Ääi´jpoddsa Sää´mte´ǧǧ ååcc aanarsää´m ǩiõlltuâjjla nuõrttsää´m ǩiõlltuâjjla da tâ´vvsää´m ǩiõlltuâjjla Lää´ddjânnam sää´mte´ǧǧ ååcc äigga 112013-3152014 aanarsää´m ǩiõlltuâjjla nuõrttsää´m ǩiõlltuâjjla da tâ´vvsää´m ǩiõlltuâjjla di koontârpiizzar äigga 112013-3062014 õhttsažtâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ämmat- da resursskõõskõõzz vuâđđeemha´ŋǩǩõ´šše Sää´m parlamentaarlaž suåvtõs Lää´ddjânnam Taarr da Ruõcc sää´mtee´ǧǧ õhttsažtuâjjorgan alttad 112013 õhttsažtâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ämmat/resursskõõskõõzz vuâđđeemha´ŋǩǩõõzz kåå´tt poott 3062014 Ha´ŋǩǩõõzz vä´lddteäggteei lij EU Interreg IV A Nord Sää´mjânnam Tuâi praksiizz čõõđtem diõtt Lää´ddjânnam sää´mte´ǧǧ ååcc äigga 112013 – 3152014 1 mie´rräiggsaž nuõrttsää´m ǩiõlltuâjjja 1 mie´rräiggsaž aanarsää´m ǩiõlltuâjjla da 1 mie´rräiggsaž tâ´vvsää´m ǩiõlltuâjjla Ǩiõlltuâjjla tuõjju kooll ǩiõlhuõll ǩiõl ooudâsviikkmõš terminologiituâjj normm’mumuš da teâđtem- da vuä´pstemtuâjj Ǩiõlltuâjjli´žže vuei´tet mie´rreed še jee´res tuåimid kook ko´lle õhttsažtâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ämmat/resursskõõskõõzz vuâđđeemha´ŋǩǩõsse Šiõttõsvuâđđlaž ââ´ntemõõlǥtõssân lij tuâi ooudldem škoou´l’jumuš da lââ´ssen õõlǥtet sää´mǩiõl silttõõzz Ha´ŋǩǩõ´sse ooʒʒât vuõss’sââ´jest persoon ǩeä´st lij jie´nnǩiõllân sää´mǩiõll le´be va´stteei ǩiõllsilttõs Tuäivvap ooccjest suåppi sää´mǩiõl škoou´l´jumuužž õllškooul/universitett toobdâlm va´stteei tuâjain da õhttsažkåå´dd da -ǩiõli tobddmõõžž Lââ´ssen tuäivvap ämmatlaž silttumuužž õhttsažtuâjjooddid sää´mǩiõl ǩe´rjjlaž silttõõzz di ooddid tuejjeed tuâi jiõččtuåimmsânji da täävtõsvuõđlânji Õhttsažtâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ämmat/resursskõõskõõzz tuâjjǩiõl liâ sää´mǩiõll di lää´ddǩiõll da ruõcc/taarrǩiõll Kõõskõõzz tuâjjan lij õõutsââ´jest sää´mtee´ǧǧivui´m õhttsažtâ´vvjânnmlaž ǩiõllõhttsažtuâi ravvumuš da ooudâsviikkmõš sää´mǩiõl ravvumuš da ooudâsviikkmõš nu´tt što tä´st peäggtum ǩiõlljoouk persoon´nallšem taarb ǩiõlltuâi da resuurss vää´ldet lokku da nu´tt še sää´mǩiõl jeälltumuš da staanumuš puõ´ttiääi´jest Ǩiõlltuâjjlaž lij tuâjjkõskkvuõđâst Lää´ddjânnam sää´mtegga da pä´lǩǩmõš meä´rrââtt sää´mtee´ǧǧ pä´lǩǩriâššâm õõlǥtemtää´zz V/II - IV/IV mie´ldd vuâđđpä´lǩǩ lij 2 05123 - 2 39160 eu´rred/mp Vuâđđpää´lǩ lââ´ssen määu´set 24 %tt sää´mvuu´đ lââ´ss da tuâjjtobddmõõžž mie´ldd vuâđđâ´vve ä´šštobddâmlââ´zz Tuåimmpäi´ǩǩ sâjjdââ´tt ko´st-ne Sää´mtee´ǧǧ tuåimmpaai´ǩin le´be ko´st-ne suåppmõõžž mie´ldd Ooccmõõžž mie´lddõõzzineez â´lǧǧe tuåimted Lää´ddjânnam sää´mtee´ǧǧ piizarkådda 10122012 čiâss 1600 mõõnee´st addrõõzzin Sajos 99870 Aanar Lââ´ssteâđaid tuâjast oudd vs ǩiõllstaanpiizar Tarja Porsanger te´l 050 343 1299 Sää´mtee´ǧǧ tuåimmjumu´šše vuäitt tobdstõõttâd ne´ttaddrõõzzâst wwwsamediggifi Aanrest 22112012 Sää´mte´ǧǧ Kultturseminar 26112012 ää´ljee´l čiâss 945 Sää´mkultturkõõskõs Sajos Aanar Kåččap pukid sää´mtuåimmjee´jid smiõttâd puõ´ttiääi´j teäddceäkldõõzzid da ooudâsviikkâd veä´ǩǩtie´ǧǧi tillõõvvmõõžž õhttsažkåå´dd vääžnai ha´ŋǩǩõõzzid Seminaar tue´lespei´vv ouddan čeäppnee´ǩǩid vääžnai ooccâm-mõõntõõllmõõžž di kultturmie´rrtie´ǧǧ teknlaž vuä´pstõõzzi pirr di lââ´ssen kuulât jee´res teäggtemkruuggi pirr da jeä´ǩǩespeei´v altteep valštõõllâm vue´lnn åårrai Sää´mtee´ǧǧ "čeäppõs- ǩiõtt-tuâjj da kultturpolitiikklaž "-programmhämmsest Programm Plaaneei ve´rǧǧsâjjõsvuõđ Sää´mte´ǧǧ čõõđat ooccâmnalla sää´mtee´ǧǧ õhttvuõđâst tuåimmjeei Tâ´vv-Lää´ddjânnam sosiaalvuu´d siltteemkõõskõõzz sää´mjuâkkaz plaaneei ve´rǧǧsâjjõsvuõđ Plaaneei tuåimmpäi´ǩǩ lij sää´mtee´ǧǧ piizarkåå´dd sää´mkultturkõõskõs Sajoozzâst Plaaneei tuâi liâ meä´rtõllum sää´mtee´ǧǧ tuâjjriâššmõõžžâst Ââ´ntemõõlǥtõssân lij vee´rj ooudldem škooul’jumuš da lââ´ssen õõlǥtet sää´mǩiõl silttumuužž asetõs 1727/95 Tuâi o´nnstem håiddmõõžžâst