlitisfÃģlkafundir hvÃļrja ferð, og síðani Starvsmannafelagið keypti SmÃĶruna fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani, hava ÃĄlitisfÃģlkafundirnir verið í SmÃĶruhÃļllini.

Fundurin í mai
Fyrri ÃĄlitisfÃģlkafundurin var tÃ―sdagin 29. mai.
HÃļvuðsmÃĄlið hesaferð vÃģru kjarnumÃĄl felagsins fyri valÃĄrið 2019. Nevndin hevði um hetta mundið gjÃļrt fyrsta uppskotið til nÃ―ggj mÃĄl, sum vit skulu varpa ljÃģs ÃĄ í valÃĄrinum. Í SmÃĶruni sÃģtu ÃĄlitisfÃģlkini í bÃģlkum og tÃģku stÃļðu til uppskotini og komu sjÃĄlvi við sínum uppskotum til kjarnumÃĄl.
Við hesum eru kjarnumÃĄlini 2019 kjÃļlfest í baklandi felagsins ÃĄ sama hÃĄtt, sum gjÃļrt varð, tÃĄ ið tey vÃģrðu gjÃļrd fyrru ferð í valÃĄrinum 2015.
Millum onnur evni, sum vÃģru frammi ÃĄ fundinum, var uppskotið hjÃĄ samgonguni til varskÃģgvaralÃģg. JÃģanna Djurhuus, fulltrÚi í landsstÃ―rinum, greiddi frÃĄ uppskotinum, sum varð lagt fyri lÃļgtingið í fjÃļr. Ein skipan, har starvsfÃģlk dulnevnd kunnu boða frÃĄ illgruna um Ãģreglusemi í landsins fyrisiting.
Til endans greiddi Anna Andresen, sÃĄlarfrÃļðingur ÃĄ Arbeiðseftirlitinum, frÃĄ nÃ―ggjum vegleiðingum og upplÃ―sandi tilfari annars, sum Arbeiðseftirlitið hevur gjÃļrt um sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið.

Fundurin í november
HÃģsdagin 29. november var aftur nÃĶrum fullsett í SmÃĶruni. Hesa ferð var einki bÃģlkaarbeiði, men harafturímÃģti vÃģru fleiri ÃĄhugaverdar framlÃļgur ÃĄ skrÃĄnni.
Jan Jakobsen, stjÃģri í LÍV, legði fram um ílÃļgupolitikkin hjÃĄ tryggingarfelagnum, sum Starvsmannafelagið eigur í. Eisini greiddi hann frÃĄ leiklutinum, sum LÍV hevur at byggja nÃ―ggjar bÚstaðir.
DÃĄnjal HÃļjgaard, lÃļgfrÃļðingur í felagnum, greiddi frÃĄ starvsmannalÃģgini, sum í 60 ÃĄr hevur tÃĶnt limunum í Starvsmannafelagnum og fleiri tÚsund Ãļðrum starvsfÃģlkum ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum (les meira um hetta í grein aðrastaðni í blaðnum).
Anna Johannesen, skrivari í Starvsmannafelagnum, og John Dalsgarð, samskipari ÃĄ Yrkisdeplinum, greiddu frÃĄ ÃĄlitinum, sum fyri nÃļkrum mÃĄnaðum síðani varð kunngjÃļrt um vaksnamannaÚtbÚgvingar (meira um hetta aðrastaðni í blaðnum).
Til endans var tað Niclas Heri JÃĄkupsson, fyrilestrarhaldari frÃĄ fyritÃļkuni Fegin, sum hevði framlÃļgu um virðiligt samskifti.

 Forboð fyri diskriminatiÃģn ÃĄ arbeiðsmarknaðinum

Vit hava javnstÃļðulÃģgina, sum bannar mismuni millum kvinnur og menn. NÚ er ÃĶtlani, at fÃĄa eina lÃģg, sum meira alment bannar mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, eins og vanligt er í Ãļðrum londum.
Eitt lÃģgaruppskot frÃĄ SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°num um at banna mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum hevur verið Úti til hoyringar og er ÃĄ veg í lÃļgtingið.
EndamÃĄlið við lÃģgaruppskotinum er at banna mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum vegna rasu, hÚðarlit, ÃĄtrÚnað ella trÚgv, politiska ÃĄskoðan, kyn, kynsligan samleika, kynsliga sannfÃļring, aldur, brek ella tjÃģðskaparligan ella fÃģlkaeyðkenniligan uppruna.

Í Ãļllum arbeiðsviðurskiftum
Tað verður forboðið at gera mismun í Ãļllum arbeiðsviðurskiftum, líka frÃĄ starvssetan til uppsÃļgn. Eisini setir lÃģgin forboð fyri happing ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
Líknandi lÃģggÃĄva er í grannalondunum, ES og vesturheiminum sum heild. Men í FÃļroyum hava vit onga lÃģg, ið sum heild tryggjar javnviðgerð ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, og sum verjir fyri mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
KÃĶrur um, at mismunur er gjÃļrdur í stríð við lÃģgina, skulu viðgerast av eini serligari klagunevnd, sum verður sett ÃĄ stovn til endamÃĄlið. Og verður lÃģgin brotin, kunnu tey, sum hava verið fyri ÃģrÃĶtti, fÃĄa viðurlag ella endurgjald fyri brotið.

Tillagingarskylda
Verður lÃģgin samtykt, kann hon fÃĄa stÃģran tÃ―dning fyri mÃļguleikarnar hjÃĄ fÃģlki við breki at koma Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin og at varðveita arbeiði. Sum nakað nÃ―tt ÃĄleggur lÃģgin nevniliga arbeiðsgevarunum eina sokallaða tillagingarskyldu, sum er galdandi í hinum Norðurlondunum.
Tað merkir, at arbeiðsgevarar skulu taka forðingar burtur, so at fÃģlk við breki, ið annars eru skikkað, kunnu lyfta arbeiðsuppgÃĄvurnar. Verður tillagingin ikki uppfylt, kann tað t.d. merkja, at uppsÃļgn er ÃģlÃģglig. Tillagingarskyldan skal tÃģ vera innan fyri rímiligt mark, og tað er ein ítÃļkilig meting, hvussu nÃģgv kann krevjast av arbeiðsplÃĄssinum.
Ætlanin er, at lÃģgin skal koma í gildi 1. januar 2020.

Skulu fÃĄa somu verju sum aðrastaðni

Eg haldi, at hetta lÃģgaruppskotið fer at geva arbeiðstakarum eina ítÃļkiliga verju, sum bÃĶði verður galdandi fyri persÃģnar, ið hoyra til minnilutabÃģlkar í samfelagnum, og eisini meira yvirskipað í mun til t.d. aldur og kyn, sigur Heðin Mortensen, landsstÃ―rismaður í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum.

Tað eigur altíð at vera fakliga dygdin hjÃĄ starvsfÃģlkinum, ið er avgerandi fyri starvsviðurskiftini hjÃĄ viðkomandi, og tey persÃģnligu eyðkennini, sum eru nevnd í lÃģgini, skulu ongantíð vera orsÃļk til, at viðkomandi fÃĶr verri viðferð enn onnur í somu stÃļðu. Eisini vÃĶnti eg, at tillagingarskyldan hjÃĄ arbeiðsgevarum fer at gera gÃģðan mun hjÃĄ arbeiðstakarum, ið hava brek, tí hon gevur bÃĶði verju og rÃĶttindi. – SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°ið varðar av arbeiðsmarknaðarmÃĄlum og vil, at okkara arbeiðsmarknaður skal vera minst líka gÃģður sum í hinum Norðurlondunum. Hetta lÃģgaruppskotið er gjÃļrt í samrÃĄÃ° við partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum og er dÃļmi um, hvussu trípartasamstarv kann gerast. Eg haldi, at tað er gleðiligt, at hetta lÃģgaruppskotið nÚ verður klÃĄrt at leggja fyri tingið, og vÃģni, at tað fer at fÃĄa gÃģða viðferð, sigur Heðin Mortensen.

Eitt stÃģrt framstig
– Tað er í tÃļkum tíma, at lÃļntakararnir í FÃļroyum sum teir seinastu í Norðurlondum fÃĄa somu almennu lÃģgarfestu verju mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Hetta hevur verið eitt ynski hjÃĄ fakfelÃļgum í nÃģgv ÃĄr, sigur SÚni Selfoss, formaður í Starvsmannafelagnum.
– Fyrimyndin fyri lÃģgini er danska forskelsbehandlingloven, sum veruliga hevur víst seg at geva Útsettum starvsfÃģlki ítÃļkiliga verju, t.d. mÃģti diskriminering vegna aldur og ikki minst vegna brek í uppsagnarmÃĄlum. Tað er gleðiligt, at Útlit eru til, at starvsfÃģlk ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum loksins fÃĄa somu rÃĶttindi sum í grannalondunum.
Starvsmannafelagið kundi sjÃĄlvandi ynskt sÃĶr, at arbeiðsmarknaðurin fekk betri stundir at viðgera uppskotið. Felagið heldur tÃģ ikki, at hetta er nÃļkur haldgÃģð grund fyri, at samgongan ikki kann leggja uppskotið fram, nÚ valskeiðið lÃĶkkar mÃģti endanum.
– Tað eru tvey ÃĄr síðani, at eitt tílíkt uppskot varð sett fram fyrstu ferð, og í hesum tíðarskeiði hava nÃģgvar viðmerkingar verið gjÃļrdar. SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°ið hevur tikið hond um fleiri av ivamÃĄlunum, og uppskotið liggur nÚ eisini heilt tÃĶtt upp at forskelsbehandlingsloven, sum gevur eina ÃĄvísa trygd í sjÃĄlvum sÃĶr, sigur formaðurin.
– Broytingar kunnu framvegis gerast, men tað ÃĄtti ikki at verið nÃļkur stÃģr forðing fyri, at uppskotið verður samtykt hesaferð. Hesaferð
vÃģni eg, at politikararnir kunnu semjast og vilja geva okkara lÃļntakarum somu rÃĶttindi, sum tey hava aðrastaðni, sigur SÚni Selfoss.

Tryggingarfelagið LÍV í 2018

2018 hevur verið eitt hendingaríkt ÃĄr hjÃĄ LÍV. Tað hava verið positivir vindar, og tað hava verið avbjÃģðingar. Soleiðis vil tað helst altíð vera. Vit kunnu fegnast um, at P/F Tryggingarfelagið LÍV aftur í 2018 kann lÃĶkka umsitingarkostnaðin – bÃĶði fyri samlagstryggingarnar og fyri eftirlÃļnaruppsparingar (sum eru umlagdar til marknaðarrentu).
SamandrÃĄttur av nÃļkrum viðurskiftum í 2018:
InngjÃļldini:
Samlaðu inngjÃļldini hava ongantíð verið hÃĶgri enn tað sama. Framgongd er at síggja bÃĶði ÃĄ eftirlÃļnar- og tryggingarinngjÃļldunum. GÃģða gongdin ÃĄ inngjaldssíðuni hevur gjÃļrt, at fleiri herðar eru til at bera kostnaðin at reka felagið. Tí hevur nevndin í P/F Tryggingarfelagnum LÍV samtykt at lÃĶkka kostnaðin, einstaki kundin skal gjalda til rakstur.
Hesar hÃļvuðsbroytingar eru gjÃļrdar fyri 2018:
a. Samlagstrygging: Kostnaðurin hjÃĄ kundanum verður lÃĶkkaður Úr 6% av bruttoinngjaldinum
til 5%. Í 2017 lÃĶkkaði hesin kostnaður Úr 8% til 6%. Talan er um teir kundabÃģlkar, sum hava rÃĶtt til bonus.

b.  EftirlÃļn: Kostnaðurin fyri kundar við marknaðarrentu lÃĶkkar soleiðis:
LívPensjÃģn samansparingin lÃĶkkar Úr 5,5% av ÃĄrliga inngjaldinum + 300 kr. ÃĄrligt niður ÃĄ 5% av ÃĄrliga inngjaldinum + 300 kr. Hetta er galdandi fyri 2018 og er somuleiðis fyribils kostnað­ urin fyri 2019. Í 2017 lÃĶkkaði hesin kostnaður Úr 6% + kr. 300 til 5,5% + kr. 300.
Fyri teir kundar, sum liggja í marknaðarrentu, men enn ikki hava lagt um til LívPensjÃģn, lÃĶkkar kostnaðurin Úr 10,1% til 9,2% av inngjaldinum. Hesi kunnu leggja um til LívPensjÃģn. Í 2017 lÃĶkkaði hesin kostnaður Úr 11% niður ÃĄ 10,1% av inngjaldinum.
Omanfyri nevndu broytingar merkja, at viðskiftafÃģlkini fÃĄa eitt bonus (afturbering) uppÃĄ íalt umleið 1,8 miÃģ.kr.
Gongdin ÃĄ fíggjarmarknaðinum:
2018 hevur verið avbjÃģðandi – serliga fyri partabrÃļvini. Renturnar liggja framhaldandi ÃĄ einum lÃĄgum stÃļði. PartabrÃĶvamarknaðurin er fallin við millum 5 og 10%, meðan vanligu lÃĄnsbrÃļvini (realkredit- og statslÃĄnsbrÃļv) hava havt eitt positivt avkast.

Sum stÃļðan sÃĶr Út beint nÚ, so kann vÃĶntast, at avkastið hjÃĄ kundunum í P/F Tryggingarfelagnum LÍV kemur at liggja millum +1% og -1%. Hetta er tengt at, hvÃļrjum ílÃļgubÃģlki uppsparingin liggur í.
Sum kunnugt hevur Tryggingareftirlitið gjÃļrt eina kanning um ílÃļgur og avkast, har avkastið hjÃĄ m.a. LÍV verður samanborið við aðrar veitarar. Í tíðarskeiðinum, samanberingin er gjÃļrd (frÃĄ 2012 til 2016), hevur tað lÃļnt seg at hava hÃļgan vÃĄÃ°a. LÍV hevur ein varnan ílÃļguvÃĄÃ°a.
Tað hevur við sÃĶr, at avkastið ikki er eins hÃļgt, tÃĄ ið vÃĄÃ°afullar ílÃļgur standa seg vÃĶl. Hinvegin er avkastið betri, tÃĄ ið vÃĄÃ°afullar ílÃļgur standa seg minni vÃĶl. Tað er stÃļðan higartil í 2018. Tað var eisini stÃļðan undir fíggjarkreppuni, sum herjaði frÃĄ 2008 til 2011. Í frÃĄgreiðingini frÃĄ Tryggingareftirlitinum verður ÃĄherðsla lÃļgd ÃĄ, at nevndu avkast ikki eru tað sama, sum kundarnir fÃĄa tilskrivað sína uppsparing. Ein partur av samlaða avkastinum fer m.a. til eginognina hjÃĄ felagnum og til partaeigararnar hjÃĄ felagnum.
LÍV eftirmetir ílÃļguÃĶtlan felagsins leypandi við atliti til mÃļguligar dagfÃļringar í mun til vÃĄÃ°a og vÃĶntað avkast.
ÍlÃļgur í FÃļroyum:
Eitt tema í farna ÃĄri hevur verið, um og í hvussu stÃģran mun fÃļroyska eftirlÃļnaruppsparingin skal “arbeiða” í fÃļroyska samfelagnum.
Í partaeigarasÃĄttmÃĄlanum millum eigararnar av LÍV-samtakinum er hendan ÃĄseting:
“At umsiting og peningurin í stÃļrst mÃļguligan mun virkar í FÃļroyum, tÃĄ hetta kann lata seg gera uttan at ganga Út yvir tryggleika og avkast hjÃĄ tryggingartakaranum”.
P/F Tryggingarfelagið LÍV hevur í dag gjÃļrt ílÃļgur í FÃļroyum fyri umleið 215 miÃģ. kr. Hetta svarar til umleið 9% av samlaðu uppsparingini. Talan er um ílÃļgur, sum geva eitt gott avkast í mun til vÃĄÃ°an og aðrar tilsvarandi ílÃļgur (sum t.d. donsk stats- og realkreditlÃĄnsbrÃļv).
Í sambandi við kjakið um ílÃļgur í fÃļroyska bÚstaðarmarknaðin, so hevur LÍV-samtakið veitt BÚstÃļðum lÃĄn uppÃĄ 83 miÃģ. kr., soleiðis at BÚstaðir fÃĄa mÃļguleika at gjÃļgnumfÃļra sínar ÃĶtlanir.
LÍV-samtakið kannar, hvÃļrjir mÃļguleikar eru ÃĄ bÚstaðarmarknaðinum.
VÃĄÃ°abonus:
Teir kundar, sum hava teknað ÃģarbeiðsfÃļristryggingar (og gjaldsundantÃļku), sum part av marknaðaruppsparing, hava havt eina lutfalsliga lÃĄga skaðagongd. Hetta hevur gjÃļrt, at felagið kann geva eitt bonus uppÃĄ 40% av vÃĄÃ°isgjaldinum fyri hesar tryggingar. VÃĄÃ°isgjaldið verður tí lÃĶkkað við 40%, og verður hetta lagt aftur at uppsparingini hjÃĄ teimum kundum, sum hava hesar tryggingar. Bonusið svarar til umleið 4 miÃģ.kr., sum hesir kundar fÃĄa afturborið sum bonus fyri 2018. VÃĄÃ°isgjaldið verður eisini lÃĶkkað tilsvarandi fyri 2019 sum eitt fyribils gjald.
PensjÃģnsnÃ―skipanin:
Sum kunnugt vÃģrðu broytingar í m.a. eftirlÃļnarlÃģgini settar í verk frÃĄ 1. januar 2019. Ein av broytingunum er, at allar a-inntÃļkur (eisini hjÃĄ teimum undir 21 ÃĄr) skulu gjalda tvingaða eftirlÃļnargjaldið, sum fyri 2019 er 5%.
LÍV-samtakið hevur í sambandi við “smÃĄâ€ inngjÃļld tillagað umsitingarkostnaðin soleiðis, at um samlaða uppsparingin hjÃĄ einstaka viðskiftafÃģlkinum er undir kr. 5.000, so verður onki umsitingargjald drigið av sjÃĄlvum inngjaldinum (ein marginalur verður drigin frÃĄ avkastinum). Hetta tryggjar, at inngjÃļldini frÃĄ hesum inngjÃļldum ikki lÃĶkka. Hetta er ein sera kappingarfÃļr loysn í mun til hini eftirlÃļnarfelÃļgini. Víst verður annars til heimasíðu felagsins (liv.fo/ung), har sÃĶst, hvussu tey ungu kunnu boða arbeiðsgevaranum frÃĄ, at eftirlÃļnargjaldið skal flytast til LÍV.

Felagið vitjaði arbeiðsplÃĄss

Sambandið við limirnar hevur heilt avgerandi tÃ―dning fyri eitt fakfelag. Tí hevur tað verið fastur tÃĄttur hjÃĄ Starvsmannafelagnum, at skrivstovufÃģlkini og nevndin fara Út ÃĄ arbeiðsplÃĄss kring landið at vitja limirnar.
EndamÃĄlið við hesum vitjanum er at lurta og rÃĄÃ°geva, at fÃĄa innlit í arbeiðið hjÃĄ limunum og fÃĄa sett orð ÃĄ avbjÃģðingar, sum limirnir mÃļta í gerandisdegnum, og sum felagið kann vera við til at loysa.
Í fjÃļr gjÃļrdi felagið tvÃĶr ferðir.

Í Suðuroy ...
7. juni vitjaðu vit arbeiðsplÃĄss í Suðuroynni. Vit hittu manningina ÃĄ Smyrli og starvsfÃģlkini ÃĄ skrivstovuni hjÃĄ Strandferðsluni ÃĄ TvÃļroyri.
Vit vitjaðu ÃĄ Taks, TvÃļroyrar Kommunu, Posta, Suðuroyar SjÚkrahÚsi og FÃļroya Tele ÃĄ TvÃļroyri, VÃĄgs kommunu, PÃĄlshÃļll og MarghÃļllina í VÃĄgi, og so vÃģru vit eisini í Porkeris kommunu.

... og Sandoy, VÃĄgum og Vestmanna
Seinna vitjanin var 11. september, tÃĄ ið farið varð í tveimum bÃģlkum. Annar bÃģlkurin fÃģr í Sandoynna, og hin var í VÃĄgum og Vestmanna.
Í Sandoynni varð vitjað hjÃĄ Sandoyar SkÚlasambandi, Sands bÃģkasavni, SkÃĄlavíkar kommunu, Posta og ÃĄ RÚsdrekkasÃļlu Landsins. Eisini hitti felagið manningina ÃĄ strandfaraskipinum Teistanum.
Í VÃĄgum gekk leiðin til VÃĄga kommunu í SandavÃĄgi. Vit hittu starvsfÃģlk, sum arbeiða hjÃĄ kommununi og í HeimatÃĶnastuni. Síðani vitjaðu vit SÃļrvÃĄgs kommunu og deildina hjÃĄ Posta ÃĄ flogvÃļllinum, har tey jÚst fingu eina last av posti.
Úr VÃĄgum gekk leiðin til Vestmanna. Vit vitjaðu ungdÃģmshÚsið Staðið, har vit hittu starvsfÃģlk hjÃĄ kommununi, sum eru limir í Starvsmannafelagnum.

Innlit í trupulleikar
Á ferðini fekk felagið innlit í avbjÃģðingar av ymiskum slagi, sum t.d. starvsfÃģlk, sum mangla setanarskriv ella hava setanarskriv, sum eru í Ãģsamsvari við reglurnar.
Tosað varð um samstarvstrupulleikar og um avbjÃģðingar, sum hava verið í sambandi við bygnaðarbroytingar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Felagið fekk eisini innlit í trupulleikar, sum kunnu vera av vaktarskipanum, og vit fingu innlit í viðurskifti viðvíkjandi trygd og heilsu.
Eftir vitjanirnar fylgir felagið mÃĄlunum upp. Í summum fÃļrum hevur verið neyðugt at seta seg í samband við arbeiðsgevara og sÃĄttmÃĄlapart. Í Ãļðrum fÃļri er mÃĄlið farið til eftirlitsmyndugleika, ið varðar av trygd og heilsu.
Samanumtikið eru hesar vitjanirnar virðismiklar fyri felagið, tí vit fÃĄa innlit í viðurskifti, sum vit annars ikki hÃļvdu fingið nakað at vita um.
Eisini fÃĄa vit hÃļvi at mÃļta starvsfÃģlkum, sum ikki eru limir í felagnum, og kunnu greiða teimum frÃĄ fyrimununum við at vera skipað í fakfelag. Á ferðunum í fjÃļr eydnaðist sostatt eisini at Útvega nÃ―ggjar limir.

SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar við almennu partafelÃļgini

SamrÃĄÃ°ingarnar byrjaðu fyrst í november mÃĄnaði, og skjÃģtt sÃĄst, at ÃĄhugamÃĄlini vÃģru Ãģgvuliga ymisk, og at langt var millum partarnar.
LÃļgfrÃļðiliga eru almennu partafelÃļgini ella fyritÃļkurnar partur av privata arbeiðsmarknaðinum. Landið eigur fyritÃļkurnar, men lÃļgtingið samtykti í vetur, at farast kann undir eina tilgongd at selja almennu partabrÃļvini í Posta.
SamrÃĄÃ°ingarnar hesaferð vístu til fulnar, at sÃĄttmÃĄlarnir ÃĄ privata arbeiðsmarknaðinum í handils- og skrivstovuyrkinum eru vorðnir ein rÃĶttiliga stÃģr avbjÃģðing fyri lÃļnarliga menning í almennu partafelÃļgunum.
Ferð eftir ferð síggja og hoyra vit um krÃļv, sum hÃļvdu merkt eina lÃļnarlÃĶkking. Grundgevingin er, at tað skal vera ov kostnaðarmikið hjÃĄ fyritÃļkunum at reka tÃĶnastur, s.s. telebÚðir, post- og farmaflutning og at reka skrivstovuhald. Vit mÃļta arbeiðsgevarum, sum tÃ―Ã°iliga hava latið seg inspirerað av bíligari sÃĄttmÃĄlum, sum teir kundu hugsað sÃĶr ÃĄ okkara Ãļki eisini.
Oftari og oftari hoyra vit viðmerkingar við samrÃĄÃ°ingarborðið um, at “tey eru bara hetta ... ella bara hatta”. Ongantíð hoyri eg tÃģ nakran ÃĄ arbeiðsgevarasíðuni nevna kostnaðin av toppinum av kransakÃļkuni. Hvat hon er verd, og hvussu hon skal lÃļnast. Hetta hevur fingið meg at ivast í, hvat virði virkisleiðslurnar síggja í teimum lÃĶgstlÃļntu starvsfÃģlkunum í fyritÃļkunum.
Tað er av alstÃģrum tÃ―dningi, at fakfelÃļgini, sum varða av fakÃļkjum tvÃļrtur um almennar og privatar arbeiðsgevarar, taka upp mennandi samstarv við tí endamÃĄli at forða fyri, at vit verða sett hvÃļr upp ímÃģti Ãļðrum, tÃĄ ið tað rÃĶður um lÃļnar, starvsfÃģlka og sÃĄttmÃĄlaviðurskiftir.
RÃĄkið, sum í dag er, sannfÃļrir meg um tÃ―dningin av, at starvsfÃģlkini hava eitt sterkt fakfelag aftan fyri seg, sum ikki gÃģðtekur slík Ãģrímilig krÃļv.
FÃļroya Tele
SÃĄttmÃĄlin fyri starvsfÃģlkini ÃĄ FÃļroya Tele er ein 2 ÃĄra sÃĄttmÃĄli, sum hevur ein karm, ið er 3,26% tað fyrra ÃĄrið og 2,56% tað seinna.
Eftir at nakað er brÚkt av karminum til broytingar í endastigunum í bÃģlki B og bÃģlki C og til eftirlÃļn av ískoytum, er lÃļnarhÃĶkkingin pr. 1. januar 2019 1,80% og 1. januar 2020 1,65%.
Fyri Starvsmannafelagið var tað sera umrÃĄÃ°andi at fÃĄa við í semjuna, at eftirlÃļn eisini skal gevast av ískoytum ÃĄ FÃļroya Tele. Hetta eydnaðist at fÃĄa við í semjuna.
Tað merkir, at frÃĄ 1. januar 2019 verða §§ 30 og 31 í sÃĄttmÃĄlanum samanskrivaðar soleiðis, at frameftir verða ískoytini lÃļgd um til viðbÃļtur, og verða viðbÃļtur latnar í stigum. Fyrsta
viðbÃģtarstigið er 500 kr. um mÃĄnaðin, og 500 kr. skulu vera millum fylgjandi stig.
Tað vil siga, at frÃĄ 1. januar 2019 eru Ãļll ískoyti og allar viðbÃļtur eftirlÃļnargevandi.
Aftur at hesum er tillaging gjÃļrd í sÃĄttmÃĄlanum um, hvussu feriudagar verða innvunnir.

Posta
LÃļgtingið samtykti í vetur at geva heimild at selja partabrÃļvini í P/F Postverki FÃļroya. Starvsmannafelagið hevði vÃģnað at fÃĄa betri verju av starvsfÃģlkarÃĶttindum eftir eina mÃļguliga sÃļlu ÃĄsett í lÃģgina. Men hesum var ikki undirtÃļka fyri.
Tískil var tað umrÃĄÃ°andi fyri Starvsmannafelagið at fÃĄa ein so langan sÃĄttmÃĄla sum mÃļguligt. Hetta fyri at tryggja starvsfÃģlkarÃĶttindini so langt fram í tíðina sum mÃļguligt. StÃļðan hjÃĄ arbeiðsgevarunum var tann Ãļvuga: teir vildu hava so stuttan sÃĄttmÃĄla sum gjÃļrligt, helst ikki longur enn 1 ÃĄr. TÃĄ ið samanum kom, blivu partarnir samdir um ein 3 ÃĄra sÃĄttmÃĄla. Avtalan er, at lÃļnarhÃĶkkingin tað triðja ÃĄrið fylgir lÃļnarkarminum hjÃĄ FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, sum verður avtalaður við arbeiðarafelÃļgini tann 1. mai 2020.
Hugsandi er, at ein nÃ―ggjur privatur eigari av Posta fer at yvirtaka ella fer undir nÃ―tt virksemi, sum ikki er undir sÃĄttmÃĄlaÃļkinum í dag. Um so er, verða starvsfÃģlkini, sum fara at arbeiða ÃĄ hesum nÃ―ggju Ãļkjum, ikki fevnd av sÃĄttmÃĄlanum, uttan at partarnir verða samdir um tað. Samstundis er avtalað, at tað ikki ber til at flyta starvsfÃģlk Úr verandi sÃĄttmÃĄlaÃļki hjÃĄ Posta yvir í mÃļgulig nÃ―ggj virkisÃļki fyri lÃĶgri lÃļn ella verri setanarviðurskifti. Við hesum halda vit, at vit hava framtíðartryggjað starvsfÃģlkini so vÃĶl, vit kunnu.
Hetta eru vit sum so nÃļgd við. Hugsandi er, at partabrÃļvini í Posta verða seld í sÃĄttmÃĄlaskeiðnum, og við einum 3 ÃĄra sÃĄttmÃĄla eru stundir at grundfesta eitt gott og uppbyggjandi samstarv við komandi eigaran av P/F Postverki FÃļroya.
LÃļnarkarmurin í sÃĄttmÃĄlanum fyri Posta er tann sami sum í sÃĄttmÃĄlanum fyri FÃļroya Tele, 3,26% fyrra ÃĄrið og 2,56% tað seinna ÃĄrið. TÃĄ ið kostnaðurin av broytingunum í endastigunum í lÃļnartalvuni hjÃĄ Posta er farin av, verður lÃļnarhÃĶkkingin 1. januar 2019 2,88% og 1. januar 2020 218%.
Umframt hetta er § 13, stk. 2 broytt og er nÚ soljÃģðandi:
“Tey, sum hava nÃĄtt fÃģlkapensiÃģnsaldur, fÃĄa ístaðin upphÃĶddina, sum skuldi verið flutt sum eftirlÃļn, Útgoldna sum lÃļn. Áðrenn upphÃĶddin verður goldin, verða gjÃļld, sum skuldu rindast samstundis sum lÃļnin, tikin av upphÃĶddini, soleiðis at Útreiðslan hjÃĄ arbeiðsgevara verður Ãģbroytt.
Sama er galdandi fyri persÃģnar, sum smb. § 1, stk. 5 í eftirlÃļnarlÃģgini eru frítiknir fyri at rinda til eina fÃļroyska eftirlÃļnarskipan.

Posta, privatisering og starvsfÃģlkarÃĶttindi

Starvsmannafelagið harmast um, at samgonguflokkarnir Javnaðarflokkurin og TjÃģðveldi ikki megnaðu at tryggja starvsfÃģlkaviðurskiftini betur í lÃģgini, sum gevur heimild at selja tey almennu partabrÃļvini í P/F Postverki FÃļroya.
Uppskotið at geva heimild til at selja partabrÃļvini í P/F Postverki FÃļroya varð samtykt við 3. viðgerð tann 18. desember í fjÃļr.
Starvsmannafelagið hevur – í samsvari við kjarnumÃĄl felagsins frÃĄ 2015
– mÃĶlt frÃĄ at geva heimild til at fara undir eina sÃļlutilgongd. Í Ãļðrum lagi mÃĶlti felagið til, at lÃģgin hevði beinleiðis ÃĄsetingar um skipað viðurskifti, og at lÃļnar- og arbeiðskorini ikki mugu versna. EndamÃĄlið var at skapa stabilitet í starvsfÃģlkaviðurskiftunum í sambandi við eitt mÃļguligt eigaraskifti.
Sum er, eru bert nakrar generellar og rundar viðmerkingar í lÃģgaruppskotinum um starvsfÃģlkaviðurskiftini. Hesar viðmerkingar staðfesta stÃģrt sÃĶð bert galdandi rÃĶttarstÃļðu, tÃĄ ið partabrÃļvini
eru seld, t.v.s. at starvsfÃģlkini varðveita rÃĶttindini og skyldur. Hvat ið skal henda, tÃĄ ið sÃĄttmÃĄlaskeiðið er av, gevur lÃģgin hinvegin onga trygd fyri.
Hetta harmast vit um, tí tað kann skapa Ãģtryggleika millum starvsfÃģlkini um, hvat ið framtíðin hevur at bjÃģða, tÃĄ ið landið einaferð hevur slept endanum.
At politiska skipanin arbeiddi við at einskilja Posta, var ikki ÃģvÃĶntað, men at tað jÚst var henda samgongan við Javnaðarflokkinum og TjÃģðveldi, sum skuldi fÃĄa hetta ígjÃļgnum, kom heldur Ãģvart ÃĄ. Eingin ivi er um, at FramsÃģkn hevur havt tÃļrv ÃĄ at markera seg sum liberalan flokk, og at Posta hevur verið partur í eini stÃļrri politiskari kabal í samgonguni.
Starvsmannafelagið var í vinnunevndini hjÃĄ lÃļgtinginum og fÃļrdi síni sjÃģnarmið fram. Eisini hava vit verið í sambandi við bÃĶði Javnaðarflokkin og TjÃģðveldi, sum frammanundan hava givið til kennar, at flokkarnir ikki eru so heitir fyri privatiseringum. Men har var einki at gera. MÃĄlið tÃģktist avgjÃļrt frammanundan.

GÃģðar almennar tÃĶnastur eru ryggurin í vÃĶlferðarsamfelagnum, sum vit Ãļll eru við til at fíggja. Einskiljing er eingin trygd fyri, at tÃĶnasturnar verða betri, men kann harafturímÃģti skapa Ãģjavnar tÃĶnastur, og einskiljingin av postverkum aðrastaðni hava avgjÃļrt ikki verið treytaleys success. Okkara stÃļða er, at so leingi veitingarskyldan liggur hjÃĄ landinum, eigur landið at hava rÃĶði ÃĄ Posta.
StarvsfÃģlkini í postverkinum hava Ãļll ÃĄrini havt vÃĶl skipað rÃĶttindi sambÃĶrt kollektivum sÃĄttmÃĄla; tey fyrstu ÃĄrini í Postfelagnum og síðani 2007 í Starvsmannafelagnum. Heilt fram til 2005 vÃģru starvsfÃģlkini fevnd av almenna fyrisitingarrÃĶttinum, sum tryggjaði teimum serlig setanarrÃĶttindi, sum alment sett starvsfÃģlk eiga. Hesi rÃĶttindi hava tey í ÃĄvísan mun varðveitt í teimum kollektivu sÃĄttmÃĄlum, sum Postfelagið og síðani Starvsmannafelagið hava gjÃļrt við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, síðani postverkið gjÃļrdist alment partafelag.
Í 2017 varð meðaltalið av fulltíðarsettum starvsfÃģlki ÃĄ Posta 115 fÃģlk. NÃģgv tey flestu starvsfÃģlkini, sum starvast í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum, eru limir í Starvsmannafelagnum.
Starvsmannafelagið er í dag einasta fakfelag, sum hevur kollektivan sÃĄttmÃĄla fyri P/F Postverk FÃļroya. StÃģra undirtÃļkan millum starvsfÃģlkini ber greitt boð um, at starvsfÃģlkini í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum vilja hava skipað og trygg sÃĄttmÃĄlaviðurskifti. Viðurskifti, sum fyrst Postfelagið og síðani Starvsmannafelagið hava verið við til at tryggja og ment.
Tað er vÃĶl kent, at tey fyrstu ÃĄrini sum partafelag vÃģru merkt av stÃģrum Ãģtryggleika og Ãģfriði millum starvsfÃģlkini, og fyri okkum sum felag er tað umrÃĄÃ°andi at ansa eftir, at henda stÃļða ikki fer at endurtaka seg, tÃĄ ið partabrÃļvini í almenna felagnum verða seld. Tí hÃļvdu vit vÃģnað, at politiska skipanin hevði viljað hjÃĄlpt til við at tryggja, at ein sÃļlutilgongd ikki fer at elva til Ãģtryggleika.
Sum einasta fakfelag við kollektivum sÃĄttmÃĄla fyri Posta fer Starvsmannafelagið sjÃĄlvandi at fylgja mÃĄlinum, tÃĄ ið farið verður undir sÃļlutilgongdina. Vit hava alla tíðina tÃĶtt samband við limirnar og ÃĄlitisfÃģlkaskipanina ÃĄ Posta.

