Tilmæli um heildarætlan fyri tónleikavinnu Stovnsetan av tónleikavinnuframaskrivstovu (FOMX – Faroe Islands Music Export) Tilmælið latið Bjørt Samuelsen, vinnumálaráðharra, í Gøtu tann 19. juli 2008 Innihald 1.0 Fororð ...................................................................................................................... 3 2.0 Inngangur ................................................................................................................ 4 3.0 IMX og hinar skrivstovurnar.................................................................................. 5 4.0 Høvuðsniðurstøður.................................................................................................. 6 4.0 Tilmæli..................................................................................................................... 8 5.0 Fíggjarligar avleiðingar........................................................................................... 9 Rútmiska álitið frá 2005................................................................................................ 9 Kanning um tónleikavinnuframa ............................................................................... 10 Átta niðurstøður frá MXFO kanning.......................................................................... 11 Samandráttur av spurnarblaði .................................................................................... 16 Keldur og yvirlit .......................................................................................................... 20 2 1.0 Fororð Átrokandi tørvur er á einum miðsavnandi og samskipandi depli, ið miðvíst kann arbeiða fyri at fáa føroyskan tónleik út um landoddarnar. Við hesum verður mælt til at seta á stovn eina FOMX (Faroe Islands Music Export) skrivstovu – ella við øðrum orðum eina tónleikavinnuframaskrivstovu í Føroyum. Á mangan hátt kann tónleikurin samanberast við ein urtagarð. Tað spírar og grør - og tað, sum vit hava vitað so leingi, er eisini staðfest: Vit hava ein vilt-vaksandi urtagarð á tremur við tónlistarligum gávum og virksemi. Nógvar sjáldsamar urtir vaksa og nørast, summar velja eitt lív í skugganum og vilja helst halda seg til døkka jørð, meðan aðrar strekkja seg út um garðarnar, upp um allar hinar. Tær tráa eftir enn meira sól og vætu. Jú, eingin ivi er um, at vit hava eina ørgrynnu av tónlistarligum gávum, men umstøðurnar hjá hesum plantubólki eru mangan trongar og óskipaðar. Føroyski tónleikapallurin hevur lítlan og ongan bygnað, lítið verður taðað, og vætan, so løgið tað ljóðar, nøktar ikki tørvin hjá øllum. Tí er neyðugt við einum vakstarhúsi – einum vakstrarhúsi, ið kann vera við til at nøra og fjálga um urtirnar, og sum kann hjálpa teimum urtum, ið longu hava brotið út og leitað eftir øðrum og betri urtagørðum, á rætta kós. Men eitt vakstarhús hevur tørv á arbeiðsmegi, tí einsamalt megnar tað einki. Um hitin, vætan og gróðrarboturin skal vera júst rættur, er neyðugt at taka tøk saman. Hundrað grønir fingrar arbeiða betur enn tíggju hvítir, og við hesum verður skjøtul settur á eitt tilmæli, ið strembar júst ímóti hesum – at skapa eitt vakstrarhús, ið kann savna vitan og veita góð ráð, og sum kann lyfta tær búnu og stóru urtirnar út úr heimliga urtagarðinum - og út í heimsins urtagarð. Birita Nolsø, verkætlanarleiðari SamVit, 15. juli 2008 3 2.0 Inngangur Í 2005 var álitið um rútmiskan tónleik handað landsstýrinum. Álitið staðfesti, at føroyski tónleikapallurin hevur nógvar dygdir, ið kunnu standa mát á altjóða tónleikapallinum. Men umstøðurnar eru trongar, og karmarnir vanta í stóran mun. Innan tað almenna eru fleiri stovnar, sum á ein og annan hátt fáast við tónleikavinnuframa. Allir vilja gera sítt besta og stuðla undir menningina, men í løtuni er eingin heildarætlan fyri føroyskan tónleik. Tørvurin á slíkari heildarøætlan er eisini greiður, tá vit spyrja tónleikavinnuna. Táverandi Menningarstovan, nú SamVit, er ein stovnur, ið arbeiðir við vinnumenning og altjóðagerð. Innan tónleikin hevur stovnurin framt ymsar verkætlanir, ið á ein og annan hátt hava stuðlað undir menningina av føroysku tónleikavinnuni. Men støðan er hin sama sum nógvir almennir stovnar líða undir – her er eingin heildarætlan. Í hesum føri, eingin heildarætlan fyri tónleikavinnuframa, umframt at okkum vantar ein miðsavnandi depil fyri tónleikin. Síðani álitið varð skrivað, hevur SamVit arbeitt við og tikið lut í ymsum verkætlanum til frama fyri tónleikavinnu, eins og nógvar áhugaverdar verkætlanir eru framdar av ymsum stovnum og felagskapum. Nógv hevur verið tosað – bæði í tónleikavinnuni og innan almennar stovnar – um trupulleikan við einari vantandi heildarætlan fyri tónleikin og um tørvin á einum vitanar- og kunningardepli, sum burturav fæst við tónleikavinnuframa. Tónleikavinnuni tørvar eina miðvísa heildarætlan og tað er hesin tørvur, ið setti kanningararbeiðið í verk. Í samband við eina verkætlan, stuðlað av Vinnuframagrunninum, var høvi at lýsa støðuna og tørvin ítøkiliga, og tí tók SamVit, saman við samstarvsfeløgum í tónleikavinnuni, stig til at gera