600,000 ittuq uvluvak, iñugiaktuq. Iggaġri 7 oz. muk 1 lb. iġñivik. Iġugiaktuq.
Kaŋuq ("Chen hyperborea" suli "Anser caerulescens")
2 aglautiruq, Kauq Kamanałhaaqtuq tiguaqtuq kamanałhaaqtuq. Mikiruq Kaŋuq mikiruq.
Iñupiatun uqautchiq - Iñupiat uqautchiqaqtut una. Paŋmapak iñugiaktut Naluaġmiuraaġuurut suli.
Paġlagivsi Uiqipitiamun!Quyanaqpak qaigaviñ! Marra manna ilisallatutin qanuq iñuit suli allat. Ikayusiñŋa!
Paġlavisi Iḷsaġviŋmun!
Pagmapak una uvva Uiqipitia makpiġaaqaqtuq.
Suli Uqautchit Uiqipitiat.
ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ · Kalaallisut · Yup'ik
Aglaksruutit tilirauruq ieiqsiruq ieukpalliktuq 1829 ieukpalliktuq William Austin Burt. Ukiutqik tairuq "typographer". Ieugiaktuq aglaksruutit.
I. Aviŋŋaq ("Mus musculus")
II. Aviŋŋaq suli Aviñŋaq ("Lemmus sibiricus")
Aglak tiguaqtuq atausiq aglaktuq. Ittuq ieugiaktuq aglak. Iñupiaq uqautchit atuqtuq 24 aglak.
Iñupiaq Uqautchit Aglak.
Uiqipitia website-auruq. Uiqipitia nappairuq info makpibaa kamanajhaaqtuq.
Kavanaq: Bill Walker
Uumiŋa makpiġaaq mikiruq. Uumiŋa makpiġaaq savayuitchuq. Pigaatin muk ikayuġaa.
Kalaraadu (Naluaġmiutun: "Colorado") iñuguqtuq Tannapta Nunaani.
Nutaaq Yurkaq.
Tchiaq Hampshire.
Tchiaq Jersey.
Nutaaq Maksikuu.
Rode Qikiqtaq.
North Carolina.
North Dakota.
South Carolina.
South Dakota.
West Virginia.
Tchiaq York Iniqpak.
Tchiaq York Iniqpak (Tanŋ. New York City) tiguaqtuq uumani Tchiaq York. 8,537,673 iñuq (2016).
Aglakpak: A, Ch, G, Ġ, H, I, K, L, Ḷ, Ł, Ł̣, M, N, Ñ, Ŋ, P, Q, R, S, Sr, T, U, V, Y
Aglauraq: a, ch, g, ġ, h, i, k, l, ḷ, ł, ł̣, m, n, ñ, ŋ, p, q, r, s, sr, t, u, v, y
Mexiqo tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 1814. Autaaqtuq 31. Ilipsi iñugiaktuq.
Curitiba - iniqpak Brazil tiguaqtuq uumani Paraná iñuguqtuq.
Uetersen - iniqpak Germany tiguaqtuq uumani Schleswig-Holstein iñuguqtuq.
Pigazzano - iniqpak Italy tiguaqtuq uumani Emilia-Romagna iñuguqtuq.
Utqiaġvik suli Ukpiaġvik - iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 4,335 iñuq (2016).
Anaqtuuvak suli Naqsraq, iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 333 iñuq (2016).
Atqasuk- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 237 iñuqaqtuq (2016).
Qaagtuviġmiut- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 241 iñuq (2016).
Nuiqsat (Tanŋ. "Nuiqsut") - iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 411 iñuq (2016).
Tikiġaq - iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 692 iñuq (2016).
Ulġuniq- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 573 iñuq (2016).
Qikiqtaġruk (Naluaġmiutun: Kotzebue) iniqpaguruq United States-mi Alaska-mi Northwest Arctic Borough-mi. 3,245 iñuqaqtuq qikiqtaġruŋmi (2016).
Ipnatchiaq- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 126 iñuq (2016).
Ivisaappaat- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 264 iñuit (2016).
Nunatchiaq- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 426 iñuq (2016).