ooudâsve´ǩǩa tõõzz ââ´nteei õllškoultu´tǩǩõs da ri´jttjeei sosiaalhuõl tobddmõš Pä´lǩǩmõš meä´rrââtt sää´mtee´ǧǧ pä´lǩǩriâššâm õõlǥtemtää´zz IV/IV-III mie´ldd vuâđđpä´lǩǩ lij 2 39160 – 2 44854 eu´rred/mp Sâjjõsvuõtt älgg 112013 da peštt 2452013 räjja Ooccmõõžž mie´lddõõzzineez â´lǧǧe vuõltteed sää´mtee´ǧǧ piizarkådda 3122012 čiâss 1600 mõõnee´st addrõõzzin Sajos 99870 Aanar Lââ´ssteâđaid tuâjast oudd sosiaal- da tiõrvâsvuõttpiizar Pia Ruotsalalta te´l 010 839 3106 Sää´mte´ǧǧ – saa´mi võboršeǩnallšem jii´jjesvaaldšemorgan Sää´mte´ǧǧ Sámediggi lij ee´jj 1996 aalǥâst jiijjâs lää´jjin rajjum saa´mi jiõččesvaaldšemorgan Tõn vääžnmõš tuõjjân lij plaannâd da čõõđted Lää´ddjânnam vuâđđlää´jjest sä´mmlaid vuõssnaroodân stannum kulttuurjiõččesvaaldšemorgan Sää´mtee´ǧǧi oudldõ´sttân ee´jjin 1973 - 1995 tuåimmji sää´mvaldduummkå´dd Sámi Parlamenta kåå´tt leäi vuâđđuum tõ´st u´vddum asetõõzzin Sää´mte´ǧǧ lij Lää´ddjânnam pââimõs politiiklaž organ Tõt lij pååđ õõlmâsvuõiggâdvuõđlaž ju´ridlažooumâž kåå´tt jii´jjesvaaldšemvuõđlaž luândd diõtt i´lla valdia ve´rggne´ǩǩ ij-ga bie´ǩǩ valdiavaaldšem Sää´mte´ǧǧ tuåimmai vuõiggâdvuõttministeria vaaldšemvuu´dest Sää´mte´ǧǧ ee ´tkâ´stt saa´mid naroodlaž da meeraikõskksaž õhttvuõđâst da håidd sää´m ǩiõl kultuur da sij staattus vuõssnaroodân kuõskki aa´ššin Sää´mte´ǧǧ vuäitt tuejjeed ve´rgnee´ǩǩid alttõõzzid da maadârdõõzzid da u´vdded ceälkkmõõzzid Sää´mtee´ǧǧi 21 vuässla da nellj vää´rrvuässla va´lljeet saa´mi kõskkvuõđâst juõ´ǩǩ neelljad ee´jj tuåi´mmepiijjâm vaalin Mõõnni vaal le´jje ee´jj 2011 čâhččâ Võboršeǩnallšem luândd diõtt Sää´mte´ǧǧ ââlmad Lää´ddjânnam saa´mi veerjlaž vuei´ne´lm sij kuõskki aa´ššin Sää´mtee´ǧǧi sååbbar vuõss’sâjjsaž saaǥǥjåå´đteei da halltõs liâ Sää´mtee´ǧǧi vääžnmõs tuåimmorgaan Sää´mte´ǧǧ peejj lu´vddkoo´ddid valmšted aa´ššid Sää´mtee´ǧǧi tuåimmjumus teäggted valdia vää´rin Sääʹmteeʹǧǧ sååbbar Sääʹmteeʹǧǧ sååbbar eeʹttkâʹstt Sääʹmteeʹǧǧ pââimõs tuʹmmjemvääʹld Tõt noorââtt 4-5 vuâra eeʹjjest Sääʹmteeʹǧǧ sååbbar tuʹmmai jäänmõsân nåkam ceâlklmõõžžin čuäʹjtõõzzin da jeeʹres beäʹlestväʹlddmõõžžid koid sääʹmteʹǧǧ lij ouddam Valdiasååbbar mieʹrrad sääʹmteeʹǧǧ vuässliʹžžen 21 da vääʹrrvuässliʹžžen 4 sääʹmteeʹǧǧ vaalin jäänmõsân jiõnid vuäǯǯam oummid seârvvna nuʹtt što juõʹǩǩ sääʹm dommvuuʹd kååʹddest Enontekiö Aanar Suäʹđjel da Uccjokk âlgg leeʹd uuʹccmõsân kolmm vuässla da pukin täin kooʹddin õhtt vääʹrrvuässlaž Tuåimmpââi 2012 - 2015 vuässla da vääʹrrvuässla Sääʹmteʹǧǧ vall’jad kõskkstes kueiʹt ekka vuârai halltõõzz koozz koʹlle vuäʹsslažžan sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei kueʹhtt vääʹrrsaaǥǥjååʹđteei da nellj jeeʹres vuässla Halltõs tuåimm sääʹmteeʹǧǧ såbbar vuâlžen da tõn vuõss’sââjjsen tuâjjan lij vaʹstteed politiikklaž tuåimmjumuužžâst da vaaldšemest da ââʹnned huõl sääʹmteeʹǧǧ såbbri valmštumuužžâst Vä´lddtuåimmsaž saaǥǥjåå´đteei Sää´mte´ǧǧ va´ll’jad kõskkstes vä´lddveârlaž saaǥǥjåå´đteei vaalpââiääi´jas Saaǥǥjåå´đteei tuâjjan lij jåå´đted sää´mtee´ǧǧ politiikklaž tuåimmjumuužž da ee´ttkâ´stted Lää´ddjânnam saa´mid naroodlaž da meeraikõskksaž õhttvuõđi âânnmõõžži beä´lnn Tuåimmpââiee´jji 2012-2015 sää´mtee´ǧǧ riâššõõttâmsååbbar va´ll’jii Aanrest 1522012 saaǥǥjåå´đteejan Klemetti Näkkäläjääu´r Tuâǥǥaž Leäm Enontekiö Vuontisjääu´r ååraž sää´mooumaž da šõddâm tâ´vvsää´m puäʒʒhåiddkulttuurest Puk muu piârrjest liâ vuässõõttâm ǩii mä´htt âstt da vuässâ´tte veâlâinn puäʒʒhåiddtuõjju Sää´m ǩiõtt-tuâjjä´rbbvuõtt lij muu piârri pirr ravvsânji juõ´ǩǩpeivvsaž jie´llmest Mu´nne lij tuõ´đi vää´znai što muu määccaǩ da sää´mpihttsid lij raajjâm mu´nne õõldâs ooumaž da leäm leklvaž stattuužžâst ku roodnairuåđään beä´lnn lij seillam ǩiõtt-tuâjjsilttõs Škoou´l’jem beä´lnn leäm kulttur-antropologi di lââ´ssen leäm spraavdõõttâm še sää´mǩiõl da sää´mkulttuur pââibu juä´tkktu´tǩǩõõzz FL Ouddâl ânn’jõž tuâj kåå´tt mu´st