Nr 253/1995 Sääˊmlääˊǩǩ Addon Helssnest 24 peeiˊv nuuˊbbmannust 1995 Riikkpeeiˊvi riâššâm mieˊldd šiõttʼteet : 1 lååkk Aalmilaž siõttʼtõõzz 1 § Lääˊjj tmieˊrr Tän lääˊjj täävtõssân õõudâsviikkâd sääˊm-ˊmeer da - vuuˊvd jieˊllem da piˊrǧǧeemvuõttvââjlažvuõđid da ruõkkâd da õõudâsviikkâd sääˊmkulttuur . Tän lääˊjj vuâlaž tuåimid viõˊǩǩe piijjmen âlgg vuâmmšed vuõss saaˊjest : 1 ) saaˊmi luâđ- da jeeˊres jieˊllemvueˊjji da sääˊmkulttuur õõudâsviikkmuš da jieˊllemvueˊjji määŋgpeällsâžen tuejjummuš 2 ) jälstempõõrti da jeälstem- da tuâjjpirrõõzz pueˊrummuš 3 ) sääˊmtääli pueˊrummuš da tõõi põõžžtummuš saaˊmin 4 ) luâđreeˊǧǧesvuõđi piˊštti äuˊǩǩummuš , äˊrbbvueˊǩǩpirrõõzz ruõkkmuš da še jeeˊres pirrõsaaˊššid ; da 5 ) di še jeeˊresnalla sääˊmvuuˊvd õõudâviikkmušše 2 § Sääˊmvuˊvdd Tän lääˊjj vuâlaž tååimid spraavdõõđât sääˊmvuuˊvd õõudâsviikkâm vääras Sääˊmvuˊvdd lij tän lääˊjj mielˊdd vuˊvdd , kååˊtt šâdd 1 ) nuõrttjest riikk raaj räjja 2 ) sââuˊjest Låttjoˊǩǩe Kattajââuˊr räjja da tõn liinj räjja , kååˊtt mâânn Kattajââˊur viõstârpeäˊln Ruohojââˊuri räjja da tõõi lååˊddǩeˊrddempeäˊl Kuruvueiˊv räjja da tõˊst õõudâs Mattojââuˊr viõsttârpeäˊl Näŋŋvuõn viõstârǩeâčča mieˊldd looǥǥeel Keväjââuˊr vuˊvdd obbnes . 3 ) Viõstrest liinj räjja , kååˊtt mâânn ǩeˊjjmielˊdd Näŋŋvuõn Tsarminjaarǥ tâˊvvǩeâcca da tõsˊt Paalǥâssuõllja da tõˊst õõudâs Kärppäsuõllu , Varttasuõllu , Koutukinsuõllu , Lihasuõllui , Kuorpasuõllu , Pahtasalmensuõllui da Pisternjaarǥ nuõrttpeäˊl da Naamajââuˊr tääl täˊvvpeäˊl Njeˊǯǯjââuˊr Siiričueˊlm Lammassuâllja da veâl õõudâs Iijââuˊr Ruâvnjaˊrǧǧe da Aanar da Uccjooǥǥ kååˊddi kõskksaž raaj täjjaCuõˊlmmvääˊr puõtt ; da 4 ) tâˊvven Aanar da Uccjoǥǥ raaj räjja 3 § Põrggâmvuˊvdd Tän lääˊjj mieˊldd luâđjieˊllemvueˊǩǩen looǥǥât uˊccmäddtääll da spesialmäddtääll da kueˊllšeellmuš , mieˊccstummuš da puäʒʒtääll di še mueˊrjjuussmuš , kuõbbri noorrmuš da nåkkam jeeˊres ođđsmõõvvi luâđreeˊǧǧesvuõđi äuˊǩǩummuš . Tät lääˊǩǩ kuâskk še jeeˊres uˊccpõrggmuužž , ( mieˊldd looǥǥeel alggpohttmuš ) mii oudd tuâj põrggja da suu peârri vuäzzlaid da še tõn ool veâl jeeˊres oummid nuˊt , štõ tõt vaˊsttâd jeänmõsân kolmm eeˊǩǩtuâjjpääiˊǩ . Jõs põrggâmest lij saˊmi jijjâz priˊmeâr saaˊmi piˊrǥǥeemvuõˊtte , vueiˊtet še šuuˊrâb põrggâmužž lääinted da veäˊǩǩted ko mâiˊd lij õõuˊdpeäˊlnn ceälkkum . 4 § Sämmlaž Tän lääˊjj mieˊldd sämmlažân ǩiõččât oummu , kååˊtt jijjõč ǩeâčč sämmlõžžen , õudltõssân lij , štõ son jiõčč lebe koon puärssin lebe ääjjjin da ääkkin håˊt de õhtt lij mättjam vuõsmâs ǩiõllân sääˊm ǩiõ l , lebe son lij näkkam oummu kååˊrmlač lebe son lij õõudjab lääˊǩǩšiõttˊtõõzzâst ceälkkum šõddâmvuođlaž sämmlaž lebe näkkam oummu da suu kåˊrmmlač . 5 § Tuõrjjõõzz vuâla oummu da põrggâm Tän lääˊjj vuâlla kuulli lääinain , veäˊǩǩvuõđin da jeeˊres tuärrjõstuåimin vuäitt piâssâd vuäzzlõzân nåkkam sämmlaž , koon põõšši jeälstempäiˊǩǩ lij sääˊmvuuˊvdest , da kååˊtt lij ekonomalaž saaˊjes da jieˊllemvueˊjjes da še ooumžen lij nåkkam , štõ suu kännad tuärjjad . Seämma kuâskk še sämmla pieˊlkueiˊm . Tuõrjjõzz uˊvddemen vääˊldet lokku oocci da suu pieˊllkueim puåtti , vääˊrkõsvuõtt da jeeˊres jeällmõõžž . Tän lääˊjj vuâlla kuulli tuåimin vuäitt piâssâd vuäzzlõžân še ââˊjjtemes ooumaž , jõs tõõzz liâ jeeˊrab veäˊr . Tän lääˊjj vuâlla kuulli tuåimin ij vueiˊt piâssâd vuäzzlõžân nåkkam ooumaž , koon jijjâs lebe piellkuieˊm õˊhttereknasttum puåtti jeeˊres ko tän lääˊjjest ceälkkum põrggmest liâ šuuˊrab ko meäˊcctäällministeria nânneem mieˊrr . Õõudpeäˊlnn 3 §:st ceälkkum põrggmmužž ( põrggâm vuäitt obbnes lebe pâi pieˊǩǩnes toiˊmmjed sääˊmvuuˊvdest ) vueiˊtet tuärjjat jõs tõn lij ââˊnnem toolkven sännla piˊrǧgeemvuõiˊtte da põrggmest liâ vââjlažvuõđ šõddât kännteejen . 6 § Põrggâmååˊbleǩ Tän lääˊjj vuâlla kuuli tuärjjõõzz vueiˊtet uˊvdded : 1 ) luâđlaž ooumže 2 ) määŋg luâđlaž ooumže õhttsežže ; da 3 ) nåkkam õhtõsse , kååˊtt šâdd luâđlaž oummuin da koon täävtõssân lij vuõsstuâjjan tän lääˊjjest ceälkkum põrggmuš . Õudltõssân tuõrjjõõzz ouddmušše 1 momenttist 3 sââˊˊjest ceälkkum õhttõˊsse lij tõt , štõ tõn tiuddvuäzzlain lebe vuäzzlain pâˊjjel pieˊll liâ nåkkam oummu , kook jijj lebe kooi piârri vuäzzla vuässâˊtte tuärjjam tueˊjjummušše . Jeeˊrab veäˊr diõtt vueiˊtet õhtõˊsse miõttâd tuõrjjõõzz še tâˊl , ko tiuddvuäzzlõšân liâ še jeeˊres oummu ko sääˊm . 7 § Tuärjjamvuâlaž õhtõõzz Tän lääˊjj vuâlla kuulli tuärjjõõzz vueiˊtet uˊvdded nåkkam pääiklaž da še jeeˊres õhtõõzzid , kook liâ privatvuämšstõzzâst da kook õõudâsveˊǩǩe tän lääˊjjest ceälkkum põrggâm- lebe kulttuuraaˊššid . Tuärjjõõzz vueiˊtet uˊvdded še nåkkam siõmmna šuuˊrbib õhttsaž hååmmaid , koin liâ vuäzzlõžžen še jeärraz ko sääˊm lebe pääiklaž õhttõõzz . Riikk da kåˊdd vueiˊtte še äˊlǧged vuäzzlõžžân õhttsâž hååmmaid . 8 § Måttam tuõrrjõstuåim jeeˊres läaaˊjji mieˊldd Sääˊmvuuˊvd palggsid tuärjjeet puäʒʒtäällʼlääˊjj ( 161/90 ) mieˊldd . Muđoi 4:st ceälkkum saaˊmid uuˊdet õudltõõzzid tän lääˊjj mieˊldd . Tõk vaˊsttee puäʒʒtäällʼlääˊjjest da luâđjieˊllevueˊǩǩlääˊjjest ceälkkum õudltõõzzid . Tän lääˊjj mieˊldd tuõrjjõõzz jeäˊt uvddu nåkkam hommu , koonn vääras lij uvddum veäˊǩǩvuõtt , riikkläinn lebe korkktuärjjõsläinn mõnne jeeˊres lääˊjj mieˊld . 9 § Måttam vuõiggâdvuõđ Sämäˊmvuuˊvdest jeälsteeja sämmlast lij vuõiggâdvuõtt jeeˊres korvvõõzztää tän vuuˊvd riikk jânnamin da čaaˊʒʒin : : 1 ) väˊldded jijjâz puäˊlddemmuõrrtaarbees vääras riikk meäˊccest viirrâm muõrid da kåˊšǩǩmuõrid , leša ij seža raajjmuˊšše ântteeja muõrid ; 2 ) väˊldded vieˊlttemes taarpees vääras raajjâm- , puäˊlddem- , da jeeˊres kuättaaunâsmuõrid da še raajjâm- da jeeˊres kuättʼtaarbees vääras šäuˊrrvuõddâz da mäddväjjaz ttõõiǥ , kooiǥ miecchalltõõzz verǧǧoummu meäˊrre ; 3 ) raajjâd puäʒʒ- , mieˊccstummuš- , da kueˊllšeeˊllemǩeâmpaid , kueˊllpooˊǥrvid da ääiˊtaid taarblaž paaiˊǩid mieˊcchalltõõzz lååˊv ǩeeˊjjest ; 4 ) raajjâd säätkaid da äärdaid jeeˊrab lååˊvitää ; 5 ) lueˊštted skoottid luõttu da čuõppâd tõiˊd sueiˊnid , lõõstid , njoorm da vuåššid da mieˊcchalltõõzz lååˊvin še kõõccâd jeäkkal 6 ) raiˊvvjed peäld , poožn da palggsid ; da 7 ) šeeˊlled kueˊl riikk jânnmest Meäˊcchalltõõzz veˊrǧǧneeˊǩǩin lååˊvin vueiˊtet 1 momeent 1 , 2 , 4 da 7 saaˊjest ceälkkum õudltõõzzid uˊvdded jeeˊrab veäˊrest še õhttõõzzid , koid sääˊm koˊlle . Meäcchalltõõzz verˊǧǧneˊǩǩ vuäitt uˊvdded 3 saaˊjest ceälkkum õudeltõõzz še õhtõsse , kååˊtt šeell kueˊl da 6 saaˊjest ceälkkum õudltõõzz pääiˊǩoolaž palggsa . Õõudpeäˊlnn 1 momeent 3 da 5 saaˊjest ceälkkum lååˊv vuäǯǯ uˊvdded pâi tâˊl , jõs tän raajjmuužž tuejjummuš lebe jäkkal kõõccmuš lij ââˊnnem nuˊvddmen peârri piˊrǧǧeemvuõđ lebe luâđjieˊllemvueˊǩǩtuâjai ǩeeˊjjest jeârmmjen . 2 Lååkk Lääin da jeeˊres tuõrjjõstuåim 10 § Läinn- da veäˊǩǩvuõttõudltõõzz Tän lääˊjj mieˊldd vueiˊtet lääin da veäˊǩǩvuõđ miõttâd pueˊttinalla ; 1 ) Määddvuäˊsttemlääin tääl , tõn vuässadvuõđ lebe lââˊssmäädd håmmʼmušše , de tâˊl täällan ǩiõččât še määddhaˊŋǩǩeemläkka ( 396/4 ) , luâđjieˊllemvueˊǩǩläkka , puäʒʒtäällʼlääˊjj ( 590/69 ) ja puäʒʒtäällʼläkkada õõuˊdbu sääˊmlaaˊjjid vuâđđeel vuâđđummu da tõiˊd veˊrddjem tääl ; 2 ) investointilääin da veäˊǩǩvuõđ a ) luâđjieˊllemvueˊǩǩ- da jeeres uˊccpõrggmest taarblaž ǩiiddõs da pååđ ââˊnnemvuämštõõžž håmmam vääras ; b ) luâđjieˊllemvueˊǩǩ- , da jeeˊres uˊcclaǥan põrggmest taarblaž tuejjeem- , äitt- , aazztem- da kääzzkâˊsttemraajjmõõžži , 9 §:st ceälkkum raajlmi da tõiˊd kuulli mašinai da jeeˊres seämmanallšem raajlmi raajjmuužž , šuuˊrummuužž da pueˊreem tuâjai vääras da tuâjjpirrõõzz pueˊrummušše , äˊrbbvueˊǩǩpirrõõzz ruõkkmušše da pirrõssuejlaž investointid ; c ) ääid raajjâmkuuli vääras , tâl ko äidd raajât mäddtäälljânnmen âˊntteeja määdd pirr di peäld da viistsõõˊji raiˊvvjem da pueˊreem vääras ; d ) cuõǥǥas raajjmušše , čääˊʒʒ håmmʼmušše , kuânviiǥǥi raajjmušše da šleäˊdgtem vääras ; 3 ) põrttlääin da veäˊǩǩvuõđ põõrt da tõõzz kuulli täällraajjmõõžži raajjmuužž , šuuˊreem da teevvmuužž vääras di jieˊllempirrõõzz pueˊreem di tõõi õhttvuõđâst še aˊrbbvueˊǩǩpirrõõzz ruõkkâm vääras ; 4 ) âânnemkapitalʼlääin spesialmäddtääl , ammatlaž kueˊllšeeˊllem da 3 §:z 2 momentist ceälkkum uˊccpõrggâm altteem da šuuˊreem õhttvuõđâst da suhdantei taˊssjem vääras ; da 5 ) jåttʼtemveäˊǩǩvuõđ ammatlaž kueˊllšeeˊllem da 3 : 2 momenttist ceälkkum uˊccpõrggâm altteem da šuuˊreem diõtt šõddâm paaˊlǩid ja kõõsklaž tuâjjviõkkʼkuulid di põrggi jijjâz päˊlǩǩʼkuulid , miõk liâ õõudǩittetuõˊlltuõˊlljumuužži vuâla . Lääin da veäˊǩǩvuõđ uˊvddmest da uvddemõudltõõzzin šiõttʼteet tääˊrǩben asetõõzzin . Vuõiggâdvuõđ tän lääˊjjest ceälkkum veäˊǩǩvuõˊtte ij vuäǯǯ åålǥasmetteed . 11 § Kueˊllištummuužž Mäddtääl õõudâsviikkâm fondi tieˊǧǧivuiˊm vueiˊtet håmmad kueˊlââlǥaid sääˊmvuuˊvd čaaˊʒʒid iˊstteem vääras da tueˊjjeet še jeeˊres tuåimid , mõõk kueˊsǩǩe kueˊllčaaˊʒʒi håiddamtuåimid . Õõudpeäˊlnn 1 momenttist ceälkkum tuåimast reäˊšš jânnampäiˊǩǩ-jieˊllemvueˊǩǩkruug , kååˊtt vuäitt tõõi viõˊkkepiijjmuužž uˊvdded meäˊcchalltõˊsse , šiil- da kueˊlltääl tuˊtǩeemstrooitla lebe kueˊllšeeˊllemkååˊddid . 12 § Måttam cuâǥǥâsraajjâm- da čääˊcchuõlltuâi Riikk vuäitt , jos tõõzz lij tarbb , raajjâd lebe raajted sääˊmtäälai vääras taarblaž cuâǥǥasraajjâm- da čääˊcchuõlltuâjaid . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug reäšš ääˊššest . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug kâdd 1 momentti mieˊldd rajjum čuõkku kuddân ââˊnnmest tõn räjja ko čuâǥǥas lij luõvtum privat cuâkksen lebe aalmilaž čuâkksen ââˊnnem diõtt . 13 § Sluužbtuärjjõš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt riikk täällarvvõõzzâst cuäiˊjtum tieˊǧǧin uˊvdded veäˊǩǩvuõđ nåkkam hååmmaid , mââivuiˊm õõudâsviiǥǥât da ruõkkât sääˊmvuuˊvd kulttuur- , teâtt- da jeeˊres sluužbid . 3 lååkk Läinn- da veäˊǩǩvuõttmääiˊn 14 § Läinnäiˊǧǧ da korkk Läiˊnnäiˊǧǧ lij jeänmõsân 25 eeˊǩǩed . Lääin korkk lij 4% . Lääin , mõõk liâ uvddum raajjmuužž tuejjeem , teevvmuužž da šuuˊreem vääras di še määddvuäˊsttemlääin lij koorktemmes kuõiˊt vuõsmâs eeˊjj ääiˊj . Lääinai vuõsmâs vuänõsʼmääus peˊrrjet tõn mähsspeeiˊv , kååˊtt kuõiˊt eeˊjj ǩeeˊjjest vuõsmâsân šâdd lääin lebe tõn vuõsmâs teäˊǧǧvueˊzz kaggmest . 15 § Lääinai da veäˊǩǩvuõđi jäänmõsmeäˊr Lääin vueiˊtet uˊvddet jeämõsân 85% vuämšstõõzz håmmamhââˊddest lebe nåkkam kuulin , mâiˊd vueiˊtet priimmâd . Veäˊǩǩvuõđ vueiˊtet uˊvdded jeänmõsân 60% nåkkam kuulin , koid vueiˊtet priimmâd . Rääˊjtõs ij seža kuõsk tuärjjõõzzid , mõõk liâ ceälkkum 13 §:st . Jõs hommu uuˊdet veäˊǩǩvuõđ di še lääin , veäǩǩvuõđ da lääin õhttsažmieˊrr vuäǯǯ käˊtted hååmm puk kuulid obbnes . Mäddvuäˊsttemlääin ij vuäǯǯ uˊvdded nåkkam kaaup teäggeema , mâˊst vuämštõõzz luõvtõshâˊdd moštt debe lij jeänab ko mâiˊd päiˊǩǩkååˊdd âˊntteeja hâˊdd lij . 16 § Lääin ååsktõõzz Lääin ååsktõssân âlgg leeˊd täällkiddjummuš . Lääin vueiˊtet seža uˊvdded še jeeˊres priimmânallšem ǩiddjummuužž vuâstta . 17 § Lääintõs da tõn kuõskki meäˊrrõõzz Läinnaaˊjin , lääinai vuänõõzzin da koork piijjmest , määusai mähssäiˊǧǧpooddâst , mââˊnjemmest lebe riikklääin korkkluõvâsvuõđ miõttmest , kapitalmeäˊrstes vääˊnes vuäǯǯmõõžž õõut vuâra spravdõõttmest lebe muđoi vuäˊnkab ääˊjest da jeeˊres läinnmääinai pirr šiõttʼteet tääˊrǩben asetõõzzin . 18 § Lääin da veäˊǩǩvuäđ miõttmuš Lääinaid da veäˊǩǩvuõđid meâtt jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug . Õuddel ko jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug reäšš lääin lebe veäˊǩǩvuõđ miõttâm , vueiˊtet , jõs ooʒʒât , håmmad kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemveˊrǧǧoummui ceälkkmuš da taarbšemmest še jeeˊres ceälkkmuužžid nuˊt mäˊht asetõõzzâst šiõttʼteet . 19 § Rââjjâm jååˊđtummuš da taˊrǩǩõõzz Mädd- da meäˊctäällministeeria vuäitt taarbšemmest uˊvdded tän lääˊjj da tõn ǩeeˊjjest uvddum asetõõzz tääˊrǩab meäˊrrõõzzid raajjmest , mõõnn tän lääˊjj mieˊldd tuärjjeet . Raajjmušše miõttum veäˊǩǩvuõđi da lääinai âânnmuužž kååˊccem da mähssõudltõõzzi tuõttâm diõtt âlgg raajjâmpääiˊǩest ââˊnned raajjâmlååˊppriâššmest meäˊrruum taˊrǩǩõõzzid : jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt tuärjjõõzz uˊvddmen mieˊrreed ââˊnned še jeeˊres miõlstes taarblaž taˊrǩǩõõzid . Taˊrǩǩõõzzid spravdââtt kååˊdd raajjmuštaˊrǩǩeeja lebe raajjâmlååˊppriâššmest meäˊrruum ooumaž raajteei mahssu . Jos raajjâmlååˊv jeäˊt taarbšukku , taˊrǩǩõõzz vuäitt tueˊjjeed še ǩii-ne jeeˊres ââˊnteeja ooumaž , koon jânnampäiˊǩǩjieˊllem-vueˊǩǩkruug preemm . Raajjmuštaˊrǩǩeeja âlgg še jeeˊres ko 2 momenttist ceälkkum paaiˊǩin veäˊǩǩted tän lääˊjj viõˊǩǩepiijjmest spraavdõõđeel õudeltõõzz oocci mahssu raajjmõõžži arvvõõzzid , taˊrǩǩõõzzid da jeeˊres tuåimmses kuulli tuâjaid . 20 § Kååccmuš Mädd- da meäˊcctäällministeriast , mädd- da meˊcctäällministeria teâttsluužpkuvddõõzzâst da jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruugâst lij vuõiˊggâdvuõtt uˊvdded vääˊld oummuid tuejjeed taˊrǩǩõõzz veäˊǩǩvuõđi da lääinai ââˊnnemest . Lääin da veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi âlgg čuäiˊjted sijjid pukid taarblaž tiill- da jeeˊres åˊššǩiiˊrjid da še jeeˊresnalla veäˊǩǩted taˊrǩǩõõzz tueˊjjemmest . 4 lååkk Määdd håmmʼmuš 21 § Vuästt- da serddmõõntõõllmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt vuäˊstted tän lääˊjj meäˊri vääras täälaid , täälvueˊzzid , vuõiǧǧâdvuõđid da vuässõõzid . Kaupphâˊdd ij vuäǯǯ leeˊd pâiˊl tõn poddsaž âˊntteeja hââˊdd . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt ââˊnned tän lääˊjj meäˊrid še mäddtäällʼlääˊjj ( 188/77 ) , luâđjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj , puäʒʒtäällʼlääˊjj da jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj ( 1295/78 ) meäˊri vääras jeeˊres nalla ko vuõiˊggâdvuõđâst håmmad mädd- da meäˊcctäällmäädda uvddum läkka ( 391/78 ) vuâđđeel hoˊmmjum määdd . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruugâst lij vuõiˊggâdvuõtt vaaijted vaaldšemes määdd jeärrsi vuämštam määddaid lebe jeeˊres riikk verǧǧpõõrti vaaldšem määdddaid . Jõs vaajtemnallšem määdd jeäˊla seämma ärvvsa , koˊrvveet räätktõs teäˊǧǧen . Meäcchalltõs serdd , mâŋŋa ko jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lij tõˊst esitõõzz tueˊjjääm , jijjõs vaaldšem vuâlaž riikk määddast tän lääˊjj meäˊrid taarbšem määddaid jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vaaldšem vuâlla . Meäˊcchalltõõzz vaaldšem vuâlaž määddaid vueiˊtet seˊrrded še õuˊddǩiˊtte jânnampäiˊǩǩjieˊllem-vueˊǩǩkruug vaaldšem vuâlla , vuõssʼsââjest jeälstumušše âˊntteejai tääli vuâđđeem vääras . Jõs meäˊcchalltõs da jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug jiâ piâzz õõutmiõˊlle serddemvuâlaž määddain , âlgg äˊšš viikkâd räˊtǩkeem diõtt mädd- da meäˊcctäällministeeria . 22 § Määdd låˊnstummuš päkkčuârvvamkaaupâst Päkkcuârvvamkaaupâst riiˊǩǩe låˊnstum tääll da jeeˊres sämmla sääˊmvuuˊvdest vuämšstem tääl l lebe tõn vueˊss vueiˊtet , huõlǩâni tõsˊt mâiˊd päkkcuârvvakaaupâst riiˊǩke uvddum lääjj 7 §:st šiõttʼteet , ââˊnned tän lääˊjj meäˊrid di uˊvdded tõn sämmlõˊžže , kååˊtt ääˊjben tõn vuämšsti lebe suu pieˊllkueiˊmmses lebe suännai lebe kuäba-ne suännai preeddanviõr 2 lååǥǥast ceälkkum rueˊtte lebe peâmmpärnna lebe näkkam oummu pieˊllkueimma , håˊt de tät ij tiudče tän lääˊjj 5 §:st meäˊrruum õudltõõzzid . Låˊnstum tääl ââˊnnmest vueiˊtet âˊnteejai saaˊji jäkktõõllâd tõn , mâiˊd päkkčuârvvamkaaupin kaaupšem täälai riiˊǩǩe låˊnstemmest uvddum lääˊjj 7 §:z 4 momenttist lij mieˊrruum . Låˊnstum tääl vueiˊtet uˊvdded še õhtseˊžže kuâhttsa lebe mäŋŋgsa tän ceäkksest ceälkkum ooumže . 23 § Åålǥasmetteemǩeâldd Tän lääˊjj mieˊldd riikk vuäˊsttem kiiddâs vuämšstõõzz ij vuäǯǯ åålǥasmetteed åålǥasväˊlddemlääˊjj 4 låågg 24 §:z mieˊldd õõudbu vuämšteeja lebe suu vuäǯǯamoummu vieˊljest , mõõnn tääll ij leäkku panttvuõiggâdvuõđ mieˊldd lebe jeeˊresnalla välddam oolâs . 5 lååkk Määdd kaaupšummuš 24 § Määddkaaupšemtuåim Õõuˊdpeäˊlnn 4 §:st ceälkkum sämmlõˊžže vueiˊtet uˊvdded vuõssʼsââˊjest jeälstem vääras taarbšem toont seˊsttuõˊlljeeja jeänmõsân 5 hehtaar tääll . Tõn ij vuäǯǯ jeeˊrab šiõǥǥ veäˊrtää uˊvdded jeeˊres päikka ko jeäˊrmaǩpaaiˊki oolǥpeälla . Jeeˊrab veäˊrest vueiˊtet seža uˊvdded mõnne veˊrdd šuuˊrab õõuˊdpeäˊlnn ceälkkum täällad . Sääˊm ääjab vuämšstamma tallu vueiˊtet uˊvdded lââˊssmäädd , vuässõõzz da vuõiggâdvuõđid , jõs lij vueiˊnnmest , štõ tõk liâ taarblaž luâđjieˊllevueˊjj haˊrjjtummušše , leša ij jeänab ko mâiˊd puäʒʒtäällʼlääˊjjest da luâđjieˊllemvueˊǩǩlääˊjjest šiõtʼtteet . Sämmlõˊžže da 6 §:st ceälkkum põrggmid vueiˊtet uccpõrggmuužž vääras uˊvdded še määdd . Õõuˊdpeäˊlnn 1 momenttist ceälkkum tääl ij vuäǯǯ uˊvdded kuâhttsa lebe mäŋŋgsa õˊhtseže . Tõn vuäǯǯ uˊvdded seža pieˊllkueiˊmid . Tääl vääras vueiˊtet vuâđđeed juâkklääˊjjest ( 604/51 ) ceälkkum ââˊnnemvuõiggâdvuõtt jueˊǩǩ päikka nuuˊbb tääl seˊst ( tl . vuõiggâdvuõtt šeeˊlled kueˊl , jååˊtted čõõđ , väˊldded čääˊʒʒ ) . 25 § Måttam võiˊggâdvuõđ čäcca Tääl da lââˊssjânnam vuõiggâdvuõđâst tâˊl ko tõt vuâđđeet riikk meäˊccjânnma , lij viõǥǥâst tõt , mâiˊd lääˊjjest ( meäˊrrõõzz kõskkraajâst čääˊʒʒest da čaaˊʒʒi juâǥǥast ) 5 §:z da 9 §:z 2 momenttist šiõttʼteet . Kuäˊss vuâđđeet mäŋgg täällad lebe lââˊssjânnmed seämma poodd , tõõi vääras vueiˊtet rätkkad šiõttlõs õhttsaž čääˊccpäiˊǩǩ . Vuâđđan õhttsaž vuässõõzzi meäˊrreema liâ täälai da lââˊssmääddai manttaal . Vuõiˊggâdvuõt jeäˊt seža kuõˊšǩǩpaikka uˊvddu . 26 § Määdd âânnmuš jeeˊres meäˊrid Jõs hommum vuämšstõõzz jeäˊt taarbšukku tän lääˊjj meäˊrid , vueiˊtet tõt ââˊnned luâʼˊđjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj lebe puäʒʒtäällˊlääˊjj meäˊrid lebe ââˊnned tõn jeeˊres meäˊrid jäˊǩǩtõõleeˊl tõn mâiˊd vuõiggâdvuõđâst luõvted riikk mäddvuämšstõõzz da puåttipuˊhtti vuõiggâdvuõđid lij lääˊjjest ( 687/78 ) meäˊrruum . 27 § Määdd ââˊnnemplaan Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg tuejjeed jijjâs-i määddââˊnnemplaan hoˊmmjummu lebe jeeˊres nalla hommum määddast , peˊce tâˊl jõs kõõččmest lij pâi õõut lebe måttam 24 §:st ceälkkum tääl lebe jeeˊres vuuˊvd vuâđđemmest lebe 25 §:st ceälkkum vuämšstõõzzâst . Tâˊl ko vuämšstõõzz ââˊnet jeeˊres ko tän lääˊjj meäˊri vääras ijka jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruugâst leäkku , tõn mieˊldd mäht lij jeeˊrben šiõttʼtuum , vuõiggâdvuõtt riikk mäddvuämšstõõzz luõvted , âlgg tät vueˊss tän ääˊššest seˊrdded mädd- da meäˊcctäällministeeria ǩiõttõõlâm diõtt . Plaan siiskâst , raajjmest da mõõntõõlmin , mäiˊd tõn õõutvuõđast âlgg jäˊǩǩted tõn mâid tääˊrǩben meäˊrreet asetõõzzâst . 28 § Mädd ooccmuš Määdd ooʒʒât jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruugâst ǩiiˊrjin . Ooccmõõžžâst âlgg ceälkkumuš håmmad kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemverˊǧǧoummust da taarbšemmest še saaˊmi sijddsåbbar ceälkkmuš . 29 § Kauppriâššmõš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug reäšš tääl , pääiˊǩ lebe jeeˊres õudltõõzz kaaupšemmest ooccja di mähss- da jeeˊres luovtemmääinain . Tääl , vuuˊvd lebe jeeˊres õudltõõzz kaupphâˊdden meäˊrreet ââˊnnemʼmeäˊr mieˊldd šõddi âˊntteeja hâˊdd . 30 § Kaupphââˊdd väˊsttmähssemäiˊǧǧ da korkk Tääl lebe lââˊsspääiˊǩ kaupphââˊdd väˊsttmähssemäiˊǧǧ lij jeänmõsân 25 eeˊǩǩed da jueˊǩǩekksaž korkk lij 4 % . Kaupphâˊdd lij koorkteˊmes kuõˊhtt eeˊjj ääiˊj tõn rääˊjest ko kauppǩeˊrjj lij vuâllaǩeeˊrjtum . Kaupphââˊdd vuänõõzzi peˊrrjummuš altteškueˊđet tõn mäˊhssempeeiˊv , mii vuõssmõsân šâdd kuõiˊt eeˊjje keeˊjjest kauppǩeeˊrj vuâllaǩeeˊrjtemmest . Tõõi õõudpeälnn 24 §:st ceälkkum jeeˊres vuuˊvdi da vuässõõzi peäˊlest mäˊhssemäiˊǧǧ lij jeänmõsân 10 eeˊǩǩed da ekksaž korkk lij 8% . Tõt vueˊss tääl lebe Iââˊssvuuˊvd kaupphââˊddest , kååˊtt iˊllä uvddum mieˊrrummu mähssemmääinaivuiˊm veäˊlǧgen , âlgg mäˊhssed kauppǩeeˊrj vuâllakeeˊrjtemmen lebe mieˊrrääiˊjest . Mieˊrräiˊǧ ij vuäǯǯ leeˊd vitt eeˊed kõõǩǩab kaauptuejjeem-peeiˊvest looǥǥeel . Tâˊl ko kaupphââˊdd vueˊzz jeäˊt mahssu kauppǩeeˊrj vuâllǩiiˊrjtemmen , âlgg tõˊst mäˊhssed ekksaž koork 8 % . Tän kaupphââˊdd vueˊzz vuõsmâs vuänõõzz da koork peˊrrjet tõn mäˊhssempeeiˊv , mii vuõssmõsân šâdd koolm määnpââi keeˊjjest kauppǩeeˊrj vuâllaǩeeˊrjtemmest . Kaupphõõˊddi peˊrrjemmest , määusai mââˊjemmest da korkkluõvsvuõđ miõttmest täˊrǩben meäˊrreet asetõõzzin . 31 § Määddmettʼteemtuåiˊmtõõzz Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug määddmetteeminsinõõr lebe suu meäˊrrõõzzâst määddmetteemteknikko vuäitt spraavdõõttâd juâkklääˊjj mieˊldd siõttʼtuum mäddmetteemtuåiˊmtõõzz , mii kooll tän lääˊjj viõˊǩǩepiijjmušše . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt še raˊddjed tän lääˊjj mieˊldd šõddi määddmetteemtuåimtõõzzi âˊlǧǧe piijjmest . Riikk mähss määddmetteemtuåimtõõzzi tuåimtõsmääusaid , mõõkk šâˊdde tän lääˊjj viõˊǩǩe pijjâm ǩeeˊjjest . 32 § Kaaupšummuš Kauppǩiiˊrji raajjmest da vuâllaǩiiˊrjtemmest da oođđ hââˊdd meäˊrremmest ošvdõõttmuužž diõtt lebe vuämšstõõzz ääˊrvest šõddâm jõnn muttâz diõtt meäˊrree asetõõzzin . Ko riikk luõvât täälaid lebe lââˊssvuuˊvdit lebe vuässõõzzid õhttsaž jânnmid lebe vuõigâdvuõđid jeeˊreabnallšem vuõiggâdvuõđid tän lääˊjj mieˊldd , tâˊl jeäˊt jeäǩǩtukku tõn , mâiˊd mäddviõr 1 lååǥǥ 2 §:st meäˊrreet luõvtempõmmai vuõiggân tuõđšteˊmmest . Luõvtempõmmjest âlgg čueǯǯad , štõ vuâđđan tääl lebe jânnampääiˊǩ vuäǯǯmušše lij tät lääˊǩǩ . Ko ooʒʒât lääˊjjčuârvvmuužž tõiˊd tän lääˊjjest ceälkkum vuäǯǯmuužžid , mâiˊnn riikk lij tääl lebe jânnam luõvteejen , ij leäkku tarbb čuäiˊjted čiõlǥtõs õõuˊdbu vuämšteeja vuämštõsvuõiˊggâdvuõđâst . Tâˊl ko lääˊjjčuârvvmužž ooʒʒât nåkkam vuämšstõõzz vuäǯǯmušše , kååˊt lij õhttuum juˊn åårri tallu tõn manttaal kaaggeeˊl lebe mieˊrrvoudda nuˊt štõ tõn vääˊldet lokku tõn manttaal meäˊrremmen , alggpuäđlaž vuäǯǯampõmmjen heivvai veerǥlaˊččânja vuõiggântuõđšstum kopia čiõlǥtõõzzâst , kåått seˊst tuõˊllai manttaalreknâˊstõõzz . 33 § Panttvuõiggâdvuõtt Tääll lebe jânnampäiˊǩǩ lij panttân kaupphâaˊdd , tõn koork da peˊrjjemkuuli mäˊhssmest kaaupraajjâmpeeiˊvest laˊsǩǩeem õuddvuõiˊǧǧâdvuõđin . Hââˊdd korkines vuäǯǯat jeeˊrab riâššâmtää täälast lebe jânnampääiˊǩest åålǥasvälˊldded huälǩâni tõˊst , mõõn kuuˊǩǩ tõk liâ leämmaš määuˊsǩânai , tõn poˊreââd mieˊldd nuˊt mäˊhtt meäˊrreet piiđi da määusai peˊrrjemmest uvddum lääˊjjest ( 367/61 ) . Mâiˊd 1 momenttist kaupphâaˊddest šiõttʼteet , kuâskk seämmanalla tõn hâaˊdd , mij lij tallu lebe lââˊssvoudda uvddum vuässõõzzâst õhttsaž jânnma meäˊrruum , da tõn koork . Hââˊddest koorkines lij seža seämma õuˊddvuõiggâdvuõtt ko mâiˊd lij šiõttʼtuum õlmmvuõiˊggâdvuõđlaž määusaid , mõõkk mâˊnne täälain , da tõt vuäǯǯat peˊrrjet tõˊst , ǩii peˊrrjem poodda lij tääl lebe lââˊssvuuˊvd vuämšseei . Kuul korkines vuäǯǯat jeeˊrab riâššâmtää täälast lebe jânnampääiˊǩest åålǥasvälˊldded huälǩâni tõˊst , mõõnn kuuˊǩǩ tõk liâ leämmaš määuˊsǩânai , tõn poˊreââd mieˊldd mäˊhtt meäˊrreet piiđi da määusai peˊrrjemmest uvddum lääˊjjest . Tõid vuäǯǯ peˊrrjed tõˊst , ǩii peˊrrjem poodd lij tääl lebe jlââˊssvuuˊvs vuämšsteei . Panttvuõiggâdvuõđâst ǩiddjemrekistra tuejjeem iˊlmmtõõzzin šiõttʼteet tääˊrǩben laaˊjjin . 34 § Tääl kuõskki ooccmuužž Jõs riikk lij tän läkka vuâđđeeja lääˊjjčuârvam- lebe ǩiddjemääˊššest ooccjen , äˊššǩiiˊrjid vuäǯǯat vuõltteed pååˊšt mieˊldd suudâmstoulla , suudâmkååˊdd suˊvddja lebe suudâmstuuˊl kanslia 35 § Čuâǥǥasraajjâm- da čääˊcchuõlltuâi Jõs riikk lij raajjâm lebe raajtam tän lääˊjj vuâlla kuuli täälai vääras čuâǥǥas- da čääˊʒʒhuõlltuâjaid , kuulin peˊrrjet tääl vuämšsteejast tõt mieˊrr , mâiˊnn tääl äˊrvv ( ko tõt ââˊnet jijjâz meäˊrre ) sätt leeˊd pâjjnam tuâjai ǩeeˊjjest , jäänmõsân seža 10 proseent tallu šõddâm kuuli meäˊrest . Meäˊrr , mii peˊrrjet , väˊsttmäˊhssemäˊiǧǧ lij 10 eˊǩǩed da tõn ekksaž korkk nellj proseent . Peˊrrjemmest meäˊrrad jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug . Peˊrrjummušše da mäˊhssem hiâlpuummušše , luõvâsceälkkmužže da še jeeˊres aaˊššid lij ââˊnteei vueˊzzin viõǥǥâst , mii kaupphõõˊddi pirr šiõttʼteet . 6 lååkk Täälai rääˊjtõõzz 36 § Rääˊjtõõzz Vuõiggâdvuõttʼtuåiˊmm , mâiˊnn jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lååˊvtää luõvtet tän läkka vuâđđeel vuâđđuum tääll lebe vuˊvdd lebe tõn vueˊss , lij kuddtemes . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg miõttâd lååˊvv tâˊl , ko vuäǯǯjen lij Aanar kååˊddest jeälsteeja tiuddvälddsaž sämmlaž , kååˊtt ij vuämašt tän lääˊjj vuâlla kuulli tääl , lebe ko vuäǯǯjen leˊčči nåkkam ooumaž , kååˊtt äˊrbbjeeč luõvteeja . Ǩeäzz-ne jeärrsa lååˊv sätt miõttâd pâi tâˊl , ko tõõzz liâ aaibâs pueˊr veäˊr . Õõudpeäˊlnn 1 momenttist šiõttʼtuum rääˊjjtõõzz liâ viõǥǥâst 20 eeˊǩǩed tõn peeiˊvest , ko täälast lebe lââˊssvuuˊvdest rajjum kauppǩeˊrjj lij vuâllaǩiiˊrjtum . Tääl vuäǯǯ ǩiddjed , rääˊjtõõzzi cõõgǩanai , jeeˊres vuõiggâdvuõđ ko vuˊvrrvuõiggâdvuõđ tuâkkõssân ja paˊnttjed vieˊlj mäˊhssem tuâkkõssân da åålǥasmetteed di kaaupšed päkkčuârvvamkaaupin . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt , kuäˊss tõõzz liâ aaibâs pueˊr veäˊr , lueštted luõvâs tääl lebe tõn vueˊzz tän ceäkksest šiõttʼtuum rääˊjjtõõzin . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt lâˊhtted õuˊddlest tän paragraafist riõššum lååˊv da tõn luõvâsceälkkmuužž kuõskki riõššma määin , štõ tän lääˊjj vuâlla kuulli läinn lebe kaupphâˊddvuäǯǯam âlgg obbnes lebe pieˊǩǩnes mäˊhssed väˊstt koorkines . Jõs tääl vääras lij miõttum tän lääˊjj vuâlla kuulli veäˊǩǩvuõtt ij-ka tõn miõttmest leäkku mõõnnâm 10 eeˊǩǩed , de riõššma sätt še lâˊhtted määin štõ ceälkkum veäˊǩǩvuõtt lebe tõn vueˊss âlgg tâˊllsi mäˊhssed väˊstt riiˊǩǩe , 37 § Jeeˊrab lââˊssmääin Tâˊl ko tän läkka vuâđđeel määdd , lääin lebe raajjâmveäˊǩǩvuõđ vuäǯǯam ooumaž lebe tõt , keäzz suu tääl lebe tõn vueˊzz vuämšstõs- lebe vaaldšemvuõiggâdvuõtt lij serddjõõvvâm lebe , jõs sij liâ jäänbõs , ij-ka õhttkaan seeˊst leäkku koolm eeˊjj seˊst põõššinalla jeälstam tän täälast , jânnampäiˊǩǩjieˊllem-vueˊǩǩkruug vuäitt meäˊrreed tâˊl štõ tääl lebe vuuˊvd kuõskki riikk vuäǯǯmuš , riikkläinn lebe veäˊǩǩvuõt âlgg mäˊhssed mååusat . Jõs veäˊǩǩvuõđ miõttmest lij mõõnnâm 10 eeˊǩked , veäˊǩkvuõđ jeäˊt vuõittu meäˊrreed mäˊhssed mååusat . Kaupp- da veäˊlǧǧǩiiˊrjida veäˊǩǩvuõđi miõttmuužž kuõskki riâššmid âlgg väˊldded mäinn nuˊt ko 1 momeent šiõttʼtõõzzin lij ceälkkum . Kaupp- da veäˊlǧǧǩiiˊrjid vueiˊtet väˊldded mieˊldd ( vuäǯǯam luõvâsceälǩkem di kaupp- da läinnmääinain moštebe suåppum säkkkoorki meäˊrreem vaaˊrin ) še jeeˊres määinaid , mõõk kueˊsǩǩe tääl lebe vuuˊvd âânnmuužž , vuäǯǯmuužž peˊrjjem staanmuužž , lääin âânnmuužž di taarblõššân ǩiõccum jeeˊreab määinaid . 