Fakfelagssamstarvið
Samstarv millum tey seks fakfelÃļgini við sÃĄttmÃĄlum ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum var aftur ÃĄ fleiri Ãļkjum í 2018.
ForfÃģlkini í felÃļgunum hava regluligar fundir, og tað sama er galdandi fyri skrivstovufÃģlkini í felÃļgunum. Á hesum fundi viðgera vit mÃĄl, sum hava felags ÃĄhuga, og umrÃļða felags ÃĄtÃļk.
Sum umrÃļtt aðrastaðni í blaðnum varð skipað fyri felags fundi fyri nevndarlimir í SmÃĶruni, og í vetur varð Ann Ellingsgaard sett sum samskipari fyri Fakfelagssamstarvi. Starvsmannafelagið fegnast um, at samskipari er settur, eftir at eingin hevur verið í meira enn eitt ÃĄr. Samskiparin hevur ein tÃ―Ã°andi leiklut, um vit skulu fÃĄa eitt vÃĶl skipað og effektivt samstarv, har felÃļgini standa saman í felags mÃĄlum.
Fakfelagssamstarvið ummÃĶlir m.a. lÃģgaruppskot, sum fara til hoyringar. Tað er eingin ivi um, at tað kann hava stÃģra ÃĄvirkan, at fakfelÃļg við fleiri tÚsund limum aftanfyri seg, hava felags stÃļðu til ymisk arbeiðsmarknaðarmÃĄl, t.d. lÃģgaruppskotið frÃĄ SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°num um at banna mismuni ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.
FelÃļgini í Fakfelagssamstarvinum eru Felagið FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, Starvsmannafelagið, FÃļroya Pedagogfelag, Akademikarafelag FÃļroya,
FÃļroya LÃĶrarafelag og Havnar Arbeiðskvinnufelag.

Í juni mÃĄnað í fjÃļr varð eg kunnaður um, at flogternurnar hjÃĄ Atlantic Airways kannaðu mÃļguleikarnar fyri at fara Úr Starvsmannafelagnum. OrsÃļkin var, at tÃĶr umhugsaðu at fÃĄa limaskap í danska fakfelagnum FPU (Flybranchens Personale Union) í staðin. Í august fekk felagið so at vita, at flogternurnar vildu tekna seg sum limir í FPU og lata danska felagnum samrÃĄÃ°ingarrÃĶttin, sum hevur verið hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Starvsmannafelagið harmast um stÃļðuna, men hevur fingið at vita, at avgerðin ikki er grundað ÃĄ misnÃļgd við Starvsmannafelagið, men at flogternurnar meta, at tÃĶr fÃĄa meira burturÚr við at fara upp í felag, sum burturav er fyri starvsfÃģlk í flogvinnuni. Vit fara sjÃĄlvsagt ikki at forða fyri, at flogternurnar sum starvsbÃģlkur skipa seg ÃĄ tann hÃĄtt, sum tÃĶr meta vera rÃĶttast og best. Tað er soleiðis, skipanarfrÃĶlsið ÃĄ arbeiðsmarknaðinum skal virka.

SÃĄttmÃĄlskeiðið endaði 1. november
í fjÃļr, og fyri at ganga flogternunum ÃĄ mÃļti avgjÃļrdi starvsmannafelagið at siga sÃĄttmÃĄlan upp. TÃĄ ið 1. november nÃĶrkaðist, hÃļvdu allar flogternurnar framvegis ikki tikið seg Úr Starvsmannafelagnum, og samstundis var Ãģvist, um tað fÃģr at eydnast teimum at fÃĄa í lag nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag gjÃļgnum FPU.
Tískil valdi Starvsmannafelagið at leingja sÃĄttmÃĄlan sum ein limasÃĄttmÃĄla, t.v.s. ein kollektivan sÃĄttmÃĄla, sum einans er bindandi fyri flogternur, ið eru limir
í Starvsmannafelagnum. SÃĄttmÃĄlin, sum var galdandi til 1. november, var sum sÃĄttmÃĄlar í FÃļroyum flestir ein ÃļkissÃĄttmÃĄli, sum bÃĶði var galdandi fyri limir og tey, sum ikki eru limir.
Við hesum stigi lÃģtu vit upp fyri, at annað felag kundi koma inn og royna at fÃĄa ÃļkissÃĄttmÃĄla fyri flogternurnar, samstundis sum flogternurnar eina tíð afturat hava mÃļguleikan sjÃĄlvbodnar at velja limasÃĄttmÃĄlan hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Tað gjÃļrdist skjÃģtt greitt, at tað ikki fÃģr at gerast so lÃĶtt hjÃĄ flogternunum at fÃĄa nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla gjÃļgnum FPU. FÃļroya Arbeiðsgevarafelag og Atlantic Airways samtyktu hvÃļr í sínum lagi, at tey ikki fÃģru at samrÃĄÃ°ast við eitt Útlendskt fakfelag. Síðani hava tey fingið treytaleysan stuðul frÃĄ Poul Michelsen, landsstÃ―rismanni við vinnumÃĄlum, sum varðar av Atlantic Airways og umboðar FÃļroya LandsstÃ―ri, sum eigur allan partapeningin í flogfelagnum. FPU fekk krakk.
StÃļðan í lÃļtuni er sostatt tann, at flogternunar eru settar við individuellum setanaravtalum við Atlantic Airways eftir treytum, sum svara til sÃĄttmÃĄlan hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Í lÃļtuni er eingin virkin kollektivur sÃĄttmÃĄli ÃĄ Ãļkinum. LimasÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum hevur ongan reellan tÃ―dning sum kollektivur sÃĄttmÃĄli, við tað at eingin flogterna longur er limur í Starvsmannafelagnum. Felagið er stÃģrt sÃĶð Úti av myndini, og tað felagið, sum flogternunar hava kosið sÃĶr, FPU, hevur fingið krakk frÃĄ arbeiðsgevarunum.
Hvussu sÃļgan endar, vita vit ikki í lÃļtuni.
Í Starvsmannafelagnum mugu vit taka stÃļðu til, hvat felagið skal gera, tÃĄ ið 1-ÃĄrs limasÃĄttmÃĄlin gongur Út 1. november 2019. Um tað hevur nakað endamÃĄl
at vera ÃĄ einum Ãļki við ongum limum, ella um frÃĶgast er, at felagið tekur seg heilt Úr. Starvsmannafelagið hevur sagt flogternunum frÃĄ, at vilja tÃĶr koma aftur í felagið, so stendur hurðin opin.

StÃļðan ÃĄ arbeiðs- marknaðinum

2018 var eitt buldrasligt ÃĄr ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum. Eitt ÃĄr við verkfÃļllum og rembingum, sum vit sjÃĄldan hava upplivað fyrr.
Skuldi nakar hildið, at hendan samgongan var mannað við flokkum, sum traditionelt hava havt gott samband við og tí skuldu verið bestir fyri fakfelagsrÃļrsluna, so fingu tey annað at sanna. SjÃĄlvur hevði eg ikki vÃĶntað, at nakar kassi fÃģr at standa víðopin at gramsa Úr, ella at tað fÃģr at vera nakað sjÃĄlvtÃļkuborð. Men at henda samgongan beinleiðis arbeiðir ímÃģti grundprinsippinum, sum fakfelÃļgini Ãļll standa saman um, nevniliga við at skerja verkfalsrÃĶttin, er ÃģfrÃĶttakent og ikki til at skilja.
FÃļroyski arbeiðsmarknaðurin er serstakliga friðarligur sammett við arbeiðsmarknaðin aðrastaðni.
Men síðan flestu sÃĄttmÃĄlar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum gingu Út í oktober 2017, hava vit verið rakt av fleiri verkfÃļllum. Serliga minnast vit verkfÃļllini hjÃĄ Felagnum FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, FÃļroya Pedagogfelag og LjÃģsmÃļðrafelag FÃļroya.
Felags fyri stÃģru verkfÃļllini var, at hetta eru kvinnuyrkir og starvsÃļkir, har borgarin veruliga merkir sviðan av verkfÃļllum. Og soleiðis mÃĄ tað vera. VerkfÃļll og onnur lÃģglig stríðsstig skulu merkjast, annars hava tey onki endamÃĄl. Og verkfall er sterkasta vÃĄpnið, sum fakfelÃļg eiga í stríðnum fyri gÃģðum arbeiðs- og lÃļnarkorum. Ja, rÃĶtturin at leggja arbeiðið niður, tí at vit ikki eru til sÃļlu fyri ein og hvÃļnn prís, er okkara lÃģgliga mÃģtsvar til leiðslurÃĶttin hjÃĄ arbeiðsgevaranum.
Eitt verkfall er ongantíð vÃĶl dÃĄmt, og í verkfalsstÃļðuni er ikki Ãģvanligt, at fakfelÃļg og starvsfÃģlk verða lÃļgd undir
at vera bÃĶði Ãģrímilig og Ãģforsvarlig. Hetta sÃģu vit tíverri eisini seinasta vetur, tÃĄ ið summir arbeiðsgevarar ÃĄvaraðu um lív og heilsu og samstundis kastaðu alla ÃĄbyrgd av stÃļðuni frÃĄ sÃĶr. Gloymt var alt um spÃĶlireglurnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum – nevniliga at verkfall er lÃģgligt stríðsstig, og at tÃĄ ið eingin sÃĄttmÃĄli er ÃĄ Ãļkinum, og verkfall er, so hava limirnir onga skyldu at vera til arbeiðis.
Í hesi stÃļðu kunnu vit fegnast um, at vit hava verkfalsleiðarar, sum hÃļvdu ís í bÚkinum, og sum ikki gÃģvu eftir fyri trÃ―stinum og rÃĶðingartaktikkinum.
Eg vil heldur venda tí hinvegin og siga, at tað er ÃĄbyrgdarleyst av myndugleikanum at seta fakfelÃļg í eina stÃļðu, har tey ikki síggja sÃĶr annan Útveg enn at senda limirnar til hÚs og uttan at geva undantÃļk. Vit mugu minnast til, at ÃĄbyrgdin av stovninum liggur ongantíð hjÃĄ vanliga starvsfÃģlkinum. Ábyrgdin liggur til eina og hvÃļrja tíð hjÃĄ leiðsluni og eigaranum, sum í hesum fÃļri eru landið og kommunurnar.

LÃļnardeild undir trÃ―sti
Ein stÃģrur trupulleiki ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum í FÃļroyum er, at partarnir klÃĄra als ikki at gera sÃĄttmÃĄlar til tíðina. Alt er komið í drag. SÃĄttmÃĄlarnir fara vanliga Úr gildi 1. oktober. Meiri enn 30 felÃļg skulu gera sÃĄttmÃĄla við landið. Og tað er ikki Ãģvanligt, at tað ganga heilt upp í 15 mÃĄnaðir og onkuntíð longri tíð, til tað seinasta felagið hevur gjÃļrt sÃĄttmÃĄla.
Hetta merkir, at sÃĄttmÃĄlarnir í stÃģran mun eru afturvirkandi, og tað er greitt, at eitt so stÃģrt eftirsleip í sÃĄttmÃĄlagerðini hevur avleiðingar. Tað skal eitt rÃĶttiliga stÃģrt arbeiði til fyri at eftirregulera lÃļnirnar. Umframt vanligu lÃļnina skulu yvirtíðir, vaktargjÃļld og annað eftirregulerast. Tað er lítið at ivast í, at ein eftirregulering av hesum slag kostar arbeiðsgevaranum kassan, eisini í arbeiðstíð og arbeiðsorku. Vandi er eisini fyri, at nÃ―ggjar lÃģgir og reglur koma í millumbilinum, sum kann vera ein trupulleiki, tÃĄ ið sÃĄttmÃĄlar eru afturvirkandi.
Eitt er at gera sÃĄttmÃĄlar, men sÃĄttmÃĄlarnir skulu eisini umsitast og Útinnast í verki.
Sum dÃļmi kann eg nevna, at í sÃĄttmÃĄlanum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið frÃĄ 2017 er avtala um at skipa fyri felags evnisdegi um, hvussu starvsfÃģlk kunnu verða tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Eisini er avtala um at lÃ―sa mÃļguleikarnar fyri eini felags lÃļnarskipan hjÃĄ tí almenna. Hetta skuldi verið gjÃļrt í 2018, men enn er einki hent. Eisini varð avtalað at seta ein arbeiðsbÃģlk at endurskoða arbeiðstíðarreglurnar í sjÚkraflutningstÃĶnastuni. Eingin fundur hevur verið enn millum partarnar, og eingin fundur er avtalaður.
Tann sannroynd, at lÃļnardeildin í FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num stÃļðugt er upptikin av sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum, ger eisini, at starvsfÃģlkini hava lítla tíð og orku at taka sÃĶr av vanligum lÃļnarmÃĄlum. Hetta ger, at Ãģsemjur um lÃļn og sÃĄttmÃĄlatulkingar draga Út, og at starvsfÃģlk ofta mugu liva í Ãģvissu um síni viðurskifti í Ãģrímiliga langa tíð.
Men hvÃļr hevur ÃĄbyrgdina av, at tað gongur so seint. FakfelÃļgini? FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið? Skipanin?
Helst er tað eitt sindur av hvÃļrjum, men so leingi sum skipanin er, sum hon er, hevur FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hÃļvuðsÃĄbyrgdina.
Eg eri sannfÃļrdur um, at ein av hÃļvuðstrupulleikunum er, at arbeiðsorkan ÃĄ lÃļnardeildini hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num er ov lítil. Har eru fÃ―ra fÃģlk í starvi. Tað er alt. Hesi fÃģlk skulu taka sÃĶr av Ãļllum sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingunum, persÃģnligu lÃļnarmÃĄlunum og Ãļllum tí, sum sÃĄttmÃĄlin sigur skal setast í verk.
Tað er eingin annar enn FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið ella FÃļroya LandsstÃ―ri, sum hevur tikið avgerð um raðfestingina av lÃļnardeildini, og í hesum sambandi kann tað t.d. tykjast Ãģskiljandi, hvussu landið raðfestir at seta ein politiskan spunasmið í SamferðslumÃĄlarÃĄÃ°num, tÃĄ ið lÃļnardeildin ikki fÃĶr fÃģlk til at umsita grundleggjandi uppgÃĄvur í okkara samfelag. Vit kunnu eisini grípa í egnan barm. Eg eri ein av teimum, sum halda, at vit skulu fara undir eina samrÃĄÃ°ingarskipan, har allur arbeiðsmarknaðurin tingast saman um ein felags lÃļnarkarm. So mugu nÃļkur viðurskiftir koma upp ÃĄ plÃĄss fyrst. Millum annað mÃĄ ein nÃ―ggj almenn lÃļnarskipan verða avtalað, og spurningurin um, hvussu vit uppstiga tey fakini, sum eru afturÚrsigld, mÃĄ loysast.
Í lÃļtuni dugi eg ikki at síggja, at fakfelÃļgini eru sinnað at fara undir felags sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar um ein felags lÃļnarkarm, fyrr enn ein nÃ―ggj almenn lÃļnarskipan er gjÃļrd. Og eg vÃĶnti, at stÃļrsta avbjÃģðingin verður, hvÃļrt partarnir, arbeiðsgevari og fakfelÃļg, kunnu semjast um, hvussu lÃļnarlagið í fÃļroyska samfelagnum skal vera.
ÚtgangsstÃļðið og ÃĄhugamÃĄlini eru so ymisk. FelÃļgini vilja hava so nÃģgv sum gjÃļrligt fyri arbeiðsmegina, og arbeiðsgevararnir vilja sleppa so bíliga sum til ber. TÃĄ ið alt kemur til alt, er hetta ein spurningur um keyp og sÃļlu av arbeiðsmegini í landinum og ÃĄlit millum partarnar.
Er ÃĄlit ikki millum partarnar, koma vit ongan veg fram ÃĄ leið, tí ÃĄlit gagnar okkum Ãļllum, lÃļnmÃģttakara, arbeiðsgevara, sÃĄttmÃĄlapÃļrtunum og samfelagnum Ãļllum.

LIMIR Í STJÓRASTØRVUM
Í tveimum umfÃļrum seinastu tíðina eru starvsmannafelagslimir settir fyribilsstjÃģrar ÃĄ tveimum av landsins tÃ―dningarmestu stovnum.
TÃĄ ið Ronnie Midjord gjÃļrdist fyribilsstjÃģri ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, tÃģk Bergur StÃģrhamar við sum virkandi stjÃģri fyri Suðuroyar SjÚkrahÚs. Hetta starvið rÃļkti Bergur frÃĄ 1. september í 2017 til 1. mars 2018, altso í 6 mÃĄnaðir.

KÃĄri rÃļkti stjÃģrastarvið í hÃĄlvan fimta mÃĄnað, til Ivan H. Niclasen, sum eisini var starvsmannafelagslimur, varð settur sum stjÃģri og tÃģk við stjÃģrastarvinum 1. november.
Í hesum sambandi skulu vit eisini nevna, at Karin Elisa Niclassen í 2018 tÃģk við sum varastjÃģri ÃĄ Taks. Karin Elisa hevur eisini verið limur í Starvsmannafelagnum í mong ÃĄr, ÃĄÃ°renn hon tÃģk við hesum ÃĄbyrgdarstarvi sum varastjÃģri ÃĄ Taks.
Fyribils setanirnar av stjÃģrum ÃĄ Suðuroyar SjÚkrahÚsi og í Kringvarpi FÃļroya hÃļvdu við sÃĶr ÃĄvísar avbjÃģðingar viðvíkjandi lÃļnini. Virkandi stjÃģrarnir fingu stjÃģralÃļn, men Ãģsemja var um, hvÃļrt teir skuldu fÃĄa eftirlÃļn roknað eftir stjÃģralÃļnini ella eftir síni vanligu sÃĄttmÃĄlalÃļn. Eftir nakað av togan aftur og fram fekst semja millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið um, at stjÃģralÃļnin er Útrokningargrundarlagið.
StjÃģrar hava setanar- og leiðslurheimild og eru ikki limir í Starvsmannafelagnum. TÃģ loyva vit fyribilsstjÃģrum at vera limir, tí teir rÃļkja bert starvið í eitt fyribils tíðarskeið og koma aftur í sítt gamla starv eftir eina tíð.

FÃļrleikameting og vaksnamannaÚtbÚgving

Álit um vaksnamannaÚtbÚgvingar
Á fundi í MentamÃĄlarÃĄÃ°num grundlÃģgardagin 5. juni 2018 fekk Rigmor Dam, tÃĄverandi landsstÃ―riskvinna, ÃĄlit um vaksnamannaÚtbÚgving og arbeiðsmarknaðardepil handað.
Arbeiðið er gjÃļrt Út frÃĄ setninginum í samgonguskjalinum, ”at farast skal í holt við at fyrireika at seta ÃĄ stovn vaksnamannaÚtbÚgving. Neyðugir tÃĶttir í eini tílíkari skipan eru lívlong vegleiðing og fÃļrleikameting eins og ymisk slÃļg av fÃļrleikamenning og eftirÚtbÚgving”.
Í londunum kring okkum hevur skipað vaksnamannaÚtbÚgving verið roynd við gÃģðum Úrsliti í mong ÃĄr. Í hesum londum hava vaksnir persÃģnar við ongari ÚtbÚgving havt serligar skipanir, ið gera tað lÃĶttari og hÃļgligari hjÃĄ teimum at fÃĄa sÃĶr eina ÚtbÚgving sum vaksin.
ÚtbÚgving og fÃļrleikamenning eru av stÃģrum tÃ―dningi fyri mÃļguleikarnar hjÃĄ fÃģlki at taka lut ÃĄ arbeiðsmarknaðinum og í samfelagsligum virksemi annars, og tey hava eisini stÃģran tÃ―dning fyri kappingarfÃļrið hjÃĄ vinnuni.
Tað er slíkar skipanir, roynt verður at fÃĄa í FÃļroyum eisini.
Álitið lÃ―sir stÃļðuna viðvíkjandi vaksnamannaÚtbÚgving. Harumframt eru orðað fleiri tilmÃĶlir um, hvussu vit ÃĄ einfaldan hÃĄtt kunnu skipa og samskipa ÚtbÚgvingartilboðini hjÃĄ vaksnum og tilkomnum fÃļroyingum at taka eina ÚtbÚgving ella at verða fÃļrleikament.
Alt hetta arbeiðið er hugsað at fara fram í einum trípartasamstarvi millum politiska myndugleikan og partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, m.a. fakfelÃļgini.

Fyrstu fÃļrleikametararnir
Ein onnur hending í hesum sambandi var í september, tÃĄ ið tey fyrstu 14 fÃģlkini fingu prÃģgv sum fÃļrleikametarar. Hetta varð gjÃļrdi við stÃļði í lÃģgini um fÃļrleikameting frÃĄ 2014, sum er fyrsta stigið, tÃĄ ið talan er um vaksnamannaÚtbÚgving og fÃļrleikamenning.
Yrkisdepilin í MentamÃĄlarÃĄÃ°num skipaði fyri skeiðnum í fÃļrleikameting, sum var fyri starvsfÃģlk innan ymiskar ÚtbÚgvingar- og yrkisgreinir. Yrkisdepilin umsitur mÃĄlsÃļkið fÃļrleikameting, og skeiðið var dagarnar 17.–19. september.
Tey 14 fÃģlkini hava nÚ prÃģgv fyri, at tey hava serligar fÃļrleikar at skipa fyri meting og viðurkenning av fÃļrleikum hjÃĄ vaksnum 25 ÃĄr og eldri, sum eru vunnir uttan fyri ta vanligu ÚtbÚgvingarskipanina. Talan kann vera um fÃļrleikar, sum eru fingnir til vega í arbeiði, frítíðarvirksemi og Ãļðrum sambandi, og sum kunnu verða taldir við, tÃĄ ið ein sum vaksin sÃļkir inn ÃĄ eina ÚtbÚgving ella ÃĶtlar sÃĶr í lÃĶru.
Eftir fyrsta skeiðið í september var ÃĶtlanin at fara undir at fÃļrleikameta innan skrivstovuÚtbÚgvingar og matvÃļruÚtbÚgvingar. Tey 14, sum fingu ÚtbÚgving sum fÃļrleikametarar í september, kunnu nÚ ÃĄtaka sÃĶr at fÃļrleikameta vaksin, sum eru 25 ÃĄr og eldri.
Kunning í felagnum
Á ÃĄlitisfÃģlkafundi í Starvsmannafelagnum 29. november í fjÃļr greiddi John Dalsgarð, samskipari í YrkisÚtbÚgvingarrÃĄÃ°num, frÃĄ endamÃĄlinum við fÃļrleikametingini og mannagongdini, tÃĄ ið fÃļrleikametingini verður gjÃļrd. John Dalsgarð var ein av teimum 14, sum seinasta heyst fingu prÃģgv sum fÃļrleikametarar.
Hann greiddi frÃĄ, at byrjað verður at savna saman viðkomandi skjalatilfar (prÃģgv, vÃĄttanir, viðmÃĶli, tilfar um arbeiðsroyndir v.m.) í eina skjalamappu. Hetta verður nÃ―tt sum grundarlagið í fÃļrleikametingartilgongdini. Eftir hetta verður samrÃļða við vegleiðara
um skjalatilfarið, sum ein fÃļrleikametingartilgongd verður lÃļgd til rÃĶttis eftir.
Síðani verður fÃļrleikameting framd av fakfÃģlki og vegleiðara, og ítÃļkilig ÃĶtlan verður gjÃļrd fyri, hvussu mÃĄlið verður rokkið í eini viðkomandi ÚtbÚgving.

Silvija Seres heldur, at tað eru trÃ― hÃļvuðsmÃĄl, ið fara at hava tÃ―dning: Effektivisering, nÃ―ggir vinnumÃļguleikar og tað at taka samfelagsÃĄbyrgd.
Hon vísir ÃĄ, at kunnleiki, sum framtíðin krevur, verður avgerandi, og at ÚtbÚgving fer at hava stÃļrri tÃ―dning enn hÃļg lÃļn. Vitan verður í miðdeplinum.

Umstillingarevni og dirvi
StÃģrar broytingar fara at henda, og evnini at umstilla seg og tora at hyggja fram verða avgerandi. Og heldur enn at tvíhalda um, hvussu vit kunnu varðveita tey gomlu stÃļrvini, skulu vit brÚka kreftirnar at seta okkara fingramerki ÃĄ, hvussu framtíðin kann skapast. Eisini arbeiðsmarknaðurin.
TÃĄ ið vit menniskju skulu finna fram til okkara leiklut í framtíðar talgildingini, er umrÃĄÃ°andi, at vit hugsa lokalt. DÃĄtunÃļgdin veksur, og menningin gongur Ãģgvuliga skjÃģtt, og tí fer tað at hava tÃ―dning, hvussu vit fÃĄa brÚkt hesar dÃĄtur, so at tÃĶr skapa virðir – jÚst har vit bÚgva.
Tað snÃ―r seg um at skapa stÃļrvini, vit skulu liva av, og ikki verja tey stÃļrvini, vit kenna í dag, sigur hon.
Talgildingin fer m.a. at krevja, at vit duga at skapa nÃ―ggjar hÃĶttir at loysa avbjÃģðingarnar – nÃ―ggj forrÃĶtningsmodell, sum hon mÃĄlber seg. Og tÃĄ er tÃ―dningarmikið, at politiska skipanin eisini verður tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°.
Leiðslumodellini, vit brÚka í dag, eru ment í 3. ídnaðarkollveltingini, sum var í 60-unum. Men hesar loysnir eru ikki nÃļktandi longur. TÃļrvur er ÃĄ nÃ―ggjum forrÃĶtningsmodellum. Og ikki minst at leiðarar taka kjansir. Eingin kennir framtíðina, men tað rÃĶður um at tora at meta um hana kortini.
DÃļmir eru um, at gÃģðar ÃĶtlanir í talgilda heiminum eru farnar fyri skeytið, tí at fyritÃļkurnar ikki hava dugað at umstillað seg og sÃĶð fram, greiðir Seres frÃĄ.
– Tað snÃ―r seg um at vita, hvagar bÃģlturin fer, og ikki, hvar ið bÃģlturin liggur beint nÚ. Tey, sum duga at síggja fram, verða tey, sum fara at vinna kappingina, ljÃģðar boðskapurin.

Verjið dÃĄturnar
SambÃĶrt Silviju Seres fer tað eisini at hava stÃģran tÃ―dning, at vit sum borgarar, brÚkarar og starvsfÃģlk duga at verja okkara persÃģnligu dÃĄtur. Tí persÃģnsdÃĄtur eru gullið í talgilda heiminum.
Virðið hjÃĄ stÃģrum fyritÃļkunum sum Apple, Macintosh og Amazon er dÃĄtur. DÃĄtur, sum verða nÃ―ttar at stÃ―ra okkum sum borgarum, og sum vit sum borgarar eru við til at Útvega. Tað er tað, sum ger fyritÃļkurnar so ÃģtrÚliga virðismiklar. Ikki talið ÃĄ starvsfÃģlkum, maskinurnar, kapitalurin í fyritÃļkunum ella nakað annað.
Tí er dÃĄtutrygdin so tÃ―dningarmikil. Vit mugu ansa eftir okkara dÃĄtum, sum fyritÃļkurnar liva av. Ansa vit ikki eftir, koma fyritÃļkurnar at eiga okkara framtíð. Hetta eru etiskir og politiskir spurningar, sum vit mugu viðgera politiskt og lokalt, sigur hon.
– DÃĄtu eru tann nÃ―ggja rÃĄvÃļran í dag, og henni eiga vit sum borgarar at ansa sera vÃĶl eftir.

Polarisering
Ein av stÃģru avbjÃģðingunum er, at talgildi heimurin verður lutaður sundur – polariseraður – í fÃĄar stÃģrar og sterkar fyritÃļkur, vísir Seres ÃĄ.
TÃĶr sterku fyritÃļkurnar eru ikki tÃĶr, sum framleiða komponentar til fartelefonir ella aðrar neyðugar tÃļknilutir. Nei, tÃĶr sterku fyritÃļkurnar eru tÃĶr, sum hava rÃĶði ÃĄ dÃĄtunum, sum t.d. Apple, Microsoft og Facebook. FyritÃļkurnar, ið liva av dÃĄtum, eru tÃĶr, sum sita ÃĄ gullinum.
Og menningin gongur so skjÃģtt, at tað eru bert fÃĄar fyritÃļkur, sum megna at fylgja við og mennast nÃģg skjÃģtt, sigur Seres, sum heldur, at tað er trupult at koma við nÃļkrum avgjÃļrdum boði um, jÚst hvÃļr strategi er skilabest og rÃĶttast at kjÃģsa sÃĶr, tÃĄ ið um rÃĶður talgildu framtíðina:
– Tað finnast eingi fullkomin svar. Alt fer framvegis at henda skjÃģtt, og tað snÃ―r seg um at taka kjansir. Tey, sum tora at gita og meta um, hvussu framtíðin fer at vera, verða eisini tey, sum í stÃļrstan mun fara at mynda framtíðina, spÃĄar Seres.

Komið við!
– At vera ímÃģti talgilding er sum at vera ímÃģti aldurdÃģmi ella tyngdarlÃģgini. Talgildingin kemur kortini, og tað besta, tÚ kanst gera, er at fyrireika teg sum frÃĶgast.
– Tað kanst tÚ gera sum borgari lokalt, sum fakfelagslimir og sum fakfelag. Leggið ÃĶtlanir, so frÃĶgt tit kunnu, ljÃģðaði boðskapurin til fakfelagsfÃģlkini í Stavanger.
– Verið við til at siga sÃļguna um framtíðina. Komið við konkretum boðum og strategium. Takið sÃļguna í egnar hendur. Og tað krevur, at tit eru bÃĶði kreativ og praktisk, vÃģru rÃĄÃ°ini frÃĄ norska serfrÃļðinginum til fakfelagsfÃģlkini.

HK byggir talgildu framtíðina
Síðani 2016 hevur danska fakfelagið Handel og Kontor, HK, arbeitt miðvíst við, hvussu felagið kann seta síni fingramerki ÃĄ talgildu framtíðina HK er eitt av fakfelÃļgunum, sum hava avgjÃļrt at taka framtíðina í egnar hendur so at siga. Í staðin fyri at seta seg upp afturÃĄ og siga nei ella bara hyggja at, meðan onnur taka avgerðir og seta tiltÃļk í verk, so hevur danska fakfelagið valt sÃĶr ein proaktivan leiklut í talgildingini.
FramlÃļguna hÃļvdu Bodil Otto, fakfelagsformaður í HK-komunal, og Mathias Askholm, programmleiðari í eini serligari eind í HK, sum hevur fingið navni HK Lab. Ein eind við eini heilt serligari missiÃģn.

TvÃĶr breytir
Tað var í 2017, at hÃļvuðsstÃ―rið hjÃĄ HK Danmark avgjÃļrdi at seta ÃĄ stovn HK Lab. EndamÃĄlið var at gera eina eind, sum kann bjÃģða HK av og gera HK til eitt meira nÃ―skapandi og digitalt rikið fakfelag og arbeiðsplÃĄss.
HÃļvuðsstÃ―rið samtykti tvÃĶr breytir fyri HK Lab. Onnur snÃ―r seg um at menna nÃ―ggjar tÃĶnastur og veitingar til limirnar. Hin er at gera uppskot til nÃ―ggj slÃļg av stÃļrvum og mÃĄtar at lÃĶra.
Proaktivt felag
Á hendan hÃĄtt hevur HK ÃĄtikið sÃĶr ein virknari leiklut til tess at tryggja sÃĶr medÃĄvirkan, tÃĄ ið umrÃĶður at ÃĄvirka og skapa framtíðar talgilda arbeiðsmarknaðin.
– Hetta snÃ―r seg um at skapa framtíðarinnar fakfelagsrÃļrslu. Skapa framtíðarinnar arbeiðsplÃĄss. Tað snÃ―r seg um nÃ―skapan og íverksetan, sigur Askholm.

Hugflog og sosialir fÃļrleikar eru framtíðin
Besti mÃĄtin at fyrireika seg til framtíðar arbeiðsmarknaðin er at menna grundleggjandi fÃļrleikar sum skapanarevni, hugflog og umsorgan. Tað er boðskapurin hjÃĄ Ann Therese Enarsson, umsitingarstjÃģra í svenska vitanarstovninum Futuroen.

Dagliga arbeiði hennara er at spÃĄa um framtíðina og meta um, hvÃļrjar broytingar fara at henda í arbeiðslívinum.

StÃļrv broytast
Enarsson greiðir frÃĄ, at einaferð roknaðu granskarar við, at 47% av Ãļllum stÃļrvum í heiminum fÃģru at hvÃļrva av automatiseringini. Tað vísti granskingin. Síðani blivu metingarar nakað varligari. Men spÃĄdÃģmurin var skeivur.
Í veruleikanum hvÃļrva stÃļrvini ikki. Tey minka heldur ikki í tali. Men tey broytast. NÃ―ggj stÃļrv koma fyri tey gomlu. Tað hevur leingi verið ein sannroynd. Og tað er avbjÃģðingin.
– 65% av ungfÃģlkunum, sum ganga í skÚla í dag, fara, tÃĄ ið tey verða vaksin, at hava stÃļrv, sum ikki finnast í dag, ljÃģðaði spÃĄdÃģmurin hjÃĄ Enarsson.
Krav: Lívlong lÃĶra
SambÃĶrt Enarsson er lívlong lÃĶra eitt av lyklaorðunum, tÃĄ ið vit skulu mÃļta talgildu framtíðini.
Hon vísir eina mynd av einum kameli, har kÚlan ÃĄ bakinum ímyndar lÃĶrdÃģmin, sum vit hava við okkum Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin. Tað kann vera ein
longri ÚtbÚgving frÃĄ universiteti. Ella okkurt styttri. Síðani arbeiða vit, til vit einaferð verða pensionerað. ÚtbÚgving. Arbeiði. PensjÃģn.
Men framtíðin krevur eina Ãļðrvísi og liðiligari ÚtbÚgvingarskipan, heldur Einarsson. Eina skipan, har vit stÃļðugt ogna okkum nÃ―ggja vitan.
– Data is the big gold ... but reskilling is the new oil, endurgevur Enarsson eitt enskt orðafelli. Og spÃĄar, at evnini at ogna sÃĶr nÃ―ggja vitan og at umstilla seg fara at hava stÃģran tÃ―dning ÃĄ framtíðar arbeiðsmarknaðinum.
Lívlong lÃĶra við vaksnamannaÚtbÚgving, har vit alla tíðina fÃļrleikamenna okkum til nÃ―ggjar avbjÃģðingar. Tað verður eitt krav.
Trupulleikin er hinvegin, at ÚtbÚgvingarskipanirnar virka ikki, sum tÃĶr skulu, ÃĄvarar hon.

FÃļrleikamenning manglar
Í SvÃļríki siga 4 av 10 almennum starvsfÃģlkum, at tey hava ikki fingið fÃļrleikamenning. Bert eitt minni tal av fyritÃļkunum hevur í roynd og veru nakað tilboð til starvsfÃģlkini um fÃļrleikamenning. Men samstundis eru ikki fÃĶrri enn 100.000 Ãģmannað stÃļrv í SvÃļríki. Tí tað mangla fÃģlk við rÃļttu fÃļrleikunum.
Tí mÃĄ ÚtbÚgvingarskipanin broytast. Vit mugu finna nÃ―ggjar og Ãļðrvísi hÃĶttir at lÃĶra. Øðrvísi ÚtbÚgvingar og skeið, sigur Enarsson.
Tað er ikki umrÃĄÃ°andi, um vit taka ÚtbÚgvingarnar ÃĄ fínum universitetum, ella um tað er av skeiðum ÃĄ youtube. MÃļguleikarnir eru nÃģgvir og ymiskir. Tað rÃĶður um at ÚtbÚgva seg, og vit skulu vera opin fyri nÃ―ggjum hÃĄttum at lÃĶra. JÚst hvar vit nema okkum kunnleika, er ikki avgerandi. Tað er, hvat vit lÃĶra, sum hevur tÃ―dning. Innihaldið er avgerandi.