åå´n lij leäm tuõjjstõõllâm tu´tǩǩee´jen määŋgain jee´res õllškooulin da tu´tǩǩeemstrooi´tlin Tu´tǩǩeemškoou´l’jumuužžâst lij leämmaž mu´nne pue´rr vuâđđ ânn’jõž saaǥǥjåå´đteeituâjjan diõtt ku tät tuâj ouddlâ´stt eža jiânnai ǩee´rjtemtuâjaid tu´tǩǩeempu´httem vuâđđõõttmõõžž da veiddsõs ä´ššobbvuõđi vaaldšumuužž Tu´tǩǩeemobje´ktten lij leämmaž da lij veâlâinn sää´m puäʒʒhåidd puäʒʒhåiddämmatsa´nnõs da pirrõskõskkvuõtt Saaǥǥjåå´đteeipââ´j äi´ǧǧen leäm ǩiččlõõttâm vaalmštõõllâd kulttur-antropologia voudda kuulli ǩeânccjõõttâmǩee´rj da tuäivam vuäǯǯad tõn valmmša ta´nni Luʹvddkååʹdd Sääʹmteeʹǧǧ sååbbar nõõmad vaalpââi ääiǥas nellj luʹvddkåʹdded sääʹm ǩiõllsuåvtõõzz da vaal-luʹvddkååʹdd koon tuåimmjempââʹjj lij vuäʹnkab ko jeeʹres luʹvddkooʹddi Luʹvddkååʹdd tuåimmje halltõõzz vuâlšen valmštõõleeʹl jiiʹjjes tuåimmjemvoudda kuulli aaʹššid da tuejjeeʹl tuʹmmstõõǥǥid jiiʹjjes voudda kuulli vaaʹri jueʹǩǩmest da ââʹnnmest Luʹvddkooʹddi saaǥǥjååʹđteei da vääʹrrsaaǥǥjååʹđteei âʹlǧǧe leeʹd sääʹmteeʹǧǧ väʹlddveârlaž vuässla Sij lââʹssen juõʹǩk luʹvddkådda koʹlle vitt jeeʹres vuässla da juâkksa persoonlaž vääʹrrvuäʹsslaž Luʹvddkååʹdd âʹlǧǧe eeʹttkâʹstted nuʹtt puârast ko pâi vuäiʹtte Lääʹddjânnam säʹmmlai ǩiõll’laž da vooudlaž äʹrttlid da šiõǥǥ äʹšštobddmõõžž tuåimmjemvuuʹdstes Luʹvddkooʹddi tuâjain lij mieʹrruum sääʹmteeʹǧǧ tuâjjriâššmõõžžâst Luʹvddkååʹdd håidda tuåimmjemvouddses kuõskki teâdtumuužž Piizarkå´dd Sää´mtee´ǧǧ piizarkå´dd årrai koummen konttrest 1 Takai koontâr håidd ekonomii- personkå´dd- da jee´res takaivaaldšemma kuulli aa´ššid 2 Sää´mǩiõl koontâr čõõđat sää´mǩiõl'lää´jj lää´ǩǩ 1086/2003 asetõs 108/2004 mie´lddsaid tuâjaid Tõt âânn huõl lää´jjest jurddum jåårǥlâ´ttemtuâjai tuåimtumuužžid jee´res ve´rǧǧnee´ǩǩid da strooitlid veä´ǩǩad ve´rǧǧnee´ǩǩid da strooitlid sää´mǩiõl siltteejai tuulki ha´ŋǩǩumuužžâšt da jee´res sää´mǩioll'lää´jjest jurddum tuâjain da präävv sää´mǩiõll'lää´jjest šiõttuum täävtõõzzi teâuddjumuužž da tuejjee´l taarbšem mie´ldd alttõõzzid sää´mǩiõl ââ´nnem ooudâsviikkâm diõtt 3 Škoou´l´jem- da mätt´temaaunâskoontâr valmštââll da peejj tuåi´mme lu´vddkåå´dd ǩiõtt’tõõllâm aa´ššid Tõt va´sttad sää´mǩiõllsa mätt´temaunnâž plaanâst valmštumuužžâst da jue´ǩǩmest sää´mnuõri čeä´ppvuõđpeei´vi riâššmõõžžin čõõđad sää´mmätt’tõõzz statistiikkid da âânn õhttvuõđ sää´mmätt´tõõzz riâšši koo´ddid da škooulid da mätt’tõõttâm vaaldšumu´šše Koontâr valmštââll da peejj tuåi´mme še saa´mi škoou´l’jemaa´šši õhttsažtuâjjorgaan såbbri aa´ššid da vuässââtt saa´mi mätt’tõsvaaldšem tâ´vvjânnamlaž õhttsažtuõjju Tuåimmpääi´ǩ Sää´mtee´ǧǧi piizarkåå´dd vä´lddtuåimmpäi´ǩ lij Aanrest Sää´mtee´ǧǧest liâ čårrtuåimmpääi´ǩ še Enontekiö da Uccjooǥǥ ceerkavsiidin Parlamenttaarlaž suåvtõs Sääʹm parlamenttaarlaž suåvtõs SPN lij Lääʹddjânnam Taarr da Ruõcc sääʹmteeʹǧǧi kõskksaž parlamenttaarlaž õhttsažtuâjjorgan Ruõššjânnâm sääʹmorganisaatia liâ põõʹšši vuässla Permanent Participants SPNst ku Ruõššjânnam saaʹmin ij leäkku nåkam organ koon sääʹmnarod lij vaʹlljääm Ruõššjânnam saaʹmin liâ kueʹhtt põõʹšši võboršeʹǩǩed Sääʹm parlamenttaarlaž suåvtõõzzâst Sámiráđđi vaʹlljad siʹjjid neellj eeǥǥas vuâras Sámiráđđi SPN altteeš eeʹjj 2000 pâʹzzlâšttam-mannu 2 peeiʹv Ruõcc Sää ʹmteʹǧǧ õhttõõvi suåvtõʹsse njuhččmannust 2000 Taarr Ruõcc da Lääʹddjânnam Sää ʹmteeʹǧǧ jååʹđte suåvtõõzz 16 mannu pââʹjj Piizarkåʹdden tuåimm tõt sääʹmteʹǧǧ kuäʹss ǩeäʹst vuârrstes lij jååʹđtemvasttõõzz vuârr Saaǥǥjåå´đtemvuõtt SPSz SPNn õhttsažtuâj lij pie´hssam Ruõcc da Lää´ddjânnam sää´mmtee´ǧǧi teäggtõõzz occnjažvuõtt Taarr sää´mte´ǧǧ lij tuärjjääm Lää´ddjânnam da Ruõcc sää´mtee´ǧǧi saaǥǥjåå´đtemvuõđ ääi´jben täälbeä´lnn Lää´ddjânnam sää´mmte´ǧǧ lij leämmaž ääi´jben SPSz saaǥǥjåå´đtee´jen ee´jjin 2005-2007 SPNz saaǥǥjåå´đtemvuõtt se´rddõõvi Lää´ddjânnam sää´mtegga Ruõcc sää´mtee´ǧǧest 1442010 Såbbrest primm’meš čõõđtumuužž