7 lååkk Vuäǯǯmuužži peˊrrjummuš 38 § Kaupphõõˊddivuäǯǯmuužži da lääinai luõvâsceälkkmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt 36 da 37 §:st šiõttʼtjummu lââˊssen asetõõzzâst tääˊrǩben šiõttʼtummu vuâđđõõzivuõiˊm meäˊrreed tän lääˊjj vuâlaž riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužž da riikklääin mäˊhssed mååust pieˊǩǩnes lebe obbnes õhttân lebe mäŋggen pieˊǩǩest , jõs veälǥlaž lij riikkâst määdd vuäˊsttmen lebe lääin ooccmen ouddam vääžnai sõõˊjin puäst lebe muđoi mõõntõõllâm ploottai nalla , luõvtâm tääl pieˊǩǩnes lebe obbnes lebe iˊllä jäˊǩǩtõõllâm 61 §:st ceälkkum plaan lebe jõs tääll lij jouddam kaaupšed åålǥasväˊlddemtuåimin . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt asetõõzzin tääˊrǩben šiõttʼteem vuâđđoozivuiˊm meäˊrreed kaupphâˊddvuäǯǯmuužž da lääin tâˊlsi väˊst mähssemnalla še tâˊl ko veälǥlaž iˊllä jäˊkktõõllam kauppa- da veäˊlǧǧkerjja pijjum jeeˊres määinaid . Peˊrjjemnallšem 1 momenttist ceälkkum riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužžid da riikklääinaid vuäǯǯ peˊrjjed jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lääǥǥlaž riâššmid vuâđđeel åålǥasmetteel tõn poˊreâdin ko mii lij piiđi da määusai peˊrrjemmest åålǥasmetteel uvddum lääˊjjest šiõttʼtuum . Tän lääˊjjest ceälkkum riikk kaupphâˊddvuäǯǯmužži da riikklääinai määus kooi mähssempeiˊvv lij mõõnnâm , vuäǯǯ peˊrrjed ceälkkum poˊreââdin jeeˊrab riõššâmtää . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt uˊvdded õuddlest teâđ tõˊst , šâddtvu tuåim ǩeeˊjjest riikklääiˊn lebe kaupphâˊddmõhssmuužž luõvasceälkkmuš lebe veäˊǩǩvuõđ väˊstt peˊrrjummuš . 39 § Veäˊǩǩvuõđi väˊsttpeˊrrjummuš Tän läkka vuâđđeel uvddum veäˊǩǩvuõđ vueiˊtet peˊrrjet obbnes lebe pieˊǩǩnes väˊst riiˊǩǩe , jõs : 1 ) veäˊǩǩvuõtt lij miõttum puäˊst vuâđđoozivuõiˊm ; 2 ) veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi lij ouddam vääžnai sõõˊjin puäst teâđaid , mõõk liâ vaikktam veäˊǩǩvuõđ miõttmušše lebe mähsmušše lebe muđoi lij leämmaš ploottai ; 3 ) veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi lij juõkkum tääl viiđ eeˊjj seˊst veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯmest ; 4 ) veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi lij viâltʼtemes veäˊrtää loopptâm tuejjummužž , mõõn vääras lij vuäǯǯam tuärjjõõzz lebe uuˊccääm tõn viiđ eeˊjj seˊst veäˊǩǩvuõđ mââimõs lebe , jõs veäˊǩǩvuõtt iˊllä mahssum obbnes , mââimõõzzân kaggum teäˊǧǧvueˊzz mäˊhssmest ; 5 ) veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi lij kaaupšam tuärjjummu vuämšstõõzz viiđ eeˊjj seˊst veäˊǩǩvuõđ , lebe jõš veäˊǩǩvuõtt iˊllä mahssum obbnes , mââimõõzzân kaggum mähssvueˊzz mäˊhssmest ; 6 ) veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi iˊllä jäˊǩǩtõõllam veäˊkkvuõttriâššâm jeeˊres määinaid . Jälstempõõrt vääras miõttum veäˊǩǩvuõđ vueiˊtet veâl še tâˊl peˊrrjed väˊstt , jõs tuärjjummu põrttâst jiõčč veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi lebe suu vuõiggâdvuõđvuämšsteejes ij leäkku jeälstam uuˊccmõsân 10 eeˊǩǩed veäˊǩǩvuõđ miõttâm . Veäˊǩǩvuõđ ij vuäǯǯ mieˊrreed väˊsttpeˊrrjed teänab mâŋŋa tõst ko 10 eeˊkked lij mõõnnâʼveäˊǩǩvuõđ miõttmest . Peˊrrjemnallšem veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯ väˊldded tõn täälast , mõõnn vääras tõt lij miõttum , seämma õuddvuõiggâdvuõđin ko täälin mõõnni õlmmvuõiggâdvuõđlaž määusain šiõttʼteet . Peˊrjjummuž vuäǯǯ tuejjeed piiđi åålǥasvälˊlddmest meärruum poˊreââdin . 40 § Luõvâsceälkkmuš- da mâŋŋnemkoork Mahssu meäˊrruum veäˊǩǩvuõđi , kaupphâˊddvuäǯmuužži da lääinai luõvõsceäˊlǩkemkoorkâst da mâŋŋnamma mähssvueˊzzid mähssem koorkâst da tõõi peˊrrjemmest šiõttʼteet asetõõzzin . 41 § Kaupphâˊddvuäǯǯmuužži da lääinai koorki taˊrǩǩummuš Tääl , lââˊssvuuˊvd lebe vuässõõzz kaupphââˊdd da lääinai ekksaž koork vueiˊtet taˊrǩǩeed ääjmõsân kuuđâd läinneeˊjj aalǥâst looǥǥeel jeänmõsân kuõiˊhtt proseent mâŋŋa lääin väˊlddemest aalmilaž korkktääˊzzest šõddâm muttsid vaˊsteel . 8 lååkk Saaˊmi aaˊšši håiˊddmuš 42 § Sijddsååbbar Njauddâm da Njällem-Keväjââuˊr siidâst ââˊnet sijddsååbbar õõut vuâra kaˊlndareeˊjjest . Lââˊssen vueiˊtet ââˊnnet pâˊilmeärʼrsaž sijddsåbbrid nuˊt mähtt jiõčč sijddsååbbar riâšš lebe sääˊmsuåvtõs lebe õuddooumaž vuäinn , štõ tõõzz lij tarbb lebe , jos uuˊccmõsân 10 j iidâst jeälsteeja jiõnstemvuõiggâdvuõttneˊǩǩed tõn tätta iˊlmtemmes ääˊšš ǩiõttõõllâm vääras . Sijddsåbbra kåččmest šiõttʼteet tääˊrǩben asetõõzzin . 43 § Vuässõõttâmvuõiggâdvuõtt da riâššõmväˊldd Sijddsåbbrest vuäǯǯa aaˊššin riõššâd såbbra noorrõõttân vuõrâsoummu , kook põõššinalla jeälste siidâst da sij pieˊllkueiˊm . Jõs såbbrest kiõttõõllâm vuâlaž äˊšš kuâsk jeeˊres oummu õudeltõõzzid da vuõiggâdvuõđid , lij suˊst tän ääˊšš peäˊlsest vuõiggâdvuõtt vuässõõttâd såbbra da väˊldded saakkvuâr . Siijdsååbbar lij riâššamvääldlažtâˊl , ko pääˊiǩ âˊlnn liâ 15 tiuddekksa sämmla lebe sij pieˊllkueim , kook jeälste põõšši nalla siidâst . 44 § Sijddsåbbrest kiõttõõllâm ääˊšš Sijddsåbbrest ǩiõttõõlât : 1 ) esitõõzz da ceälkkmuužž saaˊmi jieˊllemvueˊjjid da jeällmõõžžid kuõski kookkaskueˊddi lebe vuâđjuurdlaž aaˊššin ; 2 ) sääˊmsuåvtõõzz vuäzzlai da vääˊrrvuäzzlai vaˊljjummuš ; da 3 ) vaallʼluˊvddkååˊdd vaˊlljummuš saaˊmi õhttsâz õuˊddoummu vaali diõtt Sijddsååbbar vuäitt uˊvdded 1 momentti 1 sââˊjest ceälkkum aaˊššid še sääˊmsušvtõˊšše ǩiõttõõllâm vääras . Sijddsåbbar vueiˊtte noorõõttâd še õhttsaž såbbra säärnõõttâd da riâssâd 1 momenttist ceälkkum kuhttu siid õhttsaž aaˊššin . Vaallʼluˊvddkåˊdd âlgg vaˊlljeed uuˊccmõsân kutt määnpââi õuˊddel ko õuddoummu oođđ tuåimmpââi älgg . 45 § Säämmsuåvtõõzz Sijddsåbbrest ǩiõttõõllâm aaˊšši valmštõõllmest da sijddsåbbri riâššmi viõˊǩǩé piijjmest âˊnne huõl Njauddâm da Njäˊllem-Keväjââuˊr siijdi sääˊmsuåvtõõzz . Sääˊmsuåvtõõzzi tuâjjan lij uˊvdded celkkmuužžid veˊrǧǧoummuid 44 §:z 1 momeent 1 sââˊjest ceälkkum aaˊššin tâˊl , ko ääˊššest lij ǩiirâs jeäˊt-ka sijddsåbbar vuõittu kåččad ääˊšš ǩiõttõõllâd . Säämsuåvtõõzz vueiˊtte lââˊssen uˊvdded ceälkkmuužžid : 1 ) puäʒʒ- , meäˊccstem- da kueˊllǩeâmppooccmuužžin ; 2 ) määddvuäǯǯanooccmuužžin ; 3 ) sääˊmtäälai luõvtemlååˊvin ; 4 ) sääˊmvuuˊvd ââˊnnmest ; da 5 ) jeeˊres seämmanallšem aaˊššin , mõõk tâˊlsi kuâsǩǩe saaˊmid . Kuhttže sääˊmsuåvtõsse vaˊlljeet koolm kaˊlendareeˊjj ääjas nellj vuäzzla da vuäzzlaid kuõiˊhtt vääˊrrvuäzzla . Vuäzzla da väˊrrvuäzzla âˊlǧǧa leeˊd 43 §:st vuõsmâs ciâlkâst ceälkkum oummu . Kuhttu sääˊmsuå saaǥǥjååˊđteejen lij saaˊmi õuddooumaž . Sääˊmsuåvtõõzz vueiˊtte norrõõttâd še õhttsaž norrõˊsse , koˊst kiõttõõlât saaˊmi õhttsaž aaˊššid . Sääˊmsuåvtõs lij riâššamvääldlaž tâˊl , ko pääiˊǩ âˊlnn lia saaǥǥjåå đteei lââˊssen kuõiˊhtt vuäzzla lebe vääˊrrvuäzzla . 46 § Õuddooumaž Saaˊmi õhttsaž aaˊššid håiˊddad da saaˊmi õudltõõzzid kååˊcced vueiˊtet vaˊlljeed saaˊmi õuˊddooumaž , koonn tuåimmpââˊjj lij seämma kuˊǩǩ ko sääˊmsuåvtõõzz vuäzzlain . Sääˊmsuåvtõõzzi õhttsaž sååˊbbar vaˊlljad saaˊmi õuddooumže vääˊrroummu , kååˊtt håiˊdd õuddoummu tuâjaid tâˊl ko õuddooumaž ij vueiˊt lebe son lij cõglvaž . Õuddoummu tuâjain šiõttʼteet tääʼrǩben asetõõzzin . Õuddooumaž da suu vääˊrrooumaž âlgg leeˊd 4 §:st ceälkkumnallšem ooumaž , jeälsted sääˊmvuuˊvdest , siõltteed sääˊmǩiõl da kååˊtt lij tän tuõjju põˊstti . 47 § Vaallʼluˊvddkåˊdd Kuhttuž sijddsååbbar vaˊlljad 3 vuäzzla jijjâz siijd vaallʼluˊvddkådda da sijjid jueˊǩǩežže jijjâz vääˊrroummu õuddoummuvaal tuåimtem vääras . Vaallʼluˊvddkååˊdd vuäzzlõžen da vuäzzlai vääˊrrooumžen vueiˊtet vaˊlljeed pâi tõn siidâst põõšši nalla jeälsteeja da tuõjju tuõttâm ooumaž . Vaallʼluˊvddkååˊdd norrâˊtte õõutsâjja vaˊlljeed kõskstez vaallʼluˊvddkååˊdd saaǥǥjååˊđteei da vääˊrrsaaǥǥjååˊđteei , vaallʼluˊvddkåˊdd vueiˊtte tuåimmad še juâkkõssân , mõõkk liâ riõssâmvääldla koolmin vuäzzlain . Vaallˊluˊvddkååˊdd tuâjain šiõttʼteet tääˊrǩben asetõõzzin . 48 § Õuddooumažvaal Saaˊmi õuddooumaž vaˊlljeet eeˊvdǩen pijjum oummuin vaalin , koˊst jäˊǩǩtet jeänbõsvaallnääˊl . Eeˊvdǩen piijjmest da vaal tuåimtemmest šiõttʼteet tääˊrǩben asetõõzzin . Vaalin liâ jiõnstemvuiõggâdvuõđla Aanar kååˊddest jeälsteeja tiuddvääldla sääˊm da sij pieˊllekueiˊmez . Jiõggǩiiˊrjteeja , sieˊbrkåˊdd da sääˊm parlamentt âlˊgg taarbšemmest uˊvdded taarblaž teâđaid vaallʼlooǥǥtõõzz tuejjemeem vääras . Juõˊǩǩkast Aanar kååˊddest jeälsteeja sämmlast da suu pieˊllkueiˊmmstes lij vuõiggâdvuõt taˊrǩkeed vaallʼlååǥǥtõõzz . Õuddååumažvaalâst šâdd vaˊlljummu tõt ooumaž , kååˊtt lij jeänmõs vuäǯǯam jiõnid kuhtu siid jiõnid õˊhtte laˊsǩeel . Jõs jiõnid leäˊt vuäǯǯum seämma jiânnai äˊšš raˊtǩǩeet seämma jiõnmieˊr vuäǯǯam oummui kõõsk vueˊrbin . Vaallʼluˊvddkåˊdd nâânasm tâˊlsi vaali mâŋŋa ââˊnnem såbbrest vaall vaalpåˊrddǩeeˊrjid vuâđđeel vaall puåtti . . 49 § Vaaˊllʼlˊvddkååˊdd riâššmest veinnmuš Vaallʼluˊvkååˊdd riõššma vuäitt 48 §:n 2 momenttist ceälkkum ooumaž ooccâd muttâz vuâđđeel tõõzz , štõ riâššâm neeuˊrad suu vuõiggâdvuõđâz lebe tõt lij sõddâm . puäst poˊreâdin lebe tõt lij muđoi lääˊjj vuâstta . Veimmmuš âlgg raajjâd ǩeerjlaž nalla Sääˊmjânnam läänvuõiggâdvuõiˊtte 30 peeiˊv ǩeeˊjjest tõˊst , ko vaal puäđ lij uvddum õlmmsa . Muttâz ooccmest jäˊǩǩtõõlat muđoi , mâiˊd muttâzooccmest vaaldšemaaˊššin uvddum lääˊjjest ( 154/50 ) lij šiõttʼtuum . 50 § Riõššmest teâđtummuš da tiâttanvuäǯǯmuš Sämmla ǩiõččât vuäǯǯam sijddsåbbar lebe saaˊmsuåvtõõzz riâššmest lebe vaal šõddmest teâđ tâˊl ko riâššâm lebe vaallšõddmuužž kuõskki påˊrddǩeˊrjj täävtõs lij pijjum vueiˊnnemnalla Aanar kååˊdd iˊlmmtõstauˊlle lebe saaˊmi õuddoummu konttra . Riâššmuužž da vaali puåtti vueiˊtet lââˊssen veâl uˊvdded älmmsa še päiˊǩǩkååˊddest aalmilaž keâzaaˊtest , jõs sijddsååbbar nuˊt reäšš . Kuäss riâššâm kuâskk pâi õõut sämmla , tiâttanvuäǯǯmuš lij šõddâm tâˊl , ko riâššâm lij uvddum tän ooumže tuõđstõõlaž nalla . 51 § Riâššâm kuddtemesvuõtt Saaˊmi sijddsåbbar ja sääˊmsuåvtõõzz riâššma vuäǯǯ sääˊmvuuˊvdest jeälsteei tiuddekksaž sämmlaž lebe suu bieˊllekueiˊmm lebe sääˊmsuavõõzz vuäzzlaž raukkâd muttâz Sääˊmjânnam läänvuõiggâdvulđâst , jõš riâššâm lij šõddâm puäst poˊreadin lebe jeeˊresnalla lij lääˊǩǩed vuâstta . Seämm vuõiˊggâdvuõtt lij tõˊst , ǩeän vuõi ggâdvuõđ riâššam neeuˊrat . Muttâz ij seža vuäǯǯ raukkâd nåkkam riiâššma , koot seˊst tuõˊllai ceälkkmuužž veˊrǧǧnekka , jõs ceälkkmuš ij čõõn veˊrǧǧneeˊǩǩ . Muttâz âlgg raukkâd 30 peeiˊv seˊst tõˊst ko riâššmest lij teâđtum . Muđoi muttâz raukkmest jäkkted tõn mâid lij šiõttˊtuum lääˊjjest , mii kuâskk muttâz raukkâm vaaldšemaaˊššin ( 154/50 ) . 9 lååkk Jeäˊresnallšem meäˊrrõõzz 52 § Peäld raiˊvvjummuš Peäldraiˊvvjummuužž mieˊräiggsaž rääˊjtummust uvddum lääˊǩǩ ( 1381/91 ) ij kuõsk nåkkam raiˊvvjummuužž , mõõnn vääras lij miõttum läinn lebe veäˊǩǩvuõtt tän läkka vuâđđeel lebe koon vuâˊđđan lij tän lääˊjj 9 §:z 1 momentti 6 sâjja vuâđđeel uvddum lååˊpp . 53 § Puäʒʒskääđ Tän lääˊjjest ceälkkum tääl lebe vuuˊvd vuämšsteejast ij vueiˊtet vuäǯǯad koˊrvvõõzz puõccui tuejjeem skääđain . 54 § Kååddlaž- da ceerkavlažpiiđđ Riikk ij taarbâs mäˊhssed kååddlaž- da ceerkavlažpiiđ tän lääˊjj mieˊldd hoˊmmjummu tääl lebe vuuˊvd puåttjin tõn kaˊlndareeˊjjest , kuäss vuämšstõs lij šõddâm mädd- ja meäˊcctäällministeeria vaaldšem vuâlla . 55 § Viõˊǩǩepiijjâmveˊrǧǧneeˊǩǩ Mädd- ja meäˊcctäällministeria , Sääˊmjânnam jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug , mädd- ja meäˊcctäällministeeria teâttsluužpkuvddlõs , Aanar kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemverˊǧǧneeˊǩǩ da meäˊcchalltõs kâdde tän lääˊjj viõˊǩǩepiijjâm . Meäˊcchalltõõzz Pâjj-Sääˊmjânnam luâđhåiddvuuˊvdd kâdd riikk määddai da čaaˊʒʒi kâˊddmest saaˊmvuuˊvdest da tõiˊd kuõskki lääˊjjest ceälkkum jeeˊres tuåimain . Mädd-da meäˊcctäällministeria vuäitt taarbšemmest uˊvdded tääˊrǩab mieˊrrõõzzid mõõntõõlmin , mâiˊd jäˊǩǩtõlat tõn lääˊjj viõˊǩǩepiijjmest . . 56 § Kuullmuš Riikk da kååˊdd verǧǧneeˊǩǩi kiõttõõlâm vuâlaž 44 §:st moment 1 sââˊjest ceälkkum aaˊššin verˊǧgneeˊkk âˊlǧǧa vaˊrrjed saaˊmi sijddsåbbra da säämsuåvtõõzzid vââjlažvuõtt ceälkkmuužž ouddmušše . Ceälkkmušraukkmuš vuäǯǯat vuõltteet saaˊmi õuddooumže , koonn âlgg kåččad sääˊmsuåvtõõzz õhttsaž norrõˊsse ääˊšš ǩiõttõõllâd . Jõs sijddsååbbar iˊllä serddam ceälkkmuužž ouddmuužž sääˊmsuåvtõˊsse , âlgg õuddooumaž kåččad še sijddsåbbar ääˊšš ǩiõttõõllâd . Palggsi õhtõˊsse da päikalaž palggsid âlgg vaˊrrjed vââjlažvuõtt celkkmuužž ouddmušše nåkkam puäʒʒtääl kuõskki aaˊššin , koin sätt leeˊd jõnn priˊmeâr puäʒʒhåiddmušše . 57 § Kuuli koˊrvvmummuš Sääˊmsuåvtõõzzi sååbbarpääˊlǩ , mäˊtǩǩkuul da jeeˊres kuul koˊrvveet sääˊmsuåvtõõzz saaǥǥjååˊđteeja , vuäzzla da piissra mäddtääl õõudâsviikkâmfondi tieˊǧǧin nuˊt mähtt mädd- da mieˊcctäällministeria tääˊrǩben meäˊrrad . Sääˊm õuddoummu tuâjast määuˊset pääˊlǩ da kuuli korvvõõzz riikk täällarvõõzzâst pirreeˊjji čuäiˊjtem mieˊrrtieˊǧǧin nut mähtt Säämjânnam läänhalltõs jeeˊrab meäˊrrad . Vaallʼluˊvddkååˊdd sååbbarpääˊlǩ , mäˊtǩǩkuul da jeeˊres kuul koˊrvveet riikk täällarvõˊsse pirreeˊjji väˊlddem mieˊrrtieˊǧǧest mähtt sizzaaˊššiministeria tääˊrǩben meäˊrrad . 58 § Väärai âânnmuš Mäddtääl õõudâsviikkâmfonda vääraid vueiˊtet tõn lââˊssen , mâiˊd tõõi ââˊnnmest šiõttʼteet , ââˊnned pueˊttinallšem tän lääˊj ǩeeˊjjest šõddâm mõõnnmuužžid : 1 ) määdd da jeeˊres vuämšstõõzz vuästtmušše ; 2 ) hommum vuämšstõõzz håiddmušše da teevvmušše ; 3 ) lääintummušše da tõn kuõskki mõõnnmuužžid ; 4 ) veäˊǩǩvuõđid ; 5 ) riikk raajtem tuâjaid ; 6 ) riikk raajtem čuõkkui teevvmušše ; 7 ) 7 §:z 2 momenttist ceälkkum riikk vuäzzlažvuõiˊtte ; 8 ) sääˊmvuuˊv õõudâsviikkmužž kuõskki tuˊtǩǩõõzzi da čiõlǥtõõzzi raajjmušše ; 9 ) uccpõrggi da uccpõrggjen juˊrddjeei škoouˊljummušše ; di 10 ) ǩiõl joortemtuâjain šõddi kuulid . 59 § Riikklääinai jiõččvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuužž õudltõõzz Põõšši ekonomalaž vaiggâdvuõđid jouddam lääinvuäǯǯi ekonomalaž vueˊjj heâlpeem diõtt vueiˊtet tueˊjjeet riikklääinai da riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužži jiõccvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmmuš , jõs lij vueiˊnnmest , štõ veäˊlǧǧsiõttõõllmuš pohtt ââibâs jõnn pueˊrõõzz lääinvuäǯǯi ekonomalaž vuâkka . Jos sämmlõõže lij miõttum riikkläinn tän läkka lebe luâđjieˊllemvueˊǩǩläkka lebe puäʒʒtäällʼläkka vuâđđeel da täin laaˊjjin ceälkkum jieˊllemvueˊǩǩtueˊjjummuužž vääras da jieˊllemvueˊǩǩtuejjumuš lij loopptum , veäˊlǧǧsiõttõõllmušše vuäǯǯat äˊlǧǧed pâi tâˊl , jõs lääinvuäǯǯi põõrt jeäˊt vuõittu jeeˊres nalla staanâd . Mâiˊd õõudpeäˊlnn šiõttõõtõõlât , ij cõõgg miõttmuužž uˊvddem põrggi saneerammuužžâst uvddum lääˊjj ( 47/93 ) 97 §:st lebe privaatoummu veäˊlǧǧšiõttõõlmest uvddum lääˊjj ( 57/93 ) 78 §:st ceälkkum mõõntõõllmest . Jiõccvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuš vuäitt kuõskkâd tän läkka 76 §:st ceälkkum laaˊjjid , luâjieˊllemvueˊǩǩläkka , puäʒʒtäällʼläkka , puäʒʒpõrtttäällʼläkka , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩläkka da mäddtäällʼläkka vuâđđääm riiklääinaid da - vuäǯǯmuužžid . Jiõccvälddsaž veäˊlǧǧsiõttõõllmest suåppum veäˊlǧǧkõskkvuõttmääinai muttâz kuâsˊǩke še tuâkkeeja da jeärraz vieˊlj oolâs välddam oummu seämma ko kuälmad oummu tõõi sõõˊji ko kõõččmest lij suu vuämšstõõzzâst , kååˊtt lij pijjum lääin ååsktumšen nuˊt mähtt asetõõzzâst tääˊrǩben šiõttʼteet . Veäˊǧǧsiõttõõllmuužž jeeˊres õudeltõõzzin šiõttʼteet tääˊrǩben asetõõzzin . 60 § Veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž vueˊjj Jiõččvälddsaž veäˊlǧǧsiõttõõlmuužžâst riikklääinai da - vuäǯǯmuužži väˊsttmäˊhssemääiˊj vueiˊtet kõõˊǩǩeed , koork vueˊleed da miõttâd vuänõõzzi da koorki mäˊhsmest mähssluovâsvuõđid nuˊt mähtt asetõõzzin siõttʼteet . Mähssluõvâsvuõđ lääin vuänõõzzid ij šeža vuäǯǯ miõttâd jeeˊres vueˊzzin ko lääinai käuˊnnååsktõs lebe lainnu likstõs- lebe seämmanallšem tuejjummužžâst uvddum tuâkkõs stään peäggtummu vuänõõzz mähsmuužž . Pâi aaibâs lossâd veäˊrest läinnääiˊj vueiˊtet jiõččvälddsaž veäˊlǧǧsiõttõõllmest kõõˊǩǩeed pâiˊl 14 §:z 1 momenttist ceälkkum ääiˊj . Jõs seämma lääinvuäǯǯja korkktuärjjõs- lebe jeeˊres vieˊlj miõttâm vieˊljuˊvddi jiâ pieˊlstes tuõtt veäˊlǧǧšiõttõõllmušše , riikklääinai da - vuäǯǯmuužži jiõččvälddlaž šiõttõõllmušše vueiˊtet äˊlǧǧed pâi tâˊl , jõs tõõzz liâ jeeˊrab veäˊr da riikklääinai da - vuäǯǯmuužži vueˊss oocci pukin vieˊljin lij šuuˊrab asetõõõzzin šiõttʼtuum mieˊrred . 61 § Čiõlǥtõõzz da plaan Õuddel jiõččvälddsa veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž lääinvuäǯǯi ekonomalaž vueˊjjest âlgg cuäiˊjted ååsklaž čiõlǥtõs da raajâd plaan tõiˊn tuåimin , mââivuõiˊm lääinvuäǯǯi põrggmuš , tâˊl jõš nåkkam tuejjummuužž lij riikklääinain tuårjjum , da ekonomalaž vueˊǩǩ raaveet . Veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž õudltõssân lij tõt , štõ riikk , lääinzvuäǯǯi da veârrâmstrooitel vuâllaǩeeˊrjte suåppmuužž tõin tuåimin mõõkk liâ mieˊldd plaanâst . Suåppmuš suõppai tõõzz kuulli lääin veäˊlǧǧǩeˊrjjmääin da riikklääinast uvddum ceälkkmuužž määinaid tõõi vueˊzzi peälnn ko tõiˊn lij suåppum . Suåppmušše kuulli riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužži suåppmuužž mieˊldd mäˊhssemnalla šõddâm määusaid vuäǯǯat peˊrrjed jeeˊres riâssâmtää 32 §:z 2 momenttist šiõttʼtuum naaˊlivuõiˊm . 62 § Veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž jõskkmuš Jõs lääinvuäǯǯi ei jääˊǩǩed 61 §:st ceälkkum plaan lebe suåppmuužž , tõiˊd vuâđđõõvvâm jiõccvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuš vueiˊtet meäˊrreed jõskkâd asetõõzzin tääˊrǩben šiõttʼtuum naaˊlivuõiˊm vaiktõõzzivuõiˊm . Jõs lääinvuäǯǯja nââneet põrggi saneerammužžâst uvddum läkka vuâđđeeja saneerammušprogramm lebe privatoummu veäˊlǧǧšiõttõõlmušše uvddum läkka vuâđđeeja mähssemprogramm , 61 §:sse vuâđđeeja jiõccvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuš jâskk . Suudâmstuuˊl âlgg prograamm nâânemmen vuâmmšed jõccvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuˊšše sizzkuulli lääin da vuäǯǯmuužž veäˊlǧǧšiõttõõllumužžtää . 63 § Muttâz oocmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug tän lääˊjjest ceälkkum ääˊššest tuejjääm riâššma vuäǯǯ ooccâd muttâz veeineel jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊjji veinnamluˊvddkådda 30 peeiˊv seˊst tõn peeiˊv rääˊjest , kuäˊss veinni lij vuäǯǯam teâđ riâššmest . V einnamǩiiˊrjj vueiˊtet 1 momenttist ceälkkum šõddmužžâst tuåimted še tõõzz veˊrǧǧooumže , koon riâššma muttâz ooʒʒât , di tõn âlgg vuõltteed veinnâmǩiˊrjj de ääˊššest nårrjam äˊšškeeˊrj da ceälkkmuužžâz muttâzooccâmveˊrǧǧnekka , Õõudpeäˊlnn 1 momenttist ceälkkum veinnamuˊvddkååˊdd 36 , 37 da 38 §:st peäggtum ääˊššest ouddam riâššma vuäǯǯ ooccâd muttâz veeineel pââjmõs vaaldšenvuõiggâdvuõiˊtte tõn poˊreâdin ko mâiˊd muttâzooccmest vaaldšemaaˊššin uˊvddum lääˊjjest šiõttʼteet . Jeeˊres peäggtummu veinnamluˊvddkååˊdd tän lääˊjjest ceälkkum aaˊššin ouddam riâššmid vuäitt ooccâd muttâz pâi tâˊl , jõs pââjmõs vaaldšemvuõiggâdvuõtt meâtt veinnamlååˊv . Lååˊvv vueiˊtet miõttâd pâi tâˊl , jõs lääˊjj suåvtõõlâm diõtt jeeˊres seämmanallšemaaˊššin lebe vuõiggâdvuõttpraktiikka õõutnallšemvuõđ diõtt lij veäžnai , štõ äˊšš viiǥǥat pââjmõs vaaldšemvuõiggâdvuõiˊtte räˊtǩǩeem vääras lebe lååˊv miõttmušše lij jeeˊres lossâd veäˊrr . 64 § Riâššmi määus Tän lakka vuâđđeel uvddum riâššmin peˊrrjet määus nuˊt mähtt määusai peˊrrjemmest jeeˊrab šiõttʼteet lebe mieˊrreet . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug riâššâm lij šeža määustemmes . 65 § Tääˊrǩab šiõttʼtõõzz , meäˊrrõõzz da vueˊǩǩõõzz Tääˊrǩab šiõttʼtõõzz tän lääˊjj viõˊǩǩepiijjmest uuˊdet asetõõzzin . Mädd- da meäˊcctäällministeria vuäitt uˊvdded tän lääˊjj da tõõzz vuâđđõõvvi asetõõzz tääˊrkab meäˊrrõõzzid lääinai , veäˊǩǩvuõđi da jeeˊres tän lääˊjjest ceälkkum õudltõõzzi miõttmest . Mädd- da meäˊcctäällministeria nâânnat še kaupp- da veäˊlǧǧǩeˊrjjvõõˊjid , ooccâm- da riâssâmvõõˊjid da jeeˊres tän lääˊjj viõˊǩkepiijjmuužž diõtt taarblaž vââˊjj da mõõntõõllâmnääˊllvueˊǩǩõõzz . 10 lååkk Viõˊǩǩepuättmuš- da serddšiõttʼtoozz 66 § Viõˊǩǩepuättmuš Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe 1. peeiˊv ǩiđđmannust 1995 . Täin laaˊjjin kååˊmtet pårggmannu 24. peeiˊv 1984 uvddum säämlääˊǩǩ ( 611/84 ) tõõzz mâŋŋa tuejjuum muttsivuõiˊm . Õuddel tän lääˊjj viõˊǩǩepuättmuužž vueiˊtet äˊlǧǧed tõn viõˊǩkepiijjuužž vääras taarblaž tuåimid . 67 § Serddjõõvvi vuämšstõs Kååˊmtummu sääˊmläkka da jeeˊres õõudbu sääˊmlääˊjjšiõttʼtõõzzid vuâđđeel hommum vuämšstõs , mõõnn ââˊnnmest ij õuddel tän lääˊjj viõˊǩǩepuättmužž leäkku meäˊrruum lebe kååˊtt sâdd luõvâs ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõõzzid vuâđđeeja âaˊnnemmeäˊrin , lij hommun tän lääˊjj meäˊrid . 68 § Måttam õõudbu lääˊjjšiõttʼtõõzz vuâlla kuulli tuåim da vuõiggâdvuõttkõskkvuõđ Saaˊmi jeälstââˊttmest uvddum lääˊjj ( 273/55 ) da saaˊmi määddšiõttõõllmuužž ( 593/69 ) da kååˊmtummu sääˊmläkka vuâđđeeja riikk da veârrâmstrooitel vuäǯǯmuužž väˊsttmäˊhssemääiˊj da koork da jeeˊres määinai peäˊlest jäˊǩǩtet tän lääˊjj viõˊǩǩe pueˊttemen šiõttʼtõõzzid da tõiˊd vuâđđeeja suåppumušmääinad , mõõk leˊjje viõǥǥâst . Mâŋŋa tän lääˊjj viõˊǩkepueˊttemest šõddi peäggtum sääˊmläkka vuâđđeeja vuäǯǯmuužž väˊsttmäˊhssemääiˊj , koork da jeeˊres määinai peäˊlest jäˊǩǩtet nuˊt še ceälkkum lääˊjj määinaid . Tän lääˊjj viõˊǩǩe pueˊttmen viõǥǥâst leämmaš šiõttʼtõõzzid jäˊǩǩted nuˊt še tõõi aaˊšši peäˊlest , mõõk še mmuđoi koˊlle 1 momenttist ceälkkum viõˊǩǩepiijjmušše da koin jeäˊt tän lååǥǥast jeeˊres nalla šiõttʼtukku . Ceälkkum kuâskk še riikk piiđđluovâsvuõđid da mähssheâlpuumuužžid , riikk raajtem tuâjaid da täälai rääˊjtõzzid . Täälai luõvtemlååˊv da rääˊjtõõzzin luovâsluâšttmuužž vueiˊtet õõudpeäˊlnn ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõõzzin moksteel miõttâd 36 §:st šiõttʼtuum mieˊldd da tõˊst šiõttʼtuum mõõntõõlm jäˊǩǩtõõleel . Muttâzooccmuužž peäˊlest jäˊǩǩtet suåvtõõvi vueˊzzin , mâid 63 §:st šiõttʼteet . Asetõõzzin vueiˊtet uˊvdded ceälkkum lääˊjjšiõttʼõõlmuužžâst jeeˊresnallšem mõõntõõllâmnääˊllšiõttʼtõõzzid . 69 § Õõudbui lääinai riikkveârrâm da håiddpääˊlǩ Õuddel tän lääjj viõˊǩǩepueˊttem miõttum 68 §:st ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõsse vuâđđeel miõttum lääinai riikkveârrâm da läinnhåiddkuuli koˊrvvõõzi peäˊlest jäˊǩǩtet meäˊrrõõzzid da tõid vuâđđeel uvddum meäˊrrõõzzid da tõiˊd vuâʼđđeeja suåppmušmäinaid , mõõkk leˊjje viõǥǥâst ko tät lääˊǩǩ pueˊđi viõˊǩǩe . 70 § Õõudbu panttvuõiggâdvuõđ Õõudpeäˊlnn 66 §:st ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõˊsse vuâđđeel kaaupšum tääll lebe vuˊvdd , mij lij tän lääˊjj viõˊǩǩepueˊttem panttân riikk kaupp- lebe kaupphâddvuäǯǯmuužž da tõn koork mäˊhsmest tõn räjjja ko vuäǯǯmuž lij loopp räjja mahssum , lij veâl-ki seämma määinaivuõiˊm panttân ceälkkum vuäǯǯmuužž mäˊhsmest . Tääll lebe vuˊvdd lij panttân tän lääˊjj viõˊǩǩepueˊttem poodd viõǥǥâst leämmaš lääˊjjšiõttʼtõˊsse vuâđđeel še 1 momentist ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõˊsse vuâđđeeja nåkkam kaupp- da kaupphâˊddvuäǯǯmuužž mähssmest koorkines , kååˊtt lij sõddâm mâŋŋa tän lääˊjj viõˊǩkepueˊttemest lebe koonn panttvuõiggâdvuõđâst ij leäkku tuejjuum õuddel ceälkkum äiˊǧǧpoodd ilmtõõzz suˊvddja ( koonn äˊšš kuâskk ) . Õõudpeäˊlnn 1 momenttist ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõˊsse vuâđđeeja kuullvuäzzõõzz da tõõi koorki mäˊhssmest lij tääll ( koonn äˊšš kuâskk ) lebe vuˊvdd panttân nuˊt mähtt 1 da 2 momenttist šiõttʼteet . Tâˊl ko tääll lebe vuˊvdd lij panttân 2 momenttist šiõttʼtummu nalla , de jânnampäiˊǩǩjieˊllemverˊǧǧooumaž âlgg suˊvddja ( koonn äˊšš kuâskk ) iˊlmmtõs pantvuõiggâdvuõđ kuõskki mieˊrǩkõõzz tuejjeem vääras Kiddjemrekistra . Ko vuäǯǯmuš lij puk mahssum , âlgg jânnampäiˊǩǩjieˊllemkruug vuõltteed iˊlmmtõs suˊvddja ( koon äˊšš kuâskk ) štõ tääll lebe vuˊvdd lij luovâs panttveârrmest . 71 § Väärai âânnmuš Mäddtääll õõudâsviikkâmfondi vääraid vueiˊtet ââˊnned še nåkkmid 68 §:st ceälkkum lääˊjjšiõttʼtõõzz viõˊǩǩepijjmuužž kuõskki meäˊrid , mâiˊd tõiˊd lij õˊnnum õuddel tän lääˊjj viõˊǩǩepueˊttem . 