[ROMANI]
1
PHUKIBA BEREȞESKO 2012 PHUUJAKO VELKIBONNA
Finitiko them hin dielade phuujenge, koonen hin iego falliba, botnosko laagako
paalal. Phuujengo butti hin te stellaven buuribongiirenge buut tšenstibi.
Phuujenge anglal svaariba hin nm. kentengo diivesko omsorgibosta, botnosko
sikjibosta, phurane komujengo tšenstibonna ta sastibosko omsorgibosko
stellibosta.
Phuujako koni praaluno vollako truppos hin buurinbongiirengo velkime
vollagiire. Vollagiiresko lendi elle vollime velkavaha aro phuujako velkiba staar
bereȟesko tiijake. Följime phuujako velkibi hin aro kurko 28.10.2012.
Aro phuujako velkiba vojuvena den lyija ta te tšuuven peen velkimeske ka hin
Finitiko folkosko horttiba ta panna vauro horttibossa doola koone hin vauro
themmengiirengo komuja.
Abborisko themmesko phuujako ring naa iengong phuujako velkiba bereȟ 2012.
Lyijako horttiba – koon lela te del lyija
Tu leha te del to lyija aro phuujako velkiba, ke tu sal Finitiko elle tšek vauro Europako
unionisko themmenna, Islannisko elle Norjako folkosko komunis ta tu phertaveha dala saaki:
- tu phertuveha sistones aro velkibosko diives (28.10.2012) 18 bereȟ
- tuut hin tšeeresko phuu aro Finitiko them sistones 7.9.2012
Ke tu sal vauro themmesko folkosko komunis, tu leha del to lyija aro phuujako velkiba, ke
- tu phertuveha sistones aro velkibosko diives (28.10.2012) 18 bereȟ
- tuut hin tšeeresko phuu aro Finitiko them, kuttides dui bereȟesko tiija sigide 7.9.2012
Tšeeresko phuu vela tšeeresko laagako paalal. Butvares tšeeresko phuu hin douva phuu, kai
tu buuruveha.
Aro bereȟ 2012 phuujako velkiba tšeeresko phuu vela doolesko paalal, so phuu hin tšunto aro
lyija diibeneskiiresko tšeeresko phuujako folkengo džaanibosko stelliba 7.9.2012 kamana 24.
Ke hyövula, tu vojuveha dikkes paalal to tšeeresko phuujako džaanibi maistraatijatta.
Aro phuujako velkiba to vojuveha te del lyija bi iego tšeeresko phuujako komuniske.
2
Phukiba lyijako diibenesko horttibosta vela tšeere
Folkengo rekisterisko sentrum ta maistratija rikkavena lyija diiben horttibosko rekisteris, kai
hin saare lyija diibenesko horttibongiirengo džaanibi. Lyija diibenesko rekisteris na hyövula te
phukavel froojimes
Maistratijata bitšavena sistones 4.10.2012 phukiba lyija diibenesko horttibosta elle
phukibosko belȟkos sakka iek lyija diibenesko horttibongiirenge, koonesko adressos hin
džaanime. Aro phukibosko belȟkos hin sikjibi lyija diibenesta.
Velkibosko doogiba – koon lela te aaȟhel alsiboskiiro
Tu sal velkibosko doogime elle vojuveha te aaȟȟes alsiboskiiro aro to tšeeresko phuujako
velkiba, ke tu pherjaveha följime naaljibi:
- phuu, kai tu tenkaveha te aaȟȟes alsiboskiiro, hin to tšeeresko phuu
- tuut hin lyijako diibenesko horttiba aro iek phuu
- tu na aaȟȟeha uutan volla naaka tu aaȟȟeha vaure komujengo omsorgime.
Vaure themmesko tšenstakiire ta phujako praalune tšenstakiire ta buttiakiire naa endo
vojuna aaȟȟes velkibosko doogime.
Alsibongiirenko tšuuviba aro phuujako velkiba
Aro phuujako velkiba vojuvena tšuuven alsibongiiren
- rekisterime (politika) ringa
- lyija diibenesko horttibongiire, koon hin laagade velkibosko sankiba.
Aro velkibosko sankibosko laagiba hyövuvaha kuttides deȟ lyija diibenesko horttibongiire
phuujako buuribongiire, vaure beska phuuja bi triin elle pangȟ buuribongiire.
Dui elle butide (politika) ringi hin horttiba te tšuuven tšetano velkibosko sankiba.
Ringi (politika), velkibosko sankiba elle tšetano listos vojula aaȟȟes aro phuu alsibongiire naa
butide sar iek ta paȟ var douva numros sar buut alsibongiiren velkavaha. Aro vollakiire
velkavaha phuujako buuribongiirengo numrako paalal 17‒85 velkibongiire.
Sakko alsibongiires hin iego numra. Alsibongiirenna tšuuvaha apo papros alsibongiirengo
listengo tšetiba, kai merknavaha alsibongiire numrengo paalal so byrjila numra 2. Alsibongiire
hin tšunde aro listengo tšetiba (politika) ringengo ta tšetano listengo paalal. Sakko
alsibongiiresta hin följime džaanibi aro tšetano listos: nau, alsibosko numra ta
professionaalos. Panna alsibongiirengo listengo tšetibosta staavela auri
- save (politika) ringi hin tšerde velkibosko sankiba
- save velkibosko tšetibi hin tšerde tšetano listos
- save (politika) ringi na ȟunjuvena aro velkibosko sankiba
3
- save alsibongiire hin tšetano listako auriako ring aaȟȟime alsibongiire.
Alsibongiirengo listengo tšetano lista tšeeraha 27.9.2012.