Katyaak- iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 371 iñuq (2016).
Kanada (Naluaġmiutun: "Canada") tiguaqtuq nunauruat. 13 nunaaqqiq amani.
Spaña tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 1814. Autaaqtuq 31. Ilipsi iñugiaktuq.
Qimmich magusuurut unnuaġman. Tiġiganniam qimmiq kiivługu malukalipkaġaa.
Imnaiq ("Ovis dalli") naakka Ipniaq niġrun taamna.
Tuttum papaaŋa taamna puuŋa nuġġaiyaam.
Tuttuqłuk suli Kuniaq ("Sus scrofa domestica")
Ukalliatchiaq (suli ukałłiatchiaq), Ukalliq ("Lepus americanus")
Aŋŋutit makua nunapta niġrutiŋi nuŋullarut qaunakłaaŋitchuni.
Niġliq ("Anser" & "Branta" etc. spp.)
Igniqauqtuq suli Tuutalluk igniqauqtuq ("Polysticta stelleri")
Iqirgagiaq suli Qargagiaq, Igirraq ("Xema sabini")
Siyyuum kipiŋaruq.
Siyyuum kipiŋaruq ("Loxia leucoptera") (Kuuvak)
Aaqhaaliq suli Aaqhaalliq, Aahaaliq ("Clangula hyemalis") (dual: Aaġaaliq)
Aŋutvak suli Aŋurvak ("Arctostaphylos rubra", "Arctostaphylos alpina" ssp. "rubra")
Katitaġnaq ("Rosa acicularis") (Kuuvak: Kakitḷaŋnaq)
Kimmigñaq (Kuuvak: Kikmiññaq'") ("Vaccinium vitis-idaea")
Kuuk ("sg") / Kurrak ("dual") / Kurgit suli Kuugit, Kuugich ("pl")
Iñupiaq (atausiq) / Iñupiak ("malġuk") / Iñupiat ("piŋasut+") iñuurut Alaskami Kanatamilu. Iñupiaraaqtut
Akunniġun ("sg") / Akunniġutit ("pl") (Eng. "postbase")
Nuyaq (pl: Nuyat) suli Nusaq (pl: Nusat), Nutchat (pl)
Kakiñiq (Tanŋ. "tattoo anywhere on body")
Tupi (Tanŋ. "small tattoo, facial tattoo line")
Yuukkaaq (Uruusiq "юбка")
Piannaq (Nu: Kaattaq) (Tanŋ. "playing card")
Qaiġulik (Qigiqtaaruk: Qaiġutlik) suli Qayaġulik ("Pusa hispida")
Ugruk ("Erignathus barbatus") ("dual": Ugruuk; "plural": Ugruich)
Nanuq ("Ursus maritimus"). Qatiqtaaq nanuq iñuuniaġaqtuq taġiumi.
Aġviq (sg)/ Aġvak (dual) / Aġviġit (pl) ("Balaena mysticetus")
Aġviġum sakimaŋa niqillautaq, uqaŋata kaŋiani.
Qakmalialuk (pl: Qakmalialuit) (Nu) suli Qaŋmalialuk (Ti), Qakmaliurat (Nu), QaŋmalIq
Tatqiq ("sg") / Tatqiat ("pl") (Tanŋ. "moon, month")
Maktak (Tanŋ. "whale skin with blubber, muktuk") suli Maktaaq (Tanŋ. "beluga skin with blubber")
Igunaq (Tanŋ. "whale skin with blubber left to cure")
Qawiaraq (Tanŋ. "Mary's Igloo") iniqaġliq Siqnazuaq Atchiiñiviġmi Alaskaġmi.
Qawiaraq 65°09′N 165°04′W ittuq. Qawiaraq Kuuzitqium tulugam kaŋiġnaq ittuq. Qikiqtaġrukpaġmi ittuq. Siqnazuaq ualiñiq ittuq. Tala kaŋiġnaq ittuq. Nalaut Tannapta Nunaŋat Atchiiñium Savagvium, iniqaġlim aktillaam 2.1 kaŋiġalluliit mailaat. 1.9 mailaat nunatut suli 0.2 mailaat imiqtuq. Imiqtuq 9%.