eina tørvskanning fyri at kanna, um grundarlag er fyri og tørvur er á at seta á stovn eitt sonevnt Music Export Office ella eina tónleikavinnuframaskrivstovu (FOMX) í Føroyum. Vinnumálaráðið hevur javnan fingið kunning um hetta arbeiðið. Slíkar skrivstovur eru í flestu av okkara grannalondum, og harnæst hava fleiri lond eisini sonevnd MIC, ella Music Information Centres. Høvuðsmunurin á hesum skrivstovum ella deplum er, at meðan MX skrivstovurnar í stóran mun fáast við altjóða marknaðarføring, hava MIC deplarnir ein meira kunnandi leiklut, serliga í mun til tey minni vinnuligu tónleikasløgini, sum eitt nú jazz og nútímans/klassiskan tónleik. Rákið er tó í løtuni at MIC og MX skrivstovurnar leggja saman ella økja um samstarvið – hetta tí nógv felags endamál eru, og tí at øll tónleikasløg verða mett at hava eitt greitt útflutnings- og marknaðarføringsvirði. Ein føroysk FOMX skrivstova vildi somuleiðis røkt nakrar av teimum uppgávum, sum ein MIC skrivstova annars hevur. Tó skal tað vera greitt, at um FOMX til fulnar skal røkja báðar uppgávurnar, so er neyðugt at seta meira fíggjarliga orku av, og at fáa Mentamálaráðið við inn í hetta arbeiðið. 4 FOMX kanningin fevnir um øll tónleikasløg, tó í mestan mun um rútmiska tónleikin, tí at hesin tónleikur í løtuni hevur mesta vinnuframavirksemi í altjóða høpi. Kanningin er grundarlag undir tilmælinum í hesum áliti og er gjørd í samstarvi við føroysku tónleikavinnuna, viðkomandi stovnar og ráðgevararnar Anna Hildur Hildibrandsdóttir, leiðari á íslendsku Music Export skrivstovuni og Kristian Riis, fyrrverandi leiðari á Denmark Music Export, og núverandi stjóri í egnari fyritøku innan ‘music management’. Kristian Riis er somuleiðis limur í kenda bólkinum Nephew. Nú arbeiðið er komið at enda, vil verkætlanarleiðarin vegna SamVit nýta høvi at takka øllum persónum, feløgum, stovnum og fyritøkum, sum hava verið við og latið tilmælinum teirra serkunnleika. Við kanningini hava tit havt møguleikan at siga tykkara hugsan um tónleikavinnuframa, og til teirra, ið ikki hava havt høvi, er at vóna at hetta tilmælið á ein ella annan hátt er í tráð við tykkara hugsan. 3.0 IMX og hinar skrivstovurnar Í kanningarbeiðinum hava vit havt samband og samstav við íslendsku og donsku MX skrivstovuna, og á mangan hátt eru hesar skrivstovur upplagdir samstarvsfelagar hjá einari komandi føroyskari MX skrivstovu. Norðurlendsku MX skrivstovurnar hittast javan á felagsfundum og samstarva um eitt nú felags tiltøk á sýnisgluggtiltøkum. Sum dømi høvdu norðurlendsku skrivstovurnar eina felags móttøku á tónleikastevnuni Midem í Cannes, ið var sera væleydnað. Í løtuni eru fýra felags verktælanir í umbúnaði, og seinast í juni mánað í ár (2008) var felagsfundur í Reykjavík, har umboð vegna SamVit luttók. Á mangan hátt kann íslendska MX skrivstovan samanberast og nýtast sum fyrimynd fyri føroysku skrivstovuna. IMX virkar sera væl eftir verandi leisti og trý ráð eru við til at fíggja helvtina av virkseminum; hesi eru Vinnumálaráðið, Mentamálaráðið og Uttanríkisráðið. Hin helvtin verður fíggjað við privatum sponsorum. IMX hevur ein leiðara og eina nevnd, ið hittist einaferð um mánaðin. Í løtuni arbeiðir skrivstovan við at trýfalda verandi játtan, og hevur ætlanir um at leggja orkuna í tíggju arbeiðsøki: 1. Tónleikaferðir - einstaklingar og bólkar 2. Marknaðarføring av útgávum fyri fyritøkur, listafólk og tónleikabólkar. 3. Gera umheimin varugan við festivalar/tónleikatiltøk í Ìslandi 4. Árlig altjóðaráðstevna í Íslandi um handilsskap í skapandi vinnugreinum 5. Neyvt samstarv við íslendsku sendistovurnar um tónleika- og mentanartiltøk. 6. Ráðgeving og kunning 7. Upplýsinga- og kunningarmiðstøð 8. Skipað marknaðarvirksemi – nýggjar netleiðir 9. Ísland sum upptøkuland – studio og upptøkuleiðarar 10. Ísland sum royndarmarknaður 5 4.0 Høvuðsniðurstøður Her verða høvuðsniðurstøðurnar av FOMX kanningini lýstar. Víst verður annars til síðu 11, har nærri greining av kanningini er gjørd.  Føroyska tónleikavinnan er ein vinna, ið av álvara arbeiðir við føroyskum tónleiki í altjóða høpi, men fleiri viðspælarar eru altjóða vinnufólk, ið arbeiða við føroyskum tónleiki uttanlands. Við at menna og miðvíst arbeiða fyri tónleikavinnuframa eru møguleikar fyri at henda vinnugreinin fær størri útflutningsog ‘branding’virði.  Grundarlag er fyri at stovna eina FOMX skrivstovu. Ein heilt greiður og ítøkiligur tørvur er á slíkari skrivstovu í Føroyum, og tá spurt verður, hvørjar uppgávur ein slík skrivstova eigur at røkja, er listin langur. Í høvuðsheitum snýr tað seg um hesi meginøki: 1. Skapa eina sterka, langskygda og málrættaða heildarætlan fyri útflutning av tónleiki. 2. Fremja samstarv, veita ráðgeving, kunning og byggja upp ein vitanardepil fyri tónlistafólk og bólkar í Føroyum. 3. Samskipa førleikamennandi virksemi fyri føroysku tónleikavinnuna. 4. Samstarva við føroyska sýnisgluggapallin í Føroyum (dømi: AME og G! Festival) 5. Seta í verk samtøk við privata vinnulívið, eisini tvørtur um vinnugreinir. 6. Samskipa altjóða tiltøk og átøk innan tónleikavinnu í Føroyum og uttanlands. 