Wanted:
Menniskjaligir fÃļrleikar! SambÃĶrt Enarsson eru tað ikki fak sum programmering og talgilding, sum fara at standa ovast ÃĄ tímatalvuni í framtíðarskÚlum. TvÃļrturímÃģti verða tað vanligir grundleggjandi menniskjansligir fÃļrleikar. FÃļrleikar, sum robottarnir ongantíð fara at yvirtaka. Tað er hesum, spurt fer at verða eftir.
– Tað verða fÃļrleikar sum nÃ―hugsan og kreativitetur. Tað verða sosialir fÃļrleikar, so sum evnini at hava medkenslu og umsorgan, evnini at sannfÃļra onnur og at samskifta og samrÃĄÃ°ast. Menniskjansligir fÃļrleikar, sum vit lÃĶra, longu ÃĄÃ°renn vit fara í skÚla, sigur hon.
– Alt hetta eru fÃļrleikar og eginleikar, sum eru menniskjansligir, og sum robottarnir ongantíð fara at yvirtaka. Tað verður altíð brÚk fyri okkum menniskjum, og tað er fÃļrleikum sum hesum, vit í framtíðini skulu hugsavna okkum um.
Tískil mugu vit, sambÃĶrt Enarsson, ikki gloyma grundleggjandi fak í skÚlanum sum handarbeiði og trÃĶsmíð. Tí tað gevur grundleggjandi skapandi fÃļrleikar, sum vit seinni kunnu fÃĄa brÚk fyri í talgilda heiminum.

Hugsið kreativt
Enarsson heldur, at evnini at hugsa kreativt fara at koma fÃģlki til gÃģðar í framtíðini. Vit mugu lÃĶra okkum at hugsa frítt, eins og bÃļrnini gera. Sum dÃļmi nevnir hon eina sÃļgu um sín egna son. Einaferð vildi abbin hava at vita, hvat abbasonurin ÃĶtlaði, tÃĄ ið hann bleiv stÃģrur. KontÃģrmaður ella brandmaður kanska?
TÃĄ ið tann lítli drongurin, sum nÃģg illa var komin í skÚlaaldur, hevði hugsað seg vÃĶl um, svaraði hann:
– Nei, abbi, tÃĄ ið eg verði stÃģrur, skal eg vera ein firvaldur.
Og tað var nÚ slett ikki so bÃ―tt, heldur Enarsson. Tí ÃĄ framtíðar arbeiðsmarknaðinum fer tað jÚst at verða Ãģgvuliga virðismikið at duga at sleppa jarðarsambandinum og fara ÃĄ flog viðhvÃļrt. Duga at hugsa Ãļðrvísi, tí gott hugflog verður eitt aktiv.
– Tað snÃ―r seg um hava hugflog og at hugsa nÃ―tt. Tað fara robottarnir ongantíð at kunna gera fyri okkum, sigur hon og vísir okkum eina mynd av smÃĄdronginum við einum firvaldi ÃĄ nÃļsini.
– Framtíðarinnar analfabetur er ikki tann, sum ikki dugir at lesa ella at skriva; tað er tann, sum ikki hevur evnini at lÃĶra og lÃĶra nÃ―tt, ljÃģðar boðskapurin. Robotturin
svarar limunum.
Sum dÃļmi um eitt produkt, sum HK hevur ment, vísa HK-fÃģlkini fram ein sokallaðan chatbot. Tað er ein telda ella ein robottur, sum leggur seg upp at eini samrÃļðu ella kjatti millum fÃģlk. Limirnir kunnu spyrja um eitthvÃļrt, t.d. viðvíkjandi sÃĄttmÃĄla ella lÃļn. Og teldan svarar so aftur, alt eftir hvar tann, ið spyr, arbeiðir.
NÚ skrivar ein limur og spyr um lÃļn.
Og spyr so, hvar limurin arbeiðir.

Limurin svarar. Og eitt-tvey-trÃ―, so hevur robotturin skannað allar sÃĄttmÃĄlar ígjÃļgnum og funnið rÃļttu tímalÃļnina.
– Hetta kann ikki koma í staðin fyri rÃĄÃ°geving, sigur Askholm um robottin.
– Men ÃĄ henda hÃĄtt sleppa limirnir undan roksinum at leita upplÃ―singarnar fram sjÃĄlvir. Tað er skjÃģtt og Ãģmakaleyst, og felagið veitir eina betri tÃĶnastu. 

Trygdarskipanin ÃĄ arbeiðsplÃĄssum
LÃļgtingslÃģgin um arbeiðsumhvÃļrvi, vanliga nevnd arbeiðsumhvÃļrvislÃģgin, hevur sum endamÃĄl at virka fyri einum tryggum og heilsugÃģðum arbeiðsumhvÃļrvi og skapa grundarlag fyri, at arbeiðsplÃĄss sjÃĄlvi kunnu loysa sínar trygdar- og heilsuspurningar eftir vegleiðing og í samstarvi við aðrar viðkomandi partar og við vegleiðing og undir eftirliti av Arbeiðs- og brunaeftirlitinum.
ArbeiðsumhvÃļrvislÃģgin ÃĄleggur Ãļllum arbeiðsplÃĄssum, har 10 fÃģlk ella fleiri arbeiða, at samskipa trygdar- og heilsuarbeiðið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Treytirnar fyri, hvussu trygdar- og heilsuarbeiðið skal skipast, eru tengdar at, hvussu nÃģgv fÃģlk starvast ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

Trygdarumboð
Á arbeiðsplÃĄssum, har tað arbeiða 10 fÃģlk ella fleiri, skulu starvsfÃģlkini velja eitt trygdarumboð. Á arbeiðsplÃĄssi, har tað eru fÃĶrri starvsfÃģlk, eigur trygdar- og heilsuarbeiðið at fara fram í gÃģðum sambandi og samstarvi millum arbeiðsgevara, arbeiðsleiðara og starvsfÃģlk. LÃģgin ÃĄleggur sostatt ikki smÃĶrri arbeiðsplÃĄssum við upp til og við 9 starvsfÃģlkum at velja trygdarumboð. Tey kunnu tÃģ av sínum eintingum velja trygdarumboð. Og um fleiri arbeiðsumhvÃļrvislig vandamÃĄl eru, verður mÃĶlt til, at arbeiðsplÃĄssið hevur eitt skipað trygdar- og heilsuarbeiði.
Øll starvsfÃģlk ÃĄ arbeiðsÃļkinum kunnu velja trygdarumboð. Er ÃĄlitisfÃģlk ÃĄ staðnum, ber til, at ÃĄlitisfÃģlkið eisini verður valt til trygdarumboð og sostatt hevur bÃĄÃ°ar leiklutirnar.

TrygdarbÃģlkar
Starvast 10–19 fÃģlk ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, skal ein trygdarbÃģlkur gerast. TrygdarbÃģlkurin skal mannast av einum trygdarumboði, sum starvsfÃģlkini hava valt, og arbeiðsleiðaranum ÃĄ staðnum.
TrygdarbÃģlkarnir ÃĄ arbeiðsplÃĄssini virka sum sambindingarlið millum starvsfÃģlkini, trygdarnevndina, har ein slík er, og leiðsluna ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
TrygdarbÃģlkurin skal:
- Ansa eftir, at arbeiðsviðurskiftini eru trygdarliga og heilsuliga fult forsvarlig.
-  Ansa eftir, at arbeiðshÃĶttir og arbeiðið eru trygdarliga vÃĶl fyrireikað og kunnu fremjast uttan vanda.
- Ansa eftir, at neyðug upplÃĶring og leiðbeining verður givin.
- Ansa eftir, at maskinur, Útgerð og tÃļknilig hjÃĄlpartÃģl eru innrÃĶttað og verða nÃ―tt trygdarliga og heilsuliga fult forsvarliga.
- Ávirka einstaka starvsfÃģlkið til eina trygdar- og heilsufremjandi atferð.
- Kunna starvsfÃģlk um galdandi reglur, ið eru ÃĄsettar at fremja trygd og heilsu.
- Luttaka í rÃĄÃ°legging av trygdar- og heilsuarbeiði ÃĄ deildini/arbeiðsplÃĄssinum
- Meta um trygdar- og heilsuvandar ÃĄ deildini/arbeiðsplÃĄssinum sambÃĶrt kunngerð um Útinnan av arbeiði.
- Luttaka í kanningum av arbeiðsÃģhappum, eitringum og Ãļðrum skaðum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

- Boða arbeiðsgevaranum ella umboðum hansara frÃĄ arbeiðsÃģhappum, eitringum og Ãļðrum skaðum.
- Kunna trygdarnevndina, har ein slík er, og leiðsluna ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum um arbeiðsumhvÃļrvistrupulleikar.
- Koma við uppskotum til at betra um arbeiðsumhvÃļrvið.

Trygdarnevndir
Starvast 20 starvsfÃģlk ella fleiri ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, skal trygdar- og heilsuarbeiðið samskipast soleiðis, at umframt trygdarbÃģlk skal eisini ein trygdarnevnd skipast. Hetta vil siga, at fyrst verður ein trygdarbÃģlkur skipaður ella um neyðugt fleiri. Hevur arbeiðsplÃĄssið fleiri deildir ella Ãļkir, verður viðmÃĶlt, at hvÃļr deild ella hvÃļrt Ãļki hevur sín egna trygdarbÃģlk.
Síðani verður ein trygdarnevnd skipað.
Er bert ein trygdarbÃģlkur, skulu bÃĄÃ°ir limirnir í hesum bÃģlki saman við arbeiðsgevaranum ella einum umboði fyri hann manna trygdarnevndina. Trygdarnevndin telur sostatt íalt 3 limir: eitt starvsfÃģlk, ein arbeiðsleiðara/ formann og ein arbeiðsgevara/umboð fyri hann.
Eru tveir ella fleiri trygdarbÃģlkar, skal trygdarnevndin mannast av tveimum starvsfÃģlkaumboðum Úr trygdarbÃģlkunum, tveimum arbeiðsleiðarum/formonnum Úr trygdarbÃģlkunum umframt arbeiðsgevaranum ella einum umboði fyri arbeiðsgevaran. Trygdarnevndin telur tÃĄ íalt 5 limir; tvey starvsfÃģlk, tveir arbeiðsleiðarar/formenn og arbeiðsgevaran/umboð fyri hann.
Limirnir í trygdarskipanini eru valdir fyri 2 ÃĄr. Afturval er loyvt, og ÃĄlitisfÃģlk kunnu vera trygdarumboð samstundis.
Um arbeiðsleiðari ella trygdarumboð fara frÃĄ sum limir í trygdarbÃģlkinum, fara teir samstundis frÃĄ sum limir í trygdarnevndini.
Sum hÃĶgsti liður í trygdarskipanini ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum skal trygdarnevndin rÃĄÃ°leggja, leiða og samskipa Ãļll tiltÃļk og arbeiði, ið hava tÃ―dning fyri trygdar- og heilsuarbeiðið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Trygdarnevndin skal:
- Hava eftirlit við trygdar- og heilsuarbeiðinum.
- Veita kunning og leiðbeining til trygdarbÃģlkarnar um trygdar- og heilsuarbeiðið.
- Kanna atvoldir til arbeiðsÃģhapp, eitringar og skaðar annars.
- Seta í verk tiltÃļk at forða fyri, at arbeiðsÃģhapp, eitringar ella skaðar endurtaka seg.
- Eina ferð um ÃĄrið gera eitt yvirlit um arbeiðsÃģhapp, eitringar og aðrar skaðar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
- Halda seg kunnaða um reglur, ið eru ÃĄsettar fyri trygd og heilsu ÃĄ arbeiðsplÃĄssum.
- Gera leiðreglur fyri upplÃĶring og leiðbeining av nÃ―ggjum starvsfÃģlkum og hava eftirlit við, at reglurnar verða fylgdar.
- Gera ein lista yvir samansetingina av trygdarskipanini og senda listan til Arbeiðs- og brunaeftirlitið.
- Kunna starvsfÃģlkini ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum um, hvÃļrjir limirnir í trygdarskipanini eru.
- Tilnevna ein dagligan trygdarleiðara.
- Hava regluligan fund í minsta lagi eina ferð í hvÃļrjum ÃĄrsfjÃģrðingi.
- Minst tvÃĶr ferðir um ÃĄrið hava ein
felagsfund við allar trygdarbÃģlkar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Arbeiðsgevarin
Arbeiðsgevarin skal síggja til, at limirnir í trygdarbÃģlkunum og trygdarnevndini rÃļkja skyldur sínar, og skal síggja til, at limirnir fÃĄa bjÃģðað skeið, ÚtbÚgving ella aðrar fÃļrleikar, ið eru neyðugir til tess at rÃļkja uppgÃĄvurnar. Arbeiðsgevarin skal rinda fyri tÃĶr Útreiðslur, ið hetta hevur við sÃĶr.
Trygdarumboðið er vart
Sum trygdarumboð ert tÚ tryggjaður mÃģti uppsÃļgn og Ãļðrum skerjingum í arbeiðsviðurskiftum ÃĄ sama hÃĄtt sum ÃĄlitisfÃģlk innan viðkomandi ella tilsvarandi fakliga Ãļkið. Eisini skal arbeiðsgevarin minst eina viku, ÃĄÃ°renn trygdarumboðið verður sagt upp, kunna Arbeiðs- og brunaeftirlitið um hetta, soleiðis at Arbeiðs- og brunaeftirlitið hevur mÃļguleika at kanna viðurskiftini í sambandi við uppsÃļgnina.
Gevið gÃĶtur, at fyri arbeiði, ið heilt ella partvíst verður Útint ÃĄ fyribils ella skiftandi arbeiðsplÃĄssum uttan fyri virkisins fasta arbeiðsstað, eru aðrar reglur galdandi enn tÃĶr, ið her nevndar eru.

Framhaldandi nÃģgv at stríðast fyri

Eftir ÃĄheitan og egnum ynski bjÃģði eg meg hervið aftur fram sum valevni til nevndina í Starvsmannafelagnum.
Lat okkum halda ÃĄfram at gera tað, sum vit halda vera rÃĶtt! Eins og Ãļll onnur í landinum hava vit sum limir í Starvsmannafelagnum ÃĄhuga í, at FÃļroyar verða eitt enn betri land at bÚleiðkast í. BÃļrn okkara skulu hava undirvísing í gÃģðum skÚlum, vit skulu hava hjÃĄlp, um vit gerast sjÚk, og vit skulu passast, tÃĄ vit vera gomul og ÃģhjÃĄlpin. Hetta mÃĄlið verður bert rokkið, um vit Ãļll eru við at lyfta, og at Ãļll fÃĄa lut í vÃĶlferðini. Starvsmannafelagið skal vera fyri Ãļll, ÃģansÃĶð hvÃļr tÚ ert. Vit hjÃĄlpa, har tað er neyðugt, og har vit kunnu.
Gamalt orðatak sigur, at fyri at viðfara fÃģlk líka, mugu tey viðfarast ymiskt, tí eingin er líka. Tað, ið fyri nÃļkur styrkir, kann fyri onnur vera oyðileggjandi. Hetta er sera umrÃĄÃ°andi at hava í huga.
Skiljandi er, at í einum felagi sum okkara við so nÃģgvum limum, eru sera ymisk ÃĄhugamÃĄl. Tí mÃĄ partapolitikkur ongantíð takast uppí.
UmrÃĄÃ°andi er, at vit sum felag tryggja limum okkara best mÃļguligu arbeiðsumstÃļður. Harafturat mÃĄ limunum tryggjast
eitt trygt og stÃļðugt lÃļnargrundarlag, ið endurspeglar tað gÃģða arbeiða, vit dagliga gera. Vit skulu Ãļll vera her, og ikki bert halda, siga og gera tað, sum tey ið valda, halda, siga og gera.
TÚ skal hava rÃĄÃ° at liva, ikki bert yvirliva. Tað er tí sera umrÃĄÃ°andi, at vit ikki í FÃļroyum, fÃĄa tað fyribrygdi, sum kring heimin verður rÃģpt “working poor”. Her er talan um fÃģlk, sum arbeiða fulla tíð, men ikki fÃĄa endarnar at rÃļkka saman. Hetta gerst ein alsamt stÃļrri trupulleiki kring okkum, og av tí sama mÃĄ haldast eitt vakið eyga við tí herheima.
Dupultskatta avtalan. Hetta er eitt vÃĶl kent fyribrygdi millum Norðurlond. Í stuttum er endamÃĄlið við hesi avtalu tað, at peningur bert verður skattaður einaferð.
Í hesum sambandi mÃĄ sigast, at ÃĄrið 2018 hevur verið við til at varpa ljÃģs ÃĄ sterkasta amboðið, ið vit sum fakfelÃļg hava, nevniliga verkfallið. TÃģ er ein stÃģrur trupulleiki við verkfÃļllum, sum stÃļðan er í lÃļtuni. Hetta kemst av, at peningur, ið vit gjalda inn í okkara egna verkfallsgrunn, verður dupultskattaður. Vit rinda skatt av peningi, sum vit fÃĄa Úr verkfallsgrunninum. Hetta hevði verið gamaní, um vit ikki longu hÃļvdu goldið skatt av peninginum, ið var settur í verkfallsgrunnin.
Tíverri hevur hetta við sÃĶr, at tað loysir seg hjÃĄ FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, um limir í fakfelÃļgunum fara í verkfall, tí dupultskattaði verkfallspeningurin fer beinleiðis í almenna
kassan. Hetta er undir ongum umstÃļðum í lagi.
Eg havi ÃĄÃ°ur víst ÃĄ hetta mÃĄlið. Stutt eftir, at tað varð tikið upp í Starvsmannafelagnum, varð eitt líknandi mÃĄl lagt fyri LÃļgtingið. Av tí sama gjÃļrdi eg ikki meira við tað tÃĄ. Men har vildi meirilutin tíverri ikki tosa um lÃģgaruppskotið. MÃĶr vitandi varð uppskotið beint í eina nevnd, og har hvarv tað.
Ein slík dupultskattaavtala millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevði verið sera gevandi fyri okkara limir. Tískil ÃĶtli eg mÃĶr at taka hetta upp aftur og varpa ljÃģs ÃĄ tað.
Umsorgarnardagar. UmrÃĄÃ°andi er, at vit fÃĄa eitt alment orðaskifti um hetta mÃĄlið. Er talan um pening, arbeiðsorku ella okkurt heilt triðja? Hví er hetta ikki langt síðani komið fyri í LÃļgtinginum? Tað hendir mangan, at fÃģlk hava nÃ―tt alla sína frítíð og mÃļguligar frídagar fyri at taka sÃĶr av sínum nÃĶrmastu, ið hava tÃļrv ÃĄ umsorgan. Hetta er sera Ãģheppið. Tí meti eg tað vera umrÃĄÃ°andi at varpa ljÃģs ÃĄ hesi viðurskifti, so vit fÃĄa sett eina hÃģskandi skipan í verk ÃĄ hesum Ãļkinum. Skal eitt mÃĄl loysast, mÃĄ tað takast fram og tosast um tað.
Eitt er so heilt givið, at “Saman standa vit sterk, og saman kunnu vit mynda okkara arbeiðsplÃĄss og eitt framtíðar FÃļroyar fyri Ãļll”.

TÃģlmennini koma, men vit skulu stÃ―ra teimum

Tann 9. mars er nevndarval, og eg standi fyri vali. Eg bjÃģði meg fegin fram aftur sum umboð í nevndini nÃĶstu trÃ― ÃĄrini.
TÃĄ eg stillaði upp fyrstu ferð, vÃģru míni hjartamÃĄl tey lÃĶgst lÃļntu og annars limarÃļkt sum heild. Batar eru framdir innan limarÃļktina, men tÃĄ talan er um tey, sum liggja niðast ÃĄ lÃļngarstiganum, haldi eg, at ein gÃģður biti er eftir, til vit eru komin ÃĄ mÃĄl. Verði eg afturvald, verður hetta eitt av mÃĄlunum, eg fari at leggja stÃģra orku í. Annað mÃĄl er fÃļrleikamenningin.
Stundum verður varskÃģgvað “TÃģlmennini koma,” og satt er tað, tey eru vÃĶl ÃĄ veg í hami sum talgildu FÃļroyar. NÃģgv arbeiðsplÃĄss eru við at talgilda flestu arbeiðsuppgÃĄvur, og roknast mÃĄ við, at brÚk ikki verður fyri eins nÃģgvum arbeiðshondum til sama arbeiði frameftir. Innan okkara starvsÃļki kann vÃĶntast, at talgildingin fer at fÃļra við sÃĶr sonevndar effektiviseringar nÃģgvastaðni, men fyrst og fremst ÃĄ skrivstovunum. StarvsfÃģlk innan hesi Ãļkini koma uttan iva at standa fremst fyri at merkja broytingarnar. Sum felag kunnu vit sjÃĄlvandi ikki standa hendur í favn, tvÃļrturímÃģti skulu vit gera okkurt við tað.
Í sÃĄttmÃĄlanum millum Starvsmannafelagið og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið er ÃĄseting um, at starvsfÃģlk ÃĄ Ãļllum stovnum skulu hava mÃļguleikan at fÃļrleikamenna seg. Eg vil virka fyri, at Starvsmannafelagið setir eina kanning í verk, sum lÃ―sir, hvussu hesin parturin av avtaluni verður hildin ÃĄ Ãļllum okkara sÃĄttmÃĄlaÃļkjum innan land og kommunur. Vit í felagnum eru annars stÃļðugt ÃĄ varðhaldi, og við mÃĶr í nevndini fara vit eisini at halda eyga við, at hesin setningurin, eins og aðrir, verður hildin. UppgÃĄvan er at síggja til, at limirnir við fÃļrleikamenningini eru skikkaðir at taka við nÃ―ggju uppgÃĄvunum, sum umskiftið Ãģsvitaliga fer at fÃļra við sÃĶr. Royndirnar vísa, at nÃ―ggja tÃļknin krevur arbeiðsmegi bÃĶði til at seta hana í verk og til at halda henni viðlíka. Eg var og vitjaði eitt skjalasavn í Noregi síðsta summar, har tey vÃģru í ferð við at talgilda tað, sum ÃĄÃ°ur var gjÃļrt við hond. Tað, ið onkur kanska hevði stÚrt fyri, helt ikki, tí brÚk er fyri Ãļllum hondum nÚ og nÃģgv ÃĄr fram í tíðina, siga tey. HÃģast gÃģðar sÃļgur og gÃģð tíðindi mugu vit fyri alt í verðini ikki vera blÃĄoygd. Royndirnar vísa okkum nevniliga, at almennu arbeiðsgevararnir altíð eru skjÃģtir at finna sonevndar lÃĶttar loysnir, tÃĄ tað snÃ―r seg um at spara krÃģnur her og nÚ. Dugnalig starvsfÃģlk eru jÚ trygdin fyri, at mest og best fÃĶst fyri givnu krÃģnurnar til dygdargÃģðar almennar tÃĶnastur. Í Ãļllum lítillÃĶtni tori eg at halda uppÃĄ, at vit sum umsita hesar tÃĶnastur, eru í grundini tey, sum vita mest og best, hvussu tÃĶr best kunnu veitast. TÃĄ tað er sagt, er sera umrÃĄÃ°andi, at okkara fÃģlk fÃĄa loyvi at vaksa við uppgÃĄvunum, og at fÃļrleikamenningin sleppur at virka, sum hon eftir sÃĄttmÃĄlanum eigur. Tað vil eg strangliga virka fyri. Vil myndugleikin ikki halda avtaluna, mÃĄ boðskapur okkara vera stuttur og greiður: Vit spÃĶla ikki við!
LÃļnarspurningurin er eitt stÃģrt og umrÃĄÃ°andi mÃĄl, og lÃļnin skal sjÃĄlvandi fylgja við Ãļktu fÃļrleikunum. LÃĶgstu lÃļnarflokkarnir eiga at verða strikaðir, og fÃģlk eiga at flytast upp í hÃĶgri flokkar, samstundis sum mÃļguleikar skulu skapast fyri hÃĶgri lÃļnarflokkum.

Fari at stríðast fyri gÃģðum Úrslitum

Eg eri 41 ÃĄr, ÚtbÚgvin radiomekanikari og havi arbeitt sum medicoteknikari ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum síðani juli 2007.
Eri sera glaður fyri mítt starv og mítt arbeiðsplÃĄss, og ikki minst mínar gÃģðu starvsfelagar. Eg eri í fleiri nevndum ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, eitt nÚ samstarvsnevndini
ÃĄ TÃĶnastudeplinum og í hÃļvuðssamstarvsnevndini fyri alt LandssjÚkrahÚsið. Eisini eri eg virkin ÃĄlitismaður fyri TÃĶnastudepilin.
Eg eri hugaður at taka við nÃ―ggjum hugsanum og eri erligur og jaligur av lyndi. Eg eri sera ÃĄhugaður í fakfelagsarbeiði og vil stríðast fyri teimum rÃĶttindum, limirnir hava vunnið sÃĶr. Eisini haldi eg, at vit skulu tora at seta krÃļv til arbeiðsgevaran.
Eg bjÃģði meg fram sum valevni til nevndina í Starvsmannafelagnum, tí eg havi stÃģran ÃĄhuga í fakfelagsarbeiði. Her eru nÃļkur mÃĄl, sum eg fari at arbeiða fyri:
Tað var eitt stÃģrt frambrot, tÃĄ arbeiðsvikan í 2003 lÃĶkkaði Úr 40 niður í 39 tímar, men í Danmark lÃĶkkaði arbeiðsvikan longu í 1990 niður í 37 tímar. NÚ er tíðin komin, har vit mugu standa saman um at fÃĄa arbeiðsvikuna enn longur niður. Standa vit saman við okkara limum, nÃĄa vit langt, og stríðast vit enn harðari fyri okkara fakfelag, koma vit eisini ÃĄ mÃĄl við okkara hugskotum.

KappingarfÃļri innan tað almenna
Vit, sum arbeiða innan fyri tað almenna ella kommunala Ãļkið, vita, at stovnurin skal spara. Hetta hoyra vit nÃĶstan hvÃļrt ÃĄr, tÃĄ fíggjarlÃģgin verður lÃļgd fram. TÃĄ hugsa vit: “Er tað meg, tað gongur Út yvir nÚ?” Vit hugsa eisini, hvat nÚ skal niðurleggjast, hvÃļr skal hava uppgÃĄvurnar, og ikki minst, hvÃļr skal renna skjÃģtari fyri somu lÃļn. Tað er heilt greitt, at tann privati geirin liggur altíð upp ÃĄ lÚr eftir at yvirtaka uppgÃĄvurnar hjÃĄ tí almenna. Tí skulu vit altíð vera kappingarfÃļr innan okkara Ãļki og duga at effektivisera. Men lÃļnin mÃĄ fylgja við, so tað privata ikki yvirtekur okkara Ãļki.
HvÃļr einstakur arbeiðstakari er ÃĄhugaður í at fÃĄa gÃģða lÃļn, og sjÃĄlvandi skulu vit hava tað, sum vit hava uppiborið. Tí er neyðugt at endurskoða lÃļnina og lÃļnarflokkarnar. Ávísir fakbÃģlkar hava staðið í stað leingi, og ÃĄvísir limir við somu grundleggjandi ÚtbÚgving eru flokkaðir Ãģlíka.
Sum limir hava vit stÃģran tÃ―dning fyri arbeiðsplÃĄssini í FÃļroyum. Tað eru vit, sum eru tilfeingið hjÃĄ arbeiðsgevarunum, og tað eru vit, sum gera arbeiðið. Tað eru vit, sum stríðast dagliga, men vit mugu stríðast enn meira fyri okkara lÃļn og halda rimmar fast við vunnin rÃĶttindi.

LÃļnarhÃĶkking hvÃļrt fimta ÃĄr
Eftir sjey ÃĄrum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum er ein komin til hÃĶgsta lÃļnarstig. Eg fari at arbeiða fyri, at okkara limir skulu hava eitt ískoyti eftir hesi sjey ÃĄrini. Til dÃļmis kundi ein lÃļnarhÃĶkkan verið fimta hvÃļrt ÃĄr. Tað er ikki virðiligt at víga sítt lív til arbeiðsplÃĄssið í 20 ÃĄr ella longri, og lÃļnin stendur í stað eftir sjey ÃĄrum.
FÃļrleikamenning verður ikki gjÃļrd í nÃģg stÃģran mun við tí ferð, sum stovnar verða talgildir. Tað nyttar ikki, at arbeiðsplÃĄssið Útvegar ta nÃ―ggjastu Útgerðina, um starvsfÃģlkið ikki verður fÃļrleikament samstundis. Tað er tÃ―dningarmikið, at hvÃļr einstakur arbeiðstakari hevur mÃļguleika fyri at menna seg innan fyri sítt fak.

Eisini eitt felag fyri tey ungu

Eg eri í yngra endanum av limaskaranum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. TÃĄ eg byrjaði at arbeiða, var eingin ivi, at í fakfelag skuldi eg, tí styrkin liggur í, at vit eru mong, sum standa saman.
Eg meti tað vera ein framíhjÃĄrÃĶtt sum ung at gerast partur av einum so sterkum felagi og vera við til at lyfta arvin víðari.
Men hetta er við at broytast. Eg hoyri alsamt fleiri og fleiri siga: nei, í fakfelag tíma tey ikki. Tey vilja nÃģgv heldur eiga tÃĶr krÃģnurnar sjÃĄlvi. Mítt hjartamÃĄl er, at tað at vera í fakfelag, at kenna ÃĄbyrgd og at standa saman, aftur verður ein dygd, sum verður hÃļgt mett, serliga millum ung.
Starvsmannafelagið eigur eisini sín part í hesum. Felagið mÃĄ eisini vera har fyri sínar yngru limir, og fyri tey, sum eru ÃĄ veg Út ÃĄ arbeiðsmarknaðin. Vit mugu minna tey ÃĄ, hvaðan tey koma frÃĄ, og hvat omma ella abbi teirra stríddust fyri. Tað er tÃļrvur ÃĄ at brÃ―na virðini, sum Starvsmannafelagið byggir ÃĄ, og at fortelja hetta til tey yngru og komandi ÃĶttarliðini, soleiðis at limatalið verður stÃļðugt og vaksandi.

At stríðast liggur til slagið
Eg vil gjarna bjÃģða meg fram sum títt umboð í nevndini í Starvsmannafelagnum. Hví?
JÚ, tí eg vil fegin taka eitt tak og gera mítt til at menna felagið enn meira við mínum hjartamÃĄlum og royndum.
Eg eri uppvaksin ÃĄ Glyvrum. Politikkur og lokalt virksemi hevur merkt mín uppvÃļkstur. Omma mín, Maria ÃĄ SÃ―nini, var saman við mongum Ãļðrum ein av undangongukvinnunum í Kvinnufelagnum ÃĄ Glyvrum, og hon setti í sínari tíð saman við Ãļðrum barnagarð ÃĄ stovn og arbeiddi í mong ÃĄr fyri rÃĶttindum og betri korum hjÃĄ kvinnum.
Eg bÚgvi ÃĄ Strondum saman við manninum og tveimum bÃļrnum. Eri ÚtlÃĶrd sum skrivstovufÃģlk ÃĄ Ríkisumboðnum. Í 2011 fÃģr eg í starv hjÃĄ Sunda kommunu og havi seinastu 4 ÃĄrini arbeitt sum trivnaðarsamskipari.
Trívist tÚ?
Eg brenni fyri, at fÃģlk skulu trívast. ArbeiðsplÃĄssið er tað staðið, har vit brÚka stÃļrsta partin av okkara virkna lívi, og tískil er tað alt avgerandi, at ein trívist og mennist í sínum arbeiði. Eg havi verið ÃĄlitisfÃģlk í 4 ÃĄr og eri von við at taka stig og fÃļra verkÃĶtlanir Út í lívið.
SÃĄlarlig heilsa er nakað, sum eg eisini brenni fyri. Eg eri virkin í netverkinum hjÃĄ FÃģlkaheilsurÃĄÃ°num innan ABC fyri sÃĄlarliga heilsu og meti, at hetta er eitt sera hent amboð eisini at taka við inn í Starvsmannafelagið. At vera virkin, vera saman og vera hugbundin er lykilin til eina gÃģða sÃĄlarliga heilsu. Hetta er jÚ alt nakað, ið eigur at vera partur av okkara arbeiðslívi.
At vera virkin, vera saman við okkara starvsfelÃļgum og hava uppgÃĄvur, har vit kunnu vera hugbundin og brÚka okkara fÃļrleikar ÃĄ ein tÃ―Ã°andi hÃĄtt.
Ert tÚ við?
Kommunali geirin hevur tÃļrv ÃĄ endurnÃ―ggjan í hugburði til lÃĶruplÃĄss og eftirÚtbÚgving av starvsfÃģlkum. Eg fari at virka fyri og skumpa undir at fÃĄa fleiri lÃĶrlingar settar í starv innan fyrisitingar hjÃĄ kommununum. TÃļrvur er eisini ÃĄ, at Starvsmannafelagið saman við kommununum bjÃģðar limum í felagnum mÃļguleikan at eftirÚtbÚgva seg í FÃļroyum.
Talgildi veruleikin krevur, at limirnir fÃĄa mÃļguleikan at menna seg, so vit vera fÃļr at lofta verandi og komandi avbjÃģðingunum. Tað er umrÃĄÃ°andi, at tÚ sum limur kennir, at tÚ ert við, tÃĄ nÃ―ggjar uppgÃĄvur koma ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Og um tÚ ikki kennir teg at kunna vera við, so skalt tÚ hava mÃļguleika fyri at menna tínar fÃļrleikar, soleiðis at tÚ verður við.
Eg vil gjarna geva mítt íkast til nevndina í Starvsmannafelagnum og stríðast fyri, at tÚ sum limur fert at fÃĄa eitt sterkt, víðfevnandi og nÃ―hugsandi fakfelag, sum í Ãļllum virkar fyri tínum rÃĶttindum og ÃĄhugamÃĄlum.

Vel mítt fingramerki

GÃģðu limir, so stundar til aðalfund í Starvsmannafelagnum, har veljast skulu tveir nevndarlimir og tveir tiltakslimir.
Eg var uppstillaður ÃĄ aðalfundinum í 2017, men gjÃļrdist ov stuttur tÃĄ. Eg havi verið tiltakslimur seinastu tvey ÃĄrini og við til onkran fundin, tÃģ bert sum ÃĄhoyrari.
Eg eri 53 ÃĄra gamal, giftur, eigi tvey bÃļrn, fÃ―ra bonusbÃļrn og fÃ―ra abbabÃļrn. Vit bÚgva í Sumba, har eg eri uppvaksin. Av lyndi eri eg sera treiskur og fari eftir tí, sum eg seti mÃĶr fyri av heilum hjarta. Sostatt eri eg eitt upplagt umboð til nevndina.

Arbeiðsroyndir
Eg var 16 ÃĄra gamal, tÃĄ eg fyrstu ferð fÃģr til skips. Seinni var eg nÃļkur ÃĄr í arbeiði hjÃĄ LandsverkfrÃļðinginum, nÚ Landsverk. Í nÃģgv ÃĄr arbeiddi eg hjÃĄ MT HÃļjgaard sum spreingileiðari og arbeiðsformaður, og har var eg við í nÃģgvum verkÃĶtlanum, bÃĶði í FÃļroyum, GrÃļnlandi og ÃĄ Sri Lanka.
Í 2010 fÃģr eg aftur til skips, hesaferð í oljuvinnuni. Í 2015 byrjaði eg í mínum nÚverandi starvi sum dekkari umborð ÃĄ Smyrli.