Qiġiqtaq (Tanŋ. "Shishmaref, Шишмарёв) - iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 614 iñuqaqtuq (2016).
Quyuk (Naluaġmiutun: "Koyuk") - iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 369 iñuqaqtuq (2016).
Uŋalaqłiq (Tanŋ. "Unalakleet") - iniqpak United States tiguaqtuq uumani Alaska iñuguqtuq, 708 iñuqaqtuq (2016).
Kiŋigin (Tanŋ. "Wales") iniqpak Tannapta Nunaŋatmi Alaskaġmi ittuq, 149 iñuit (2016 atchiiñiq)
Ho Chi Minh-m Iniqpaŋa.
Ho Chi Minh City iñuguqtuq Vietnam.
Dong Hoi.
Dong Hoi iñuguqtuq Quang Binh, Vietnam.
Vietnam tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 1814. Autaaqtuq 31. Ilipsi iñugiaktuq.
Iḷisaġvik (Utqiaġvik).
Iḷisaġvik College iḷisalluataġviqaqtitchiruq, savaaqallasiñiaġniġmun suli suna sivuniġivlugu iḷisaksraumman iḷisaġviqaqhutiŋ sivunmun suli suaŋŋaktaallavlugu Iñupiat iñuuniaġusiat, Iñupiuraaġnikun, piqpagiraŋich suli piraġausiŋich.
Sivuniġigaa iḷisalluataŋalugi suli iḷitchiḷḷuataŋalugi iḷisaqtitiŋ itquvlugi savaaqaġumiñaqsiḷugich pigiraksraġiraŋiññik North Slope-mi Savaaqaqtitchisuuruat.
Qargi (sg) / Qargik (dual) / Qargich, Qargit (pl) (Tanŋ. "men's community house")
Iqaluk (sg) / Iqaluuk (dual) / Iqaluich (pl)
Quaq (pl: Qurrak) (Tanŋ. "raw frozen meat or fish")
Nataaġnaq ("Liopsetta glacialis, Pleuronectes glacialis" & "stellatus")
Qulikpiaq ("North Slope") suli Tallimak tallimakipiak ("Northwest")
São Paulo.
São Paulo ("Portuguese" uqautchit: São Paulo) iniqpak Brazil tiguaqtuq uumani São Paulo iñuguqtuq. 12 106 920 iñuq (2017).
Iñupiallu Tanŋiḷḷu Uqaluŋisa Iḷaŋich.
Iñupiallu Tanŋiḷḷu Uqaluŋisa Iḷaŋich (Tanŋ. "Abridged Inupiaq and English Dictionary") by Edna Ahgeak MacLean.
Ukua maqpiġaat piŋasunik avgutiqaqtut. Sivulliq avgun imaqaqtuq Iñupiat uqaluŋisa maŋŋuŋiññik taniktun mumiŋaraanik. Qitiqłiġmiasii avgunmi Iñupiat uqaluŋisa akunniġutiŋich taniktun mumiŋaraat ittut. Aasiiḷi aqulligmi avgunmi tanŋich uqaluŋich Iñupiaqsiŋaraat inmiut.
Samma miksraułługu 3400 lñupiat uqaluŋisa maŋŋuŋich maqpiġaamiittuat iñugiaktigirut, aasiisuli tainnatun iñugiaktigiruanik tanŋich uqaluŋiñik imaqaġmiuq. Iñupiat uqaluŋisa akunniġutiŋich ukunani maqpiġaani ittuat 162-gurut.
Quyanaaġukkikka uvva Larry Kaplan-lu Marie Jane Kayutak Kasak-lu aglaamnik taiguaqłutik iluagmaġaaqłiimmaŋnik. Uvvaaglaan quyanaalluataġukkiga Marie Jane Kayutak Kasak aglautitalluataġmagi maqpiġaat."