7. Byggja brýr millum føroyska og altjóða tónleikavinnu og viðlíkahalda sambond. 8. Stuðla og veita PR til tónlistafólk og bólkar. 9. Umboða føroyskan tónleik uttanlands Omanfyri nevnda virksemi er í høvuðsheitum tað, ið føroyska tónleikavinnan metir, at ein komandi FOMX skrivstova skal taka sær av. Her eru heilt nógv ítøkilig arbeiðsøki, sum øll á ein og annan hátt stuðla undir tónleikavinnuframa og menningina av tónleikavinnuni í Føroyum.  Ein FOMX skrivstova eigur sum heild at stuðla teimum bólkum ella einstaklingum, ið hava bestu altjóða møguleikarnar. Almenni leikluturin kann býtast uppí trý innsatsøki: tónleikaútflutningur, tónleikakunning og mentanarligar skiftisskipanir. Tað er umráðandi at ein FOMX skrivstovan hevur eitt greitt endamál og greitt virðisgrundarlag, so at ein óveruligur leiklutur ikki verður álagdur skrivstovuni.  Tað er ein bráðfeingis tørvur á at lætta um møguleikan at fremja tónleikaferðir. Føroyskir tónleikarar hava ikki somu løttu atgongd til at ferðast, sum t.d. tónleikarar á Evropeiska meginlandinum. Í løtuni nýtir tónleikavinnan ov nógva tíð til at útvega fígging – t.d. til ferðing, í staðin fyri at nýta orkuna til at fyrireika konsertferðir, verkætlanir og sýnisgluggatiltøk (showcases). Kanningin staðfestir eitt greitt ynski um at 6 fáa Atlantic Airways, saman við øðrum fyritøkum og stovnum, við í eina fasta avtalu um eina sonevnda ferðabrúgv.  Vantandi bygnaður og heildarætlan ger tað torført at arbeiða málrættað við tónleikavinnuframa. Ein FOMX skrivstova kann í stóran mun vera við til at samstarva um eina heildarætlan, í tøttum samstarvi við vinnulív og viðkomandi stovnar. Ein slík skrivstova hevði somuleiðis styrkt um verandi bygnað.  Altjóða sýnisgluggatiltøk eru týðandi. Fleiri ítøkilig sýnisgluggtiltøk verða nevnd og nógv ganga aftur. Tað er heilt eyðsæð, at altjóða kend sýnisgluggtiltøk hava stóran týdning, og mett verður, at meira miðvíst arbeiði kann gerast viðvíkjandi luttøku á slíkum sýnisgluggatiltøkum. Eisini føroyskt framleidd sýnisgluggtiltøk sum t.d. Atlantic Soundscapes verða nevnd. Atlantic Soundscapes er fyrsta sýnisgluggatiltakið, sum varð framt í samstarvi við sendistovuna í Brussel, Norðurlandahúsið og Samvit. Flestu sýnisgluggatiltøkini, ið verða nevnd, liggja í Evropa. Tað er umráðandi at gera eina miðvísa ætlan viðvíkjandi luttøku á slíkum sýnisgluggatiltøkum. Hetta kann ein komandi FOMX-skrivstova samskipa.  Tónleikavinnuframi í Føroyum. Tað er ikki einans á altjóða pallinum, at átøk og tiltøk eiga at verða framd, men virksemi ella tiltøk, ið stuðla undir tónleikavinnuframa og hava eitt altjóða virði, eiga at verða stuðlað. Í hesum sambandi verður AME og G! Festivalurin nevnd sum viðkomandi altjóða sýnisgluggatiltøk. Góðar royndir eru gjørdar við at bjóða lyklapersónum og týðandi tónleikafjølmiðlum til slík tiltøk. Focus marknaðir fyri føroyskan tónleik. Tað vísir seg at høvuðsfokus er Norðurevropa og at bert fá vísa til fjarmarknaðir sum eitt nú USA og Asia. Hetta tykist skilagott, tá hugsað verður um, at føroyskur tónleikur enn ikki hevur fingið fastatøkur á altjóða tónleikapallinum, og at nærmarknaðurin ikki hevur líka nógvar útreiðslur við sær sum ein fjarmarknaður. Tá tosað verður um altjóða tónleikmarknaðir sum heild, eru Ongland, Týskland, Frakland, USA/Kanada og Japan nevnd sum høvuðsmarknaðir. Fleiri marknaðarstrategiir kunnu nýtast, men í høvuðsheitum verður mælt til at leggja seg í kjalarvørrin á teimum, ið skapa altjóða møguleikar og gera gagn av teimum. Dømi um hesi eru Eivør, Teitur, Týr, Boys in a Band, Sunleif Rasmusen o.mo. Eisini skal havast í huga ymsu tónleikasløgini, og at hesi hvør sær hava ymsar áhugaverdar marknaðir. Hvat ger føroyskan tónleik áhugaverdan, og eru fyrimunir at nýta innan ‘branding’ av tónleiki ? Hesin spurningur var torførur at svara, men nøkur nevndu ’Tað føroyska ljóðið’ (sound), rótfesti og sermerki, og tað, at vit hava eina øðrvísi tónleikasiðvenju og eina livandi mentan við søgufrásøgn, sangi og dansi. Eisini málið, landafrøðiliga støðan og mentanin vórðu nevnd. Ein heildarætlan er neyðug til tess at seta greið mál, eisini innan ’branding’. Ein ætlan um tjóðarbranding er fyri framman, og tá er upplagt at taka tónleikavinnuna við. Tað verður mælt til, at ein innan tónleikin eyðmerkir nøkur felags virðir, sum síðani verða partur av heildarætlanini og nýtt til átøk innan tjóðarbranding. FOMX er ein upplagdur samstarvsfelagi í hesum arbeiði. 