Nevndararbeiði
FrÃĄ tí eg var um 20 ÃĄra aldur, havi eg verið við í nevndararbeiði. Byrjaði í nevndini í Sumbiar ÍtrÃģttarfelag og Arbeiðsmannafelagnum BeinisvÃļrð. Í 2012 og aftur í 2016 var eg valdur í bygdarrÃĄÃ°ið í Sumbiar Kommunu. Her havi eg verið aktivur í teimum ymsu nevndunum í bygdarÃĄÃ°num. MÃĶr dÃĄmar sera vÃĶl nevndararbeiði, og sum nevndarlimur í Starvsmannafelagnum hevur ein mÃļguleika fyri at tryggja og bÃļta um korini hjÃĄ limunum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, í frítíðini og í pensiÃģnstíðini. Hetta er jÚst nakað fyri meg.
MÃĄl
Starvsmannafelagið ger eitt megnar arbeiði fyri limirnar. Til hvÃļrjar sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar verður arbeitt av Ãļllum alvi fyri at fÃĄa sum mest burtur Úr til teir ymsu bÃģlkarnar. BÃģlkarnir seta fram ynskir til hvÃļrjar samrÃĄÃ°ingar, tað veri seg lÃļnarhÃĶkkan ella onnur viðurskiftir, ið bÃļtast skal um.
Eg fari at nevna nÃļkur fÃĄ ting, ið eg eri kunnaður um, og sum eg meti eiga at skrivast við feitari skrift aftan fyri oyrað til komandi samrÃĄÃ°ingar.
SjÚkraflutningstÃĶnastan er ein tann mest tÃ―Ã°andi tÃĶnastan vit eiga, men lÃļnarliga sÃĶr tÃģ ikki soleiðis Út. Hesin lutfalsliga lítli bÃģlkur mÃĄ sigast at vera dottin niður ímillum hinar bÃģlkarnar. ByrjanarlÃļnin er bert gÃģðar 23.000 krÃģnur um mÃĄnaðin, og endalÃļnin eftir sjey ÃĄra tÃĶnastu 26.868 krÃģnur. Henda tÃĶnastan eigur at lyftast minst fimm-seks stig upp til eina endalÃļn ÃĄ omanfyri 29.000 krÃģnur um mÃĄnaðin.
Í mun til onnur fÃĄa hesi starvsfÃģlk ikki viðbÃģt fyri vandamiklan ella brÃĄÃ°feingis flutning. Tað er upplagt, at tey skulu hava hesi uppískoyti, tí tey eru Útsett fyri sama vanda. Heldur ikki fÃĄa tey viðbÃģt ella lÃļnarhÃĶkking fyri víðari ÚtbÚgving, eitt nÚ sum viðgeri ÃĄ stÃļði tvey ella sum paramedisinari, ið er ein 31⁄2 ÃĄra ÚtbÚgving. SjÃĄlvandi skulu tey eins vÃĶl og onnur hava lÃļnarhÃĶkking fyri at taka víðari ÚtbÚgving. LÃļnin fyri tilkallivakt er 25 prosent av vanligari tímalÃļn. Laborantar og onnur fÃĄa enntÃĄ 33 prosent av tímalÃļnini. Hví skal hesin munurin vera? Stutt sagt, so skylda vit hesum lívsneyðuga starvsbÃģlki vÃĶl betri lÃļn og sÃļmdir fyri teirra megnar arbeiði.

SjÃģfÃģlk
Dekkarar ÃĄ vaktarskipunum Tjaldrinum og Brimli eiga heilt víst eisini at setast upp í lÃļn. Í lÃļtuni liggja teir eitt lÃļnarstig lÃĶgri enn til dÃļmis dekkarar ÃĄ Smyrli. Teir eru líka nÃģgva tíð umborð og hava mangan sera truplar uppgÃĄvur at taka sÃĶr av. Eitt nÚ tÃĄ Ãģdnirnar herja. Hetta er heilt víst ein bÃģlkur, ið mÃĄ lyftast upp lÃļnarliga.
Skeið
TÃĄ tÚ ert ÃĄ skeiði í frítíðini, fÃĶrt tÚ 7,8 tímar fyri dagin, sum er alt ov lítið. Fyri tað fyrsta missir tÚ frídagin, og fyri tað nÃĶsta er hetta gott og grundiga undirgoldið. Eg kann taka eitt dÃļmi. Um eg sum suðuroyingur skal norðureftir ÃĄ skeið, mÃĄ eg mangan frÃĄ hÚsum klokkan fimm um morgunin og eri ikki heima aftur fyrr enn ÃĄ miðnÃĄtt. Heilar 19 tímar, har tÚ hevur mist frídagin og einans fingið 7,8 tímar fyri skeiðsdagin. Hetta er heilt burturvið. AnnaðhvÃļrt mÃĄ gjaldast 12 tímar fyri skeiðsdagin, ella mÃĄ frídagurin fÃĄast aftur, og lÃļn fyri 7,8 tímar.
Innarlig ÃĄheitan
GÃģðu limir. Setið tykkara ÃĄlit ÃĄ meg ÃĄ nevndarvalinum, og eg lovi at arbeiða við lív og sÃĄl og seta míni fingramerkir til frama fyri limir Starvsmannafelagsins.

Kostnaðarmikið at keypa tryggingar

Síðan stovnsetanina fyri tjÚgu ÃĄrum síðan hevur fremsta virki í Samlagstryggingargrunni Starvsmannafelagsins verið at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur.
Grunnurin keypir, sum er, ymsar tryggingar vegna limirnar. T.d. lívstrygging, trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ tí tryggjaða, og trygging,
ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚka hjÃĄ barni hjÃĄ tí tryggjaða. StÃļðugt verður arbeitt við at betra um og mÃļguliga Ãļkja tryggingarnar. Treytin er tÃģ, at hetta
skal vera innan fyri tann fíggjarkarm, ið grunnurin hevur at rÃĄÃ°a yvir, og at Útreiðslurnar ikki Ãļkjast, so at grunnurin ikki kann svara hvÃļrjum sítt.
Samlagstryggingargrunnurin er bert lítil – men tÃ―dningarmikil – partur av samlaða eftirlÃļnar- og tryggingarkonseptinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Av prosentunum, sum fara til eftirlÃļnar- og tryggingargjald hjÃĄ tí einstaka, fer hÃĄlvt annað prosent í grunnin at keypa ymsu tryggingarnar fyri, og restin fer í persÃģnliga eftirlÃļnarpartin.
Samlagstryggingargrunnurin arbeiðir eftir teimum somu prinsippunum sum Samhaldsfasti ArbeiðsmarknaðareftirlÃļnargrunnurin. Tað vil siga, at Ãļll gjalda eitt ÃĄvíst prosentgjald av lÃļnini inn í grunnin, men Útgjaldið er tað sama í krÃģnum fyri tann einstaka. Um hetta er rÃĶttvíst, ber sjÃĄlvsagt altíð til at kjakast um, men jÚst hetta hevur við sÃĶr, at tryggingargjaldið ikki er Ãģneyðuga tyngjandi fyri tÃĶr lÃĶgru lÃļnirnar.
Prosentini, ið verða latin til persÃģnligu eftirlÃļnina, hevur grunnurin einki við at gera. HvÃļr einstakur ger av, hvussu hann ella hon leggur til rÃĶttis egnu skipan sína – um trygging skal vera við
í skipanini ella ikki, og hvussu hon – innan fyri nÚverandi lÃģgarkarmar – skal
Útgjaldast við frÃĄfaringaraldur. Felagið leggur seg ikki Út í, hvÃļnn Útgjaldsleist tann einstaki velur, og avtalur um, hvÃļrja skipan ein velur, verða tí gjÃļrdar einsÃĶris millum tann tryggjaða og tryggingarfelagið. TÃģ rÃĄÃ°gevur felagið limum, tÃĄ ið teir hava fyrispurningar, ið snÚgva seg um frÃĄfaring og eftirlÃļn.
HÃģast hvÃļr einstakur kann keypa sÃĶr sínar egnu tryggingar og seta tÃĶr saman, sum henni ella honum lystir, er eingin ivi um, at fyri nÃģgv okkara er samlagstryggingin eisini ein sera tÃ―Ã°andi partur av samlaða tryggingarhÃļpinum.
HÃģast grunnurin hevur nÃģgv ÃĄr ÃĄ baki, kann av og ÃĄ tykjast, sum um vit ikki eru nÃģg dugnalig at siga frÃĄ, hvÃļrjar mÃļguleikar limir hava. Tað kemur tíverri fyri, at limir ikki tykjast vita, at teir eru tryggjaðir, og tí ikki gerast varir við hetta, fyrr enn fyrningartíðin er farin. Heimasíðurnar hjÃĄ felagnum og hjÃĄ
LÍV hava verið nÃ―ttar sum kunningarmiðlar, og trygging og eftirlÃļn eru aftrat hesum fastir tÃĶttir í ÚtbÚgvingini hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum. Ásannandi, at grunnurin ikki hevur rokkið Ãļllum enn, arbeiða Samlagstryggingargrunnurin og LÍV stÃļðugt við at Ãļkja um kunningina, ið vÃģnandi kann hava við sÃĶr, at eingin dettur niður millum.
Ein liður í hesum er, at LÍV skipar fyri tiltÃļkum fyri tey, ið nÃĶrkast frÃĄfaringaraldri. Har verður greitt frÃĄ lÃģgarverkinum, ið er knÃ―tt at pensjÃģnsskipanunum, og teimum broytingum, ið hava verið seinnu ÃĄrini. Ymsu ÚtgjaldsmÃļguleikarnir verða gjÃļgnumgingnir, og mÃļguligt er at gera avtalur um persÃģnliga rÃĄÃ°geving. Í fjÃļr varð skipað fyri trimum tílíkum fundum – einum í Leirvík, einum ÃĄ TvÃļroyri og einum í SmÃĶruni hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Øll tiltÃļkini vÃģrðu vÃĶl vitjað.
Tað er kostnaðarmikið at keypa sÃĶr tryggingar, men neyðugt er at hava í huga, hvat fÃĶst fyri peningin, og hvussu
stÃļðan hevði verið, um ein ongar tryggingar hevði.
Einki er at ivast í, at best hevði verið, um skaðar ikki komu fyri, men tey ÃĄrini, grunnurin hevur verið virkin, er ikki komið fyri enn, at nakað ÃĄr hevur verið uttan skaðar.
Í 2018 doyðu tríggir limir, og eisini vÃģru tvey ÚtgjÃļld í sambandi við hjÚnafelagsveiting. Í fimtan fÃļrum vÃģru ÚtgjÃļld í sambandi við hÃĶttisligar sjÚkur, og aftrat hesum er veitt fjÚrtan limum gjaldsundantÃļka.
LokaupphÃĶddin hevur verið partur av skipanini, síðani grunnurin varð settur ÃĄ stovn. SambÃĶrt aðalfundarviðtÃļku er ÃĄsett, at lokaupphÃĶddin skal vera partur av tryggingarskipanini hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum fram til 2027. TÃģ verða ÃĄrini frÃĄ 2018 til 2027 nÃ―tt til eina niðurlaging av upphÃĶddunum, ið verða Útgoldnar teimum, ið hava nÃĄtt pensjÃģnsaldur. Upprunaliga var upphÃĶddin 100.000 kr., men í niðurlagingartíðarskeiðinum minkar Útgjaldið við 10.000 krÃģnum hvÃļrt ÃĄr. Útgjaldið varð í 2018 minkað niður í 90.000 kr. og verður í ÃĄr 80.000 kr.
Í 2019 verður Útgjaldið til lokaupphÃĶdd nÃĶrum 4,5 milliÃģn til teir oman fyri hÃĄlvthundrað limirnar, ið rÃļkka frÃĄfaringaraldur.
TÃĄ lokaupphÃĶddin í 2028 er burtur, fer grunnurin bert ÃĄ samhaldsfÃļstum stÃļði at keypa ymsar tryggingar vegna limirnar.

Aðalfundurin
Aðalfundurin hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum verður hÃģskvÃļldið 21. februar í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. TÃĄ verður mÃļguleiki at tríva í nÃģgvu spurningarnar, ið hava við bÃĶði trygging og eftirlÃļn at gera, eins og grannskoðaði roknskapur grunsins verður lagdur fram.
Umboð fyri LÍV verður við ÃĄ fundinum.




Seming og stríðsval
Loksins komu vit ÃĄ mÃĄl. Semjan við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið er í hÚs; okkara stÃļrsta arbeiðsgevara. Ein tungur burður, sum einans bar ÃĄ mÃĄl við miklari mÃ―kjan og tÃģgvari togan og treiskni. Og eftir at semingsmaðurin var komin upp í leikin. TÃĄ hÃļvdu samrÃĄÃ°ingarnar staðið uppÃĄ í nÃĶrum hÃĄlvan fjÃģðra mÃĄnað.

Til reiðar at fara allan vegin

Tað verður sagt, at ein samrÃĄÃ°ing er vÃĶl eydnað, um bÃĄÃ°ir partar eru nÃļkunlunda líka ÃģnÃļgdir, tÃĄ semjan er rokkin.
Vit kunnu ikki svara fyri mÃģtpartin. Men vit eru sjÃĄlvandi ikki heilt nÃļgd, tí vit fingu jÚ ikki alt tað, sum vit kundu hugsað okkum. Men man fÃĶr ongantíð alt. Hinvegin kravdu vit, at Úrslitið skuldi vera bÃĶði rÃĶtt og rímiligt. Og vit vÃģru til reiðar at fara allan vegin.
BÃĄÃ°ir partar fingu og lÃģtu
Av tí, at mÃģtparturin, tíverri eftir okkara tykki, ynskti at fÃĄa semingsstovnin uppí, fingu vit einans mÃļguleika at velja ella vraka tað samlaða semingsuppskotið. Hetta var harmiligt, tí tÃĄ gluppu fleiri smÃĄsemjur okkum av hondum. Men rÃĶtt skal vera rÃĶtt, semingsmenninir hÃļvdu lívgað bÃĄÃ°um pÃļrtum. Eitt nÚ vÃģru vit vÃĶl nÃļgd við fyrra ÃĄrið, sum var betri enn vit hÃļvdu vÃĶntað, meðan seinna ÃĄrið var verri enn vit hÃļvdu vÃģnað.
RÃĶtt og rímiligt Úrslit
Tilsamans fingu vit ein lÃļnarvÃļkstur ÃĄ ÃĄleið 5,2 prosent yvir tvey ÃĄr. Í krÃģnum fyrra ÃĄrið og prosentum seinna ÃĄrið. Til sammetingar fingu vit 4,8 prosent seinast. Hetta var neyðugt, og tí mettu vit tað vera bÃĶði rÃĶtt og rímiligt.
Bulurin í felagnum, tey sum teljast millum tey lÃĶgri miðallÃļntu í samfelagnum, m.a. skrivstovufÃģlkini, fingu ein munandi lÃļnarvÃļkstur ÃĄ Útivið 800 kr. og tilsamans yvir bÃĶði ÃĄrini ein vÃļkstur ÃĄ omanfyri 6 prosent. Hetta var neyðugt, og tí mettu vit tað vera bÃĶði rÃĶtt og rímiligt.
Eftir fleiri ÃĄra stríð eydnaðist eisini loksins at fÃĄa ein bachelorstiga fyri limirnar í Starvsmannafelagnum, so at tað ikki longur finst nakað b-lið fyri bachelorar. VandamÃĄlið við at fÃģlk ÚtbÚgva seg Úr felagnum skuldi við hesum verið burtur. Harafturat hevur hetta skapt grundalag fyri, at restin av limahÃģpinum eisini kann flyta seg uppeftir. LÃļnarloftið er sprongt, so allir bÃģlkar rÚmast nÚ í felagnum. Hetta framtíðartryggjar felagið og tað var bÃĶði neyðugt, rÃĶtt og rímiligt.
Við so frÃĶgum kortum ÃĄ hondunum hevði tað verið vÃĄgið at vrakað semingsuppskotið og koyrt limirnar Út í eitt verkfall, har vit kundu tapt meira enn vit vunnu. Tí gÃģðtÃģku vit semjuna.

Aðalfundur við vali
Leygardagin 7. mars verður aðalfundur í SmÃĶruni. Val verður til formanssessin og til tveir nevndarsessir. Tveir nevndarlimir takka fyri seg, og vit takka teimum fyri gÃģða samstarvið. Tey eru BjÃļrg Jacobsen, sum er farin niður í lestrarÃļrindum, og Svend Aage Seloy, sum longu hevur tÃĶnt felagnum í trÃ― skeið, og tí ikki kann stilla upp aftur. Tríggir limir bjÃģða seg fram til teir bÃĄÃ°ir nevndarsesirnar, Ãļll roynd ÃĄlitisfÃģlk. Og til formansvalið eru tvey valevni. Tað ber boð um eitt livandi og virkið felag, at fleiri bjÃģðar seg fram at rÃļkja ÃĄlitissessir, so takk fyri tað. Í blaðnum kanst tÚ lesa um hvÃļrji mÃĄl, valevnini ÃĶtla at arbeiða við.
Vit vilja minna ÃĄ, at til ber at greiða atkvÃļðu við brÃĶvatkvÃļðu ella ÃĄ talgildum undanvali frÃĄ 16. Februar.

Veitsla og vÃĄr í luftini
Eftir fundin fara vit at hugna okkum saman. Fyrst við vÃĶlkomudrykkum og gÃģðum rocktÃģnum frÃĄ hÚsaorkestrinum Klettar, og síðani í veitsluni í StarvsmannafelagshÚsinum, har vit grilla heil krov Úti í tÚninum og hugna okkum við gÃģðum felagssangi.
Vit gleða okkum at síggja nÃģgv tykkara leygardagin 7. mars, bÃĶði til sjÃĄlvan aðalfundin og veitsluna.

MismunarlÃģgin er í eygsjÃģn
Helgi Abrahamsen, landsstÃ―rismaður í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum, hevur ÃĶtlanir um, at leggja eitt lÃģgaruppskot fram um at forða fyri mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Helgi Abrahamsen sigur, at hann hevur givið sínum embÃĶtisfÃģlki boð um at hyggja at lÃģgaruppskotinum, sum skal banna mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, og at ÃĶtlanin er, at eitt uppsskot skal spyrjast burturÚr, sum politiskum meirluti fÃĶst fyri. Vit arbeiða við tí. Tað hevur allatíðina verið tankin, sigur Helgi Abrahamsen, landsstÃ―rismaður við Starvsblaðið. Hetta sama kom fram í Degi og Viku í januar, tÃĄ ið spurningurin um fastan frÃĄfaringaraldur var uppi og vendi.
Undanfarna samgonga legði eitt uppskot til mismunarlÃģg fram í fjÃļr vÃĄr, men stundir vÃģru ikki at viðgera uppskotið, ÃĄÃ°renn tingið fÃģr til hÚs. Uppskotið varð m.a. gjÃļrt í samstarvi við partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Hvussu eitt uppskot til mismunar

Roknast mÃĄ við, at ÚtgangsstÃļðið verður tikið í uppskotinum hjÃĄ undanfarnu samgongu. Vit fara at gera eitt uppskot, sum vit kunnu fÃĄa politiska undirtÃļku fyri, sigur Helgi Abrahamsen, sum vísir ÃĄ, at hetta er eitt mÃĄl har „kryssast mÃĄ millum skerini.”
Við hesum sipar landsstÃ―rismaðurin helst til, at lÃģgin í verandi líki leggur upp til at banna mismuni vegna kynsligan samleika og kynsliga sannfÃļring, og at tað kann gerast ein politiskur snÃĄvingarsteinur.

FÃļroyar eftirbÃĄtur
FÃļroyar eru eitt av teimum fÃĄu norðanlondunum, sum ikki hava eina almenna lÃģg, sum bannar mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Ein lÃģg hevur verið ÃĄ veg í fleiri ÃĄr.
Sonja JÃģgvandÃģttir, uttanflokkatingkvinna, legði av fyrstan tíð eitt uppskot fyri tingið ÃĄ vÃĄri 2017 og aftur ÃĄ heysti í 2018.
Í fjÃļr vÃĄr legði tÃĄverandi landsstÃ―rismaður í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum, Heðin Mortensen, eitt líknandi uppskot fram. Hesaferð var lÃģgaruppskotfylgibÃģlkur við m.a. umboðum fyri partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum var við í arbeiðinum. Uppskotið fall tÃģ fyri tíðarfreistini.

Generell verja
EndamÃĄlið við lÃģgaruppskotinum var at „tryggja javnviðgerð og at banna mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum vegna rasu, hÚðarlit, ÃĄtrÚnað ella trÚgv, politiska ÃĄskoðan, kyn, kynsligan samleika, kynsliga sannfÃļring, aldur, brek ella tjÃģðskaparligum ella fÃģlkaeyðkenniligum uppruna.”
FakfelÃļgini hava eftirlÃ―st eina slíka lÃģg í fleiri ÃĄr, men ÃĄvís mÃģtstÃļða hevur verið í politisku skipanini. Í grannalondunum hava almennu mismunarlÃģgirnar víst seg at geva starvsfÃģlki munagÃģða verju mÃģti Ãģsakligum mismuni, ikki minst viðvíkjandi at fyribyrgja mismuni vegna aldur og brek.
LÃģgin ÃĄleggur tildÃļmis arbeiðsgevarunum eina „tillagingarskyldu.” Teir skulu – innanfyri rímiligt mark – beina fyri forðingum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, so at fÃģlk við breki, men sum annars eru skikkað, kunnu vera ÃĄ arbeiðsmarknaðinum ÃĄ jÃļvnum fÃļti lÃģg fer at síggja Út nÚ er ikki greitt. ið meira fullfíggjað, og ein politiskur við onnur.
LÃĶgri inngjald og hÃĶgri Útgjald Úr ALS
Arbeiðsloysisskipanin er somikið vÃĶl fyri fíggjarliga, at stÃ―rið nÚ mÃĶlir til at lÃĶkka inngjaldið og at hÃĶkka Útgjaldið.
Útgjaldið Úr ALS hevur verið Ãģbroytt síðstu ÃĄtta ÃĄrini. NÚ mÃĶlir stÃ―rið til at hÃĶkka Útgjaldsloftið Úr 17.500 kr. um mÃĄnaðin upp í 18.500 kr. um mÃĄnaðin og at hÃĶkka Útgjaldsprosentið Úr 75 prosentum upp í 80 prosent av Útrokningargrundarlagnum.
Eisini mÃĶlir stÃ―rið til at lÃĶkka inngjaldið við 0,25 prosentstigum, Úr 1,25 prosentum niður í 1 prosent.
Tað er Helgi Abrahamsen, landsstÃ―rismaður í vinnumÃĄlum, sum hevur sent lÃģgaruppskot og kunngerðarbroyting til hoyringar, millum annað hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Í viðmerkingunum til uppskotið verður sagt, at stÃ―rið fyri ALS javnan metir um stÃļddina av ALS-gjaldinum, og at stÃ―rið nÚ metir, at ALS hevur eina nÃļktandi eginogn at standa ímÃģti við undir einari bÚskaparligari afturgongd.
Skipanin hevur havt vaksandi avlop ÃĄ hvÃļrjum ÃĄri síðan 2014. Við ÃĄrslok í 2013 var eginognin slakar 207 miÃģ. kr., og við ÃĄrslok í 2019 var eginognin uml. 910 miÃģ. kr.
Verða broytingarnar framdar, verður mett, at skipanin klÃĄrar 4 ÃĄr við einum arbeiðsloysi ÃĄ 10 prosent ella 6-7 ÃĄr við einum arbeiðsloysi ÃĄ 8 prosent.
Ein onnur broyting í uppskotinum er, at lÃģgarkravda eftirlÃļnargjaldið framyvir verður lagt omanÃĄ Útgjaldið Úr Arbeiðsloysisskipanini. Hetta er avleiðing av pensjÃģnsnÃ―skipanini frÃĄ 1. januar 2019 og fer ikki at ÃĄvirka upphÃĶddina, sum hin einstaki fÃĶr í arbeiðsloysisstuðli.

TÃĄ ið fÃģlk gerast arbeiðsleys, hava tey rÃĶtt til arbeiðsloysisstuðul frÃĄ arbeiðsloysisskipanini, meðan tey royna at finna sÃĶr annað arbeiði. Treytirnar eru tÃģ, at tey lÚka ÃĄsetingarnar í lÃģg og kunngerð.
ALS hevur tÃģ eina reglu um karantenu, sum er ÃĄsett í lÃģg, sum merkir, at starvsfÃģlk í summum fÃļrum kunnu verða rakt av karantenu, so at tey ikki hava rÃĶtt til arbeiðsloysisstuðul tÃĶr fyrstu 8 vikurnar, roknað frÃĄ tí degi setanarliga tilknÃ―tið við arbeiðsgevaran er av.
Taka vit stÃļðuna, at arbeiðsgevarin sigur starvsfÃģlk upp, ella talan hevur verið um tíðaravmarkaða setan, so hava starvsfÃģlkini altíð rÃĶtt til arbeiðsloysisstuðul beinanvegin, sum setanin endar. TÃĄ verða tey ongantíð rakt av karantenu. TÃģ fÃĄa Ãļll lÃģgarÃĄsettar bíðidagar, sum eru millum 2 og 10 dagar.
Í Ãļðrum fÃļrum kunnu starvsfÃģlk fÃĄa karantenu.

NÃĶr karantenan rakar
Í fyrra lagi verða starvsfÃģlk altíð rakt av karantenu, tÃĄ ið tey verða burturvíst Úr arbeiði orsakað av tÃĶnastubroti. Hetta eru tey meira ÃĄlvarsomu starvsfÃģlkamÃĄlini, t.d. stuldur og ÃģlÃģglig frÃĄvera, har fÃģlk verða send heim við ongari uppsagnartíð.
Í Ãļðrum lagi er hÃļvuðsreglan eisini, at fÃģlk fÃĄa karantenu, tÃĄ ið tey siga seg Úr starvi sjÃĄlvi. UmstÃļður ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum kunnu tÃģ gera, at tey ikki verða rakt av karantenu kortini. LÃģgin sigur nevniliga, at hava fÃģlk „haldgÃģðar grundir” til at siga upp, sleppa tey undan karantenuni.
Spurningurin er so, hvat ið kann roknast sum „haldgÃģð grund”, sum ger, at starvsfÃģlkið sleppur undan karantenuni. LÃģgarviðmerkingarnar nevna eina rÃļð av dÃļmum, sum kunnu koma undir „haldgÃģða grund.”

„HaldgÃģðar grundir”

DÃļmi um haldgÃģða grund:
- VÃĄnaligt arbeiðsumhvÃļrvi, ið er íkomið grundað ÃĄ, at arbeiðsgevarin er farin Út um leiðslurÃĶtt sín, ella at talan er um, at fysisku karmarnir fyri arbeiðinum, t.d. sjÃĄlvt arbeiðsplÃĄssið, er heilsuskaðiligt
- Likamlig ella sÃĄlarlig sjÚka, ið verður vÃĄttað við lÃĶknavÃĄttan
- Vantandi lÃļnarÚtgjalding. Vanliga verður kravt, at seinkingin er umleið eina viku, og at arbeiðstakarin hevur gjÃļrt arbeiðsgevaran kunnigan við seinkingina. Hetta eigur at verða gjÃļrt skrivliga
- Avgerandi broytingar í setanartreytunum. T.d. at arbeiðsplÃĄssið verður flutt, arbeiðstíðin og lÃļnin broytt, lÃĶkking í tign og arbeiðsheiti.
Meginreglan er, at arbeiðstakarin hevur givið arbeiðsgevara sínum eina skrivliga ÃĄvaring um broyttu viðurskiftini, fyri at talan kann verða um uppsÃļgn við haldgÃģðari grund.
Viðvíkjandi starvsligum broytingum skal talan vera um starvsligar broytingar, sum fara Út um tað, sum er rímiligt, at starvsfÃģlkið bara mÃĄ tola. Í hesum sambandi hevur tað tÃ―dning, at starvsfÃģlkið hevur gjÃļrt arbeiðsgevaran varugan við, at broytingin er farin Út um mark.

Ampa av arbeiðsplÃĄssinum
– Eg vil siga, at eitt tað mest vanliga dÃļmið um, at fÃģlk, ið siga upp, sleppa undan karantenu, er, at tey ikki hava tað gott ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og kanska hava verið sjÚkrameldað orsakað av umstÃļðum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sigur Sylvia í KÃļk, mÃĄlsviðgeri.
– TÃĄ hevur tað t.d. tÃ―dning, at starvsfÃģlkið við lÃĶknavÃĄttan kann skjalprÃģgva, at tað hevur havt ampa og sjÚkrafrÃĄveru vegna vÃĄnaligar arbeiðsumstÃļður og tí ikki hevur sÃĶr aðra loysn enn at siga upp. Talan kann vera um likamliga ella sÃĄlarliga sjÚku, og skal hetta vera við tilrÃĄÃ°ing frÃĄ lÃĶkna, sigur mÃĄlsviðgerin hjÃĄ ALS.
Í hesum viðfangi minnir hon tÃģ ÃĄ, at tað ikki ber til at fÃĄa arbeiðsloysisstuðul, um tÚ ert sjÚkrameldaður, tÃĄ ið setanin endar. Tað er nevniliga ein treyt, at fÃģlk skulu vera tÃļk og arbeiðsfÃļr fyri
at fÃĄa arbeiðsloysisstuðul. Eru tey ikki longur sjÚkrameldað, hava tey rÃĶtt til arbeiðsloysisstuðul alt fyri eitt.
Tað er ALS, sum metir um mÃĄlini við stÃļði í lÃģgini, og starvsfÃģlkið skal prÃģgva, at „haldgÃģðar grundir” eru fyri uppsÃļgnini. Verður tÚ arbeiðsleys/ur eftir at hava sagt teg Úr starvi, skalt tÚ skjalprÃģgva og lÃ―sa umstÃļðurnar nÃĶrri í sambandi við uppsÃļgnina og grundgeva fyri, at tÚ hevði haldgÃģða grund til at siga starvið frÃĄ tÃĶr.

Karantenan longd
Fyri fimm ÃĄrum síðani varð ALS-lÃģgin broytt, so at karantenan hÃĶkkaði Úr 4 vikum upp í 8 vikur.
EndamÃĄlið við lÃģgarbroytingini var at senda Út ein boðskap um, at tað ikki skal bera til at siga seg Úr starvi fyri at fara í ALS, uttan haldgÃģða grund.
Herðingin skuldi forða fyri, at fÃģlk nÃ―ta ALS sum millumstÃļð, tÃĄ ið tey bara vilja skifta arbeiði, og eggja fÃģlki til at loysa sínar trupulleikar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum heldur enn at siga upp. Tað skal tí ikki vera alt ov lÃĶtt at fÃĄa stuðul frÃĄ ALS.
Eisini var endamÃĄlið at avmarka Útreiðslurnar hjÃĄ ALS og at fyribyrgja, at fÃģlk gerast langtíðar arbeiðsleys.

Arbeiðsskaða av vÃĄnaligum sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi
ENDURGJALD: HÃģast nÃģgv skal til, so kann sjÚka elvd av vÃĄnaligum sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi verða viðurkend sum vinnusjÚka við rÃĶtti til endurgjald. Síðani nÃ―ggja lÃģgin kom, sum gav hesi rÃĶttindi, hava verið um 10 mÃĄl av hesum slagi. Higartil hevur ein persÃģnur fingið endurgjald. VanlukkutryggingarrÃĄÃ°ið, ið umsitur tryggingarskipanina, heldur, at tÃļrvur er ÃĄ meiri kunning um mÃļguleikan.
Í mong ÃĄr hevur borið til at fingið endurgjald fyri varandi kropsligan arbeiðsskaða, men ikki fyrr enn frÃĄ 2010 hevur borið til at fingið endurgjald fyri varandi arbeiðsskaða, har orsÃļkin er vÃĄnaligt sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi. TÃĄ er talan um arbeiðsskaða, ið kemur undir bÃģlkin, ið kallast vinnusjÚka.

Strong krÃļv
Tað skulu tÃģ rÃĶttiliga ítÃļkilig prÃģgv fÃļrast fyri, at arbeiðsskaðin er íkomin av vÃĄnaligum sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi. Eitt nÚ er tunglyndi í sjÃĄlvum sÃĶr ikki nÃģg mikið til at fÃĄa viðurkent hetta sum varandi arbeiðsskaða ella vinnusjÚku. Tað skal meira til enn tað.
OrsÃļkirnar kunnu t.d. vera stÃģr sÃĄlarlig krÃļv, lítil ella eingin stuðul ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, trong evstamÃļrk og stÃģrt arbeiðstrÃ―st. Talan kann eisini vera um Ãģgvuliga stÃģrt sÃĄlarligt trÃ―st frÃĄ sera krevjandi brÚkarum og hartil vantandi stuðul frÃĄ leiðsluni ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Í FÃļroyum er tað FÃļroya VanlukkutryggingarrÃĄÃ°, sum viðger slík mÃĄl. Áðrenn eitt mÃĄl kann verða viðgjÃļrt har, skal ein lÃĶknafaklig meting gerast, sum PÃĄl Weihe, serlÃĶkni í arbeiðsmedisini og samfelagsmedisini, vanliga tekur sÃĶr av.
Tilburðirnir kunnu vera ymiskir, men oftani er tað soleiðis, at sjÚklingurin hevur upplivað ÃĄgang ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, sum kann hava elvt til posttraumatiska strongd. At viðkomandi hevur kent seg baktalaðan, Útifrystan ella ÃĄ onkran hÃĄtt miskrediteraðan, vísir serlÃĶknin ÃĄ.
Formaður í VanlukkutryggingarrÃĄÃ°num er Henrik MÃļller, sorinskrivari. Hann vísir ÃĄ, at tað er trupult at fÃĄa staðfest sÃĄlarligar trupulleikar sum arbeiðsskaða ella vinnusjÚku, tí tað mugu ikki vera onnur viðurskifti, sum onkursvegna kunnu vera orsÃļkin til sÃĄlarligu sjÚkuna. Eitt nÚ um tað finst sÃĄlarsjÚka í familjuni, fer hetta altíð at viga tyngri sum orsÃļk til sjÚkuna, enn at seta tað í samband við vÃĄnaligt sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi og staðfesta
tað sum orsÃļk.
– Tað ber til at fÃĄa staðfest, at ein vinnusjÚku er íkomin orsakað av vÃĄnaligum sÃĄlarligum arbeiðsumhvÃļrvi, sum endurgjald kann fÃĄast fyri, men tað er rÃĶttiliga torfÃļrt, sigur Henrik MÃļller.
– Síðani lÃģgin kom í gildi í 2010, hava vit viðgjÃļrt umleið 10 mÃĄl. Bert í tí eina fÃļrinum er sjÚkan beinleiðis sett í samband við vÃĄnaligt sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi og hevur givið rÃĶtt til endurgjald, sigur Henrik MÃļller.

TÃļrvur ÃĄ meiri kunning
Sorinskrivan heldur, at tÃļrvur er ÃĄ meiri kunning um mÃļguleikan at fÃĄa endurgjald fyri vinnusjÚku vegna vÃĄnaligt sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi. Hann heldur tað vera upplagt, at fakfelÃļgini seta fokus ÃĄ hetta.
PÃĄl Weihe heldur, at tað ÃĄtti at verið lÃĶttari at boðað frÃĄ slíkum arbeiðsskaðum og vísir til eina skipan, sum grÃļnlendska „Center for Arbejdsskader” bjÃģðar. Har ber til at boða frÃĄ mÃļguligum arbeiðsskaðum elektroniskt gjÃļgnum heimasíðuna hjÃĄ grÃļnlendska arbeiðseftirlitinum. Tosa við lÃĶknan um stÃļðuna

Um tÚ fert til lÃĶkna viðvíkjandi sjÚkrafrÃĄveru, ið kann hava samband við umstÃļðurnar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, eigur tÚ at umrÃļða við lÃĶknan, hvÃļrt talan kann vera um arbeiðsskaða við rÃĶtti til endurgjald. Hetta er galdandi bÃĶði viðvíkjandi kropsligari og sÃĄlarligari sjÚku.
FÃĄa lÃĶknar og tannlÃĶknar í sínum arbeiði varhugan av, at sjÚkligur hevur
vinnusjÚku, sum t.d. kann standast av vÃĄnaligum sÃĄlarligum arbeiðs umhvÃļrvi, hava teir skyldu at boða VanlukkutryggingarrÃĄÃ°num ella Ãļðrum avvarðandi eftirlitsstovni frÃĄ hesum.
Fyrsta stigið er ofta, at lÃĶknin biður arbeiðsmedisinaran kanna viðurskiftini nÃĶrri.