72 § Jeeˊres serddšiõttʼtõõzz Vuõsmâs 42 §:st ceälkkum sijddsååbbar âlgg ââˊnned kuuđ määnpââi seˊst tän lääˊjj viõˊǩǩepueˊttmest da vuõsmâs õuddooumažvaal âlgg ââˊnned eeˊjj seˊst lääˊjj viõˊǩǩepueˊttmest . Sääˊmsuåvtõõzz alttee tuâjas saraz mâŋŋa tõˊst , ko tõk liâ vaˊlljuum sijddsåbbrest . Sääˊmsuåvtõõzz da õuddoummu vuõsmâs tuåimmpââjj peštt 1996 eeˊjj loopp räjja . Lääˊjj 56 §:z lääˊjjšiõttʼtõõzzid suåvtõõlât emansa ko sääˊmsuåvtõõzz da õuddooumaž liâ vaˊlljuum . Mâiˊd sääˊmsuåvtõõzzin da õuddoummu tuâjain šiõttʼteet , suåvtet emansa ko sääˊmsuåvtõõzz da õuddooumaž lij vaˊljjuum . Tän lääˊjj viõˊkǩe pueˊttmen kååˊmtum sääˊmläkka da puäʒʒtäällʼläkka da luâjieˊllemvueˊǩǩläkka vuâđđeeja da ooccmuužž vueˊlnn leˊddi saaˊmi läinn- da veäˊǩǩvuõttooccmuužž da saaˊmid luõvtem täälaid da vuuˊvdit kuõskki alttuum ââˊnnemplaan ǩiõttõõlât loopp räjja jäˊǩǩtõõleel peäggtummu laaˊjji šiõttʼtõõzzid , 73 § Sieˊvvenšiõtʼtõs Kuäss jeeˊres pääiˊǩest lääjjest sieˊvet kååˊmtummu sääˊmläkka , õõlgad seävvmuš tän lääˊjj vaˊstteeja šiõttʼtõõzz , jõs õõudpeäˊlnn tän lääˊjjesr šiõttʼtummu ij jeeˊres šõõdd . Helssnest 24 peeiˊv nuuˊbbmannust 1995 Tääˊssvääˊld presidentt Martti Ahtisaari Mädd- da meäˊctäällministeria Mikko Pesälä Nr 254/1995 Lääˊǩǩ leimmpiiđđlääˊjj 30 §:z muˊttmest Addon Helssnest 24 peeiˊv nuuˊbbmannust 1995 Riikkpeeiˊvi riâššm mieˊldd muuˊttet pårggmanu 6. peeiˊv 1943 uvddum leimmpiiđđlääˊjj ( 662/43 ) 30 §:z 1 momeent 1 sââˊjj , nuˊt ko tõt lij rosttovmannu 28. peeiˊv 1990 uvddum lääˊjjest ( 1333/90 ) , pueˊtti nalla : 30 § Ǩiiddõs vuämšstõsvuõiggâdvuõđ luõvtemǩeˊrjj lij luovâs leimmpiiđâst : 3 ) ko tääl , tõn vueˊzz lebe vuuˊvd luõvteejen lij riikk da luovtõs šâdd jânnâpäiˊǩǩjieˊllevueˊǩǩlääˊjj ( 1295/90 ) , puäʒʒtääll ' lääˊjj ( 161/90 ) , luâđjieˊllemvueˊkǩlääˊjj ( 160/84 ) lebe sääˊmlääˊjj ( 253/95 ) meäˊrid : Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe 1 peeiˊv ǩiđđmannust 1995 . Helssnest 24 peeiˊv nuuˊbbmannust 1995 Tääˊssvääˊld presidentt Martti Ahtisaari Mädd- da meäˊctäällministeria Mikko Pesälä Nr 133 Sääˊmasetõs Addon Helssnest 14 peeiˊv nuuˊbbmannust 1997 Mädd- da meäˊctäällministeeria čuäˊijtemmest šiõttʼteet nuˊbbmannu 24. peeiv 1995 uvddum sääˊmläkka ( 253/1995 ) nuäjjeeˊl : ¶ 1 lååkk Tuärjjõõzz miõttmuužž õudltõõzz 1 § Personlaž õudltõõzz Õudltõssân sääˊmlääˊjj ( 253/95 ) mieldsa õudltõõzz vuäǯǯmušše lij , štõ oocci lij mättˊtõõttam da põˊstti haˊrjjted kõõččmest leˊddi põrggâm . Õõuˊdpeäˊlnn celkkum tõn õõstǩani vueiˊtet määddvuäˊsttemlääin jeälstemtääl håmmʼmušše , põrttlääin da - veäˊǩǩvuõđ da investointilääin da - veäˊǩǩvuõđ čuõǥǥasraajjmušše , šleädgtem vääras , čääˊcchuõl vääras , pirrõssuejlaž õõlǥtõõzzid da äˊrbbvueˊǩǩpirrõõzz ruõkkmušše vueiˊtet miõttâd . Tääl jeäˊt vuäǯǯu , säämlääˊjj 22 §:st õõlǥtum ääˊšš mieˊldd looǥǥkani , vuâđđeed jeät-ka määddvuäˊsttemlääin tääl håmmʼmušše miõttâd nåkkam ooumže , kååˊtt jiõčč lebe koonn pieˊllkueiˊmm lij määddvuäǯǯamooccmuužž tuejjeempoodd lebe läinnääˊšš räˊtǩǩemmen teâuddam 50 eeˊǩǩed . Ceälkkum ââˊkkraajâst vueiˊtet seža moksted jeeˊrab vââˊjjest , õudltõssân lij , štõ ooumaž lij jäänmõssân 55 eeˊǩǩed . Jeeˊres tuärjjõõzz ko põrttlääin da - veäˊǩǩvuõđ ij vuäǯǯ miõttâd ooumže kååˊtt lij teâuddam 65 eeˊǩǩed . Põrttlääin da - veäˊǩǩvuõđ oođđ põõrt raajjmušše ij seža vuäǯǯ miõttâd 65 eeˊǩǩed teâuddam ooumže . Pieˊllkuieˊmin vääˊldet lokku nuõrab ââˊǩǩ . Ââˊjjtemes ooumaž vuäitt piâssâd vuäzzlõžân sääˊmlääˊjj vuâlla kuulli tuåimin , jõs on lij veänccõõttâm lebe jõs son vuämašt sääˊmtääl õõutsââˊjest puärrseezzvueiˊm lebe suänast nuuˊbbin lebe jõs tõõzz liâ jeeˊres jeeˊrab veäˊr . 2 § Tuärjjõõzz miõttmuš jäänbõõzzid Määddvuäˊsttemlääin tääl lebe vuuˊvd håmmʼmuužž vääras vueiˊtet miõttâd õhtsõšše kuâhttsa lebe jäänbõõzzid saaˊmid , kook jeäˊla pieˊllkueiˊm , pâi tâˊl ko puk õõutsââˊjest vuämšteeja teâudde sääˊmlääˊjj 4 da 5 §:sest šiõttʼtuum õudltõõzz . Jõs õudltõõzz kuõskki tääl lebe vuuˊvd õõˊutsââˊjest vuämšsteejin håˊt de õhtt teâudd sääˊmlääˊjj 4 da 5§:sest šiõttʼtuum õudltõõzzid da vuämašst täälast lebe vuuˊvdest õõccmõsân kuälmad vueˊzz , vueiˊtet siˊjjid õˊhtsešše miõttâd jeeˊrab ko 1 momenttist ceälkkum säämˊlääˊjj vuâlla kuulli õudltõõzzid . Näkkmid oummid jiččines še vueiˊtet miõttâd kõõččmest leˊddi õudltõõzz , jõs tääl lebe vuuˊvd jeeˊres õõuˊtsâajest vuämšsteeja õuˊdde tõõzz miõttmuužž . Kuäˊss kõõččmest lij čuâǥǥasraajjâm- lebe cääˊcchuõlltuâjast , koon riikk spraavdââtt , âlgg miõttmuužžâst leeˊd mieˊldd še ǩiddõs piijjmest panttvaˊstõsse sõddâm lääinast lebe riikk vuäǯǯmest . 2 lååkk Lääin da veäˊǩǩvuõđ 3 § Sääˊmlääˊjj 10 §:sest ceälkkum määddvuäˊsttemlääin vuäǯǯat miõttâd tääl , tõn vuässadvuõđ lebe lââˊssmäädd håmmʼmušše sääˊmlääˊjj 5 §:sest ceälkkum ooumže , kååˊtt haˊrjjad lebe älgg haˊrjjted sääˊmlääˊjjest ceälkkum luâđjieˊllemvueˊjj da jeälast lebe siirdčââtt põõšši nalla håmmʼmam jânnmes . Määddvuäˊsttemlääin vuäǯǯat miõttâd še nåkkam sääˊmlääˊjj 5 da 6 §:sest ceälkkum ooumže da õhtõˊsse , kååˊtt håmm tääl , vuässadvuõđ sääˊmlääˊjj 3 §:s 2 momenttist ceälkkum uˊccpõrggmuužž vääras . 4 § Investointiläinn da - veäˊǩǩvuõtt Määddvuäˊsttemlääin vuäǯǯat miõttâd še nåkkam sääˊmlääˊjj 5 §:sest ceälkkum ooumže , kååˊtt håmm põrttʼtääl , tõn vuässadvuõđ lebe vuuˊvd , koˊst puätt põõšši nalla jeälsted . Sääˊmlääˊjj 10 §:S 1 moment 2 sââˊj a vueˊllsââˊjest investointilääin da veäˊǩǩvuõđ vueiˊtet miõttâd ammatlaž kueˊllšeeˊllemest , tâkai mäddtäälast da spesialmäddtäälast da sääˊmlääˊjj 3 §:z 2 momentist ceälkkum uˊccpõrggâmest taarbšeei pååđ ââˊnnemvuämšstõõžž håmmʼmušše . Puäʒʒtääl haˊrjjtem vääras vuäǯǯat miõttâd 1 momenttist ceälkkum investointilääin da investointiveäˊǩǩvuõđ sokkpuõccui da še obb puäʒʒjeäl håmmʼmušše . Investointilääin vuäǯǯat miõttâd moottorǩeâlk da jeeˊres jânnamvuâjjamneäˊvv da tõiˊd kuulli neävvai da še jeeˊres jiõggtemes puäʒʒtäälast taarbšem pååđneäˊvvai håmmʼmušše . Spesialmäddtääl da sääˊmlääˊjj 3 §:z 2 momenttist ceälkkum uˊccpõrggmuužž veeideem õhttvuõđâst vueiˊtet investointilääin da investointiveäǩǩvuõđ miõttâd pâi tâˊl ko vueiˊnet štõ nuˊt kuåstteet tuärjjeem põrggmuš lââˊzzad sâmai jäänab tuâjjvõõjjlažvuõđid , tueˊjjeem jalostemääˊrv lebe kääzzkâˊstmuužžid . Jõs oođeem ââˊnnemvuämšstõõzz håmmʼmušše lij ääjab miõttum riikk teäˊǧǧin veäˊǩǩvuõtt , läinn lebe korkktuärjjõs , veäˊǩǩvuõđ vueiˊtet miõttâd pâi tõõi pääiˊǩi , mõõk lââˊzzte tuâjjvõõjjlažvuõđid , tuejjeem jalostemääˊrv lebe kääˊzzkâˊstmuužžid . Mäddtääl , spesialmäddtääl , puäʒʒtääl , kueˊllšeellmuužž da sääˊmlääˊjj 3 §:z 2 momenttist ceälkkum uˊccpõrggâm vääras vueiˊtet miõttâd investointilääin da - veäˊǩǩvuõđ sääˊmlääˊjj 10 §:s 1 moment 2 sõõˊji b da d vueˊllsââˊjest ceälkkum õõlǥtõõzzid da mäddtääl vääras še ceälkkum moment 2 sââˊj c vueˊllsââˊjest ceälkkum õõlǥtõõzzid . Spesialmäddtääl , ammatlaž kueˊllšeeˊllem da sääˊmlääˊjj 3 §:z 2 momentist ceälkkum uˊccpõrggâmuužž vääras vueiˊtet lââˊssen miõttâd lääin põõššinallšem ââˊnnemkapitaalen 5 §:z mieˊldd . 5 § Ââˊnnemkapitalʼläinn Lääin põõššinallšem ââˊnnemkapitaalen vuäǯǯat miõttâd altteem- lebe veeideem vuâlaz ammatlaž kueˊllšeellmušše , spesialmäddtallu da sääˊmlääˊjj 3 §:z 1 moment — tist ceälkkum uˊccpõrggmušše da ceälkkum hååmmi jåttʼtem lebe juäˊtǩkem vääras . Lääin vueiˊtet miõttâd še suhdantei taˊssjem vääras , jõs mainsted põrggmest , jõs kõõččmest leˊddi põrggmuužž jeäˊt vuõittu vuänkõš ääiˊj piˊštti ââˊnnemkapital lââˊzztemtää juäˊtǩked . Lââˊsstarbbân ǩiõččât vuäǯǯkani kuâđđjam tuotto , ko verddjet tõn normalpoddu . 6 § Jåttʼtemveäˊǩǩvuõtt Jåttʼtemveäˊǩǩvuõđ vueiˊtet miõttâd sääˊmlääˊjj 3 §:z 2 momentist ceälkkum uˊccpõrggmest lebe ammatlaž kueˊllšeeˊllemest šõddi tuâjjviõkkʼkuulid õõutâst , kuõiˊtest lebe koolmâst jåttʼtemeeˊjjest , kååˊtt laˊsǩǩeet tõn eeˊjjest ko tuejjeemtuåim lebe veeiduum tuejjeemtuåim altteš . Põrggja jicces vueiˊtet jåttʼtemveäˊǩǩvuõtt miõttâd pâi altteeja lebe tõõzz veˊrddjemnallšem põrggâmtuåimi vääras . Veäˊǩǩvuõtt meäˊrreet reknasttum eeˊǩǩpuåđi mieˊldd jeänmõssân 70 000 mäˊrǩked oummust kååˊtt lij obbpeivvsaž tuâjast . 7 § Lääin da veäˊǩǩvuõđ jeärrsa ko põrggja Põrttlääin da veäˊǩǩvuõđ da investointilääin da — veäˊǩǩvuõđ čuõǥǥasraajjmušše , čääˊcchuõl vääras , šleädgtem vääras , äˊrbbvueˊǩǩpirrõõzz ruõkkmušše da pirrõssuejlaž õõlǥtummuužžid vueiˊtet miõttâd še jeärrsa ko põrggmuužž haˊrjjteeja sämmlõˊšše . 8 § Läinn da veäˊǩǩvuõtt põõrt vääras Põrttlääin- da veäˊǩǩvuõđ vueiˊtet miõttâd põõrti raajjmušše , kooi sââˊjj , vuâđđräˊtǩǩõs , tekniklaž konstruktio da neävv liâ õõlǥtummnallšem da jeällemkuul liâ mååžna . Ko nåkkmid lääinaid miõttât âlgg ǩiõccâd tõt , štõ tõõja tuåimivueiˊm õõudâsviiǥǥât šiõǧǧ pirrõš šlaaj . Raajjlmin , kook raajât da šõõˊreet põrttlääin da - veäˊǩǩvuõđ vieˊǩǩin , vuäǯǯ põõrt šooratvuõtt leeˊd jeänmõssân 160 nelljčiõkkmettred da kuõiˊt seämma põõrtâst leˊddi põõrt raajjmuužž da šõõˊreem vääras õhtsešše 200 nelljčiõkkmettred . Jeeˊrab veäˊrest vuäǯǯ põõrt šooradvuõtt leeˊd õõuˊdpeäˊlnn ceälkkum siõmmna šõõrab . Nåkkam põõrt šooradvuõtt , koon šõõˊreet , vuäitt leeˊd še šõõrab mâid õõudˊpeälnn lij ceälkkum , leša põõrt šooradvuõttân , mõõn vääras lainn miõttât , vääˊldet lokku seža jeänmõssân 250 nelljčiõkkmettred . 9 § Läiinai määnmõsmeäˊr Lääinai jeänmõsmeäˊr liâ : 1 ) määddvuäˊsttemlääinast 85% håmmamhââˊddest , kååˊtt vueiˊtet priimmâd 2 ) põrttlääinast da raajjmušše miõttum investointilääinain 80% kuullplaan meäˊrest , kååˊtt vueiˊtet priimmâd ; 3 ) ââˊnnemkapitallääinast 60% tõn ââˊnnemkapitaalest , kååˊtt taarbčet peäˊl eeˊjj sest da suhdannelääinast jäänmõssân 80% tõn ââˊnnemkapitaal lââˊzztem meäˊrest , kååˊtt taarbčet peäˊl eeˊjj seˊst ; da 4 ) jeeˊres lääinain jäänmõssân 65% tõin kuullplaan lebe kuuli meäˊrest , kååˊtt vueiˊtet priimmâd . 10 § Veäˊǩǩvuõđi jeänmõsmeäˊr Veäˊǩǩvuõđi jeänmõsmeäˊr liâ : 1 ) investointiveäˊǩǩvuõđâst raajjâmpõõrt vääras , kååˊtt taarbčet mäddtääl , spesialmäddtääl da jeeˊres luâđjieˊllemvueˊjj haˊrjtemmest , 60% priimmum kuullplaan meäˊrest ; 2 ) investointiveäˊǩǩvuõđâst uˊccpõrggmuužž vääras 60% priimmum kuulin ; 3 ) põrttveäˊǩǩvuõđin , jeäˊllempirrõs da tuejjpirrõs pueˊremmest da pirrõssuejlaž investointin 50% priimmum kuullplaan meäˊrest ; 4 ) jeeˊres veäˊǩǩvuõđin 40% priimmum kuullplaan meäˊrest lebe nåkkam kuulin koiˊd vueiˊtet priimmâd ; Jättʼtemveäˊǩǩvuõđi meäˊrr , kååˊtt lij laˊsǩǩuum priimmum veeˊres tuejjlaid mahssum päˊlǩǩkuulin da 6 §:z 2 moment ceälkkum eeˊǩǩpuåđain vuäitt leeˊd pueˊttinallšem : 1. jåttʼtemeeˊǩǩ55 % 2. jåttʼtemeeˊǩǩ50 % 3. jåttʼtemeeˊǩǩ45 % 11 § Lääinai da veäˊǩǩvuõđi jooccmuš Läinn- da veäˊǩǩvuõttoocccmuš liittjinees âlgg kuåstteet Aanâr kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemverˊǧǧnekka , koonn âlgg kuåstteet oocmuš ceälkkmuužžineezz jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge räˊtǩkeem vääras . Jõs seämma haˊŋǩkõsse ooʒʒât lääin da še veäˊǩǩvuõđ , âlgg läinn- da veäˊǩǩvuõttooccmuš kueˊđđed seämma ääiˊj . Ooccmuuzzâst âlgg håmmad še Palggsi Õhttõõzz ceälkkmuš , jõs ooccmuš vuâđđaav pieˊǩǩnes lebe obbnes puäʒʒtääl haˊrjjtummušše . Ooccmuužžâst da tõn liitjin âlgg čiˊlǧǧeed haˊŋǩǩõõzz plaan , kuullplaan da oocci mäˊhssemvalmšvuõtt . Ooccmušše âlgg še piijjâd mieˊldd še käˊnntemvuõttrekknõs , jõs tuärjjõõzz ooʒʒât sääˊmlääˊjj 3 §:sest ceälkkum põrggâmušše . Ooccmušše âˊlgg še piijjâd mieˊldd jeeˊres čiˊlǧgõõzzid nuˊt mähtt jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug tääˊrǩben meäˊrrad . Investointilääin da - veäˊǩǩvuõđ âlgg ooccâd õuddel ââˊnnemvuämšstõõzz håmmʼmuužž lebe tõõi raajjâm- lebe jeeres tuâij alttuumuužž , koid teäggted . Uˊccpõrggmuužž jåttʼtemveäˊǩǩvuõđ âlgg ooccâd õuˊddel ko tuejjeemtuåim altteet . Määddvuäˊsttemläinnooccmuš âlgg kuåstteet jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge pirr eeˊjj seˊst kaupp- da jeeˊres vuäǯǯamǩiiˊrj vuâllaǩeeˊrjtemmest . Läinn- da veäˊǩǩvuõttooccmuš , kååˊtt lij kuåsttuum jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge mâˊnnjlubun ko 3 momenttist lij õõlǥtum , vueiˊtet väˊldded ǩiõttõõllâd , jõs jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug jeeˊrab veäˊr diõtt nuˊt riâšš . 3 lååkk Läinn- da veäˊǩǩvuõttmääin 12 § Läinnäiˊǧǧ Lääin läinnäiˊǧǧ lij lääintemsââˊjest ǩidd ååreel pueˊttinallšem : 1 ) määddvuäˊsttemläinn 5–25 eeˊǩǩed ; 2 ) investointiläinn tuejjeempõõrt vääras 5–25 eeˊǩked ; 3 ) põrttläinn 10–20 eeˊǩked ; 4 ) äˊrbbvueˊǩǩpirrõõzz ruõkkmušše miõttâm läinn 5–10 eeˊǩǩed ; 5 ) jeeˊres lääin 5–15 eeˊǩǩed ; Läinnmääinaid meäˊrremmen âlgg väˊldded lokku tän-a oummu väärkõsvuõtt , puåđ , piârkõskkvuõđ , pueˊttiääˊj investointi da jeeˊres suu ekonomlaš mäˊhssemvalmšvuõtt . 13 § Tuâi tuejjeemäiˊǧǧ da tõn kooˊǩǩummuš Tuâjj , koonnn vääras lij miõttum sääˊmlääˊjjest ceälkkum veäˊǩǩvuõtt lebe läinn , âlgg tueˊjjeed vaalmâs kuõiˊt eeˊjj seˊst lääin lebe veäǩǩvuõđ miõttmest , jõs tuâi tuejjeemäigga jeäˊt leäkku miõttʼtum kooˊǩǩummuš . Jõs tuâi vääras lij miõttum veäˊʼǩǩvuõtt lebe läinn , reknastet õõudpeäˊlnn meärrääiˊj lääin miõttmest . Õõudpeäˊlnn 1 momenttist ceälkkum kooˊǩǩummuužž âlgg ooccâd õuˊddel ko meäˊrräiˊǧǧ poott . Kooˊǩǩummuužž vueiˊtet miõttâd vuârast jäänmõssân õhtt eeˊǩǩ da õˊhtsešše jäänmõssân kuõiˊhtt eeˊjj . Kooˊǩǩummuužž kuõskki ooccmuš âlgg kuåstteet Aanar kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueǩǩkruuˊge , kååˊtt riâšš kooˊǩǩummuužž miõttmest . 4 lååkk Määdd håmmʼmuš da kaaupšummuš 14 § Määdd ooccmuš Sääˊmlääˊjj 28 §:sest ceälkkum määddvuäǯǯamooccmuš âlgg tuejjeed mädd- da meäˊcctäällministeria nanneem pueˊmmja da kuåstteet Aanâr kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge . 15 § Määdd håmmʼmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg sääˊmlääˊjj 28 §:sest ceälkkum ooccmuužži diõtt äˊlǧǧed taarb mieˊldd tuåimmad määdd håmmʼmušše sääˊmlääˊjj õõlǥtõõzzid . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug pââjj hââˊdd da tueˊjjad vuäˊsttemtaˊrjjõõzz da še âânn huõl kauppǩiiˊrj tuejjemmest da vuâllaǩeeˊrjtemmest nåkkam vuämšstõõzzâst , kååˊt vueˊstet lebe vaajtet riiˊǩe . 16 § Plaannevdõõzz tuejjummuš Eevdõõzz sääˊmlääˊjj 17 §:sest ceälkkum määdd ââˊnnemplaan tueˊjjad taarbčemmest jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug veˊrǧǧooumaž . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt uˊvdded suˊnne vueˊǩkõõzzid tõˊst , mâiˊd plaan tuejjemmen âlgg väˊldded lokku . Plaanâst âlgg kuâsttjed tõk tääl , vuuˊvd da jeeˊres õudltõõzz , koid vuâđđeet da tõõi võõjla vuäǯǯi da kaupphââˊdd mähss- da jeeˊresmääinaineez . Kuäˊss plaan iˊllä tarbb tuejjeed , tuejjad jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug kaaupšemriâššâm sääˊmlääˊjj 29 §:z mieˊldd . 17 § Plaanâst teâđtummuš Õõuˊdpeäˊlnn 16 §:st ceälkkum plaanevdõõzz tuejjeem alttemmest âlgg teâđted Aanar kååˊddest aalmilaž lkeâzatest da Aanâr kååˊdd iˊlmmtemtaaulâst . Tõst âlgg lââˊssen iˊlmmted ǩiiˊrjin Aanar kådda da tõiˊd oummid , kook liâ tuejjääm määddvuäǯǯamooccmuužž . Norrõõzzid vueiˊtet ââˊnned taarb mieˊldd plaan tuejjeeempoodd . Norrõõzzin vueiˊtet riâššâd jeeˊres norrõõzzi ââˊnnmest da tõin iˊlmmtemmest . 18 § Plaan nannummuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg iˊlmmted tuejjuum plaanneˊvdõõzzâst tuõđštemnalla Aanâr kådda da sääˊmsuåvtõˊsse da määdd ooccjid . Jõs vuuˊvdest iˊllä priimmum lebe nannuum vââjjmõš , plaaneˊvddõs âlgg ââˊnned aalmilaz kuâsttjemmest Aanar kååˊddest 30 peeiˊv ääiˊj tõˊst , ko čuäiˊjtõsse piijjmest lij iˊlmmtum nuˊt mäˊhtt kååddlaž iˊlmmtõõzz kååˊddest iˊlmmtet . Tõt kååˊtt ij tuõtt priim plaaneˊvddõõzz , âlgg kuåstteed keerjlaž muˊšttõs plaan vuâstta jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge õuˊddel ko čuäiˊjtõˊsse piijjâmpodd poott . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug nannad plaan . Jõs vuämšstõs eeˊvdet ââˊnned jeeˊres ko tän lääˊjj õõlǥtõõzzid ij-ka jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruugâst leäkku tõn mieˊldd mâiˊd meäˊrreet jeeˊres laaˊjjin vuõiggâdvuõtt luõvted riikk mäddvuämšstõõzz , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg jijjâs ceälkkmuužžin seˊrdded plaan tän pääiˊǩ mädd- da meäcctäällministeeria räˊtǩǩeem vääras . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug riâšš määddvuäǯǯamooccmuužž heelǥemmest lebe tõst jeäˊt riâššu ni mâiˊd jõs oocci iˊllä jäkktõõllâm 17 §:z mieˊldd uvddum kåččmuužž lebe ij tieuˊd määdd vuäǯǯmuužž õudeltõõzzid lebe oocci ij jueˊtǩ jijjâs määddvuäǯǯamooccmuužž . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg veâl kullâd oocci õuddel ko räˊtǩǩad ääˊššest , jõs kuullmuužž jeäˊt veal leäkku tuejjuum plaan ǩiõttõõllmen . 19 § Kauppǩeeˊrj tuejjummuš da vuâllaǩiiˊrjtummuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug tuejjat da vuâllaǩiiˊrjat kauppǩiiˊrjid riikk peäˊlest . Vueˊstti âlgg vuâllâǩiiˊrjted kauppǩiˊrjj jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug uˊvddem 30 peeiˊv kookka meäˊrrääiˊj seˊst äˊštõõzzin , štõ jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt ǩiččâd vuõiˊǧgâdvuõđ vuästtmušše puuttâm . Ko kõõččmmest lij vuäˊmšstõs , kååˊtt luõvtet jeeˊrab ko säämlääˊjj õõlǥtõõzzid , kauppǩeeˊrj tuejjad da vuâllaǩeeˊrjad riikk peäˊlest jânnampäiˊǩǩjieˊllem-vueˊǩǩkruug , jõs tõt lij nannääm plaan mii kuâskk määdd âânnmmuužž lebe muđoi riâššâm luõvtemmest . Muđoi õõudˊdpeäˊlnn ceälkkum tuåimin âânn huõl mädd- da meäˊcctäällministeria . 20 § Hââˊdd oˊđđest meäˊrrummuš Jõs õõuˊdpeäˊlnn kauppǩiiˊrj ǩeeˊrjtummuzz vuâmmšet , štõ hââˊdd meäˊrremmen lij reknastummum puästtad lebe jeeˊres ošvdõõttmõš , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩ-kruug nannât hâaˊdd oˊđđest . Kuäˊss kõõččmest lij plaanâst , koonn mädd- da meäˊctäällministeria lij nannääm plaanâst , mädd- da meäˊcctäällministeria nannâd hââˊdd . Jõs puästtad reknastummuš lebe jeeˊres ošvdõõttmõš lij occkaž , tõt vueiˊtet kueˊđđed teevkani . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lebe , jõs kõõččmest lij plaanâst . koonn mädd- da meäcctäällministeria lij nannääm , mädd- da meäˊcctäällministeria nannât nuˊt še hââˊdd oˊđđest , jõs tääl lebe vuuˊvd äˊrvv lij jiânnai mottjam mâŋŋa tõˊst ko hâˊdd lij meäˊrruum ij-ka kauppǩiˊrjj leâkku veâl vuâllaǩiiˊrjtum . Mâid 2 momenttist meäˊrreet , jäkktõõlât suåppi sõõˊjin še tâˊl ko kõõččmest liâ vuässadvuõđ da vuõiˊggâdvuõđ . 21 § Riikk vuäǯǯmuužži ååsktõõzz Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg ââˊnned huõl tõˊst štõ riikklääinain da kauppahâˊddvuäǯǯmuužžin liâ nokk pueˊr ååsktõõzz . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩ-kruug še luõvât mååusat ååsktõõzzid ǩiddõõzz vuäˊmšsteeja mâŋŋa ko riikkläinn da kaupphâˊddvuäǯǯmuužž liâ loopp räjja mahssum . 22 § Iˊlmmtõs määddmettʼteemkonttra Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg saraz iˊlmmted mäddmettʼteemkonttra ǩiiddõs vuäˊmšstõõzz luõˊvtemmest mii lij šõddâm sääˊm lääˊjj mieˊldd da mieˊldd looǥǥeel še luõvtõõzz mõõk lia tuejjuum lääˊjj olggpeällsaid õõlǥtõõzzid . 23 § Kaupphââˊdd mååusadmähssmuž Sääˊmtääl da lââˊssvuuˊvd kaupphââˊdd mååusadmäˊhssemäiˊǧǧ vueˊjjimeâldaž mähssmääinaivuõiˊm lij õõccmõssân vitt da jäänmõssân 25 eeˊǩked . Kaupphâˊdd , jõs tõt ǩiiččât taarblõžžân vuäǯǯi ekonomlaž sââˊjj lokku vääˊldeel , vueitet uˊvdded še obbnes veälǥas vueˊjjimeâldaž mähssmääinaivueiˊm . Kaupphââˊdd mååusadmäˊhssemääiˊj meäˊrremmen âlgg väˊldded lokku kõõččmest leˊddi oummu väärkõsvuõtt , puåđ , piârkõskkvuõđ , puettiääiˊj investointi da jeeˊres ääˊšš mõõk vaaikte suu ekonmlaž sâˊjjses . 5 lååkk Mähssmuš da mååusad peˊrrjummuš 24 § Läinn- da veäˊǩǩvuõttväärai mähsmmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug mähss määddvuäˊsttemlääin jäänmõssân kuõiˊhtten mäˊhssemvuârast . Läinnväär âˊlǧǧe saraz ââˊnned kauppǩiiˊrjest suåppum kaupphââˊdd , meäddamäˊhssemlääinai da lääin mähsmušše , kååˊtt lij vuäǯǯum kaaup teäggummušše . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug mähss jeeˊres lääinaid da veäˊǩǩvuõđid õhtten lebe jäänab , jäänmõssân seža neljjen vuârast . Lääin leb veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯi âlgg uˊvdded taarblaž čiˊlǧǧõõzz mäˊhssem da väärai ââˊnnem kååccmuužž vääras . 25 § Vuõnnummuužži da koorki peˊrrjummuš Riikk vuäǯǯmuužži da lääinai vuänummuužž da koork peˊrrjet nuˊt štõ vuänummuužž da koork mieˊrr lij õˊhtsešše jueˊǩk pieˊlleeˊjj ǩeeˊjjest meâlggat seämma šoora lebe seämma šoora pieˊlleeˊǩǩvuänummužživueiˊm . Lääin da koork šâˊdde mäˊhssemnalla jueˊǩǩ neelljad mannu lebe kålggmannu mââˊimõs peeiˊv . Lääin korkk âlgg mäˊhssed jueˊǩǩ läinnvueˊzz kaggempeeiˊvest looǥǥeell , jõs sääˊmlääˊjj 14 §:sest ij jeeˊrab šõõdd . Jõs põrggi saneerammuužžâst uvddum lääˊjj ( 47/1993 ) lebe privaatoummu veäˊlǧǧšiõttõõlmest uvddum lääˊjj ( 57/1993 ) mieˊldd uvddum suuˊvdemstuuˊl riâššmest ij jeeˊrab šõõdd , riikk vuäǯǯmuužž da lääin šâˊdde mäˊhssemnalla tän ceäkksest šiõttʼtuumnalla , ko ceälkkum mõõntõõllmest suåppum heâlptõõzz poˊtte . Ko suåvât vuõssmõssân ceälkkum lääˊjj 97 §:sest lebe nuˊbbeen ceälkkum lääˊjj 78 §:sest õõlǥtum jäˊrjstõõllmuužžin lebe sääˊmlääˊjj mieˊldd jiõččvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuužžin , âlgg riikk vuõǯǯmuuži da lääinai mäˊhssemvuâlla šõddmest suåvtet mâid tän ceäkksest šiõtteet . Riikk vuäǯǯmuš da läinn âlgg 29 §:sest õõlǥtum mäˊhssemheâlptõõzz mieˊldd looǥǥeel mäˊhssed väˊstt riiˊǩǩe sääˊmlääˊjj 14 §:z 1 momenttist da 30 §:z 1 momenttist šiõttuum ääiˊjest , jõs põrggâmsaneerammužžast , privaatoummu veäˊlǧǧjärstõõlmest lebe jiõččvälddsaž veäˊlǧǧjärjstõõllmest jeeˊrab šõõdd . 26 § Lääinai , kaupphââˊdd da kuullvuässadvuõđ peˊrrjummuž Lääinai , kaupphõõˊddi da kuullvuässavuõđi vuänummuužži da koorki mahssupiijjmest , kueˊddmest da tilittemmest âlgg suåppi sõõˊji jäkktõõllâd , mâiˊd šiõttʼteet riikk teäˊǧǧvuäǯǯmuužži mahssupiiˊjjmest , kueˊddmest da tilittimmest uvddum asetõõzzâst ( 559/1967 ) meäˊrreed ko kõõččmest liâ tõst ceälkkum vuäǯǯmuužž . Kueˊddemveˊrǧǧneˊǩǩen lij seža mädd- da meäˊcctäällministeeria teâttkuvddlõs . 27 § Leiˊǧǧvuänummuš Veälǥlaž da jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vueiˊtte suåppâd mååusadmähsmuužži mäˊhssmest da leiˊǧǧvuänummuužži mäˊhssmest da tõõi vaiggtõõzzâst mäˊhssemnalla šõddi vuänummuužžid . Leiˊǧǧvuänummužžâst huõlkani âˊlǧǧe korkkvuâr mäˊhssed määuskâni kapitaale pueˊtti peeiˊv tõst ko vuänummuužž lia mahssum . 28 § Määus kook âˊlǧǧe mäˊhssed õhtten vuârast Tâˊl ko oođđ määddvuäˊsttemlääin kaaggât , âlˊgg läinn lebe riikk vuäǯǯmuš sääˊm- , luâđjieˊllemvueˊǩǩ- , puäʒʒtääll- , mäddtääll- da mäddjânnamjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj damääddââˊnnem- da jeeˊres õõuˊdbu aazztemlääˊjj mieˊldd , kååˊtt laˊsttai juˊn ääiˊjab vuästtum tääl lebe vuuˊvd da koonn vueˊstti lij välddam jicces vaˊsttjem lebe mäˊhssem nalla , seämma ko koork , saraz mäˊhssed õhtten vuârast mååusad . Tõt ǩii lij luõvtam tääla lebe vuässadvuõđ täälast vueiˊtet peäˊstted luõvâs vaˊsttemmen lääinast lebe riikk vuäǯǯmest , õudltõssân lij štõ luovtõõzz vuäǯǯi lij juˊn ääjab leämmaš mieˊldd vaˊstemmen pieˊlstes lääinasta lebe vuäǯǯmest ij-ka täˊst vaˊstemmest luõvâs peästtmuš haiˊtte lääin lebe vuäǯǯmuužž mååusad mähssmuužž . Sääˊmlääˊjj mieˊldd uvddum lääinai da jeeˊres riikki vuäǯǯmuužži loppvueˊzzi mäˊhssmest jäkktõõlat , mâid uvddum lääˊjjest måttmi riikk vuäǯǯmuužži perrjemmest ( 682/66 ) siõtteet . 29 § Maˊnnjummuužž da korkkluävsvuõtt Lääinvalddi siõmna ääiˊj piˊštti ekonomlaž vaiggâdvuõđi heâlpeem diõtt vueiˊtet riikk vuäǯǯmuuži da lääinai vuäneemʼmääusaid miõttâd maˊnnjeem da korkkluõvsvuõđ jeänmõssân õõut eeˊjje vuârast , õˊhtsešše seša jäänmõssân lååi eeˊǩked . Vuänummuužži maˊnnjummuš vueiˊtet miõttâd nuˊt štõ mååusadmäˊhssemääiˊj kookkeet maˊnnjeemeeˊjji meäˊrin da maˊnnjuum vuänummušvueˊzz peˊrrjet seämma mähssvueˊzzest ko alggmååusadmähssäiˊǧǧ lij puuttâm . Vuänummuuzzi maˊnnjummuš vueiˊtet še miõttâd nuˊt štõ maˊnnjeemmeeˊjji mâŋŋa tõˊst mäˊhssem peäˊllekksaž — lebe vuäneemmääusaid taˊrǩǩeet läinnääiˊj muuˊttǩani . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug meâtt oooccâm ǩeeˊjjest maˊnnjummuužž da korkkluõvsvuõđ mâŋŋa ko Aanar kååˊdd ânnampäiˊǩǩjieˊllemveˊrǧǧneˊǩǩ lij ouddam ceälkkmuuššâs ooccmuužžâst . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt miõttâd maˊnnjummuužž da korkkluõvsvuõđ mieˊrruum määinaivueiˊm lebe ǩeässõõttâd miõttum heâlptõõzz , kuäˊss tõt vuäinn tõõzz lij veäˊrr . 30 § Veäˊǩǩvuõđ serddmuš Jõs tõn tääl , mõõnn kuddân raajjâm vääras lij miõttum investointi- lebe põrttveäˊǩǩvuõtt , vuämšsteei vaaijtaav mâŋŋa tõˊst ko tuâij liâ juˊn alttiuum , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt seˊrdded veäˊǩǩvuõđ oođđ vuämšsteeja , õudeltõssân lij štõ son teâudd veäˊǩǩvuõđ ouddmušše meärruum õudltõõzzid da štõ sääˊmlääˊjj 36 §:z 1 momenttist ceälkkum lååˊpp lij suˊnne uvddum . 31 § Lääin luõvâsceälkkmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt sääˊmlääˊjj 36 §:z 3 momenttist da 37 §:z 1 momenttist ceälkkum šõddmuužži lââˊssen meäˊrreed lääin obbnes lebe pieˊǩǩnes tõˊst saraz mäˊhssed mååusad : 1 ) jõs lääin vuäǯǯi lij âânnam läinnväärid jeeˊres õõlǥtõsse ko mâˊid lääin miõttmen lääi õõlǧtõs ; 2 ) jõs lääin vuäǯǯi lij lääin lebe veäˊǩǩvuõđ ooccmen peittam vääžnai sõõˊjin teâđaid , kook lejje vaaikted lääin miõttmušše lebe mähsmušše lebe ouddam tõin samai puäst teâđaid ; 3 ) jõs lääintum haˊŋǩǩõs ij leäkku tuejjuum vaalmõš pijjum meäˊrrääij seˊst ij-ka priimmum plaan leäkku jäkktõõllum ; 4 ) jõs täääll lij juõkkum lebe tääll lebe tõn vueˊss lij luävtum nobba ; 5 ) jõs sääˊmtääll lebe tõn raajjâlm liâ lääin vuäǯǯi tuåim lebe huõltemmesvuõđ diõtt pillšõõvvâm ij-ka tõõzz leäkku veäˊrren vuäǯǯi vueˊllekksašvuõtt , puärsvuõtt , puõccmuš lebe jeeˊrab nåkkam veäˊrrr ; 6 ) jõs ååskõõzz äˊrvv lij nuˊt jiânnai vuâllnam , štõ lääin määuskani åårri vueiˊvvkapitaal mååusadmähssmuš sätt kuâđđjet määuskani ; 7 ) jõs koork lebe vuänummužž mähssmuš lij mâŋŋnam jäänab ko 3 määnpââi mäˊhssempeeiˊvest looǥǥeel ; 8 ) jõs lääin vuäǯǯi lebe tuâǥǥteei jouddam konkuˊrsse tai ååcc akordi lebe jos tuâǥǥteei lij jäämmʼmam lebe lääin vuäǯǯi leäkku raukkmest huõlkani piijjâm riittjeejai ååsktllzz , mõõn lääin uˊvddi lij raukkâm ; 9 ) jõs tääll leb tõn vueˊss kaaupšet åålǥasmetteel ; 10 ) jõs lääin vuäǯǯi lij lääin kaggmest 5 eeˊjj seˊst jeeˊrab pääklaž veäˊrtää jõskkâm tõn tuåim , kååˊtt lij leämmaš lääin miõttâm vuâđđan lebe jiânnaI õõccääm tõn tuåim lebe jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lååˊvtää luõvtâm ââˊnnemvuämšstõõzz , mõõnn vääras tuärjjõs lääi uvddum ; lebe 11 ) jõs lääin vuäǯǯi lij ǩeâlddõõttâm uˊvddmen nåkkam teâđaid , äˊššǩiiˊrjid ebe jeeˊres aunnsid , mâiˊd taarbšet lääin ââˊnnem kååˊccmest lebe jõs son lij taarblašnalla ǩeâlddõõttâm veäˊǩǩtemmen taˊrǩǩõõzz tuejjemmest . 32 § Kaupphââˊddvuäǯǯmuužž uõvâsceälkkmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt luõvâscieˊlǩǩed riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužž , sääˊmlääˊjj 33 §:z 1 momenttist õõlǥtum kuullvuässadvuõtt mieˊldd looǥǥel , obbnes lebe pieˊǩǩnes saraz mååusadmäˊhssed šiõtteeli sõõˊjin seämmä vuâđđõõzin ko läinn vueiˊtet luõvâscieˊlǩked õõuˊdpeäˊlnn 31 §:z 1 momentt 2 da 4—11 sõõˊji mieˊldd . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt luõvâscieˊlǩǩed vuäǯǯmuužž obbnes lebe pieˊǩǩnes še tâˊl , jõs täälast lebe lââˊssvuuˊvdest åårri raajlmid jeäˊt leäkku ååsktum tiiudd ääˊrvest . 