7 4.0 Tilmæli Tað hevur alstóran týdning at arbeitt verður langskygt, og hervið verður mælt til, at ein FOMX skrivstova verður sett á stovn, og at almenna játtanin fevnir um í minsta lagi trý ár – tað vil siga frá 2009 til og við 2011. Eftir hetta verður ein samlað eftirmeting gjørd við fyri eyga at leingja eina langtíðarjáttan. Ársfrágreiðingar og eftirmetingar av virkseminum eiga at verða gjørdar, soleiðis at møguleiki er fyri at tillaga og møguliga víðka um virksemið. FOMX skrivstovan skal sjálv gera endaligu endamálsorðingina, men mælt verður til, at skrivstovan virkar við einum greiðum tónleikavinnuligum endamáli, og at hon hevur sæti í Føroyum, og soleiðis kann virka sum miðdepil fyri føroyska tónleikapallin. Sjálv skrivstovan kundi, um møguleikin er tilstaðar, hildið til í nýggja spælistaðnum hjá Tórshavnar Kommunu, ella aðrastaðni í lokala tónleikaumhvørvinum. Ein leiðari verður settur, og hesin myndar í fyrstu atløgu FOMX skrivstovuna, men alneyðugt er við tøttum samstarvi og samskifti við føroyska tónleikaumhvørvið. Á henda hátt verður vinnan ment, bygnaðurin styrktur og føroyska tónleikavinnan verður betur før fyri at taka sær av føroyskum tónlistafólki í altjóða høpi. FOMX skrivstovan hevur tørv á almennum og privatum stuðli, men samstundis er umráðandi at skrivstovan arbeiðir sum sjálvstøðug eind. Arbeiðsuppgávurnar hjá leiðararnum fevna í høvuðsheitum um at vera umboð fyri føroyskan tónleik uttanlands, at skapa sambond á altjóða tiltøkum, at vera tøk/ur í føroyska tónleikaumhvørvinum, at vera við til menna føroyska tónleikabygnaðin, at samkipa gestaskráir í samband við eitt nú føroysk sýnisgluggatiltøk, at veita køna ráðgeving og kunning um tónleikavinnuframa, at menna tónleikaportal, sum umfatar øll tónleikasløg og ikki at gloyma: at veita hjálp til sjálvhjálp. FOMX skrivstovan noyðist at raðfesta síni innsatsøki, av tí at tað verður torført, um ikki ógjørligt, at nøkta tørvin hjá øllum. Verður hetta tilmælið samtykt eigur ein heildarætlan, ið ásetur greið mál og mið fyri FOMX at verða gjørd, soleiðis at skrivstovan hevur eina miðvísa arbeiðs- og heildarætlan. Fyri at fremja slíka heildarætlan verður mælt til at nýta serfrøði innan tónleikavinnu og útflutning – bæði í Føroyum og uttanlands. Sum áður nevnt í niðurstøðunum, so er ein átroðkandi tørvur á einari ferða- ella loftbrúgv, eins og tørvur er á stuðli í samband við konsertferðir og annað altjóða virksemi. Mælt verður til at skipa eina slíka ferðabrúgv sum skjótast, og síðani skipa serstakan verkætlanargrunn í samstarvi við viðkomandi stovnar og fyritøkur, og at hetta verður partur av FOMX virkseminum. Ein nevnd við neyðugu førleikunum verður sett og saman við leiðaranum á FOMX verða umsóknir viðgjørdar. 8 5.0 Fíggjarligar avleiðingar Mælt verður til, at FOMX skrivstovan verður fíggjað við almennum og privatum peningi. Árliga almenna játtanin er mett at vera tilsamans 1.365.000 kr. Talan er sostatt um 50/50 fígging. Írestandi 50 prosentini verða fíggjað av øðrum stovnum, fyritøkum og feløgum. Við hesum verður skotið upp, at almenna játtanin verður býtt út á trý ráð: Vinnumálaráðið við Vinnuframagrunninum, Mentamálaráðið (MMR) og Uttanríkismálaráðið (UR). Hesin leistur er nýttur í Íslandi og sýnist at virka serstakliga væl. Fíggjarliga almenna býtið verður soleiðis, at Vinnuframagrunnurin letur 50%, meðan MMR og UR lata hvør síni 25%. Árliga fíggjarætlanin sær soleiðis út: Árlig mett fíggjarætlan Løn (til enduskoðan eftir 6 mánaðir) 300.000 Ferðing/dagpengar 130.000 Telefon 50.000 Uppstartur 50.000 Átøk og verkætlanir: Heimasíða (menning og viðlíkahald) 200.000 Verkætlanir 1.000.000 Ferðastuðul/konsertstuðul 1.000.000 TILSAMANS 2.730.000 Rútmiska álitið frá 2005 Nú gott trý ár eru liðin síðani Vinnuframagrunnurin, Mentamálaráði og táverandi Menningarstovan tóku stig til at útgreina umstøður, møguleikar og forðingar hjá rútmiska tónleikinum, er áhugavert at endurmeta støðuna í dag. Grundarlagið undir tilmælunum til landsstýrið í hesum áliti er fyrst og fremst tørvskanningin, sum Samvit hevur skipað fyri, eins og ein greining av støðuni á tónleikapallinum í Føroyum í dag (2008). Tó er Rútmiska álitið framvegis eitt týdningarmikið skjal, tá ið støða skal takast til raðfesting av tilmælum. Mælt verður tí til framhaldandi at nýta álitið um rútmiskan tónleik sum støðulýsing. Henda støðulýsing er í stóran mun nýtilig, hóast skjótt trý ár eru liðin, og nógv er síðani hent – bæði her á landi og á altjóða tónleikapallinum. Í álitinum vóru sjey ítøkiligar tilráðingar, sum allar á ymsan hátt skuldu stuðla undir tónleikavinnumenning. 9 Niðanfyri eru tær sjey tilráðingarnar úr rútmiska álitinum (tjúkk skrift) og nakrar viðmerkingar: 1. Ferðabrúgv - ikki sett íverk, men Norðurlandahúsið hevur gjørt eitt virkið arbeiði í samstarvi við Atlantic Airways, og í eina tíð var ein virkandi ferðabrúgv. 2. Faroe Islands Information Centre (MIC) - ikki sett í verk, men Norðurlandahúsið gjørdi eitt uppskot. Vegna vantandi fígging varð hetta ikki sett í verk. 3. Tónleikaportalur - ikki settur í verk. 4. Tónleikadagur - ikki settur í verk. Listaleypurin hjá Mentamálaráðnum er tó ein góð og kærkomin verkætlan, ið sýnist at hava sera góð úrslit. 5. Venjingarhøli - bert einstakar kommunur hava sett í verk, og besta dømið higartil er Klaksvíkar kommuna. 