DÁTUVERNDARLÓG: LÃģgin um persÃģnsupplÃ―singar skal takast av, og í staðin skulu vit fÃĄa eina nÃ―ggja dÃĄtuverndarlÃģg. Hetta er ein lÃģg, sum er gjÃļrd við stÃļði í felags evropeisku dÃĄtuverjuskipanini, GDPR, General Data Protection Regulation, sum er felags lÃģgarverkið hjÃĄ ES-londunum.
FÃļroyar skulu hava eina nÃ―ggja dÃĄtuverjulÃģg, og tað skal vera við fyrimynd í felags lÃģggÃĄvuni hjÃĄ ES, teirri sonevndu GDPR-skipanini.
Tað hevur samgongan gjÃļrt av, og er lÃģgaruppskot til nÃ―ggja dÃĄtuverndarlÃģg lagt fyri lÃļgtingið.

PersÃģnstrygd og gÃģðkenning sum triðjaland
Samgongan hevur tvinnanda endamÃĄl við at seta nÃ―ggja lÃģggÃĄvu í verk ÃĄ persÃģnsupplÃ―singarÃļkinum.
Fyri tað fyrsta er endamÃĄlið at betra um verndina av persÃģnsupplÃ―singum, sum ferðast í stríðari streymi enn ÃĄÃ°ur millum fÃģlk, teldlar, fartelefonir og teldur. Í ES-londunum er persÃģndÃĄtulÃģggÃĄvan samskipað í eina dagfÃļrda felags evropeiska dÃĄtuverjulÃģggÃĄvu, og tað er við fyrimynd í hesi lÃģggÃĄvu, at vit nÚ fÃĄa eina dÃĄtuverndarlÃģg.
EndamÃĄlið við at leggja seg upp at ES-skipanini er harafturat at tryggja, at ES framhaldandi kann gÃģðkenna FÃļroyar sum trygt triðjaland, tÃĄ ið talan er um at flyta persÃģnsupplÃ―singar millum lond. Tað merkir, at borgarar, fyritÃļkur og almennir myndugleikar í ES frítt kunnu flyta persÃģnsupplÃ―singar Úr ES til gÃģðkenda landið, uttan at hetta krevur serstakt loyvi ella frÃĄboðan. Og gÃģðkenningin av FÃļroyum skal endurskoðast aftur í seinasta lagi 25. mai í ÃĄr.

Somu meginreglur
– men ÃĄbyrgdin broytt
SambÃĶrt lÃģgarviðmerkingunum fer DÃĄtuverndarlÃģgin ikki at broyta sjÃĄlva beinagrindina í verandi persÃģnsupplÃ―singarlÃģg, sum er frÃĄ 2001. Meginreglurnar og viðgerðarreglurnar verða tÃĶr somu.
Hinvegin verða grundleggjandi broytingar viðvíkjandi, hvussu ÃĄbyrgdin av viðgerðini verður skipað, hvussu leikluturin hjÃĄ DÃĄtueftirlitinum skal vera, og viðvíkjandi revsingini fyri brot ÃĄ lÃģggÃĄvuna.
Vit kundu við Ãļðrum orðum sagt, at reglurnar fyri viðgerð av persÃģnsupplÃ―singum stÃģrt sÃĶð verða Ãģbroyttar, men at sjÃĄlv skipanin, t.v.s. ÃĄbyrgdin av, at reglurnar verða hildnar, eftirlitið við lÃģgini og revsingin fyri at brÃģta lÃģgina, verður broytt.

ArbeiðsplÃĄss fÃĄa stÃļrri ÃĄbyrgd
NÃ―ggja lÃģgin leggur upp til, at dÃĄtuÃĄbyrgdarin og dÃĄtuviðgerin fÃĄa stÃļrri ÃĄbyrgd av at tryggja „eitt nÃļktandi verndarstÃļði”, og at lÃģgin verður hildin. DÃĄtuÃĄbyrgdarin er eitt nÚ leiðslan ÃĄ einum stovni ella fyritÃļku, ið viðger persÃģnsupplÃ―singar, og dÃĄtuviðgerin er t.d. teldufÃģlkið ella teldufyritÃļkan, sum leiðslan hevur at hjÃĄlpa sÃĶr í hesum sambandi.
Stutt sagt verður farið frÃĄ eini skipan, har DÃĄtueftirlitið m.a. hevur havt undaneftirlit og gÃģðkenning av viðgerð av persÃģnsupplÃ―singum, til eina skipan, har t.d. arbeiðsplÃĄssini sum dÃĄtuÃĄbyrgdarar í stÃļrri mun sjÃĄlvi heilt frÃĄ byrjan skulu tryggja og ansa eftir, at upplÃ―singar ikki verða viðgjÃļrdar ÃģlÃģgliga.
Arbeiðsgevarin (dÃĄtuÃĄbyrgdarin) skal meta um vÃĄÃ°an í viðgerðini av persÃģnsupplÃ―singum og við stÃļði í hesi vÃĄÃ°ameting gera av, hvÃļrji trygdartiltÃļk eru neyðug ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Eisini skal hann t.d. gera eitt yvirlit yvir viðgerðir, sum kunnu nÃ―tast til eftirlit seinni.

Leikluturin hjÃĄ DÃĄtueftirlitinum broytist
Samstundis sum hÃļvuðsÃĄbyrgdin av, at lÃģgin verður hildin, verður lÃļgd yvir ÃĄ arbeiðsgevarar og aðrar dÃĄtuÃĄbyrgdarar, verður leikluturin hjÃĄ DÃĄtueftirlitinum broyttur. Reglurnar um at boða DÃĄtueftirlitinum frÃĄ viðgerð av persÃģnsupplÃ―singum og um at fÃĄa viðgerðarloyvi til ÃĄvísar viðgerðir, verða settar Úr gildi.
Hetta hevur við sÃĶr, at DÃĄtueftirlitið í staðin fyri at nÃ―ta orku til frÃĄboðanir og at meta um, hvÃļrt ein viðgerð er í samsvari við lÃģgina, ÃĄÃ°renn viðgerðin verður sett í gongd, skal nÃ―ta sína orku til m.a. eftirlitsvitjanir og seinni kanna, um reglurnar eru fylgdar.
Umframt at eftirlitið verður umskipað, skal DÃĄtueftirlitið leggja stÃļrri dent ÃĄ at kunna um dÃĄtuverndarÃļkið, m.a. bÚgva dÃĄtuÃĄbyrgdararnar Út til at kunna umsita lÃģgin. 

DÃĄtuverndarfÃģlk
NÃ―ggja lÃģggÃĄvan fer at seta nÃ―ggja krÃļv til tey, sum fÃĄa ÃĄbyrgdina av at umsita lÃģgina. Og sum nakað nÃ―tt skulu dÃĄtuÃĄbyrgdararnir tí í summum fÃļrum tilnevna dÃĄtuverndarfÃģlk. DÃĄtuverndarfÃģlk – Data Protection Officers – hava til uppgÃĄvu at rÃĄÃ°geva og vegleiða dÃĄtuÃĄbyrgdara og dÃĄtuviðgera um Ãļll viðurskifti viðvíkjandi dÃĄtuverndini.
Kommunur og landið skulu altíð hava dÃĄtuverndarfÃģlk, sum kann sammetast við eitt slag av trygdarumboði ella ÃĄlitisfÃģlki ÃĄ dÃĄtuverndarÃļkinum. Privatir dÃĄtuÃĄbyrgdarar skulu eisini hava dÃĄtuverndarfÃģlk, tÃĄ ið teirra kjarnuvirksemi er skipað yvirvÃļka av fÃģlki ella umfatandi viðgerð av viðkvÃĶmum persÃģnsupplÃ―singum.

Herd revsing og sektaruppskot
Ein onnur stÃģr broyting er, at revsingin fyri at brÃģta lÃģgina skal vera nÃģgv harðari enn í dag. Revsingin skal vera fyribyrgjandi ella „rÃĶðandi”, sum skrivað stendur í lÃģgarviðmerkingunum.
LÃģgbrot skulu revsast við sekt upp í 6 mÃĄnaða fongsul. Tað eru 4 mÃĄnaðir eftir galdandi lÃģg.
Víst verður til rÃĶttarvenju í Evropa og í Danmark, har Datatilsynet hevur latið politinum fleiri mÃĄl, har lagt verður upp til sektir ÃĄ 1,2 milliÃģnir krÃģnur fyri brot, ið higartil hava givið millum 2.000 og 25.000 kr. í sekt.
Sum nakað nÃ―tt skal DÃĄtueftirlitið fÃĄa heimild at boða frÃĄ sektaruppskotum. Hetta hevur við sÃĶr, at DÃĄtueftirlitið í mÃĄlum, sum eru einfÃļld og uttan prÃģvlig ivamÃĄl, kunnu boða viðkomandi, sum hevur brotið lÃģgina, frÃĄ fyrisitingarligum sektaruppskoti. Viðkomandi kann tÃĄ velja at taka við uppskotinum. Noktar hann ella hon, fer mÃĄlið í rÃĶttin.
Uppskotið til DÃĄtuverndarlÃģgina varð lagt fyri lÃļgtingið við ÃĄrsbyrjan. MÃĄlið varð framvegis til viðgerðar, tÃĄ ið Starvsblaðið fÃģr til prentingar. 28 felÃļg, stovnar og onnur hava gjÃļrt viðmerkingar til lÃģgaruppskotið til dÃĄtuverndarlÃģg, sum liggur í lÃļgtinginum í lÃļtuni.
DÃĄtueftirlitið ger vart við, at nÃģgv og tÃ―Ã°andi viðurskifti í uppskotinum ikki eru nÃģg vÃĶl viðgjÃļrd, samstundis sum lÃģgaruppskotið í ov lítlan mun tekur atlit til serfÃļroysku viðurskiftini.
DÃĄtueftirlitið tekur ikki undir við, at stovnurin ikki longur skal geva loyvi til ÃĄvísar viðgerðir. DÃĄtueftirlitið sigur, at royndirnar hjÃĄ stovninum vísa, at dÃĄtuÃĄbyrgdarar sjÃĄldan hava skil ÃĄ trygdini o.Ãļ. fyrstu ferð, teir eru í sambandi við DÃĄtueftirlitið, sum vísir ÃĄ, at tað er ein trygd í verandi skipan:
DÃĄtueftirlitið fÃĶr samband við dÃĄtuÃĄbyrgdaran, ÃĄÃ°renn brot verða framd, heldur enn aftanÃĄ, sum lÃģgaruppskotið leggur upp til. Fyribyrging
virkar betur enn revsing í einum so lítlum samfelag, sum FÃļroyar eru. Og talið av dÃĄtuÃĄbyrgdarunum er heldur ikki so rÃĶðandi stÃģrt, at ikki ber til at umsita persÃģnsupplÃ―singaÃļkið vÃĶl ÃĄ henda hÃĄtt, metir DÃĄtueftirlitið. Her er við Ãļðrum orðum stÃģrur munur ÃĄ FÃļroyum og evropeiskum londum við nÃģgvum milliÃģnum íbÚgvum.
Starvsmannafelagið ivast eisini í, um tað er rÃĄÃ°iligt at seta eina skipan í verk, sum ikki longur setur krav um viðgerðarloyvi frÃĄ DÃĄtueftirlitinum frammanundan. Starvsmannafelagið eftirlÃ―sir dokumentatiÃģn fyri, at verandi skipan við undangÃģðkenningum ikki virkar nÃļktandi. MÃĶlt verður til at taka fyrilit fyri fÃļroyskum viðurskiftum og royndum, tí tað kann vera munur ÃĄ stÃģrum og smÃĄum londum ÃĄ hesum Ãļki.
DÃĄtueftirlitið metir ikki, at tÃļrvur er ÃĄ heilt nÃ―ggjari lÃģggÃĄvu. Stovnurin vísir ÃĄ, at evropeiska lÃģggÃĄvan verður eftirmett í nÃĶstum, og mÃĶlir frÃĄ, at seta eina skipan í verk í FÃļroyum, ÃĄÃ°renn greitt er, hvussu GDPR hevur roynst í verki.
SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar
Mangir eru leikirnir í drÚgvum talvi. TÃĄ ið FíggjarmÃĄlrÃĄÃ°ið og Starvsmannafelagið settu sínar undirskriftir ÃĄ sÃĄttmÃĄlan fyri sÃĄttmÃĄlaskeiðið 2019 til 2021, hendi hetta eftir drÚgvar og harðar samrÃĄÃ°ingar í hÃĄlvan fjÃģrða mÃĄnað. Her er ein myndafrÃĄsÃļgn.
SamrÃĄÃ°ingarnar byrjaðu í Starvsmannafelagnum 17. oktober í fjÃļr. Síðani hittust partarnar við jÃļvnum millumbili. Fundir vÃģru hildnir í Starvsmannafelagnum og PortugÃĄlinum í Tinganesi.
Sum frÃĄleið sÃĄst, at tað var ov langt millum partarnar og krÃļvini, og fríggjadagin 17. januar – tríggjar mÃĄnaðir eftir at samrÃĄÃ°ingarnar byrjaðu – sendi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið boð eftir Semingsstovninum.
Eftir at partarnir hÃļvdu latið semingsmonnunum Terja Sigurðsson og Símuni Absalonsen sítt tilfar, byrjaðu innleiðandi samrÃĄÃ°ingarnar mikudagin 22. januar.
MÃļguleikar og grundarlag vÃģrðu kannað, og tÃ―sdagin 28. januar byrjaði semingin so.
MikukvÃļldið 29. januar fingu partarnir handað eitt semingsuppskot, sum teir skuldu svara í seinasta lagi dagin eftir kl. 13.
Undir semingini hittust partarnir í hÃļlunum hjÃĄ Semingsstovninum í Losjuni í Havn og ÃĄ Hotel Hafnia. At byrja við sÃģtu partarnir hvÃļr sÃĶr, men undir sjÃĄlvari semingini sÃģtu teir eisini saman.
Endin var at bÃĄÃ°ir partar sÃļgdu seg kunna gÃģðtaka semingsuppskotið til nÃ―ggjan sÃĄttmÃĄla, sum er galdandi frÃĄ 1. oktober 2019 til 30. september 2021.

LandsstÃ―rismaðurin í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum vitjaði felagið

ÁVIRKAN: LÃģg mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, fastur frÃĄfaringaraldur og dagfÃļring av starvsmannalÃģgini. Hetta vÃģru nÃļkur av mÃĄlunum, ið vÃģru ÃĄ skrÃĄnni, tÃĄ Starvsmannafelagið hitti landsstÃ―rismannin í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum í heyst.
24. oktober var nÃ―sett landsstÃ―rismaðurin í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum og vitjaði Starvsmannafelagið. Felagið bjÃģðaði Helga Abrahamsen inn ÃĄ gÃģlvið, so at nevndin og umsitingin í felagnum kundu sleppa at heilsa upp ÃĄ nÃ―ggja landsstÃ―rismannin við arbeiðsmarknaðarmÃĄlum.
Á fundinum fekk felagið hÃļvi at greiða frÃĄ nÃļkum av sínum hjartamÃĄlum, sum krevja politisk ÃĄtÃļk; mÃĄl, sum felagið vÃģnar at fÃĄa undirtÃļku fyri í politisku skipanini og heitti ÃĄ landsstÃ―rismannin um at taka upp.
Við sÃĶr hevði hann tvey av sínum nÃĶrmastu embÃĶtisfÃģlkum í UmhvÃļrvis- og VinnumÃĄlarÃĄÃ°num, HerÃĄlv Joensen, aðalstjÃģra, og Astrid Reinert Øregaard, fulltrÚa.
LÃģgin mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum
Á fundinum komu vit inn ÃĄ lÃģgaruppskotið mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, sum undanfarni landsstÃ―rismaður í arbeiðsmarknaðarmÃĄlum legði fyri lÃļgtingið, men sum fall fyri tíðarfreistini. Eitt uppskot, sum Starvsmannafelagið vÃģnar, at Helgi Abrahamsen fer at taka upp aftur og leggja fyri tingið, har eftir Ãļllum at
dÃļma stÃģr undirtÃļka er fyri, at FÃļroyar fÃĄa somu lÃģgarverju mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum sum onnur norðurlond.
Royndirnar aðrastaðni hava víst, at lÃģgirnar mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum eittnÚ hava havt jaliga ÃĄvirkan, tÃĄ ið tað rÃĶður um at fyribyrgja mismuni vegna aldur og brek ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Ein generell mismunarlÃģg er eitt breitt ynski frÃĄ fakfelÃļgunum, og eisini arbeiðsgevarasíðan hevur tikið undir við hesum.
Starvsmannafelagið vísti ÃĄ, at arbeiðið – sum m.a. fÃģr fram í einum fylgibÃģlki, umboðandi partarnar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum – var komið vÃĶl ÃĄleiðis, tÃĄ ið uppskotið strandaði í lÃļgtinginum seinasta vÃĄr. Heitt varð ÃĄ landsstÃ―rismannin um at taka mÃĄlið upp aftur, so at alt fyrireikingararbeiðið ikki fer til spillis, og FÃļroyar enda sum eftirbÃĄtur ÃĄ javnstÃļðuÃļkinum í norðurlondum. Les meira um tað nÃ―ggjasta í mÃĄlinum ÃĄ síðu 4.
StarvsmannalÃģgin avoldað
Starvsmannafelagið heitti eisini ÃĄ landsstÃ―rismannin um at virka fyri, at starvsmannalÃģgin verður dagfÃļrd, so at fÃļroyskir starvsmenn (funktionerar) fÃĄa tíðarhÃģskandi starvsfÃģlkaverju og starvsfÃģlkarÃĶttindi.
LÃģgin er stÃģrt sÃĶð ikki broytt, síðani hon kom fyri stívliga 60 ÃĄrum síðani, og er afturÚrsigld sammett við donsku starvsmannalÃģgina, sum hon er sprottin Úr. LÃģgin hevur onga verju mÃģti Ãģsakligari uppsÃļgn, sum hevði havt tÃ―dning fyri nÃģgvar starvsmenn Helgi Abrahamsen, landsstÃ―ris- maður við arbeiðsmarknaðar- mÃĄlum. Í heyst var hann
boðin ÃĄ fund við nevndina og umsitingina í Starvsmanna- felagnum saman við sínum nÃĶrmastu embÃĶtisfÃģlkum.

í privata sektorinum. LÃģgin hevur einki viðurlag fyri Ãģsakliga uppsÃļgn. LÃģgini manglar m.a. ÃĄsetingar, sum verja starvsfÃģlk í tíðaravmarkaðum stÃļrvum, og krÃļvini fyri at koma undir lÃģgina hava heldur ikki fylgt tíðini.
Felagið ÃĄvaraði hinvegin staðiliga ímÃģti at gera broytingar, sum kunnu gera rÃĶttindini hjÃĄ starvsmonnum verri. Víst varð til orðingina í samgonguskjalinum: Arbeiðsgevarar, sum hava tímalÃļnt starvsfÃģlk, skulu javnsetast, tÃĄ umrÃĶður sjÚkradagar.
Felagið hevur varhugan av, at talan er um sama uppskot, sum FÃģlkaflokkurin hevur lagt fyri lÃļgtingið, og sum hevði merkt, at summir starvsmenn hÃļvdu mist rÃĶttin til lÃļn undir sjÚku og mÃĄttu tikið til takkar við dagpengum. Á fundinum við Helga Abrahamsen varð ÃĄvarað ímÃģti at skerja rÃĶttindi hjÃĄ starvsfÃģlki og at broyta reglurnar um rÃĶttin til lÃļn undir sjÚku, uttan at hetta verður viðgjÃļrt vÃĶl og virðiliga og í eini stÃļrri heild, soleiðis sum partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum hava mÃĶlt til.

Fastur frÃĄfaringaraldur
Á fundinum var ÃĶtlanin hjÃĄ samgonguni um at broyta fasta frÃĄfaringaraldurin eisini umrÃļdd. Víst varð til orðingina í samgonguskjalinum: Aldurin eigur ikki at vera avgerandi fyri, nÃĶr farið verður av arbeiðsmarknaðinum. TÃĶnastumannalÃģgin og aðrar forskriftir verða broyttar samsvarandi.
Eisini í hesum sambandi mÃĶlti Starvsmannafelagið til, um samgongan ÃĶtlar at broyta fasta frÃĄfaringaraldurin ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, at hugt verður at skipanini sum heild. Verða einans reglurnar fyri tÃĶnastumenn og sÃĄttmÃĄlasett hjÃĄ landinum broyttar, so verða reglurnar fyri alment sett starvsfÃģlk ymiskar fyri landið og kommurnar, har frÃĄfaringaraldurin er frÃĄ 67 ÃĄrum og uppeftir.
Hetta er sera Ãģheppið, og vil samgongan broyta skipanina, eigur at verða hugt at skipanini við fÃļstum frÃĄfaringaraldri sum heild, vísti Starvsmannafelagið ÃĄ.
Fundurin við Helga Abrahamsen var gÃģður. LandsstÃ―rismaðurin lovaði at lurta, men gav eingi lyftir. Sum felag fara vit ÃĄhaldandi at gera okkara ÃĄvirkan galdandi eisini í hesum mÃĄlunum.

Broytingar og samstarv í brennideplinum
MEDÁVIRKAN: RÃĶtturin hjÃĄ starvsfÃģlki at verða tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, er ein hornasteinur í kollektivu avtaluskipanini.
2019 var eitt ÃĄr, har hesi sÃĄttmÃĄlavunnu rÃĶttindini av ÃĄlvara vÃģru í fokus.
Tað er ein partur av einum nÚtímans arbeiðsplÃĄssi, at leiðslan hevur skyldu at taka starvsfÃģlkini við í tilgongdina, tÃĄ ið bygnaðarbroytingar ella aðrar tÃ―Ã°andi broytingar verða gjÃļrdar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Leiðslan hevur leiðslurÃĶttin, men hevur tÃģ skyldu at taka starvsfÃģlkini við í tilgongdina, tÃĄ ið broytingar henda.
Í sÃĄttmÃĄlaÃļkinum hjÃĄ Starvsmannafelagnum er hendan samstarvsskyldan beinleiðis staðfest í sÃĄttmÃĄlunum.
Tað vísir seg kortini, at tað er eingin sjÃĄlvfylgja, at reglurnar verða hildnar ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum. Kanningar, Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt millum ÃĄlitisfÃģlkini, hava givið eina rÃĶttuliga greiða ÃĄbending um, at leiðslan ofta loypur ÃĄlitisfÃģlkini um.
Við Ãļðrum orðum: Tað lekur millum teori og praksis.
Starvsmannafelagið hevur tí avgjÃļrt at seta ljÃģskastaran ÃĄ samstarvsskylduna, og kom hetta í ljÃģsmÃĄla ÃĄ ymiskan hÃĄtt í 2019.

Stovnsleiðarar ÃĄ fundi
Saman við okkara sÃĄttmÃĄlaparti, FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num, skipaði Starvsmannafelagið í juni fyri felags temadegi, har yvirskiftin var, hvussu vit tryggja, at starvsfÃģlkini verða tikin við í broytingum. Hetta varð avtalað í sÃĄttmÃĄlasemjunum við FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Kommunala Arbeiðsgevarafelagið sum ein viðurkenning av, at fokus mÃĄ setast ÃĄ tÃ―dningin av samstarvsskylduni.
130 ÃĄlitisfÃģlk og stovnsleiðarar hjÃĄ landinum vÃģru við ÃĄ evnisdegnum, sum varð hildin í SmÃĶruni.
Danski leiðslurÃĄÃ°gevin og hÃļvundurin Bo Vestergaard helt fyrilestur um, hvussu tryggjast kann, at starvsfÃģlkini verða tikin við, tÃĄ ið broytingar verða gjÃļrdar. Royndirnar vísa, at avgerðir, tiknar í samstarvi við starvsfÃģlkini, eydnast dupult so vÃĶl sum avgerðir tiknar í sjÃĄlvdrÃĄtti. Lutfallið, har starvsfÃģlkini verða tikin við, er 8:10, men lutfallið, har tey verða hildin uttanfyri, er einans 3:10, vísti Vestergaard ÃĄ.
AftanÃĄ var pallborðskjak millum ÃĄlitisfÃģlk og stovnsleiðarar (myndin omanfyri).
Á fundinum var breið semja um, at sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar eiga at verða hildnar. Og at best er, at ÃĄlitisfÃģlkini – sum umboð fyri starvsfÃģlkini – verða tikin við í broytingartilgongdina so tíðliga sum til ber; jÚst sum starvsfÃģlkapolitikkur landsins sigur.

ÁlitisfÃģlkafundirnir
Eisini ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkafundunum hjÃĄ felagnum, sum eru tvÃĶr ferðir um ÃĄrið, hevur samstarvsskyldan og leikluturin hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkunum í sambandi við broytingar verið í fokus.
Á junifundinum greiddi DÃĄnjal
HÃļjgaard, lÃļgfrÃļðingur, frÃĄ rÃĶttinum hjÃĄ starvsfÃģlkunum, at verða kunnað og hoyrd. Hesi rÃĶttindi verða staðfest í sÃĄttmÃĄlunum og í starvsfÃģlkapolitikki landsins. Og ÃĄ novemberfundinum hevði BergtÃģra HÃļgnadÃģttir, HR-leiðari ÃĄ SEV, framlÃļgu um, hvussu starvsfÃģlk heilt ítÃļkiliga kunnu geva sítt íkast og taka lut í broytingartilgongdini.
Eisini avbjÃģðing aðrastaðni
Eisini í altjÃģða hÃļpi var hÃļvi at umrÃļða avbjÃģðingarnar við samstarvsskylduni. Hetta hendi ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ norðurlendska fakfelagssamtakinum NSO ÃĄ LO-hÃĄskÚlanum – ella Konventum, sum tað eitur í dag – í HelsingÃļr 20. og 21. august.
SÚni Selfoss, formaður í Starvsmannafelagnum, hevði framlÃļgu um avbjÃģðingarnar av samstarvsskylduni og vísti m.a. ÃĄ Úrslitið av kanningini millum fÃļroysku ÃĄlitisfÃģlkini, sum varð kunngjÃļrt í Starvsblaðnum í 2018.
Á rÃĄÃ°stevnuni kom fram, at nÃģgv av londunum dragast við somu trupulleikar. Víst varð ÃĄ tÃ―dningin av, at fakfelÃļgini ÃĄhaldandi varpa ljÃģs ÃĄ og viðgera samstarvsskylduna.
NSO stendur fyri Nordiske Statstjenestemenns Organisation. Tað er felagsskapur hjÃĄ fakfelÃļgunum, sum skipa starvsfÃģlk hjÃĄ tí almenna í Finnlandi, Norra, SvÃļríki, Danmark, FÃļroyum og Íslandi.

FLOGTERNURNAR FINGIÐ EGNAN SÁTTMÁLA
Starvsmannafelagið hevur ongan kollektivan sÃĄttmÃĄla fyri flogternurnar hjÃĄ Atlantic Airways longur.
Fakfelagið hjÃĄ flogternunum, SÚlan, gjÃļrdi í desember ÃļkissÃĄttmÃĄla við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag. Samstundis varð avgjÃļrt, at limasÃĄttmÃĄlin, sum Starvsmannafelagið hevur havt ÃĄ Ãļkinum, fÃģr Úr gildi 1. januar 2020.
Flogternurnar komu upp í Starvsmannafelagið í januar 2016. TÃĶr vildu síðani skipa seg í samstarvi við danska fakfelagið, Flybebranchens Personale Union. TÃĶr tÃģku seg Úr Starvsmannafelagnum, sum síðani segði sín ÃļkissÃĄttmÃĄla upp 1. november 2018.
SÃĄttmÃĄlin helt tÃģ fram sum ein limasÃĄttmÃĄli eitt ÃĄr afturat, t.v.s. ein sÃĄttmÃĄli, ið bert var galdandi fyri limir.
NÚ SÚlan hevur fingið kollektivan sÃĄttmÃĄla fyri Ãļkið, er limasÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum samstundis farin Úr gildi, og Starvsmannafelagið hevur sostatt ongan leiklut longur sum sÃĄttmÃĄlapartur ÃĄ arbeiðsÃļkinum hjÃĄ flogternunum í Atlantic Airways.

ÁlitisfÃģlkadagarnir eru fastur tÃĄttur ÃĄ skrÃĄnni hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Umframt grundskeiðini fyri nÃ―ggj ÃĄlitisfÃģlk, sum eru annaðhvÃļrt ÃĄr, verður skipað fyri tveimum ÃĄlitisfÃģlkadÃļgum um ÃĄrið, har Ãļll ÃĄlitisfÃģlkini í felagnum eru innboðin.
Á ÃĄlitisfÃģlkadegnum verða ymisk evni viðgjÃļrd. Har eru fakligar framlÃļgur, bÃģlkaarbeiði og kjak um aktuell arbeiðsmarknaðar- og fakfelagsmÃĄl.
Fundurin í juni
Fyrri ÃĄlitisfÃģlkadagurin var mikudagin 12. juni. Av tí at SmÃĶran var leigað Út til annað endamÃĄl, varð dagurin hildin í KongshÃļll ÃĄ Vestaru Bryggju í Havn.
Formaðurin kunnaði um virksemið í felagnum og greiddi síðani frÃĄ fyrireikingunum til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, sum skuldu vera seinni ÃĄ ÃĄrinum. SÃĄttmÃĄlakrÃļv vÃģrðu umrÃļdd, og kjak var um ymsar spurningar.
ÁlitisfÃģlkafundur í SmÃĶruni 27. november í fjÃļr.
KÃĄri Petersen, bÚskaparfrÃļðingur, greiddi frÃĄ fíggjarstÃļðuni í landinum og frÃĄ Útlitunum. Eisini lÃ―sti hann, hvÃļr í samfelagnum serliga hevur fingið ÃĄgÃģða av bÚskaparvÃļkstrinum.
DÃĄnjal HÃļjgaard, lÃļgfrÃļðingur í Starvsmannafelagnum, greiddi frÃĄ rÃĶttinum hjÃĄ ÃĄlitisfÃģlkum at verða tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið avgerðir verða tiknar ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. Líka frÃĄ tí, at fÃģlk verða sett í starv, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, og til fÃģlk verða sÃļgd Úr starvi.
Til endans greiddi Regin Berg, stjÃģrmÃĄlafrÃļðingur, frÃĄ arbeiðinum við kjarnumÃĄlum hjÃĄ Starvsmannafelagnum í valÃĄrinum 2019. Regin samskipaði verkÃĶtlanina, sum hevði til endamÃĄls at varpa ljÃģs ÃĄ lÃļntakaramÃĄl, sum Starvsmannafelagið hevur ynskt at seta ÃĄ dagsskrÃĄnna, og at fÃĄa politisku flokkarnar at taka upp.

Fundurin í november
Seinni ÃĄlitisfÃģlkadagurin var í SmÃĶruni 27. november. SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum vÃģru byrjaðar um hetta mundið, og tí var allur fyrraparturin settur av til hetta evnið. ÁlitisfÃģlkini vÃģrðu kunnað um gongdina í samrÃĄÃ°ingunum, krÃļv vÃģrðu umrÃļdd, og kjakast varð um mÃļguleikar.
Eftir dÃļgurða hevði BergtÃģra HÃļgnadÃģttir, HR-leiðari ÃĄ SEV, fyrilestur um, hvussu starvsfÃģlk kunnu taka lut í arbeiðinum, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Við tað at samrÃĄÃ°ingarnar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum vÃģru byrjaðar var seinasta evnið ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkadÃļgunum í november ein lÃ―sing av lÃļgfrÃļðiligum mÃļguleikum og av­ bjÃģðingum, um tað ikki skuldi borið ÃĄ mÃĄl við samrÃĄÃ°ingunum. Sigmund Poulsen, advokatur, helt fyrilestur undir yvirskiftini SÃĄttmÃĄlaslit, seming og stríðsstig.

TJALDURSMÁLIÐ Í GERÐARRÆTTINUM
Manningin hevði rÃĶtt til yvirtíðarlÃļn fyri 18 av teimum 30 tímunum, sum fÃģru Út um vaktarskiftið og inn í frívaktina, tÃĄ ið Tjaldrið var og hjÃĄlpti til við at slÃļkkja eldin ÃĄ Varðanum Pelagic ÃĄ TvÃļroyri í juli 2017.
Starvsmannafelagið stevndi FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°num fyri GerðarrÃĶttin við kravi um, at menninir skuldu fÃĄa yvirtíð/serliga samsÃ―ning fyri allar 30 tímarnar, sum fÃģru inn
í avspÃĄkingartíðina (frívaktina) hjÃĄ monnunum hendan vanlukkudagin. FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og VÃļrn hÃļvdu bjÃģðað samsÃ―ning fyri 15 tímar, t.v.s. helvtina av arbeiðstíðini, ið fÃģr Út um vaktarskiftið.
GerðarrÃĶtturin staðfesti, at sÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum hevur onga ÃĄseting um sokallað vaktarbrot – sum sÃĄttmÃĄlarnir hjÃĄ yvirmonnunum hava – tÃĄ ið vaktarskip vera seinkað orsakað av bjarging/sleipi,
og arbeiðið heldur fram inn í avspÃĄkingartíðina hjÃĄ monnum. Tað er ein skipan, har serlig samsÃ―ning/Úrtíðargjald verður latið fyri meirarbeiði, tÃĄ ið menninir í slíkum fÃļri arbeiða meira enn 12 tímar um samdÃļgrið. Hetta kallast vaktarbrot, grundað ÃĄ, at arbeiðstíðin umboð vanliga er skipað sum 12-12, t.v.s. hvíld í 12 tímar og arbeiði í 12 tímar. Verður arbeitt meira, gevur tað serliga samsÃ―ning.
Við tað at sÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum onga ÃĄseting hevur um vaktarbrot, kundu menninir ikki fÃĄa fyri meira enn 12 tímar pr. samdÃļgur, metti rÃĶtturin. Sostatt fingu teir 12 fyri tað fyrsta samdÃļgrið og 6 fyri teir seks tímarnar, sum bjargingin strekti seg inn í tað nÃĶsta samdÃļgrið.
SÃĄttmÃĄlin hjÃĄ Starvsmannafelagnum
skal sjÃĄlvandi ikki vera verri enn tann hjÃĄ manningarfelÃļgunum. Tískil hevur eitt
av sÃĄttmÃĄlakrÃļvunum nÚ í vetur verið, at manningarnar, ið ganga eftir sÃĄttmÃĄlanum hjÃĄ Starvsmannafelagnum, eisini fÃĄa skipanina við yvirtíð fyri vaktarbrot, so at manningarnar verða javnsettar, tÃĄ ið tÃĶr brÃģta vakt, t.d. í sambandi við bjarging.
Í semjuni frÃĄ 30. januar er komin ein ÃĄseting um vaktarbrot, sum svarar til ÃĄsetingarnar í sÃĄttmÃĄlanum hjÃĄ manningarfelÃļgnum.
VÃĄrfundurin fyri ÃĄlitisfÃģlk var hildin í KongshÃļll.
Fundurin í november
Seinni ÃĄlitisfÃģlkadagurin var í SmÃĶruni 27. november. SÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum vÃģru byrjaðar um hetta mundið, og tí var allur fyrraparturin settur av til hetta evnið. ÁlitisfÃģlkini vÃģrðu kunnað um gongdina í samrÃĄÃ°ingunum, krÃļv vÃģrðu umrÃļdd, og kjakast varð um mÃļguleikar.
Eftir dÃļgurða hevði BergtÃģra HÃļgnadÃģttir, HR-leiðari ÃĄ SEV, fyrilestur um, hvussu starvsfÃģlk kunnu taka lut í arbeiðinum, tÃĄ ið broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.
Við tað at samrÃĄÃ°ingarnar ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum vÃģru byrjaðar var seinasta evnið ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkadÃļgunum í november ein lÃ―sing av lÃļgfrÃļðiligum mÃļguleikum og avbjÃģðingum, um tað ikki skuldi borið ÃĄ mÃĄl við samrÃĄÃ°ingunum. Sigmund Poulsen, advokatur, helt fyrilestur undir yvirskiftini SÃĄttmÃĄlaslit, seming og stríðsstig.
KÃĄri Petersen, bÚskaparfrÃļðingur, lÃ―sir fíggjarstÃļðuna og Útlitini.
Tey fÃĄa sÃĶr ein bita í Starvsmanna- felagnum ÃĄ ÃĄlitisfÃģlkadegnum í november. ÁlitisfÃģlkadagurin er eitt gott hÃļvi at hitta onnur ÃĄlitisfÃģlk.
Sigmund Poulsen, advokatur, greiðir frÃĄ, hvÃļr stÃļðan er, tÃĄ ið partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum ikki kunnu semjast, og arbeiðssteðgur verður lÃ―stur.