tâ´vvjânnamlast sää´msuåppmõõžžâst kåå´tt lij leä´mmnemnalla tääi´be Lââ´ssen sååbbar priimi vuõssmõs saa´mi äimmpolitiikla tuåimmjemplaan kåå´tt käunnai tääi´ben Lää´ddjânnam SPSz saaǥǥjåå´đtempââj tuâjjan liâ tâ´vvjânnamlaž sää´m ǩiõllõhttsažtuâj ođđestriâššmõš äimmpolitiikkla tuåimmjemplaan veeidumuš äimmpolitiikkli´žžen programmân SPNz tuåimmjumuužž ooudâsviikkmõš di tâ´vvjânnamlaž sää´msuåppmõõžžâst ravvumuužž ooudâsviikkmõš Jiijjâsnallšem tuâj saaǥǥjåå´đtemvuõđ håiddmu´šše lij Lää´ddjânnam sää´mmtee´ǧǧ resuurzzi occnjažvuõtt Sääʹmteʹǧǧ vaal Sä´mmlaid vuõssnaroodân lij vuâđđlää´jjest stannum jii´jjes ǩiõles da kulttuures kuõskki jii´jjesvaaldšemvuõtt saa´mi dommvuu´dest Jii´jjesvaaldšemvuõđ pläänn da čõõđad Sää´mte´ǧǧ ee´jjest 1996 loo´ǥǥeel L 974/1995 jee´res1279/2002 Sää´mte´ǧǧ lij sämmlai jii´jjes meervä´lddsaž võborše´ǩjoukk koon tuâjjan lij håiddad saa´mi jii´jjes ǩiõl da kulttuur da saa´mi stattuuzz vuõssnaroodân kuõskki aa´ššid Sää´mtee´ǧǧvaalid tuåimmtet juõ´ǩǩ neellad ee´jj Puõ´tti sää´mtee´ǧǧ vaal tuåimmtet ee´jjest 2015 Vaallu´vddkå´dd peejj tuåimmu vaalid sää´mtee´ǧǧest u´vddum lää´jj 974/95 jee´res 1279/02 4 lååǥǥ da vuõiggâdvuõttministeria vaalmõõntõõllmest u´vddum asetõõzz mie´lddsânji Jiõnstemvuõiggâdvuõttnee´ǩǩ liâ sä´mmla kook liâ ǩee´rji â´lnn sää´mtee´ǧǧ vaal-loǥstõõǥǥâst Jiõnstemvuõiggâdvuõttne´ǩ sä´mmla liâ še vaalââ´nnteei da vuei´tte lee´d võborše´ǩǩen vaalast Sää´mte´ǧǧ rä´jjlažjânnmin Taarr saa´mi võboršeǩnallsem organ sää´mte´ǧǧ Sámediggi/ Sametinget vuâđđeeš ee´jjest 1987 lää´ǩǩ198756 da tõt alttii tuejjumuužžes ee´jjest 1989 Sää´mtee´ǧǧ kõõskõsvaaldšem tuåimmai Karasjooǥǥâst skamm’mannu 2000 põõrtristtum ođđ parlamenttpõõrtâst Ođđsid taarr sää´mpolitiikâst/Nytt on samepolitikken/Ođđasat sámepolitihkas Sameloven/Sámelahka L56/1987 Sää´mǩiõllsaž lää´ǩǩATR-programm Ruõcc saa´mi võboršeǩnallsem organ sää´mte´ǧǧ Sámediggi/ Sametinget vuâđđeeš ee´jjest 1992 lää´ǩǩ 19921433 da tõt alttii tuejjumuužžes ee´jj 1993 aalǥâst Sää´mtee´ǧǧ kõõskõsvaaldšem tuåimmai Kiiruna gåårad jäärnaǩpääi´ǩest Sää´mǩiõll Sää´mtee´ǧǧest sää´mǩiõ´lle kuõskki aa´ššin va´sttad sää´m ǩiõllsuåvtõs Sää´m ǩiõllsuåvtõõzz kõskkvuõđâst sää´mte´ǧǧ va´ll’jad võboršee´ǩǩes še sää´m parlamentaarlaž suåvtõõzz vuâlšen tuåimmi õhttsažtâ´vvjânnamlaž sää´m ǩiõll'luvddkådda Lââ´ssen sää´mtee´ǧǧest lij sää´mǩiõll koontâr kåå´tt va´sttad sää´m ǩiõll'läkka kuõskki joortõõzzi tuåimtumuužžâst ve´rǧǧnee´ǩǩid tuõjjstââll sää´mǩiõl stattuuz pue´reem diõtt da vuässââtt jee´resnallšem ämmätsa´nnõõzzi projeektid SáFá -ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõs SáFá –ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõs õhttsažtâ´vvjânnmlâž sää´mǩiõl tu´tǩǩeem- da ämmat/resursskõõskõõzz altteem diõtt Sää´m parlamentaarlaž suåvtõõzz siâssmõõžžâst Lää´ddjânnam Taarr da Ruõcc sää´mtee´ǧǧ liâ alttääm ee´jj 2011 aalǥâst Interreg -teäggtemvuâlaž SáFá -ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõõzz da tän alttõõzz jurddân lij õhttsažtâ´vvjânnmlâž sää´mǩiõl tu´tǩǩeem- da ämmat/resursskõõskõõzz aalǥtumuš Tue´ǩǩen lij sää´mǩiõl ooudâsviikkmõš da lâssnam ǩe´rjjlaž âânnmõš kåå´tt lij šõddääm ǩiõl huõl ooudâsviikkmõõžž tu´tǩǩumuužž di normmeemtuâi taarb pukin sää´mǩiõlin Näkam õhttsaž sää´m ǩiõllkõõskõs koozz puä´đet noorrâd sää´mǩiõl kääzzkõõzzid tõt veä´ǩǩte´či teâđai ooccmõõžžâst Lââ´ssen ǩiõllkõõskõs ravve´či sää´mǩiõli kõskksaž saakkumuužž da õhttsažtuâi Kõõskõõzz tuâi le´čči jee´rbi mie´ldd ǩiõlltu´tǩǩumuš ǩiõllhuõll ǩiõlooudâsviikkmõš terminologiituâjj normm’mumuš nõmmõskääzzkõs pääi´ǩnõmmõs da teâđtemtuåimmjumuš sää´m ǩiõllämmatlaž kõjldõõzzin Ha´ŋǩǩõsäi´ǧǧ lij 6 mannu da ha´ŋǩǩõõzz mie´rräiggsaž projektšuurmõssân pa´lǩǩeeš humkand Hanna Mattila ää´ljee´l 2832011 SáFá ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõõzz ju´rddmõššân lij čiõlggeed ǩiõllkõõskõõzz altteem- da