33 § Veäˊǩǩvuõs mååusatpeˊrrjummuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt sääˊmlääˊjj 36 §:z 3 momenttist , 37 §:z mmenttist da 39 §:sest šiõttʼtuum lââˊssen meäˊrreet veäˊǩǩvuõđ obbnes lebe pieˊǩǩnes mååusatmäˊhssed šiõtteeli sõõˊjin seämmä vuâđđõõzin ko läinn vueiˊtet luõvâscieˊlǩked õõuˊdpeäˊlnn 31 §:z 1 momentt 1-5 da 10-11 sõõji mieˊldd . 34 § Luõvâsceälkkum kapitaal mååusadmäˊhssemäiˊǧǧ Kuäˊss läinn , veäˊǩǩvuõtt lebe riikk vuäǯǯmuš meäˊrreet obbnes lebe pieˊǩǩnes mååusadmäˊhssed , âlgg tâˊl še riâššâd , âlgg-a mååusadmäˊhssmem mieˊrr mäˊhssed õhttân lebe jäänben vueˊssen , ij seža pâiˊl kolmm eeˊjj mähssääˊjin . 35 § Luõvâsceäˊlǩǩemkorkk Jõs veäˊǩǩvuõtt lebe riikk vläinn , riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuš lebe kuullvuässadvuõtt meäˊrreet obbnes lebe pieˊǩǩnes mååusadmäˊhssed , peˊrrjet kapitaale , kååˊtt lij meäˊrruum maausatmäˊhssd , 12 % ekksaž korkk . Õõuˊdpeäˊlnn 31 §:z 1 momentt 1,2 da 10 sââˊjest ceälkkum šõddmuužžin lij korkk seža 16 % . Jõs mååusadpeˊrrjummuž vuâđđaavv 31 §:z 1,2 da 10 sâjja , peˊrrjet luävâsceäˊlǩǩemkorkk veäˊǩǩvuõđ lebe lääin jueˊǩǩ vueˊzz kaggmest looǥǥeel . Jõs mååusatpeˊrrkummuž vuâđđaavv vuämšstõõzz lebe tõn vueˊzz luõvtummušše , lebe nåkkam tuåim , koonn vääras lij tuärjjõz miõttum , loopptummušše lebe tuåim šõõrab õõccummušše , peˊrrjet 1 momenttist ceälkkum luõvâscieˊlǩǩemkorkk vuämšstõsvuõiˊggâdvuõđ seˊrddmest , tääl jueˊǩǩmest lebe tuåim puuttmest lebe šõõrab ooˊccemmest . Jeeˊres sõõˊjin luõvâscieˊlǩǩemkorkk peˊrrrjet mååusat tõn peeiˊvest ko mååusatpeˊrrjemmest uuˊdeš riâssâm . 36 § Mâŋŋnemkorkk Jõs sääˊmlääˊjjest lebe tän asetõõzzâst õõlǥtumum riiˊǩǩe puõˊtti määusaid mahssu mieˊrrääiˊjest , peˊrrjet määuˊskai kuâđđjam määusast korkklääˊjj ( 633/1982 ) mieˊldd mâŋŋnemkoork , jäänmõssân seža 35 §:sest ceälkkum šoora koork . 6 lååkk Saaˊmi aaˊšši håiˊddmuš 37 § Kåččmuš sijddsåbbra Õuˊddoummu âlgg ââˊnned huõl tõˊst štõ jiõčč sijddsååbbar kååččad noorrââttâd jueˊǩǩ eeˊjj , seža mââˊnjmõssân čõhččmannusta kõõččmmest leˊdd kaˊldareeˊjj . Ǩeerjlaž kaibbjummuš pâiˊlmeärrsaž sijddsåbbra kåččmušše âlgg uˊvdded saaˊmi õuˊddoumže . Saraz ko õuˊddooumaž lij vuäǯǯam kaiˊbbjummuužž , âlgg suu kåččad pâiˊllmeärrsaž sijdsååbbar noorrââttâd . Jõs õuˊddooumaž iˊllä kåččam sijddsåbbar noorrââttâd lebe kaibbjummuž ill- vuõittum kueˊđđed õuˊddooumže , âlgg väärrõuˊddoummu lebe sääˊmsuåvtõs kåččad kaibbjummu sijddsååbbar noorââttâd . 38 § Kåččmuš sijddsåbbra Kåccmuš sijddsabbra âlgg iˊlmmted uuˊccmõssân 7 peiˊvved õuˊddel såbbred õõutâst aalmilaž keâzaaˊtest , kååˊtt iˊlmmštââvv sääˊmvuuˊvdest da piijjâd vueiˊnnma Aanâr kååˊdd iˊlmmtõstauˊlle . Sijddsååbbar vuäitt še riâššâd , štõ aijddsåbbrest iˊlmmtet še jeeˊresnalla . Sååbbarkåččmest âlgg iˊlmmted såbbar äiˊǧǧ da päiˊǩǩ da veäžnjummuž ääˊšš , koiˊd såbbrest juuˊrdet ǩiõttââllâd . 39 § Sääˊmsuåvtõs Sääˊmsuåvtõõzz tuejjin šiõttʼteet sääˊmlääˊjj 45 §:sest . Õuˊddooumaž kåčč sääˊmsuåvtõõzz noorõõttâd . Õuˊddoummaž valmštââll aaˊššid , koid ǩiõttõõlât sääˊmsuåvtõõzzâst . 40 § Riâššm tuejjummuš Jõs sijddsåbbrest lebe sääˊmsuåvtõõzzâst šâˊdd jeeˊresmiõlvuõđ mõˊnne ääˊšš räˊtǩǩemmen , riâššeet ääˊššest jiõnsteel . Riâššmen šâdd tõt eeˊvdtõs , koon jäänmõs oummin lij kueˊddtam da jõs jiõn liâ seämma jiânnai , tâˊl tõt eeˊvdtõs , koon saaǥǥjååˊđteei lij kueˊddtam . Ko kõõččmest lij vaal , tâˊl vueˊrbb rätǩǩad ääˊšš . 41 § Saaˊmi õuddoummu tuej Saaˊmi õuˊddoummu tuejjan lij : 1 ) ââˊnned huõl štõ saaˊmi sijddsabbar da sääˊmsuåvtõõzz kååččad noorõõttâd da tõõi tuejjeemi riâššmuužži tiuddepiijjmest ; 2 ) uˊvdded teâđaid da veuˊǩǩõõzzid saaˊmid miõttâm õudltõõzzi ooccmest da ââˊnnmest ; 3 ) čuõvvâd laaˊjjtuejjummužž , veˊrǧǧneeˊǩǩi riâššmid da jeeˊres tuåimaid , mâiˊnn sätt leed måkamne vaikktõs saaˊmi jeäˊllempuåđaid da tuejjeed alttõõzzid verǧǧneeˊǩǩid puereem sõõˊjin ; 4 ) håiddad jeeˊres tõiˊd tuâjaid , mõõkk laaˊjjin , saaˊmi õuˊddoummu vueˊǩǩõsmeäˊrrõõzzâst lebe sijddsåbbar lebe sääˊmsuåvtõõzz riâššmin tuejjan meäˊrreet . Sääˊmsuåvtõõzzi õhttsaž sååbbar vuäitt nanneed vueˊǩǩõsmeärrõõzz , koˊst uuˊdet tääˊrǩab meäˊrrõõzzid õuˊddoummu tuejast . 42 § Õuˊddooumažvaali eeˊvdǩen piijjmuš Õuˊddooumažvaalin vueiˊtet piijjâd eeˊvdǩen sääˊmlääˊjj 46 §:z 2 momenttist õõlǥtum ooumaž , koonn õõccmõssân vitt nåkkam oummu , kookk liâ jiõnnvääldla õuˊddooumažvaalin , liâ eeˊvdtam õuˊddooumžen . Tõk ǩeäk peˊjje eeˊvdeǩ âlˊlǧǧe ǩeerjlaž iˊlmmted eeˊvdǩes vaallʼluˊvddkååˊdd saaǥǥjååˊđteei lebe vuäzzla . 43 § Vaallʼluˊvddkååˊdd tuej Tõn vaallʼluˊvddkååˊdd , kååˊtt lij valljuum piijjâd toiˊmme õuˊddooumažvaalid , tuejjan lij : 1 ) valmštõõllâd vaali praktiklaž ääˊšš ; 2 ) tuejjeed looǥǥtõs jiõnstemvuõiggâdvuõttlain ; 3 ) tuejjeed da čõõđted eeˊvdeǩlistt ; 4 ) riâššâs vaali pooddâst da vaallnääˊlest da iˊlmmted tõˊst ; 5 ) reknastted uvddum jiõn ; 6 ) raajjâd påˊrddǩiˊrjj vaalin da 7 ) nanneed vaali šõddmuš da iˊlmmted tõˊst . Jõs meäˊrrääiˊj eˊst lij õuˊddooumažeeˊvdǩen pijjum pâi õhtt eeˊvdeǩ , vaallˊluˊvddkåˊdd nannad taˊlsi sto tät eevdeǩ lij valljuum ouddooumžen . Vaallˊluˊvddkåˊdd iˊlmmad täˊst ǩeerjlaz suˊnne . Õuˊddoummu valljemmest âlgg lââˊssen teadted nuˊt mähtt sääˊmlääˊjj 70 §:sest siõttˊteeet . 7 lååkk Jeeˊrab meärrõõzz 44 § Raajjtõõzzin luõvâspeäˊsttmuž da serddmuužž Ooccmuš mii kuâskk lääˊmlääˊjj 36 §:sest da 38 §:z 3 momenttist õõlǥtummu lååˊv , rääjjtõõzzin luõvâspeäˊsttmuužž lebe õõudǩiõttteâd , âlgg lueˊđđed Aanâr kååˊđd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩverˊǧǧnekka , kååˊtt vuõlttâd tõn jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge da peejj tõõzz mieˊldd jijjâs ceälkkmuužž . Ooccmušše âlgg piijjâd mieˊldd tääl alggluõvtemǩiˊrjj lebe tuõttân tuõđštum kopio luõvtemǩiiˊrjest lebe vuõsstuejjuum luõvtemǩiˊrjj . Tâl ko tääll lebe vuˊvdd , koon laˊsttaij sääˊmlääˊjjest ceälkkum kaupphâˊddvuäǯǯmuš lebe läinn , obbnes lebe pieˊǩǩnes luõvtet nobba ijka kaupphâˊddvuäǯǯmuužž lebe lääin meäˊrreet mååusat mäˊhssed , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt ooccâm ǩeeˊjjest seˊrdded kaupphâˊddvuäǯǯmuužž lebe lääin nuˊt štõ luõvtõõzzvuäǯǯi vasttad obbnes lebe pieˊǩǩnes tõˊst . Serddmuužž kuõskki ooccâmʼmõõntõõllmest lij viõǥǥâst tõt mâid 1 momenttist šiõttʼteet . Oocmuužž mieˊldd pijjum luõvtemǩeeˊrjest lebe tõˊst vuõsstuejjuum põmmjest âlgg leeˊd mieldd luävtõõzzvuäǯǯi cõõnõõttmuš tõˊst , štõ son vaˊsttad vuäǯǯmuužžâst . 45 § Ǩiddõsrekister õõˊnni tuej Ǩiddõsrekisterõõˊnni âlgg jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug iˊlmmtõõzzâst tueˊjjeet ǩiddõsrekistra meârkkmuš kõõččmest leˊddi tääl puõtt tõst , štõ sääˊmlääˊjj mieˊldd vuâđđđuum tääll lij ceälkkum lääˊjj 36 §:z 1 da 2 momenttist õõlǥtum rääjjtõõzzi vuâlaž . Kuäˊss jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lij 36 §:z 2 momentt mieˊldd luävâspeäˊsttam rääjjtõõzzin tääl lebe vueˊzz tõˊst , âlgg jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug iˊlmmted tõˊst ǩiddõsrekisterõõˊnja , štõ ǩiddõsrekisterõõnni väldd rääjjtõõzzid kuõskki meärkkmuužž meädda ǩiddõsrekisterist lebe tuejjad meârkkmuužž tääl rääjjtõõzzin uõvâspeäˊsttmest . Mââimõssân ceälkkum lij viõǥǥâst še tâˊl , ko jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lij riâššâm tõn täälast lebe tõn vueˊzz est , kååˊtt lij puättam mååusat riiˊǩe , štõ tõt ââˊnet jeeˊres ko sääˊmlääˊjj lebe luâđjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj õõlǥtõõzzid . Ǩiddõsrekistra 1 da 2 momentti mieˊldd tuejjuum meârkkmuužžâst âlgg ǩiddõsrekisterõõˊnni iˊlmmted kõõccmest leˊddi lääˊjjčuârvvmuš- fa ǩiddeemrekisterööˊnnja , koon âlgg tuejjeed seämmanallšem meärkkmuš kõõččmest leˊddi lääˊjjčuârvvmuš- da ǩiddeemrekistra . 46 § Meäˊcchalltõsveˊrǧǧneˊǩǩ Sääˊmlääˊjj 9 §:z 1 momentt 2 , 3 , 5 da 6 sââˊjest da 2 momenttist õõlǥtum meäˊcchalltõsverˊǧǧneeˊǩǩ lååˊv lebe miõttmõõžž oudd Pâjj-Sääˊmjânnam luâđhåiddanvuˊvdd koon âlgg taarbšemmest kõõččâd ceälkkmuš kõõccmest leˊddi sääˊmsuåvtõõzzâst . 47 § Ooccmuš veäˊlǧǧšiõttʼõõlmušše Jiõccvälddsaž veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž kuõskki ooccmuš kueˊđet jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge . Ooccmušše âlgg piijjâd mieˊldd 50 §:z 3 momenttist õõlǥtum plaanjeeja ceälkkmuš , kååˊtt lij tuejjuum mädd- da meäˊcctäällministeeria vueˊǩǩõõzzi mieˊldd , oocci ekonomlaž sâaˊjest da õõccmõõzzâst tõn veäˊljuˊvddi ceälkkmuš , koon uˊvddem lääinai järjstõõllmuužž ooccmuš vuõssʼsâââˊjest kuâskk . 48 § Jiõccväldds veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž õudeltõõzz Lääinvuäǯǯi vueiˊtet ǩiõččâd jouddam nåkkam põõšši ekonomlaž vaiǧǧâdvuõđid , koid sääˊmlääˊjj 59 §:z 1 momenttist lij õõlǥtum , tâˊl jõs son lij sõddâm tai sätt tuõđi leeˊd vaarâst šõddâd nåkkmen kååˊtt ij pââˊst mähssed ijka suu mähssempâˊsttmuužž põõšši nalla vuõittu pueˊreed tän asetõõzz 29 §:sest õõlǥtum tuäimivueiˊm lebe nåkkam väärivueiˊm , mõõkk liâ vuäǯǯmest oocci porggâmkapitaalid čuuˊt jiânnai ooˊccǩani , Sääˊmlääˊjj 60 §:z 2 momenttist õõlǥtum šõddmuužži puõtt vueiˊtet jiõccvääldlaž veäˊlǧǧšiõttõõlmuš tuejjeed ko kõõccmest liâ riikklääin lebe kaupphâˊdvuäǯǯmuužž , jõs tääi vuäǯǯmuužži vuässadvuõtt lij oocci puki vieˊljin pâiˊl 60% lebe pâiˊl 80% oocci kuˊǩesäiggsaž lääinain . 49 § Vieˊlji järjstõõllmuš Sääˊmlääˊjj 59 §:z mieˊldd tuejjuum jiõccvääldlaž veäˊlǧǧšiõttõõlmuužžâst âlgg veäˊljivaˊlddi mäˊhssempâsttmuužž pueˊreem diõtt vuõssˊsââˊjest kõõǩǩed lääinai lebe vuäǯǯmuužži måusatmähssmu2ääiˊj da vueˊleed koork . Riikklääinai da - vuäǯǯmužži koork vueˊleem õudltõssân lij jeerab ko sääˊmlääˊjj 60 §:z 2 momenttist õõlǥtum sõõˊjin , štõ še jeeˊres sõõrab vieˊljuˊvddi vueˊlee ekksaž lääinhåiddamkuulid lebe liâ kuõiˊt eeˊjj poodd õõuˊdpeäˊlnn ooccmuužž kueˊđđem peˊrrjam ekksaž vuänummuužžid da koorkid vueˊlben ko mâiˊd lääin miõttmen leäˊt oocmest ceälkkum lääinain suåppum lebe viiđ eeˊjj äiˊj liâ jeänab heâlpääm oocci lääinai häiddmuužž . Riikklääinai da - vuäǯǯmužži vuänummuužžida da koorkid vueiˊtet seämma nalla miõttâd mäˊhssemheâlptõõzzid jäänmõssân viiđõs eeˊjjes , jõs oocci mäˊhssemvalmšvuõđ jeäˊt pueˊreed õõuˊdpeäˊlnn ceälkkum jeeˊres tuåimaivueiˊm . Sääˊmlääˊjj 59 §:z mieˊldd tuejjeem jiõččvääldlaž veäˊlǧǧšiõttõõlmuš vueiˊtet tuejjeet jeeˊres sääˊmtääl õˊhtsešše vuämšteejai tai vaaldšeejai lebe tuâkkeeja miõttmuužžtää , jõs veäˊlǧǧšiõttõõlmuš šâdd sij pueˊrren ij-ka veäˊlǧǧsiõttõõlmuš leäkku tõõi čõõnõõttmuužži vuâstta , mõõkk kuesǩǩe veäˊlǧǧšiõttõõlmuušš oocci da jeeˊres õˊhtsešše vuämšsteei vaˊsteem jueˊǩǩmuužž lebe tuâkkõscõõnnõõtmuužž . 50 § Plaanjem altttummuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg uˊvdded jiõccvälddlaž veäˊlǧǧšiõttõõlmuušš kuõskki ooccmuš jijjõs ceälkkmuužžines čiõˊlǧǧõõss raajjˊja lebe , kol lij suåvtõõllâm ceälkkmuužž ouddam läinninstituuttin , jeeˊres plaan raajjˊja . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg ceälkkmuužžstes uˊvdded jijjõs ååskas tõn vuämšstõõs ääˊrvest , mii lij lääin ååsktõssân . Seämmast jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg iˊlmmted plaan raajjˊja , koˊrvvat-ko riikk plaanjemkuulid . Veäˊlǧǧšiõttõõlmuužž kuõskki ooccmuužž jeˊt seža uvddu 1 momenttist õõlǥtum plaan raajjˊja , jõs ooccma mieˊldd pijjum vuõsčiõˊlǧǧõõzzâst lebe läinninstituut ceälkkmuužžâst lebe muđoi juˊn tän rääiˊjest lij vueiˊnnmest , štõ õudeltõõzz jiõccvääldlaž veäˊlǧǧšiõttõõlmušše jiâ leäkku . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg tâˊl uˊvdded riâššâm tän ääˊššest . Sääˊmlääˊjj 61 §:sest õõlǥtum plaan vuäitt raajjâd vueˊǩkeemõhtõõzz tuåimmååoumaž , koon jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug lij ǩiõččâm štõ lij põˊstti tõn tuõˊjju lebe muđoi jeeˊres nåkka ooumž , ǩeäˊst lij nokk äˊšštobddâmvuõđ ja mättjummuužž da kååˊdd tåbdd kõõccmest leˊdd tuåimmvuuˊvd . 51 § Plaan raajjmuš Jiõččvääldalž veäˊlǧǧšiättõõlmuužž oocci âlgg plaan raajji raukkmest šiõǥǥ meäˊrrääiˊj seˊst uˊvdded plaan raajjˊja mädd- da meäcctäällministeeria meäˊrreem äˊššǩiiˊrjid da še muđoi tuåimmad mädd- da meäcctäälministeeria meärreem nalla etõ õudeltõõzzid veäˊǧǧšiõttõõlmušše vueiˊtet seˊlvvtet . Plaan raajji âlgg tobsttõõttâd oocci sääˊmtääl jeällmõõžžid , oocci tuåimaid , põrggâm da põrggi ekonomlaž sâˊjja da võõjlažvuõđid tuejjeem muuˊtteel , vuämšstõõzz teäˊǧǧen muuˊtteel lebe jeeˊres nalla pueˊreed oocci mähssemvalmšvuõđ da põrggâm tuåimmamõudltõõzzid . Plaanâst âlgg leeˊd mieˊldd reknõstõs põrggâm puåain , kuulin , mäˊhssemvalmšvuõđ šõddmest , investointin da kapiatltaarbâst nokk kuˊǩes äiˊǧǧpoodd seˊst . Plaan raajji âlgg kuullâd õuˊddel plaan raajjmest tõiˊd oocci vielˊluvddjid , kooi vuäǯǯmuužžid juuˊrdet järjstet . Plaan raajji âlgg še suåvtõõllâd ceälkkum vieˊljuˊvddivueiˊm tuåimain mõõk liâ plaanâst mieˊldd . Taarbšemmest âlgg še jeeˊres vieˊljuˊvddjid kuullâd . Jõs plaan raajji da oocci õõutsââˊjest vueiˊnne , štõ õudeltõõzz veäˊlǧǧšiõttõõlmušše jiâ leäkku , plaan raajji âlgg ǩeerjlaå iˊlmmted nut vieˊljuˊvddjid ko ânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge , štõ plaanjemtuâi jeäˊt juätkku da seämmast vuältteet mååusat oocmuš jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge . 52 § Veäˊlǧǧšiõttõllâmsuåppmuš Plaan raajji âlgg kuåstteet plaan jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge taˊrǩǩeem diõtt da seämmast uˊvdded mååusat ooccâmäˊššpõmmai . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug tejjad plaan mieldd suåppmuužž , mâŋŋa ko lij ǩiõccâm štõ õudltõõzz veäˊlǧǧšiõttõõmušše teâuddjâˊvve da lij ouddam veäˊlǧǧšiõttõõllâmooccmušše riâššâm tõõi sõõji , ko kõõččmest lij 59 § õõlǥtummuin riikklääinai da vuäǯǯmuužži šiõttõõlmest . Suåppmuužžâst oocci , vieˊljuˊvddi da jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âˊlǧge jueˊǩǩkaš peäˊlstes čõõnõõttâd tõid tuåimaid , mõõk liâ plaanâst . Suåppmuužž mäinnan âlgg väˊldded mâid tän ceäkkaz 1 da 3 momenttista da 53 §:sest šiõtteet jiõččvääldlaž veäˊlǧǧšiõttõõllmest . Suåppmuužžqst âlgg leeˊd mieˊldd se korvvõs ooccja 50 §:sest õõlǥtum seˊlvvtõõzz raajjmest šõddâm kuulin tõõi sõõˊji , ko selvtõõzz kuul mâˊnne pâiˊl jiõččvaˊstteemvueˊzz , mõõnn meäˊcc- da mäddtäällministeria lij piijjâm . Suåppmuš puätt viõˊǩǩe tõn mâŋŋa ko õõlǥtum čiˊlǧgõõzz jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug da tõn vieluˊvddi , kooi vuäǯǯmuužžid plaan mieˊldd juuˊrdet järjstõõllâd , da oocci liâ vuâllaǩiiˊrjtam suåppmuužž . Jõs ǩii-ne vieˊljuˊvddjin kuâđđ ooccmuužž vuâllaǩeeˊrjtekani jiâ-ka suu vuäǯǯmuužž ooccjest mõõn pâiˊl vitt prosent suåppmuužžâst mieˊldd leddi oocci vieˊljin , vuäitt suåppmuš jeeˊres suåppâmpieˊli puõtt pueˊttet viõˊǩǩe . Jõ suåppmõõžž vuâllaǩeeˊrjtummušše jiâ leäkku õudeltõõzz lebe jos suåppmõž ij puäˊđ viõˊǩke , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg seža tuˊtǩkeed sääˊmlääˊjj 60 §:z 2 momenttist õõlǥtum riiklääinai da - vuäǯǯmuužži jiõččvälddlaž šiõttõõlmuužž õudõltõõzzid . 53 § Veäˊlǧǧšiõttõõllâm seuˊrrjummuš da mottmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg seuˊrrjed veäˊlǧǧšiõttõõllâmsuåppmuužž teâuddjummuužž . Vieˊljvaˊlddi âlgg mädd- da meäˊctäällministeeria meäˊrreem naalivueiˊm uˊvdded teâđaid jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuˊge seuˊrrjem vääras . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug âlgg ââˊnned huõl tõˊst štõ plaanâst mieˊldd leˊddi reknõstõõzz da tuåim liâ ääiˊjtääˊzzest da tõõi mieˊldd vuäitt tuåimmad . Täst jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt ââˊnned veäˊǩken plaan raajji lebe jeeˊres 50 §:z 3 momenttist äälǥtummu oummu , koon kuul koˊrvveet riikk tieˊǧǧin . Veäˊlǧǧšiõttõõllâmsuåppmuužž vueiˊtet muˊttet taarbšemmest . Ko suåppmuužž muuˊttet , tâˊl jäkktõõlât šiõttõõlli sõõˊjjin mâiˊd 51 §:sest meäˊrreet . Riikklääinai da - vuäǯǯmuužži puõtt veäˊlǧǧšiõttõõllâm järjstõõllmuužž taˊrǩǩummuužž puäˊtte jäkktõõllâm nalla suåppmuužž muuˊttǩnai , jõs taˊrǩǩummuužž vuâđjâˊvve riâžžma mii lij uvddum muttâzooccmuužž ǩeeˊjjest . 54 § Jiõccvälddlaž veäˊlǧǧšiõttõõllmuužž jõskkmuš Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt 52 §:sest õõlǥtum suåppmuužž riâššâd , mâŋŋa ko lij kuullâm jeeˊres šuåppipeäˊlid , štõ jiõččvälddlaž veäˊlǧǧšiõttõõlmuš jâskk , jõs : 1 ) jõs vieˊljvaˊlddi lij veäˊlǧǧšiõttõõllmuužž ooccmen lebe mõõntõõllâm peˊšttmen peittam nåkkam aaˊššid , mõõk lejje vaaikted jiannai šiõttõõmušše lebe ouddam veäžnai pääiˊǩest puäst teâđ lebe vieˊljvaˊlddi mõõntõõllmuš lij leämmaš jeeˊres suåppji čõõˊlmi ǩiiiččeel lij tuõđi läittem ; 2 ) jiõččvälddlaž veäˊlǧgšiõttõõlmuš lij vuâđjjõõvvâm plaane lebe suåppmušše , koon teuddepiijjmušše ij teänab vieˊljvaˊlddi tuåimai lebe suu aaˊšši hueˊneld håiddmuužž diõtt leäkku teänab õudeltõõzz , håˊt de suåppuš muuttčet ; 3 ) jõs vieˊljvaˊlddi jeällmõõžžin lij muđoi šõddâm nåkkam muttâs , štõ jiõččvälddlaž veäˊlǧgšiõttõõlmuužž juätkkmušše ij teänab kaunnu vuâđđ . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt eäˊrreet suåppmuužž jõskkâd nuˊt , štõ järjstummu sääˊmlääˊjj 59 §:z 2 momenttist õõlǥtummu riikklääin da-vuäǯǯmuužž uuˊdet mååusat seämmašooršen ko tõk lejje õõudpeäˊlnn suåppmuužž tuejjeem , leša nuˊt štõ tõin liâ ǩeäˊppummu järjstõõllâm poodd mahssum vuänõõzzin , koorkin da jeeres määusain . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug vuäitt 1 momentt 1 da 2 sââˊjest õõlǥtumm šõddmest luõvâscieˊlǩked riikklääinaid da - vuäǯǯmuužžid obbnes lebe pieˊǩǩnes , 8 lååkka Viõˊǩǩepuättmuš da serddääiˊjmeäˊrrõõzz 55 § Rääjjtõõzzin luõvâspiâssmuš Kuäˊss sääˊmlääˊjj 67 §:sest õõlǥtum vuämšstõs , kååˊtt lij saaˊmi aazztemmest uvddum lääˊjj 3 §:sest lebe pårggmannu 24 peeiˊv 1984 uvddum sääˊmlääˊjj ( 611/84 ) 12 §:sest meärruum rääjjtõõzzi vueˊlnn , peäss luõvâs tääi rääjjtõõzzi mieˊldd leˊddi ââˊnnemõõlǥtõõzzin , peäss tõt seämmast še ceälkkum rääjjtõõzzin . Mäddmettˊteemkonttâr âlgg jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruug iˊlmtõõzzâst tuejjeed ääˊššest meârkkmuš ǩiddõsrekistra da lääˊjjčuârvvmus- da ǩiddeemrekisterõõnni mäddmettˊteemkonttâr iˊlmtõõzzâst da lääˊjjcuârvvam- da ǩiddeemrekistra nuˊt mähtt õõuˊdpeäˊlnn 45 §:sest šiõttˊteet . 56 § Riikkjânnam Njeˊǯǯjââuˊrest Aanâr kååˊdd Njeˊǯǯjââuˊrest åårri tonttvuˊvdd põõrtines kuâđđai veâl riikk vuämšstõsse riik huõlltuâjai da siõmmna ääiˊj põštti jeälstummuužž vääras . 57 § Viõˊǩǩepuättmuž da serddäiˊǧǧmeäˊrrõs Tät asetõs puõtt viõˊǩǩe 19 peeiˊv nuuˊˊbbmannust 1997 . Helssnest 14 peeiˊv nuuˊbbmannust 1997 Tääˊssvääˊld presidentt Martti Ahtisaari Mädd- da meäˊctäällministeria Kalevi Hemilä ¶ ¶ Nr 575 Lääˊǩǩ sääˊmlääˊjj muˊttmest Ouddum Naantalist ǩieˊssmannu 19 peeiˊv 1997 Eeˊttikååˊdd riâššâm mieˊldd muˊttet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 63 § 3 momentt , 64 § da 68 § 1 momentt da lââˊzztet 63 §:sa ođđ 4 momentt da läˊǩǩe ođđ 63 a § tännalla : 63 § Muttâz ooccmuš Veinnamluˊvddkååˊdd 36–39 §:in peäggtum ääˊššest lebe jiõččvälddsaž veäˊlǧǧsaneerammuužž lebe jeeˊres mäˊhssǩeäˊppõõzz jõskkmen kuõskki ääˊššest ouddam riâššma vuäǯǯ ooccâd muttâz veeineel pââjmõs vaaldšemvuõiggâdvuõiˊtte tõnnalla ko vaaldšemlääˊjjââˊnnemlääˊjjest ( 586/1996 ) šiõttʼteet . Muđoi veinnamluˊvddkååˊdd tän lääˊjjest meärruum ääˊššest ouddam riâššma vuäǯǯ ooccâd muttâz pâi tâˊl , jõs pââjmõs vaaldšemvuõiggâdvuõtt meâtt veinnamlååˊv . Lååˊv vueiˊtet miõttâd jõs : 1 ) lääˊjj suåvtõõlâm diõtt jeeˊres seämmanallšem aaˊššin lebe vuõggâdvuõttpraktiikka õõutnallšemvuõđ diõtt lij vääžnai , što äˊšš viiǥǥat vaaldšemvuõiggâdvuõˊtte räˊtǩǩem vääras ; 2 ) ääˊšš viikkmen pââjmõs vaaldšemvuõiggâdvuõiˊtte räˊtǩǩeem vääras lij vääžnai ääˊššest šõddâm čiõlgg vââˊjj diõtt ; lebe 3 ) lååˊv miõttmušše lij jeeˊres loˊsses vieˊrr . Aaˊššikuulli ministeria tän lääˊjj mieˊldd ouddâm riâššma vuäǯǯ ooccâd muttâz veeineel pââjmõs vaaldšemvuõiggâdvuõiˊtte tõnnalla ko vaaldšemlääˊjjââˊnnemlääˊjjest šiõttʼteet . 63 a § Riâššâm teâttânouddmuš Veäˊǩǩvuõđ lebe muuđa tuärrjjõõz lebe mäˊhssemǩeäˊppõõz kuõskki ooccmest ouddum riâššâm vueiˊtet tuåimmted ooccja teâttân pååˊšt mieˊldd takai ǩeˊrjjen . Ko ij jeeˊresnalla čuäˊjtet , ǩiõččât , šo oocci lij vuäǯǯam teâđ riâššmest čiiččâd peivven tõn mâŋŋa , ko riâššâm lij ouddum pååˊšt jååˊđtet . 64 § Ǩiõttʼtõõllâmmääus peˊrrjumuš Tän lääˊjj mieˊldd uvddum riâššmin peˊrrjet määus nuˊt mähtt määusai peˊrrjemmest jeeˊrab šiõttʼteet . Veäˊlǧǧsaneerammuužž da jeeˊres lääini mäˊhssemǩeäˊppõõzzi di veäˊǩǩvuõˊđ da jeeˊres tuärjjõõzz miõttem kuõskki jânnâmpäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩkruuǥǥ riâššâm lie šeža määustemmes . Veäˊlǧǧsaneerammuužž da jeeˊres mäˊhssemǩeäˊppõõzz kuõskki jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊjji veinnamluˊvddkååˊdd riâššâm lie määustemmes še . 68 § Måttam õõudbu lääˊjjšiõttʼtõõzz vuâlla kuulli tuåim da vuõiggâdvuõttkõskkvuõđ Måtam saaˊmi jeälstââˊttmest uvddum lääˊjj ( 273/1955 ) , saaˊmi määddpoˊreâdlääˊjj ( 593/1969 ) da kååˊmtum sääˊmlääˊjj mieˊldd riikk da veârrâmstrooitel vuäǯǯmuužž väˊsttmäˊhssemäigga da koˊrǧǧe di jeeˊres määinain jääˊǩǩtet tän lääˊjj viõˊǩǩe pueˊttmest viõǥǥâst leˊddi šiõttʼtõõzzid da tõid vuâđđeeja suåppmušmääinaid . Mâŋŋa tän lääˊjj viõˊǩǩepueˊttemest šõddi kååˊmtum sääˊmlääˊjj šiõttʼtõõzzid . Jõs õõudpeäˊlnn peäggtum lääˊjjvuâlaž riikklääinin da kaaupšemhâˊddvuäǯǯmuužžin vääˊldet pâˊjjel kueˊhttpieˊlin proseent koorǥ eeˊjjest , korgg lij kuuitâǥ skammʼmannu 1 peeiˊvest 1996 rosttovmannu 31 peivva 2001 kueˊhttpieˊlin proseent . Jälstempõrttlääini korggân peˊrrjet peäggtum ääiˊjest jääˊnmõsân nellj proseent ekksaž koorǥ . Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe ǩieˊssmannu 25 peeiˊv 1997 . Lääˊjj 68 § 1 momeent šiõttʼtõõzzid ââˊnet riikk kaaupšemhâˊddvuäǯǯmuužži da riikklääini koorǥin skammʼmannu 1 peeiˊvest 1996 njuhččmannu 30 peivva 1997 tõn vuäˊzzest ko koorǥ lie laˊsǩǩuum njuhččmannu 30 peivven 1997 veäˊlǧǧtteägga , kååˊtt iˊlla võl maˊhssum . Leigga valddum korgg määuset veäˊlǧǧnekka kålggmannust 1997 . Momeent šiõttʼtõõzzid ââˊnet muđoi vueˊssmannu 1 peeiˊvest 1997 . Naantalist ǩieˊssmannu 19 peeiˊv 1997 Tääˊssvääˊld Presidentt Martti Ahtisaari Mädd- da meäˊcctäällminister Kalevi Hemilä ¶ Nr 374 Piirrõsministriö tuˊmmstõk Kuäˊcǩǩmi tuejjuum päˊrtteemvuõdd korvvuummus puäʒʒoummid Uˊvddum Helssnest 19 peeiˊv pâˊzzlâšttammannust 1999 Piirrõsministeriö lij tuˊmmjam kuäˊcǩǩmi puäʒʒtäälaid tueˊjjuumui parttsõõvmâst korvvõõzzid 18 peeiˊv pââˊzzlâšttammannust 1999 uˊvddâm riikksååbbar tuˊmmstõõg ( 373/1999 ) mieˊldd : 1 § Kuäˊcǩǩmi puäʒʒtäälaid tueˊjjuummui parttsõõvmâst korvvõõzzi uˊvddum riikksååbbar tuˊmmstõˊǩǩe ( 373/1999 ) 3 § : st taˊrǩǩuum di laˊšǩǩuummu pääˊrt ärvv laˊšǩǩuummu mieˊldd õhtt lij 3137 määˊrǩ . 2 § Tät tuˊmmstõk puätt viõkke 1 peeiˊv njuhččmään 1999 . Tuˊmmstõõg leikka ââˊnted juˊn 1 peeivâst oddeeˊjjmään 1998 . Hellsnest 19 peeiˊv pââˊzzlâšttammään 1999 Piirrõsminister Pekka Haavisto Pâitaˊrǩǩeeja Leila Suvantola N:o 914 ¶ Piirrõsministriö tuˊmmstõk kuäˊcǩǩmi puäʒʒtäälaid tueˊjjuummui parttšõõvmâst korvvõõzzi uˊvddâm riikksååbbar tuˊmmstõǥǥi 5 §:n muuttmõõzzâst Uˊvddum Helssnest påˊrǧǧmannu 26 peeiˊv 1999 Riikksååbbar lij piirrõsministeriö lij väˊlddâm õlmmsa muttõõzz kuäˊcǩǩmi puäʒʒtäälaid tueˊjjuumui parttsõõvmâst korvvõõzzid 18 peeiˊv pââˊzzlâšttammannust 1999 uˊvddâm riikksååbbar tuˊmmstõõg ( 373/1999 ) 5 §:n 1 momeent mieˊldd puõˊttinallo : 5 § Korvvõs raajj- vuuˊvdest Reviirpääiˊǩ vuâđđâi Lääˊdd da nuˊbb jânnam raaj kuõiˊtpeäˊlnn leeˊddi reviirist . koon pieˊss lij nuˊbb jânnam vuuˊvdest ‚ lij 4 §:st peäggtum paalǥâskååˊddin lij pâi kueˊhtt da jeeˊres lij pâi õhtt . Tät tuˊmmstõk puätt viõkke 1 peeiˊv kålggmännu 1999 . Tuˊmmstõõg leikka ââˊnted juˊn 1 peeivâst vueˊssmännust 1999 . Hellsnest påˊrǧǧmään 26 peeiˊv 1999 Piirrõsminister Satu Hassi Pâitaˊrǩǩeeja Leila Suvantola Nr 1005 Mädd- da meäˊctäällministeria asetõs sääˊmlääˊjj mieldsa teäˊǧǧveäˊǩǩvuõđâst uˊvddâm mädd- da meäˊctäällministeria asetõõzz muuttâzzast Alddon Helssnest 12 peeiˊv skamm ' mannust 2001 Mäˊdd- da meäˊctäällministeria tuˊmmstõõǥ mieˊldd muˊttet vueˊssmannu 15 peeiv 2001 uˊvddum sääˊmlaaˊjj mieˊldd veäˊǩǩvuõđâst uˊvddum mäˊdd- da meäˊctäällministeria asetõõzz ( 400/2001 ) 5 § lij čuâvvai : 5 § Jeeˊres ââˊnnemjällmõš Luâđjieˊllemvueˊjji haˊrjjtem vääras taarbla pååđaijällmõõzz håmmõšše vueiˊtted miõtted veäˊǩǩvuõđ jeänmõsân 40 proseent haˊnǩǩõõzz priimmum kuulin da jeeˊres uˊccpõrgg- muštuåimast taarbla pååđaijällmõõzz håmmõšše jeänmõsân 60 proseent haˊnǩǩõõzz priimmum kuulin . Lââˊssen håmmõšše vueiˊted lääin uˊvdded jeänmõsân 50 proseent haˊnǩǩõõzz priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . Veäˊǩǩvuõđ da lääin õhttsažmieˊrr ij vuäǯǯe pââˊjeed 90 proseent haŋǩǩõõžž priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . Tät asetõs puõtt viõˊǩǩe 26 peeiˊv skamm ' mannust 2001 . Tään asetõõz suåvted še tän asetõsse ko tõt viõˊǩǩe pueˊttem äˊššen leeˊddi ooccmõõzzid . Hellsnest 12 peeiˊv skamm ' mannust 2001 Mädd- da meäˊctäällministeria Kalevi Hemilä Halltõspiisar Jukka Mirvo Nr 296 Lääˊǩǩ sääˊmlääˊjj muˊttmest Addojuvvon Heˊlssnest mannu 28 peeiˊv 2001 Riikkpeeiˊvi meäˊrrõõzz mie ' ldd muˊtteet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 14 §:z 1 momeent , 43 §:z 2 momeent da 60 §:z 1 momeent di lââˊzztet 60 §:sa ođđ 3 momeent da 68 §:sa ođđ 3 momeent nääiˊtaa : 14 § Läinnäiˊǧǧ da korkk Läinnäiˊǧǧ lij jäänmõsân 25 eeˊǩǩed . Lääin korkk lij koumm proseent . 43 § Vuässõõttâmvuõiggâdvuõtt da mieˊrreemväˊldd Sijddsååbbar lij riâššâmvääldlaž , teˊl ko såbbrest lie 10 tiuddâkksa siidâst põõššinalla jälsteei säˊmmliˊžžed leˊbe sij pieˊlkueiˊmmeez . 