Tryggingar- felagið LÍV í 2019

2019 varð eitt hendingaríkt ÃĄr fyri Tryggingarfelagið LÍV. InngjÃļldini til eftirlÃļnir og tryggingar vaks meira enn 10% í mun til 2018. Økta inngjaldið gav mÃļguleika fyri at lÃĶkka umsitingarkostnaðin fyri samlagstryggingar 3. ÃĄrið ÃĄ rað. Felagið hevur í 2019 Ãļkt um ílÃļgurnar í fÃļroyska samfelagið og hevur eisini lagt seg eftir at gera ílÃļgur í grÃļna og varandi orku.

ÍlÃļgur
Avkastið av eftirlÃļnarsamansparingini er tÃ―Ã°andi partur av einari eftirlÃļnarskipan. Fyri at fÃĄa so gott og stÃļðugt avkast av samansparingini miðar felagið eftir at hava eina so gÃģða spjaðing av ílÃļgunum sum gjÃļrligt. Hetta verður gjÃļrt fyri at verja seg fyri mÃļguligum niðurgongdum ÃĄ fíggjarmarknaðinum.
Í talvuni niðanfyri sÃĶst avkastið frÃĄ 2012 til 2019 fyri ymisku ílÃļgubÃģlkarnar hjÃĄ kundum við marknaðarrentu.
Sum tað sÃĶst, fingu kundar tilskrivað millum 2,67 og 6,87% í avkastið í 2019. ÍtÃļkiliga avkastið er tengt at, hvÃļrjum ílÃļgubÃģlki kundans uppsparing liggur í. MR hÃĄÃ­lÃļgubÃģlkurin inniheldur uppsparingina hjÃĄ teimum, sum hava meira enn 10 ÃĄr til eftirlÃļnaraldur (57 ÃĄr ella yngri). MR lÃĄgbÃģlkurin inniheldur uppsparingina hjÃĄ teimum, sum hava nÃĄtt eftirlÃļnaraldur (67 ÃĄr). Teir kundar, sum hava ein aldur millum 57 og 67 ÃĄr, fÃĄa eitt vektað avkast av MR hÃĄ og MR lÃĄg.
Í 2019 vÃģru tað serliga partabrÃļvini og virkislÃĄnsbrÃļv, sum hÃĄlaðu avkastið uppeftir. Tað vÃģru eisini tey, sum í 2018 vÃģra atvoldin til eitt negativt avkast í 2018. Gongdin vísir tÃ―dningin av at hava eina gÃģða spjaðing ÃĄ ílÃļgusamansetingini.
2019 varð merkt av, at renturnar hildu fram at lÃĶkka. LÃĄga rentan hevur smittað av ÃĄ peningastovnarnar, sum alt fleiri eru farnir at taka negativa rentu av innlÃĄni. Í sambandi við eina mÃļguliga negativa rentu av eftirlÃļnaruppsparing mÃĶla vit fÃģlki til at eftirkanna hesi viðurskifti. Um viðskiftafÃģlkini hjÃĄ LÍV hava eftirlÃļnaruppsparing hjÃĄ Ãļðrum veitarum, ber til at samla hesar uppsparingar hjÃĄ LÍV. LÍV tekur onki umsitingargjald fyri hesar eftirlÃļnirnar, um kundin hevur eina aktiva eftirlÃļnaruppsparing hjÃĄ LÍV. Tit eru altíð vÃĶlkomin at seta tykkum í samband við LÍV, um tit hava spurningar hesum viðvíkjandi.
Felagið hevur seinnu ÃĄrini gjÃļrt alt fleiri ílÃļgur í FÃļroyum. Hetta verður gjÃļrt, tí at vÃĶntaða avkastið stendur mÃĄt við vÃĄÃ°an, og tí at LÍV vil hava, at stÃļrri partur av eftirlÃļnarsaman sparingini skal menna og stuðla upp undir fÃļroyska bÚskapin.
Samtakið hevur eisini veitt bÚstaðarlÃĄn til BÚstaðir, soleiðis at BÚstaðir fÃĶr hÃļvi at víðka um bÚstaðarmÃļguleikarnar í FÃļroyum.
Seinastu ÃĄrini hevur LÍV samtakið gjÃļrt ílÃļgur í fleiri verkÃĶtlanir ÃĄ grÃļna Ãļkinum. Nevnast kunnu hesi Ãļkir:

VindmylluverkÃĶtlan saman við MAGN í Flatnahaga
ÍlÃļga í felagið Greenstream, sum mennir tÃļkni til at minka um oljunÃ―tsluna hjÃĄ serliga flutningsskipum

ÍlÃļgur í varandi orkuverkÃĶtlanir saman við fleiri norðurlendskum og altjÃģða eftirlÃļnarfelÃļgum. 
Til ber at síggja allar ílÃļgurnar, felagið hevur gjÃļrt, ÃĄ heimasíðu felagsins. Yvirlitið verður dagfÃļrt ÃĄrligt. 
Sum ein fylgja av hÃĶkkandi tryggingarinngjÃļldum og stÃļðugum rakstrarkostnaði hevur nevndin í LÍV lÃĶkkað umsitingarkostnaðin fyri eftirlÃļnarskipanir við bonusi – herundir samlagstryggingarnar hjÃĄ eftirlÃļnargrunninum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. Fyri 2019 er umsitingargjaldið lÃĶkkað frÃĄ 5% av bruttoinngjaldinum til 4%. Hetta er 3. ÃĄrið ÃĄ rað, at nevndin í LÍV hevur valt at lÃĶkka umsitingarkostnaðin, soleiðis at jaliga gongdin kemur viðskiftafÃģlkunum hjÃĄ LÍV til gÃģðar við gÃģðum og kappingarfÃļrum tryggingum.
Fyri 2020 hevur felagið Ãļkt um dekningarnar fyri ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur. DagfÃļrda yvirlitið, sum fÃĶr virknað frÃĄ 1. januar 2020, sÃĶst ÃĄ heimasíðuni hjÃĄ LÍV.
Í 2019 hevur LÍV samtakið fingið eftirlÃļnar- og samlagstryggingaravtalur við fleiri felÃļg og virkir. Tilgongdin av nÃ―ggjum kundum er eitt gott grundarlag fyri einum styrktum og samhaldsfÃļstum felagsskapi, sum ÃĶtlandi kemur kundum okkara til gÃģðar við gÃģðum og kappingarfÃļrum treytum. Felagið fegnast um tilgongdina og takkar við skiftafÃģlkum fyri tað ÃĄlit, sum er víst felagnum.
Í 2020 arbeiðir felagið við at menna eina nÃ―ggja kjarnuskipan, sum ÃĶtlandi fer at geva fleiri og betri mÃļguleikar at Ãļkja um tÃĶnastustÃļðið og at betra um samskiftismÃļguleikarnar við kundar og samstarvspartar. Ein partur av hesari verkÃĶtlan er at menna verandi kundaportal, soleiðis at viðskiftafÃģlkini fÃĄa enn betri innlit í síni eftirlÃļnar- og tryggingarviðurskifti.

Starvsmannafelagið við talgildari limahandbÃģk
BETRI RÁÐGEVING: Sum fyrsta fakfelag í landinum kom Starvsmannafelagið fyri jÃģl við eini vegleiðing til sínar limir um rÃĶttindi og skyldur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum. LimahandbÃģkin er talgild og finst ÃĄ heimasíðu felagsins. Hon verður Útbygd so hvÃļrt, og felagið vÃģnar, at vegleiðingin fer at styrkja samlaðu rÃĄÃ°gevingina hjÃĄ felagnum.

Hvat skalt eg upplÃ―sa í eini starvssamrÃļðu? HvÃļr er stÃļðan í sambandi við barsil og sjÚku? Hvat er royndartíð? 120 daga reglan? Tíðaravmarkað starv? Ávaring?
Limirnir í Starvsmannafelagnum hava hÃģpin av spurningum um síni rÃĶttindi og skyldur ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, og dag og dagliga venda fÃģlk sÃĶr til skrivstovuna at fÃĄa rÃĄÃ°geving um leyst og fast; alt frÃĄ lÃļn, yvirtíð, broytingum ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og mangt annað.

UpplÃ―sing ÃĄ einum stað
Trupulleikin er, at vit í FÃļroyum hava lítið skrivligt upplÃ―sandi tilfar at vísa limunum ÃĄ. FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið hevur vegleiðingar um serstÃļk viðurskifti, FÃļroya Arbeiðsgevarafelag hevur eina vegleiðing um starvsfÃģlkaviðurskifti, ið teirra limir hava atgongd til. Og summi stÃļrri arbeiðsplÃĄss sum LandssjÚkrahÚsið, Almannaverkið og summar kommunur hava vegleiðingar til síni starvsfÃģlk. Men einki ÃĄvíst stað hevur verið, har limirnir í Starvsmannafelagnum hava kunnað leita sÃĶr upplÃ―singar um síni starvsfÃģlkaviðurskifti.
Tað er hetta, sum nÚ verður broytt við nÃ―ggju vegleiðingini hjÃĄ Starvs mannafelagnum um starvsfÃģlkaviðurskifti. NÚ hevur felagið fingið savnað viðkomandi skrivligar upplÃ―singar ÃĄ einum stað, sum limirnir sjÃĄlvir kunnu leita fram, tÃĄ ið teir hava tÃļrv ÃĄ tí.

Útbygd stigvíst
Starvsmannafelagið hevur fyrr givið Út limahandbÃģk. Tað er eini 15 ÃĄr síðani, og tÃĄ var bÃģkin í pappírsformi.
NÃ―ggja limahandbÃģkin er talgild og liggur ÃĄ heimasíðuni hjÃĄ felagnum www.starvsmannafelag.fo.
Vegleiðingin verður Útbygd stigvíst, og er tað fyrsti parturin, sum nÚ verður givin Út. Byrjað verður við teimum mest eftirspurdu evnunum, og handbÃģkin verður dagfÃļrd so hvÃļrt og verður stÃļrri og fjÃļlbroyttari við tíðini.
Vegleiðingin um starvsfÃģlkaviðurskifti kemur ikki í staðin fyri persÃģnligu rÃĄÃ°gevingina frÃĄ felagnum. Limirnir fara framhaldandi at hava tÃļrv ÃĄ at seta seg í samband við felagið fyri at fÃĄa hjÃĄlp, men ÃĶtlanin er, at handbÃģkin skal vera eitt ískoyti til rÃĄÃ°gevingina, har limirnir sjÃĄlvir kunnu seta seg nÃĶrri inn í viðurskiftini.
Á tann hÃĄtt fer limahandbÃģkin at styrkja samlaðu limarÃĄÃ°gevingina. Hetta er ein ÃĶtlan, sum hevur verið í umbÚna í nÃļkur ÃĄr. Felagið fegnast um, at ÃĶtlanin loksins er blivin til veruleika, og vÃģnar, at handbÃģkin verður limunum til holla vegleiðing.

Soleiðis brÚkar tÚ vegleiðingina
BRÚKARAVEGLEIÐING: Sum orðið sigur, er limahandbÃģkin fyri limirnar í Starvsmannafelagnum. Les um, hvussu tÚ sum limur skjÃģtt og lÃĶtt kemur í gongd við at nÃ―ta handbÃģkina
Logga inn ÃĄ heimasíðuni
LimahandbÃģkin er fyri limirnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum og er ein undirsíða ÃĄ heimasíðuni hjÃĄ felagnum. Limirnir í felagnum (verandi limir) hava fingið sendandi brÚkaranavn og loyniorð. NÃ―ggir limir fÃĄa brÚkaranavn og loyniorð sendandi í kunningarbrÃĶvinum, sum allir nÃ―ggir limir fÃĄa sendandi.
Hevur tÚ sum limur í Starvsmannafelagnum ikki fingið brÚkaranavn og loyniorð, verður tÚ biðin um at venda tÃĶr til felagið fyri at fÃĄa atgongd. Tað ber eisini til at venda sÃĶr til felagið fyri at fÃĄa broytt loyniorðið.
Far inn ÃĄ heimasíðuna www.starvsmannafelag.fo og logga teg inn ÃĄ teigin „LimahandbÃģk”.

Tveir vegir til upplÃ―singarnar
Komin ÃĄ forsíðuni í LimahandbÃģkini eru tað tveir vegir at finna upplÃ―singarnar, tÚ leitar eftir.
Um tÚ hevur eitt leitiorð, kanst tÚ royna teg ÃĄ leitiskipanini (1) hÃļgrumegin. Hin mÃļguleikin er at leita gjÃļgnum innihaldsyvirlitið. JÚst sum í eini bÃģk kanst tÚ her leita teg fram til tÃĶr rÃļttu upplÃ―singarnar. Alt eftir um tað hevur samband við starvssetanina, viðurskifti, sum eru meðan tÚ ert í starvi, ella um tað hevur okkurt at gera við, at tÚ skalt Úr starvi.
TÚ klikkir teg so at siga niður gjÃļgnum skipanina – til rÃĶtta svarið.
Navigera í skipanini
Teir tríggir hÃļvuðspartarnir eru skipaðir í kapitlar, sum so aftur hava undirkapitlar. Á tann hÃĄtt kanst tÚ sjÃĄlv/ur leita tað fram, sum tÚ sÃģknast eftir – við at klikkja teg niður ígjÃļgnum skipanina.
DÃļmi: TÚ hevur ÃĶttleitt barn og vilt nÚ vita, hvÃļrji rÃĶttindi tÚ hevur til barsilslÃļn eftir sÃĄttmÃĄlanum. TÚ byrjar ÃĄ forsíðuni og fert inn í partin TÃĄ ið tÚ ert í starvi og trÃ―stir síðani ÃĄ kapittulin Barsilsfarloyvi. Haðani kanst tÚ klikkja teg ÃĄ RÃĶttindi eftir sÃĄttmÃĄlanum, har tÚ so finnur ein part um ÃĶttleiðingarforeldur.
Innihaldsyvirlitið vísir, hvar tÚ í lÃļtuni ert stÃļdd/staddur í limahandbÃģkini, grÃļni teigurin. Vilt tÚ flyta teg upp aftur til hÃļvuðskapittulin um Barsilsfarloyvi, trÃ―stir tÚ ÃĄ annan av hesum teigunum omanfyri. Vilt tÚ enn longur upp, til hÃļvuðspartin Í starvi, trÃ―stir tÚ ÃĄ teigin omanfyri. Vilt tÚ aftur til forsíðuna, trÃ―stir tÚ ÃĄ grÃļna bÚmerkið Vegleiðing um starvsfÃģlkaviðurskifti.

KjarnumÃĄl og lÃļgtingsval
Starvsmannafelagið valdi sÃĶr 6 kjarnumÃĄl upp undir lÃļgtingsvalið 2019. HÃģast mÃĄlini ikki síggjast aftur í samgonguskjalinum, fer Starvsmannafelagið ÃĄhaldandi at royna at fÃĄa politisku skipanina at taka undir við mÃĄlunum.
Eins og til lÃļgtingsvalið 2015 valdi Starvsmannafelagið sÃĶr nÃļkur kjarnumÃĄl, sum felagið varpaði ljÃģs ÃĄ og royndi at fÃĄa politiska undirtÃļku fyri í valÃĄrinum 2019.
Í 2015 vÃģru 12 kjarnumÃĄl. Í fjÃļr vÃģru tey seks. Tað var nevndin, ið saman við baklandinum í felagnum, ÃĄlitisfÃģlkunum, ið valdi mÃĄlini. Hetta vÃģru mÃĄl, sum hava tÃ―dning fyri korini hjÃĄ limunum. MÃĄl, sum ikki hoyra til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar, men eru treytað av undirtÃļku í politisku skipanini.
Politikarar kjakast um kjarnumÃĄlini ÃĄ almennum pallborðsfundi, sum Starvsmannafelagið skipaði fyri í valstríðnum.

KjarnumÃĄlini í 2019 vÃģru:
- stytta arbeiðsvikuna við lÃģg niður í 37 tímar
- fÃĄa greiðari mÃļrk millum arbeiðstíð og frítíð
- skipa viðurskiftini betur fyri fÃģlk, sum arbeiða niðursetta tíð
- skipa viðurskiftini betur fyri starvsfÃģlk í tíðaravmarkaðum stÃļrvum
- fÃĄa politisku skipanina at raðfesta
fÃļrleikamenning og vaksnamannaÚtbÚgving fremri og at jÃĄtta peningin, ið krevst til hetta endamÃĄl
- fÃĄa politisku skipanina at raðfesta og jÃĄtta pening at Útvega og almannakunngera dagfÃļrdar upplÃ―singar og greiningar um arbeiðsmarknað og lÃļntakarakor.
Við almennum kjakfundi og blaðÚtgÃĄvu varpaðu vit ljÃģs ÃĄ tey seks kjarnumÃĄlini, og politisku flokkarnir tÃģku stÃļðu til mÃĄlini í valstríðnum.
VerkÃĶtlanin vísir, at flestu flokkarnir – teir, sum untu okkum eitt svar – vÃģru ikki so Ãģsamdir við okkum. HÃģast onkur mÃĄl, sum t.d. 37 tíma arbeiðsvikan, blivu partur av valstríðnum, so eydnaðist tað ikki at fÃĄa nakað av kjarnumÃĄlunum við í samgonguskjalið. Tað gjÃļrdi tað í 2015.
Tað er stÃģrt spell, tí har eru so nÃģgv gÃģð og viðkomandi mÃĄl. Alt mÃĄl, sum ikki ÃĄ nakran hÃĄtt skuldu havt nakran politiskan lit, og tí kundi ein borgarlig samgonga fult so vÃĶl sum ein vinstra- ella miðpolitisk samgonga arbeitt við mÃĄlunum.
Munurin millum verkÃĶtlanina í fjÃļr og til nÃĶstseinasta val var, at í 2015 vÃģru vit nÃĶrum einsamÃļll. Í fjÃļr var hÃģpurav felagsskapum, ið bjÃģðaði seg fram. Kappingin um at fÃĄa politikararnar ÃĄ tal var grÃģthÃļrð.
KjarnumÃĄlini verða tÃģ standandi. Hetta er nakað, sum felagið ÃĄhaldandi fer at arbeiða við og at royna at fÃĄa undirtÃļku fyri. Hetta eru alt tÃ―Ã°andi arbeiðsmarknaðarmÃĄl, sum hava stÃģran tÃ―dning fyri fÃļroyska lÃļntakaran, serstakliga limirnar hjÃĄ Starvsmannafelagnum.
Tí verða hetta mÃĄl, sum vit eisini í framtíðini fara at viðgera og lÃ―sa og ÃĄhaldandi fara at royna at fÃĄa undirtÃļku fyri í politisku skipanini.

RÃĶtturin til medÃĄvirkan
Starvsmannafelagið hevur ÃĄhaldandi fokus ÃĄ rÃĶttindunum hjÃĄ starvsfÃģlkum at verða tikin við upp ÃĄ rÃĄÃ°, tÃĄ ið avgerðir verða tiknar ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum.
At broytingar henda ÃĄ arbeiðsplÃĄssum er nakað, sum vit ikki sleppa undan. Samfelagið broytist stÃļðugt, tÃļknin broytist, og hetta ÃĄvirkar hÃĄttin at loysa uppgÃĄvurnar.
Broytingar kunnu skapa Ãģvissu og ÃĄvirka trivnaðin ÃĄ einum arbeiðsplÃĄssi. Kanningar og gransking í grannalondunum hava víst, at fyritreytin fyri, at broytingar hava jaliga ÃĄvirkan og ikki skapa mistrivnað, er, at leiðslan er tilvitað um, at trivnaður skal hugsast inn í broytingar, og at starvsfÃģlkið verður kunnað og tikið við frÃĄ byrjan í tilgongdini.
Hetta eru FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið og Starvsmannafelagið samd um, og vit hava ÃĄsetingar í okkara sÃĄttmÃĄlum um ÃĄlitisfÃģlkaskipan og samstarvsnevndir, sum skulu tryggja, at starvsfÃģlkini veruliga verða tikin við.
Síðani kanningar hjÃĄ Starvsmannafelagnum fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani avdÚkaðu, at tað lekur millum teori og praksis viðvíkjandi medÃĄvirkan ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, hevur hetta verið eitt afturvendandi fokusÃļki hjÃĄ felagnum. Sum lÃ―st aðrastaðni í blaðnum merkist hetta eisini í undanfarna ÃĄri við kjaki og fyrilestrum, har evnið varð viðgjÃļrt
Úr ymiskum sjÃģnarhornum. BÃĶði heima og uttanlands.

Balladan ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni
At samstarvsskyldan er eitt mÃĄl, sum skal takast í stÃļrsta ÃĄlvara, gekk eisini sjÃģn fyri sÃļgn seinasta summar.
28. juni fÃģr stjÃģrin ÃĄ UmhvÃļrvisstovuni, Petur Nielsen, til hÚs við eini frÃĄfaringaravtalu. Hetta hendi bert fÃĄar dagar eftir, at Sirið Stenberg, landsstÃ―riskvinna, hevði givið stjÃģranum boð um at steðga eini bygnaðarbroyting, hann hevði sett í verk ÃĄ stovninum stutt frammanundan.
Stríðið snÚði seg um tvÃĶr deildir, sum leiðslan vildi leggja saman. Á tveimum ÃĄlitisfundum, 21. og 23. mai, vÃģru ÃĄlitisfÃģlkini kunnað um ÃĶtlanina, sum annars var pÚra nÃ―ggj fyri teimum. HÃģast ÃĄlitisfÃģlkini hÃļvdu nÃģgvar spurningar og viðmerkingar, so varð avgerðin kortini skundað ígjÃļgnum eftir fÃĄum dÃļgum og varð tikin yvir hÃļvdið ÃĄ starvsfÃģlkunum.
Starvsmannafelagið og onnur fakfelÃļg ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum mÃģtmÃĶltu hvassliga framferðini, sum vit mettu vera eina reina proformahoyring og beinleiðis í stríð við sÃĄttmÃĄlar og almenna starvsfÃģlkapolitikkin. Og at enda mÃĄtti landsstÃ―riskvinnan, ið varðaði av UmhvÃļrvisstovuni, leggja seg Út í mÃĄlið. StjÃģrin fekk boð um at bakka bygnaðarbroytingina aftur og at eftirmeta stÃļðuna. Endin var, at stjÃģrin fÃģr frÃĄ.

Tað var harmiligt, at stjÃģrin mÃĄtti
frÃĄ, og tað hevði heldur ikki hent, um samstarvsskyldan hevði virkað, sum hon skuldi. Hinvegin skerst ikki burtur, at tað var ein prinsipiellur sigur fyri Starvsmannafelagið og fakfelÃļgini annars, at staðfest varð, at tað ikki ber til at leypa ÃĄlitisfÃģlkini um, tÃĄ ið bygnaðarbroytingar verða gjÃļrdar ÃĄ almennum stovnum. Eisini heldur felagið, at hetta er eitt greitt signal til allar stovnsleiðarar um, at sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingar og almennur starvsfÃģlkapolitikkur eru ikki til pynt. Samstarvsskyldan skal takast í ramasta ÃĄlvara, annars kann tað fÃĄa avleiðingar fyri leiðsluna.

Áhaldandi fokus og felags tÃļk
Samstarvið ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum – rÃĶtturin til hoyring og medÃĄvirkan – er ein hornasteinur í kollektivu avtaluskipanini, sum vit sum fakfelag alla tíðina mugu verja og menna.
Virkar samstarvið ikki, standa vit eftir við pÚra ÃģtÃĄlmaðum leiðslurÃĶtti, soleiðis sum vit kendu hann, ÃĄÃ°renn kollektiva avtaluskipanin var til.
Tí fer Starvsmannafelagið eisini frameftir at varpa ljÃģs ÃĄ tÃ―dningin av samstarvinum og fer at halda eyga við, at sÃĄttmÃĄlaÃĄsetingarnar um samstarv og ÃĄvirkan eisini virka í tí veruliga lívinum.
Hetta fer eisini at verða gjÃļrt saman við Fakfelagssamstarvinum, sum eru fakfelÃļgini ÃĄ almenna arbeiðsmarknaðinum, sum Starvsmannafelagið samstarvar við.

Samhaldsfasti fÃĶr frið
FakfelÃļgini mÃģtmÃĶltu, og samgongan slepti ÃĶtlanini um at draga Samhaldsfasta upp í pensjÃģnsnÃ―skipanina
Beint eftir valið í heyst boðaði borgarliga 14. september-samgongan frÃĄ, at nÃ―ggja samgongan alt fyri eitt fÃģr í holtur við at broyta pensjÃģnsskipanina. Í staðin fyri trÃ― ÚtgjÃļld – grundarupphÃĶdd, viðbÃģt og AMEG (Samhaldsfasti) – skuldu vit nÚ hava eina nÃ―ggja skipan. Samhaldsfasti skuldi takast av, og allar tríggjar Útgjaldingarnar skuldu leggjast í ein Aldursgrunn, sum skuldi hava tvey ÚtgjÃļld, har annað gjaldið skuldi vera skattafrítt og hitt skattskyldugt.
Fakfelagssamstarvið og Samtak gjÃļrdu skjÃģtt av og mÃģtmÃĶltu hesi ÃĶtlan. 
Samhaldsfasti er ein samhaldsfÃļst skipan, sum arbeiðsmarknaðurin eigur. Hetta er ein grunnur, sum allir lÃļntakarar fÃĄa Úr ÃĄ samhaldsfÃļstum grundarlagi. Hvussu nÃģgv ella hvussu lítið ein hevur goldið inn í grunnin, so fÃĄa Ãļll tað sama.
Okkara stÃļða er, at av tí at hetta er ein skipan, ið lÃļnmÃģttakarin og arbeiðsgevarin gjalda 100% til, ja so eigur jÚst arbeiðsmarknaðurin grunnin og ikki politiska skipanin. Og tí kravdu vit, at samgongan helt fingrarnar vekk.
Um somu tíð, sum vit mÃģtmÃĶltu, mÃģtmÃĶltu pensjÃģnistafelÃļgini kring landið og Landsfelag PensjÃģnista. TÃĄ ið samanum kom, mundu vit vera um 30 fakfelÃļg, sum stÃģðu saman um at mÃģtmÃĶla politisku ÃĶtlanini.
FakfelÃļgini vildu hava fund við nÃ―ggju samgonguna, og hetta varð okkum eftirlíkað. Georg Hansen, formaður í FÃļroya Arbeiðarafelag, Sonja JÃģgvansdÃģttir, samskipari í Samtaki, Óluva í Gong, forkvinna í Felagnum FÃļroyskir SjÚkrarÃļktarfrÃļðingar, og eg sjÃĄlvur sum formaður í Starvsmannafelagnum umboðaðu fakfelÃļgini. Fyri samgonguna vÃģru
landsstÃ―rismaðurin í fíggjarmÃĄlum, JÃļrgen Niclasen, og landsstÃ―riskvinnan í pensjÃģnsmÃĄlum, Elsebeth Mercedis GunleygsdÃģttir.
Á fundinum greiddu vit frÃĄ stÃļðuni hjÃĄ fakfelÃļgunum. Vit kundu onga trygd fÃĄa fyri, at Samhaldsfasti ikki skuldi nertast. TÃģ fingu vit lyfti um, at ÃĄÃ°renn endaliga lÃģgaruppskotið varð lagt fyri lÃļgtingið, skuldu felÃļgini fÃĄa tað til hoyringar ella kunningar.
Sama dag, sum uppskotið skuldi leggjast fyri tingið, fingu vit fundarboð frÃĄ JÃļrgeni Niclasen, sum hevði gÃģð boð: „Tit hava vunnið. Vit fara í tingið í dag kl. 13 við uppskoti um eina broytta pensjÃģnsskipan, men vit nerta ikki Samhaldsfasta.”
Hetta var sÃļtur musikkur í okkara oyrum. Vit hava sjÃĄlvandi einki ímÃģti, at okkara pensjÃģnistar fÃĄa meira at liva av, men tað mÃĄ gerast uttan at taka av eini skipan, sum virkar til fulnar, og sum tey einki eiga í.

VerkÃĶtlanin
„Betri lÃļnarhagtÃļl”
Tað er at fegnast um, at politiska skipanin, arbeiðsgevarar og fakfelÃļg standa saman í trípartasamstarvinum um verkÃĶtlanina at skipa betri lÃļnarhagtÃļl í FÃļroyum.
VerkÃĶtlanin hevði verið ÃĄvegis í nÃļkur ÃĄr, men var ikki komin longur enn tað sama, og tí vildi undanfarna samgonga koma heilt ÃĄ mÃĄl.
Partarnir ÃĄ bÃĶði almennu og privatu arbeiðsgevara- og lÃļntakarasíðuni hava í fleiri ÃĄr víst ÃĄ tÃļrvin ÃĄ nÃĶrri greinaðum lÃļnarhagtÃļlum, og tíbetur vildu fleiri felÃļg, saman við FÃļroya Arbeiðsgevarafelag, stuðla verkÃĶtlanini við at fíggja uppstartin og tað fyrsta ÃĄrið, hon var í gongd.
EndamÃĄlið við verkÃĶtlanini er at greina lÃļnarhagtÃļl og stÃļrri vitan um fÃļroyska arbeiðsmarknaðin:
1. Hvussu nÃģgvar tímar arbeiða fÃļroyskir lÃļntakarar?
2. Hvat er kostnaðurin av einum arbeiðstíma?
3. Hvat kostar yvirtíðin og eyka ískoyti?
Hetta varð alt bÃ―tt í vinnugrein, kyn, bÚstað, aldur, ríkisborgaraskap og almenna og privata geiran.
At seta eina so stÃģra verkÃĶtlan í gongd krevur fígging.
FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið setti í fíggjarlÃģgaruppskotinum fyri 2018 av 1 milliÃģn krÃģnur til verkÃĶtlanina, og FÃļroya Arbeiðsgevarafelag hevði jÃĄttað 200 tÚsund kr., og heitt varð sum sagt ÃĄ fakfelÃļgini um at vera við til at stuðla.
Mett varð, at kostnaðurin fyri at fÃĄa gongd ÃĄ verkÃĶtlanina fyrsta ÃĄrið fÃģr at verða uml. 1,5 milliÃģnir krÃģnur. Sum skilst, so stuðla fakfelÃļgini við ÃĄ leið somu upphÃĶdd, sum arbeiðsgevarafelagið stuðlar við.
Árligi kostnaðurin fyri skipanina verður mettur at verða ÃĄ leið 500 tÚsund kr., sum frameftir verður fíggjað av fíggjarlÃļgtingslÃģgini.
Hagtalsframleiðslan er raðfest ÃĄ Hagstovu FÃļroya eftir felags ynski frÃĄ fakfelÃļgum, arbeiðsgevarafelÃļgum, granskingarmyndugleikum og politiska myndugleikanum.
Tey fakfelÃļg, ið hava staðið saman um og stuðlað verkÃĶtlanini, eru: HeilsurÃļktarafelagið, Starvsmannafelagið, FÃļroya LÃĶrarafelag, HeilsuhjÃĄlparafelag FÃļroya, BLF, Havnar Arbeiðskvinnufelag, FÃļroya Tekniska LÃĶrarafelag, Fysioterapeutfelagið, Ergoterapeutfelagið, Landsfelag Handverkaranna, Maskinmeistarafelagið og YTF.
ArbeiðsbÃģlkur og fylgibÃģlkur, mannað við umboðum fyri stuðlarnar, politisku skipanina og serfrÃļðina, hava verið skipaðir í sambandi við verkÃĶtlanina, har KÃĄri Holm Johannesen ÃĄ Hagstovu FÃļroya hevur verið verkÃĶtlanarleiðari.

SlÃģðbrÃģtandi trípartasamstarv lyftir yrkisÚtbÚgvingarnar
Fleiri lÃĶrlingar og betri ÚtbÚgvingarmÃļguleikar. Hetta er kjarnin í trípartasemju, sum landsstÃ―rið, arbeiðsgevarar og fakfelÃļgini í juni mÃĄnað 2019 undirskrivaðu um yrkisÚtbÚgvingarÃļkið.
Partarnir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum hava leingi sÃģknast eftir einum konjunkturÚtjavnandi samstarvi millum almennar myndugleikar og arbeiðsmarknaðin, sum tryggjar eina stÃļðugari tilgongd av lÃĶrlingum eftir nÃļkrum ÃĄrum.
Trípartasemjan miðar eftir at gera yrkisÚtbÚgvingartilboðið stÃļðugari og yrkisÚtbÚgvingarskipanina lÃĶttari at umsita. Eisini skulu stÃļðið og gÃģðskan ÃĄ ÚtbÚgvingunum betrast.

Endurskoðaðar og tillagaðar
Avtalan sigur, at merkantilu ÚtbÚgvingarnar skulu „endurskoðast og tillagast tÃļrvinum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.”
Í fleiri ÃĄr hevur verið spurt eftir mÃļguleikum at taka skÚlagongdina ÃĄ yrkisÚtbÚgvingarstigi í almennari fyrisiting í FÃļroyum. Í dag senda almennir stovnar sínar lÃĶrlingar til Danmarkar, og lÃĶrumeistarar hava víst ÃĄ, at innihaldið í donsku skÚlaÚtbÚgvingunum í stÃģran mun ikki gongur fÃļroyska tÃļrvinum ÃĄ mÃļti. Tí verður sett ÃĄ stovn ein ÚtbÚgving, har fÃļroysk viðurskifti fylla mest.