teäggtemoudldõõzzid Täävtõssân lij raajjâd čiõlǥtõs õhttsažtâ´vvjânnmlâž sää´mǩiõl tu´tǩǩeem- da ämmat/resursskõõskõõzz altteem diõtt da raajjâd Interreg –juätkkteäggtemooccmõš kõõskõõzz ǩiõččlõddâmha´ŋǩǩõõzz diõtt Ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõõzz obb-budjett lij 45 385 € da vä´lddteäggteei liâ Interreg IV A Tâ´vv Troms fylkeskommune Länsstyrelsen Norrbotten da Taarr sää´mte´ǧǧ Interreg IV A Tâ´vv lij EU-programm koin tuärjjeet pâ´jjel raaji mõõnni õhttsažtuâi programmpââ´jest 2007–2013 Prograamm täävtõssân lij vä´lddkåå´dd pâ´jjel raaji mõõnni õhttsažtuâi pääi´ǩ tuärjjeed ekonomiilaž da sosiaalaž ooudâsviikkmõõžž da staaneed ǩeâšttõõttâmooddid da õ´httekuullmõõžž programmvuu´dest Programm fi´ttjâtt Tâ´vv-Ruõcc Tâ´vv-Lää´ddjânnam da Tâ´vv-Taarr di Sää´mvuu´did Programm teäggat pâ´jjel raaji mõõnni ha´ŋǩǩõõzzid nelljen jee´res prioriteettvuu´dest koin SáFá -ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõs kooll vuä´ssprogra´mme 4 Raaite´mes ooudâsviikkmõš – Sää´mjânnam Interreg IV A Tâ´vv prograamm vaaldšemve´rǧǧne´ǩǩen tän programmpââ´jest tuåimmai Norrbotten läänhalltõs Lââ´ssteâđaid SáFá -ouddčiõ´lǧǧeemha´ŋǩǩõõzz mä projektšuurmõs Hanna Mattila hannamattila@samediggifi sää´m vs ǩiõllaa´ššipiizar Outi Paadar outipaadar@samediggifi Sää´m ǩiõlltuâjj-cistt Sää´m ǩiõlltuâjj -ciist mIârkktõs lij u´vdded tobdstõõzz sää´mǩiõllsai kääzzkõõzzi da sää´´mǩiõl staattuuzz ooudâsviikkâm peä´lest tuejjuum o´nnstemnallšem tuâjast Lää´ddjânmest Sää´mkiõlin juu´rdet tâ´vv- aanar da nuõrttsää´mkiõlid Ciist miârkktõs lij sme´llkâ´tted ciist vuäǯǯai kaggâd veâl ooudâs sää´mkiõl ou´dde tuejjuum tuâj da sme´llkâ´tted pukid veŕ´ǧǧnee´ǩǩid kaggâd sää´mǩiõl staattuuz Ciist miõttât vuõss´sâjjsânji ve´rǧǧnee´ǩǩid le´be õhttsažkoo´ddid da tå´lǩ spesialvuâđđjurddjin privataoummid Sää´m kiõlltuâjj -cistt 2010 Sää´m ǩiõlltuâjj -cistt koon juõ´ǩǩeš vuõssmõs vuâra rosttovmannust 2010 da tõn miõ´tteš Meä´cchalttõ´sse Gollegiella – Tâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ǩiõllcistt Tâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ǩiõllciist täävtõssân lij mie´ttvaikkted sää´mǩiõl ooudâsviikkmõ´šše da seeiltumu´šše Taarrâst Ruõccâst da Ruõššjânnmest Ciist liâ vuâddääm sää´maa´ššin Taarrâst Ruõccâst da lää´ddjânnmest va´stteei ministeer da täi jânnmi sää´mtee´ǧǧi saaǥǥjåå´đteei Ciist juõ´ǩǩeš vuõssmõs vuâra ee´jjest 2004 da tõt jue´jjet juõ´ǩǩ nuu´bb ee´jj Cistt lij šorradvuõđâst 12 500 eu´rred Cistt miõttât privatoummid le´be õhttsažkoo´ddid kook liâ o´nnstam tuejjee´l da miârkksõõvvâmnalla sää´mǩiõl ooudâsjuä´tǩǩem ooudâsviikkâm da seeiltem diõtt Cistt vuei´tet miõttâd hå´t ǩe´rjjlaž njää´lmilaž le´be jee´res o´nnstumuužžin kook sâjjdâ´tte kookkas jee´res tuåimmvuu´did Šeâttmõõžž Gollegiella 2010 Gollegiella - Tâ´vvjânnmlaž sää´mǩiõl ǩiõllciist juõ´ǩǩeš neelljad vuâra skamm’mannu 22 peei´v 2010 sää´maa´ššin va´stteei ministeer da sää´mtee´ǧǧ saaǥǥjåå´đtee´ji õhttsažškoou´l´jumuužžâst Tukholmast Ciist vuõǯǯu taajâž tâ´vvsää´mǩiõl u´čtee´l da mätt’temǩee´rji raajji Marét Sárá da Taarrâst jälsteei ruõcclaž saujjsää´mǩiõli u´čtee´l da mätt’temǩee´rji raajji Lajla Mattson Magga Ǩiõll- da jåårǥlâ´ttemkääzzkõõzz Sa´nnõs ÁLGU – Sää´mǩiõli etymologiilaž ATR –teâttnorldõk ävvan ođđ ikkna Liâdggsaž ǩiõllkonttâr sää´nnǩe´rjj Vuõi´ǧǧestǩee´rjtumuužž lââ´ssen sää´nnǩee´rjest käunn’je jm lää´ddǩiõl saa´ni ânn’jõžmiârkktõõzz da ââ´nnemõhttvuõđ ävvan ođđ ikkna Jåårglõõ´tti da tuulk Sää´mǩiõll konttâr jåårglõõ´tti da tuulk ävvan ođđ ikkna Ǩiõllkonttâr kääzzkâ´sttem-määus jåårǥlâ´ttemkääzzkõõzzin ävvan ođđ ikkna Lää´ddjânnam ǩiõlljåårǥlõõ´ttji da tuulki lett Ooccâmkääzzkõs ävvan ođđ ikkna Veerjlaž ǩiõlljåårǥlõõ´tti Mätt’tõshalltõs OPH ävvan ođđ ikkna Suomen tulkkaus Kokokousmatkaajan käsikirja Eurooppaan Euroopan komission tulkkauksen pääosaston suomenkielinen tulkkausyksikkö