60 § Vieˊljriâššmõõžž vueˊjj Pääkteˊm vieˊljriâššmest riikkläänai da - vuäǯǯmõõžži väˊstmäˊhssemääiˊj vueiˊtet kuuˊǩǩeed , koork vueˊleed di miõttâd vuännõõzzi da koork mäˊhssmest mäˊhssemluõvâsvuõđid tõnnalla ko šiõtteet asetõõzzin . Mäˊhssemluõvâsvuõđ ij vuäǯǯ miõttâd lääin vuännõˊsse , teˊl ko lääin ti1ggstaan leˊbe läinna muđoi jeeˊresnallšem tuejjumuužžâst uˊvddum staan naˊddsteˊčči vuännõõzz määuˊs . Pâi samai loˊsses vââˊjj diõtt läinnääiˊj pääkteˊm vieˊljriâššmest vueiˊtet kuuˊǩǩeed pâˊjjel 14 §:z 1 momenttist ceälkkum ääiˊj . ¶ Mäˊhssemluõvâsvuõđ vueiˊtet , 1 momenttist nuˊbb ciâlkâst šiõttum cõõggkani , kuuitâǥ miõttâd samai loˊsses vââˊjjin teˊl ko valdiasåbbar asetõõzzin tääˊrkben mieˊrreet . Ko mâka lääinvuäǯǯai lij loopptam riikklääinain tueˊrjjuum jieˊllemvueˊjjes , vueiˊtet mäˊhssemluõvâsvuõđ miõttâd 1 momenttist nuˊbb ciâlkâst šiõttum cõõggkani , ko : 1 ) lääinvuäǯǯai lij kaaupšam staanân åårram jällmõõžžâs jälstempõõrt da tõzz kuulli mäddkuuˊsǩ lokku vääˊldkani ; 2 ) lääinvuäǯǯai ij vueiˊt mäˊrdnalla spraavdõõttâd lääin väˊstmäˊhssmest põõšši tuâiteˊmesvuõđ , kuˊǩǩäiggsastuâiteˊmesvuõđ , huõlââˊnnemõõlǥtumuužž leˊbe jeeˊres seämmanallšem vââˊjj diõtt ; da 3 ) mäˊhssemluõvâsvuõtt šâdd obbnes lääinvuäǯǯai pueˊrren pueˊreekani seämma ääiˊjest jeeˊres peˊrrjeei vuõiggâdvuõđ vuäǯǯad sij vuäǯǯmuužži määuˊsaid . 68 § Måtam ooudbu lääˊjjšiõttõõzz vuâlla kuulli tuejjumuužž da vuõiggâdvuõttkõskkvuõđ Eeˊjj 2002 aalǥâst koork vueiˊtet juõˊǩǩnalla taˊrǩǩeed jäänmõsân kueiˊtin proseentin , nuˊtt što tõk vaˊsttee mâ11a lääin miõttmen takai korkktääˊzzest šõddâm muttõõzzid . Kaaupšemhââˊdd da lääinai koork takai taˊrǩǩemest meärrad valdiasååbbar . Tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe valdiasåbbar asetõõzzin šiõttuum ääiˊjest . Heˊlssnest mannu 28. peeiˊv 2001 . Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäällminister Kalevi Hemilä Nr 400 Mädd- da meäˊctäällministeria asetõs sääˊmlääˊjj mieldsa teäˊǧǧveäˊǩǩvuõđâst Alddon Helssnest 15 peeiˊv vueˊssmannust 2001 Mäˊdd- da meäˊctäällministeria tuˊmmstõõǥ mieˊldd šiõtt ' teet tälvvmannu 24 peeiv 1995 uvddum sääˊmläkka ( 253/1995 ) 65 §:st nuäjjeeˊl : 1 § Šiõttuumvueˊll Täˊst asetõõzzâst uvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) da sääˊm-asetõõzz ( 133/1997 ) täärǩǩup šiõttõõzzi lääinai da veäˊǩǩvuõđi jeänmõsmeäˊrrain . Jõs täˊst asetõõzzâst ij nuˊbbnallo šieˊt ‚ jäkktõõlat täˊst peäggtum šieˊttõõzzi mieˊldd läiinai da veäˊǩǩvuõđ jeänmõsmeäraid . 2 § Määddvuästtmõš Määddvuäˊsttemlääin tääl ‚ tõn vuäzzõõdd leˊbe lââˊssvuuˊvd håmm ' mušše vueiˊted lääin miõttâd jeänmõsân 85 proseent vuämšstõõzz håmmamhââˊddest . 3 § Motorǩeâlkk da jeeˊres meäˊccjååˊttemneävv Motorǩeâlk da jeeˊres meäˊccjååˊttemneäv håmmõšše vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 65 proseent priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . 4 § Puõccui håmmam Šõõǥǥtõspuõccui håmmõšše vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 40 proseent priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . Lââˊssen håmmõšše vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 50 proseent priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . Puõccui håmmõšše täällââˊnnemvääras kååˊtt lij altteemen vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 35 proseent priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . Lââˊssen håmmõšše vueiˊted lääin uˊvdded jeänmõsân 60 proseent priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . Priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin ââˊnned jeänmõsân 340 euro õõut puõccu mieˊldd . Ko meâttee sääˊmlääˊjj mieˊldsaž tuärjjõõzz puäʒʒtäälaid tueˊjjummušše mâŋŋa tuärjjõsvuäʒʒja âlgg leeˊd uuˊccmõsân 80 puäʒʒjällmõõzz . 5 § Jeeˊres ââˊnnemjällmõš Jeeˊres luâđjieˊllemvueˊǩǩ- da jeeˊres uˊcclaǥan põrggmest taarblaž pååđaijällmõõzz vääras vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 40 proseent priimmâm kuulin . Lââˊssen håmmõšše vueiˊted lääin uˊvdded jeänmõsân 50 proseent priimmâm teäˊǧǧââˊnnemkuulin . 6 § Pohttmušraajjmõõžž Luâđjieˊllemvueˊjji haˊrjjtem vääras lij taarblaž tuejjeem- äitt- aazztem- da kääzzkâˊsttempõõrti raajjmõõžže ‚ šuuˊrummuužže da pueˊreemtuejja vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 50 proseent priimmum kuullplaan meäˊrest . Lââˊssen peäggtummui håmmõšše vueiˊted lääin uˊvdded jeänmõsân 40 proseent priimmâm kuul meäˊrest . Kueˊllšeeˊllempõõrti raajjâm vääras vueiˊted veäˊǩǩvuõđ uˊvdded jeänmõsân 40 proseent da lääin jeänmõsân 40 proseent priimmum kuul meäˊrest . 7 § Uˊccpõrggmuštuåimm Teäˊǧǧtummust sääˊmlääˊjj 3 §:z 2 momenttist ceälkkum uˊccpõrggmuštuåim ooccai jiijjâsteäˊǧǧvuässõõzz âlgg leeˊd uuˊccmõsân 10 proseent . Jeäˊrab veäˊrest vuäitt vuässõzz leeˊd uuˊccab-ki . 8 § Ââˊnnemkapital ' lääin Sääˊmlääˊjj 10 §:st ceälkkum ââˊnnemkapital ' lääin , vueiˊtted miõtted jeänmõsân 8400 euro . 9 § Jeälstummuzz tuõrjjõõttmâš Veäˊǩǩvuõđ põõrt da tõõzz kuulli täällraajjmõõžži raajjmužže vueiˊted miõttâd jeänmõsân 45 proseent priimmum kuul meäˊrest . Lââˊssen lääin vueiˊted peäggtummu raajjmužže miõttâd jeänmõsân 45 proseent priimmum kuul meäˊrest . Veäˊǩǩvuõđ põõrt da tõõzz kuulli täällraajjmõõžž šuuˊreem da teevvmuužže vueiˊted miõttâd jeänmõsân 50 proseent priimmum meäˊrest . Lââˊssen šuuˊreem da teevvmuužže vueiˊted lääin miõtted jeänmõsân 40 proseent priimmum meäˊrest . Jälstummust tuõrjjõõzze âlgg vueiˊvvääˊššest ääuǩted nokkam jälstempõõrt kook juˊn lie . Tuõrjjõõzz jälstummupõõrt raajjmuužže juˊn ääiˊjab raajjteˊmes tälla leˊbe vuˊvdde ođđ sääˊmtääl raajjmušše vuäǯǯ miõttâd pâi jeäˊrab veäˊrest . 10 § Čuâǥǥâsraajjâm ‚ čääˊʒʒhåmm ' mušše ‚ kuânviiǥǥi raajjmuš da šleäˊdgtem raajjmuš Čuâǥǥâsraajjmušše ‚ cääˊʒʒ håmm ' mušše ‚ kuânviiǥǥi da šleäˊdgtem vääras vueiˊted miõttâd jeänmõsân 40 proseent priimmum kuuli meäˊrest . Lââˊssen peäggtummui haŋǩǩõõžžid vueiˊted miõttâd jeänmõsân 50 proseent priimmum kuuli meäˊrest . 11 § Viõˊǩǩepuättmuž Tät asetõs puõtt viõˊǩǩe 1 peeiˊv ǩieˊssmannust 2001. 12 § Serddäiˊǧǧmeäˊrrõs Tään asetõõz suåvted še tän asetõsse ko tõt viõˊǩǩe puõtt äˊššen leeˊddi ooccmõõzzid . Hellsnest 15 peeiˊv vueˊssmannust 2001 Mädd- da meäˊctäällministeria Kalevi Hemilä Halltõspiisar Jukka Mirvo Nr 735 Riikksååbbar asetõs Sääˊmlaaˊjj muuttâzzast uvddum laaˊjj 43 §:z 2 momentt viõkke puättmõõzzast Alddon Helssnest 9 peeiˊv påˊrǧǧmannust 2001 Riikksååbbar tuˊmmstõõǥ mieˊldd ‚ kååˊtt lij tuejjuum mäˊdd- da meäˊctäällministeria õlmmsast ‚ šiõtt ' teet pâˊzzlâšttammannu 28 peeiv 2001 uvddum sääˊmlaaˊjj muuttââzzast uvddum laaˊjj ( 296/2001 ) nuäjjeeˊl : 1 § Sääˊmlaaˊjj muuttââzzast uvddum laaˊjj ( 296/2001 ) 43 §:z 2 momentt puõtt viõˊǩǩe 1 peeiˊv čõhččmannust 2001. 2 § Tät asetõs puõtt viõˊǩǩe 1 peeiˊv čõhččmannust 2001 . Hellsnest 9 peeiˊv čõhččmannust 2001 Mädd- da meäˊctäällministeria Kalevi Hemilä Halltõspiisar Jukka Mirvo Nr 218 Riikksååbbar asetõs Sääˊmlaaˊjj muuttâzzast uvddum laaˊjj måtam siõttõõzzi viõkke puättmõõzzast Alddon Helssnest 21 peeiˊv täˊlvvmannust 2002 Riikksååbbar tuˊmmstõõǥ mieˊldd ‚ kååˊtt lij tuejjuum mäˊdd- da meäˊctäällministeria õlmmsast ‚ šiõtt ' teet pâˊzzlâšttammannu 28 peeiv 2001 uvddum sääˊmlaaˊjj muuttââzzast uvddum laaˊjj ( 296/2001 ) nuäjjeeˊl : 1 § Sääˊmlaaˊjj muuttââzzast 28 peeiˊv 2001 uvddum laaˊjj ( 296/2001 ) 14 §:z 1 momentt ‚ 60 §:z 1 da 3 momeent da 68:z 3 momentt šõdde viõˊǩǩe 1 peeiˊv täˊnjuhččmään 2002 . 2 § Tät asetõs puõtt viõˊǩǩe 1 peeiˊv täˊnjuhččmään 2002 . Hellsnest 21 peeiˊv täˊlvvmannust 2002 Mädd- da meäˊctäällministeria Raimo Tammilehto Halltõspiisar Jukka Mirvo ¶ Nr 243 Lääˊǩǩ sääˊmmlääˊjj 68 §:z muˊttmest Alddon Helssnest 5 peeiˊv njuhččmään 2002 Riikkpeeiˊvi meäˊrrõõzz mieˊldd muˊtteet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 68 §:z 1 momeent , nåkamnallšem ko tõt lij lääˊjjest 575/1997 , nääiˊtaa : 68 § Måttam õõudbu lääˊjjšiõttõõzz vuâlla kuulli tuåim da vuõiggâdvuõttkõskkvuõđ ¶ Saaˊmi jeälstââˊttmest uˊvddum lääˊjj ( 273/1955 ) , saaˊmi määddšiõttõõllmuužž ( 593/1969 ) da kååˊmtummu sääˊmläkka vuâđđeeja riikk da veârrâmstrooitel vuäǯǯumuužž väˊsttmäˊhssemääiˊj da koorǥ da jeeˊres määinai peäˊlest jääˊǩǩtet tän lääˊjj viõǥǥâst åårai šiõtt ' tõõzzid da tõid vuâđđeeja suåppumušmääinaid . Mâŋŋa tän lääˊjj viõˊǩǩepueˊttmest šõddi , kååˊmtummu sääˊmläkka vuâđđeeja vuäǯǯumuužž väˊsttmäˊhssemääiˊj da koorǥ di jeeˊres määinai peäˊlest jääˊǩǩtet seämmanalla kååˊmtum sääˊmlääˊjj šiõtt ' tõõzzid . Ko mâka õõudbu sarnnum lääˊjjšiõttõõzz vuâlla kuulli riikklääinain da kaaupšemhâˊddvuäǯǯumuuǯǯin peˊrrjet eeˊjjest koorǥ pâˊjjel kueˊhtt prosentt pieˊlin , korgg lij kuuitâǥ skamm ' mannu 1 peeiˊvest 1996 rostovvmannu 31 peeiˊv 2001 räjja kueˊhtt prosentt pieˊlin . Jälstempõõrt lääinain peˊrrjet eeˊjjest koorǥ sarnnum ääiˊjest da eeˊjj 2002 aalǥâst ääˊljeeˊl jäänmõsân neˊllj prosentt pielin . Tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe 10 peeiˊv njuhččmään 2002 . Heˊlssnest njuhččmään 5 peeiˊv 2002 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäällminister Raimo Tammilehto Nr 322 Valdiasåbbar asetõs saaˊmi määddšiõttõõllâmlääˊjj da sääˊmlääˊjj vuâlla kuulli riikk kaupphâˊddvuäǯǯumuužži da riikklääinai koorǥi taˊrǩǩemest uˊvddum Heˊlssnest njuhččmään 25 peeiˊv 2002 Valdiasåbbar meäˊrrõõzz mieˊldd , kååˊtt lij rajjum mädd- da meäˊcctäällministeria čuäˊjtõõzzâst , šiõtteet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 68 §:z 3 momeent , nåkamnallšem ko tõt lij lääˊjjest 296/2001 : 1 § Riikk kaupphâˊddvuäǯǯumuužž Saaˊmi määddšiõttõõllâmlääˊjj ( 593/1969 ) da sääˊmlääˊjj ( 611/1984 ) vuâlla kuulli riikk kaupphâˊddvuäǯǯumuužžin peˊrrjet koorǥ eeˊjjest jäänmõsân 2,5 prosentted eeˊjj 2002 aalǥâst ooudårra . 2 § Riikklääin Saaˊmi määddšiõttõõllâmlääˊjj mieˊldd miõttum lääinain peˊrrjet koorǥ eeˊjjest jäänmõsân 2,5 prosentted eeˊjj 2002 aalǥâst ooudårra . Sarnnum lääˊjj mieˊldd miõttum jälstemlääinai da tõõi mieˊldd miõttum lââˊsslääinai koorǥin šiõtteet kuuitâǥ jeeˊrab . Sääˊmlääˊjj vuâlla kuulli riikklääinain peˊrrjet koorǥ eeˊjjest jäänmõsân kueˊhtt prosentt pieˊlin . Sarnnum lääˊjj mieˊldd miõttum jeeˊres lääinain peˊrrjet jäänmõsân 2,5 prosentted koorǥ eeˊjjest . 3 § Veäˊlǧǧšiõttõõlmõõžži vaikktõs Teˊl ko mâka riikk kaupphâˊddvuäǯǯummuužž leˊbe riikklääin korkk lij muttum põrggi saneerammuužžâst uˊvddum lääˊjj ( 47/1993 ) , privaatoummu veäˊlǧǧšiõttõõlmest uˊvddum lääˊjj ( 57/1993 ) , puäqqtäällˊlääˊjj ( 161/1990 ) , jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩlääˊjj ( 1295/1990 ) , sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) , jânnampäiˊǩǩ-jieˊllemvueˊjji teäggtemlääˊjj ( 329/1999 ) leˊbe puäʒʒtääl da luâttjieˊllemvueˊjji teäggtemlääˊjj ( 45/2000 ) vuâlla kuulli veäˊlǧǧšiõttõõlmõõžžin , peˊrrjet muˊttum koorǥ tõn ääiˊjest , ko muuttâs lij viõǥǥâst . 4 § Viõˊǩǩepuättmuš Tät asetõs sâdd viõˊǩǩe vueˊssmannust 1 peeiˊv 2002 . Heˊlssnest njuhččmään 25 peeiˊv 2002 Mädd- da meäˊcctäällminister Raimo Tammilehto Halltõspiisar Jukka Mirvo Nr 868 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest kålggmannu 23 peeiˊv 2002 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäǥǥtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 §:z 1 momeent nääiˊt : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 559 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2002 . Heˊlssnest kålggmannu 23 peeiˊv 2002 Pirrõsminister Jouni Backman Pâˊjjtaˊrǩǩeei Heikki Korpelainen Nr 8 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi tueˊjjuum skääđai korvvummuš puäʒʒoummid Uˊvddum Heˊlssnest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeria čuäˊjtõõzzâst , šiõtteet valdia täällarvvlõõzzâst ǩiđđmannu 13 peeiˊv 1988 uˊvddum lääˊjj ( 423/1988 ) 7c§:z 1 momeent mieˊldd , nåkamnallšem ko tõt lij lääˊjjest 689/2001 : 1 § Suåvtemvueˊǩǩ Kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjuum skääđai puäʒʒhåiddlääˊjjest ( 848/1990 ) mieˊrruum puäʒʒhåiddvuuˊdest koˊrvveet valdia budjeett vaaˊri mieˊldd valdia vaaˊrin tõn mieˊldd ko tän asetõõzzâst šiõtteet . 2 § Koˊrvvõõzz vuâđđ Korvvõõzz vuâđđan lij kuäˊcǩǩmi porrmõõžžân kåˊddum puõcci arvvlum mieˊrr ( laˊsǩǩeemnallšem skääđđ ) . Koˊrvvõs šâdd ǩuäˊcǩǩmi pieˊss ' sââi da ââˊlji vuâđđan laˊsǩǩuum reviir mieˊlddlaž ǩeârddõõzz vuâđđan . 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 549 eurrod . Reviir mieˊlddlaž ǩeârddõs kuäˊcǩǩem jälstem reviirist lij õhtt jeeˊresåˊrnn ko 4 §:sest sarnnum paalǥâskooˊddi vuuˊdin . Teˊl ko kuäˊcǩǩem jälstem reviirist lie ââˊlj , ǩeârddõs lij kuuitâǥ koumm . 4 § Pââjuum koˊrvvõs Tän ceäkksest mieˊrruum pââjuum ǩeârddõõzzin vääˊldet lokku puõccui šuurab vuäˊzz kuäˊcǩǩmi porrmõõžžâst 3 momenttista sarnnum paalǥâskooˊddi vuuˊdin . Pââjuum ǩeârddõs kuäˊcǩǩem jälstem reviirist lij kueˊhtt . Teˊl ko kuäˊcǩǩem jälstam reviirist lie ââˊlj , ǩeârddõs lij kuuitâǥ vitt . Pââjuum ǩeârddõõzz ââˊnet teˊl , ko laˊsǩǩeet koˊrvvõõzz meäˊr tääi paalǥâskooˊddi åårai kuäˊcǩǩmi reviirin : 1 ) Pääˊnntuõddâr , 2 ) Âˊvvel , 3 ) Kaldoaivi , 4 ) Kyrö 5 ) Käsivarsi , 6 ) Lappi , 7 ) Muddusjäuˊrr , 8 ) Muotkatuõddâr , 9 ) Näkkälä , 10 ) Njauddâm , 11 ) Paaččjokk , 12 ) Paistuõddâr 13 ) Sallivääˊrr , 14 ) Väˊččer . 5 § Koˊrvvõs raajjvuuˊdest Reviir mieˊlddlaž ǩeârddõs Lääˊddjânnam da nuuˊbb jânnam raai kuhttu peälla vuälteei reviirist , koˊst åårrai pieˊss lij nuuˊbb valdia vuuˊdest , lij 4 §:sest sarnnum paalǥâskooˊddi peäˊlnn täujja kueˊhtt da jeeˊres paalǥâskooˊddi peäˊlnn täujja õhtt . Puäʒʒhåiddvuuˊd raai saujjpeälla vuälteei kuäˊcǩǩem reviirist määuset vuäˊzz koˊrvvõõzzâst . 6 § Koˊrvvõõzz mähssmõš paalǥâskooˊddid Korˊvvõs määuset paalǥâskådda pukin tõn vuuˊdest åårai 3 , 4 leˊbe 5 §:sin mieˊrruum kuäˊcǩǩmi reviirai diõtt . Reviir mieˊlddlaž koˊrvvõõzz jueˊjjet paalǥâskooˊddi kõõskâst teˊl , ko ǩiõččât , što reviir kuäˊcǩǩem påˊrre puõccuid määŋg paalǥâskooˊddi vuuˊdest . Teˊl ko revirr lij vuäˊssen 4 §:z 3 momenttist mieˊrruum paalǥâskååˊdd vuuˊdest , laˊsǩǩeet koˊrvvõõzz ââˊneeˊl 4 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzz obb reviirist . Sääˊmjânnam pirrõskõõskõs meärrad koˊrvvõõzzin da mähss koˊrvvõõzzid paalǥâskooˊddid pirrõsministeria tän diõtt ouddum vaaˊrin . Koˊrvvõs määuset juõˊǩǩ eeˊjj mââimõsân kålggmannu 31 peeiˊv . 7 § Koˊrvvõs mieˊrǩǩuum puõʒʒust Paalǥâskåˊdd mähss tõn koˊrvvõõzzâst , koon lij vuäǯǯam , puõccu vuämsteeja raukkmõõzzâst suˊnne koˊrvvõõzz nåkam mieˊrǩǩuum puõccu diõtt , koonn kuäˊcǩǩem lij kåˊddam leˊbe muđoi raannâm tõn nuˊtt , što tõt âlgg looppted . 8 § Čiõlǥtõõzz da taˊrǩǩumuužž Meäˊcchalltõs čiõlǥad juõˊǩǩ eeˊjj kuäˊcǩǩmi pieˊss ' sõõˊjid da ââˊlji meäˊr 3 §:z 1 momenttist mieˊrruum reviir mieˊlddlaž ǩeârddõõzzi laˊsǩǩeem vääras da čiõlǥad da ärvtââll taarbi mieˊldd nuuˊbb jânnam vuuˊdest Lääˊddjânnam raai ââlda åårai reviirai lååkkmeäˊr . Taarbi mieˊldd Meäcchalltõs vuäitt jäˊrjsted puõccu vuämsteeja raukkmõõzzâst skääđđpääiˊǩest taˊrǩǩumuužž , što vueiˊtet praavâd , što mõõnn diõtt mieˊrǩǩuum puäʒʒ lij kåddjam . 9 § Viõˊǩǩepueˊttem Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe ođđeeˊjjmannu 15 peeiˊv 2002 . Tän asetõõzzin kååˊmtet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjuum skääđai koˊrvvõõzzâst pâˊzzlâšttammannu 18 peeiˊv 1999 uˊvddum riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ ( 373/1999 ) tõzz mâˊŋŋa tueˊjjuum muˊttõõzzivuiˊm . Heˊlssnest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 Pirrõsministedr Satu Hassi Halltõsduumšeǩ Hannu Karjalainen Nr 1086 Sääˊmǩiõll ' lääˊǩǩ Uˊvddum Heˊlssnest rosttovmannu 15 peeiˊv 2003 Riikkpeeiˊvi riâššâm mieˊldd šiõtt ' teet : 1 lååkk Aalmlaž šiõtt ' tõõzz 1 § Lääˊjj juuˊrd Tän lääˊjj jurddân lij jiiˊjjes peäˊlest staanâd vuâđđlääˊjjest šiõtt ' tuum säˊmmlai vuõiggâdvuõđ ââˊnned da viikkâd ooudâs jiiˊjjes ǩiõl da kulttuur . Tän lääˊjjest šiõtt ' teed säˊmmlai vuõiggâdvuõđâst ââˊnned jiiˊjjes ǩiõl duõmmišttmest da jeeˊres veˊrǧǧneeˊǩǩin di õõlmâs vääˊld õõlǥtumuužžin čõõđted da viikkâd ooudâs säˊmmlai ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđid . Täävtõsân lij , što säˊmmlai vuõiggâdvuõtt vuõiggmiõllsa vuõiggâdvuõđjååttmõõžž da šiõǥǥ vaaldšem diõtt staaneet ǩiõlâst soorččǩani di tõt še , što säˊmmlai ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđid čõõđtet nuˊtt , što tõid ij taarbâž jeeˊrab raukkâd . 2 § Lääˊjj suåvtemvuˊvdd Veˊrǧǧneeˊǩǩ , koid tät lääˊǩǩ kuâskk lie : 1 ) Enontekiö , Aanar , Suäˊđjel da Uccjooǥǥ kooˊddi tuåimmorgaan da nåkam kooˊddileett tuåimmorgaan , koin mii-ne täin kooˊddin lij mieˊldd ; 2 ) nåkam duõmmišttâm da valdia pirrõs- da pääiklažvaaldšem veˊrǧǧneeˊǩǩ , kooi veˊrǧǧvoudda ooudpeäˊlnn sarnnum kååˊdd obbnes leˊbe vuäˊssnes koˊlle ; 3 ) Sääˊmjânnam läänhalltõs da tõn õhttõõzzâst tuåimmjeei tuåimmorgaan ; 4 ) sääˊmteˊǧǧ , sääˊmaaˊšši saǥstõõllâmkåˊdd da sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 42 §:sest mieˊrruum sijddsååbbar ; 5 ) valdiasåbbar vuõiggâdvuõttkansler da eettikååˊdd vuõiggâdvuõttäˊššååum ; 6 ) õõˊnn ' jiäˊššååum da õõˊnn ' jiläittemluˊvddkåˊdd , tääˊssärvvåskkooumaž da tääˊssärvvluˊvddkåˊdd , teâttsueˊjjåskkooumaž da teâttsueˊjjluˊvddkåˊdd di minoritetåskkooumaž ; 7 ) Naroodjeältõkstrooiteˊl da mäddtäällneeˊǩǩi jeältõkstrooiteˊl ; di 8 ) nåkam valdia vaaldšemveˊrǧǧneeˊǩǩ , kook muttâzooccâmveˊrǧǧneˊǩǩen ǩiõtt ' tâˊlle ooudpeäˊlnn sarnnum vaaldšemveˊrǧǧneeˊǩǩest tuˊmmjem vuâlla puättam aaˊššid . Tän lääˊjj âlgg jääˊǩǩted še puäʒʒhåiddlääˊjj ( 848/1990 ) da puäʒʒhåiddasetõõzz ( 883/1990 ) vuâlla kuulli vaaldšemaaˊšši ǩiõtt ' tõõllmuužžâst tõin valdia veˊrǧǧneeˊǩǩin da paalǥâskooˊddin , kooi veˊrǧǧ- leˊbe tuåimmvoudda säˊmmlai dommvuˊvdd obbnes leˊbe vuäˊssnes kooll , di Pââlǥâskooˊddi õhttõõzzâst še . Lääˊjj ââˊnet jäärnâǩstrooitlivuiˊm da õhttõõzzivuiˊm di privatoummivuiˊm nuˊtt mäˊhtt šiõttˊteet 17 da 18 §:sest da seämmanalla ceerkavlaž veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm nuˊtt mäˊhtt šiõtt ' teet 30 §:sest . Säˊmmlai dommvuuˊdest ââˊnet spesialšiõtt ' tõõzz , kook koˊlle lääˊjj 3 loˊǩǩe . 3 § Mieˊrrumuužž Tän lääˊjjest mieˊrreet što : 1 ) sääˊmǩiõll lij aanarsääˊmǩiõll , nuõrttsääˊmǩiõll leˊbe tâˊvvsääˊmǩiõll õˊnnum ǩiõl leˊbe mainsteejajoouk mieˊldd ; 2 ) säˊmmlaž lij sääˊmteeˊǧǧin uˊvddum lääˊjj ( 974/1995 ) 3 §:sest mieˊrruum säˊmmlaž ; 3 ) säˊmmlai dommvuˊvdd lij sääˊmteeˊǧǧin uˊvddum lääˊjj 4 §:sest mieˊrruum säˊmmlai dommvuˊvdd ; di 4 ) veˊrǧǧneǩ lij 2 §:z 1 da 2 momenttist mieˊrruum duõmmišttid da jeeˊres veˊrǧǧneeˊǩǩid da strooitlid da paalǥâskooˊddid di Paalǥâskooˊddi õhttõõzz . 2 lååkk Ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđ 4 § Säˊmmla vuõiggâdvuõtt ââˊnned sääˊmǩiõl veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm Säˊmmlast lij vuõiggâdvuõtt jiiˊjjes ääˊšš diõtt leˊbe nåkam ääˊšš diõtt , koˊst suu kuulât , ââˊnned tän lääˊjjest mieˊrruum veˊrǧǧneeˊǩǩin sääˊmǩiõl . Veˊrǧǧneǩ ij vuäǯǯ rääˊjted leˊbe ǩeâlddõõttâd čõõđtemest tän lääˊjjest mieˊrruum ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđid tõn diõtt , što säˊmmlaž silttad jeeˊres ǩiõl še , håˊt lääˊddǩiõl leˊbe ruõccǩiõl . 5 § Juˊridlažoummu ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđ veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm Õhttõõzzâst da sǩiâŋkksieˊbrest , koonn påˊrddǩeeˊrjid ǩeˊrjtet säämas , lij vuõiggâdvuõtt veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm saǥstõõllmen ââˊnned påˊrddǩeeˊrj ǩiõl jääˊǩǩteeˊl suåvlaž vuäˊzzin , što mâiˊd 4 §:sest šiõtt ' teet säˊmmlai vuõiggâdvuõđâst ââˊnned sääˊmǩiõl . Škooulâst , koonn mätt ' tõsǩiõllân lij sääˊmǩiõll , lij seämmanalla vuõiggâdvuõtt ââˊnned sääˊmǩiõl nuˊtt mäˊhtt 1 momenttist šiõtt ' teet . 6 § Sääˊmǩiõl âânnem võboršeǩnallšem tuåimmorgaanivuiˊm Enontekiö , Aanar , Suäˊđjel da Uccjooǥǥ kooˊddi tuåimmorgaani säˊmmlain lij vuõiggâdvuõtt ââˊnned sääˊmǩiõl såbbrin da ǩeeˊrjted säämas ǩeeˊrjlaž ceälkkmuužžid , koiˊd õhtteet påˊrddǩerjja . Tät seämma kuâskk saaˊmi valdia luˊvddkåˊddneeˊǩǩid , komiteaneeˊǩǩid , tuâjj ' joukkneeˊǩǩid da vaˊstteei tuåimmorganeeˊǩǩid säˊmmlai dommvuuˊdest da tõn åålǥpeäˊlnn še , teˊl ko ǩiõtt ' tõõlât säˊmmlai aaˊššid . Paalǥâskooˊddi õhttõsneeˊǩǩest da tõn halltõsneeˊǩǩest lij seämmanalla vuõiggâdvuõtt såbbrest mainsted säämas . Ooudpeäˊlnn tän ceäkksest sarnnum såbbrin âlgg jäˊrjsted taaˊrbi mieˊldd tuˊlǩǩõõzz . 7 § Vuõiggâdvuõtt iˊlmmted sääˊmǩiõll jieˊnnǩiõllân narodteâttriâššmõˊšše Säˊmmlast , ǩeäˊst lij Lääˊddjânnmest dommkåˊddlääˊjjest ( 201/1994 ) sarnnum dommkåˊdd , lij vuõiggâdvuõtt iˊlmmted narodǩeˊrjjriâššmõˊšše ruõkkâm diõtt , što suu jieˊnnǩiõll lij sääˊmǩiõll . 8 § Veˊrǧǧneeˊǩǩi teâđtumuš Veˊrǧǧneeˊǩǩ âˊlǧǧe ââˊnned sääˊmǩiõl teˊl še , ko sij teâđte oummid aaˊššeez pirr . Veˊrǧǧneeˊǩǩ iˊlmmtõõzz , kuultõõzz da õlmmsapiijjmõõžž di jeeˊres teâđtumuužž oummid , seämmanalla ko vuäˊppeskõõlb da narood ââˊnnemnalla juˊrddum lomaak tiuddeemvuäˊpstõõzzivuiˊm âˊlǧǧe raajjâd da uˊvdded säˊmmlai dommvuuˊdest säämas še . Suudvuõiggõõzz , suˊvddi , kihlkåˊddkonttâr leˊbe tõn juâkkaz leˊbe kihlkååˊdd pååđai konttâr leˊbe tõõi veˊrǧǧoummu veeˊrj peäˊlest uˊvddum kuultõõzz da teâđtõõzz privatoummu vuõiggâdvuõđ kuõskki aaˊššin vueiˊtet kuuitâǥ måttmešt uˊvdded pâi lääddas , teˊl ko mâka sääˊmǩiõl âânnmõš leˊčči taarbteˊmes . Jeeˊres ko 2 §:z 1 da 2 momenttist mieˊrruum valdia veˊrǧǧneeˊǩǩin da strooitlin âlgg 1 momenttist sarnnum iˊlmmtõõzz , kuultõõzz , õlmmsapiijjmõõžž da teâđtõõzz di lomaak tiuddeemvuäˊpstõõzzivuiˊm raajjâd da uˊvdded säämas še , teˊl ko tõk kueˊsǩǩe vueiˊvv ' vuäˊzzest säˊmmlaid leˊbe teˊl ko muđoi lij vääžnai vââˊǩǩ . Vaali da meerjiõnstumuužži diõtt rajjum iˊlmmtõskoortid jeät rajju säämas lokku vääˊldǩani sääˊmteeˊǧǧin uˊvddum lääˊjj 24 §:sest sarnnum iˊlmmtõskoortid . 9 § Lääˊjj da jeeˊres šiõtt ' tõõzz di šiõtt ' teemehdtõõzz da smiõtldõõǥǥ Säˊmmlai kuõskki lääˊjj da jeeˊres šiõtt ' tõõzz di valdiasuåppmõõžž da jeeˊres Lääˊddjânnam šiõtt ' tõsnorldõõǥǥâst čõõđteei äˊššǩeeˊrjid da teâttânouddmuužžid čõõđtet sääˊmǩiõllsaž jåårǥlâttmõššân še , teˊl ko valdiasååbbar leˊbe ääˊššvuäˊsslaž ministeria nuˊtt meärrad . Tät seämma kuâskk meärrõõzzid , vuäˊppõõzzid , tuˊmmstõõǥǥid da teâttânouddmuužžid , koid čõõđtet ministeria leˊbe valdia jeeˊres veˊrǧǧneeˊǩǩ mieˊrreemnorldõõǥǥâst . Ministeriast leˊbe valdia komiteast , tuâjj-jooukâst leˊbe tõõinallšem tuåimmorgaanin valmštõllum da čõõđtem vuâla šõddâm lääˊǩǩehdtõõzz da smiõtldõõǥǥ leˊbe tõõi vuännõõzz čõõđtet säämas še , ko ministeria nuˊtt meärrad , teˊl ko tõk kueˊšǩǩe säˊmmlaid leˊbe teˊl ko muđoi lij vääžnai vââˊǩǩ tueˊjjeed nuˊtt . 10 § Sääˊmǩiõl âânnmõš veˊrǧǧneeˊǩǩ tuâjjǩiõllân Veˊrǧǧneǩ , kååˊtt reuâgg pâi sääˊmaaˊšši pirr , vuäitt ââˊnned tuâjjǩiõllân sääˊmǩiõl lääˊddǩiõl paaldâst . 3 lååkk Säˊmmlai dommvuuˊdest suåvtem vuâla šiõtt ' tõõzz 11 § Spesial õõlǥtumuužž Ooudpeäˊlnn 2 §:z 1 momenttist mieˊrruum veˊrǧǧneeˊǩǩ âˊlǧǧe säˊmmlai dommvuuˊdest åårai veˊrǧǧpõõrtin da jeeˊres tuåimmpääiˊǩin jääˊǩǩted võl , što mâiˊd 12-16 §:sin šiõtt ' teet . 12 § Vuõiggâdvuõtt ââˊnned sääˊmǩiõl veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm Säˊmmlast lij vuõiggâdvuõtt ââˊnned veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm lääˊdd- leˊbe sääˊmǩiõl jiiˊjjes vaˊlljumuužž mieˊldd . Vuõiggâdvuõđâst ââˊnned ruõcc ǩiõl šiõtt ' teet ǩiõll ' lääˊjjest ( 423/2003 ) . Säˊmmlast lij seämma vuõiggâdvuõtt säˊmmlai dommvuuˊd åålǥpeäˊlnn še valdia veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm teˊl , ko täk muttâzooccâmveˊrǧǧneǩǩen ǩiõtt ' tâˊlle dommvuuˊd veˊrǧǧneeˊǩǩest alttuum aaˊššid . 13 § Vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad tuåimtemǩeeˊrj leˊbe jeeˊres äˊššǩeeˊrj säämas Säˊmmla , kååˊtt lij ääˊššvuäˊsslaž , âlgg uˊvdded suu raukkmõõžž mieˊldd suudkåččemooccmõõžž , suudâm , tuˊmmstõõǥǥ , påˊrddǩeeˊrj leˊbe jeeˊres äˊššǩeeˊrj säämas tõn vuäˊzzest , ko äˊšš kuâskk suu vuõiggõõzz , ouddõõzz leˊbe õõlǥtõõzz , peˊce teˊl ko kõõččmõõžžâst lij äˊššǩeˊrjj , kååˊtt ij vaaikad ääˊšš čåuddmõˊšše . Teˊl ko säˊmmlaž , kååˊtt lij ääˊššvuäˊsslaž , lij ââˊnnam ǩeˊrjjteeˊl leˊbe mainsteeˊl sääˊmǩiõl , ko son lij saǥstõõllâm veˊrǧǧneeˊǩǩin , kååˊtt suu aaˊššees håidd , suˊnne âˊlgg uˊvdded säämas tuåimtemǩeeˊrj vaˊstteei veeidâsvuõđâst da vaˊstteei oudldõõzzin nuˊtt , što son ij taarbâž tõn jeeˊrab raukkâd . Tuåimtemǩeeˊrjest âlgg kuuitâǥ uˊvdded pâi staan jåårǥlâttmõõžž säämas , ko mâka ääˊššvuäˊssla lie jiânnai da sij jie leäkku õõutmiõlâst sääˊmǩiõl ââˊnnmest . 14 § Sääˊmǩiõl silttõs da tõn kuõskki čeäˊppvuõttõõlǥtõõzz Teˊl ko veˊrǧǧneǩǩ väldd oummid riõuggu , âlgg ââˊnned huõl tõˊst , što personkåˊdd juõˊǩǩ konttrest leˊbe tuåimmpääiˊǩest pâstt kääzzkâˊstted äˊššlaid säämas še . Veˊrǧǧneǩǩ âlgg tän lââˊssen škooul ' jumuužž jäˊrjsteeˊl leˊbe jeeˊres vueˊjjivuiˊm ââˊnned huõl tõˊst , što personkåˊdd silttad teˊmmet sääˊmǩiõl , što pâstt hoiˊddjed tuâjes säämas . Sääˊmǩiõl silttõõzz vueiˊtet piijjâd ǩiõllsilttõõzz kuõskki čeäˊppvuõttõõlǥtõsân valdia veˊrǧǧneeˊǩǩ personkådda lääˊjjin leˊbe laˊǩǩe vuâđđeeˊl valdiasåbbar leˊbe ministeeria asetõõzzin di seämmanalla kååˊddla veˊrǧǧneeˊǩǩi personkådda kåˊddlääˊjj ( 365/1995 ) mieˊldd , teˊl ko näkam čeäˊppvuõttõõlǥtõõzzâst ij leäkku šiõtt ' tuum lääˊjjin leˊbe laˊǩǩe vuâđđeeˊl . Sääˊmǩiõl silttõs ǩiõččât spesial merittân , håˊt tõn ij leäkku piijjum veeˊrj , tuåim leˊbe tuâi čeäˊppvuõttõõlǥtõsân . Sääˊmǩiõl silttõõzz kuõskki čeäˊppvuõttõõlǥtõõzzin lij suåvlaž vuäˊzzin viõǥǥâst , što mâiˊd šiõtt ' teet lääˊjjest ( 424/2003 ) õõlmâsõhttsažkooˊddi personkååˊdd ǩiõllsilttõõzzâst . Sääˊmǩiõl silttõõzz čuäˊjtet takai ǩiõlltuˊtǩǩõõzzin uˊvddum lääˊjjest ( 668/1994 ) mieˊrruum ǩiõlltuˊtǩǩõõzzin leˊbe mättjumuužž ääiˊj rajjum ǩiõllteestin leˊbe õllškooulmättjumuužžin . 15 § Veˊrǧǧneeˊǩǩi õõlǥtumuš ââˊnned sääˊmǩiõl Veˊrǧǧneeˊǩǩ âˊlǧǧe iˊlmmtõõzzin , kåččmõõžžin da ǩeeˊrjin , koid vuõltteet ääˊššvuäˊssla leˊbe tõn ooumže , ǩeäzz âlgg lääˊjj mieˊldd iˊlmmted tuˊmmjem vueˊlnn åårai leˊbe tuˊmmjem vuâlla puõˊtti ääˊššest , ââˊnned ääˊšš ǩiõtt ' tõõllâm ǩiõlâst soorčǩani vuâsttaväˊlddeeja ǩiõl , teˊl ko tõt lij teâđast leˊbe vuäǯǯat hieˊlǩeld tiõttu , leˊbe ââˊnned lääˊddǩiõl lââˊssen sääˊmǩiõl še . Veˊrǧǧneǩ âlgg raauktää ââˊnned sääˊmǩiõl , teˊl ko vasttad suˊnne tuåimtum sääˊmǩiõllsa ǩeeˊrjid . Veˊrǧǧneeˊǩǩ âˊlǧǧe tuâjsteez muđoi še viikkâd ooudâs sääˊmǩiõl âânnmõõžž . 