Til fÃļroyskan tÃļrv
Tilgongdin til merkantilu ÚtbÚgvingarnar, sum í vavi hava umleið ein triðing av samlaðu lÃĶrlingatilgongdini hvÃļrt ÃĄr, hevur í nÃļkur ÃĄr havt ymiskar avbjÃģðingar. Eitt nÚ hevur tilgongdin til onkrar ÚtbÚgvingar verið fallandi, og fyritÃļkur hava havt trupult við at fÃĄa nÃģg nÃģgvar lÃĶrlingar.
MÃĄlið við at endurskoða merkantilu yrkisÚtbÚgvingarnar er at fÃĄa innihaldið at samsvara tÃļrvinum hjÃĄ vinnuni, eins og at gera tÃĶr meira lokkandi og viðkomandi hjÃĄ ungum og harvið rÃļkka nÃ―ggjum mÃĄlbÃģlkum, sum tÃĶr mÃļguliga ikki gera í dag.
Sum eitt Úrslit av endurskoðanararbeiðinum, sum varð handað landsstÃ―riskvinnuni ÃĄ heysti 2018, varð ein arbeiðsbÃģlkur settur við umboðum Úr vinnuni, fakfelÃļgum og skÚlum at gera ítÃļkilig tilmÃĶli til landsstÃ―riskvinnuna, um hvÃļrjum tillagingum av merkantilu ÚtbÚgvingunum tÃļrvur er ÃĄ.
Eftir ÃĶtlan verða tÃĶr endurskoðaðu ÚtbÚgvingarnar bodnar Út ÃĄ vÃĄri 2020.
Fleiri lÃĶru- og praktikkplÃĄss hjÃĄ tí almenna
BÃĶði almenni og privati arbeiðsmarknaðurin hava ÃĄbyrgdina av at halda eitt stÃļðugt hÃļgt lÃĶrlingatal.
Tað almenna kann hava lÃĶrlingar í ymiskum yrkjum, har tað mest vanliga er skrivstovulÃĶra í almennari umsiting. Harafturat ÚtbÃ―r tað almenna fÃļðsluatstÃļðingar (assistentar) og fÃļðsluhjÃĄlparar, sum einamest verða ÚtbÚnir til almenna geiran at arbeiða ÃĄ dagstovnum, ellisheimum, sjÚkrahÚsum o.s.fr. Aðrar ÚtbÚgvingar eru eisini mÃļguligar í almenna geiranum.
Á sama hÃĄtt, sum privati geirin ger semju, sum stuðlar undir eitt stÃļðugari lÃĶrlingatal, ger almenni geirin semju um eitt lÃĶrlingatal ÃĄ Ãļkjum, har tað almenna er við til at ÚtbÚgva yrkislÃĶrd. Greinað verður, ÃĄ hvÃļrjum Ãļkjum tað almenna kann ÚtbÚgva lÃĶrlingar, og síðani verður eitt lÃĶrlingatal ÃĄsett.
Tað almenna ÃĄsetir mÃĄl fyri, hvussu nÃģgvir lÃĶrlingar skulu ÚtbÚgvast sum fÃļðsluatstÃļðingar, fÃļðsluhjÃĄlparar, kt-supportarar, skrivstovufÃģlk, o.s.fr.

Trípartasamstarv í framtíðini
Í Starvsmannafelagnum fegnast vit um, at tað eisini her í FÃļroyum ber til at gera trípartasemjur ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Trípartasemjan um yrkisÚtbÚgvingarÃļkið er tann fyrsta av sínum slagi í FÃļroyum, og vÃģna vit, at hetta bert er byrjanin til fleiri trípartasamstÃļrv ÃĄ Ãļðrum samfelagsÃļkjum.
Tað kann gagna politisku skipanini, arbeiðsgevararum og fakfelÃļgum, um trípartasamstÃļrv í framtíðini koma í fastu legu, har partarnir hava regluligar fundir um ÃĄleikandi mÃĄl ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.
Avtalað varð, at nÃĶsta trípartasamrÃĄÃ°ing skuldi verða seinast í 2019, men henda samrÃĄÃ°ing hevur ikki verið enn, so nÚ vÃģni eg, at nÃ―ggja samgongan heldur geistinum uppi og heldur fram, har slept varð fyri valið. TÃĄ var ÃĶtlanin, at landsstÃ―rið, arbeiðsgevarar og fakfelÃļgini skuldu hyggja nÃĶrri at, um tað ber til at finna eitt felags stev um vaksnamannalÃĶru.

Um politiskar ÃĶtlanir um inntriv í verkfalsrÃĶttin. Um tann ÃģÚtrokniliga arbeiðsmarknaðin, 37 tíma arbeiðsviku, tíðaravmarkað stÃļrv og eina arbeiðsmarknaðarkanning, sum varpaði ljÃģs ÃĄ tann Ãģskipaða arbeiðsmarknaðin.
Aftur í fjÃļr var ein rÃļð av arbeiðsmarknaðarmÃĄlum í brennideplinum. Við teimum seks kjarnumÃĄlunum setti Starvsmannafelagið aftur kikaran ÃĄ mÃĄl, sum hava tÃ―dning fyri korini hjÃĄ fÃļroyska lÃļntakaranum, og saman við 12 Ãļðrum fakfelÃļgum tÃģk Starvsmannafelagið stig til fyrstu kanningina um tann Ãģskipaða arbeiðsmarknaðin í FÃļroyum.
Men eisini ÃĄ annan hÃĄtt vÃģru arbeiðsmarknaðarmÃĄl ÃĄ skrÃĄnni í 2019, sum fara at síggjast aftur í komandi tíðum.

UndantÃļk og verkfall
VerkfÃļllini, sum vÃģru við ÃĄrslok 2018 og inn í 2019, fekk onkrar politiskar flokkar at seta orð ÃĄ, hvussu teir mettu, at arbeiðsmarknaðurin skal verða skipaður, og hvÃļrji rÃĶttindir og hvÃļrjar skyldur fakfelÃļgini skulu hava í eini samrÃĄÃ°ingarstÃļðu. Í fullum ÃĄlvara varð umhugsað at skerja einasta vÃĄpnið, fakfelÃļgini hava – nevniliga verkfalsvÃĄpnið.
Hetta evnið tÃģku vit upp ÃĄ einum pallborðsfundi í SmÃĶruni ÃĄ vÃĄri 2019, og eftir fundin kundu vit lukkutíð staðfesta, at neyvan fÃĶst undirtÃļka fyri hesum millum politisku flokkarnar ÃĄ lÃļgtingi.
Arbeiðsgevarin hevur til eina og hvÃļrja tíð ÃĄbyrgdina av, at arbeiðsplÃĄssið verður forsvarliga rikið, og at neyðuga arbeiðsorkan er til taks. Tað er ein ÃĄbyrgd, sum fakfelÃļg og starvsfÃģlk ongantíð mugu ella skulu ÃĄtaka sÃĶr. Einki fakfelag fer at seta lív og heilsu hjÃĄ starvsfÃģlki í vÃĄga, og Starvsmannafelagið tekur ikki undir við at avtala undantÃļk frammanundan, tí tað gevur arbeiðsgevarunum alt ov stÃģrt vald og dregur tenninar Úr einum fakfelag.
Um mann gleiðbeintur fer at avtala undantÃļk ÃĄÃ°renn sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar, enda vit við at tÃļma fakfelagskassarnar, og verkfÃļllini gerast Ãģendalig.

Eitt annað evni, ið dÚgliga varð kjakast um í fjÃļr, var 37 tíma arbeiðsvika. Hetta var eitt av teimum seks kjarnumÃĄlunum, sum Starvsmannafelagið setti ÃĄ dagsskrÃĄnna í valÃĄrinum 2019.
Tað gleðiliga við orðaskiftunum um niðursetta arbeiðstíð er, at eingin politiskur flokkur er ímÃģti hesum. Tað, sum skilur flokkarnar, er hÃĄtturin, tað verður gjÃļrt. Onkur er samdur við okkum, aðrir halda, at spurningurin skal loysast undir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum.
At lÃĶkka arbeiðstíðina við lÃģg er tað einasta rÃĶtta, tí tÃĄ skera vit arbeiðsmarknaðin yvir ein kamb. Soleiðis hava vit gjÃļrt fyrr, og soleiðis eiga vit at gera tað aftur.
Um niðursett arbeiðstíð skal keypast og seljast í sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum, so verða tað bert felÃļgini hjÃĄ teimum hÃĶgst lÃļntu, sum fÃĄa mÃļguleikan. LÃĄg- og miðallÃļnar felÃļgini hava ongan mÃļguleika fyri at brÚka so stÃģran part av lÃļnarkarminum at seta arbeiðstíðina niður; ikki uttan at frÃĄsiga sÃĶr lÃļnarhÃĶkkan í fleiri sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum fram, og tað fer so bara at vaksa um lÃļnargjÃģnna.
Prekariatið og tÃĶr nÃ―ggju barrikadurnar
Tað er ein grundleggjandi misskiljing, tÃĄ ið sagt verður, at fakfelÃļg einki hava at stríðast fyri longur, tí at stÃĶttarstríðið er avblÃĄst . AvbjÃģðingin hjÃĄ fakfelagsrÃļrsluni hevur tvÃļrturímÃģti ongantíð verið stÃļrri enn nÚ, tí at arbeiðsmarknaðurin er og fer at verða ÃģÚtrokniligari og Ãģtryggari, enn hann hevur verið leingi.
Hetta var hÃļvuðsboðskapurin í 1. maidagsrÃļðuni, sum eg slapp at halda ÃĄ Vaglinum 1. mai í fjÃļr. Havnar Arbeiðsmannafelag var vertur, og fari eg at takka fyri ÃĄlitið.
Eitt nÃ―tt hugtak – prekariatið – hevur gjÃļrt innrÃĄs ÃĄ arbeiðsmarknaðinum í vesturheiminum. NÃ―ggju dagleigararnir, verða tey rÃģpt. FÃģlk í Ãģtryggum og tíðaravmarkaður stÃļrvum, har rÃĶtturin til lÃļn undir sjÚku, barsilsrÃĶttindi og rÃĶtturin til eftirlÃļn avgjÃļrt ikki eru nÃļkur sjÃĄlvfylgja.
Tí er tað ein stÃģr misskiljing, tÃĄ ið sagt hevur verið, at stÃĶttarstríðið er avblÃĄst, og at fakfelÃļg hava ÚtspÃĶlt sín leiklut. Tað er beint tvÃļrturímÃģti. Ongantíð fyrr hevur tÃļrvurin ÃĄ, at fÃģlk skipa seg í felag, og at fakfelÃļgini brynja seg at taka ímÃģti nÃ―ggjum avbjÃģðingum, verið stÃļrri enn jÚst nÚ.
TÃĶr gomlu stríðsbarrikadurnar
eru ikki burtur. TÃĶr eru bara fluttar, og fakfelÃļgini hava fingið og fara at fÃĄa nÃ―ggj stíðsmÃģt, nÃ―ggjar frontar at stríðast ÃĄ. Hetta stríð sÃĄst m.a. aftur í kjarnumÃĄlunum, sum Starvsmannafelagið setti ÃĄ dagskrÃĄnna í valÃĄrinum 2019 (les meira aðrastaðni í blaðnum). Stytt arbeiðsvika, reglur um tíðaravmarkað stÃļrv og fÃģlk í niðursettari tíð eru alt dÃļmi um tiltÃļk, sum vit halda kunnu vera við til at tryggja lÃļntakaranum betri kor og rÃĶttindi í komandi broytingartíð.

ArbeiðsmarknaðarlÃģggÃĄva
Eitt, sum Starvsmannafelagið stríðist fyri, er, at FÃļroyar fÃĄa eina arbeiðsmarknaðarlÃģggÃĄvu, sum sÃļmir seg einum framkomnum samfelag. Eg taki ikki munnin ov fullan, tÃĄ ið eg sigi, at viðvíkjandi lÃģggÃĄvu, sum skal verja fÃļroyska lÃļntakaran, so eru FÃļroyar myndaliga sagt ÃĄ einum miðaldarstigi.
LÃļntakararnir í grannalondunum hava fingið ment rÃĶttindini ÃĄ nÃģgvum ymskum Ãļkjum, men í FÃļroyum noyðast vit framvegis at liva við nÃļkrum fÃĄum og ofta avoldaðum lÃģgum.
Royndirnar vísa, at meðan tað gongur bÃĶði skjÃģtt og lÃĶtt at geva grÃļnt ljÃģs til at privatisera almennar stovnar, hÃģast starvsfÃģlkaviðurskifti hanga í leysari luft, so hava teir Útvið 30.000 lÃļntakararnir í FÃļroyum fÃĄar vinir í politisku skipanini, tÃĄ ið rÃĶður um at tryggja teimum dagfÃļrd rÃĶttindi. RÃĶttindi, sum verða sÃĶdd sum ein natÚrlig sjÃĄlvfylgja í okkara grannalondum.
Í dag mÃĄ eg tíverri staðfesta, at tað framvegis er Ãģvist, um FÃļroyar – sum seinasta landið í norðurlondum – fÃĄa eina so grundleggjandi lÃģg sum lÃģgarverju mÃģti mismuni ÃĄ arbeiðsmarknaðinum. Ikki minni enn tríggjar ferðir hevur eitt uppskot verið í tinginum um eina slíka lÃģg, sum hevði verið eitt satt frambrot fyri t.d. fÃģlk við breki og hevði kunnað forðað fyri aldursdiskriminering.
Starvsmannafelagið fer ÃĄhaldandi at stríðast fyri, at fÃļroysku lÃļntakararnir fÃĄa rÃĶttindi og verju ÃĄ sama stigi sum aðrir norðurlendskir lÃļntakarar. Tí heldur stríðið fram at tryggja limum okkara somu rÃĶttindi ÃĄ javnstÃļðuÃļkinum.
Arbeiðsmarknaðarkanning
Í fjÃļr summar kunngjÃļrdu 13 fakfelÃļg eina kanning um lÃļnardumping og tann Ãģskipaða arbeiðsmarknaðin. Kanningin avdÚkaði viðurskifti í byggivinnuni og hotell- og matstovuvinnuni, sum vit frammanundan mest hava hoyrt sÃļgur um.
Í kjalarvÃļrrinum ÃĄ kanningini fingu vit eitt tiltrongt kjak, serliga um viðurskiftini hjÃĄ Útlendsku arbeiðsmegini. Eisini varpaði kanningin ljÃģs ÃĄ ivasom viðurskifti í tÃĶnastuvinnuni, t.d. viðvíkjandi frítíðarlÃļn, fakfelagslimaskapi og lÃļngjaldingum.
Kanningin var sum vera man umstrídd, men eftir mínum tykki var hon neyðug. Og vit fingu varpað ljÃģs og umrÃļtt mÃĄl og viðurskifti, sum annars
ofta liggja í bÃļlamyrkri og verða tagd burtur. Eisini avdÚkaði kanningin systembrek í eftirlitsskipanum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, har okkurt mÃĄ gerast.
Vit kunnu fegnast um, at stutt eftir, at kanningin varð kunngjÃļrd, kom fram, at ítÃļkilig Úrslit eru komin
burtur Úr samstarvi millum Arbeiðs- og Brunaeftirlitið, Politiið og Taks, sum hevur til endamÃĄls javnan at gera ÃģfrÃĄboðaðar kanningar av arbeiðsmarknaðinum, t.v.s. at trygdin, arbeiðs- og upphaldsloyvini hjÃĄ Útlendingunum og onnur viðurskifti eru í lagi.

NSO-RÁÐSTEVNAN: FrÃĶlsa norðurlendska avtaluskipanin stendur fyri avbjÃģðingum Úr ES, har arbeiðsmarknaðurin í stÃģran mun er skipaður við lÃģg. Seinasta dÃļmið er uppskot um felags evropeiska minstulÃļnarskipan.
Hetta segði Magnus Lundberg, lÃļgfrÃļðingur í svenska TCO, TjÃĪnstemÃĪnnens Centralorganisation, sum er eitt samstarv millum 14 fakfelÃļg fyri alment sett. Hann var ein av rÃļðarunum ÃĄ rÃĄÃ°stevnuni hjÃĄ Nordisk Tjenestemenns Organisation í HelsingÃļr í fjÃļr.

Evopeiska ÃĄvirkanin
Norðurlendska skipanin við frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum hevur í mangar mÃĄtar verið ein sÃģlskinssÃļga. Hon hevur givið vÃĶlferð og stÃļðufesti ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, og skipanin við frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum hevur staðið í andsÃļgn við viðurskiftini í nÃģgvum londum í Evropa, har arbeiðsmarknaðurin í stÃģran mun er skipaður við lÃģggÃĄvu.
Lundberg vísti ÃĄ, at norðurlond eru nÃĶr knÃ―tt at gongdini í ES. Hann metti tað vera sannlíkt, at frÃĶlsa avtaluskipanin fer at verða broytt sum ein avleiðing av broytingum, sum eru hendar ella fara at henda í Evropa orsakað av krÃļvum og lÃģgarÃĄtÃļkum frÃĄ ES.
SjÃĄlvrÃĶði og tÃģ
LÃļnarviðurskifti eru innlendis national mÃĄlsÃļki, sambÃĶrt ES-rÃĶttinum. Tað vil siga, at ES-limalondini SvÃļríki, Danmark og Finnland kunnu skipa síni arbeiðsmarknaðarviðurskifti sjÃĄlvi. Hetta hevur kortini ikki forðað fyri, at ES hevur verið inni ÃĄ lÃļnarviðurskiftum eisini.
– Tað er ivingarsamt og ikki gott, sÃĶð frÃĄ einum fakfelagssjÃģnarmiði, sigur Lundberg, sum er serfrÃļðingur í evropeiskum arbeiðsmarknaðarmÃĄlum.
Sum dÃļmi um ÃĄvirkanina Úr Evropa nevndi hann eina ÃĶtlan um, at kollektivir sÃĄttmÃĄlar kunnu gerast tvÃļrtur um landamÃļrk í ES.
Eitt annað dÃļmi er rÃĄkið við, at sÃĄttmÃĄlar, gjÃļrdir í frÃĶlsum samrÃĄÃ°ingum, verða staðfestir við lÃģg (almannagerð) sum eitt tiltak at basa Ãģskipaða arbeiðsmarknaðinum og hjÃĄlpa teimum, ið ongan sÃĄttmÃĄla hava.
Tað eru fyrimunir og vansar við hesum rÃĄkinum, metti Lundberg.
LÃģgarÃĄsett minstulÃļn
Ein av hÃļvuðsavbjÃģðingunum fyri norðurlond er ÃĶtlanin um eina lÃģgarÃĄsetta evropeiska minstulÃļnarskipan. Ein ÃĶtlan, sum Ursula Van der Leyen, forkvinnan í ES-nevndini, hevur boðað frÃĄ.
Tað er ikki endaliga greitt, hvat uppskotið heilt ítÃļkiliga inniber. LÃļnarlagið í Europa er alt ov ymiskt til at gera eina felags nominella minstulÃļn, t.v.s. í krÃģnum og oyrum. Talan verður heldur um eina almenna felags lÃļnarskipan, metti Lundberg.

Tvíeggjað svÃļrð
– Tað gÃģða við ÃĶtlanini um eina felags lÃļnarskipan er, at tað kann tryggja starvsfÃģlki í lÃĄglÃļnarlondum betri sÃļmdir. Hesum skulu vit hava samhuga við og stuðla. Hinvegin er spurningurin, hvussu nÃģgv av sjÃĄlvsavgerðarÃĶttinum vit kunnu lata frÃĄ okkum. HvÃļrjum kunnu vit liva við?
Hetta er ein tvístÃļða, segði svenski fakfelagsmaðurin, sum metti, at skipanin við minstulÃļn kann fara at ÃģrÃģgva frÃĶlsu avtaluskipanina hjÃĄ norðurlondum, sum eru ES-limir.
– Vandi er fyri, at tað verður okkurt slag av eftirlitsskipanum, sum norðurlond, ið eru limir í ES ella hava avtalur við ES, mugu venja seg við. Og tað verður ein Ãļðrvísi hÃĄttur at skipa lÃļnarviðurskiftini, enn vit hava kent higartil.
– Vit hava verið í sambandi við ES-nevndina fyri at fÃĄa meira at vita um innihaldið í lÃģgarÃĄtakinum. Tað er tÃģ eingin ivi um, at tey vilja okkum vÃĶl og ikki vilja oyðileggja nakað fyri okkum.

Steinur oman ÃĄ byrðu
Vandin við gongdini er, at frÃĶlsið og sjÃĄlvrÃĶðið verða skerd.
– FakfelÃļgini í Norðurlondum hava fÃĶrri og fÃĶrri sameind í Europa, tí alt fleiri lond eru farin til at lÃģgarregulera síni arbeiðsviðurskifti. Tað merkir, at rÚmið, har fakfelÃļg og arbeiðsgevarar í ES-londum kunnu handla og gera avtalur frítt, tÃģdnar stÃļðugt.
Hann leggur afturat, at samstundis sum avbjÃģðingar koma Úr Bruxelles, hava fakfelÃļgini í Europa mist limir, og tað ger, at felÃļgini standa veikari. Tey hava mist makt.
Hetta kemur sum steinur oman ÃĄ byrðu, nÚ felÃļgini skulu gera manngarð um avtaluskipanina, sum sÃļguliga hevur verið ein sera gÃģð og vÃĶleydnað arbeiðsmarknaðarskipan.
Kjak
Eftir framlÃļguna var kjakfundur, har umboð fyri fakfelÃļg, almennar arbeiðsgevarar og ES-kommissiÃģnina tÃģku lut. Har vÃģrðu viðkomandi spurningar viðgjÃļrdir, m.a.:
Hvussu kunnu fakfelÃļg vera við til at tryggja arbeiðstakarum javnrÃĶttindi Ãļðrumegin og samstundis ikki selja sítt frÃĶlsi og norðurlendsku avtaluskipanina hinumegin? Og hvussu kunnu vit vera við til at tryggja sosialu minstukorini, sum ES-lÃģggÃĄva gevur, og samstundis ikki sleppa teirri frÃĶlsu avtaluskipanini?

JAVNSTØÐA, ME TOO OG LÍKALØN
JavnstÃļða, Me Too og líkalÃļn vÃģru eisini ÃĄ skrÃĄnni ÃĄ NSO-rÃĄÃ°stevnuni í fjÃļr.
Umboð fyri fakfelagsrÃļrsluna, almennu arbeiðsgevararnar og onnur Úr Íslandi og SvÃļríki greiddu frÃĄ arbeiðinum at basa ÃĄgangi mÃģti kvinnum í kjalarvÃļrrinum
av Me Too. Eisini greiddu tey frÃĄ javnstÃļðuarbeiðinum.
Í Íslandi hava fakfelÃļgini gjÃļrt eitt stÃģrt arbeiði við at upplÃ―sa limirnar og ÚtbÚgva t.d. ÃĄlitisfÃģlk um tiltÃļk mÃģti kynsligum ÃĄgangi. Tað snÃ―r seg um at broyta hugburðin, so at seksuellur ÃĄgangur verður fyribyrgdur ella steðgaður.
Í Íslandi verður eisini gjÃļrt stÃģrt arbeiði fyri at beina burtur lÃļnarmun millum kynini.
StjÃģrnin er farin at kortleggja, hvussu lÃļnarmunurin er í teimum einstÃļku fakunum og arbeiðsÃļkjunum.
Generelli lÃļnarmunurin liggur um 15% og er rÃĶttuliga ymiskur frÃĄ faki til fak. StjÃģrnin hevur sett í verk eina ambitiÃļsa ÃĶtlan, sum hevur til endamÃĄls at beina burtur allan lÃļnarmun í 2022.
Carolin SolskÃĪr Úr SvÃļríki greiddi frÃĄ, hvussu hon saman við Ãļðrum tÃģk stig til Me Too-rÃļrsluna í SvÃļríki í 2015. Hon vísti ÃĄ, hvussu tey ymisku londini síðani hava loftað trupulleikanum við seksuellum ÃĄgangi, og hvÃļrji tiltÃļk tey hava sett í verk.
Eftir framlÃļguna var bÃģlkaarbeiði, har luttakararnir sluppu at royna seg við ítÃļkiligum uppskotum til tiltÃļk mÃģti seksuellum ÃĄgangi ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum.

– Men orðini lÃ―sa ikki allan sannleikan
HÃģast seinasta ÃĄrið í tryggingarhÃļpi kann sigast at hava roynst hampiligt, tÃĄ ið um rÃĶður hagfrÃļði, so er hetta neyvan nakar uggi hjÃĄ teimum, sum hava mist hjÚnafelaga ella samlivara, og teimum, sum onkursvegna hava verið rakt av sjÚku.
HagtÃļl eru kaldur veruleiki og siga einki um tað, ið liggur aftan fyri teir tilburðir, ið tÃļlini byggja ÃĄ.
Tryggingar við deyða
og hÃĶttisliga sjÚku Samlagstryggingargrunnur Starvsmannafelagsins hevur sum sítt fremsta endamÃĄl at keypa tryggingar, ið geva veitingar við deyða ella við ÃĄvísar hÃĶttisligar sjÚkur. HÃģast tað kanska er lítil uggi í tí, so er vÃģnin tÃģ, at tann hjÃĄlpin, ið grunnurin veitir, mÃļguliga kann vera við at linna um hjÃĄ teimum, ið hava verið fyri sjÚku ella deyða.
Einki er at ivast í, at frÃĶgast hevði verið, um skaðar ikki komu fyri, men so er tíverri ikki. Vit mugu ÃĄsanna, at neyðugt er at hava gÃģða tryggingarskipan, tí tey ÃĄrini, Samlagstryggingargrunnurin hevur verið virkin, er einki ÃĄr við ongum skaða.

Farna ÃĄrið hjÃĄ grunninum
Tíverri eru vit heldur ikki seinasta ÃĄr sloppin undan menniskjaligum missi. Tveir limir doyðu, og grunnurin lÃĶt eisini tvey ÚtgjÃļld í sambandi við deyða hjÃĄ hjÚnafelaga. Fimtan limir fingu staðfest ÃĄlvarsligar sjÚkur, og aftrat hesum varð í tveimum fÃļrum veitt Útgjald í sambandi við ÃĄlvarsligar sjÚkur hjÃĄ bÃļrnum.
GjaldsundantÃļka varð veitt seks limum.
Fremstu deyðsorsÃļkirnar í okkara parti av heiminum eru sjÚkur í hjarta- og blÃģðrensli og krabbasjÚkur. Av ÃĄlvarsligu sjÚkunum, har Útgjald varð veitt í fjÃļr, var nÃĶrum helmingurin krabbasjÚkur. Gongdin tykist eisini vera, at alt fleiri okkara fÃĄa staðfest onkrar av hesum sjÚkum, og tí er avgjÃļrt neyðugt, at vit hava eina vÃĶl virkandi tryggingarskipan.
Samlagstryggingargrunnurin keypir, sum er, vegna limirnar tríggjar tryggingar. Lívstrygging, ið er galdandi fyri lim og hjÚnafelaga/samlivara, trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ tí tryggjaða, og trygging, ið veitir Útgjald við ÃĄlvarsliga sjÚku hjÃĄ barni hjÃĄ tí tryggjaða. Aftrat hesum eru eisini mÃļguleikar fyri gjaldsundantÃļku í sambandi við ÃģarbeiðsfÃļri í tryggingaravtaluni.
Broytingar henda alla tíðina. Útboðið av tryggingum broytist og Ãļkist í hvÃļrjum, eins vÃĶl og tÃļrvurin hjÃĄ tí einstaka broytist. Neyðugt er at fylgja við, hvat hendir, og keypa ta vÃļru, ið samsvarar ynski og tÃļrvi hjÃĄ limunum. Grunnurin arbeiðir stÃļðugt við at betra um, so at limirnir altíð fÃĄa ta bestu og – um mÃļguligt – ÃģdÃ―rastu vÃļruna, og mÃļguleikin at Ãļkja talið av tryggingum, ið koma undir avtaluna, verður kannaður.
LokaupphÃĶddin, ið hevur verið partur av skipanini, síðani Samlagstryggingargrunnurin varð settur ÃĄ stovn, verður í hesum ÃĄrum niðurlaðað og hvÃļrvur Úr skipanini í 2027.
Árini fram til 2027 rÃļkka 362 limir pensjÃģnsaldri, og teir hava rÃĶtt til 14.230.000 kr. Úr grunninum.
Tíverri kemur fyri, at samlagstryggingin ikki klÃĄrar at nÃļkta allan tÃļrv. M.a. tí at tað eru sjÚkur, ið ikki eru fevndar av tryggingini, og tí tað eru limir, hvÃļrs tryggingarviðurskifti ikki eru, sum tey eiga.
HÃģast hvÃļr einstakur kann keypa sÃĶr sínar egnu tryggingar, er eingin ivi um, at fyri nÃģgv okkara er samlagstryggingin eisini ein sera tÃ―Ã°andi partur av samlaða tryggingarhÃļpinum. Samlagstryggingargrunnurin hevur tí nÃģgvar uppgÃĄvur, og ÃĄ komandi aðalfundi 27. februar verður umrÃļða av, hvÃļrjar uppgÃĄvur grunnurin skal leggja dent ÃĄ komandi ÃĄrini, og hvussu tÃĶr skulu skipast.
Broytingarnar í pensjÃģnslÃģggÃĄvuni
Aðalfundurin hjÃĄ Samlagstryggingargrunninum verður hÃģskvÃļldið 27. februar í hÃļlunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum. TÃĄ verður mÃļguleiki at tríva í nÃģgvu spurningarnar, ið hava við bÃĶði trygging og eftirlÃļn at gera, og annars umrÃļða pensjÃģnir sum heild.
Í ÃĄr fara broytingarnar í pensjÃģnslÃģgÃĄvuni viðvíkjandi fÃģlkapensjÃģn at merkjast fyri tey, ið eru fÃļdd eftir 1. januar 1953.
Tað eru tvÃĶr fÃģlkapensjÃģnsskipanir, við ymiskum treytum og ÚtgjÃļldum. Ein fyri tey, ið eru fÃļdd ÃĄÃ°renn 1. januar 1953, og ein fyri tey, ið eru fÃļdd seinni.
Fyri tey, ið eru fÃļdd 1. januar 1953 ella seinni, er tað serliga grundarlagið fyri mÃģtrokning í fÃģlkapensjÃģnini, ið fer at merkjast, um ein hevur aðrar inntÃļkur.
FÃģlkapensjÃģnin er sett saman av grundarupphÃĶdd og viðbÃģt.
BÃĶði grundarupphÃĶddin og viðbÃģtin verða ÃĄvirkaðar av tí inntÃļku, sum tann einstaki hevur umframt pensjÃģnina. Sum inntÃļka verður roknað Ãļll skattskyldug inntÃļka, undantikið sosialar pensjÃģnir og Útgjald Úr Samhaldsfasta. Aftur at inntÃļkuni verða lagdar nettoinntÃļkur, ið verða skattaðar eftir reglunum í kapitalvinningsskattalÃģgini, og Útgjald av kravdari uppsparing eftir reglunum í eftirlÃļnarlÃģgini, tÃģ ikki kapitalÚtgjald.
GrundarupphÃĶddin og viðbÃģtin verða bert lÃĶkkaðar, um ÃĄrsinntÃļkan hjÃĄ pensjonistinum er hÃĶgri enn 45.000 kr. (sonevnda frÃĄdrÃĄttarfría inntÃļkuupphÃĶddin). Tað er bert inntÃļkan hjÃĄ tí einstaka, sum ÃĄvirkar grundarupphÃĶdd og viðbÃģt. InntÃļkan hjÃĄ einum mÃļguligum hjÚnafelaga hevur ikki ÃĄvirkan ÃĄ fÃģlkapensjÃģnina hjÃĄ einum pensjonisti.
Tey, ið hava aðra pensjÃģn umframt fÃģlkapensjÃģnina, kunnu fara at merkja broytingina, og hevur Almannaverkið tí ÃĄ heimasíðu síni gjÃļrt roknimaskinu, har hvÃļr einstakur kann fÃĄa eina vegleiðandi Útrokning yvir, hvÃļr upphÃĶddin verður ÃĄ fÃģlkapensjÃģnini.

Eg eri 55 ÃĄra gamal, ÚtbÚgvin portÃļrur og ambulansaviðgeri, eg eri giftur og eigi 3 bÃļrn. Eg havi arbeitt ÃĄ hesum Ãļkinum í nÃĶrum 30 ÃĄr ÃĄ ÃĄvikavist Frederiksberg Hospital, Suðuroyar SjÚkrahÚsi og ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, har eg havi starvast í SjÚkraflutningstÃĶnastuni sum varaleiðari síðani juli mÃĄnað 2007, í nÃĶrum 13 ÃĄr nÚ. TÃĄ eg arbeiddi í Danmark, var eg ÃĄlitismaður í 4 ÃĄr fyri uml. 100 portÃļrar.
Eg eri sera glaður fyri mítt starv og arbeiðsplÃĄss, og ikki minst fyri teir gÃģðu starvsfelagarnar, sum mynda arbeiðsplÃĄssið. Í gerandisdegnum arbeiði eg við starvsfÃģlkapolitikki og menning av SjÚkraflutningstÃĶnastuni. Í sambandi við mítt arbeiði havi eg tikið nÃģgv ymisk skeið í m.a. konflikt/mekling, psykologi, teambuilding og samskifti/ konflikthandfaring, og í 2017/2018 tÃģk eg eina akademiÚtbÚgving í Leiðslu ÃĄ Glasi.
Eg bjÃģði meg fram sum formann í Starvsmannafelagnum fyrst og fremst, tí eg havi stÃģran ÃĄhuga fyri fakfelagsarbeiði. Hendan ÃĄhuga havi eg havt, síðani eg byrjaði ÃĄ arbeiðsmarknaðinum fyri nÃģgvum ÃĄrum síðani, og hendan ÃĄhuga skulu tit merkja við mÃĶr sum formanni. TÃĄ ið hesin mÃļguleiki stÃģð mÃĶr í boði, var eg ikki í iva. Um eg fÃĄi mÃļguleikan at gerast formaður, vil eg vera sjÃģnligur. Eg vil ganga nÃ―ggjar leiðir og seta ÃĄlitisfÃģlkið og limirnar í hÃĄsÃĶtið. Eg vil leggja eina ÃĶtlan saman við hvÃļrjum einstÃļkum stovni, har eg komi at vitja Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum og hava fundir minst 2 ferðir ÃĄrliga, har arbeiðsviðurskifti og trivnaður verða umrÃļdd. Hetta vil eg gera fyri at skapa betri sambond millum arbeiðsplÃĄssini og felagið. Vit skulu sum stÃļrsta fakfelag í landinum síggjast og hoyrast í samfelagnum og vera við í samfelagskjakinum, so okkara limir kunnu vera stoltir av felagnum. Formaðurin er ein sentralur persÃģnur, og har er tað umrÃĄÃ°andi, at vit vísa okkara styrki í samfelagnum. Vit skulu hava ÃĄvirkan ÃĄ samfelagið og kunna vísa ÃĄ skeivleikar, sum ÃĄvirka
limirnar dagliga. Um trupulleikar eru ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, skulu tit ikki vera í iva um, at eg sum formaður fari at ganga ÃĄ odda fyri at fremja bestu loysnina fyri tykkum og fyri arbeiðsplÃĄssini.
Her eru nÃļkur mÃĄl, sum eg fari at arbeiða hart fyri:

Umflokkingar
Eg fari at stríðast fyri at rÃĶtta skeivleikan í sambandi við umflokkingar. Tað mÃĄ ikki koma fyri, at limir, sum hava somu ÚtbÚgving og somu royndir, verða flokkaðir ymiskt ÃĄ sama Ãļki. Tað eru nÃģgv dÃļmir um, at starvsfÃģlk, ið jÚst eru byrjað í starvi, uttan royndir ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, verða flokkað ÃĄ hÃĶgri lÃļnarstigi enn ein starvsfelagi við nÃģgvum royndum og við somu grundÚtbÚgving. Samstundis verður hesin „nÃ―ggi” starvsfelagin upplÃĶrdur av „gomlum” royndum limum við lÃĶgri lÃļn. Hesum kunnu vit ikki bara sita og hyggja at. Tað skapar split inni í felagnum og Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum, har tey loysa uppgÃĄvurnar lið um lið.

Styttri arbeiðsviku
Vit skulu tora at seta krÃļv til arbeiðsgevaran. Tað var eitt stÃģrt frambrot, tÃĄ ið arbeiðsvikan í 2003 styttist Úr 40 tímum niður í 39 tímar, men í Danmark styttist arbeiðsvikan longu í 1990 niður í 37 tímar. NÚ er tíðin komin, har vit mugu standa saman um at fÃĄa arbeiðsvikuna stytta. Tað er sera umrÃĄÃ°andi, at Ãļll fakfelagsrÃļrslan stendur saman um hetta. Gera vit tað, nÃĄa vit langt.