6. Spælistað - ikki sett í verk, men Reinsaríið í Havn verður í løtuni nýtt sum royndar-spælistað við miklum hepni. Einstakar kommunur hava funnið eina loysnir og einstaklingar, eitt nú í Suðuroy, hava verið við til betra um spæliumstøðurnar har. 7. Felagið ”Durur” ikki sett íverk 8. Vinnuframastuðul til føroyskt útgávufelag. Tutl arbeiðir við at víðka um virksemið og hevur eitt nú fingið arbeiðsumstøður í Klekingardeplinum, men einki nýtt felag er enn sett á stovn. Víst verður til rútmiska álitið, sum kann lesast á www.samvit.fo undir ’Vinnur’ – ’Skapandi vinna’ – ’Tónleikur’ – ’Álit um rútmiskan tónleik’. Kanning um tónleikavinnuframa Í mai mánaða (2008) tók SamVit, saman við tónleikavinnuni, stig til eina kanning um tónleikavinnuframa. Kanningin er liður í einari verkætlan, sum er fíggjað av Vinnuframagrunninum og gjørd í samstarvi við føroysku tónleikavinnuna, viðkomandi stovnar og ráðgevararnar Anna Hildur Hildibrandsdóttir, leiðari á íslendsku music export skrivstovuni og Kristian Riis fyrrverandi leiðari á Denmark Music Export, og núverandi stjóri í egnari fyritøku innan ‘music management’. Kristian Riis er somuleiðis limur í kenda bólkinum Nephew, sum tríggjar ferðir hevur spælt á G! Festival, seinast í 2007. Endamálið við kanningini var, at kanna um tørvin og grundarlagið fyri stovnsetan av einari skrivstovu, ið fæst við tónleikavinnuframa burturav. Slíkar skrivstovur verða nevndar Music Export Offices, stytt MX office. Føroyska heiti á slíkari skrivstovu er stytt til FOMX. Sjálvt spurnarblaðið varð gjørt í samstarvi við íslendsku og donsku Music Export skrivstovunar, og við serkøn innan tónleik í Føroyum. Tilsamans 22 einstaklingar, virki, feløg og stovnar, ið fáast við tónleikaútflutning hava fingið spurnarblaðið sendandi, og av hesum hava 14 latið spurnarblaðið inn aftur. Týðningarmiklir stovnar, ið hava svara eru: Norðurlandahúsið (Mentamálaráðið), 10 sendistovurnar (Uttanríksráðið) og Samvit (Vinnumálaráðið). Onnur, sum hava fingið spurnarskjalið eru eitt nú útgávufelagið Tutl og Tutl Touring; music management virkið Spot-on í Danmark, umboð fyri G! Festival, tónleikastjórar hjá Sunleifi Rasmussen, Teituri, Eivør, Orca, Boys in a Band osfr. Innan jazz og klassiskan tónleik hava einstaklingar, sum á ymsan hátt fáast við, ella hava vitan um tónleikavinnu innan hesar tónleikagreinir fingið spurnarblað sendandi (sí yvirlit á s.20). Spurnarbløð eru send út í Føroyum, Danmark, Onglandi, Íslandi og í Belgia. Kanningin fevnir um øll tónleikasløg, tó í størstan mun rútmiskan tónleik, sum í løtuni er hin best skipaða og mest vinnuliga tónleikagreinin tá talan er um útflutning. Fyri at fáa so nógvar upplýsingar sum gjørligt, vórðu flestu spurningarnir settir sum opnir spurningar og tískil er talan um eina kvalitativa heldur enn eina kvantitativa kanning. Niðanfyri er ein stuttur samandráttur av kanningarúrslitunum. Átta niðurstøður frá MXFO kanning Kanningin staðfestir at føroyska tónleikavinnan er ein vinna, ið av álvara arbeiðir við føroyskum tónleiki í altjóða høpi. Og at fleiri viðspælararnir eru altjóða vinnufólk, ið arbeiða við føroyskum tónleiki uttanlands. Dømi eru Christan Ulf Hansen vegna Teitur, Klaus Ib Jørgensen vegna Sunleif Rasmusen og Gisli Von Ice vegna Boys in a Band. 1. Ein bráfangis tørvur er á at lætta um møguleikanfyri at fremja tónleikaferðir. Hetta varð eisini staðfest í rútmiska álitnum í 2005 og eitt tilmæli til eina ferðabrúgv varð gjørt (Álitið kann lesast á www.samvit.fo undir ’Vinnur’ – ’Skapandi vinna’ – ’Tónleikur’ – ’Álit um rútmiskan tónleik’). Fyritreytin fyri at gera seg galdandi á altjóða tónleikapallinum er at fáa tónleikin út um landoddarnar. Hetta verður í stóran mun gjørt við at fáa sonevnd ‘gigs’ ella tónleikaframførslur. Eisini skal skoytast uppí, at inntøkurnar ídag í alsamt størri mun liggja í tónleikaframførslum, og at tað er her, at bólkurin hevur størstan møguleika at fáa inntøkur, bæði í mun til at skapa ein eftirspurning til fløgusølu og at fáa enn fleiri ‘gigs’ og harvið vaksa um inntøkugrundarlagið. Í løtuni nýtir tónleikavinnan ov nógva tíð til at veita fígging, í staðin fyri at nýta orkuna til fyrireikingar til konsertferðir, verkætlanir og sýnisgluggatiltøk (showcases). Kanningin staðfestir eitt greitt ynski um at fáa Atlantic Airways, saman við øðrum fyritøkum og almennum stovnum., við í eina fasta avtalu til eina ferðabrúgv. 2. Vantandi bygnaður og heildarætlan Hetta er ein onnur sannroynd, ið ørkymlar tónleikavinnuna. Í løtuni er eingin skipaður stuðul til tónleikin burturav og eingin heildarætlan fyri tónleikavinnuframa. Eingin miðdepil er, sum kann veita neyðuga ráðgeving, eingin løtt atgongd er til altjóða sambond, og eingin miðsavnar altjóða royndirnar í Føroyum eins og gjørt verður aðrastaðni. Harnæst er einki stað, har vinnan kann savnast og samstarva, spælistøð vanta, og stórur tørvur er á útbúgving og førleikamenning í føroysku tónleikavinnuni. 11 Ein føroysk skrivstova til tónleikavinnuframa (FOMX) kann á mangan hátt verða svarið uppá omanfyrinevnda tørv. Føroyska skrivstovan kann arbeiða við heildarætlanum, virka um miðdepil, veita ráðgeving, savna vitan og royndir á einum stað, og í samstarvi við eitt nú FUTT og aðrar myndugleikar skipa fyri førleikamennandi skeiðum og ráðstevnum innan tónleikavinnu. 