16 § Sääˊmǩiõl âânnmõš kååˊdd äˊššǩeeˊrjin Nåkam kååˊdd , koˊst säˊmmla lie leäm mõõnni eeˊjj vuõssmõs peeiˊv jäänab ko õhtt kuälmõs , tuåimorgan âlgg ââˊnned sääˊmǩiõl še nåkam påˊrddǩeeˊrjin da jeeˊres äˊššǩeeˊrjin , koid ij õõlǥ uˊvdded privat ääˊššvuäˊssla da kookk lie muđoi vääžnai . Jeeˊres še kåˊdd âlgg ââˊnned sääˊmǩiõl näkam ääˊššǩeeˊrjin nuˊtt veeidsen ko sij tätta . 17 § Jäärnâǩstrooiteeˊl di valdia leˊbe kååˊdd vuämstam õutstõõzz Valdia jäärnâǩstrooiteˊl di nåkam kääzzkõõzz puˊhtti õutstõs , koˊst valdiast leˊbe õõut leˊbe määŋg 2 §:z 1 momeent 1 pääiˊǩest mieˊrruum kååˊddest lij mieˊrreemväldd , âlgg säˊmmlai dommvuuˊdest uˊvdded tän lääˊjj oudldam ǩiõll ' laž kääzzkõõzz da âlgg teâđted narooˊde säämas še tuejjumuužž šlaajj da ääˊšš oudldam veeidâsvuõđ mieˊldd da nåkamnalla , što tõn obbvuõttân ärvtõõleeˊl vueiˊtet ââˊnned jäärnâǩstrooiteeˊl leˊbe õutstõõzz peäˊlest mååžna . Teˊl ko valdia jäärnâǩstrooiteˊl håidd veˊrǧǧneǩtuâi , tõzz âlgg suåvvted , što mâiˊd tän lääˊjjest šiõtt ' teet veˊrǧǧneeˊǩǩest . 18 § Privatoummu ǩiõll ' laž kääzzkâˊsttemõõlǥtõs Teˊl ko mâka õõlmâs vaaldšemtuâjj lij lääˊjjin leˊbe laˊǩǩe vuâđđeeˊl šiõtt ' tuum privatooumže , suu kuâskk , teˊl ko son håidd tän tuâi säˊmmlai dommvuuˊdest , tõt što mâiˊd tän lääˊjjest šiõtt ' teet veˊrǧǧneeˊǩǩest . Teˊl ko näkam tuâi vuâsttavaˊlddi säˊmmlai dommvuuˊdest tuåimm veˊrǧǧneeˊǩǩ tuˊmmstõõǥǥ leˊbe jeeˊres tuåim diõtt leˊbe veˊrǧǧneeˊǩǩ da vuâsttavaˊlddi kõskksaž suåppmõõžž diõtt , veˊrǧǧneˊǩǩ âlgg ââˊnned huõl tõsˊt , što tän lääˊjj mieˊlddsaž ǩiõll ' lâž kääzzkõõzz uuˊdet teˊl , ko hååidet tuâi . Täˊst âlgg ââˊnned huõl teˊl še , ko veˊrǧǧneˊǩ oudd jeeˊres ko õõlmâs vaaldšemtuâi privatoummu hååid vueˊlnn säˊmmlai dommvuuˊdest , ko mâka tän lääˊjj oudldam kääzzkõstääˊss tõn õõlǥad . 4 lååkk Vuõiggâdvuõtt tuˊlǩǩõˊsse da jåårǥlâttmõˊšše 19 § Vuõiggâdvuõtt tuˊlǩǩõˊsse Teˊl ko tän lääˊjj mieˊldd mainstet ääˊšš ǩiõtt ' tõõllmest sääˊmǩiõl , õõlǥči ääˊšš ǩiõtt ' tõõllmõõžž uˊvdded nåkam reâuǥla tuâjjân , kååˊtt silttad sääˊmǩiõl . Teˊl ko veˊrǧǧneeˊǩǩest ij leäkku nåkam säämas siltteei reâuǥlaž , kååˊtt vuäitči ǩiõtt ' tõõllâd ääˊšš , âlgg veˊrǧǧneǩ jäˊrjsted tuˊlǩǩõõzz dääram , teˊl ko tõt ij jiõčč âânn huõl tuˊlǩǩõõzzâst . 20 § Vuõiggâdvuõtt tuåimtemǩeeˊrj da jeeˊres äˊššǩeeˊrj jåårǥlâttmõˊšše Teˊl ko vaaldšemääˊššest , vaaldšemlääˊjjââˊnnemääˊššest leˊbe rikosääˊššest suudkåččmõš , suudâm , tuˊmmstõk , påˊrddǩeˊrjj leˊbe jeeˊres äˊššǩeˊrjj lij rajjum lääddas leˊbe ruõccâs , veˊrǧǧneǩ âlgg uˊvdded säˊmmla , kååˊtt lij ääˊššvuäˊsslaž , suu raukkâm diõtt määusteˊm veerjlaž jåårǥlâttmõõžž täin äˊššǩeeˊrjin tõn vuäˊzzest ko äˊšš kuâskk suu vuõiggõõzz , ouddõõzz leˊbe õõlǥtõõzz , peˊce teˊl ko kõõččmõõžžâst lij äˊššǩeˊrjj , kååˊtt ij vaaikad ääˊšš čåuddmõˊšše . Jåårǥlâttmõš âlgg õhtteed tuåimtemǩerjja leˊbe jeeˊres äˊššǩerjja . Teˊl ko veerjlaž jåårǥlâttmõõžžâst lij jåårǥlâttemvââˊǩǩ , veˊrǧǧneǩ âlgg teevvâd tõn , peˊce teˊl ko teevvmõš lij aivv taarbteˊmes . Säˊmmla , kååˊtt lij ääˊššvuäˊsslaž , âlgg teˊl uˊvdded tivvum tuåimtemǩeeˊrj dääram . 21 § Vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad jåårǥlâttmõõžž sääˊmǩiõl konttrest Veˊrǧǧneeˊǩǩest , kååˊtt tän lääˊjj mieˊldd âlgg uˊvdded suu tuåimtemǩeeˊrjest sääˊmǩiõllsaž jåårǥlâttmõõžž leˊbe tuåimtemǩeeˊrj säämas , lij vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad jåårǥlâttmõõžž sääˊmǩiõl konttrest , teˊl ko jåårǥlâttmõõžž ij vueiˊt muđoi haˊŋǩǩeed . Seämmanalla veˊrǧǧneeˊǩǩest lij vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad konttrest sääˊmǩiõllsaž äˊššǩeeˊrjest jåårǥlâttmõõžž lääddas . 22 § Jåårǥlâttmõõžžâst leˊbe tuˊlǩǩõõzzâst šõddâm kuuli mähssem Teˊl ko valdia veˊrǧǧneǩ âlgg uˊvdded leˊbe tuåimted ääˊššvuäˊssla tuåimtemǩeeˊrj leˊbe äˊššǩeeˊrj säämas leˊbe säämas jåårǥlõˊttum leˊbe âlgg ââˊnned tuˊlǩǩõõzz , valdia mähss tuåimtemǩeeˊrj raajjmest leˊbe jåårǥlâttmest leˊbe tuˊlǩǩõõzzâst säämas šõddâm kuulid . Kåˊdd , kooˊddi õhttõs leˊbe aaˊrhelkåˊdd leˊbe sieˊbrrkåˊdd mähss 4—6 , 12 , 13 , 15 , 16 da 30 §:sin mieˊrruum tuåimtem- leˊbe jeeˊres äˊššǩeeˊrj raajjmest leˊbe jåårǥlâttmest leˊbe tuˊlǩǩemest šõõddi kuulid . 23 § Äˊššlaž mähss jåårǥlâttmõõžž jiõčč Teˊl ko valdia , kååˊdd lebe kooˊddi õhttõõzz veˊrǧǧnekka leˊbe ceerkavla veˊrǧǧnekka lij vuõlttuum äˊššǩeeˊrj säämas , håˊt äˊššlast ij leäkku vuõiggâdvuõtt ââˊnned sääˊmǩiõl tän veˊrǧǧneeˊǩǩin , âlgg veˊrǧǧneǩ , mâˊŋŋa ko lij kuullâm äˊššla , taarbi mieˊldd haŋǩǩeed äˊššǩeeˊrjest jåårǥlâˊtmõõžž tõn ǩiõˊlle , koonn veˊrǧǧneeˊǩǩest ââˊnet da äˊššlaž mähss tõn . 5 lååkk Tuejjumuužž , kookk veˊǩǩe ooudâs ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđid 24 § Veˊrǧǧneeˊǩǩi õõlǥtõs čõõđted ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđid Veˊrǧǧneǩ âlgg suu tuejjumuužžâst jiõččaltteeˊl ââˊnned huõl tõˊst , što tän lääˊjj staanuum ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđ šâˊdde tuõttân juõˊǩǩpeivvsaž jieˊllmest . Tõt âlgg čuäˊjted oummid , što kääzzkâstt säämas še . Veˊrǧǧneǩ vuäitt uˊvdded pueˊrab ǩiõll ' la kääzzkõõzz še , ko mõõnn tän lääˊjjest oudldeet . 25 § Veˊrǧǧluõvâsvuõtt paaˊlǩin da luõvâsvuõtt tuâjast sääˊmǩiõl silttõõzz haˊŋǩǩeem diõtt Nåkam 2 §:z 1 momenttist mieˊrruum valdia veˊrǧǧneeˊǩǩ veˊrǧǧoummust , koonn veˊrǧǧvuˊvdd lij obbnes saaˊmi dommvuuˊd seˊst , lij vuõiggâdvuõtt , teˊl ko mâka son lij reâuggam tän veˊrǧǧneeˊǩǩ tuâjast uuccmõsân eeˊjj ääiˊj , vuäǯǯad veˊrǧǧluõvâsvuõđ paaˊlǩin nåkam sääˊmǩiõl silttõõzz haˊŋǩǩeem diõtt , kååˊtt lij taˊrbbes suu veˊrǧǧtuâi hoiˊddjem diõtt . Näkam veˊrǧǧneeˊǩǩ tuâjast åårai reâugglast lij seämmanallšem oudldõõzzivuiˊm vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad luõvâsvuõđ tuâjstest tän seämma ääˊšš diõtt . Ooudpeäˊlnn 2 §:z 1 momenttist mieˊrruum kååˊdd leˊbe kåˊddõhttõõzz da nåkam 2 §:z 1 momeentt 2 da 3 pääiˊǩest mieˊrruum valdia veˊrǧǧneeˊǩǩ tuâjast åårai ooumžed , koonn veˊrǧǧvuuˊdest vuäˊss lij saaˊmi dommvuuˊdest , di Paalǥâskooˊddi õhttõõzz personkådda kuulli ooumžed vueiˊtet miõttâd veˊrǧǧluõvâsvuõđ paaˊlǩin leˊbe luõvasvuõđ tuâjast nåkam sääˊmǩiõl silttõõzz haˊŋǩǩeem diõtt , teˊl ko mâka son lij reâuggam tän veˊrǧǧneeˊǩǩ tuâjast uuccmõsân eeˊjj ääiˊj . Valdiasåbbar asetõõzzin vueiˊtet šiõtt ' teed jeeˊres määinin veˊrǧǧluõvâsvuõđ diõtt leˊbe luõvâsvuõđ tuâjast diõtt . Veˊrǧǧluõvâsvuõtt ' tuˊmmstõõǥǥ leˊbe ast luõvâsvuõđ kuõskki tuˊmmstõõǥǥ mäinnân vueiˊted piijjâd , što reâugglaž rääjj veˊrǧǧneeˊǩǩin ǩeeˊrjlaž suåppmõõžž , koonn mieˊldd son reâugg veˊrǧǧneeˊǩǩ vuâlžen saaˊmi dommvuuˊdest mâŋŋa veˊrǧǧluõvâsvuõđ leˊbe mâŋŋa tuâjast luõvâsvuõđ snäätnai ääiˊj , kååˊtt ij vuäǯǯ leeˊd kuuˊǩǩab ko õhtt eeˊǩǩ . Suåppmõˊšše vueiˊtet väˊldded meäˊrrõõzz tõˊst , što reâugglaž mähss veˊrǧǧnekka , teˊl ko son mâka suåppum ääiˊj seˊst vuâlgg meädda tuâjstes leˊbe ko suu pääkkat meädda tuâjstes suˊst šõddâm jeeˊres vââˊjj ko panntiõrvâsvuõđ diõtt , jäänmõsân ǩiõl mätt ' tõõttmest vuõiˊǧǧest šõddâm kuuli vaˊstteei suåppmõš-sääkk . 26 § Sääˊmǩiõllkoontâr Sääˊmǩiõl jåårǥlâttmõõžž da jeeˊres tän lääˊjjest šiõtt ' tuum tuâjai vääras sääˊmteeˊǧǧ vuâlžen lij sääˊmǩiõllkoontâr , kååˊtt âlgg leeˊd saaˊmi dommvuuˊdest . Sääˊmǩiõllonttrest šiõtt ' teet tääˊrǩben valdiasåbbar asetõõzzin . 27 § Sääˊmǩiõl veäˊǩǩteei Sääˊmjânnam läänhalltõõzzâst di valdia pirrõs- da pääiklažvaaldšem vuâlaž veˊrǧǧneeˊǩǩest vuäitt säˊmmlai dommvuuˊdest leeˊd sääˊmǩiõl veäˊǩǩteei . Veäˊǩǩteeja kääzzkõõzz lie äˊššla dääram . 28 § Vuâppmõš da praavumuš Juõˊǩǩ veˊrǧǧneǩ vuäpp jiiˊjjes tuâjain tän lääˊjj jäˊǩǩtumuužž . Sääˊmteˊǧǧ präävv tän lääˊjj suåvtumuužž da vuäitt uˊvdded vuäˊpstõõzz ǩiõll ' lääˊjj vuâlla kuulli kõõččmõõžžin da vuäitt ehdted pueˊrõõzzid nåkam aaˊšši teevvâm vääras , kook jie leäkku kuddnalla . 29 § Maainâs Sääˊmǩiõllkoontâr oudd õõutsââˊjest sääˊmteeˊǧǧ mieˊrrääm sääˊmǩiõllsåbrrin juõˊǩǩ vaalpoodd sääˊmtegga mainnâz tõˊst , što mäˊhtt sääˊmǩiõl kuõskki lääˊjj lie õnnum da mäˊhtt säˊmmlai ǩiõll ' la vuõiggâdvuõđ lie čõõđtum da mäˊhtt ǩiõllåårrmõõžž lie mõõnnâm ooudårra tõn mieˊldd ko valdiasåbbar asetõõzzin tääˊrǩben šiõtt ' teet . Valdiasåbbar ǩiõll ' lääˊjj suåvtem kuõskki mainnsest šiõtt ' teet ǩiõll ' lääˊjjest . 6 lååkk Pååđai šiõtt ' tõõzz 30 § Ceerkavlaž veˊrǧǧneeˊǩǩ Seämma , što mâiˊd tän lääˊjjest šiõtt ' teet sääˊmǩiõl âânnmest valdia veˊrǧǧneeˊǩǩin , kuâskk ääˊššvuäˊsslai âânnam ǩiõl da tuåimtemǩeeˊrji da jeeˊres äˊššǩeeˊrji âânnam ǩiõl Oulu aaˊrhelkååˊdd duõmmkapittlest da nåkam papp ' pravleeˊn ' jain , kooi tuåimmvoudda säˊmmlai dommvuˊvdd leˊbe vuäˊss tõˊst kooll , teˊl ko äˊšš ij leäkku nåkam , što tõn vuäitt ǩiõččâd ceerkavlääˊjj ( 1054/1993 ) mieˊldd ceerkav jiiˊjjes äˊššen , da ortodoksi ceerkavkååˊdd Oulu aaˊrhelkååˊdd koontâr . Mâiˊd tän lääˊjj 1 , 4 , 5 , 8 , 20 da 24 §:sin šiõtt ' teet , kuâskk seämmanalla evaŋeˊlisluterneeˊǩǩ ceerkav Enontekiö , Aanar , Uccjooǥǥ da Suäˊđjel sieˊbrrkooˊddid , teˊl ko äˊšš ij leäkku nåkam , što tõn vuäitt ǩiõččâd ceerkavlääˊjj mieˊldd ceerkav jiiˊjjes äˊššen , da ortodoksi ceerkavkååˊdd Sääˊmjânnam sieˊbrkååˊdd . 31 § Vadia mäˊhssemõõlǥtõs Valdia täällarvvlõˊsse âlgg väˊldded mieˊrrtieˊǧǧ valdiaveäˊǩǩtieˊǧǧi vääras kooˊddid , sieˊbrid , säˊmmlai dommvuuˊd paalǥâskooˊddid da 18 §:sest mieˊrruum privatoummid tän lääˊjj ââˊnnmest šõddâm lââˊsskuuli kätteem diõtt . 32 § Sääˊm ǩiõl staattus snäätnai vaaldšemvuuˊdin Säˊmmlai vuõiggâdvuõđâst vuäǯǯad vuâđđškooul- da jeeˊres mätt ' tõõzz jiiˊjjes jieˊnnǩiõlin , sääˊm ǩiõl mätt ' tõõzzâst di sääˊm ǩiõlâst mätt ' tõsǩiõllân , mätt ' tõsaunnsen da tuˊtǩǩõsǩiõllân šiõˊtt ' teet jeeˊrab . Säˊmmlai vuõiggâdvuõđâst vuäǯǯad peiˊvvhååid jiiˊjjes jieˊnnǩiõlin šiõtt ' teet päärnai peiˊvvhååidest uˊvddum lääˊjjest ( 36/1973 ) . Tän lääˊjj 2 §:z 1 momenttist mieˊrruum veˊrǧǧneeˊǩǩ âˊlǧǧe jääˊǩǩted tän lääˊjj šiõtt ' tõõzzid , ko suåvteet puõcci sââˊjest da vuõiggâdvuõđin uˊvddum lääˊjj ( 785/1992 ) da sosialhuõl ääˊššla sââˊjest da vuõiggâdvuõđin uˊvddum lääˊjj ( 812/2000 ) . 33 § Tääˊrǩab šiõtt ' tõõzz Tääˊrǩab šiõtt ' tõõzz tän lääˊjj tiuˊddepiijjmõõžžâst uuˊdet valdiasåbbar asetõõzzin . 7 lååkk Viõˊǩǩešõddâm- da serddšiõtt ' tõõzz 34 § Viõˊǩǩešõddmõš Tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe ođđeeˊjjmannu 1 peeiˊv 2004 da tõin kååˊmtet sääˊmǩiõl âânnmest veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm pâˊzzlâšttammannu 8. peeiˊv 1991 uˊvddum lääˊjj ( 516/1991 ) tõzz mâˊŋŋlest rajjum muttõõzzivuiˊm . Juˊn ouddâl ko tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe , vueiˊtet altteed tõn tiuˊddepiijjmõõžž oudldam tuejjumuužž . Tät lääˊǩǩ âlgg leeˊd Lääˊddjânnam šiõtt ' tõõzzi norldõõǥǥâst aanarsääˊm- , nuõrttsääˊm- da tuõddârsääˊmǩiõlid jåårǥlõˊttum še . 35 § Serddšiõtt ' tõõzz Ko jeeˊres laaˊjjin leˊbe asetõõzzin lij sieˊvvõs täin laaˊjjin kååˊmtum laˊǩǩe sääˊmǩiõl âânnmest veˊrǧǧneeˊǩǩivuiˊm , ǩiõččât što mâŋŋa , ko tät lääˊǩǩ lij šõddâm viõˊǩǩe , sieˊvvõs meärǩǩad sieˊvvõõzz tän laˊǩǩe . Ko äˊšš lij alttuum ouddâl , ko tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe , suåvteet tän lääˊjj viõˊǩǩe šõddmest viõǥǥâst åårai šiõtt ' tõõzzid , teˊl ko veˊrǧǧneǩ ij äˊššvuässla vuõiggõõzz da ouddõõzz diõtt jeeˊresnalla preem . Heˊlssnest rosttovmannu 15 peeiˊv 2003 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Vuõiggâdvuõttminister Johannes Koskinen Nr 866 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum riikksåbbar asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest kålggmannu 15 peeiˊv 2003 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv v 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 §:z 1 momentt , nåkamnallšem ko tõt lij asetõõzzâst 868/2002 , näkamnalla : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 562 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2003 . Heˊlssnest kålggmannu 15 peeiˊv 2003 Pirrõsminister Jan-Erik Enestam Halltõspiisar Satu Sundberg ¶ Nr 108 Valdiasåbbar asetõs sääˊmǩiõll ' lääˊjj tiuˊddepiijjmõõžžâst Uˊvddum Heˊlssnest täˊlvvmannu 12 peeiˊv 2004 Valdiasåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum vuõiggâdvuõttministeeria čuäˊjtõõzzâst , šiõtt ' teet rosttovmannu 15 peeiˊv 2003 uˊvddum sääˊmǩiõll ' lääˊjj ( 1086/2003 ) 29 §:z 1 momeent da 33 §:z mieˊldd : 1 § Teˊl ko veˊrǧǧneǩ âlgg uˊvdded sääˊmǩiõll ' lääˊjj ( 1086/2003 ) mieˊldd sääˊmǩiõllsaž tuåimtemǩeeˊrj leˊbe alggpuäđlaž lääˊdd- leˊbe ruõccǩiõllsaž äˊššǩeeˊrjest sääˊmǩiõllsaž jåårǥlâttmõõžž leˊbe tõõzz uˊvddum sääˊmǩiõllsaž äˊššǩeeˊrjest lääˊdd- lebe ruõccǩiõllsaž jåårǥlâttmõõžž , tõt vuäitt raajjâd leˊbe jåårǥlâˊtted äˊššǩeeˊrj jiõčč , ko mâka tõn reâuǥast lij sääˊmǩiõllsaž ooumaž . Veˊrǧǧneǩ vuäitt haˊŋǩǩeed jåårǥlâttmõõžž sääˊmǩiõll ' lääˊjj 26 §:sest mierruum sääˊmǩiõllkonttrest leˊbe veeˊrjlaž jåårǥlõˊttjest , ǩeäˊst lij vuõiggâdvuõtt jåårǥlâˊtted sääˊmǩiõlâst leˊbe sääˊmǩiõˊlle . 2 § Sääˊmǩiõllkoontâr leˊbe jåårǥlâttmõõžž raajjâm ooumaž âlgg tuõđšted ooudbu sarnnum jåårǥlâttmõõžž vuõiggân . 3 § Veˊrǧǧneeˊǩǩ , kooi tuâjjǩiõll lij sääˊmǩiõll , vuäiˊtte ââˊnned sääˊmǩiõl sij ǩeeˊrjin , kook lie čuäjtum sääˊmǩiõll ' lääˊjj 2 §:z 1—3 momeentin sarnnum veˊrǧǧneeˊǩǩid . 4 § Sääˊmǩiõllkoontâr oudd õõutsââˊjest sääˊmǩiõllsåbbrin juõˊǩǩ vaalpoodd sääˊmǩiõll ' lääˊjj 29 §:z 1 momenttist mierruum mainnâz , kååˊtt âlgg õhtteed sääˊmteeˊǧǧest uˊvddum lääˊjj ( 974/1995 ) 7 §:sest mierruum sääˊmteeˊǧǧ mainnsa valdiasåbbra . 5 § Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe pâˊzzlâšttammannu 1 peeiˊv 2004 . Heˊlssnest täˊlvvmannu 12 peeiˊv 2004 Vuõiggâdvuõttminister Johannes Koskinen Lääˊjjšiõtteemduumšeǩ Eero J . Aarnio Lääˊǩǩ Meäˊcchalltõõzzâst Uˊvddum Helssnest rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 Riikkpeeiˊvi riâššâm mieˊldd šiõttʼteet : 1 § Vaaldšummuš väˊlddsââˊjj Meäˊcchalltõs lij mädd- da meäˊcctäällministeria vaaldšummuužžpääiˊǩ tuåimmsaž riikk jäärnâǩstrooiteˊl . Luâđsuejjeem kuõskki aaˊššin Meäˊcchalltõs lij pirrõsministeria jååđtõõzzâst . Meäˊcchalltõˊsse šiõttʼteet riikk jäärnâǩstrooitliˊn uˊvddum lääˊjj ( 1185/2002 ) , mââibeäˊlnn jäärnâǩstrooiteˊllääˊǩǩ , jos jeät tän lääˊjjest nuˊbbnalla šiõttʼtukku . 2 § Tuâi Meäˊcchalltõs håidd , âânn da sueˊjjat vaaldšem vuâlstes kuulli luâđvääˊraid da jeeˊres vuämšstõõzzid . Meäˊcchalltõs âlgg mõõntõõllâd kännteeˊl da puˊhttsânji . Meäˊcchalltõs âânn jäärnâǩtuåimmʼmuužž tän lääˊjjest šiõttʼtuum meerkåˊddsai õõlǥtõõzzi veeidasvuõdâst da håidd takai vaaldšemtuâjaid . 3 § Jäärnâǩtuåimmʼmuužž tuåimmvuˊvdd Meäˊcchalltõõzz jäärnâǩtuåimmʼmuužž tuåimmvuˊvdden lij mäddtääll da jeeˊres luâđvääˊrai âânnmõš di tõid kuõskki ouddaz da kääzzkâˊsttemvueˊjj . 4 § Takai õhttsažkåˊddsa õõlǥtõõzz Luâđvääˊrai piˊštti hååid da âânnmõõžž vuõssärvvsen vuäˊssân Meäˊcchalltõs âlgg peˊšttlânji väˊldded lokku biologlaž määŋgbeällsavuõđ suejjummʼmuš da mieˊrrmieˊlddsanallšem lââˊzztummuš mieˊcci da jeeˊrab luâđvääˊrai håiddmuˊšše , âânnmõˊšše da suejjummʼmuˊšše šiõttʼtuum jeeˊrab täävtõõzzivuim . Meäˊcchalltõs âlgg lââˊssen väˊldded lokku luâđ virksmâˊttemâânnmõõžž di tuâjjvuõđ ooudâsviikkmõõžž raukkmõõžžid . Meäˊcchalltõõzz vaaldšem vueˊlnn åårrai luâđvääˊrai håidd , âânnmõš da suejjummuš âlgg šiõttʼteed õˊhtte Sääˊmteeˊǧǧâst uˊvddum lääˊjjest ( 974/1995 ) jurddum säˊmmlai dåmmpäiˊǩǩvuuˊdest nuˊtt , što säˊmmlai kulttuur ââˊnnem oudldõõzz staanât , di puäʒʒhåiddlääˊjjest ( 848/1990 ) jurddum puäʒʒhåiddvuuˊdest nuˊtt , što puäʒʒhåiddlääˊjjest šiõttʼtuum õõlǥtõõzz tieuˊdet . Meäˊcchalltõs laaddââtt håiddad tuâjeez še mokstemjäällmõõžžâst nuˊtt ǥu mädd- da meäˊcctäällministeria da sääldatviõǥǥiʼmäddvuäˊmstummuužži peäˊlest sääldatviõǥǥministeria meäˊrree . Meäˊcchalltõs jääˊǩǩat lââˊssen sääldatviõǥǥiʼmäddvuäˊmstummuužži da tõi raajjmõõžži da meäˊcchåiddmuužži peäˊlest sääldatviõǥǥministeria staanvuõđmeärrõõzzid Meäˊcchalltõs oudd peälštõsveˊrǧǧneeˊǩǩid äˊšštobddivieˊǩǩ meäˊccpuâllmõõžži tuâsttmõõžžâst da laaddââtt jiõččtuåimmsânji meäˊccpuâllmõõžži cõõggõõttmõˊšše da tuâsttmõˊšše vaaldšem vuâlstes åårrai riikkjânnmin õhttsažtuâjast peälštõsveˊrǧǧneeˊǩǩivuim . 5 § Jeeˊrab õhttsažkåˊddsa õõlǥtõõzz Meäˊcchalltõõzz tuåimmʼmuužžâst vääˊldet lokku tuˊtǩǩummuužž , mättʼtummuužž , sääldatviõǥǥi da raajjvahttstrooiteˊl mäddââˊnnem taarb . 6 § Takai vaaldšummuštuâi Meäˊcchalltõõzz takai vaaldšummuužžtuâi liâ : 1 ) luâđsuejjeemlääˊjjest ( 1096/1996 ) di tõn da luâđsuejjeemlääˊjj ( 71/1923 ) nuäˊjin rajjum luâđsuejjeemvuuˊdid kuõskki lääˊjjin šiõttʼtuum luâđsuejjeemtuâi da luâđsuejjeemvuuˊdi haˊŋǩǩummuš ; 2 ) põõstaijânnamlääˊjjest ( 62/1991 ) , kueˊllšeeˊllemlääˊjjest ( 286/1982 ) , sääˊmlääˊjjest ( 253/1995 ) , meäˊccjânnmest jååˊttemlääˊjjest ( 670/1991 ) , mieˊcstummušlääˊjjest ( 615/1993 ) , vuõiggâdvuõđâst takai čääˊccvuuˊdid uˊvddum lääˊjjest ( 204/1966 ) , peälštõslääˊjjest ( 468/2003 ) , puäʒʒlääˊjjest , puäʒʒtääll da luâđjieˊllemvueˊjji teäggtemlääˊjjest ( 45/2000 ) da ålgganåårramlääˊjjest ( 606/1973 ) šiõttʼtuum tuâi ; 3 ) luâtt- da ålgganjååˊttemkääzzkâˊsttemvueˊjji raajjmõš ; 4 ) šiil- da kueˊlltääl haˊŋǩǩõõžži äigga vuäǯǯmõš ; 5 ) luâđjânnamvahssmuš ; 6 ) meäˊccmuõri paacceǩsiõmmni haˊŋǩǩummuˊšše da vääräsruõkkmõˊšše kuõskki tuâi ; da 7 ) čääˊcclääˊjjest ( 264/1961 ) šiõttʼtuum da jeeˊres vuõjtâttemma kuõskki tuâi . 7 § Takai vaaldšummuštuâijai teäggtõs Meäˊcchalltõõzz takai vaaldšummuštuâijai håidd teäggeet riikk täällärvvõõzzâst jeeˊrben čuäjtum mieˊrrtieˊǧǧin . 8 § Takai vaaldšummuštuâijai riâššmõš Õõuddpeäˊlnn 6 §:st jurddum takai vaaldšummuštuâijai håiddmuužž diõtt Meäˊcchalltõõzzâst lij jeeˊres takai vaaldšummuštuâijai jiiˊjjes-i juâǥǥas , koon šurrân tuåimm luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteei . Luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteei nõõmtummuužžâst šiõttʼteet riikksuåvtõõzz asetõõzzin . Luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteei håidd tõid takai vaaldsummuštuâijaid kuõskki tuâjaid , kook jiâ tän lääˊjj 10 §:f mieˊldd kuul halltõˊsse da tuåimtõsjååˊđteeja . Luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteei preemm da vuâllaǩeeˊrjat halltõõzz paaldâst jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 13 §:f 1 momentest jurddum jeeˊres-i tiiˊllriâššmõõžž . Mieˊcstummuužž da kueˊllšeellmõõžž kuõskki takai vaaldšummuštuâi ( meäˊccjânnamääˊšš ) , kook 2 momeent mieˊldd jiâ kuul halltõˊsse leˊbe tuåimtõsjååˊđteeja , håidd seârvvna takai vaaldšummuštuâijai jiiˊjjes-i juâkksâst meäˊccjânnamtäällšoormõš . Meäˊccjânnamtäällšoormõõžž nõõmtummuužžâst šiõttʼteet riikksuåvtõõzz asetõõzzin . 9 § Takai vaaldšummuštuâijai räˊtǩǩemväˊldd Luâđkääzzkâˊsttemjååˊdteei räˊtǩǩ 6 §:st jurddum takai vaaldšummuštuâijaid kuõskki vaaldšummušaaˊššid da takai vaaldšummuštuâijai jiiˊjjes-i juâkkõˊsse kuõskki veˊrǧǧneˊǩaaˊššid . Lokku vääˊldkâni kueˊllšeellmõˊšše da mieˊcstummuˊšše kuõskki lååˊppaaˊššid , koid räˊtǩǩ meäˊccjânnamtäällšoormõš . Meäˊccjânnmest jååˊttemlääˊjj 4 §:st , kueˊllšeeˊllemlääˊjj 5 §:st , mieˊcstummušlääˊjj 6 §:st jurddum lååˊvid leˊbe riâššmõõžžid Meäˊcchalltõõzz vääˊld vueˊlnn åårrai vuuˊd âânnmõõžžâst peäggtum lääˊjji mieˊlddsa juˊrddmõˊšše vueiˊtet nââneed vuˊvddpäikksa mieˊrid . Õõuddpeäˊlnn 2 momentest jurddum mieˊri seˊst luâđkääzzkâˊsttemjååˊdteei vuäitt seˊrdded meäˊccjânnmest jååˊttemlääˊjj 4 §:st da meäˊccjânnamtäällšoormõš kueˊllšeeˊllemlääˊjj 5 §:st da mieˊcstummušlääˊjj 6 §:st jurddum sättõk lååˊv kuõskki riâššâm tuejjummuužž Meäˊcchalltõõzz veˊrǧǧnekka leˊbe nåkam Meäˊcchalltõõzz tuâjast åårrai ooumže leˊbe ååuǥbeällsa õhttʼtõˊsse , koid tiuddväˊlddlažvuõđ , naˊddjõsvuõđ , äˊšštobddmõõžž da jeeˊres aaˊššiärvtõõllmuužžâst lokku väˊlddem aaˊšši mieˊldd ââˊnet tuõjju suåvlažžân . Meäˊcchalltõõzz da lååˊvi uˊvddi ååuǥbeällsa õhttʼtõõzz tuåimmʼmuˊšše šiõttʼteet tän puõtt , mâiˊd vaaldšemlääˊjjest ( 434/2003 ) , veˊrǧǧneeˊǩǩi tuåimmʼmuužž takaivuõđâst uˊvddum lääˊjjest ( 621/1999 ) , ǩiõllʼlääˊjjest ( 423/2003 ) da sääˊm ǩiõllʼlääˊjjest ( 1086/2003 ) šiõttʼteet di lââˊssen , mâiˊd vieˊrrvuõttlääˊjjest ( 39/1889 ) vieˊrrvuõggâdvuõđ veˊrggoolâsväˊlddmest šiõttʼteet . Õõuddpeäˊlnn 3 momentest juˊrddum aaˊšši kuõskki sättõk lååˊpp vueiˊtet uˊvdded še mašinanallsânji di riâššmõš vueiˊtet tuejjeed nõtta alttõõzz . Luâđsueˊjjeemvuuˊđ da åugganjååˊttemvuuˊd påˊreâdvuâkkõõzz ouddmuužž di 2 momentest šiõttʼtuum mieˊri ravvummuužžâst lokku vääˊldǩâni luâđkääzzkâˊsttemjååˊdteei da meäˊccjânnamtäällšoormõš , vuõššân luâđkääzzkâˊsttemjååˊdteei kuulmest , vuäǯǯa ǩeeˊrjlaž nalla seˊrdded siˊjjid tän paragraaf mieˊldd kuulli räˊtǩǩemvääˊld jeeˊres takai vaaldšummuštuâijai jiiˊjjes-i juâkkaz veˊrǧǧnekka . Vuˊvddpäiˊkksai mieˊri ravvummuužžâst kuõskki riâššmõš âlgg piijjâd teâttan takainallšem teâttanouddmuššân nuˊtt ǥu vaaldšemlääˊjjest šiõttʼteet . 10 § Takai vaaldšummuštuâijai vuäˊppõs da vahssmuš Moksteeˊl tõˊst , mâiˊd jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 8 § : st šiõttʼteet , mädd- da meäˊcctäällministeria da pirrõsministeria vuõiǥee da vähssa tuåimmvuuˊdeez peäˊlest Meäcchalltõˊsse kuulli takai vaaldšummuštuâijai hååid nuˊtt ǥu veˊrǧǧlõõnnji da strooiˊtli tuåimmʼmuužž vuõiǥâmmest da vahssmest jeeˊrab šiõttʼteet . Õõudbeäˊlnn 1 momentest jurddum ministeriai vuõiǥõõzz da vahssmuužž seˊst Meäˊcchalltõõzz halltõs : 1 ) raddai takai vaaldšummuštuâjai hååid takainallšem vuõiǥâmmõõžžâst da vahssmuužžâst ; 2 ) raddai tõˊst , što tuâjaid tuejjeet eeˊttiǩkååˊdd da jeeˊres veˊrǧǧneeˊǩǩi riâššmõõžži da mierrõõzzi mieˊlddšânji da što takai vaaldšummuštuâjai ǩeˊrjjâânnmõš da vääˊraihååid vahssmuš lij ääˊššmieˊldd laaddum ; da 3 ) takai vaaldšummuštuâjai jiiˊjjes-i juâkkaz alttõõzz vuäǯǯmest reäšš aaˊššin , koin šiõttʼteet jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 10 §:f 2 momeent 1 , 2 da 7 sââˊjest . Õõudbeäˊlnn 1 momentest jurddum ministeriai da halltõõzz vuõiǥâmmõõžž da vahssmuužž seˊst Meäˊcchalltõõzz tuåimtõsjååˊđteei väldd oolâs Meäˊcchalltõˊsse kuulli takai vaaldšummuštuâjai hååid takainallšem jååˊđtummuužžâst da ooudâsviikkmõõžžâst da raddai tõˊst , što jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 13 §:f 1 momentest jurddum pååđ ǩeˊrjjâânnmõš lij lääˊjjmieˊlddsaž da takai vaaldšummuštuâjai hååid kuõskki vääˊraihåidd lij naˊddjemnalla laaddum . 11 § Meäˊccjânnamvahssmuš Meäˊccjânnamvahssmuužžâst šiõttʼteet lääˊjjin jeeˊrben . 12 § Ool väˊlddmuš takai vaaldšummuštuâijai hååidast Meäˊcchalltõõzz takai vaaldšummuštuâi hååidast šõddâm pååˊmh koˊrvvemmest lij viõǥǥâst , mâiˊd veˊrǧǧoolväˊlddmuužžâst šõddâm pååˊmh koˊrvvemmest jeeˊrab šiõttʼteet . 13 § Muttâzooccmõš Luâđsuejjeemlääˊjj mieˊlddsa Meäˊcchalltõõzz riâššma vuäǯǯ ooccâd veeineeˊl muttâz tuåimmväˊlddsa vaaldšemvuõiggâdvuõđâst nuˊtt ǥu luâđsuejjeemlääˊjjest šiõttʼteet . Õõudbeäˊlnn 9 §:f 2 momentest jurddum mieˊrid kuõskki riâššma vuäǯǯ ooccâd veeineeˊl muttâz tuåimmväˊlddsa vaaldšemvuõiggâdvuõđâst nuˊtt ǥu vaaldšemlääˊjjââˊnnemlääˊjjest ( 586/1996 ) šiõttʼteet . Õõudbeäˊlnn 9 §:f 3 momentest jurddum sättõk riâššma vuäǯǯ ooccâd vuõiǥõõzz Meäˊcchalltõõzzâst . Vuõigeemõõlǥtummuš âlgg tuejjeed 30 peeiˊv seˊst riâššmõõžž teâttanvuäǯǯmõõžžâst . Vuõigeemõõlǥtummuˊšše uˊvddum Meäˊcchalltõõzz riâššma vuäǯǯ ooccâd veeineeˊl muttâz tuåimmväˊlddsa vaaldšemvuõiggâdvuõđâst nuˊtt ǥu vaaldšemlääˊjjââˊnnemlääˊjjest šiõttʼteet . Õõudbeäˊlnn 9 §:f 2 momentest jurddum mieˊrid kuõskki riâššmõš di 9 §:f 3 momentest jurddum sättõk lååˊv kuõskki Meäˊcchalltõõzz riâššmõš vueiˊtet piijjâd viõˊǩǩe muttâzooccmest peersteǩani . Muttâzooccâmveˊrǧǧneˊǩ vuäitt seârvvna ǩeˊldded riâššõm viõˊǩǩepiijjmõõžž . Jeeˊres tän lääˊjjest jurddum Meäˊcchalltõõzz riâššma vuäǯǯ ooccâd veeineeˊl muttâz jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊjji veinnamluˊvddkååˊddest nuˊtt ǥu vaaldšemlääˊjjââˊnnemlääˊjjest šiõttʼteet . 14 § Takai vaaldšummuštuâijai vuämšstõs Takai vaaldšummuštuâijai diõtt Meäˊcchalltõõzz vaaldšem vueˊlnn liâ luâđsuejjeemvuuˊd da põõstaijânnamvuuˊd , jeeˊres suejjeemäiggmõˊšše čuäjtum leˊbe haˊŋǩǩuum vuuˊd di jeeˊres takai vaaldšummuštuâijai hååid beäˊlnn taˊrbbez vuämštõõzz . Takai vaaldšummuštuâijai vuämštõs kooll meäˊcchalltõõz jeeˊres jiiˊjjes kapitaˊlle . 15 § Hââˊddtummuš Meäˊcchalltõõzz jäärnâǩtuåimmʼmuužž ouddaz da kääzzkâˊsttemvueˊjj hââˊddteet jäärnâǩekonomalaž vuâđđjurddsin . Õõudbeäˊlnn 1 momentest šiõttʼtummuužžâst moksteeˊl : Kemi , Ruâvnjaarǥ da Tornio gåårdi aazzjin lij vuõiggâdvuõtt meäˊccjed Meäˊcchalltõõzz čuäjtum vuuˊdin jiõččmäˊhssemäärv mõõntõõllâm määuˊsin , jos tõt lij vueˊlab ǥu jäärnâǩekonomalaž hâˊdd ; di 2 ) kåˊddneeˊǩǩest lij vuõiggâdvuõtt ââˊnned põõšši jeälstemkodda kuulli Meäˊcchalltõõzz vaaldšem vueˊlnn åårrai vuuˊdin meäˊccjânnmest jååˊttemlååˊvlääˊjj meäˊlddsa meäˊccjânnmest jååttmõõžž määusta . Meäˊcchalltõõzz takai vaaldšummuštuâijai kuõskki tuâjai hõõˊddi mieˊrruummuužžâst šiõttʼteet , mâiˊd riikk mähssmääiˊnlääˊjjest ( 150/1992 ) šiõttʼteet . Takai vaaldšummuštuõjju kuõskki tuâi määˊus kuõskki muttâzooccmõˊšše šiõttʼteet , mâiˊd riikk mähssmääiˊnlääˊjj 11 b §:st šiõttʼteet . 