ÁlitisfÃģlkahÃģpurin mÃĄ ikki skerjast
Í samrÃĄÃ°ingunum í 2017 gekk Starvsmannafelagið við til at skerja ÃĄlitisfÃģlkahÃģpin munandi, Úr 109 niður ÃĄ 85. Hetta var ein gÃļla og eitt vÃģnbrot serliga fyri fakfelagsrÃļrsluna, og eisini tÃĄ ið hugsað verður um vunnin rÃĶttindir í sÃĄttmÃĄlanum. Vit mugu ongantíð ganga við til at minka um hÃģpin av ÃĄlitisfÃģlkum, tí tÃĄ hava vit valt at skerja eftirlitið við sÃĄttmÃĄlanum og rÃĶttindunum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Vit mugu ikki skerja ÃĄlitisfÃģlkahÃģpin, tí tÃĄ gerast limirnir veikari og arbeiðsgevarin sterkari. EndamÃĄlið hjÃĄ Ãļllum arbeiðsgevarum er sjÃĄlvandi at hava so fÃĄ ÃĄlitisfÃģlk sum gjÃļrligt Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum og harvið so lítið eftirlit við sÃĄttmÃĄlanum, sum til ber. ÁlitisfÃģlkini eru grundarsteinurin í sÃĄttmÃĄlanum og eru bindilið ímillum starvsfÃģlkið og leiðsluna. Álitisumboðið umboðar sÃĄttmÃĄlan og skal tryggja, at alt gongur rÃĶtt fyri seg, og har mÃĄ ikki slakast.

StarvsfÃģlk, ið eru dottin niður ímillum
Starvsmannafelagið hevur limir, ið eru beinleiðis dotnir niður ímillum. Hetta eru starvsfÃģlk, ið eru ÃģfaklÃĶrd og hava staðið ÃĄ síðsta lÃļnarstigi í nÃģgv ÃĄr uttan at verða bÃģlkað av nÃ―ggjum – og tað er ikki rÃĶtt. Hesi starvsfÃģlk hava ognað sÃĶr vitan og royndir ígjÃļgnum nÃģgv ÃĄr. Hesum nÃ―tur arbeiðsgevarin gott av. Hesi starvsfÃģlk gera sama arbeiði sum tey faklÃĶrdu, men fÃĄa munandi lÃĶgri lÃļn. Tað er Ãģvirðiligt fyri hesar limir, og eg vil arbeiða hart fyri at fÃĄa
hetta upp ÃĄ plÃĄss til komandi sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingar.

APM – ArbeiðsplÃĄssmeting
Alt bendir ÃĄ, at fleiri og fleiri uppgÃĄvur verða lagdar ÃĄ limirnar Úti ÃĄ arbeiðsplÃĄssunum, og tað merkir, at limirnir skulu renna skjÃģtari og skjÃģtari, fyri at nÃĄa allar uppgÃĄvurnar. Hetta setir stÃļrri og stÃļrri krÃļv til hvÃļnn einstakan lim og er somuleiðis ein orsÃļk til strongd og fleiri sjÚkradagar fyri limirnar. Tí eiga Ãļll arbeiðsplÃĄss at gera eina meting av arbeiðsplÃĄssinum, eina sonevnda APM-kanning (arbeiðsplÃĄssmeting). Út frÃĄ hesari meting verður funnið Út av, hvÃļr rÃĶtta normeringin er – í mun til talið av uppgÃĄvum. Hesin leistur verður brÚktur í grannalondunum og er til gagn fyri bÃĶði arbeiðsgevarar og arbeiðstakarar.

KappingarfÃļri hjÃĄ tí almenna
Vit, sum arbeiða hjÃĄ tí almenna ella ÃĄ kommunala Ãļkinum, vita, at stovnurin skal spara. Hetta hoyra vit nÃĶrum hvÃļrt ÃĄr, tÃĄ ið fíggjarlÃģgin verður framlÃļgd. TÃĄ hugsa vit: HvÃļnn fer tað at ganga Út yvir hesa ferð? Eisini koma tankar sum: Hvat skal nÚ niðurleggjast, og hvÃļr skal hava fleiri uppgÃĄvur ÃĄ seg, uttan at lÃļnin hÃĶkkar? Tað er heilt greitt, at tann privati geirin liggur altíð upp ÃĄ lÚr eftir at yvirtaka uppgÃĄvurnar hjÃĄ tí almenna. Tí skulu vit altíð vera kappingarfÃļr ÃĄ okkara Ãļki og duga at effektivisera. Men harnÃĶst mÃĄ lÃļnin fylgja við, so tað privata ikki yvirtekur okkara Ãļki. Vit skulu vera virkin í samfelagskjakinum og tora at koma Út við okkara meiningum um samfelagsgongdina, og ikki leggja fingrar ímillum. Soleiðis at okkara limir kunnu síggja og hoyra, hvÃļrjum felagið berjist fyri. Vit skulu vísa ÃĄ skeivleikar í samfelagnum. Skeivleikar, sum raka okkara 2000 limir og harvið nÃģgvar familjur í gerandisdegnum.
FÃļrleikamenning
FÃļrleikamenning verður ikki gjÃļrd í nÃģg stÃģran mun við tí ferð, sum stovnar verða talgildir. Tað nyttar einki, at arbeiðsplÃĄssið Útvegar ta nÃ―ggjastu Útgerðina, um starvsfÃģlkið ikki verður fÃļrleikament samstundis. Tað er
tÃ―dningarmikið, at hvÃļr einstakur arbeiðstakari hevur mÃļguleika fyri at menna seg í sínum faki. Tað gevur ikki bara betri fÃļrleika til arbeiðstakaran, men tað gevur honum eisini stÃļrri hug til at halda fram í arbeiðinum og ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum, samstundis sum tað gevur íblÃĄstur og framburð.
Ov stirvin lÃļnarskipan
Eftir sjey ÃĄr ÃĄ arbeiðsmarknaðinum hava limirnir nÃĄtt hÃĶgsta lÃļnarstigi. Tað er ikki virðiligt, at fÃģlk víga sítt lív til arbeiðsplÃĄssið í 20 ÃĄr ella longur, og lÃļnin stendur í stað eftir sjey ÃĄrum. HvÃļr einstakur arbeiðstakari er ÃĄhugaður í at fÃĄa eina gÃģða lÃļn, og sjÃĄlvandi skulu vit hava tað, sum vit hava uppiborið. Tí er tað neyðugt at endurskoða lÃļnarskipanina og lÃļnarflokkarnar.
Vit mugu lyfta í felag. Tey lÃĄglÃļntu skulu lyftast, og eisini mÃĄ tað vera munur ÃĄ lÃļnarflokki, tÃĄ ið tað kemur til limir við ÚtbÚgving og uttan ÚtbÚgving. Sum limir eru vit tilfeingið hjÃĄ arbeiðsgevarunum, og tað eru vit, ið Útinna arbeiðið. Tað eru limirnir, sum stríðast í gerandisdegnum, og sum skulu lÃļnast og heiðrast fyri tað arbeiðið og ta framgongd, arbeiðsplÃĄssini hava. Tað er eingin sjÃĄlvfylgja, at lÃļnin fylgir við. Vit mugu standa saman og stríðast enn meira fyri lÃļniniog halda rimmar fast við vunnin rÃĶttindir.
Um tit vilja hava ein sjÃģnligan formann í felagnum, so komið ÃĄ val tann 7. mars og veljið rÃĶtt!

At hugsa sÃĶr, at tað longu eru liðin fÃ―ra ÃĄr, síðani eg tÃģk við sum formaður; Ãģfatiligt, men at tað kemur Ãģvart mÃĄ vera tekin um, at eg av sonnum havi trivist í hesum tÃ―dningarmikla starvinum.
Starvsmannafelagið er eitt felag, sum er Ãģgvuliga virkið og sjÃģnligt í okkara samfelag. Umframt sjÃĄlvandi at hava gott skil fyri arbeiðsmarknaðarmÃĄlum krevst, at formaðurin hevur royndir og ÃĄrÃĶði at standa ÃĄ odda í felagnum, at hann fylgir við í Ãļllum samfelagsviðurskiftum, hevur fingurin ÃĄ pulsinum, og at hann torir at tala limanna sÃļk og bjÃģða av bÃĶði í samrÃĄÃ°ingum, stríðsmÃĄlum og í samfelagskjaki.
Formaðurin skal eisini duga vÃĶl at samstarva og samskifta við allar aktÃļrar, vera fÃģlkaligur og duga at fÃļra seg fram.
Øllum hesum dygdum tori eg at spjaldra meg sjÃĄlvan við, umframt at eg brenni fyri fakfelagsarbeiði og fakfelagspolitikki.
Tí stilli eg upp aftur til formansstarvið.

Royndir og vitan
Eg havi rÃļkt formansstarvið í fÃ―ra ÃĄr og haldi meg hava nÃģgv eftir at geva limum felagsins og Starvsmannafelagnum.
Royndirnar havi eg. Eg havi verið aktivur í fakfelagsarbeiði í nÃģgv ÃĄr, fyrst sum ÃĄlitisfÃģlk, síðani sum tiltakslimur í nevndini og seinni sum nevndarlimur og nÃĶstformaður, til eg gjÃļrdist formaður í 2016.
Øll hesi ÃĄrini sum aktivur fakfelagsmaður havi eg tikið eitt Ãģtal av skeiðum í fakfelagsarbeiði, umframt at eg havi tikið ÚtbÚgvingina „FagbevÃĶgelsens PÃĶdagogiske Grunduddannelse 1 og 2” ÃĄ LO-skÚlanum í HelsingÃļr og síðani „AkademiÚtbÚgving í Leiðslu” ÃĄ Glasi.
Arbeiðsmarknaðurin og samfelagið eru nÃģgv broytt seinastu ÃĄrini. Tíverri hevur sjÃĄlvsÃļkni samstundis fingið stÃļrri rÃĄsarÚmd. TÃļrvurin at standa saman er tí stÃļrri enn nakrantíð. Eg skal her nerta við nÃļkur mÃĄl, ið liggja fremst hjÃĄ mÃĶr at fÃĄa gjÃļrt nakað við. SkrivstovufÃģlkini SkrivstovufÃģlkini eru upprunin til Starvsmannafelagið, og tey eru framvegis bulurin í felagnum. Eg havi alla tíðina arbeitt fyri, at tey skulu lyftast upp. Hetta eydnaðist lutvíst við seinastu sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingum, tÃĄ ið lÃļnarhÃĶkkingin bleiv í krÃģnum. Eisini hava vit fingið umflokkað fleiri stÃļrv ÃĄ skrivstovuÃļkinum, bÃĶði hjÃĄ landi og kommunum.
Men tað, sum er komið burturÚr, er ikki nÃģg mikið, og eg ÃĶtli framhaldandi at stríðast fyri at betra um lÃļnarviðurskiftini hjÃĄ hesum fakbÃģlkinum.
EndalÃļn
Eisini ÃĶtli eg at arbeiða fyri, at tey, sum hava staðið leingi ÃĄ endastigi, fÃĄa lÃļnarískoyti fyri starvsinnihald, servitan/ know-how og fyri trÚgva tÃĶnastu.
Eg haldi ikki, at tað er rÃĶtt, at ein skal steðga upp í allar ÃĶvir lÃļnarliga, bara tí at endastigið í starvsaldri er rokkið. Her eiga vit saman við sÃĄttmÃĄlapÃļrtunum at finna eina skipan, sum lÃļnar starvsfÃģlki, ið hava verið leingi í starvi og tÃĶnt bÃĶði arbeiðsplÃĄssinum og Ãļllum teimum almennu FÃļroyum vÃĶl.
Akademisering
Eitt, sum vit ferð eftir ferð hoyra um, er, at skrivstovustÃļrv verða akademiserað – at stÃļrv verða mannað við akademikarum, sjÃĄlvt um bÃĶði starvslÃ―sing og starvsinnihald siga, at starvið krevur eina skrivstovuÚtbÚgving.
Hetta er ein vandamikil gongd, tí akademikarar eru dÃ―rari enn skrivstovufÃģlk. Úrslitið er, at tÃĶnastan, ið skrivstovufÃģlkið kundi veita, er burtur, og minni fíggjarligt rÚm er at seta onnur skrivstovufÃģlk í starv.
Henda gongdin mÃĄ steðga, og eg ÃĶtli at virka fyri, at skrivstovustÃļrvini verða mannað við skrivstovulÃĶrdum starvsfÃģlkum.

HÃĶgri ÚtbÚgvingar
Men Starvsmannafelagið er bÃĶði stÃģrt, breitt og rÚmligt og fevnir eisini um stÃļrv, ið eiga at bÃģlkast sum hÃĄlÃļnt.
Skal Starvsmannafelagið fylgja við teimum fakfelÃļgum, sum hava fakÃļkir ÃĄ sama ÚtbÚgvingarstigi, sum vit hava, so skulu vit sjÃĄlvsagt krevja lÃļn, sum samsvarar við teirra lÃļn.
Og skulu vit hava nakran mÃļguleika fyri at fÃĄa lÃĶgru lÃļnirnar upp, so mugu hini omanfyri flytast undan.
NÃ―ggj lÃļnarskipan
Verandi lÃļnarskipan er bÃĶði gomul og ÃģtíðarhÃģskandi, og eg eri komin til ta niðurstÃļðu, at skulu vit fÃĄa eina rÃĶttvísa lÃļn til allar limir felagsins, so er neyðugt við eini nÃ―ggjari, fleksiblari lÃļnarskipan.
Eitt nÚ eru vit noydd at hyggja at verandi innplaseringum, og vit skulu stríðast fyri, at limir felagsins fÃĄa ta lÃļn, sum starvsinnihald og ÚtbÚgving rÃĶttvísgera.
Styttri arbeiðsviku
HjÃĄ mÃĶr hevur tað hÃļga raðfesting at halda fram at stríðast fyri styttri arbeiðsviku. Í fyrstu atlÃļgu skal strembast eftir at fÃĄa sett lÃģgarÃĄsettu arbeiðstíðina Úr 40 niður í 37 tímar um vikuna, men mÃĄlið eigur at vera, at arbeiðsvikan kemur niður ÃĄ 35 tímar.
Okkara ynski um styttri arbeiðsviku fekk jaliga mÃģttÃļku upp undir lÃļgtingsvalið í august í fjÃļr, og vit eiga ÃĄhaldandi at minna politisku flokkarnar ÃĄ teirra positivu afturmeldingar.

Prekariseringin
Eitt nÃ―tt hugtak í fakfelagshÃļpi er prekarisering og tað stÃļðugt vaksandi prekariatið. Prekariatið er teir nÃ―ggju dagleigararnir – eins og eitt nÚ lossingarmenninir vÃģru tað fyrr. Teir vistu ongantíð, um teir hÃļvdu arbeiði dagin eftir, og hÃļvdu ongi sÃĄttmÃĄlavard rÃĶttindi.
Í dag er prekariatið starvsfÃģlk, sum liva av nÃĄÃ°i frÃĄ sínum arbeiðsgevara, og sum ofta ímÃģti sínum vilja ÃĄhaldandi verða noydd at gÃģðtaka tíðaravmarkað og Ãģtrygg stÃļrv, har rÃĶtturin til lÃļn undir sjÚku, barsilslÃļn, eftirlÃļn og onnur lÃļntakararÃĶttindi langt frÃĄ eru nÃļkur sjÃĄlvsfylgja.
Prekariseringin ÃĄ fakÃļkjunum hjÃĄ Starvsmannafelagnum er eisini vaksandi, og eg fari at stríðast fyri, at hesi starvsfÃģlk fÃĄa gÃģð arbeiðskor og rÃĶttindi ÃĄ jÃļvnum fÃļti við fÃģlk í fÃļstum starvi.

Talgildingin
Talgildingin, sum við ferð vinnur fram í Ãļllum samfelagnum, ÃĄvirkar longu í stÃģran mun arbeiðsmarknaðin og fer uttan iva at hava enn stÃļrri ÃĄvirkan ÃĄ nÃģgv starvsfÃģlk í almennum starvi, sum frÃĄ líður.
Tann stÃģra almenna digitaliseringin, Talgildu FÃļroyar, stendur í durunum, og vit mugu vera til reiðar at mÃļta hesi avbjÃģðing og hava ÃĶtlanir fyri, hvat vit gera við tey, sum kanska verða neiliga rakt av talgildingini.

Trípartasamstarv
Tað mesta av tí, sum her er nevnt, ber prÃģgv um, at samfelagið og fÃļroyski arbeiðsmarknaðurin – og harvið eisini Starvsmannafelagið – eru ÃĄ veg inn í eina tíð við stÃģrum og grundleggjandi broytingum.
Trípartasamstarv – sum er samstarv millum politiska valdið, arbeiðsgevarar og fakfelÃļg – er eftir míni fatan rÃĶttasti mÃĄtin at fremja grundleggjandi broytingar ÃĄ arbeiðsmarknaðinum, sum allir partar síðani kunnu kenna ognarskap í og ÃĄbyrgd av.
Styrkt ÃĄlitisfÃģlkaskipan
Eftir sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar í 2017 megnaðu vit at fÃĄa eitt lÃļnarstig í samsÃ―ning til ÃĄlitisfÃģlk, tí tey ÃĄtaka sÃĶr eina stÃģra ÃĄbyrgd, og arbeiðið er krevjandi.
Sum ein partur av avtaluni varð samlaða talið av ÃĄlitisfÃģlkum minkað.
Eg haldi, at hetta var forsvarligt at gera. Men er brÚk fyri fleiri ÃĄlitisfÃģlkum, so ber til at taka spurningin upp við hin sÃĄttmÃĄlapartin. Tí eg havi ÃĄlit ÃĄ, at arbeiðsgevararnir eisini hava ÃĄhuga fyri, at ÃĄlitisfÃģlkaskipanin virkar til fulnar.
Limatalið skal vaksa
Ein tann stÃļrsta avbjÃģðingin hjÃĄ Starvsmannafelagnum er at fÃĄa nÃ―ggjar limir. FÃģlkatalið veksur, og lÃļntakarafjÃļldin veksur, men limatalið hjÃĄ okkum stendur í stað. Vit mugu leggja alla orku í at fÃĄa hesa gongdina aftur ÃĄ
beint.
Vit vita, at tað er ein stÃģr avbjÃģðing at fÃĄa tey ungu við. FakfelagsrÃļrslan er fremmand fyri nÃģgv teirra. Men vit mugu fara Út at vísa okkum fyri teimum, og siga teimum tÃĶr gÃģðu sÃļgurnar um fakfelÃļgini, og at eingi rÃĶttindi ÃĄ arbeiðsmarknaðinum eru komin av sÃĶr sjÃĄlvum. Vit mugu siga teimum, at teirra vÃĶlferð bert er til, tí teirra forfedrar ígjÃļgnum fleiri ÃĶttarlið hava stríðst fyri teimum.
Og vit mugu siga teimum ungu eins og Ãļllum Ãļðrum, at tað helst ongantíð hevur verið meira neyðugt enn jÚst nÚ at standa saman um fakfelÃļgini og at verja vunnin rÃĶttindi.
Øllum hesum ÃĶtli eg mÃĶr at stríðast fyri nÃĶstu fÃ―ra ÃĄrini, verði eg valdur. Men til tað krevst, at tit limir vísa mÃĶr ÃĄlit, brÚka tykkara atkvÃļðurÃĶtt
og velja meg.

Starvsmannafelagið hevur alla tíðina brÚk fyri at endurnÃ―ggja seg, men felagið hevur sanniliga eisini brÚk fyri royndum fÃģlki við ÃĄrÃĶði, sum kann borga fyri stabiliteti.
Hetta er vert at hugsa um, tÃĄ ið formaðurin skal veljast.
Eg eiti Birita og havi valt at stilla upp til nevndina hjÃĄ Starvsmannafelagnum, tí eg vil gera enn meira mun hjÃĄ okkum limum. Eg havi virkað sum ÃĄlitisfÃģlk í tveimum setum og kenni ÃĄ mÃĶr, at eg geri mun í arbeiðsdegnum hjÃĄ mínum starvsfelÃļgum. Mín ÃĄhugi fyri fakfelagsarbeiði er vaktur og er blivin so tÃ―dningarmikil, at eg ynski at muna hjÃĄ enn fleiri.
Fyri nÃļkrum ÃĄrum síðani flutti eg til FÃļroyar eftir 13 ÃĄr í Útisetu. Eg havi lisið og nomið mÃĶr starvsroyndir ÃĄ univeristitetinum í Keypmannahavn. Har arbeiddi eg sum „laboratorie administrator” og hevði stÃģra ÃĄbyrgd og nÃģgvar bÃģltar í luftini. JÚst hetta trívist eg sera vÃĶl við, bÃĶði ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og eisini í mínum privata lívi.
BÃĶði í Danmark og FÃļroyum havi eg verið virkin og bjÃģðað meg fram. Eitt nÚ sum skÚlaumboð og nevndarlimur í luta-íbÚðafelaginum, har eg ÃĄtti hÚs. Eisini
havi eg havt fyrilestur hjÃĄ HK (stat), har eg greiddi frÃĄ mínari starvsleið og ÃĄ setrinum í Keypmannahavn, har eg greiddi frÃĄ, um at sÃļkja stuðul Úr grunnum.
Eg arbeiði nÚ ÃĄ kanningarstovu ÃĄ HeilsufrÃļðiligu starvstovuni. Har havi eg verið eftirlitsfÃģlk og mÃĄlsviðgeri eitt tíðarskeið, har eg havi arbeitt við fyrisiting. Sum ÃĄlitisfÃģlk havi eg eisini ein virknan leiklut í samstarvsnevndini ÃĄ stovninum.
Um eg skal lÃ―sa meg sjÃĄlva, so eri eg djÃļrv, ÃĄgrÃ―tin og forvitin. StÃģrt sÃĶð einki fer framvið uttan at eg havi kannað tað ella spurt meg fyri. Eg eri ÃĄbyrgdarfull og síggi ofta nÃ―ggja leiðir, tÃĄ brÚk er fyri tí.
NÃģgv mÃĄl eru tÃ―dningarmikil at arbeiða við hjÃĄ fakfelagnum, men hvat fari eg so at leggja dent ÃĄ?
Ynskir tÚ, at arbeiðsvikan
skal verða 37 tímar?
Arbeiðið við at upplÃ―sa um allar fyrimunir við einari styttri arbeiðsviku – við ÃĄlitisfÃģlkakjaki, pallborðsfundi við politikarum og spurnakanning hjÃĄ Starvsmannafelagnum til politisku flokkarnar – hevur verið vÃĶl skipað og gjÃļgnumfÃļrt. Hetta arbeiði, at upplÃ―sa og leggja trÃ―st ÃĄ politisku skipanina, mÃĄ halda fram. Politikararnir hava sagt seg vera opnar fyri styttri arbeiðstíð, men í sama setningi lÃ―sa teir okkum sum prosentir, eitt nÚ, hvussu nÃģgv prosent vit eru í samband við arbeiðsloysi, og eisini ynskir onkur flokkur at fÃĄa lÃ―st avleiðingarnar. Hevur man gloymt, at hesi prosentini og avleiðingar, tey tosa um, ikki eru tÃļl, men menniskju, sum hava eitt heim, bÃļrn, ommubÃļrn, eitt frítíðarlív og vinir? Eg vil leggja ÃĄherðslu ÃĄ, at okkara trivnaður hevði verið betri, bÃĶði ÃĄ arbeiðsplÃĄssinum og heima, um arbeiðsvikan var styttri. Hetta vísa nÃģgvar kanningar í norðurlondum, og tí er tað Ãģskiljandi, at vit ikki langt síðani hava tikið hetta stigið. Latið okkum taka kampin upp og berjast fyri eini styttri arbeiðsviku.
Ynskir tÚ at flyta lÃļnarflokk og fÃĄa viðbÃļtur?
Tað er nÃģgv skrivað um fÃļrleikamenning, viðbÃļtur og lÃļn sambÃĶrt ÃĄbyrgd. Men kampurin fyri viðurkenning ÃĄ arbeiðsplÃĄssum ella í ymisku
rÃĄÃ°unum og nevndunum tykist at verða sera drÚgvur, og kanska er tað ein Ãģheppin mÃĄti vit skoða arbeiðsevnini hjÃĄ okkara starvsfÃģlki. MÃļguliga skulu vit ikki bíða til sÃĄttmÃĄlasamrÃĄÃ°ingarnar eru, men brÚka starvsmetingarnevndinar meira fyri at vísa ÃĄ okkara rÃĶtt til lÃļnarlop.
Eg havi sjÃĄlv virkað fyri, at ein arbeiðsbÃģlkur bleiv fluttur upp í lÃļnarflokki, men tað tÃģk 1,5 ÃĄr og tað er ov leingi. Her mugu vit gera ein mun og fÃĄa styttri svartíðir.
NÃģgvir eru starvsfÃģlkabÃģlkarnir, sum hava uppiborið eitt lÃļnarlop, og eg vil arbeiða hart fyri at fÃļrleikar og samsÃ―ning ganga hond í hond.
Fyri at siga tað stutt, hevur tÚ stÃģra ÃĄbyrgd, drÚgvar starvsroyndir ella hevur tÚ ment tínir fÃļrleikar, so hevur tÚ uppiborið eitt lÃļnarlop.
Meira frítíð og hÃĶgri lÃļn!
GÃģði limur! 7. mars verður aðalfundur, har eg stilli upp til nevndina og vil gera alt fyri at virka fyri tÃĶr.

FÃļrleikamenning
Eg haldi ikki, at krÃļvini til limirnar viðvíkjandi fÃļrleikamenning standa mÃĄt í mun til, hvussu slík fÃļrleikamennandi krÃļv verða lÃļnt í lÃļtuni. Sum nÚ er, er eingin ÃĄseting í sÃĄttmÃĄlanum, sum ÃĄsetur nÃĶrri, hvussu starvsfÃģlk, sum verða fÃļrleikament, verða lÃļnt.
Í verandi stÃļðu kann arbeiðsgevarin ikki ÃĄbyrgdast fyri ikki at lÃļna arbeiðstakara fyri fÃļrleikamennandi ÃĄtÃļk, sum arbeiðstakarin í sínum arbeiði brÚkar.
Við stÃļði í nevnda kann bara staðfestast, hvussu stÃģrur tÃļrvur er ÃĄ at fÃĄa viðgjÃļrt og at fÃĄa nÃĶrri nÃĄgreiniligar ÃĄsetingar í jÚst partinum viðvíkjandi fÃļrleikamenning í sÃĄttmÃĄlanum.
Starvsmannafelagið eigur at arbeiða fyri, at starvsfÃģlk, sum nema sÃĶr fÃļrleikamenning í mun til at loysa arbeiðsuppgÃĄvur, verða lÃļnt samsvarandi. Hetta kann verða gjÃļrt annaðhvÃļrt við at geva fÃģlki viðbÃģt ella flyta upp lÃļnarflokk.
Limir og umboðan av starvsheitum
Starvsmannafelagið er tað stÃļrsta fakfelagið í
FÃļroyum og umboðar umleið 2.000 limir við nÃĶstan 300 ymiskum starvsheitum.
Sostatt kann staðfestast, at Starvsmannafelagið er tað fakfelagið í landinum, ið fevnir breiðast í mun til starvsheiti og harvið umboðar flest starvsheiti hjÃĄ lÃļnmÃģttakarum ÃĄ fÃļroyska arbeiðsmarknaðinum.
Hetta setur krÃļv til ÃĄsetingarnar í sÃĄttmÃĄlum viðvíkjandi Ãļllum viðurskiftum hjÃĄ limunum. Tað verið seg alt frÃĄ arbeiðstíð, flokking av stÃļrvum og til arbeiðsumhvÃļrvi.
Av tí, at so nÃģgv ymisk starvsheiti eru umboðað, krevur tað, at nevndin í Starvsmannafelagnum er tilvitað um, at ymisku starvsheitini hava ymiskan tÃļrv, eitt nÚ til samrÃĄÃ°ingar.
SÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi
SÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi er eitt evni, sum er tÃ―dningarmikið og viðkomandi fyri tað einstaka menniskja í nÚtíðarsamfelagnum – serliga í FÃļroyum, her samfelagshjÃģlini mÃĶla skjÃģtt, og krÃļvini til tað einstaka starvsfÃģlkið ongantíð ÃĄÃ°ur hava verið so hÃļg.
Ein lítil partur av tí sÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvinum, sum tÃļrvur er ÃĄ at gera nakað við, er longdin ÃĄ arbeiðsvikuni hjÃĄ limunum. Her hevur Starvsmannafelagið eina ÃĄbyrgd av at tryggja, at limirnir hava best mÃļguligu umstÃļður at virka undir í mun til sÃĄlarligt arbeiðsumhvÃļrvi.
SÃĄlarliga arbeiðsumhvÃļrvið kann gerast betri, verður arbeiðsvikan stytt niður í 37 tímar.
Arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð
Tað eru nÃģgvir limir, ið arbeiða uttan fyri vanliga arbeiðstíð. Tí eigur eitt gjald at verða ÃĄsett fyri arbeiðstíð, uttan fyri vanligu arbeiðstíðina hjÃĄ limum, sum ikki eru fevndir av fjÃģrða kapitli í sÃĄttmÃĄlum viðvíkjandi sjÃģfÃģlkum, sum part av lÃļnartalvu.
Gjaldið fyri arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð eigur at samsvara við sÃĄttmÃĄlar millum onnur fakfelÃļg og FíggjarmÃĄlarÃĄÃ°ið.
Starvsmannafelagið hevur ÃĄbyrgd fyri hesum limum; at betra teirra lÃļnarviðurskifti soleiðis, at teirra lÃļnarviðurskifti kunnu javnsetast við lÃļnarviðurskiftini hjÃĄ líknandi arbeiðstakarum, sum hava nÃļkunlunda somu longd ÃĄ ÚtbÚgving, og sum verða lÃļnt sambÃĶrt Ãļðrum galdandi sÃĄttmÃĄlum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
SjÃģnligheit
2.000 fÃģlk av arbeiðsfjÃļldini í FÃļroyum eru limir í Starvsmananfelagum. Tí eigur Starvsmannafelagið at vera ein aktivur partur av samfelagskjakinum í mun til viðurskiftini ÃĄ arbeiðsmarknaðinum – eisini í kjakinum um niðursetta pensjÃģn til kvinnur.
Staðfestast kann, at Starvsmannafelagið hevur gjÃļrt eitt megnar ÃĄtak í mun til tey seks kjarnuÃļkini, her endamÃĄlið var at varpa ljÃģs ÃĄ lÃļntakaramÃĄl, ið hava tÃ―dning fyri limirnar hjÃĄ felagnum.
Tað er alneyðugt, at Starvsmannafelgið, sum stÃļrsta fakfelag í landinum, aktivt tekur lut í samfelagskjakinum um viðurskiftini ÃĄ arbeiðsmarknaðinum.
Stutt um meg
Eg varð ÚtbÚgvin sosialrÃĄÃ°gevi ÃĄ Aalborg Universitet 2001, og havi arbeitt sum sosialrÃĄÃ°gevi í Danmark í fÃ―ra ÃĄr og ÃĄ Arbeiðsloysisskipanini í 2 1⁄2 ÃĄr.
Síðani 2009 havi eg arbeitt ÃĄ Almannaverkinum, her eg havi verið ÃĄlitisfÃģlk fÃ―ra valskeið, og eri nÚ í gongd við tað fimta.

Eg eri 42 ÃĄr, ÚtbÚgvin radiomekanikari, havi arbeitt sum medicoteknikari ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum síðani juli 2007 og eri sera glaður fyri mítt starv og mítt arbeiðsplÃĄss og ikki minst mínar gÃģðu starvsfelagar. Eg eri í fleiri nevndum ÃĄ LandssjÚkrahÚsinum, eitt nÚ í Samstarvsnevndini ÃĄ TÃĶnastudeplinum og í HÃļvuðssamstarvsnevndini fyri SjÚkrahÚsverk FÃļroya. Eisini eri eg virkin ÃĄlitismaður fyri TÃĶnastudepilin.
MÃĶr dÃĄmar at taka við nÃ―ggjum hugsanum, og eg eri erligur og jaligur av lyndi. Eg havi stÃģran ÃĄhuga fyri fakfelagsarbeiði og vil stríðast fyri teimum rÃĶttindum, sum limirnir hava vunnið sÃĶr. Eisini haldi eg, at vit skulu tora at seta krÃļv til arbeiðsgevaran.
Eg bjÃģði meg fram sum valevni til nevndina í Starvsmannafelagnum, tí eg havi stÃģran ÃĄhuga fyri fakfelagsarbeiði. Vit mugu hava eitt sterkt felag, og tað fÃĄa vit við at vera ein stÃģr og gÃģð eind við nÃģgvum limum og sterkum ÃĄlitisfÃģlkum, sum eru fakliga vÃĶl ílatin og brenna fyri okkara felagi. Teir lÃĶgstu lÃļnarflokkarnir
og lÃļnarstigini
HvÃļr einstakur arbeiðstakari vil hava gÃģða lÃļn, og sjÃĄlvandi skulu vit hava tað, sum vit hava uppiborið. Tí er neyðugt at endurskoða lÃļnina og lÃļnarflokkarnar. Ávísir fakbÃģlkar hava staðið í stað leingi, og ÃĄvísir limir við somu grundleggjandi ÚtbÚgving eru flokkaðir Ãģlíka, eitt nÚ skrivstovufÃģlk. Vit mugu lyfta í felag, og teir lÃĶgru flokkarnir mugu koma við, men tað skal vera plÃĄss fyri Ãļllum, og viðbÃļtur mugu endurskoðast.
Við nÃ―ggja bachelorlÃļnarstiganum hava vit tryggjað framtíðina hjÃĄ felagnum. TÃģ mugu vit ikki gloyma grundarsteinin í felagnum, skrivstovuyrkið. Hesir limir skulu ikki standa í stað, teir skulu hava eitt lÃļnarlyft.
Sum limir hava vit stÃģran tÃ―dning fyri arbeiðsplÃĄssini í FÃļroyum. Tað eru vit, sum eru tilfeingið hjÃĄ arbeiðsgevarunum, og tað eru vit, sum gera arbeiðið. Tað eru vit, sum stríðast dagliga, men vit mugu stríðast enn meira fyri okkara lÃļn og halda rimmar fast við vunnin rÃĶttindi.
FÃļrleikamenning
Eftir sjey ÃĄrum ÃĄ arbeiðsmarknaðinum eru limirnir komnir til hÃĶgsta lÃļnarstig. Eg fari at arbeiða fyri, at okkara limir skulu hava eitt ískoyti eftir hesi sjey ÃĄrini. Tað er ikki virðiligt at víga sítt lív til arbeiðsplÃĄssið í 20 ÃĄr ella longur, tÃĄ ið lÃļnin stendur í stað eftir sjey ÃĄrum.
FÃļrleikamenning verður ikki gjÃļrd í nÃģg stÃģran mun við tí ferð, sum stovnar verða talgildir. Tað nyttar ikki, at arbeiðsplÃĄssið Útvegar ta nÃ―ggjastu Útgerðina, um starvsfÃģlkið ikki verður fÃļrleikament samstundis.
Tað er tÃ―dningarmikið, at hvÃļr einstakur arbeiðstakari hevur mÃļguleika at menna seg innan fyri sítt fak.
SjÚkrafrÃĄvera hjÃĄ sjÚkum
barni – umsorganardagar
Hetta mÃĄ broytast. Vit liva alsamt longur og hava tÃļrv ÃĄ at hjÃĄlpa okkara nÃĶrmastu. Tey, ið ikki eiga smÃĄbÃļrn, skulu eisini fÃĄa ÃĄgÃģðan av hesum umsorganardÃļgum. Samfelagið hjÃĄ okkum er í broyting, og tað mugu vit sum fakfelag gÃģðtaka.
Komi eg í nevndina, skal eg so sanniliga arbeiða fyri limirnar, smÃĄar sum stÃģrar.
Eg vil arbeiða fyri limir kring alt landið og skapa karmar og Úrslit.
Tað krevur tÃģ eisini at hava sterkt og gott ÃĄlit og gott samstarv við gÃģðari leiðslu, eitt sjÃģnligt aktivt felag og aktivar nevndarlimir.