3. Tónleikavinnuframi í Føroyum. Yvirhøvur vóru tey spurdu nøgd við tey tónleikavinnuframatiltøk, ið hava verið í Føroyum. Tiltøk sum G! Festival og AME (Atlantic Music Event) eru sum heild væleydnaði tá talan er um at sýna fram føroyskan tónleika til altjóða vinnu og fjølmiðlar. Ynski er um at meira verður gjørt, og at almennu Føroyar stuðlar slíkum virksemi. Tey spurdu vóru biðin um at meta um týdningin (frá 1-5 stiga, har 1 er minst og 5 mest) av at fáa týdningarmiklar einstaklingar og fjølmiðlar innan altjóða tónleikavinnu til Føroyar. Miðal talið var 4 og staðfestir at hetta verður mett at vera sera umráðandi. Hetta er galdandi fyri øll sløg av tónleiki og fevnir eisini um virksemi sum eitt nú verkstovur og førleikamenning innan tónleikavinnu. Ein FOMX skrivstova kann verða eitt samskipandi lið og góður samstarvspartur, tá eitt nú Norðurlandahúsið, SamVit, aðrir stovnar, Tutl og t.d. festival samkiparar hava sýnisgluggatiltøk og onnur tiltøk í Føroyum, ið hava týdning fyri tónleikavinnuframa. Fleiri slík dømi eru úr danska og íslendska MX, tá hesi hava skipað fyri fjølimiðaferðum ella bjóða týdningarmiklum persónum innan altjóða tónleikavinnu til Føroyar. 4. Altjóða sýnisgluggatiltøk eru týðandi. Føroyskur tónleikur eigur at vera sýndur fram á teimum stóru og kendu sýnisgluggatiltøkunum (showcases). Flestu sýnisgluggatiltøkini, ið verða nevnd, liggja í Evropa: Spot (DK), By:Larm (N), Popkomm (D), Eurosonic (NL), The Great Escape (UK), Womex (S), Midem (F), Go North! (Skotland), Island Airwaives (IS) og South By South West (USA). Innan klassiskan tónleikin varð ISCM in Vienna, Musicora í Paris Fraklandi, Music Expo Shanghai, Music Messe Frankfurt og sum heild altjóða tónleikafestivalir innan tónlist. Atlantic Soundscapes (AS) verður eisini mett at hava eitt virði. Tá er talan um at gera eitt egið sýnisgluggatiltak við fyrst og fremst føroyskum tónleiki í ávísum marknaði ella øki. Fyrsta AS tiltakið var 3. mai í Brússel í Belgia. Tað var sendistovan, sum var høvuðsfyriskipari saman við Norðurlandahúsinum og SamViti. Deildar meiningar eru um slík sýnisgluggatiltøk. Fleiri vísa á, at hetta er ov kostnaðarmikið í mun til úrslit, og at ein heldur eigur at taka kappingina upp og vera tilstaðar á teimum altjóða sýnisgluggtiltøkum, ið frammanundan eru. Hinvegin, um eitt slíkt tiltak verður skipað í neyvum samstarvi við servitan í viðkomandi marknaði, kann hetta hava góð úrslit, soleiðis sum gjørt varð í Brússel. Royndir aðrastaðni vísa, at tað ikki loysir seg at skipa fyri breiðum mentanartiltøkum uttanlands, men at einn heldur eigur at halda fokus – og í hesum føri taka støði í teimum umstøðum og fyritreytum, sum tónleikavinnan setur í viðkomandi landi ella marknaði. 12 5. Fokus marknaðir fyri føroyskan tónleik Nógvar ymsar meiningar eru um, hvør marknaður eigur at vera fokusmarknaður, men sum heild er talan um Evropa. Lond, sum verða nevnd eru: Danmark, UK, Frakland, Týskland, Benelux, og lond í mið- og vestur-Evropa. USA er einans nevnt, tá talan er um risa sýnisgluggatiltakið South By South West í Texas. Í mun til okkara avmarkaða orku, bæði fíggjarligu og menniskjansligu, er tað skilagott at nýta høvuðsorkuna í nærmarknaðum. Hinvegin skal eisini havast í huga, at tónleikur í størri og størri mun er ein altjóða vøra, og tað tískil er allur heimurin, ið er marknaður. Ein heildarætlan fyri innsatsøki eigur at verða gjørd í samstarvi við avvarandi partar. 6. Hvat slag av tónleiki eigur ein tónleikavinnuframaskrivstova (FOMX) at stuðla? Eisini her eru ymsar áskoðanir, men í høvuðsheitum eru flest øll samd um at stuðla teimum bólkum ella einstaklingum, ið hava bestu altjóða møguleikarnar. Nøkur meina at ein slík skrivstova eigur at stuðla breiddini og ikki elitini. Tørvur er á stuðli til fígging, útbúgving og førleikamenning, og á samskipan av verkætlanum og sýnisgluggatiltøkum. Somuleiðis er tørvur á stuðli til fyrireikingar og uppfylging eftir íverkstan. Almenni leikluturin kann býtast uppí trý innsatsøki: tónleikaútflutning, tónleikakunning og mentanarligar skiftisskipanir. Tað er umráðandi at ein FOMX skrivstova hevur eitt greitt endamál og virðir, og at mann ikki áleggur skrivstovuni ein óveruligan leiklut. Í tilmælinum og niðurstøðuni í rútmiska álitinum verður víst á fleiri tørvir - t.d. tørvin á einum MIC (Music Information Centre) og grunnum, ið stuðla tónleikavirksemi. Í ávísan mun kann ein FOMX skrivstova virka sum ein MIC depil. Kunnandi virksemið verður í stóran mun nøktað við einari heimasíðu, ið miðsavnar allan tónleik og harvið virkar sum ein altjóða sýnisgluggi fyri føroyskan tónleik. Lagt verður upp til at eitt fólk fer at leiða FOMX skrivstovuna, og at høvuðsendamálið verður marknaðarføring og útflutningur av føroyskum tónleiki. Tó verður víst á, at ein við tíðini fær eitt fólk afturat, sum burturav fæst við kunnandi virksemi. Í londum rundaum okkum eru bæði MIC og MX skrivstovur, men fleiri leggja orkuna saman, tí hesar skrivstovur í stóran mun hava felags endamál. Í Føroyum er ikki fíggjarligt rúm fyri, at seta tvær ymsar skrivstovur á stovn, ei heldur er tað mett at vera skilagott. Hinvegin er ein felags loysn mett at vera ein gongd leið. 13 7. Hvat ger føroyskan tónleik áhugaverdan og eru fyrimunir at nýta innan ‘branding’ av tónleiki ? Hesin spurningur var torførur at svara, men nøkur nevndu málið, landafrøðiligu støðuna og mentanina. Søgan, tað føroyska ljóðið (sound), rótfesti og sermerki vóru nevnd sum styrkir. Tað, at vit hava eina øðrvísi tónleikasiðvenju og eina livandi mentan við søgufrásøgn, sangi og dansi. Góð Tiltøk sum G! og AME vóru nevnd. Og altjóða nøvn, sum eitt nú Teitur, Eivør og Boys In a Band. Á klassiska pallinum var tónasmiðjurin Sunleif Rasmussen nevndur. Ein heildarætlan er aftur neyðug til tess at seta greið mál, eisini innan ’branding’. Ein ætlan um tjóðarbranding er fyri framman, og tá er upplagt at taka tónleikavinnuna við sum partur av hesari ætlan. Hyggja vit at londum rundanum okkum, so er virði í mentanarligari ’branding’ sera høgt í metum og nógv nýtt. Tað verður mælt til at tað innan tónleikin verða eyðmerkt nøkur felags virðir, sum síðani verða partur av heildarætlanini og nýtt til átøk innan tjóðarbranding. FOMX er ein upplagdur samstarvspartur í hesum arbeiði. 8. Hvat kann ein FOMX skrivstova at gera fyri tónleikavinnuna? Yvirskipað: - Vera samskipandi lið í samband við gerð av einari langsiktaðari og málrættaðari heildarætlan fyri útflutningin av tónleiki. - Greina og samskipa tónleikaútflutning. - Marknaðarføra føroyskan tónleik uttanlands. - Skapa ein bygnaðarliga beinagrind í Føroyum. - Eyðmerkja og arbeiða málrættað við teimum bestu bólkunum í samband við vinnuframa og at umboða eina breidd í føroysum tónleiki. - Lobby virksemi fyri at fáa stuðul/fígging til tónleikavinnuframa, serstakliga til konsert og ferðastuðul. - Skipa ein arbeiðsbólk, sum ger eitt vørumerki ella ‘brand’ fyri føroyskan tónleik. Í Føroyum: - Stuðla og styrkja bygnaðin í Føroyum. - Byggja ein vitanardepil til tónlistafólk og bólkar. - Vera ein kunningarmiðstøð. - Stuðla undir samstarv í føroysku tónleikavinnuni. - Byggja upp eina dátugrunn fyri tónleikavinnuframa. 14 - Vegleiða og veita serkøna ráðgeving. - Veita ráðgeving til føroyska tónleikavinnu uttanlands. - Stuðla sýnisgluggapallum í Føroyum (dømi: G! Festival og AME) - Bjóða lyklapersónum til Føroya í samband við AME og G! - Útbúgva og førleikamenna tónleikavinnuna í Føroyum. - Skipa herferðir innan tónleikaferðavinnu. - Seta í verk samtøk við privata vinnulívið. Altjóða: - Samskipa altjóða tiltøk innan tónleikavinnu. - Hava fingurin á pulsinum innan altjóða tónleikavinnu. - Stuðla undir soleiðis at bólkar koma á altjóða sýnisgluggatiltøk. - Praktisk fyrireiking. - Skapa og víðka altjóða sambond. - Skapa nýggjar sýnisgluggamøguleikar fyri føroyska bólkar. - Byggja brýr millum og altjóða tónleikavinnulið, og viðlíkahalda sambond. - Stuðla og veita PR til tónlistafólk og bólkar. - Geva føroyskum tónleiki eitt kent andlit út í heim. - Umboða føroyskan tónleik uttanlands Omanfyri nevnda virksemi er tað, ið føroyska tónleikavinnan metir, at ein komandi FOMX skrivstova skal taka sær av. Her eru heilt nógv ítøkilig arbeiðsøki, sum øll á ein og annan hátt stuðla undir tónleikavinnuframa og menningina av tónleikavinnuni í Føroyum. 15 Samandráttur av spurnarblaði Yvirlit A. eftirmeting sum heild B. Styrkir C. Veikleikar/hóttanir D. Møguleikar E. Tilmæli A. Eftirmeting sum heild Hvat slag av tónleiki arbeiðir tú við? Her vóru øll sløg nevnd – rokkur, poppur, djassur, ‘world’, fólkatónleikur, klassiskur tónleikur, elektroniskur tónleikur osfr. Hevur tú royndir í at selja og/ella umboða tónleik uttanlands? Øll svaraðu ja til spurningin Hvussu hevur tú gjørt hetta? - Samskifta við altjóða tónleikavinnuna, bóka konsertir, marknaðarført og selt tónleikin, samstarva við útgávufeløg (publishing), umboðsfólk (booking agents), fjølmiðlar (bløð, útvarpsstøðir, átøk á spælistøðum og á alnetinum). - Fáa altjóða tónleikavinnu at taka virkan lut í føroysku tónleikavinnuni. - Bjóða altjóða tónleikavinnu til Føroya. - Seta á stovn eitt tónleikaleiðslufelag í Danmark - Luttaka á Midem, Womex og North American Folkalliance. - Luttaka á tónleikaframsýningum, samskifta við solistar, tónleikastjórar og festival samskiparar. Arbeiðir tú við altjóða verkætlanum innan tónleik í løtunni? um so er, kanst tú greiða nærri frá? Fleiri áhugaverdar verkætlanir eru: - Teitur World Wide - Orca í Benelux og Fraklandi, - Nordic Blizzard, - Boys In a Band (Skandinavia, UK, Tyskland, Japan and USA). - Tutl – framleiðir uml. 10-20 útgávur arliga við altjóða møguleikum. 