16 § Põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ kuõskki riâššâmtuâi Moksteeˊl tõˊst , mâiˊd jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 14 §:f 2 momentest šiõttʼteet riikksuåvtõõzz riâššâmvääˊldest seeˊrdtet jäärnâǩstrooitla leˊbe jäärnâǩstrooitleˊst riikk täällarvvõõzztälla põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđid , reäšš nåkkam sättõk põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ sââi leˊbe põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ ceelaivuõđ seˊrddmest Meäˊcchalltõˊsse , koon vueˊǩǩsõs ärvv lij jeänmõsân vitt miljoon euˊrred , mädd- da meäˊcctäällministeria leˊbe jos kõõččmõš lij luâđsuejjeem raajjmõˊšše kuõskki põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ serddmest , pirrõsministeria . Serdd miärˊǩǩeet jäärnâǩstrooiteˊl jeeˊres jiiˊjjes kapitaal lääˊzztõssân leˊbe ǩieppõssân leˊbe läinnmääinai ouddmužžân . Põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ serddmõˊšše Meäˊcchalltõõzz da nuuˊb riikk jäärnâǩstrooiteˊl kõõskâst suåvtõõlât , mâiˊd vuõiggâdvuõđâst luõvted riikk põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđâst uˊvddum lääˊjjest ( 973/2002 ) šiõttʼteet . Moksteeˊl tõˊst , mâiˊd jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 10 §:f 2 momentt sââiˊjest šiõttʼteet , Meäˊcchalltõõzz halltõs reäšš põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ haˊŋǩǩõõzz , di tõn mieˊldd mâiˊd vuõiggâdvuõđâst luõvtummuužžâst riikk põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ uˊvddum lääˊjjest šiõttʼteet , põrtt- da mäddvääˊrkõsvuõđ luõvtummuužž da våurrmuužž kuõskki riâššâmvääˊld laaddmest Meäˊcchaltõõzzâst . Meäˊcchalltõõzz vaaldšem vueˊlnn åårrai põõšši vuämšstõõzz , koon ââˊnnemvuõiggâdvuõtt lij sääldatviõǥǥin , ij vuäǯǯ luõvted mädd- da meäˊcctäällministeria leˊbe Meäˊcchalltõõzz riâššmõõžžin krååma sääldatviõǥǥministeria tuõttmõõžž , jos ij riikksuåvtõs sättõkʼsättjummuužžâst nuˊbbnälla mieˊrred . 17 § Tuâkkõõzz Meäˊcchalltõõzzâst lij vuõiggâdvuõtt ââˊnned jäärnâǩtuåimmstes ååugbeäˊllse uuˊdeem tuâkkõõzzid , jos tuâkkõõzz uˊvddemtarbb vuâđjââv läkka leˊbe ǩeâšttõõttâmvuâkka jääˊǩǩtõllum takai primmum vuâđjurddsid . Eettiǩkåˊdd reäšš riikk täällarvvõõzz ǩiõttʼtõõllâm poodd tuâkkõõzzi jeänašmieˊr . Riikksuåvtõõõzz asetõõzzin šiõttʼteet taarbšemmen tääˊrǩben tuâkkõõzzi ââˊnnmest da šlaajjâst . Moksteeˊl tõˊst , mâiˊd jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 6 §:st šiõttʼteet riikk oolâs väˊlddmuužžâst , vaˊsttad 1 momentest jurddum tuâkkõõzzid kuõskki oolâs väˊlddmuužžin pâi Meäˊcchalltõs . 18 § Personkåˊdd Meäˊcchalltõõzz tuâjjlai tuâjjkõskksažvuõtt lij tuâjjsuåppmõškõskksažvuõtt . Aalmilaž vääˊld sisksaž tuâjjaaˊšši tuejjeei personkooˊddi tuâjjkõskksažvuõtt lij seârvvna veˊrǧǧkõskksažvuõtt , jos jeät lääˊjjin leˊbe riikksuåvtõõzz asetõõzzin nuuˊbnalla šiõˊttʼtukku . Meäˊcchalltõõzz veˊrǧǧneeˊǩǩid , veeˊrjid da veˊrǧǧkõskksažvuõˊtte šiõttʼteet riikk veˊrǧǧkõskksažvuõđ kuõskki šiõttʼtõõžžid da jäärnâǩstrooiteˊl veeˊrjid kuõskki veˊrǧǧmäinnsuåppmõõžž määinid . 19 § Tuåimtõsjååˊđteei nõõmtummuš Moksteeˊl tõˊst , mâiˊd jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 10 § : f 2 momeent 3 sââˊjest šiõttʼteet halltõõzz tuåimmvääˊldest nõõmted da meädda särnnad tuåimtõsjååˊđteei , Meäˊcchalltõõzz tuåimtõsjååˊđteei nõõmat da meädda särnn mädd- da meäˊcctäällministeria alttõõzzâst riikksuåvtõs . Õuˊddel ääˊšš ǩiõttʼtõõllâm tõˊst âlgg äännad pirrõsministeria ceälkkmuš . 20 § Saaǥǥstõõllâmkååˊdd Meäˊcchalltõõzz vaaldšem vueˊlnn åårrai riikk vuuˊdi âânnmõõžž kuõskki riâššâmtuåim veäˊǩǩen pääiklaž meer sâjjõõzz lokku väˊlddmuššân da tuåimi õˊhttesuåvtõõllâm õõudâsviikkmõššân liâ lään- da vuˊvddpäiˊkksa saaǥǥstõõllâmkååˊdd . Saaǥǥstõõllâmkooˊddi tuâjain , vuäzzlai nõõmtummuužžâst , tuåimmpââiˊjest da vergga piijjmuužžâst , šiõttʼteet tääˊrǩben riikksuåvtõõõzz asetõõzzin . 21 § Tääˊrǩab šiõttʼtõõzz Riikksuåvtõõzz šiõttʼtõõzzin vueiˊtet uˊvdded tääˊrǩab šiõttʼtõõzzid halltõõzz vergga piijjmuužžâst , tuâjain , riâššâmvääˊldest da vuäˊzzlai ǩeˊlppvuõđâst , tuåimmtõsjååˊđteeijest di halltõõzz vuäzzlai da tiiltaˊrǩǩeeijai päˊlǩǩõõzzin di tän lääˊjj viõˊǩǩepiijjmuužžâst . 22 § Viõˊǩǩepuättmuš Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe täˊlvvmannu 1. peeiˊv 2005 , da tõin kååˊmtet Meäˊcchalltõõzzâst rosttovmannu 17. peeiˊv 1993 uˊvddum lääˊǩǩ ( 1169/1993 ) tõõzz mâˊŋŋlubust tuejjuum muttsivuim . Õuˊddel tän lääˊjj viõˊǩǩepuättmuužž vueiˊtet riõmmâd tõn viõˊǩǩepiijjâm oudldõs tuåimid . 23 § Serddšiõttʼtõõzz Meäˊcchalltõˊsse lääˊjjest leˊbe asetõõzzâst šiõttʼtuum leˊbe tõi nuäˊjin uˊvddum tuâi di tõõzz kuulli vuõiggâdvuõđ da õõlǥtõõzz serddjâˊvve tän lääˊjj mieˊlddsa meäˊcchalltõˊsse . Kååˊmtum lääˊjj mieˊldd pijjum Meäˊcchalltõõzz jååˊđtemkåˊdd juätǩǩ jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj mieˊlddšânji Meäˊcchaltõõzz halltõssân alggpuäđla tuåimmpââiˊjes loˊppe . Meäˊcchalltõõzz tuåimmtõsjååˊđteei di luâđsuejjeem jiiˊjjes-i juâkkaz da veˊrǧǧneeˊǩǩi jiiˊjjes-i juâkkaz šoormõõzzi veeˊrj jâˊsǩǩe tän lääˊjj viõˊǩǩe puäˊđeen nõtta meädda särnnmõõžžin . Meäˊcchalltõõzz tuåimmtõsjååˊđteei serddjââv tän lääˊjj viõˊǩǩe puäˊđeen jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj mieˊldd Meäˊcchalltõõzz tuåimmtõsjååˊđteeijen da luâđsuejjeem jiiˊjjes-i juâkkaz šoormõs tän lääˊjj mieˊldd luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteejen . Meäˊcchalltõõzz veeˊrj di veˊrǧǧ- da tuâjjsuåppmõškõskksažvuõđâst åårrai personkååˊdd serddjâˊvve tän lääˊjj mieˊldd Meäˊcchalltõˊsse , da personkåˊdd seeilat tuâjjkõskksažvuõđ määinid kuõskki vuõiggâdvuõđid da õõlǥtõõzzid . Veeˊrji serddmõˊšše jeät taarbšukku veˊrǧǧneeˊǩǩ tuõttmõõžž . Helssnest rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäällminister Juha Korkeaoja Nr 1379 Lääˊǩǩ sääˊmlääˊjj 55 §:f muuttâzzâst Uˊvddum Helssnest rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 Riikkpeeiˊvi riâššâm mieˊldd muuˊttet täˊlvvmannu 24. peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 55 §:f 1 momentt , nuˊtt ko tõt lij lääˊjjest 276/2004 , pueˊtti nalla : 55 § Tuåiˊmmepiijjâmveˊrǧǧneeˊǩǩ Mädd- da meäˊcctäällministeria , Sääˊmmjânnam tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊjjkuvddlõs , mädd- da meäˊcctäällministeria teâttkääzzkâˊsttemkuvddlõs , Aanar kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊjjveˊrǧǧneˊǩ da Meäˊcchalltõs raˊddje tän lääˊjj tuåiˊmmepiijjmõõžžâst . Mädd-da meäˊcctäällministeria vuäitt taarbšemmen uˊvved tääˊrǩab šiõtt ' tõõzzid tän lääˊjj tuåiˊmmepiijjmõõžžâst jääˊǩǩtem mõõntõõllmest . Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe ođđeeˊjjmannu 1. peeiˊv 2005 . Helssnest rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäällministeria Juha Korkeaoja Nr 1380 Riikksuåvtõõzz asetõs Meäˊcchalltõõzzâst Uˊvddum Helssnest rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 Riikksuåvtõõzz riâššmõõžž mieˊlddsânji , kååˊtt lij tuejjuum mädd- da meäcctäällministeria alttõõzzâst , šiõtt ' teet Meäˊcchalltõõzzâst rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 uˊvddum lääˊjj ( 1378/2004 ) nuäˊjin : 1 § Halltõs Meäˊcchalltõõzz halltõõzzâst liâ uuˊccmõsân vitt da jeänmõsân čiččâm vuäzzla . Riikksuåvtõs nõõmat halltõõzz vuäzzlaid da mieˊrrat vuäzzlain õõut saaǥǥjååˊđteejen da õõut vääˊrrsaaǥǥjååˊđteejen . Halltõõzz vuäzzlast âlgg leeˊd Meäˊcchalltõõzz tuâjjvuuˊd , jäärnâǩtääl leˊbe vouddsai kõõččmõõžži äˊšštobddmõš . Vuäzzlaž âlgg leeˊd ǩeâštõõttâmvueˊjj ouddlâˊsttem nälla tiuddväˊlddlaž . Halltõõzz vuäzzlain õhtt mieˊrreet Meäˊcchalltõõzz personkååˊddi vaalšum oummui kõõskâst , õhtt mädd- da meäˊcctäällministeriast , õhtt pirrõsministeriast da õhtt Sääˊmjânnam läänast . 2 § Halltõõzz tuâi Meäˊcchalltõõzzâst uˊvddum lääˊjj ( 1378/2004 ) 16 §:f 3 momentest šiõtt ' tuum lââˊssen da 10 §:f 2 momentest šiõtt ' tuum mokstummuužžin halltõs håidd tuâjaid , koid šiõtt ' teet riikk jäärnâǩstrooitliˊn uˊvddum lääˊjj ( 1185/2002 ) , mââibeäˊlnn jäärnâǩstrooiteˊllääˊǩǩ , 10 §:f 1 da 2 momentest . Lââˊssen halltõs 1 ) reäšš jäärnâǩtuåim hâˊddtummuužž vuâđđjurddsin da hâˊddtummuužž kuõskki riâššõmvääˊld ââˊnnmest ; 2 ) reäšš jäärnâǩtuåim alttummuužžâst da puttummuužžâst ; 3 ) reäšš Meäˊcchalltõõzz takai vaaldšummuštuâjai da tõi teäggtõõzz kuõskki suåppmõõžži vuâđđjurddsin takai vaaldšummuštuâjai jiiˊjjes-i juâkkaz ceälkkmuužž vuäǯǯmest . 4 ) reäšš jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 3 §:f 2 momentest jurddum vuäˊssǩeeˊrji , vuäˊssbieˊlvuõđi leˊbe vuäzzlažvuõđi haˊŋǩǩummuužži da luõvtummuužži kuõskki alttõõzz raajjmest ; 5 ) reäšš Meäˊcchalltõõzzâst uˊvddum lääˊjj 17 §:st jurddum tuâkkõõzz uˊvddmest ; 6 ) reäšš 7 §:st jurddum Meäˊcchalltõõzz ceälkkmuužžin ; 7 ) reäšš Meäˊcchalltõõzz tuåimm ' muužž sizz kuulli aaˊšši vahssmuužžâst da vaarnallšem vaaldšummuužžâst ; 8 ) reäšš tuåimtõsjååˊđteei tuâi kuõskki suåppmõõžž määinain ; 9 ) reäšš tuåimtõsjååˊđteei sâjjsain ; 10 ) reäšš alttõõzz raajjmest mädd- da meäˊcctäällministre tuåimtõsjååˊđteei meädda särnnmõõžžâst ; di 11 ) ǩiõtt ' tââll da reäšš jeeˊrbi Meäˊcchalltõõzz vuäinnmuužž mieˊldd šurrmiârkksaž leˊbe vuâđđjurddlânji vääžnai aaˊššid . 3 § Riâššâmtuåimm halltõõzzâst Halltõs noorââtt saaǥǥjååˊđteei , leˊbe jos son lij meädda , vääˊrrsaaǥǥjååˊđteei kåččmest . Halltõs lij riâššâmväˊlddvuõđlaž , ǥu saaǥǥjååˊđteei leˊbe vääˊrrsaaǥǥjååˊđteei da uuˊccmõsân pieˊll jeeˊres vuäzzlain lij pääiˊǩ âˊlnn . Halltõõzz riâššmõõžž tuejjeet prååstai jeäˊnbõs jiõnin . Jos jiõn mâˊnne tässa , riâššmõžžân vääˊltet teˊl tõt särnnmõš , koon sååbbar saaǥǥjååˊđteei lij känntam . Halltõõzz vuäzzlast lij vuõiggâdvuõtt ǩeeˊrjtâtteeˊl vuäǯǯad äˊšše kuõskki jeeˊrab särnnmõš påˊrddǩerjja . Halltõs oudd tääˊrǩab mieˊrrõõzzid ääˊšš ǩiõtt ' tõõllmest halltõõzzâst . 4 § Päˊlǩǩõõzz Mädd- da meäˊcctäällministeria mieˊrrat halltõõzz vuäzzlai da tiiltaˊrǩǩeejai päˊlǩǩõõzzid . 5 § Tuåimtõsjååˊđteei Meäˊcchalltõõzzâst uˊvddum lääˊjj 10 §:f 3 momentest šiõtt ' tuum mokstummuužžin tuåimtõsjååˊđteei håidd tuâjaid , koin šiõtt ' teet jäärnâǩstrooiteˊllääˊjj 11 §:st . Tuåimtõsjååˊđteeijest lij šuurmõsšuur ärvvnõmm . 6 § Ǩeˊlbbjemvuõđõõlǥtõõzz Tuåimtõsjååˊđteeijest õõlǥtet tuõjju suåppâm pââibuž õllškooultuˊtǩǩõs , jäärnâǩtääl da Meäˊcchalltõõzz tuâjjvuuˊd tobddmõõžž di jååˊđtemnäältobddmõõžž da tuâjast vuäǯǯum da čuäjtum jååˊđtemsilttõõzz . Luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteejest õõlǥtet vergga suåppâm pââibuž õllškooultuˊtǩǩõs , toobdštõõtmõõžž takai vaaldšummuštuâjai jiiˊjjes-i juâkkõˊšše kuulli tuâjai di jååˊđtemnäältobddmõõžž da tuâjast vuäǯǯum da čuäjtum jååˊđtemsilttõõzz . Meäˊccjânnamtäällšoormõõžžâst õõlǥtet vergga suåppâm pââibuž õllškooultuˊtǩǩõs da toobdštõõtmõõžž meäˊccjânnma kuulli aaˊššid . Meäˊcchalltõõzz veeˊrjid õõlǥtet , što äˊššvuäˊmsteei lij ääiˊjbuž tuåimm ' muužžin čuäˊjtam nåkam silttummuužž da pâˊsttmuužž , koon veeˊrj õõudâsviikkâm håiddmõš ouddlâˊstt . 7 § Nõõmtummuš Tuåimtõsjååˊđteei nõõmtummuužžâst šiõtt ' teet Meäˊcchalltõõzzâst uˊvddum lääˊjjest . Ouˊddel nõõmtummuužž ääˊššest âlgg äännad Meäˊcchalltõõzz ceälkkmuš . Luâđkääzzkâˊsttemjååˊđteei vergga nõõmat riikksuåvtõs pirrõsministeria alttõõzzâst . Ouˊddel nõõmtummuužž ääˊššest âlgg äännad mädd- da meäˊcctäällministeria di Meäˊcchalltõõzz ceälkkmuš . Meäˊccjânnamtäällšoormõõžž vergga nõõmat mädd- da meäˊcctäällministeria . Ouˊddel nõõmtummuužž ääˊššest âlgg äännad Meäˊcchalltõõzz ceälkkmuš . 8 § Saaǥǥstõõllâmkååˊdd Mädd- da meäˊcctäällministeria peejj koolm eeǥǥaz vuârstes saaǥǥstõõllâmkooˊddid Sääˊmjânnam lään da Oulu lään di Tâˊvv-Kaˊrjjel mäddkååˊdd vuuˊdid . Pukid saaǥǥstõõllâmkodda koˊlle mädd- da meäˊcctäällministeria mierruum saaǥǥjååˊđteei da vääˊrrsaaǥǥjååˊđteei di ååuˊc jeeˊres vuäzzla , koin pukin lij vääˊrrvuäzzlaž . Saaǥǥstõõllâmkodda kuulli vuäzzla âˊlǧǧe eeˊttkâˊstted meer , meäˊcctääl , jieˊllemvueˊǩǩjääl , pirrõssuejjummuužž da meerlažleettid . Ouˊddel saaǥǥstõõllâmkooˊddi piijjmuužž mädd- da meäˊcctäällministeria äänn ooudbeäˊlnn peäggtum laanai läänhalltõõzzin da äˊššvuäˊmsteei mäddkooˊddi leettin ceälkkmuužžid saaǥǥstõõllâmkodda vaalšum oummin . Saaǥǥstõõllâmkooˊddi tuâjj liâ : 1 ) uˊvdded Meäˊcchalltõˊsse ceälkkmuužžid vääžnai riikk mädd- da čääˊccvuuˊdi âânnmõˊšše kuõskki kõõččmõõžžin ; 2 ) tuejjeed Meäˊcchalltõˊsse alttõõzzid lokku vääˊldeeˊl pääiklaž meeri sââi da tuåimi õˊhttesuåvtõõllâm diõtt Meäˊcchalltõõzz tuåimm ' muužž plaanmen . 9 § Õhttsažtuâjjäˊrttel Meäˊcchalltõs vuäitt piijjâd dåmmpäiˊǩǩvoudda õhttsažtuâjjäˊrttlid , koozz koˊlle Meäˊcchalltõõzz da vuuˊd meer äˊššviikki . 10 § Viõˊǩǩepuättmuš- da serddšiõtt ' tõõzz Tät asetõs puätt viõˊǩǩe täˊlvvmannu 1. peeiˊv 2005 . Ouˊddel asetõõzz viõˊǩǩepuäˊttmuužž vouddsa pijjum saaǥǥstõõllâmkååˊdd juäˊtǩǩe tuåimm ' muužžes tuåimmpââi loˊppe Mâiˊd jeeˊressââˊjest šiõtt ' teet Meäˊcchalltõõzz luâđsuejjeemtuâjai tuejjeei jiiˊjjes-i juâkkaz šoormõzz veeˊrjest , kuâsk asetõõzz viõˊǩǩe puäˊttmest Meäˊcchalltõõzz takai vaaˊldšummuštuâjai jiiˊjjes-i juâkkaz šoormõzz veeˊrj . Ouˊddel asetõõzz viõˊǩǩepuättmuužž vueiˊtet riõmmâd viõˊǩǩepiijjâm oudldõs tuåimid . Helssnest rosttovmannu 30. peeiˊv 2004 Mädd- da meäˊcctäällminister Juha Korkeaoja Halltõssaaǥǥstõõlli Matti Setälä Nr 276 Lääˊǩǩ sääˊmlääˊjj muˊttmest Uˊvddum Heˊlssnest njuhččmään 16 peeiˊv 2004 Riikkpeeiˊvi meäˊrrõõzz mieˊldd kååˊmtet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 50 § di muˊtteet 18 da 20 § , 39 §:z 3 momentt , 55 § , 57 §:z 2 momentt da 65 § nåkamnallšem ko tõin lij 39 §:z 3 momentt lääˊjjest 1289/1996 , nääiˊtaa : 18 § Lääin da veäˊǩǩvuõđ ooccmõš da miõttmõš Lääinaid da veäˊǩǩvuõđid meâtt ooccmõõžžâst Sääˊmjânnam tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩkõõskõs . Ooccmõš âlgg raajjâd pâi ǩeˊrjjteeˊl da tõt âlgg vuâllaǩeˊrjjted . Tõn cõõggkani , što mâiˊd jeeˊresåˊrnn lääˊjjest šiõtt ' teet , âlgg ooccmõõžž vuâllaǩeˊrjjted . Ouddâl ko tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩkõõskõs meärrad lääin leˊbe veäˊǩǩvuõđ miõttmest , vueiˊtet ooccmõõžžâst haˊŋǩǩeed kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩveˊrǧǧneeˊǩǩ ceälkkmuužž di jeeˊres ceälkkmuužžid še . Ceälkkmušmõõntõõllmuužžâst vueiˊted uˊvdded tääˊrǩab šiõtt ' tõõzzid mädd- da meäˊcctäällministeeria asetõõzzin . 20 § Kååccmuš Mädd- da meäˊcctäällministeriast , mädd- da meäˊcctäällministeeria teâttkääzzkõskõskksest da tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩkõskksest lij vuõiggâdvuõtt uˊvdded sij tuâjast åårai veˊrǧǧoummui tuâjjân raajjâd ooudpeäˊlnn iˊlmmtekani tän lääˊjjest mieˊrruum veäˊǩǩvuõđi , lääinai da jeeˊres tuäˊrjjõõzzi miõttmõˊšše , mähssmõˊšše da âânmõˊšše kuulli oudldõõzzi da määinai jäkktõõllmuužž vuâppmõõžžâst taˊrbbeš taˊrǩǩumuužžid . Täˊrjjõõzz vuäǯǯai âlgg koˊrvvõõzztää čuäiˊjted taˊrǩǩeeja pukid taarbšeei tiill- da jeeˊres äˊššǩeeˊrjid , koin juuˊrdet še autmaattlaž teâđai ǩiõtt ' tõõllmuužž veäkka leˊbe jeeˊresnalla rajjum leˊbe seilltum vaˊstteei aunnsid da še jeeˊresnalla veäˊǩǩted taˊrǩǩõõzzâst . Taˊrǩǩeejast lij vuõiggâdvuõtt vuâppamtuâi oudldam veeidâsvuõđâst taˊrǩǩeed tuäˊrjjõõzz vuäǯǯaja kuulli žeevti aassâmpääiˊǩid , šâddmääddaid , puuˊt ' tem- da valmštemstrooitlid , ääiˊtid , kaaupšempääiˊǩid da jeeˊres tuäˊrjjõõzz miõttmõˊšše da mähssmõˊšše vaikkteei åårrmõõžž . Taˊrǩǩumuš vuäitt kuõskkâd seämmanlla tuäˊrjjõõzz vuäǯǯja leˊbe tuäˊrjjõõzz tuåimteeja . Taˊrǩǩumuužž ij vueiˊt kuuitõǥ tueˊjjeed dommrääuh vuâlaž põõrtin . 39 § Veäˊǩǩvuõđi väˊsttpeˊrrjummuš Veäˊǩǩvuõtt âlgg peˊrrjed mååust mååžna ääiˊj seˊst lokku vääˊldeeˊl väˊsttpeˊrrjumuužž määiˊn da oummu mäˊhssemoodd . Valdiasåbbar asetõõzzin vueiˊtet šiõtt ' teed tääˊrǩben tõn ääiˊjest , koonn seˊst veäˊǩǩvuõtt âlgg peˊrrjed mååust . Veäˊǩǩvuõđ ij vuäǯǯ teänab mieˊrreed väˊsttpeˊrrjumuužž vuâlla tõn mâŋŋa , ko 10 eeˊǩǩed lij mõõnnâm tõˊst , ko veäˊǩǩvuõđ mââimõs mähss lij mahssum . Peˊrrjumuužž vuäǯǯat tueˊjjeed piiđi åålǥasmettumuužžâst mieˊrruum vueˊjjest . 55 § Tiuˊddepiijjâmveˊrǧǧneeˊǩǩ Mädd- da meäˊcctäällministeria , Sääˊmjânnam tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩ-kõõskõs , mädd- da meäˊcctäällministeeria teâttkääzzkõskõõskõs Aanar kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩveˊrǧǧneǩ da Meäˊcchalltõs âˊnne huõl tän lääˊjj tiuˊddepiijjâm diõtt . Meäˊcchalltõõzz Pâˊjj-Sääˊmjânnam luâđhåiddvuˊvdd âânn huõl valdia mädd- da čääˊccvuuˊdi håiddmest sääˊmvuuˊvdest da tõõi ââˊnnmest šõddi jeeˊres tuåimin , koid tät lääˊǩǩ oudldâstt . Mädd- da meäˊcctäällministeeria asetõõzzin vueiˊtet taarbi mieˊldd uˊvdded tääˊrǩab meäˊrrõõzzid mõõntõõlmin , mâid jäkktõõlât tän lääˊjj tiuˊddepiijjmest . Tän lääˊjj mieˊlddlaž tuâjain vueiˊtet , tõn mieˊldd ko valdiasåbbar asetõõzzin tääˊrǩben šiõtt ' teet , ââˊnned veäˊǩǩen Sääˊmjânnam läänhalltõõzz da jeeˊres valdia veˊrǧǧneeˊǩǩid . 57 § Kuuli koˊrvvummuš Saaˊmi ouddoummu da suu veäˊǩǩen reâuggai piisar tuâjai hoiˊddmest määuˊset pääˊlǩ da kuuli koˊrvvõõzz mäddtääll ooudâsviikkâm-foond vaaˊrin tõn mieˊldd ko mädd- da meäˊcctäällministeria jeerab meärrad . 65 § Tääˊrǩab šiõttˊtõõzz da nââneei äˊššǩeˊrjjkääˊvv Valdiasåbbar asetõõzzin vueiˊtet šiõtt ' teed tääˊrǩben tuäˊrjjeemvueˊjjin , tuäˊrjjõõzz miõttâmvuâđain , tuäˊrjjõõzzi jäänbõsmieˊrin da suåppmõˊšše vuâđđai tuäˊrjjõõzzi takai määiˊnin da tõˊst , što mäˊhtt tuäˊrjjõs vuäitt leeˊd jeeˊresnallšem vuuˊdi mieˊldd . Mädd- da meäˊcctäällministeeria asetõõzzin vueiˊtet uˊvdded tääˊrǩab šiõtt ' tõõzz tuäˊrjjõõzz uˊvddmest da tuäˊrjjeemtaaˊzzin , ko mõõk lie tän lääˊjjest da tõn mieˊldd uˊvddum asetõõzzâst . Mädd- da meäˊcctäällministeria raavâd še kaupp- da veäˊlǧǧǩeeˊrji kääˊvid , ooccâm- da tuˊmmjemkääˊvid da jeeˊres kääˊvid , koid taarbšet tän lääˊjj âânnmõõžž diõtt . Tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe kiđđmannust 1 peeiˊv 2004 . Ko tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe , viõǥǥâst åårram šiõtt ' tõõzzid da meärrõõzzid ââˊnet kuuitâǥ tõn räjja ko jeeˊreld mieˊrreet . Heˊlssnest njuhččmään 16 peeiˊv 2004 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäällminister Juha Korkeaoja Nr 870 Mädd- da meäˊcctäällministeria asetõs sääˊmlääˊjj mieˊlddsaž jäänmõspuåđraajjin Uˊvddum Heˊlssnest čõhččmannu 22 peeiˊv 2004 Mädd- da meäˊcctäällministeria tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd šiõtt ' teet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 5 §:z 3 moment mieˊldd : 1 § Tuäˊrrjjõõzz sääˊmlääˊjj mieˊldd vueiˊtet uˊvdded ooumže , koonn puåtti , jeeˊres ko sääˊmlääˊjjest mieˊrruum põõrǥâstuejjumuužžâst , lie jäänmõsân 32 000 eurrâd eeˊjjest . Pieˊllkueiˊmi diõtt vaˊstteei õhˊttepiijjum puåtti vuäǯǯa leeˊd jäänmõsân 42 000 eurrâd . 2 § Puåtti mieˊrǩǩee tän asetõõzzâst valdiapiiđ vuâlaž obbpuåttjid , koin lij valddum meädda kuulid , kook lie šõddâm puåttji haˊ1ǩǩemest . Puåttjin jeät õˊnnu kuuitâǥ tuâiteˊmvuõđstaanlääˊjj ( 1290/2002 ) mieˊlddsaž vuâđđpeiˊvvtieˊğğ ij-ǥa tuâjjmarkkântueˊrjjõõzz , paalǥâskooˊddin vuõǯǯum pääˊlǩ ij ni nåkam puåttjid , kook vueiˊtet ǩiõččâd sättnaž . 3 § Puåttjid tuõttât ouddâl tuˊmmjemvuâlaž puättamääiˊj tuåimtum mââimõs piiđin tuõttum piiđvuâlaž puåttji mieˊldd lokku vääˊldeeˊl kuuitâǥ ärvtõllum leˊbe muđoi tuõttum muttõõzz puåttjin . 4 § Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe čõhččmannu 29 peeiˊv 2004 . Täin asetõõzzin kååˊmtet mädd- da meäˊcctäällministeria njuhččmannu 7. peeiˊv 2000 ouddam asetõõzz ( 349/2000 ) sääˊmlääˊjj mieˊlddsaž puåđraajjin . Heˊlssnest čõhččmannu 22 peeiˊv 2004 Mädd- da meäˊcctäällminister Juha Korkeaoja Halltõspiisar Jukka Mirvo Nr 839 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest kålggmannu 20 peeiˊv 2005 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § nääiˊt : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 516 eurrod . Reviir mieˊlddlaž ǩeârddõs kuäˊcǩǩem jälstem reviirin lij õhtt , jeeˊreåˊrnn ko 4 §:sest sarnnum paalǥâskooˊddi vuuˊdin . Nåkam reviir , koˊst ääiˊjab lij jälstum , ǩiõččât õin jälstum , ko mâka tõˊst lij tuõttum hiârvtum pieˊss leˊbe tõˊst lie leäm ââˊlj kueiˊt ooudab eeˊjj . Teˊl ko kuäˊcǩǩem jälstem reviirist šâˊdde ââˊlj , ǩeârddõs lij kuuitâǥ koumm . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2005 . Heˊlssnest kålggmannu 20 peeiˊv 2005 Pirrõsminister Jan-Erik Enestam Halltõspiisar Heikki Korpelainen 103/2006 ¶ Uˊvddum Heˊlssnest täˊlvvmannu 9 peeiˊv 2006 ¶ Valdiasåbbar asetõs nuõrituâjast da - politiikkâst ¶ Valdiasåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊlddsânji , kååˊtt lij tuejjuum mättʼtõsministeria maadârdõõzzâst , šiõtteet täˊlvvmannu 27 peeiˊv 2006 uˊvddum nuõrilääˊjj ( 72/2006 ) nuäˊjain : ¶ 1 lååkk ¶ Valdia nuõrituâjj da - politiikk ¶ 1 § ¶ Nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprogramm ¶ Nuõrilääˊjj ( 72/2006 ) 4 §:fâst jurddum nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprogramm valmštõõlât mättʼtõsministeriast õhttsažtuâjast sosial- da tiõrvâsvuõttministeria , tuâjjministeria , pirrõsministeria di taarbšeˊmmen še jeeˊres nuõri peäˊlestvälddmõõžžâst vääžnmõš ministeriaivuiˊm . ¶ Ooudâsviikkâmprogramm âânn seˊst väˊlddkåådlaž nuõripolitiikklaž täävtõõzzid di läänai da kooˊddi nuõripolitiikkla programmtuâi vuâđđjuurdid , kook koˊlle nuõri škoouˊlˊjumuˊšše , tuâjjvuõˊtte , piˊrǧǧumuˊšše , tiõrvâsvuõˊtte , liikkeeʼes meerlažvuõˊtte da sosiaalaž staanmuˊššše , jälstumuˊšše , põrggivuõˊtte , prizoovvuõˊtte da prizoovteˊmeskääzzkõˊsse da jeeˊres päärnaid da nuõrid kuulli ääiˊjpoddsaž aaˊššid . Prograammâst päärnaid kuulli ǩiõččâmvueˊjj vääˊldet lokku eärben päärnai šõddâm peäˊlest . ¶ Mättʼtõsministeria peejj taarbšeˊmmen tuâjjäˊrttel prograamm valmštõõllâm da praavvâm diõtt . ¶ 2 § ¶ Valdia nuõriaaˊšši saaǥǥstõõllâmkåˊdd ¶ Valdia nuõriaaˊšši saaǥǥstõõllâmkååˊddest lij saaǥǥjååˊđteei , kueˊhtt vääˊrrsaaǥǥjååˊđteei da jäänmõsân 15 jeeˊres vuässla . Valdiasåbbar kåčč tuåimmkåˊddneˊǩǩen nuõri šõddeem- da jieˊllemvuâkka tobdstõõttâm persoonid . Saaǥǥstõõllâmkååˊdd vuässla âˊlǧǧe leeˊd väˊlddkåådlai nuõriorganisaatiai da nuõrituâi tuejjeeja organisaatiai eˊtǩǩõsttum persoon . ¶ Saaǥǥstõõllâmkååˊdd tuåimmpââˊjj lij nellj eeˊǩǩed . Saaǥǥstõõllâmkåˊdd piijât nuˊtt mäˊhtt parlameent vaalpââiˊjin kuuđ mannu seˊst vaalpââi aalgâst da tõn tuåimmpââˊjj juätkkai , poka puõˊtti saaǥǥstõõllâmkåˊdd lij pijjum . ¶ Saaǥǥstõõllâmkåˊdd lij mieˊrreemvääˊldlaž , ku såbbar saaǥǥjååˊđteei da jäänmõsân pieˊll jeeˊres vuässlain lij pääiˊǩ âˊlnn . ¶ Saaǥǥstõõllâmkååˊddest lij väˊlddpiisar , koon mättʼtõsministeria väˊldd da koon tuåimmpââˊjj lij jäänmõsân nellj eeˊǩǩed . Lââˊssen saaǥǥstõõllâmkååˊddest vueiˊtte leeˊd jeeˊres personkååˊdd . Saaǥǥstõõllâmkååˊdd koontârtuâi hååidat mättˊtõsministeriast . ¶ Saaǥǥstõõllâmkååˊdd saaǥǥjååˊđtejja da jeeˊres vuässlaid , piizra da äˊšštobddjid kuulli sååbbarpäˊlǩǩõõzzi mäˊhssmõõžžâst reäšš mättʼtõsministeria . ¶ 3 § ¶ Ärvvtõõllâm- da veäˊǩǩvuõttʼtuåimmkåˊdd ¶ Ärvvtõõllâm- da veäˊǩǩvuõttʼtuåimmkååˊddest lij saaǥǥjååˊđteei , vääˊrrsaaǥǥjååˊđteei da jäänmõsân čiččâm jeeˊres vuässla . Valdiasååbbar kooll vuõššân väˊlddkååddlai nuõriorganisaatiaid da mâŋŋa kuullmest kåčč tuåimmkåˊddneˊǩǩen nuõrituåimmjumuˊšše tobdstõõttâm persoonid . ¶ Tuåimmkååˊdd tuåimmpââˊjj lij nellj eeˊǩǩed . Tuåimmkåˊdd piijât nuˊtt mäˊhtt parlameent vaalpââiˊjin kuuđ mannu seˊst vaalpââi aalgâst da tõn tuåimmpââˊjj juätkkai , poka puõˊtti saaǥǥstõõllâmkåˊdd lij pijjum . Tuåimmkåˊdd lij mieˊrreemvääˊldlaž , ku såbbar saaǥǥjååˊđteei da jäänmõsân pieˊll jeeˊres tuåimmkåˊddneeˊǩǩin , lij pääiˊǩ âˊlnn . ¶ Tuåimmkååˊddest lij väˊlddpiisar , koon mättʼtõsministeria väˊldd da koon tuåimmpââˊjj lij jäänmõsân nellj eeˊǩǩed . Lââˊssen tuåimmkååˊddest vueiˊtte leeˊd jeeˊres personkååˊdd . Tuåimmkååˊdd koontârtuâi hååidat mättˊtõsministeriast . ¶ Tuåimmkååˊdd saaǥǥjååˊđtejja da jeeˊres tuåimmkåˊddneeˊǩǩid , piizra da äˊšštobddjid kuulli sååbbarpäˊlǩǩõõzzi mäˊhssmõõžžâst reäšš mättʼtõsministeria . ¶ 2 lååkk ¶ Valdiateäggtõs ¶ 4 § ¶ Valdiaveäˊǩǩvuõˊtte vuõiggõttum nuõriorganisaatiaid da nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiaid ¶ Mättˊtõsministeria preemm ooccmõõžžâst organisaatia , kååˊtt lij nuõrilääˊjj 10 §:f 1 momeent mieˊlddsaž , veäˊǩǩtem väˊlddkåådlaž organisaatia leˊbe väˊlddkåådlaž nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatia . Ooccmõõžžâst âlgg maadârded mättʼtõsministeria beälla čiõlǥtõs organisaatiast , tuåimmkåˊddneeˊǩǩin , tuåimmjumuužžâst da täällvuõđâst . ¶ Väˊlddkåådliˊžžen nuõriorganisaatian vueiˊtet priimmâd organisaatia , koˊst liâ uuˊccmõsân 1000 personvuässla da koˊst obbvuässlažmeäˊrest uuˊccmõsân kueˊhtt kuälmõõzz liâ vuâlla 29- ekksa leˊbe koon kruuggorganisaatiai leˊbe pääiklažsieˊbri õˊhttelaskkuum personvuässlažmieˊrr lij uuˊccmõsân 1 000 da koˊst obbvuässlažmeäˊrest uuˊccmõsân kueˊhtt kuälmõõzz liâ vuâlla 29- ekksa . Organisaatia priimmˊmen âlgg väˊldded lokku tõn ââˊnnem nuõrituâjj , tuåimmjemvuˊvdd da vuässlažmieˊrr di tõt , mäˊhtt organisaatiast teâuddai nuõri vuässõõttmõš tuˊmmstõktuõjju . ¶ Mättʼtõsministeria âânn looǥǥstõõǥǥ veäˊǩǩtem organisaatiain . Ooudbeäˊlnn 2 momeentest peäggtum priimmânvuâđain vueiˊtet moksted ǩiõllʼlaž leˊbe jeeˊres minoriteett kõõskâst leˊbe tuåimmvuuˊdstes väˊlddkåˊddlažân eeˊttkâˊstteeˊl ǩiõččâm organisaatia beäˊlnn . ¶ 5 § ¶ Veäˊǩǩvuõđi miõttmõš ¶ Nuõrilääˊjj 10 §:f 1 momeentest jurddum väˊlddkåådlaž nuõriorganisaatiaid da väˊlddkååˊddlaž nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiaid miõđât takaiveäˊǩǩvuõtt tuejjeemvuâđđõõvvmõõžž mieˊlddsânji organisaatia tuåimmjemplaan da mäˊhssemplaan vuâđast . ¶ 6 § ¶ Tuejjeemvuâđđõõvvâmvuõtt ¶ Tuejjeemvuâđđõõvvâmvuõđid ärvvtõõlât plannum da čõõđtum tuåimmjumuužž vuâđast . ¶ Tuåimmjumuužž šlaajj ärvvtõõlât kõskkvuõđâst juõˊǩǩ organisaatiain pijjum täävtõõzzid da tõõi teâuddjumuˊšše . Tuåimmjumuužž veeidasvuõđ ärvvtõõllmen vääˊldet lokku organisaatia põõššinallšem tuåimmjumuužž kruugâst åårrai nuõri mieˊrr di tuåimmjumuužž vaikktemvuõtt da vooudlaž käˊttemvuõtt . Ekonomiivuõđ ärvvtõõllmen vääˊldet lokku organisaatia jiiˊjjes tuåimmjem tuejjumuužžid , vaaldšem kuuli vuässõˊsse obbkuulin di tuåimmjumuužž puuˊtteemvuõˊtte . Veäˊǩǩvuõđ taarb tuˊmmjeˊmmen vääˊldet lokku organisaatia ekonomiivuõđ vueˊǩǩ , jeeˊres õlmmsa veäˊǩǩvuõđ da väˊlddveârlaž tuåimmjumuˊšše ââˊnnem diõtt åårrai vääˊraid . ¶ Ääiˊjpoddsa õhttsažkåådlaž miârkktõõzz ärvvtõõllmen vääˊldet lokku organisaatiai liikkeeˊesvuõtt õhttsažkåådlaž aaˊššin di nuõri sosiaalaž staanmõõžžâst . ¶ Veäˊǩǩvuõđ miõttmõõžžâst väˊlddkåådlaž nuõriorganisaatiai kruuggorganisaatiaid da nuõrilääˊjj 11 §:fâst jurddum nuõrituâjaid tuejjeejai organisaatiaid jäˊǩǩtet suåppâm vuässõõzzin , mâiˊd 1―3 momeentest šiõtteet . ¶ 7 § ¶ Vuäˊppõõzz priimmâm kuulin ¶ Mättʼtõsministeria oudd veäˊǩǩtem väˊlddkåådlai nuõriorganisaatiaid da väˊlddkåådlai nuõrituâi tuejjeejai organisaatiaid piirieeˊjji mieˊrrtieˊǧǧi ooccâm diõtt čõõđtem äiˊǧǧen vuäˊppõõzzid valdiaveäˊǩǩvuõˊtte kuulli priimmâm kuulin . ¶ 8 § ¶ Väˊlddkåådlaž nuõrikõõskõõzzi priimmʼmõš veäˊǩǩtem kõõskõssân . ¶ Väˊlddkååddlaž nuõrikõõskõõzzin juuˊrtet tõid kooˊddi , kåˊddkonseerni , nuõriorganisaatiai , nuõrituâi tuejjeejai organisaatiai , nuõrituâi kääˊzzkâˊsttemorganisaatiai da jeeˊres õhttõõzzi vuäˊmstem kõõskõõzzid , koid mättõsministeria preemm veäˊǩǩtem kõõskõssân . ¶ Priimmˊmõõžž oudldõssân lij , što : ¶ 1 ) kõõskõs lij šorradvuõđstes da niâvvaivuõđstes vooudliˊžže , väˊlddkååddliˊžže da meeraikõskksiˊžže tuåimmjumuˊšše suåppi . ¶ 2 ) kõõskõõzz vaaldšem da ekonomii lij rajjum nuˊtt , što nuõrilääˊjj 12 §:f 2 momeentest jurddum oudldõõzz teâuddje ; ¶ 3 ) kõõskõs kääzzkâstt vuõssˊsâjjsânji vooudla , väˊlddkåådla da meeraikõskksa nuõrituåimmjumuužž , leiˊrr- da luâttškooultuåimmjumuužž di nuõri liikkeeˊes meerlažvuõđ da sosiaala staanmõõžž ooudâsviikki tuåimmjumuužž ; ¶ 4 ) kõõskõs tuåimmai taarbšeˊmmen nuõrituâi ooudâsviikkâmkõõskõssân da kooˊddi nuõrituâi vooudlaž kääzzkâˊsttemkõõskõssân di oudd taarbšeˊmmen nuõrituâi juäˊtkk- da tiuddeemškoouˊlˊjumuˊššân ; ¶ 5 ) Kõõskõõzzâst lij staanvuõttplaan . ¶ 9 § ¶ Tuåimmjemveäˊǩǩvuõđ miõttmõš nuõrikõõskõˊsse ¶ Kõõskõõzz tuåimmjemveäˊǩǩvuõđ miõđât 8 §:f 1 momeentest jurddum âânnmõˊšše . Kõõskõõzz tuåimmjumuužžâst jäänaš âlgg leeˊd nuõriââˊnnem täävtõssân uuˊccmõsân kueˊhtt kuälmõõzz kõõskõõzz âânnmõõžžâst . Tuåimmjemveäˊǩǩvuõđ ij vuäǯǯ ââˊnned jeeˊres tuäimmjumuužž kuulid . ¶ Nuõriââˊnnem veeidasvuõđ ärvvtõõlât 8 §:f 2 momeent 1―4 pääiˊǩ mieˊlddsa âânnmõõžžin da puuˊtˊteemkuulin . Lââˊssen vääˊldet lokku kõõskõõzz plannum tuåimmjumuužž määŋgpeällsažvuõtt , šlaajj da täävtõõllâmvuõtt , spesialsilttõs di kõõskõõzz ââˊnnemtääˊss da nuõriââˊnnem vuässõs tõn tuåimmjumuužžâst . ¶ Raajjâmveäˊǩǩvuõđid vueiˊtet miõttâd kõõskõõzz haŋkkumuužžâst , raajjmõõžžâst , vuâđteevvmõõžžâst da niâvvai diõtt šõddi kuulin . ¶ 3 lååkk ¶ Viõˊǩǩepuättmõš- da seˊrddemšeâttmõõžž ¶ 10 § ¶ Viõˊǩǩepuättmõš ¶ Tät asetõs puätt viõˊǩǩe pâˊzzlâšttammannu 1. peeiˊv 2006 . Asetõõzz 4 da 5 § puäˊtte seârvvna viõˊǩǩe ođđeeˊjjmannu 1. peeiˊv 2007. ¶ Tän asetõõzzin jaukkeed nuõrituâjast kålggmannu 22 peeiˊv 2002 uˊvddum valdiasåbbar asetõs ( 729/2002 ) . ¶ Ouddâl asetõõzz viõˊǩǩepuättmõõžž vueiˊtet riõmmâd asetõõzz tiuˊddepiijjâm oudldem tuåimid . ¶ 11 § ¶ Nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprograamm priimmʼmõš vuõssmõs vuâra ¶ Valdiasåbbar preemm nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprograamm vuõssmõs vuâra eeˊjj 2007 äiˊǧǧen . ¶ Heˊlssnest täˊlvvmannu 9 peeiˊv 2006 ¶ Kulttuurminister Tanja Karpela Halltõsduumšeǩ Sari Korpimies Nuõrilääˊǩǩ 27.1.2006/72 Parlameent tuˊmmstõõǥǥ mieˊlddsânji šiõtteet : 1 Lååkk Takai šeâttmõõžž : 1 § Täävtõs Tän lääˊjj juˊrddân lij staanâd nuõri šõddmõõžž da jiõččmõõvvmõõžž , ooudâsviikkâd nuõri liikkeeˊes meerlažvuõđ da nuõri sosiaalaž staanmõõžž di pueˊreed nuõri šõddâm- da jieˊllemåårrmõõžžid . Täävtõõzz čõõđtumuužžâst alggšõddmõššân liâ õhttsažvuõtt , õhttsažvaˊsttõs , õõut ' tääˊssvuõtt da tääˊssärvv , määŋgkulttuurvuõtt da meeraikõskksažvuõtt , tiõrvvsa jieˊllemvueˊjj di pirrõõzz da jieˊllem slävvõõttmõš . 