ävvan ođđ ikkna Mall da tiõrvtumuš Šiõǥǥ na´zvaanpeei´v 142 - tâ´vv- aanar- da nuõrttsäämas Mallceâlkki meäddaåårrmõõžžâst ne´ttpåå´št vääras jm tâ´vv- aanar- da nuõrttsäämas Saa´mi meersažpei´vv 62 jm tâ´vv- aanar- da nuõrttsäämas Šiõǥǥ evvanpeei´v jm tâ´vv- aanar- da nuõrttsäämas Šiõǥǥ Rosttvid da Leklvaž Ođđ ee´jj jm tâ´vv- aanar- da nuõrttsäämas ävvan ođđ ikkna Čõhččmannu 26 peeiʹv lij Euroop ǩiõli peiʹvv jm tâ´vv- aanar- da nuõrttsäämas Kaart Mäddmetteemkonttâr karttkääzzkõs Pääi´ǩnõõm še tâ´vv- aanar- da nuõrttsää´mǩiõlin ävvan ođđ ikkna Mätt’tõõzz da tu´tǩǩõõzz Veerjlaž ǩiõlljåårǥlõõ´tti tu´tǩǩõs Mätt’tõshalltõs OPH ävvan ođđ ikkna Giellagas-institutt Oulu universitett Vä´lddaunnsen sää´mǩiõll da sää´mkulttur Čårraaunâsmättjumuužž jm sää´mǩiõll vee´res ǩiõllân sää´mǩiõl tu´lǩǩumuš da aanarsää´m ävvan ođđ ikkna Sää´mtu´tǩǩumuš HuK Lää´dd-Ugrlaž ǩiõltu´tǩǩumuš He´lssen universitett Sää´m pååđmättjemlinnj FM ävvan ođđ ikkna Sää´mǩiõl vuâđđmättjumuužž Pedagogtiõđi tiõđkå´ddlaž Sää´mjânnam universitett Sää´mǩiõl čårraaunâsmättjumuužž Vuâđđmättjumuužž 25 mc ävvan ođđ ikkna Sää´mvuu´d škoou´l’jemkõõskõs Ämmatlaž mätt’temstrooite´l ko´st mätt’tõõzz liâ še säämas ävvan ođđ ikkna Sää´mǩiõllsa kulttuur da sää´morganisaatiai tuåimmjumuužž tu Sää´mtee´ǧǧ kulttuurlu´vddkå´dd juâkk piiriee´jji valdia mä´hssemplaanâst vä´lddklass 29 mätt’tõsministeria sää´mǩiõllsa kulttuur da sää´morganisaatiai tuåimmjumuužž tue´rjjumu´šše čuä´jtum mie´rrtie´ǧǧ Sää´m kulttuurmie´rrteä´ǧǧ ee´jjest 2013 lij 182000 eu´rred Mie´rrtie´ǧǧest jue´jjet piiriee´jji ooccmõõžžâst veä´ǩǩvuõđid sää´mčeäppõõzz da –kulttuur jee´res vuu´did di sää´morganisaatiaid Mie´rrtie´ǧǧ jue´ǩǩemvuâđ liâ meä´rtõllum sää´mtee´ǧǧ tuâjjriâššmõõžžâst Tuâjjriâššmõõžž mie´ldd veä´ǩǩvuõđid miõttât vuõss’sââ´jest kultturveä´ǩǩvuõttân mâ´te projektveä´ǩǩvuõttân da reâuggamveä´ǩǩteä´ǧǧen di sää´morganisaatiai tuåimmjem-veä´ǩǩvuõttân da čõõđtemtuärjjõssân Lââ´ssen lu´vddkå´dd vuäitt miõttâd notta ooccmõõžž še spesialnallšem kulttuurciist Sääǩiõllsaž sää´mǩiõll da kulttuur mätt’tõs Sää´mte´ǧǧ ooudâsveekk sä´mmlai jii´jjes ǩiõl kulttuur da jiõččǩiõllsaž mätt’teem Tõt tuåimmai õhttsažtuâjast sää´mvuu´d koo´ddi jee´res škoou´l’jem riâžžji tâ´vvjânnamlaž vuä´bborganjivui´m da riikk mätt’tõsvaaldšemvui´m Sää´mte´ǧǧ ee´ttkâstt saa´mi jiõn škoou´l’jempolitiikk beä´lnn Sää´mǩiõl da kulttuur staattus mätt’tõõzzâst lij õhtt vääžnmõs puõ´ttiääi´j kõjldõõzzin Sää´mǩiõll lij kuullâm škooul mätt’temprogra´mme vuâđđškooul vuõssmõs lååime´t ee´ǩǩed mââiårra ää´ljee´l Sää´mǩiõllsaž mätt’temtuâi alttumuš aa´lji Uccjooǥǥâst da Aanrest 1970-lååǥǥ peä´lrää´jest Puk saa´mi dommvuu´d vuâđđškooul da lookkjiškooul ou´dde sää´mǩiõl mätt´tõõzz Sää´mǩiõllsaž mätt’tõõzz uu´det jäänmõsân vuâđđmätt’tem ee´ǩǩklaassin 1-6 Sää´mvuu´d åålgbeä´lnn sää´mǩiõl mätt’teet veâl ooccanj leša mätt’tõõttjimie´rr lij kaggõõttmen Bie´ǩǩ mätt’tõõzzâst uu´det virtuaalsânji ne´ttsäi´mm mätt’tõssân Saa´mi dommvuu´d åålǥbeä´lnn jiâ leäkku veâl tän räjja u´vddum sää´mǩiõllsaž mätt´tõõzz Sää´mǩiõll vuäitt lee´d škooul mätt’temǩiõll jie´nnǩiõl mättaaunâs da pää´kkte´mes/ va´lljeemnallšem vee´res ǩiõl mättaaunâs Sää´mvuu´dest jälsteejai säämas silttee´ji škooulnee´ǩǩin âlgg lää´jj mie´ldd vuäǯǯad vä´lddvuä´ss vuâđđmätt’tõõzzâst sää´mǩiõlin Šeâttmõõzz kuâs´ǩǩe pukid kolmm Lää´ddjânnmest maainstum sää´mǩiõllâd aanar- nuõrttsää´m- da tâ´vvsää´m Sää´mǩiõli ǩiččlõõttmõ´šše lij vuäittmõš spraavdõõttâd pâ´jjmätt’tõõttitu´tǩǩõõzzâst kåå´tt lij jee´res tu´tǩǩõõzzin lää´ddǩiõllsaž Sää´mǩiõllsaž mätt’temaaunâstuâjj Mätt’temaaunâstuâjj rääjj oudldõõzzid sää´mǩiõl sää´m kulttuur da sää´mǩiõllsai mätt’tõ´sse jee´res škouultää´zzid Sää´mǩiõllsai mätt’temaunnsi valmštumuš a´lǧǧeš sää´mǩiõllsai alggmätt’tõõzz ä´lǥǥempoodd 1970 –lååǥǥ peä´lrää´jest Aalǥâst aaunâstuâjast va´sttii Sää´mjânnam läänhalltõs ko´st