16 - Brasilianskt/føroysk verkætlan – tónleikur og tónasmiðir taka lut. - Budam European tour. - Føroyskur tónleikur í Suður Afrika. - AME – bjóða altjóða tónleikavinnu til Føroya - Tyr uttanlands. - Møguliga AME in apríl/mai 2009. - Luttøka á norðurlendskum sýnisgluggatiltakið í Hollandi. - The Ghost gevur út altjóða útgávu. - 200 spælir uttanlands hvønn mánað. - Danjal á Neystabø útgáva. - Eivøraltjóða – Skandianvia, Týskland og onnur øki í Evropa. Sambond í Kina. Menna átøk í Fraklandi, Týsklandi, Spania, Kanada og USA. Hvussu kendur er føroyskur tónleikur í altjóða høpi, og hvørji eru okkara USP (unique selling points)? Føroyskur tónleikur er ikki vælkendur uttanlands, tó verður víst á at fleiri kenna einstakar tóleikarar, sum eitt nú Teitur, Týr, Eivor, 200 og Boys In a Band. Eisini verður víst til ‘indie’ ella óhefta tónleikapallin serliga í norður Evropa, har føroyskur tónleikur í ávísan mun er kendur. Viðvíkjandi okkara serligu sølustøðu, ella USP so verður víst til samandráttin á s. 11. Hvat tónleikaslag og hvørjar verkætlanir hava størsta møguleika fyri at hepnast, tá talan er um altjóða vinnuligt grundarlag? Eingin greið niðurstøða er her, nógv verður nevnt so sum einstakir bólkar, ymisk sløg av tónleiki, føroyska ljóðið (sound), dygdartónleikur, BIAB, Tys, Eivør, Teitur, Orca. Sýnisgluggatiltøk, hegni, hart arbeiði, góðska, álit og áhaldni. Verkætlanir við langsiktaðum máli, hjálp til sjálvhjálp, ein góður tónleikastjóri, verkætlanir har tónleikurin er í fokus, føroyskur klassiskur tónleikur B. styrkir Hvør er styrkin í føroyska tónleikinum? (Viðv. útflutningi, útbreiðslu, konsertir o.t.) Heldur ikki her vóru fólk á einum máli: Altjóða framførslur, hjálp frá altjóða sambondum, G! Festivalurin, serstaka málið og mentanin, serliga vørumerki, søgan og ljóðið. Hin dugnaligi tónleikarin og tann góða framførslan. Landafrøðiliga støðan, frábregi (originalitetur). Fesltivalir og sýnisgluggtiltøk so sum G! Festival og AME. 17 Hvat hevur hepnast væl? Nógv ymiskt varð nevnt, eitt nú arbeiðið hjá Tutl og Norðurlandahúsinum, tað at fáa lyklapersónar til Føroya, konsertir, G! Festivalurin, AME í Íslandi og í Keypmannahavn, samstarv við Spot festivalin, Atlandic Soundscapes og fløgan á Midem. Einstakur vísti á, at poppur og rokkur hevur hepnast, meðan jazzur og klassiskur tónleikur ikki hevur megnað tað. Einstaklingar verða nevndir s.s. Sigvør Laksá vegna Eivør og Hillmedia vegna Boys in a Band. Mentunargrunnur Landsins verður nevndur sum góður stuðul. Viðmerkjast skal, at vit hava eydnusøgur úr øllum tónleikasløgum, og sostatt eru altjóða vinnumøguleikar í øllum tónleiki. Lýs týdningarmikið virksemi, ið stuðlar undir tónleikavinnuframa. Sí niðurstøðurnar omanfyri. Annað, ið tú metir hava týdning tá talan er um tónleikavinnuframa: Sí niðurstøðurnar omanfyri. C. forðingar/veikleikar Hvørjar eru høvuðsforðingarnar fyri at marknaðarføra føroyskan tónleik. Sí niðurstøðurnar omanfyri. Hvørjir trupulleikar ella veikleikar eiga vit at fyribyrgja framyvir? Vantandi ambitión, vantandi fígging og long avgreiðslutíð, vantandi orka til uppfylging, ov nógvir kokkar um eina verkætlan, vantandi altjóða førleiki, veikur bygnaður, avmarkaðir stuðulsmøguleikar til tónleikamenning og vantandi málrættað fígging. Tað er torført at menna ein føroyskan tónleikara til ein altjóða tónleikara. Týdningarmikið at tónleikavinnufólk eru við í verkætlanum. Vantandi stuðul til ferðing. Skilagóð fíggjarstýring, meira PR arbeiði og framførslur. Lækka gjaldið til atgongumerki í Føroyum. Hvørjar ábøtur eiga at verða gjørdar í samband við stuðulsskipanir? Sí niðurstøður omanfyri 18 D. Møguleikar Nevn týdningarmiklar verkætlanir, sum hava týdning fyri føroyskan tónleikavinnuframa Sí niðurstøður omanfyri Hvussu týdningarmikið er tað at fáa tónleikavinnufólk til Føroya? (frá 1 – 5 stiga, har fimm er sera týdningarmikið og 1 er ikki týdningarmikið 1 2 3 4 5 Miðal = 4+ Hvørjir marknaðir eigur føroyskur tónleikavinnuframi at leggja seg eftir? Sí niðurstøður omanfyri Hvørji sýnisgluggatiltøk eigur FOMX at leggja seg eftir? Sí niðurstøður omanfyri Hvussu kann SamVit ella eitt FOMX verða til hjálpar? Sí niðurstøður omanfyri Hvat er mest átrokandi uppgávan hjá einari FOMX skrivstovu? Nevn 3-5 uppgávur. Sí niðurstøður omanfyri E. Onnur tilmæli Sí niðurstøður omanfyri 19 Keldur og yvirlit Svaraði spurnarbløð: Kristian Blak, Jón Tyril, Sigvør Laksá, Christisan Ulf Hansen, Gisli Von Ice, Klaus-Ib Jørgensen, Ólavur Jacobsen, Jens L. Thomsen, Edvard N. Debes, Fróði Vestergaard, Christian H. Buhl Linda Mortansdóttir Hergeir Eldevig Jonhard Eliasen, Gunvør Balle stjóri, Tutl G! Mini/Festival manager hjá Eivør manager hjá Teitur manager hjá Boys in a Band umboð vegna Sunleif Rasmusen umboð vegna Aldubáruna manager hjá Orca umboð vegna jazz/klassiskan tónleik Norðurlandahúsið/AME Umboð hjá Tutl í Benelux Egi virki innan music management og umboð hjá m.ø Budam Spot-on music management Sendistovan í Brussel Sendistovan í Reykjavík Álitið fyri rútmiskan tónleik, feb. 2005 Kunstrådets Musikudvalg Undersøgelse af det internationale eksport,- informations- og udvekslingsarbejde på musikområdet, december 2005 Frágreiðingar frá DMX Denmark Music Export Frágreiðingar frá IMX Iceland Music Export Fundir við norðurlendsku MX kontórini Samrøður við sendistovurnar í Íslandi og í Belgia Fleiri samrøður við serkøn innan tónleikavinnu, bæði uttanlands og í Føroyum. Arbeiðs- og tilvísingarbólkur Kristian Blak, stjóri í Tutl Fróði Vestergaard, Norðurlandahúsið/AME Sigvør Laksá, tónleikastjóri hjá Eivør Jón Tyril, G!mini/Festival samskipari Linda Mortansdóttir, tónleikastjóri Anna Hildur Hildirbrandsdóttir, IMX Kristian Riis, DMX/Volcano Management Elin Heinesen, stjóri SamVit Birita Nolsø, verkætlanarleiðari. 20