2 § Mieˊrtõõzz Tän lääˊjjest juuˊrdet : 1 ) Nuõrin vuâlla 29-ekksaid ; 2 ) liikkeeˊes meerlažvuõđin nuõri täävtõõlâž tuåimmjumuužž meerlažõhttsažkååˊddest ; 3 ) sosiaalaž staanmõõžžin nuõri årra čuäˊjtum tuåmid jieˊllemsilttõõzz pueˊreem diõtt da čårrõõttâm vuâsttatuõsttâm beäˊlest ; 4 ) nuõrituâjain nuõri jiijjâz ääiˊj âânnmõˊšše tillõõvvâm liikkeeˊes meerlažvuõđ ooudâsviikkmõõžž seämmanalla ku nuõri sosiaalaž staanmõõžž , nuõri šõddâm da jiõččmõõvvâm staanmõõžž di puõlvvõõǥǥi kõskksaž vuârrvaikktõõzz ; 5 ) nuõripolitiikkin nuõri šõddâm- da jieˊllemåårrmõõžžid ; 6 ) väˊlddkååddlaž registõllum organisaatia , kååˊtt čõõđât tän lääˊjj meäˊr da šõddâmaalǥid da koon tuåimmjemvuˊvdden lij obb jânnam ; 7 ) väˊlddkååddlažnuõrituâi kääzzkâˊsttem registõllum organisaatia , koon tuåimmjumuužž väˊlddvueˊǩǩsaž juˊrddân lij raajjâd kääzzkõõzzid nuõrituâi takai ooudâsviikkmõššân ; 8 ) nuõrituâi tuejjeeja organisaatiast registõllum organisaatia leˊbe jeeˊres õhttsažkååˊdd , koon tuåimmjumuužžâst håˊt bieˊǩǩ lij nuõrituâjj da koon nuõrituâjj lij veeidasvuõđstes veˊrddeemnallšem vˊäˊlddkåådlaž nuõriorganisaatia tuåimmjumuˊšše . 2 lååkk Valdia nuõrituâjj da – politiikk 3 § Ooudâsviikkmõš da õhttsažtuâjj Mätt ' tõsministeriast lij vasttõs nuõrituâi da – politiikk takai ooudâsviikkmõõžžâst . Läänhalltõõzz tuåiˊmmje nuõrituâi da – politiikk kuõskki aaˊššin valdia vuˊvddvaaldšemveˊrǧǧneˊǩǩen . Mätt ' tõsministeria preemm lään nuõrituåim tuejjeemtäävvtõõzzid õõutsââˊjest läänhalltõõzzin . Mätt ' tõsministeriast lij väˊlddkååˊdd tääˊzzest da läänhalltõõzzi vuˊvddtääˊzzest vasttõs nuõripolitiikk õˊhttešiõttumuužžâst . 4 § Nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprogramm Valdiasååbbar preemm juõˊǩǩ neelljad eeˊjj nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprograamm . Ooudâsviikkâmprogramm âânn seˊst väˊlddkåådla nuõripolitiikk täävtõõzzid da vuâđđjuurdid läänai da kooˊddi nuõripolitiikklaž programmtuõjju . Ooudâsviikkâmprograamm taˊrǩǩeet taarbšeˊmmen . Ooudâsviikkâmprograamm valmštââll mätt ' tõsministeria õhttsažtuâjast äˊššvuäˊmsteeˊjai jeeˊres ministeriaivuiˊm . Valmštõõllmõõžžâst âlgg kuullâd nuõrituâi da – politiikk vääžnmõš kruugid . Ooudâsviikkâmprograammâst šiõtteet tääˊrǩben valdiasåbbar asetõõzzin . 5 § Valdia nuõriaaˊšši saaǥǥstõõllâmkåˊdd Nuõrituâi da-politiikk äˊšštobddâmorgaanân lij valdia nuõriaaˊšši saaǥǥstõõllâmkåˊdd , koon peejj valdiasååbbar . Saaǥstõõllâmkåˊdd tuåimmai mätt ' tõsministeriain . Saaǥǥstõõllâmkååˊddest vueiˊtte leeˊd juâkkaz aaˊšši valmštõõllâm diõtt . Saaǥǥstõõllâmkååˊdd tuâjjan lij : 1 ) uˊvdded mätt ' tõsministeria beälla ceälkkmuš nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprograˊmme väˊlddem aaˊššin da ärvvtõõllâd piirieeˊjji nuõripolitiikk ooudâsviikkâmprograamm čõõđtumuužžâst : 2 ) raajjâd maadârdõõzzid nuõrid kuõskki programmân da tuåimmân ; 3 ) raajjâd ääiˊjpoddsaž teâđaid nuõri da sij jieˊllemåårrmõõžži peäˊlest . Saaǥǥstõõllâmkååˊddest šiõtteet tääˊrǩben valdiasåbbar asetõõzzin . 6 § Ärvvtõõllmõš- da veäˊǩǩvuõtt ' tuåimmkåˊdd Väˊlddkåådlai nuõriorganisaatiai da väˊlddkåådlai nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiai veäˊǩǩvuõttaaˊššin mätt ' tõsministeria äˊšštobddiordaanân lij ärvvtõõllâm- da veäˊǩǩvuõtt ' tuåimmkåˊdd , koon peejj valdiasååbbar . Tuåimmkåˊdd vuäitt kõõskstes nõõmted juâkksid aaˊšši valmštõõllâm diõtt . Tuåimmkååˊdd tuâjjan lij : 1 ) raajjâd piirieeˊjji mätt ' tõsministeria beälla maadârdõs väˊlddkåådlai nuõriorganisaatiai da väˊlddkåådlai nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiai valdiaveäˊǩǩvuõđi juâkkmõõžžâst ; 2 ) uˊvdded piirieeˊjji mätt ' tõsministeria beälla ceälkkmuš väˊlddkåådlai nuõriorganisaatiai da väˊlddkåådlai nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiai veäˊǩǩvuõttââˊntemvuõđin ooccmõõžži vuâđast ; 3 ) uˊvdded piirieeˊjji mätt ' tõsministeria beälla ceälkkmuš nuõrituâi tuejjeejai organisaatiai valdiaveäˊǩǩvuõđi juâkkmõõžžâst ; 4 ) raajjâd mätt ' tõsministeria raukkmõõžžâst ärvvõõzzid veäˊǩǩvuõđ vuäǯǯai organisaatiai tuåimmjumuužžâst . Tuåimmkååˊddest šiõtteet tääˊrǩben valdiasåbbar asetõõzzin . 3 lååkk Kooˊddi nuõrituâjj da - politiikk 7 § Nuõrituâi da – politiikk oodâsviikkmõš da čõõđtumuš Nuõrituâjj da – politiikk koˊlle kååˊdd tuâjaid . Nuõrituâi čõõđtumuužžâst vaˊsttee kååˊdd , nuõrisieˊbrr da jeeˊres nuõrituâjaid tueˊjjeeja organisaatiad . Nuõrituâi kääzzkõõžžid vueiˊtet raajjâd še vooudlânji kooˊddi õhttâstuâjjan . Kååˊdd nuõrituâi da – politiiˊǩǩe koˊlle nuõri šõddeemnallšem vuäˊpstõs , tuåimmpõrtt da staarjõsvueiˊttmõõžž , teâtt- da vuäˊpstemkääzzkõõzz , nuõrisieˊbri da jeeˊres nuõriäˊrttel tuäˊrjjõs , liikkee ' es , kulttuursaž da määŋdkulttuursaž nuõrituåimmjumuš , nuõri pirrõsšõddumuš di taarbseˊmmen nuõri tuâjjpõrttkääzzkõõzz leˊbe jeeˊres pääiklaž åårrmõˊžže da taaˊrbid suåppi tuåimmjemååˊbleǩ . Nuõrituâi da – politiikk čõõđtet määŋgämmatsânji õhttâstuâjjan pääiklaž veˊrǧǧneeˊǩǩi di õhttsažtuâjjan nuõri , nuõrisieˊbri da jeeˊres nuõrituâjaid tuejjeeja organisaatiaivuiˊm . 8 § Nuõri vuässõõttmõš da kuullmõš Nuõrid âlgg riâžžâd vueiˊttmõš vuässõõttâd pääiklaž da vooudlaž nuõrituâi da – politiikk kuõskki aaˊšši ǩiõttˊtõõllmõˊšše . Lââˊssen nuõrid âlgg kuullâd sij kuõskki aaˊššin . 4 lååkk Valdiateäggtõs 9 § Valdiavuässõs kooˊddid Kådda miõđât valdiavuässõõzz tän lääˊjj mieˊlddsai ââˊnnemkuulid nuˊtt mäˊhtt mätt ' tõs- da kulttuurtuåim teäggtõõzzâst uˊvddum lääˊjjest ( 635/1998 ) šiõtteet . Valdiavuässõs âlgg ââˊnned 7§:fâst jurddum tuåimmjumuˊšše . 10 § Nuõriorganisaatiai da nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiai valdiaveäˊǩǩvuõđ Valdia mäˊhssemplaˊnne vueiˊtet väˊldded piirieeˊjji mieˊrrteäˊǧǧ miõttâm diõtt takaiveäˊǩǩvuõttân väˊlddkåådlai nuõriorganisaatiaid da väˊlddkåådlai nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiaid . Väˊlddkåådlaž nuõriorganisaatia vueiˊtte čuäˊjted vuäǯǯam veäˊǩǩvuõđ registõllum kruuggorganisaatiai tuåimmjumuˊšše . Lââˊssen väˊlddkåådlaž nuõriorganisaatia vueiˊtte čuäˊjted pääiklaž sieˊbrid spesialveäˊǩǩvuõđid rääˊjtum miârkktõˊsse . Takaiveäˊǩǩvuõđ jeät miõttu nåkkam nuõriorganisaatiaid , koon väˊlddvueˊǩǩsaž tuâjjan lij ooudâsviikkâd õõut škoouˊl ' jem- , mättjem- leˊbe seämma ååraš ämmatvuuˊd mätt ' tõõttmõõžž . Väˊlddvueˊǩǩsânji ämmatlaž riâššõõttmõõžž ooudâsviikki nuõriorganisaatia jeät še miõttu takaiveäˊǩǩvuõđ . Organisaatiaid , kooi tuåimmjumuužžâst leˊbe veäˊǩǩvuõđâst šiõtteet jeeˊrab leˊbe koid miõttâmnallšem valdiaveäˊǩǩvuõđ diõtt lij pååđnallšem mieˊrrteäˊǧǧ valdia mäˊhssemplaanâst , jeät tän lääˊjj nuäˊjain miõttu takaiveäˊǩǩvuõđ . Väˊlddkåådlaž nuõriorganisaatiai da tõõi kruuggorganisaatiai veäˊǩǩvuõđ miõđât tuejjeemvuâđđõõvvmõõžž nalla . Tuejjeemvuâđđõõvvmõõžž liâ tuåimmjumuužž šlaajj , veeidasvuõtt da ekonomivuõtt . Veäˊǩǩvuõđ miõttâm poodd vääˊldet lââˊssen lokku tuåimmjumuužž ääiˊjpoddsaž õhttsažkåådlaž vääžnaivuõtt di veäˊǩǩvuõđ tarbb . Priimmâmnallšem tuåimmjemkuullân jeät primmu jäärnaǩtuåimmjumuužžâst šõddâm kuulid . Mätt ' tõsministeria preemm tän paragraaff nuäˊjain veäˊǩǩtemnallšem organisaatiad . Tääˊrǩab šeâttmõõžž tuejjeemvuâđđõõvvmõõžžâst , primmum kuulin , mõõntõõllmõõžžâst , koˊst vieˊǩǩnallšem organisaatiaid priimât , da jeeˊres tuejjeemvuâđđõõvvmõõžžâst vueiˊtet uˊvdded valdiasåbbar asetõõzzin . 11 § Nuõrituâi tuejjeeja organisaatiai valdiaveäˊǩǩvuõđ Valdia mäˊhssemplaˊnne vueiˊtet väˊldded piirieeˊjji mieˊrrteäˊǧǧ miõttâmnalla takaiveäˊǩǩvuõđin nuõrituâi tuejjeejai organisaatiaid . Veäˊǩǩvuõđi miõttmõõžžâst jäˊǩǩtet , mâiˊd 10 §:f 2 da 3 momeentest šiõtteet . Tääˊrǩab šeâttmõõžžid veäˊǩǩvuõttvuâđain vueiˊtet uˊvdded valdiasåbbar asetõõzzin . 12 § Väˊlddkåådlai nuõrikõõskõõzz valdiaveäˊǩǩvuõđ Valdia mäˊhssemplaˊnne vueiˊtet väˊldded piirieeˊjji mieˊrrteäˊǥǥ miõttâm diõtt väˊlddkåådlai nuõrikõõskõõzzi tuimmjumuˊšše da raajjmõˊšše . Tuåimmjemveäˊǩǩvuõđ miõđât jäänaš tuejjeemvuâđđõõvvmõõžž nalla nuõriââˊnnem da kõõskõõzzi tuåimmjemjuurd vuâđain . Tuåimmjumuužžâs altteem kõõskõõzzid veäˊǩǩvuõtt vueiˊtet miõttâd ärvvõõzz vuâđain . Jäärnaǩpaaiˊǩin âlgg čõõđted tän lääˊjj meäˊr da šõddâmaalǥid da leeˊd takaiäukksa . Jäärnaǩpaaiˊǩi mååžna pâiˊlpääccõs âlgg ââˊnned jäärnaǩpaaiˊǩi di tõõi kääzzkõõžži ooudâsviikkmõˊšše . Mätt ' temministeria preemm ooccmõõžžâst vieˊǩǩtemnallšem jäärnaǩpaaiˊǩid tän lääˊjj kruuˊǧe . Tääˊrǩab šeâttmõõžžid vieˊǩǩtemnallšem jäärnaǩpaaiˊǩi priimm ' muužž vuâđain di jäärnaǩpaaiˊǩi tuåimmjumuužž da tääl riâššmõõžžâst vueiˊtet uˊvdded valdiasåbbar asetõõzzin . 13 § Jeeˊrab valdiaveäˊǩǩvuõđ Valdia mäˊhssemplaˊnne vueiˊtet väˊldded piirieeˊjji mieˊrrteäˊǧǧ nuõrituõjju da – politiikk beälla kuulli tuˊtǩǩumuˊšše , meerlažkõskksaž nuõriõhttsažtuõjju , nuõripõõrti raajjmõˊšše , vuâđđkoˊrjjumuˊšše da niâvvaid di nuõrituâi ooudâsviikkâmtuåimmjumuˊšše . 5 lååkk Pååˊd šeâttmõõžž : 14 § Valdiaveäˊǩǩvuõttveˊrǧǧneˊǩǩ Valdiaveäˊǩǩvuõttveˊrǧǧneˊǩǩen tän lääˊjjest juˊrddum aaˊššin liâ mätt ' tõsministeria . Mättˊtõsministeria vuäitt čuäˊjted läänhalltõõzz miõttâm diõtt mäˊhssemplaˊnne valddum veäˊǩǩmieˊrrtieˊǧǧid . 15 § Valdiavuässõõzzi da – veäˊǩǩvuõđi teäggtõs Tän lääˊjjest juˊrddum valdiavuässõõzz di – veäˊǩǩvuõđ čõõđtet vuõss ' sâjjsânji veiˊkkjem da teäˊǧǧvueˊrbbsiõri vueiˊttemvääˊrin . 16 § Valdiaveäˊǩǩvuõđlääˊjj suåvvtumuš Ooudbeäˊlnn 10–13 §:fâst juˊrddum valdiaveäˊǩǩvuõˊtte suåvtõõlât mudoi , mâiˊd valdia vieˊǩǩtemlääˊjjest ( 688/2001 ) šiõtt ' teet . 6 lååkk Viõˊǩǩepuättmõš- da seˊrddemšeâttmõõžž 17 § Viõˊǩǩepuättmõš Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe pâˊzzlâšttammannu 1. peeiˊv 2006 . Lääˊjj 10 da 11 § puäˊtte seârvvna viõˊǩǩe ođđeeˊjjmannu 1. peeiˊv 2007 . Tän laaˊjjin jaukkeed täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum nuõrituâjjlääˊǩǩ ( 235/1995 ) tõõzz mâˊŋŋlakast tuejjuum muuttõõzzivuiˊm . Jaukkuum lääˊjj 8 §:f suåvvtet seârvvna veâl eeˊjj 2006 loˊppe . Ouddâl lääˊjj viõˊǩǩepuättmõõžž vueiˊtet riõmmâd lääˊjj tiuˊddepiijjâm oudldem tuåimid . 18 § Serddšeâttmõõžž Ouddâl tän lääˊjj viõˊǩǩepuättmõõžž nõõmtum nuõriaaˊšši saaǥǥstõõllâmkåˊdd da nuõriorganisaatiai veäˊǩǩvuõtt ' tuåimmkåˊdd juäˊtǩǩe tuåimmjumuužžâs tuåimmpââi loˊppe . Ouddâl tän lääˊjj viõˊǩǩepuättmõõžž veäˊǩǩvuõttân primm ' mum nuõriorganisaatiad da nuõrituâi kääzzkâˊsttemorganisaatiad seillte valdiaveäˊǩǩvuõđââˊntemvuõđâs eeˊjj 2006 loopp räjja , teˊl ko mätt ' tõsministeria ij ouddâl tõn jeeˊresnalla muˊtted ääˊšš kuõskki tuˊmmstõõǥǥâs leˊbe jaukkâd tõn . Ouddâl tän lääˊjj viõˊǩǩepuättmõõžž veäˊǩǩvuõttân primm ' mum väˊlddkåådlaž nuõrikõõskõõzz seillte tän lääˊjj viõˊǩǩe puättmõõžžâst valdiaveäˊǩǩvuõđââˊntemvuõđâs . Nr 903 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum riikksåbbar asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest kålggmannu 19 peeiˊv 2006 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnalšem ko tõt lij asetõõzzäst 839/2005 , nääiˊt : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 461 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2006 . Heˊlssnest kålggmannu 19 peeiˊv 2006 Pirrõsminister Jan-Erik Enestam Halltõspiizar Heikki Korpelainen Nr 427 Lääˊǩǩ sääˊmlääˊjj muˊttmest Uˊvddum Helssnest njuhččmään 13. peeiˊv 2007 Riikkpeeiˊvi meäˊrrõõzz mieˊldd muˊtteet täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 20 §:z 1 momeent , 55 §:z 1 momeent da 65 §:z pâˊjjǩeeˊrjtõõzz da 2 momeent , nåkamnallšem ko tõin lie 20 §:z 1 momentt da 65 §:z 2 momentt lääˊjjest 276/2004 da 55 §:z 1 momentt lääˊjjest 1379/2004 , nääiˊtaa : 20 § Kååccmuš Mädd- da meäˊcctäällministeriast , Jânnampäiˊǩǩpravleeˊnn ' jast da tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩkõskksest lij vuõiggâdvuõtt raajjâd ooudpeäˊlnn iˊlmmtekani tän lääˊjjest mieˊrruum veäˊǩǩvuõđi , lääinai da jeeˊres tuäˊrjjõõzzi miõttmõˊšše , mähssmõˊšše da âânmõˊšše kuulli oudldõõzzi da määiˊnai jäkktõõllmuužž vuâppmõõžžâst taˊrbbes taˊrǩǩumuužžid . 55 § Tiuˊddepiijjâmveˊrǧǧneeˊǩǩ Mädd- da meäˊcctäällministeria , Jânnampäiˊǩǩpravleeˊnn ' ja , Sääˊmjânnam tuâjjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩ-kõõskõs , Aanar kååˊdd jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩveˊrǧǧneǩ da Meäˊcchalltõs raˊddje tän lääˊjj viõˊǩǩepiijjmõõžžâst . Mädd- da meäˊcctääll ministeria vuäitt uˊvdded tääˊrǩab šiõtt ' tõõzzid mõõntõõlmin , mâid jäˊǩǩtõõlât tän lääˊjj tiuˊddepiijjmest . 65 § Tääˊrǩab šiõttˊtõõzz da meäˊrrõõzz Mädd- da meäˊcctääll ministeeria asetõõzzin vueiˊtet uˊvdded lääˊjj da asetõõzz tääˊrǩab šiõtt ' tõõzzid tuäˊrjjõõzz uˊvddmest da tuäˊrjjeemtaaˊzzin . Jânnampäiˊǩǩjieˊllemvueˊǩǩpravleeˊnn ' ja oudd meärrõõzz kaupp- da veäˊlǧǧǩeeˊrji kaaˊvin , ooccâm- da tuˊmmstõk-kaaˊvin di jeeˊres kaaˊvin , koid taarbšet tän lääˊjj tiuˊddepiijjâm diõtt . Tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe ǩiđđmannu 1 peeiˊv 2007 . Ouddâl ko tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe vueiˊtet altteed tän lääˊjj tiuˊddepiijjmõõžž kuulli tuåimid . Helssnest njuhččmään 13. peeiˊv 2007 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäällministeria Juha Korkeaoja Nr 593 Valdiasååbbar asetõs sääˊm-asetõõzz muttmõõzzâst Uvddum Helssnest 16 peeiˊv vueˊssmannust 2007 Valdiasååbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊlddsažžest , kååˊtt lij tuejjuum mädd- da meäˊctäällministeria čuaiˊjtemmest , kåˊmmted 14 peeiˊv täˊlvvmannust 1997 uvddum sääˊm-asetõõzz ( 133/1997 ) 31 §:z 7 päiˊǩǩ , muˊtted 26 , 27 da 32 § da še lââˊzzted 31 §:až ođđ 2 momentt , nuäjjeeˊl : 26 § Lääinai , kaupphââˊdd da kuullvuässađ peˊrrjummuž Lääinai , kaupphââˊddi da kuullvuässadvuõđi vuänummuužži da koorki mahssupiijjmest , kueˊddmest da tilittemest âlgg suåppi sõõˊji jäkktõõllâd , mâiˊd šiõtt ' teet riikk teäˊǧǧvuäǯǯmuužži mahssupiiˊjjmest , kueˊddmest ja tilittimmest uvddum asetõõzzâst ( 559/1967 ) meäˊrreed ko kõõččmest liâ tõst ceälkkum vuäǯǯmuužž . Kueˊddemveˊrǧǧneˊǩǩen lij seža Valdiakoonttâr . 27 § Leiˊǧǧvuänummuš Veälǥlaž da Valdiakoonttâr vueiˊtte suåppâd mååusadmähssuužži mäˊhssmest da leiˊǧǧvuänummuužži mäˊhssmest da tööi vaiggtõõzzâst mäˊhssemnalla šõddi vuänummuužžid . Leiˊǧǧvuänummužžâst huõlkani âˊlǩǩe korkkvuâr mäˊhssed määuskâni kapitaale pueˊtti peeiˊv tõˊst vuänummuužž liâ mahssum . 31 § Lääin luõvâsceälkkmuš Valdiakoonttâr vuitt lââˊssen meäˊrreed lääin obbnes lebe pieˊǩǩnes tõˊst saraz mäˊhssed mååusad , jõs koorǥ lebe vuänummuužži mäˊhssmuš lij mâˊŋŋnumuš kuuˊǩǩab ko koumm määnpââi mieˊrrerpeeiˊvest looǥǥeel . 32 § Kaupphââˊddvuäǯǯmuužž luõvâsceälkkmuš Tuejjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩkruugi vuäitt luõvâscieˊlǩǩed riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužž , sääˊmlääˊjj 33 §:z 1 momentist õõlǥtum kuulvuässadvuõtt mieˊldd looǥǥel , obbnes lebe pieˊǩǩnes saraz mååusadmäˊhssed šiõtteeli sõõˊjin seämma vuâđđõõzin ko läinn vueiˊttet luõvâscieˊlǩǩed õõuˊdpeäˊlnn 31 §:z 1 momentt 2 da 4–11 sõõˊji mieˊldd . Tuejjviõkk- da jieˊllemvueˊǩǩkruugi vuäitt luõvâscieˊlǩǩed vuäǯǯmuužž obbnes lebe še tâˊl , jõs täälast lebe lââˊssvuuˊdest åårri raajlmid jeäˊt leäkku ååsktum tiiud ääˊrvest . Valdikoonttâr vuäitt lââˊssen luõvâscieˊlǩǩed riikk kaupphâˊddvuäǯǯmuužž jääˊǩǩteel , mâiˊd 31 §:z 2 momentist šiõtt ' teed . Tät asetõs puõtt viõˊǩǩe 23 peeiˊv vueˊssmannust 2007 . Tään asetõõzz suåvvteed 1 peeiˊvest vuessmannust 2007 . Ääˊšši , kook liâ jorddmõššân 30 peeiˊv njuhččmään 2007 , suåvvteed leikkâ ceälkkum ääiˊjpood viõkkân leeˊddi šiõtt ' tõõzzid . Hellsnest 16 peeiˊv vueˊssmannust 2007 Mädd- da meäˊctäällministeria Sirkka-Liisa Anttila Puärrsab halltõspiisar Katriina Pessa Nr 911 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest kålggmannu 18 peeiˊv 2007 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnallšemen ko tõt lij asetõõzzâst 903/2006 , nääiˊtaa : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 426 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2007 . Heˊlssnest kålggmannu 18 peeiˊv 2007 Pirrõsminister Kimmo Tiilikainen Halltõsduumšeǩ Hannu Karjalainen Nr 260 Lääˊǩǩ sääˊmǩiõll ' lääˊjj 2 §:z muˊttmest Uˊvddum Heˊlssnest njuhččmannu 18 peeiˊv 2008 Riikkpeeiˊvi riâššâm mieˊldd muˊtteet rosttovmannu 15 peeiˊv 2003 uvddum sääˊmǩiõll ' lääˊjj ( 1086/2003 ) 2 §:z 1 momeent 7 päiˊǩǩ , nääiˊtaa : 2 § Lääˊjj suåvtemvuˊvdd Veˊrǧǧneeˊǩǩ , koid tät lääˊǩǩ kuâskk lie : 7 ) Piiđhalltõs , Naroodjeältõkstrooiteˊl , Mäddtäällneeˊǩǩi da jeältõkstrooiteˊl ; di Tät lääˊǩǩ šâdd viõˊǩǩe kiđđmannust 1 peeiˊv 2008 . Heˊlssnest njuhččmannu 18 peeiˊv 2008 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Valdiavaaˊriminister Jyrki Katainen Nr 650 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest kålggmannu 23 peeiˊv 2008 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnallšemen ko tõt lij asetõõzzâst 991/2007 , nääiˊtaa : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum keârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 449 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2008 . Heˊlssnest kålggmannu 23 peeiˊv 2008 Pirrõsminister Paula Lehtomäki Halltõspiisar Satu Sundberg Nr 741 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvddum Heˊlssnest kålggmannu 8 peeiˊv 2009 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnallšemen ko tõt lij asetõõzzâst 650/2008 , nääiˊtaa : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 502 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 30 peeiˊv 2009 . Heˊlssnest kålggmannu 8 peeiˊv 2009 Pirrõsminister Paula Lehtomäki Pâˊjjtaˊrǩǩeei Markus Tarasti Nr 496 Mädd- da meäˊcctäällministeria asetõs sääˊmlääˊjj mieˊlddsai jäänmõspuåđraajin uˊvddum asetõõzz kååˊmtumuužžâst Uˊvddum Heˊlssnestǩieˊssmannu 11 peeiˊv 2010 Mädd- da meäˊcctäällministeria tuˊmmstõõǥǥ mieˊlddsânji šiõttʼteet : 1§ Täin asetõõzzin kååˊmtet mädd- da meäˊcctäällministeria sääˊmlääˊjj mieˊlddsai puåđraajin čõhččmannu 22 peeiˊv 2004 uˊvddum asetõs ( 870/2004 ) . 2§ Tät asetõs puätt viõˊǩǩe ǩieˊssmannu 16 peeiˊv 2010 . Heˊlssnest ǩieˊssmannu 11 peeiˊv 2010 Mädd- da meäˊcctäälminister Sirkka-Liisa Anttila Saaǥǥstõõlli veˊrǧǧooumaž Sirpa Karjalainen Nr 880 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvddum Heˊlssnest kålggmannu 14 peeiˊv 2010 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnallšemen ko tõt lij asetõõzzâst 741/2009 , nääiˊtaa : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 577 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 29 peeiˊv 2010 . Heˊlssnest kålggmannu 14 peeiˊv 2010 Aassâmpõrttminister Jan Vapaavuori Halltõspiizar Heikki Korpelainen 1077/2011 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvddum Heˊlssnest kålggmannu 13 peeiˊv 2011 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnallšemen ko tõt lij asetõõzzâst 880/2010 , nääiˊtaa : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum ǩeârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 647 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 28 peeiˊv 2011 . Heˊlssnest kålggmannu 13 peeiˊv 2011 Pirrõsminister Ville Niinistö Pâˊjjtaˊrǩǩeei Markus Tarasti 992/2011 Lääˊǩǩ sääˊmlääˊjj 8 §:f muˊttmest Uˊvvdum Heˊlssnest påˊrǧǧmannu 26 peeiˊv 2011 Riikkpeeiˊvi tuˊmmstõõǥǥ mieˊlddsânji muuˊttet sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 8 §:f 1 momentt , nuˊtt mäˊhtt tõt lij lääˊjjest 55/2000 , puõˊttinalla : 8 § Jeeˊres lääˊjjšeâttmõõžž mieˊlddsa tuärjjeemtuåimin Sääˊmvuuˊdest tuåimmjeei paalǥâskooˊddid tuärjjeet puäʒʒtääl da luâttjieˊllemvueˊjji raajõstuärjjõõzzi mieˊldd uˊvddum lääˊjj ( 986/2011 ) mieˊlddsânji . Muđoi tän lääˊjj 4 §:fâst jurddum nuõrttsäˊmmlaid miõttât puäʒʒtääl da luâttjieˊllemvueˊjji raajõstuärjjõõzzin uˊvddum lääˊjjest jurddum ouddõõzzid vaˊstteei ouddõõzzid tän lääˊjj mieˊlddsânji . Tät lääˊǩǩ puätt viõˊǩǩe valdiasåbbar asetõõzzin šiõtteem ääiˊjpoddân . Tän lääˊjj viõˊǩǩe šõddmest tuˊmmjem vueˊlnn åårrai äšša , suåvvtet lääˊjj viõˊǩǩe šõddmest viõˊǥǥâst åårrai šeâttmõõžžid . Heˊlssnest påˊrǧǧmannu 26 peeiˊv 2011 Tääˊssvääˊld Presidentt Tarja Halonen Mädd- da meäˊcctäälminister Jari Koskinen 43/2012 Mädd- da meäˊcctäällministeria tuˊmmstõk sääˊmlääˊjj mieˊlddsai jäänmõspuåđraajin Uˊvddum Heˊlssnest täˊlvvmannu 23 peeiˊv 2012 Mädd- da meäˊcctäällministeria tuˊmmai täˊlvvmannu 24 peeiˊv 1995 uˊvddum sääˊmlääˊjj ( 253/1995 ) 5 §:f 3 momeent nuäjin : 1 § Sääˊmlääˊjj mielddsai tuärjjõõžžid miõttâmpoodd jeeˊres ku sääˊmlääˊjjest jurddum põõrǥâstuejjumuužžâst vuõǯǯum puåtti vueiˊtte leeˊd jäänmõsân 42 600 euˊrred eeˊjjest . Pieˊllkueiˊmi peäˊlest seämmaååraš õˊhttelaˊsǩǩuum puåtti vuäˊǯǯe leeˊd jäänaš 55 900 euˊrred . Ooudpeäˊlnn 1 momeentest jurddum obbpuåttji jäänmõsmieˊrid pââˊjeed 2 100 eeuˊrin juâkksast ooccipiârkådda kuulli päärnast , kååˊtt iˊllakku tiuddâm 18 eeˊǩǩed tõn kaˊlndareeˊjj loopp mõõneeˊst , kuäˊss tuärjjõõzz occât . 2 § Puåđin juuˊrdet tän tuˊmmstõõǥǥâst valdiapiiđâst piiđvuâlaž obbpuåttjid , koˊst liâ ǩieˊppuum puåttji haˊŋǩǩõõzzâst šõddâm kuul . Puåttjen jeät õˊnnu tuâiteˊmvuõđstaanlääˊjj ( 1290/2002 ) mieˊlddsa tuâiteˊmvuõttouddõõzz , paalǥâskooˊddin vuõǯǯum päˊlǩǩpuåtti jeätka ni nåkkam puåttjid , koid vueiˊtet ǩiõččâd čiõlggsânji pooddi mieˊldd šõddi tuâjjan . 3 § Puåtti tuõđât ääˊšš ǩiõtt ' tõõllâm pueˊttemääiˊj oudldum mââimõõžžâst tuåimtum piiđâst tuõttum piiđvuâlaž puåttji vuâđast , lokku vääˊldeeˊl seârvvna ärvvtõllum leˊbe mudoi tuõttâmnalla åårrai puõttjin šõddâm muuttõõzzid . 4 § Õhttsažkooˊddi valdiapiiđâst piiđvuâla puåttji mieˊrren vääˊldet lokku tõn õhttsažkååˊdd vueˊssbeäˊl leˊbe vuässla da suu pieˊllkueiˊmes puåtti , koon puåtti liâ šuurmõs . 5 § Tät tuˊmmstõk puätt viõˊǩǩe täˊlvvmannu 31 peeiˊv 2012 . Tän tuˊmmstõõǥǥ suåvvtet ooccmõõžžid , kook puäˊtte ǩiõtt ' tõõllâm vuâlla , teˊl ko tuˊmmstõk lij puättam viõˊǩǩe . Heˊlssnest täˊlvvmannu 23 peeiˊv 2012 Mädd- da meäˊcctäällminister Jari Koskinen Saaǥǥstõõlli veˊrǧǧooumaž Sirpa Karjalainen 566/2012 Riikksåbbar asetõs kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest uˊvddum asetõõzz 3 §:z muˊttmest Uˊvddum Heˊlssnest kålggmannu 18 peeiˊv 2012 Riikksåbbar tuˊmmstõõǥǥ mieˊldd , kååˊtt lij rajjum pirrõsministeeria čuäˊjtõõzzâst , muˊtteet kuäˊcǩǩmi puäʒʒtallu tueˊjjääm skääđai koˊrvvemest ođđeeˊjjmannu 3 peeiˊv 2002 uˊvddum asetõõzz ( 8/2002 ) 3 § 1 momeentt , nåkamnallšemen ko tõt lij asetõõzzâst 1077/2011 , nääiˊtaa : 3 § Koˊrvvõõzz mieˊrr Koˊrvvõõzz teäˊǧǧmeäˊr vuâđđan lij laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârdduum 2 momenttist , 4 §:z 2 momenttist leˊbe 5 §:z 1 momenttist mieˊrruum keârddõõzzin . Laˊsǩǩeemnallšem skääđ ärvv ǩeârddõõzzin õhtt lij 694 eurrod . Tät asetõs šâdd viõˊǩǩe kålggmannu 26 peeiˊv 2012 . Heˊlssnest kålggmannu 18 peeiˊv 2012 Pirrõsminister Ville Niinistö Pâˊjjtaˊrǩǩeei Markus Tarasti