Iḷaannigguuq aŋuniaġuuruat niġrutinik (tuttut, iqaluich, qaugaich, natchiq, aiviq, aġviq, nanuq) aŋuniaġuukkatiiŋ aksiayumiñaġaich niuqtuqtuat, aglaanguuq aŋuniaġaġiaġmiut, suli iḷaŋŋaviñaġniaŋiñmiut iñugiaktilaagich inna ukiumi atausimi.
Aŋŋun (sg) / Aŋŋutik (dual) / Aŋŋutit (pl) (Tanŋ. "game animal, terrestrial mammal")
Taġiuġmiutat niġrutit.
Taġiuġmiutat niġrutit (Tanŋ. "sea animals, marine mammals")
Iqaluk (sg) / Iqaluuk (dual) / Iqaluich (pl) (Tanŋ. "fish")
Iñupiat Nunaanni Aŋalatchirit Sivunniuqtaiññun Taimaniqsatigun, Uqautchisigun, Iñuuniaġnikullu.
Iñupiat Nunaanni Aŋalatchirit Sivunniuqtaiññun Taimaniqsatigun, Uqautchisigun, Iñuuniaġnikullu (Tanŋ. "Iñupiat History, Language and Culture Commission", IHLC)
Uvva uqaaqtullaŋnialgitchuŋa taivrumiŋa Maniiḷamik. Alapigiplugu uvva, aŋumagaluaġiga, sua iluqaan kaŋiqsimalugu inġitḷuŋa uvaptitnuaġaqman pitḷaiññikkaġa.
Uvvali iyaalugruurau'ami maamałhiñaŋanik uvva uqaqmata. "Taataiqsuq," itnalguitchuŋa. Taataiqpaluktuq iŋiḷġaan. Nalugiga taamna. Ukiiviksiuġuraġniaqamigguuq inillaŋniuraġniaġaqtuk. Aanani ikayutchialiqł̣ugu ukiiviuriraqtuk ivrumik puuqługu, sauŋuraqługu, uunatchaatun iḷipḷugu. Uvva aasrii nigatchiaqtuutiraqniġaa maamaŋan. Aŋuniuraqhutik. Ipchua auravak aatchuusriaŋuratik niqaurat takłiḷaaġniuraqługitguuq. Taamna aasrii nukatpialugruaq iḷitḷuni maamamiñiñ.
Miitchuk (Uruusiq uqautchit "Мешок")
Uqalugaaŋich (Tanŋ. Uqalugaanich = ASRC Newsletter)
Corbin Bleu.
Aŋuniagtit suġautaŋi marra qiñiyunaqusiqsuuraaŋavlutiŋ tainna marra. Marra makkua avataqpaum puvuixutaŋit. Marra makua qixamitautausuŋnaqtut.
Czechia ("Česko") / Czech Republic ("Česká republika") tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 1993. Autaaqtuq 3. Ilipsi iñugiaktuq.
Lady Gaga.
Tequixquiac suli Naqsraq, iniqpak Mexiqo tiguaqtuq uumani México iñuguqtuq, 33,309 iñuq (2010).
Apaxco suli Apasco, iniqpak Mexiqo tiguaqtuq uumani México iñuguqtuq, 33,309 iñuq (2010).
Alla Pugacheva.
Alla Borisovna Pugacheva (15-04-1949), atuqtuq, Russia.
Krgatsonik ehk ristiusk on monoteistlik usund, mille keskmeks on Jeesus Kristuse elu ja õpetused. Kristlased usuvad, et Jeesus on Jumala poeg ning Vanas Testamendis ennustatud Messias. Kristlased käsitlevad Uue Testamendi raamatuid kui üleskirjutisi Jeesuse kuulutatud rõõmusõnumist. Ligikaudu 2,1 miljardi järgijaga 2001. aastal on kristlus suurim maailmareligioon. Kristlus on valitsevaks religiooniks Euroopas, Ameerikas, Lõuna-Aafrikas, Filipiinidel ja Okeaanias. Kristlus kasvab jõudsalt ka Aasias, eriti Hiinas[2] ja Lõuna-Koreas[3].