reâuǥai ee´jjest 1976 ää´ljee´l spesial sää´mškoou´l’jumuužž plaanraa´jji Ânn’jõõžžâst mätt’temaaunâstuâjj kooll Sää´mtee´ǧǧ tuâjaid kåå´tt vuäǯǯ piiriee´jji valdiaveä´ǩǩvuõđ mätt’temaunnsi valmštem diõtt Mätt’temaaunâsmie´rrteä´ǧǧ sisǩǩad valdia mä´hssemplaanâst mätt’tõsministeria vä´lddkla´sse da tå´ben mätt’tõshalltõõzz tuåimmkuulid Sää´mte´ǧǧ rääjj piiriee´jji mätt’tõshalltõõzzin mätt’temaaunâstuâi kuõskki tuejjeemsuåppmõõžž da čiõlggâd tõõzz aaunâstuâjai šõddmõõžži diõtt Sää´mtee´ǧǧ škoou´l’jem- da mätt’temaaunâslu´vddkå´dd preemm mätt’temaaunâstuâi kuõskki puu´ttõsplaanid da vuâđđjurddjid Škoou´l’jem- mätt’temaaunâskoontâr vä´sttad mätt’temaaunâstuâi plaanmõõžžâst ha´ŋǩǩõõzzi praksiizz čõõđtumuužžâst jue´ǩǩmest teâđtumuužžâst vaa´ri âânnmõ´šše kuulli vaaldšemmest da aaunâstuõjju kuõskki tâ´vvjânnamlaž õhttsažtuâjast Mätt’temaunnsid valmštet aanar- nuõrttsää´m- da tâ´vvsää´mǩiõlin Sää´mte´ǧǧ tuejjad še privatnallšem mätt’temaaunâstuâi valmštumuužž Škoou´l’jem- da mätt’temaaunâslu´vddkåå´ddest vuäitt ooccâd veä´ǩǩvuõđ sää´mǩiõllsai mätt’temaaunâsprojeekti diõtt Vä´lddveârlaž ooccâm äi´ǧǧ i´lla leša veä´ǩǩvuõđ ooccât tääu´jmõssân skamm- tä´lvvmannust kuä´ss puõ´tti ee´jj puu´ttõsplaan valmštõõlât Sää´mte´ǧǧ vuäitt pa´lǩǩeed mie´rräiggsa obbpeivvsaž tuâjjlaid mätt’temaaunâs ǩiõttǩee´rjtõs- da jee´res tuâjaid Vääžnmõs mätt’temaaunâstuâi tuejjeei ä´rttel liâ sää´mǩiõllsa u´čtee´l Sää´mǩiõllsa sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzz Sää´mnarood sosial- da tiõrvâsvuõtthuõl ooudâsviikkâm diõtt Sää´mte´ǧǧ lij ǩiõččâm što saa´mi ǩiõll'laž da kulttuursaž vuõiggâdvuõđi čõõđtem diõtt sosial- da tiõrvâsvuõtthuõl kääzzkõõzz ta´rjjeet saa´mi jii´jjes jie´nnǩiõlin plaaneet saa´mi jii´jjes šõddâmaalǥin sää´m kulttuurtuâǥǥaž ä´rbbvuõđ äärv di jie´llemnää´ll di jurddemvue´ǩǩ lokku vää´ldee´l di kääzzkõõzzid riâžžât saa´mi kulttuurjii´jjesvaaldšem vuâđast Parlamentt priimi ee´jjest 2002 vuõssmõs vuâra valdia mä´hssempla´nne pååđnallšem valdiaveä´ǩǩvuõđ sää´mǩiõllsai sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi puu´t’teem diõtt Pååđmie´rrteä´ǧǧ lij vääžnai vuä´ss saa´mi vuâđđlää´jjlaž jii´jjesvaaldšem saa´mi dommvuu´dest koon pääi´ǩ sä´mmla vuei´tte vääžne´ld vaikkted si´jjid rajjum kääzzkõõzzi čõõđtumu´šše Mä´hssenplaan mie´ldd mie´rrtie´ǧǧ vuäǯǯ ââ´nned valdiaveä´ǩǩvuõđ mä´hssem diõtt Sää´mtee´ǧǧ pääi´ǩ sää´mvuu´d koo´ddid sää´mǩiõllsai sosial- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi staannâm diõtt da pukin sää´mǩiõlin Mie´rrteä´ǧǧ lij ee´jjest 2004 leämmaž 600000 eu´rred Valdiaveä´ǩǩvuõttne´ǩǩen tuåimmai Sää´mjânnam läänhalltõs Valdiaveä´ǩǩvuõđ âânnmõš vuâđđââvv Sää´mtee´ǧǧ da sää´mvuu´d koo´ddi kõskksaž suåppâmmõõntõõllmõ´šše Valdiaveä´ǩǩvuõđin staanâd sää´mvuu´d koo´ddid jm sää´mǩiõllsaž pei´vvhååid/ǩiõllpie´zztuåimmjumuužž saa´mi sosial- da piârtuâi dommkääzzkâ´sttemtuåimmjem di sää´mǩiõllsai tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi riâššâm beä´lnn Lââ´ssteâđaid Sää´mtee´ǧǧ sosial- da tiõrvâsvuõttpiisrest Sää´mnuõri čeä´ppvuõđpei´vv Sää´mte´ǧǧ reäšš piiriee´jji õhttsažtuâjast sää´mvuu´d koo´ddi da pääiklaž sää´morganisaatiaivui´m sää´mnuõri čeä´ppvuõđpeei´v sámenuoraid dáiddadáhpáhus Čeä´ppvuõđpei´vv riâžžât vuâree´jji jee´res koo´ddin da tõõzz kååččât puk sää´mǩiõl le´be sää´mǩiõllsaž mätt´tõõzzâst åårrai päärnaid da nuõrid Vuässõõttmõš škoouli åålǥbeä´lnn lij še vuäittmõõžž mie´lddsaž Čeä´ppvuõđpeei´v liâ kaggâm mäŋggsid ođđ čie´ppid da vuässõõttmõš tõõzz lij leämmaž pâi mie´rr mie´ldd šiõǥǥ Sää´mnuõri čeä´ppvuõđpei´vv kooll vä´lddkååddlaž Nuõri Kulttuur –po´dde vu´vddkoo´ddi čeä´ppvuõđpeei´vi ve´rddeemnallšem tobddõõttmõ´ššân Sää´mčeä´ppvuõđpeei´vi šlaai liâ leämmaž pâi siõmmna jee´resnallšem vä´lddkååddlâž šlaajin Riâžžji miõlâst lij leämmaž vääžnai tue´rjjeed tõn staarjõõttâmtuåimmjumuužž mii sää´mnuõrid lij tobddâmnallšemda