Lyija diibenesko tiiji
Tu vojuveha del to lyija velkibosko diives apo kurko 28.10.2012 elle sigide velkibosko diives
aro naaluno lyija diiben. Tu vojuveha del to lyija bi iek var. Dui var lyija diibenesta hin
laagade dömmiba aro kriminaalo laaga.
Naaluno lyija diiben:
Naaluno lyija diiben byrjula maȟkurno diives 17.10.2012.
Naaluno lyija diiben ȟluutila aro auriako themme kurkesko ȟouto diives 20.10.2012 ta aro
Finitiko them kurkesko duito diives 23.10.2012. Hin lyija diibenesko stedi kai lyija diibenesko
tiija hin stöttide.
Tu vojuveha del to lyija naales vaȟka tšeeni aro naaluno lyija diibenesko stedi aro tšeeresko
them, elle auriako themme. Naaluno lyija diibenesko stedi hin
- aro tšeeresko them naaluno lyija diibenesko stedi so phuu hin tšundas, butvares nm.
phuujengo tšenstako stedi elle postako stedi
- buut Finitiko naalune aro auriako themme
- Instituutji, sar dukatengo huusa, sosiaalo omsorgibosko aktiviteetosko kokaribi ta
dömmibosko intitutji. Aro institutji vojuvena den lyija bi dola koon hin doori omsorgime
elle doori liijime komuja.
- finitika panjako beere, so hin aro auriako themme naaluno lyija diibenesko tiija. Aro
panjako beero lela del lyija bi doolesko buttijako komuja, vandribongiire na vojuvena den
lyija aro panjako beero.
Lyija diiben aro velkibosko diives:
Velkibosko diivesko lyija diiben hin apo kurko 28.10.2012 kamana 9‒20.
Tu vojuveha del to lyija aro velkibosko diives bi aro doi phuu ta doi lyija diibenesko stedos,
so hin merknime apo doi phukibosko belȟkos so tukke bitšade.
Lyija diiben aro tšeer:
Ke tu na vojuveha horttas tšaljuves ta tšeeres, jakkes te tuut hin drouvo te džal aro lyija
diibenesko stedos, tu vojuveha del to lyija aro to tšeer naaluno lyija diibenesko tiija. Aro
tšeer lyija diiben mote phukaves sistones aro kurkesko vauro diives 16.10.2012 sigide kamana
16.
Phukiba tšeeraha tšeeresko phuujako maȟkurno velkibosko skokka. Aro it ekonomis buurime
iego omsorgiboskiiri vojula del lyija it tiija ka phertila spesiaale naaljibi
4
Jakkes to deha to lyija
Lyija diiben fanula aro lyija diibenesko stedos. Tu vojuveha del to lyija bi iek alsiboskiires,
koon hin merknime to iego phuujako alsbongiirengo listako tšetiba.
1) Tšensta to personaaliba velkibosko tšenstakiires elle sika to vandribosko liin,
personaalibosko belȟkos, traadibosko belȟkos elle vauro ajasavo saakako liin.
Velkibosko tšenstakiiro dela tukke lyija diibenesko belȟkos.
2) Džaa aro lyija diibenesko moȟto. Aro lyija diibenesko moȟto vojula aaȟȟes bi iek
komunis.
3) Merkna aro lyija diibenesko belȟkos douva komunesko nau kooneske tu deha to
lyija. Tu leha del lyija bi iek komuneske. Merkna lesko numra apo lyija diibenesko
belȟkosko paaluno ring kai hin trystalo. Ma tšu apo lyija diibenesko belȟkos tši vaure
merkni. Bansa lyija diibenesko belȟkos jakkes, te douva to merknime numra hin
garime naaka na dissula auri.
4) Riga belȟkos bansimeske phallo tšunto velkibosko tšenstakiireske. Velkibosko
tšenstakiiro tšuuvela merknos apo belȟkos.
5a) Ke tu deha to lyija apo lyija diibenesko diives tšu merknime belȟkos aro
velkibosko moȟto.
5b) Ke tu deha to lyija naaluno lyija diibenesko tiija, velkibosko tšenstakiiro dela
velkibosko skoora, kai tu tšuuveha merknime belȟkos.
Ke tu aaȟȟeha ajasavo komunis te tu na horttas vojuveha te merknaves apo lyija diibenesko
belȟkos douva komunisko numra kooneske tu dehas to lyija, jakkes tu vojuveha kammes
vaȟka tšek komunis, koon vojula jelpavel tuut, vaȟka velkibosko tšenstakiiro. Jelpiboskiiro na
vojula aaȟȟel ajasavo komunis koon hin kokares alsiboskiiro aro velkiba. Jelpiboskiires hin
mostiba te garavel velkibosko gariba elle te rikkavel aro garime dola džaanibi so jou liijas aro
lyija diibenesko tiija.
Tiljade džaanibi
- Tiljade džaanibi aro velkiba dela phuujako maȟkurno velkibosko skokka.
Personaalibosko lyija diibenesko horttibosko saakengo puȟȟibi svaarila maistraatos.
Duijengo adressi ta baȟibosko numri hin apo phukibosko belȟkos.
- Naalune lyija diibenesko stedengo adressi ta phirro aaȟȟibosko tiiji, alsiboskiiresko
rekisteris ta panna vaure džaaniba velkibonnenna hin apo hortttibosko
ministeriumosko velkibosko paȟ www.vaalit.fi
- Džaanibi phuujako velkibosko alsibongiirenna hin apo horttibosko ministeriumosko
velkibosko paȟȟenna sigide deȟto tšoonesko byrjiba ta džaanibi naaluno lyija
diibenesko stedenna oȟtato tšoonesko maȟkar.
HORTTIBOSKO MINISTERIUMOS