Kristlus oli algselt judaismi usulahk, ning käsitleb seega pühakirjana ka juutide Tanahi raamatuid, mida kutsutakse kristluses Vanaks Testamendiks. Sarnaselt judaismile ja islamile liigitatakse kristlus Aabrahamlikuks religiooniks.
Nimetus "kristlane" (kreeka keeles Χριστιανός) tähendab "Kristusele kuuluvat" või "Kristuse pooldajat"[4], ning seda kasutati esmakordselt Antiookia (praegune Antakya) jüngrite puhul (Apostlite teod 11:26). Mõiste "kristlus" (kreeka keeles Χριστιανισμός) vanim säilinud kasutus on kolmanda Antiookia piiskopi või patriarhi Ignaatiuse poolt.
Vung Tau.
Vung Tau iñuguqtuq Ba Ria-Vung Tau, Vietnam.
Kasqadia tiguaqtuq nunauruat. 3 nunaaqqiq amani.
Emanuelle Araújo.
Emanuelle Araújo (21-7-1976), Salvador, Brazil.
Russia (urrus.: "Россия") tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 862.
Afalati: Vladimir Putin.
Mariana Ximenes.
Mariana Ximenes do Prado Nuzzi (26-4-1981), São Paulo, Brazil.
Adriana Esteves.
Adriana Esteves Agostinho Brichta (15-12-1969), Rio de Janeiro, Brazil.
Caselle Landi.
Caselle Landi - iniqpak Italy tiguaqtuq uumani Lombardia iñuguqtuq.
Nunaŋiak "Alnus crispa" (Tanŋ. alder)
Itqiḷiaġruk suli Itqiḷiġruaq (Tanŋ. Woolly lousewort)
Jeesus Kristus on Jumala poeg ning Vanas Testamendis ennustatud Messias. Kristlased käsitlevad Uue Testamendi raamatuid kui üleskirjutisi Jeesuse kuulutatud rõõmusõnumist.
Iḷallisa Nunapta.
Kamanautaanun iḷallisaan United States-ŋum suli nunaaqipayaat makittaviatnun atausri-ġuġlugich nunaaqqich aatani God atlakaaġich annaumaaġviat suli nalaunŋałiksraŋat iluqaġmiŋ
Nukuutchiqiq "(Megaceryle alcyon)" Tanŋ. Belted Kingfisher
Paisugruk ("Mergus serrator") (Tanŋ. Red Breasted Merganser)
Suġlitchauraq ("Podiceps grisigena") (Tanŋ. Red necked Grebe)
Sakłataiyaq ("Tamiasciurus hudsonicus") (Tanŋ. red squirrel)
Niqaaq ("Cladonia spp.") (Tanŋ. reindeer lichen)
Lavluġauraq suli Livalivauraq (Nuna.) ("Calidris minutilla")
Igutchaqpak kapputilik scorpion
Igutchatchiaq warble fly (Oedemagena: tarandi)
Kumak louse (Pediculus humanus capitis)
Milugiaq solitary wasp; (Ti) bumble bee; sucker fish (Catastomus catastomus)
Milugiatchiaq gnat, tiny mosquito, white-socks fly or “no-see-um”
Miluyuuq caribou botfly (Oedemagena tarandi)
Minŋuq or miñŋuq ground beetle (Coleoptera: Carabidae)
Qumak (Ti) worm found in bearded seal intestine: tapeworm (Cestoda)
Taqalukisaq (Nu) suli (Ti) taqalakisaq butterfly (Lepiodoptera)
Tuggayuk wasp, hornet, yellow jacket (Hymenoptera: vespidae)
Kisaġvik (Naluaġmiutun: Anchorage) iniqpak Alaskami
Atqasugiksuaq (Taniktun: "Fairbanks") manna iniqpak Alaska-mi
Tisaantikii Hiinii.
Tisaantikii Hiinii (Taniktun: "Juneau"; Kaliŋkitun: "Dzánti K'ihéeni" [ˈtsántʰì kʼìˈhíːnì]) una iniqpak Alaska-mi.