mõõnn jäänmõsân staarjõõđât Tõ´nt juõi´kk da laaul liâ leämmaž šlaajjân tääu´jab ku jee´rab Musiikkčuäjtõõzz liâ leämmaž še siâssum da tõõi valmštumuš lij šõddääm u´cc čårrsiidi škooulin veä´lkõsnallšem staarjõõttâmtuåimmjumuužž Sää´mnuõri čeä´ppvuõđpeivva jeät leäkku haaluum čõõnnâd nuõrid tå´lǩ ä´rbbvuõđi kâ´ddmõ´šše leša še jee´res čeäppõsšlaai liâ vaajtõõll’lânji mie´ldd Logo Tanja Sanila Artiik 8j Biologla määŋgpeä´llsažvuõđ kuõskki YK takaisuåppmõš The United Nations Convention lij Biological Diversity CBD ää´veeš vuâllaǩee´rjtem diõtt YK pirrõs- da ooudâsviikkâmkonfereensest UNCED Rio de Janeirost ee´jjest 1992 Lää´ddjânnam lij ravvääm biodiversiteetsuåppmõõžž ee´jjest 1994 Biodiversiteetsuåppmõõžž täävtõssân lij skääđsuõllu ekoriâššmõõžži žee´vet- da šâddšlaa´ji di tõi preeddantuõ´jjeejai määŋgpeä´llsažvuõđ suõ´jjumuš luâđree´ǧǧesvuõđi ǩeâll’jem âânnmõš di luâđ geenivää´rai âânnmõõžžâst vuäǯǯamnallšem ääu´ǩai vuõiggâdvuõđmie´lddsaž juâkkmõš Biodiversiteetsuåppmõõžž artiik 8j õõlǥat suåppâmvue´ssbeä´lid suõ´jjeet vuõssnaroodi biodiversite´tte kuõskki ä´rbbvuõđ mie´lddsaž teâđaid Artiik mie´rrad što suåppâmvue´ssbeä´lin âlgg naroodlaž lää´jjšeâttmõõžžes mie´lddsânji ci´sttjed suõ´jjeed da ââ´nned biologla määŋgpeä´llsažvuõđ suõ´jjeem da ǩeâll’jem ââ´nnem peä´lest vääžnai vuõssnaroodi da ä´rbbvuõđ mie´lddsa jie´llemnääl tobddji pääiklažõhttsažkoo´ddi teâđaid innovaatiaid da tobddmõõžžid di ooudâsviikkâd da veeideed tõi suåvvtumuužž tän teâđ innovaatiai da tobddmõõžži vuä´msteei loo´vin da mie´ttvaikktõõzzin di sme´llkâ´tted tän teâđ innovaatiai da tobddmõõžži âânnmõõžžâst vuõǯǯum ääu´ǩi tää´ssbeällsa juâkkmõõžž Aartiik suõ´jjad Lää´ddjânnmest saa´mi luâđâânnmõ´šše kuõskki ä´rbbvuõtt teâđaid Aartiik 8j tiu´ddepiijjmõš Lää´ddjânnmest Pirrõsministeria piiji 1862009 Biologla määŋgpeä´llsažvuõđ kuõskki takaisuåppmõõžž vuõssnaroodi ä´rbbvuõtt-teâđ ǩiõtt’tõõlli aartiik 8j naroodlaž ä´šštobddituâjjä´rttel sää´mtee´ǧǧ saaǥǥjåå´đteei maadârdõõzzâst Tuâjjä´rttel tuåimmpââ´jj lij ee´jj 2010 loopp räjja Tuâjjä´rttel tuâjjan lij jm lââ´zzted takai ä´šštobddmõõžž aartiik 8jst valmštõõllâd Lää´ddjânnam peä´lestvälddmõõžžid meeraikõskksaž såbbrid koin ǩiõtt’tõõlât ä´rbbvuõtt tiõttu kuõskki kõõččmõõžžid čiõlgged mä´htt aartiik 8j õõlǥtõõzz vuei´tet vä´ldded lokku saa´mi dommvuu´d mäddââ´nnem jåå´đtumuužžâšt da tuejjeed siâssmõõžžid aartiik 8j tuåimmepiijjâm diõtt Tuâjjä´rttel tuåimmai Lää´ddjânnam luâđ määŋgpeä´llsažvuõđ suõ´jjeem da ǩeâll’jem âânnmõõžž naroodlaž tuåimmjemplaan da tuåimmjemprograamm 2006-2016 čõõđtumuužž da praavjumuužž ooudâsviikkâm tuâjjä´rttel vuâlžen Sääʹmǩiõllsa mätt’temaunnâz Sääʹmteʹǧǧ rääjj da teäggad sääʹmǩiõllsaid mätt’temaunnsid maaddârmätt’tõõzz vuâđđmätt’tõõzz lookkjiškoouʹl ämmatlaž da vuõrâsoummiškoouʹl’jem taarbšumuʹšše Sääʹmteʹǧǧ lij raajjâm piirieeʹjji taʹrǩǩeemnallšem kõõʹǩǩab äiʹǧǧkõõsk plaan koon mieʹlddšânji aunnsid puuʹt’tet Lââʹssteâđaid mätt’temaunnsin puuʹttõsplaanin da teäggtõõžžâst oudd Sääʹmteeʹǧǧi škoouʹltõs- da mätt´temaaunâskoontâr Aanrest Sajos 99870 Aanaar Sää´mkulttuurkõõskõs Aanar ceerkavsiid Juutuajooǥǥ riddu tuejjeemnallšem Sää´mkulttuurkõõskõs šâdd lee´d Lää´ddjânnam saa´mi vaaldšem da kulttuur kõõskõs Sää´mkulttuurkõõskõõzz jurddân lij raajjâd saa´mid pue´rab ouldõõzzid jii´jjesnallšee´l ââ´nned da ooudâsviikkâd ǩiõles kulttuures da jie´llemvue´ǩǩtuejjumuužžâs di håiddad da ooudâsviikkâd kulttuurjiõččvaaldšemes di staannâd saa´mi takai jie´llemvue´jji šõddmõõžžid Kulttuurkõõskõs pue´rad še vääžne´ld vuäittmõõžžid liâvted teâđaid saa´min vuõssnaroodân Sää´mkulttuurkõõskõs puätt lee´d meerlânji da meerlažkõõskeld še peerštemnallšem da ǩie´ssemviõkksaž määŋgkulttuurvuõđ kaaunõõttâmpäi´ǩǩ Sää´mkulttuurkõõskõõzz teäggtõ´sse lij Sää´mjânnam läänhalltõs miõttâm 5 miljoon eu´rred Euroop union vu´vddooudâsviikkâmfoond teä´ǧǧvää´raid