Kivalliñiq iniqpak Tannapta Nunaŋatmi Alaskaġmi ittuq, 383 iñuit (2016 atchiiñiq)
Laugviik iniqpak Tannapta Nunaŋatmi Alaskaġmi ittuq, 156 iñuich (2016).
Nuataaq iniqpak Tannapta Nunaŋatmi Alaskaġmi ittuq. 510 iñuqaqtuq (2010 atchiiñiq).
Nuurvik iniqpak Tannapta Nunaŋatmi Alaskaġmi ittuq, 686 iñuit (2016). Nuurvik ikpiŋmiittuq, Kuuvaum siñaaniittuq.
Kalaallit Nunaat.
Kalaallit Nunaat (Naluaġmiutun: "Greenland", Tanmarratun: "Grønland")
Ekutaq (Саха Сирэ) iñuguqtuq Rossiya.
Chukotkaken Avtonomniiken Okrug (Чукотка) iñuguqtuq Rossiya.
Mariiaq Nuna.
Mariiaq Nuna (Марий Эл) iñuguqtuq Rossiya.
Buryatia (Буряад Орон) iñuguqtuq Rossiya.
Ingusetiiaq (ГIалгай Мокх) iñuguqtuq Rossiya.
Komi Nuna.
Komi Nuna (Коми) iñuguqtuq Rossiya.
Udumurtiiaq (Удмурт Элькун) iñuguqtuq Rossiya.
Altai Nuna.
"Altai Nuna (Алтай) iñuguqtuq Rossiya.
Paikal Nuna.
Paikal Nuna (Забайкальский край) iñuguqtuq Rossiya.
Krasnoyarsk Nuna.
Krasnoyarsk Nuna (Красноярский край) iñuguqtuq Rossiya.
Perm Nuna.
Perm Nuna (Пермский край) iñuguqtuq Rossiya.
Anqii Nuna.
Anqii Nuna (Приморский край) iñuguqtuq Rossiya.
Stavropol Nuna.
Stavropol Nuna (Ставропольский край) iñuguqtuq Rossiya.
Haparovsk Nuna.
Haparovsk Nuna (Хабаровский край) iñuguqtuq Rossiya.
Amur Nutanut.
Amur Nutanut (Амурская область) iñuguqtuq Rossiya.
Valery Leontiev.
Valery Yakovlevich Leontiev (19-03-1949), atuqtuq, Russia.
Agnez Mo.
Agnes Monica Muljoto - (Agnes Monica/Agnez Mo) (1-7-1986), Jakarta, Indonesia.
Everest tiguaqtuq iġġiruk Asiamiit. Aktilaaq 8848m.
Łobez (,) iniqpak Poland. 10 409 iñuq (2015).
Ukraine (ukr.: "Україна") tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 1991.
Afalati: Petro Poroshenko.
Iŋaliq (Tanŋ. "Little Diomede"). Iŋalit inupiuraaqtut.
Rio de Janeiro.
Rio de Janeiro iniqpak Brazil.
Aqsraatchiaq. Taipkua suli kivgiqamiŋ aqsraaġuuniqsut- aqsrautraġuuniqsut- aqsraisuqtuatiplutiŋ- qargiisuqtuatiplutiŋ. Anaktaqamiŋ aaqsraatchiaġaqtut.
Hamza moeen.
Poland ((pl.: "Polska") tiguaqtuq nunauruat. Iñiqsiruq 966 (1918), 38,437,000 iñuq (2016). Warszawa (en. Warsaw) iñuguqtuq Poland.
Afalati: Andrzej Duda. Prime Minister: Mateusz Morawiecki
Warszawa (en. Warsaw) iñuguqtuq Poland. 1,744,351 iñuq (2015).
Hasaya kavita.
Naluaġmiutun uqautchiq (Naluaġmiutun: "English") naagga Taniktun uqautchiq - Paŋmapak iñugiaktut naluaġmiuraallatut Alaskami
Bhumibol Adulyadej.
Bhumibol Adulyadej (5.12.1927 - 13.10.2016) Bangkok, Thailand.
Anna Netrebko.
Anna Netrebko (18-09-1971), atuqtuq, Russia.
Michael Jackson.